Coena Et Passio in Theologia Apologetica Contra Pseudo-Reformatores

GBPress- Gregorian Biblical Press
Coena et Passio in Theologia Apologetica contra pseudo-reformatores

Author(s): Mauritius de la Taille
Source: Gregorianum, Vol. 9, No. 2 (1928), pp. 177-241
Published by: GBPress- Gregorian Biblical Press
Stable URL: http://www.jstor.org/stable/23569535
Accessed: 27-06-2016 04:27 UTC
Your use of the JSTOR archive indicates your acceptance of the Terms & Conditions of Use, available at
http://about.jstor.org/terms
JSTOR is a not-for-profit service that helps scholars, researchers, and students discover, use, and build upon a wide range of content in a trusted
digital archive. We use information technology and tools to increase productivity and facilitate new forms of scholarship. For more information about
JSTOR, please contact support@jstor.org.
GBPress- Gregorian Biblical Press is collaborating with JSTOR to digitize, preserve and extend access to
Gregorianum
This content downloaded from 128.122.230.132 on Mon, 27 Jun 2016 04:27:34 UTC
All use subject to http://about.jstor.org/terms
Coena et Passio in Theologia Apologetica
contra pseudo-reformatores
Quaestio utrum coena et passio individuimi unum conflarint sa

crificium, cum sit iam integro Libro I nostri Mysterii Fidei per
tractata, non oportet ut hic denuo disputetur quasi ab ovo. Sed
quia non solum cimus Lepin, sed ante eum alii nonnulli solutio
nem nostrani quasi parum fundatam aut etiam doctrinae ecclesia
stieae minus consonam tradiderunt, opportunum ducimus quaedam
selecta puneta illius in nova luce collocare amplioris literaturae
atque severioris disceptationis.
Unitatem numericam adseruimus sacrificii in coena incepti in
cruce consnmmati, decurrentis proinde a consecratione eucharistica
Domini ad mortem usque sine intermissione.
Unitatem illam non identitatis defendimus inter coenam et pas
sionem, quasi coena foret passio cruenta, et cruenta passio foret
coena: quod absurdum nimis est; sed unitatem compositionis, qua
ex coena et cruenta passione, tanquam parte una et parte altera
aliquod totum exsurgat, quod est sacrificium dominicum, sacrifi
cium passionis et mortis Christi, sacrificium corporis in sanguinis
aspersione, sacrificium illud corporis et sanguinis quo redempti su
mus. Sicut anima non est corpus, nec corpus anima; attamen ex
corpore et anima sane una substantialiter individua effieitur na
tura, quae humana est. Nec rursus verba consecrationis sunt spe
cies panis aut vini, cum tamen ex verbis et speciebus tanquam
materia et forma unum efficiatur ac constet sacramentum seu si
gnum visibile corporis et sanguinis Christi, idemque permanens.
Sic ex compartibus duabus effieitur unitas illius sacrificii, in quan
tum sacrificium est, seu actualis donatio externa rei visibilis, de
" Gregorianum ,, - anno IX (1928), voi. IX. 1
178 Μ. DE LA TA1LLE
notans internata consecrationem. Ambae igitnr partes sunt essen

tiales, quatenus deficiente una (nec suppleta aliunde), altera* iam
non integrami exhiberet essentiam sacrificii ut sacrificii. Et si qui
dem sunt essentiales, complentes scilicet essentiam ut talem, oportet
ut nna per alteram determinetur. Determinatur, inquam, passio
cruenta ad hoc ut sit veruni, proprie dictum, visibile ac rituale,
sacrificium, per hoc quod sacerdotaliter Christus ei ritum coenae
praemisit, quo dicaret se Deo, et dicatus pateretur et patiens di
caretnr usque ad mortem, qua tandem in Deum transiret per re
surrectionem gloriae. Unde processi mus ad habendam coenam eu
charisticam Domini prò causa quadam formali elargiente ac com
municante toti composito vim ac rationem oblationis sacrificalis:
qua gaudeat illud in suo decursu integro, maximeque in occursu
mortis ultimo. Hanc denominationem causae formalis, ut dictum
est supra, atque correlativam denominationem causae materialis in
passione, adhibemus per analogiam, tanquam idoneam satis. Quod
si cui displiceat, non cum eo de voce disputabimus, dummodo stent
ree illae, quas adserimus.
Satis per se patet in praesente quaestione agi non de missa,
quam Ecclesia frequentai, sed de coena, quam Dominus, isque so
lita, celebra vit.
Primum autem quod proponinius circa solutionem istam inno
vare, est examen status quaestionis qualis obtinuit in controversia
cum protestanti bus usque ad sessionem XXII Concilii Tridentini.
Alterum erit examen sententiarum in Concilio Tridentino edi
tarum.
Tertium erit examen testimoniorum post Concilium Tridentinum

prolatorum ad extremum usque saeculum XIX.
Quartum erit examen difficultatum adversus thesim motarum.
Accedet quaedam Appendix de mente sancii Thomae: ut qui
omnibus theologis quatuor illorum saeculorum praefuit magister,
et nobis adsit sponsor atque fideiussor.
COEN Λ ET PASSIO 179
I. Controversia ante-tridentina eum novatoribus.
In examine controversiae inter novatore» et catholicos ortae,

praeire debet expositio doctrinae protestantieae circa coenam et
PASSIONEM.
Doctkina NOVATORUM.
Ante Lutherum nemo (qnod recte in Concilio Tridentino nota

tnm est ab Episcopo Auriensi, cfr. Theiner, Ada Concil. Trid., 2,
pag. 575) qnaestionem excitaverat, moveratve dubinm, an Christns
in coena sacrificasset. Primns igitur iste, ut everteret opus missae
propitiatorium, negavit sacrificasse Christum in coena piaculariter.
« Omnes, inquit, [sacerdote» papistae] imaginantui· sese offerre ipsum
Christum Deo Patri tanquam hostiam suffieientissimam, et bonum opus
facere omnibus quibus proponunt prodesse... His omnibus [argu
mentis quibus Missa praedicatur a papistis esse sacrificium] quia perti
nacissime insederunt oportet constantissime opponere verba et exemplum
Christi. [Verba testamentum tantummodo efferunt, non sacrificium].
Deinde et exemplum Christi prò nobis stat. Non enim Christus in coena
novissima, cum institueret hoc sacramentum et conderet testamentum,
ipsum obtulit Deo Patri, aut ut opus bonum prò aliis perfecit; sed
in mensa sedens singulis idem testamentum proposuit et signum exhi
buit ». (De captivitate babylonica Ecdesiaepraeludìum, 1520, D.Martin
Luthers Werke, ed. Weimar, t. 6, pag. 522-523).
PosteriusqUe : « Certus esto, nec ulla persuasione falli te sinas,
quisquis esse voles pure christianus, nullum esse in novo testamento
sacerdotium visibile nisi quod humanis mendaciis est per Satanam erec
tum. Unum vero et solum est nobis sacerdotium Christi, quo ipse ob
tulit sese prò nobis et nos omnes secum. De quo Petrus dicit (IPetr., 3) :
Christus semel prò peccatis nostris mortuus est etc. Et Hebr., 10 : Una
enim oblatione consummavit in sempiternum sanctificatos... Ubi do
cuit Christus panem et vinum consecratum offerre Deo? Auditisne?
Christus semel seipsum obtulit; non voluit denuo ab aliis offerri, sed
memoriam sui sacrificii voluit fieri... Ut sacrilegam placandi [per sa
crificium] cogitationem tibi adimeret, inter verba ipsemet tibi signat
et indicai quo sit placandus et placatus, dum dicit Quod prò vobis da
tar, qui prò vobis effundetur. Desine, rogo, tuas perditas placationes
[sacrificium] praesumere! Unum est quo placatur (ut ita dicam solis
180 Μ. DE LA TAILLE
simum et unicissimum) ; ne speres ultra hoc ullum aliud placandi aut

sacrificium aut consilium reliquum esse » (De abrogando, missa pri
vata, 1521. Ed. Weimar, t. 8, pag. 415, 421, 442).
Facile est argumentationem Lutheri restituere in forma sillo
gistica.
In Missa id unum agimus quod egit in coena Christus.
In Coena Christns non sacrificavit.
Ergo neque in Missa nos sacrificamus.
Et Probatur Minor. Nam Christus tantummodo in morte sua,
in passione cruenta, sacrificavit.
Ergo non in coena.
Probatur antecedens. Nam de fide est Christum litasse in cruce ;
et de fide est litasse eum semel. Ergo nonnisi in cruce litavit.
Quod idem his verbis habebat Zwingli:
« Christus illic tantum offertur, ubi moritur, ubi patitur, et san
guinem suum effundit ». (Responsio ad Episcopum Constantiensem).
Idem argumentum fecit omnino suum Melanchton:
« Revera unicum tantum in mundo fuit sacrificium propitiatorium,
videlicet moks Christi [quod probatur per Scripturas]. ... Maneat ergo
hoc in causa, quod sola hors Christi est vere propitiatorium sacrifi
cium » (Apologia Confessionis [Augustanae], 1538. Opera omnia, Wi
tebergae, 1580, fol. 109 a). Sicut autem mors sola fuit sacrificium, ita
coena fuit tantummodo sacramentum (ibid., fol. 112 b).
Rursus : « Unicum tantum in mundo fuit propitiatorium sacrifi
cium, videlicet passio seu mors Christi » (Locorum Theologicorum po
strema editio absoluta anno 1543, ibid., fol. 242 a)1.
Doctrinam in forma syllogistica concludit Gasparus Cru

ci g e r (Annotata ad refutandas praestigias sophismatum ecciano
rum, inter opera omnia Melanchtonis, tom. 2, pag. 208) :
« Epistola ad Ilebraeos inquit : Neque ut saepe offerat semetipsum ».
Unde sic: «Non possumus plus facere quam quod fecit άρχιερεύς
1 Conferatur in Scriptis quihusdani de usu integri sacramenti articulus
Contra Privatam Missam, t. 2, pag. 190: « Nullum eat sacrificium, nec fuit
unquam ijnod mereatur remissionem peccatorum... praeter unicum sacrifi
cium Christi semel factum in cruce. Ergo etc. ... Antea Deus dare testatur
JCpist. ad Hebr., cap. 10, ...: Una oblatione etc. ...Tota Scriptura hoc docet
quod sola mors Christi sit unicum sacrificium, seu victima, prò peccatis ».
COEN A ET PASSIO 181
noeter. Christus pontifex non obtulit panem et vinum. Ergo nec noe
debemus ».
Pariter C a 1 ν i η u s ex eo quod mora fuerit unicnm Iesu Christi

gacrificiam (< nam et sna gloria, ut scimus, Christi mors penitns
spoliatur, nisi unicum habetur aeternumque sacrificium »), conclu
dit ultimam coenam, « in qua memoriam mortis suae [Christus]
consecravit », non fuisse sacrificium ; immo « non aliud est, inqnit,
quam unicae illius oblationis [i. e. mortis] testimonium et quaedam
yeluti obsignatio ». (Epist. 1, De fugiendis impiorum sacris, Opera
omnia, ed. Brunswick, tom. 5, col. 256).
Quid aliud Parisiis Anna du Bourg, Parliamenti consiliarius,
capite ob haeresim anno 1559 damnatus, his verbis1 effutiebat ?
« Credo Missam papisticam neque esse neque esse posse sanctam
Domini nostri Iesu Christi coenam... cum missa ea sibi sumat atque
arroget quae ad solum Christi sanguinem in cruce effusum pertinent,
nimirum sanctificationem, luitionem et remissionem peccatornm. »
Quid aliud in Anglia Cranmerus (De oblatione, lib. 5,

cap. 1), damnatus et ipse capitis anno 1556:
« Gravissima contumelia et iniuria quae inferri Christo potest, et
per omne regnum papisticum latissime patet, ea est quod sacerdotes
Missam hostiam propitiantem esse asseverant, ad remittenda non modo
peccata sua, verum etiam aliorum tum viventium tum mortuorum, qui
bus illam voluerint applicare. Ita, simulatione pietatis, papistici sacer
dotes hoc sibi sumpserunt ut ... huiusmodi sacrificium [i. e. propitia
torium prò vivis et defunctis] facerent, quale nullum unquam, prae
terquam a Christo ipso factum est, ideoque eo solo tempore cum morte
SUA POENAS peccatorum NOSTRORUM IN cruce lueret».
Ubique vides sacrificium propitiatorium a coena Domini prorsus

exclusum, ne forte in Missa esset necessario agnoscendum, qua id
agimus quod Christus in coena.
En igitur nodum: si coena esset sacrificium, missa foret sa
crificium; nec nos in missa saerificamus, nisi Christus in coena
sacrificaverit. Quare una voce novatores: In coena Christus non
sacrificavit, non obtulit corpus aut sanguinem suum; nihil obtulit
1 Quae recitai Ninguardus 0. P. in sua Adsertione Fidei Cattolica*

(Venetiis, 1563, fol. 136).
prò peccatis. Immo in sola sua morte, in sola crnce, illud fecit.
Sic tandem tutnm erat dogma illorum nefarium.
Qnid igitur catholici missae defensores adversus novam hae
resim coenae abiudieantem sacrificium praetenderent ? Poterant de
dnobns unum agere. Aut adiudicare coenae sacrificium quoddam
propitiatorium a sacrificio crucis aliud saltem numero; aut pote
rant in ipsa coena advertere sacrificium ipsum mortis dominicae
dominica celebratione inchoatum consummandumque per crucem.
Quanto igitur magis defenderetur mors passio et crux fuisse sacri
ficium propitiatorium, tanto magis sequeretur Christum in coena
litasse prò peccatis.
Aliis verbis, enthymema lutheranum (De fide est Christum sa
crificasse semel, et sacrificasse in cruce ; ergo non in coena), utro
libet modo dissolveretur, si: aut negaretur antecedens, qua parte
unum tantum sacrificium Christo adstruit; aut negaretur conse
quentia, prò quanto supponit, unitate sacrificii, quatenus in cruce
peracti, perimi sacrificationem omnem in coena. Unus igitur Lu
theri adversarins diceret: fuerunt duo sacrificia: unum in coena,
alterum in cruce. Alter vero diceret: fuit unum duntaxat sacri
ficium, at in cruce et coena coniunctim. Ambo autem concorda
rent in hac responsione : Quamvis Christus litaverit, obtulerit, sacri
fica verit in cruce, tamen litavit, obtulit et sacrificavit in coena:
quae fides Ecclesiae est.
Videamus autem quid de facto egerint christianae fidei defen
sores.
Besponsa Apologetakum.
Primus omnium occurrit Luthero Henricus Vili, Angliae

Bex 1. Qua gratulatione Summi Pontificie, plausu et laude, vix
est dicere. Sed magis etiam quam verba testatur libri excellentiae
indulgentia decem annorum decemque quadragenarum singulis le
gentibus concessa. Responsio autem regis haec fuit: sicut testa
1 Prodiit Asserito Septem Sacramentorum Londini die Iulii 11° anni 1521.
Opus autem Lutheri De captivitate Babylonica prodierat anno 1520. Spatio
paucorum mensium conscriptus est liber Henrici Regis, vel, quod fortasse
verine est, B. Ioannis Fisher.
COESA ET PASSIO 183
mentum (quale in coena agnoscit Lutherus) non constitit (Luthero

fatente) sine morte, qua consummatio accessit, sic nec sacrifìcatio
quamvis initium habuerit in coena, non tamen absoluta est nisi
in cruce. Aliis verbis: sicut testamentum Christi unum indivi
duumque ex morte et coena constai perfectum, sic ex inchoatione
sua in coena et consummatione in cruce unum individuumque
exstat sacrifieium Christi. En verba Regis:
« Si ibi nobis instet Lutherus sacerdotem offeree non posse, quia
Christus in coena non obtulit, recordetur eorum quae dixit ipse: te
stamentum involvere mortem testatoris, nec ante vires et robur sumere
et tota perfectione compleri, quam eo moriente qui testatus est. Quam
obrem non ea solum pertinent ad testamentum quae prius fecit in
coena, sed etiam oblatio eius in cruce ; nam in cruce consummavit sa
crificium, quod inchoavit in coena (Assertio Septem Sacramentorum, ed.
Pottier, Andegav., 1850, pag. 90;. rursusque: « Nunc veniamus ad
exemplum Christi, quo nos arbitratur Lutherus vehementer opprimi,
propterea quod Christus in coena sacramento non usus est prò sacri
ficio, nec obtulit Patri : ex quo probare conatur quod Missa, quae re
spondere debet exemplo Christi quo fuit instituta, non potest esse
sacrifieium nec oblatio. ... Non debet mirum videri Luthero, si sacerdos
offerat Christum Patri, quod non uno loco, clara testante Scriptura,
Christus fecit in cruce ; nam crucem etiam ad testamentum in coena
factum pertinere Lutheri quoque ratio demonstrat, cum testamentum
dicit mortem testatoris involvere, utpote qua sola perficitur. ... Desi
nai ergo Lutherus argumentum nugax opponere, ut, quia Christus in
COENA SESE NON OBTULIT, ideo SACERDOS NON offerrf, credatur IN missa :
in qua non solum repraesentat quod in coena fecit Christus, sed etiam
quod IN cruce, IN QUA consummavit christus quol) inchoavit IN COENA »
(op. cit., pag. 102-106J.
Sensit vim responsi Lutherns, quo labefactaretur tota sua

missae oppngnatio. Quare in libro Contra Hmricum Regem An
gliae, edito anno 1522, conqueritur quod istud protulit Rex gratis.
« Hoc Dominus Henricus tantum dicit, et non probat » (Opera la
tina, ed. Francof. 1872, pag. 431).
Neque aliud quid opponit.

Continuo autem B. Ioannes Fisher, Roffensis Episcopus,
in sua Assertionis Defensione, edita anno 1523, non solum verba
regis ex integro recitata landibus suis ornat, sad osteudit prae
184 Μ. DE DA DATELE
terea esse a Rege appellatam auctoritatem Apostoli, connectentis

et cum testamento et cum coena pariter mortem. (Assertionum
Regis Angliae de Fide catholica adversus Lutheri Babylonicam
Captivitatem Defensio, cap. 9, § 2 et 3. Ed. Wirceburg. 1597,
col. 221).
Pari fere impeto B. Thomas Morus, Kegni cancellarius, in
sna Responsione ad Lutheri responsionem (conscripta anno 1523 et
sub nomine Gulielmi Rossei edita) confirmat, recte Regem nexuisse
id « quod Christus in coena fecit et [quod fecit] in cruce: in qua
complevit quod inceperat in coena » (Responsio ad convitia M. Lu
theri congesta in Henricum Regem, ed. Francof. et Lips. 1689,
pag. 177).
Sed extra Angliam etiam argumentum illnd Regis, indivisum
sacrificium in coena et cruce propugnantis, approbatum statini est,
idque non a viro exiguo aut indocto, sed a magno ilio Iohanne
Eckio, quem Cardinalis Polus Achillem sui temporisnuncupabat.
Immo ipse Eckius unitatem illam volebat esse nostrae Theologiae
Achillem. Sic eodem anno quo Morus (1523) increpabat Lutherum:
« Achillem quoque reliquit intactum : cum rex ex verbis Ludderi
arguii Testamentum involvere mortem testatoris; itaque non solum
facta in coena ad testamentum pertinent, sed etiam oblatio in cruce.
... Facile esse negare sine ratione quis dubitai? Ideo non mirum
quod Ludderus sine Scripturis, sine ratione negat Sacerdotem id fa
cere in missa quod Christum in cruce et coena » (Asseritur Me in
victissimi Angliae regis liber de Sacramentis a calumniis et impie
tatibus Ludderi, cap. 18 et 20, fol. li et liiii).
Deinde proprio marte idem theologns, in suo opere De Sacri

fìcio Missae, libri primi caput nonum, quod inscripsit Cum Chri
stus se obtulerit et hoc idem fieri iusserit in sui memoriam per ec
clesiam, consectarium est in missa esse sacrificium, sic statim ag
gredito demonstrare:
« Id saltem ab eo [li. e. LutlieroJ impetrabo : corporis et sanguini»

mysteria ad testamentum pertinere ... At testamentum (etiam Lutheri
testimonio; involvit mortem testatoris. ... Constituto itaque eo, quod
testamentum mortem involvat testatoris, tunc ea quae sequuntur [coe
nam] testamento involvuntur, sicut est oblatio facta in cruce. ... Ideo
cum diacipulis praecepit: hoc facite in meam commemorationem, vo
luit sacrificii et oblationis iugem memoriam et reiterationem fieri in

