DAI HOC Y DOC THANH PHO HO CHI MINH

BO MON GIAI PHAU HOC

BAI GIANG

PHAU C Chu bien: NGUYEN QUANG QUYEN

NHA XUAT BAN Y HOC

 DAI HOC Y DLYC7C THANH PHO HO CHI MINH

BO MON GIAI PHA1U HQC

62 fa'i„, Vitt' P
1.

lchot -eq,1 Xer TariJ

BAI GIANG

GIME PHAU HOC

A T P1

CHI THEN - CHI - DIU M.Or C6

hi lin dui midi lam
Co b6 sung at seta chaa

NHA XUAT BAN Y HOC

Chi nhanh Thanh phi") Ho Chi Minh
2013 F-.2014 _ott
6Altick
f-- -
52A
 CHU BIEN
NGUYEN QUANG QUYEN

BAN BIEN SOAN

LE VAN CUING DU'ONG VAN HAI

VO VAN HAI NGUYEN THitN HUNG
TRAN HUNG NO TRI HUNG
PHAN BAO KHANH NGUYEN QUANG QUYEN
NGUYEN HOANG VAN LUVNG THI BACH VAN
NGUYEN TRUNG VINH
 Lai not clan
(Lein xuat bcin tha neim)

Cuan 13ai gifing giai phAu hoc" &tor soan rat tinh gian theo chuong
trinh hoc cda sinh vi'en he dai han cac Truing Dai hoc Y Khoa a Viet Nam.
Stich ditot sap xep lam hai tap. Tap I gam cac chuong chi tren, chi duai va
dau mat co. Tap II gam cac chuong ngzie, bung, than kinh trung uong va gidi
pilau hoc dai cueing. Phan dai cuong trinh bay lai he thong cac ca quan de b6
sung cho nhang phan trade duce trinh bay theo yang.
Ccic danh tit va not dung cac danh tit ditqc sa dung hoan toan theo
n danh tit gidi pha u quek to Nomina Anatomica (N.A) vet dich chai yeu
theo cuan Tit dien gidi phew hoc (4 thd tieng : La tinh, Anh, Phap, Viet)
cda Nguygn Quang Quyen (Nha Xueit Ban Y hoc, 1983) co sda dai dOi chat
khi can thiet cho sat nghia hcm vai nguy'en ban tang La tinh. Ben canh
mai tit tieng Viet deu có chd thick trong ngoac dein tit La tinh Wang ang.
Cuai mot tap setch có bcin chi dein tra cztu tang Viet va tang La tinh.
Sau lin tai bcin thd ba, theo y kien cua nhieu dung nghiep va ban
doe, ngoeti viec saw chact nhang cho in sai, cluing toi da them phd n muc
tieu trung gian cda mon giai phd u hoc vet muc tieu chuyen biet cd a tang
bai gicing veto phdn ddu cua m5i beti va a cuai m6i beti, có cac eau hOi
trdc nghiem theo clang cau tra Uri chon lua (MCQ) de sinh vi'en có the to
hoc va to dcinh gici ditqc. Ngoai ra de cuan scich hoan chinh hcm thong
to i da cho in truck mai bai mot hinh mau tong hap chop tren xcic (chd
yeu lay theo Rouviere) va cac so lieu gidi phdu tren ngtteri Viet Nam
nh'dm muc dich tham khcio.
Trong lam tai bcin this to va ilia nam nay, B I S Ngo Tri Hung dei
Op sac trong viec chzi thich cac hinh mau vet PTS Le Van Cuing da cho
cac so lieu ngitai Viet Nam trich trong cuan luan an PTS cua minh. BS
Pham De-mg Dieu vet BS Nguyen Van Dac (BO mon Gicii phau hoc
TTDTBDCBYT thetnh pha Ha Chi Minh) del ba sung them nhieu cau
trdc nghiem MCQ vet gop y sda nhdng sai sot ell a kin in trztoc. Xin hoan
nghenh vet chan thanh cam on nhCtng clang gop quY bciu
Chang toi cang bay to long bat on Nhet Xuat ban Y Hoc da cho tea
kin lin thd neim cuan sach nay.
Thanh phd Ha Chi Minh, thcing 911995
Nguyen Quang Quygn

3
 Logi not au
(Lein - xudt bcin thd natal lam)

BO sach "Bai gifing Gieti phau hoc" do co Pho Gicio . stt Nguyen Quang Quyen
chit bien vdi sit tham gia bien socin cda cac nhet gicii phau gietu kinh nghiem vet su
gop sic ciia tap the can 14 nhein vien BO mon Gidi Phau Hoc Dai hoc Y Ditorc
Thanh pla H6 Chi Minh. BO sach du'orc xutit bdn Ian detu tien veto nam 1985, qua
13 Mn tea ban, bo sach la sach giao khoa gieti phau caa Dai hoc Y Dityc Thanh
pita Ha Chi Minh va let mot tett lieu gicii phau quan trong, claw set dung tham
khan tai cac tritemg dai hoc y khoa trong nude.

BO sach "Beti giang Giiii phial hoc" c6 hai tap cho doi tuong sinh vien dai
hoc gam cac chuyen nganh bac si y khoa, bac si rang ham mat, bac si nganh y hoc
co truyen, y to tong tong vet du'crc si. Ngoai ra bO sach con phut vu doto tao he cd
nhan cac chuyen nganh y hoc va cac chuyen nganh khetc lien quan den khoa hoc
sac kh6e.
Qua nhieu kin tai ban BO sach da &lac bO' sung sda chda de ngay tang hoan
thien hon. Dcic biet trong Mn tai ban' nay, tap the can b62 gidng BO mon Gicii
Phau Hoc, trong dO co nhieu can ba' gicing tre da tham gia tich cdc trong cong
tcic sda chda cac loi va thi6u sot, có 1,6 sung chinh sita nay so/ beti gicing cho
haul chinh han vet ye lai mot so hinh cluta rO, chuct dep de lam tang chat litang
cda cac beti gicing nhu beti vang ben, trung that, runt non, runt gia... Sap xe'p-lai
thd tit, plain nhom nay so beti gidng cho phi hap horn -nhu' cac plain khai xuang
so, khai xuang mat.
Vai sit phcit trien ctict khoa hoc, mot mein sach can phcii ducrc be sung, sda
chda lien tuc de duqc cap nhat kien thdc mai. Do do cluing toi xin qujI theiy co,
qa)i clang nghiep, cac hoc vien va cac em sinh vien clang g6p y kien de BO mon
Gicii Phau Hoc seta chaa, ha sung cho tap sach ngety tang hoan thien han trong Mn
tai bcin sau. Chang tai xin cam on sit clang g6p qu3i bciu do. Chang toi cang reit
cam on Nha xuat ban Y hoc, Chi nhcinh Thanh ph6 Ho Chi Minh let nori dot giap
hieu dinh vet sda chaa qua nhieu Mn xueit bdn.
Thanh pile; H6 Chi Minh, ngety 27 thang 9 nam 2013
Chu nhiem 130 mon

PGS.TS. Le Van Cutting

5
 MIX LUC
Trang
Ldi not &au

Nhdp mon gidi pilau hoc (2 660 11

1
PHAN I - CHI TREN
)(acing kherp chi teen (4 tigt) 28
2
Ndch (3 tigt) 54
3
Cdnh tay (2 tigt) 68
4
Khuku (1 tigt) 83
5
CAng tay (2 tigt) 90
6
Ban tay (2 tigt) 106
7
PHAN 2 - CHI DWI
Xthing khop chi doh (4 tigt) 121
8
Ming (2 tigt) - 156
9
Did (4 tigt) 171
10
Cl6i (1 tigt) 194
11
CAng than (2 tigt) 201
12
Ban than (2 tigt) 222
13
PHAN 3 - DAU - MAT - Co
Xuong kilo') dau mat (4 tigt) 238
14
Car va mac (tau - mat - co (4 tigt) 238
15
Cdc do, ng mach canh (3 tigt) 301
16
DOng mach clued don (1 tigt) 319
17
Tinh mach va bath mach dau mat c6 (2 tigt) 329
18
Dam reCi than kinh c6 (1 tigt) 346
19
a ming (2 tigt) 354
20
Hau (2 tigt) 366
21
Thanh quan . (3 tigt) 380
22
Khi quail, tuy6n gidp va tuy6n can gidp (1 tigt) 397
23
Mai (1 tigt) 405
24
Co quan thi gide (2 tigt) 416
25
Car quan tiAn dinh - 6c tai (3 tigt) 430
26
Cdc day than kinh so (5 tigt) 453
27
486
Bing chi din tra cliu tigng ViOt
512
Bang chi din tra cdu tie-ng La Tinh
7
 MUC TIEU TRUNG GIAN
COA BO MON GIAI PHAU HOC

Sau khi hoc xong chaung trinh mon giai phAu hoc, ngutri sinh vien y khoa phai dat
ducic cac muc tieu sau day :

1. Neu durgc day du cac chi tiet giai pilau chinh cda tat ca cac be phan trong cc
thg ngu6i.
2. MO to dttqc lien quan ctia. tang 130 phan trong cac he thong, cac car quan ctia c6
the ngu6i.
3. Chi du cic tren xac, hinh ye, phim X quang, tren ngutri song, tren tieu ban cac
chi tigt giai phau da dole hoc a phan ly thuygt.
4. Thay &Plc su th6ng nhat gala hinh the, cat' tao vdi chirc nang cilia cac be phan
trong car the dg higu dutqc qua trinh den h6a cua sinh vat.
5. Neu dole tam quan trong cilia mon giai phau hoc là co sa cilia tat ea cac mon co
sa va cac mon lam sang cilia y hoc.
6. Hinh dung ddcfc pham vi va nei dung nghien tutu rat rang cilia mon giai phdu
hoc.
7. Ling dung duvc cac hidu bigt ve giai phdu hoc trong cac mon y hoc khac va
trong thyc t6 phong benh va dieu tri huang tai viec cham sOc sac khae ban
dau.

9
 1 NH :AP MON GIAI PHAU HOC

MUC TIEU BAI GIANG

MUC TIEU 1.;c7 THUYET

1. Neu du'ac d6i Wyng va nei dung dm giai phau hoc.
2. Kg ducre cac phu'ung phap hoc giai phau dal v6ri sinh vien Y khoa (nguyen tac slat ten,
van de danh ti(, cac phuung phap true quan Ira suy Juan).
3. Tidy vi tri va tam quan trong cua giai phau hoc trong sinh hoc va y hoc.

1. DINH NGHIA VA Do1 TONG NGHIEN cflu CUA GIAI PHAU HOC
Giai phau hoc (Anatomic) la mon khoa hoc nghien eau hinh thai va cgu tnic cua co thg,
mol lien quan cUa cac be phan trong cc( thg v6ri nhau cling nhti Wang quan cua toan car the vai
moi twang.
Giai phau hoc c6 ngan g6c W tieng Hy Lap anatome (ana : phan tich ra, va tome : cat)
nghia la "cat ra" hoc "cat lien tiep nhieu Mn". Noi theo neon ngO hien nay la "phau tich". Vi
vay chang to dich la "giai phau" (phau - nghia la cat; giai nghia la phan tich ra). Cling c6 ngurai
goi giai phau hoc la "co the hoc" nghia la mon hoc ve cc thg ngutoi. Nhu vay thi Ong nghia
qua, vi cc thg nguai la d6i tu'ang cua nhieu mon hoc chi( khong rieng gi cUa giai phau hoc.
Khong nen fan lOn danh giai pilau vdi "phau thuat" vi phau thudt la me xe trong ngoai
khoa, bao gom cac Ulu thudt m6 nguai song nhhm muc dich chila benh. Con giai phau theo
nghia c6 va hep chu yeu là phdu tich tren xac de tim hieu cau tao cua co the.
Giai phau hoc la mot mon hoc hinh thai thuOc sinh hoc. Trong sinh hoc c6 hai nganh
lan : nganh hinh thai bao gem cac mon hoc ye hinh thai cau tr.& cc thg nhu giai phau hoc, mo
hoc, phoi hoc, nhan chUng hoc v.v... va nganh sinh 1S7 bao gom cac mon hoc ve chdc nang cua
cc thg nhu sinh 15, hoc, sinh hoa hoc v.v...
Doi vai y hoc, giai phau hoc la cot so cua cac mon hoc khcic trong y hoc. Trong y hoc c6 2
loai mon chinh :
1. Cac mon hoc cc sa giai phau hoc, mo hoc, phoi hoc, sinh ly hoc, sinh h6a hoc, k.S7

11
sinh va vi sinh hoc, giai phau benh, sinh 1ST benh, dutac 1Y hoc, v.v...
2. Cac mon lam sang nha : nei, ngoai, san, nhi va cac nganh chuyen khoa khac nha : tai
mai hong, mat, rang ham mat v.v...
Giai phau hoc la cci sa cUa cac mon ca sec ding nha cac mon lam sang cUa y hoc. That vay
khong the hieu duoc cat' tao V6 bao cua ding mo, tang co quan (mo hoc), khong the hieu dacic
sa phat trign ca thg cua phOi va thai (phoi hoc), khong the hieu &lac chat nang cUa tang co
quan (sinh 1ST hoc) v.v... ngu khong bik hinh thai va cau true cua cac car quan.
D6i vdi cac mon lam sang cling vay, ngadi thay thu6c can phai co kign thdc giai phau mdi
c6 the tham kham cac AU tang de chg.n doan cling nha dieu tri co ket qua. Vi vay, dung nhii
Mukhin, met thay thu6c Nga da nei thay thu6c ma khong co kien that ve giai phau hoc
thi chang nhang vo ich ma con c6 hai". Bac biet d6i vdi cac mon thuec he ngoai san, kien that
giai phau hoc lai tang can thik. Khong the m6 xe tot tren noki song ngu khong nam Wing
giai phau ding car quan, ding be phan cling nha tang vOng. Nha giai phau hoc ngi tigng ngaai
Philp Testut da tang viet trong cugn sach giai pilau hoc de se cUa minh rang : "C6 the khang
dinh ma khong so qua dang IA chi CO traang phai giai phA.0 va dac bik la giai phau dinh khu
mai la ncri ciao to nhUng nha phau thuat giei.".

2. NOI DUNG VA PRAM VI CUA GIAI PHAU HOC

Trude kia, khi khoa hoc chaa phat trign, giai phau hoc chi mofti nghien cilu chuff ygu bang
plutung tien phAu tich xac va mo ta cac chi tigt nhin thay bang mat thating. D6 la giai phau
hoc theo nghia hep ma ngay nay chang ta goi la giai phau hoc dai the. Nha nhiing tign b0 cea
khoa hoc n6i chung, dac biet la cac thanh tau cUa vat 1ST hoc, h6a hoc va toan hoc, giai phau
hoc da trd thanh met mon hinh thai hoc. D6 la giai phau hoc theo nghia reng. Thy theo muc
dich nghien alb, thy theo mac de nghien ciiu va thy theo phuung phap nghien eau ma ngadi ta
chia ra nhieu mon giai phau khac nhau.
2.1. THEO MIX DiCH NGHIEN CIAJ
2.1.1. Giai phAu y hoc nham phut vu cho cac mon hoc ca silt cling nha lam sang cUa y
hoc de dao tao nen nhang ngatri thay thu6c. D6 la mon giai phau ling dung va la doi to hoc
giai phau trong cac truing y.
2.1.2. Giai phfiu nhan chimg hoc nghien cau cac dac diem giai phau dac truing rieng cUa
ding quan the ngoai con dang sting teen trai dat cling nha cac di cot co xua nham lam sang to qua
trinh phat trign va tign h6a cua loci ngtt6i ding nhii ngu6n ggc loci ngt.t6i. Day la dgi Wong hoc
giai phau trong tnacng dai hoc TOng hop va phan nao trong truting Y va Su pham.
• 2.1.3. Giai phau hoc my thuat v6i ngutri sang lap ra no tif thOi phut hu'ng (thglqr XVI)
la Leonardo da Vinci chuyen nghien cilu hinh thai va tam vac ca the ngutti d cac lila tu6i, cac
dan tee, trong cac ta the khac nhau nham muc dich sang tac dutac than thac cac tac pham dieu
khac va hei hoa. D6 la mon "giai phau be mat" va la. doi Wong nghien cilu giai phau cuia cac
trut6ng my thuat.
2.1.4. Giai phAu hoc the due the thao chu trong vao hinh thai, cau true cac co quan

12
van dOng, nhang thay dei cUa chung trong tang &Ong tac va anh hoeing cua cac &Ong tac the
due the thao len cac co quan dia co the. D6 la met phan dia mon giai phau chic nang va du'oc
giang day chU yeu trong cac trodng the duc the thao.
2.1.5. Giai pilau nhan frac hoc chuyen do dac cac kith thu'dc cUa cac doan than the,
tim ti 10 va mei Wong quan gida cac doan do nham phut vu viec sari xuat cac may mot, dung
cu va tif lieu sinh boat sao cho cac trang thiet bi phii hop vii tam voc co the tang loai ngu'di de
dat hieu sugt lao dOng tei da. DO la mon hoc ye ecgonomic ang dung trong cac nganh ding
nghiep va kinh to quec clan.
2.1.6. Giai pilau hoc so sanh nghien cdu giai phau so sanh tit dOng vat thgp den cao
nham muc dich tim ra cac quy lust tien h6a tit dOng vat tdi loai ngoafi. Do IA mon giai phau
tien hoa.

2.2. THEO MIYC DO NGHIEN GLIU

2.2.1. Giai pilau hoc dal thg Nghien cdu cac chi tiet giai pilau ldn nhin thgy dooc bang
mat thodng hoac bang kinh lup. Do la dei Wong hoc giai phdu hien nay d cac troOng hai hp.
2.2.2. Giai phau hoc vi the Nghien cdu hinh thai va tau tr6c co the a mac cto vi the
cUa t6 bao bang kinh hien vi quang hoc. Ngay nay, de tien phan chia chu'ong trinh giang day
cho sinh vien, ngOdi ta da tach phan nay thanh mot mon hoc rieng : do IA mo hoc.
2.2.3. Giai phau hoc sieu vi va phan tii : Tir On 30 nam nay, nho' su' Oat minh ra kinh
hien vi then tii, ngutri ta da nghien cdu dooc tau true cUa cot the d milt do be bon nhieu. Nhieu kinh
hien vi dien td hien nay c6 the phat hien 'du-11c khoang cach hai vat tdi 1 hoac 2 angstrong. Nho
vay ngodi ta dad ngut-Mg cda dia viec nghien cdu hinh thai a mac de phan

2.3. THEO PHUONG PHAP.

Co nhieu each trinh bay giai phdu hoc khac nhau :
2.3.1. Giai phau hoc chic nang : Ngay nay, nghien cdu giai phau khong phai chi tren
xac chet don thuan, ding khong phai chi nghien cdu hinh the va cau tao co the mot each CIOC
lap khong lien quan gi tdi chic nang cda ch6ng. Hinh thai va chic nang la hai mat thong nhgt
cua mot be phan. Chile nang nao, c6 cau tao ay va ngdoc 14i, du tao ra sao thi se lam du'oc
chile nang nho vay. Nghien cdu giai phau chic nang da trd thanh ph6 hien khong phAi chi
rieng trong linh voc nghien cdu ma ca trong link vile giang day nham lam cho mon giai phau
trd thanh sinh dOng va phong phai hon.
Chang Ilan nho dO'i vii cac co quan chuyen &Ong nhu' xu'ong, co, khdp thi khong phai chi
nghien cdu don thuan hinh thai cda tang xuong, tang khdp hoac tang co ma phai nghien cdu
Wong, co, khdp nhu' mot tong the dia mot van dung nao do. Xin neu'vai till du :
Khdp hong (khdp chau dui) la not hay bi nhi6u t6n.thu'ong trong khi van dOng ding nho
trong benh -hoc. Viec dieu tri phai ch6 y tdi co the boat dOng cda no thi mdi by vong phut hei
du'oc chic nang cua khdp, do 00 da co nhieu ding trinh nghien cdu v6 cau tao dOng hoc cda
khdp hong. Nho moi ngodi da biet : khi chi du'di dud a i thang, xu'ong dui se xoay vao trong
khoang 15°. Nhung con khdp h8ng thi the nao ? Khip hong se xoay vao trong, mat tru'dc cua

13
bao khdp va day chang chau dui se bi tang ra va do do xu'o'ng dui se bi xoay trong va hci dang
ra (Lloyd-Roberts). Day la vi tri yang chat nhat cua khdp hOng vi mOt din t6i da cUa sun khdp
trong khdp tigp xac du'oc vdi nhau (Walmsley). Lac dO xu'ung did chiu mOt dp lyc 6 mat tren
cham la elle' gap ga cUa cac vem dia be xu'dng. CO le ding vi vay ma hay bi ten tint:mg cua
vimg do trong benh viem khdp thodi hoa.

a. Trong tam
kA A
b. Khodng cach tit tam quay cua ch6m
xttcng dui den mat phdng ditng doc cc the

Hinh 1.1 : Su' phan b6 cac lzic hie &Ong. Hinh 1.2 : Mat dO xoay eta khop hong va
len khap hang khop goi trong khi di.

Con trong- Wong cd thg de len khdp hong thi thay d6i tity theo vi tri cua cd thg. Gia
sii khi to dung thang tren hai than, khdp hong se chiu dyng mOt trong 'Yong nhti thg nao ?
Trong tam cd thg ltic do se ar ngay tru'ac clot song ding tin? hai (Steindler). Khdp hong luc
do se nha mot tru caa mOt cai can có hai lyc a hai ben, lyc tac dung ben trong la trong
Wong cc thg dat each try khdp hong mOt khoang each tit giCia chain xdang dui tai &fang
giiia cd thg. Con lyc tac &Ong phia ngoai la sy co caa cc mong nha barn a mat tren mau
chuyen Ian cach tru can mOt khoang each bang mOt phan ba hoac mOt phan td khoang
each phia trong. Vi vay ngu mOt nguii nang 50kg thi lye keo cua cd rang nha phai gap 3
hoac 4 Fan nghia la khoang 150 kg. Do dO trong lu'ong tong tong khdp hong phai chiu se la
50 kg + 150 kg (Pauwels) (H.1.1).

14
 Trong treeing hip chuygn Ong, vi du nhu khi ta di thi cac dOng tac xoay vao trong va ra
ngoai caa khap g6i va khap hong se thay d6i nhu the nao ? Hinh 1.2 cho chimg ta co mot khdi
niem dai curing v'6 van dg nay.
D6i vdi dOng tac gdp cua CO sting thi cac cd dying cot song se hoat dung nhu' thg nao ?
ta the clang thang cac cu dyng ging hdu nhu khong hog Ong. Neu than hui gdp ra phia traific
(H.1.3) thi cac cu dung song phdi co rat manh dg thang bdng lai vdi trong tam da rdi ra phia
tilde than thg. Den khi than da- cui gdp Wan xu6ng thi cac co dying song lai khong tac thing
naa ma chi con cac day chdng va cac dia gian dgt song tham gia.

Hinh 1.3 : Tac dung czia cac co. dung song trong cac dOng tac caa cot song.

Cung có rat nhigu ding trinh nghien cau sy thay d6i cau troc do dnh hudng caa chg do lao
dOng va moi truting sinh hoat. Vi dud nhang vu nit ba le thi phan xu'ung ddc d cac dot ban
than ddy len rat nhieu so vdi nguOi binh thuting, va d nhiIng nong dan di ddt hodc di
dep mong va gdnh gang ndng thi ti 10 ban chan bet nhieu hun d nhang ngutri thanh ph6 di
gidy thuting xuyen va lao dOng chan tay nhe.
2.3.2. Gifii_ phiiu hoc phat trign xem xet hinh thai con ngtiOi khong phdi d mot thdi
digm nhat dinh ma nghien cau sy thay doi caa cac hlnh thai d cac giai doan phat trien khac
nhau, tit khi la mot cai trang the tinh cho Uri khi gia va chgt. Tre em khong phai la ngutsi ldn
thu nho lai. Hinh thai va cau trac dm con ngulai trong titng giai doan phat trien có khdc nhau.

15
Cho nen có the chia ra : gidi phdu hoc thai 16 ph:6i thai (ngay nay tdch ra thanh met mon
rieng goi là phoi thai hoc) nghien cdu hinh thdi co the a giai doan phoi thai trong bung me :
gidi phau hoc tre em nghien cdu sU phat trign hinh thdi co thg a giai doan tit so sinh tai 15, 16
giai phau hoc ngudi lan nghien cdu c'au frac co the a giai doan da tutting d6i On dinh, va
sau ding là gidi plidu hoc nguai gia tim higu qud trinh thodi haa cua hinh thai con nguai ar giai
doan cu6i cua cuec (Rd.
2.3.3. Giai phau hoc he th6ng trinh bay co thg theo ding he th6ng cac co quan lam
chung met chdc nang nhat dinh, vi du :
He th6ng cac co quan lien he bao gem : he cac co quan chuygn dong (xuong, co, khdp), he
than kinh va he gidc quan.
He th6ng cac co quan dinh &tang bao gem he tieu haa, he tudn hoan, he ho hap, he bai
tiet va he cac tuyen not fiat.
He th6ng cac co quan sinh san bao gom he sinh due nam va he sinh duc nit
2.3.4. Giai phau hoc tilting vitng : Day la met clang khdc cua giai phau he th6ng. Thay vi
hoc tiing he thong toan car thg, nguai ta nghien cdu he th6ng tiring viing cila thg. Co thg &roc
chia ra thanh titng veng lan nhu' : chi tren, chi dulfti, dau - mat - co, ngvc, bung. Khi hoc ta se hoc
theo he cua titng veng. Chang han nhu' del vai yang chi teen, ta se hoc xuang chi tren, khap chi
troll, co chi tren, va sau cling là mach ve. than kinh. Phuong phap hoc nay cho phep ta thay re lien
quan cea cac thAnh phan trong tiring veng co thg hon là phuong phap he thong. Cach trinh bay nay
rat telt d6i yeti sinh vien Y khoa là nhitng ngudi can nam lien quan cea cac be phan trong timg
veng. Nhung lai ce nhuoc diem IA cac co quan trong cling mot 110 th6ng bi cat xen trong ding veng,
thieu tinh chat lien tuc, n6u khong có phan tong hop lai timg he th6ng.

Da
Md dUdi da
Mgc n5 ng
Ldp duel mac ;'

Mac

Lap duel mac

Hinh 1.4. Thi& cld lap da va dual da.

2.3.5. Giai phau hoc dinh khu : That ra danh tit dinh khu deng nghia vdi danh tit tang
veng. Tuy nhien, theo quy uac va thoi quen, giai phau dinh khu chuff y nhigu hon den lien quan
cea cac thanh phan trong tiring lap tit nong vao sau. Day chinh là giai phdu phut vu cho ngoai

16
khoa. Trong tang \Tung, not chung g6m c6 : 1) Da (bao g6m : thuvng bi, trung bi va ha bi).
2) LOT and du'di da, 3) Mac nong. 4) Lap to chic tel bao dadi da (H.1.4A). Co nhi6u ndi nhii
yang mong, -yang gan tay, gan than, khong c6 ldp mac nong nen dadi da là Uri ngay to
chile to bao du'di da (H.1.4B). Trong lap to chic to bac) (lath da thadng c6 mach va than
kinh nong di ra chi plain cho da, 5) Ldp mac sau (hay mac boc ca), 6) Lap cd \Ta mach than
kinh sau, 7) Xu'dng.
Nghien cau lien quan caa cac chi ti6t trong tang ldp caa tang \rang chinh là muc dlch cua
giai phau ling dung trong lam sang, dac bit là trong phau thuat.
2.3.6. Giai phAu hoc b6 mat : Nghien cau chii you hinh the 16i lOm d b6 mat moi W the
cua cd the.
2.3.7. Giai phau hoc X quang : Bao g6m ca giai pilau not soi va giai pilau nhap nhay
bang phong xa cat lap hoac hinh anh tong hadng to hoac sieu am. NhUng hinh clang giai phau
trong cac phim X quang hoac not soi hoac ph6ng xa cat ldp hoac sieu am hoac hinh anh tong
hudng to d'eu khac vii hinh anh giai phau nhin bang mat thadng. Vi du nhin binh thuing thi
da dAy c6 hinh nha mot cai to va, nhu'ng tren phim X quang c6 chuan bi thi co hinh cha J the
la hinh anh phla trong long dm da day co b6p. NgAy nay da co nhang cuan such giao khoa giai
phau thuOc cac loaf nay nham phut vu cho cac chuyen nganh Wang (ing.

3. VAN DE DAT TEN VA DANH Tit GIAI PHAU HOC

3.1. NGUYEN TAC DAT TEN TRONG GIAI PHAU HOC

Giai pilau hoc IA mot mon hoc mo ta, vi vay phai c6 mot s6 nguyen thc de dat ten cho
mot chi fiat giai phau. Nhang nguyen the chinh la :
3.1.1. Lgy ten cac vat c6 trong tai nhien d6 dat cho cac chi tint giang nha cac vat tii nhien
ay. VI du : nong thuy6n (os scaphoideum) hoac xudng ghe (os naviculare) (giang nha cai thuy6n
hoac cai ghe), cay ph6 quan (vi pita n nhcinh nha mot cod cay), xadng badm (os sphenoidal& (vi
gi6ng con bu'dm), sun nhan (cartilago cricoidea) (vi giang cai nhan), ranh, h6c, h6, u, c6, 16i v.v...
(vi gang cac vat do).
3.1.2. Dat ten theo cac dang hinh hoc. Vi du : ch6m, soan, cau, thang, thap, tam giac, ta
giac, nhi dau, tam dau, tier dau v.v...
3.1.3. Dat ten theo chat nang cua no. VI du : car dang, ca khep, cd sap, cd ngaa, cd gap, cd
du6i, cd quay v.v...
3.1.4. Theo nguyen tac ruing sau : Vi du : cd gal) 'long (m.flexor superficialis), cc; gap sau
(m. flexor profundus).
3.1.5. Theo vi tri tatting quan vii ba mat phang trong khong gian. Ba mat phang d6 la :
—Mat phang dang dot : num theo chi6u trade sau. Trong cac mat do c6 mot mat phang
nam chinh gliiia phan . chia cd the ra lam hai nista : naa phai va naa tra.i. D6 la mat phang doc
gala.
—Mat phang clang ngang (con goi IA mat phang trail) clang thang theo chi6u ngang tif

17
ben no sang ben kia. Cac mat phang nay chia ca the thanh phia trade (hay bung) Ara phia sau
(hay lung).
— Mat phang nam ngang (con goi la mat phang ngang) la cac mat phang cat ngang qua co
the (H.1.5).
Cac mat cat song song vai tang mat phang goi la cac thigt do mang ten mat •phang do.
Tii ba mat phang, ta sii dung cac ten goi nhu' sau :
Tren va du'ai : tren ngu gan .phia dau va ngu gan phia duoi. Vi ngtki thaang a to
thg citing thang nen ngatii ta thgng nhat dung danh tii "tren" (superioris) thay cho "dau"
(cranialis) va "doh" (inferioris) thay cho "clued" (caudalis). Danh of "dad va "duoi" chi danh dg
dung trong giai pilau so sanh (vi chung cho ca clang vat) va trong giai phau phat trign (vi
chung cho ca phoi thai). Dgi vai chi tren va chi doh, danh tii "tren" va "cladi" a ngulai cling
thay cho danh tit "gan" (proximalis) va "xa" (distalis). Rieng deli vai ban than thi mat teen là
"mat mu" (facies dorsalis) va mat doll la "mat gan" (facies plantaris).
. Truac vd sau : Track là phia bung va sau la phia lung. Danh tit "bung" (ventralis) va
"lung" (dorsalis) ding nhu danh tii "dau" va "duoi" chi con dg clUng trong giai pilau so sanh va
giai pilau phat trign. Rieng deli viii ban tay thi mat tra(tc goi là "mat gan" (facies palmaris) va
mat sau goi la "mat mu" (facies dorsalis).
Trong va. ngoai : Trong (medialis) va ngoai (lateralis) dung theo nghia thong thadng, vi du :
da a ngoai cu, va Cu a ngoai =rang. "Trong" co the thay bang di "gala" ngu no gan &fang giaa ca thg
him va "ngoai" thay bang "ben" ngu no a ria xa dattng giita cu the horn. Nhung nguori ta thaang
dung tii "giaa" (medium) dg chi mat cau trot nam giaa hai cau true khac. Rieng deli viii chi tren thi
"trong" con goi la "try" (ulnaris) va "ngoai" con goi la "quay" (radialis). Doi viii chi claai thi "trong"
con goi la "chay" (tibialis) Ira "ngoai" con goi la "mac" (fibUlaris).
Sau ding là danh tii "doc" (longitudinalis) va "ngang" (transversalis). Doc la theo chigu
tryc lin,"ngang" là thang goc vdi true do. Um "phai" (dexter), "trai" (sinister) là de chi hai nth
deli xang nhau qua &fang giaa.

3.2. DANH TLS GIAI PHAU HOC

Dgi voi bat cif mon hoc nao ding vay, van dg danh ta co tam quan trong hang dam nhu
mat chigc chia khoa ma vao mon hoc do, nhu ten nhang not nhac deli vai mat ban nhac, nhu
nhang chia cai A,B,C deli voi mat ngon nga. Rieng deli yeti danh ta giai phau hoc, no con có tam
quan trong khong phai chi Hang cho nganh giai phau ma cho tat ca cac nganh có lien quan
trong sinh hoc va trong y hoc vi no chigm tai 2/3 tong so danh ta cua y hoc.
thai kk Galen (dau ding nguyen), tigng Hy-Lap dacic dung de dat tit giai phau. Dgn thtii
trung cg (thg 1KST XV - XVI) ngadi ta bat dau dung tigng La-tinh co fan mat se; of A rap va cg
Hy-lap. Vesalius 1a nga6iclau tien co ding daa tit' La tinh vao giai phau. Nhang cho dgn tan cugi
thg.kS, XIX, khoang 50.000 ta giai phau van con doge dung dg chi khoang 5000 chi tigt giai phau.
Nhu vay là binh quan m6i chi tigt giai phau có thg mang 10 ten khac nhau. De khac phyc
tinh trang nay, nam 1895 cac nha giai phau chau Au da hop nhau a Basle de thong qua mat

18
bang danh phap thong nhgt lay ten Basle Nomina Anatomica (B.N.A). Tuy nhien danh phap
B.N.A. van con met s6 thigu set can xem xet lai. Dgn nam 1933, met bang danh phap mai lai
ra dei lay ten là J.N.A. (Jena Nomina Anatomica). Roi dgn nam 1936, met tigu ban ve danh
phap giai pilau cila hei nghi cac nha giai phdu thg giai d Milan &foe thanh lap de soan thao
met ban danh phap thong nhat. Nhung vi thg chitin thit hai bung no nen ding viec phai dinh
hoan lai. Phai doi Uri nam 1955, dai hei cac nha giai phdu thg gidi lan this 6 hop tai Paris
mai du'a ra duac met ban danh phap lay ten la P.N.A. lam co sa thong nhgt danh tit giai
phau ma tat ca cac nude ap dung cho tai ngay nay.

Tren MAT PHANG DUNG DOC MAT PHANG DUNG NGANG

Mat sau Mat triidc hoac

hoac bung
lung
Dau gan cd a chi --..
Phia dau
<— Mat phAng
Bd ngoai ngang
Bd trong
Doan tren hoac Tau
Phla cludi

Doan dudi hoac due5i

Mat gan ban tay
Mat mu
ban tay
Dau xa cija chi

-- Mat ngoai
Mat phang
Mat trong thing dcc

Mat mu ban than

Dudi

Hinh 1.5. Ba mat phiing trong khong gian

Ban danh phap P.N.A data chu ygu vao ban B.N.A. Trong s6 5759 tii cua P.N.A thi c6 Uri
4286 tit lay tit B.N.A. 1473 tit con lai thi c6 horn 200 tit mai them vao con lai chi thay dei rat it
v6 s6 it so nhigu, v6 met vai tit can re nghia hen.

19
 diemcaa ban danh phap P.N.A. la :
—M8i chi tiet giai pilau chi c6 met ten goi.
—Tii phai cang ngan va cang don gian cang to-t.
—Ten cac danh nhan giai phau dung de ddt cho met chi tik giai phau 136 di het frit
truing hop gan Achille van de vi tigu ban danh tit P.N.A. cho do khong phai la ten met
nha giai phau.
Tii sau Hoi nghi lan this 6 6 Paris thong qua ban danh phap P.N.A. den nay c6 khoang
On 10 HO nghi qu6c t6 cac nha giai phau da hop, song van chdp nhdn ban P.N.A. Co chang
chi them bat doi chat khong clang ke. Hail het cac nude tren the giai dd sit dung danh tit
P.N.A. va goi met ten chung la Nomina Anatomica (N.A).
Rieng d Viet Nam chang ta thi sao ?
Sau khi mien Bac doge giai phong nom 1954, viec giang day tieng Viet a cac twang
dai hoc not chung va a troang Y not rieng duoc ap dung triet de. Tdp sach giao khoa ve
giai phau hoc dau tien bang tieng Viet dia. GS. D8 Xuan Hop da ra deri. Cac danh tit giai
pilau duoc dich nguyen van tit danh tit Phap. Cac sach giao khoa giai phau cua Phap cho
tai lac do van killing sii" dung ban danh tit B.N.A. hod' c P.N.A. nen danh tii giai phau caa ta
khac nhieu so vdi P.N.A. NhCing ten rieng van dime dung, vi du : van dimg tam giac Scarpa
thay vi tam giac dui (trigonum femorale), co-ng Sylvius thay vi tong nab (aqueductus
cerebri), khe Rolando thay vi ranh trung octng v.v... Nhang danh tit khong chinh xac van
dooc dung. Nguyen tac dot ten co va than kinh theo chic nang ctia P.N.A khong dime
cac nha giai phau Phap ap dung. Vi du : co canh tay quay (m.brachioradialis) van &roc goi
la co ngda dai, co gdp co tay try (m.flexor carpi ulnaris) van ditoc goi la co try tru'ac, day
than kinh bi canh tay trong (m.cutaneus brachii medialis) van doge goi la day phy canh tay
bi trong, day than kinh bi cang tay trong (n.cutaneus antibrachii medialis) dime goi la day
canh tay bi trong v.v...

NhCtng len tai ban sau, tap sach giao khoa do dd dooc siia lai bdng each b6 sung them
danh tif P.N.A. ben canh cac danh tit ca dich cua Phap. Tuy nhien danh tit P.N.A. van chua
dung triet de va van con xa la yeti. nhieu nha giai phau nhdt la cac nha y hoc lam sang.
Cu6n danh tii y hoc do Be Y to nude Ceng hoa Xal hei Chu nghia Viet Nam tai ban Fan
this hai (1976) ding c6 ghi them danh tit giai phau P.N.A song vi la cu6n tit dien Y hoc chd
khong phai la cian danh tit giai phau hoc nen s6 tit giai phau con qua it khong da dap Ong cho
cac nha giai phau.

Trong khi do a mien Nam, trong nhang ndm 1965-1966 GS. Nguyen Hub va cac Ong tac
vien c6 cho xuat ban cue;n Danh tit Co the hoc dich theo P.N.A, bang 3 this tieng La tinh, Phap
va Viet. Tiec thay cac danh tii tieng Viet ay lai khac nhieu so vdi cac danh tit van dung a mien
Bac dd doge thOng qua trong cu6n tit dien Y hoc caa BO Y te. Vi du : Processus thi dich la do
thay vi mom, lobus la la thay vi thug, lobulis la mai thay vi tieu thug, condylus là chily thay vi
16i cau, sacrum la xuang thieng thay vi xucing cimg, arteria la phat quan thay vi do, ng mach va
vena la h6i quan thay vi tinh mach v.v... va v.v...

20
 Nam 1983, Nha xudt ban Y hoc cho in cu6n sach danh tit giai phau hoc 4 this tigng (La
tinh, Anh, Phap, Viet) caa Nguygn Quang Quyen data theo ban danh phap P.N.A. Cac tti duoc
dich dtta theo ban danh tii Y hoc do BO Y Tg xuat ban. Cac ta con lai dich theo sach giao khoa
giai phau dm GS. D8 Xuan Hop hoac do chang toi dua ra theo met nguyen the chung da duoc
dp dung dal vdi cac tii da dich tii truac.
Hien nay, met tieu ban danh ta y hoc (trong do co danh tii giai pilau hoc) cid (Iliac
thanh lap va van clang tiep tut lam viec de nhanh thong hoar' thanh met cu6n tit dign
chung th6ng nligt cho toan qu6c. Hy vong rang trong met twang lai an day, chang ta se c6
met ban danh phap giai pilau hoc th6ng nhgt dich tit N.A. de cho m8i cau tao giai phau chi
phai goi bang met ten thay vi nhieu ten lam met 6c met each vo ich cac sinh vier' ding
nhu' cac nha y hoc.

4. VAN DE GIANG VA HOC GIAI PHAU

4.1. VAN DE GIANG
Giang day giai phau ding nha giang bat kST met mon nao khac phai dat ca hai mat not
dung va phu'ung phap. Phai xac dinh 'nue tieu bai giang ding nhu muc tieu cua ca mon hoc, vi
c6 muc tieu se quygt dinh du'oc not dung va phaang phap giang.
I dung : Met bai giang tot can cha y ba tinh : Kinh dign, hien dai va thuc te-
4.1.1. Ni
Viet Nam.
+Kinh dien là tinh chat than da dutoc moi nguai thaa nhan la clung qua met qua trinh
this nghiem va ang dung lau dai. Nhang tinh chat kinh dien thuang dive ghi vao sach gido
khoa va la co sa cho viec day hoc.
+HiOn dai la tinh thai ski. D6 la nhang van de mdi duoc phat hien ra, thuang rat hap
d'an nhung chu'a c6 thai gian that thach. Nhung no rat can thik cho ski hieu bigt vi thaang do la
nhang hiking mdi tign bo trong moi nganh khoa hoc.
+Thlfc to ViN Nam la tinh cu the, khong vien Ong xa vori, thich hop vdi hoan canh caa
nude ta va do ta tim toi va kham pha ra.
Nei chung, nen kel hop ca ba tinh trong giang day mon giai phau hoc, tuy nhien tiny theo
dgi Wang, thy theo 'loan canh thuc tg, thy theo thai gian ma cha trong nhieu ham tang tinh
met.
Doi vdi met gido trinh ca sa thi cha trong cha ygu dgn tinh kinh dien. Gido trinh ca sd
thudng de giang cho nhang sinh vien mdi Ian dau tier' lam quen vdi mem hoc, nen can gidi
thieu nhang kign thuc ca ban nhat, kinh dien nha't de trang bi cho nhang ca sd dia mon hoc,
de lam cho ho hieu bigt nhiing van de hien dai va thuc t6 sau nay. Ngdoc lai d6i vdi nhang bai
giang chuyen de thi hai tinh hien dai va thuic to phai duac cha trong hang dau vi nhang dgi
Wong nghe giang thuang là nhang nguai da nam duoc cac kign thac ca ban va kinh dien ye
mon hoc. Bac biet la tinh hien dai rat can thigt trong cac bai giang chuyen de de ngttori sinh
vien hieu sau Ira nam yang van de. Vi du : trong bai gng ben, khong the chi gidi thieu nhang
kign theft c6 dien ghi trong sach gido khoa ve day chang ben, ve gan kgt hap, ve dai chau mu

21
 ma phai trinh bay them cac quan niam khac nhau va nhiing chi tiett nay mdi gi6p ngdai nghe
so sanh tim hidu nhung khac nhau cira cac ky thuat phut h6i thanh bung va lY do that bai cua
cac ky thuat do. Cung can trinh bay nhiing pinking hudng tim tai mdi lie nguyen nhan nhttng
diem ygu cila yang ben bung ngoai 1ST do giai phau co din nhu nguyen nhan cad tao ygu cila
cac the ca do khong tong hop ddqc chat tao keo chang han.
Con doi vdi mat buOi thuyel trinh de tai nghien cilu cira ca nhan thi lai phai ch6 trong
vao cac ke't qua thuc to tim dole cua rieng minh tic la tinh thuc tg. ViOt Nam phai dua len
hang dau. Nhiing khai niam kinh din neu can thi chi nhac qua, dm nhiing van
nhung cua nglidi khac thi chi nhac den khi so sanh Wan luan.
a
hien dai

Tay tang loai d6i twang ma co thd chon cach trinh bay cho thich hqp. D6i vdi gido trinh_
ca s i thi ngddi thay phai trinh bay va phai chu 57 de ngutri sinh vien hidu du'qc bai. '<hong the
•lay lY do vi sinh vien kern nen khong the higu dive bai ma phai tug thay minh khong thanh
cling trong bai giang vi chua nam \king &roc d6i tuong cua minh. D6i vdi met bai giang chuyen
de hoac bai t6ng kgt thi con co thg sit dung hinh thfic giang khac nhu' xe-mi-na ae sinh vien
thao luan, sau do thay giai dap va t6ng kgt.
4.1.2. Pinking phap : Phuang phap giang giai phau bao grim mat s6 net chinh sau day :
* Phztortg phap talc quart : Giai phau hoc la mon hoc hinh thai, do do phai• sit dung triat de
phuong phap true quan. Trude MI la xac. Mac cho tdi nay van la phu'ung tien chu ygu dg giang va
hoc giai phau, nhung vi trong digu E'en hien nay sinh vien citing ma xac thi it, s6 gid hoc danh cho
mon giai phau ding giam di rat nhigu, do do d hau hgt cac phong thi nghiem giai phau sinh vien
khong dust tru'c tigp phau tich ma chi dune hoc teen cac xac da phau tich san.
Ngoai xac, can co nhigu phdang tien b6 sung nhu tieu ban lam san, mo hinh thach cao
hoac chat deo hoac cac chat lieu khac, phim X quang, phim xine, phim den chieu, tranh ve
video va ngay ca teen ngadi song naa. Nen tan dung tat ca cac phdung tien trip quan san c6,
khong phai chi khi that tap ma neu co th6 thiqc ngay tren 16p ly thuy6t. Vi du : khi giang vg
xuang, sinh vien dune nhin tren xuang that kgt hqp vdi tranh ye. Phai chi cho sinh vien xem
xuang do teen phim X quang d6i chieeu vdi xitcmg that. Nhang mau, hOm, gar xuang nao set thay
dune tren ngudi song thi nen goi Sr cho sinh vier]. bigt. Nhu vay se glop ngutii sinh vien nhd lau
va van dung vao thuc to duoc.
* Phztcmg phcip suy lu(tn : Mac dad la mon hinh thai, song giang giai phau khong phai chi
la nhrii nhet that nhigu cac chi tigt lam sinh vien r6i 6c va kho nhd. Phai goi tri to me va 6c
suy luan cua sinh vien lam cho mon hoc them sinh &Ong, da kho khan. Co nhieu each gqi y de
suy luan.
— Cach neu quy lust : Vi du : Thay vi neu mat chi tiel giai phau nhu' : clang mach tinh
hoan (arteria testicularis) xuat phat to clang mach chi' (aorta) d Wing that lung, chui qua ring
ben (canalis inguinalis) xu6ng biu dg cap huygt cho tinh hoan, to neu ra dudi dang cua met quy
lust phan phai Ong mach. Quy lust do la Ong mach di tdi Wing cap huygt theo con during
ngan nhat. Vay thi tai sao do, ng mach tinh hoan lai di theo con &ging xa nhu vay ? Co trai vdi
quy lust teen khong ? Ta se tra 16i la khong. Vi lac phai thai tinh hoan killing nam a biu ma et
vOng that lung, do do clang mach tinh hoan da chon con diking ngAn nhat la tach ra to clang
22
mach ch6 bung 6 vang that king de t6i ngay dole tinh ham 6 gan do. Trong qua trinh phat
trign, tinh hoan di ra ngoai e bung de ra biu (scrotum) va keo theo Ong mach cila no.
Met vi du khac la : tai sao Ong mach canh tay (a.brachialis) d vang khuSTu di phia trii6c
khuSTu con &ling mach Wang ling cila no 6 chi ditch la Ong mach kheo (a.poplitea) thi lai di d
yang kheo phia sau dau g6i. Di8u do phi" hcip v6i quy lust la cac Tang mach 16n c6a ca the bao
gi6 cling di a phia gap de 'bao dam hai nguyen tac : 1) Khi co, mach mau khong bi tang lam ski
hiu thong mau dlicrc t6t. 2) di khu gap, mach mau (166c bao ye t6t chgng cac va cham.
- Ccich so sanh : Met cach khac gal Sr noidi sinh vien suy luan la cach so sanh, lien h6.
Khi neu chi tilt vg duting di, lien quan va chi ph6i cua day than kinh gan chan ngoai va gan
chan trong d ban chan, ta gqi y cho sinh vien bigt la chung gi6ng day than kinh try va day
than kinh giiia d gan tay. Nh,i vay se lam sinh vien nh6 ngay dur6c au da hoc v6 ban tay. Khi
hoc ban chan not rieng cling nhti chi dii6i not chung phai luOn luon so sanh vdi ban tay va chi
tren. Ve ca ban, cau tao dia chi tren gigng chi du-6i vi d6 la hai be phan Wang d6ng nh6 chi
tru6c va chi sau cua Ong vat. Ski khac nhau gilla chi tren va chi d66i cua ngoai neu co gi thay
deli la de thich nghi vdi chic nang da biet hoa vdi tut thg cluing thang : chi dcidi chu ygu la
ch6ng dar va van chuyen, con chi tren là cam nam. Vi du : so sanh ban chan vdi ban tay chang
han. Xitung ban chan tao thanh \Tom de cheing de) t6t ham, hai dau dut6i )(tong chay va )(Yong
mac tao thanh met meng chat kep lay xucing send co chan chat chan han nhigu so vdi klieg)
co tay. Cac cad gan chan ch6 ygu xgp thanh 16p vi chiu sue de nen c6a ca the trong khi d gan
tay cac ca o cai not len thanh mo 16n de lam cho ngon cai tang them tac dung cam nam va
kheo leo. Cac nein tay can cif dung rieng biet de lam nhigu Ong tac kheo leo han ngon chan
nen ng6n tay dai ra va cac bao hoat dich cua gan cc( gap cling rieng re han so vdi gan chan
v.v...
- Phdong phcip tai hien : Trong met bai giang, khi da neu met chi tilt thi nen giai thich
minh hoa chi tilt do bang nhieu hinh th6c khac nhau. Nen tranh ca hai thai cyc : hoc la chi
not chi tilt do met lan r6i hiat nhanh ngay sang chi tilt khac lam ngueti sinh vien bi rgi trong
met m6 bong bong cac chi tilt, ma khong kip thau nhan hoac la ng66c lai, nhac di nhac lai chi
tilt do bang 16i n116 doc chinh fa.
Neu met ST r6i minh hoa, giai thich y do trong giai phau co the so sanh nhu neu met dinh
1ST r6i chdng minh dinh 1ST
d6 trong toan hoc. Xin lay lai vi du vg &Ong di, lien quan va chi
ph6i cila day than kinh gan than ngoai (n.plantaris lateralis). Khi phat bigu xong cac chi tilt
d6 thi nen minh hoa ran tha nhat ngay tren ban chan, lan thd hai ye lai tren bang va lan thu
ba so sanh vdi day try (n.ulnaris) d gan tay. Nhti vay là ta da tai hien met chi tilt giai phau
nhi8u lan ma khong phai la nhac di nhac lai nhti doc chinh ta.
T6m lai, len lop met bai giang can chuan hi that kSr 166ng va nghiem tac nhu bat kST met
tong tac quan trong nao. NgUdi thay len 16p cling nh6 ngueli chi huy met tran danh, ngueli nhac
tniang trong met dan nhac, ngueti chi da6 met tran tranh tai the thao, ngti6i thay thu6c trong
met ca mO 16n, phai chugn bi that ky luting moi tinh hu6ng co the xay ra trong bai giang, phai
nam Wing deli Wong giang cila minh, phai có moc tie'u bai giang thi mai by yong clat duac chat
liking cao trong bai giang. Ngtieri thay gido len kip phai co kiln thitc c6a met nha khoa hoc,
phong cach da met nha sit pham Ara nghe thug cila ngoai nglie si. Khong phai chi co giong

23
 not am ap, be oc uyen bac ma con phai c6 met tinh cam va nhiet tinh nOng hau. Noi met cach
khac, can co khong phai chi cai mieng yang, be 6c yang ma can ca trai tim yang.
4.2. VAN DE HOC GIAI PHAU
Mon giai phau da tit lau not tigng la met mon hoc khong duoc sinh vien u'a thich vi no
vita kilo khan lai visa kh6 nha. Kilo khan vi hoc tren wong va xac chat, khO nha vi qua nhieu
danh tii va chi tigt phut tap. CI1- 111h vi vay ma ngay nay nei dung va phuOng phap hoc giai
phau da thay dOi de khdc phuc hai nhu'oc diem do. W nguyen the, each hoc giai phau cang
tuong ty nha cach giang da trinh bay a tren. Tuy nhien rieng dos vai van de hoc, con can them
yOu to cham chi. Khong the chi thoa man vai bai giang ma con phai dao sau suy nghi dac biet
la phai tham khao them cac sach giao khoa. Trong hoar' canh Viet Nam hien nay, sach giao
khoa bang tieng Viet tuy da c6 song van con chiia da, ngoai sinh vien trong met thOi kY dai
nu'a van can trao dei them ngoai ngii de co the doc duoc sach nuac. ngoai. Rieng dgi vai giai
phau, van de danh tit bang tieng La tinh rat la quan trong vi hau nho tat ca cac sach giai phdu
ciia mai nuac tren the giai hien nay deu CO chua danh tit qugc to La tinh hoac met minh hoac
ben canh danh tit bang tieng me de. Danh tit La tinh co the coi la nem nga qug-c t6 caa cac
nha giai phau. Vi vay phai thuec them danh tit giai pilau bang tieng La tinh.
De co the a clang trong lac hoc, ngoai viec ap dung cac nguyen the da neu trong phan
giang day nhii nguyen the trait quan, nguyen the suy luan, neu quy luat, so sanh v.v... nguai
sinh vien nen chti y cac diem sau day :
—Chu trong den phan tilt:1'c tap tren xac, mg hinh va tieu ban, vi mai nguai sinh vien chi
c6 dip tigp xac chang met lan trong dOi neu khong phai la chuyen khoa giai phau. BO qua
thi it co dip du'oc xem lai.
—Lien he cac eau trot giai phdu vai chile nang va tien hoa de hieu 16-gic cua van de. VI
du : tai sao tai ngoai khac tai deng vat a hai diem : co nhieu los lom va khong tit &Ong duoc.
Hai diem nay là nhan qua cua nhau. Loa tai deng vat vi ea' &Ong du'oc nen khong can lei lOm
de hang tieng Ong tit moi phia. Mugn hang tieng Ong d phia nao, loa tai quay ra phia dO.
Can a ngoai c6 cac lei lOm theo cac binh dien khac nhau de dinh hitting tieng dung ma kh6ng
can cur Ong. Cu loa tai (tuberculum auriculae), di tick cua dinh loa tai a deng vat la bang
chang cua sit tien hoa tii tai Ong vat den tai ngoai.
—Lien he vii nguai sting de ling dung du'oc tren thole to va benh hoc. Hoc xu'ong thi phai
Met du'oc cac mgc xuang stir thay tren nguai. Hoc cac tang thi phai bigt doo'c dai chidu caa cac
tang len thanh co the de ling dung than doan va digu tri v.v...
—Phai tim each minh hoa nhang chi tiet qua phut tap vb. trail Wong bang suy nghi rieng
caa minh. VI du : mu6n hidu tinh chat ciia phut mac, phai hinh Wong ra met runt b6ng cao su
trong vo da cua no (xem bai Phac mac), mugn higu cau tao caa day chang Ong phai minh
hoa no nhd to ao thung d hai canh tay dang ra v.v...
5. SOT LOC LICH S11 PHAT TRIEN CUA GIAI PHAU HOC

5.1. NHONG NGUYEN NHAN THUC DAY SU' PHAT TRIEN CUA GIAI PHAU HOC
Su phat trien ciia sinh hoc not chung clang nha cua nganh giai phau not rieng do 4 y6u to
co ban sau day guy& dinh :

24
 5.1.1. Sy mong main dm con ngudi, met mat muan tim higu nguan gac cua minh cOng
nhY ngu6kgo'c cua szt song, main bigt ban chat ciia duy, met van de dtioc dat ra tit thdi xa
xtfa,•tii khi con ngu'di y thiic ddoc sit tan tai cua minh, met van de hap dan va vO ding 1Sr thd
nhung cling day bi an ma cho tdi nay van chura du'oc giai quygt; mat khac do nhu cat.' can phai
sinh tan, nen con ngded phai thu'Ong xuyen tim toi phat minh de nang cao di8u kien sang, cal
tao moi tru'Ong, giii gin sac kh6e, nang cao hieu suat lao Ong.
5.1.2. Sy xoa nhoa dan dan ranh gidi gida cac nganh khoa hoc da cho phep mon giai
phau kgt hop du'oc vdi nhi8u nganh khac tilde day viec nghien ciiu giai phau hoc. Viec chia nh6
cac mon hoc trong do co giai phau hoc (nhii da trinh bay trong muc 2) chi nham muc dich dg
phan tich va giang day. Ngay nay, nganh sinh hoc phan tze hu'dng Uri viec giai thich cac chdc
nang cua co the sang bang cac cau true phan td cua no da gan Ilk lam met nganh giai phau
sieu vi va phan td vdi cac nganh sinh 1S7 to bao, di truygn, sinh h6a, vi sinh va sieu vi sinh.
5.1.3. Sy chitin thang lien tuc Ara khong neing cua thuygt tign boa trong cac giai doan
lich sd da ngy tri trong tat ca cac nganh sinh hoc, dac bik la trong giai phdu hoc. Hall hgt cac
nha sinh hoc d6 sdm hay muon d'eu phai dila vao thuygt tign hoa mdi giai thich duck cac kgt
qua quan sat va phan tich cua minh. Thuygt tign h6a giai thich dudc nguan ggc va ski da clang
cua thg gidi sinh vat, nguan gac va sy da dang cua cac chung tec loci ngudi. Thuygt tign hoa da
dua ra 2 quy tax ldn :
—Tat ca cac sinh vat da sinh ra tren trai dat d8u xuat phat tti met gac hoac it nhat tit
met vai hinh thiic song higm hoi to nen met each tu' nhien 16c ban dau.
—M6i loci dfreu sinh ra tif met loci khac bang sy chon loc tai nhien d6 rang cho tdi nay,
ngu'di ta con chda re cac co chg di truyan de tao thanh loci mdi, song tat ca nhiing higu bigt
mdi nhgt vg sinh hoc, v8 di truygn hoc va ve sinh hoc phan to da hoan toan khang dinh
nh&ng tien doan cua thuygt tign hoa va da tao cho no met co sd vat chat chat than.
Si! phat trign cua cac mon sinh hoc trong do c6 giai phau hoc gan lien vdi ski phat
5.1.4.
trign cua cac nganh khoa hoc co ban nhu' toan, 1ST, h6a, dac biet la nganh vat lSr. C6 the not
met each khong qua clang 1a nau khong c6 sy phat trign cua nganh vat 1S7 thi khong c6 sy tign
be c6a giai phdu hoc. Nhiing thOi kSrphat trien cua lich su giai phdu hoc sap trinh bay dadi
day se chdng minh cho digu do.

