You are on page 1of 17
OO DO LUONG CHI PHI SINH HOAT ve nim 1931, khi nén kinh té Hoa Ky dang phdi chju dung cudc Dai Khiing hoang, agi New York Yankees da tra cho cfu thi bong chay néi tiéng Babe Ruth khoan luong 80.000 dé la, Vao thai 46, khoan Idong nay 1a cao bat thuéng, ngay cd lA trd cho nhiing ng6i sao bong chay. Theo mét cu chuyén duigc ké lai, mot phéng vien a héi Ruth ligu anh dy cé cho [a hop ly khi ma minh kiém duige nhiéu tién hon Téng théng Herbert Hoover véi tién luong chi c6 75.000 dé la. Ruth da tra loi rang: “Toi da cé m6t nam lam viéc tét hon” Nam 2010, mifc long trung binh ma mot cdu thi d6i New York Yankees kiém duigc la 5,5 trigu dé la, va cdu tha ghi dugc nhiéu diém nhit la Alex Rodriguez dugc tré dén 33 trigu d6 la. Méi du, thyc té nay cé thé khign ban nghi ring bong chay da tré nén sinh Igi hon rét nhiéu so vdi cach day 8 thép nién, Nhung nhu moi ngudi déu biét, gid cd hang héa va dich vy cing da tang lén. Nam 1931, mot déng 5 xu mua duigc mét que kem, va 25 xu mua dugc mot vé xem phim 6 rap dia phuong. Béi vi gid cd vao thdi ciia Babe Ruth thi thap hon rat nhiéu so véi ngay nay, cho nén chung ta khéng biét dugc la Ruth da thy huéng mtic s6ng cao hon hay thap hon so véi cdc cau that ngay nay. ‘Trong chuiong trudc, ching ta da tim hiéu céch thttc cac nha kinh té sit dung téng san phém quéc ndi (GDP) dé do ludng sé lugng hang hod va dich va ma nén kinh té dang sin xudt. Chong nay xem xét cdch thttc cdc nha kinh té do hiding chi phi téng thé cita cugc séng. Dé so sanh miic luong 80.000 dé la cita Babe Ruth véi nhiing mic luong hien tai, chting ta can phai tim mét s6 cach dé bign s6 tién thanh céc thuéc do siic mua cé ¥ nghia. Dé chinh Ia cong viéc cita théng ké va duigc goi la chi s6 gid tiéu diing. Sau khi da biét duge cach thitc xay duing chi s6 gid tigu ding, chiing ta thao ludn vé céch thttc sit dung chi s6 gid nay dé so sinh s6 tién 6 nhiing théi diém khdc nhau. Chi s6 gid tigu diing duge sit dung dé danh gid nhiing thay d6i cita chi phi sinh hoat qua thdi gian. Khi chi s6 gid tiéu ding ting len, mot gia dinh dién hinh phai chi nhiéu tién hon dé duy tri mtic s6ng nhu truéc. Cac nha kinh té sit dung thuat ngit lam phdt dé mé t mét tinh hudng trong dé mttc gié chung cia nén kinh té dang gia ting. Ty Ié lam phat la phan tram thay d6i clta miic gid so véi ky trudc a6. Chutong truéc da cho thay cach thtic ma c4c nha kinh té cé thé do ludng lam phat 240 PHANIV DULIEUKINH TE VIMO bang viéc sit dung chi s6 giim phat GDP. Tuy nhién, ty 1é lam phat ma ban nghe thay trong nhiing ban tin méi t6i thi kh6ng duigc tinh todn tit sé ligu thong ké nay. B@i vi chi sé gid tiéu ding phan anh tét hon nhiing hang héa va dich vu ma ngudi tiéu ding mua, cho nén né la thudc do phé bién hon vé lam phat. Nhu ching ta sé thay trong cdc chutong tiép theo, lam phat la mét khia canh cua thanh.tuu kinh té vi mé ma dugc theo déi sat sao va la mét bién s6 chinh huéng din chinh séch kinh té vi mé. Chuang nay cung cp nén ting cho su phan tich dé bang viéc cho thay cdch thitc ma cdc nha kinh té do lwdng ty 1é lam phat bang cach sit dung chi s6 gia tiéu ding va cdch thuic sit dung con s6 théng ké nay dé so sanh s6 tién 3 nhitng théi diém khac nhau. CHIS6 GIA TIEU DUNG Chi s6 gid tiéu ding (CPI)' la mét thudc do chi phi tng quat cia cic hang hoa va dich vu dugc mua béi mét ngudi tiéu ding dién hinh. Hang thang, Cuc Thong ké Lao dong (BLS), co quan truc thugc BO Lao déng, tinh toan va bao céo chi s6 gid tigu ding. Trong phn nay, ching ta thao luan vé cach thttc tinh todn chi s6 gid tiéu ding va nhiing van dé phat sinh trong qué trinh do ludng. Ching ta cling so sanh chi s6 nay véi chi s6 giam phat GDP, mot thudc do khac vé mic gia chung, ma chuing ta da tim hiéu trong chong truéc. Chi sé gid tiéu ding dugc tinh toan nhu thé nao Khi BLS tinh todn chi s6 gid tidu ding va tj 1é lam phét, co quan nay sit dung sé ligu vé gid cd cia hang ngan hang héa va dich vu. Dé biét chinh xac céch xy dung nhiing sé ligu thong ké nay, chting ta hay xem xét mét nén kinh té don gian trong dé ngudi tiéu ding chi mua hai hang héa: xic xich va banh mi kep thit. Bang 1 cho thay nam budc ma BLS tién hanh: 1. C6 dinh gid hang héa. Xéc dinh gid cd cia hang héa nao la quan trong nhat 6i v6i ngudi tiéu ding dién hinh. Néu ngudi tiéu ding dién hinh mua nhiéu xitc xich hon bénh mi kep thit, thi khi dé gid xtc xich quan trong hon gid banh mi kep thit va vi thé, gid xc xich nén cé trong sé 1én hon trong viéc do ludng chi phi sinh hoat. BLS x4c dinh cac trong sé nay bang, cach khdo sat ngu6i tiéu ding dé tim ra gid hang héa va dich vy dugc mua béi ngudi tiéu ding dién hinh. Véi vi dy trong bang, ngudi tigu ding dién hinh mua mot gid hang gém cé 4 cay xtic xich va 2 chiéc binh mi kep thit. 2. Xdc dinh gid cd. Xac dinh gid cd cia tiing hing hod va dich vu trong gid hang tai tiing thoi diém, Bang nay cho thay gia ciia xiic xich va bénh mi kep thit trong ba nam khac nhau. 1. Chisé gid tiéu ding (CPI): thuéc do chi phi téng quat cla cdc hang hda va dich vy dugc mua bai mét ngudi tiéu ding dign hinh. » » CHUONG 11 80 LUONG CHI PHI SINH HOAT 241 : Bang 1 pei stinging fe tehnttgBhiegeSfem_ iat tain chi sg teu (@ihing = 4c 2h ding va ty Ié lam phat: uc ih ica mili ing atoning nm * Wet vi dy Wm __Ganicrh____Giébinhmikepthit_ Bang nity cho thay cdch m0 a 2 tinh todn chi sé gid tiéu z } : asa cho mbt nén knh tg ‘Buc: Tinh tan ph caging tong ing ni thyét trong 46 ngut [O10 (1 afdyxd chy ich) +26 lal 2 HEC nh kept) = 8 alg Ring tigu ding