Ecclesia usque ad consummationem saeculi, ac si diceret discipulis:
... Hoc itaque novum sacrificium tacite vos, novi sacerdotes, in meae
passionis, mortis et oblationis memoriam» (Operum... centra Lud
derum, pars 2. Ingolstad., 1531, fol. 10-11 ; '.
Eodem semper anno(1523), Eustachius de ZichenisO. P.,

qui et ipse fere primus in Neerlandia adversus Lutherum surre
xit, in sua Sacramentorum Brevi Elucidatione, obiectionem contra
raissae sacrificium ductam ex carentia oblationis in coena resolvit
rursus per colligationem coenae cura supplicio crucis quo consuni
mata est hostia sacri corporis:
« Quod obiicis Christum sese non obtulisse prò homine in coena,
... et ideo neutiquam offerendum, hoc tibi respondemus: quatenus Serva
torcum corpus suum tradidit, dicens Hoc est corpus meum, item addi
derit quod prò vobis tradetur. Qua voce non aliud sane praeferebat
quam quod mox praestabat opere. Nam progressus a coena, passionis
suae supplicium auspicatur,... donec demum affixus cruci consum
matam prò nobis hostiam offerret Deo et Patri » (ed. Hagaecomitis
1905, in Primitiis Pontifìciis, accurante F. Pijper, pag. 339) 2.
1 Quam necessario excludat Eckius a Domino duas personales sacrifi

ciorum oblationes, unam sacrificii cuiusdam praeambnli in coena, alteràm
saerificii succidanei in passione, satis apparet ex eo quod adacquate divi
dit oblationes corporis et sanguinis Christi in duas: unam, qua nos redemit;
alteram, qua Ecclesia illam commeinorat. Qua divisione adaequata nullus
relinquitur locus duabus personalibus Domini saerificationibus. « Gemina si
quidem est oblatio Christi: una, qua semel corpus suum vivum et san
guinem Deo Patri obtulit in ara crucis prò salute generis humani. Altera
vero oblatio sacramentalis est: qua quotidie in Ecclesia Christus offer
tur et sumitur a sacerdotibus [inj sacrificio missae sub sacramento in
commemorationem passionis, mortis et oblationis prioris in cruce semel per
actae. Ita quod sacerdos in persona Ecclesiae praesentat Deo Patri obla
tionem factam per Filium in ara crucis, et oblatum ipsum ». Encliiridium
locorum communium adversus Lutlierum et alios hoxtes Ecclesiae, caput 17,
publicatum anno 1529. Ed. Lugdun. 1571, pag. 169-170).
2 Vide nonne idem sensus discerni possit in Lamberti Campestri Ο. P.
Apologia in Martinum Lutherum, edita Parisiis anno eodem 152:-!: »0 iui
prudentiam! ο temeritatem! ο stoliditatem ! Christus, pientissimus mundi
salvator, calice salutane aeterni accepto pridie quam pateretur, signat quod
sequenti luce firmatum est testamentum in morte, in aqua et sanguine.
Lutherns apostata prò passione coenam catulis suis substituit » (fol. ff iii 2).
Sed nane veniendnm ad vi rum ceteris praestantiorem doctrina

et auctoritate, auctorem Theologiae Germanicae, quae primum ger
manico titolo (Tewtsche Theologey) prodiit anno 1528, deinde la
tine 1531. Bertoldus Plirstinger, episcopus Chiemensis (von
Chiemsee), rogatns a Cardinali Lang, Archiepiscopo Salzburgensi,
nt Lnthero Germanicatn Ecclesiam vastanti occnrreret confectione
alienine snmmae theologicae non iam latine sed germanice exa
randae, resignata sna sede, totum se operi in praernpta solitudine
dedit. Unde cnm ad Eminentissimum Primatem, Sanctae Sedie
Legatum, missus esset liber vulgari idiomate conscriptus, mira
tus hic praestantiam doctrinae, statim quantum inde aliae etiam
gentes fructum percepturae essent persensit, si latinitate donaretur.
Quod ut fieret obsecravit iam venerandum virum: qui, laborem non
recusans, tandem fetum illum omnibus numeris absolatum mundo
dedit, cuius una voce catholiei et protestantes nostris diebus lau
des concinunt. Sic optimus ille Fr. Windischmann, ex primoribus
inter defensores Eeclesiae Germanicae sub Pio IX, in praefatione
qua anno 1852 ornavit novam editionem Theologiae Germanicae,
habet : « Bertholdns praeclaras atque authenticns intimator est
illorum quae in catholica Germania ante Tridentinum Concilium
doceri [in scholis] et [in ecclesiis] praedicari solebant ». (Tewtsche
Theologey neu herausgegeben, pag. v). Editorque, Wolfgang Reith
meier in sua introductione advertit « mirabilem identitatem inter
doctrinam Bertholdi et definitiones Concilii Tridentini ». Sed et
protestanticus vir, J. Ficker, in RealencyJclopcìdie fiir protestati
tische Theologie und Kirche (ed. 3, art. Ptirstinger, pag. 313) :
« Theologia Germanica est unum ex primis grandi bus, comprehen
81 vis, et multifariam insignibus monumentis litteraturae... catho
licae tempore Reformationis editis. Quin et connexa immediate
cum origine catholicae reformationis,... est omnium maxima expo
sitio systematica catholicae doctrinae ad versus Reformationera,
fundata in Scripturis et Augnstino, siraul complectens examen
variarum sententiarum scholasticarum,... quas conciliare inter se
nititur. Adeo suo modo liber praeoccupat operam Concilii Triden
tini ».
Quid igitur ille egregius vir in ilio egregio opere? Aggreditur

quaestionem de Eucharistia, orsus ex Missa; Missae autem nostrae
praemittit diffiniendam Christi ipsius Missam, quae fuit, inquit,

inchoata in coena et terminata in cruce.
« Salvator noster, inquit, Missam instituit... facto. ... Facto est

Missa instituta, dum Dominus Ihesus in sancta coena accepit panem et
benedixit ac fregit deditque discipulis suis. Ibidem Dominus suam in
cepit Missam, quam postea in croce complevit; interea committendo
[i. e. mandando] ut sui diseipuli caeterique presbyteri Missam cele
brent in commemorationem suae Missae, utpote suae coenae et san
guinis effusi ac MOETis CRUCIS. Ibidem itaque [h. e. in coena] sacrifi
cium est coenae et crucis ; ibi [h. e. in coena] inchoatum, hic [h. e. in
cruce] consummatum, hactenus [h. e. usque ad nos] continuatum per me
moriam [i. e. memoriale]. Et quia [i. e. quamvis] Dominus sub sua
missa [i. e. principio suae missae], nempe infra coenandum, commune
officium missae presbyteris iniunxerit, sua tamen propria missa, in
cruce (ut praemittitur) consummata, fuit longe alterius formae et or
dinis a reliquie missis, quas postea Spiritus Sanctus per Apostolos
formavit et ordinavit » (Theologia Germanica, cap. 62, § 1. Augustae
Vindelicorum, 1531, fol. Y vi).
Quater igitur illie Bertholdus adserit unitatem rei gestae, uni

tatem Missae dominicae, inceptae quidem in coena, et inceptae
dumtaxat; in cruce vero, eaque demum, completae. Notatque per
transennam cur inter Missam Christi et nostram Missam (quod
exprobrabat Lutherus) tanta diversitas externa intercedat: quia sci
licet Christi Missa, Christi sacrificium, non in consecratione panie
et vini absolvebatur, sed pergebat fieri usquedum, effuso sanguine
de cruce, hostia moreretur.
Haec sunt igitur prima verba quae de Eucharistia proferì no
ster Germanicus Theologus.
Sequitur in eodem capite paragraphus seconda, qua praeter
convivalem etiam sacrificalis ratio missarum nostrarum vindicatur.
« Hoc facite in meam commemorationem. Istud verbum facite non
traditur [h. e. non contrahitur] ad communionem extra missam fi. e.
sine actione missae sacrificali], sed actum ipsius missae eottidie cele
brandae, per quam sacramentaliter repetitur coena et mors Christi,
utpote inchoatio et finitio missae Christi » (fol. Y vi).
Capite autem 65, paragrapho quinta, sacrificium Missae evincit

ex prophetiis aut fignris. Haec de Melchisedeeh :
« Ordo ipsius Melchisedeeh, seu summi sacerdotis veteris testa
menti, erat proferre panem et vinum. Hanc figuram oportet compleri
in Christo, seu summo sacerdote novi testamenti. ... Cuius figubae
complementum Christus in coena panem et vinum benedicendo incepit
et postea in cruce moriendo terminato » (fol. aii).
Recolat quaeso, lector, ea quae in Mysterio Fidei habet no
stra Elucidatio V ex Paulo et Patribus deprompta circa sacrifi
cium Melchisedecicum unum idemque, a Christo in specie panis
ac vini celebratum, necnon in cruce nos per mortem redimens pia
cularem. Quid aliud noster Bertholdus? Quid aliud contra Luthe
rum, a coena dividentem sacrificium nostrae redemptionis, pugil
fidei ecclesiasticae, in passione coniunctim cum coena sacrificium
nnum nostri Redemptoris advertens: quam Missam Domini ele
ganter vocat, sed non in incruento ritu constantem solo, sicut no
strani, immo, quamvis inchoatam incruente, tamen decurrentem per
cruenta vulnerum tormenta usquedum finiatur in cruce per mor
tem, qna tandem una oblatio dominica completar, consummatur,
terminatur? Nonne processu ilio nostri Bertholdi, sicut anteces
sorum suorum, ad nihilum redigebatur oppugnatio Lutheri cla
mantis : Missa non est sacrificium, quia coena non fuit sacrificium ;
et coena non fuit sacrificium, quia unum sacrificium Domini fuit
sacrificium suae mortis ac passionis. Utique, respondet ille, respon
dentqne superiores omnes, utique unum dominicum sacrificium fuit
illud crucis ac mortis sacrificium. At illud sacrificium mortis, illud
sacrificium crucis continebat consecrationem coenae eucharisticam,
qua exordiebatur.
Igitur, cum primum in historia Ecclesiae moveretur ab haere
tico viro dubium de veritate sacrificationis a Domino in coena
actae, uno impetu omnes apologetae ex Anglia, Neerlandia, Ger
mania contradictorem occlusere singularitate illius sacrificii veris
simi, qnod recte ipse confitebatur unum, sacrificiumque passionis,
sacrificium mortis, sacrificium crucis, at falso in sola cruce, sola
morte, sola passione volebat conclusum: cum liturgiam Domini,
Sacerdotis secundum ordinem Melchisedeeh, tanquam certam sui
partem includeret necessario.
COENA ET PASSIO 189
Quis igitur in historia Ecclesiae tandem fait parens dichoto

miae illius, a coena divellentis sacrificium crucis, quam tanto af
fectn quidam moderni catholici videntur prosequi? Lutherus, et
post Lutherum sequaces Lutheri, quos supra recitavimus. Per de
cem illos primos annos controversiae Iutheranae nemo ex catholicis,
quantum ex documentis mihi notis constai, dichotomiae consensit ;
nemo non se opposuit. Omnes, tanquam inconcussam, unitatem
illam compositionis adseruerunt, quam adserimus nos ex coena et
passione. Ceterisque eloquentius, disertius et plenius ille qui nobis
renuntiator est integerrimus « doctrinae quae ante reform ationem
in Germania et docebatur scholastice et praedicabatur catechetice » :
plaudente illi atque omni vi suffragante legato pontificio, sicut
Henrico Anglorum Regi summa sua gratulatione occurrit summus
pontifex ipsemet atque titulo Defensoris Fidei.
Attamen ab ilio tempore usque ad Sessionem XXII Concilii

Tridentini, non defuere qui Luthero illud concederent quod assu
mebat, mortem esse Domini sacrificium seorsim a coena.
Sic primi omnium fortasse 1 Conradus Clingius Ο. M. et Mi
chael Helding, titularis Sidoniae episcopus. Illius scripta de hoc
negotio post mortem (f 1556) tantum prodiere (anno 1562). Unde
non facile nobis constai quando exarata sint. Alter autem germa
nice scripsit anno 1548. Versi ο autem latina facta est anno sequente.
Uterque coenam condividit a passione tanquam sacrificium alterum
ab altero. At, cum Christus uno tantum sacrificio repropitiarit nos,
inferunt coenam non fuisse sacrificium propitiatorium, id est re
compensativum prò delictis atque satisfactivum, sed eucharisticum
atque impetratorium tantum ; cum autem Missa coenam iteret, neque
missae sacrificium volunt esse vere propitiatorium. Vides quo eos
perduxerit fallacia Lutheri. Non sane illi gloriari possunt quod
praelibaverini decreta Tridentina ; at concedendum omtiino iis est
stetisse se regulis logicae. Cum enim nihil potuerit esse virtute
sacrificii passionis epficax ex opere operato antequam in rerum
1 Nisi iam anno 1534 praeeeaserit illis forte Alphonstjs de Castro 0. m..
cuius opus Adversus Haereses tune primuni editum est ; sed nescio an eon
cordet editio la cum 3a, anni 1556, ab auetore emendata, quain sequitur Pa
risiensis editio anni 1563, quae una mihi prae raanibus fuit. Vide infra.
190 Μ. DE Li taille
natura adesset PASSiONis SACBiFiciuM, eo quod (ut S.Thomas ob

servat, III, q. 62, a. 6), nulla causa principalis per instrumentum
agit, nisi in quantum est ipsa actu1, necesse fuit ut si praeam
BULUM sacrificium ESSET COENA CBUCI, NON VIRTUTE CRUCIS AGERET
ex opere operato, nec proinde propitiationem crucis ex opere ope
rato applicaret. Sed cum sane non plus efficiamus in missa quam
Christus in coena, nec missa iam potest propitiationem crucis ap
plicare nobis ex opere operato. En logicam divisionis, logicam dna
litatis illius inconsulto haereticis semel concessae. Aliter prorsus
res habet, si in coena agatur ipsum sacrificium passionis, mortis
et crucis, ipsum sacrificium redemptionis, sacrificium dico corporis
in mortem dati et sanguinis in pretium erogati ac fundendi : tunc
iam propitiatio exseritur ; propitiatio in fieri est, sicut ipsum, quo
tota est parta, sacrificium. Quin et propter peractum iam ritum
oblationis sacerdotalis in consecratione eucharistica, et 'effectam
iam ob oculos non carnis quidem, sed fidei, acceptationem divi
narti in transsubstantiatione, fructus in promptu est, participatione
corporis et sanguinis percipiendus (M. F., 35 sq., 290 sq.). Non
sic, si preambulum sacrificium agatur.
Sed audiamus iam C1 i η g i u m :
« Christus, inquit, bis se obtulit. Primo, ad promerendam per san
guinem suum salutem toti muudo (Hébr., 9 : Semel intravit in sancta
sanctorum). Secundo se obtulit in coena ad faciendam memoriam (!)
peracti (!) sacrificii sui in cruce: idque sub speciebus panis et vini
iuxta morem Melchisedech. Et sic, [i. e.] secundo modo, praecepit nobis;
quo modo nnnc ipsum offerimus Patri » (Stimma doctrinae catholicae,
ed. Coloniae, 1569, titulus 107, pag. 111).
Habes probe assertam geminationem sacrificii dominici, parita
temque inter nostrum sacrificium missae et coenae sacrificium quod
piam, alterine dominici sacrificii indicaiivum. Cohaerentiam autem
doctrinae statim attendas indeclinabilem.
« Christus, inquit noster auctor, seipsum semel obtulit cruento et

poenali modo in cruce. ... Hoc solum et unicum est sacrificium prò
1 Quo argomento usi sunt nonnulli Patres Tridentini infra citandi (ut
Antonius de Cucurno Ο. P. et Urbanus Vigerius de Rovere) ad removendam
omnem vim propitiatoriam a dominica coena, quam putabant extraneam sa
crificio passionie.
pitlatobium. ... Secundo modo [h. e. modo sacrificii coenae proprio]

offerimus Christum Patri secundum ordinem Melchisedech sub speciebus
panis et vini : non ut sic nostra oblatio mekeatur remissionem peccato
rum (hoc semper salvum manet illi unico sacrificio quo seipsum Christus
obtulit), sed ad memobiam illius sacrificii crucis; orando ut in nobis efficax
sit promerita salus per sacrificium crucis, et nobis impartiatnr » (ibid.).
Propitiatoria, mors Christi; missa vero, non propitiatoria, sed

tantummodo impetratoria simul ac commemorativa. Dices, non esse
ita expressa verba ut pie exponi non possint. Dices praeterea, nihil
de coena ibi actum esse. Convertas te igitnr ad eiusdem anctoris
Catechismum, quo tibi res amplius pandetur.
« Scriptura, inquit, duplex sacrificium commemorai : unum quod
dicitur propitiatorium (Gnadopfer), quod meretur aliis remissionem pec
catorum, culpae ac poenae aeternae, ... et sic sola Christi hors et
passio est sacrificium unicum et solum. ... Alterum sacrificium est
laudis et gratiarum ACTioNis : hoc fit ab illis qui iam sunt reconciliati
et iustificati, qui prò accepta remissione peccatorum et redemptione
atque ceteris Christi beneficiis gratias agunt Deo. Et tale sacrificium
est ipsa missa, non poenale sicut erat in cruce, nec cruentum, sed
gratiarum ACTio Pro ΡΟΕΝΑ crucis, non novum aut singulare, sed me
moratio eiusdem vivi sacrificii » etc. (Catechismus Catholicus, 1, 3,
c. 13, § 2. Coloniae, 1562, pag. 160).
Satis tibi inculcai Christum etsi bis sacrificaverit, semel tan
tum sacrificium propitiatorium obtulisse. Nec coenam proinde magis
quam missam fuisse sacrificium propitiatorium, sed memoriam tan
tum sacrificii propitiatorii, eamque eucharisticam atque impetra
toriam, quo modo ipsa (inquit) missa. est. Haec sane non futura
erat doctrina Concilii Tridentini.
Audiatnr nnnc Helding:
« Si gesta Christi Servatoris nostri ... recte expendere velimus,
duo eum in suo corpore et sanguine sacrificia exhibuisse animadver
timus. Unum ... in cruce. ... Alterum ... ipsa eadem ... nocte [sic],
qua cruentano hostiam ob redimendos homines immolaturus erat ». (De
sanctissimo ac prestantissimo Missae Sacrificio. Sermo 3. Coloniae,
1562, pag. 23-24).
Dualitas adserta utique est. At in Sermone 5 dum explicatur,
Missam non propria virtute (quod omnes catholici fatentur) con
ciliare nobis veniam peccatorum, sed virtute sacrificii crucis, modus
quo ipsa missa intercedit, totus ad impetrationem veniae quamdam

reducitnr.
« Nos, inquit, hic precatione rem transigimus. ... Equidem certum

exploratumque habemus nusquam Deum nostris defuturum peecibus,
quibue eum salutis nostrae causa coram praestantissimo corpose et
sanguine Christi Iesu, quibus [i. e. corpore et sanguine] nobis parta
et redempta salus est, cum fiducia erimus deprecati ».
At vero medium datar inter impetrationem meram veniae et

propitiationem propria virtnte comparatam. Datar enim locus pro
pitiationi eomparatae per virtutem partieipatam. Qai modus in
missa obtinet. Etenim dum propitiationes Christi antiqnas, easque
infinitas, sistimas Deo finite prò nostro captu, veram, licet parti
cuiarem, praestamas prò peccatis compensationem atque satisfactio
nem, ex opere operato efficacem. Neque sane idem est impetrato
rium esse veniae atqtte esse propitiatorinm, idest, recompensati
vum, ac satisfactionis exhibitivum : quam alteram nostri sacrificii
vim habet doctrina a saeculis tradita.
Utut sint ista, iam a tempore certe Michaelis Helding non
nullos invenies scriptores, qui quo meliore modo potuerint, binam
sacrificationem Domino adscripserint : incrnentam unam, cruentam
alteram. Sed inter hos ipsos (quod mirum est) quidam ipsius cruenti
sacrificii oblationem sacerdotalem locant sive in coena legali sive
etiam in sacramentali.
Priorem modum tenet Ambrosius Catharinus Ο. P., scri
bens :
« Praecessit autem hoc sacrificium ineruentum hostiae cruentae

oblatio, etiam illa die [14a Nisan], saltem voto 1 ; quoniam in ea coena,
antequam offeeeet panem Christus ET vinum, iam obtulit cruentam ho
1 Quod dicit rem factam esse voto, non puto sensum esse quasi sola adse
reretur oblatio invisibilis atque interna. Nam oblatio mere interna sui in ho
stiam non magie facta est a Christo in vespera 14ae lunae quam ante aut post
Praeterea ex contextu videtur oblatio, de qua sermo est, plus minus coinci
dere cum dimissione Iudae, traditioni operam daturi. Tandem dicit saltem
voto: quo innuitur aliquid praeter votum, praesertim internum. Intellegi vi
detur oblatio exterior praesens ad tormenta mortis, nondum praesentia nisi in
voto : per oppositionem ad oblationem qua solebat mors non sperata sed ef
fecta victimarum offerri. Ceteroquin singularis aifectat esse noster Catharinus.
COENA ET PASSIO 193
stiam, semetipsum, aceeptatam a Patre. Unde et in eadera die secundum