5.2. CAC THOI Kir PHAT TRIE7I\T CI:TA GIAI PHAU HOC.

Tuy theo ski tign bo cua nganh vat 1.ST hoc, ta có thd chia lich sit phat trign cua giai phdu
hoc thanh 4 thdi kST : thdi lc* the' so bang tr!c gide, thdi kST giai phau dai the nhin bang mat
thYdng, thOi IKST giai phau vi the nhin bang kinh hign vi quang hoc va sau cimg la thdi ky giai
phau sieu vi va phan ti.1', nhin bang kinh hien vi din tit. Co thd tom tat cac thdi ky pilot trign
cua giai phdu hoc trong bang (lath day :

25
 BANG TOM TAT CAC THOI Kir PHAT TRIEN CtA GIAI PHAU HOC

Pinforng Tinh chgt Thg ick Thdi ky lich sit Cac bac hoc ldn va nhiing
tin phat minh co; ban
Khoang Thai dai Khoan so, tranh khde da v8
10.000 nam do da giai phdu nveri, sac vat.
Tryc giac Giai Thai
va tri phdu V trade CN thing c6 Hoa Da (m6 )(tong)
. tdang filo so (Trung Quec, Hypocrat (thuygt the dich)
trung V sau CN Hy Lap, Platon (thuygt tam giac)
La Ma) Aristote, Herophile, Erasistrat,
Galen (gan, tim, nao)
V-XV Thai
trung co Ski tri trO keo dai
phong kign
M6 xac Giai Thai Leonardo da Vinci (sang lap
(nhin pilau XVI-XVII phut giai phdu tao hinh).
mat dai the hang A. Vesalius (sang lap giii phdu m6 ta,
thurang) each mang trong giai phdu hoc).
W.Harvey (giai pilau chile nang,
phat minh ra he tun hoan).
Kinh Giai Thai La Metrie, Morgagni (thuygt
hien phdu XVIII- phat cau tao ea the may m6c).
vi vi the dau XX trier' Schwann, Wirchow (thuygt t6 bao)
quang hoc to ban Linne, Lamark, Dac-Uyn,
chili nghia. Engels (thuygt ti6n hoa.).
Weissmann, Mendel, Morgan
(thuygt di truyen)
Kinh Giai Dau )0( Thai Nhilng phat hien mai v6 sieu au
hien phdu tai nay to ban true cilia t6 bao, acide nucleique,
vi sieu vi chi' nghia proteine, mang hiai nguyen sinh
din til va va phat chat, mang t6 bao v.v...
phan til trien Nhi.Ing clang Op mai cilia giai phdu
xd h6i dai the v6 ling dung y hoc, nhan
chil nghia chUng, phat trien, chile nang.

26
 CAU 1161 TRAC NG11]* M
Chon cau tra ldi dUng nhat

1. Hinh thg' Ira cau tao cilia co thg ngodi la dgi Wong hoc cila mon :
a) Ngoai khoa. d) Co th6 hoc.
b) Giai phdu hoc. e) Nhan chang hoc.
c) PhaTh thuat.
2. D6i vdi Y hoc, Giai phau hoc la mot mon :
a) Co sa. d) Co ban.
b) Lam sang. e) Y hoc hign dai.
c) Can lam sang.
3. Giai phau hoc d trodng Y la :
a) Giai phau hoc dai thg.
b) Giai phau hoc tang viing kgt hop vizi he th6ng.
c) Giai phau hoc co sa phuc vu cho tat ca cac mon cua Y hoc.
d) Giai phau hoc mo to ket hop vdi chile nang va phat trien.
e) Tat ca dgu thing.
4. Tit "teen - ngoai" la can cif theo :
a) Mat phang ngang. d) a va b thing.
b) Mat phang thing ngang. e) a va c thing.
c) Mat phang thing doc.
5. Phu'ong tin quan trong nhat dg hoc giai phau hoc la :
a) Xac. d) Phim den chigu, xine va video.
b) MO hinh cac loci. e) Ngodi sting.
c) Phim X quang.
6. Mat phang dung doc giita :
a) Nam song song with mat phang
b) Chia co the thanh phia trodc va phia sau.
c) Chia co thg thanh 2 naa : naa phai va naa trai.
d) Nam song song \rod mat phang d'at.
e) La mat phang duy nhat thang goc vii mat phang ngang.

27
 PlaN I : CHI TRENT

2 XI ONG KHOP CHI TREN

(Ossa membri superioris et juncturae membri superioris)

MUC TIEU BAI GIANG

A. MUC TIEU LY THUYET
1. Mo to dude vi tri, hinh the, cgu tao cac xudng chi teen.
2. Mo to cgu tao va boat &Ong cua khdp vai va khdp khuSru.
3. Neu du' c cac cau tao cua xu'dng va khdp chi tren thich nghi vdi chiic nang cua chimg.

B. MUC TIEU THITC TAP

1. Dinh hudng dot is cac xudng dai chi teen.
2. Chi ciao cac chi tigt giai phau quan trong teen xudng, teen phim X quang, tren hinh
ye.
3. Chi dudc cac thanh phgn ctia khdp vai, khdp khuSTu teen me hinh, tranh ye, xudng,
phim X quang.
4. Si dutdc cac m6c cua )(dung teen co' the ngulefi song.

28
 Xudng don

Xudng vai

Xudng canh tay

Xudng quay
Xudng try

Xuring c6 tay

Miring ddt ban tay

)(acing deft ngon tay

Hinh 2.1 : Ccic xuang chi tren.

ngadi, có bgn chi g6m hai chi tren ya hai chi dudi, dinh vdi than bai vai va. hong. Chi
tren va chi dUUi tu'ung d6i gi6ng nhau, chi khdc IA bAn tay a chi teen trong qud trinh lao &Ong
da dan clan bign deli thanh mot khi cu dung de cam n'am. Con chi dudi, chile phan khdc vUi chi
tren, chi dung dg nang dd, ddng va di. Chi teen sap, ngaa va gap ra trudc. Chi dadi gap ra sau.

29
 Xi ang chi tren g6m c6 :
- Cac xiiong or vai : c6 2 xuang Oolong don va xurang vai) goi chung la dai vai.
- Xu'ung or canh tay : c6 1 xdong (mat:mg canh tay) dai hai xoag n theo true ra phia truck.
- Cac xu'ung d tang tay : c6 2 xocing (xu'cing tru va xoang quay). Khi tang tay ngaa, 2 xdong
nam song song; )(acing tru a trong, xtiong quay a ngoai.
- Cac xurang ar c6 tay : c6 8 xu'o'ng nh6, goi chung la khgi xdang c6 tay. Cac xoung nay xep
lam hai hang, m6i hang co 4 xOcing.
- Cac xu'ang a ban tay : c6 5 xocrng dgt ban tay va 14 xuang Mt ngOn tay. M6i ngon c6 3
xu'ung, ng6n cai c6 2 )(dung.
Cac xuang a chi tren dagc lien kgt vori nhau bai cac khap Ong (H.2.1.)

DAI VAI
(cingulum membri superior)

XIIONG DON

Xu'ang don (clavicula) la mot xuang dai, tao nen phAn tru cc cua dai vai. Xu'o'ng nam ngang
phia truUc va tren cua ngo'c. Than xoung det, tong hinh chiT S. Ddu xu'cing phia ngoai khap not
vai mom ding vai. Ddu )(dung phia trong not Arai xuang ac.

1. DINH HTIONG
Bat xu'o'ng nam ngang.
- Ddu det ra ngoai.
- Bo lom caa dau det ra trade.
- Mat co ranh xugng

Dac digm cua xoang don ngu'ai Vigt Nam dai trung binh 13,75 cm rOng chu vi 3,73 cm, not
chung rat manh.

2. MO TA
2.1. THAN WONG : Co hai mat, hai bar.
2.1.1. M4t tren : phia ngoai go ghe, phia trong tron nhdn, sa rat rO ngay dhoti da (H.2.2A).
2.1.2. M4t ditdi : rat go ghg, a phia trong co vet an day chang su'an don (impressio lig,
costoclavicularis) dg day chang akin don barn va a phia ngoai co di non (tuberculum conoideum)

30
va dating thang (linea trapezoidea) dg day chang non va day chang thang barn. CI phia gala cUa
mat Judi có met ranh nam doe theo xdong de ca cluai'don barn (H.2.2B).

2.1.3. Bd trddc : Phia ngoai lOm, mang va go ghe, phia trong 16i va day.
2.1.4. Bd sau : Phia ngoai 16i, 0 ghe, phia trong lOm.

A. MAT TREN

1/61
Dian khdp ding vai Duang thang
day chang scion d6n

•DiOn khdp tic

CO non Ran du'di don

B. MAT DUO!

Hinh 2.2. Xu'ang dem

2.2. DAU XIA:NG :

2.2.1. Ddu tire (extremitas sternalis) d trong day va to, co din khdp dc (facies articularis
sternalis) khdp n6i vdi xdang dc.
2.2.2. Ddu cung vai (extremitas acromialis) d ngoai det va reng, c6 din khdp mom ding
(facies articularis acromialis) khdp n6i vai mom ding vai cUa )(thing vai.
Miring don not vai xuong vai tao thanh met nita yang dai cho m6i ben than minh. M6i
nda dai chi khdp vdi xdong dc a phia trudc. VI vay, yang dai có the chuydn Ong reng rai. Khi
clan thu.crng : nga, dap vao vai d to the ch'6ng lihuSTu hay ban tay xu6ng chin thuang
truyk cldn dai vai lam ton thdong hai xuang cUa dai vai. Tuy nhien vi. )(dung vai chuygn &Ong
&lac nhigu, xuang don it chuygn Ong lion nen cung dg gay hon. Didm ye-u thutrng gay ciia
xdang don a ch6 not gitTa 1/3 ngoai va 2/3 trong.

31
 WONG VAI

Xuong vai (scapula) det, hinh tam giac nam ap phia sau trey' cilia l'Ong ngkfc.

I. DINH HU'ONG.

- Gai vai ra sau.

- Goc c6 dien khdp hinh soan len tren va ra ngoai.
9
2. MO TA.

Xuang c6 hai mat, ba 136 va ba goc.

2.1. CAC MAT.
2.1.1. M#t stidn (facies costalis) (H.2.3) lom, goi la h6 dudi vai (fossa subscapularis),
trong h6 co nhieu gd chgch hinh nan quat giup cho co dudi vai barn &roc chat hon.
2.1.2. M4t 'ling (facies dorsalis) (H.2.4) c6 gai vai (spina scapula& chay chgch len tren va
ra ngoai. PhAn ngoai cUa gai det goi la mom ding vai (acromion), d do co dien khdp mom cling
vai (facies articulari acromii) cld ti6p khdp vdi dien khdp mom ding cUa xuong don. Gai vai,
mom ding vai nam rat nong, a clang sO thgy ngay dudi da va chia mat lung lam hai h6 : h6
dudi gai (fossa infraspinata) va h6 tren gai (fossa supraspinata).

Mom cang vai

Mom qua Bd tren

Gdc tren

Ca tren 6 chao
6 chao
Co xudng vai

CO dudi 6 chao H6 dudi vai

BO' ngoai
Bd trong

Goo dudi

Hinh 2.3 : Xizang vai su'an)

32
 H6 tren gai
Khuyet vai

Mom ceing vai

Co xuang vai

80 trong

H6 du'di gal
BO ngoai

G6c Well

Hinh 2.4 : Xuong vai (mat lung)

2.2. CAC BO
2.2.1. WI teen (margo superior) phan trong mong, ngoai day, hai phan each nhau bdi
khuyk vai (incisura scapulae) hay con goi la khuy6t qua. Phia ngoai c6 mom qua (processus
coracoideus) nho che-ch len teen r6i gap g6c ra trade va ra ngoai.
2.2.2. B6 ngoai (margo lateralis) phia dadi mong, phia teen day tao thanh mot cot try 06
nang da mat khdp d g6c ngoai.
2.2.3. B6 trong (margo medialis) mong va sac. Thang a 3/4 duai va che-ch ra ngoai a 1/4
tren, tao nen mot goc mei ra ngoai, goc nay là nui bat dau cua gai vai.
2.3. CAC GOC
2.3.1. Clic tren : hai vuong.
2.3.2. G6c &Ma : hai
2.3.3. Goc ngoai : c6 mot h6m khap hinh trai soan to 0 dau dudi, lOm goi la 6 chao
(cavitas glenoidalis). O chao dinh vai than xu'ung bai mot ch5 that goi la c6 xuzing vai (collum
scapulae). Phia tren va dtfai 6 chao c6 hai cu nhO : cu teen 6 chao (tuberculum supraglenoidale)
va cu clued 6 chao (tuberculum infraglenoidale) (H.2.3.).
Dac diem cua xuang vai ngtkii Viet Nam (nghien cub teen 100 xuang) : xutung vai hinh tam gide
trong 55%, Mn canh 16%, con 29% hinh khong rO ret. Cao trung binh 14,36 cm va ngang 9,6 cm.
chao hinh qua le (dau to a dutii) trong 55%, con 45% hinh bau duc. Khuy6t vai chi thgy trong 24%,
bien thanh 15 13%, con phan nhi6u la trung, khong c6 15' hay me rO ret. Mom qua rat day a doan
thaw, trai lai dal va manh 0 doan ngang. Mom ding vai hinh Mn canh (40%) hay tam gide (34%).

33
 WONG CANH TAY

Xuang canh tay (humerus) la mOt xUang dai, n6i vai xuong vai 6 tren va hai xuang cang
tay

I. DINH HONG : Bat xuang citing thang.

- Dau troll len tren, hating vao trong.

- Ranh a dau nay huang ra trade.

2. MO TA : Than xuang c6 ba mat, hai bd. Xuang c6 hai dau : tren va duai (11.2.5).

2.1. THAN XVONG.

2.1.1. Mat trtiac ngoai (facies anterior lateralis) Khoang giiia c6 mOt vOng g6 gh6 hinh
chit V goi la 161 c6 den ta (tub erositas deltoidea) (H.2.5A).
2.1.2. M4t trtidc trong (facies anterior medialis) : Phang va nha7n. C1 giCia có 16 nuoi
Wong. 1/3 tren c6 mOt dudng gd goi la mao c6 be (crista tuberculi minoris) (H.2.5A).
2.1.3. Mat sau (facies posterior) : Co mOt ranh xodn ch6ch xueing &lti va ra ngoai goi la
ranh than kinh quay (sulcus n.radialis). Trong ranh co day than kinh quay va Ong mach canh
tay sau. Day than kinh quay rat de ton thuang khi gkr a 1/3 gala va 1/3 dual 'along canh tay
(H.2.5B).
2.1.4. Bd : Than xuang canh tay c6 ba mat, trong ling vai ba bd. Nhung bd truac C'f tren
khong rO rang, a phia dual lai the ra hai gd nho bao quanh h6 vet cho nen flood ta coi nhu
than 'Wang chi c6 hai bd : bd trong (margo medialis) va ba ngoai (margo lateralis), hai b i nay
rat rO 6 phia dUai va là ch6 barn c6a hai vach gian co trong va ngoai.

2.2. DAU X-LiONG :

2.2.1. Wu tren IA chain (caput humeri) hinh 1/3 trai can. O wiring tuvi, chum duac the
phu bai sun khap. Phan xu'ang 6 mep sun khap la mOt ch6 that g6 gh'6, goi la co giai phau
(collum anatomicum). True cua dau xu'ang hap vai true cilia than )(Long mOt gee khoang 130°.
Phia ngoai chain va c6 giai ph-au co hai cu. Cu be (tuberculum minus) 6 trong va ca lan
(tuberculum majus) 6 ngoai. Ghia hai ea IA ranh gian cu (sulcus intertubercularis). Ranh nay
chay dai xu6ng mat trade trong cua than xuong. Ranh c6 hai bd, bd ngoai la mao c6 Ian (crista
tuberculi majoris) va bd trong la mao cu be (crista tuberculi minoris). Dau tren not vai than
xu'ong bai mOt ch6 hep goi IA c6 ph-du thudt (collum chirurgicum). Thuang hay g'dy racing 6 day
(H.2.5B)
2.2.2. Dau chidi det, hal be ngang va cong ra trade, duac coi nhu mOt 161 cau (condylus
humeri) g6m :
- ChOm con (capitulum humeri) 6 phia ngoai. Nhin 6 phia trade giting hinh cau (con goi
la 161 cau). Phia tren hai lom goi 1a h6 quay (fossa radialis) (H.2.5A).

34
 Co giai phau
Chom
Cu On
Cu be Co pia i
Mao di On phau
- Mao cu be
Co ph5u thuat
Ranh gian cu

Ranh
Mat ngoai Mat trong t an kinh quay

Bd ngoai Bd trong
Mat sau

THIET DICN THAN XUONG

Bd trong

Ranh than kinh try mom khuku

Mom tren 161 Mom tren 161

thu ngoai cau trong
R6ng roc Mom tren
Cho con 161 thu ngoai

A. NHiN PHIA TRUCC B. NHIN PHIA SAU

Hinh 2.5 : Xuong ccinh tay.
—Rang roc (trochlea humeri) nhm ben trong, hinh rang roc, mat trade tren of) h6 vet
(fossa coronoidea), mat sau có h6 mom khuSru (fossa olecrani) (H.2.5B)
—Phia tren trong va tren ngoai cua chOm con va rang roc IA hai mOm : Mom tren I6i cAu
ngoai (epicondylus lateralis) va mOm tren lai eau trong (epicondylus medialis). Ghia mom tren
16i cat' trong va mOm khuSru cua xutang. try IA ranh than kinh tru (sulcus ulnaris), có day than
kinh tru di qua. Cac mom 'Wang nay d'eu có the sct thay ngay da va IA nhang m6c quan

35
trong trong viec kharn cac benh vg xuang. khap khuYu va day than kinh tru. tre em thitang
hay gay a Tau ditch xuZing canh tay, nh'at la gay a cac mom tren 161 cau trong hoac ngoai. Mom
gay thubng bi cac ca barn a cac mom keo xueng lam di lath nhi6u, do do viec di6u tri tra nen
rat kho khan.
Bac di'dm &la xuang canh tay ngoai Viet Nam (nghien c0u tren 80 xuang): xu'o'ng canh tay
nguti Viet Nam dai 29,9 cm (64% do tit 28 cm de'n 32 cm). Chu vi o ch6 nho nha't la 5,8 cm. So
sanh \Teri xuang cda ngudi Au, xuang nguti Viet Nam tuy ngan va be han nhu'ng ding manh
bang. Xuang bi xoan it han 145° del vai 162° tren xuang nguti Au, chOm trim (cao 3,8 cm, rang
3,42 cm). Dau dual do trung binh 5,8 cm di tit mom ngoai tren 16i cat' tai mom trong tren rang
roc. CO 3,8% xuang bi thiing a h6 khuYu.

XU'O'NG QUAY

Xuang quay (radius) la met trong hai xuang ctia tang tay, 1/5 tren thong, 4/5 duoi cong;
nom dot phia ngoai tang tay (H.2.6).

1. DINH HI ttiNG
Dat xuang thing thong
- Dau ldn a dual.
- Mau nhon dau lan ar ngoai va mat di nhi6u ranh ra phia sau.

2. MO TA
Than xuang co ba mat, ba ba. Dau )(gong co hai: dau tren va dau dad (H.2.6).

2.1. THAN XliCING

2.1.1. Cac mat: CO ba mat: mat trudc (facies anterior), mat sau (facies posterior) va mat
ngoai (facies lateralis). Mat trade bat dau tit 161 cu quay (tuberositas radii), xueng dudi rang
clan, khoang gida có to nuoi 'long. •
Hai mat trade va sau hal l'Om, mat ngoai 16i.

2.1.2. Cac 136: có ba bO: bo trade (margo anterior), bb sau (margo posterior) va bin gian cot
(margo interosseus). Bb gian cot sac, hbang vao trong.
2.2. DAU XVONG
2.2.1. Dau tren: có chOm xuang quay (caput radii) gem:
- Met mat lam huOng len tren, khap vdi chain con lab:mg canh tay.
- Met dien khdp yang xuang quay (circumferentia articularis) (vanh quay) se ti4 khap vOl
khuye't quay cila xuang tru. d xuang tuai, cac dien Ichbp nay dau co sun boc the
- Co xu'ung quay (collum radii) dai khoang 10 - 12mm, hinh eng.

36
 Xtiong quay
XLIOng try

Mat tnicYc Mang gian ceit

Mat ngoai DleN THAN XUONG

Mat sau Mat trong

Hinh 2.6 : Xacmg quay vet xisong tru (mat tru'ac)

— Lei ca quay (tuberositas radii) la not barn ciia co nhi dau.
Tir phan tren lei cu quay, true xuong cuing thang. Tii phan cloth than xuong hoi ugn cong.
(H.2.7B va C).
Gala co )(ming va than miring hop thanh met gOc ma ra ngoai goi là g6c c6 than (H.2.7B).
Nha gOc nay nen xuong quay c6 the quay quanh xuong try lam cho ban tay sap ngaa throe. Khi
gay, xuong quay c6 the bi gap goc hoac hai kluic gay thong len nhau lam cho cit dong sap nem
bi giam hoac mgt.
2.2.2. Dau dtWi : Ba mat a than xuong quay khi t6ci dau cloth se c6 them met mat nua thanh
bgn mat. Mat them vao IA mat trong do bac gian cot chia doi tao nen. Mat trong hinh tam giac, a
cloth co met dien Ichap nhO goi la khuyel tru (incisura ulnaris) xuong quay (H.2.70.
Mat ngoai va mat sau CO nhieu ranh cho gan cac co du6i di xuong ban tay (H.2.7B).

37
 Ham khdp
Vanh khdp

i j Chom khdp
Dgu
tren Co Wang quay ofil

is
•,„
I
Lot cu quay ___',Ir
I,

■
I i
■
'

Mat triidc

Bd sau

Bd gian c'ot

Mat sau

•Khuygt try
Dgu du'di

Dign khdp c6 tay

A. NHIN PHIA NGOAI B. NHIN PHIA SAU C. NHIN PHIA TRONG

Hinh 2.7 : Xuang quay

Mat dtkri la mat khOp vcii cac xticing c6 tay, có dien khdp c6 tay (facies articularis carpea).
Mat duai hinh tam giac, Binh a ngoai. C3 nal day có met mau nho xu6ng dutri goi la mom tram
(processus styloideus) (H.2.7A). MOm tram a ngay (lath da co tay.
Xtiong quay di the bi gay a chOm, c6, than, nhat là et gala dau dtkri va than xdong. Vi dau
dtkri i7r ngay dtkii da nen khi gay, di lech nhin tha-y rat r6 rang.
Dac diem cua )(dung quay ngu'di Viet Nam : )(tong quay dm nokri Viet Nam dai 23,25 cm, chu
vi la 3,8 cm (do a ch6 nhO nhat, o dhoti 16i cu nhi dau). Chi s6 Ichae la. 17,1. Than )(dung do du'oc
15 mm a ch6 reng nhat va day 10 mm (a ch6 dO). Goc c6 than trung binh 162°5 (157° - 170°)

38
 WONG TRIG

Xu'ang try (ulna) la mot xaang dai, hoi uo'n hinh char S ndm doc theo me trong cang tay.
1. DINH HIJONG. Dat miong diing thing
- Ddu lain len tren,
- Mat khdp lem caa dau nay ra trthcc.
- Canh sac cua than )(dung ra ngoai.
2. M6 TA
Than xurang hinh ling tru tam glee co ba mat, ba Rt. )(acing c6 hai (tau : tren va dUUi (H.2.8).

Mom Ichuji'u
Khuygt
r6ng roc
Khuygt
!tong roc
Mom vet
Khuygt
quay

MOt truec

Bei gian cot

ChOm

A. NH1N PHIA TRONG B. NHIN PHIA SAU C. NHiN PHIA NGOAI

Hinh 2.8 : Miring tru

39
 2.1. THAN KUCING
2.1.1. Cac mat :
—Mat trddc (facies anterior) : nth tren hai 16m, c6 16 nuoi xu'cing, nth ddai hai 16i.
—Mat sau (facies posterior) hai 16i, cang xu6ng dddi cang nho lai. O tren c6 mot din tam
gide cho co khuSru barn. (1 dual c6 mot gar thang chia mat sau lam hai phan : phan trong 16m,
co co du6i c6 tay tru barn. Phan ngoai co cac co thuOc lap sau cua cang tay sau (H.2.8B).
—Mat trong (facies medialis) c6 co gap sau cac nen tay barn 6 tren.
2.1.2. Cac bd :
—Bar trade (margo anterior) nha'n.
—Bar sau (margo posterior) hinh chi( S a ngay du'di da, sd rod phia tren.
—Bo' gian c6t (margo interosseus) manh va sac.

2.2. DAU XliONG

2.2.1. DAu tren : Dau tren xdong tru rat to g6m hai mOm Ara hai mat khdp.
—MOm khuSru (olecranon) hinh thap bon mat, co hai mat trong, ngoai, mot mat truck
khdp vdi rung roc xdong canh tay, mot mat tren nho ra trade nhu mO chim. Khi khuSTu du6i,
mO nay nam trong h6 mom khuSru cua dau durdi xdong canh tay (H.2.8A).
—MOm vet (processus coronoideus) nho ra a phia mat trddc cda dau tren. Phia tren mOm
vet khdp vdi rang roc. Khi khuSru gap, Binh mom vet dp vao h6 vet cila dau dudi xtidng canh
tay.
Khuyat rung roc (incisura trochlearis) hinh ban nguy6t, khdp vdi rung roc Wong canh
tay. O gliia c6 gar thang Ira hai ben la hai su'dn ch6ch ra hai phia ngoai va trong.
—Khuy6t quay (incisura radialis) d mat ngoai cua mom vet, khdp vdi vanh cOa xdong quay.
2.2.2. 1)&1 dtidi : 16i thanh mot chOm (caput ulnae). Ti6p khdp vdi khuyat try cda )(Long
quay bed mot din khdp yang (cirumferentia articularis). Phia trong cua chOm c6 mom tram try
(processus styloideus).
Xdong tru dai hon Wong quay, nhung mom tram xdong quay xu6ng thap horn mom tram
xdong try. Mat khac, xu'o'ng quay tong nhu canh cung con xdong tru vi nhu day cung, vi vay
xu'o'ng quay c6 th6 quay quanh xdong tru lam cho ban tay c6 the sap ngiira du'oc (H.2.6).
Xdong tru ngddi Vi6t Nam dai trung binh 24,9 cm (do theo b6 dai nhat), chu vi la 3,37 cm
(do a ch6 nhO nha.t). Hinh xu'ong thay d6i toy theo ski phat tri'6n nhi6u hay it dia mao gian c6t.
R6ng 15 mm va day 12mm, chi s6 gi6ng nhd xdong ngddi chau Au.

CAC WONG CO TAY

Kh6i xuang c6 tay (carpus) co tam xuang c6 tay (ossa carpi) xep lam hai hang : tren va
dual. Tinh tic ngoai vao trong, hang tren c6 b6n )(acing (H.2.9).

40
 —Xu'ang thuyen (os scaphoideum). — Xu'ong thap (os triquetrum).
- Xutong nguyet (os lunatum). —Xu'ang dau (os pisiforme).
Hang dodi cling c6 b6n xaang :
- )(Jiang thang (os trapezium). —Xu'ang ca (os capitatum).
—Xaang the (os trapezoideum). —)(dung mac (os hamatum).
Khi gap ban tay, b6n xuang hang teen di lien vai xdong tang tay, con b6n xu'ong hang
dUUi theo )(dung dot ban tay gap vao b6n )(dung hang teen.
MO TA
Nhin chung m6i micing c6 sau mat. C6 cac mat khong tie-p khap (mat phia gan va mu tay).
Co cac mat tie-p khap voi cac xtrang o tren, 6 du'ai hoac ben canh. O mat phia gan tay, cac
xdong co tay tao thanh ranh co tay (sulcus carpi) nha :

Xuring nguyet
Xu'cing thuyen
Xuring clau
Xudng thap
Xuring thang
Xudng mac

Xuring the Xu'ang ca

A. MAT TRU6C

B. MAT SAU
Xuring nguyet

Xudng ciju )(tiring thuyen

Xu'o'ng thap

Xuring m6c
Xacing thang

XtiOng ca
Xiang the
Hinh 2.9 : Cac xu'ang co tay

41
 — 0 phla ngoai : mat trade 'arcing thuyen nh6 len mot cu : cu xaidng thuy6n (tuberculum
oss. scaphoidei), mat trade xuong thang clang c6 mot cu : c6 )(acng thang (tuberculum oss.
trapeizii).
—Cl phia trong : 'Wong dau 6p len Wong thap daac vi nha met u c6a xurang nay. du6i
mat tra6c xurang m6c ding n6i len mot ingu goi IA moc xuong m6c (hamulus oss. hamati).
Co mac gni gan gap (retinaculum flexorum) bam vao cac c6 va ndu, bi6n ranh co tay
thanh 6ng d6 cac gan ca Op, mach va than kinh di qua.
Nhin chung, cac xu'ung c6 tay co the vi nhu met 6 bi nam giiia hai xuang tang tay va nam
xucing ban tay, lam cho cii dong co tay daac mem mai. Cac xacrng c6 tay thu'ang it gay, nhang
khi gay, thaang d cho eo xuang thuyen hoac trat xaang nguyet.

CAC XU'ONG DOT BAN TAY

Kh6i xuang ban tay (metacarpus) gem co nam xu'ang dai dtigc goi theo s6 this ta ti ngoai
vao trong la tit 1 cl6n V. (ossa metacarpalia I - V) (H. 2.10).
MO TA.
MI3i than xuang co ba mat : trong, ngoai va sau, Wang ling vai ba ba : trong, ngoai va
tranc. Bau xaung 6 tren goi là nen, dau &AN là ch6m.

Cac
xubng
co
tay
Cac
xtiting
dot
ban
tay

Cac
miring
d5t
ngon
tay

A. NHiN PHIA SAU B. NH/N PHIA TRU6C

Hinh 2.10: Cac xu'ung dot ban tay vet nem tay

42
 1. Than xxidng (corpus) hai cong ra tru'ac, hinh lang tru tam giac c6 mat sau va hai mat
ben lam cho long ban tay thich nghi vdi chiic nang cam nom.
2. N6n (basis) c6 dien khdp vdi )(yang co tay. Trit )(dung d6t ban tay I, mai xu'ang du
khdp vdi xaang d6t ban tay ben canh. Cac xu'ang du c6 dac diem rieng :
- Xuang d6t ban I, nen hinh yen nata.
- Xuang d6t ban II, an hinh cai xien hai rang.
- )(dicing clot ban III, nen hon nhon, c6 mot mom tram (processus styloideus).
- Xu'ung d6t ban IV, an hcfi Ming.
- Xuang d6t ban V, nen nhe len mot cu nhO.
3. Chinn (caput) hinh chOm c'au de khdp vdi nen d6t gAn caa cac ngon tay.

CAC XIfONG NGON TAY

MM ng6n c6 ba d6t xuang (ossa digitorium man us) : dot On, d6t giiia, clot xa theo this to
di tii micfng d6t ban tay xu6ng. Tra' ngon cai c6 hai d6t (H.2.11).
1. DOT NGON GAN (phalanx proximalis).
Than (corpus phalangis) hai cong ra tru'dc, co hai mat : mat tru'dc phang, mat sau troll
hen. Wen (basis phalangis) la ham khdp tie') khdp vdi chOm xuang d6t ban tay. Chem (caput
phalangis) d doll, tie-p khdp vdi nen d6t
2. DOT NGON GICA (phalanx media).
Than cong nhu dot On, c6 hai mat. Men hinh rang roc, c6 ga a gala va hai scan ben.
ChOm a du du'ai ti6p khdp vdi nen et:Ia d6t xa.

D6t ngon xa

DO't ngon
giCia

DO't ng6n gan

A. NHiN TRAGIC B. NI-I1N BEN

Hinh 2.11 : Ccic xfforng clot ngOn tay

43
3. DOT NGON XA (phalanx distalis).
Than rat be. Nen fig') khdp vai chOm Mt nem giaa, dau trUdc (chom) hinh 'ming ngu'a,
mat sau nha'n, mat traffic g6 ghe.
Cac clot nem, cang nhii cac Wang ban rat hay gay do a ngay dati da phia mu ban tay la
ncri clang de che de); khi gay, xuccng de bi gap goc, di le, ch lam giam hoac mat ca dung gap, dui
cac ngon va c6 the lam ngon tay thong len nhau khi ban tay nam lai.
Bac digm cua xurang Mt ban tay va neon tay ngaeri Viet Nam (do tren 70 ban tay) : trung
binh, )(acing Mt ban tay do &lac (tinh bang mm) dot ban I : 44,7 ; Mt ban II : 65,8 ; Mt ban
III : 63,2: d6t ban IV : 67,3 ; Mt ban V : 50,3.
Trung binh : ngon I do 51,6 (tinh Wang mm) (Mt gan 28,6 ; d6t xa 23,0 ; nem II do 81,7
(Mt an 39,2 ; Mt gia'a 24,6 ; d6t xa 17,9); nem. III do 87,1 (Mt On 42,6 ; Mt giffa 26,9; Mt xa
17,6); ngOn IV do 80,8 (Mt gall 39,0 ; Mt giCta 23,9 ; Mt xa 17,1) ; ng6n V do 66,0 (Mt gall
31,0; Mt gia'a 18,9 ; Mt xa 16,1).
Mat dac digm caa ngatii Viet Nam la ng6n II dai horn ngon IV (day chi not rieng va tang
s6 be dai cua cac d6t).

WON G VUNG

)(Long viing (ossa sesamoidea) la mot loai xuang nho, trim hay bau due a quanh khap
xacing hay a trong cac gan, lam tang cung su' yang chat cua khdp va sac manh cua gan.
- Loai xuang viing a quanh khdp thaang thay a kherp Mt ban ng6n tay, ngOn tay -
ngon tay va khdp Mt ban char' - ngon chan, ng6n chan - ng6n chan. O nen tay cai va ng6n
chan cai bao gior ding c6 hai xuang vitng a hai canh khdp ban ngon.
- Loai xucing viing trong gan chi có a chi daeri nha xuccng banh che nam trong gan ca tit
dau hoac xacing viing cua co bung chan, ca chay sau, ca mac dai v.v...

KHOP VAI

Khdp vai (articulatio humeri) la mat khdp chom n6i gia'a 6 chao xacing vai vao chain xuang
canh tay. Khap vai nap du'ai Om don - ding vai.
1. MAT KHdP
1.1. CHOM XU'ONG CANH TAY : Hinh 1/3 qua eau c6 sun khdp che pha. Phan xuang
mep sun kW goi la co giai phdu.
1.2. 6 CHAD XU'ONG VAI : la mot horn nong hinh trai soan, cao khoang 35 mm, Ong
25mm, va nho han so vdi dau xuang canh tay.
1.3. SUN VIEN : La mot vanh sun bam vao chung quanh 6 chao. Sun vin lam cho 6 chao
sau, rang them de tang dien tich tiep xac \Teri chom xuang canh tay. Phia dadi sun vin c6 ha
mat 16 va chuff qua 16 do la mat tai ding hoat dich (H.2.12).

44
 Chan? xtiang
canh tay

6 chao Along vai

Gan co nhi
dau canh tay
Sun Wan

Bao khdp

Hinh 2.12 : Thi'et d6 clang ngang qua khdp vai

2. PH1JJNG TIEN NOI KHOP

2.1. BAO KHOP (capsula articularis) : O teen boc Chung quanh 6 chao. Cj auroi boc quanh
dau tren xLiong canh tay tii c6 giai phau (a phia tren) tai c6 phau thuat (a phia duai) va each
skin khap do 1cm (H.2.12).
2.2. DAY CHANG (H.2.13).
2.2.1. Day chkng qua canh tay (lig. coracohumerale) la day chang khOe nhat cua khap
barn tilf mom qua Uri cu kin va cu nhO dau tren xaang canh tay. Gifira hai the barn vao hai cu có
dau dai gan ca nhi dau di qua.

Day chang qua

canh tay

Day chang tren Day

chang
Day chang giUa
0
chao
Dau dal ca nhi dau canh
Day chang du'di
tay

Hinh 2.13 : Ccic day chang cua khdp vai

2.2.2. Cac day chang o chao canh tay (ligg. glenohumeralia) goi 1a day chang nhung
thkic sli chi la nhiing phan day len cua bao kherp a mat tren va trade. Co ba day chang :

45
 —Day chang tren : tif vanh tren 6 chao tdi Tau tren cu nhO.
—Day chang gida : at vanh tren 6 chao tai nen di nhO.
—Day chang dudi : tii vanh trifdc 6 chao tdi co pilau thuat.
Ba day chang tren trong giong nhif hinh chit Z. teen day chang giUa, bao khdp mOng
nhang có co dudi vai tang cutrng. O dudi day chang gida la ch6 y6u nhdt cua bao khdp. Dau
xitong canh tay thutrng bi trat d ch6 nay (sai khdp vai trade trong).

3. BAO HOAT DICH

La mot bao ap vao mat trong bao khdp, ben trong chda hoat dich lam cho cif dOng khdp
difoc de dang. Bao có ba dac diem :
—Boc yang quanh dau dai gan co nhi clau; do (16 gan nay tuy n'am trong bao khdp n1-fling ar
ngoai bao boat dich.
—Qua 16 h6ng d dudi skin vin dia bao khdp, bao hoat dich lien quan troc tiep vdi mat sau
ciia co difdi vai.
—Bao- hoat dich thong vdi tYi thanh mac dm cac co dudi vai, co nhi dau va denta.

4. LIEN QUAN

Vdi nhang co boc chung quanh

4.1. LIEN QUAN TRUrOC : Dau dai gan co nhi dau canh tay, co qua canh tay, co ngu:c ldn,
co lung Ong, co troll ldn, co dudi vai v.v...
4.2. LIEN QUAN SAU : Cac co tren gai, dudi gai, tron be.
4.3. LIEN QUAN NGOAI : Co denta pha d ngoai khdp tao thanh u vai (chum mating 16i ra
3/4 phia trade). Trat khdp vai khi thgy vai lOm rOng khong co u va trong nhif bi chem bai mot
nhat riu (d6u hieu sai khdp).

5. DONG TAC

Khdp vai la khdp chOm nen bier' di) &Ong tac rat rOng : Ra trudc 90°, ra sau 45°; Khep
30°; dang 90°; xoay ngoai 60°; xoay trong 90°; Va khi ph6i hop tat ca, CO dOng tac quay yang.

KHOP KHOU

Khdp khuSru (articulatio cubiti) g6m ba khdp :

—Khdp canh tay tru (articulatio humeroulnaris) thuOc loai khdp rong roc.
—Khdp canh tay quay (articulatio humeroradialis) thuOc loai khdp chOm.
—Khdp quay tru gan (articulatio radioulnaris proximalis) thuOc loai khdp xoay.

46
I. MAT KHOP

1.1. Dan dddi )(dung canh tay gem chom con va rung roc. Teen rang roc, coo phia trudc là
h6 vet va phia sau la h6 khuSru.
1.2. Dau xaang tru gem co khuy'et rung roc va khuyet quay.
1.3. Mat teen chOm xaang quay va dien khdp \Tong ciia chOm.

2. PIRIONG TIEN No' KHOP

2.1. BAO KHOP (capsula articularis).

- phia tren, bao khdp bam vao dau dndi xu'ong canh tay each xa chu vi sun khdp cua
chOm con va /tong roc.
- phia dudi, ben xnong tru bao khdp barn vao mep skin khdp, ben xticrng quay bao khdp
barn th4 han vao co xu'ong quay do do chOm xncing quay xoay ty do trong bao khdp (H.2.14).

Day chang
ben quay

Day chang
O khdp ben try
Day chang Sun khdp
vOng quay
Tui bit

Toi bit
quay try

Hinh 2.14: Thie't ció clang ngang qua khdp khuY u

2.2. DAY CHANG

}Chop khuSru chi co dung tac gap, du6i nen cac day chang canh tay — try — quay d hai ben
rat chat. Ngoai ra con co cac day chang d khdp quay — tru teen ma clung tac chinh la sal) ngda.
2.2.1. Day clang khdp canh tay - tru - quay.
2.2.1.1. Day chang ben tru (lig. collaterale ulnare) : Co ba be tif mom teen 16i cau trong
Uri xu'ong try. Be tru'oc tdi mom vet, b6 giCia tdi ber trong xnung tru va b6 sau tOa hinh quat Uri
mom khuSin (H.2.15).

47
 B6 Mk

B6 sau
86 giCia
Dal
can ngang

Hinh 2.15 : Day chang ben try

Day chang
yang quay

Hinh 2.16 : Day ch'dng yang quay

2.2.1.2. Day ch'dng ben quay (lig. collaterade radiale). Co ba 136 tit mom tren loi cAu ngoai
xoe hinh quat xugng. B6 trade barn vao ba trade khuygt quay, b6 glita yang sau chOm va co
xudng quay cling vai day chhng yang barn vao bd sau khuygt quay (H.2.16), 136 sau barn vao
mom khuYu (H.2.17).
2.2.1.3. Day chang trade va day chang sau : MOng, di tit xu'ung canh tay xu6ng xdang try
va xitang quay.
2.2.2. Day chang klutz, quay tru teen. G6m c6 :
2.2.2.1. Day chang yang quay (lig-. anulare radii) Ong quanh c6 Wong quay bam vao bar
trade va bar sau khuygt quay, c6 sun bac a trong nen du'oc coi nhit mot dien kilo') (H.2.16).
2.2.2.2. Day chang Inking (lig. quadratum) barn vao 136 &led khuygt quay va co xu'ang quay
rat elide lam ham bat do xoay cua dau Wang.

48
 86 tru'oc

86 gid'a

11
86 sau

Hinh 2.17 : Day ch'dng ben quay

3. DONG TAC
Gina xthYng canh tay va hai Wang tru, quay có dOng tac ggp (135°) va
KIWI) quay - try tren có Ong tac xoay, khi phgi hqp vdi khdp quay - try &Ali to nen dOng
tac sap va noita ban tay.

KHOP QUAY TRV DIiOI

(articulatio radioulnaris distalis)

1. MAT KHOP

1.1. CHOM XTJc5NG TRU có hai dien khdp. Dien khdp ngoai hinh cau chigm 2/3 ngoai
cua chOm, tigp khdp vdi khuygt tru &la 'along quay.- Dien khdp du'di ti6p vdi met dia khdp
(discus articularis) hinh tam giac.
1.2. KHUYET TRU CUA DAU DWI XU'CING QUAY

2. PHIXING TIEN NOI KHdP (H.2.18)

2.1. BAO KHOP : Dinh vao bar tru'dc va bd sau cua day chang tam gide va quanh cac mat
khdp quay tru. Bao khdp duac tang aging bdi cac day clang quay try trade va sau.
2.2. DAY CHANG not khdp chat nhat la mot tam sun sqi du'qc tang tit mat ngoai mom
tram try tdi bd dudi khuygt try dm xuang quay. 'Mtn sun sgi hinh tam gide (day chang tam
gide) co tac dung nha met dia khdp chain vao gifia mom miong try a tren vdi xtidng nguyet,
xadng dial) o dudi. Trong than throng it khi thy trat khdp quay try durdi rieng bi'et, ngu co
thudng kern vdi gay 1/3 (lath )(thing quay v.v...
2.3. BAO HOAT DICH lot o phia trong bao khdp.
2.4. DONG TAC sal) ng0a ban tay : khi dau teen xu'ung quay quay nhi.i met cai tryc dUdi
chom con xuang canh tay thi dau dudi lan quanh chain xuang try. Bien do khoang 180°.

49
 • • •
•
• • 4

XL/ring quay
• • • •
•
a • • 4, • • XYdng try
••
. *•
0 • •
• I •
• • • • Khdp quay tru dudi
to • •
p• Tgm sun sal tam giac
Xu'ung nguyet •
Day chbng ben c6 tay tru
Xuring thuyen Xuring thap
Day chAng ben
c6 tay quay
Xuring mac

XurMg a
• •

Hinh 2.18 : Thie't dS clitng ngang qua khdp quay tru duori vex cac khdp ea' tay ban tay

KHOP QUAY CO TAY

(articulatio radiocarpae)

La mat khdp not giiia mat dudi dau dudi xtiong quay vdi cac xucing c6 tay. Khi ch6ng ban
tay, trong lUdng truy8n qua xl.king quay xu6ng ban tay (sun dia khdp khong dp vao cac xudng co
tay).

1. MAT KHOP
1.1. MAT DIIOI CUA DAU DWI XU.CiNG QUAY la mat ham khdp hinh tam gide, ar gia'a
cd mat gd nh6 chia ham lam hai dian. Dian ngoai hinh tam giac tie-p khdp vdi )(tong thuy6n.
Dian trong hinh tii giac tigp khdp vdi xudng nguyat.
1.2. 1MA KHOP (discus articulari) (xem phgn khdp quay try doh).
1.3. CAC KLIONG CO TAY g6m cac xdong thuy8n, xu'ang nguyat, xu'ung thap tia'p khdp
yeti nhau nhu mat 16i cau nhd cac day chang gian cot gian c6 tay (lig. intercarpea interossea).
Mat tren cac xudng d6u c6 sun khdp the ph6 thanh mat khdp lien tuc. Rieng xudng dau, vi
nem tren xudng thap nen khong d trong khdp c6 tay.

2. PHthiNG TIEN NOI KHOP

2.1. BAO KHOP. Khdp c6 tay la met khdp gdp va dua Bao khdp day a trade, meng d sau
va rat chdc d hai ben.

50
 2.2. DAY CHANG. CO ban day chang.
2.2.1. Day chkng ben c6 tay quay (lig. collaterale carpi radiale) tit mom tram quay tdi
xuzing thuyen.
2.2.2. Day chkng ben c6 tay tru (lig. collaterale carpi ulnare) tii mom tram try tdi
=mg thap va xuang dau.
2.2.3. Day chang quay c6 tay - gan tay (lig. radiocarpeum palmare) g6m cac sdi di tii
hai xu'ung tang tay xuang ban tay, phan lUn cac thU chum vAo xuang ca.
2.2.4. Day chkng quay co" tay - mu tay (lig. radiocarpeum dorsale) chi co met b6 di tit
xudng quay tdi ban tay va xu'dng thap.
2.3. BAO HOAT DICH lot U mat trong bao khUp. Do mat sau bao khUp mOng, bao hoat
dich co the chui qua tAo nen cac tui bit hoat dich.

3. DONG TAC
ChU yau là gap va du6i, vdi bien do gap khoang 90° va dui 60°, ngoai ra co the khep 45°
va dang 30°.
Co tay gap nhieu hon duOi va khep nhieu hal clang; do d6 cac xudng c6 tay sat vdi nhau
khi du6i, dang va lOng leo khi gap, khep.
Ngoai khUp quay co tay, U co tay con c6 cac khUp gian xudng c6 tay (articulationes
intercarpeae), khdp gifia xdong c6 tay (articqatio mediocarpea), khUp xudng thap - dau
(articulatio ossis pisiformis).
Cac khUp nay ding nhu cac khUp U phia dUUi sau day :
Cac khUp c6 tay — ban tay (articulationes carpometacarpeae), cac khUp gian dot ban tay
(articulationes intermetacarpeae), cac khdp bAn — ngon tay (articulationes metacarpophalangeae),
cac khUp gian dot — ngon tay (articulationes interphalangeae manus), khdp co? — ban tay ngen I
(articulatio carpometacarpea pollicis) v.v... IA nhung khUp khong dadc trinh bay U day, vi ngoAi
khuon kh6 cuan sach nay.

CAU HOI TRAC NGHIEM

Chon cau tra &mg nhat

7. Xudng nao dudi day KHONG thu6c hang teen xticing c6 tay :
a) Xdong nguyet. d) Xudng dau.
b) Xtiang thang. e) Xudng thap.
c) Xudng thuyen.

8. Chem xuang tru :

a) Con goi la mom khuSru.

51
 b) LA phan &Au teen xu'ung tru Om mom khuSTU va mom vet.
c) LA dau dual )(dung tru có dien khdp yang.
d) La 1/4 tren miong tru.
e) LA 1/4 dudi xuctng tru.

9: Than xuting try có :

a) Ba mat : trong, ngoai, trUdc.

b) Ba mat : trong, ngoai, sau.
c) Ba mat : truck, sau, trong.
d) Ba mat : tratc, sau, ngoai.
e) Tgt ca deu sai.

10. Xtiong quay kheip yeti tat ca cac xudng sau day, NGOAI TRIJ :

a) Xu'ang canh tay. d) Xuung nguyet.

b) Xuang tru. e) Xudng Tau.
c) )(dung thuyen.

11. Khdp khuSru gom có :

a) 1 khdp. d) 4 khap.
b) 2 khap. e) 5 khdp.
c) 3 khdp.

12. Khi ban tay lam dung tac sap neia, thi lac di) co ski tham gia host Ong cUa

a) Khdp quay try tren va khdp quay tru dui.

b) Itherp quay tru teen, khdp quay try &AK va cac khetp co tay.
c) Khap quay try tren va khdp canh tay tru.
d) KMp quay try tren, khdp quay tru (hied Ara khdp canh tay quay.
e) Iihdp quay try teen va khdp canh tay quay.

Ulu 13 Ara 14. Chun.

a) Neu 1, 2, 4 dung.
b) Ngu 1, 3 dung.
c) Ngu 4, 5 dung.
d) Ngu chi co 4 dung.
e) Ngu tat ca 1, 2, 3, 4, 5 dung.

52
13. 1. Dinh hudng xu'ong canh tay : dat xdong thang thing, d'Ou tron len trail, mat khdp dOu
nay hudng vao trong va ranh d dau nay ra trade.

2. Dinh Inking xdong don : dau c6 dien khdp a phia ngoai, 136 lem dau nay ra trade, mat
c6 ranh xu6ng dddi.
3. Dinh huUng xdong quay : dat xdong ddng thang, data ldn xu6ng &Jai, me.0 nhon dOu nay
ra ngoai, mat c6 nhieu ranh ra sau.
4. Dinh hudng 'Wong vai : mat lOm ra truOc, mat loi ra sau, gai vai len tren.
5. Dinh hu'ong xdong try : dat xdong ddng thang, dau ldn len tren, mat khdp lom cua dau
nay ra ngoai, canh sac than 'Wong ra
14. 1. Mat lung (mat sau) xu'o'ng vai ddoc chia thanh 2 h6 : h6 tren vai va h6 vai.
2. Xu'ong vai la xuang det nen khong c6 c6 xtiong.
3. Mat sau xu'ong canh tay c6 ranh quay la not &Ong mach quay di qua.
4. Khuyet quay nOm d dau trail xu'ong try va khdp vdi dien khdp yang )(dung quay.
5. Khuyet try nam u &Au dadi xu'o:Ing quay va khdp yeti dien khdp \Tong xdong try.
Cau 15 cign 18. Chon
a) Neu menh de (A) dung, (B) dung : (A) va (B) c6 lien quan nhan qua (menh de (B) giai
thich ddoc menh de (A).
b) Neu menh a (A) dinig, (B) dUng : (A) va (B) khong c6 lien quan nhan qua.
c) Neu menh de (A) dung, (B) sai.
d) Neu menh de (A) sai, (B) dung.
c) Neu menh de (A) sai, (B) sai.
15. (A) KhOp vai c6 bien do cif &ling ldn VI
(B) Chinn xdong canh tay ldn, trong khi 6 chao xuang vai nhO.
16. (A) KhOp vai c6 bien de cif Ong Ian VI
(B) Bao khdp vai chi tao thanh cac day chOng d phia trUOc khdp.
17. (A) Khdp vai de trat ra sau Vi
(B) Phia sau khdp vai bao khdp khong dOy len thanh cac day chOng.
18. (A) KhOp vai de trat ra sau VI
(B) Phia sau khdp vai c6 it co the phu.

53
 3 NACH

MUC TIEU BAI GIANG

A. MUC TIEU LY THUYgT
1.MO to du'orc cac ldp cau tao nen cac thanh cua 6 nach.
2. Neu dadc nguyen ay, du fang di, tan cling va cac nganh ben caa dOng mach nach.
3. MO to dadc lien quan cua cac thanh phan trong 6 nach.
4. Ve dadc cac vOng n6i cua dOng mach nach va giai thich yang nguy hiem.
5. Ye dtiac cgu tao cac nganh ding cua cac dam rgi than kinh .canh tay.
6. re dadc thigt do ngang va thing doc qua nach.
B. MUC TIEU Mile TAP
1. Chi du'dc cac thanh cad 6 nach tren xac, tranh ye, co' the ngurdi song.
2. CM citiqc m6c tim Ong mach nach teen xac va teen ngtidi song.
3. CM du'dc teen xac cac thanh phan chaa trong 6 nach (Ong mach nach va cac nhanh
ben, cac 136, cac than va cac nhanh caa dam rici than kinh canh tay).