chi mua xic 2011 Qblalcyn cys + bali 2 bin ke tt) = 1446 pShing ichva banh mikep tit. 2012 Gly chy cath + (44 adic 2 cite tht) = 2068 aging icf hgn mit nim kim ni gf (2010 tin ch 6d iu ding cho ting nim 20 Bebla/8Geb)x 100100 BOM (146/866 1)x100= 15 2012 (Oe /8eib)x100=299 Bui: Sit dung ch sgl ti ding tah am pit so wi nim trae BOW (5-10)/1004100=75% an p9-T/75K10=8% Tinh todin chi phi cia gid hang. Sit dung s6 ligu vé gid cd dé tinh toan chi phi cita gid hang héa va dich vy tai cdc thdi diém khdc nhau. Bang trén cho thay cach tinh toan nay cho tiing nam. Luu ¥ rang chi cé gid cd trong phép tinh todn nay la thay d6i. Bang cdch git nguyén gid hang (4 cay xuc xich va 2 chiéc banh mi kep thit), chting ta tach anh huéng cia su thay d6i gid ca ra khdi anh hudng cua bat ky sy thay d6i sé lugng nao cé thé xay ra cing lic. Chon nam géc va tinh todn chi sé. Chi dinh mét nam lam nam géc hay nam co sd, méc dé dya vao dé dé so sanh véi cdc nim khac. (Viéc lua chon nam g6cla tity ¥, béi vi chi sé nay dugc siz dung dé do luéng nhiing thay d6i cita chi phi sinh hoat). Khi nam co sé da dugc chon, chi sé nay dugc tinh nhu sau: Gid ciia gid hang héa va dich vy trong nim hién tai xl Chi s6 gid tiéu dang = ——* ri zi Gid ciia gid hang héa va dich vy tai nim géc 100 Tiic la, gid cia gid hang héa va dich vu trong mai nam duigc chia cho gia cita gid hang trong nam géc, va sau dé ty Ié nay duigc nhan véi 100. Con s6 két qua chinh la chi s6 gid tiéu ding. Trong vi du 6 bang trén, nam 2010 1A nim g6c. Trong nim nay, gid xtc xich va banh mi kep thit c6 gid 8 d6 la. Do 6, gid cia gid hang trong tat ca cdc nim duige chia cho 8 dé la va nhan v6i 100, Chi s6 gid tiéu ding 1a 100 trong nim 2010. (Chi s6 luén la 100 6 nam géc). Chi s6 gid tiéu diing 1a 175 vao nam 2011, Diéu nay cé nghia ring gid cia gid hang vio nim 2011 bang 175% gid cia gid hang d6 trong nam géc. Néi céch khdc, mot gid hang héa 242 PHANIV DULIEUKINH TE VIMO Gié hang cita CPI bao gém nhitng gi? Ki xay dung chi so ti ding, Cuc ThngKé Lao dng 6 ang tinh dn tt ccc hang ha va dich vu ‘ma ng ti dng ¢ign hin mua, Hon na, ho cing 6 gng gy trong s6 cho nhing hang héa va dich vu nyt theos6lugng cia ting mathang ma nguéitiu ding mua, Hinh 1 cho thay sy phn loa cc hang hia va dich vu chi y&u trong citi cia ngudtiu dng. Khodn mc ln nh ich tgu cho nha 6, cig 42% ngn sch ‘a gui tiu dng dignhinh. Khodn muc nay bao gdm chiphinha& (32%) nh gu vacctin ich kc (59), va cic ni that va ibn nui (53).Khodn myc [enti theo, chigm 17% la chiph ila trong d6 bao gdm chi tid cho xe ho, xEng du, vé xe buyt, é tau din ngém... Khon mucké tip chiém 15%, uong thu val wing; khodn nay bao gdm thc pdm ding tai nha (9), in bén ngoal (6%), va udng cb én (1%). Tip theo a chm sc yt, vi cho git, gio dlc va buu chin vin thing, mBi Khodn khong 6%. Vi dy, myc ni bao gm hoc phi dai hc va may in <&nhin, Tang phuc, trong 46 bao gdm quén go, gay dp, va 6 trang sic, chim 4%6 gan sich cla nqut tiéu dng dién hin Ging bao gém trong hinh ny, chigm 3% chi tu [a ilo hang h6a va dich vu ke. ay a khodn myc bao gdm tt cd cdc chitiu clang tigu ding (nur & thud ct tc va chi phi tang ) ma khong phi hop (48x vo ning khodn muck. Hinh 1 id hang héa va dich vu ign hinh inh nay cho thy suphn chia chi tig ca nguitiéu ding if hin cho cdc Khon myc hing héa va dich vu Khéc rau, CucThéng Ké Lo ng oi mai con phn tram la thé hign‘tém quan trong tung 46 cia kho’n muc 46, gulag he La Bg Ah Cina tie uke ese way onset sage 6 gid 100 dé la 5 nim géc thi sé c6 gid 175 dé la vio nim 2011. Tuong tu, chi s6 gid tigu ding 1a 250 vio nim 2012, cho biét miic gid trong nam 2012 bang 250% mic gid ciia nim géc. . Tinh todn t9 é lam phat. Sit dung chi s6 gid tiéu ding dé tinh toan ty 1¢ lam a phat!, dé & phn trim thay d6i cita chi s6 gid so véi ky trudc. Tic Ia, ty 18 lam phat giita hai nam lién tiép dugc tinh nhu sau: ‘Ty 1¢ lam phat trong nim 2= CPleia nim 2- CPI cia nim 1 = x 100 CPi eda nim 1 Nhu duigc thé hién 6 cuéi Bang 1, ty 1é lam phat trong vi dy cia ching ta 1a 75% vao nam 2011 va 43% vao nam 2012. Mac di vi dy nay don gin héa thé gidi thyc bang céch chi tinh dén hai hang héa, nhuing né cho thay cdch thitc ma BLS tinh ton chi s6 gia tiéu ding va ty lé Jam phat. BLS thu thap va xit ly s6 ligu vé gid cd ciia hang ngan hang héa va dich vu hang thang va bing cach di theo nim buéc néi trén, x4c dinh chi phi sinh hoat 2. TYlé lam phat: phin trim thay déi cia chi s6 gid so véi ky true. CHUONG 11 BO LUONG CHIPHISINH HOAT 243 cita ngudi tiéu diing dién hinh dang ting lén nhanh nhu thé nao. Khi BLS cong bé chi s6 gid tiéu diing hang thang, ban thudng cé thé nghe vé con s6 nay trén ban tin truyén hinh bu6i t6i hoic thay né trén cdc t& bao ngay hom sau. Bén canh chi s6 gid tiéu ding cho téng thé nén kinh té, BLS con tinh toan mot 86 chi s6 gid khac. Co quan nay bao cao chi s6 cho cdc khu vue cy thé trong nude (vi du nhu Boston, New York va Los Angeles) va cho mét s6 loai hang héa va dich vu cu thé (nhu thyc phém, quan do va nang lugng). Ho cing tinh todn chi s6 gid san xuat (PPI)', ding dé do lung chi phi cia mét gid hang héa va dich vu duge mua bdi cdc doanh nghiép chit khong phai ngudi tiéu ding. Vi céc doanh nghiép r6t cudc sé chuyén céc chi phi cho ngudi tiéu ding dudi dang gid tigu ding cao hon, cho nén nhiing thay d6i cita chi s6 gid san xudt thudng dugc xem la hitu ich trong viéc dy dodn sy thay déi cia chi s6 gid tiéu ding. Cac van dé trong do ludng chi phi sinh hoat Muc dich cita chi s6 gid tigu ding la do luéng nhitng thay d6i