Scripturas oecidendus erat [intellige : virtualiter], quae erat 14* luna.
Et ideo tanquam occisus habitus est coram Deo [iam a 14* lana}, non
8olum quia hoc, futurum nobis, iam erat in deeretis et in praeeentia
Dei, veruni etiam quia ipse Dominus illa die se obtulit Patri, et ab
solvit Iudam ut effectui manciparet quod iam omniuo meditatus erat >
{De veritate incruenti Sacrifica, Romae, 1552, col. 165).
En tempore coenae legalis oblatum sacrificium crucis sacerdo
taliter, ac proinde iam ineeptum: quod nemo unquam suspicatus
erat ; nec nisi insulse tenebit quisquam, cum nullam Iudae dimissio
oblationis ritualis speciem prae se ferat. Praeterea non apparet
quomodo in decursu atque intra fines ipsos huius sacrifieii sic in
cepti sacrificium eiusdem hostiae numero aliud (quale in euchari
stica coena ille censet) loeum habuerit congruum. Quid sibi volunt
Ì8ta duo sacrificia simultanea atque commixta?
Alterum modum amplectitur AlphonsnsdeCastro Ο. M. in
suo opere Adversus Haereses (emendatius edito Parisiis anno 1556;
iuxta quam editionem prodiit denuo Parisiis anno 1563). Is omnino
quidem geminat Domini sacrificationem.
« Comprobavimus (inquit) Christum dnas et valde diversas fecisse
oblationes, alteram incruentam in coena, alteram cruentam in cruce.
Una quidem et eadèm fuit in ambabus oblationibus hostia, corpus vi
delicet suum, quod in utraque oblatione obtulit Deo ; sed quia bis et
diversis modis idem corpus suum Deo Patri obtulit, ideo dico illum
duas et diversas fecisse sui corporis oblationes. ... Per oblationem quae
facta est in coena non fuit redemptum genus humanum : quia sine san
guinis effusione, ut ait Paulus, non fit remissio. Per oblationem autem
factam in cruce redempti sumus a servitute diaboli, a quo tenebamur
captivi ad ipsius voluntatem » (Lib. 10, Ed. 1563, fol. 176 a b).
Sic videtur sibi dualitate sacrificiorum adserta obieetionem Lu
theri retundere, quam recitaverat his verbis:
« Primo quidem nobis obiicit Lutherus Christi exemplum, quod ne
cessario imitandum esse ait, sic dicens : Missa est quaedam commemo
ratio coenae dominicae, in qua Christus cum Apostolis suis morti
proximus ultimo coenavit. At Cliristus tunc coenans non sacrificavit,.
nec tunc corpus et sanguinem suum obtulit, sed postea moriens in cruce.
Sacerdos igitur in missa non sacrificai, neque offerì Deo corpus et san
guinem Christi » (fol. 175 a).
" UreyoriatMm.. - «ooo IX (192S), voi. IX. 13
Sed iriirum est quod, cani sacrificiuin in coena evincere vnlt,

eo argomento utitur, qnod toto suo pondere valet ad demonstran
daru unitatem sacrificii in coena et cruce peracti individuano. Scribit
enim (fol. 174 a):
« Praeeepit [Christus] apostolis et omnibus futuris sacerdotibus ut
facerent in sui commemorationem id quod ille fecerat. ... Si igitur pro
baverim Christus Redemptorem nostrum non solum in cruce sed etiam
in sacratissima coena corpus suum prò nobis omnibus 1 Deo Patri ob
tuliese, piene probatum erit sacerdotes evangelicos, cum in missa eucha
ristiam consecrant, esse obligatos ad offerendum Deo illud idem corpus
Christi quod consecrarunt. ... Quod autem Cliristus summus sacerdos
noster corpus suum in illa benedictissima coena prò nobis Deo Patri
obtulerit, aperte constat ex sacris literis. ...Aperte [enim] convincitur
Christum in illa benedictissima coena obtulisse prò nobis Deo Patri
corpus et sanguinem suum : quoniam tunc dicit ille se corpus suum
tradere et sanguinem suum fendere : quod vere dici non posset, nisi
quia xrac corpus suum ad passionem postea tolerandam, et sanguinem
ad effusioxem postea FACiENDAM obtulit. Et propter hanc, quam Christus
tunc fecit, sui corporis et sanguinis oblationem, ... mortem Domini an
nuntiamus donec ille ad iudicium veniat. .. .Si tune Christus vere egit
sacerdotem, et vere sacrificavit, et hostiam obtulit, ergo sacerdotes evan
gelici, qui secundum ordinem a Christo institutum et ab eodem inchoa
tum sunt sacerdotes, eodem modo sacrifieant, et eamdem quam Christus
1 Nota, quaeso, illud prò nobis omnibus. Si enim Christus in coena ob

tulit prò nobis omnibus (nondum sane antehac redemptis), in remissionem
(ut ait ipse) peccatorum, seu propinatone, quomodo non obtulit in redemp
tionem omnium nostrum, id est generis humani f Nihil enim nobis aliud fuit
redimi, quam propitiatorio sacrificio compensationem actu exhibitam esse
Deo sufficientem prò peccatis nostris. Quod si autem sacrificio qnodam, ante
crucem (ut vult Alphonsus) terminato, redimebamur, cui iam bono crux?
Neve dixeris, actiones omnes meritorias Domini esse iam antehac oblatas
Deo a Christo prò nobis. In quo asserto duo confunduntur : valor actionum,
et pactio circa ipsas. Nulla pactio inter Christum et Deum intercessit nisi
per sacrificium: hic foedus (seu contractus), non alibi. Ubi autem pactio a
Christo fit, nequit censeri irrita, aut inefficax, aut insufficiens, salvo certe
incolumive honore Christi. Statim ac Christus paciscitur sacrificio de peccatis
nostris repropitiandis, arbitrandum est, sacrificio ilio ea esse repropitiata, ac
'proinde nos esse redemptos. Hoc autem fecit in coena Christus, iuxta Al
phonsum (in hoc Patribus, ut olim ostendimus, consentientem). Ergo in coena
iam agebat redemptionem. At si fecit per sacrificium praeambulum ad sacri
ficium crucis, perit crux.
offerunt hostiam » (fol. 174 a). Rnrsusque: « Si Christus in Illa sacra

ti esima coena corpus et sanguinem Deo obtulit, ergo sacerdotes evan
gelici idem corpus et eumdem sanguinem Deo Patri offerunt, quia ipse
dixit illis: Hoc facite in meam commemorationem: nam illis verbis,
ut omnes saeri doctores interpretantur, praecepit sacerdotibus ut fa
cerent idem quod ille fecerat. Christus autem, ut prObavimus, obtulit
in ultima coena. Ergo sacerdotes tenentur oflferre in missa, quae est
quaedam illius eoenae commemoratio. Missa ergo est sacrificium »
(fol. 175 a).
Optime quidem. Nulla efficaciora ad Lutherum praeoccursio
quam ista dominicoram verborum (tradere, fundere) interpretatio,
quae etiam nostra est. Àt si in hoc consistit oblatio dominica, quod
in coena sacramentali deputabatur corpus passioni cruentae, san
guis effusioni violentae, quomodo non advertit auctor nondum sa
crificium esse terminatum donec effunderetur sanguis, cruentaretur
corpus, et exsangue, exanime relinqueretur? Quis unquam Hebraeo
vel alteri cuipiam ovem quomodocumque offerenti coram Deo mac
tandam, praesumpsit dicere : lam terminatum est tuum sacrificium
ipsa ovis destinatione rituali ad mortem ; etiamsi igitur eam tecum
tollas, reposuerisve in grege, nihilominus tuum sacrificium stat per
feetum : siquidem non potest transire in infectum, quod semel est
confectum? Cum igitur uno hoc argomento intrinseco Alphonsus
litationem coenae evincat, quod per coenam offerebatur Christus
ad passionem, miror quomodo non videat se obligatum ad unita
tem tuendam dominici sacrificii ex coena et passione consurgentis.
Neque igitur ipse magis quam Catharinus dualitatem adserere novit
cohaerenter.
Eadem autem periodo, nonnulli citari possunt catholici simpli
citer Luthero consentientes circa negationem sacrificationis cuiusvis
a Domino in coena peractae. Adeo eos occupaverat persuasio illa
lutherana, sacrificium Domini unicum esse intra fines cruenti ne
gotii totum concludendum ! Sic anno 1552, inter XIY et XV ses
sionem Concilii, in Congregationibus Generalibus episcopi duo,
Bituntinus (Cornelius Mussus Ο. M. C.) et Sipuntinus (Sebastianus
Pighinus, iam praesidens Concilii cum Legato Crescentio, et deinde
Cardinalis atque Episcopus Adriensis): quorum sententias lege
ris apud Theiner (Ada Conc. Trid., 1, 640 et 645). Feltrensis
Episcopus vero praecesserat si minus negatione, certe dubitatone

(ibid., 639).
Sed nec interim desierat prisca sacrificationis dominicae in

coena et passione unius assertio de manu ad manum tradì constan
ter, et in Luthernm torqneri. Snperiores enim, a nobis iam lau
datos, in Germania excipiebat Tilmannus Smelingus 0. P.,
Fidei Inqnisitor, cnins prodiit anno 1538 De septem sacramentis
Liber TJnus. Sacrifieatione Domini in coena comprobat veritatem
sacrificii missae; veritatem antem dominicae sacrificationis com
probat ex copulatone coenae et passionis, ut initii et termini.
Haec sunt eius verba:
« Missa, sive eucharistia, non solum est sacramentum, sed etiam

verum novae Legis sacrificium, a Christo institutum, ut in sui me·
moriam offeratur Deo, et in cibum detur populo. Nam in coena...
aperte Christus insinuavit eucharistiam ... sacrificium esse, ... in eo
quod addidit: quod prò vòbis tradetur in mortem. Per mortem enim
suam tradidit semetipsum prò nobis oblationem et hostiam Deo in odo
rerà suavitatis. Idem ergo corpus suum quod sub specie panis discipulis
porrexit in coena, sub propria specie obtulit in cruce ; atque id quod
in coena iNCHOAviT, in cruce consummavit. Quare cum constet apostolis
sacerdotalem potestatem a Christo in coena collatam, quibus et iussit
ut quod ipse fecerat, hoc ipsum etiam facerent in sui memoriam, di
cens: Hoc facite in meam commemoranonem, hoc, inquam, quod in
coena feci et in cruce perfeci : consequens profecto est ... missam sive
eucharistiam verum esse sacrificium». fEd. Paris. 1550, fol. 118).
Nominandus etiam Franciscus Sonnius (van den Wel
den), Universitatis Lovaniensis Rector, qui postea episcopus crea
tus est Silvaduacensis primum, deinde Antverpiensis. Is anno 1551
in Congregatione theologorum Concilii Tridentini inter XIV et XV
Sessionem, « ad id quod opponitur, quod in missa repraesentatur
coena Domini, sed per illam coenam non sunt remissa peccata,
ergo nec per missam, quae coenam repraesentat », respondit « Chri
stum in coena etiam obtulisse: quod ex illis verbis patet da tur,
fundetur etc. ... Christus coepit tunc offerre in coena, et in cruce
consummavit. ...Ergo una et eadem oblatio est quae facta est
in coena, et quae in ckuce; et sicut illa crucis fuit prò vivis et
COENA ET PASSIO 197
defunctis, sic etiam illa coenae ». (Theiner, Acta authentica Con

cila Tridentini, 1, 612).
Magnns autem il le Ioannes Gropperus, Coloniensis Ec
clesiae columna inconcussa (factus deinde S. R. E. Cardinalis), in
qnadam alia congregatione theologorum einsdem anni, habet:
« Christus itaque obtulit se Patri prò nobis in cruce, ex quo omnes
salvi facti sumus. Antea autem Christus se in coena obtulerat sub
illis speciebue (quod ut a nobis fieret praecepit) ; ipsaque oblatio coenae
EST eadem ctjm ILLA CRUCIS : sacrificium enim ChrISTI totam illam ACTIO
nem comprehendit » (ibid., 618). « Tunc adimplevit quod iloan., 6)
promiserat: Panem quem ego dàbo caro mea est prò mundi vita.
Dare autem corpus suum prò mundi vita, nihil est aliud quam immo
lari. Cum igitur dedit corpus suum in coena, dedit camera ab eo oblatam
prò mundi vita, ut verba Ioannis praemissa denotant [Vide M. F., Elu
cid. VI). Et ita interpretantur [h. e. interpretanda sunt] verba illa :
Ego me prò eis sanctifico, ut sint et ipsi sanctificati » (ibid. 618)1.
Die autem 14a ianuarii 1552 in Congregatione Generali Patrum
recitatum est a Secretarlo Concilii (ibid., 645) iudicium gravissi
mum Electoris Coloniensis, Adolphi III (de Schaumburg), quo et
articuli novatorum haereseos damnabantur et interim nonnihil in
proposito schemate diffinitionis reprehendebatur.
« Christus, inquit, quoniam sacerdos erat secundum ordinem Mel
chisedech, figuras quidem panis et vini retinuit in sacrificio, sed ta
men res illas in res praestantiores et sacrificium potius convertii; et
Patri caelesti in coena offerens, sub speciebus istis corpus et sangui -
nem suum obtulit suis manibus in sacrificium quod in cruce manibus
1 Iacobus Ferrusius, Hispanus, deinde: « Fuit sacrificium Christi in

coena; quod fuit verum sacrificium respectu ad mortene, quae instabat, et
postea secuta est in cruce » (ibid., 623). Aloisius de Catania Ο. Ρ. (ibid.,
623) « missam sacrificium esse declaravit, probans primo quod Christus ob
tulit se ut sacrificium in cruce et obtulit etiam seipsum in coena, cum dixit
Hoc est corpus meurn quod prò vobis datur. Hac enim ratione transsubstan
tiavit illas species [sic) in corpus suum quod-obtulit, qua in cruce patie
batur». Id est obtulit in coena passiones crucis. Bituntino autem episcopo
(7a die ianuarii 1552) neganti « Christum in coena obtulisse seipsum, quia
alias gratis [i. e. frustra) mortuus esset, quia illud [coenae sacrificium] suf
fecisset ad reconciliandum nos Deo » (ibid., 640), quid respondet statina epi
scopus Clodiensis ? « Idem esse illud coenae [sacrificium] et illud crucis »
{ibid., 641): unde corruit obiectio, qua duo sacrifieia supponuntur.
aliorum consumMaretur et perageretur. ... Venerai hora eius qua tra

deretur in manne peccatorum et tranairet ex hoc mundo ad Patrem.
Illa itaque hora cum iam adeeset, se obtulit Patri suis manibue ; mali
vero, quibne tradebatnr, ab eo tundendo, atterendo, flagellando et eru
cifigendo non ceeeabant, donec sacrificitjm, qgod in pane et vino offe
rebatur, in CROCE consummassent. ... Cui sententiae concordant omnes
Scriptnrae et Patres, qui a sacrificio coenae sacrificium crucis non
separant, sed eidem incltotjnt eo modo quo poterai includi, hoc est
modo incruento : quo tamen modo non eeat alito quam ipsissimum illto
SACRIFICIUM, QUOD IAM offerebatur, . . . DONEC consummaretur ». Vide
quanta vi illud adsej-at. Nec solum ; sed cum in schemate diceretur
« Christus in cruce perfunctus sacerdotio Aaron », ipse locutionem de
testatus 1, continuai sermoni suo supra citato haec verba: « Quae cum
sit verissima et cattolica sententia, videntur nobis panca quaedam
doctrinae verba, quae possent in diversam sententiam trahi mutanda
esse » (Le Plat, Monumenta, 4, 408-409).
Quo nil expressius agi potuit ad veritatem confirmandam doc
trinae paulinae, Christum sacrificium suae mortis peregisse ut sa
cerdotem secundum ordinem Melchisedech.
Extra Concilii autem ambitum Hieronymus Negri Fos·
s a η ns, 0. E. S. Α., haereticorum in Alta Italia indefessus depugna
tor, anno 1554 suos libros tres De ammirando mysterio et Christo
adorando in Eucharistia edebat, ubi oblationem corporis et san
guinis Christi ideo in coena esse factam ante crucis supplicium
docet, quia « agnus typicus (sic ipse opinatur) priusquam occide
retur offerebatur Domino ». Unde manifesta est illi unitas coenae
et crucis immolatitia, qua, inquit, «unum et idem sacrificium...
dicitur cruentum et incruentum » (fol. 131-132).
Vir alter, paulisper Calvino addictus, at in Brasilia, ubi prò
rege Galliae, Henrico II, coloniae cuidam a se ipso conditae prae
erat, pertaesus tandem calvinianarum dissensionum et ad fidem
avitam reversus, Nicolaus Villagagno, eques Rhodius, in
opere suo De Venerandissimo Ecclesiae sacrificio (ed. 2", Paris 1562),
docet, corpus Domini in coena « oblatum, priusquam pateretur »
atque ad hoc oblatum « ut patiatur » ; C'hristumque ipsum tunc
« a se oblatum Patri, ...ut moreretur »; quin et est, inquit, eadem
Quod iam in Congregationibus multi egerant.
CO EU A ET PASSIO 199
4 oblatio illa unica, continua, semperque vivens », nedum < nunc

sit inefficax » (pag. 10). Disertius in altero opere (primnm, ut vi
detur, edito Parisiis anno 1560), Ad articulos Calvinianae De Sa
cramento Eucharistiae traditionis. ... Responsiones (Venetiis 1562)
defendit :
«Christum legem [id est figuram Legis] non implevisse, nisi San
guinem suum in Sancta ante mortem intulerit. ... Hac praecipue ra
tione in errorem te incidisse existimavi, quod corporis et sanguinis
oblationem in coena esse factam infitieris. ... Dixit Hoc est corpus
meum, Hic est sanguis meus. Per hunc ergo sanguinem intravit in
Sancta, cura seipsum prò nobis sanctificavit, Deo Patri se sanguinemque
offerens... [Etenim] Animalium, quorum corpora extra castra cremaren
tur, necesse fuit sanguinem in Sancta inferri per Pontificem, antequam
cremarentur. Hoc ergo a Christo impletum oportuit, ut sanctificaret
populum per suura sanguinem, antequam extra portam passus fuerit l,
[Obiicienti autem sanctifieatos nos esse per sanguinem crucis respon
detur:] mortem fuisse et confirmationem testamenti ac oblationis, et
sanctificationis consummationem » 2 (cap. 51, pag. 41 sq.).
Quare sequitur: « Tum ergo oblationem in coena factam defendo,
cum prò nobis seipsum offerens (lavansque in uvae sanguine stolam
suam) sanctificavit; tuncque oblationem atque sanctificationem consum
matam fuisse, cum extra portam passus est» (cap. 52, pag. 43).
Nec satis; sed ulterius « scriptum est, Iesum Christum esse sum
mum sacerdotem secundum ordinem Melchisedech, eum etiam fuisse
hostiam et sacrificinm prò peccato. Nisi tamen oblatio hostiae macta
tioni praeverterit neutrum horum esse potuisse » (cap. 55, pag. 47) :}.
1 Quocirca audietur suo loco Maldonatus.

1 Recole Henricum Vili superine ratum. sicut testamento confirmatio
nem, sic sacrifìcio in eoena oblato accessisse ex cruce ac morte cruentam
consummationem.
8 Merito de Villagagnone scribit ci. Lepin : « La Cène lui apparait si
bien cornine une offrande du Christ à son Pére, qu'il y voit sa véritable obla
tion, et dans l'iininolation du Calvaire la suite et la consommation de cette
oblation préalable » (pag. 2671. Optime quidera: at miror cnr, cum hunc in
dicet, non pariter aliorum qui praecesserunt scriptorum testimonia memoret :
praesertim cum iam pleraque a me allegata essent, partim in Mysterio Fidei,
partim in « Irish Theologieal Record » (Jun. 1925, pag. 561-586). Nec me
morat ci. Lepin opera reliqua ipsius Villagagnonis, multo disertiora et ube
riora, Concilio Tridentino posteriora, de quibus suo loco dicemus.
200 Μ. DE LA tajlle
Hoc certe ille recte perspexerat: obiectiones haereticorum non

posse omni specie veri denudari, nisi inter mysterium coenae et
passionis croorem dispertirentur eleinenta sacrificii unius duo : ritus
scilicet oblativus et. correlativa mactatio. Ceternm de eodem homine
postea plora.
Interim quid ex suprarelatis liquido, constai ? Primo, exordiis
controversiae Intheranae unicam defensionem fidei catholicae in
nixam esse reiectioni, eique incunctanti, soppositionis ad versano
rum: sacrificium Christi redemptivum intra fìnes tormentorum et
mortis totum stetisse, exclusa coena. Secondo, post primum decen
nium in duas iam abiisse sententias defensores fidei : alios pristi
nam tenentes viam, alios novam ineuntes, sive duorum sacrificiorum
a Christo celebratorum sui corporis et sanguinis (quicquid de or
dinatione sacrificiorum inter se et propitiatione utriusqne senti
rent), sive unius tantum, sed nonnisi post coenani incipientis (quae
paucissimorHm fuit sententia eaque habita semper ut peregrina).
En fere statum quaestionis, cum aperiretur Sessio XXII Con
cini Tridentini.
II. In Concilio Tridentino,
Quid agerent Patres? Veluti a priori responderi potest: fore

ut damnarent haereticum ; sententias graves, etsi inter se conflic
tantes, doctorum catholicorum relinquerent intactas: hanc enim
normam in ceteris sequebatur Tridentina Synodus.
Quod de facto id egerint, testis est historia, scribente Palla
vicino: « De Christi oblatione selecti Patres ea digesserant quae
communius probabantur, omissis litigiosis, dicentes, sicuti nunc
habetur : Kedemptorern in coena se obtulisse in sacrificium Patri ;
sed quo genere sacrifjcii haud exprimebant » (Hist. Come. Trid.,
1. 18, c. δ, η. δι.
Qui tenet Christum se in coena Patri obtulisse in sacrificium
secundum ritum Melchisedecb, principiumque dedisse nostraeMissae,
id tenet quod docuit Concilium; quacumque ratione tandem vera
illa oblatio sacrificii, vera illa litatio, vera illa sacrificatio domi
nica, censeatur suam veritatem obtinnisse: sive sacrificio ante cruen
tam passionem terminato, sive terminando per passionem mortis:

sive igitnr oblatio coenae stet divisa ab oblatione crucis, sive buie
illa continuetur per modum unius. Quemadmodum etiam partes
intra passionis cruentae seriem assignari possunt ; et tamen ita in
prioribus litabat, offerebat, sacrificabat verissime Christus, ut ta
men sine posterioribus sacrifieium non esset completum: tota enim
passio fuit sacrifieium ut docet S. Thomas, consentiente plerumque
Schola. Et tres horas pependit Christus in cruce, quarum spatio
integro sacrifieatio sane decurrebat ; et quamvis vera esset in prima
bora, non tamen sine altera aut tertia integratio fiebat. Et ego
sacrifico, dum panem consecro; nec, nisi sacrificarem, consecrareni,
cum nulla sit nostra consecratio nisi immolatitia. Attamen in fiere
est sacrifieium donec per consecrationem vini stet in facto esse\
Non igitur idem est Christum obtulisse aut sacrificasse in coena,
et ibidem terminasse sacrifieium. Quod igitur unum a Concilio
adseratur, non sequitur adseri alterum: testante historia, Concilium
noluisse praeter veritatem oblationis quicquam determinare.
In summa, sicut supra notavimus duas posse fingi classes ho
minnm defendentium contra Lutherum oblationem in coena pro
pitiatoriam, sive geminarent sacrificia Christi propitiatoria, sive
unum tantum in coena et passione simul adverterent; ambas vero
classes convenire posse et debere in ea sententia quae ad fidera
catholicam in hoc negotio servandam sufficit: Quamvis Christus, ut
vere adserit Lutherus, sacrificaverit in cruce, tamen vere etiam se
cundum fidem christianam dicendum est eum sacrificasse in coena :
1 Audi Suarezium, docentem « in illa conseeratione [panisj esse in

choatum [meum] sacrificium, non vero essentialiter perfectum ; sicut etiam
iacto fundamento, et ereeto pariete, aliquid factum manet, quamvis aedifi
catio non ulterius progrediatur: nemo tamen dicet iam esse domum essen
tialiter factam, sed inchoatam ». Interim vero, recte dieitur aedificari do
mus; recte dieitur quis eam aedificare: quamquam aedificatio non est in
facto esse, sed in fieri. Pergitque Eximius Doctor: « Et in aliis sacrifichi
idem est ... Et idem proportionaliter fuisset in sacrificio cruento Christi.
si post flagella et clavorum etiam intìxionem mors non fnisset secuta » (De
Eucharistia, disp. 75, sect. 6, n. 9). Intellige: remansissct inchoatum sacri
ficium, noe perfeetmn, si (mutato Consilio) Christus evasisset mortem. At de
facto non remansit inchoatum, sed fuit perfectum. Interim vero sacrificabat
verissime.
202 Μ. DE LA taille
vel, aliis verbis: quamvis oblaturus esset in crace, tamen nihilo

minus obtulit in coena ; sic rursus, velati a priori, praevideri po
tuit, Concilium in aliquid istinsmodi consensnrum esse, si ambae
illae classes ibi reperirentnr numero et pendere praestantes.
Qnod nane superest ex Actis Concilii comprobandam a poste
riori 1.
Interim tenor Decreti conciliaris ob ocnlos nostros teneatur, in
qaem finaliter erant Patres conspiraturi : «... Oportuit, ... [praeter
sacerdotee leviticos] sacerdotem alinm seenndum ordinem Melchi
sedech surgere, Dominum Nostrum Iesum Christnm, qui posset
omnes, quotquot sanctificandi essent, consummare et ad perfectum
adducere. Is igitur Deus et Dominus noster, etsi semel se ipsum
in ara crucis morte intercedente Deo Patri oblaturus erat, ut
aeternam illic oblationem operaretur, quia tamen per mortem sa
cerdotium eius exstinguendum non erat, in coena novissima, qua
nocte tradebatur, ut dilectae sponsae suae Eeclesiae visibile (sicut
hominum natura exigit) relinqueret sacrifici um, quo cruentum illud
semel in cruce peragendum repraesentaretur, eiusque memoria in
finem usque saeculi permanerei, atque illius salutaris virtus in
remissionem eorum, quae a nobis quotidie committuntur peccato
rum applicaretur, sacerdotem seeundum ordinem Melchisedech se
in aeternum constitutum declarans, corpus et sanguinem suum sub
speciebus panis et vini Deo obtulit, ac... apostolis ut sumerent
tradidit ».
In Concilio omnes sententiae supra a nobis relatae circa coe
nam defensores suos habuerunt. Negata est oblatio omnis; negata
est oblatio iam non omnis quidem, sed certe propitiatoria; pro
pitiatoria oblatio est adserta, idque dupliciter: uno modo, cum ge
minatione sacrificiorum Christi ; altero modo, quo exclusa gemi
natione, in unum sacrificium conflaretur coena cum passione.
Vix quidem opus est memorare negationem omnimodara sacri
ficationis in coena dominica: quamquam ista nec defuit. Legimus
enim in epistula quadam Cardinalis Hosii ad S. Petrum Cani
1 De Concilio Tridentino utiliter legetur recentissima opella Rmi A. Mao

ijonald, Episcopi Hebronensis, li, is the Mass that matters (Londini, 1928,
pag. 15 sqq.).
COENA ET PASSIO 203
sium, data die 7a decembris anni 1565 (Canisii Epistulae et Ada.