I. GB% IIAN

Nach hay viing nach (regio axillaris) la tat ca phan mem nam u khoang gidi han bdi
midng canh tay, khdp vai va vimg denta u ngoai, thanh noic va \Tung nguic u trace va trong,
\rung vai u sau. Tat ca tao nen mot khoang goi la h6 nach (fossa axillaris). Co the coi h6 nach
nhu' mot hinh thap b6n canh vai ban thanh (tradc, sau, trong, ngoai). Dinh u teen va nen ar
clif6i. Trong h6 nach có bó mach than kinh tit c6 xu6ng chi tren.

2. CAC THANH CUA HO NACH

2.1. THANH NGOAI (11.3.9).
G6m có xaang canh tay, ca nhi dau canh tay, ca qua canh tay (se hoc a bai Canh tay) va
ca denta. Rieng ca denta la ca có hinh clang gi6ng chic denta tao nen viing denta (regio

54
deltoidea) boc o ngoai chOm )(acing canh tay va 16i rad 3/4 till& vai. Cd denta ngan each vdi co'
nguic ldn cua Wang ngiic o phia tru'dc be i ranh denta ngkic. Khi sai khdp vai (sai kigu trtidc -
trong) khu denta bi d6 sup (dau hieu ngia vai) va mat ranh denta ngkfc.
2.1.1. Coe denta (m. deltoideus) (H.3.1.).

Ranh denta ngtic

Cd denta

Cd ngu'c Idn

Tinh mach
dau

^ _7

Xuring canh tay

Hinh 3.1 : Ccic ca vang denta va yang ngvc

Nguyen ay : bam d : Mep gai vai; bar ngoai morn cling vai; 1/3 ngoai Wang don.

Barn tan : cac thd cc tum tai thanh mot manh gan hinh chit V barn vao Igi cu denta a
mat ngoai xiidng canh tay.
DOng tcic : dang canh tay, xoay ngoai va xoay trong canh tay.
2.1.2. Mach Ara than kinh cua yang denta.
2.1.2.1. Mach mciu. Vung denta dude cap mau tii hai nhanh cua Ong mach nach : dOng
mach mu canh tay trade va dOng mach mil canh tay sau.
2.1.2.2. Than kinh nach (n.axillaris) la mot nganh ding cua bó sau dam r6i than kinh
canh tay di ding vdi dOng mach ma canh tay sau chui qua PO tit giac, va \Tong quanh c6 pilau
thuat )(dung canh tay dg phan nhanh vao cc denta. Day nach thutdng or (lath mom ding vai 6cm,

55
do do khi pha.0 thuat, de tranh cat phai than kinh, ngadi to thaeng rach & be trade trong ca
denta va &lei mom ding vai 6cm. Ngu ddt day nach, ca denta bi het va vai bi te.

2.2. THANH TRONG.

G6m co b6n xaang swan, cac ca gian sworn dau tien va phan tren cua ea rang tradc. Boc
ngoai ca là la mac mong, gida ca va la mac co clang mach nguc ngoai va day than kinh ngac
dal
Cd rang trtidc (m. serratus anterior) bam vao mat ngoai ctia math xaang sworn dau tien
va tei barn tan vao bci song cua xuang vai (H.3.9).
Bang tac : gid xaang vai ap vao long ngac. Ngu ty vao long ngiic, k6o 'along vai ra ngoai
va ra track. Ngu tY vao xuang vai, keo xaang suren len va là ca hit vao.

2.3. THANH TRTJOC

LA vi ng ngu:c (regio pectoralis).
Wing ngac co 136n ca xgp thanh hai lap : ldp n8ng có co ngac len du'ac boc trong mac ngac
(fascia pectoralis). Ldp sau có ba co' : ca daai don, ca nguc be va cc qua canh tay. Ba ca nay
&rue boc trong mat bao chung là mac don nguc (fascia clavipectoralis).
2.3.1. Lap cot nong.
2.3.1.1. Ca ngr/c lan (m.pectoralis major) (H.3.1).
Nguyen riy : CO ba phan :
—Phan don (pars clavicularis) : barn vao 2/3 trong be trade )(acing don.
—Phan dc saen (pars sternocostalis) : barn vao xuang tic, sun sun 1 dgn 6 va xaang sworn
5 dgn 6.
—Phan bung (pars abdominalis) bam vao bao co' thong bung.
Barn tan : vao mgp ngoai ranh gian cu theo hinh chi U (H.3.2).
Than kinh : Cac nhanh co' nguc (n.n. pectorales) ca'a dam roi canh tay, cac nhanh nay to
nen mat quai than kinh goi là quai ngtic (H.3.7) yang phia tradc clang mach nach. Day IA mat
m6c quan trong de tim clang mach nach.
Bang tac : khep canh tay, xoay trong canh tay. Ngu tY vao xaang canh tay thi nang Pang
nguc va than than len (trong clang tac leo treo).
2.3.1.2. Mac ngttc (fascia pectoralis) dinh d tren vao xactng don. Dgn bar tren ca ngac len
tach ra hai la boc quanh cct. Sau do la 'long tre ra mat la ngang to nen mac Tieing cua nach.
2.3.2. Lap cd sau (H.3.3.).
2.3.2.1. Ca diteri dem (m. subclavius).
Nguyen ay : sun satin va xuang wen 1.
Barn tan : ranh du'di don.
Bang tcic : ha xaang don, nang xaang sworn this 1.

56
 Phan don

Phan Cic suen

Phan bung

Hinh 3.2.: Ca ngu'c lan

Phan clOn ca ngVc kin

Cd duel dOn

Cd ngVc be
Cd qua canh tay

Phan etc su'dn cd ngVc kin

CO thang bung

Hinh 3.3 : Cow co lap salt vang ngifc.

2.3.2.2. Ca nga-c be (m.pectoralis minor).
Nguyen uy : xdong surdn 3, 4, 5. Nam phia dual co ngkic lan.
Barn tan : mom qua xdong vai.
DOng bac : keo xu'ong vai xiang. N6u diem c6 dinh & mom qua, co g6p phan lam na Ring
ngu'c khi hit vao.

57
 2.3.2.3. Co qua canh tay (m. coracobrachialis).
Nguyen uy : dinh mom qua.
Barn tan : ch6 not 1/3 tren vet 1/3 giiia mat trong xdong canh tay.
Dong tdc : khep canh tay.
2.3.2.4. Mac don nguc (fascia clavipecroralis).
Phia tren dinh vao xdong don, tach ra boc co dodi don r8i hai la dinh vao nhau. day
mac bi thang 16 ch6 de cho dong mach ding vai nguc, cac day than kinh ng-Oc, tinh mach dau
vet mach bach huygt di qua. Been bo tren co ngiic be, mac lai tach ra lam hai bao boc lay co
nay. Sau do la nong phia trade dinh vao to chirc dudi da i7 nen nach tao nen day treo nach. La
sau se gnat ra sau, di phia tru'dc co long rgng, co troll lon de ga'n vao xu'ong vai tao nen mac
sau ciia nach (H.3.10).

2.4. THANH SAU

La \rung vai (regio scapularis) (H.3.4, 3.5, 3.7).
G6m CO nam co : du'di vai, tren gai, dudi gai, troll be, troll 16n. Ngoai ra con c6 dau dai car
tam dau, co thang, co long reng di tit long tai.
2.4.1. Cci dtidi vai (m. subscapularis) (H.3.5)
Nguyen by : h6 dodi vai.
Barn tan : cu nhO 'along canh tay.
D'Ong tdc : xoay canh tay vao trong.
2.4.2. Cci teen gai (m. supraspinatus) vet cc, du i gai (m. infraspinatus) (H.3.4).
Nguyen a y : 116 tren gai vet h6 &raj gai.
Barn tan : cu 16n 'along canh tay.
DOng tdc : dang canh tay vet xoay ngoai canh tay.
2.4.3. Cci trim be (m. teres minor).
Nguyen uy : 1/2 tren bar ngoai xtiong vai.
Barn tan : cu 16n xtiong canh tay.
DOng tete : dang canh tay vet xoay ngoai canh tay.
2.4.4. Cci trbn kin (m.teres major)
Nguyen a y : goc dOdi Ira nda doai bar ngoai xoong vai.
Barn tan : mep trong ranh gian CO.
Gida hai co trim c6 met khoang goi la tam gide cac car tron (H.3.4.).
DOng tdc : khep canh tay vet nang )(dung vai.

58
CO tren gai

Cd trOn be

L6 ti7 giac
Cd cludi gai

Dau dai cd
tam dau

Cd trOn lan

L6 tam giac
vai - tam dau
Cd king reing

Hinh 3.4 : Ccic co vang vai (nhin phia sau)

Ch6 barn cd
rang trUidc

L6 1.6 giac Cd duel vai

L6 tam giac
vai-dau

L6 tam giac
canh tay
tam dau

pau dai
cd tam dau

Hinh 3.5 : Cac CC/ vang vai (nhin phia tru'ac).

2.4.5. Cd hung rOng (m. latissimus dorsi).
Nguyen a y : phAn (lath cot song.
Barn tan : day ranh gian ca.
DOng tcic : keo canh tay vao trong va ra sau.

59
 2.4.6. 'Mu dai cot tam d'Au canh tay (m. triceps brachii - caput longum).
Tit viing canh tay sau len bam vao cu dadi 6 chao xticing vai, c6 phan dai c6 tam dau chia
tam giac cac cc( tron thanh hai phan : ben ngoai la 16 tif gide c6 dung mach mu sau va than
kinh nach chui qua, ben trong la 16 tam giac vai tam dau c6 dOng mach &roil vai di qua (H.3.4)
va (H.3.5).
Dau dai nay con gi6i han with )(dung canh tay va co tron lon 16 tam giac canh tay tam dau,
co Ong mach canh tay sau va than kinh quay di qua.
DOng tac : du6i cang tay.
Tat ca cac c6 tao nen cac thanh ctia h6 nach (trio phan dai ccr tam dau canh tay) d6u do
cac nhanh ben dia dam r6i than kinh canh tay chi ph6i.
2.5. DINH. Dinh nach la khe suarn don, dam gida xdOng don va xtrung Wein 1.

2.6. NEN
Co b6n 16p, tif nong vao sau la (11.3.10) :
—Da : mem, c6 nhi6u long va tuygn m6 hoi.
—TO cluk t6 bao du6ri da : c6 nhi6u ma.
—Mac 'long : cang tit co ngtic 16n dgn cc( lung Ong.
—Mac sau : là la sau cUa mac don

3. CAC THANH PHAN TRONG HO NACH

G6m cac to clulc md, dam rooi than kinh canh tay, dOng mach va tinh mach nach, cac hach
hach huygt.
3.1. DAM ROI CANH TAY (plexus brachialis).
3.1.1. Cgu tao : Darn r6i canh tay duct tau tao beci nhanh truOc cUa cac day than kinh gai
song Ur' co IV dgn ngqc I. Day c6 V n6i vdi c6 IV va co VI tao thanh than tren (truncus
superior), day di VII tao thanh than gitia. (truncus medius), day c6 VIII va day ngtfc I tao
thanh than dulfri (truncus inferior), ba than nay lai chia ra nganh tra6c va nganh sau. Nganh
tru6c cila than tren va than giUa tao nen NI ngoai (fasciculus lateralis), nganh trulfic than dtkii
tao nen 136 trong (fasciculus medialis), nganh sau cua ba than tao nen b6 sau (fasciculus
posterior) (H.3.6). Dam r6i than kinh canh tay cho cac nhanh ben tach ra tit cac than hoc cac
b6 d6 van dOng cho cac car cua h6 nach.
3.1.2. Cac nganh cang.
3.1.2.1. Bo ngoai tach ra hai nhanh ding la :
—Day than kinh c6 bi (n. musculocutaneus).
— Re ngoai than kinh gift (n. medianus - radix lateralis).

60
 3.1.2.2. Bo trong tach ban nhanh :
- Re trong than kinh giCta (n. median us - radix medialis).
- Day than kinh try (n. ulnaris).
- Day than kinh bi canh tay trong (n. cutaneus brachii medialis).
- Day than kinh bi cang tay trong (n. cutaneus antebrachii medialis).

Than tren

Than gig 'a

Than duel

86 ngoai

86 sau
TK cd bi
TK nach NN,
Quai ngijc
TK quay.

TK giCia B6 trong
TK bi canh tay trong

TK try TK bi cgng tay trong

Hinh 3.6 : Sc' a dam ro'i than kinh canh tay

3.1.2.3. Bo sau tach hai nhanh :
- Day than kinh nach (n. axillaris).
- Day than kinh quay (n. radialis).

3.2. DONG MACH NACH (arteria axillaris).

3.2.1. Nguyen uy, cluing di, On cung. Deng mach nach do dung mach dtiai don dui
ten khi chuff qua khe scan den a diem gida bar sau xtfOng don.
Den bar duai cci ngttc lain del ten thanh Ong mach canh tay xuang vimg canh tay (H.3.8).
Hung di cua dung mach nach theo met &fang not tif diem giCta xtiang don den giila nap gap
khuku khi tay de dang 90° yeti than minh.

61
 ngutri Viet Nam, nguyen ay Ong mach nach hai d phia trong digm giiia 136 sau )(Yang
don. Duang kinh dOng mach nach ngang dutri ba sau xuang den la 6,36 mm.
3.2.2. Lien quan (H.3.7).

Tinh mach nach luon luon di phia trong Ong mach. Can dgi vei dam rgi than kinh canh
tay thl co nguc be chay ngang phia do, ng mach Ara chia dOng mach lam ba doan.
— Doan tren ca ng-Kic be : cac than kinh nam phia ngoai Ong mach. Khi ba than tao nen
ba be thl cac be nay quay chung quanh Ong mach.
— Doan sau ca ngzfe be : cac nhanh ding bat dau tach ra tii cac be.

Ngoai dOng mach c6 day ca bi, trade dung mach c6 day glib., trong dung mach c6 day tru,
day bi canh tay trong va day bi cAng tay trong, sau dOng mach c6 day quay va day nach.
— Doan duai co, ngu'c be : cac day than kinh tach xa clan dung mach. Chi con day gia'a di
phia trutrc ngoai Ong mach de xiang canh tay.
Dung mach nach chay chgch xtang dutri ra ngoai, doc then phia trong ca qua canh tay; do
do cu nay con goi la cu tay hanh cua dOng mach nach.

Cd ngVc to

Day cd bi

Day than kinh

giCia

DOng mach
cOng vai ngvc
Day than kinh
uai thin kinh
tru
ngvc
Dong mach
ngvc fret)
Day than kinh Cd dtidi vai
bi cang tay trong
Eking mach
ngVc ngoai
Day than kinh bi Cd nolc be
canh tay trong

Ca king reing Than kinh

ngVc dai
Cd nolc Ian
Ddng mach du'di vai
Cd rang
truZYc

Hinh 3.7 : Mach vet than kinh a nach

62
 3.2.3. Cac nganh ben. Co sau nganh ben (H.3.8.)
- DOng mach ngu:c teen (a. thoracica suprema) cho cac nhanh vao cac co a ngqc.
- DOng mach cling vai ngtic (a. thoracoacromialis) chui qua mac don nguc cho b6n nhanh
Nhanh dung vai (ramus acromialis); Nhanh don (ramus clavicularis); Nhanh denta
(ramus deltoideus); Cac nhanh ngkic (rami pectorals).
- Bong mach n.gtic ngoai (a. thoracica lateralis) chay vao thanh ben ngu:c, cho cac nhanh
vu ngoai (rami mammarii laterals).
- 13Ong mach &Oil vai (a. subscapularis) chui qua 16 tam giac vai tam dau chia lam hai
nhanh: Ong mach ngu:c lung (a. thoracodorsalis); DOng mach mu vai (a. circumfiexa scapulae)
(trong twang hap Ong mach (Judi vai phan nhanh som thi thanh phan di qua 16 tam gide vai
tam dau la thing mach mu vai).
- Bong mach mu canh tay truck (a. circumfiexa humeri anterior).
- BOng mach mu canh tay sau (a. circumfiexa humeri posterior) di cling vdi day than kinh
nach qua 16 tit giac dd vao yang denta.
Cac Ong mach mu n6i nhau a c6 phau thuat wring canh tay.

DOng mach vai xu6ng

DOng mach tren vai

Than giap c6

DOng mach ngu'c tren

Ong mach cling vai ngt/c
ElOng mach mu
DOng mach ngt/c trong
canh tay tat&
DOng mach Mil DOng mach ngVc ngoai
canh tay sau

DOng mach
canh tay sau

DOng mach dudi vai

D'Ong mach mu vai
DOng mach nolc lung

Hinh 3.8 : Wing n6i d6ng mach quanh vai

63
 3.2.4. Wong not dOng mach (H.3.8).
- VOng n6i quanh vai : do so tiep n6i gida dOng mach cloth vai vdi dOng mach vai tren va
vai xu6ng cua Ong mach duai don.
- \Tong n6i quanh ngtic : do dung mach ngoc ngoai, Ong mach ding vai ngo'c n6i vdi Ong
mach ngoc trong, dOng mach gian sU tren cua Ong mach dudi don.
- \Tong n6i vai dung mach canh tay : do dOng mach mu canh tay troac n6i vdi do, ng mach
mu canh tay sau va dUng mach canh tay sau ciia dung mach canh tay.
Hai yang n6i tren khong ti6p n6i vai vong n6i dudi nen thAt dOng mach nach a khoang
giita dOng mach mu va dOng mach dutii vai rat nguy hi6m.
Cac dang nhanh ben dm Ong mach nach a ngoai Viet Nam rat thay d6i; dang din hinh
cac nhanh ben c6 than rieng 12,3%; dang clOng mach doai vai va d'Ong mach mu canh tay
chung than 50%; dang cac nhanh mu canh tay, doai vai, ngoc ngoai va canh tay sau chung
than vdi nhau goi IA than nach 8,7%. So chung than a cac nhanh ben cUa Ong mach nach a
phai nil nhieu horn phai nam va a ngudi Viet Nam nhieu han a ngoai phoang Tay.

Hach bath huyat

Co ngy'c Idn
Tinh mach nach Cd ngyc be
Than kinh bi tang tay trong
Than kinh git7a
Cd qua canh tay Than kinh bi
canh tay trong
Than kinh cd bi TTnh mach crau
Than kinh try
Dgu dal
co' nhi dgu Ddng mach nach
Than kinh quay
Cd dudi vai

Dgu dal cd Ca gian sudn

tam clau
Cd rang trudc
Ca tron Ian
Cd dUdi gal

Hinh 3.9 : Thiet d ngang nach

3.3. TINH MACH NACH (vena axillaris).
Co mot tinh mach nach di phia trong dung mach nach nhAn cac ngAnh ben IA cac tinh
mach kern cac nganh dung mach. Ngoai ra con nhAn hai tinh mach nong IA tinh mach Tau va
mach nen.

64
 Cd dual dOn
Than kinh nach
Than kinh cd ngiic Ian
Than kinh quay va clOng m?ch ding vai nglic

Than kinh cd bi
Cd den-ta Fl6 than kinh giila
L.
Than kinh try
Than kinh bi cgng tay trong
Than kinh bi canh tay trong
Tinh mgch nach
Cd dual gai
Cd tran be Cd ngut be

Cc nolo Ian
Cd trOn Ian
Day treo nach
Cd dual vai • Mac sau
Cd lung rang Mgc n6ng

Hinh 3.10: Thie't d i ddng ac nach

3.4. HACH BACH HUY gT

G5m có :
- Nhom canh tay : nhan bach huygt tii canh tay.
- Nhom ngyc : nhan bach huy6t 1i khu vai,
- Nhom vai : nhan bach huygt a khu vai.
Bach huy6t cUa ca ba nhom teen do ve nhom trung ming va nhom da6i don (t6ng tong
thanh 5 nhom) r6i sau tong 06 v6 tinh mach dtkri don. Bach huy6t hai ben phdi trai co th6 n6i
voi nhau.

CAU Ho! TRAC NGHIEM

Chon cau tra 161 dung nit&
Ming cac chi tigt sau frit cat cau 19 va 20.
I. Ca den to V. Cc dual don.
II. Co rang traac VI. Co lung rung.
III. Co duOi vai VII. Co tron 16n, co tron be.
IV. Co tam dau dai) VIII. Co tren gai, co dual gai.
19. Co thu6c thanh trong vung nach la co :
a) IV b) II, IV c) II, VI d) II e) II, III

65
20. Cct thuOc thanh sau yin-1g nach la
a) I, IV d) VI, VII, VIII
b) III, IV, VI, VII, VIII e) III, VII, VIII
c) III, VI, VII, VIII
21. Day treo nach dale tao bdi :
a) La nong cda mac don ngitc. d) a va b dung
b) Mac nong cua nach e) a va c dung
c) Mac sau ciia. nach.
22. Thanh phan nao sau day di qua tam gide canh tay tam dau :
a) Than kinh quay. d) a va b dung.
b) DOng mach canh tay sau. e) a va c dimg.
c) DOng mach mu canh tay sau.
23. O Wing nach, than kinh giOra nam d :
a) Trak Ong mach nach. d) Sau dung mach nach.
b) Sau tinh mach nach. e) Trong than kinh tru.
c) Sau than kinh cd bi.
24. Dam r6i than kinh canh tay dude tao bdi :
a) Nhanh trade cac than kinh s6ng co? 4, c6 5, c6 6, c6 7 va ngkic 1.
b) Cac than kinh s6ng co 4, c6 5, c6 6, c6 7 va co 8.
c) Cac than kinh s6ng c6 5, c6 6, c6 7, co 8 va ngkic 1.
d) Nhanh truck cac than kinh song co 5, c6 6, co 7, nguc 1 va ngyc 2.
e) Tat ca deu sai.
Cau 25 Ara 26. Chon
a) Neu 1, 2, 3 dung. d) Neu chi có 4 dUng.
b) Neu 1, 3 dung. e) 1•16u ca 4 dung.
c) N6u 2, 4 dung.
25. Than kinh quay :
1. Xuat phat tit bó sau dam rol canh tay, ding vai than kinh cd bi.
2. Chi ph6i van dung cho tat ca cac cd a canh tay.
3. Di ding dung mach canh tay sau chui qua 18 tam gidc ba vai tam dau.
4. Chi ph6i van dCmg cac cd dui c6 tay, du8i khdp khuSru va ngita cAng tay
(xem them bai 4 va 5).

66
 26. Deng mach ndch :
1. Cho cdc nhanh ben : dung mach nglic tren, Ong mach cling vai ng.tc, dung mach ngtfc
ngoai, Ong mach vai dadi, Ong mach mu cdnh tay track va mu canh tay sau :
2. Di ding yeti than kinh mach chui qua khoang til gidc.
3. Den ber dadi coy ngu:c to del ten IA Ong mach cdnh tay.
4. Di trilac cdc 13(5 tren, giaa, dutdi cua ddm r6i cdnh tay.
Dung hinh ye clad day de tra ldi cac cau hal 27, 28, 29.

(6)

27. Chi tigt s6 (6) lA :

a) Nhanh trade C5 d) Nhanh trudc C4
b) Nhdnh track C6 e) Nhdnh traffic C8
c) Nhanh trudc C7
28. O yang na.ch than kinh nao chui qua khoang td gide :
a) 4 d) 7
b) 5 e) 8
c) 6
29. Chi tigt s6 (8) IA :
a) Bó d) Than diidi.
b) Be trong. e) Tat ca deu sai.
c) Than trong.

67
 4 CANH TAY

MUC TIEU BAI GIANG

A. MUC TIEU THUYET

1.Kg ten va neu dOng tat cua cac ca a canh tay then tiing lap dm moi vUng.
2. Mo to cac thanh va cac thanh phan cua 6ng canh tay.
3. Neu du'ac nguyen ay, tan ding, lien quan va cac nganh cua dOng mach canh tay, m6c
tim Ong mach.
4. Ve thiac thigt d6 cat ngang qua 1/3 teen, 1/3 (lath canh tay.

B. MUC TIEU THIJC TAP

1. Chi duac cac ca, vach gian co va gieri han cUa vimg canh tay trade va sau tren xac, m6
hinh, tranh ye.
2. Tim &lac cac 136 mach than kinh cua vUng canh tay truck va sau tren xac va cac pinking
tin th4c tap khac.
3. Chi duac cac thanh, cac thanh phan thing trong gng canh tay tren xac.
4. Chi duac hai 13.6 mach than kinh a vimg canh tay sau teen xac.
5. Chi m6c d6i chigu teen da cua dang mach canh tay teen xac va tren ngtrai sting.

Gieu HAN cfyi CANH TAY

fru nen nach Uri hai khoat ng6n tay tren ngp ggp khuSru va n6i tigp v fi vUng khuSru.
Tren thigt do ngang, 'Wang canh tay va hai vach gian ca trong, ngoai chia canh tay lam
hai vimg : vUng canh tay trtiac va vUng canh tay sau (H.4.6).

68
 CO ngyc Idn

Ca dudi dem

Cd ngyc Idn CC ngyc be

Dang mach cling vai ngyc

Quai ngvc
Cd ngyc be
BO ngoai

Tinh mach dau

Cd qua - canh tay
Re ngothi than kinh gifla •
DM mu va TK nach

Than kinh cd bi
Cd nolc Idn Than kinh cd rang trudc
Nhanh xuyan than kinh
gian stian thri 2
DM ngyc ngoai
TK cd king rang
— TK cd trem Ion
Dang mach dtidi vai
TK bi canh tay trong
Re trong than kinh giCia
- Than kinh quay
Than kinh try

Than kinh gitla

Anh I : B6 mach - than kinh yang nach.

69
Cd qua - canh tay

Ddnglnach canh tay

Tinh mach nen

Ddng mach canh tay sau

— Than kinh quay
Than kinh cd bi
Dau dai cd nhi day Ddng mach ben try fret)
--- Than kinh try
Cd canh tay
• Dau dai cd tam dau

Cd nhi dau Than kinh giCia

Vach gian cd trong

Ddng mach canh tay

Anh II : Vang canh tay trithc (lap sdu).

70
 VUNG CANH TAY TRUbC
(regio brachii anterior)

M6m cemg vai

Ranh gian c6

Cd ngVc Idn —

flau ngan

Cd nhi
clau canh tay

Tre can at
nhi ciau canh tay

Hinh 4.1 : Co. nhi &la canh tay

71
 1. LOP NONG

1.1. DA VA T6 CHUC DWI DA. Da mong va mem mai. Trong lap to eh& to bao doh da
co tinh mach dau (v. cephalica) va tinh mach an (v. basilica); cac nhanh dia than kinh bi
canh tay trong a phia trong va cilia than kinh nacho phia ngoai. Ngoai ra con co day than
kinh bi cang tay trong choc qua mac ruing cOng ch6 vori tinh mach nen.

1.2. MAC NONG mOng, a mat sau Lich ra hai vach gian cd trong va ngoai va cac mac boc cd.

2. LOP SAU

2.1. CAC CO xe-p thanh hai lap :

2.1.1. Ldp cot nong (H.4.1).
* Cd nhi d'au canh tay (m. biceps brachii). Bar trong cd nay la rn6c quan trong de tim bo
mach than kinh canh tay vi vay dudc goi la ca tiny hanh cua thing mach canh tay.
Nguyen ziy :
—Dau dai (caput longum) : cu tren 6 chao, di xu6ng trong ranh gian cu.
—Dau ngan (caput breve) : mom qua xu'ung vai.
Barn tan bdi :
—Met gan gdn vao 16i ea quay.
—Met tre can di xu6ng duai, vao trong fan vao mac 'long cang tay.
Bang tac : ggp cang tay vao canh tay.
2.1.2. Lop cd sau (11.4.2). Car hai cd :
2.1.2.1. Co qua canh tay (m. coracobrachialis) : d 1/3 tren canh tay. Day la met m6c de tim
bo mach than kinh a phan tren canh tay (cd nay da hoc a bai Nach).
2.1.2.2. Ca canh tay (m. brachialis) : 0 2/3 duai canh tay.
Nguyen ziy : barn vao 2/3 chilli xuorng canh tay, hai vach gian ca ngoai va trong.
Bain tan : mat truac mom vet xtfang tru.
Bong tac : gap cang tay vao canh tay.
Tat ca cac cd vOng canh tay trulfic deu do than kinh ca bi van &Ong.
2.2. BO MACH THAN KINH (H.4.4), (H.4.6) va (H.4.7).
Bo mach than kinh viing canh tay triiac nAm trong met 6ng goi la 6ng canh tay hinh lang
tru tam giac, c6 ba thanh :
—Thanh trade : 1/2 tren là cd nhi dau canh tay va cd qua canh tay, 1/2 du'ai la car nhi dau
va co' canh tay.

72
 Dung mach nach
Co qua canh tay
Cd dudi vai
Co den to

Cd ngiic Ian

Cd tron Ian
Than kinh
cd bi

Co ling rOng

Vach gian DM canh tay

cc ngoai
Than kinh try

Than kinh quay

Vach gian
Co canh tay cd trong

Than kinh giCia

Gan ca
nhi dau

DOng mach
canh tay

Hinh 4.2 : Lap sau ming canh tay fru&

— Thanh sau : vach gian co trong.

— Thanh trong : mac Ming, da va to clnic dadi da.

73
 DOng mach mu
canh tay tn/dc

DOng mach canh

tay sau

DOng mach Eking mach

ben giCla canh tay
DOng mach ben
DOng mach ben try tren
quay

DOng mach ben

try dudi

DOng mach quat ngtidc

try tru'dc
DOng mach
quat ngudc quay DOng mach quat ngudc
try sau

DOng mach
DOng mach quay
quat ngu'dc gian cot

DOng mach try

DOng mach
gian cot truec

Hinh 4.3 : DOng mach canh tay vdi cac nhanh ben va mang mach khap khidu
2.2.1. DOng mach canh tay (a. brachialis) (H.4.3).
2.2.1.1. Nguyen ay, du'ang di, tan cling
aUng mach canh tay là phan tigp theo caa dung mach nach kg tit bd dutri cu ngyc lan di
thang xugng khuYu, clgn dudng nep khuYu 3cm chia lam hai nganh cimg la dOng mach
quay va clOng mach try. ci canh tay, &Ong mach nam trong 6ng canh tay, clgn n gp khuSru n'am
trong ranh nhi (tau trong. Huang di ciia dOng mach la mot du'Ung thang vach tit Binh nach qua
didm gia'a coa ngp khuYu.

74
 2.2.1.2. Lien quan (11.4.2) :
—Co hai tinh mach canh tay di kern hai ben dung mach.
—Cac day than kinh tha dam rot canh tay d tren thi quay quanh &Ong mach, cang di
xueing thi tach xa Ong mach, chi c6 day giaa la trung thanh vdi dOng mach trong snot 6ng
canh tay; Day than kinh giaa d tren thi nam phia try& ngoai &Ong mach, sau do bat cheo phia
tru'dc dOng mach de xu6ng dUUi na.'m phia trong dOng mach.
2.2.1.3. Cac nganh ben :
—DOng mach canh tay sau (a. profunda brachii) chui qua 16 tam giac canh tay tam Tau
vao khu canh tay sau, cho cac nhanh ben va nhanh cang sau day :
* Cac &Ong mach nuoi )(Long canh tay (a. nutriciae humeri).
* Nhanh denta (r. deltoideus).
* DOng mach ben giaa (a. collateralis media) di phia sau vach gian co ngoai.
* DOng mach ben quay (a. collateralis radialis) di phia tru'dc vach gian co! ngoai.
—DOng mach ben try tren (a. collateralis ulnaris superior) ding day than kinh try qua
vach gian co trong de ra sau.
—DOng mach ben try dui (a. collateralis ulnaris inferior).
2.2.1.4. Cac nganh not : DOng mach canh tay not vdi :
—DOng mach nach : bdi do, ng mach canh tay sau not vont dOng mach mu canh tay sau.
—Giaa cac nhanh tha dOng mach canh tay bdi mang mach khdp khuSru.
nguai Viet Nam c6 1,03% hien dien 2 dOng mach canh tay (di dang dung mach canh tay
dui) di clang nay c6 lgi cho cap huye't mau nhat la khi mat dOng mach canh tay bt dot khong
can phai not chi tren van du mau nuoi.
2.2.2. Tinh mach canh tay.
—Nong : Phia ngoai canh tay c6 tinh mach dau (v. cephalica).
Phia trong la tinh mach nen (v. basilica).
—Sau : Thuang la hai tinh mach canh tay (vv. brachiales), di kern &Ong mach canh tay.
2.2.3. ThAn kinh cua vung canh tay tradc. Di qua vung canh tay trade c6 cac nganh
ding ctia dam r6i than kinh canh tay (11.4.2.).
2.2.3.1. Day than kinh ca bi (n.musculocutaneus) : tach tit b6 ngoai tha dam MI canh tay,
xuyen qua co qua canh tay; di giaa hai co : canh tay va nhi dau, den ranh nhi dau ngoai choc
qua mac nong chia hai nganh ding cam giac mat ngoai cang tay. Day co bi khi qua canh tay
cho cac nhanh van Ong cac co vung canh tay trudc (co qua canh tay, co nhi dau, co canh tay).
2.2.3.2. Day than kinh bi cang tay trong (n.cutaneus antibrachii medialis) : la than kinh
cam giac tach tit b6 trong, di theo phia trong Ong mach trong 6ng canh tay mot doan ngAn

75
den 1/3 glita canh tay choc qua mac nong d6 chi ph6i cam giac cho phan dadi mat trong canh
tay va phia trong cang tay.
2.2.3.3. Day than kinh bi canh tay trong (n.cutaneus brachii medialis) : ding la day cam
giac tach tit b6 trong chui qua mac nong de chi ph6i cam giac cho phan dual mat trong canh
tay.
2.2.3.4. Day than kinh tru (n.ulnaris) : la mot day h6n hop tach ta 136 trong di theo phia
trong dOng mach canh tay trong 6ng canh tay. D6n 1/3 giaa canh tay ding vai &Ong mach ben
tru titn choc qua vach gian ca trong ra yang canh tay sau. Sau do qua ranh than kinh try a
khuSru xueing cang tay. canh tay, day try khong cho nhanh ben nao.
2.2.3.5. Day than kinh gi&i (n.medianus) : la mot day h6n hop, do hai r6 hop thanh : re
ngoai (tit b6 ngoai) va re trong (ttf b6 trong). Di theo &Ong mach canh tay (da mo to lien quan
a phan 2.2.1.2). O canh tay, day giaa khong cho nhanh ben nao.
Day than kinh nach (n.axillaris) thi khong xu6ng canh tay ma chui ngay ding Arai dOng
mach mu canh tay sau qua to tilt giac d6 yang quanh c6 pilau thuat xaang canh tay chi ph6i cho
yang denta. Con day quay thi tit dau tren canh tay da chui ra yang canh tay sau (xem yang
canh tay sau).

VUNG CANH TAY SAU

(regio brachii posterior)

1. LOP NONG

1.1. DA VA TO CHtiC DU'OI DA. Da day ham a viing canh tay traac. Trong lap to chac t6
bao duai da chi c6 vai nhanh than kinh bi trong va bi ngoai dm day quay va day nach.

1.2. MAC NONG chat vb. day Ilan a vimg traac.

2. LOP SAU

2.1. CO (H.4.4.).
Chi c6 mot ca la cd tam d'Au canh tay (m.triceps brachii).
Nguyen ziy :
—Dau dai (caput longum) bam vao cu daai 6 chao.
—Dau ngoai (caput laterale), dau trong (caput mediale) barn vao mat sau )(dung canh tay.
Barn tan : mat tren mom khuSru.
Ca tam dau canh tay do nhanh ben cila than kinh quay chi ph6i.

76
 L6 tam giac
vai tam deu
Bao khdp vai

L6 td giac

Cd trews be D'au dei cc'

tam d'eu

Cd tren Ian L6 tam giec

cenh tay tam def./

Co king rdng
D'au ngoai
ca tam (Tau

Dgu trong cd tam (Tau

Hinh 4.4 : Ca tam &du ccinh tay

2.2. BO MACH THAN KINH (H.4.5)
2.2.1. Bó mach than kinh tren : g6m có than kinh quay va dung mach canh tay sau.
2.2.1.1. D(mg mach ccinh tay sem (cla mo to ar tren).

77
 Cd trOn be
CO trOn lin

CO king r'Ong Cd denta

Than kinh nach
()Ong mach mu
canh tay sau
CO tam dau DOng mach
canh tay canh tay sau
Than kinh quay

Nhanh bi
canh tay sau

Cd khuY'u

Tihh mach dau

Hinh 4.5 : Wing canh tay sau
Cd nhi dau canh tay

Co. denta
Than kinh ca bi

Cd canh tay
Than kinh giCia
CO qua canh tay
Than kinh bi cang tay trong
Vach gian ccf ngoai
Tihh mach non

DOng mach canh tay sau Than kinh try

Than kinh quay Eking mach canh tay

D'Ong mach ben try fret,
Cd Dau ngo.j .
tam
dau
Dau iron
-Vach gian cd trong
canh
tay Dau clai Than kinh bl
co' tam dau canh tay trong

Hinh 4.6. Thie't cZo ngang qua gii?a canh tay

78
 Cd nhi dau canh tay
Than kinh quay
Than kinh cd bi

Deng mach Cd canh tay

canh tay sau
Then kinh gicia
Cd canh tay quay
Than kinh bi cang tay trong
Vach gian cd ngoai TTnh mach nen

Deng mach canh tay

Cd tam eau
canh tay
Day tru va
Vach gian Deng mach
co' trong ben try tren

Hinh 4.7 : Thie't de; ngang qua ch5 nefi 113 gida va 113 &tat canh tay

2.2.1.2. Thcin kinh quay (n.radialis) : tach tit bó sau, di sau dOng mach canh tay, chui qua
16 tam gide canh tay tam dau ra yang sau, nam sat ranh than kinh quay ctia xuong canh tay (vi
vay khi gay xuong a 1/3 gida thuang gay ton thuong than kinh). Ra khOi ranh, day quay choc
qua vach gian co ngoai d6 ra trudc theo ranh nhi dau ngoai cUa h6 khuV'u va chia hai nganh di
xuong cang tay.
vUng canh tay sau, trong ranh quay, day cho cac nhanh d6n co tam Tau, cac nhanh cam
giac den da viing canh tay ngoai va sau.
2.2.2. B6 mach thAn kinh dddi : nam a mat trong canh tay a 1/3 duai, ngay phia sau
vach gian co trong gam có day than kinh try va dung mach ben tru tren. 0 doan nay than
kinh tru khong cho nhanh ben nao. Than kinh try di tie-p xuong dudi canh tay de vao vUng
khuY'u ar ranh than kinh tru cUa \Tung iihuSru sau.

CAU HoI TRAC NGHIEM

Chon cau tra Rd dung nhat
30. Than kinh try :
a) Chui qua mac Ming a 1/3 du'ai cang tay.
b) d 1/3 gida canh tay di trong dOng mach nach.
c)CI 1/3 giara canh tay chui qua vach gian co trong ding vai Ong mach ben try tren.
d) a va b dung.
e) b va c dung.

79
 Cd nhi dal.] canh tay--

Cd canh tay quay

Than kinh quay

- Cd du6i c6 tay quay dai

Cd canh tay Tre can ca nhi dau canh tay

Nhanh n6ng than kinh quay Than kinh git7a

D6ng mach qua:t nguac quay Cd sip trOn

Ca canh tay quay

Than kinh ca bi
Cd ngefa

Anh III : Vi ng khujiu tay tru'ac (lap sdu).

80
31. Wing canh tay truac gom c6 ) va than kinh van clang cho cac cd do
la( ):
a) 1 cd, than kinh mu. d) 2 cd, than kinh cd 1)1.

b) 2 cd, than kinh gitTa. e) 3 cd, than kinh quay.

c) 3 cd, than kinh cc, bi.

32. Cau nao sau day SAI. Deng mach canh tay sau :

a) LA met nhanh cUa Ong mach canh tay.

b) Chui qua khoang tam giac ba vai tam dau.
c) Di kern vdi than kinh quay tai ranh quay.
d) Cho 2 nhanh tan : deng mach ben gifia va &Ong mach ben quay.
e) Khong cho nhanh not vai Ong mach quat ngadc try.
Cam cau 33, 34, 35, 36. Chola

a) Ngu menh de (A) dung, (B) dung; (A) va (B) c6 lien quan nhan qua.
b) Ngu menh de (A) thing, (B) dung; (A) va (B) khong co lien quan nhan qua.
c) Ngu menh de (A) dung, (B) sai.
d) Neu menh de (A) sai, (B) thing.
e) Ngu menh de (A) sai, (B) sai.
33. (A) Tinh mach dau nam a mat trong \Tung canh tay. VI
(B) Tinh mach nay di cling vdi Ong mach canh tay.
34. (A) Than kinh gala khong cho nhanh nao a canh tay. Vi
(B) Than kinh nay chi là than kinh cam giac.
35. (A) Cu tarn dau canh tay là cd duOi khuSru. VI
(B) Ca 3 dau d'eu dude than kinh quay chi phoi.
36. (A) Cd canh tay ggp cang tay. Vi

(B) N6 co nguyen Uy a 1/3 doll xYdrig canh tay va bam tan a truck mom vet xYdng try.

81
 Dung hinh ye sau day d tra bli cac cau 37, 38.

37. Chi tie't s6 (1) la :

a) Than kinh bl cang tay trong.
b) Than kinh nach.
c) Than kinh co bl.
d) Nhanh dia. &Ong mach canh tay.
e) Thong thdo'ng khong có than kinh hay dOng mach nao.
38. Than kinh giiia nam a vi tri :
a) 2 d) 5
b) 3 e) 6
c) 4

82
 5 KH UI( U

MUC TIEU BAI GIANG

A. MUC TIEU THUYET
1. MO to du-dc cac thanh va cac thanh pi-Ian dung trong cac ranh nhi d'au trong va ngoai
cua h6 khuSru.
2. Ve dude thie-t do ngang qua khu.Sru.
3. Ve &tac vong nal &Ong mach quanh khuSru.
4. Neu chide ling dung cUa dem tinh mach a \Tung h6 kh4u.
5. Neu dadc cac thanh phan di trong ranh ngoai va ranh trong cua viing khuSru sau.

B. MUC TIEU THIIC TAP

1.Chi duac cac ca a Wing khuSru tren xac, mo hinh, tranh ye, gidi han nen hai ranh nhi d'au.
2. Tim dudc cac thanh phan trong cac ranh nhi d'au va 2 ranh viing khu.Yu sau tren xac,
mo hinh, tranh ye.
3. Xem cac tinh mach nong (M tinh mach) cUa h6 khuSru tren ngutii ging.

GIOI HAN

KhuSru n6i cAng tay vao canh tay, gam co cac \Tung a phia tren va dudi nep khuSru hai
khoat ngon tay. Phia truac la yang khuSru trudc, phia sau la vUng khuSTu sau, chinh gida la
khdp khuSru (H.5.5.)

VUNG KHOU TRIJOC

(regio cubiti anterior)
I. LdP NONG.
1.1. DA VA T6 CHI/C DWI DA. DUdi ldp da 'Ming va long leo có tinh mach gida
khuSru (v. mediana cubiti), tinh mach gida tang tay (v.mediana antebrachii), tinh mach gala &Au

83
(v. cephalic& va tinh mach nen (v. basilica). MOt s6 not v6i nhau thanh chit M nen goi la M
tinh mach.
Than kinh d phia trong la day bi cang tay trong va phia ngoai là day co bi (H.5.1).
1.2. MAC NONG. L6p mac nong difoc tang cit6ng them 6 phia trong n6p khuSru bai tre
can co nhi dau canh tay.

Than kinh bl cang

tay trong
Tinh mach dau

CO nhi clau TTnh mach non

canh tay

Tinh mach
Tinh mach giCia non
giCia clau

Than kinh
co bl Tinh mach giCra khuku
Tinh mach clau

TTnh mach nen

Tinh mach
gifia cang tay

Hinh 5.1.: Vang khuSiu &Ude (lap nong).

2. LOP SAU
G6m cac co tao nen h6 khuSru (fossa cubitalis).
2.1. CAC CO. Gam ba toan co (H. 5.2).
2.1.1. Tofin cd phia trong : Con goi la toan co mom tren 16i can trong g6m c6 co sap troll, co
gap c6 tay quay, co gan tay dai, cci gap c6 tay try, ca gap chung cac ng6n tay nong va sau. Cac co
nay c6 nguyen Oy barn vao mom tren 16i cat' trong xiforig canh tay va di xiang cang tay.
2.1.2. Toan cd phia ngoai : Gam co co ngita tay, co canh tay quay, co du6i c6 tay quay

84
dai va ngan. Cdc co nay cO nguyen uy ladm vao bet ngoai miong canh tay hoac mom tren 16i cdu
ngoai r6i di xu6ng cang tay.
2.1.3. Twin cd gift : G6m cia phan chrOi hai co : co canh tay va co nhi dau canh tay.
Ba than co tao nen hai ranh : ranh nhi dau ngoai va ranh nhi (Mu trong each nhau bai co
nhi dau. Hai ranh gap nhau phia dttdi tao thanh hinh chic V. VI vay toan 136 vUng khuSru track
lOm thanh mot h6 goi la h6 khuSru (fossa cubitalis) Wong duong vdi h6 kheo (fossa poplitea)
chi dutd.

Cd nhi
dau canh tay
Than kinh gda
Than kinh quay
Dung mach
canh tay

Tie can cd nhi dau

canh tay

Co sap tron

DOng mach try

Co canh tay quay

DOng mach quay

Hinh 5.2 : Wing khuyu truck (ldp sdu).

2.2. RANH NHI DAU TRONG.

2.2.1. CEic thanh.
—Thanh sau khOp khuYu va co canh tay.
—Thanh ngodi : gan co nhi (tau.
—Thanh trong : todn co trong.
—Thanh truck : da va mac nong, dtioc tang cu'Ong bori tre can co nhi dau.
2.2.2. Cac thanh phtin trong ranh nhi thin trong.
— DOng mach canh tay : sau khi di trong 6ng canh tay, d6ng mach di trong ranh nhi &du
trong, qua dtiai nelp khuSru 3 cm chia lam hai nganh tong la Ong mach quay va try.

85
 - Day tha'n kinh giz7a : di phia trong dOng mach re'i ding dOng mach di xu6ng cdng tay
(H.5.2) va (H.5.5).

2.3. RANH NHI DAU NGOAI.

2.3.1. Cac thanh.
- Thanh sau : khap khuYu va co canh tay.
- Thanh truac : Da va mac nong.
- Thank ngoai: town car ngoai.
- Thank trong : gan car nhi dau.
2.3.2. Cac thanh phAn trong ranh nhi ("Au ngoai.
- DOng mach ben quay la nganh trade caa deng mach canh tay sau, n6i voi Ong mach
qudt ngtio'c quay.
- Day than kinh quay a ngang mac ne'p khuSru thi chia lam hai nganh ding xuong cang
tay : nhanh nong va nhanh sau (than kinh gian c6t sau) (H.5.2.) va (H.5.5.).

Dung mach canh tay

DOng mach ben try tre'n
DOng mach
canh tay sau
Eking mach ben try dildi

Diing mach
Nhanh tru'dc
ben quay
DOng mach
Nhenh sau
ben giUa

DOng mach
quat ngu'qc quay DOng mach quOt ngudc try
Eking mach
qu,Ot ngudc gian c6t

DOng mach
DOng mach gian gian c6t trudc
c6t sau

Dong mach try

DOng mach quay

Hinh 5.3 : Mang mach khdp khuYu.

86
 VUNG KHUI/U SAU
(regio cubiti posterior)

Co! tam diu

ca. nh tay

Thin kinh try

001111,
011
Nhanh cO khuP u
thin kinh quay

Ca khuy'u

Co gap --0
co tay try

Hinh 5.4 : Vung khid u sau

phia sau khdp khuSru, khi du6i cang tay thi o gala la mom kh4u, hai ben c6 hai ranh
(H.5.4).

1. RANH NGOAI la ranh mom tren 16i cau ngoai - mom khifYu, khong co gi dac biUt.

2. RA-NH TRONG hay ranh than kinh tru thi hep va sau, trong ranh co day than kinh try di
giCia hai b6 cua ca gap c6 tay tru va \tong n6i giCia dOng mach ben try tren va dOng mach quat
nguvc tru sau.

MANG MACH KHOP KHOU (H.5.3)

CI khuSru c6 hai \Tong not :

1. Vong not quanh mom tren 1oi cau trong do cac dOng mach :
- DOng mach ben tru teen. Wing mach ben try &ltd. Bong mach quat ngtictc try (nhanh
tru'ac va nhanh sau)
2. \Tong not quanh mom teen 1di cdu ngoai do cac &Ong mach :
- Dung mach ben giiia. DOng mach ben quay. Bong mach gian c6t quat ngadc dia dung
mach gian c6t sau (nganh ben ciia Ong mach try). Bong mach quat ngircic quay.

87
 Gan cd nhi dau canh tay
Tinh mach dau va
then kinh CCJ bi Tinh mach nen va then kinh
DOng mach quat nguoc quay bl cgng, tay trong
Then kinh quay
DOng mach canh tay
Cd canh tay quay
Then kinh giaa
Cd canh tay
Cd du6i
tay quay dai Cd sap trOn

Cd ngera

Then kinh try

Cd khujw
Dong mach
ben try tre n
Mom khuY'u

Hinh 5.5 : Thie't d6 ngang qua khidu.

CAU Hen TRAC NGHIEM

Chon cau tra loci dung nha't

39. Thanh phan nao sau day di trong ranh nhi dau trong :
a) Tinh mach giita d) a va b dung.
b) Than kinh e) a, b va c de'u dung.
c) D'Ong mach ben try tren.
40. Noki to thudng tiara tinh mach a tinh mach giiia nen vi :
a) Tinh mach giaa nen nhm u nong.
b) Co Ong mach canh tay u mang nhi dau trong lam m6c.
c) Than kinh bi cang tay trong nam sau he n tinh mach.
d) a va c dung.
e) a, b, c dgu dung.
41. Cau nao sau day SAI :
a) DOng mach ben quay la nhanh truck cua Ong mach canh tay sau.
b) Dting mach ben gift la nhanh sau dui clang mach canh tay sau
c) Wing mach ben try ditdi la nhanh cua do, ng mach canh tay.
d) Ding mach gnat ngifoc quay la nhanh cua Ong mach gian c6t.
e) DOng mach gian c6t tech tit Ong mach try.

88
42. Dung mach nao sau day KHONG tham gia vao yang not quanh mom trail 16i cau ngoai :
a) acing mach quat ngu'uc try.
b) DOng mach ben gala.
c) DOng mach ben quay.
d) D'Ung mach quat ngtiuc gian cot.
e) acing mach quat ngduc quay.
43. H6 khuSru diiic giOri han ben ngoai bai :
a) Cu sap trim.
b) Tinh mach gifia dau.
c) Co' canh tay quay.
d) Cu canh tay.
e) Ca nhi dau canh tay.

89
 6 CANG TAY

MUC TIEU BAI GIANG

A. MUC TIEU LY THUYET

1. Kg &Ale ten cac ca, chac nang cac nhom thurc hien chung mot do, ng tac va than kinh
chi phol cho cac co do a \Tung cang tay truac va sau.
2. MO to &lac lien quan caa. 5 1345 mach than kinh a cang tay.
3. Vethik da ngang 1/3 teen va 1/3 duai cang tay.

B. MUC TIEU THLIC TAP

1. Chi dude tren xac, mo hinh, tranh ye cac lap co viing cang tay truac va vimg cang tay sau.
2. Tim dude teen xac va cac phucmg ti'en thuc tap khac 5 136 mach than kinh vimg cal-1g tay.

GII3I HAN

Cang tay duvc giai han tit du6ng thang ngang or clued 11'4 gap khuSru hai khoat ngan tay
den ne-p gdp xa nlidt it c'6 tay. Cang tay chia lam hai vung: viing cang tay tru'dc va viing cang
tay sau ngan cach nhau bdi xuang quay, xuang tru va mang gian cot.

VONG CANG TAY TRUOC

(regio antebrachii anterior)

1. GIOI HAN

Vimg cang tay trade co nen la mat trudc )(dung quay, mat truck mang gian cot, mat truac
va mat trong xuang tru. Ben trong ngan cach vdi viing cang tay sau bdi mom khuSru va bar sau
xuang tru (sd duac ngay duai da). Ben ngoai, giai han bdi bar truac 'along quay (chi. sac dadc dudi
dad phan gan c6 tay). Hai giol han trong va ngoai khong bat cheo yeti cac than kinh van &Ong
nen có the m6 vao cang tay qua cac du&ng nay.

90
2. LOP NONG
2.1. DA VA. TO CHIJC TE BAO DWI DA.
Duai da trong lap ma có mot mang tinh mach dO vao ba tinh mach : o phia ngoai la tinh
mach dau (v.cephalica), a trong la tinh mach nen (v. basilica) va & ga&a la tinh mach gitia cang
tay (v.mediana antebrachii). Cac tinh mach nay di len yang khuSru truck de gap phan tao nen
chit M tinh mach (xem bai VUng khuku truck). Ngoai tinh mach có cac nhanh ding cUa than
kinh bi cang tay trong a trong va than kinh cd bi or phia ngoai.
2.2. MAC NONG. Day a tren, 'ming a dhoti. O mat sau tach ra hai tee di Uri Loa trade
xdong quay va xu'ong tru ngan each vi ng cang tay trade vai vUng cang tay sau.

3. LOP SAU

3.1. CAC CO VONG CANG TAY TRLIOC (H.6.1 va 11.6.2)

Cang tay tru'ac có tam ca xep thanh ba hip :
—Lap Wing Om ban co (H.6.3) : co sap tron (m.pronator teres), cd gap co tay quay (m.flexor
carpi radialis), co gan tay dai (m.palmaris longus), ca gap co tay try (m.flexor carpi ulnaris).
—Lap giiia gem mot ca (H.6.1., H.6.2, H.6.4) : co gap cac ngon nong (m.flexor digitorum
superficialis).

DOng mach quay Thin kinh giiia

Thin kinh quay
(nha nh nong)

Cd gip c6 tay quay

Cd gap CO gip cac

ngon nong
ngon cal dai
Cd c6
Cd duoi tay try
c6 tay quay dal Ca ggp cac
ngon sau
Cd du6i Then kinh try
c6 tay quay ngan

Cd clang ngon cal dai

• DOng mach tru
Cd ducii
cac ngon tay
Cd duoi ngon
DOng mach va cat ngan va dai
thin kinh gian c6t trudc
C• du& ngon Ot
Cd duoi c6 tay try
()Ong mach va thin kinh gian cot sau
Hinh 6.1. That do ngang 113 tren cang tay.

91
 - Lap sau gam ba ca (H.6.1, H.6.2, 11.6.5) : ca gap cac ngon sau (m.flexor digitorum
profundus), car gap ngon cai dai (m. flexor pollicis longus), ca sap vuong (m.pronator quadratus).
* Cd sap tron :
Nguyen ziy : dau canh tay (caput humeral& : mom tren 16i eau trong xuang canh tay, dau
try (caput ulnare) : mom vet xuang try.
Barn tan : giCia mat ngoai 'Wang quay.
D'Ong tac : sap ban tay va gap cang tay.
* Cd gap co tay quay :
Nguyen ily : mom tren 161 cau trong xuang canh tay.
Barn tan : Phan Ilan xuang d6t ban tay II.
DOng tac : gap co tay va khuSru, dang co tay.
* Cd gan tay dai :
Nguyen ziy : mom tren 161 cau trong xaang canh tay
Barn tan : can gan tay va mac gilt gan gal).
DOng tac : cang can gan tay, gap nhe co tay.
* Cd aro co tay tru :
Nguyen ziy : dau canh tay (caput humerale) : mom tren 161 cat.' trong xu'o'ng canh tay; dau try
(caput ulnare) : mom khuSru, bar sau xaang try.
Barn kin : xuang dau, xaang ban tay V va xaang moc.
Di)ng tac : gap va khep co tay.
* Cd gap cac ng6n nong :
Nguyen ziy : dau canh tay - try (caput humeroulnare) : mom tren 16i cau trong xu'ang canh
tay va mom vet miang try.
dau quay (caput radiale) : ntia trail bar tra6c xaang quay.
Barn kin : d6t giCia xaang nem tay II dgn V bang 2 the (gan thiing) d6 cho gan ctia ca gap
cac ng6n sau xuyen qua (H.7.5).
DOng tac : gap kheip gian clot gan cac ng6n 2, 3, 4, 5 va gap co tay.
* Cd ggp cac neon sau :
Nguyen tly : mat track va mat trong 'along try, mang gian cot.
Barn tan : d6t xa xuang ngon tay II Mil V, sau khi xuyen qua gan thiing cua ca gap cac
ngon nong (gan xuyen) (H.7.5).
DOng tac : gap khap gian dot xa cac nem 2, 3, 4, 5 va gap co tay.
* Cd gap ngon cai dai :
Nguyen ay : giaa mat tribe xuang quay.
Barn tan : d6t xa xuang ngon tay I.
DOng tac : gal) ng6n 1.
* Cd stip vuong :
Nguyen ziy : mat track )(acing try (1/4 xa).
Barn tan : mat track xacing quay (1/4 xa).
Ding tcic : sap cang tay va ban tay.