trong chi phi sinh hoat. Néi cach khdc, chi sé gid tiéu ding c6 ging xc dinh mifc thu nhap cén phai tng Ién bao nhiéu dé duy tri clung mét mic s6ng. Tuy nhién, chi s6 gid tiéu ding Khéng phai la mét thudc do hoan hao vé chi phi sinh hoat. Ba van dé nay sinh véi chi s6 nay dug thita nhan rong rai nhung lai kho giai quyét. Van dé dau tién dugc goi la thién vi thay thé. Khi gid cd thay d6i tit nam nay sang nim khic, chiing khéng thay déi theo ciing t} 18 véi nhau: gid cia mot s6 mat hang nay ting gid nhiéu hon nhiing mit hang khdc. Ngudi tiéu ding phan ting véi nhiing thay déi gid ca khc nhau bang céch mua it di hang héa cé gid tang mét lugng tuong déi lén va mua nhiéu hang héa cé gid ting it hoac tham chi cé thé da gidm. Cé nghia la ngudi tiéu ding thay thé bang céc loai hang héa da tr nén tuong déi it tn kém hon. Néu mot chi sé gid dugc tinh toan dua trén gid dinh m6t gid hang hoa cé dinh, thi cdch nay bé qua kha nang thay thé cha ngudi titu diung, va do dé né phong dai sy gia tang chi phi sinh hoat qua c4c nam. Chiing ta xem xét mét vi dy don gidn. Hay hinh dung rang trong nim géc, téo ré hon [é, nén ngudi tiéu ding mua téo nhiéu hon Ié. Khi BLS xay dung gid hang hoa, ho sé tinh dén t4o nhiéu hon 1é. Gia sit rang trong nam tiép theo, lé ré hon tao. Ngudi tiéu ding ty nhién sé phan ting véi nhiing thay déi gid cd bing céch mua nhiéu [é va it to hon. Tuy nhién, khi tinh todn chi s6 gid tiéu ding, BLS sit dung gid hang c6 dinh ma vé ban chat la gid dinh rang ngudi tiéu ding tiép tuc mua nhiing qua tao dat dé bay gid véi s6 lugng gidng nhu trudc. Vi ly do nay, chi 86 sé do luéng sv gia ting lén hon nhiéu trong chi phi sinh hoat so véi sy gia ting ma ngudi tiéu ding thu té trai qua. ‘Van dé thtt hai véi chi s6 gid tiéu ding la sw gidi thiéu hang hod méi. Khi mét hang héa méi dugc gidi thiéu, ngudi tiéu ding cé nhiéu sy Iya chon hon, va diéu nay dén lugt Iai lam gidm chi phi dé duy tri mic phic Igi kinh té nhu truéc. Dé 2. Chis6 gid sin xuét: thud do chi phi cia gié hang héa va dich vy dugc mua béi céc doanh nghiép. 244 PHANIV DULEUKINH TE VIMO hiéu ly do tai sao, hay xem xét mot tinh hudng gid thuyét: Gia sit ban co thé Iva chon gitta mét phiéu qua tng tri gid 100 d6 la 6 mét cita hang Ién cung cp nhiéu loai hang héa va mét phiéu qua ting tri gid 100 dé la & mot cia hang nhé ban ciing mtic gia nhung lai cé it loai hang héa hon. Ban thich mua 6 ciia hang nao hon? Hau hét moi ngudi sé chon cita hang cé hang héa da dang hon. Vé ban chit, su gia tang trong tap hgp cdc lya chon lam cho méi dé la cé gid tri hon. Diéu nay cling diing 46i véi su tign trién cha nén kinh té theo thdi gian: Khi cdc hang héa mdi dugc gidi thigu, ngudi tigu ding cé thém sy hia chon, va mdi dé la cé gid tri hon. Tuy nhién, do chi s6 gid tiéu ding dua trén mét gid hang hod va dich vu cé dinh, cho nén né khéng phan 4nh sv gia ting trong gid tri cia mdi dé la duigc phat sinh tii su gidi thigu cdc hang hod mdi. Mét lin nifa, chting ta hay xem xét mét vi du. Khi déu thu video-cassette (VCR) xuat hién vao cuéi nhiing nam 1970, ngudi tiéu ding da cé théxem nhiing bé phim yéu thich cita ho tai nha. Mac di khéng phai la mét su thay thé hoan hao cho mét bé phim dugc cong chiéu trén man anh rong, nhung mét bé phim ci trong cin phéng thoai mai cita gia dinh lai la mét Iva chon méi lim ting tap hop co hdi ciia ngudi tiéu ding. Déi voi bat ky mét s6 tién nao cho trudc, su ra déi cita VCR lam cho cudc s6ng con ngudi tét hon; ngugc lai, viéc dat dugc mitc phic Igi kinh té ging nhu trudéc ddi héi mét sé tién nhé hon. Mét chi sé chi phi sinh hoat hoan hao sé phan Anh sv ra di cia VCR cing véi su gidm xuéng cita chi phi sinh hoat. Tuy nhién, chi s6 gia tiéu ding da khong giam dé phan ding lai véi su gidi thigu VCR. Cuéi cing thi BLS da stia lai gid hang héa dé bao gém VCR, va sau dé chi s6 nay da phan anh nhiing thay d6i ciia gid cA VCR. Nhuing su gidm xudng cia chi phi sinh hoat gn lién véi su xuat hién ban dau cia VCR thi da khéng bao gid duigc thé hién trong chi s6 nay. ‘Vn dé thit ba véi chi sé gid tiéu diing la su thay d6i vé mat chat lugng ma khong do ludng dugc. Néu chat lugng cia mét hang héa gidm xuéng tit nam nay sang nam ké tiép trong khi gid cia né vin gid nguyén, thi gid tri cia mot dé la giam xuéng, béi vi ban dang nhan duge m6t hang héa kém chat lugng hon tit cung mot 86 tién. Tuong ty, néu chat lugng tang ti nam nay sang nam ké tiép, thi gid tri cia mot dé la tang lén, BLS cé ging hét sitc dé tinh dén su thay d6i chat lugng. Khi chat lugng cia mét hang héa trong gid hang thay déi, vi du, khi mot mau xe hoi c6 ma luc cao hon hoc tiét kigm nhién ligu hon tii nam nay sang nam ké tiép, thi Cnc diéu chinh gid cita hang héa dé tinh dén sy thay d6i chit lugng, Vé bin chat, ho dang cé ging tinh toan gid cita mt gid hang héa cé chat lugng khong déi. Bat ké nhiing né hic nay, sy thay déi chat lugng van 1a mét van dé bdi vi rat khé dé do luéng chat higng. Vn con nhiéu tranh luan gitta cdc nha kinh té vé mtic d9 nghiém trong cia cdc van dé do lwéng va cach thie khic phuc cdc van dé d6. Mt s6 nghién citu dugc viét trong nhiing nim 1990 da két Iwan ring chi s6 gid titu ding phéng dai Jam phét khoang 1 diém phén tram méi nm. Dép lai su chi trich nay, BLS da thc hién mét sé thay dé6i cé tinh ky thuat dé cai thién tinh chinh xdc ciia chi sé CPI, va nhiéu nha kinh té tin ring sy chénh Iéch hién nay chi con khoang mét nifa so CHUONG 11 80 LUONG CHIPHISINH HOAT 245, vi true day, Van dé nay la quan trong béi vi nhiéu chung trinh cita