Ed. 0. Braunsberger S. I., voi. 5, pag. 139): «Cam in synodo...
Tridentino magna faisset de eo contentio nnm in coena Christns
se obtulisset (nec enim defuerunt qui, quod Lutherani quoque
FACIUNT, NEGARENT OBLATIONEM ULLAM IN COENA FACTAM ESSE, visum
fnisse » illi nuper ut in 3a editione suae Confessionis Catholicae
Fidei insereret testimoninm Ny sseni de litatione Domini in coena
integrum ;1 censores vero romanos obstitisse ! Qui negatores illi in
vigesima secnnda sessione fuerint, ex Actis nobis patet.
Praecipuus inter illos fnit Cardinalis Seripandus, e numero
Pontificiorum Legatorum, Concilio praesidentium ; qui « strenuissime
contendit Christum in ultima coena instituisse quidem sacrosanc
tum altaris sacrificium, ab apostolis eorumque in sacerdotio sue
cessoribus celebrandum, non autem se ipsum sub speciebus panis
et vini Deo Patri obtulisse ». (Ehses, Ada Conc. Trid., 8, 762).
Sed iam ante ipsum Leonardus Marinus 0. P., archiepiscopus Lan
cianensis, ideo sentit omittendam esse oblationem coenae, « quia
id non habetur in Scriptura, néque in traditione » (Ehses, 758).
Alter fuit Albertus Duimius de Gliriscis 0. P., episcopus Ve
glensis, qui concessit quidem Christum in coena obtulisse lato quo
dam modo, sicut dici potest ih omnibus suis actionibus obtulisse
se Deo; sed vere obtulisse illuni in cruce tantum2.
Iuxta Ellies du Pi η vero idem episcopus hoc dilemmate
usus est: aut propitiatorium fuisse sacrificium in coena, aut non. Si
primnm, tunc redemptos nos esse ante crucem; sive autem al
1 Quod testimonium Nysseni, non solum ad sacrificationem coenae evin -

cendam, sed etiam ad continuandam sacrificationi passioni» individue ac
nnmerice, non parum efficax, videsis recitatum in M. F., pag. 43;
2 En eius verba, iuxta Massarellum : « An autem Christus obtulerit [in
coena], non deberet de hae quaestione inentio fieri. Christus autem dicitur
semper obtulisse in omnibus actionibus vitae suae, quae actiones aliqno
modo oblationes dici possunt. Vbkb autem nonnisi in crucb obtulit, cum
prò peccatis solvit. In coena autem Christus non obtulit. vere scilicet et pro
prie expiative, quod fecit solum in crnce. ... Dici autem potest aliquo modo
oblatio illa actio Christi in coena, sicuti aliab Christi actiones, non au
tem verum sacrificium. ... Ecclesia non tenet Christum in coena obtulisse »
(Acta Conc. Trid., ed. Ehses, 8, 766 sq.).
terum, tane nee miseam esse propitiatoriam. Utrumqne autem con

sequens cnm sit inconveniens, nec antecedens esse admittendum.
« Post unum (inquit) sacrificium propitiatorium, idque ad remis
sionem peccatorum sufficiens, non requiritur alternm. ...Necesse est,
qui in coena propitiatorium quoddam adserunt sacrificium, eodem nos
confiteantur esse redemptos, non autem sacrificio crucis, cui tamen
Scriptura nostrani deputai redemptiouem.... Si Concilium diffiniat Chri
stum obtulisse [in coena], aut sacrificium diceretur fuisse propitiato
rium, aut non. Si primum, sequuntur absurda superine posita; sin
autem alterum, nec concludi poterit missam esse sacrificium propi
tatorium. Quinimmo dieetur, cum Christi oblatio in coena non fuerit
propitiatoria, multo minus propitiatoriam esse in missa oblationem sa
cerdote ». (Nouvelle JBibliothèque des auteurs ecclésiastiques, tom. 15,
c. 3, § 20. Ed. 1710, pag. 241-242).
Duimio extemplo assensi! Ioannes Antolines, episcopus Iuve
nacensis (Ehses, 767).
Minus expresse, attamen eodem forte senso Petrus Guerrero,
archiepiscopus Granatensis concludit (Ehses, 913) « Christum in
coena non obtulisse, sed unum tantum sacrificium obtulisse in
cruce ». Haesitantius, Belisarius Balduinus, episcopus Larinensis:
« Christus duas oblationes fecisset, contra Paulum. ... Neque po
tuisset offerre propitiatorie. ... Et si obtulisset [sacrificium] gratiarum
actionis, sibi solum profuisset » (Ehses, 772). Attamen nihil deter
minare audet.
Praeierat ex theologis in hac XXII sessione Franciscus Fo

rerius Ο. P.
« Licet, inquit, [Christus] non sacrificaverit, adimplevit figuram

Melchisedech, cum panem et vinum discipulis tradidit ac distribuit.
... Verbis hoc facite non probari Christum sacrificasse. ... Neque ex
verbis benedixit. ... Neque ex verbis traditur, datura etc. (Ehses, 734).
Multo maioris momenti, et numero suffragiorum et pondere sen

tentiarum, fuit in Concilio factio negantium non quidem sacrifica
tionem Domini in coena omnem, sed sacrificationem certe in re
missionem peccatorum, seu propitiatoriam. Concedunt quidem illi
sacrificium in gratiarum actionem, seu eucharisticum quo igitur
differunt a prima classe. Quanquam, fateor, nounulli inter eos du
bitar! potest utrum istnd ipsum concesserint per modum sacrificii
COENA ET PASSIO 205
quo ree aliqua (puta corpus et sanguis Christi) offeratur Deo in

gratiarum actionem, annon potine per modum sacrifici! (valde iam
improprie dicti) quo offeratur Deo non res aliqua, sed gratiarum
actio: quem alterum modum omnes ceterum protestantes libere
praedicarunt.
Sic verbi gratia Antonius ex comitibus de Cucurno Ο. P., epi
scopus Brugnatensis (Ehses, 764), recte quidem docet, sacrifieium
sacrificio redemptionis praeambulum, si quod fuisset, non potuisse
esse expiati vum propterduo: primo enim « si obtulisset ex piati ve,
inquit, superflua fuisset oblatio in cruce » ; secundo vero, non po
terai virtus futuri sacrificii esse iam operativa in praevio ilio
sacrificio: « prout non erat [virtus illa praesto] sacrificiis anti
quae legis, quae ianuam paradisi etiam in virtute sauguinis ef
fundendi in cruce aperire non poterant ». Testimonia igitur an
tiquorum doctorum de oblatione Christi in coena vult « intelligi
de oblatione LAUDis ET' GRATIARUM ACTiONis. ... Et licet haere
tiei etiam negent Christum obtulisse, haeretici multa vera sibi
assumunt ».
Sed alii firmiter sacrifieium, quamvis mere eucharisticum, tamen

volunt esse verum ac proprium. Sic Bartholomaeus de Martyribus
Ο. P., Bracarensis archiepiscopus :
« Certum est Christum in eoena consecrasse corpus suum et obtu
lisse se sacrifieium laudis et gratiarum actionis » ; non autem expia
torium, « cum iam redempti fuissemus » (Ehses 757, cfr. 913).
Martinus Perez de Ayala, Episcopus Segohiensis:
« Fuitque illud [sacrifieium ] coenae eucharisticum. ... Neque illa
[oblatio coenae] fuit expiatoria, quia illa crucis solum expiatoria fuit »
(Ehses, 765).
Aegidius Foschararius Ο. P., episcopus Mutinensis:
« Christus autem in coena immolavit sacrifieium eucharisticum.
... An autem Christus obtulerit sacrifieium propitiatorium in coena,
tenet quod non, quia idem esset ac si diceretur Christum redemisse
genus humanum in coena» (Ehses, 767, cfr. 914).
Cui postea adhaerent Hieronymus Savorgnanus, episcopus Si

binicensis (Ehses, 777), et Hieronymus Galleratus, episcopus Su
trinus (Ehses, 781). Urbanus autem Yigerius de Bavere, Episcopas

Senogalliensis:
[In coena] « Christus obtnlit, sed non expiatorie ». Quod antem
dicnnt quidam, ita fuisse sacrificium coenae expiatorium virtute sacri
ficii crucis, sicut nostrum sacrificium missae est, hoc non probatur,
« quia virtus passionis non poterai applicari antequam peracta fuis
set » (Ehses, 772).
Georgius Drascovitins, episcopus Quinqueecclesiensis :
«Christusque in ultima coena obtulit; an autem expiatorie, hoc
apnd eum certum non est ». Ergo « explicetur quod Christus obtulit
in coena, sed non addatur expiatorie » (Ehses, 777).
Antonine Augustine, episcopas Ilerdensis, fere item tenet « Chri

stum se obtulisse in coena; an autem expiatorie, remittit se theo
logis » (Ehses, 778). Pariterque, iisdem fere verbis, Constantinus
Bonellus, episcopus Civitatis Castelli (Ehses, 780). Expresse Di
dacus de Leon 0. Carm., episcopus Columbriensis : « Christus...
non... sacrificavit in coena, nisi tantum in gratiarum actionem »
(Ehses, 782). Simon Pasqua, episcopus Sarzanensis : « Christus ob
tulit se in coena verum sacrificium. An autem expiatorie, anxius
est » (Ehses, 783). Bartholomaeus Sebastianus, episcopus Pacten
sis: « Christusque obtulit se in coena. ...Non obtulit autem expia
torie, cum id peractum fuerit in sola cruce » (Ehses, 783). Ad illos
accedunt plus minus sat multi ita adserentes oblationem, quin
determinent qualis fuerit; immo aliquando deprecantes omnem
istinsmodi determinationem.
Multo pi uree autem adseruerunt sacrificium in coena propitia
torium. Quorum omissis plurimis, qui indeterminatum reliquerunt
quomodo in hoc se haberet coena ad crucem, alii aut duo assi
gnarunt sacriticia, aut unum tantum ex coena et cruce conflatum.
Sit igitur tertia factio : propitiatorium coenae sacrificium a cruce
dividentium. Ex theologis nominandus est potissimum Salmeron
S. I. (724) atque deinceps Melchior Cornelius (735), Ioannes Tran
cisene Lombardus (738), Octavianus Carus 0. Min. Conv. (740).
Ex Patribue vero concinuerunt Thomas Casellus Ο. P., epi
scopus Canensis (761), unum sacrificium in coena deputane sacer
doti» secundum ordinem Melchisedech, alterum vero in cruce
COENA ET PASSIO 207
secundum ritum Aaron. Pariter dispertit imitationem Aaronis et

Melchisedech inter coenam et erucem Gilbertus Nogueras, Epi
scopus Aliphanus (784). Pere item, Ioannes Soarez, episeopus Co
limbricensis (763). Etiam geminant propitiatoriam oblationem An
tonius a S. Michaele Ο. M. 0., episeopus Montismarani (770),
Didacus Sarmento de Sotomayor, episeopus Asturicensis (771),
Ioannes Munatones 0. S. Aug., episeopus Segorbiensis (773), An
dreas Cuesta, episeopus Legionensis (777), Antonius Corrionero,
episeopus Almeriensis (778), Petrus Fannus Costacciarius, episeo
pus Aquensis (778), Bernardus del Bene, episeopus Nemausensis
(779). Tandem Ioannes Colosvarius Ο. P., episeopus Canadiensis J,
et Eugenius Ohairt Ο. P., episeopus Acbadensis, ita expiatorium
defendunt coenae sacrificium, ut tamen non expiaverit actu (785).
Inter Regulares, Franciscus Zamora, Generalis Ο. M. Observ.,
simpliciter propitiatoria sacrificia duplicai (786), itemque Antonius
Sapiens, Generalis 0. M. C. et Christophorus Patavinus, Generalis
Erem. S. Augustini (ibid.).
Nunc autem succedat quarta factio, illorum seilicet qui ita

propitiatorium defenderunt sacrificium Cbristi in coena ut esset
unum individuum cum cruce.
Octavianus Praeconius 0. ΑΙ., archiepiscopus Panormitanus, non
solum «probavit Christum se in coena obtulisse (alias non adim
plevisset figuram Melchisedech)», sed addit continuo: «Et tunc
coepit se offerre, perfecit autem in cruce ». Quin et vult ut istud
« in doctrina explicetur » (758). Guius verba probat deinceps Leo
nardus Haller, episeopus Philadelphiensis (761).
Thomas Stella 0. P., episeopus Iustinopolitanus : « Illud in
coena [sacrificium] est idem cum ilio crucis, et vim ab eo habet.
Et iam coeperat se offerre; et unum et idem est sacrificium ».
Hineque demum fit ut non valeat instantia : « Si obtulit in coena
sacrificium propitiatorium, ergo facta est redemptio ante sacrifi
cium crucis » (762).
1 Iste vero in ultima eongregatione generali videtur aliquantulum de

stitisse a sua firmitate, optane ut non determinaretur quo genere sacrificii
Christus in eoena litasset (Ehses, 915).
Ioannes Beroaldus, episcopus S. Agathae:

« Declaretur Christum in eoena seipsum obtulisse. ... Quod si non
apponeretnr, videremur. ... sentire cum haereticis, qui id negant. Quae
EADEM EST OBLATIO CUM ILLA crucis. NlM TUNC COEPIT, P08TEA C0N8UM
mavit » (764).
Sed ceteris instantior Eustachius du Bellay, episcopus Pari

siensis:
« Christusque in coena seipsum obtulit. ... Non sunt tamen duae

oblationes, sed una est cum illa crucis. Nam in coenae oblatione coe
pekat pati, et fuit continuata cum illa crucis ; fuitque expiatobia, quia
est eadem CUM ILLA crucis» (766).
Ita quidem iuxta recensionem Massarelli. Sed praeterea iuxta

Pallavieinum (Hist. Conc. Trid., 1.18, c. 2, § 2), « eidem opi
nioni [Christum scilicet obtulisse in coena] tam constanter adhaesit
Bellaius, Parisiensis antistes, ut diceret a Sancto Spiritu Patrum
animos fuisse commotos ad illum articulum expendendum, qui erat
FUNDAMENTUM NOSTRAE religionis ET SACRIFICII A CHRISTO OBLATI :
e coenae sacrificio initia traxisse sacrificium crucis ; ibi coeptam,
hic perfectam immolationem ; ... dubitaturum se fuisse an ipse
haereticus foret, si aliter sentiret » 1.
Ioannes Franciscus Virdura, episcopus Chironensis:
« Declaretur Christum in coena se obtulisse ; praecepit enim fa
ciendum quod fecerat, dicens Hoc facite. Coepjt autem in coena; in
cruce consummavit » (766).
Petrus Camaianus, episcopus Fesulanus:

« Explicetur Christum in coena obtulisse. ... Obtulitque Christus
PROPITIATOBIB, quia EST UNA et eadem OBLATIO CUM ILLA CRUCIS » (768).
Casparus Casalius, episcopus Leriensis:

« Passio Christi non fuit peracta in instante, sed tempore. Unde
B.Thomas dicit eam peractam fuisse quibusdam gradibus, ponitque
coenam in tertio gradu passionis (III*, q. 88, a. 5, ad 3m), et quarto
1 Apnd Ellies du Pin (op. cit., tom. 15, c. 3, § 20, pag. 241) : « [II] dit
que ... c'était sa pensée qne J. C. avait commencè son saerifice dans la Cène,
et l'avait achevé snr laCroix. Il ajouta qu'il se croirait hérétiqne s'il pensait
autrement ».
COEXA ET PASSIO 209
gradu [passionem] crucis. Igitur oblatio illa in coesa est eadem cum
illa crucis. ... Est igitur una hostia et una oblatio illa coesae et illa
crucis ; estque utraque indivisibilis. Et cum dicunt : Ergo redemptio
mundi facta fuisset ante oblationem crucis, respondit eodem modo,
quod sit eadem oblatio, neque possit separari » ( 7β9J '.
Aciscus Moya de Contreras, episcopus Vicensis:

« Christus obtulit se in coena. ... Et obtulit espiatorie, quam
expiationem in coena coepit, in cruce consummavit » (.771).
Iacobus Maria Sala, episcopus Vivariensis:

« Christus se obtulit in coena expiativo modo. Est enim una et
eadem hostia et unum et idem sacrificio! cum ii.lo crucis» (771) -.
Marcus Laureus Ο. P., episcopus Campaniensis :

« Exprimatur Christum obtulisse se in coena expiatorie. ...Re
sponditque ad id quod dicitur in contrarium : Ergo oblatio crucis fuit
superflua, non esse veram consequentiam ; alias eodem modo, cum dicit
Lutherus: Oblatio crucis fuit espiatoria, ergo missae oblatio non est
espiatoria, valeret et haec cousequentia. Illa autem coenae oblatio est
una et eadem cum illa crucis. ... Fuit perfecta oblatio expiativa et
prò culpa et prò poena omni, et positiva et privativa. Et alias no
strum sacrificium non esset propitiatorium, quod in memoriam illius
fit. Nam propter quod unumquodque tale, et illnd magis. ... Est igitur
UNA ET EADEM OBLATIO COENAE ET CRUCl.S ΕΤΓΑΜ NUMERO. In COEVA EVIM
coepit oblatio crucis. Exprimaturque in doctrina et eanonibus, quod

Christus se obtulit in coena expiatorie» (772-77-1).
Insigne sane testimoninm.
Pariter fere Franciscus Bianco, episcopus Auriensis:

« Christus saci'ificavit in coena, ... obtulitque expiatorie. .,. Est
igitur una et eadem oblatio coenae et crucis, et illa ab liac virtutem
habuit». Subiuugit vero continuo: «Non videtur tamen id explican
dum in doctrina neque in eanonibus, cum id non usque adeo certum
habeatur. Si autem ponendum est, dicatur: ut Saniti Doctores tra
chini» (774, c-fr. 914). Quod ultimum certe nobis non displicet.
' Mirura est quoti in finali votatione transiit ille ad partes Bartholoinaei
de Martyribua, requirenti» ulteriorem tlieologorum exaniinationeni.
2 Nonnihil ille haesitavit in ultima congregatane generali (Elise», 914):
ut non explicaretur quo genere sacrifici! Christus in eoena usua esset.
Greyurianuin „ - anno LX ( U>28), voi. IX.
Tenore fere consimili Hieronymus Nichisola Ο. P., episcopus