92
 Nh(in xet :

—Cac co cang tay trade nhm d mat tru'ac va bet trong cang tay.
—ThUting cac ca lap nong va gitia trd thanh gan a khoang giita cang tay.
Cac ca lap sau tra thanh gan a khoang 1/3 xa ctia cang tay (H.6.2).
—Cac gan caa co gap cac ngon sau nhm canh nhau teen ding met mat phang. Cac gan
dia co' gap cac ngOn 'long xep thanh hai lap; gan nem. 3 va 4 x6p thanh lap traffic, gan ngon 2
va 5 xe-p thanh lap sau. Khi di qua mac gill' gan gap, cac gan gap cac ngon ming x6p lien bac
nhau teen met mat phang.
—Cac bó ca ggp nong 2 va 5 gian doan d gifira bai cac gan trung gian, tao thanh cac ca
nhi than, mOi than nhan met nhanh than kinh.
—Tat ca cac co' ciia vimg cang tay de'u do than kinh giiia chi phoi ngoai trig co gap
c6 tay tru Ira 2 bo trong cua co gap cac ng6n sau (do than kinh try).

CU ggp c6 tay quay

Tinh mach quay nong Than kinh gicia

Mac sau Cd gan tay dai
Than kinh cd bl Mac nong
86 mach quay CO gap cac ngon nong
TTnh mach try nong
Cd gap ng6n cai dai Than kinh bi cang tay trong
Cd sap vuOng Cd ggp c6 tay try
Cd canh tay quay
Cd dung ngon cai dai Mach va than kinh try
Cd du6i ngon cai ng an.
Cd duoi co tay Cd gap cac ng6n sau
quay dai
Cd duoi Xiang try
c6 tay quay ngan
Cd du6i c6 tay try
Cd du6i ngon cai dai
Cd duoi ngon tr6
Nhanh bi than kinh quay

Hinh 6.2 : Thie't do ngang 1/3 cluai ding tay

3.2. MACH MAU \TUNG CANG TAY TRUOC. Co hai Ong mach lan a viing cang tay
truac la Ong mach try va Ong mach quay.
3.2.1. Di;ing mach tru (a.ulnaris) (H.6.6, H.6.7) la nhanh cang cua deng mach canh tay,
bat dau tit 3cm du'ai ngp khuS7u, di xu6ng cang tay phia sau cac ca sap tren, co' gap c6 tay quay,

93
 cciggp
Co tay quay

Cd gan
tay dal
Cd
c6 tay try

Hinh 6.3 : Ccic ca lap nong wing cd ng tay truac

ca gan tay dai va co gap cac ngon nong. cung xcr not hai dau canh tay tru va dau quay ciia co
gap cac ngon nong, do, ng mach bat cheo phia sau than kinh glib. (qua trung gian dau try co sap
trim). DOng mach di v'e phia trong cang tay, den ch6 not 1/3 tren va 1/3 gitla dOng mach nam
sau co gap c6 tay tru, cc/ thy hanh dia dung mach tru, va di cung vai than kinh tru. Den c6 tay,
di tradc mac Oa gan gap d ben ngoai )(dung dau va di vao ban tay de tan ding i do (xem bai
Ban tay). Phia sau dOng mach tru la cac co bao phu mat track xurong try : co canh tay, co gap
cac ng6n sau. DOng mach try c6 hai tinh mach di kern.
Ngadi to khong Mt mach try c6 tay vi phia tradc dOng mach bi the bdi mot tre nong
dia mac gill gan gap, cang tit co gap co tay tru den xu'crng thang.

DOng mach tru cho cac nhanh (H.6.7) :

— Bong mach quat ngu'oc tru (a.recurrens ulnaris) chia hai nhanh track (ramus anterior)
va nhanh sau (ramus posterior) g6p phan vao mang mach khdp khuSru (rete articulare cubiti).

94
 Cd canh tay
Than kinh qua DOng mach canh tay
Cd nhi dau Than kinh gicia
canh tay

Cd sap trOn
Cd canh
tay quay Cd gap c6 tay quay
Ca gan tay dai

Cd gip c6 tay try

Cd gap Than kinh try

cac ngon nong
DOng mach try

DOng mach gian c6t trudc

DOng mach quay

Cd gap cac ng6n sau

Cd ga"""p
ngon cal dal
Gan cd ggp
cac ngon nong
Cd sap vuong

Gan cd ggp
Gan cd
c6 tay quay
gan tay dai
Than kinh giCa

Hinh 6.4 : Cdc mach mciu vet than kinh wing cd ng tay truck
—Wing mach gian c6t chung (a. interossea communis) ngan, di WI bc1 tren mang gian c6t,
chia lam hai nhanh, dOng mach gian c6t track (a.interossea anterior) di tradc mang gian cot
(ding vdi than kinh gian c6t trudc tao thanh 136 mach, than kinh gian c6t triidc) \fa &Ong mach
gian cat sau (a.interossea posterior) di sau mang gian c6t. DOng mach gian cot trderc cho dung
mach giiia (a.mediana) di kem vdi than kinh gitifa. Dung mach gian c6t sau cho dOng mach gian
c6t quat nguac, gop phan vao mang mach khdp khuSru.
— Nhanh gan co tay (ramus carpeus palmaris) va nhanh mu c6 tay (ramus carpeus
dorsalis) n6i nhau quanh c6 tay.
—Nhanh gan tay sau gop phan vao cung Ong mach gan tay sau.
Cu6i ding, &Ong mach try tao thanh cung gan tay nong a ban tay.

95
 Cd canh tay

Cd nhi dau
canh tay

Cd ngeia

Cd gip
cac ng6n sau

CO gip
ngOn cal dai

Cd sip vuong

Hinh 6.5 : Cac cc lap sew yang cdng tay truck

3.2.2. Wong mach quay (a.radialis) (H.6.1, H.6.2, H.6.4, H.6.7) la nhanh tong cua do, ng
mach canh tay, bat &Au tit 3cm duai ngp khuSiu, hutting ve phia ngoai tang tay. So vdi dOng
mach tru, Ong mach quay a nong hen. Phia trade va phia ngoAi, dung mach bi the phu bai cc
canh tay quay, cc by hAnh cila dung mach quay. Phia trong, & 1/3 tren, Ong mach lien hg vai
cc sap trop, va a 2/3 dtkii la cc gap co tay quay. Ngay phia sau dOng mach là cac cc boc mat
trade Wong quay : cc nhi dAu canh tay, cc ngi a tay, cc sap tron, b6 quay cc gap cac ngon &mg,
cc gap ng6n cai dai, cc sap vuong. 0 1/3 &Md., Ong mach tya vao mat trade clau duzli nong
quay (mach quay bat dace a day). Sau do, citing mach quay di yang ra phia sau de vao ban tay
qua h6m 1Ao. H6m lAo duce gi6ci han bad phia trong là gan cc dai ngon cai dai va phia ngoAi IA

96
gan ca dang ngOn cal dai va du6i ngon cai ngan. Dung mach quay tan ding a gan tay (xem bai
Ban tay). Nhanh nong than kinh quay chi di ding dung mach 6 1/3 gifia cAng tay. D'Ong mach
quay cho cac nhanh (H.6.7) :
— DOng mach qu'a't ngaqc quay (a. recurrens radialis) gop phan vao mang mach khap khuS7u.
— Nhanh gan c6 tay (ramus carpeus palmaris) n6i vii nhanh gan co tay dia ding mach try.
—Nhanh gan tay nong (ramus palmaris superficialis) gop vao cung gan tay nong.
—Nhanh mu co tay (ramus carpeus dorsalis) not vai nhanh mu c6 tay ci a dOng mach try,
tao thanh mang mu c6 tay (Tete carpi dorsale).
—[Xing mach ngon cai chinh (a.princeps pollicis).
Cu6i ding, d'Ong mach quay tao thanh cung gan tay sau 6 ban tay.
94,3% nguyen uy dung mach quay va try 6 nguai Viet Nam 6 3 cm duai n6p khuSru, 3% c6
nguyen uy a gala canh tay, 1,5% dung mach tru c6 nguyen 6y tit nach, trong truting hap nay
&Ong mach tru nha khong tham gia tao nen cung do, ng mach gan tay nong, do dO dung mach
giita phat tridn ldn bat the ang va xu6ng gop phan tao nen cung Ong mach gan tay nong.

Than kinh quay Than kinh try

Cd canh tay Ddng mach canh tay

Than kinh gifla

Ddng mach quay Ddng mach try

Nhgnh nong
than kinh quay
Cd gan tay dal

Cd ggp CC gip c6 tay try

co tay quay Than kinh try

Ddng mach quay Xuting d•Ou

Ddng mach vg than kinh try
Than kinh gin

Hinh 6.6 : Mach mau va than kinh cizng tay a mot so vi tri moc quan trong

97
 3.3. THAN KINH
Viing cang tay track c6 ba than kinh.
3.3.1. Than kinh tru (H.6.4, H.6.6) di tii phia sau mom tren 16i cau trong den phia ngoai
micrng dau r6i di phia trtidc mac gill gan gap de van ban tay. cang tay than kinh try nam
tru6c co gap cac ngon sau va sau car gap c6 tay tru. BOng mach try di cang \Ted than kinh try 6
2/3 dutfi va nam ben ngoai than kinh tru. Cf phia tren c6 tay than kinh tru cho nhanh van
dOng mot co radi : ca gap co tay tru va ni.ta trong ca gap cac ngon sau (ng6n 4 va 5).
3.3.2. Nhanh 'long than kinh quay : la mot trong hai nhanh ding cila than kinh quay.
Sau khi di qua bao khdp khuS7u, than kinh di xu6ng phia sau car canh tay quay, phia co
dui c6 tay quay dai, raj di ra phia sau gitia hai co nay va ra dutri da 6 khoang 3,0 cm tren
mom tram xu'ung quay de xu6ng cam gide cho nista ngoai mu tay. Bong mach quay nam ben
trong va di ding v6i than kinh quay 6 1/3 gilia cang tay.

Eking mach canh tay

Ddng mach Nhanh tn/dc

quat ngudc quay
Nhanh sau
Ddng mach quat ngu'dc try
DOng mach
qugt ngudc gian
Ddng mach gian cot chung
Ddng mach
gian cot sau

Ddng mach giCia

Ddng mach quay Ddng mach gian cot trudc

Ddng mach try

Nhanh gan c6 tay

Nhanh gan co tay

Nhanh mu a tay

Nhanh mu c6 tay
Nhanh gan tay sau
Nhanh gan tay nOng

Hinh 6.7 : DOng mach quay, clOng mach tru va cac nhanh ben

98
 3.3.3. Than kinh giiia (H.6.4, H.6.5) di tii giaa ngp ggp kl-iuSiu 416n Oita n6p gap co tay theo
true giiia tang tay (vi vay có ten la than kinh Than kinh di sau ca sap trim hoac giiia 2
dau cua ca nay, sau han ca gap c6 tay quay, co ggp cac ngon nong (trong bao ca nay) va cd gan tay
dai. Phia sau than kinh giita la cac Cu ph6 trtrac 'along tru : cu canh tay, cu gap cac ngon sau. Than
kinh giiia bat cheo dong mach tru a 1/3 tren tang tay, va di kern vai dOng mach giiia (thd6ng la
met nhanh nh6). Than kinh giCra van Ong tat ca cac ca \Tung tang tay tru'ac (ngoai trir ca gap c6
tay tru va nita trong cd ggp cac ngon sau thi dove van citing bdi than kinh try). Rieng nhanh van
dong cho ca sap vuong goi la day than kinh gian cat trade (n.interosseus anterior). O met phan ba
du'ai tang tay, than kinh Oita di cling vdi 4 gan ca gap nong cac ngon. Than kinh la thanh phan d
nong nhat va ngoai nhat so vai cac gan nay (H.6.2 va 6.4).

VUNG CANG TAY SAU

(regio antebrachii posterior)

1.mai HAN
Vang tang tay sau có nen la mat sau 'arcing tru, mat sau mang gian cot, mat sau va mat
ngoai wang quay. Cac giai han trong va ngoai giang nhti d yang tang tay truac.

2. LOP NONG
2.1. DA VA LOP TO CHeC TE BAO DWI DA : Datdi lap da mem mai la met mang tinh
mach va cac nhanh cling c6a day than kinh bi tang tay trong d trong, cua day co' bid ngoai va
nhanh bi tang tay sau (n.cutaneus antibrachii posterior) c6a day quay d &a.
2.2. MAC NONG. Rat day, nhat la ar phia tren.

3. LOP SAU
3.1. CAC VUNG CO CANG TAY SAU. Cac cu \Tang cAng tay sau xgp thanh hai lap, met
ldp nong va met lap sau. Lap nong chia lam hai nhom, nhOm ngoai va nhom sau.
3.1.1. Nhom ngoai cua ldp nong (H.6.1, H.6.8) co ba ca :
* Cc/ canh tay quay (m.brachioradialis).
Nguyen ay : 2/3 tren g6 dm mom tren 16i cau ngoai miang canh tay, vach gian co ngoai canh
tay.
Barn tan : nen mom tram xaang quay.
Ddng tdc : ggp tang tay, sap tang tay ne'u tang tay dang ng6a, va ngira tang tay ne-u
tang tay dang sap.
* Cd du8i co tay quay dai (m.extensor carpi radialis longus).
Nguyen ay : 1/3 du'ai g6 cua mom tren 16i cau ngoai xdang canh tay, vach gian co ngoai
canh tay.
Beim tan : nen Wang ban tay II.
Ddng tdc : duoi va dang ban tay, c6 dinh co tay trong luc ggp va du6i cac ngOn tay.

99
 Cd du6i cac ngon tay

Cd du6i ngOn lit

(Th Ca ngua

Than kinh gian cot sau

Ca du6i c6 tay try

Cd dang ngon cal dai

Cd du& ngOn cal ngan

DOng mach gian cot sau

Cd du& ng6n cal dai

Cd du6i ng6n tro

Hinh 6.8 : Wing tang tay sau

* Cd duoi co tay quay ngAn (m. extensor carpi radialis brevis)
Nguyen icy : mom teen 161 cau ngoai xdong canh tay.
Barn tan : nen 'wrong ban tay III.
D'Ong tcic du6i va dang c6 tay.

3.1.2. Nh6m sau cua lap nong (H.6.1, H.6.8) cif) b6n co.
* Cd du6i cac ngon (m. extensor digitorum)
Nguyen Cty : mom teen 161 cau ngoai )(acing canh tay, mac cang tay.
Barn tan : b6n gan cl6n nen 'along d6t cac ngon tay II, III, IV, V.
DOng tcic : duoi ngon tay va co tay.

100
 * Cd duoi ngon tit (m. extensor digiti minimi)
Nguyen uy : mom tren 16i cau ngoai xu'ung canh tay, mac cang tay.
Barn tan : mu Mt On xtrOng ngon tay V.
Ddng tete : dui ng6n 6t.
* Cd duoi co tay tru (m. extensor carpi ulnaris)
2
Nguyen : mom tren 16i cau ngoai xacing canh tay, mac cang tay.
Barn tan : nen cilia xumg ban tay V.
DOng tdc : du6i va khop ban tay, c6 Binh co tay trong lac g6p va dui cac ng6n tay.
* Cc, khuSru (m. anconeus)
Nguyen uy : mom tren loi cau ngoai xming canh tay.
Barn tan :136 ngoai mom khuSru va mat sau xu'o'ng try.
Thing tdc : dui cang tay.
3.1.3. Cac cd cua ldp sau (H.6.1, H.6.8).
* Cc, dang ng6n cai dai (m. abductor pollicis longus)
Nguyen ay : mat sau xucing tru, xiiiing quay va mang gian c6t.
Barn tan : nen xu'crng Mt ban tay I (phia ngoai).
D'Ong tcic : dang ng6n cai va ban tay.
* Cd duoi ng6n cai ngAn (m. extensor pollicis brevis)
Nguyen uy : mat sau xoong quay va mang gian c6t.
Barn tan : nen xu'ung dot gan ng6n cai.
Being tcic : duOi d6t gan ng6n cai, clang ban tay.
* Cd duoi ng6n cai dal (m. extensor pollicis longus)
Nguyen uy : mat sau 1/3 glib. )(dung try, mang gian c6t.
Barn tan : xthing Mt xa ngon cai.
Eldng tdc : dui Mt xa ngon cai, dang ban tay.
* Cd duoi ngon tr6 (m. extensor indicis)
Nguyen ily : mat sau xoong tru, mang gian c6t
Barn tan : veto gan ng6n trO cua c6 du6i cac ngon tay de tang cii6ng cho gan nay.
Ddng tdc : dui dot gAn ng6n trO.
* Cd ngiia (m.supinator)
Nguyen riy : mom tren 16i cau ngoai Wang canh tay, day chung ben ngoai, day chung yang
quay, mao cc, ngika tay )(acing tru. Co xgp lam hai ldp ch6ng len nhau va qugn quanh phia ngoai
co xuzing quay.
Barn tan : mat ngoai va b6 sau laic:mg quay.
Ddng tcic : ngiia cang tay va ban tay.
Dac digm chung cua cac co viing cang tay sau la :
— Cac cc( vi ng cang tay sau nam a b6 ngoai va mat sau cang tay.

101
 —Cac co lap nong trot thanh gan a khoang giaa cang tay, cac lap co sau trot thanh gan a
1/3 xa cia cang tay.
—Tat ca cac co dm ving au do cac nhanh ben hoac nhanh cling sau cua than kinh quay
chi ph6i.
3.2. MACH MAU VA THAN KINH VUNG CANG TAY SAU (H.6.8) nam giita lap co nong
va lap co sau. Wing cang tay sau có do, ng mach va than kinh gian c6t sau.
— DOng mach gian cot sau (a. interossea posterior) la nhanh cia Ong mach gian c6t
chung, có hai tinh mach di kern.
—Than kinh gian c6t sau (n. interosseus posterior) la nhanh cling sau cia than kinh quay
van do, ng tat ca cac co dia. ving cang tay sau, trif ccc canh tay quay va co dui c6 tay quay dai la
do cac nhanh ben cac than kinh quay chi ph6i. Than kinh gian c6t sau, sau khi tach ra cling
with nhanh cling nong cia than kinh quay a ranh nhi dau ngoai cua ving khuSTu trade thi di
giaa hai hip cac ngaa rei toa ra thanh nhieu nhanh a giaa hai hip co dia ving cang tay sau de
van dOng cac co ving nay (H.6.8).

CAU HoI TRAC NGHIEM

Chon cau tra loci ding nhat

44. Ca nao sau day KHONG thuOc lop sau ving cang tay sau :
a) Cu du6i nem at.
b) Cu du6i nen tro.
c) Co dui ngon cai dai.
d) Co dui nem cai ngdn.
e) Co dang ngon cai dai.
45. Co nao sau day KHONG có d khu track cang tay :
a) Ca gap ngon cai dai.
b) Ca gan tay
c) Co sap vuong.
d) Co canh tay quay.
e) Ca ggp co tay quay.
46. Di ding vai than kinh giaa la :
a) Do, ng mach giaa, the xuat phat tit Ong mach gian cot chung.
b) Dung mach gift, thd6ng xuat phat tit ang mach gian c6t
c) DOng mach gian c6t tru'oc, xuat phat tit &Ong mach tru.
d) DOng mach giaa, tinging xuat phat tii d0ng mach tru.
e) acing mach gian cot traarc, xuat phat tii dOng mach canh tay.

102
47. Bo mach than kinh gian c6t sau g6m :
a) Wing mach gian cot sau, nhanh cUa dOng mach gian c6t chung.
b) Than kinh gian c6t sau, nhanh caa than kinh
c) Than kinh gian cot sau, nhanh dm than kinh quay.
d) a va b dung.
e) a Ira c dUng.

48. Than kinh quay KHONG van dOng cho co :

a) Dang ngon tay cal dai. d) Du6i ngon tay cai ngdn.
b) Dang ngon tay cai ngdn. e) DuOi c6 tay quay dai.
c) Dui ngon tay cal dai.

Cau 49, 50, 51, dung chung bang tra ldi sau :
I. Co sap tron. V. Ca gap c6 tay tru.
II. Cu gap cac ngon nong. VI. Co gap ngon cai dai.
III. Cu gap cac ngon sau. VII. gan tay dai.
IV. Co gap c6 tay quay. VIII. Co sal) vuong.
Chon nhiing so thich hdp cho cac cau hoi sau : (Chun 1 hay nhi8u s6).
49. Nhung co thuOc ldp nong vOng cang tay tru'oc la :
50. Nhiing co thuOc ldp gala vOng cang tay trade la :
51. Nhang co thuOc h p sau vOng cang tay trWic la :
Dung hinh ye chfol day de tra Ioti cac cau hoi 52, 53, 54, 55, 56.

103
52. Chi tigt s6 (1) tren hinh ye la :
a) Ca sap vuong.
b) Ca gap ngon cai dai.
c) Mot phgn ca ggp cac ngon sau.
d) Ca ggp co tay quay.
e) Tgt ca dgu sai.
53. Chi tigt s6 (2) tren hinh ye la :
a) 'Xing mach canh tay.
b) DOng mach gifia.
c) Do, ng mach try.
d) Bong mach gian cot.
e) Thong thddng khong c6 dOng mach nao d vi tri nay.
54. Chi ti6t s6 (3) tren hinh ye la :
a) Ca dui cac ngOn tay.
b) Ca du6i co tay tru.
c) Ca du8i nem cai na.n.
d) Ccc duOi ngon cai dai.
e) Cd duOi nem Ot.

55. Ca dang ng6n cai dai nhra d vi tri :

a) a
b) b
c) c
d) d
e) Khong thgy duvc tren thigt a nay.
56. Ve them vao hinh ye vi tri (ngu co) cua cac cd :
- Ca canh tay quay.
- Ca duOi c6 tay quay dai.
- Cd dulii co tay quay ngAn.
- Ca ngda.

104
 Cd dueii c6 tay quay ngan
Than kinh cd gip cac ng6n n6ng
Than kinh gitia
Cd sap trOn
Cd gip cac ng6n nOng
Cd duOi c6 tay quay dai
Cd canh tay quay Cd gap c6 tay quay

Nhanh nong than kinh quay Cd gan tay dai

Cd sap trOn ---
DOng mach quay

Cd ggp cac ngOn sau

Cd gap c6 tay try

Co ggp ng6n cal dai

• DOng mach try

DOng mach va than kinh
gian cot trUdc
Than kinh tru

Than kinh giCra

_ Cd sip vuong

Gan co' gan tay dai

Gan cd gap c6 tay quay

Anh IV : Vang cdng tay truck (lap selu).

105
 BAN TAY

MUC TIEU BAI GIANG

A. MUC TIEU L)-( THUYET

1. Kg ten cac ca, chile nang cac car theo tang o, than kinh chi ph& cac cci cid Ira giai thich
W the cUa ban tay khi bi liet cac than kinh quay, gida va try.
2. MO to thing di, lien quan cac nhanh cling cUa than kinh gala, than kinh tru, than
kinh quay d ban tay.
3. re so do cac cung clOng(mach d gan tay, va hinh chie-u cung mach gan tay nong tren da.
4. Neu cac cgu tao cUa ban tay (xuang, car, clOng tac) thich dng vdi chile nang cam nam cUa
ban tay.
5. MO to cac bao hoat dich va bao sdi cUa ban tay.

B. MUC TIEU THeC TAP

1. Chi dude tren xac, mo hinh, tranh ye cac cd d ban tay, cac bao hoat dich va cac bao sdi.
2. Chi dirge teen xac cac cung dOng mach, cac nhanh ding cUa than kinh gida, than kinh
tru, than kinh quay a ban tay.

GIOI HAN C1TA BAN TAY

Ban tay gidi han to nep ggp co tay xa nhal den dau the nem tay, di dc chia lam hai
phan : gan tay va mu tay.

GAN TAY
(palma man us)

1. LOP NONG
1.1. DA VA T6 CHeC DWI DA. Da day va dinh chdc trii d yang mo cai. Teen mat da d

106
dau ngon va ban tay c6 cac nap van da dac trung rieng cho tang ngtki va thing quan the ngutri.
1.2. MACH VA THAN IUNH NONG. Tinh mach nOng rat nha va it. Than kinh 'long g6m
c6 nhanh bi cUa day than kinh gala or phia ngoai, cUa day than kinh tru phia trong va cua
day quay va day cu bi a phia tren.
1.3. MAC NONG. Mac lit:mg day a giila goi la can gan tay va mong d hai ben mo cal va
m6 ut. 0 phia mo cai, mac bam to lats ngoai xurung d6t ban tay I clan be( truck xu-ung d6t ban HI
tao nen o mo cai. O phia m6 at, mac bam to bd truck cua xuung d6t ban V tao nen 8 mo
Ghia o mo cai vb.o mo tit la o gala c6 gan cac car gap (H.7.1).
1.4. CAN GAN TAY. Can car gan tay dai bat cheo phia trudc mac gig gan gap, den gan tay
chia lam b6n dai r6ng Mn nen b6n ngon tay. O gan dau cac )(acing ban tay, cac dai nay n6i
nhau bai cac bo ngang (fasciculi transversi). Gan 136 cac nein tay, c6 nhang dai can ngang
rieng bi8t khac goi là day chang clot ban tay ngang 'long (lig. metacarpeum transversum
superficiale).

2. LOP SAU.
2.1. MAC G117 GAN GAP (retinaculum flexorum). Mu c6 tay 16i theo chi6u ngang do tac
dung cUa mac gia gan gap. Mac gill gan gap ding vol cac xLiong c6 tay tao thanh mot ang
xriung xu goi là 6ng c6 tay (canalis carpi) (H.7.3). Ben trong, mac nay barn vao xuung dau va
moc xu'ung m6c, ben ngoai barn vao cu mit:mg thuy6n va ca )(dung thang. Mac nay gift cac gan
gap khong bat ra ngoai khi c6 tay gap.
2.2. CAC CO GAN TAY (H.7.1).

Gan cd NgOn cai nong- — Gan cd ggp

gaP
cac ng6n sau
Ng6n cal dai
Cd giun
Cd gip ng6n cal ng 7- De:mg mach va
th4n kinh gan
ngon chung
,—. Cd gap ngrin Ot nggn
Cd clang ngon at
Ca clang ngon cal ngaq
Cd ddi ngon ut
Cd { Ngon cal ngan
duoi Gan cd du&
Ng6n cal dai ngon at
Cd gian c6t gan tay I
DOng mach
gan d6t ban tay
Cc khep ng6n cal

Cd gian c6t mu tay

Cd gian cod
gan tay II, III, IV
Gan cd du6i cac
ng6n tay

Hinh 7.1 : Thie't d6 ngang ban tay qua cac xudng clot ban tay

107
 D6ng mach gan
ngon rieng

D6ng mach gan it

ng0n chung D'Ong mach quay
ng6n tro
106ng mach gan
(Kit ban tay Cung gan tay sau
Dting mach
ng6n cal chinh
Nhanh gan
tay sau
Cung gan tay nOng

Nhanh gan tay nOng

D6ng mach try

D6ng mach quay

Hinh 7.2 : Cung dOng mach gan tay Wong va sau

Cac co gan tay chia lam ba nhom : nhom co mo cai o ngoai, nh6m co me) id u trong, cac
gan gap va cac co giun i gitia. Ngoai ra con c6 b6n car gian cot -gan tay se duroc mo too phan
mu tay.
2.2.1. Cac cd mo cai (H.7.1, 11.7.4). Co b6n co :
* Cd clang ng6n cai ngAn (m.abductor pollicis brevis).
Nguyen ziy : Mac gill gan gap, cu )(acing thuyen, cu xtiong thang.
Barn tan : Phia ngoai nen xuong d6t gan ng6n cai.
136ng tcic : Dang ngon cai, va phan nao d6i ng6n cai.
* Cd ggp neon cai ngaln (m. flexor pollicis brevis).
Nguyen ziy : — D'au nong (caput superficiale) : cu )(acing thang, mac giff gan gap.
—Dau sau (caput profundum) : xtiOng the va xtiOng ca.
Barn tan : — D'au noting : phla ngoai cua nen xticrng d6t gan ng6n cai.
—D'au sau : phia trong cua nen xuong d6t gan ngon cai.
D'Ong tetc : Gap Mt gan ng6n cai.
* Cd cloi ngon cai (m. opponens
Nguyen ziy : Mac gia gan gap, cu )(dung thang.
Barn tan : 136 ngoai cua xuong ban tay I.
DOng tete : D6i ngOn cai vai cac ngon khac.

108
* Cd khep neon edit (m. adductor pollicis).
Nguyen ay : cheo (caput obliquum) : xtking ca, nen )(acing ban tay II va III.
— Dau ngang (caput transuersum) : mat trdoc xticIng ban tay III.
Barn tan : Ben trong nen xuang d6t gay ngon cai.
Bong tac : Ichep ngon cai va phan nao d6i ngon cai.
2.2.2. Cac cd mo -tit (H.7.1, H.7.4) Co b6n co :
* Cd gan tay ngAn (m. palmaris brevis).
Nguyen ziy : Can gan tay, mac gia gan gap.
Barn tan : Da bd trong ban tay.
Bang tac : Cang da gan ban tay.
DOng mach try
Cac gan gap cac ngon nOng
Mac girl cac gan gap Thin kinh try
Thin kinh giaa
Gan gap c6 tay quay
Gan gap ng6n cai dai Cac gan gip
cac ngon sau

A. CAT QUA HANG DUO! XUONG co TAY

Gan cci gan tay dai lc-Yang mach try
Thin kinh gia'a Thin kinh try

Ong c6 tay

B. CAT QUA HANG TREN )(YONG co TAY

Hinh 7.3. Thie't d6 ngang qua 6ng co tay

* Cd clang ngon tit (m. abductor digiti minimi).

Nguyen ziy : Xuzing dau va gan co ggp c6 tay try.
Barn tan : Ben trong caa an )(dung d6t gan nem at.
Bang tac : Dang ngon Cit va giap vao dOng tac gap d6t gan ngOn
* Cd gap ngon tit ngAn (m. flexor digiti minimi _brevis).
Nguyen ay : Mac gal gan gap, moc xuccng moc.
Barn tan : Ben trong cua nen Wang d6t On nem Cit.
Dang tac : Ggp ngon

109
 * Cd d6i ngon ut (m. oppenens digiti minim,i).
Nguyen iffy : Mac gift gan gap, mac xuang m6c.
Brim tan : Bar trong xtrang ban tay V.
DOng tdc : Lam sau long ban tay, du'a xdang ban tay V ra track.
2.2.3. Cac On gap (H.7.1, H.7.5).
Cac gan ca gap cac ng6n nong va gap cac nen sau sau khi di qua 6ng c6 tay thi xe-p
thanh hai lop : b6n gan gap cac ngon tieing a hip trade va b6n gan gap cac ngOn sau a lap sau.
Den ng6n tay, cac gam ca gap cac ng6n nong tach doi nen goi IA gan thiing va bam vao hai ben
mat track d6t giiia. Gan ca gap cac ngon sau chuff qua ch6 tach doi ctia gan co gap cac ng6n
nong nen goi la gan xuyen va barn vao mat truck dm nen xuong d6t xa. Moi ch8 tach doi ctia
gan ca gap cac ng6n nong con cho mot tee" can di vg ben d6i dien. Hai tre nay bgt cheo chit
thap a phia truck kherp gian d6t gin, tao thanh giao thoa gan (chiasma tendinum). Cac gan
gap duvc boc bai cac bao hoat dich cac ngon tay (vaginae synoviales digitorium manus). Bao
gan co' gap ngOn cai dai (vagina tendinis m.flexoris pollicis longi) a ngoai, keo dai den d6t ngon
cai va bao hoat dich chung ciia cac ca gap (vagina synovialis communis mm. flexorum) boc lay
cac gan ca gap cac ngon 'long va sau. Trong phgn lan cac tru'ang harp, bao twat dich chung caa
cac co' gap cac neon lien tuc yeti bao hoat dich nein tay ut va bao gan co gap ngon cai dai. Do
do, nhiem trong bao hoat dich ngon ut có the lan clan nem cai, va ngutqc 141. Ci phin cu6i cac
gan gap cac ngon ming, gap cac ng6n sau va gap ngon cai dai CO cac nep hinh tam giac goi la
dai nggn (vinculum breve). Cac gan ca gap nong va gap sau, phia trade cac 'along d6t gin va
&St gia'a có cac phgn gi6ng nhu sai chi, goi la dai dai (vinculum longum). Cac dai gan (vincula
tendinum) n6i tit la tang den Id thanh ciia bao hoat dich va cung cap mau cho cac gan gap.

Dung gan ng6n chung cgu ngang Co khep

mach gan &it ban tay
cfau cheo ngon cal

Cd clang ngOn ut — .
Cd gip ng6n Of ngan

Co doi ngon tit

Cd 'dung
ngon cai ng•an
Cung gan tay sau Cd gap

Cd d67 ngon cal

DOng mach try

Hinh 7.4 : Cdc ca mO cai vd mo tit vd cung gan tay sew

110
 Bao hoat dich
ngon tay

Cac cd giun
Gan Op
ngon sau

Giao thoa
n Bd gan cd gap
ngdon cal dai

Moc
Airing m6c Mac gill cac
nOng gan gap
Gan ggp Xuring
ngon tay cpu
Bao hogt dich chung
cac cd gap ngon
say
A. CAC GAN GAP
B. BAO HOAT DICH VA CAC CO GIUN

Hinh 7.5 : Cac gan gdp bao hoat dich va cac ca giun

2.2.4. Cac c 1 giun (mm. lumbricales) (H.7.1, H.7.5B).

Co b6n co giun danh s6 this ty' tit ng6n cai la 1, 2, 3, 4.
Nguyen ziy : Barn vao cac gan co gap cac ng6n sau : hai coi giun 1 va 2 phat xuat til ben
ngoai gan ngon hai va ngon ba, hai ca giun 3 vb. 4 phat xuat tif hai gan 1c6
can (ngOn bon Ara ng6n nam).
Barn tan : Phan ngoai cac gan du6i cac ngon.
bong tac : Gap d6t 1, du8i d6t 2 Ira 3.
Tat Ca cac co ciia gan tay (trif ba coi nong cua me cai va hai cd giun 1 va 2 do day than
kinh gifia) deu do nhanh ding sau da than kinh try van Ong.
2.3. BAO XCi NGON TAY : (vaginae fibrosae digitorum manus) (H.7.6A). Phia trade mb'i
ngon tay, can gan tay lien tyc vdi bao xo ngon tay. Bao xo nay barn vao mat trcidc cua cac

111
 Day chgng dot ban
tay ngang nong

Phgn vOng Phgn cheo

bao xd bao xd

Cd gan
tay nggn
Mac git7
cac gan Op
N.•••■•1

A. BAO X0 NGON TAY

B. CAN GAN TAY

Hlnh 7.6 : Can gan tay va bao xd ngon tay.

xtiOng Mt ng6n tay. Nhu• vay, bao xa, di qua ba khdp : khdp ban ngon, khap gian Mt an, khap
gian Mt xa. Phia trade cac khdp nay, bao xa long leo, tao thanh phan Ong bao xa (pars
anularis vaginae fibrosae). Con phia trade the Mt gan va gifia, cac sal dan cheo nhau rat ch6c
goi la phan cheo bao xa (pars cruciformis vaginae fibrosae).
2.4. THAN KINH GAN TAY.
2.4.1. ThAn kinh try. Than kinh tru di vao ban tay gida xurang dam va mOc xYang moc, a
phia trutic mac gid gan gap, phia sau co gan tay ngan, chia lam hai nhanh : nhanh nong
(ramus superficialis) va nhanh sau (ramus profundus). Nhanh nOng phan phol cam gide cho
mot ngon rutii ben trong qua cac than kinh gan neon chung (nn. digitalis communis) va cac
than kinh gan ng6n rieng (nn. digitalis palmaris proprii), van dOng ca gan tay ngan, va cho
nhanh n6i v6i than kinh gida. Nhanh sau van &Ong ba car con lai cua mo r8i vOng qua ba
dudi m6c xuang m6c di sau vb.° ban tay, van dOng tat ca cac ca con lai cua gan tay nam ca
do day than kinh gifia)
2.4.2. ThAn kinh gii?a. Than kinh gida di phia sau mac gid gan gap. Ra khoi ang co tay,
than kinh nam sau can gan tay, phan nhanh cam giac cho ba ngon tay ru'Eri ben ngoai qua cac
than kinh gan ngOn chung va rieng, va nhanh van dOng cho nam ca : ca dang ngOn cal ngan,
c6 gap ng6n cai ngg.n (dau ca dai nem cai, cac ca giun 1 va 2. Than kinh gida con cho
nhanh n6i \Teti than kinh tru (ramus communicans cum n. ulnari).
2.5. MACH GAN TAY. Gan tay claqc cap mau bai cac do, ng mach try va Ong mach quay.
Sy cap mau phong phi' do thong not gida hai dOng mach thanh cung dOng mach gan tay nOng
va gan tay sau.

112
 Than kinh gan
ng6n rieng
Cac nhanh cho
cc giun I va II

Than kinh gan

ng6n chung

nhanh sau
Than kinh try
{ nhanh tieing

Than kinh giaa

Hinh 7.7 : Than kinh a gan tay.

2.5.1. Cung gan tay /long (arcus palmaris superficialis) (H.7.2). La cung Ong mach
'long (lave tao thanh do sa tip not cilia &Ong mach tru vdi nhanh gan tay nong cua ding mach
quay. Wing mach try di xuong ben ngoai xu'ung dau, cung vdi than kinh tru, nam sau cc gan
tay ngan. Sau do, hadng ra ngoai theo mot dadng vach tii bar ngoai xu'ung dau dgn ke ng6n tay
this hai va thit ba, di giaa can gan tay va cac gan gap red not vdi nhanh gan tay nong (ramus
palmaris superficialis) caa Ong mach quay (nhanh nay xuat phat d co tay ngang mac mom
tram xaung quay, bat cheo hoac xuyen qua cac cc mo cai de n6i vdi dOng mach try) Dinh cung
ngang mac da dng ngang qua 136 dudi ngon tay cai khi neon nay dang ra hgt sac.
Cung gan tay nong cho cac nhanh Ong mach gan ngon chung (aa. digitales pal mares communes)
va &Ong mach gan ngon rieng (aa. digitales palmaris propriae) cho ba ngon rudi ben trong.
Nen cha Y rang cac than kinh va mach mau gan ngon khong ti.6p xac vdi cac xarorng d6t
nem, ma tip xtic vdi bao xc ng6n tay. Cho nen khi rach doc ng6n tay trong phan thuat, nen
rach o phan da canh ngon tay tigp xtic vdi xuung de tranh lam tin thaung mach mau va than
kinh.
Cung dOng mach gan tay d ngadi ViOt Nam dauc chia ra lam 3 nh6m va 11 dang.
—Nhom I : Cung Ong mach gan tay nong chi!' ygu tao nen do dOng mach try 75,3%
—Nhom II : Cung dOng mach gan tay 'long tao bdi dOng mach try va nhanh quay gan tay.
— NhOm III : Cung Ong mach gan tay nong vdi cau true bat thadng do sa g6p phan
cilia dOng mach giaa.
2.5.2. Cung gan tay sau (arcus palmaris profundus) (11.7.4). Tao nen do sa not tigp cilia

113
Ong mach quay vdi nhanh gan tay sau cUa 0'11g mach tru. DOng mach quay sau khi di qua
mat sau cUa cac gan ca dang ngOn cai dai, du6i ngOn. cai ngan, du6i ngOn cai dai d co tay, thl
di vao gan tay giiia hai )(d
)(dung d6t ban tay I va II. day dOng mach quay cho nhanh Ong
mach ngon cai chinh (a. princeps pollicis) va dung mach quay nem tro (a. radialis indicis), cap
mau cho mot ngon rued ben ngoai. acing mach quay chui qua giCia hai dau cUa cc; khop nem cai
di trulfic nen cac xuzing ban tay II, III va IV va not vdi nhanh gan tay sau (ramus palmaris
profundus) cua dOng mach tru (nhanh di theo nhanh sau cua than kinh tru, u6n quanh b6 da6i
cUa moc xurang m6c va xuyen qua nguyen Uy cUa co doi ngon
Cung gan tay sau cho ba dOng mach gan d6t ban tay (aa. metacarpeae palmares) n6i vdi
ba Ong mach gan ngon chung cua cung gan tay nong, va sau nhanh xuyen (rami perforentes)
qua ba khoang gian cot II, III va IV not vdi ba dOng mach mu ban tay (m6i khoang gian cot c6
hai nhanh xuyen, mot nhanh xuyen gan va melt nhanh xuyen xa).

MU TAY
(dorsum man us)

1. LOP NONG.
1.1. DA VA TO CHIYC DWI DA. Da mang va it to charc t6 bao (lath da.
1.2. MACH VA THAN KINH NONG. Co tinh mach dau va tinh mach ng6n ut tao thanh
cung tinh mach mu tay. Than kinh la cac nhanh bi mu tay cUa day quay va day tru.
1.3. MAC NONG. Mang manh dinh d phia tren vdi mac gift gan cac ca du6i va d phia
dad vdi gan cac ca du6i. Mac dinh a hai ben vao )(dung d6t ban I va xuzing d6t ban V.
1.4. LOP GAN. Gem cac gan ca tit khu cang tay sau di xu6ng nhu' : gan cc; dang ng6n cai
dai, gan c6 du6i nen cai ngan, gan du6i nem cai dai, gan du6i ngon tr6, gan du6i cac ngon
tay, gan du6i ngon ut va gan du6i c6 tay tru (H.7.9).

Tryc ban tay

A. CO GIAN COT MU TAY B. CO GIAN COT GAN TAY

Hinh 7.8 : Ccic ca mu tay

114
2. LOP SAU.
2.1. CAC CO MU TAY (H.7.1, H.7.8). Co tam co gian cot nam giita cac xu'ong (161 ban tay.
Cung c6 the to cac co nay d vi ng gan tay vi cac co gian c6t na'm d cac khoang gian c6t la ranh
gith giCra vOng gan tay va vimg mu tay (xem phAn gan chan).
—Ban ca gian at mu tay (mm. interossei dorsales) phat sinh tit cac bar cUa xdong ban tay
lan can (co &foe danh s6 tit ngoai vao trong).
—Mn ca gian c6t gan tay (mm. interossei palmares) phat sinh tit mat trade cac xdong ban
tay I, II, IV va V.

Dana mach
mu ngOn tay

D6ng mach Cd gian c6t

mu ban tay mu tay

Mang mu c6 tay

Nhanh mu c6 tay
D6ng mach quay cu'a long mach try

CO dang ngon cai dai

Co duoi c6 tay try
Cd du6i ngon cal ngan

quay dai
Cd du6i co tay Cd du6i ng6n cal dal
quay ngari

Hinh 7.9 : Mang dOng mach mu co' tay.

— Ca tam ca gian cot clZu barn vao 'Wong dot gan va gan dui cUa ngon II, III, IV, V : hai
co gian c6t mu tay I va II barn vao ben ngoai cac ngOn II va III; hai ca gian c6t mu tay III va
IV bam vao ben trong ngOn III va IV. Co gian cot gan tay I va II bam vao ben trong cUa hai
ngOn I va II; co gian cot gan tay III va IV barn vao ben ngoai ng6n IV Ira V (xem cac mid ten
H.7.8).
—Ccic cc gian cot va cc giun c6 tac dung chung la gap khdp ban deft va du6i khdp gian d6t
gam va khdp gian dot xa. Ngodi ra co gian cot mu tay con dang cac ngon, co gian cot gan tay
khep cac ng6n.

2.2. MACH MAU VA THAN KINH. Mu tay cluuc cap mau bai mang mu c6 tay (rete carpi
dorsale) qua cac &Ong mach mu ban tay (aa. metacarpeae dorsales) va cac dOng mach mu ngOn

115
Nhanh Ong mach gan tay nong
Nhanh clOng mach gan tay sau

Than kinh giva Nhanh nong than kinh try

Nhanh co mo ut Nhanh not giCia - try

Nhanh trong ngon at
Cung DM gan tay nong

DM gan ngdn chung thlY 5 Than kinh gan ngon chung this 4
DM gan ngon chung thu nha-t
Ddng mach gan ngon chung
Nhanh ngoai ngon giCra

Nhanh ngoai ngdn tro

Anh V : Lap mach - Than kinh yang gan tay.

116
 Day than kinh
tren dOn
Day
Day
than kinh nach
than kinh nach

Day Day than kinh Day

than kinh quay bi canh tay trop than kinh quay

Day than kinh Day than kinh Day than kinh

cd bi bi c'ang tay trong cO 61

Day
Day than kinh than kinh quay
giCia Day than kinh try
Day
than kinh git7a

A. MAT TRUOC B. MAT SAU

Hinh 7.10 : Sc, do cam gicic chi tren.

tay (aa. digitales dorsales). Mang mu c6 tay tao bai cac nhanh mu co tay cua dOng mach quay
va dOng mach try (H.7.9).
Mu tay duOc phan ph6i cam gide phan ldn bdi than kinh try va than kinh quay, va mot
phan nha bdi than kinh giiia (H.7.10).

CAU HOI TRAC NGHIEM

Chon cau tra loci dung nhgt

57. Cac cd giun :

a) Giim 5 co. d) b va c &mg.
b) Barn vao gan g'4 cac nen sau. e) a, b va c &mg.
c) Tat ca ditoc chi ph6i bdi than kinh Oita.
58. Cau nao sau day SAI :
a) Car gian cot mu tay khep cac ngon tay.
b) Ngon Lit d6i dipc la do co d6i ngOn Ut.
c) Ngon tro co rieng mot cc dutii.
d) Ngon ut có rieng met co A).
e) Ngon cai có rieng mot car kW.

117
59. Cung citing mach gan tay sau &lac cat.' tao chU yeu bai :
a) DOng mach quay.
b) Wing mach tru.
c) Nhanh gan tay sau cua dOng mach tru.
(I) a va c &mg.
e) b va c dung.
60. Chi fiat nao sau day KHONG thuOc cung gan tay sau :
a) Cho Ong mach ngon cai chinh.
b) Cho Ong mach quay ngon trO.
c) Cap mau cho 3 ngon rtlai ben trong.
d) a va c thing.
e) b va c eking.
61. Chi ti6t nao day KHONG thuOc cung gan tay nong :
a) Duac tao cha yeu bai dOng mach tru.
b) Cap mau cho mot neon nidi ben ngoai.
c) Cho cac Ong mach gan ngon rieng.
d) Cho cac Ong mach gan ngon chung.
e) Co nhan mau cUa Ong mach quay qua nhanh gan tay

62. Cau nao sau day KHONG DUNG :

a) Mac gilt gan duoi cung v6ci xuang c6 tay tao thanh 6ng co tay.
b) Gan cac ca gap nem nong va sau qua 6ng co tay xep thanh 2 lap.
c) Gan gap cac ngon nong phia truac.
d) Gan gap cac nem sau oc phia sau.
e) Gan gap cac ngon nong goi la gan thUng, gan gap cac nen sau goi la gan xuyen.
(Xem them bat 2)
Cau 63 Ara 64. Choi".
a) Neu 1, 2, 3 dung. d) Neu chi có 4 dung.
b) Neu 1, 3 clang. e) Neu 1, 2, 3, 4 deu &mg.
c) Neu 2, 4 dung.
63. Than kinh try :
1. Xuat phat tii bó trong dam rei canh tay.
2. Di cimg vai dOng mach ben try tren qua vach gian ca trong.
3. Khong chi ph6i van dung cho ca nao a yang canh tay.
4. Chi phei cam gide cho mo ut. (Xem them bed 3, 4)

118
64. Than kinh giaa :
1. Bacfc tao befi hai re tren va dath.
2. Trong 6ng canh tay, than kinh giCfa bat cheo Ong mach giaa tit ngoai vao trong.
3. Cf cang tay, than kinh giaa khong chi phici van deng cho ccr gap c6 tay quay.
4. O ban tay, than kinh giaa chi ph6i cam giac cho 3 ngon tay radi ngoai, mat gan tay.
(Xem them bai 3, 4, 6).

Cau 65 - 66 Chun
a) Neu menh de (A) clang, (B) d6ng : (A) va (B) c6 lien quan nhan qua.
b) N6u menh de (A) clang, (B) clung : (A) va (B) khong c6 lien quan nhan qua.
c) Neu (A) dung, (B) sai.
d) N6u (A) sai, (B) clang.
e) Neu (A) sai, (B) sai.
65. (A) Khi cham canh sau trong khuSru vao vat cang to c6 the thay to o canh trong ban tay va to
ng6n ut VI
(B) Cam giac vung khuSru là do than kinh bi cang tay trong chi ph6i. (Xem them bai 2, 5, 7)
66. (A) Deng mach tru a gan tay di ben ngoai xurdng day va khong the bat dacrc mach tru Vi
(B) N6 dagc the bUi mac giCf gan gap rat day. (Xem them bai 6)
thing hinh ye sau cue tra 1 i cac cau hoi 67, 68, 69

10
Sc' d6 cdm gicic Wit sau chi tren

119
67. \Tung (1) la viing cam gide ciia than kinh :

a) Try.
b) Giiia.
c) Quay.
d) Ca N..
e) Tat ca de'u sai.

68. \Tang (2) la \Tung cam giac dm than kinh :

a) Than kinh gida.
b) Than kinh bi tang tay ngoai.
c) Than kinh quay.
d) a va b clang.
e) a, b, c d6u sai.

69. Than kinh quay chi ph6i cam giac cac yang :
a) (5), (2).
b) (5), (2), (3).
c) (5), (2), (4).
d) (5), (6), (3), (4).
e) (5), (3), (4).

120
 PHAN II : CHI DUO!

8 XLIONG KHOP CHI DON

(Ossa membri inferioris et juncturae membri inferioris)

MVC TIEU BAI GIANG

A. MUC TIEU LY THUYET
1. MO to &aye vi tri, hinh thg, cau tao cac xuang chi ducii.
2. MO to cau tao, boat dung cda khdp hong, khdp g6i.
3. Neu cac cau tao cua xuang khdp chi (Judi thich nghi vdi chdc nang cda chting.
B. MUC TIEU THIIC TAP
1. Dinh huang ddac cac xuang dai chi dual.
2. Chi duce cac chi tie-t.gidi phdu quan trong cua xdang, khdp chi (lath tren xu'o'ng, tren
phim X quang.
3. Chi &lac cac thanh phdn cua khdp hong, khdp g6i tren mo hinh, tranh ye, phim X
quang.
4. Sc
e ddac cac m6c cua xdang tren ca the ngutti sting.

Gi6ng nhu' chi tren, chi duai bao g6m mot dai, goi là dai chi dual (cingulum membri
inferioris) hay dai chau (cingulum pelvicum) va phan td do cda chi dual (pars liber membri
inferioris) gum ba phdn : dui, cang chan va ban chan.
Dai chi ddai tao bdi hai xdang chau, xdang cang va xdong cut thanh khung chau (pelvis).
Xuang ding va xdang cut se ddac trinh bay a phdn xuting than minh.
Dui gum có xdang dui va xdang banh che.
121
 Cang chan g6m c6 mictng chay va xiiang mac.
Ban chan c6 cac xuang c6 chan, cac 'arcing ban chan va cac xuang d6t ngon chan (H.8.1).
Cac xu'ang chi chi& doic lien lcgt \Teri nhau bang cac khdp Ong gi6ng nhu a chi tren.

Xudng bank the

Cac xticng
ban chan

Cac xuring
&It ng6n chan

Hinh 8.1 : Cdc xuang chi dudi

122
 WONG CH4U
(os coxae)
Xuang chau la xdong chan, hinh canh quat, Xuong chau khap vai : xdong cOng (sacrum)
phia sau, )(dung chau diffi ben ar phia trudc va xuang ddi (femur) a phia ngodi va. phia (lath.
1. DINH HIXING
Bat xuang thang ddng nhii canh quat.
—Mat c6 lOm hinh chen ra ngodi.
—Phan canh quat c6 16 h6ng xu6ng doh.
—Bar c6 khuygt lan ra sau.
2. MO TA
2.1. CAU TAO (H.8.2)

Mao chau

Gai chau tn/ac dudi

Xuring canh chau
Son khdp trung tam

Xiang mu
Xuring ngdi VOng xu'o'ng mu
ngdi

A. BA XUONG HOP THANH XUONG CHA U

During not
cac xu'dng
canh chau,
ngoi va mu

B. XUONG HONG, CHO NOI COA BA XUONG

Hinh 8.2 : Cdu too xuang ch4u

W phuong dien phoi thai hoc, xuang chau dole to thanh bai ba xiiang va mot phan n6i
oh. 3 xuong.
123
 - XUo'ng canh chau (os ilium) 6 phia tren, g6m phan canh )(acing chau (ala ossis ilii) va
than xuvng canh chau (corpur ossis
- Xu6ng mu (os pubis) hay con goi la xu'ang ve d phia trade, g6m than (corpus ossis
pubis) va hai nganh tren va du'ai (ramus superior ossis pubis et ramus inferior ossis pubis).
)(acing mu not vari xtrong mu d6i ben ar dien mu (facies symphysialis).
- Xdong ng6i (os ischii) 6 phia sau, gam than xu'o'ng ng6i (corpus ossis ischii) va nganh
xu6ng ng6i (ramus ossis ischii).
Ba xu'ong nay n6i nhau tai 6 c6i (acetabulum) tao nen mot vet hinh chit Y. Duni 6 c6i, nai
cac xydng 'thong n6i nhau, goi la 16 bit (foramen obturatum) (H.8.2A va 8.2B).
o coi va 18 bit tao thanh xadng hOng (os coxae).
Ve mat gidi phau hoc, thong to se mo to cdc xu'ung do nint la mot xuong: xtrong chau v6i
hai mat va b6n bd.

2.2. CAC MAT

- Xtking chau c6 hai mat: ngoai va trong.
2.2.1. M4't ngoai (H.8.3).
- CI gifia la 6 c6i (acetabulum). Phan 6 c6i ti6p khdp vdi xuang dui c6 hinh chit C mar
xu6ng dudi goi la dien nguyet (facies lunata). Tren xucing tad, dien nguyet c6 sun the
Phan con lai cda 6 c6i la h6 6 c6i (fossa acetabuli).

Wang mOng sau Cu mao chau

DUdng mong (ten

Gai chat., sau tren Duang mong dual

.
Gal chau sau dudi
Gai chau 'nide hen
Khuyet ng6i l6n Gal chau trade du-di
6 al Dien nguyet
Gai ng6i H6 6 c6i
Khuyet ngoi be Nganh (ten xudno mu_
Driang lurk (mao luvc)
Cu mu
Mao bit
,Than xtiong mu
ng6 . Khuyet 6 c6i
Ngenh xuang ng6i

Hinh 8.3. Meit ngoai xu'ong cheat

124
 M6p cuia 6 coi nho len thanh mot vanh, vanh nay khuyk a phia ditch, nai khuye't
goi la khuyk o coi (incisura acetabuli). Trail xuong tuoi khuyk co day chang ngang 6

—Trail 6 c6i la mat ngoai cua phan cdnh xuong chau, con goi la din mong (facies glutea).
ei do co ba du'ang : ducang mong trade, sau va duai (linea glutea anterior, posterior, inferior) chia
di'6n nay lam bO'n khu. Ba khu tren la not barn cUa cac co mong.