chinh phit sit dung chi sé gid tiéu ding dé diéu chinh nhiing thay d6i cua mttc gid chung. Vi du, ngudi nhan bao hiém an sinh xa hdi dugc huéng sy gia ting hang nam vé lgi ich néu nhu Igi ich nay gan lién véi chi s6 gid tiéu ding. Mot sé nha kinh té da dé nghi sita d6i cdc chuiong trinh nay dé sita chita cdc van dé do lung bing céch gidm bét mitc dé gia ting loi ich ty dong. Chi sé gidm phat GDP so véi chi sé gia tiéu diing (CPI) Trong chuong trudc, ching ta da tim hiéu mdt thuéc do khdc vé mitc gid chung cia nén kinh té - chi s6 gidm phat GDP. Chi s6 gidm phat GDP IA ty Ié cia GDP danh nghia tren GDP thu. Bdi vi GDP danh nghia la san lugng hién hanh dugc tinh theo gid hin hanh va GDP thyc I san lugng hign hanh duigc tinh theo gid cita nam géc, cho nén chi s6 gidm phat GDP phan anh mic gid hién hanh so véi mifc gid nim géc. Céc nha kinh té va cdc nha hoach dinh chinh sdch theo déi ca chi s6 giam phat GDP va chi s6 gid tigu ding dé dnh gid xem gid cd dang ting nhanh nhu thé nio. ‘Thong thudng, hai chi s6 thong ké nay ké cng mot cau chuyén. Tuy nhién, cé hai khac biét quan trong khién cho ching khéc nhau. Su khdc biét du tién la chi s6 gidm phét GDP phan dn gid cita tit c& cdc hang héa va dich vu duge san xudt trong nudc, trong khi chi s6 gid tiéu ding phan anh gid cia tit cd cdc hang héa va dich vu dudc ngudi tiéu ding mua. Vi du, gid sit gia cia mt chiée may bay do Boeing sn xuat va ban cho Luc lugng Kh6ng quan ting Ién. Mac dit chiéc may bay nay 1a mot phn ciia GDP, nhung né khéng phai la mot phn trong gid hang héa va dich vu dugc mua bi mt ngudi tiéu ding dién hinh, Vi vay, sui tang gid nay chi xudt hién trong chi s6 giam phat GDP nhung khéng xuat hign trong chi s6 gid tiéu ding. M6t vi du khac, gia sit Volvo tang gid xe 6 t6 cita hg. Vi Volvo duigc san xuat tai Thuy Dién, cho nén chiéc xe nay khong phai la mét phan cia GDP Hoa Kj. Nhung ngudi tiéu ding Hoa Ky mua Volvo, vi vay chiéc xe nay 1a mét phn trong gid hang cita ngudi tiéu diing dién hinh. Do dé, su ting gid cia mot hang héa tiéu ding dugc nhap khéu, ching han nhu mot chiéc Volvo, xudt hién trong chi sé gid tiu ding nhung khong xudt hign trong chi sé giam phat GDP. Su khac biét dau tién gitta chi s6 gid tiéu ding va chi s6 gidm phat GDP 1A dic biét quan trong khi gid dau thay d6i. Mac di Hoa Ky cing san xudt dau, nhung phén Idn higng dau ma ching ta sti dung thi dugc nhap khéu, Két qua la, dau va cdc sin phdm tit déu nhu xing va déu suéi 4m chiém mét phn én hon nhiéu trong chi tiéu clia ngudi tigu diing so vdi phan trong GDP. Khi gid dau ting, chi 6 gid tiéu ding ting nhiéu hon so véi chi sé giam phat GDP. Su khac biét thit hai khé phat hién hon gitta chi sé giam phat GDP va chi s6 gid tiéu ding quan tam dén viéc lay trong s6 cho céc gid ca khac nhau dé tinh ra mot miic gia chung duy nhat. Chi s6 gid tiéu ding so sanh gid cha mét gid hang héa va dich vu 6 dinh v6i gid cia gid hang dé trong nim g6c. Chi thinh thoang thi Cuc ‘Théng ké Lao dng mdi thay d6i gid hang héa. Trdi lai, chi s6 giam phat GDP so sanh gia cita cdc hang héa va dich vu hién dang dugc san xudt v6i gid cta cing cic 246 PHANIV DULIEUKINH TE VIMO “Ty ltlamp Hinh2 a Hai thuée do lam phat a Bigu d6 nay cho thay ty lé am \ phat — phén tram thay d6i ‘da mic gé — dugc do luting 10 ‘bing chis6 gidm phat GDP va chis6 gia tiéu diing CPI khi sit dung sé ligu hangnam tinh tir nam 1965. Cha ¥ ring hai thudc do lam phat nay 7 soe ‘thudngdichuyéncingnhau. set ule Ln gto. a en. Mes ano are teen Taes tas as “nt “hos G00 hang héa va dich vu dé trong nam géc. Vi thé, nhém hang héa va dich vu duigc sit dung dé tinh todn chi s6 giam phat GDP tu dong thay d6i theo thdi gian. Sy khac biét nay khéng quan trong khi tat ca cdc gid cd dang thay déi tuong ting. Nhung néu gid cd cia cdc hang héa va dich va khac nhau thay d6i theo nhiing mitc khéc nhau, thi céch ma chting ta gin trong s6 cho cdc gid cd khdc nhau sé tic dong dén ty 1é lam phat téng thé. Hinh 2 cho thay ty 1é lam phat dugc do ludng bing ca chi s6 giim phat GDP va chi sé gid tiéu ding cho ting nam ké tit nam 1965. Ban cé thé thay ring déi khi hai thuéc do nay khac nhau. Khi chting khdc nhau, ly do ding sau cé thé giai thich sy khac nhau gitia hai con s6 nay chinh la hai sy khéc biét ma chiing ta da thao lun. Vi dy, vao nam 1979 va nam 1980, lam phat tinh theo CPI ting vot hon lam phat tinh theo chi sé gidm phat GDP cha yéu la do gid dau tang hon gap doi trong hai nim nay. Tuy nhién, sy khéc nhau gitia hai thuéc do nay la ngoai lé hon Ia quy tic. Trong nhiing nam 1970, c& chi s6 giam phat GDP va chi s6 gid tigu ding déu cho thay ty 1é lam phat cao. Vao cudi nhiing nam 1980, 1990 va thap nién dau cua nhiing nam 2000, cd hai thuiéc do déu cho thay ty lé lam phat thap. KIEM TRA NHANH: Gidi thich ngén gon chi s6 gid tiéu ding do luréng cdi gi va né dug xdy dying nhu’ thé ndo. « Xac dinh ly do tai sao CPI 14 mét thu’éc do khéng hodn hdo vé chi phisinh hoat. DIEU CHINH CAC BIEN SO KINH TE DO ANH HUONG CUA LAM PHAT Muc dich cita vige do luéng mitc gid chung trong nén kinh té li cho phép ching ta so sanh s6 tién tai nhiing thdi diém khéc nhau. Bay gid ching ta da biét cach tinh toan chi s6 gid, hay xem lam thé nao chiing ta cé thé sit dung mét chi s6 nhu vay dé so sanh sé tién trong qua khti vdi sé tién trong hién tai. CHUONG 11 80 LUONG CHIPHISINH HOAT 247 Chuyén déi sé d6 la tit nhiing thai diém khac nhau Trudc hét chting ta quay tré lai van dé tién luong ciia Babe Ruth. Muic luong cha anh ta li 80.000 dé la vao nam 1931 thi