Theanensis :
« Christus obtulit se in coena, ... obtulitque expiatorie, quod multis

modis comprobavit. Nam cum sit dna et eadem cum oblatione crucis,
sicuti illa est espiatoria, ita est ista coenae. Nam passio Christi coepit
luna 14, ut B.Thomas (III®, q. 46, a. 9, ad Ι") tradii». Eadem in
terim adhibita cautela: «In doctrina non ponatur, neque decidatur,
antequam theologis examinandum proponatur» (776)1.
Accedit Antonius Chiurelia, episcopus Buduensis:
« Christusque obtulit in coena ; quae oblatio eadem fuit cum illa
crucis. Et quod fecit, praeeepit fieri» (778) J.
Pariterque Iulius Magnanus, episcopus Calvensis:
« Explicetur Christum se obtulisse in coena. ... Sacrificavitque
Christus expiatorie ; ... neque alia oblatio est illa coenae et illa
crucis. Cum igitur una sit expiatoria, ergo et alia» (782).
Illustrius vero Petrus de Xaque Ο. P., episcopus Niochensis :
« Ponatur... Christum in coena seipsum obtulisse. ... Et hoc [sa
crificium] est idem cum illo [sacrificio] crucis; quod eo tempore ini
tiatcm fuit» (782).
In Concilio igitur Tridentino, absolute loquendo, longe maior

fuit numerus excludentium a Christo dualitatem sacrificiornm pro
pitiatoriorum, quam adserentium.
Si consideratio autem, omissis aliis Patribus, ad eos solos iam

rcstringatur, qui propitiatoriam in coena adscripserint Christo li
tationem, rursus ex illis ipsis plures defenderunt unitatem nume
ricam coenae cum cruce quam dualitatem. Quin et quia individuum
coenae et crucis illi defendebant sacrificium, ideo se putaverunt
posse oblationi ipsi coenae adscribere vim propitiatoriam, et proinde
decretum propugnare, ac contra protestantes tueri. Quod satis evi
dens est signum, nihil propugnatores decreti intendisse contrarium
1 Cum non fuerit proposita quaestio theologis examinanda, non ita igitur
mirum quod ille in ultima votatione steterit cum Aegidio Foscharario Mu
tinensi et Bartholomaeo de Martyribus (Bracarensi) pariter dominicanis, ut
quaestio amplius a theologis examinaretur (Ehses, 915).
- Idem adnotandum quod supra de Vivariensi.
illi individuae unitati, quam in praesidium decreti maximum advo

cabant.
Sed praeterea quid illi unitatis numericae defensores apud
collegas valuerint, satis percepisse videtur Natalie Alexan
der 0. P., theologiae simul atque historiae cnltor egregius, dum
in sua Controversia De Sacrificio Missae adversus Albigenses et
Wickleffistas in Lutheranis et Calvinistis redivivos (c. 39), una
sola contra veritatem Decreti memorata obiectione («qua multum
detrahi crucis sacrificio dicebatur, si ante illud, Christus Patri
propter hominum salutem se immolasset»), hane unam subiicit
lectori responsionem, ex Casalio ad mentem S.Thomae perorante:
« Potuisse Cbristum se offerre in coena et sacrificium in croce per.
ficere, nec [proinde] per sacrificium coenae aliquid detrahi sacrificio
crucis» (Rist. Eccl., in saec. XIII-XIV, dissert. 13). Post fautores
autem Decreti tribus enumeratis classibus Patrum plus minus
ad versanti um, tandem monet, omnes in edendam diffinitionera cum
primis conspirasse. Quo recte videtur perpendisse momentum prae
sidii, quod decreto ex unitatis defensione acerevit.
Sit interea nostra conclusio, nec dualitatem nec unitatem Con
cilium intendisse inculcandam ; sed (quod satis erat) victis sen
tentiis oblationi dominicae contrarile, id protulisse, in quod con
spirarent quotquot contra Lntherum sentirent, veritatem oblationis
in cruce secundum fidem catbolicam adserendae minime praeiu
dicare veritati oblationis admittendae pariter secundum fidem
catholicam in coena. Quod supra diximus potuisse anticipari ac
praevideri.
III. Post Concilium Tridentinum.
His de Concilii ipsius mente dictis, superest ut notetur qua

liter sit deinceps conciliare decvetnm a catholicis bonae notae in
tellectum. Quod maxime constabit ex inspectione operum tempore
posteriore editornm. Si qui enira doctores sibi visi sunt inculpate
posse unum in cruce et coena sacrificium Christi individui™ ad
vertere, hic inchoatum, illic consummatum, oblatnm in monte Sion,
in monte Calvariae redditum Deo, hi sane reipsa testantur ncque
sibi ipsis neque ecclesiasticae auctoritati faventi, probanti, visum

esse per definitionem Concilii quicquam obstare. Iam vero qnosdam
lustremus.
Quae ante Sessionem XXII Concilii scripsit Villagagno,

audita superius sunt. Numquid forte post ortam definitionem mu
tavit stylnm ? Immo, quod inchoarat, perfecit. Edidit enim anno
1569 quatuor opuscula contra Reformatores : 1°) De Consecratione,
Mystico sacrificio, et Duplici Christi Oblatione, adversus Vannium,
Lutherologiae professorem (= Cons.) ; 2°) De Iudaici Paschatis im
plemento adversus Calvinologos (= I. P.); 3°) De Poculo Sanguinis
Christi et introitu in Sancta Sanctorum, interiora velaminis, ad
versus Bexam (= P. S.) ; 4°) Refutationes quarundampropositionum
Calvinologiae propugnatoris (— R. P.). Haec duo ultima dicuntur
(R. P., fol. 122-123) esse specialiter a Facilitate Theologica reco
gnita, dicataque sunt Cardinali Carolo a Lotharingia.
Et primo quidem ille disputati onibus suis substernit doctrinam
quamdam de sacrificio cruento in genere: conseerationem scilicet
oblationemve hostiae secerni a mactatione ; hac eonsummari illam.
« In confesso quoque est, inquit, non a mactatione, sed a consecra
tione ipsum animai hostiae sanctae nomen accepisse » (Cons., fol. 29 a).
« Quaeram ... an absque consecratione ac sanctificatione hostiae prò
peccato huius fieri potuerit ex Lege mactatio ». — Nequaquam, si
quidem, ut praemissum est, « Lege praeseribitur ut ... hostiae [prò
peccato] mactationi consecratio et sanctificatio antecedant » (Cons.,
fol. 30 b).
« A consecratione, et non a mactatione hostia sanctificandi ac con
secrandi [homines] facultatem capit » (Cons., fol. 33 a).
« Nescis [o Calvini et Bezae sectator] unumquodque sacrificium
bis consistere : consecratione, oblatione1 et mactatione ; ut, alterutro ne
glecto, nullum possit esse sacrificium, et abs re superfluoque alte
rutri operam impendi. Nam mactatione antecedens in mortem conse
cratio consummabatur, et a consecratione ad optandum efifectum vires
oapiebat mactatio. Hinc Patres, quoniam ex Lege consecrationem mors
necessario seqtiebatur, MORTis voLDNTARiAE nomine ipsam conseerationem
1 Per modum unins accipi ab eo oblationem et consecratioDem in om

nibus sacriiiciis, patebit infra. In sacrificio autem Domini utramque identi
ficat praeterea cum mystica mactatione.
COENA ET PASSIO 213
diffiniverunt, et hactationem (quae consecrationis est finis), coactae et

cruentae [mortis] ». (I. P., fol. 56 b).
Adverte his ultimis verbis quo sensu mactatio post consecra
tionem (seu oblationem) dicatur necessaria vel coacta: non quidem
ad negandam potestatem quara habuit et servavit Christus mortis
arcendae ; sed quod victima, semel consecrata Deo in mortem, morti
debetur; nec declinari proinde mors potest, nisi fraudato Deo: quod
in Christo cogitari minime potest. Quare necessitas haec est non
impotentiae, sed iustitiae aut religionis ; nec antecedens, sed conse
quens tantum liberae ac spontaneae consecrationi. « Mors enim ne
cessaria initam consecrationem sequebatur et consummabat ».
Doctrina, sic generaliter de sacrificiis exposita, applicatur se
cando ad coenam et passionem, ut haec sit consummatio illius, in
qua oblatio facta est Christi ad mortem.
« Dicat [Vannius] ... an Agnus Dei ut legitimum verumque sa
crificium fieret, ad victimam duci ante potuerit, quam a iugi aeter
noque pontifice in ecclesia [id est, in congregatione discipulorum con
coenantium] fuerit consecratus, oblatus et sanctificatus, et ita vi con
secrationis in alienam venerit potestatem, ... hostia ingis aeternaque
factus in veritate : ... Sub panis effigie aeternus noster pontifex in
ecclesia se consecravit, deditque Deo Patri prò nobis, antequam ad
supplicium duceretur : et sic iugis hostia factus est, cuius offerendae
... usum Ecclesiae 1 [reliquit] » (Cons., fol. 22).
Hinc apparet, quomodo « Christus in ecclesia sese prius conse
craverit, obtulerit, sanctificaverit, ac mystice mactaverit: ut ex Lege
paullo post morte moreretur, idque supplicii genus oppeteret, ad quod
sese consecraverat. ...Quamobrem corpus Christi sub panis effigie
mystice consecratum [Patres] ... voluntarium sacrificium donumque vo
caverunt; et huius consecrationem, mortem voluntariam. is enim qui
morti se potest eripere, si velit, et non vult, sed se ultro in mortem
offert ac consecrat, ... mortem sibi conscivisse iudicatur. Christus
ergo, quem offerre ac immolare nemo poterai, nisi seipsum obtulisset
et ad patiendum tradidisset, cum se consecravit, sibi mortem intulisse
dictus est » (i. p., fol. 55).
« Hunc enim morte mortuum fuisse docet Scriptura, seque ipsum
dando Patri in ecclesia prius occidisse, quam mortem necessariam
1 De Christo per coenam consecrato in crucem vel in mortem, vide

ibidem, fol. 10 b et 17 a etc. praeter locos infra citandos.
oppeteret. ... Sese occidisse ae morte mortuus fuisse dicitnr, factus

sui pontifex et hostia, cum se ad mortem crucis consecravit, dicens Hoc
est corpus meum quod prò vobis datur. Et ita, propria voluntate ab
dicata, in tenebrarum potestatem se redegit, ... ad huius arbitrium
necessaria coactaque morte mactandus » (I. P., fol. 66).
« Consecrationem et oblationem inysticae voluntariaeque mortis no
mine tibi diffinivimns, eamque ostendimus antecessisse, ut mors ne
cessaria consequens ad salutem nostram prodesse posset. Qui enim a
Christo animam sustulisset nolente salutis nostrae causa eam ponere,
nihilo plus egisset quam si quemvis hominem interemisset. Effecit enim
votum, voluntas, consecratio et sanctificatio, ut mors insequens salu
tem nostram consummaverit. Proinde "ante mortem opus fuit consecra
tionis oblatione, ad voluntariae mortis testimonium » (J. P., fol. 80-81).
« Fide ... ac religione obstringeris, ut eredas ipsum sese volun
tate tenue in ecclesia occidisse per sui corporis oblationem, sui factum
pontificem et hostiam, sanguinemque fudisse ad remissionem peccato
rum. [Quod testimonio Christi comproba tur] dicentis Hoc est corpus
meum quod prò vobis datur. Hic est sanguis meus qui prò vobis fun·
ditur. Quibus verbis palam est, hunc, Patri factum obedientem, se
pko nobis occidendum DEDissE et obtulisse, atque, abdicata propria vo
luntate et potestate, in potestatem tenebrarum mortisque regnum se
redegisse et ita ... ih mortem necessariam se consecrasse, ut ad inimi
carum potestatum arbitrium pateretur, sanguinemque funderet, poenam
luiturus culpae ac inobedientiae, formae suae debitam. ... Sic Christi
eonsecratione et oblatione voluntaria effectum est (quamvis mortis im
petum violentum expertus non fuerit) ut mortuus fuisse dici debeat:
quod ampline necessariae morti se eripere non potuerit, uti scriptum
est: Omnis consecratio, quae offertur ab homine, non redimetur, sed
morte morietur » (P. R., fol. 128).
« Eius enim rei fuit in cruce mactatio, cuius fuerat in coena con
secratio et sanctificatio ; id est, in coena fuit voluntarium sacrificium,
cuius in cruce fuit coacta mactatio. Nam qui se ultro in mortem offert
ac consecrat, cui (si velit) se potest eripere, sese dicitur sacrificare et
mactare. Sic Christus, cum posset plus quam duodecim legiones au
gelorum subsidio impetrare, et noluerit: sed calicem, quem dederat
ei Pater, bibere potine voluerit, ea voluntate se occidisse dictus est
suosque sanctificasse per suis corporis et sanguinis oblationem, sanc
tificatos paullo post morte redempturus, mortem nostram (ut diximus)
in carne sua interficiens » (P. R., 138-139).
CORNA ET PASSIO 215
Habitudinem hanc coenae et passionis, quod tertio notandum

est, desnmpsit, sicut etiam generalem sacrificii doctrinam, maxime
ex sacrificio prò peccato (Exod., 30, 10 et Levit., 16, coli. Hebr., 9).
Cremationi enim extra castra, cui deputai Apostolus crucifixionem
Domini, debuit praecedere intra castra sacerdotalis oblatio hostiae
cremandae: quam nisi in coena collocaveris, nusquam apparet.
Qnare sic ille.
« Certum est nullum unquam in Lege prò peccato fuisse sacri
fieium, quin semel fieret huius consecratio et sanctificatio a sacerdote
in ecclesia, priusqnam animai mactaretur. ... Denique planum est,
hostiarum corpora, quarum sanguinis aspersione facta fuerat pecca
torum sanctificatio testamentique dedicatio, extra castra cremari de
bnisse ; cnm quarum incendio Christi extra portam supplicium Paulus
non frustra comparavit. ... Praeterea certum est, Christum nostram in
veritate fuisse consecrationis hostiam prò peccato, ... ipsumque sui
ipsius fuisse pontificem, a Patre missum ut Legem impleret, corri
geret ac perficeret. Quaeram igitur quo loco se hostiam prò peccato
Christus ut sacerdos consecraverit et mactaverit ad implementum Legis,
quove loco suum testamentum asperso sanguine se dicaverit. ... An in
ecclesia, secundum Legem, cum suum testamentum obsignabat suo (ut
hostiae prò peccato) sanguine, non adhuc alienae potestatis effectus?
An cum e vinculis ad supplicium actus est, ut, contra Legem, alieni
iuris et in vinculis pontifex hostiae consecrationi extra ecclesiam ope
rami dedisse dici posset ? ... Si nullum huius rei [id est, posterioris
membri] exemplum est, sed contra Lege praescribitur ut extra eecle
siam nullum prò peccato fiat sacrificium, nullave sine sanguinis eius
aspersione testamenti dedicatio, atque hostiae mactationi consecratio et
sanctificatio antecedant: quare negatur Christus in ecclesia se tunc con
secrasse, obtulisse, ac sacrificasse, cum sui iuris erat, cum magister et
dominus, rex et sacerdos suum testamentum instituebat? » (Cons.,
fol. 28-30).
« Scriptum est : Quicquid semel fuerit consecratum, sanctum sanc
torum erit Domino : et omnis consecratio quae offertur ab homine, non
redimetur, sed morte morietur. Ergo post consecrationis oblationem
erat hostiae sanctificatio, et post sanctificationem ipsius in Ecclesia,
mactatio : ut legitimum sacrificium diceretur. Ergo et Christi hostiae
sanctificatio annexam et implicitam secum habuit consecrationem et
oblationem, ut is esse non potuerit nostra sanctificatio et sacramen
tum, quin fuerit et consecratio et consecrationis oblatio. Non igitur
216 μ. DE DA TAILLE
hostia prò peccato fieri potuit Christus, prò nobis sanctificatus in hostiam
sanctificatricem ac sacrantem, sed non antea consecratus in ecclesia et
oblatus a seipso : uti seipsum sanctificaverat anteqnam in alienam po
testatem corriperetur, ac se voluntate abdicaret. Si ergo mactationi
consecratio, oblatio et sanctificatio antevertere debnit, qnare negatnr
Christus se consecrasse et obtulisse bis verbis Hoc est corpus meum
quod prò vobis datur ì » (Cons., fol. 31-32).
<s Christum hostiam prò peccatis in ecclesia offerri semel oportuit
a seipso pontifice ad coelestium santificationem novique testamenti de
dicationem, antequam extra portam pateretur, ut hostiarum incendio
responderet » (Cons., fol. 35).
« Auctore Paulo, post in sancta sanguinis illationem, animalium
corpora, quorum sanguis illatus fuerat prò peccato, extra castra ere
mari oportuit. ... Quo exemplo Christus post suam immolationem popu
lique [i. e. apostolorum] sanctificationem, extra portam pati debuit, si
veritas ullo modo figurae responderit » (P. S., fol. 114 a).
« Huuc quoque falli iudicio, qui negat, eam corporis et sanguinis
oblationem quam in coena fecit Christus, cum seipsum prò suis sancti
ficavit, esse vekum sacbificium prò peccato, cuius consummatio morte
coacta et necessaria perfecta est» (P. R., fol. 138 b).
Quod si quaeris, qualiter apud ipsum coena et passio, oblatio
scilicet hostiae et mactatio crematione, se habuerint ad redemp
tionem operandam: en tibi quarto respondet:
« Inchoatam in coena passionem inventamque [in eoena esse] re
demptionem, quam in crcce coNsnniAVERiT, tibi non invitus assentior.
Nam in ipso inchoationis aditu inventam oportuit : alioqui quod non
inventum est, quo modo inchoaretur ì » (P. 7?., 136 b).
« Hinc videtur redemptionis inventio... ab eius consummatione
differre, uti finis a principio » (P. R., 140 b).
« Perfectam assero et consummatam fuisse redemptionem in cruce,
ea tamen conditione ut eam praeparatam et inventam fatearis ... per
corporis huius oblationem » (Ρ. R., 140 a).
Obiicienti mox haeretieo : « Ergo frustra gratisque mortuus est, cum
videlicet ante mortem prò nobis in sancta introiverit, aeterna redem
ptione inventa», Responsio fit bis verbis: « Proxime perfectae re
demptionis meministi, quam inventam nune appellas. At non frustra
gratisque mortuus esse mihi videtur, qui passus est ut in sua carne
humanae carnis mortem interliceret, atque in sanctis inventam redem
ptionem nostram consummaret» (P. R., 141).
Plenam sane ille doctrinam contexuit, lucnlentam eamdem atque

Scriptnris et Patribus (praesertim Irenaeo, Nysseno, Cyrillo Alexan
drino et Hesychio, qnornm verbis fere loquitur) consentaneam. Quan
quam, ut in homine disputationibus scholasticis minus exercitato,
non ita propria snnt semper vocabula (puta, dnm coactionis nomine
necessitatem indeclinabilis officii designat), nec forte dialectica arte
adeo pollet in difficultatibus salva propria sententia enodaudis. Ad
copiam autem doctrinae eius pertinet, quod non solnm vinculum
inter coenam et passionem probe perspexit ac tradidit, sed etiam
geminationem calicis apud Lucam optime exposuit, uno alterum nun
tiante quo reguum Dei instauraretur ; 1 discrimen rursus inter omni
modam libertatem Christi in coena litantis et necessitatem moriendi
cui post coenam atque vi coenae subiacuit; habitudinem inter sa
cramentum et sacrificium, a sacrificio derivata vi sanctificante sa
cramenti ; insufficientiara granorum in unum panem redactorum ad
significandam sacramentaliter nostram adunationem in Christo, etc.
etc.
Si quis putat Villagagnonem, utpote virum laicnm, non esse

audiendum in rebus scripturisticis, audiat certe Maldonatum.
Maldonatus in tractatu De Sacrammtis (ed. Paris., 1677,
pag. 225) tria edicit : primo, ante victimationem in ernee subeun
dam oportuisse ut in coena fieret oblatio Christi ut victiniaudi :
secundo, debuisse passioni praecedere intra castra oblationem Chri
sti ut cremandi (id est passuri)°extra castra; tertio, et maxime,
Christi mortem non potuisse esse sacrificium prò peccato, nisi
ei praemitteretnr tanquam futurae mactationi oblatio domiuiea in
coena.
En primum locum :
« Lex autem erat, quam Christus debuit implere, ut testameutum
dedicaretnr sacrificio prò peccato. Quare singulis annis cum dedicatio ce
lebrabatur testamenti, offerebatur sacrificium ante dedicationem ιErmi.,
24 [lege: 60, 10J ; coli. Lerit., 16). Quod si ita est, etsi Christus tan
quam victima ix citucK mortem obiit, tamen secundum legeiu debuit
1 I. Ρ., fol. 73-74.