- Durdi 6 c6i la 18 bit (foramen obturatum) duvc tao bai xocing ng6i va xuang mu. L6 bit do
hai -yang cung (mOt tren, mot doli) tao thanh. \Tong cung nay not tigp nhau a phia sau va xa
nhau a phia truck. Noi hai yang cung khong gap nhau tao thanh ranh bit (sulcus obturatorius),
la nai mach mau va than kinh bit di qua. L6 bit tren 'along tuvi duroc day bai mang bit
(membrana obturatoria).

2.2.2. Mat trong (H.8.4).

Cl gata la du'ang cung (linea arcuata), chay cheo tii sau ra trade va xu6ng dutdi. Dutang cung
cua hai xuong chau phai va trai va mot phan xt.fong cung tao thanh eo chat' fret' (apertura
pelvis superior). Eo chau tren chia khung chau thanh hai phan, phia trail la chau to (pelvis
major), phia duicti la chau be (pelvis minor).

H6 chau Bd trong
Lei cu chau

Gai chau truec ken

Gai chau sau ken

Gai chau sau dUdi

Dueng cung DiOn nhi
Mat Gang chau
GO chau mu
Khuya-t ngdi Idn
1'. Gai ngdi
Mao lu'oc Khuye't ngdi b6
*'s*
ngdi
sx•
Nganh Wang ngdi
Than xu'ong mu

Lei bit
Nganh duel xueng mu
DiOn mu

Hinh 8.4 : Mat trong xuang chau

125
 — Phia teen diking cung la ho chau (fossa iliaca), cling là mat trong phan canh xding
canh chau. Phia sau h6 chau co met mat khdp hinh vAnh tai, kherp vdi xuang ding goi là dien
tai (facies auricularis). Tren va sau then tai có 16i cu chau (tuberositas iliaca) g6 ghe, là not
barn ciia day chang ding 16i chat: (ligamentum sacrotuberale).
— Phia dudi du ing cung có met dien vuong Wang iIng \Teri phan day 6 c6i.

2.3. CAC BO

2.3.1. Bd tren: con goi la mao chau (crista iliaca), bat dau tit gai chat: thick tren (spina
iliaca anterior superior) dgn gai chau sau tren (spina iliaca posterior superior).
Trong tut thg thing, gai chau truidc teen nam tu'ung ling vdi clot song ding 1 va là digm mgc
de do chieu dai chi duo'i. Gai chau sau tren Wang itng vdi dot song ding 2, do et-mg la vi tri
kherp ding chau (articulatio sacroiliaca).
Nai cao nhat cua mao chau Wang :hag vii khoang d6t song that lung 4, ngutii to thding dun
vao vi tri cua mao chat: de xac dinh dgt song that lung 4, trong thu thuat choc do tily song.

2.3.2. Bd (Wed: Ductc tao thanh bed nganh xuung mu va nganh xuung ng6i (H.8.2A).
2.3.3. Bd tritdc: Bar trudc lem, tif teen xu6ng co:
— Gai chau trudc tren (spina iliaca anterior superior), tigp theo bang met khuygt nhO cho
than kinh.bi dui ngoAi di qua.
— Gai chau truerc Judi (spina iliaca anterior inferior).
— GO chau mu (eminetia iliopubica).
- Midi. go chau mu c6 met dien hinh tam giac: dinh là xuang mu, canh trade IA mao bit
(crista obturatoria), canh sau la mao lutuc xuung mu (pectea ossis pubis). Mao live con goi là
dutrng lucic miung mu n6i tigp duffing hinh cung va la nui bam cua nhieu day clang quan
trong cua vung ben nhu: liAm ben (falx inguinalis), day chang khuy'gt (ligamentum lacunare), day
chang lige (ligamentum pectineale), day chang ben phan hei (ligamentum reflexum).
— Cu mu (tuberculum pubicum) co day chang ben barn.

2.3.4. Bad sau: ding co nhieu ch6 16i lem, tiff teen xu6ng clued co:
— Gai chau sau tren (spina iliaca posterior superior).
— Gai ch4u sau ducli (spina iliaca posterior inferior).
— Khuygt ng6i loan (incisura ischiadica major) co co hinh le di qua.
— Gai ng6i (spina ischiadica) có cu sinh &ff va day chang cling hong barn.
— Khuygt ng6i nh6 (incisura ischiadica minor).
- U ng6i (tuber ischiadicum) IA nui n6i than yeti nganh )(dung ng6i. U ng6i là nal chiu hoAn
toan sac nang cita ca thd trong tut thg ng6i.

126
3. KHUNG CHAU (pelvis)

Khung chau dive tao thanh bai bon xuang: hai xucrng chat', xuang ding va xuang cut. Mat
phang di qua dudng cung (linea arcuata) cua xuang canh chau, mao lucic xuang mu (pecten ossis
pubis) va u nho (promontorium) cua xuang ding goi là eo chau tren (apertura pelvis [pelvical
superior) va cac dating nay goi là dating tan ding (linea terminalis). Eo chat' tren chia khung
chau thanh hai phdn: phia tren là chau to (pelvis major) (con goi là dai khung), va phia &PM
là chau be (pelvis minor) (con goi là khung chau thyc hay tidu khung). Eo chau du'ai (apertura
pelvis [pelvica] inferior) cila khung chau c6 gidi han phia ngoal (a m8i ben) là gai ngoi, phia
sau la dinh xtrung cut va phia trudc IA bd dudi khdp v8 va nganh (Judi miring mu. Gidi han giita
eo chau tren Ira eo chau dudi la khoang chau (cavitas pelvis) con goi la eo "gift". Hai nganh,
dudi dia hai xuang mu tao thAnh mot goc: ar nam goi 1a goc ha vU (angulus subpubicus) vta ar
nit goi là vOm v8 (arcus pubis). Cac eo chau c6 cac dutng kinh truck sau (diameter conjungata),
duting kinh ngang (diameter transversa) va dating kinh cheo (diameter oblique). Cac doting
kinh nay c6 the do gian tiep qua chup X-quang khung chau. During kinh trudc sau caa eo tren
la darting not tit u nho cua xuung cling den bar tren khdp ve, va du dng kinh trudc sau dia eo
diidi la darting not tii dinh caa xu'ung cut den bar dual caa khdp v8. During n6i hai trung diem
dia hai darting kinh trudc sau cua eo tren va eo dudi va chay song song vdi mat chau hong
(facies pelvina) cua xutang cling va xuang cut la tryc cua racing chau (axis pelvis).
Khung chau chiia cac ca quan cua he tieu hoa, he ni.8u duc, cac mach mau 16n va than
kinh. Hinh dang va kith thudc caa khung chau phu thuOc vac) gidi tinh va v6c dang cua tiing
ca nhan. Vi lien quan mat thiet vdi chiic nang sinh san nen khung chat' nil c6 nhdng dac diem
khdc 13* vdi khung chau nam.

Dac diem Nam Nil

1. Hinh dang khung chau Hep va cao han Rung va thap han
2. Canh ctia 'arcing chdu Ddng thang han Nam ngang ban
3. &tang ding Hep va dai han ROng va ngan han
4. Goc ha v'e 70 - 75° 90 - 100° (vOm v8)
5. Hinh clang dia khung chdu be Hinh non Hinh try
6. Hinh dang eo tren Hinh qua tim Hinh trim han

Nhin chung, xurang chau IA 'Mit xuang \rising chat, quan trong vg phuang din san khoa.
Xuang it bi than thucmg va khi co than thu'o'ng thudng là do chan thuang rat manh, co kern
theo ton thu'ung ca quan a chau be.

XIYCYNG DUI
(femur)

Xuang dui (femur) là mat xucrng chin, dAi va nang nhat cUa ca the, not hong vdi tang chin.

127
 Chi:3m
xu'cing deli
H6 mau chuygn
Mgu
Ham
chuygn Ian
Co xu'cing dui chom dui

Mau chuyen be Mao

gian mgu
Du'ang gian mau

Mat tn/dc Duang hiac

Mat truec
Lei cu
ca mong
Mat trong
Mat ngoai

Ba sau
THIET DIEN THAN XUONG

Duang rap

Mom tren
161 cgu ngoai CO ca khey
Mom tren
lai cau trong

Lai cgu ngoai IA cat' trong

Dian banh the

Loi cat) ngoai
A. NHiN TRUOC B. NHiN SAU

Hinh 8.5 : 'Nang chli

1. DINH HU'eiNG
Ddt xdong dung thang.
- Dau trim len tren.
- Mdt khap cda ddu tron hudng vao trong.
- Boy ddy caa than xu'ong ra phia sau.
Do la vi tri giai pilau dm xu'ung din, a vi tri nay truc oda than xu'o'ng nghieng len tren va
ra ngoai. Truc nay hip with truc chuydn dOng caa xuang dui (truc not trung tam dal' tron a tren
va trung tam cldu rOng a dual) mot goc khodng 10° (H.8.1).
128
2. MO TA
2.1. THAN XIIONG (corpus femoris).
Nhin to truac ra sau, than xuong thong. Nhin ngang, than xuong tong 16i ra trudc
(H.8.5).
2.1.1. Cac mat. Xuang c6 ba mat truck, ngoai va trong. Ca ba mat del.' 16i va duqc phu
bang co nen khong so thdy duth da.
2.1.2. Cac bd. Xuang c6 ba bar :
+ BO trong va bO ngoai khong rO net ldm.
+ BO sau 16i, goi la diking rap (linea aspera). DuOng rap c6 hai mep : mep ngoai (labium
laterale) va mep trong (labium mediale), gida hai mop c6 16 cho Ong mach nuOi xuong.
O Tau tren than )(tong :
* Mep ngoai chay v6 phia mdu chuyen to (trochanter major) va ngUng lai a 16i ca co irking
(tuberositas glutea) nth co mong barn vao. Khi 16i cu co mong 10 rO thi goi la mdu chuyen that ba
(trochanter tertius) (chiem ti 10 15% 6 nguari Vi0t Nam).
* Mep trong chay xoAn quanh mdu chuyen be (trochanter minor) va lien tiep vdi duOng
gian mdu (linea intertrochanterica).
* Ngoai ra con c6 melt, duang thd ba di to &Ong rap cl6n mdu chuyen be goi la du ng luoc
(linea pectinea) c6 co luoc barn vao.
O dau du'eri than xuong :
* Mep ngoai chay xuong dudi v6 phia mom tren 16i cau ngoai (epicondylus lateralis).
• Mep trong chay ve phia mom tren 16i cdu trong (epicondylus medialis) va dung a ea co
khep (tuberculum adductorium) noi co khep 16n barn vao. Hai mep nay gidi han mot khoang
hinh tam giac goi la din kheo (facies poplitea).

2.2. DAU TREN

G6m b6n phdn : chOm dui, c6 dui, mdu chuyen 16n va mdu chuyen be.
2.2.1. Chinn dui (caput femoris). Hinh 2/3 khoi cAu, nhin len tren vao trong va ra trudc.
Tren xuong tu'oi, chain c6 sun the phO tru hOm chain dui (fovea capitis femoris) la noi day
clang chOm did barn (ligamentum capitis femoris). ChOm tiep khdp vdi di0n nguy0t cua xuong
chdu.
2.2.2. Co dui (collum femoris). Co n6i chOm vdi hai mdu chuyen. Co hinh tru ma mat day
hai bau duc. Co nghieng len tren va vao trong.
True c6 hop vdi true than 'along dui mot g6c khoang 130° (nam lan han MY) goi la g6c
nghieng hay goc c6 than (H.8.6). Chinh g6c nghieng nay gitip cho xuong dui hoat dOng de dang
quanh kh6p hOng. Tuy nhien v6 mat ly thuyet neU so vdi truOng hop c6 thong hang vdi than,
g6c nghieng nhu vdy lam cho xuong dui kern vUng chdc. De ba cho thieu sot nay dau tren
129
xuang dui có mot cau trait dac biet (H.8.7):
—Lap v6 xuang dac a than xuong len dgn tan c6 khop a phia trong, con a phia ngoai tuy
lap vó xuang dac &mg lai a mgu chuydn to nhung &lac tang cu'ang bang mot lap v6 xu'o'ng dac
tren. c8.
—Cf chOm, xucrng xep thanh nan quat to lai a phan vo xu'ong dac cua co va tit do tiep n6i
vdi du ang rap. Do la he th6ng quat than dg.
—Gida c6 va mau chuye'n có mot he thong cung nhon ma than cua cung tufa vao vo xuang
dac a than xuang va dinh cung hiking len tren. Rieng cung ngoal cac thd clgn tan chain did,
gidp chain them viing manh.

Xuting d4c tren co

Diem ye-u
He thong
HO th6ng quat chan de
cung nhcn

Xu'cng dac

Hinh 8.6 : Goc nghieng Hinh 8.7 : Cdu tnic co xuong ddi

Giuta hai he thong nay có mit ch8 a c6, la nal xuang a gay.
Ngoai goc nghieng, c6 xuang dui con có goc nga trade khoang 30°. Goc nay hap bdi true
caa c6 va mat phang qua hai 18i cau va than xirang. Do goc nay ma khi ta dat xu'ang did len
ban, ta thay dau tren xucmg ngoc khOi mat ban (H.8.8).

Hinh 8.8 : Goc riga"

Tat ca cac thay doi vg goc nghieng va goc nga truck cl8u chiing to tinh trang bat thing
caa xuo'ng dui.
130
 2.2.3. Mgu chuygn kin (trochanter major) : La not barn ciia khol co xoay dui. Mat ngoai
dia. Mau chuyen lan di the se &roc ngay dudi da. Mat trong Mau chuyen lan co h6 mau chuyen
(fossa trochanterica) la noi barn dm co bit ngoai.
Phia trutic Mau chuyen 16'n not von Mau chuyen be bed du'ong gian Mau (linea intertrochanterica).
Phia sau Mau chuyen lan not yeti mau chuyen be bai mao gian Mau (crista intertrochanterica).
2.2.4. Mgu chuyen be (trochanter minor) : 0 dudi c6 dui, mat sau va trong xuong

2.3. DAU DWI

Wu clued xuong dui tiep khdp vori xuong chay bdi 16i cau trong (condylus medialis) va 16i
cau ngoai (condylus lateralis).
Hai 16i eau not nhau a phia trutic bed dien banh the (facies patellaris), not tiep khdp vai
xuong banh che. Dien banh the c6 met ranh a giC a, chia dien nay lam hai phan, phan ngoai
reng hon phan trong.
Phia sau, giiia hai 16i cat' co h6 gian 16i cau (fossa intercondylaris). H6 gian loi cau ngan
cach vdi (lien kheo phia tren bdi duang gian 16i eau (linea intercondylaris).
Mat ngoai cila 16i cau ngoai co mom tren 16i cat.' ngoai (epicondylus lateralis), mat trong 16i cat.'
trong c6 mom tren 16i cau trong (epicondylus medialis) Ira cu co khep (tuberculum adductorium).
Nhin chung, xuong din la xuong chiu sac Ong cUa co the khi di ding di chuyen, vi vay
)(acing din co cau trot dac biet de vita nhe vita chat than.
W be dai, xuong dui nguai Viet Nam chi bang 4/5 xuong did cua ngutii Phap. Khi )(dung
dui de tren met mat phang, va neu do tit Mau chuydn to xuong clued, xuong did ngu'ai Viet Nam
do 38 cm (ngu'ai Phap 47,6) vd be day, xuong ngu'ai Viet Nam ding khOe bang : bieu thi la doan
a clueri mau chuyen thi det (chi s6 det la 47,54), doan gala thi 16i a phia sau (chi s6 cot la
101,5). Mau chuyen tha 3 du'crc thay trong 15% va h6 dudi mau thay trong 21%.

)(LiONG BANH CHE

(patella)

Xurcrng banh the (patella) la met

mating hinh tam giac hoi trim, nom
A. NHiN TREN
truck dau dudi xuong did nhu met cai
mu boo ye khdp goi. Xuong banh the
duoc coi nhu met xuong yUng lan nhat Day
co the ya su du'qc de dang qua da.
DiOn
1. DINH IIIMiNG khdp ngodi

— Bat clAu nhon xuong dual.

Dinh C. NHIN TRLIOC
— Mat cc') hai dien khdp ra sau.
— Phan dien khdp reng han ra ngoai. Hinh 8.9 : Xdang bcinh the
131
2. MO TA
2.1. CAC MAT (H.8.9).
)(acing c6 hai mat tilt& va sau.
— Mat truiefc (facies anterior) : 16i, xu xi, là rich bam dia ca tai dau dui, mot co rat quan
trong cho dOng tac du6i vay, ne'u mat di xuong banh che, car ta Tau dui mgt di noi toa
viing chac va lAm d6ng tac du6i g6i ygu di.
— Mat sau hay mat kheip (facies articularis) : dien khdp chiefin 4/5 dien tich mat sau va
khOp yeti dien banh the xuong did. CO mot get chia dien kh6p nay lAm hai phan : phan ngoai
Ong lion phan trong.
2.2. Bd. Xuong là hai 136 trong, ngoai, mot nen (basis patellae) a tren va mot Binh (apex
patellae) a docii là noi barn ctia cac thanh phan ca tit dau
Nhin chung xuong banh the du'oc boc trong co ta dal' dui, cho nen no duoc coi nhu mot
xuong virrig not gan. D6 là mot xuong quan trong cho Ong tac du6i

XU'dN G C HAY
(tibia)

Xu'o'ng chAy (tibia) IA mot xu'o'ng dai, chan, tigp khdp vai xu'o'ng dui va. IA no'i chiu phan lan
stic nang tit dui d6n xu6ng cang chan.

I. DINH HU'dNG
Dat xuong thing thong.
— Dau nh6 xu6ng du'6i.
— Mau cda dau nh6 vao trong.
—B6 sac rO, ra truck.

2. MO TA

2.1. THAN (corpus tibiae).

Nhin tit truck ra sau xuong chay thong, nhin ngang thy xuong cong va 16i ra tro6c, nhin
tit tren xuong dock thy dau tren bi van vao trong. G6c hop bai do6ng not hai 16i cau 6 tren va
hai mat ca. 6 dau do& khoang 20°.
2.1.1. Cac mat
— Mat trong (facies medialis) phang, ar ngay du'ai da.
—Mat ngolii (facies lateralis) lOm : khi tort dau duVi, mat ngoai yang ra thanh mat track
(H.8.10).
—Mat sau (facies posterior) a tren co mot g6 chay chgch xu6ng du6i, tit ngoai vao trong goi
là doting co dep ainea m. solei), co co dep barn vao (H.8.11).
132
 CO gian loi cau ngoai CO gian loi cau trong
Loi cau trong

Bo truec
xuang chay
Mat ngoai
xu'on• moo Mat trong
xu'ung chay

Mat sau xuting chay

Mang gian cdt
THIET DIEN THAN XLIdNG

— M.dt ca trong

Hinh 8.10 : Xu'ung chciy vet xuang mac (nhin ti trudc).

2.1.2.Cac bd
— Boy trade (margo anterior) rO, tii 16i cu chay (tuberositas tibiae) (a phia tren) den btr trudc
ma ca trong (malleolus medialis) (a phia clued). L6i cu chay la nth bdrn ctia day chang banh the
(lig. patella). Btr truac va mat trong than xuang nam ngay dual. da, do do rat de bi than thuang
lchxJ va cham manh.

—Ba gian cot (margo interosseus) a phia ngoai, mang va ro, co mang gian cot bdm vac).
phia cludi, 136 gian cot Om lay mot khoang hinh tam gide goi la khuyat mac (incisura fibularis).
—Ba trong (margo medialis) khong ri:5 rang ldm.
2.2. DAU TREN (H.8.12).
Ddu tren be rOng de dEr lay ddu dual xucrng dui. Ddu tren g6m :
—L6i cau trong (condylus medialis) va 16i cau ngoai (condylus lateralis). L6i cau ngoai 16i
133
 Dien khdp tren

Dien khdp mac

Du'ang cd dep

Mat sau

Ma f ca trong
Khuye't moc
Dien khdp
mat ca
Dien khdp dddi

Hinh 8.11 : Xu'ang chdy (nhin tit sau)

Wing gian I6i L6i ca chay

cau trddc

Dien khdp
Dien khdp Iran ngoai
tren trong
Gd gian
loi cau

Wing gian
0i cau sau

Hinh 8.12 : Dtiu tren xacmg-chety.

horn 16i cau trong. Hai 16i cau deu có the so' dircic duai da. Phia sau ngodi va dirdi 16i cau ngodi
cb di'en khap mac (facies articularis fibularis) tie-p xtic yeti dau Wen xtrang mac.

134
 —Dien khdp tren (facies articularis superior) nam a mat trail hai 16i ciu va tiep khdp
vdi 16i cdu xudng dai. Dien khdp trong 15m va dai ho'n dien khdp ngoai.
— Hai dien khdp tren each nhau bai go gian 16i cdu (eminentia intercondylaris), yang gian
16i cdu trade (area intercondylare anterior) va Wing gian 16i cau sau (area intercondylare
posterior). 0 go gian 16i cdu ea hai cu gian 16i cau trong va ngoai (tuberculum intercondylare
mediale, laterale) nho len.
—Mat trade : Hai 16i dm c6 khoang tam gide ma dinh tam gide g6 gh8 va nam ngay ducli
da, do la 16i ca chay (tuberositas tibiae) ndi day thing bdnh the barn vao.
2.3. DAU DVOI
NhO hctn dau tren. Phin trong dau du'di xuang thap tao thanh mit ea trong (malleolus
medialis), nam ngay cludi da. Mat ngoai mat ca trong co dien khdp mat ca. (facies articularis
malleoli)) tiep vdi dien mat ca trong caa rung roc )(dung sen.
Dien khdp mat ea thing goc vdi dien khdp dudi (facies articularis inferior) a &Au cludi
xucmg chay. Dien khdp (kith tiep khdp vdi dien tren (facies superior) dm rung roc xuang sen.
Mat ngoai diu cludi hinh tam gide co khuyet mac (incisura fibularis) la nai xucrng chay
tiep xuc vdi dau cloth xudng mac (H.8.11).
Nhin chung, 'axing chay la )(acing chiu sac nang a vUng tang char', xucing lai co bar trade va
mat trong nam ngay du'di da nen rat c18 bi ton thuang. Han the niia, ncri nay killing dude cd the
phi' nen khi ton thuang hay khi phiu thuat, xu'crng rat lau lanh.
Xing chay cua ngudi Viet Nam dai 33,6 cm (khong ke cu gian 16i eau cua xu'o'ng), xucing caa
ngudi Phap do 38 cm. Rat det ngang (chi s6, a ngang mart 16 nuoi mil:mg, la 69,5). Diem nay to rO la
co tang than sau caa ngudi Viet Nam rat to, nghia la xuang chay caa ngudi Viet Nam tuy ngan hon
xu'dng cua ngoai Phdp, nhung manh hon. Ngutri Viet Nam hay ng8i x6m hay ng8i bht than chiit
nen xudng chay bi cong nhi8u ra sau d clau tren (GOc xien : do dude 11° va goc ra sau do dude 16°);
dien 'chap ngodi cua dau tren bi 16i va a bar trade caa &Au Judi xuang chay co nhie- u dien khdp phu
ding nhu d c6 xuang sen (vi hai xuang nay co sat vao nhau, khi ng6i. x6m).
XLIciNG MAC
(fibula)

Xudrig mac (fibula) la xuang dai, chin, manh, nam ngoai tang than, song song vdi wring chay.

I. DINH HU'dNG
Wit xuang clang thing
—Diu dep, nhon xuang du'di.
— H6 dm dim nay a phia sau.
—MOm nhon cua diu nay ra ngoai.

2. MO TA
2.1. THAN XUrONG (corpus fibulae) (H.8.13)
Than xuang co cdc mat, cac bir Wang tai nhu xucing chay, nhung a du'di xuang bi xogn tit
sau vao trong.
135
 Dinh chum mac

Dign khdp
cham mac

Mgt ngoai

Bd trUdc
Bd gian c6t

Bd tru'dc

Dign khdp Mgt ca ngodi

mat ca H6 mat ca
ngoai

A. MAT TRONG B. MAT NGOAI

Hinh 8.13 : Xitung mac.

2.1.1. Cdc b•Y
Xtiong c6 ba bar :
—Bar tru6c (margo anterior) mong, sac, a du'di bar trade di ra ngoai va chia doi Om ldy mat
ca ngoai.
—Bar gian c6t (margo interosseus) a phia trong, sac, c6 mang gian c6t barn.
— BO sau (margo posterior) troll, that ra bar sau chi rO 1/4 clued, con 3/4 tren 136 sau nam
phia ngoai horn phia sau (vi vdy c6 tdc gia goi b6 nay la bar ngoai).
2.1.2. Cac mat
—Mdt ngoai (facies anterior) : nam giaa hai 136 truck va sau.
—Mdt trong (faies medialis) : nam gRia hai ber trifac va bar gian c6t.
—Mat sau (facies posterior) : nam giiTa 136 gian c6t va bet sau.
136
 d mat sau c6 mac) trong (crista medialis) di tit cham mac clan bb' gian cot a loan 1/4 dudi.
C1 1/4 dorm do xitang vi van xoan, 1)6 gian cat bin di, nen mat sau va mat trong thank mot
mat duy nhat (11.8.14).
Mao trong Mat trong

Mat sau Mat ngoai

Bd sau
Bd truec
Mat trong

Mgt ca ngoai (met trong)

Hinh 8.14 : Sa dd su van xocin ddu dudi xu'ung mac.

2.2. DAU TREN

Con cluvc goi IA chain mac (caput fibulae). Mat trong cham mac c6 dien khap chain mac
(facies articularis capitis fibulae) tidp khap vdi xdong chay. NgoAi ra sau dien khap c6 dinh
chOm mac (apex capitis fibulae) c6 the so' clu6c ngay dudi da.
2.3 : DAU nu'di dep \TA nhon horn dam tren, tao thanh mat ca ngoAi (malleolus lateralis)
16i han, sau horn va thap han mat ca trong khoang 1 cm.
Mat trong mat ca ngoAi c6 dien khap mat ca (facies articularis malleoli) tiep xuc vai dien
mat ca ngoAi cua rung roc sen. Hai dien khap mat ca caa xuang mac vd xacing chay tao thAnh
gong kim gift cdc xuzing co than.
Phia sau then khap mat ca c6 h6 mat ca ngoai (fossa malleoli lateralis) de cho day chung
mac sen (ligamentum talofibulare) barn vac).
Nhin chung, so vdi xacing chay, xtrang mac mang manh han nhung do it chin sac nang nen
it khi gay don thudn ma thu'Ong chi gay kern sau khi gay mixing chay. Gay xuang mac kern
quan trong, trot twang hap gay a mat ca ngoAi lam cho c6 than mat di gong ldm.
137
 CAC WONG BA N CHAN
D6t giCla

Arcing ban chan

Chom
Xticing chain ngoai

Xudng chem giCia Than

Xuting chem trong

Nan
Xudng ghe
Chom sen Xu'o'ng hdp

Co sen

Rong roc sen

(ellen khdp)
Xudng got

Hinh 8.15: Xu'ung ban chcin (nhin tzi tren)

Xtfong veing

Ranh gan co mac dal

CO xddng hdp

CO ;Wang ghe

Mom chan de got

Ranh gan gap
ngon cal dai
)(tieing sen

CO xudng got

Hinh 8.16: Xu'ong bcin chan (nhin to duzii)

138
 Xu'ong ban chan gom c6 kh6i xu'o'ng c6 chan (ossa tarsi), kh6i xu'ung d6t ban chan
(metatarsus) va cac xu'o'ng d6t ngan chan (ossa digitorum pedis).
Cac )(dung nay lien ligt vai nhau rat chat the va clang vai tro quan trong trong sit di clang,
di chuygn.
I. MO TA
1.1. KaiNG CO CHAN (ossa tarsi) (H.8.16, H.8.17, H.8.18, H.8.19).
Dien hen rung roc sen
Along ghe Dien mat ca trong
XuOng chem trong
Xdong ban char)
Xu'ong got

Mom chan de" got M5m trong cu got

Hinh 8.17 : Xdong bcin chan (nhin tit trong)

Dien mat ca ngoai

Xuting ghe
Xdong chem trong

Mom ngoai c0 got Xdong hep

Hinh 8.18 : Xdong bcin chan (nhin tit ngoai)

Xdong chem giCia

Xdong chem ngoai kiting chem trong

Hinh 8.19 : Vom ngang (cdt qua xdong co then)

139
 Xu'cing
ban chan

Hinh 8.20 : VOm ngang (cdt qua xitcmg cat ban chan)

Gim bay xuang, xgp thanh hai hang tradc va sau :

—Hang sau c6 hai 'along la sen va g6t.
—Hang tru'dc c6 nam xacing la ghe, hop va ba xacing chem trong, giita, ngoai.
1.1.1. XVdng sen (talus). Hinh con sen, co ba phan : chom sen (caput tali), co? sen (collum
tali) va than sen (corpus tali). Dadc xem nhii mot hinh hop sau met :
—Meit tren : khdp vdi xdang chay, mac qua rang roc sen (trochlea tali) c6 ba dien khdp :
then tren (facies superior), dien mat ca trong facies malleolaris medialis), dien mat ca ngoai
(facies malleolaris lateralis).
—Meft ditai : khdp vdi xudng g6t gom ba dien khdp : dien khdp g6t trade, gida va sau
(facies articularis calcanea, anterior, media et posterior). Dien khdp got truck va gilia each dien
khdp sau bdi ranh sen (sulcus tali).
—Mdt trade : chom tren co dien khdp ghe (facies articularis navicularis), hinh trim dal
khdp ved xuang ghe.

Dian khdp ghe

Dian khdp
got to/dc

Dian khdp
Dian khdp gOt giaa
got sau
Ranh son

Ranh On co gap
ng6n cal dai

Hinh 8.21 : Dien kilo') got (xuang sen, nhin trl dwai)
140
 Dien khdp ghe
Dien khdp
sen trade

Dien khdp
sen giaa
Dien khdp
sen sau
R5nh got

Hinh 8.22 : Dien khdp sen (xtiong got, nhin tit tren).

—Mat ben : mai ben IA dien mat ca trong hoac ngoai. MAt ngoai c6 mom ngoai xtrong sen
(processus lateralis tali).
—Mat sau : hep, co mom sau 'along sen (processus posterior tali), mot ranh nam ngang IA
ranh gan co gap ngon cdi dai (sulcus tend. m. flex.hall. longi), hai ben ranh co ca ngoai va
trong (tuberculum laterale et mediale).
1.1.2. Xurcing got (calcaneus) (H.8.21, H.8.22) IA )(dung to nhat a c6 chan, phia (lath xuting
sen va sau =nig hop. CO sau mat :
—Mat tren : c6 mot loi hinh bau duc mang dien khop sen sau (facies articularis talaris posterior).
Phia trade dien khop nay IA ranh got (sulcus calcanei). Phia trong mat tren xncmg có mot mOm16i. ra
de nang dor )(Long sen IA mom chan de sen (sustentaculum tali), tai day có dien khdp sen gida (facies
articularis talaris media), phia trade no IA dien khdp sen. trade (facies articularis talaris anterior).
— Mat dttai : hep, lam tit trudc ra sau.
— Mat ngoai : phia tru'ac c6 rang roc mac (trochea peronealis), phia sau co ranh gan co mac
dai (sulcus tendinis m. peronei longi).
—Mat trong : lOm sau, phia du'ai mom chan de sen là ranh gan co gap ng6n cai dai (sulcus
tendinis m.flexoris hallucis longi).
—Mat trade : hinh vuong CO dien khdp hOp (facies articularis cuboidea).
— Mat sau :161, hinh bau duc co cu got (tuber calcanei) 1M xu6ng dudi va ra sau tpo nen got
chan. Phia dtrai ca got co mom trong ca got (processus medialis tuberis calcanei) va mom ngoai
ea got (processus lateralis tuberis calcanei)
141
 1.1.3. laidng ghe (os naviculare).
ffinh bau due dep theo hcang tru'ac sau, nam gifta xucng sen va ba xtiong chem. Co sau mat :
—Mcyt sau : dign khdp vai xcang sen.
-mot trong :161 ra thanh 16i cu xuang ghe (tuberositas ossis navicularis).
—Mcit trztac :161, CO ba dign kMp vari ba xuung chem.
—Mat tren : 16i.
—Met &tat : g6 gh6.
—Mat ngodi : khdp vori xuang hOp.
1.1.4. Xing diem trong, glen va ngoai (os cuneiforme mediale, intermedium et
laterale). Nam phia trong xuang hOp, gifia 'clang ghe va cac )(dung d6t ban than I, II, III.
1.1.5. Xtio'ng hCop (os cuboideum). Hinh hOp khong dgu, nam giiia xucng got va xticng ban
than IV, V. CO sau mat :
— Mat sau hinh vuong khop veil xucng g6t.
—Mat truoc : chia lam hai dign khdp ngoa.i va trong dg khdp yeti hai )(dung dal ban than.
— Mcit daori : phia dcai có ranh gan cc mac dai (sulcus tend. m. peronei longi), phia sau
ranh la 16i cu xu'o'ng hOp (tuberositas ossis cuboidei).
—Mcit tren : nam ngay dual da.
—Mat ngocii : nhO va hap.
— Mat trong : co dign khdp vbri xuang chem ngoai va xcang ghe.
1.2. XliCiNG DOT BAN CHAN (ossa metatarsalia).
Gam nam xucng danh so tit I dgn V, kg di d6t ngon cai. M6i xucng có nen (basis), than
(corpus) va chOm (caput). Xtrang I vb. V co 16i cu a nen (tuberositas ossis metatarsalis).
1.3. MING DOT NGON CHAN (ossa digitorum pedis).
Mei ngOn có ba dgt On, giiia va xa (phalanx proximalis, media et distalis), ar &it xa co 16i
cu dot ngon than (tuberositas phalangis distalis), mei deft CO ba phan : nen dgt ngon (basis
phalangis), than dgt nem (corpus phaliingis) va chOm dift ngon (caput phalangis).

2. CAU TAO BAN CHAN

2.1. NH1N TO TREN (H.8.15).
Nhin tii tren cac micing ban than 16i han tii track ra sau va tii trong ra ngoai, nui 16i nhgt
là rang roc sen (trochlea tali), nhin tii tren to CO the thgy hau hgt mat tren cac xuang ban
chan, trii xuang got chi thgy 1/4 sau mat tren.
2.2. NHIN Te DTJ(JI (H.8.16.).
Ban chan lim han o phia dudi, gioi han phia sau bai cu xuang got (tuber calcanei) vai hai
mom co got trong va ngoai (processus medialis, lateralis tuberis calcanei).
Nhin tit dadd len, 'axing sen bi the mot phgn &A mom chan dg sen (sustentaculum tali). MOrn
chan dg sen each dg got bai mot ranh : ranh gan ggp nein cai dal (sulcus tend. m. flex. hall. long).
142
 Canh ngoai xu'crng hop va canh trong xoung ghe 16i han len thanh 16i cu xdung ghe
(tuberositas osis navicularis) va l.& xdung hop (tuberositas ossis cuboidei). Cu )(dung ghe la not
barn oh ccr chay sau (m. tibialis posterior). Truck 16i xocing hop c6 ranh gan ca mac dai (sulcus
tend.m. peronei longi).
2.3. NHIN TLS TRONG (H.8.17).
Canh trong ban chan cong nhu met yam, goi la yam doc ban chan, phan trong (arcus
pedis longitudinalis, pars medialis), duac tao bdi xuang got, xoung sen, xoung ghe, ba xocrng
chem, xoung ban chan I, II, III.
Dinh yam la xoung sen, chan yam là mom trong cu got va chOm xoung d6t ban chan I, do
chinh la not tura dm ban chan xu6ng dot.
2.4. NHIN Ttf NGOAI (H.8.18).
Thong to canh trong, canh ngoai co yam doc ban chan, phan ngoai (arcus pedis
longitudinalis, pars lateralis). Phan ngoai yam doc doge tao bdi xoung got, xocing hop Ara hai
xucing ban chan IV, V. Chan yam, not ban chan toa xu6ng dat là mom cu g6t ngoai va chOm
xu'ung deft ban chan V.
Phan trong yam doc trong lOm horn phan ngoai yam doc ngoai rat nhi6u nen deo dai hon
va la not chiu sic nang cua cu thd khi chay nhay, di chuydn, trong khi yam doc ngoai la not
chiu sac nang khi &mg.
Cl loai linh troang du di lai hay clang yen, sue nang d6u a phan ngoai yam doc, do a loci
nay ng6n chan I khong c6 dinh ma con dam nhan dong tdc d6i nen phan trong vom doc chu'a
hinh thanh.
Trong qud trinh tie-n h6a cua loci ngutri, khi so biet hoa chi teen, chi clueri ro rang : chi do&
chi lam nhiem vu di chuydn chit khong cam nam, thi phan trong yam doc mai dan xuat hien.
Ngoai ra ban chan can co yam ngang (arcus pedis transversalis) ducfc tao nen bai ba )(dung
chem, )(dung ghe, xocrng hop va nam xoung ban chan. Dinh yam là xoung chem gifia va nen
xuung ban chan II (H.8.19 va H.8.20).
Worn ngang lam cho ban chan them deo dai trong khi di chuydn &Ong thai tao met mang
the char gan cu, mach mdu va than kinh khOi chiu sire ep khi di citing.
Nhin chung, cau true ban chan rat thich hap cho \dee di lai. Cdc xdong co chan, xu'o'ng ban
chan loin va chat bun nhi6u so vdi )(acing ban tay de son sang chiu sac nang khi di chuydn.
Nguac lai cat xuung deft nen tay lai dai hon va di Ong hon cdc xoung clot neon chan d'd de
Bang trong cam nam.
Ban chan cua ngodi Viet Nam, hic binh thuang, not chung gieing nhu ban chan cua cdc dan
tee khac. Nhung co hai doc tinh la.
1.Ban chan ngodi Viet Nam ngan va reng. Dai theo d6t ban chin I hon la theo d6t ban chan. II.
2. Vain chan thap, it khum y6 b6 ngang cung nhu'136 doc. TS,- 10 bet tucing deg cao (29% d6i
yeri nguai mang va ganh nang tit thud be va hay di dot). Trung binh chan bet la 3,9% (nghien
tutu tren hon 20.000 nguai).
Ngoai ra, to can thay nhi6u nguori, nhat la cac cu gia a ruing thon, co ban chan Giao CM,
ma ngOn chan tai choai vao trong (higm có a ngutri Chau Au).
-176 vom ngang, ding gi6ng nhu nguai Au.
143
 — Ve vom doc, (tru'ac sau) ban chan Viet Nam cong it han.
)(dung seri ngan va thap han, ch6m nhin vao trong nhigu horn. Xu'ung g6t cling vay. Xu'ung
g6t ngutti Viet Nam nghieng trail dat dO 8° (16° a ngt.t6i Au). Noi chung, ban chan ngutri Viet
Nam con gift nhigu dac tinh dm ban chan Giao Chi. Nguyen nhan la do ngliOri Viet Nam xu'a
kia ngay tit ldc nh6, da phai ganh va mang nang, phdi di dat tren cox diking ruOng tran, ng6n
chan I choai vao trong, cac ng6n khac xoe va quap xu6ng dat dg khoi tran nga. Ban chan Giao
CM con thay a mot vai nu'ac ma ngutti dan lao &Ong va sinh song cling nInt ta, vi du nha
Indonexia hay 6 Borneo.

KHOP HONG
KhOp hong (articulatio coxae) la klieg) cham 16'n nhat caa ca thg.

I. MAT KIldP
1.1. 6 COI (xem bai Xu'ung chau).
1.2. CHOM XU'ONG DUI (xem bai Xuung did).
Ch6m chi tigp xtic \Teti 6 c6i d dien nguyet.
1.3. SUN WAN 6 C61 (labrum acetabulare) là mot vanh sun sui barn vao chu vi cila 6 cal
Vanh nay lOm Ara nhan a mat trong. Phan sun vidn 6 c6i bat ngang qua lihuygt 6 c6i goi la day
chang ngang aigamentum transversum acetabuli). Sun vien 6 c6i lam cho 6 c6i them sau han
va Om troll gdn hat chom dal.

2. PIRSONG TIEN NOI KHdP

2.1. BAO KHOP (capsula articularis).

Day chgng chgu d'i

Day chgng mu den

3\
\\ \\\
N \

Hinh 8.23: Day cheing chau dui va day cheing mu ddi.

144
 Day chang chOu dui

Day chang ngoi dui

Hinh 8.24 : Day chang nge)i

La mot bao sqi day chat.

— Ve phia xuang chau, bao khdp bam vao chu vi 6 cal va mat ngoai sun vin 6 co-i.
— W phia xuang dui : a phia trudc, bao khdp barn vao clueing gian nogu, d phia sau barn
each mao gian mOu 1 cm. Nhu vay cc') 1/3 ngoai dm mat sau c6 xuang dui khong nam trong bao
khdp.
Mat ngoai bao khdp c6 vai nth day len thanh cac day chang ngoai bao khdp
2.2. CAC DAY CHANG NGOAI BAO KHOP (H.8.23, 8.24).
2.2.1. Day chAng chau dui (ligamentum iliofemorale) (H.8.23) a mat tren va trade bao
khdp là day chang reng, dai va khoe nhOt caa khdp hong.
xuang chau, day chang barn vao gai chau trade dudi va ca thang dui. 0 xuang dui, barn
vao duang gian nau. Do do, day chang có hinh tarn giac ma cac thd day len a hai ba.
2.2.2. Day chAng mu dill (ligamentum pubofemorale) manh mai, a mat dui bao khdp. MOt
Tau barn vao canh tren xuang mu, khuyet 6 col, dOn con lai barn vao doan dui duang gian mOu.
Day chang mu did tao vdi hai the sqi day dm day chang chau dui thanh hinh chit Z. Gala
canh cheo va canh duai caa chi( Z, doi khi co 16 ha va bao hoat dich ca that lung chOu co the di
qua thOng vdi khdp h8ng.
2.2.3. Day chAng ng6i dui (ligamentum ischiofemorale) (H.8.24).
(3 mat sau khdp, di tit xuang ng6i dgn 'Tau chuye'n to.
2.2.4. Day chAng yang (zona orbicularis) la nhCing the sqi d lap sau &la day chang ng6i
Nhang thd sqi nay bao quanh mat sau c6 )(Yong dui.
145
 2.3. DAY CHANG TRONG BAO KHOP.
Day chAng chum dili (ligamentum capitis femoris) (H.8.25). Bam tit h6 chOm din den
khuy6t 6 c6i. Day chang nay it quan trong trong viec not ch6m dui vao 6 c6i.
Bao khdp va cac day chang a mat trade khdp hong the dng day hun a mat sau, do do khdp
h6ng thuimg trdt ra sau. Hun the nila khi dbi a tai the gap va khep, day chang \Tong a Ur the
nghi lam cho chain did each xa 6 c6i va cang lam cho khdp trdt de dang.

Sun vi4n

Bao kW'

Bao haat dich

Day chang
chum dOi

Day chang ngang

Haat dich

Hinh 8.25: Thiet clO thing ngang qua khop hong.

3. BAO HOAT DICH

La 'Mit mang phi' mat trong bao khdp.
W phia xucrng chdu bao hoat dich lot a mop trong dien ban nguye't, h6 6 c6i, day chang
ngang, bet trong 6 c6i. Sau do bao vOng len c6 khdp xucmg did r6i dinh vao sun ctia chum did.
Tit sun cua chain did, bao hoat dich tio-p tuc boc quanh day chang chOm did va tra lai h6 6 ca
Nhu vay day chang ch6m diti la day chang trong bao khdp nhung ngodi bao hoat dich. Bao
hoat dich chda mot chat nhdy goi la hoat dich, &lip cho khdp hoat dung de dang.
146
4. DONG TAC

Khdp hong tuy khong linh hoat bang khdp vai nhung cling có nhi6u clOng tac giap bao
dam chile nang di lai, chay nhay nhur gap (khi goi dui 80°, khi g6i ggp 130°), dui 15°, dang
45°, kilo') 30°, xoay ngoai 45°, xoay trong 30° va quay \rang.

KHOP GOI

Khdp g6i (articulatio genus) la khdp philc hip cua cc; the, gom hai khdp :
- Khdp glita dui va xdong chay thuOc loai khdp lot cau.
- Khdp gifia xuang dui va xu'orng banh the thuOc loai khdp phang.

1. MAT KHOP

1.1. LoI CAU TRONG VA LOI CAU NGOAI XLICiNG DUI (xem bai )(acing dui).
1.2. DIEN KHOP TREN XU'ONG CHAY (xem bai Xucrng chay).
1.3. DIEN KHOP XiIC3NG BANH CHE (xem bai Xu'ung banh che).
1.4. SUN CHtIVI TRONG VA NGOAI (meniscus medialis, lateralis) (H.8.26).

Day chang
ngang gdi

Day chang
cheo tru'dc

Syn chem ngoai

Syn chem trop

Day chang chdo sau

Hinh 8.26 : Sun chem trong vet ngoai.

Là hai mieng sun sqi nam a din khdp tren xu'o'ng chay lam cho din khdp nay them sau
rOng va trail Mug.
Sun chem ngoai hinh chit 0, sun chem trong hinh chilr C.
Hai sun chem n6i nhau bai day chang ngang g6i (ligamentum transversum genus) va dinh
vao xttong chay bai cac day chang, do do no de dang di chuyen khi khdp cif dOng. No trUUt ra
sau khi gai gap va ra trurac khi g6i
147
 Trong Ong tac du8i g6i qua manh khi cang chan dang a tu the xoay ngoai hay xoay trong,
sun chem cif) the bi ton thit6ng. Sun chem it có mach mau nuoi nen khi ton thuong kho h6i
phuc va có thd trot thanh met vat cher' khong cho khdp g6i hoat deng.
2. PHI.RiNG TIEN NOI KHdP
2.1. BAO KH(iP (capsula articularis)
Bao khdp goi mong, ve phia xiking dui bao khdp barn tren dien rong roc, tren hai loi cau
va h6 gian 16i cau. Ve phia xurang chay bao Ural) barn a phia du'ai hai dien khdp. Phia tru'ac,
bao khdp barn vao cac b6 cua xanng banh the va &roc gan banh the ddn tang Wang. Phia
ngoai, bao khap barn vao sun chem.
2.2. CAC DAY CHANG. Khdp gel c6 bon he th6ng day chang.

Gan co'
clau deli

Xdong
banh the
Mac girl
banh the trong

Day chang
banh che
Day chang
ben chay

Hinh 8.27 : Day chdng bdnh the

—Day chkng traic : gom day chang banh the (ligamentum patella& va mac gill banh
the trong va ngoai (retinaculum patellae mediale, laterale) (11.8.27).
—Day chkng sau : gom day chang kheo cheo (ligamentum politeum obliquum), day chang
kheo cung (ligamentum politeum arcuatus) (H.8.28).
—Day chang ben : g6m day chang ben chay Ira ben mac (ligamentum collaterale tibiale,
ligamentum collaterale fibulare) (H.8.29).
—Day chkng ellen : g6m day chang cheo trurefc va cheo sau (ligamentum cruciatum
anterius, posterius). (H. 8.29).
148
 Ca bung chat?
(dau trong) Cci bang chan ngoai)

Day chang Day chang kheo cheo

ben chay

Day chang kheo cung

Cci ban mang

Cd kheo

Chom mac

Hinh 8.28 : Ccic day ch'dng sau Map gdi

Hai day chang ben chay va ben mac rat chac va dong vai tra quan trong trong viec gilt
cho khdp kh6i trat ra ngoai hay vao trong.
Hai day chang cheo bat cheo nhau thanh hinh chit X; ngoai ra, day chang cheo try dc can
bat cheo day chang ben mac, va day chang cheo sau bat cheo day chang ben chay.
Hai day chang cheo rat chac va clang vai tro quan trong trong viec gift cho khdp goi kh6i
trat theo chieu truck sau. But mat trong hai day chang nay, khi kham khdp g6i to se c6 dau
hieu ngan keo.

3. BAO HOAT DICH

Bao hoat dich khdp g6i kha phdc tap. NO let ben trong bao khdp va ding nhii bao khdp,
bao host dich bam vao son chem. Cac day chang cheo d6unam ngoai bao host dich.
O phia tren, bao host dich len rat cao tao thanh tin thanh mac tren banh the (bursa
suprapatellaris). Ngoai ra, quanh khdp goi con c6 nhieu ttii thanh mac khac.
Tom lai, khdp g6i dude coi nhu' hai khdp lai cau. M8i khdp gam mat 16i cau cua 'arcing dui,
mat then khdp cda xuang chay. Khdp duqc gift cho khoi tilt sang ben bai day chang ben va
khoi trat ra trudc hay ra sau bdi day chang cheo.

4. BONG TAC
Wang tdc chd yeu &la khdp la gap va du6i. Tuy nhien khi cang chan gap, khdp c6 thd lam
clang tdc dang, khep, xoay trong va xoay ngoai rat it.
149
 Xu'cing banh the

Lai cau ngoai Day ch'ang

xu'dng dal cheo sau

Day ch'eng Day ching

ben mac cheo tn/dc

Day chhng
ben dia.),

Cci nhi Day chi"ng

dau dal ngang gal

Day ch.ing
chum mac tn/dc

Hinh 8.29 : Ccic day cheing ben vet cheo

KHOP CHAY MAC

Xu'crng chay va =mg mac tiep khdp vdi nhau bai hai khdp :
—Khdp Tang chay mac (articulatio tibiofibularis) a clau tren.
—Khdp sai chay mac (syndesmosis tibiofibularis) a clau
Ngoai hai khdp, xurang chay va xiiang mac con n6i vdi nhau bai mang gian cot.

1. KHdP BONG CHAY MAC (articulatio tibio fibularis).

Gam hai dien khdp : dien khdp mac ctia xu'ung chay (xem bai )(dung chay) va dien khdp
chain xudng mac (xem bai Xu'ung mac). Ca hai dien khdp deu a) skin the phd.
Bao khdp barn a ba dien khdp va day len thanh day chang chain mac tru'dc va chOm mac
sau (lig. capitis fibulae anterius et posterius) (H.8.29).

2. KHdP CHAY MAC (syndesmosis tibio fibularis).

Gam hai dien khdp : khuyet mac (xu'ang chay) va mot dien 16i d mit trong mat ca. ngoai.
Hai dien khdp nay ddqc gan nhau chat the bai hai day cha'ng chay mac tritdc va chay mac
sau (lig. tibiofibulare anterius, posterius) (H.8.30, 8.31).
Khac vdi khdp quay trd tren va quay try dudi, khdp chay mac rat it di clang.
150
 CAC KHOP BAN CHAN
(articulationes pedis)
1. KHdP CO CHAN (sen — tang chan) (articulatio talocruralis). La khdp gida xdong sen va
dau du'di )(Yong chay, 'along mac.
1.1. MAT KHdP
1.1.1. Dien khdp dtidi xtidng chay (xem bAi Xu'ong chAy).
1.1.2. Dien khdp mat ca xtidng chay (xem bai )(acing chAy).
1.1.3. Dien khdp mat ca xtidng mac (xem bAi Xi.rong mac).
1.1.4. Bong roc xtidng sen (trochlea tali).
Voi ba dien :
— Dien tren khdp vdi dien dodi )(Jiang chAy.
— Dien mat ca trong tigp khdp vdi dien mat ca mit:mg chAy.
— Dien mat ca ngoal tie-p khdp vdi di0-1 mat ca xoung mac.
Ba dien khdp cila xoung chay va mac to thanh mot h6 mOng Om lay meing IA rang roc sen.
1.2. PHI.TONG TIE,N N6I KHOP (H.8.30, 8.31, 8.32).
1.2.1. Bao khdp : barn a chu vi cac dien khap va day len ar hai ben thAnh cac day chang.
1.2.2. Cac day chAng ben ngoai : g6m có day chang mac sen triidc, sau (lig. tatofibulare
anterior, posterior) va day chang mac got (ligamentum calcaneofibulare).
1.2.3. Day chAng ben trong : day chang denta (lig. mediale, lig. deltoideum).
Hai he th6ng day chang ben gitip cho xuong sen khong tru'crt ra trade hay ra sau nhong
cho phop c6 chan lAm cac dung tac gap dui a clang.

Mang gian cot

Day chang
chay mac sau
Day chang
ben trong (denta)
Day chang
mac sen sau

Day ch6ng
mac gOt

Hinh 8.30 : Khap co chan (nhin tit sau)

151
 Day ch'ang ben trong
Day ch'ang sen ghe

Day ch'ang hdp ghe

Hinh 8.31 : Khdp co chdn (nhin tit trong)

Day ch'ang
chay mac tru'dc

Day ch,ing Day cha-ng sen ghe

mac got

Hinh 8.32 : Khdp co chan (nhin tzL ngodi)

2. CAC KHdP GIAN CO CHAN (articulationes intertarseae).

Gom có :
— Khdp &VA sen (articulatio subtalaris) not xu'ong sen vdi xu'o'ng got.
152
 — Khdp gOt-sen-ghe (articulatio talocalcaneonavicularis).
— Khdp gOt h5p (articulatio calcaneocuboidea).
— Khdp client ghe (articulatio cuneonavicularis).
Phan khdp got ghe ciia khdp got-sen-ghe va khdp got hep con &foe goi IA khdp ngang co
chan (articulatio tarsi transversa).

3. CAC KHdP Co BAN CHAN (articulationes tarsometatarsae).

N6i ba xiidng chem, xuong hep vari cac dau gdn xdong ban chan.

4. CAC KHOP GIAN DOT BAN CHAN (articulationes intermetatarseae).

N6i cac mat ben cila dau xttong ban chan.

5. CAC KHdP DOT BAN DOT NGON (articulationes metatarsophalangeae).

N6i cac dau xa xuang ban chan vdi cac d6t gan ngon chan.

6. CAC KHdP GIAN DOT NGON CHAN (articulationes interphalangeae pedis).

N6i cac d6t ngen chan.

Nhin chung cac khdp tren co bien de fat nh6 va dtioc n6i nhau bdi nhiing day chung ng6n
va viing chat de gilip gift vying c'au trot vbm gan chan. Ciing nhu a chi tren, cac khdp gian c6
chan va cac khdp ban char' khong phdi là nei dung ciia cu6n sdch nay.

CAU Hai TRAC NGHIEM

Chon cau trd Pori dung nhat

70. Trong dinh hudng xuong chau, ngtidi to dung chi tiet gidi phau nao dudi day de dinh htiang
chieu track - sau cua xtiong :

a) O c6i. d) Dien rang.

b) Le bit. e) H6 chau.
c) Khuyet ng6i Ian.

71. Cau nao sau day DUNG :

a) Ranh bit nam a phia tru'ac teen cila to bit, tren ngutii song dukic bit kin bdi mang bit.
b) Ding cung IA cac &tang cong nam a mat ngoai phan canh xdong chau.
c) Dien bdn nguyet, dien mu, dien tai, dien inking IA cac dien khdp cua xurcing chau.
d) Go chau mu IA met chi tiet gidi phau nam d bor dudi xtiong chau.
e) Tat ca deu sai.
153
72. M‘u chuygn be la noi barn cilia co :
a) Thang dui. d) Thon.
b) That lung chau. e) Lucie. (Xem them beti 10)
c) ROng trong.
73. NOi ye xu'ong dui, cau nao SAI :
a) Tren xu'ong tiioi, toan b0 dau tren xucing din &roc phi' bed sun khdp dg an khdp vOi 6 coi.
b) Co xiiang did co mot phan nam ngoai bao khdp.
c) Goc nghieng cua c6 xuong dui la 130°.
d) Goc nga cua c6 xuang dui là 30°.
e) Cu co khep nam or ngay tren mom tren 16i cau trong.
74. Dign khdp mat ca a ddu clued xuung mac Ichap with :
a) Khuygt mac a dau cluai xuong chay. d) Xizang sen.
b) Dien khdp mac dia xu'o'ng chay. e) Tat ca deu sai.
c) H6 mat ca. ngoai.
75. Xtiong c6 chan g6m :
a) 8 xuctng, xep thanh hai hang.
b) 7 xucing, xep thanh hai hang.
c) 6 xuang, xep thanh hai hang.
d) 4 xitong, xep thanh hai hang.
e) 2 xticing la : xuang got ya xu'ong sen.

Dung hinh ye dd tra ldi can hoi 76, 77.