cao hay thap so voi mic luong ctia cc cdu thi hién nay? Dé tra ldi cau hoi nay, chiing ta cAn phai biét mitc gid vao nim 1931 va mttc gid hién nay, Mot phan cita sy gia tng tién Iuong la bi dap cho céc cdu thi bong chay vi gid cd ngay hom nay cao hon, Dé so sénh mic luong cia Ruth véi mic luong cita cdc c4u thi hién nay, ching ta cn phai chuyén d6i mitc long cia Ruth tinh theo dé la cia nim 1931 thinh dé la cia ngay hém nay. Céng thitc chuyén d6i s6 dé la trong nim T thinh s6 dé la cia ngay hom nay la: Mic gié ngay hom nay S6 46 la ngay hm nay = S646 la trong nam T x ee ee ae eee aM gi trong nim T Mot chi s6 gié nhu chi s6 gid tiéu ding do ludng mutc gid va vi thé xac dinh mite 46 diéu chinh lam phat. Ching ta hay ap dung cong thitc nay cho miic long cita Ruth. $6 ligu théng ké cia chinh phi cho thay chi s6 gia tiéu ding la 15,2 vao nam 1931 va 214,5 vao nam 2009. Do 46, miic gid chung da ting lén 14,1 lan (bang 214,5/15,2). Ching ta cé thé sit dung nhitng con sé nay dé tinh mic luong ciia Ruth theo sé d6 la cita nim 2009 nhui sau: Mic gi nim 2009 ue = Mt Mic luong theo sé 46 la nam 2009 Mie lung theo $6 46 la nm 1931 x 30° ca 193y = 80,000 d6 la x a“ = 1.128.947 46 la Chiing ta thay rang mic luong cia Babe Ruth vao nam 1931 la twong duong véi miu long hon 1 trigu dé Ja hién nay. Dé 1a mot mic thu nhap tét, nhung né it hon mét phan tu mic Ivong trung binh cita Yankee ngay hém nay va chi bing 3% mitc liong ma Yankees tra cho A-Rod. Nhiéu yéu t6 khac nhau, bao gém ting truéng kinh té va thu nh§p cé phiéu tang lén ma cac siéu sao kiém duge, da lam ting dang ké mic sOng ciia nhiing van dong vién néi tiéng nhét. ‘Ching ta cing hay xem xét mitc l’ong 75.000 dé la cia Téng théng Hoover vao nim 1931. Dé chuyén con s6 nay thanh s6 dé la cia nam 2009, chting ta lai nhan véi ty 1é miic gid trong hai nim. Ching ta th4y ring mitc long ciia Hoover la tuong duong vdi 75.000 dé la x (214,5/15,2), bang 1.058.388 dé la vao nam 2009, Mic luong nay thi cao hon hin miic long 400.000 dé la cia Téng théng Barack Obama. Xem ra Téng théng Hoover rét cudc da cé mét nam kha tot. Chi sé hoa Nhu chting ta vita thay, cdc chi s6 gid duigc sit dung dé diéu chinh anh huéng cia lam phat Khi so sénh céc con s6 dé la ti nhitng théi diém khéc nhau. Loai diéu chinh nay xuét hign 6 nhiéu noi trong nén kinh té. Khi mét sé tién duigc ty dong 248 PHANIV DULIUKINH TE VIMO Ngai chi sé dén Hollywood Phim nao dvgc yeu thich nht moth dai Cu tr i cé thé im ban ngacaién, Sit yeu thich cabo phim thudng dugedénh gi bing doanhthu ban v. Vi céch do ung nay, Avatar [abo phim s61 cia moi thi dai vi doanh thu ti thi {rung Hoa Kj ln 6749 tigu dla, ké dna Ttaic (601 trigu da) and The DarkKnight (533 triu a). Nhung céch xp hang nay b qua mt digu ign nhién ang Khg kim qua trong i: Gis a, bao gém cb gid vé xem phim, d& ting Fen theo thai gin, Lam phat 4 mang lila thé cho ahng b6 phim méi han, Ki ching ta du chinh doanh thu ban vétruéc tc dng cia lam phat, ciu chuyn a rat kh. BO phim s61 Kindy thud vé Gone with the Wind (1.606 ‘rigu 46 la), tigp én a Star Wars (1.416 trigu 46 la) va The Sound of Music (1.132 trigu dla). Avatar roi vudng vitrithi14, Gone with the Wind dugc cing chiéu vao nim 1939, tru khi tvi xudt hign trong céc gia dinh. Va ning ném 1930, khong 90 tru nguéi My dén rap chigu phim méi tudn, so v6i 25 trigu ngay nay. Nhung rihiing b6 phim thai d6 khong xust hién trong cdc bang xép hang theo cich thong thug vi gid vé thai 46 ch bing mot phn tu gid véngay hém nay. Va qua ‘thy, trong bang xép hang dya vao doanh thu ban vé danh nghia, Gone with the Wind tham chi khéng lot vao danh séch 50 b6 phim hang du. Doanh thu cita Scarlett va Rhett sé ln hon nhiéu mot khi ching ta ‘iéu chinh téc ng cia lam phat. diéu chinh theo luat phap hay theo hgp déng truéc nhiing thay déi trong mitc gid, thi s6 tién d6 da dugc chi sé héa' theo lam phat. Vi dy, nhiéu hgp déng dai han gitta cdc cong ty va céng doan bao g6m ca viéc chi sé héa mét phan hodc toan bé tién luong theo chi sé gid tiéu ding. Mot diéu khoan nhu vay duigc goi la tro cifp chi phi sinh hoat, hay COLA (cost of living allowance). Mét COLA ty dong tang luong khi chi sé gid tiéu ding tang lén. Chi s6 héa cing 14 mét dic diém cita nhiéu luat. Vi dy, cdc Igi ich an sinh xa hi dugc diéu chinh hang nam dé bi dp cho ngudi cao tuéi khi gid cd ting lén. Khung thué thu nhap lién bang - mtic thu nhap ma tai d6 thué sudt thay 46i - cing dugc chi s6 héa theo lam phat. Tuy nhién, cé nhiéu trudng hgp ma hé théng thué khong dugc chi sé héa theo lam phat, ngay cd khi dé la vigc nén lim, Ching ta s@ thdo lan van dé nay day di hon khi ban vé chi phi cita lam phat trong phan sau cia cuén sdch nay. Lai suat danh nghia va lai suat thuc Viéc diéu chinh cdc bign s6 kinh té trudc tac dong cita lam phat la dac biét quan trong, va cé phan nao dé rc r6i, khi ching ta xem xét s6 liéu vé lai sudt. Khai niém vé mdi mic lai sudt nhat thiét phai bao gém ca viéc so sdnh s6 tién tai nhiing théi diém khac nhau. Khi ban gi tién tiét kiém vao mét tai khoan ngan hang, ban dua tién cho ngan hang hic nay, va ngan hing sé tra lai cd géc va lai cho ban trong tuong lai. Tuong ty, khi ban vay tién ti’ ngan hang, ban nhan tién luc nay, nhuing ban sé phai tra khoan vay cling véi tién lai trong tuong lai. 2. Chi's6 héa: sy’ digu chinh ty déng theo luat phép hay hop ding cho mat sé tign tru tac déng ca lam phat. CHUONG 11 BOLUONG CHIPHISINH HOAT 249, ‘Trong cé hai trudng hgp, dé hiéu day dit giao dich gitta ban va ngin hang, diéu