* Ad Articulos Calrìnianae ... Traditionis. 1. 3, c\ 33.
offesse sacrificium (in dedicatione testamenti) eius victimae, quo [lege :

qnae] postea esset cremanda extra castra ; neque potuit offessi alio
tempore, nec alio loco, quam in coena ». Notetur illud et si, tamen.
Alter locus consimilis est:
« Deinde lex erat ut sacerdos, cum offerebat hostiam prò peccato,

prius illam offebret in ostio tabernaculi, ... postremo yictima offer
retur extra castra. Quam legem quasi impletam a Christo Paulus ci
tavit ad Hebr. 9. Quod si Christus illam legem observavit, necessario
DEBUIT SE OFFESSE IN TABEENACTJLO, id est in familia, ANTEQUAM EXIEET
EXTRA CASTRA ».
Tertins tandem locus omnem cavillationem praecludit:

« Praeterea lex postulabat ut conseceatio peaecedeset mactationem
in omni sacrificio prò peccato. Quod Christus non observavit, si se non
obtulit antequam in CRUCE MORERETUR. Quod si ante obtulit se, ALIO LOCO
NON POTUIT OFFERRE QUAM IN COENA ».
Non videtur posse euiquam esse dubium quin his locis Mal
donatus habuerit coenam et passionem prò uno sacrificio Christi
piaculari; oblationem huius sacrificii requirendam esse in coena
adeo necessario, ut nulla secus in ipsa cruce reperiretur, sed mac
tatio sola; nihil igitur per obìationem postremam extra castra
praeiudicari veritati aut necessitati oblationis prioris intra castra
(etsi... tamen); immo hanc per illam inferri.
Quae sententia Maldonati eo notabilior est, quod in suis li
teris ad Gentianum Hervetum atque pariter in Commentariis super
Evangelia condiviserat ipse coenam a cruce tanquam alterum ab
altero sacrificium. Quod si igitur hic contra se loquitur, id, ni fal
lor, facit victus veritate.
Vindicat in suo Commentario in Evangelicam Historiam (tr. 31,
Colon., 1613, pag. 247) Salmeron indolem propitiatoriam coe
nae a Christo habitae. Quocirca, si aliae tibi minus placent, quas
praemisit, deraonstrationes, hanc tandem tibi offerì:
« Christus in coena coepìt sacrificium crucis : ibi ergo expiavit.
Quod autem coeperit sacrificium crucis, testantur Patres etc. ... Si ergo
mi [in coena j coeptum, in cruci: fuit perfectijm et consummatum sacri
ficium, ergo non potuit non expiare ».
COENA ET PASSIO 219
Haec vir valde orthodoxus, valdeque in Ecclesia probatns 1,

qui in Concilio Tridentino aliter opinatus erat.
Gasparus Casaline, LeriensisEpiscopus,qnanqnam in suo

praeclaro opere De Sacrificio Missae (Venetiis, 1563) non perfecte
sibi constitit, sed nonnunquam, abdnctns forte argumento quodam
Scoti (cui ceterum non prò certo adhaeret), duo numero sacrificia
visus est distinguere, tamen ea denuo profert quibus in Concilio
unitatem tuebatur. Audiens enim ex S. Thoma (3 S., D. 46, a. 9,
ad lm) sacratam a Christo esse passionerà suam (tamquam pro
priam sacrificii immolationem) per mysteria coenae, prorumpit ipse
in vocem hanc:
« Ergo ibi [in coena] fuit exordium immolationis [« hoc est, pas
sionis »], quod ibi tunc sacravit [Christus] » (fol. 56), rursusque : « Tunc
ergo fuit exordium immolationis Christi, quod exordium ipse Christus
tunc sacravit. Quod enim non est, non sacratur » (fol. 59). Antea
(fol. 32) haec praenotarat : « Revera, eo tempore et ea hora qua Sal
vator noster hoc [mysterium] instituit, et a nobis sui memoriam po
stulavi vel expetivit, ipse iam sese prò nobis offerebat, ... iam de
sua passione agebatur, iam incipiebant passionis mysteria ».
Quis nescit Cardinalem de Bérulle, consequenter ad doc

trinam eius supra relatam - de sacrificio non in destructione aut
mactatione constituendo, sed in oblatione victimae aut mactatae
1 Antea (ibid., pag. 242) similia posuerat, quibus videtur imitatus Nys
senum : « Obiiciunt baeretici quia si Christus [in missa] esset sacrificium et
revera immolaretur, praecederet mactatio atque adeo mors. ... Demus non
esse sacrificium sine mactatione: in sacrificio missae asserimns eam pre
cedere. Eadem enim est hostia et oblatio haec, atque illa quae in cruce;
cumque illa mactatio infiniti fuerit valoris, non eget nova mactatione ut re
petatur, quia satis est illam, semel factam, repraesentari.... Quemadmodum
quando Christus obtulit se in coena, corporalis ulla mactatio non praecessit,
sed spiritualis voluntas imminentem mobtem prò mundi salute suscipiendi,
hinc...iam voluntate permactatus erat,...: ita nunc in oblatione nostra
mactatio nova non est necessaria, alia ab ea qua Christus in cruce mac
tatus fuit, in cuius mactationis futurae virtute Christus hanc obtu
lit, sicut et nos in eius iam praeteritae efficacia et reeordatione sacrifica
mus. ... Christus, ... quia iam vbnditus erat a Inda, et emptus a Iudaeis,
potest dici QUODAMMODO IN coena mortuus ».
2 Cfr. fase. Martii pag. 50-51.
aut mactandae, eam Christo in coena adseruisse litationem, quae

esset inceptio sacrificii in morte perficiendi, oblatio scilicet pas
sionis ritnaliter facta, protrahenda antem atque in opus deducenda
visibiliter integro passionis tempore? Quo nihil fortius aut plenius
dici potest ad unitatem sacrificalem eoenae et crucis statuendam.
« Numquid praeeentia agni communis ac vulgaris, vel panis aut
similae in mensa Dei (quod altare eius est) propositae, erit verum
sacrificium : et praesentia panie illius vivi qui de caelo deseendit, Dei
Filii unigeniti et Agni singularis, qui tollit peccata mundi, tum in
ducta opere summi Sacerdotis in aeternum secundum ordinem Melchi
sedech, cum is se incipit dedicare et opferre in crdcem, non erit ve
rum sacrificium ? ... Si momenta observamus eius qui omnia agit pro
prio tempore, pondere, numero ac mensura, videbimus mysticam illam
actionem ab ipso veluti reservatam ultimae horae suae vitae, cum
realis ac cruenta passio iam cursum suum haberet (si in fonte suo
respiciatur, idest in corde Iudae et Iudaeorum Consilio): ut actio illa
religiosa atque sacra inveniretur intra fines suarum passionum con
clusa, et initiativa atque dedicativa esset mysterii crucis ; ac praeterea
mystica oblatio, quam suiipsius facit Ileo Patri in eucharistia, haberet
CONSECUTIONEM, CONTINUATIONEM EXSECUTIONEMQUE VISIBILEM ATQUE CRUENTAM
in carne eius, absque interpositione cuiusvis alterius actionis aut myste
rii. Adeo ut heic incipiat gressum in mortem facere : sive interine in
cogitatione cordis sui, sive religiose in ceremonia quam instituit. ... Fi
line Dei non expectavit tormenta donec se offerret morti, sed caritas
eius Iudaeorum malitiam atque rabiem praeoccupavit '. ... In actu sui
Testamenti habens ob oculos mortem, mortis oblationem voluntariamque
snsceptionem Deo praesentavit, dum memoriale et sacramentum eius pe
renne instituit» (Discours du Sacrifìce de la Messe, n. 12)2.
1 Vide idem dictnm a Nysseno, M. F., 43.

* Ex eodem loco plura in M. F., 86 sq. Quod autem apologetice contra
protestante» pertractat, idem aliquando profert paraenetice ad commen
danda pietati christianae mysteria vitae Christi patientis ac morientis.
« Genas istnd vitae [patientis et morientis] incipit in coenacnlo montis Sion,
cnm Filius Dei seorsim cnm discipulis ultimam diem agit suae vitae ini
tiatque propriam diem snae mortis. Tunc scilicet accingit se ad mysterium
conficiendnm snae encharistiae, quod idem mysterium suae mortis est ac
memoriale. Mortis enim tunc inceptio mystica fit; nec post actionem illam
iam mentem subit aut memoriae insidet nisi mors; nil nisi mors ipsa realis
realisque passio reliquum occnrrit » (<Euvrex de piété, 59, n. 3).
COENA ET PASSIO 221
Ludovicus Habert, Sorbonicus, relata qnidem sententia

Lessii de sacrificio eucharistico, at non confirmata, eo quod nimia
laboret snbtilitate et careat auctoritate cum scriptnristica tnm pa
tristica, transit deinde ad alteram proponendam, quam vitii omnia
expertem fuse illustrai ac tuetur (Theologia Dogmatica et Mo
ralis, tom. 5, De Eucharistia, pars 2, cap. 6. Placentiae, 1772,
pag. 258-260):
« Advertendum est, inquit, cum sacrificium non habeat nisi esse
morale, ad eius essentiam et exsistentiam non requisì ut partes eius,
scilicet oblatio et immolatio, PHYSiCE CONIUNGANTUR ; sed 8ufficere unionem
moralem, quae fit per intentionem offerentis. Hoc cernere est in sacri
ficiis veteris Legis, in quibus mactatio aliquo tempore interdcm prae
cedebat oblationem, alias SUBSEQUEBATUR ». Hoc iam principio et coena
et missa clarescunt, suo quaeque modo. Et primo, de coena : « In ul
tima quoque coena, oblato agno legali, seipsum veruii AGXint [Christus]
sub speciebus panis et vini Deo exhibuit, in passione paullo post im
molandoti ». Ad mis8am autem declarandam: « Quaerenda non est (in
quit) in consecratione nova immolatio [realis], sed sufficit oblatio vic
timae iam in cruce iMMOLATAE, et in altari sensibiliter positae sub spe
ciebus panis et vini, in quibus repraesentatur effusio etseparatio sanguinis
a corpore, quae in reali mactatione agni immaculati praecessit ». Hinc
que exsurgìt unitas quam praedicat fides catholica inter sacrificium
crucis et sacrificium missae. Etenim « nou esset unum et idem sacri
ficium, nisi esset eadem immolatio. Ergo in sacrificio missae nova non est
immolatio » [intellige : realis], Manifestum namque est, esse « unitatem
sacrifici! [puta inter crucem et missam] repetendam non ex unitate
oblationis exterioris, quae pluries in eodem sacrificio potest iterari,
sed ex unitate immolationis eiusdem victimae. Namque, si eadem vie
tima, semel mactata, divinitus revivisceret, ut iterum maetaretur : in
illa hypothesi, non esset unum sacrificium, sed duplex, quia esset du
plex mactatio. ... Hinc Apostolus (Hébr., 9, 25 sq.) concludit Chri
stum uno sacrificio consummasse sanctificatos, ex eo quod semel sit mor
tuus et mactatus. Alioquin oportebat eum frequenter pati ah orìgini'
mundi, nempe si pluries immolandus fuisset, quemadmodum in veteri
lege nova quotidie fiebat victimarum immolatio ».
Tandem, cum opponatur verbum S. Augustini, Christus semel

immolatus est in seipso; in sacramento omni die populis immolatur;
qua oppositione inter iuimolationem et immolationera satis patet
unarn non esse alteram, sed aliam esse immolationem missae ab

immolatione crucis: respondet auctor:
« Distinguo consequens : alia immolatio mystica, quae dicitur a
S. Doctore immolatio in sacramento, hoc est in signo, concedo ; im
molatio realis ad sacrificium proprie dictum necessaria, nego conse
quens. Itaque omnes Theologi agnoscunt in consecratione immolationem
mysticam, sine qua missa non esset sacrificium proprie dictum ; ... sed
quaestio est utrum illa immolatio mystica per se et sine ordine ad
cruentam crucis immolationem, sufficiat ad rationem veri sacrificii1 :
et hoc negat posterior sententia ».
Haec omnia, quanquam non de nexu solo inter coenam et pas

sionem, sed etiam inter sacrificium Domini et nostrum, integra re
tuli (omissis tamen iis quae intermiscentur de sacrificio caelesti),
propterea quod doctrinae conspectum amplum praebent et concin
num. Nec mihi primo ista arrisere, sed video arrisisse ea etiam
theologo cuidam Hieronymitae, Antonio Mariae Boranga,
qui ad verbum omnia (tacito nomine auctoris) inseruit quasi pro
pria tomo IV Institutionum suarum Theologico-Dogmatico- Canonico
Historico-Moralium (De Eucharistia, cap. 2, § 4. Venetiis, 1766,
pag. 243-245).
Ioannes Baptista du Hamel, in sua Theologia Specu
latrice et Practica (Tractatu de Eucharistia, lib. 3, Dissert. 1,
cap. 2, n. 4, Venetiis, 1734, tom. 2, pag. 347) innovat argumentum
Maldonati, ex comparatione subindicata per Apostolum inter ritum
sacrificii prò peccato et formam sacrificii quo G'hristus nos redemit.
Quod Christus in coena litarit, «perspicuum est, inquit, cum su

perius probatum fuerit, Novum Testamentum in extrema Christi Do
mini coena institutum et dedicatum fuisse, ac legem Exodi, 24
1 Qui modus quaestionem proponendi utinam apud eos qui de missa

disputant aut coena, usitatior foret ! Nam ex quaestione apte proposita oritur
sponte solutio recta: sicut ex perperam instituta lites et obscuritates plu
rimae. Me iuvat hic recitare ex Carolo Sardauna S. I. verba similia:
« In Missa exhibetur et repraesentatur immolatio Christi reipsa facta in
cruce. Nec necesse est ad sacrificii veritatem ut sit in eo realis immo
latio, dist.incta ab ea quae in cruce facta est» (Theologia Dogmatica-Po
lemica, primum edita Ratisbonae 1770. De Eucharistia, n. 281. In editione
romana 1820, tom. 7, pag. 321).
COENA ET PASSIO 223
[lege 30, 10J coli. Levit16 a Christo sic impletam, ut, tanquam
SACRA VICTIMA IN CRUCE IMMOLATUS, PRIUS IN COENA SE OBTULERIT, qua8I
in ostio tabernaculi, uti Apostolus (Hebr., 9) ait eam legem a Christo
impletam fuisse. Nam consecratio in omni sacrificio mactationem an
tecediti oblatio illa in coena facta est, victima fuit corpus Christi
(uti fuse probatum fuit et demonstratum) ; actio autem ipsa, qua corpus
Christi oblatum est, in coena aut nusquam apparet ».
Non videtur sibi ad plenum evertisse obiectionem ductam ab

haereticis ex paulina assertione unius singularis oblationis domi
nicae, vir praestantissimus, Antonins Maria Castelli, Or
dinis Servornm Mariae Prior Generalis, nisi unitatem illam exhi
beat compositam ex partibns.
« Oblatio crucis, inquit, quodammodo initiata fuit et dedicata in
COENA, et OBLATIO COENAE viciSSÌm CONFIRMATA ET CONSUHJIATA IN CRUCE.
Sane ipse Apostolus in eadem Epistola videtur considerare oblationem
crucis non veluti totalem oblationem, sed veluti consummationem et
complementum alterius priorie oblationis: comparai enim oblationem
crucis cum combustione arietis, qui cremabatur extra castra [sequuntur
"verba Epistolae], ... Considerantur ergo ab Apostolo istae duae obla
tiones veluti una tantum oblatio » (Doctrina Catholica de Septem Ec
clesiae Sacramentis, De SS. Eucharistiae Sacramento, pars. 2, disp. 1,
cap. 3, n. 7. Venetiis, 1734, in fol., pag. 184).
Cui doctrinae perbelle congruit quod in antecessum statuerat ;

novum testamentum seu foedus inter Deum et bomines conditum
fuisse omnino in ipsa coena, non autem in cruce; fuisse vero in
cruce confirmatum duntaxat (cap. 2, n. 20, pag. 182 sq.). In quo
resonat Henrieo Vili, pariter testamentum atque sacrificium de
putanti olim complexui coenae et passionis.
Verum est tamen post exordia saeculi XVII, praevalente vo
cibus apologetarum fama cathedraticorum illustriorum, qui vete
rem de coena doctrinam ita reticuerunt ut ne cognoscere quideru
viderentur (quod etiam illis in aliis rebus eusharisticis contigit, ut
puta in propria habitudine oblationnm laicarum ad fructum sacri
ficii comparandum, quae inest nostris stipendiis), non parum esse
obecuratam in scholis unitatem immolatitiam coenae et passionis,
donec saeculo XIX splendidius elucesceret opera theologorum duo
rum praestantissimornm : M. J. Scheeben, et H. E. Manning.
Scheeben, in suo Handbuch der Jcatholischen Dogmatik

(1882, toni. 3, n. 1491) haec habet:
« Curo consideratur per se solum, secundum exteriora sua quaeque,
sacrificium crucis, magis in eo Christus apparet tanquam patiens quam
agens ; et praesertim minus activitas eius se praebet tanquam exerci
tium sacerdotalis, id est consecrativae et mediativae, potestatis. At
tanto evidentius elucet in eius actione proprietas illa sacerdotalis, si
CRUCIS sacrificium SIMUL COMPLECTIMUR CUM SACERDOTALI OPERA ChRISTI IN
nocte passioni PROxiMA. Celebratio quippe ista non est habenda solum
prò quadam provida institutione ritus quo commemoraretur [a nobis]
crucis sacrificium, sed etiam et ante omnia prò sacerdotali inauguba
tione ipsius sacrificii crucis : quatenus hic formaliter et expresse Chri
stus superuaturalem divinitatis virtutem adhibuit, vi cuius sacrificium
CRUCIS TANQUAM MeDIATOR NOVI TESTAMENTI, offerre, atque IN eodem SE
CERERE TANQUAM sacerdotem secundum ORDINEM MeLCHISEDECH, et prae
sertim illud idem vertere in sacrificium plenissimo sensu sacerdotale
et potuit et debuit » 1.
Non puto me quicquam dixisse expressius aut formalius.

Cardinalis autem Manning, in opere The Glories of the Sa
cred Heart (3a ed., Lond., 1877, pag. 138-140), haec, quae saepe
iam ex ipso protali, enarrai populo fideli:
« Illa hora et opere ipso [sacramentalis suae coenae], Christus
obtulit agnum occisum ab origine mundi. Piaculare sacrificium, ab
aeterno praeordinatum, tunc est oblatum. Verus Agnus ibi reperie
1 « Wenn man das Kreuzesopfer fìlr sich allein in seinen ausseren Um

stànden betrachtet, erscheint Christus darin nach Aussen mehr als leidend
dann als handelnd; namentlich tritt sein Handeln weniger als Ausiibung
priesterlicher. d. li. konsekratorischer und mittlerischer Vollmacht hervor.
Um so deutlicher aber tritt sein Handeln in dieser Eigenschaft hervor, wenn
man das Kreuzesopfer Christi zusammenfasst mit der priesterliehen Funktion
Christi am Vorabende seines Leidens in der eucharistischen Feier beim
letzten Abendmahl. Diese Feier ist namlich nicht bloss als eine anticipirte
Einsetzung der Gedachtnissfeier des Kreuzesopfers, sondern zugleich und
zuniielist als priesterliche Inauguration des Kreuzesopfers selbst anzusehen,
indein Christus bier formlich und ausdriicklich die Ubematiirliche gottliche
Macht bethatigte, kraft deren er das Kreuzesopfer als Mittler des Neuen
Bundes darbriugen, auch in diesem als Priester nach der Ordnung Melchi
sedechs handeln, uberhaupt dasselbe zum Sacrificium sacerdotale iin vollsten
Sin η e des Wortes machen konnte und solite».
batur. Figuris et umbris recedentibus, praesto erat veritas. ... In hae

novissima coena paschali, Christus ad mensam sedens, cum accepit
panem et benedixit, fregit atque dedit, dicens Hoc est corpus meum,
similiterque calicem dum benedixit ac dixit Sic est sanguis meus,
ACTTJM ILLUM OBLATIONIS, IN CaLVAEIA terminandoti, INCEPIT, QUO MUNDUS
eedemptus est. ... Voluntariam ac liberam suiipsius fecit oblationem.
Nondum fuderat sanguinem ; at per totam snam vitam obtulerat suam
voluntatem ; mine vero moetem suam obtulit ; et quod exorsns est in
coena, proximo die in Calvaria complevit fuso sanguine. Sanguinis
enim effusio absolvebat eius sacrificium » 1.
His testimoniis recitatis, vel ex solis theologis aut Tridentino

proxime superioribus, aut Tridentinis, aut posterioribus Tridentino4,
quin Patres rursus commemorem, quos olim citavi satis, nonnullam
habet admirationem, quod ex universis Ecclesiae theologis « ne unum
quidem » fateatur ci. Lepin se reperisse « opinatuin, oblationem,
in coena actam, fuisse propriam oblationem sacrifica crucis » s.
1 « In that hour and in that action [of the Last Supper] He offered up
the Lamb that was slain from the beginning of the world. The atoning Sa
crifice predestined from ali eternity was then offered up. The trae Lamb
was there. The types and shadows passed away, the reality was come. ... In
this last Paschal Supper, when Jesus sat at the table, and took bread, bles
sed it, broke it, gave it, and said This is my Body, and the chalice, when
He had blessed it, and said This is my Blood, He began the act of oblation,
finished upon Calvary, which redeemed the world. ... He made a free and
voluntary offering of Himself. He had not yet shed His Blood, but troughout
His whole life He had offered His will, and He now offered His death, and
that which He began at the Last Supper He accomplished on the morrow
upon Calvary by the shedding of the Blood ; for that shedding of the Blood
was the completion of His Sacrifice ».
3 Eos qui adhuc vivunt, superioribus consentientes (et sunt legio), omitto,
cum putem eos satis notos esse lectori erudito, eo vel magis quod in non
paucis cardinalitia aut episeopalis dignitas gravitati lucubrationum accedat.
s « Nous n'en avons trouvé aucun pouT qui l'oblation faite à la Cène ait
été proprement l'oblation du sacrifice de la Croix, c'est-à-dire un acte si es
sentiellement constitutif du grand sacrifice rédempteur, que, sans lui, l'im
molation du Calvaire aurait manqué de ce qui en fait un sacrifice réel
et proprement dit» (692). Notatum velim, iuxta nostram doctiinam fuisse
necessarium quidem rituui coenae, nisi tamen alter ritus oblationis (dona
tionem prae se ferens corporis et sanguinis) a Domino adhiberetur, quem
cumque mallet. Patres dicit ci. Lepin (692-693) advocatos esse a me sex
numero tantum. Hoc rursus aliqualiter miror.
Gregorianum„ - anno IX (1928), voi. IX. 15
226 Μ. «E LA TA1LLE
Ipse ceteroquin, pagina 694-696, niultis argumentis negat ac

pernegat Cbristum in coena se obtulisse ad immolationem pas
sionis At, pagina 742, adfirmat « Salvatorem in missa offerre
suam immolationem praeteritain,... et in novissima coena obtu
lisse PER ANTICIPATIONEM IMMOLATIONEM suam futura Μ » 3. Non in
tellego quomodo hic locns constet snperioribus. At, stante inter illos
pugna, mihi liceat eligere posteriorem tanqnam veriorem.
IV. Diffllcultatum enodatio.
Ex dictis de contextu historico et synodali elaboratone diffini

tionis tridentinae iudicare iain potest lector quid valeat obiectio
innixa verbis istis: a Etsi semel seipsum in ara crucis... obla
turus erat,... tiimen in coena novissima... corpus et sanguinem
suum sub speciebus panis et vini Deo Patri obtulit ». Quibus ex
locutionibus adversativis etsi, tamen, quidam sic arguunt : Si unum
esset cum cruce sacrificium coenae, non dicendum foret: Etsi,
tamen, sed potius: Quia, ideo, vel quicquid habet vim coniungendi
atque connectendi. Opponendi autem vis ac dividendi inest essen
tialiter locutionibus adversativis : quare non una signatur decreto
tridentino sacrificato Domini, sed duae.
Respondeo: Aliud est diffinire unitatem coenae et passionis,
aliud, diffinire veritatem sacri fica ti onis in coena attendendae. Porro
1 Le Ρ. de la Taille ne se contente pas de dire que le Christ s'est of

fert à Dieu son Pére dans le dernier repas: à l'entendre, le Sauveur s'est
offert en se dédiant par un acte exprès et positif à l'immolation de sa pas
sion. ...Le rite de la Cène serait un rite sacrificiel, et proprement l'obla
tion du sacrifice de la croix, parce qu'il serait l'oblation rituelle du Christ
se dévouant à l'immolation procbaine de la croix. ... Il n'est pas du tout
clair que l'acte de la Cène ait cette signification précise d'une offrande
spéciale et expresse à l'immolation. ... Plusieurs choses donnent mème une
impression toute differente. ... La Cène renferme donc un acte réel d'obla
tion. Mais ce n'est pas proprement et directement une oblation qui dédierait
la victime à l'immolation du lendemain ».
2 ... la messe, qui est un véritable sacrifice, bien que le Sauveur se
contente d'y offrir soq immolation passée. ... la dernière Cène, où le Sau
veur offre à l'avance son immolation future ».
CORNA ET PASSIO 227
hoc alterano voluit diffinire Synodus, non primnm. Minime igitur