XL ICING BAN CHAN BEN PHAI

154
76. Xdang hop là xuang a vi tri :
a) 1 d) 5
b) 3 e) 7
c) 4
77. Trong vOm ngang ctia ban char', xdorng nao ddac coi nhu' la dinh cua yam :
a) 5
b) 6
c) 1
d) 5 Ira nen xuang ban chan III.
e) 6 va nen )(acing ban chan II.
78. Chan :
a) Neu menh de (A) thing, (B) thing. (A) va (B) c6 lien quan nhan qua.
b) Neu menh de (A) thing, (B) thing. (A) va (B) khong c6 lien quan nhan qua.
c) Neu menh de (A) thing, (B) sai.
d) Neu menh de (A) sai, (B) thing.
e) Neu menh de (A) sai, (B) sai.
(A) )(dung chay rat de bi chan thuang va khi pilau thuat xuang ding kilo lanh. VI
(B) Xacing c6 bd truac va mat trong nam sat ngay du'ai da.
79. Day chang nao khoe va chac nhat trong cac day chang cua khdp hong :
a) Day chang cham dui.
b) Day chang chat.' did.
c) Day chang mu dui.
d) Day chang ng6i
e) Day chang yang.
80. Day chang bat cheo cua khdp gai :
a) Nam ngoai bao khdp sai.
b) Nam ngoai bao hoat dich.
c) Nam trong bao khdp sai.
d) a, b dung.
e) b, c thing.

155
 9 MONG

MIX TIEU BA! GIANG

A. MUC TIEU L.)? THUYET
1. MO to gidi han cda vAng mong va. cdc ldp ca vAng mong, dOng tdc, than kinh chi phol
cdc cci d6.
2. MO to cdc b6 mach than kinh vAng mong va giai thich vAng tiem mong an than.
3. Ve sa d6 cat clang d9c Wing mong.
B. MUC TIEU Tillie TAP
1.CM dude tren xdc, mo hinh, tranh ve cdc ca, cdc b6 mach than kinh vAng mong.
2. Chi vAng tiem rating an toan tren tranh ye va tren ngu'di song.

'Wing mong (regio glutea) IA mot \rung c6 nhi6u mach mdu va than kinh quan trong tit
chAu hong di qua de xuCing chi dudi.

1. GIdI HAN VCING MONG

Wing mong dudc gidi han bdi.
- O tren IA mao chAu (crista iliaca).
- (lath IA n6p lan luting.
- O ngoai IA duting not tit gai chAu trAdc tren (spina iliaca anterior superior) d6n mAu
chuyen to (trochanter major).
- O trong IA mao gifia 'along ding (crista sacralis mediana).

2. CAC LOP CtA VI:11%1G MONG

2.1. LOP NONG.
156
 Than kinh mong tren
Than kinh mong tren Co hinh le
Dang mach mong tren
Than kinh frac trong CO mong be
Dang mach mong dUdi Than kinh bi dui sau
- CO sinh doi tren
Than kinh then trong Tai hogt dich
Clang mach then tro CO mong nhd
Than kinh then
CC bit trong
- Cd sinh dal du'ai

- Tat hogt dich

CO vuong dal
Thgn kinh ngoi Cd mong Idn
CO khep Idn

Anh VI. Vang mong (lap salt).

157
 Than kinh chau
Than kinh chau ha vi
ha vi
Than kinh ngVc 12

Than kinh
sinh duc dui
Than kinh
Than kinh
Than kinh chau ben
bi dui ngoai
bi dui ngoai
Than kinh
bi mdng
Cac nhanh

)i
Than kinh
bi tnidc
bit
than kinh dui

Than kinh
bi dui sau

Than kinh
hien
Than kinh bi
bap chan ngoai

Than kinh bi
bap chan trong
Nhanh not
mac

Than kinh
Than kinh bap chan
mac n6ng

Than kinh.
mac sau

Hinh 9.1 : Tha'n kinh ruing cam gidc chi du'ai

2.1.1. Da va to chile dddi da.
Trong lap nay có cac than kinh cam giac (H.9.1, H.12.2).
— Cac than kinh bi mOng tren (nn. clunium superiores) thuac cac than kinh that lung (nn.
luinbales).
158
 —Cdc than kinh bi 'Ming gitia (nn. clunium medii) thuOc cdc than kinh cling va cut (nn.
sacrales et n. coccygeus).
—Cdc than kinh bi 'Ming dual (nn. clunium inferiores) thuOc than kinh bi dui sau (n.
cutaneus femoris posterior).
2.1.2. Mac n8ng.
Mac ming cUa vUng Ming chia lam hai la boc lay co pacing lan. Mac nOng di xuang &fed
dinh vao mac dui (fascia lata) va di ra ngoai dinh vdi dai chau chay va co Ong mac dui (m.
tensor fascia latae).

Cc mow lan

Cd ban mang

Cd nhi ddu difi

Hinh 9.2 : Co. yang fang (lop ?tong)

2.2. LOP SAU (H.9.2, H.9.3).
2.2.1. Cd. Ca viing mong c6 thd chia lam hai 100. :
—Loai co chau - mau chuydn g6m cdc c6 : co tang mac dui, co 'Ming 16n, co 'ming nhei, co
mong be va co hinh le. Day la nhiing co duoi, dang va xoay dui.
—Loai co u ngOi - xuung mu mau chuydn gom cdc co : c6 bit trong, sinh doi, vuong dui va
bit ngoai. NhUng co nay c6 do, ng tdc chu ydu la xoay ngoai
Cdc c6 \Tung mong duvc xep thanh ba lap :
2.2.1.1. Lop Wong :
159
 CO mong be

Co hinh le

Co sinh doi fret?

Co bit trong
Ca mong Idn Ca sinh doi du'di

Co thou

CO ban mang

Co ban On

Dai chau chay

Co nhi dau dui

(dau dai)

Co' nhi dau dui

(dau ngan)

Hinh 9.3 : Ca vang mong (lap sau) vet vang dal sau
Cat 'ming lin (m. gluteus maximus)
Nguyen ziy : — Dien lilting xiiang chat', sau dutrng ming sau.
— Mao ch4u.
160
 — Mat sau xtiong ding.
— Day chang cling u ng6i.
Barn tan : — Dai chau chay.
— Diking rap xdong
D6ng tcic : Day la co dai did rat manh va la co gitip hinh thanh tii th6 thing than.g cua
loci ngdOi.
Ngoai ra co con xoay ngoai did va lam nghieng chau hong.
+ Cd cang mac chli (m. tensor fascia latae).
Nguyen iiy : Mao chau.
Barn tan : Noi n6i 1/3 va 2/3 dudi dai chau chay.
Dai chau chay (tractus iliotibialis) la mot dai mo sci gia'a co mong ldn va co cang mac din.
0 phia sau lien ti6p vdi hai la can mong, phia triiac bao lay co cang mac dui va lien ti6p vdi
mac dai. Dai chau chay barn tan vao &du tren )(tong chay.
D6ng tac : Ngoai tac dung Ong mac did, khi tua vao xdong chau, co se gap, clang va xoay
trong din; khi tua vao din co se gap, clang va xoay ngoai chau.

DOng mach va thin

kinh mong
iron

Thgn kinh
then va
Thin kinh
dOng
ngoi
mach
then Co sinh doi tren,
trong bit trong va sinh
doi dud. i

D6ng mach
va thin kinh
mong duo"
Co nhi dgu dui
Thin kinh bi
dui sau
Co ban mong
Hinh 9.4 : Ca, thein kinh, mach mciu wing mong
161
 2.2.1.2. Lop giact :
Lap gifia cdch lerp nong bdi mot la sau cila can mong va met lop mo lien kgt.
* Cd mong nha (m. gluteus medius) :
Nguyen ziy : — 3/4 truck mao chau.
— Dien ming xuo'ng chau, gida duang mong trudc va sau.
Barn tan : Mdu chuy'gn to.
DOng tac : Dang dui, phan trudc cua co con gidp gdp va xoay trong did; trong khi phin sau
dui va xoay ngoai dui. Khi co tua vao xucing did se lam nghieng nguiii sang ben.
* Cd hinh le (m. piriformis).
Day la car quan trong va la mgc de tim mach mdu va thdn kinh a viing mong.
Nguyen ziy : — Mat chau, dgt song cling II, III, IV.
- Khuygt ng6i to.
— Day chang cling gai ng6i.
Bcim tan : Co hinh le di ra khoi vimg chau a khuygt ng6i to r6i barn vao mdu chuygn to
xucng dui.
Dung tac : Dang va xoay ngoai
2.2.1.3. Lap sau:
G6m có co rang be va cdc ca u ng6i - xuang mu - m'au chuyen.
* Cd mong be (m. gluteus minimus).
Nguyen ziy : Dien mong, gida &Ong mong trade va cluth.
Bcim tan : Trude mdu chuygn to xttccng
Dung tac : Dang dui, xoay trong
* Cd bit trong (m. obturatorius internus).
Nguyen ziy : — Chu vi l6 bit, mat chau.
—Mang bit.
Beim tam : TO' vOng chau, co vat qua khuygt ng6i be ra ngoai Ira ham vao mat trong mdu
chuygn to trudc h6 mgu chuygn.
DOng tcic : Cling vdi co sinh doi, có tac dung xoay ngoai dui, dui va dang did khi did a tu
thg gdp.
* Cd sinh doi tren (m. gemellus superior) va cd sinh doi &Jai (m. gemellus inferior) :
Nguyen ziy : — Gai ng6i.
—Khuygt ng6i be.
—U ng6i.
Bam tan : Hai cc sinh doi di doc theo 136 tren va du'ai co bit trong va bdm tan cling vdi
gan cc nay.
Dong tac : Taang 4( co bit trong.
* Cd vuong dui (m. quadratus femoris).
Nguyen ziy : U ng6i.
162
 Barn tan : Mao gian mau xatorng dui.
DOng tcic : Xoay ngoai va khep
* Cd bit ngodi (m. obturatorius externus).
Nguyen uy : – Vanh ngoai cUa 18 bit. – Mang bit.
Barn tan : H6 luau chuyen cua xu'ung
DOng tcic : Tuo'ng tai cc vuong
Dai be phan cac co vung mong la do cac nhanh ben cUa dam r6i than kinh ding chi ph6i
till cc bit ngoai do than kinh bit.

Xu'ang canh chiu

Mac n6ng

Co mong nhd

Co mong be

DOng mach va
thin kinh --
mong tren Cc mong Ian

Co hinh le
DOng mach mong duel
Thin kinh bi dui sau
Thin kinh ngdi
Co sinh cloi tren —40

Co bit trong
Thin kinh bi
Co sinh clOi dUdi
mong duel
Nganh xu'o'ng ngoi

Hinh 9.5 : So do cat clang doc yang Wing

2.2.2. Mach man va thdn kinh (H.9.4, H.9.5, 11.9.6 va H.9.7).
Mach mau va than kinh vung mong duac chia thanh hai b6 : b6 mach than kinh tren car
hinh le va b6 mach than kinh (lath car hinh le. •
2.2.2.1. Bo mach thdn kinh tren ca hinh le : Go'm c6 Ong mach va than kinh mong tren.
* DOng mach mong tren (a. glutea superior).
Nguyen by va &tong di : Deng mach mong tren la nhanh cUa dOng mach chau trong. Tit
chau hong, Tang mach mong tren di gifia - dam r6i that lung ding va day cling 1 qua mat 18
xuang sai tao bai khuye-t ngoi 16n va mac chau. vung mong, Ong mach mong tren xuat hien
a bar tren cc hinh le, num sau horn car mong ionva tinh mach mong tren.
163
 DOng mach mong tren

DO2ng mach chiu chung

DOng mach mong duel

DOng mach chau ngoai

Day chang cOng gai ngoi

Dting mach thin kinh bit
Day chang cung u ngdi

Than kinh then

DO'ng mach then trong

Hinh 9.6 : Dam refi than kinh cling vet cac nhcinh ngocii vang ch(tu did dOng mach chau trong
Phan nhdnh : Bong mach rang tren cho hai nhanh vao co :
+ Nhanh 'long di gifia car ming ldn va mong nh6.
+ Nhanh sau di giCia car mong nh6 va rang be.
Ngdnh not : Eking mach mong tren n6i vai :
+ DOng mach chau ngoai qua nhanh mu chau sau (a. circumflexa ilium profunda).
+ Bong mach did sau qua nhanh mu did ngoai (a. circumflexa femoris lateralis).
+ acing mach chau trong qua nhanh dOng mach luting dudi (a. glutea inferior) va dOng
mach ding ngoai (a. sacralis lateralis).
* ThAn kinh mong tren (n. gluteus superior).
Tao bdi than kinh that lung 4, 5 va than kinh cUng 1. Than kinh chui qua khuyet ngoi ldn
va chia hai nhanh di ding dOng mach va tinh mach mong tren. Than kinh nom sau horn thing
mach.
Than kinh mong tren van &Ong cho ba cor : mong nh6, rang be va co tang mac did.
2.2.2.2. Mach via than kinh dudi ca hinh le : aidc xe-p thanh ba ldp :
- Lap 'long : than kinh bl dui sau.
- Lap giiia : than kinh ngeli (rt. ischiadicus), be mach than kinh mong dudi, be mach than
kinh then.
- Ldp sau : Gom cac nhanh van &Nig cho co d lap sau vOng mong : than kinh co vuong
diti, co bit trong, co sinh dOi tren va dudi. Tat &á dOu la nhanh cila dam r6i ding. Ngoai ra
ldp sau con có cac nhanh than kinh hau mon-cut (nn. anococcygei) chi ph6i cam giac cho vOng
quanh xurong cut.
164
 Than kinh sinh cluc du' N.12
T1_1

Than kinh ch6U ha vi Dam r6i

that king

Than kinh chati ben

Than kinh bi dui ngo.ai

Than kinh co that king

Than kinh bit va bit ph

Dam r6i
Than kinh dui cOng

Than kinh mong tren

Than kinh mong dual '

Than kinh co vuong du'

Dam r6i
cut l cut
Than kinh
mac chung
Than kinh hau mon cat
Than kinh chay
Than kinh co bit trong • Than kinh bi mong dual trong
Than kinh bi dui sau Than kinh then

Hinh 9.7 : Sa cta dam r6i thdn kinh thdt lung cling

* ThAn kinh bi cliti sau (n. cutaneus femoralis posterior) xuat phat tit day cling 1, 2 va 3.
Than kinh bi dui sau di to chau hong ra vOng luting a }DO dudi ca hinh le, nam gia'a ca mong ldn
va phia sau than kinh ng6i. Sau do than kinh tiap tyc di xuang Wing dui sau, nam tren dam dai
car nhi dau dui va xuyen qua lap mac a gan h6 kheo.
ba dudi ca rang lan than kinh cho cac nhanh :
— Nhanh bi mong dudi vOng a ha dudi ca mong lan de cho cam gide a vOng nay.
— Cac nhanh day chau (rami perineales) chi phol cam giac cho ca quan sinh due ngoai.
165
 •

* Than kinh ngdi (n. ischiadicus)

Than kinh ng6i IA than kinh lan nhat ciia co the, chi ph6i cam gide va van Ong phan ldn
chi Judi; g6m hai thanh phan:
- Than kinh chay (n. tibialis) xuat phat tit nhanh tru'dc than kinh that lung 4, 5 va
-ding 1, 2, 3.
- Than kinh mac chung (n. peroneus communis) xuat phat ta nhanh sau than kinh
that lung 4, 5 va ding 1, 2.
Hai thanh phan nay duct boc trong mat bao chung va chi tech xa nhau a vUng kheo. Doi khi
thong chia rat sdm, trong tradng hdp do ca hai thanh phan se khong ding nam a bd dadi co
hinh le, ma se di mot thanh phan nam xuyen qua co hinh le hay them chi a tren co hinh le.
Lien quan: a yang mong than kinh ng6i di a bd &Jai co hinh le, trade cu mong ldn va sau
nhom co u ng8i - xtfung mu - mau chuyen.
3 khoat
ngon tay

Hinh 9.8. Ccic diem m6c cact than kinh va mach mciu yang mong
Sau than kinh ng6i có than kinh bi dui sau. Phia trong than kinh ng6i có bó mach than
kinh mong dadi va bo mach than kinh then.
Phan nhanh: a Wing mong than kinh ng6i khong cho nhanh van di:mg hay cam gide nao.
Giai phau 136 mat (H.9.8): tren da, dadng di cila than kinh ng6i có the ye bang met dung
not
* Diem A: diem not 1/3 tren va 1/3 gliita caa dadng n6i tii gal chau sau tren den u ng6i.
Didm B: diem gida cua dadng n6i tii u ng6i den mail chuyen to (diem Valleix).
Diem C: goc tren caa tram kheo.
Khi than kinh ng6i bi viern, an dot theo throng di nay, benh nhan se có cam giac dau nhoi
(Tau hi8u Valleix).
Cac thay dOi cila than kinh ng6i a ngadi Viet Nam nha sau: V8 nguyen ay so yeti co hinh
18: 94% ra a 136 dual ca hinh 18; 5% thoat ra a bd tren co hinh le.
* Bó mach thAn kinh mong diidi
- Than kinh mong da6i (n. gluteus inferior): duce tao bai than kinh that lung 5, than kinh
cling 1 va 2. Tit vang chau than kinh qua khuyet ng6i to, den vimg mong a bd dui co

166
hinh le Ira vao van Ong cc; mong lan.
- DOng mach mong dual (a. glutea inferior) : là nhanh ctia Ong mach chaU trong. O Wing
mong Ong mach mong dual di a big cludi cu hinh le, trong va hen 'long horn than kinh ng6i;
ngoai 136 mach than kinh then.
Deng mach mong dual vao cac ca \Tung mong va nhom ca u ng6i - cang chan, ngoai ra
dong mach can cho cac nhanh :
- Nhanh not vai dOng mach mu dui ngoai vd trong, nhanh xuyen 1 dm Ong mach did sau.
- Nhcinh cho than kinh ngai (a. comitans n. ischiadici).
Met di dang hiam gap ve Ong mach a mong : có slit ton tai met Ong mach rat lan di song
song vdi than kinh ng6i thay the Ong mach did de cap mau than be chi dual goi 14 dong mach
ng6i. Cho den 1991 tren the gidi da phut hien du'qc 54 trvOng hqp. 0 Viet Nam da phut hien
met truang hqp a BO mon Giai phau hoc Dai hoc Y ducic thanh ph6 H6 Chi Minh.
* BO mach thdn kinh then
- Than kinh then (n. pudendus) xuat phut tii nganh truck than kinh cling 2, 3, 4 di ra
khoi chau hong a khuyet ng6i to, bit dudi ca hinh le. Sau do Om lay gai ngai chay troy vao chau
hong qua khuygt ng6i be. Than kinh then, sau do, cling Ong mach then trong di trong 6ng
then (canalis pudendalis) den vimg day chau va•sinh due ngodi (H.9.6).
- DOng mach then trong (a. pudenda interna) là nhanh ctia Ong mach chau trong. Dvang
di ciia Ong mach then trong Wang tu nhu cua than kinh then.
\Tung mong 14 met vting quan trong, nhieu ca, mach mau : thuan lqi cho viec tiem bap thit.
Khi tiem bap can luu y tranh (H.9.8) :
- DVang di ciia than kinh ng6i.
- Ncti xuat hien dia mach va than kinh mong tren tai \rung mong : do là digm not 1/3 tren
va 1/3 giita dating ke tit gal chau sau tren clan digm cao nhat cila mau chuyen to (D).
- Nori xuat hien ctia 136 mach than kinh mong dual va bó mach then : do la di'gm n6i 1/3
giita va 1/3 dual &tang ke.tit gal chau sau tren den v ng6i (E).
Ta co thg tiem bap an toan a 1/3 tren ngodi dating not tit gal chau trudc tren clan g6c ranh
gian mong.
Cling co thd ve met duVng each dutrng giita 3 - 4 khodt ngOn tay, thong goc xu6ng daiarng
ngang ranh gian mong va chia viing mong lam bon. khu. Khu tren ngodi la khu tiem mong an
toan vi tranh doge mach mau va than kinh lan (H.9.8).

CAU 11151 TRAC NGHIEM

Chun cau tra 1ui dung nha't

81. Deng tac mong lan la :

a) Dui d) a, b, c dung.
b) Xoay dui ra ngoai. e) a, b dting.
c) Nghieng chau hong.
167
 Day thin kinh bi dui ngoai

Day chang ben

Thin kinh bi dui ngoai
Bao ca that lung Chau

Co cang mac dui .

Than kinh dbi Mac sang

Hach bach huye't
Ca may Cac vach doc

Thin kinh co tit diu dbi Tinh mach chi/

TM hiin Idn
Ddng mach ma dui ngoai Ddng mach dui
Ddng mach ca dau dui
Cd thang

Anh VII : Tam gicic clui (lap Mu).

168
82. Ca nao thu0c lap ca gida a \rung mong :
a) Ca mong nha. d) a, b va c dung.
b) Ca mong be. e) a va c dung.
c) Car hinh le.
83. Ca nao sau day KHONG thuOc nhom ca u ng6i - xuang mu - mau chuygn :
a) Ca hinh le. d) Ca bit ngoai.
b) Ca sinh doi. e) Car vuon.g
c) Ca bit trong.
84. Thanh phan nao sau day di qua khuyat ngoi leen :
a) Ca hinh le. d) a va b dung.
b) Than kinh mong tren. e) a, b va c dung.
c) Than kinh then.
85. O vimg mong, dOng mach lilting tren KHONG ce nhanh not vai :
a) DOng mach mu chau sau. d) DOng mach mong chtai.
b) Dung mach then trong. e) Tat Ca Teti sai.
c) DOng mach mu dui ngoai.
86. Than kinh mong tren KHONG van dOng ca nao duai day :
a) Ca mong tan. d) Ca mong be.
b) Ca tang mac dui. e) Cau a va b dung.
c) Ca mong nha.
awn :

a) Neu (A) dung, (B) dung. (A) va (B) co lien quan nhan qua.
b) Nati (A) clang, (B) dung. (A) va (B) khong ce lien quan nhan qua.
c) Neu (A) dung, (B) sai.
d) Nau (A) sai, (B) thing.
e) Nati (A) sai, (B) sai.
87. (A) Wing tiem mong an toan la a 1/4 tren - ngoai cua mong, VI
(B) Wing nay co be mach than kinh inking tren.
88. (A) Yang tiem mong an toan la a 1/4 tren - ngoai caa mong, Vi
(B) Wing nay khong co than kinh ng6i va mach mall 16n di qua.

169
 Dung hinh ye nay de tra ldi cac cau 89, 90, 91.

Ca mong nhd (A)

1
D'Ong mach
mong du'di(B)
2—

Gai ngOi (D)

Nganh ngdi mu
(xu'ang chOu) (C) 1 Thin kinh bi mong sau (B)

Thie't do thing doc ming mong

89. Chi tiet s6 (1) la :
a) Co mong nhd. d) Co bit trong.
b) Co mong be. e) Ca sinh doi tren.
c) Car hinh le.
90. Chi tiet s6 (2) la :
a) Than kinh mong tren.
b) Than kinh mong duffri.
c) Than kinh then.
d) Than kinh bi dui sau.
e) Than kinh ng8i.
91. Trong cac chi -bet &lye chd thich bang chit (A), (B), (C), (D), (E), chi tie-t nao chd thich SAI.
a) (A).
b) (B).
c) (C).
d) (D).
e) (E).
170
 10 D UI

MUC TIEU BAI GIANG

A. MUC TIEU IA( THUYET
1.MO to cac co viing dui truck va sau, dOng tdc va than kinh chi phai cac co do.
2. MO to cac thanh dia tam gide dui va ang co khep.
3. MO to cac b6 mach than kinh vUng dui trade va sau.
4. Giai thich Lyng dung thuc t6 tim &Ong mach, tinh mach dui a vUng an tam giac dui.
5. Ve thiat d6 ngang qua tam giac dui, ngang 1/3 gifia. dui, ngang 1/3 dudi dui va thiat d6
citing doc khu dui trong.
B. MUC TIEU THI1C TAP
1. CM tren xdc cac co cilia Wing did track va sau.
2. Chi duoc tren xdc, ma hinh, tranh ye, thanh phan cau tao 6n.g dui, 6ng co khep, tam
giac dUi.
3. CM duoc tren xac va cac pinking tien thuc tap khac cac bo mach than kinh viing dui
tilt& va sau.
4. Xac Binh mac tim tinh mach dui d dudi nap lan ben tren ngutti sang.

GIdI HAN CUA DUI

Dui duoc gidi han phia tren bai nel) lan ben a truac va nap lan Eating a sau va phia dudi
bdi mot dudng ngang phia tren nen xurong banh the 3 khoat ng6n tay.
Tren mot thiat d6 ngang, dui duqc ngan each bdi vdch gian co dui ngoai (septum
intermuscularis femoris laterale) Ira co khep kin thanh hai vUng : vUng did trade va Wing did
sau (H.10.1).
Wing dui triteic g6m c6 hai khu ca :
171
 — Khu co trade la khu gap did va du6i cang chan gom ca tit ddu dUi, cc may va cc that lung
chau.
— Khu ca trong la khu khdp dui g6m cc lace, cc thou va ba cc khep.
Hai khu nay duct ngan cach nhau bai vach gian cc dui trong (septum intermuscularis
femoris mediale).
Vitng dui sau g6m cac cc u ng6i cang chan la cac cc du6i dui va gap el.

VUNG DUI TRLJOC

VUng dui trudc (regio femoris anterior) dace gidi han phia tren bdi ndp Ian ben, phia dudi
bai du'dng ngang cach bar tren (nen) xdong banh the ba khoat ngon tay, phia ngoai bdi during
kg tit gai chau trudc tren dgn 16i cdu ngoai xdang did (di qua mall chuygn to), phia trong bai
dutng ke tit nganh dual mu dgn 16i can trong xdang

1. Lop NONG
1.1. DA VA T6 CHTYC DU'OI DA

Khu cd dui trudc Vach gian clOi trong

Khu co dal trong

Vach gian co dui
Ca may
ngoai

Khu cci dui sau Cd khap Ian

Hinh 10.1: Thiet do ngang dui

Wing dui duqc boc bdi mot tam dual da (tela subcutanea) chda nhidu mo mo'. Tam dudi da
nem tren mot lap mo sci day chat goi la mac did (fascia lata). Tam dudi da va mac did lien tuc
vdi tam dudi da va mac cila vung bung, vUng mong va cang chan.
Mac dui thUng met 16 : 16 tinh mach hidn (hiatus saphenus) cho tinh mach hidn ldn di
qua. Tam dudi da day tren 16 nay cung bi thung nhidu 16 goi la mac sang (fascia cribrosa)
(H.10.2).
172
 1.2. THAN KINH NONG (H.9.1, H.12.2).
Da va to chile diidi da viing did truck duqc chi ph6i bai cdc nhanh cam gidc :
—Nhanh did &la than kinh sinh duc dui.((ramus femoralis, n. genitofemoralis) do than
kinh that king 1 va 2 tao thanh.
—Than kinh chau ben (n. ilioinguinalis) do than kinh nguc 12 va that king 1 tao thanh.
— Than kinh bi dui ngoai (n. cutaneus femoris lateralis) nhan nhang sui tir than kinh that
lung 2 va 3.
—Cdc nhanh bi trade cUa than kinh dui (rami cutanei anteriores, n. femoralis) do day that
king 2, 3, 4 tao thanh.
—Nhanh bi caa than kinh bit (ramus cutaneus, n. obturatorius) do nhanh truck than kinh
that king 2, 3, 4 tao thanh.
1.3. DONG MACH NONG (H.10.3).
Trong to chile dudi da cUa \Tung did truck có cdc nhdnh nong cila &mg mach did. Cdc
nhanh nay to sau xuyen qua mac did hay qua 18 tinh mach hien de ra Ming.

Mgc sang

Tinh mach
hien ldn

Hinh 10.2 : Mac sang

— D(ing mach thuung vi nong (a. epigastrica superficialis) di trong ldp miff a bung den tan r6n.
173
 — Dling mach mu chau nong (a. cirumflexa ilium superficialis) di song song yeti day chang
ben (ligamentum inguinalis) den tan mao chau.
— Cdc dling mach then ngoai (aa. pudendae externae) gdm c6 nhanh sau va nong, kap lay
tinh mach hign 16n va di vao ca quan sinh due ngoiti.
1.4. TINH MACH NONG :
Ngoai cdc tinh mach Item theo cdc dling mach ming, vung nay con c6 tinh mach hidn lan
di qua. Tinh mach hien 16n (v. saphena magna) nhan mau tit cung tinh mach mu than (arcus
venosus dorsalis pedis) di track mat ca trong clan 16i cau trong xao'ng chay va tiap tuc di a mat
trong dui r6i d6 vao tinh mach dui (v. femoralis) qua 16- tinh mach hien cila mac dui (H. 10.3).
1.5. HACH BACH HUYET NONG VONG BEN (nodi lymphatici inguinales superficiales)
(H.10.3).
C6 khoang 12 Tan 20 hach duqc chia lam ban khu bai &tang ngang ke qua 18 tinh mach
hidn va &Ong doc theo tinh mach hidn tan.

Than kinh bi
dui ngoai
D6ng mach mu
chau n6ng
Nhanh dell than
D6ng mach
kinh sinh dyc dui
thu'ong vi Wing
D6ng mach
than ngoai

Hach
bath huyet
ban n6ng

Cac nhanh bi
tru'O'c caa
than kinh dill

Tinh mach
hien Ian

Hlnh 10.3: Tam gide dzii va lap n6ng.

174
 — Hai khu duai, cac hach nam thing va nhan bach huygt cila chi du'ai.
— Hai khu tren, cac hach nam ngang. Khu tren trong nhan bach huyet viing day chau, hau
mon va cac tang sinh due, khu tren ngoai nhOn bach huygt a mong va bung.

2. LAP SAU (H.10.11, H.10.12).

2.1. CO KHU DUI TRU'dC (H.10.4).

Ca thgt king ch"au

Ca Gang mac dui

Co luoc

Ca may
Co khep dai

CO thing dui

Ca thon

Ca Ong ngoai

CO Ong trong

Hinh 10.4: Co. khu ca tali truck.

175
 2.1.1. Cd may i. rn. sartorius) là co dAi nhdt ccs the, duoc boc trong mac dia.
Nguyen ay : Tit gai chdu track tren, co di cheo tit ngoai vao trong.
Barn tan : Mat trong ddu tren xucing chay.
DOng tcic : Gdp dui, ding va xoay ngoai
Gdp va xoay trong tang than. Day là ca lam &mg tic ng6i ctia nguai thq may.
2.1;2 Cd tii trAU dui (m. quadriceps femoris) g6m c6 ben than ca : co thing dui, ca r6ng
ngoai, ca Ong trong, co rOng
Nguyen uy :
- Ca thing did (m. rectus femoris) barn vacs gai chdu truck dadi, vanh cua 6 c6i, sau do tha
ca di thing xuong ducli a mat truac
- Co' Ong ngoai (m. vastus lateralis) barn tit bar truck dual mdu chuyen to den mep ngoai
1/2 tren &rang rap.
- Ong trong (m. vastus medialis) barn a mep trong &tang rap, sau do tha ca \Tong
quanh xuong dui va di thing xuong dual.
- Ca Ong giita (m. vastus intermedius) barn vao mep ngoai &tang rap, mat trudc va ngoai
than xuong dui, sau do cdc tha co' r6ng giita di thing xuong dual a mat tru'cic dui. Nhiing b6 sau
cua ca rOng giita thuOng tach thanh cct khap goi (m. articularis genu) den barn vac, bao khdp g6i
va bct tren xuang banh che.
Barn tan : Bon thAnh phan cUa car to ddu dui barn bang mot gin chung vao xuong banh
che goi là gin banh che. Gan bdnh che co thg chia lam ba lap :
* Lap nong : là gin ca thing
* Ldp gieta : là gin ca Ong trong va Ong ngoAi.
* Lap sau : là gin co. Ong giita.
Cdc the sal cua gin bdnh che sau do den bam tan a 16i cu chay tao thanh day chang banh
che (lig. patellae). MOt vii tha sqi cua gin co r6ng trong va Ong ngoai di den canh cUa xuang
bdnh che va bdm vao 16i cu chay tao thanh mac gal banh che trong va ngoai (retinacula
patellae mediale et laterale).
DOng tcic : Duei tang than, rieng car thing dui con gitip gdp dia.
2.1.3. Cd thAt king - ch4u (m. iliopsoas) là mot ca tit yang thdt king va vimg chdu d6n
bdm tan vao khu dui truck, g6m hal phan : car chdu (m. iliacus) va co that lung lan (m. psoas
major).
Nguyen ziy : Ca chdu : mao chdu va h6 chdu.
Ca thdt lung lan : than, mom ngang va dia gian se-11g cdc d6t sting N12 - TLi den TL4. Cdc
the ca duoc boc trong mot mac day chdc goi IA mac chdu (fascia iliaca), sau do chay xuong dual
nam giita bar truac xuong chdu va day chang ben (lig. inguinale) trong ngan cci (lacuna
muscularum).
Barn tan : Mau chuydn nhO.
Dung tic : Gdp dui vao than hay ngitac lai Op than vao dui. Nghieng phan thdt lung.
176
 Phan that lung cilia car di td clot song N12 den TL4 tdi mau chuygn nho, do de mu ctia
nhang ap-xe lao cot sang d Wing nay co thg theo cd1 chay xueing tan vUng ben. Khi car that
lung — chau bi viem, bgnh nhan thudng gap dui vao than dg tit giam dau (dau higu car that
lung — chau).
Cac ca cua khu dui trudc do than kinh dui van dOng.
2.2. CO KHU CCI DUI TRONG (H.10.5).
Là nh6m co lam d'6ng tac khep dui, du'dc x'ep thanh ba ldp :
— Ldp Wong : cd thon, car logo, khep dai.
—Ldp gicia : co' khep ng6n.
—Ldp sau : car khep ldn.

Co /lido

Co khep dai

Co' Iu'dC
Cd khep ng,6n

Ca khep dai

Cd khOp Ian

VOng On co kJ*

Hinh 10.5: Sc' der nhom co. khep

2.2.1. CO thon (m. gracilis).

Nguyen dy : bd dudi xu'ung mu.
Barn tan : phia dudi 16i cau trong )(dung chay.
DOng tdc : gap, khep did; gap va ho'i xoay trong tang than.
177
 2.2.2. Cd 1i /c (m. pectineus).
Nguyen ziy : mao lurac xuang mu.
Barn tan : &Ong liktc inking din.
Dong tac : gap, khep va hai xoay trong
2.2.3. Cd khep dai (m. adductor longus)
Nguyen ziy : xunng mu, tit cu mu den khdp mu.
Bdm tan : diking rap.
D'Ong tac : khep, gap, hai xoay trong dui.
2.2.4. Cd khep ngan (m. addutor brevis).
Nguyen liy : canh clued xu'ang mu.
Barn tan : diking rap xuang dui.
D'Ong tac : khep va xoay ngoai dui.
2.2.5. Cd khep lan (m. adductor magnus)
Ca c6 ba 136 : tren, gida va dudi.
Nguyen ziy : babe barn vao canh dudi xitang mu va u ng6i.
Barn tan : hai be teen barn vao &Ong rap xucsng
Be doll barn vao Cu ca khep (tuberulum adductorium). B6 nay cung Arai dau ditch xurcing dui
tao thanh yang gan ca khep (hiatus tendineus adductorius).
Dong tac : khep dui, hai b6 tren gdp va xoay ngoai dui, be dudi xoay trong
Cdc ca khu dui trong do thin kinh bit chi ph6i trii ca lucre do than kinh dui va b6 clued ca
khep ldn do than kinh ng6i chi ph6i.

3. MACH MAU - THAN KINH.

3.1. DONG MACH DUI (arteria femoralis) (H. 10.6, H.10.7, H.10.10).
3.1.1. Nguyen iiy. Deng mach chdu ngoai (a. iliaca externs) khi Glen phia sau didin giUa
day chang ben thi d6i ten thanh deng mach dui. Deng mach din di a mat trade dui va dan dan
di vao trong, sau do chui qua vong gan ca khep d6i ten thanh do, ng mach kheo (a. poplitea).
Cl ngtkii Viet Nam, diking kinh trung binh cua (Icing mach dui ngay Judi ch6 nguyen uy la
6,5 - 7 mm a phdi nam va 5,5 - 6 mm a phdi
3.1.2. Ding di Ara lien quan (H.10.6). Co the chia lam 3 doan : doan sau day chang
ben, doan trong tam gide dui va doan trong 6ng ca khep.
+ Doan di sau day chang ben : Khoang trong gida day chang ben Ara bar tru'ac miring chdu
du'ac chia thanh hai ngan :
- Ngan mach mdu (lacuna vasorum) difac gidi han phia track bai day chang ben, phia sau
la ba trudc wring chdu, phia trong la day chang khuygt (lig. lacunare), phia ngoai là cung chdu
lutgc (arcus iliopectineus).
- Ngan ca (lacuna musculorum) la khoang trong giila day chang ben va bar tritdc xuang
chdu, ngoai cung chdu Trong ngan nay chda ca that lung - chdu va than kinh dui.
178
 Cung chau hiqc
Day chang ban
Ca that king chau
Than kinh dui
Than kinh bl
DOng mach dui
dui ngoai
Tinh mach den

\\\ Vong dui

Hach bgch huyat

Day chang khuyat

Hinh 10.6: DOng mach dui, loan sau day chdng ben

DOng mach dii a phia sau day chang ben di trong ngan mach mail. O day d6ng mach nam
ngoai nhat r6i den tinh mach did va trong ding là cac hach bach huyet ben sau (nodi
lymphatici inguinales profundis). D6ng mach did, tinh mach dui va hach bach huye't a day
ducc boc trong met bao Chung goi là bao mach dui. Bao mach din lai dudc hai vach, ngan
thanh 3 khoang. Khoang ngoai chila do, ng mach din, khoang giita chira tinh mach din, con
khoang trong ding thi chda hach bach huygt va &toe goi la ang did (canalis femoralis). Dau
tren ang din là \Tong din, con dau dual la mac sang a 16 tinh mach hign (H.10.6). \Nag din
(anulus femoralis) duac gi6i han a truac là day chang ben, a trong la day chang khuyet va if
sau la mao ludc =mg mu.
Ong dui la mot didm yeu caa yang ben. Qua O'ng dai cac cd quan trong 6 bung có the di ra
ngoai tao nen tinh trang benh ly goi la. thoat vi dui.
+ Doan di trong tam gicic deli (H.10.8):
Tam giac din (trigonum femoral& la mot tam gide ma day IA day chang ben, canh ngoai là
bd trong cc may, canh trong la bo ngoai cc khep dai (so vai truc giita cd the), dinh tam giac
cach day chang ben khoang 10 cm, Wang Cing vai ndi cc may bat cheo cc khep dai (H.10.10A).
San tam giac din Ur ngoai vao trong có cd that lung chau, 'cd ludc, co khep dai va del khi,
mot phan cc khep ngAn. Trail tam gide din day bang mac sang va mac din. Do do that ra tam
giac dai la met khai hinh thap tam gide ma day dudc giai han 6 trulfic ben day chang ben, u sau
bed bd trti6c xuang chau, dinh la ch6 cd may gap cd khep dai va ba thanh IA: thanh ngoai la cc
may va co that lung chau, thanh trong la co ludc va cd khep dai va thanh truac là mac sang.

179
 Dung mach
chit bung

DOng mach
chau chung

Dung mach chau trong

DOng mach
chau ngoai
Ring mach bit
Day chung bQn

Dung mach mil

dal ngoai
DOng mach mu
"if din trong

DOng mach
din sau

Cac d'Ong mach

xuyen
DOng mach din

Hinh 10.7 : D'Ong mach diii viz ccic nhcinh

Trong tam gide did, than kinh dui nam phia ngoai, dOng mach dui a &Ira va tinh mach did
a trong cUng. Eking mach, tinh mach did dude boc-bai bao mach did nfa-no'i or tren.
Thanh tru'dc cua bao mach die co nhanh dia than kinh sinh duc dui (n. genitofemoralis) va
tinh mach hign ldn xuyen qua.
+ Doan di trong (ing co. khep (canalis adductorius) (H.10.10A) :
Ong ca khep bat (tau tit Binh tam giac did den yang gan ca khep, la mot O'ng hinh lang tru
tam giac hai bi van vao trong, de cho be mach dui Bang tit khu die trade chay ra vimg kheo a
phia sau. Ong co ba mat :
— Mat tru'dc trong là ca may khi ca nay di Ur ngoai vao trong. O sau horn ca may, con c6
mac rung khep the
180
 Thin kinh dui

Cc that king DOng mach deli

chau
Co may Tinh mach deli

Co thdng dui
Cac hach ben hong

Mac sang
Cd tang
Co khep dai
mac dui
Ca Itidd
Cd rOng
ngoai Cd khep nggn

Xu'dng dui

Hinh 10.8: Thi& do ngang qua tam gidc dui

—Mat track ngoai IA ca rang trong.
—Mat sau la ca khep dai va ca khep ldn.
Ong ca khdp chila clang mach dai, tinh mach dai, nhanh than kinh dai cldn ca rang trong
va than kinh hidn (n. saphenus). Trong 6ng ca khdp, long. mach did bat cheo phia truck dd di
vao trong tinh mach dui, con than , kinh hidn lac dau di ngoai, sau do ra trade r6i vao phia
trong clang mach, cid sau ding choc ra nong a mat phan ba dudi ang ca khep.
3.1.3. Phan nhanh (H.10.3 va H.10.7).
* DOng mach th-Ong vi 'long (a. epigastrica superficialis).
Tach khoi clang mach did dudi day chang ben khoang 1 - 2cm xuyen qua bao mach dui,
mac sang r6i hiidng ve phia ran trong ldp mar diidi da va tiep not vdi clang mach thdang vi dudi
(a. epigastrica inferior) la nhanh caa clang mach chat' ngoai.
* DOng mach mu chau nong (a. circumflexa ilium superficialis).
Thuang ding ch8 vdi clang mach thirang vi 'long va di ve phia mao chau trong ma dudi da
va n6i tidp vdi clang mach mu chau sau (a. circumflexa ilium profunda) la nhanh cua clang
mach chau ngoai.
* Cac dOng mach tiwn ngoai (aa. pudendae externae).
Cac nhanh nay sau khi chuff qua 18 tinh mach hidn se" cho nhanh di ve \Tung ben, biu (a
nam gidi) hoac am ha (d nit gidi).
* DOng mach dill sau (a. profunda femoris).
Diking kinh trung binh cua clang mach dui sau d ngirai Viet Nam ngay dudi ch6 nguyen ay
la 4,6 - 5 mm. Vi tri xual phat cua clang mach dai sau thing a vi tri sau ngoai caa clang mach
dai (44,32% va cling có thd sau trong caa clang mach dai (25,5%).
181
 La nhanh ldn nhdt ctia dung mach dai, torch kh6i Ong mach dal 6 dudi day chang ben
4 cm va cap mau cho hdu hgt cc a yang dui. Phia tren, dung mach dai sau norm trUdc cc thdt
ltrag - chau, cc lutgc, sau do di sau co khep dai, trudc cc khep nggn va khep 16n. Dung mach hic
ddu ldn nhting sau khi phan nhanh thi . nho ddn va tan cling bang mot nhanh xuyen cu6i, xuyen
qua cc khep 16n (H. 10.9).
Ngoai cac nhanh vao the coo dui, ddc bit la cc t6 &du dai, dOng mach dai sau cho cac nhanh :
— D"Ong mach ma dai ngocii (a. circumflexa femoris lateralis)- : di gala cc may, ccr thang dai
va co thdt lung - chau, yang 10 ddu tren xuong dui sau do cho cac nhanh len, xu6ng, ngang.
— D'Ong mach ma dai trong (a. circumflexa femoris medialis) : di Oita co thdt hing-chdu va
co laqc, vong 10 ddu teen xuang dal va chia cac nhanh len, xthfing, nhanh sau va 6 col
— Cac do, ng mach xuyen (aa. perforantes). : thong thurang có b6n nhanh xuyen, tif &Ong mach
dizi sau xuyen qua cc khep ldn; ga.
'n nth co nay barn vao &fang rap de cung cap mau cho vang dui
sau. Cac nhanh xuyen lai cho cac nhanh len va nhanh xu6ng de tao nen melt chu6i &Ong mach 6
\rang dai sau. Ngoai ra nhanh xuyen that nhdt con cho nganh n6i vdi d(ing mach 'Tieing dual., dOng
mach mu dai ngoai va (king mach mu dui trong.

Cd luac Than kinh bit

DOng mach dOi
DOng mach bit
Tinh mach bit

Ca bit trong

Ca bit ngoai
Dung mach diJi sau

Than kinh dai

Cd kilo') ngan

Cd khep dai
\ DOng mach xuyen

Cd may

Cd khep lin

Vang gan
ca khep

DOng mach kheo

Hinh 10.9 : Thiet do dztng doc khu dai trong

182
 * Ming mach gai xuang (a. genus descenciens) : la nhanh cu6i cling dia. &Ong mach did,
tach tit mat trade ctia Ong mach did tradc khi do, ng mach nay chui qua \rang gan ca khep.
Wang mach gol xu6ng nam tren ca khep tarn va &lac car rOng trong the

Khi cci slit ton tai cUa (king mach ng6i thi citing mach dui rat nhO chi can vai tro cung cap
mau cho

D(ing mach dui

Thin kinh dal

CO Ong trong

Cac nhanh bi tradc

thin kinh dui

TIM mach
hien Ian

Hinh 10.10A : Thein kink dui

183
 3.2. TTNH MACH DUI femoralis).
Tinh mach did not tiep vii tinh mach kheo di tir yang gan cc kilo') ddn day chang ben va
do vao tinh mach chau ngoai. Trong 6ng cc khep a doan dudi, tinh mach nam hui ngoai &Ong
mach dui, con doan tren thi na'm sau &Ong mach. Trong tam gide did tinh mach a phia trong
do, ng mach va ducc boc met phan bai bao mach did.
Ngoai cac nhanh tinh mach di cling vdi cac nhanh &la &Ong mach dui, tinh mach did can
nhan mot nhanh nong la tinh mach hidn
3.3. THAN KINH DUI (n. femoralis) (H.9.7, H.10.10.A).
La nhanh lOn nhat dia dam roi than kinh that lung, do cac than kinh that lung 2, 3, 4 tao
thanh than kinh did di trong ranh cUa cc that lung va cc chat', r6i di dudi va ngay giga day
chang ben de ddn tam giac did, a phia ngoai &Ong mach did. Than kinh did chia thanh ba loai
nhanh sau day a ngay dudi day chang ben :
3.3.1. Cac nhanh cd (rami musculares). Than kinh dui ddn cac cc vimg did bang hai loai
nhanh :
—Nhanh 'long den cc lucc va cc may.
—Nhanh sau ddn cc rOng ngoai, reng gida, rOng trong, thang dui, va ca khdp g6i va khdp
hong.
3.3.2. Cac nhanh bi truidc (rami cutanei anteriores) (H.9.1). Cr6m hai loai nhanh :
— Nhanh bi dui trudc giiia : con goi là cac nhanh xuyen di xuyen qua co may va cam giac
da a 2/3 dudi viing did trudc.
—Nhanh bi did trudc trong : di a canh ngoai Ong mach dui va cam giac \rung did trong.
3.3.3. ThAn kinh hien (n. saphenus) la nhanh hoax' toan cam gide. Sau khi di qua tam
giac did se vao 6ng cc khep. Trong 6ng cc khep than kinh hidn bat cheo &Ong mach did tit
ngoai vao trong, r6i di clan ra nong giiia co' may va co thon, cho cac nhanh vex) khdp g6i. Sau
do than kinh hidn xu6ng cang than cung vdi tinh mach hidn kin va chi ph6i cam gide da Oda
trong cang than va ban than bang cac nhanh bi cang than trong (rami cutanei cruris mediates)
va nhanh dudi banh the (ramus infrapatellaris).
3.4. DONG MACH BIT (a. obturatorius) (H.9.6, H.10.7, H.10.9).
Xugt phat tit Ong mach chau trong, dOng mach bit g6m hai nhanh trudc va sau quay lay
16 bit.
di yang did trudc, dung mach bit cung cap mau cho cac cc khu cc dui trong nhu cac kW
ldn, khep dai, khep ngdn, cc thon (gan nci cac cac nay barn vao xuzing chau) va cho 6 c6i.
3.5. THAN KINH BIT (n. obturatorius) (H.9.6, H.9.7, H.10.10.B).
Ho bai nhanh trudc than kinh that lung 2, 3, 4. Than kinh bit di a bii trong co that lung,
r6i di vao ranh bit ding vii dOng mach bit. Sau do than kinh bit chia thanh hai nhanh, nhanh
trudc va nhanh sau kep lay 136 tren cc khep ngdn.
Than kinh bit van dOng cho cc bit ngoai, ba co khep, co thon va cam gide cho mat trong
184
 Co ludc
Ddng mach dui

Thgn kinh bit

Ca bit ngoai (nhanh trudc)
Nhanh sau
Cd ludc

Ddng mach dui sau

Co khep nga'n

Co khep dai

Ca thon

Hinh 10.10B : Than kinh bit

Than kinh bit khi di vao ranh bit dp ngay sat xu'ong, nen khi thoat vi 16 bit, than kinh bi
ellen vao miong gay dau yang ben va dui trong.
Tom lai dui track là yang cua cac co gap dui, du6i cang chan va cac ca khep. Khu co dui
trade du'uc cap mau phan lan do dOng mach dui sau va dtioc chi ph6i van dOng, cam gide bai
than kinh dui. Khu co' dui trong duac cap mdu bai dOng mach bit va chi ph6i van dOng, cam
gide bdi than kinh bit. Dung mach dui chi di qua vang dui tradc va cung cap mau chinh thdc
kheo va cang chasm.
185
 Co thing dui
Cc rang ngoai

Co may

Co' rang gilla

Co rang trong
Dang mach Than kinh hien
dui sau
Dong mach deli
Co nhi dau dui
Tinh mach hien lin
(dau ngan)
Tinh mach dui
Dang mach xuyen
Co thon

Than kinh ngoi

Cd khop lun
Co nhi Tau dui
(day dal) Ca ban ming

Cd ban gin

Hinh 10.11: Thiet c16 ngang 113 giaa

Co' rang giCra

Cd thing deli
Cd rang ngoai
Cd rang trong

Tinh mach dal

Dang mach dui

Than kinh hien

Da'i chau chay

Cd may

Cd nhi dau
Tinh mach hien On
Than kinh ngoi Cd thon

Than kinh bi
dui sau Cu khap On

Cd ban gin Co ban ming

Hinh 10.12 : Thiet do ngang 113 detai dui

186
 VUNG DUI SAU

Wing dui sau (regio femoris posterior) dudc gi6ri han : a teen bai n6p lan rang; a &Ali bdi
mot dung yang tren bcr teen xudng bdnh the ba khodt ngan tay; ben ngoai bdi duang n6i tir
mau chuydn to clan mom teen 16i call ngoai =mg did; ben trong bdi &rang n6i khap mu sign
mom teen 16i cau trong xu'cmg
1. LOP NONG
Tir ming vao sau c6 :
— Da va to chik dual da.
—Lap mac rifting dm din.
Trong to chiic duth da c6 cdc nhanh than kinh cam gidc : than kinh bi dui sau (thul)c than
kinh ding 1, 2, 3); than kinh bi dui ngoai (thuOc than kinh that lung 2, 3) (H.9.1).
2. LOP SAU (H.9.3, H.10.13).
2.1. CO
Gam ca ba car : cd nhi dau dui, car bdn gan, cd ban mang. TrU dau ngan co nhi dau dui, cdc
cd Wing dui sau cidu c6 nguyen ay tit u ng6i va barn tan o cang chan; nen dude goi la nham cd
ng6i — cang than. Ba co nay 'cap thanh hai lap : dau dai cd nhi dau dui va cd bdn gan nam a
lap nong; dau ngan ca nhi dau dui va cd bdn mang nam a lap sau.
2.1.1. Cd nhi ddu dui (m. biceps femoris).
Nguyen uy :
—Dam dai (caput longum) barn vao u ng6i bdi mot gan chung vai ca ban gan.
—Dau ngan (caput breve) Wm vao clueing rap.
Bain tmn : sai car caa dau dai co nhi dau dui chay tit teen xu6ng dUdi Ira tit trong ra ngoai
r6i nhap vai. sai cd caa dau ngan va barn tan a chain mac va 16i eau ngoai xudng chay.
DOng tdc : gap cang than, du6i dui va hdi xoay ngoai cang than.
2.1.2. Cd ban gan (m. semitendinosus).
Nguyen ily : u ng8i.
Barn tan : bang mat gan vao mat trong dau teen )(dung chay.
DOng tcic : gap cang than, du6i dui va hdi xoay trong cang than.
2.1.3. Cd barn mang (m. semimembranosus).
Nguyen uy : u ng6i.
Barn tdn : mat trong dau teen xudng chay.
DOng tat : gap cang than, du6i dui va xoay trong ding than.
Cdc cd teen cludc van d'Ong bdi cdc nhanh ben cila than kinh chay (n.tibialis) a viing dui
sau, luc day nay con di chung trong bao vai than kinh mac chung thanh day than kinh ng6i
(H.10.13) trir dau ngan cd nhi dau dui bdi nhanh dia day mac chung (n. peroneus communis)
ctia than kinh ng6i.
187
 Co m6ng Ion

Co hinh le
[Yang mach
m6ng dcloi

Day chung ding

ngoi
Co vuong clUi

Co mong Ian (cat)

Thin kinh naoi

Co khep Ian
Dang mach xuyen

Co ban mang

CO ban gin ----- Co nhi

cliu bled

Thin kinh chay

Dang mach kheo Thin kinh

mac chung

Hinh 10.13 : Ming ddi sau (16p situ)

188
 2.2. MACH MAU VA THAN KINH (H.10.11, H.10.12, H.10.13).
2.2.1. Than kinh ngoi (n. ischiadicus). Than kinh ng6i sau khi di qua yang Eating tiep tuc
di xu6ng dui sau va nam sau co khep lan, truck ca nhi dau
Thdang vao khoang 1/3 dadi dui than kinh ng6i chia thanh hai nhanh : than kinh chay va
than kinh mac chung.
Tai dui sau than kinh ng6i cho cac nhdnh van Ong nhOm cau ng6i — cang chan va ca
khep ldn.
2.2.2. DOng mach mong dithi (a. glutea inferior).
Sau khi phan nhanh cho co a vang mong va cho than kinh ng6i, dOng mach mong dudi n6i vai
dung mach mu dui ngoai, dOng mach mu dui trong va nhdnh ben caa &gig mach xuyen that nhat.
2.2.3. Cac ("Ong mach xuyen.
Cac nhanh xuyen cda dOng mach dui sau sau khi qua co khep lan se noot vai nhau va not
vai &Ong mach mong duai va dOng mach mu dui ngoai.
Tom lai, dui sau la vang chda cac co dui dal, gap cang chan, duac cung cap mdu bai chu6i
mach caa cac nhanh xuyen &la &Ong mach dui sau va dOng mach rang ddai. Than kinh ng6i di
qua yang dui sau di xu6ng kheo va chi ph6i van Ong cho ca a vung nay.