cét yéu 1a ban phai hiéu dugc gia tri déng tién trong tuong lai khdc voi gid tri d6ng tién trong hién tai. Digu dé cé nghia la ban phai diéu chinh téc dong cia lam phat. Chiing ta hay xem xét mét vi du. Gia sit Sally giti 1.000 dé la vao mét tai khoan ngan hang va hudng lai sudt hang nam 1a 10%. Mot nam sau, Sally tich lay duge khoan tién lai 1 100 dé la, c6 ay rat khoan tién 1.100 dé la ra khdi tai khoan. C6 phai Sally gidu thém 100 dé la so véi hic cé dy giti tién mot nam truéc? Cau tra li phy thudc vao viéc ching ta hiéu tit “giau hon” la nhu thé nao. Sally qua thuic cé thém 100 dé la so véi trudc day. Néi cach khdc, 6 tién ma cd dy sé hitu da tang 10%. Nhung Sally khong quan tam dén sé lugng tién. Cé dy quan tam c6 thé mua duge nhiing gi vdi sé tién dé. Néu gid ca da tang trong khi tién cia cé 4y nim trong ngin hang, thi mdi dé la bay gid mua duigc it hang héa hon so véi mt nam trudéc day. Trong truéng hop nay, sttc mua cita cd y - lugng hang héa va dich vu ma cé dy cé thé mua - da khéng ting thém 10%. DE don gidn héa vin dé, ching ta gid sif ring Sally la mét ngudi thich xem phim va chi mua cdc dia DVD. Lac Sally giti tién, mt dia DVD tai cita hang dia phuiong cé gid 10 dé la. Khoan tién giti 1.000 dé la cita cd ay tuong duong véi 100 dia DVD. Mét nam sau, nhan 10% Idi, c6 dy cé 1.100 dé la. Bay gid cé dy cé thé mua bao nhiéu dia DVD? Diéu nay phu thudc vao viéc gid cha mot dia DVD da thay d6i nhu thé nao. Sau day 1a mot s6 vi du: + Lam phat bing zero: Néu gid mOt dia DVD van la 10 dé la, thi s6 dia ma co Ay cé thé mua ting tly 100 lén 110. Con s6 10% tang lén cita s6 dé la déng nghia véi 10% ting lén cia stic mua. + Lam phat ld 6%: Néu gid mét dia DVD tang tit 10 dé la lén 10,6 dé la, thi sé dia DVD ma cé ay cé thé mua da ting tit 100 lén gn 104. Stic mua cita cé y da tang lén khoang 4%. + Lam phat la 10%: Néu gid mét dia DVD tang ti’ 10 d6 la lén 11 dé la, thi c6 4y van chi cé thé mua dugc 100 dia DVD. Mac di sé tién cita Sally da tang lén, nhung stic mua cita c6 dy van giéng nhu mot nam trudc day. + Lam phat la 12%; Néu gid mét dia DVD tang tit 10 dé la lén 11,20 dé la, thi 86 dia ma c6 ay cé thé mua gidm tit 100 xudng gin 98. Dit cho sé tin lén hon, sitc mua cia cé Ay da gidm khoang 2%. Va néu Sally dang s6ng trong mot nén kinh té cé tinh trang gidm phat - gid cd gidm xudng - mét kha nang khdc cé thé xy ra: + Gidm phat 2%: Néu gid mét dia DVD giam tit 10 d6 la xudng con 9,8 dé la, thi sé dia DVD ma cé ay cé thé mua dugc tang tiv 100 dén gan 112. Stic mua cia c6 Ay ting khodng 12%. Nhiing vi du nay cho thay t} 1 lam phat cang cao, thi sifc mua cita Sally ting cng it. Néu ty Ié lam phat cao hon lai sudt, thi stic mua ciia cé dy thc té da gidm xuéng. Va néu gidm phat xdy ra (ttc la ty 1é lam phét am), thi sifc mua cita c dy sé ting nhiéu hon lai sudt. 250 PHANIV DULIEUKINH TE VIMO Hinh 3 Lai suat danh nghia vali sudt thy Hin nay co thay Ii ust danh ghia vd fai sudt thy ki sit yng s6 liu hing ndm Ke tir dm 1965 3 sudtdanh nghia [ali sut tri phigu Kho bac kj han3 thing. ai sust thy a lat suSt dant nga tri 1 lam phi (toh theo ch sé gi tiéu ding) Chring a suat danh nghia vi sutthye thug ving dchuyén cingnhau, Pot Ss amo fs fo eS aD ans 70, ey. eng Dé hiéu mot ngudi kiém dugc bao nhiéu ti tai khoan tiét kiém, ching ta can xem xét cd lai sudt va su thay déi gid cd. Lai sudt do luéng su thay déi sé lugng tién dugc goi 1 lai sudt danh nghia’, va lai sudt dugc diéu chinh theo lam phat dugc goi la lai sudt thyc*, Lai suat danh nghia, lai sudt thyc va lam phat lién quan véi nhau nhu sau: Lai sudt thyc = Lai sudt dan nghia - Lam phat Lai sudt thuic la sy chénh Iéch gia lai suat danh nghia va ty Ié lam phat. Lai suat danh nghia cho biét s6 tign trong ti khodn cia ban ting nhanh nhu thé nao qua thai gian, trong khi lai suat thy cho biét sifc mua ti thi khoan ngan hang cia ban ting nhanh nhu thé nao qua thai gian. Lai sudtt trong nén kinh té Hoa Ky Hinh 3 cho thay lai sudt danh nghia va lai suat thc cita nén kinh té Hoa Ky ké tit nam 1965. Lai sudt danh nghia trong hinh nay la lai suét tréi phiéu kho bac ky han 3 thang (mac dit sé ligu vé cdc lai sudt khdc cing tuong tu). Lai sudt thc duge tinh bang cach lay lai sudt danh nghia trit di ty lé lam phat. Day chinh a ty 1@ lam phat duigc do ludng theo phan trim thay d6i cia chi sé gid tiéu ding. MOt dac trung cia hinh nay 1a lai suat danh nghia hau nhu luén cao hon Iai suat thyc. Diéu nay phan anh ring nén kinh té Hoa Ky da tri qua théi ky gia ca tiéu ding gia ting trong hdu hét cic nm thudc thdi ky nay. Ngugc lai, néu ban xem xét sé li¢u cla nén kinh té Hoa Ky vao cui thé ky 19 hoac cia nén kinh té 2. Lai sudt danh nghia: lai suét thing duvgc céng bé ma khang cé sy diéu chinh tac dng cia lam phat. 2. Lai sudt thy: Iai sudt da diu chinh téc déng cba lam phat. CHUONG 11 BO LUONG CHIPHI SINHHOAT 251 Nhat Ban trong mot s6 ném gin day, ban sé thy nhiing thdi ky gidm phét. Trong thdi ky gidm phat, lai suat thyc cao hon lai suat danh nghia. Hinh trén ciing cho thay do lam phat bién dng, lai sudt danh nghia va lai sudt thuc luén khéng di chuyén cing nhau. Vi dy, vao cuéi nhiing nam 1970, lai sudt danh nghia cao, Nhung do lam phat ciing rat cao nén lai suat thyc thap. Qua thutc, trong hu hét nhiing nam 1970, lai suat thyc la am, do lam phat lam x6i mon c4c khoan tiét kigm cia ngudi dan nhanh hon cdc khoan tién lai danh nghia mang lai. Nguigc lai, vao cuéi nhiing nim 1990, lai suét danh nghia thép hon lai suat danh nghia trong hai thap kj trudc 