necesse est ant expedit, ut eermo eins illud inferat, qnod diffinire
non intendebat. Sufficit autem nobis, si unitatem non excludat.
Non autem excludit, si attendaiur contextus historicus supra prae
missus ; unde apparet, catholicos habuisse contra protestantes bo
nam rationem dicendi : Etsi... tamen : sive ipsis probarentur duae
sacrificationes Domini numero distinctae, sive una tantum, versane
et in coena et in passione coniunctim. In utralibet enim positione,
pronum erat catholicis, contra homines qui veritatem sacrificationis
in coena oppugnarent ex veritate sacrificationis in cruce tuendae,
sic concorditer protestari: Etsi vere secundum fidem catholicam
Christus sacrificavit prò nostra salute in cruce, tamen nihilomi
nus, secundum eamdem fidem catholicam, vere in coena sacrifi
cavit more melchisedecico. Aliis verbis: non obstat veritas sacri
ficationis in cruce peractae veritati sacrificationis actae in coena.
Compossibilitatem huius cum illa tenebantur catholici adserere,
si occorrere vellent negationi uuius puncti fundatae super affir
mationem puncti alterine. Quicumque autem compossibilitatem
ac concurrentiam duarum istarum veritatum admittit, sentit cum
Tridentino. Sed quis magis satisfacit, quam qui defendit, saeri
ficationem veri nominis in cruce futuram fuisse nullam, nisi antea
in coena (aut alio quopiam ritu donationis sensibilis) attendere
tur sacrificatio, penes oblationem consecrationemve corporis, per
viam deinceps cruentae mortis in Deum perferendi? Quis magis
satisfacit igitur, quam qui sacrificationem et in cruce et in coena
invenit unam eamdemque, sed hic inceptam, illic consummatam;
unam eamdemque oblationem, in coena inductam, et deinde per
ductam in opus, ac decurrentem per totam passionem, tanquam
formam donationis semel editam, et reliquum sacrificii opus in
formantem? Quis, quaeso, magis quam nos defendit ac communit
pacificata illam atque amicam duorum fidei punctorum reconci
liationem: quam dum fieri posse adserit Concilium, non tamen
edocet quomodo fiat; neque potuit aut debuit edocere, cum nec
opus esset, nec consensio adesset, interim vero non obscure signi
ficarunt praecipui atque numero plures ex Decreti patronis aucto

ribnsve, quos nos sequimur? 1
Aliae obiectiones notae sunt, utputa quod Tridentinum duas
immolationes vel oblationes in Christo praedicaverit, unam in ara
crucis cruentam, alteram in sacramento coenae incruentam. Sed,
bone Deus! quis hoc unquam dubitavit? quod certe a nobis est
adsertum plus quam centies. Sed probastine, non posse incruentam
oblationem cum cruenta (si haec continuatio sit illius), vel cum
cruenta immolatione incruentam (si haec, utpote sacramentalis et
symbolica, sit oblativa illius) conflari in unum sacrificium indivi
duum, cuius ritus oblativus in coena sit positus, perseveraturus
vi sua semantica in mactatione ac morte Agni illius, qui est ipse
sacerdos oblationem suam in sanguine suo exsequens et in morte
complens ?
At instatur: Fieri non potest ut coena et passio unum sacrifi
cium sint, siquidem exinde susciperet sacrificium unum idemque
praedicata opposita, utputa cruentum et incruentum, absolutum et
relativum, unicum nec iterandum (semel) et iterandum usque in
finem mundi (cottidianum). Iam vero praedicata contradictoria aut
contraria uni eidemque subiecto inesse non possunt.
Respondeo, optime per istiusmodi argumentum excludi inter
coenam et passionem unitatem identitatis: quam si quis ita desi
puit ut def'enderet, nolo ullam inter me et ipsum intercedere uni
tatem aut soeietatem ullius generis.
Certissime coena non est passio, ut in exordio nostro praemi
simus. Sed excludi unitatem compositionis per tale argumentum,
miror. Nonne animai rationale est compositum ex corpore et anima?
Et sane corpus est irrationale, et anima est rationalis; et corpus
ad animam relationem habet, et vice versa, cum tamen animai
rationale sit absolutum quid. Audi igitur, partes posse suscipere
praedicata contraria inter se et cum toto. NihiI in philosophia aut
theologia usitatius. Sic forma sacramenti eucharistiae est transiens,
et materia est permanens, permanensque est ipsum sacramentum.
Iam vero consimiliter fateor, coenam fuisse aliquid incruentum, et
1 Nota interim, sponte sua Maldonatum eamdem veritatem connexion

inter coenam et passionem, quam nos defendimus, protulisse usum iisdem
verbis etsi... tamen, quae in Concilio usurpata sunt. Cfr. supra, pag. 217 sq.
COESA ET PASSIO 229
passionem fuisse aliquid cruentum : et sacrificium ex utroque con

flatnm, fuisse crnentum. Cruentum enim dicitur sacrificium in cuius
decursu fit aliquid cruenti, etiamsi incruentum quid etiam fiat,
utputa, apud ethnicos mola ex farre tosto imposita capiti bovis
mactandi, vel apud Hebraeos, in sacrificiis pacificis sive boum
sive ovium sive caprarum, coniuncta oblatio panum, laganorum,
necnon similae (Levit., 7, 11 sq.), et in iugi sacrificio agnorum
anniculorum, simila rursus conspersa oleo libatioque vini (Num
28, 3 sq.) etc.1. Sed nonne obiectores ipsi aliquando oblationem
dominicam constituunt in re nequaquam cruenta, ut fuit prostratio
militnm in horto, vel vox a Domino exspirante emissa : quae sane
vox aut prostratio nil cruenti habuit? Et omnes equidem debent
aliquid incruenti prò oblatione sacerdotali assignare, siquidem nihil
cruenti manibus suis patravit Dominus Noster, et tamen sacerdotalem
oblationem egit ipse, nec Iudaei aut Romani. Qua ratione igitur
excludis, quin Christus in incruento ritu, quo sub effigie mortis
se consecrabat Deo in mortem, exstiterit oblator sui corporis per
sanguinem suum in sancta introituri, id est transituri in Dei manus
atque sinum, intimumque divinae sanctitatis recessum, ubi quiescit
sedens ad dexteram Patris?
Dicesne, tunc eodem iure atque sacrificium dominicum fore
etiam ut nostrum (missae scilicet) audiat cruentum, siquidem non
potest magis quam coena a cruce Domini divelli oblatio (quam
adserimus nostram) mortis dominicae ? — At, quaeso, adverte quod
1 Ex opposito autem, sacrificium incruentum dicitnr illud, in cuius in

tegro decorsa ab exordio usqne ad finem nil agitur cruenti, ut mox dice
mus. Quare, si cui placet, coenam fuisse per se solam sacrificium completum,
is, sicut eo ipso illam decernet fuisse sacrificium incruentum, ita etiam recte
concludet, non fuisse partem sacrificii cruenti, quo redempti sumus. Sed quis
non videt, conclusionem tunc sequi ex suppositione duarum litationum Do
mini completarum ; quam nos negamus, et contra nos probanda erat?
Item, si principium argumentandi fuerit: coenam fuisse sacrificium
quoddam unum relativum; crucem fuisse sacrificium quoddam alterum ab
solutum. In quo suppositum a nobis negatur dualitatis, quae tibi probanda
erat. Aliud enim est, admittere (quod admittimus) coenam fuisse relativam
ad passionem mortis ; aliud coenam fuisse sacrificium quoddam relativum ad
alterum sacrificium (quod negamus). Sicut negatur formam eucharistiae esse
sacramentum relativum ad alterum sacramentum, puta species: quanquam
forma refertur ad species.
dictnm est. Secundum omnium bominum aestimationein illud sa

crificium dicitur cruentum, in cuins decursu aliquid fit crnenti. Iam
vero ab hora septima, qua incipio forte litare, usque ad septimam
cum dimidio, quo tempore actio terminata est, nihil occurrit cruenti,
omnia in mysterio transiguntur. Quare actio mea, sacrificatio mea
audit incruenta et est, iuxta normas sermonis humani consuetas,
quanquam morti Domini innititur. At vero, si volueris omnino ut
illud dicatur cruentum, quo mors Christi commemoratur Deoque
sistitur, annuntiata « visibili verbo » Sacramenti, aut quo rursus
victima ipsa mortis a nobis subofferatur, scias sermonem illuni
non a me quidem, qui sensui vocabulorum populari malo inhae
rere, sed ab aliis tamen sapientissimis Doctoribus tibi, veiuti sin
gularis linguae homini, permitti. In Concilio enim Tridentino vir
sane non exiguus aut doctrina aut munere, Iacobus Laynez
libere in hunc sensum peroravit:
ι
« Aliquo modo [Eucharistia quam celebramus] est cruenta, per re

praesentationem et commemorationem quam facit hostiae cruentae. In
solo enim sanguine Christi peccata remittuntur, ut Paulus ait. Eucha
ristia autem multis modis cruentam oblationem repraesentat,... con
memorat,... et spiritualiter sanguinem effusum offert » 1 (Disputatio
nes Tridentinae. Ed. Grisar, Oeniponte, 1886, tom. 2, pag. 211).
Postmodum vero, Cardinalis Gotti, Ο. P., fidei inquisitor
quondam generalis, dein vindex probatissìmus ac nominatissimus,
in suis Coìloquiis Theologico-Polemicis haec diserta habet :
« Sacrificium eucharisticum incruentum est et simul cruentum. In
cruentum quidem, si modum quo peragitur spectes: in eo enim san
guis a victima effunditur et separatur non separatione et effusione
reali et physica, sed mystica ; est enim repraesentatio et recordatio
effusionis factae in cruce. Est autem cruentum, si referatur ad sacri
ficium crucis, cuius est memoria et repraesentatio. ... Nos illam eam
1 Istud, si libuerit, accipiat tanquam sibi ore Laynii dictum ci. L B. Um

berg, nuper conqueri visus (« Scholastik », I, 4, pag. 592) qnod a me sit
obiectio neglecta, qua arguerat, missan) fore ex meis principiis saerifieiura
cruentum. €eterum ad talem eruditi viri timorem depellendum nonne sutìi
ciebat auctoritas Canisii Germaniam universam his verbis catechizantis :
« Missae sacrificium ... est cruenti sacrificii, quod in cruce prò nobis est
oblatum, ...incruenta et efficax oblatio » (M. F., 116). Estne hoc etiara
♦ unannehmbar » ?
CO Ε Ν A ET PASSIO 231
dem mortem, quam Christus in cruce obtulit, praesentamus et offe

rimus Deo in eucharistia, ut eius fructum participemus: quia Christus
ita fecit, et ita faciendum praecipit, et propterea coesaji in'stituit »
(Colloquia Theologico-Polemica, 3R classis, colloq. 7, n, 3 et 17)1.
Sed, rursus dico, ista terminologia, aut vocabulorum acceptio,

qaamvis in se nulli reprehensioni obnoxia, tamen non ea est qnam
sequuntur documenta magisterii ecclesiastici aut usus popnlaris.
Quare ab illa equidem abstineo.
Hic ad verte, iisdem principiis solvi obiectionem quam nonnulli,
sive alii sive iidem, movent ex Tridentino pronuntiante sola ra
tione offerendi diversa diversificari sacrificinm missae a sacrificio
crucis. Nam diversitas illa penes rationem offerendi seu sacrifi
candi est diversitas ex parte cruenti et incruenti. Incruentum sa
crificium nos offerimus; cruentum Christus obtulit. Sacrificamus
incruente ; sacrificavit Christus, etsi sacerdos secundum ordinem
Melchisedech, tamen cruente, prò quanto nonnisi passione cruenta
absolvitur eius litatio.
His dictis de differentia cruenti et incruenti, atque relativi et
absoluti, idem fere dicitur ad differentiam unici et cottidiani. Sane
non iterantur a nobis passiones Domini, iteratur autem ritus coenae.
Quid inde sequitur? Ritum eoenae utique non fuisse passiones Do
mini. At sequiturne ritum coenae non coaluisse cum passionibus
Domini in unum sacrificium? Quomodo sequetur? — Sequitur, inquis,
quia iteratione coenae solius, absque iteratione passionum Domini,
fit completum sacrificinm. Ergo coena ipsa absque subsecutnris pas
sionibus debuit sacrificium esse completum. Et probatur consequen
tia: nam Christus dixit : Hoc facite, scilieet quod ego feci. Idem
igitur facimus quod Christus. Si ergo facimus per solam conse
crationem eucharisticam completum sacrificium, idem Christus fecit.
— Respondeo, probationem istam consequentiae nullam esse. Naiu
Christus non dixit tantum Hoc facite, sed addidit : in mei memo
riam. Quod explicat Paulus, et per se manifesto iutelligendum est:
in memoriam mortis, quam subiturns· erat Dominile. Memoria autem
1 Superine (ρ. 198) verbi» Augustinensie illins apologetae, Hibronymi

a Fossano, audituin est qua ratione etiam sacriticium Domini dici posset
(adhibita consimili terminologia) simul cruentimi, propter partem cruentam
in cruce, et inerueatum, propter partem incvuentam in coena.
232 Μ. DE DA ΤΑIDDE
est praeteritorum, ut praeteritorum. Igitur ipso mandato dominico

signatur inter Christi aetionem et nostrani discrimen penes respec
tum ad mortem. Ut moritnrnm se offerebat Christns, nt mortunm
nos Igitur oblatio dominiea opus habebat compleri per hostiae
mortem, qua intercedente tandem donum (id est corpus hostiae)
prostaret Deo accipiendum et consumendum. Non sic autem in
nostra litatione: siquidem praemissa morte, perstanteque Christo
in Dei manibus pretio aeterno nostrae salutis, ceu rannere piacu
lari aeternum acceptato, non est quod exspectet consecratio nostra
ulterius quid; sed rei in passione actae, valituraeque semper, in
nititur : vi habitudinis retrospectivae, qua ex ipsa sua institutione
gaudet; cum coena prospectivam haberet. Nec aiiter verificaretur
sermo Domini : Hoc facite in mei memoriam : quo non mactandae
victimae, sed mactatae oblatio nobis committebatur.
Una snperest obiectio, qua non tam possibilitas quam neees
sitas nostrae positionis impetitur. Passio Domini, aiunt, ab horto
nsque ad crucem omnia elementa sacriflcii proprie dicti, id est vi
sibilis atque externi, continet. Neque ex fidei magistris ullus un
quam visus est aliquid diversum opinari aut suspicari. — Revera,
cur non mihi videatur cruenta passionum series absque ritu coenae
eontinere elementum (omni sacrificio essentiale) donationis exter
nae, olim {21. F., 29-31) exposui. Sufficiat hic dicere, quosdam
valde ballneinari, ac si sufficeret apparere voluntarietatem aut li
bertatem mortis, vitaeve iacturani ob amorem Dei et proximi sponte
factam. At nequaquam ita res habet. Sacrificium non consistit in
offerenda Deo actione bona, vel heroica, aut passione quantumvis
amorosa, sed omnino: quod dono datur Deo aliqua substantia per
manerle, veluti in divinos usus consumenda. Vide num nnus ex no
stris Doctoribus a primis iam exordiis controversiae cum Novato
ribns omiserit in diffinitione sacrificii, aut certe in expositione
difiinitionis, ponere ista duo vocabula substantia permanens, per
1 Unde vides, ut per transennarli dicarn, quid sentiendum sit de quadatn

oliiectione adversus nos mota: « Le Clirist commande.à ses disciples de faire
ce quo liii-méme a fait. Or, s'il s'est dévoné personnellement à la mort, fan
dra-t-il donc penser que ses apòtres devront l'y dévouer eux-mèmes? » (Lk
pin, pag. 695). Revera omnes istae diffioultates erant iam a nobis praeoe
cnpatae (M. F„ 103-104, 115-116, 196 etc.).
COENA ET PASSIO 283
oppositionem ad actionem passionemve, quantumvis sanctam. Alind

est, ut olim diximus, aliqnid agere aut pati propter Deum ; aliad,
dare aliquid Deo, in ratione boni per Deum veluti in proprios
usns consnmendi, puta dapis, vel tbymiamatis. Porro, ttbinam hoe
series rei ab horto ad crucem gestae exhibet, semota coena, qua
Christus permanentem substantiam sui corporis dono dedit Deo
deferendam per profluvium sangninis de cruce, et accipiendam,
sumendara, consumendamque igne gloriae divinae? Sic utique sa
crificium constat. Sic rerum et proprium est. Sic ante nos est prae
dicatam in Ecclesia. Martyres vero (quod olim notavimus, M. F..
ibid.) nunquam taliter agunt ; nnnquam corpus suum mystico ritu
traiiciunt in Deum; immo corrumpitur, et perit: non natum per
se esse hostia Domini, pabulum Domini, nisi in coniunctione spiri
tuali ad Hostiam illam unicam unici sacrificii, cui per gratiam
incorporantur, ut et suscitentur.
Nec verum est doctores retieuisse defectnm qui occurreret for
arne sacrificae, si passio Domini abrupta penderei. Nam expressis
verbis et Scheeben et Maldonatus et alii supracitati adseruerunt
non sufScere ad essentiarn veri propriique sacrificii facta cruenta
passionis dominicae, sed requiri praeterea consecrationem oblatio
nemve hostiae sacerdotalem, quae in incruento ritu coenae prae
cessit. Implicite autem eamdera insufficientiam inculcarunt, qui in
coena oblationem consecrationem ve hostiae in mortem notarunt,
exsecutionen» autem oblationis in reliquo passionis decursu : ut
Manning, et Schaumburg, aliiqne supralaudati, inter qnos eminet
caput scholae gallicae, BeruIle : qui ceterum non contentus im
plicita illa adsertione quam supra memoravimus, etiam diserte ad
didit, passionem cruentam seorsini consideratala carere habitu sa
crifico: « Si sensus sequamur, inquit, species obversatur [in cruce]
trncidationis vel martyrii, nou autem sacrificii proprie dicti » 1 :
1 « Si vous consulte^ les sens, ils -y voient |;i la croixj l'apparenee d'un
massacre 011 d'un martyre, mais non d'un sacrifici' à proprcmcnt parler »
(Discours du Sacrifice de In Messe, n. 6, paiz. Γ>0). Oiscipulusque Berulli.
Condrbn, qnanquara non ipso sicut magister eonnectit espresso coenam
cum ernee, de cruee tanien haee haliet : « En la croix elle [i. e. l'oblation] ne
paraìt poi nt. ...Vous n'y voyez qu'nn meurtre et qn'nn sacrilège » (L'Idee
du Sacerdoce et du Sacrifiee de .Tésus-Christ, Pai t. 2, eap. 8). Et puto me, quod
cum tamen accedente coena species sacrifica (ut nos monuit) sit
in cruce atque morte evidens. Nec puto alia de causa declarasse
Eustachium du Bellay visurum se sibi haereticum, si sacerdotalem
passionis oblationem in coena dubitaret inceptam : cum haec fun
damenti instar veritatem sacrificii quo redempti sumus portarét.
Ceterum, cum accedit coena passioni, non accedit veluti a
foris, quasi extra negotium Christi prò nobis vitam ponentis po
sita; sed intra illud extremum Domini opus concluditur, iuxta
et seriem narrationum evangelicarum et liturgicam Ecclesiae tra
ditionem et infinita maiorum nostrorum documenta, qui in arti
culo mortis Christum exhibent coenantem, prout iam traditum atque
venditum. Sed hoc nunc, per modum Appendicis, fas sit ex Sancto
Thoma, patrono omnium fidei defensorum, quos recensuimus, illu
strare.
APPENDIX.
De Sancto Thoma et Coena dominica.
Rem vix potui credere, cum legi apud ci mura Le pi η, S. Tho

mam nusquam locutum esse de Coena: ne per modum allusionis
quidem. 1 Cum autem ego saepe saepius eontrarium dixerim, mihi
liceat dicti rationes pandere: 2 eo vel magis quod inde, ni fallor,
mens S. Thomae resultabit clara circa habitudinem coenae ad pas
sionem : ut unum ex ambabus sacrificium enascatur.
Et primo quidem, accipiamus in TIIa Parte quaestionem 83, in
cuius articulo 5, contra convenientiam rituum missae haec obieetio
tertia movetur : « Inconvenienter — sacerdos multoties iterai cruce
ad crucem per se sumptam attinet. habere consentientem clmnm Lepin: qui

hac de causa ad spiritualia interoaque reduxit sacrificium dominicum, sicut
ante ipsum Gamachaeus et Naclantns, aliique pauci minoris Dotae, inter quos
Amelote.
1 «Le Docteur Angélique ne parie nulle part de la Cène: il n'y fait
pas mème allusion » (pag. 692).
2 Quas iam easdem alibi protuli : M. F., 45 sq.; 74, 85, 114, 248 (cfr. 39-40,
80), et « Blackfriars », Decemb. 1924, pag. 552-554, atque « Irish Ecclesiasti
ca] Record », lui. 1925, pag. 575 sq. etc.
COENA ET PASSIO 235
signationes super hoc sacramentum ». Pro responso autem, sanctus

Doctor primo statuit principium : « Sacerdos in celebratione missae
utitur crucesignatione ad exprimendam passionem Christi, quae
ad crueem est terminata ». Deinde vero correspondentiam osten
dere aggreditur inter varios passionis progressus et singulas missae
partes in quibus aut binae aut trinae aut quinae fiunt crucesigna
tiones. Cui comparationi hoc praemittit: « Est autem passio Christi
quibnsdam quasi gradibus peracta ». Quos gradus deinde enume
rat : « Nam primo fuit Christi traditio. ... Secundo fuit Christi ven
ditio. ...Tertio autem fuit praesignatio passionis Christi facta in
coena ; ad quod designandum fiunt tertio duae cruces : una in con
secratione corporis, alia in consecratione sanguinis; ubi utrobique
dicitur benedixit ». Igitur secundum hunc locum coena sacramen
talis ita intra passionem locatur, ut non primum aut secundum,
sed tertium occupet locum inter gradus quibus peracta est passio.
At diees fortasse non ita esse: sed coenam exhiberi ut pas
sioni praeliminarem. Quod dupliciter probatur. Nam primo, in ipso
textu citato coenae adscribitur praesignatio passionis: igitur prae
cedit passioni. Secundo, et maxime, continuatur sic sermojf: « Quarto
autem fuit ipsa passio Christi; unde ad repraesentandum quinque
plagas Christi fit quarto quintuplex crucesignatio super illa verba:
Hostiam puram, liostiam sanctam, hostiam immaculatam, panem
sanctum vitae aeternae, et calicem salutis perpetuae ». .Ergo tres
primi gradus erant ad passionem, non in passione.
Sed contra est, quod S. Thomas non dixit ad passionem suam
Christum accessisse quibusdam quasi gradibus; sed peractam esse
passionem quibusdam quasi gradibus. Ad passionem peragendam
igitur, non- praeparandam, pertinuit coena. Ad rationem autem
additam respondetur: passionem, prout quarto loco numeratam
(vel prout tertio gradu praesignatam) esse passionem non integre
sumptam, sed sumptam prò hoc prestantissimo momento passionis,
quo Christns cruci confixus est, id est prò passione antouomastice
dieta, quae est passio crucis. Quod multipliciter constai. Nani, si
passio, prout quarto loco numerata, esset integra passio, quid di
cendum foret de quinto gradu, qui fuit « extensio corporis et ef
fusio sanguinis »? Numquid buie locus assignandus est extra pas
sionem, aut post passionem ? Quid etìam de sexto, qui fuit « triplex
oratio quam fecit in cruce » ? Quid de septimo, in quo notantnr