CAU HoI TRAC NGHIEM

Chan cau tra 16i dung nhat

92. Ca nao sau day KHONG barn vao dating rap xuting dui :
a) Ca rang lan d) Ca khep lan
b) Ca kW ngan e) Ca Tang nha
c) Ce Ong ngoai (Xem them bed 8)
Dung cac chi tigt sau tra Rh cau 93, 94, 95.
I. Ca may VI. Ca khep dai
II. Ca that lung chat' VII. Co kW nail
III. Ca thon VIII. Ca khep ldn
VI. Ca W dam dui IX. Ca cang mac dui.
V. Ca iliac
93. Khu ca trdac vang dui track g6m co cac ca :
a) I, II, IV d) IV, IX
b) IV e) I, IV
c) I, II, IV, IX.
94. Lap n6ng khu ca trong vang dui trudc g6m cac ca :
a) V, VI d) III, V
b) III, V, VI e) III, VI
c) VI, VII
189
95. Canh ngoai tam gide dui duac tao nen bed :
a) I d) I, II, V
b) I, II e) I, V
c) II
96. Cac canh caa tam gide did là :
a) Day chang ben., ca may, ca lucre d) Day chang ben, ca may, ca khep ngan
b) Day chang ben, car may, ca thou e) Tat ca deu sai
c) Day chang ben, ca may, ca that lung chau
97. Trong tam gide dui, thit tit ta trong ra ngoai cua ba mach than kinh dui la :
a) Doug mach dui, tinh mach dui, than kinh did
b) Tinh mach dui, dung mach did, than kinh did
c) Than kinh dui, tinh mach din., thing mach did
d) D'Ong mach did, than kinh dui, tinh mach dui
e) Tinh mach dui, than kinh dui, d'Ung mach dui.
98. Hach bach huyet nong a yang ben KHONG ca dac diem nao sau day :
a) Nam trong lap mo ma dudi da a yang tam gide dui.
b) G6m 12 den 20 hach
c) Nhan bach huyet tit chi dudi
d) Nhan bach huyet tit vang day ehau, hau mon, sinh duc, mong va bung.
e) Chia lam 4 khu bed dung ngang qua 16 tinh mach hien va dung doc theo tinh mach
hien lan. Hai khu tren, hach nam doc. Hai khu dudi, hach nam ngang.
99. Thanh phan nao sau day KHONG di trong 6ng ca khep :
a) Than kinh hien
b) Tinh mach hien lan
c) Thing mach dui va tinh mach dui
d) Nhanh than kinh den ca rung trong
e) Ca b va d
100. Tam gide dui va 6ng co. khep :
a) Bi van vao trong
b) Tuang &fang vdi 6ng canh tay
c) Tuang duang vdi ranh nhi (Mu trong a khuSru
d) a va b dung
e) a va c dung
190
101. Chun cau SAI :
a) Tam gide dui duoc giai han bai : day chang ben, cac co vUng dui trade va cac co viing
did trong.
b) Tran tam gide did duqc ddy bang mac sang va mac did.
c) San tam gide did bao g6m : co that lung chdu, co lunc, co khep dai va ca khep ngan.
d) Dinh tam gide did la ch6 gdp nhau ctia co may va ca khep ngan.
e) Ddy cua tam gidc did quay len tren dive gidi han bai day chang ben va xtiong chdu.

102. Vdn dOng tat ca cac co a khu co dii trade la.

a) Cac nhanh dia than kinh d) Cdu a, b dung.
b) Cdc nhdnh dm than kinh bit. e) Tat ca d6u sai.
c) Cac nhanh cila than kinh ng6i.

Dung cac chi ti'et sau de tra 16i cac cau tit 103 - 107.
a) Than kinh bit. d) Than kinh
b) Than kinh dui. e) Than kinh hidn.
c) Than kinh mOng tren.

103. Rai vimg chdu tai khuydt ng6i ldn a ba tren co hinh le dd vao viing m6ng.

104. Di ra nong gliiia co may va co thon cho nhdnh vao khorp gin.

105. La thanh phan lan nhdt ctia ddm roi ding.

106. Chi phea hau hat cac co khOp.

107. Vao viing dui du'Oi ddy chang ben, nam ngoai bao

108. Chun cau dung. DOng mach did sau :

a) La nhAnh cUa Ong mach did. d) a, c clang.
b) Cdp huydt cho hau hat vimg &U. e) a, b, c dung.
c) CO thd that du'oc ma 'thong nguy hidm.

191
Dung hinh ye sau clg tra ldi cac cau tit 109 - 113 (trdc nghi-Om din khuyet).

DOng mgch dui

Cac dOng
mgch xuyen

109. Chi tie't s6 (1) là : Thief do ngang 113 gitta dui

110. Chi tie't s6 (2) la :
111. Chi tie't s6 (3) la :
112. Chi tigt s6 (4) la :
113. Chi tidt s6 (5) la :
114. Chcrn :
a) Neil 1, 2, 5 dung.
b) Neu 1, 3, 5 dung.
c)1\16u 3, 5 dung.
d) Neu 3, 4, 5 dung.
e) N6u 1, 2, 3, 5 d'eu dung.
Than kinh ng6i
1.Xudt phat tii nhanh trade than kinh thdt lung 4, 5 ya cling 1, 2, 3.
2. di yUng mong luon luon di duai car hinh le.
3. Thurting den tram kheo thi chia thanh 2 nhanh than kinh chay ya than kinh mac chung.
4. Chi phol van do, ng cho tat ca cac co a chi dadi.
5. Khong cho nhanh cam giac nao d \Tung mong hay yUng dui sau.
192
 CO ban gan

Than kinh chay

Co' nhi dau

Tinh mach kheo
CO ban mang
Ddng mach kheo CM g6i tren ngoai
Than kinh mac chung
DOng mach go7 tren trong

Tdi hoat dich

Cd gan char,
TK bi bap chan ngoai
Than kinh bi bap char) trong
Cd bung chan (dau trong)
Cd bung chan (dau ngoai)
CO thon
Tint) mach hign be

Anh VIII : Vting kheo (lop sec' u).

193
 11 G 61
MUC TIEU BAI GIANG
A. MUC TIEU 1:s2- THUYgT
1. Neu du'dc gidi han cac vUng cua g6i va gidi han cua h6 kheo.
2. Me to cac thanh cua h6 kheo.
3. MO to dudc lien quan cua cac thanh phan dung trong h6 kheo.
4. Ve thi6t do ngang g6i.
B. MUC TIEU THIIC TAP
1. Chi dude tren xac va ccs the ngudi song gidi han cua vUng g6i va gidi han cua lio kheo.
2. Chi tren xac, cac phuong tien thuc tap khdc cac thanh trudc Ira sau cua h6 kheo.
3. Chi tren xac cac thanh phan chda dung trong h6 kheo.
4. Bigt each tim tren xac deng mach kheo; tinh mach kheo, than kinh chay.

1. GIdI HAN
G6i du'dc gidi han :
— Phia tren : bdi during yang each bu tren (nen) xuang banh the ba khodt ng6n tay.
— Phia dudi bed during yang qua phia dudi lei cu chay.
G6i dudc chia thanh hai vUng bdi khdp g6i : yang g6i truVc va Wing g6i sau.

2. VUNG GOI TRIJdC

Wing g6i trade (regio genus anterior) la met viing khong quan trong g6m c6 : lap da va cac
to chiic dudi da gem day chang banh the (ligamentum patellae) va xuang banh the bac d phia
track khdp g6i.
194
3. VUNG GoI SAU
Wing gal sau (regio genus posterior) cif) dudi ldp da va and dual da la cac cd .
• phia trait va ngoai la ddu tan cila co, nhi ddu dui.
• phia tren va trong la ddu tan cua cd ban gan va ban 'hang.
• phia dudi 1a hai ddu cUa cc bung chan.
Cac cc' nay gidi han unit h6 la h6 kheo.

HO KHEO

Ca nhi dau dui

Co ban gan

Co ban mang

Tinh mach kheo Than kinh chay

Ddng mach kheo

Than kinh mac chung

Ddng mach go'i
tren trong
Co. gan char?

Ddng mach
co bung chan

Than kinh bi Than kinh bi

bap chan trong bap char? ngoai

Cu byng char) CC bung chan

(dau trong) (dau ngoai)

Hinh 11.1 : Ho hheo

195
 H6 kheo (fossa poplitea) là met h6 hinh tram 4 canh nam phia sau khdp g6i : daac gidi
han bdi 2 tam gide :
— Tam giac tren co canh ngoai IA ca nhi dau dui (m. biceps femoris), canh trong IA ca ban
gan (m. semi tendinosus) va ca ban mang (m. semimembranosus).
— Tam giac chilli dive tao bori hai dau cua ca bung chan (m.gastrocnemius).
Khi gap g6i, h6 kheo lOm sau, nhang khi da6i g6i h6 kheo phang va gidi han kho xac dinh.
1. CAC THANH CflA HO KHEO (H.11.1.).
Ngoai 4 earth gidi han nen chu vi tram kheo, h6 kheo con dayc gidi hand phia sau va phia
trade bdi 2 thanh : thanh sau va thanh trade.
1.1. THANH SAU hay tran ctia h6 kheo, daac eau tao bori :
1.1.1. Da, to chiic dtidi da va mac 'tong.
1.1.2. Tinh mach hien be (v. saphena parva) (H. 12.3).
LA tinh mach thuec he th6ng nong, bat dal." tit cung tinh mach mu chan (areus venosus
dorsalis pedis) di sau mat ca ngoai, doe theo mat sau tang chan rei de vao tinh mach kheo (v.
poplitea), et h6 kheo.
1.1.3. Mac sau. Cang tit co' ban mac taxi car nhi dau. Ghia mac nong va mac sau IA tinh
mach hien be. Hay bi gian tinh mach a day (H.11.2).
1.1.4. ThAn kinh 134 chan.
Do than kinh bi bap chan ngoai (n. cutaneus surae lateralis) thu(ic than kinh mac chung
(n. peroneus communis) va bi bap chan trong (n. cutaneus surae medialis) thuec than kinh chay
(rt. tibialis) hap thanh.

Gan cc
Co Ong ngoai tit clay dirt

DOng mach g6i Cci Ong trong

tren ngoai

Xtrung dui
Ca nhi dau dui

Tinh mach
hien Ian
DC:mg mach kheo
Ca may
Tinh mach kheo
Than kinh mac chung Cci ban mang
Than kinh chay
Ca thon
Mac sau
Tinh mach hien be Cc ban gan
Mac ming
Hinh 11.2: Thie't do ngang khop goi
196
 1.2. THANH TR:WC.
Tir tren xu6ng du6ri có :
1.2.1. Dien kheo cua laidng
1.2.2. Day chkng kheo elle° (xem bai Khdp g6i).
1.2.3. Cd kheo (m.popliteus) (xem bai Cang chan).

2. CAC THANH PHAN CUA HO KHEO (H.11.1, H.11.2).

Thanh phan caa h6 kheo gem dOng mach va tinh mach kheo, than kinh chay, than kinh
mac chung, met vai hach bach huyet. Tat Ca cac thanh phan tren duoc boc trong mot kh6i to
bao ma.
2.1. BONG MACH KHEO (a. poplitea).
DOng mach dui sau khi chui qua yang gan co khep (hiatus adductorius) d6i ten thanh dung
mach kheo. Khi Ong mach kheo den 136 dadi co kheo thi chia thanh hai nhanh, dOng mach
chay troac (a. tibialis anterior) va (Icing mach chay sau (a.tibialis posterior).
Du'Ong kinh trung binh cua dOng mach kheo u ngotti Viet Nam la 4,5 - 5,5 mm.
2.1.1. Diking di va lien quan.
Deng mach kheo la cau truc nam sau nhat caa h6 kheo, nam tren din kheo cCia 'Wong dui,
sau khap g6i va co kheo. Di cling yeti do, ng mach kheo có tinh mach kheo va than kinh chay.
Tinh mach hic dau nam &mg hon va phia ngoai hon so vai dung mach, sau do tinh mach di sau
Ong mach va di clan vao trong. Than kinh chay la thanh phan nOng What va ngoai nhat.
Deng mach, tinh mach kheo va than kinh chay co the vi nhu mot bac thang bat tit truck
ra sau va tit trong ra ngoai (H.11.2).
2.1.2. Phan nhanh (H.11.1).
2.1.2.1. Cac dOng mach ca bung chan (aa.surales).
Hai dung mach nay xuat ph& a gan ngang mdc &fang khdp va chay vao hai dau caa co
bung chan.
2.1.2.2. DOng mach gefi tren trong va ngoai (a. genus superior, medialis et lateralis).
Hai nhanh tren trong va ngoai chay tren hai 16i cau miong dui, truck nhOm co u ng6i-cang
chan de phan nhanh vac co Ong trong va co rung ngoai.
2.1.2.3. Dung mach go'i gitta (a.genus media).
Xu'at phat tit phia trong &Ong mach kheo di xuyen qua day chang kheo cheo vao khdp g6i.
2.1.2.4. DOng mach go'i dudi trong va ngocii (a.genus inferior medialis et lateralis).
Di tren be mat co kheo, tru6c co bung chan, sau do hai Ong mach di dadi hai day chang
ben dm khdp
2.1.3. Mang mach khdp goi (H.12.8).
Cac &Ong mach g6i sau do not vdi nhau va n6i ved :
—Deng mach g6i xu6ng caa dung mach &A.
—Nhanh xu6ng &Ong mach mu dui ngoai.
197
 —Deng mach quat ngu'oc chay thu6c dong mach chay traac.
—Nhdnh mu mac ctia dOng mach chay sau.
Cdc Ong mach nay tao thanh hai mang Ong mach, mang mach banh the a nOng (rete
petellae) va mang mach khdp g6i (rete articulare genus) sau.
2.1.4. Giai pilau hoc be mkt.
Dating di cUa dOng mach kheo clu'ac xdc Binh bed dung tii gac tren dm tram kheo den giUa
cang chan, d6i din vdi 16i cu chay. Khi g6i gap, to có the bat du'oc mach kheo.

2.2. TINH MACH KHEO (v. poplitea) (H.11.1).

Do nhanh cua cdc tinh mach chay tru'66 (vv.tibiales anteriores) va cdc tinh mach chay sau
(vv.tibiales posteriores) hap thanh. Sau do tinh mach di qua vOng gan co' khop va d6i ten thanh
tinh mach dui (v.femoralis). Ngoai ra tinh mach kheo con nhan indu tif tinh mach hien be (v.
saphena parva)va cdc tinh mach khdp g6i (vv.genus)

2.3. THAN KINH NGOI (H.11.1).

Than kinh ng8i den dinh dia h6 kheo chia thanh hai nhanh : than kinh mac chung
(n.fibularis communis) va thcin kinh chay (n.tibialis).
Than kinh chay tiep tuc di theo Ong mach chay sau den Wing cang chan.
Than kinh mac chung di doc theo bar trong car nhi dau dui, sau do di tren be mat ca bung
chan (dau ngoai) de den Tau tren xu'ang mac va \Tong quanh c6 xacing mac di chfai car mac dai
den yang cang char' truck.

CAU HO! TRAc NGHIEM

Chon cau tra loci dting nhat

115. H6 kheo la mot h6 hinh tram, canh tren — ngoai ctia hinh tram la :
a) Ca bdn gan. d) Cor nhi dau
b) Car bdn mang. e) Ca bung chan.
c) Car kheo.
116. ChQn :
a) Neu 1,2,3 clang. d) Neu 3 dung.
b) Neu 2, 3, 4 dung. e) Tat ca 1, 2, 3, 4 deu clang.
c) Neu 2, 3 clang.
1. DOng mach kheo la tiep n6i cua dong mach dui sau khi dong mach nay di qua goc tren
cUa tram kheo.
2. Deng mach mu mac là nhdnh cua do, ng mach mac.

198
 3. Than kinh ng6i ddn goc troll (dinh) tram kheo thi chia thanh thdn kinh chay va than
kinh mac chung.
4. Thin kinh mac chung a tram kheo di doc ba trong ca ban gan va co ban mang.
117. O h6 kheo, thanh phdn narn 'long nha't va ngoai nh'at (theo lien quan bac thang
Hiersfield) la :
- a) Than kinh ng6i. d) Dcmg mach kheo.
b) Than kinh mac chung. e) Tinh mach kheo.
c) Than kinh chay.
118. DO‘ng mach nao clued day KHONG phai la nhanh cua dOng mach kheo :
a) DOng mach co bung chan. d) D'Ong mach g6i gala.
b) D'Ong mach g6i tren trong. e) Dfing mach g6i duai ngoai.
c) D'Ong mach g6i xueng.
119. Than kinh bdp chan do than kinh hi bap chan ngoai, thuOc than kinh mac chung va than
kinh bi bap char' trong thu'Oc than kinh hop thanh.
Didn vao down trong tren bai than kinh thich hop sau day :
a) Than kinh mac noting. d) Than kinh hidn.
b) Than kinh mac sau. e) Than kinh ng6i.
c) Than kinh chay.
Dung hinh ye chidi day de tra Rii cac cau 120, 121, 122.

Gan co
try crdu dui

Co rOng
ngoai

Co nhi
crau dui

[
Bo TM
mach
kheo DM
(A)
Co thon (c)
-- CO ban gan (B)

Thiet de; ngang goi (ngay tren xtiang bcinh cite)

199
120. Hinh ye tren duvc ye Ira chit thich dung hay sai ?

a) Thing b) Sai.
121. Ngu hinh ye sai thi sai a chi tieft nao ? (Ne-u hinh ve dung thi danh dau e).

a) (A) : Bó mach kheo. d) (D) : mach hign Idn.

b) (B) : Ca ban gan. e) Hinh ye dung.
c) (C) : Co thon.

122. Chi tigt dagc danh dau bang s6 (1) là...

123. Chon can dung.

a) DOng mach kheo tdmag dng yeti dOng mach canh tay a trong khu gap khuSru.
b) acing mach kheo di a phia sau, trong h6 kheo de thich ang vdi quy luat dOng mach ldn
di a khu gap.
c) Mac du có nhieu vbng n6i, ding mach kheo van la dOng mach that rat nguy higm.
d) a, b dung.
e) a, b, c dung.

200
 12 CANG CHAN

MUC TIEU BAI GIANG

A. MUC TIEU V;" THUYET
1. MO to gidi han cac viing va cac lap cd \Tung cang chan, chile nang va than kinh chi ph6i
cac cd do.
2. Me to cac bo mach than kinh vimg cang chan trudc va sau.
3. Ve thia do ngang 1/3 gala cang chan.
4. Ve sa do mang mach khdp g6i.
B. MIJC TIEU THIIC TAP
1.Chi dirge tren xac va cac phu'o'ng tin thqc tap khac cac ldp cd \Tung cang chan triidc va sau.
2. Chi duce tren xac va cac phurdng lien khac cac boo mach than kinh Wing cang chan
trudc va sau.
3. Chi dirdc m6c tren da de tim dOng mach chay sau va dung mach allay tritdc.

mai HAN
CAng chan dudc gidi han :
- C3 Phia tren bari dung yang qua &kill& cd chay.
- CI phia dudi bai during yang qua hai mat cd.
Tren mot thie't d(3 ngang, cang chan dudc chia lam ba khu cd : khu car trade, khu car ngoai,
khu cd sau. Hai khu trurdc va ngoai tao thanh \Tang cang chan trtidc, rieng khu sau to nen
vung cang chan sau. Ba khu cu dude gidi han bdi :
— Mang gian c6t cang chan (membrana interossea cruris) n6i hai bet gian c6t cda xudng
chay va xdang mac.
201
 — Vach gian co trudc cang than (septum intermuscularis anterior cruris) di tit 136 tru'ac
xuang mac den mac 'long yang cang chan.
— Vach gian cci sau cang chan (septum intermuscularis posterior cruris) di tit bd sau xuong
mac clan mac nOng viing cang chan (H.12.1).

Mang gian cot

Khu ca tn/dc
Vach gian cc
tradc cang char, Xciang chay
Khu ca ngoai )(acing mac
Vach gian cci Mac sau
sau cang chan
Khu co' sau

Hinh 12.1: Thiet da ngang cd ng chan

VUNG CANG CHAN TRUOC

(regio cruris anterior)

Wing cang chan trudc bao g6m : khu cd trade va khu co ngoai.

1. 1,43P NONG
1.1. DA VA TO CHUC DWI DA. Da va mis dudi da \Tung cang chan trudc mong va it di
dung. Cf quanh malt ca da it du'oc mach mau cung cap, vi \ray nhiing vat thdong nhiem triing
hoac Id loet a \Tung nay thu6ng chAm lanh, nhat lad ngu'di ldn tu6i.
1.2. THAN KINH NONG (H.9.1, H.12.2). Vimg cang chan trctdc du'oc chi phol cam gide bdi
than kinh hidn va than kinh mac nong.
1.2.1. Than kinh hign (n. saphenus) la nhanh ciia than kinh dui (xem bai Did).
1.2.2. Than kinh mac n•fing (n. peroneus superficialis) la nhanh cila than kinh mac
chung, chi ph6i cam gide cho phan dctdi \Tang cang chan track. Sau do than kinh mac nOng chia
hai nhanh : than kinh bi mu chan trong (n. cutaneus dorsalis medialis) va than kinh bi mu
chan (n. cutaneus dorsalis intermedius) dd cam giac cho mu chan.
1.3. TINH MACH NONG (H.12.3). Tinh mach hign ldn (v. saphena magna) di tit bd trong
ban chan den track mat ca trong, va ding than kinh hidn len did (xem bai Dui). O viing cang
chan, tinh mach hidn nhAn nhieu nhanh tinh mach &mg d viing cang chan va cho nhanh not
vdi tinh mach hign be. Khi can to co thg b0c 1'6 tinh mach hidn 16'n d trade mat ca trong de
fiem truyen tinh mach.
202
 Than kinh chau ha vi Than kinh
chau ha vi

Than kinh Than kinh

sinh duc dui chau ben

Than kinh bi
Than kinh bit dui ngoai
Than kinh
bi dui ngoai
Nhanh bi tn/dc Than kinh bi
than kinh dui dui sau
Than kinh
bit

Than kinh bi
bap chan ngoai Than kinh bi
bap chan ngoai

Than kinh hien

Than kinh
bap chan
Than kinh
mac nong Than kinh
mac nong
Nhanh got trong
Nhanh got ngoai
than kinh chair
(than kinh bap chan)

Than kinh bap

chan Than kinh gan Than kinh gan
chan trong chan ngoai
Than kinh mac sau
Than kinh gan chan
ngoai va gan chan trong
A. MAT TRUOC B. MAT SAU

Hinh 12.2 : Sa dd cdm gicic chi cladi

1.4. MAC NONG : Mac riling Wing cA'ng chan lien tiep vdi mac dui (fascia lata). Cf phia
trong barn sat mat trong xu'ong chay, can a phia ngoai mac nong dinh vdi vach gian co trirdc va
vach gian co sau.

2. LdP SAU (H.12.7).

2.1. CC' KHU CCi TRU'OC (H.12.4). Nhin chung, co a khu co trade la nham co dui ban
char' (gaTp lung ban chan), nghieng trong, nghieng ngoai ban chan va dui ngon chan, do than
kinh mac sau chi ph6i. Mach mail ciia khu co trade la d'ang mach va tinh mach chay trudc.
203
 Tinh mach hiin be
Cd bung char? (dau ngoai)
Co' bung chan (clau trong)
Cd gan char? DOng mach chay Mick

Than kinh chay

Cd dep

Co' dep
Cd bung char? (dau ngoai)
Cd bung chan (dau trong) DOng mach mac

Cd gap cac ngon chan dai

DOng mach chay sau

Cd chay sau

Cd gip ng6n cai dai

Cd mac ngan

Co' chay sau

Gan got
Cd gap cac ngon chan dai -

Anh IX : Thing mach va than kinh wing ccing chan sau.

204
 Tinh mach
Tinh mach ma thuOng vi nong
chau nong
Tinh mach dui
La tinh mach hien

TM mach
thQn ngoai

Tihh much hien Ian

Tinh mach
hien phu

77nh mach
hien On
Tit-1h mach kheo

Cac nhanh not

Tihh mach hien be

Cung tinh mach

mu char?

Hinh 12.3: Sa do ccic tinh mach nong chi dudi

2.1.1. Cc, chay trxidc (m. tibialis anterior) a phan trong khu truac.
Nguyen ay : Bam vao xdang chay al& cau ngoai va 2/3 tren mat ngoai, mang gian
mac nong cang char'.
Barn tan : Car di cheo tit ngoai vao trong va tan ding bang mot gan ca a xuang chem trong,
nen xuung &it ban chan I.
Being tcic : Dui ban chan va nghieng trong ban chan.
205
 Cd may

Cd byng chan
(dau ngoai) Cd bung chan
(dal.) trong)

Co' chay tnldc

Cd dOp

Ca du6i
cac ngon chan dai

Ca du3i
ngOn cal dai

Ca mac ba

Hinh 12.4 : Co khu tru'oc cdng chan

2.1.2. Cd dui ngon cai clai (m. extensor hallucis longus) na'm gilia co chay trcicic va co
du6i cac ng6n chan
Nguyen ily : Barn vao =Ong mac a 1/3 giaa. mat trong, mang gian c6t.
Barn tan : Chay doc theo canh ngoai co chay den nen clot xa ng6n cai.
Dasng tdc : Du6i ban chan, du6i ng6n cai.
2.1.3. Cd duoi cac neon chan clai (m. extensor digitorum longus).
Nguyen Ily : Barn vao xtro'ng chay a 16i eau ngoai, xdong mac a mat trong 3/4 tren, mang
gian c6t, vach gian co trate va mac nong.
Barn tan : Co cho 136n gan Mn barn vao b6n nem chan ngoai. Khi tai khcip gian Mt an
ng6n chan, m6i gan co chia lam ba tre : tre gida barn vao nen xuong dot ng6n giaa, hai tre ben
barn vao nen 'along Mt ngon xa.
D'Ong tdc : Du6i ban chan (gap lung ban chan), du6i ngon chan II, III, IV, V : .nghieng
ngoai ban chan.-
206
 2.1.4. Cci mac ba (m. peroneus tertis) eó khi ca, có khi khong va &foe xem nhu' phan ngoai
cnng cila co dui cdc ngon chan dai.
Nguen ety : Barn vao xuang mac mat trong 1/3 (kith, mang gian cot, vach gian co truac.
Barn kin : Gan co di doc theo canh ngoai co dui neon chan dai dgn barn a nen xuang d6t
ban chan V.
136ng tac : Du6i ban chan, nghieng ngoai ban chan.
Tat ca cdc co khu trade cang chan khi di qua c6 chan de'u daqc gist bai mac gill gan dui

Than kinh
mac sau

Vach gian cd
Thdn kinh mac n6ng
sau ang chan

Vach gian co truec

ang chan

Cd mac dai

Hinh 12.5 : Ca khu ngoai ccing chart va thdn kinh mac nong
207
tren va dddi (retinaculum extensorum superius et inferius) va (lilac van do, ng bai than kinh
mac sau.
2.2. CO KHU NGOAI (H.12.5). Khu ngoai có hai ca : co mac dai va ca mac ngdn, do than
kinh mac nong chi ph6i va lilac cap mau bai cac nhanh co caa dOng mach chay trade.
2.2.1. Cd mac dai (m. peroneus longus).
Nguyen by : Ca có hai dau : dau trudc bam vao cham /along mac va vach gian ca trudc, dau
barn vao mat ngoai xuang mac va vach gian co sau.
Dtterng di vet barn kin : Gan co mac dai di sau mat ca ngoai, clued mac Oa cac co mac tren
va dudi (retinaculum mm. peronerum, superius et inferius) dgn ranh gan co mac dai (sulcus
tendinis m. peronei longi) cua xuang got va xuang hop. Sau do gan den barn tan vao xuang
chain trong va nen xuang d6t ban I.
.136:ng tdc : Gap va nghieng ngoai ban chan. Ca con có tac dung quan trong trong viac gilt
Wing yam gan chan.
2.2.2. Cd mac ngAn (m. peroneus brevis) ngan, nh6 ho'n va nam dudi co mac dai.
Nguyen iiy : Bain vao mat .ngoai xuang mac 2/3 dudi, vach gian cci trudc va sau.
Du'ang di vet bdm tan : Gan ca mac ngdn di dudi mac gill co mac tren va dudi, sau mat ca
ngoai, truck gan ea mac dai, den barn tan a nen xuang d6t ban V.
DOng tdc : Gap ban chan.
Cac co' khu ngoai cang chan duce van dung bai than kinh mac nong.
2.3. MACH MAU
2.3.1. DOng mach chay trtidc (a. tibialis anteror) (H.12.6).
Nguyen ily : La mot trong hai nhanh tan cila dung mach kheo, bat dau tii 136 dudi ca kheo,
dgn khdp c6 chan thi diii ten thanh dung mach mu chan.
Dung kinh trung binh cua dOng mach chay trudc d ngdOi Viet Nam la 2,5 — 3 mm.
Du'ang di vet lien quan :
—Cl vnng cang chan sau : Tit bar dudi co' kheo, dung mach chay ra truck glitia hai dau co
chay sau den bar tren mang gian c6t dd ra khu trade.
Tai day Ong mach cach than kinh mac sau bai chOm xuang mac va co du6i cac ngon chan
dai.
— 2/3 tren vOng cang chan trudc : Do, ng mach nam tren mang gian c6t, trong dOng mach
la co chay trudc, ngoai va hoi trade dung mach là co du6i cac nein chan dai va du6i nem cai
dai. .
— Cl 1/3 dudi viing cang chan trikic : DOng mach nam tren xuang chay va khdp c6 chan. Ca
du6i ngon cai dai hic dau a ngoai dOng mach sau do bat cheo dOng mach di vao trong. Than
kinh mac sau sau khi chay yang quanh chom mac va xuyen qua co du6i cac neon chan dai d'6n
khu trade, hic dau than kinh nam ngoai &Ong mach, sau do bat cheo phia trade va vao trong
Ong mach.
208
 Tren da, dating di ciia &Ong mach chay truck la mot dating vach Ur diem glib. 1ei cu chay
clgn gitla hai mdt ca.
Phan nhanh : Ngoai cac nhanh ca, do, ng mach chay track cho cac nhanh (11.12.8, 11.12.12) :
* acing mach quat ngtfac chay sau (a. recurrens tibialis posterior) di OM ca kheo va day
chang kheo cheo de den n6i vdi Ong mach gol duai trong.
* DOng mach quat nguac chay triidc (a. recurrens tibialis anterior) xudt phat ngay khi dung
mach chay trade di qua mang gian c6t va den not vdi nhanh g6i tren ngoai va &fed ngoai cua
Ong mach kheo.
* Wing mach ink ca truac ngoai (a. malleoleus anterior lateralis) not vdi nhanh xuyen

Mang gian c6t

Thin kinh mac sau

Cd chay trUdc

Cd duc5i cac ngan

chan dai

Ddng mach
chay trtic5c
Cd duoi
ngon cal dai

Mac gill
cac gan duoi

Hinh 12.6: DCmg mach chdy tritdc va thdn kinh mac sau
209
 Co' du& cac ngen char) dai "Co dueii ng6n cal dai
Co chay truec
Thin kinh mac nong -
DOng mach chay tn/dc
+ than kinh mac sau
Co mac ngan Cci chay sau

Cci mac
Thin kinh hien

CO gap
• Tinh mach hien Ion
ngon cal dai
Co' gip cac ngOn chat) dai
DOng mach mac
DOng mach chay sau
Co dep va thin kinh chay
Co bung than Co gan chat?
(dau ngoai)
Co bung chan trong)
Tinh mach hien be
Than kinh bi bap chan

Hinh 12.7: Thiet d6 ngang 113 gida cdng chdn

(ramus perforans), cac nhanh mat ca ngoai (rami malleolares laterales) &la &Ong mach mac va
do, ng mach c6 chan ngoai (a. tarsea lateralis) ciia dung mach mu chan thanh mang mach mat
ca ngoai (rete malleolare laterale).
* Wing mach mat ca track trong (a. malleolare anterior medialis) di \Tong quanh mat ca
trong n6i vdi cac nhanh mat ca trong (rami malleolares mediales) cua dOng mach chay sau, cac
Ong mach c6 chan trong (aa. tarseae mediales) cua Ong mach mu chan, tao thanh mang mach
mat ca trong (rete malleolare mediale).
2.3.2. Tinh mach chay triteic (vv. tibiales anteriores). Hai tinh mach chay tntdrc nhan
mdu tit mang mach mu chan (rete venosum dorsale pedis) di cling vdi dOng mach chay trade d6
vao tinh mach kheo.
2.4. THAN KINH
2.4.1. ThAn kinh mac sau (n. peroneus profundus) (H.12.6).
Nguyen dy, &tang di : O \rung kheo, than kinh mac chung di doc bar trong co nhi dau
troll dau ngoai ca bung chan, co gan chan, \Ta ca kheo.
Sau do Ong quanh chom xucing mac r6i cho hai nhanh tan :
—Than kinh mac sau di a khu trade.
—Than kinh mac nong di a khu ngoai.
CI khu trade than kinh mac sau di xuyen qua dau tren co du6i cac nen chan dai den khe
giaa ca nay va ca chay trade. Sau do than kinh di ding vdi &Ong mach chay tru'dc flint da m6 to
a phan tren dg tdi dudi mac gill gan du6i va xu6ng ban chan.
210
 Than kinh mac chung khi di qua chum mac nam ngay teen )(acing trong met 6ng hap bai
xuung va ca mac dai, do do khi bi benh phong to co the sa dive than kinh nay tai cham mac.
aing do than kinh nam sat xuang nen khi bó bet cang chan can tranh b(5 qua ch'a't a viing
chain mac gay chen ep than kinh.
Pha n nhanh : Than kinh mac sau cho cac nhanh sau day :
—Cac nhanh ca (rami musculares) van deng tat ca cac ca khu trurac.
—Cac than kinh mu ngon chan cai ngoai va than kinh mu ngon chan nhi trong (nn.
digitales dorsales hallucis, lateralis et digiti secundi medialis) de chi ph6i cam giac cho ke gida
ngon chan I va II.
2.4.2. Than kinh mac 'long (n. peroneus superficialis) (H.12.5).
Nguyen fiy, &tang di : Sau khi tach ra tit than kinh mac chung, than kinh mac nong di
giita ca dui cac ngon chan dai va cac ca mac hoac di doc giiia 2 dau caa ca mac dai rei di dan
ra nong de chi ph6i cam giac cho phan dadi khu cang chan trade va mu chan.
Phan nhcinh : Than kinh mac nong cho cac nhanh ca (rami musculares) den van Ong hai
ca mac va hai nhanh tan là nhanh bi mu chan trong (n. cutaneus dorsalis medialis) va nhanh
bi mu chan gala (n. cutaneus dorsalis intermedius) den cam gide da a mu chan.
Than kinh mac nong a ngu'ai Viet Nam choc qua mac sau cang chan a khoang gida 1/3
gifia va 1/3 cladi chieu dai xuang mac, nam trudc xuang mac khoang 2 cm, de ra ming nam ngay
dadi da. Tuy vay, no co met doan dai trung binh 8,5 cm nam ngay dual mac sau cang char' va
có the xem nha than kinh nay bat dau chay ra nong a khoang 1/3 teen va 2/3 clued cang chan
va trade )(acing mac khoang 1 cm. Thaang phan 2 nhanh tan a ngang mac co chan gala hai mat
ca trong va ngoai.

VUNG CANG CHAN SAU

(regio cruris posterior) (11.12.7)

Vang cang chan sau Wang ling vdi khu ca sau.

1. LOP NONG
1.1. DA VA TO CHUC DU'dI DA lien tuc vdi viing goi sau va vang dal sau, va day han so
vdi yang cang chan tradc.
1.2. THAN KINH NONG (11.9.1, H.12.2).
1.2.1. Than kinh bi did sau (n. cutaneus femoris posterior) (Xem bai Meng).
1.2.2. Than kinh bap chan (n. suralis) la met nhanh rat thay d6i, thaang do ski hup
thanh cila than kinh bi bap chan ngoai va than kinh bi bap chan trong.
—Than kinh bi bap chan ngoai (n. cutaneus surae lateralis) la met nhanh tach tit than
kinh mac chung a h6 kheo, sau do di xu6ng cang chan va cho nhanh not mac (ramus
communicans peroneus) de not vdi than kinh bi bap chan trong.
—Than kinh bi bap chan trong (n. cutaneus surae medialis) tach ra tit than kinh chay, di
giita hai dau ca bung chan (m. gastrocnemius) va dan dan di xuyen ra nong de n6i vdi than
kinh bi bap chan ngoai.
211
 Dong mach kheo

DOng mach gdi xu6ng

Nhanh xu6ng
Ong mach
ma dui ngoai

DOng mach g6i

Elting mach
tren trong
g6i tren ngoai

Eking much g6i

duel ngodi

Dung mach g6i

clueti trong
Dong mach Dung much
mu mac quat ngticic
DOng mach chay sau
quat ngdoc
chay fru&

Hinh 12.8: Mang mach khop g6i

Than kinh bap chan di doc theo b6 ngoai gan g6t (tendo calcaneus) r6i chic hai :
* Cdc nhanh got ngoai (rami calcanei laterales) den g6t.
* Than kinh bi mu chan ngoai (n.cutaneus dorsalis lateralis) den canh ngoai ban chan.
Dac diem than kinh bap chan 6 ngutri Viet Nam la khoang 3,4% cac trutng hap c6 sit ket
hop hai than kinh bi bap chan trong va ngoai de tao thanh than kinh bap chan.
Met s6 it trueing hop hai than kinh nay chay song song nhau hoac kgt hap theo kieu giao thoa
(25%). CI try ting hop khong co ski kgt hop de tao nen than kinh bap chan, van luOn thay c6 met
than kinh nhm a vi tri cua no, ma da s6 IA do than kinh bi bap chan ngoai (nhanh not mac), tao
nen (75%) trong khi cdc tai lieu nude ngoai cho rang chid yelu la do than kinh bi bap chan trong tao
nen. W ngu6n g6c, da s6 (81,8%) nhanh n6i mac cua than kinh bi bap chthi ngoai deu lon hon,
chay nong horn va de bec to han than kinh bi bap chan trong (cdc tdc gia nude ngoai mo to than
kinh bi bap chan chi" ygu la do than kinh bi bap chan trong, nhanh not mac thuang nh6).
1.3. TINH MACH NONG (H.12.3). Tinh mach hien be (v.saphena parva) di tir canh ngoai
ban chan, sau mat ca ngoai va theo b6 ngoai gan got len tang chan ding vai than kinh bap
chan. Tinh mach hien be sau d6 de vao tinh mach kheo.
mdu u tinh mach nay khong luu thong tot se gay nen tinh trang benh 1ST gian tinh
mach 6 bung chan.
212
 Cdc mach mdu va than kinh nay nam trong 16rp mac nong cang chan.

2. LOP SAU
2.1. Ca Co vung cang chan sau &lac chia lam hai lap bai mac cang chan sau.
- Lap nong : ca tam dal' cang chan va co gan chan.

Cd bung chan Cd bung chan

(dal) trong) (dau ngoai)

CO gan chan Cung gan cd dap

Cd dep

Gan got (ACHILLIS)

H.12.9 : Cd yang ding chart sau (lap nong)

213
 Ca chay sau

Ca gdp Cc gap
ngon char? dai
ngon cal dal

Hinh 12.10 : Ca ming ccing chart sau (lop sau)

— Lap sau : ca kheo, co gap nem cai dai, ca chay sau va ea gap cac ngon chan dai. Cac ca
lap sau (trii ca kheo) de'u chay sau mat ca trong de xueing gan chan.
Ghia hai lop ca có dOng mach chay, long mach mac va than kinh chay. Cac ca vUng cang
chan sau de'u do than kinh chay chi pita
2.1.1. Cd tam dAtt cang chan (m. triceps surae) là mot kh6i ca to vimg cang chan, gom
ca bung chan va ca dep.
214
 * Cd bung chan (m. gastrocnemius).
Nguyen fly : Dau ngoai barn vao 18i cau ngoai xdung dui va phan quanh 18i can ngoai,
trong dau nay thdang c6 xu'o'ng viing; clau trong ldn han dau ngoai, barn vao 18i eau trong =mg
dui va phan quanh loi cau trong.
Barn tan : Thd ca cua hai dau chum lai thanh tam gidc Judi cua h6 kheo red dinh vdi gan
ca dep thanh gan got.
* Cd dep (m. soleus).
Nguyen ziy : Bain vao xdang mac d chom va 1/3 tren mat sau, xudng chay du'ang co dep
(linea m. solei), cung gan co dep (arcus tendineus m. solei). Cung gan co dep la mot cung gan
cang tit xudng mac d6n 'arcing chay.
DOng mach kheo va than kinh chay di dudi cung gan car nay de vao vdng cang char" sau.
Barn tan : Gan co dep hap vdi gan ca bung chan thanh gan got (tendo calcaneus) hay gan
Achillis (tendo achillis). Gan got la mot gan day khoe d6n barn vao mat sau xdang got. Gifta.
gan va xdang g6t co tui thanh mac gan g6t (bursa tendinis calcanei) va mo ma.
Ddng tcic : Gap cang chan va clac biet la gap ban chan nen rat quan trong trong 'Ong tdc
di, thing, chay, nhay.
2.1.2. Cd gan chan (m.plantaris) là mat ca rat thay cl8i ve kith thddc, thdang rat manh,
co the khOng co. Co di tit mei) dudi ngoai dating rap ding vdi dau ngoai ca bung chan, sau d6
tan cang bang milt gan di doc theo canh trong gan got de barn vao xdang gat.
Co c6 tdc dung gap ban chan nhu'ng rat ygu.
2.1.3. Cd kheo (m. popliteus).
Nguyen ily : Barn vao loi cau ngoai xdang &A.
Barn tan : Co toa thanh hinh tam gidc barn d tren doting del) xdang chay.
Ddng tdc : Gdp va xoay trong cang chan.
2.1.4. Cd gap ngon cai dai (m. flexor hallucis longus).
Nguyen ziy : Barn vao xdang mac 2/3 clued mat sau, mang gian cot va vdch gian co sau.
Dtiang di vet barn tan: Co di a phia xdcrng mac, ngoai ca chay sau va ca gap cac ngan chan
sau do di eh& vao trong va tan cling bang mot gan di dudi mac gift gan gap (retinaculum mm.
flexorum) de'n ranh gan gap ngon cai dai (sulcus tendi m. flex.hallucis longi) cua xdang sen va
xdang got de xu6ng gan chan. C1 gan chan, gan bat eh& tren gan co gap cac ng6n chan dai va
di gida hai dau ca gap ng6n cal ngdn, va den barn vao d6t xa ngOn cdi.

Dting tdc : Gap ngon cai, gdp ban char' va nghieng trong ban chan.
2.1.5. Cd gap cac ng6n chan dai (m. flexor digitorum longus).
Nguyen riy : Bdm vao mep Judi doting co dep, nth trong &la 1/3 gala mat sau Juicing chay
va vach xct ngan each co nay yeti co chay sau.
Ditang di vet barn tan : Lac dal' cc a phia trong co chay sau roi tra thanh gan bat cheo
phia sau gan co chay sau o 1/3 dd.& cang chan. Tdi co chan, di o phia sau mat ca trong de vao
215
 Co' kheo

Thin kinh chay

Ddng mach kheo

Ddng mach chay tn/dc

Co' dap

Ca dep Ddng mach mac

Ddng mach chay Co' chay sau

sau

Ca ggp
- Co' gip
cac ngon
chan dai ngon cai dai

Hinh 12.11 : Ddng mach va than kinh wing cdng chan sau

gan chan r6i lai bdt cheo gan co gap nein cai dai de tem. thanh 4 gan bam vao nen cac d6t
ngon chan xa trii nem. cai. Mot gan choc qua gan cc gap cac ngon nail nen dncic goi la gan
xuyen (Wang tu' nhu' gan cd gap cac nem tay sau a chi tren). Vi cc Op cac ngon chan dai chay
chech tii trong ra ngoai ar gan chan nen có co vuong gan chan de-n tang cuting bam vac ca.nh
ngoai cua gan dd lap lai truc Ong tac cho cc doc theo ban chan. (H.13.2).
216
 Ddng tdc: gap cac ng6n chan, trit ng6n chan cai, gap va xoay ban chan vao trong. COn c6
tac dung giii yam gan char'.
2.1.6. Cd chay sau (m. tibialis posterior)
Nguyen barn vao xuung chay a 1/3 gida mat sau, xu'ung mac a mat sau va mang gian cat.
Ddang di va barn tan: cc; chay cheo vao trong, bat cheo al gap cac ngon chan dai r8i di sau
mat ca trong &rai mac gift cac, gan gap. ( mkt ca. trong chay sau di trade gan gap cac nem
chan dai va gap ngon cai dai. d gan chan ca du is co clang ngon cai the ph6 va den barn tan a c6
xucing ghe, cac xuung chem trong, giita, ngoai va nen xuang dot ban cac ngon II, III, IV.
&ing tdc: gap va nghieng trong ban chan.
Tat ca cac co a \Tung cang chan sau deu do day than kinh chay chi phai.
2.2. MACH MAU
2.2.1. DOng mach chay sau (a. tibiatis posterior)
Nguyen liy va tan cling: la nhanh cua Ong mach kheo, bat dau tit cung co dep den phia
sau mat ca trong thi chia hai nhanh tan la Ong mach gan chan ngoai va d'Ong mach gan chan
trong (H.12.12).
Duang kinh trung binh cua Ong mach chay sau nguai. o Viet Nam la 2,5 - 3 mm.
Duang di: Ong mach di giaa hai 16p cc; vimg cang chan sau, duai mac sau cang chan. Lac
dau Ong mach di hai xdang chay va mac, sau do di vao trong va ra nong. 0 1/3 dad
d6ng mach di ngay a canh trong gan gOt. Cling di co hai tinh mach chay sau va than kinh
chay. Tren da, Ong mach chay sau di theo mot &tang vach tii goc (kith tram kheo den diem
giaa mat ca trong va gan g6t. CO the bat &rue mach tai diem nay.
Phan nhcinh: ngoai cac nhanh cu, dOng mach' chay sau cho:
- Nhdnh ben:
• Nhanh mu mac (ramus circumflexus fibulae) di yang lay chOrn mac den not v6i nhanh
g6i duai ngoai (deli khi nhanh mu mac xuat phat tit Ong mach chay trate).
• DOng mach mac (a. peronea): xem chi tiet ben du'Ori.
Cac nhanh mat ca trong (rami malleolares medialies).
• Cac nhanh got (rami calcanei).
— Nhcinh tan:
136ng mach gan chan trong (a. plantaris medialis).
* DOng mach gan chan ngoai (a. plantaris lateralis).
2.2.2. DOng mach mac (a. peronea) (H.12.12)
DUang kinh trung binh cua dong mach mac a ngu'ai Viet Nam là 2 - 2,5 mm.
Nguyen d6ng mach mac tach tit Ong mach chay a khoang 2,5 cm &fad 136 duai cci kheo.
Duang di: Ong mach di chech ra ngoai ve phia xuung mac, hic dau na'm giCia cci chay sau
va cu gap ng6n cai dai, sau do cang 16c cang di sau 'Judi mang gian cat va (kw cu gap ngOn
cai dai phii a phia sau.

217
 Dung mach kheo

Dung mach
D'Ong mach g6i tren ngoai
g6i ire n trong
Deing mach
g6i giCia Deing mach co' bung chan

Ding mach D'Ong mach goi dutri ngoai

g6i duel trong
Eking mach quat
DOng mach mu mac
ngu'uc chay sau
DOng mach chay truck

Deing mach mac

DOng mach
chay sau

DOng mach gan chan ngoai

Eking mach
Cung gan chan
gan chat) trong

Hinh 12.12: Ccic nhdnh clia ctO'ng mach a cdng chan (nhin phia sau)

DOng mach mac khong di cdng vdi mot thin kinh nao.
Phdn nhdnh : Ngoai cac nhanh nuoi car va xacing, Ong mach mac cho cac nhanh :
* Nhanh xuyen (ramus perforans) xuyen qua vach gian ca den khu trade.
* Nhanh n6i (ramus communicans) n6i vdi Ong mach chay sau.
218
 Cac nhanh mat ca ngoai (rami malleolares) cl6n mat ca ngoai tao thanh mang mach mat ca.
* Cac nhanh g6t (rami calcanei) cluoc xem nhi nhanh tan caa long mach mac deer" gat dd
tao nen mang mach got (rete calcanei).
2.2.3. Cac tinh mach sau. DOng mach chay sau va clOng mach mac ca cac tinh mach chay
sau (vv. tibiales posteriores) va cac tinh mach mac (vv. peroneae) di kern. Cac tinh mach nay
di v8 tinh mach kheo.
2.4. THAN KINH
Than kinh chay (n. tibialis) là than kinh cua yang cang than sau (H.12.11).
Du'ang di: Than kinh tit h6 kheo xuting, nam tren co kheo. Sau do, chui dad cung gan co
dep va nam giaa hai hip ca yang cang than sau. Lric dau than kinh nam trong (Icing mach
chay sau, sau do di sau Ara ra ngoai, doc theo true gala Yang cang than sau. Den &raj mac gift
gan gap, than kinh chay chia hai nhanh tan la than kinh gan chair trong (n. plantaris
medialis) va thAn kinh gan than ngoai (n. plantaris lateralis) (xem bai Ban chan).
Phan nhcinh: Than kinh chay cho cac nhanh:
- Cac nhanh co (rami musculares) cho cac co yang cang than sau.
- Than kinh gian c6t cang than (n. interosseus cruris) di tren mang gian c6t.
- Than kinh bi bap than trong chi ph6i cam gide yang chug chan sau.
- Cac nhanh got trong (rami calcanei mediales) Mr" cam gide mat trong va mat duai gat than.
Tom lai, cang than duoc chia lam hai yang:
* Vung cang than truck g6m khu co truck va khu co ngoai. Khu co truac g6m cac ca dui ban
than va dui nen chan, do than kinh mac sau chi ph6i. Khu co ngoai g6m cac co gap va
nghieng ngoai ban chan, do than kinh mac nong chi ph6i.
Viing nay dive dOng mach chay -Ulu& va cac nhanh xuyen caa d6ng mach mac nuoi &rang.
* Vang cang chan sau g8m cac co gap ban chan, gap ngon chan, nghieng trong ban chan do
than kinh chay chi phol van d6ng va duoc cap mau bOi d6ng mach chay sau va &Ong mach mac.

CAU H6I TRAC NGHIEM

Chon cau tra lai dung nhat.

124. Tat ca cac co sau day thuOc v8 khu co trait vUng cang chan truck, NGOAI TRU':
a) Co chay truac. d) Ca mac ba.
b) Ca du6i ngon cai dai. e) Co mac dal.
c) Co du6i ngon chan dai.
125. Trong cac co dirdi day, co nao nam a lap sau viing cang chan sau, ve phia xuang mac:
a) Co mac dai. d) Ca gap ngon chan dai.
b) Co chay sau. e) Tat ca d6u sai.
c) Ca gap ngon cai dai.
219
Dung cac chi tigt sau cle tra 1di cac cau ti 126 dgn 129.

I. Car chay truck. IV. Ccr mac ba.

II. Car du6i ngdn cdi V. Cci mac dai.
III. Car dui nem chan VI. Car mac ngAn.
126. Cc thuOc khu cd ngoai Wing cang chan tali& la :
a) V, VI d) IV, V
b) IV, V, VI e) III, V, VI
c) IV, VI.
127. Cur do than kinh mac sau chi ph6i la :
a) I d) IV, V, VI
b) II, III e) I, II, III, IV
c) I, II, III.
128. Cd chiu sir chi ph6i cua than kinh mac &mg la :
a) I d) V, VI
b) II, III e) IV, V, VI
c) I, II, III.
129. Tat ca cac cu troll (Mu lam Ong tdc duoi c6 chan, NGOAI TRe :
a) V d) IV
b) V, VI e) VI
c) IV, V, VI
130. Khu car trade \rung cang chan trudc dude chi ph6i van Ong bed :
a) Than kinh mac nong. d) Than kinh bAp chan.
b) Than kinh mac sau. d) Ca a va b thing.
c) Than kinh hign.
131. C1 \rung cang chan, than kinh mac sau di ding vdi :
a) DO‘ng mach mac. d) DOng mach chay sau.
b) 130ng mach chay track. e) Khong di ding do, ng mach nao.
c) Dung mach mac sau.
132. di viing cang chan, &Ong mach mac di kern :
a) Than kinh mac chung. d) Than kinh chay.
b) Than kinh mac 'long. e) Tat ca d'eu sai.
c) Than kinh mac sau.
220
Dung hlnh ye va bang tra 1di sau de tra loci cac cau 133, 134, 135, 136.

2
1

TK gan chan ngoai

Sa d6 phdn khu cdm gidc a mat sau ding chan va ban chdn.

a) Than kinh bap chan. d) Than kinh mac nong.

b) Than kinh bi bap chan trong. e) Than kinh hien.
c) Than kinh bi bap chan ngoai.
133. Chi tigt s6 (1)
134.Chi tie't s6 (2)
135.Chi tie't s6 (3) là_
136. Chi ti6t s6 (4) là_

221
 13 BAN CHAN

MUC TIEU BAI GIANG

A. MUC TIEU Lr THUYET
1.MO to cac lap ca viing gan chan va viing mu chan, chic nang, than kinh chi ph6i cac ca d6.
2. MO to cdc bo mach than kinh gan chan va mu chan.
3. Neu cdc didm gieing nhau giita than kinh a gan chan va gan tay.
4. Ve thidt des ngang qua xu'o'ng d6t ban chan.
5. So sdnh cau tao ban tay vai ban chan thich tIng vai chOc nang cila
B. MUC TIEU THLIC TAP
1. Chi dole tren xdc va cdc phtiang tin Uwe tap khdc cdc lap ca \rung gan chan, cdc ca va
gan viing mu chan.
2. CM du'ac tren xac cdc b6 mach than kinh Wing gan chan va Wing mu chan.
3. Xdc dinh du'ac rn6c tim dung mach gan chan ngoai va m6c tim dOng mach mu chan tren
nguroi song.

mai HAN
Ban chan bat dam tif du'O'i hai mat ca. tai (tau mut cdc ng6n chan.
Ban chan gum co gan chan va mu chan.

GAN CHAN
(planta pedis)
1. LOP NONG
1.1. DA VA TO CHIYC DU 'dI DA. Da \Tung gan chan rat day dinh chat vai to chile du'ai da
va mar dual da b6'i mo sgi. Cung nha gan tay, gan chan co cdc ndp van da va cdc nep nay ding
dac trang cho timg
222
 1.2. TINH MACH. Tinh macho gan chan tao thanh mot mang tinh mach gan chan (rete
venosum plantaris) (H.12.3). Mang tinh mach nay nhan mau tit cac tinh mach 6 gan nem
chan (vv. digitales plantares), cac tinh mach gan dot ban chan (vv. ,netatarsae plantares) r6i
not vdi mang tinh mach mu chan va tinh mach hidn lan, tinh mach hidn be.

1.3. THAN KINH NONG. Cam giac a gan chan du'ac chi ph6i bdi than kinh gan char'
trong (n, plantaris medialis), than kinh gan chan ngoai (n. plantaris lateralis), cac nhanh got
trong (rami calcanei mediales) va cac nhanh got ngoai (rami calcanei lateralis). Tat ca cac
nhanh tren d6u thu6c than kinh chay (H.9.1) (H.12.2).

1.4. CAN GAN CHAN (aponeurosis plantaris). Can gan chan g6m c6 ba phan:
- Phan giCta: chac, chia thanh nam tre tit gan got den nam nem. char'.
- Phan trong: mong a sau, day a tru'ac.
- Phan ngoai: day a sau, mong 6 trudc.
Can gan chan giita gop phan tao nen \Tom gan chan.
Tai nai n6i giita phan trong va phan Oita can gan chan ngoai va d6t ban chan I chan, c6
vach gian co trong di tit xucing got, ghe, chem den barn vao.
Tai noi not gi a phan ngoai va phan giita can gan chan co vach gian ca ngoai di tit gan ca
mac dai va xoung &et ban V de-n barn vao.

2. LdP SAU
Vach gian cd trong, vach gian co ngoai va can gan chair chia gan chan thanh ba o co:
cai: o trong, chda: ca dang ng6n cai, ca gap ngon cai ngan va gan co gap ngon cai dai.
- O giva: chda ca gap neon chan ngdn, ca vuong gan chan, cac co giun, gan ca gap cac
ng6n chan dai, co khep ng6n chan cai va cac co gian cot.
- O m6 6t: a ngoai; c6 co' dang ng6n Lit va cd gap ngon lit ngdn..
Vi cac ca a ba o tren xep thanh bon lap 1.6 ret nen khac vai o gan tay, ngoai to thoang to
co a gan chan khong theo o ma theo lap.