46, Nhuing bai vi lam phat thap hon nhiéu, cho nén lai sudt thuc cao hon. Trong cdc chuong tiép theo, ching ta sé tim hiéu nhiing nhan t6 quyét dinh ca lai sudt thy va lai suét danh nghia. i KIEM TRA NHANH: Henry Ford trd cho cng nhan s dé la/ngay vao nim 1914. Néu chisé gid tiéu ding la 20 vao ndim 2924 va 228 vo nim 2020, thi s6 tién ma Ford tra cho céng nhéin la ding gié bao nhiéu vao ndm 2020? ‘KET LUAN “Mot déng bac khéng dang gid bao nhiéu’, cdu thi bong chay Yogi Berra ting nhén xét. Qua thyc, trong suét lich sit gén day, gid tri that ding sau déng 5 xu, Ong 10 xu va déng d6 la la khong én dinh. Su gia ting lién tuc cia mutc gid chung 4a tro thanh thudng Ié. Lam phat lim gidm stic mua ciia méi don vi tién té theo thdi gian. Khi so sénh con s6 dé la tit nhiing théi diém khéc nhau, thi diéu quan trong cn phai nhé la mét dé la cia ngay hom nay khong gidng v6i mot dé la cia 20 nam vé truéc hay, gan nhu chic chan, cita 20 nam sau. Chuong nay da thao lun vé c4ch thttc ma cdc nha kinh té do ludng mic gid chung cia nén kinh té va cach thutc ho sit dung cdc chi s6 gid dé diéu chinh cac bién 6 kinh té trutéc téc dong cita lam phat. Cc chi 6 gid cho phép ching ta so. sanh s6 tién tit nhiing thdi diém khdc nhau va, do dé, hiéu r hon vé sy thay déi cia nén kinh té. Sy thio luan vé céc chi s6 gid trong chong nay, cing véi su thdoluin vé GDP trong chuong trudc, chi la budc dau tién trong qua trinh nghién citu kinh té vi mé. Chiing ta vin chua xem xét nhiing nhan t6 nao quyét dinh GDP cia mét quéc gia hoc nhiing nguyén nhan va tac déng cia lam phat. Dé lim duge diéu 6, chting ta cfn phai di xa hon nhing vin dé vé do lung. Qua thyc, a6 a myc tiéu ké tiép ctta ching ta, Véi viéc gidi thich cdch thtic ma cdc nha kinh té do Iuding s6 lugng va gid cd 4 tam vi m6 & hai chong vita r6i, gid day chuing ta sn sang dé xay dung nhiing mé hinh nham gidi thich sy thay d6i cia cdc bién s6 nay. Day lA chién luge cita chiing ta trong nhitng chong sp t6i. Trudc hét, hay tim hiéu nhiing nhan t6 dai han quyét dinh GDP thyc va céc bién sé lién quan, nhu la tiét kigm, dau tu, lai swat thyc va that nghiép. Tiép theo, chiing ta xem xét cdc nhan t6 dai han quyét dinh mc gié va céc bién s6 lién quan, nhu la cung tién, lam phat va lai sudt danh nghia. Cudi cing, sau khi da biét dugc nhiing bién s6 nay 252 PHANIV DULIEUKINH TE VIMO dugc xac dinh nhu thé nao trong dai han, ching ta nghién cttu mt cau hdi phitc tap hon la diéu gi gay nén su dao d6ng trong ngin han cia GDP thyjc va mitc gid. Trong tat cd nhiing chong nay, céc van dé do luéng ma chuing ta vita thao luan sé cung cp nén tang cho sy phan tich nay. TOMTAT ‘KHAI NIEM THEN CHOT Chi s6 gid tigu ding cho thay chi phi cita mét gid hang héa va dich vu so v6i chi phi cita cling gid hang dé trong nim géc. Chi s6 nay dugc sit dung dé do ludng mitc gi chung ctta nén kinh té. Phan trim thay déi cha chi sé gid tiéu ding do lung ty 1é lam phat. Chi sé gid tiéu ding 1A mét thuéc do khéng hoan hdo vé chi phi sinh hoat vi ba ly do. Tht nhét, né khong tinh dén kha nang Ja ngudi tiéu ding huéng én vigc thay thé bing nhiing hang héa ngay cing trd nén ré hon. Thit hai, né khéng tinh dén sy gia ting stic mua ciia d6ng tién do su gidi thiéu nhitng hang héa méi. Tht ba, né bi sai léch béi nhiing thay déi khong do ling dugc vé chit Iugng ciia hang héa va dich vu. Vi nhiing vin dé do luéng nay ma CPI phong dai con sé lam phat thuc té. Gi6ng nhu chi sé gié tiéu ding, chi s6 gidm phat GDP do ludng miic gid chung ciia nén kinh té. Hai chi s6 gié thudng di chuyén cing nhau, nhung cé nhiing khéc biét quan trong. Chi s6 giam phat GDP khdc véi CPI béi vi né bao gém cdc hang héa va dich vy dugc sin xuat thay vi cic hang héa va dich vu duigc tiéu thy. Do 46, hang héa nhap khdu tac dng dén chi s6 gid tigu ditng nhung khéng tac déng dén chi s6 gidm phat GDP. Ngoai ra, trong hi chi s6 gid tidu ding stt dung gid hang cé dinh, thi chi s6 gim phat GDP tu dng thay déi nhém cc hang héa va dich vu theo théi gian khi thanh phan cia GDP thay d6i. $6 tign tit nhding thdi diém khdc nhau khong thé hién sy so sdnh ving chdc vé stic mua. Dé so sinh m6t dé la trong qué khit véi mot dé la ngay nay, thi mot dé la trong qué khtt nén dug diéu chinh bang cach sit dung chi s6 gid. Nhiéu luat va hop déng cd nhan sit dung chi s6 gid dé diéu chinh tac dong cia lam phét. Tuy nhién, luat thué chi dugc chi s6 héa mot phan theo lam phat. Su diéu chinh lam phat la dic biét quan trong khi xem xét sé ligu lai sudt. Lai suat danh nghia la Idi sudt thuéng dugc cong bé; né la lai sudt ma tai dd 86 tién trong tai khoan tiét kigm tang lén theo théi gian. Ngugc lai, lai suat thuc tinh dén su thay d6i gid tri déng tién theo thdi gian. Lai suat thc bang Jai suat danh nghia triv di ty 1é lam phat. Chi s6 gid tiéu ding consumer price index - CPI CHUONG 11 BO LUONG CHIPHISINHHOAT 253 Ty lé lam phat inflation rate Chi s6 gid san xudt producer price index Chi sé héa indexation Lai suat danh nghia nominal interest rate Lai suat thuc real interest rate [CAU HO1 ON TAP 1. Mé taba van dé: hin chi 5 id tiéu ding khéng phaila. thuée do hoan hao vé chi phi sinh hoat. .. Ban nghi thay d6i nao 6 téc dong lén hon dén chi sé gid tiu diung: gid thit ga ting thém 10% hay gid triing cé mudi tang thém 10%? Tai sao? - Qua mot thdi gian dai, gid mét thanh keo tang tit 0,1 dé la lén 0,6 dé la. Ciing trong thai gian dé, chi sé gia tiéu ding tang ti 150 lén 300. Sau khi diéu chinh lam phét téng thé, gid mot thanh keo da thay d6i bao nhiéu? . Gidi thich y nghia