« tres horae quibus pependit in cruce»? Quid tandem de octavo,
quo facta est « separatio animae a corpore »? 1 Omnes isti gradus
sunt aliquid passionis, quanquam quarto superveniunt. Ergo quartus
non fuit tota passio. Quo senso igitur denominatur « ipsa passio » ?
Eesponsio est in promptn ex principio dispotationi substrato : « cru
eesignatione utitur [sacerdos] ad exprimendam passionem Christi,
qnae ad crucem est terminata ». Crux accipitur tanquam terminus
quidam seu fastigium, ad quod properat passio, et unde distendi
tur: ut ea quae crucifixioni praecedunt, ad crucifixionem ordi
nentur ; et ea quae succedunt, crucifixionis sint adiuncta aut effectus.
Quare ipsa crucifixio antonomastice passio designatur (quae etiam
coena praesignabatur). Hincque passio tandem ita est quartus
gradus, ut primi tres etiam in passione censeantur: eo vel magis
quod S. Thomas in quaestione XLYI, quae est ex professo de Pas
sione Christi, distincte (art. 5) in Passione Christi recenset cum
crucifixione etiam cetera tormenta quibus Dominus ultimae suae
diei horis cum diurnis tum nocturnis afflictus est, non excepta
proditione Iudae. Quartus igitur gradus erat proprie passio cruci
fixionis: et ideo in parte missae correspondente, quae ponitur Eo
stiam puram, hostiam sanctam etc., « ad repraesentandùm quinque
plagas Christi fit quarto quintuplex crucesignatio ».
Sit ergo conclusio liquida : sanctum Thomam habuisse coenam
prò parte passionis 2.
Ex hoc iam fortasse aliquid innui potest. Cum scilicet S. Thomas
eamdem passionem habeat prò ipso redemptionis sacrificio (III, q. 48,
a. 3), parura a priori suadetur, illi intra istud sacrificium aliud
quoddam occurrisse a Domino litatum di versam numero : quo fieret
ut unum, quantumvis numero distinetum atque integrum, foret pars
integrane alterine. Si enim pars fuit coena sacrificii redemptionis,
quis non maluerit eam ex unitate illa compositionis suam vim
1 Nonum omitto, quo passio absolvebatur tanquam termino, et fuit « re

surrectio tertia die facta».
2 Qnod iam merito observaverat Casaline, Leriensis episcopus, in Con
cilio Tridentino (vide snpra, pag. 208, et cfr. M.F., 114); idemque sine of
fensione alla exceperunt qnicumque inter thomistas hunc articnlum Summae
exposuernnt, ut Natalis Alexander, Iacobatitjs, etc.
COENA ET PASSIO 237
sacrifiealem habere, quam si stet per se sacrificium quoddam in

cruentum completato, atque eoalescat simul cum reliqua passione
in sacrificium unum cvuentum? Cainsmodi rerum ordinationem
apud nullum theologum unquam inveni, itisi forte Catharinum.
Videamns iam, a posteriori, quid S. Thomas de hac habitudine
coenae ad passionem senserit.
In quaestione modo citata XLVI, quaerit (art.9) utrum Christus
fuerit conveniente tempore passus. Et videtur quod non ; nam passio
debnit esse antitypum paschae; pascha autem fiebat die 14a Nisan,
passio autem accidit die 15". Ergo non con veni t tempus passionis
figurae propbeticae. — Exclusis autem multis responsis tanquam
incompetentibus, tandem sanctus Doctor consentii Bedae, ad
cuius mentem Dominus « licet die sequente, hoc est quintadecima
sit luna crucifixus, hac tamen nocte [intellige: 14a lunae], qua
AGNUS IMMOLABATUR, et CARNIS SANGUINISQUE SUI disciptllis TRAPIDIT
mysteria celebranda, et a Iudaeis tentus ae ligatns ipsius imjiola
tionis, hoc est passionis scae, sacravit exordium » (In Marcum,
lib. 4, ML 92, 270). Haec, post Bedam, Sanctus Thomas sua facit :
ut ostendat congruere tempus dominici sacrifici! tempori paschatis
figurativi. Scilicet sacrificium agni pasehalis celebrabatur 14" die
Nisan. Sacrificium autem dominieae passionis, quanqnam morte
Domini absolvebatur die 15" Nisan, tamen exordium sumebat a
coena, qua iam die 14a Nisan immolatio, id est passio, sacrabatur.
En passionem Domini in coena exortam, et exordium passionis,
id est immolationis, per coenam consecratum \ Quid aliud diei
mus, dum defendimus Dominum se in coena sacerdotaliter conse
crasse in hostiam cruenti illius sacrificii. cuius immolatio seu
1 Quod supra (pag. 110) est opportune memoratum a Nichisola Ο. P., epi
scopo Theanensi. Tridenti perorante; rursusqne a Casalio, in suo opere su
pralaudato De Sacrificio Missae, fol. 56 (Cfr. « Blackfriars », loc. cit.) atque
etiam a Salmerone, loc. cit. Ex Casalio merentur ettari haec panca : « Ergo
ini fuit exordium immolationis, quod ibi tunc sacravi!. Alias, quomodo illud
tunc sacrasset, si illud tunc non fuisset '! » (loc. cit.). Rursusqne : « Tnnc ergo
fuit exordium immolationis Christi, quod exordium ipse Christus tunc sa
cravit. Quod enim non est, non sacratur. Exordium autem immolationis certo
iam est immolatio, iam pertinet ad illam. Sic pertinet exordium lineae ad
lineam, superficiei ad superficiem, corporis ad corpus, temporis ad tempus,
domus ad domnm, vocis ad vocem, orationis ad orationem, et similia » (fol. 59).
mactatio passio fuit? Et ad verte, vim (si qua sit) solntionis omnino
exigere ut individnum sit sacrificium illud in coena et reliqoa
passione consistens. Qnomodo enim aliter ex responso seqneretur,
sacrificium crucis, sacrificium mortis, sacrificium redemptionis, coin
cidisse temporetenus (ex parte saltem) cum pascha legali, quod
tamen est intentum Sancii Thomae, sicut et Bedae?
Eo notabilius forte testi monium, quod cum non ibi data opera
de coena quicquam demonstret S. Thomas sed de integra pas
sione, censendus est prineipium solutionìs advocasse tanquam per
se notum 1.
Mauritius de la Taille S. I.
1 Cohaeret pulcherrime quod in Commentario super Primam ad Corin

thios scripsit idem Angelicus Doctor (cap. II, lect. 5) : « Tempus institutionis
huius sacramenti . ..congruum fuit ...quantum ad nbgotium quod in illO
TEMPORE GEREBATUR: quia SCÌlicet QUANDO tradebatur AD PASSIONEM,
per quam transivit ad Patrem, hoc sacramentum, quod est memoriale pas
sionis, instituit. ...Cum dicit, Accepitpanem, ...significari [potest] quod ipse
voluntarie passionem accepit (cuius hoc sacramentum est memoriale), se
cundum illud Isaiae : Oblatus est quia ipse voluit » (M. F., 39).
Aliud argumentum circa mentem S. Thomae potest peti ex Commentario
in Quartum Sententiarum, distinctione 12, quod quia piene evolvi in Mysterio
Fidei (pag. 4ó sq.) non hic instauro, sed conclusionem in memoriam revoco.
Auctore S. Thoma, dum offerimus cottidianum nostrum sacrificium, idem
agimus quod semel egit Christus sacrificium suae mortis offerens ; et prae
terea, modus nostrae oblationis sequitur modum oblationis dominicae. Unde
videtur sequi, Christum in eucharistia coenae obtulisse se ad mortem.
Item in Commentario super Fpistolam ad Hebraeos (cap. 5, lect. 1)
videtur intellexisse sacrificium passionis celebratum in ritu panie et vini
(M. F., 74).
Nota bene. — In articolo meo De Sacrificio Vero et proprio, qnem con

tinebat fasciculus Martii:
p. 10, l. ó-6, prò cura Scriptura Sacra eermo

legatur cum Scriptura sacra concordat sermo
p. 47, 1. 18-19, prò ex natura rerum edicere
legatur ex natura rerum decidere.
POSTSCRIPTUM.
Ad R. P. Amiable Ο. P.
Hodie (17° Maii) ad me pervenit fasciculus recentissimus periodici

« Revue des Sciences Théologiques et Phìlosophiques » (Aprii. 1928),
continens articulum a R. P. Amiable Ο. P. scriptum, cui titulus
Les harmonies de la Cène et de la Croix. Bis ad me alludit auctor :
primo, dum meam doctrinam exponit; secundo, dum opponit suam.
Expositio meae doctrinae haec est, in qua eiusdem vitium decla
ratur: «Pater de la Taille, quin neget Christum protraxisse interne
oblationem suiipsius usque ad Calvariae montem, xtllam tamen tult
OBLATIONIS ILLITJS AGNOSCERE EXPRESSIONEM SENSIBILE!! XISl IN CO EX A. Quam
exclusionem impetunt adversarii eius, freti sensu communi Ecelesiae,
atque habita ratione verbornm lesu, modique quo se habuit ipse con
crete in variis suae passionis adiunctis, si quis certe rem consideret
absque praeiudicio doctrinae ullius personalis. In quo illi quoque recte
sentiunt » 1.
Suam sententiam auctor sic proponit, atque meae (qualis superine
ab ipsomet descripta est ι oppouit: « lesus ix extremum oeiih:it veluti
tragico indutam habitn, suo scilicet cruore, oblationem extekxaji eamdem
quam in coena exhibuit sub specie pacifica atque incruenta » '2.
Appenditnrque statim nota haec: « Hac nostra doctrina adversamnr
thesi Patria de la Taille, quatenus necessitatem defendimus oblatioxis
re alis SENsiBiLiTER in Calvaria manifestatae » :ì.
Igitur in hoc mea sententia censetur deficere atque a sententia
elmi auctoris distare, quod continuationem externam visibilemque obla
1 « On risque de céder trop :ui sacrifice tei qu'il se réalise à la Cène,

au détriment de la transcendance du Calvaire. Ainsi le R. P. de la Taille,
sana nier que le Christ poursuive intérieureinent l'offrande de lui-mème
jusqu'au sonimet du Calvaire, ne veut-il pourtant en reconnaìtre la traduc
tion sensilde ailleurs qu'à la Cène. C'est précisément contre cette réaerve
que s'élèvent lea adversaires du R. P. de la Taille, au noni du sentiiuent
cominun de l'Eglise et en raison dea paroles et dea attitudes de Jesus dans
lea situations concrètes de la Passion, si du moina on lea conaidèrc sana
préjugé de doctrine personnelle. Ila ont raison ausai » (pag. 242).
2 « Jésus polisse à bout, jusque sona un jour tragique et dans le sang,
la mème oii'rande extérieure qu'il a présentée en la Cène sous dea aspeets
paisibles et non sanglants » (pag. 246).
3 « Par cette affirmation nous nona opposons à la thèse du R. P. de la
Taille en ce sena que nous maintenons la néceaaité d'une offrande réelle
senaiblement traduite au Calvaire » (ibid.).
tionis a Domino in coena factae excluserim equidem a decursu pas

sionis cruentae.
Spero anctorem mea scripta nnnqnam legisse. Oppositnm enim
(« per diametrnm », ut ainnt) semper defendi illins sententiae, qnam
mihi affingit; adeo ut ista proprie se habeat ut contradictoriam ad
meam, quam multifariam multisque modis enuntiavi, idque tribus certe
linguis.
Primo quidem, in Mysterio Fidei (pag. 102-103) haec scripsi (di
stincta grandioribus litteris, ut in praesente excerpto) : « Oblatio, in
cepta in coena, per τοτΑΜ iAM PAssioNEM perseverat. Durat enim neces
sario il) a oblatio, quae, semel acta, non eetkactatur, sed alitue con
TINTJIS VOLUNTATIS AC LIBEETATIS ACTIBUS SE IN EXTEENDM peodentibus ΡΕΕ TOT
tantasque ACTioNES AC veeba Domini ad MOETEM usque. Qnare nullum est

momentum quo sacerdos idem qui litavit in coena, non appareat nobis
suam litationem persequens, comprobans ac sanciens, non solum interne,
sed etiam externe, per ipsam scilicet effusionem sanguinis. ... Etiam in
crnce dum voluntarie se ostendit Christns persentire dolores et gustare
mortem, eo ipso oblationem suam sollemnem, quam incruente in coena
celebrarat, cruore iam suae passionis velati subsignat et confirmat, pur
pUrat atque coronai ». (Conferas etiam M. F., pag. 86-87).
Secundo, in opella Esquisse du Mystère de la Fot (pag. 13) gran
dioribus rursu8 litteris haec posui : « La Cène est oblatio hostiae immo
landae : oblation qui persévère, et visiblement, λ teavees les toubments
du Sauveur, en ce qu'elle n'est nulle paet réteactée, en ce qu'elle
EST PAETOUT CONTRESIONÉE PAE LE sang QUI COULE pour LA EATIFIEK ».
Tertio, cum interim A. Swaby Ο. P. negationem mihi tribuisset do
minicae oblationis in crnce omnis, quasi Dominus a me censeretur in
coena sola obtulisse, equidem correeta ista expositione scripsi denuo :
«The Supper and the Cross made up one complete sacrifice, properly
so called, not invisible, but visible. ... It [viz. the Cross] is freely ac
cepted and gone through by that Victim, who happens to be the Priest,
never ceasing for a moment to Carry out in a visible and tangible
manner the obligatioD which He hàs incurred by His solemn obla
tion, thus subscribing to that sacramentai donation of His own self
and of Hjs own life by every drop of His own Blood unto death »
(The Last Eupper and Calvary. A Reply to Critics, pag. 6-7). « Christ
goes on offering, not only inwardly, but outwardly and visibly. But
of course this confirmation of the active offering is dependent on its
inception. These two make only one continuous process. There is no
sacerdotal and sacrificial oblation (as distinct from a mere giving up
COEN Λ ET PASSIO 241
of one's life in a sacred cause), tliere is no sacrificial or sacerdotal

oblation properly so-called on the Cross, except as an extension of
what has gone before at the Supper. But as such, as a development
of the liturgical ri te of the Eucliarist, it is decidedly to be fonnd
on the Cross » (pag. 28).
Externe atque visibiliter continuatam esse a Domino in passione,
deductamqne in extremum effuso cruore « oblationem extebnam eamdem
quam in coena exhibuit sub specie pacifica atque incruenta », est
ipsissima mea doctrina, et fuit semper, priusquam esset doetrina Pa
trie Amiable (supra recitata). Ne me igitur traducat, quaeso, tanquam
eententiae quae mihi cum ilio est comraunis adversatorem.
Quod si omnino me velit habere contrarium sibi in aliqua re, fa
cillime aliud punctum occurret in quo isti desiderio fiat satis, idque
cumulate. Tenet enim (quantum intellego) essentialiter unum fuisse se
cundum numerum sacrificium Domini proprie dietnm in coena atque
in cruce, eo quod oblatio cum interna tum externa fuit una (« la mème
offrande sensible d'un unique sacrifice », pag. 247) ; interea vero duo
esse nihilominus computanda in coena et in cruce sacrificia dominica
proprie dieta, eaque completa (pag. 247 et 249), propter diversas mo
dalitates unius oblationis, pacificam primum, deinde tragicam (pag. 247
et 253), quarum una ad alteram se liabet ut signum ad significatum
(pag. 247 et 249), iisque correspondent unius divinae acceptationis (seu
consecrationis, pag. 248) modalitates duae (pag. 247 et 248). Quae cum
ponatur esse dualitas sacrificiorum eompletorum, quo sensu interim di
catur accidentalis (pag. 249) nescio. Sermo est, ut patet, de sacrificio
sumpto prò actione, non prò re oblata.
Quaero iam utrum in recto sacrificium nominet oblationem quae
subest diversis modalitatibus, an ipsas modalitates, qui bus subest oblatio.
Oportet ut eligas, nisi aequivocare velis. Si elegeris primum, dicas
unum sacrificium ; sin autem alterum, dicas duo. Sed noli interim di
cere simul unum sacrificium, et duo sacrificia, utrinque proprie dieta ac
completa, atque tibi gratulari quod sic tandem composueris amicabiliter
litem qua theologi in numeranda sacrificatione Domini disiunguntur.
Ex duobus entibus actu non fit unum actu in eodem genere entis,
puta sacrifici! veri ac proprii. Unitas numerica non consistit ex duabus
unitatibus numericis eiusdem rationis. Numerica dualitas non compa
tito secum nisi aut unitatem specificam, qualis sane inter varia no
stra sacrificia exsistit, aut unitatem ordinis, qualis viget inter sacri
ficia nostra et Domini sacrificium.
M. de la Taille, S. I.
: Gregorianum „ - anno IX (1928), voi. IX. 16

Coena Et Passio in Theologia Apologetica Contra Pseudo-Reformatores

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Coena Et Passio in Theologia Apologetica Contra Pseudo-Reformatores

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

GBPress- Gregorian Biblical Press

Coena et Passio in Theologia Apologetica contra pseudo-reformatores

Quaestio utrum coena et passio individuimi unum conflarint sa

" Gregorianum ,, - anno IX (1928), voi. IX. 1

notans internata consecrationem. Ambae igitnr partes sunt essen

Tertium erit examen testimoniorum post Concilium Tridentinum

I. Controversia ante-tridentina eum novatoribus.

In examine controversiae inter novatore» et catholicos ortae,

Ante Lutherum nemo (qnod recte in Concilio Tridentino nota

simum et unicissimum) ; ne speres ultra hoc ullum aliud placandi aut

Doctrinam in forma syllogistica concludit Gasparus Cru

Pariter C a 1 ν i η u s ex eo quod mora fuerit unicnm Iesu Christi

Quid aliud in Anglia Cranmerus (De oblatione, lib. 5,

Ubique vides sacrificium propitiatorium a coena Domini prorsus

1 Quae recitai Ninguardus 0. P. in sua Adsertione Fidei Cattolica*

Primus omnium occurrit Luthero Henricus Vili, Angliae

mentum (quale in coena agnoscit Lutherus) non constitit (Luthero

Sensit vim responsi Lutherns, quo labefactaretur tota sua

Neque aliud quid opponit.

terea esse a Rege appellatam auctoritatem Apostoli, connectentis

Deinde proprio marte idem theologns, in suo opere De Sacri

« Id saltem ab eo [li. e. LutlieroJ impetrabo : corporis et sanguini»

luit sacrificii et oblationis iugem memoriam et reiterationem fieri in

Eodem semper anno(1523), Eustachius de ZichenisO. P.,

1 Quam necessario excludat Eckius a Domino duas personales sacrifi

Sed nane veniendnm ad vi rum ceteris praestantiorem doctrina

Quid igitur ille egregius vir in ilio egregio opere? Aggreditur

praemittit diffiniendam Christi ipsius Missam, quae fuit, inquit,

« Salvator noster, inquit, Missam instituit... facto. ... Facto est

Quater igitur illie Bertholdus adserit unitatem rei gestae, uni

Capite autem 65, paragrapho quinta, sacrificium Missae evincit

Quis igitur in historia Ecclesiae tandem fait parens dichoto

Attamen ab ilio tempore usque ad Sessionem XXII Concilii

natura adesset PASSiONis SACBiFiciuM, eo quod (ut S.Thomas ob

« Christus, inquit noster auctor, seipsum semel obtulit cruento et

pitlatobium. ... Secundo modo [h. e. modo sacrificii coenae proprio]

Propitiatoria, mors Christi; missa vero, non propitiatoria, sed

quo ipsa missa intercedit, totus ad impetrationem veniae quamdam

« Nos, inquit, hic precatione rem transigimus. ... Equidem certum

At vero medium datar inter impetrationem meram veniae et

« Praecessit autem hoc sacrificium ineruentum hostiae cruentae

stiam, semetipsum, aceeptatam a Patre. Unde et in eadera die secundum

" UreyoriatMm.. - «ooo IX (192S), voi. IX. 13

Sed iriirum est quod, cani sacrificiuin in coena evincere vnlt,

1 Nota, quaeso, illud prò nobis omnibus. Si enim Christus in coena ob

offerunt hostiam » (fol. 174 a). Rnrsusque: « Si Christus in Illa sacra

Episcopus vero praecesserat si minus negatione, certe dubitatone

Sed nec interim desierat prisca sacrificationis dominicae in

« Missa, sive eucharistia, non solum est sacramentum, sed etiam

defunctis, sic etiam illa coenae ». (Theiner, Acta authentica Con

1 Iacobus Ferrusius, Hispanus, deinde: « Fuit sacrificium Christi in

aliorum consumMaretur et perageretur. ... Venerai hora eius qua tra

Quod iam in Congregationibus multi egerant.

4 oblatio illa unica, continua, semperque vivens », nedum < nunc

1 Quocirca audietur suo loco Maldonatus.

Hoc certe ille recte perspexerat: obiectiones haereticorum non

II. In Concilio Tridentino,

Quid agerent Patres? Veluti a priori responderi potest: fore

tam passionem terminato, sive terminando per passionem mortis:

1 Audi Suarezium, docentem « in illa conseeratione [panisj esse in

vel, aliis verbis: quamvis oblaturus esset in crace, tamen nihilo

1 De Concilio Tridentino utiliter legetur recentissima opella Rmi A. Mao

sium, data die 7a decembris anni 1565 (Canisii Epistulae et Ada.