cia lai sudt danh nghia va lai suat thyc. Chung lién quan véi nhau nhu thé nao? . Néu gid mt thu ngfm hai quan tng lén, thi chi s6 gid tiéu ding hay chi sé giam phat GDP bi anh hudng nhiéu hon? Tai sao? ‘BAL TAP VA ONG DUNG 7 x Gia sit ring vio nam ban chao ddi, mot ngudi da mua 100 db la hang héa va dich vu lam ting phém cho em bé. Ban thit doan xem ngay nay phai tén bao nhiéu tién dé mua lugng hang héa va dich vy tuong ty? Bay gid hay tim chi s6 gid tiéu ding va tinh toan két qua dia trén s6 ligu 46. (Ban cé thé tim sé ligu lam phat cia BLS tai day http://www.bls.gov/data/ inflation calculator.htlm) Gia sit ring ngudi dan chi tiéu ding ba hang héa, nhu dugc thé hién trong bang nay: Béng tennis Béng golf Ghai Gatorade Gidnim 2011 2d6la ‘sé0la dla Lugng ndm 2011 100 100 20 Gig nim 2012 2dbla 6a6la 2d6la Lugng nd 2012 100 100 200 a. Phan tram thay déi cia gid cd mdi loai hang héa 1a bao nhiéu? b. Sit dung phuong phép tuong ty véi chi s6 gid tiéu ding, hay tinh phan trim thay d6i cita mtic gid chung. 254 PHANIV DULIUKINH TE VIMO » a 5. Vao trang web ci c. Néu ban biét ring mét chai nuéc Gatorade da ting dung tich tit nam 2011 dén nim 2012, thong tin nay cé anh hung dén vigc tinh todn ty le Jam phat cia ban hay khong? Néu 6, thi anh hudng nhu thé nao? d. Néu ban biét ring Gatorade da gidi thiu céc mii hong méi vao nam 2012, thong tin nay cé anh huidng dén viéc tinh todn ty Ié lam phat cota ban hay khong? Néu c6 thi anh hung nhu thé nao? . Cu dan clia Vedopia da chi tigu hét thu nhap cia ho cho cai be, cai xanh va cA rét. Nam 2010, ho mua 100 bé cai be hét 200 dé la, 50 bé cdi xanh hét 75 6 la, va 500 ci ca rét hét 50 dé la. Nam 2011, ho mua 75 bé cai be hét 225 dé la, 80 bé cai xanh hét 120 dé la va 500 ci ca rét hét 100 dé la. a. Tinh gid méi loai rau trong ting nim. b. Lay 2010 lim nam géc, tinh CPI cho tiing nim. c. Tylélam phat nim 2011 1a bao nhiéu? MO6t dat nudc nhé cé dan s6 10 ngudi say mé chuong trinh American Idol. ‘Tét c nhiing gi ho san xudt va tiéu thy 1a dan 4m thanh karaoke va dia CD, ‘véi sé lugng nhu sau: May karaoke BiacD Séluong Gia Sélugng Gia 2011 0 40 d6 la 30 10d6la 2012 Rd Cy) 50 2 a. Sit dung phuong phdp tuong ty nhu chi sé gid tigu ding, hay tinh phan tram thay d6i cla mite gié chung. Lay ndm 2011 lam nim géc, va cé dinh gid hing vi mt dan 4m thanh karaoke va 3 dia CD. b. Sit dung phuong phap tuong ty nhu chi sé gidm phat GDP, hay tinh phan trim thay déi cita mitc gid chung, Vin ly nam 2011 km nam géc. c. Ty é lam phat nam 2012 tinh theo hai phuong phép cé giéng nhau khong? Gidi thich tai sao cé hay tai sao khong? Cuc Thong ké Lao déng (http//www.bls.gov) va tim sé ligu vé chi 6 gid tigu ding. Chi s6 bao ham tat ca cac khoan muc chi tiéu nay da ting lén bao nhiéu trong nim vita qua? Loai chi tigu nao cé gid ci tang nhiéu nhét? Loai nao tang it nhdt? Cé loai chi tigu nao giam gid kh6ng? Ban cé thé giai thich dugc nhitng su viée nay khong? . TS Thdi bdo New York cé gid 0,15 dé la vao nam 1970 va 2 dé la vao nam 2009. Mutc long trung binh trong nginh cong nghiép la 3,23 d6 la/gid vao nam 1970 va 20,42 dé la/gié vao nam 2009, a. Gid mét td béo da tang bao nhiéu phn tram? b. Tién luong tang bao nhiéu phan trim? { c. Trong mdi nim, ngudi céng nhin phai lim viéc bao nhiéu phat dé aa | tién mua mét td bdo? | CHUONG 11 80 LUONG CHIPHI SINH HOAT 255 d. Stic mua cita cong nhan dudi dang sé lugng td bao mua duge da tang én hay gidm xudng? 7. Van dé nao trong viéc xay dung chi 6 gid tiéu ding CPI cé thé minh hoa duc bang tiing tinh huéng sau? Giai thich. a. sy phat minh ra iPod. b. su gidi thiéu cha tui khi trong xe hoi c. 86 lugng mua sim méy tinh c4 nhan tang lén khi gid ctia ching giam xudng d. thém mdt mudng nho khé trong méi géi hang cia hang Raisin Bran. e. viéc sii dung xe hoi tiét kiém nhién liéu tang lén sau khi gid xang tang. 8. Khi quyét dinh can phai tiét kiém bao nhiéu thu nhap cho tuéi vé huu, ngudi céng nhan nén xem xét Jai suat thyc hay lai suét danh nghia ma khoan tiét kigm cia ho sé nhan dugc? Giai thich. 9. Gia sti ring ngudi di vay va ngudi cho vay da théa thuan mutic lai suét danh nghia tra cho khoan vay. Sau dé lam phat da tang cao hon miic ma cé hai bén dy dodn. a. Lai suét thuic cia khoan vay nay la cao hon hay thap hon kj vong? b. Ngudi cho vay duigc Igi hay bj thiét khi lam phat cao hon dy don? Ngudi di vay duigc Igi hay bj thiet? c. Lam phat trong nhiing nam 1970 cao hon mic ma hau hét nguéi dan dy doan khi thap nién nay bat dau. Diéu nay téc dong nhu thé nao dén nhiing ngudi sé hiu nha da nhan dugc khoan vay thé chap véi lai suat 6 dinh suét thap nién 1960? Diéu nay tac dong nhu thé nao dén nhiing ngan hang di cho vay tién? 10. Chung nay giai thich ring Igi ich an sinh xa hi ting lén mdi nim tuong ing véi sui gia ting cia chi s6 CPI, mac dit hau hét cdc nha kinh té cho rang CPI théi phéng lam phat thuc té. a. Néu ngudi Ién tuéi tiéu ding cing mét gid hing gidng nhu nhing ngu@i khac, thi An sinh Xa hdi cé cai thién miic s6ng cia ho mdi nam? Giai thich. b. Thuc té, ngudi lén tuéi sit dung nhiéu dich vu cham séc stic khée hon so v6i nhiing ngudi tré tudi, va chi phi chim séc sifc khée ting nhanh hon ty Ié lam phat chung. Ban sé lam gi dé x4c dinh xem ligu ngudi lon tudi cé thyic sy cé cudc s6ng tét hon qua ting nam? Dé biét thém théng tin vé chi: dé cta chuiong nay, hay ghé thim website cia ching t0i tai www.cengage,com/international dé xem thém bai tap, ting dung, vi dy, cdc bai kiém tra tric tuyén va cdc ndi dung khac,

You might also like