2.1. LOP CO NONG. Gam ba co: dang ngon cai, gdp cac nein chan ngan va dang ngon lit
(H.13.1).

2.1.1. Cd clang ngon cai (m. abductor hallucis)

Nguyen dy: tit mom trong cu )(acing got, cc( di doc theo canh trong cua co gap cac nen
chan ngan va vach gian cd trong.
Barn tem: cling vdi gan co gap ng6n cai ngdn barn vao d6t gan nem cai.
M:ing tdc: gdp ngon cai, data ngon cai dang xa truc va g6p phan tao nen yam doc
trong gan chan.

223
 Ca Op cac ngon
chan nggn
Cd dgng ngon Ot

CO dgng
ngon cai

Gan cd gep cac

ngon chan dal

Hinh 13.1 : Ca gan chcin (lop nong)

2.1.2. 01 ggp cac ng6n chan ngAn (m. flexor digitorum brevis).
Nguyen tiy : Barn vao cu g6t, can yang gan chan va hai vach gian co trong, ngoai.
Bcim tan : Co chia thanh b6n gan d6n b6n ng6n chan ngoai. Mei gan sau d6 chia thanh hai
tre (gan Wong tkr nha gan co ggp cac neon nong a chi tren de dgn nen cila d6t nem gin-a.
DOng tdc : Gap d6t gitia va gap d6t an.
2.1.3. Car dang ng6n ut (m. abductor digiti minimi).
Nguyen ily : Barn vao cu g6t, can gan chan va vach gian co ngoai.
Bdm tan : Mat ngoai d6t an ng6n V.
.13Cing tcic : Gap ngon 5, dang ng6n 5 va Op pilau tao nen Om doc ngoai gan chan.
224
CO gap cac ngon chan ngan

D6ng mach gan char? ngoai

Co dang ng6n cal

Than kinh gan chan ngoai

Vach gian co ngoai

Gan co' gap cac ng6n chan dai
CO vuong gan chan
Than kinh gan chan trong
(nhanh ngoai) Nhanh n6ng TK gan chan ngoai
Vach gian co trong Nhanh sau TK gan chan ngoai
Co' gOp ngon cal ngan
D6ng mach gan chan trong - CO clang ngon Gt
Than kinh gan chan trong
(nhanh trong) • Cd gap ngon cit ngan
Co khop ng6n cal (dau che'ch)

Nhanh ngon cal ciia DM

Cac co' gian cot gan chan
gan chan trong
Cd khop ngon cai (dau ngang)

Gan cod gap cac ng6n chan dai

Gan cci gap cac ng6n chan ngan

Anh X : Vzing gun chan (lap sdu).

225
 Co vuong gan chan
(cd gap Op)

Gan cc gap cac

ngon chan dai

Gan cc Op
ng6n cai dai

Hinh 13.2 : Cu gan chdn (lop giaa)

2.2. LOP CO GILDA (H.13.2).

Gdm cac co not tai ciia gan chan la co vuong gan chan, cac co giun va hai gan cc tit cang
chan sau di xua-ng : gan co gap cac ngOn chan dai va gap nem cai dai.

Gan cc gap cac ngOn chan dai den d6t xa cua 136n ngon chan ngoai va nhm nang Ilan so
vdi co gap ng6n cai dai.
2.2.1. Cd vuong gan chan (m. quadratus plantae) can du'oc goi la cc g6p phu (m. flexor
accessorius).
226
 Nguyen ay : - Dau ngoai : MOm ngoai Cu g6t.
- Dau trong : Mat trong xu'cing got.
Barn tan : Hai b6 hap thanh mat ca cign barn vao canh ngoai gan gdp cac ng6n chan dai.
DOng tcic : Chinh lai Inking tdc dung ctia ca gdp cac neon chan dai va g6p phan tao nen
vom doc gan chan.
2.2.2. Cac cd giun (mm. lumbricales).
Ba ca giun ngoai barn vao hai ben On co' gap cac ngon chan dai can ca giun trong barn
vao canh trong gan gap ngon 2. Sau d6 ca den barn tan 6 mat trong d6t gan ngon chan Wang
(mg va cho nhiing tre den tan gan
Dang tcic : Gdp d6t gan b6n neon chan ngoai.
2.3. LOP SAU (H.13.3). G6m hai phan :
- Phan sau c6 day chang gan chan dai (ligamentum plantaris longus), gan co chay sau va
gan ccr mac dai.
-Phan truck co cac co gdp nem cai nen, khep ng6n cai va gap ng6n Lit nen.
2.3.1. Cd gap ng6n cai ngAn (m. flexor hallucis brevis).
Nguyen uy : Di tir xuang chem trong, gida, ngoai va day chang got hap - gan char' (lig.
calcaneocuboideum plantare).
Barn tan : Vao hai xuang Wing va hai ben nen xuang d6t en ngon I.
D'ang tcic : Gap cl6t gdn ngon cai.
2.3.2. Cd khep ng6n cai (m. adductor hallucis).
Nguyen uy : Ca c6 hai dau :
+ Dau cheo (caput obliquum) : Bam vao mil:mg hop, xuang chern ngoai, xuang dal ban II,
III va day chang g6t - hop gan chan.
+ Dau ngang (caput transversum) : Barn vao kh6p d6t ban - d6t neon chan III, IV, V.
Barn tan : Hai be) dgn barn tan 6r phia ngoai nen xurang cl6t neon gdn &la ngon
DOng tcic : Khop ng6n
2.3.3. Cd gap ng6n ut ngAn (m. flexor digiti minimi brevis).
Nguyen ay : Cu xacing hap, nen xliang clot ban chan V.
Bdm tan : Vao nen clot en ng6n chan V.
DOng tcic : Gap d6t en ngon chan V.
2.4. LOP CC GIAN COT (H.13.4, H.13.5).
khoang giun cac 'axing d6t ban chan co cac co gian cot. Ca gian cot gam hai loci :
227
 Gan chay sau

Cd ggp Cd ggp ngon

ngon cai nga'n nggn

Cd khop
ng6n cal Cac co' gian cot
(dgu died) gan chan

Cd khop
ngon cal
(dgu ngang)
Gan cd ggp
ng6n cai dal

Hinh 13.3 : Ca gan chdn (lap sdu)

2.4.1. Cac cd gian cot mu chan (mm. interossei dorsales). CO b6n cc gian c6t mu chan
lap b6n khoang gifta cac xurung difk ban chan. Hai cc gian c6t mu ben trong den barn tan \Tao
hai ben nen daft an ngon II, hai cc gian c6t ngodi dgn bam vac) mat ngoai xuang d6t ban III
va IV (H.13.5). Cac cc nay dang ng6n chan.

2.4.2. Cac cd gian cat gan chan (mm. interossei plantares). CO ba cc gian c6t gan chan.
Cac cc barn tit mat trong cac xacrng d6t xuung ban III, IV, V den barn tan yao mat trong nen
d6t nem an dm cac ngon turning Ling (H.13.4).
228
 Cdc ca nay khep ngon III, IV, V vg gall true ctia ban than la ngon II.
Tdt ca cdc ca gan than (tit ca dang, ca gdp neon cdi ngon, cc gdp cdc ngon than ngan va
ca giun I do than kinh gan than trong) de'u do than kinh gan than ngoai van dOng.

I
Hinh 13.4 : Ca gian cot gan chdn

Hinh 13.5 : Ca gian cot mu than

229
 2.5. MACH MAU. Wing mach chay sau cldn vimg got (regio calcanea) chia hai nhanh cling
la Ong mach gan chan ngoai va Ong mach gan chan trong.
2.5.1. DOng mach gan chan ngoai (a. plantaris lateralis) (H.13.6).

Nguyen dy, duang di: ding mach gan chan ngoai là nhanh tan kin hun cua Ong mach
chay sau. acing mach di tit trong ra ngoai qua got chan ddn nen xu'ung d6t ban V. Tai day
Ong mach quat tra 14i vao trong ngang nen cac )(acing cl6t ban reii n6i vdi nhanh gan
chan sau dia ding mach mu chan tao thanh cung gan chan (arc us plantaris). Dutng di ciia
ding mach có thd ve bang m6t, duUng di qua got chan tit didm gitira mat ca trong va mom
trong cu got dgn nen xuang d6t ban V, re;i tit do di ngang den nen xuang d6t ban I.
Duting kinh trung binh cua ding mach gan char' ngoai 0 ngu'di. Vidt Nam la 1,15 mm.

Cd clang ngon cal

Dong mach
EYO'ng mach gan chan ngoai
gan chan trong

Thin kinh
Thin kinh gan chan ngoai
gan chan trong

Co vuong gan chan

Cung gan chan

DOng mach gan

dot ban chan

Cd khep ngon cal

Gan gip ngon cal dai

Hinh 13.6: Cdc dung mach gan chart

230
 Lien quan :
* Doan trong \rung got : DOng mach di gida )(dung g6t va co dang ng6n cdi.
* Doan che-ch : DOng mach di gilla co gap cac ng6n chan ngan va co vuong gan chan. Than
kinh gan chan ngoai luc dau a sau d6ng mach, sau do di vao trong.
* Doan ngang la cung dOng mach gan chan, di cang luc cang sau, gida co gap cac ng6n
chan dai, cac co giun vai co khep ngon cai va co gian cot.
Nhanh ben : DOng mach gan chan ngoai cho cac nhanh :
— Cac nhanh Ong mach gan d6t ban chan (a. metatarsae plantares) di a ke gida cac xdong
d6t ban chan va cho nhanh (.16n cac nem.
— Cac nhanh xuyen (rami perforantes) n6i vdi Ong mach mu chan.

Than kinh gan

chan ngoai

Co clang ngon cal

Cd clang
ngon 01'
Than kinh gan
chan trong Co vuOng
gan chan

Gan co gap Cd khep ngon cal

cac ngon Nhanh sau than kinh
chan dai gan chan ngoai

Gan co gap
ngoncat dai

Hinh 13.7: Cie thdn kinh a gan chdn

231
 2.5.2. Bong mach gan chan trong (a. plantaris medialis). Nho hon do, ng mach gan chan
ngoai, do, ng mach gan chan trong di doc theo phia trong gan gap ngon cai dai, sau de n6i vai
nhanh dOng mach gan d6t ban chan met.
Du'ong kinh trung binh cua &Mg mach gan chan trong a ngoai Viet Nam la 1 mm.
2.5.3. Tinh mach. Di kern vai Ong mach va d6 vao cung tinh mach gan chan (arcus
venosus plantaris).
2.6. THAN KINH (H.13.7).
Ciing nhu dOng mach, gan chan co hai than kinh : than kinh gan chan ngoai va gan chan
trong tach a than kinh chay, trong vOng got ngay phia sau (lath ctia mat ca trong.
2.6.1. Than kinh gan chan ngoai (n. plantaris lateralis).
Duac xem nhii day tru ar gan tay. Than kinh di ding clueing Arai Ong mach gan chan ngoai
va cho hai loai nhanh :
—Nhanh Ming (ramus superficialis) : chia hai nhanh than kinh gan ngon chan chung (rt.
digitales plantares communes). M6i nhanh nay sau do lai chia thanh hai nhanh than kinh gan
nem chan rieng (n. digitales plantares proprii) dgn cam gide cho mot ng6n rudi ngoai.
—Nhanh sau (ramus profondus) di theo cling vai Ong mach gan chan va gi6ng nganh
cling sau day than kinh tru den van deng cho cac ca a me lit, ba car giun ngoai, cac ca gian cot
va ca khep nein cai.
2.6.2. Than kinh gan chan trong (n. plantaris medialis).
Duac xem nhu' than kinh giaa a gan tay, than kinh di gida ca dang ngon cai va gal) cac
neon chan ngan r6i cho cac nhanh :
—Than kinh gan ngon chan rieng (n. digitalis plantaris propri) dgn cam giac rieng cho
canh trong nem 1.
—Ba than kinh gan ngon chan chung (nn. digitalis plantaris communes). M6i nhanh nay
sau de chia thanh hai than kinh gan ngon chan rieng de chi ph6i cam gide cho ba ngon rueli
trong ctia ngon chan.
Than kinh gan chan trong con chi ph6i van &Ong cho ca dang ngon cai, ca gap nein cai
ngan, ca gd.p cac ngon chan ngan va ca giun I.
Tom lai, ca a gan chan dirge chia thanh ba o nhu' a gan tay, nhung xep lam Mn lap va do
chiIc nang caa ban chan khac ban tay nen thigu di ca d6i nein cai va neon lit. Cac gan ca a gan
chan da gop phan tao nen vom doc gan chan. Mach mau a gan chan la Ong mach gan chan
trong va gan chan ngoai. Deng mach gan chan ngoai tao thanh cung d'eng mach gan chan, cung
nay tuang to cling &Ong mach gan tay sau. Than kinh gan chan la than kinh gan chan
Wang to nhu' than kinh tru va than kinh gan chan trong Wang tkr than kinh giCra ar gan tay.

232
 MU CHAN
(dorsum pedis)

1. LOP NONG
1.1. DA VA TO CHT3C1dI DA. Da va to chart duai da a mu chan mong va de" di dOng.
Trong lap to chile dtfai da c6 chtla tinh mach va than kinh nong.
1.2. TINH MACH VA THAN KINH NONG. Tinh mach a mu chan tao thanh mot mang
tinh mach mu than (rete venosum dorsales pedis). Mang tinh mach nay n6i v6ri cung tinh mach
mu chan (arcus venosus dorsalis pedis), sau de cung de vao tinh mach hien lan va hien be (v.
saphena magna, v. saphena parva) (H.12.3).
Cam gide a mu chan du'oc chi ph6i bai :
* Than kinh bi mu chan trong (n. cutaneus dorsalis medialis) thu6c than kinh mac nong
chi ph6i cho hai ngon ruai trong.
* Than kinh N. mu chan gifia (n. cutaneus dorsalis intermedius) thu6c than kinh mac
nong, chi ph6i cam giac cho canh ngoai ngon chan III, IV, va canh trong ng6n V.
* Than kinh bi mu chan ngoai (n. cutaneus dorsalis lateralis) thuOc than kinh bi cang
chan, chi ph6i cam giac cho canh ngoai ngon 5.
* Than kinh hien chi ph6i cho canh trong mu chan (H.12.2).
* Than kinh mac sau chi ph6i cam giac cho ke gida nem I va II va not tie-p vai than kinh
bi mu chan trong.
1.3. MAC NONG : O tren mac lien tigp vdi mac gift gan dui ddai va a hai ben mac Binh
vai can gan chan.

2. LOP SAU (H.13.8 va H.13.9)

2.1. CAC GAN CO. Cdc gan car khu trade cang chan di duai mac gift gan du6i dgn barn vao
mu chan g6m :
—Gan car chay truac &roc boc trong bao gan car chay trurac (vagina tendinis m.tibialis
anteriores) den barn vao xatong chem trong va nen xacing d6t ban I.
—Gan car du6i ng6n cdi dai dude boc trong bao hoat dich gan car du6i ng6n cdi dai (vagina
tendinis m. extensoris hallucis longi) Mil barn vao nen d6t xa ngon cai.
—Gan cd du6i cac ngon chan dai Mn barn vao nen cac d6t giUa va xa cua b6n nem ngoai cang.
— Gan car mac ba den barn vao nen 'axing d6t ban V.
Hai gan co trail dude boc trong mot bao hoat dich chung : bao hoat dich gan cU du6i cac
ngon chan dai (vaginae tendinum m. extensoris digitorum pedis longi).
2.2. CO DUOI CAC NGON CHAN NGAN (m. extensor digitorum brevis).
Nguyen ily : * Micmg got mdt tren va ngoai.
* Mac gift gan du6i du6i (retinaculum mm. extensorium inferius).
233
 Thin kinh bi mu char) trong

Gan co' DOng mach mu char?

mac ngan Cd chi)/ trudc

Cd du&
cac ng6n ngin

Ca du'di
Cac ddng mach ngon cal ngin
mu ckit ban char?

Gan ca du6i Thin kinh mac sau

cac ngon
chan dai
CO du&
ngon cai dai

Hinh 13.8: Mu chtln

Gan ca du6i cac

ngon chan dai Cd duoi cac ngon chan ngan
Co duoi ng6n car dai
Ddng mach mu chan

Gan ca chay sau

Co clang ng6n Gt Gan ca mac dai
Ca gip ng6n Of - Ca clang ngon cai
Ddng mach thin kinh
gan chan ngoai Ca khep ngOn cal
Ca gap cac ng6n chan dai Co gip ngon cal ngan
Co' cac ng6n chan ngthn Gan ca gap ng6n car dai
Ddng mach firth mach
gan chan trong

Hinh 13.9 : Thiet do ngang ban chan qua cac xdong deft ban chan
234
 Barn tan : Ca di dudi gan cu dui cac ngon chan dai va chia thanh b6n bo de'n b6n nein
chan trong.
* Bo Mil ng6n cdi lan nhal barn van d6t gdn nein cai, dadc goi la ca duinein cdi ngAn
(m. extensor hallucis brevis).
* Ba bo con 14i den dinh vao gan dui cac nein chan dai.
DOng tdc : Duibon nem chan trong ding.
Ca dui cac nein chan ngAn nam tren mac sau mu chan. Mac non.g va mac sau chia mu
chan thanh hai khoang to bao : khoang doh da nam tren mac nong, khoang dudi mac nam
gill-fa mac ming va mac sau. Nhiem trUng a khoang nao se chi khu tru trong khoang do ma
khong lan sang khoang khdc.
2.3. DONG MACH MU CHAN (a. dorsalis pedis). acing mach chay trade dgn khdp c6 chan
a dudi mac gift gan dui dudi thi d6i ten thanh Ong mach mu chan. Chie-u tren da, Ong mach
mu chan di tit gala hai mat ca den ke gifia ngdn chan thd nhA va nen chan tha hai. DOng
mach di doc theo bd ngoai ca du6i ngon cai dai dgn nen xuang &it ban chan thd nligt thl cho
nhdnh Tong mach cung (a. arcuata) (H.13.8), va n6i vdi dOng mach gan chan ngoai.
DOng mach cung, sau do chay tong ra ngoai a mdc nen mil:mg d6t ban chan, Judi cac gan
co duidai va ca duingagn.
DUng mach cung chia cac nhanh :
—Cac dimg mach mu d6t ban chan (aa. metatarseae dorsales) di a ke giu'a cac xuang d6t
ban. Cdc dUng mach nay sau do cho cac nhanh mu ngon chan (aa. digitales dorsales) di gala ice
mat lung cac nem. chan.
Cdc dung mach mu d6t ban chan va mu ngon char' deu cho cac nhanh n6i vdi Ong mach
gan chan.
— Nhanh gan chan sau (ramus plantaris profundus) di xu6ng gan chan a khoang gian cot I
de n6i vdi dung mach gan chan ngoai (a. plantaris lateralis) thanh cung gan chan (arcus
plantaris).
Ngoai ra, a c6 chan dOng mach mu chan cho cac nhanh :
—Dung mach c6 chan ngoai (a. tarsea lateralis).
—Cac dOng mach c6 chan trong (aa. tarseae mediales).
2.4. THAN KINH MAC SAU chia nhanh ding a mu chan, di theo dOng mach mu char' va
cam giac cho mot vUng rat nhO a ke giCta nein chan I va ng6n chan II (H.13.8).

CAU HO1 TRAC NGHIEM

Chun cau tra liri dung nh'dt

137. Ca nao KHONG co a gan chan :

a) Ca gian cot gan chan. d) Ca d6i ngon
b) Ca clang ngon chan e) Ca gap cac ngon chan nga'n.
c) Ca giun.
235
138. Cc; nao dudi day thuOc lap ca gitia ctia gan chan :

a) Ca gap cac neon chan ngan. d) Ca vuong gan chan.

b) Ca dang nein cai. e) Ca gap ngan cai ngan.
c) Ca dang ngon
139. Chow), call thing :

a) Xacing ban chan có cau tao hinh vom c16 thich nghi vai chic nang ch6ng dct va van
chuyen ciia ban chan.
b) Neu mat Aram (ban chan bet) thi di lai kilo khan va dau clan.
c) Phan vom cao d IA ngoai han a bar trong ban chan.
d) a, b, c dung.
e) a, b dung (Xem them bed 8).
140. Ca dang nen chan cai do than kinh nao van &Ong :
a) Than kinh gan chan trong.
b) Nhanh 'long than kinh gan chan ngoai.
c) Nhanh sau than kinh gan chan ngoai.
d) Than kinh chay.
e) Mot than kinh khac.
Chon :

a) N6u mOnh d6 (A) ching (B) dung va (A), (B) có lien quan nhan qua.
b) N6u (A) dung, (B) dung nIning kitting lien quan nhan qua.
c) Nati (A) dung, (B) sai.
d) Neu (A) sai, (B) clang.
e) Neu (A) sai, (B) sai.
141. (A) Tiem tinh mach a mat ca thutIng chon tinh mach hi6n loin VI

(B) Tinh mach hi6n Ian to d6 b0c 10 va nam ngay trade mat ca trong.
142. (A) Tiem tinh mach thaang chon tinh mach hign be Vi

(B) Tinh mach hign be nam ngay sau mat ca ngoai.

143. DOng mach mu chan :
a) Co the bat mach &Asc.
b) Di doc bar trong gan ca dui nem chan cai dai.
c) Do Ong mach chay trade d6i ten.
d) a, c dung.
e) a, b, c clang.
236
144. Cung do, ng mach gan chan ducic tao nen bdi dOng mach gan chan trong (A) va dung mach
gan chan ngodi (B). DOng mach gan chan trong la nhanh tan cua dOng mach chay sau (C).
Deng mach gan chan ngoai la nhanh tan ciia dung mach mac (D).
Cau tren SAI a ch6 nao ? (Ndu dung thi chon cau e)
a) (A) d) (B)
b) (A) va (D) e) Cau tren dting.
c) (C).
Dung cac chi tigt sau cle tra Idi cau 145 va 146.
a) Cac nhanh ding ctia than kinh gala a gan tay.
b) Cac nhanh ding dm than kinh tru a gan tay.
c) Nhanh ding sau dia than kinh tru.
d) Nhanh ding nong cila than kinh try.
e) Cac nhanh ding cila than kinh quay.
145. W mat du' ng di va chi ph6i, than kinh gan chan trong gi6ng...
146. W mat &Ong di va chi ph6i, than kinh gan chan ngoai gi6ng...
147. Chi ph6i cam giac canh ngoai mu ban chan la met nhanh than kinh xuat phat tur :
a) Than kinh chay. d) Than kinh mac sau.
b) Than kinh bdp chan. e) Than kinh hidn.
c) Than kinh mac ming.
148. Khi so sanh gan chan va gan tay, cau nao sau day DUNG :
a) Cac car gan chan ding chia thanh 3 o nhti cd gan tay nhung xdp thanh 4 ldp va kitting co
cc d6i ng6n cai va co neat tit.
b) Cung &Ong mach gan chan ttrang tai nhu' cung dung mach gan tay
c) Than kinh gan chan ngoai tu'o'ng tur nganh ding than kinh try.
d) a va c dung.
e) a, b va c dung.

237
 PHAN III : DAU - MAT - C6

14 WONG KHOP DAU MAT

MUC TIEU BAI GIANG
A. MUC TIEU L"\;7 THUYE/T
1. Xdc dinh dung vi tri cac xuong Tau mat.
2. MO to cac chi tiel giai phdu quan trong cua cac xuong do.
3. Xdc dinh duoc vi tri cac xoang dau mat, chdc nang, tdc dung da cac xoang do
4. MO to cau tao va giai thich hoat clOng cua khdp thdi duang ham.
5. Ve nen so (mat trong), chti 3'7 den cac 16 có than kinh so di qua.
B. MUC TIEU THIJC TAP
1. Chi duqc tren hOp so vi tri cac )(Long dal.' mat.
2. Chi duoc tren xuong mot s6 chi tiat giai phdu quan trong cua cac xuong clau mat.
3. CM troll phim X quang cac xuong va xoang xuang so.
4. Chi dung cac 10 chinh dia nen so va cac thanh phan di qua titng 16 do.
5. Xac dinh mot s6 m6c xuang tren dau Ira so.

Cdc xuong a aau mat chia lam hai phan :

—Khoti =mg so, tao thanh hOp so nao.
—Kh6i xuong mat, tao thanh so mat.
HOp so nao duoc chia thanh Om so va nen so. Cdc xuang ti6p khdp nhau bed nIning &Ong
khdp bat dOng khdp thdi dozing ham clued). So ngu'Oi khdc so Ong vat là so nao phdt trign
nhieu han so mat. tre so sinh, kheii xuong mat nhO han so vdi hOp so, có cac thop (fonticuli
238
cranii) nam a not gap nhau cua cdc &tang khdp : th6p trudc, th6p sau (fonticulus anterior et
posterior) Ira hai thop ben IA thop baam (fonticulus sphenoidalis), va th6p chum (fonticulus
mastoideus). Cdc ga, cdc u khong r6 vi ca chu'a hoat dung nhieu. Xuang ham ddai gem hai naa
chUa dinh vao nhau.
Tren phim X quang xdang dau mat cUa tre so sinh, to thay nhieu Wang (xuang ham diidi,
xuang tran, xdong cham) chtia dinh lam met; chu'a c6 cdc xoang; cdc xacmg a Om so nam xa
nhau, nhat lad cdc th6p. Nhu'ng cang ve sau, cdc xuang cang dinh lien nhau :
— Luc 1 — 2 tuOi : cdc manh xacing dinh lam met.
— Luc 2 — 3 tuOi : mat cdc th6p va tao thanh cdc &ging khdp.
— Luc 1 — 4 tuOi : )(tat hien cdc xoang (xoang tran, xoang xoang ham tren).
Sit phdt tridn cua hop so chia lam ba giai doan :
* Giai doan dau (7 nam dau) : phdt trign chu yefu là phan sau.
* Giai doan hai (7 tuOi tai day thi) : phdt trign hoi chain.
* Giai doan ba (15 - 22 tucii) : phut trig'n manh a phan track.
O tuoi gia : xtrung mOng di, nhe han, va mg dung khdp bat Tang.
So dan Ong to han so dan ba (10%). So dan ba nhan hon va tram clang han so dan Ong.
W phuzing dien nhan chUng hoc c6 nhieu chi so do vg so nao \Ta so mat, du'a vao cdc mac
xu'o'ng.

XLJcJng tran
Xu'o'ng dinh

XdOng builm
Xuring thai &king
)(tieing MCI%

Miring gO ma
Xu'ang chgm

Xu'o'ng ham tren

Xu'ong ham cludi \\*

\%‘

Hinh 14.1: Iniang ddu mat (nhin ben)

239
 KHOI XU'O'NG SO

Khol xdong so (ossa cranii) gom cac xuang: xu'dng tran, xuang sang, xadng chgm, xadng
badm, hai xudng thai duang, hai xuang dinh.

Xiang tran

6 mai
XL/Ong le

Xu'o'ng ge) ma

Xuring ham ken

Hinh 14.2 : Xiang dCiu Wit (nhin track)

XU'O'NG TRAN
(os frontale)

Nam trade hOp so, phAn ldn tao thanh tran va tran o mat. Xuang trail gem: trai
phan mai va phan (3 mat. Xadng tram tiep khdp vdi xu'dng dinh bed be dinh (margo parietalis)
va vai xuang go ma bdi mom go ma (process us zygomaticus).

1. TRAI TRAN (squama frontalis)

1.1. MAT NGOAI (facies externa) (H.14.3). Tren duOng giGa, phia du'di co dien tren g6e mid
(glabella). CI hai ben &king giaa eó u tran (tuber frontale), cung may (arcus superciliaris) va

240
bd tren 6 mat (margo supraorbitalis). O ngay bd nay ch8 n6i 1/3 trong va 2/3 ngoai cd 16 tren 6
mat, doi khi chi la mot khuyet goi IA khuye't tren 6 mat (foramen sive incisura supraorbitalis).
0 16 hay khuy6t tren 6 mat nay c6 dOng mach tren 6 mat va nhanh ngoai than kinh tren 6
mat di qua. Phia trong cila 16 tren 6 mat cd khuy6t tram, doi khi la mot 16 goi la 16 tram
(incisura sive foramen frontale). Qua khuy6t tram c6 dOng mach.tren ring roc va nhanh trong
than kinh tren 6 mat di qua. Phia ben mat ngoai là mat thdi dung (facies temporalis) ngan
cdch vdi phan trade bed ding thdi dining (linea temporalis).
1.2. MAT TRONG (facies interna) (H.14.4).
chinh gala cd ranh xoang doc tren (sulcus sinus sagittalis superioris) di tit giiia bd dinh
va tan ding phia Judi bdi 16 tit (faramen cecum). L6 tit nam giCia mao tran (crista frontalis) va
mao ga )(dung sang; doi khi di qua 16 tit c6 mot tinh mach. Mao tram la ch6 dinh cda phan
trade liem dai nao. O hal ben dung gliita mat trong trai tran 13i lOm sau do thOy tram cila nao
de len. Mat nay c6 nhang ranh cda d6ng mach mang nao giga di qua.

Bd dinh

11 tran
niang thai du'dng

Cung may
Ktniygt tren 6 mgt
Bd tren 6 mgt
Mom gO ma 11110111Pailir.
Gai mOi

Hinh 14.3: Xitang tran (mdt ngocii)

2. PHAN MCI (pars nasalis) (H.14.5)

Phan nay nh6 va chu vi khong d6u, nho xu6ng phia dudi d trong yang phia trade khuy6t
sang. Trong phan nay cd bd mui (margo nasalis) tong va khdp vdi cdc 'along mil ding vdi mom
tram xdung ham tren. Gai mill (spina nasalis) nam a giiia va di thang xu6ng vdch mui, giita cdc
xuzing milli d tradc va manh thang citing xu'ang sang a sau. CI hal ben gal mui la mat c6 ranh
tao thanh trail 6

3. PHAN O MAT (pars orbitalis) (H.14.5)

Là phan xu'ung ming nam ngang, a giita cd khuy6t sang (incisura ethmoidalis). Mat 6 mat
241
 Ranh xoang
doc tren

Ranh dOng mach

ming nao gifia

mao fran

Hinh 14.4. Xuang tran (mat trong)

(facies orbitalis) cua phan nay nlidn va 16m, gidi han phia trade bdi 136 trail 6 mat, phia trade
ngoai bdi mot ba g6 ghe khdp vdi xuang go ma; phia sau ngoai khdp vdi canh ldn xuung budm;
phia sau mOng, khdp vdi b6 trudc canh nhO =mg budm. BO trong &la no tan ding 6' du'Ong khdp
tran le va tran sang. Phia sau cua bar tren 6 mat va phia trong &la mom go ma c6 ha' tuy6n le
(fossa glandulae lacrimalis). Phia tilt& trong co horn rang roc (fovea trochlearis) la ch8 barn cOa
co cheo tren. Phia trong gin khuy6t sang c6 ranh sang fru& va ranh sang sau, hai ranh nay
hop vdi xu'ung sang tao thanh 18 sang truck (foramen ethmoideale anterius) c6 &Ong mach va
than kinh sang tru'dc di qua va 18 sang sau (foramen ethmoideale posterius) co Ong mach va
than kinh sang sau di qua.
Mat trong phan 6 mat lien quan vdi nao thi hai 16i va c6 nhieu chi) 16i lam do nhiing vet
an cua cac h6i &la thay trap in len.
Gai mai

Horn ping roc

Moto mat
Khuyet sang

MOt thai du'o'ng Ranh sang sau

Hinh 14.5. Xuang tran (mat 6 mat)

242
4. XOANG TRAN (sinus frontalis).

dau trong cua cung may duc ring trong )(dung co hai xoang trail dam sat nhau ngan
each nhau bai mot vach )(dung ming.

WONG SANG
(os ethmoidale) (H.14.6)

Nam phan trudc an so, nho xu6ng phia dudi tii khuygt sang xuang tram. Long sang
tham gia tao thanh 6 mai va. 6 mat. Xoang g6m c6 ba phan :

1. MANH SANG (lamina cribrosa) (H.14.7)

Manh sang la mot manh xu'ung nam ngang, a Oita c6 mao ga (crista galli) day, hinh tam
giac la nth bam cua li0rn dai nao. 136 trade ciia mao ga ngan tao thanh canh mao ga (ala cristae
galli) khdp vai )(doing trail.
Gina mao ga vdi xtiang trail co 18 tit ngan each. C3 hai ben mao ga là manh sang c6 nhigu
18 va cac ranh do than kinh khdu giac di qua.

2. MANH THANG DING (lamina perpendicularis) (H.14.7).

Manh thong clang la mot manh xuang clang thong g6c vdi manh sang de tao thanh mot
phan cua vach mai. Phia tren clang cua manh thong not tigp vdi mao ga.

3. ME DAO SANG (labyrinthus ethmoidalis) (H.14.8).

Treo la lung phia du'ai hai ben manh sang. Me dao sang Om nhigu phong khi, khong dgu
nhau goi la cac xoang sang (cellulae ethmoidales).
Xoang sang duo chia lam ba nh6m : trade, giaa va sau. Cac xoang sang &Plc lot bdi niem
mac lien tuc vai niem mac 6 mai. Ben ngoai me dao sang c6 mot manh )(dung ming hinh ta
giac goi là manh 6 mat (lamina orbitalis). Manh nay tao thanh phan ldn thanh trong 6 mat.
Mat tren dm me dao sang c6 hai ranh khi hdp ding xlidng trail tao ra 6ng sang trade va sau co
mach va than kinh sang truck va sang sau di qua. Mat trong me dao sang tao nen thanh ngoai
6 mai va c6 hai manh xuong tong goi 1a xuang xoan mai tren (concha nasalis superior), xadng
xoan mai gala (concha nasalis media). Doi khi co )(Long xoan mai teen ding (concha nasalis
suprema) dam phia tren )(dung xoan mui teen. Cac xuang xoan mai dugs phu niem mac. Giaa
cac )(Yang xoan mai, mat trong me dao sang tao thanh cac ngach mai trong hing la cac ngach
mai tren va gala (meatus nasi superior et medius). Phia trade ngach mui giaa la pheu sang
(infundibulum ethmoidale), mot dating hep thong gala xoang trail vdi me dao sang. Mat traffic
me dao sang co vai ban xoang sang va cac ban xoang do duo trot thanh mot xoang nguyen ven
nhti mat trade me dao sang tigp khap vai xdung 10 Ira mom trail )(acing ham tren. Tii phan nay
co mot manh khong cl6u tan goi la mom mac (processus uncinatus) nho xu6ng phia dudi va
243
phia sau de khdp vdi mom sang caa xucrng xoan mui clued tao thanh mot phdn nhO cua thanh
trong ctia xoang ham tren. Mat sau me dao sang tie-p khclp with xu'ang bu'am.
Mao ga
L6 sang
Manh sang
Xacing xoan mai tren - Me dao sang
Along xoan mai giela

Manh thing

Hinh 14.6 . Sa d6 Wang sang

Mao ga
Ranh (6ng)
sang twac L6 sang

Ranh (6ng)
sang sau

Duel xu'ong
xoan mdi giaa

Hinh 14.7 : Xizang sang nhin tren

Ngoki ra a thanh ngoai ngach mid giia c6 mot loi tron lien quan vai mot hay nhieu xoang lon
goi la bot sang (build ethmoidalis). Phia trade duai bot sang (glita bot sang va mom m6c) c6 mot
khe hep hinh ban nguyest goi la khe ban nguyet (hiatus semilunaris) din den pheu sang.

Mao ga

Minh thing

Hinh 14.8 : Xizang sang (nhin ben)

244
 WONG DINH
(os parietale)

hai ben dinh so, hinh hai vuong, c6 hai mat, bon bac, b6n goc.

During thai du'ong tren

Duong thai daong dual

Hinh 14.9: Xitong dinh (mat ngoai).

' Ranh xoang doc fir&

Goc tran

Goo chgm

Ranh dOng mach

mang nao giUa
Ranh xoang xich ma

Goc badm

- Goo chum
Hinh 14.10: Xitong dinh (mat trong).

245
1. MAT NGOAI (facies externa) (H.14.9.)
Cong thanh butiu goi la u dinh (tuber parietale). Co hai du' ng cong:
- Diking thai &tang teen (linea temporalis superior) c6 can thai dozing barn.
- Diking thai dikrng dttdi (linea temporalis inferior) co ca thai duong bam.
2. MAT TRONG (facies interim) (H.14.10.)
Lien quan vdi nao, c6 nhi6u ranh d6 cac nganh do, ng mach mang nao giaa di qua. di gan
bar doc giaa co nhi6u h6 nh6 d6 cac hat mang nao narn va a ngay bd doc giaa co ranh xoang
tinh mach doc teen (sulcus sinus sagittalis superioris). O phia sau clued gan g6c chdm co ranh
xoang tinh mach xich-ma (sulcus sinus sigmoidei).
3. CAC BO
Co b6n bd:
- Bar doc giaa (margo sagittalis) a tren. Bar day co khia rang am va ti6p khdp 'yeti xoang
ben canh. O canh bar c6 18 dinh (foramen parietale).
- Bd trai (margo squamosus) a dtkii, tigp khdp vdi phan trai xiking thai
- Bti tran (margo frontalis) a trade, ti6p khdp vdi xuong tran.
- Bd chdm (margo occipitalis) tip khdp vdi xu'ang chdm.
4. CAC GOC
G6m b6n goc:
- Goc trail (angulus frontalis) la g6c vuong a trade va teen xuang dinh.
- G6c bu'eim (angulus sphenoidadis) la g6c nhon a talkie va durdi )(acing dinh.
- G6c chdm (angulus occipitalis) la g6c to a sau teen xu'o'ng dinh.
- Goc chum (angulus mastoideus) la goc to a sau dirai xuong dinh.

XLIONG THAI [WONG

(os temporale) (H.14.11.)

Là xu'ung dOi: mot phan a ben \Tom so, mot phan 6 an so. G6m ba phan: phan trai, phan
da va phan nhi.
1. PHAN TRAI (pars squamosa).
La mot phan thanh ben cfra h(ip so. Ti6p khdp a tren vdi xiking dinh, a tru'ac vdi xtrang
bu'am va a sau vdi xu'o'ng chdm. Phan trai g6m hai mat va hai bd:
1.1. MAT THAI DU-ONG (facies temporalis)
- Phan tren hai 16i va trim, c6 diking cong de mac va ca thai diking barn vao. Ngoai ra
co ranh d6ng mach thai dikrng giaa (sulcus a. temporalis mediae).
- Phan dutri ngang dinh vao phan da.

246
 Bei dinh
Phan trai
CO khop

H6 ham

Khuye't Binh

Co tai ngoai
Phan nhi

Mom chum Mom boc

Mom tram

Hinh 14.11: Xiiong thcii du'ung (nhin ngodi).

- Giita hai phan da va trai la mom go ma (processus zygomaticus), h6 ham (fossa

mandibularis) va cu khdp (tuberculum articulare) va ngay phia sau cu khdp có mat khop (facies
articularis) dg tigp khop vdi xu'ong ham du'di tao thanh khdp thdi clticrng ham &Ai.
1.2. MAT NAO (facies cerebralis)
Nam phia trong va lien quan vdi nao. CO nhigu ranh d6ng mach mang nao gala.
1.3. BO DINH (margo parietalis) o tren vet ties-p khop vai xitung dinh.
1.4. BO BLIC1M (margo sphenoidalis) day, hinh rang cata, phia trong khdp vdi bar sau cua
canh lan )(acing Wain. Phia sau phan trai CO khuygt dinh (incisura parietalis) not vdi nen cua
phan da xtfcing thdi clucrng.

2. PHAN DA. (pars petrosa) (H.14.12.)

Hinh thdp khong deu, nen khdp vdi phan trai va phan nhi tao thanh vdch ngoai so nao
va mom chum (processus mctstoideus). MOrn nay có nhe hinh chum cau ma dinh o phia trok dad.
Mat ngoai so co mot diking n6i gala phan da va phan trai xuang thai du'cing goi la khe dd. trai
(fissura petrosquamosa). C1 phia sau trong mom chum co khuygt chum (incisura mastoidea) de
car hai than barn va co ranh d6ng mach chain (sulcus a. occipitalis). C3 tren có 10 chum
(foramen mastoideum) d6 tinh mach di qua. €$ mat trong so co ranh xoang xich-ma (sulcus
sinus sigmoidei) dg xoang tinh mach ben nam.
Phan dd nam ngang inking vao trung tam an so. G6m hai bo tren va sau (con bet that ba
là bd tru'eic khong r6 rang), va ba mat: trade, sau va

247
 Ranh xoang
da tren
Ranh dOng mach
mgng nao gid'a 1.3 cham
Ranh xoang
xich-ma
Mom gO ma

Vet an sinh ba

L6 tai trong

1-16 duel cung

(16- ngogi c6ng tiein dinh)
H6 tinh mach cant,

Hinh 14.12: XUang thdi ddang (nhin trong).

2.1. BO TREN PHAN DA (margo superior partis petrosae) (H.14.12.) là ranh xoang tinh
mach dd. tren (sulcus sinus petrosi superioris) di tit dinh xtiong da tdi xoang tinh mach xich-ma.
NO la ch6 dinh cila 16u tie'u nao.
2.2. BO SAU PHAN DA (margo posterior partis petrosae) (H.14.12.) di tif dinh )(acing dd
tdi khuyel tinh mach canh (incisura jugularis) có ranh xoang tinh mach dd. dudi (sulcus sinus
petrosi inferior). Ehuyel canh la bar sau 16 tinh mach canh (foramen jugularis). L6 tinh mach
canh daac chia lam hai phan bai mom trong tinh mach canh (processus intrajugularis). Phan
136 sau dinh vdi xtiong cham goi la b6 cham (margo occipitalis).
2.3. MAT TRU'OC PHAN DA (facies anterior partis petrosae) (H.14.12.).
Nhm phia trong so, mat trade phan da duoc ngan each vdi mat sau phan dd. bai 136 tren
phan dd. Mat nay hinh bau due va nghieng ye phia trade va g6m cdc thanh phan sau:
- Tran horn nhi (tegmen tympani): ch8 nay xuong rat mong.
- L6i cung (eminentia arcuata) la ch6 16i twang ang vdi vi tri 6ng ban khuyen trade.
to thay 16i cung r6 nhat a xu'ong tre em.
- Vgt an day than kinh sinh ba (impressio trigemini) nam gAn phia dinh xuong dd., chiia
hach day than kinh the ba.
- Hai ranh than kinh da lan va da nho (sulcus n. petrosi majoris et minoris) chay tiep
theo hai 18 nh.6 daac day bai manh =mg m6ng, hai 16 do la:
* L6 lan a phia trong la 18 o'ng day than kinh dd. kin (hiatus canalis n. petrosi majoris).
* L6 be horn a phia sau ngoai la 16 than kinh dd. be (hiatus canalis n. petrosi minoris).

248
 2.4. MAT SAU PHAN DA (facies posterior partis petrosae) (H.14.12.)
G6m co:
- L6 6ng tai trong (porus acusticus internus) thOng vao 6ng tai trong. O day 6ng c6 hai
mao bat cheo hinh chi( thap chia lam b6n khu:
* Khu tren ngoai c6 than kinh mat di qua.
* Con ba khu khac c6 cac nganh da than kinh ti6n dinh - 6c tai di qua.
di ben ngoai 16 6ng tai trong c6 mot 16 hep goi la 16 ngoai c6ng tin dinh (apertura
externa aqueductus vestibuli). Ta 16 do co 6ng clan tai tien dinh tai trong. Ong d6 goi la ang
tier' dinh (aqueductus vestibuli). L6 ngoai c6ng tie'n dinh nam trong h6 dui cung.
- Co ranh xoang tinh mach da. teen (sulcus petrosi superioris) nam ar bar tren phan da da
to tren.
2.5. MAT DWI PHAN DA (facies inferior partis petrosae)
+ khu ngoai c6:
• Mom tram (processus stytoideus).
• Sau mom tram co 18 tram chum (foramen stymastoideurn) cid day than kinh mat chui ra.
+ Mom boc (processus vaginalis) bao boc mom tram.
+ Cl khe giaa co h6 tinh mach canh (fossa jugularis).
+ L6 6c tai thong vdi ngoai dich cua tai trong qua c6ng 6c tai.
+ L6 dOng mach canh thong with 6ng dOng mach canh (cattails caroticus) 6 trong xurong da.

3. PHAN NH! (pars tympanica) (H.14.11.).

Hinh tCi gide, phia tren lom. Phia tro6c va di 6i phang tao nen thanh truck dm sting tai
ngoai (meatus acusticus externus), mot phan thanh sau ngan cach vdi mom chOm bai khe nhi
chum (fissura tympanomastoidea). Di qua khe c6 mot nhanh tai ctia than kinh lang thang.
'axing ngoOi 16n c6 khe nhi trai (fissura tympanosquamosa) va khe dd. nhi (fissura
petrotympanica) nam giaa trail ham nhi va phan nhi xoong thai &long. Qua khe dO co nhanh
mang nhi tro6c cua Ong mach ham, day thong nhi va day chang tro6c cua Wong btia.
Phan nhi c6 hai mat, b6n bO:
- Mat trudc cloth: lien quan vdi tuygn mang tai.
- Mat sau teen: tao thanh 6ng tai ngoai va horn nhi. Mat nay c6 ranh a phia trong la
ranh mang nhi (sulcus tyrnpanicus) de mang nhi gan vao do.
- BO ngoai: tao thanh phan 16n 6ng tai ngoai.
- BO tren c6 khe da
- BO do6i keo dai thanh bao mom tram (vagina processus styloidei).
- BO trong: ngan, nam ngang phia dual va phia ngoai 16 6ng tai ngoai.

249
 WONG BUOM
(os sphenoidale)

Hinh con bikm, nam gitia nen so. Phia tru'ac tiep khap \raj xdong trap, xtfung sang. Phia
sau tie-p kh6p v6i xu'ung cham. Hai ben tie-p kh6p v6i 'Wong thai &wing. Xu'ung bum gom c6:
than Warn, canh bu'am va mom than bu'am (H.14.13.).
1. THAN MAIM (corpus) (H.14.13.).
Hinh hOp vuong, gom sau mat:
1.1. MAT TREN THAN BU'OM. Tit truldc ra sau c6 ba phan, moi phan lien quan yeti mot
tang so.
- Phia trade co mao holm (crista sphenoidalis) de tigp kh6p v6i mao ga xtiung sang va
\Teri manh sang. Cj sau co ranh giao thoa thi giac (sulcus chiasmatis). Hai dau ranh co to thi
giac de dOng mach Mat va than kinh thi gide di qua.
- Cl giiia la h6 tuye'n yen (fossa hypophysialis) c6 tuye'n yen nhm.

Ranh giao thoa thi giac

Mao buti'm
Ong thi giac —
Bd Iran
Mom yen truoc
Bd Binh

Ld trOn
Khe o mat Iran

LO Mu duc Ho" yen

Lr3 gai anh ddng mach canh

Bo trai
Mom yen sau
Hinh 14.13: Xdong bu'am (nhin tren).

Canh nha
Khe d mat tren

Mao buOm
Ba go ma

Canh ton
Mom chap bu6m

Manh trong mom chat? bu'dm

anh ngoai mom than budm

Hinh 14.14: Xdang bu'am (nhin tru'Oc).

250
 ,,siczirmiw.hrig,"4011V

Sau h6 tuyen yen la yen bu'dm (sella turcica), d bon goc có bon mom là:
* Hai mom yen Worn gitla (processus clinoideus medius). CO khi co khi khong.
Hai mom yen bib:5m sau (process us clinoideus posterior).
- Phia sau mat tren than bu'dm tiep khdp vdi mom nen xitang chgm.
1.2. MAT Midi THAN BIIOM la yam 6 mui, d gifia CO m6 xiiang Wain (rostrum
sphenoidale).
1.3. MAT TRU'OC THAN RUOM. CO mho bu'dm de tiep khdp vdi manh thang xitong sang va tao
thanh mO xu'o'ng Warn. O hai ben có 18 xoang budm (apertura sinus sphenoidalis) (H.14.14).
1.4. MAT SAU THAN BIAM tiep khdp vdi xu'ung cham.
1.5. MAT BEN THAN BU'OM lien tiep yeti canh nhO xikmg Warn a trudc va vdi canh ldn d
sau. Gifia hai canh co khe 6 mat tren (fissura orbitalis superior)., Di qua khe nay có than kinh
van nhan, than kinh rang roc Ira than kinh van nhan ngoai. 0 ch8 canh lan dinh vdi than
bu'dm co ranh tong hinh chic S goi la ranh dting mach canh (sulcus caroticus).

2. CANH LdN XIANG BIIOM (ala major) (H.14.14)

G6m co b6n bd, hai mat:
2.1. BON BO. Bo- trail (margo frontalis), bd dinh (margo partietalis), bd go ma (margo
zygomaticus), bd trai (margo squamosus).
2.2. BON MAT
• Mat nao (facies cerebralis) lien quan vdi nao va có ba 10:
L8 trOn (foramen rotund um) co than kinh ham tren di qua.
L8 bau due (foramen ovale) có than kinh ham ditdi di qua.
LO gai (foramen spinosum) co d6ng mach mang nao gilla di qua.
Mat thai ding (facies temporalis).
• Mat ham tren (facies maxillaris).
• Mat 6 mat (facies orbitalis).

3. CANH NHO XIIdNG BIIOM (ala minor)

G6m co Ong thi giac (canalis opticus) (16 than kinh thi giac va &Ong mach mat di qua, mom
yen bu'dm (processus clinoideus anterior) va khe tren 6 mat (H.14.14).

4. MOM CHAN BTJOM (processus pterygoideus)

La hai manh xadng hinh chit nhat, a than va canh ldn xu'ung Warn di xu6ng, bao g6m manh
ngoai mom chan bitdm (lamina lateralis processus pterygoidei) va manh trong mom than loadm
(lamina medialis processus pterygoidei). Gina hai manh la h6 chan birdm (fossa pterygoidea). ci
phia tren mat trong có h6 thuyen (fossa scaphoidea) cid co tang man hau bam vao (H.14.14).

251
 XU'ONG CHAM
(os occipitale)

6 sau dudi hOp so, met phan o \Tom so Ira met phan 6 nen so. Cl gifla xuong la 16 16n xuong
chum (foramen magnum). L6 hinh bau duc thong long hOp so vdi ang sang va c6 hanh nao,
Ong mach &it sang di qua.
Lay 16 16n xuong chdm lam mac to chia xuong cham ra bOn phan:
— Phan nen (pars basilaris).
— Trai chdm (squama occipitalis).
— Hai phan ben (pars lateralis).
Xoong chdm c6 hai mat: ngoai so va trong so va hai bO: be( lam-da ye, bet chum.

1. MAT NGOAI SO (H.14.15)

1.1. PHAN NEN (pars basilaris) hinh vuOng, ti6p khdp vdi than xuong badm. 1/3 sau c6
cu hau (tuberculum pharygeum). Phia trudc c6 h6 hau chda tuy6n hanh nhan hau. Khi bi viem
tuyan nay c6 the lam lap 16 mai sau gdy nen MI6 th6.

1.2. PHAN BEN (pars lateralis) o hai ben 16 16n xuong chdm; c6 hai 16i cau )(dung chdm
(condylus occipitalis) tiap khdp vdi clot sang c6 this nhat. Cf sau 1oi cau c6 ang 16i cau (canalis
condylaris) na'm trong h6 16i call (fossa condylaris) vao trudc 16i cau co ang than kinh ha
nhiet (canalis hypoglossi) cid than kinh ha nhiet di qua.

1.3. TRAI CHANT (squama occipitalis): a giita trai chdm la 11 . chdm ngoai (protuberantia
occipitalis externa). Cl dudi u chdm ngoai la mao chdm ngoai (crista occipitalis externa). hai ben
mao chdm ngoai co ba dodng gay: doOng gay teen cang (linea nuchae suprema), &Ong gay • teen
• (lineanuchae superior) va. dulOng gay du-di (linea nuchae inferior) cid cac coo gay barn .vao.

2. MAT TRONG SO (H.14.16)

trudc 16 16n xuong chdm co ranh de hanh nao va eau nao nam vao sau 16 co u chdm
trong (protuberantia occipitalis interna). Di tit u ch'arri trong xuong clued la mao cha'm trong
(crista occipitalis interna). Di di u cha'm trong len tren la ranh xoang tinh mach doc teen
(sulcus sinus sagittalis superioris).

Di W u chdm trong ra ngang hai ben la ranh xoang tinh mach ngang (sulcus sinus transversi).

3. Bei LAM-BA (margo lambdoideus)

Tiep khdp vdi xuong dinh, not tiep khdp goi la th6p chum (fonticulus mastoideus).

4. Bei CHUM (margo mastoideus)

Ti6p khdp vdi xuong thai (Wong, Phia trudc 136 nay c6 mom tinh mach canh (processus
jugularis).Ngoai ra o bet nay con có khuygt tinh mach canh (incisura jugularis).

252
 cha'm ngoai

Du'ang gay ken

Mao chin? ngoai

EVO'ng gay duel

L6 ldn

Ho 161 cau
Ong loi cau

L6i cau chain

Ong thin kink ha thiit

CO hair
Rhin nen
Hinh 14.15: Xdong chdm (nhin ngodi).

anh xoang doc ken

- Ranh xoang
ngang

Mao chim
trong

anti xoang xich-ma

L6 Ion xtiOng chi

Hinh 14.16: Xuang chant (nhin trong).

253
 KHOI XLJONG MAT

Kheii xu'ang mat (ossa faciei) gom hai xtiong ham tren, hai xtiong khau cai, hai xtiong go
ma, hai )(acing xoan mui dried, hai xtiong 10, hai xtiong mui, xuong la mia, xtiong ham chiai va
xuong mong.

WONG HAM TREN

(maxilla)

La xtio'ng chinh a mat, ti6p khdp vti xtiong khac c16 tao thanh 6 mat, 6 mai, \Tom
mi6ng. Xu'ong ham teen g'Om mot than va 136n mom (H.14.17).
Khuy‘t 16
Mom tran
Mat 6' mat Mao 16 trade

Ranh duel 6 mat

Khuygt 177Cil
Mom gO ma
L6 dual o mat
L6 huy6t rang
Gai mui trade

CO ham Ho' nanh

Hinh 14.17: Xdong ham tren (nhin ngoeci).

Mom tran

Mao sang

Mat mui
Ranh 10
Mao xoan
Xoang ham
Ranh ktriu cal Ian
Gal mai trtfac
Mom khiu cal
Ong rang c(19

Hinh 14.18: Xdong ham tren (nhin trong).

254
1. THAN XIANG HAM THEN (corpus maxillae).
G6m c6 b6n mat:
- Mat 6 mat (facies orbitalis): mat nay c6 6ng clued 6 mat (canalis infraorbitalis) d6 than
kinh dudi 6 mat (do than kinh ham tren d6i ten) di qua. C1 phia tren, mat nay phang va c6
ranh dual 6 mat (sulcus infraorbitalis). Ranh nay thong yeti 6ng dudi 6 mat.
- Mat trade (facies anterior): c6 16 dudi 6 mat (foramen infraobitale), 16 nay la phan tan
ding ctia 6ng dudi 6 mat, a d6 than kinh dudi 6 mat chui ra ngoai. Ngang vdi milt rang nanh
c6 h6 nanh (fossa canina), a giiia la khuy6t mai (incisura nasalis), dudi khuy6t mid la gai mui
trudc (spina nasalis anterior).
- Mat dudi thai &tang (facies infratemporalis): a sau 16i, goi la cu ham (tuber maxillae)
lam tam c6 4-5 16 de than kinh huyet rang sau di qua, d6 la 16 huy0t rang (foramina
alveolaria), a phia dudi mat nay c6 cac 6ng huy0t rang (canales alveolares).
- Mat mui (facies nasalis): c6 ranh 10 (sulcus lacrimalis) di tit mat xu6ng mui. Phia trudc
va gan ngang vdi gain ranh 10 c6 mao xoan (crista conchalis). Phia sau ranh 10 c6 16 xoang
ham tren (hiatus maxillaris) thong vdi xoang ham tren (sinus maxillaris). Mat nay c6 mot
din )(dung g6 gh6 d6 ti6p vdi xuang khau cai, a giita g6 gh0 la mot ranh chay tit tren xu6ng
goi la ranh khau cai ldn (sulcus palatinus major) (H.14.18.).
- Xoang ham tren: Than )(tong ham tren, dude due r6ng thanh xoang ham tren.

2. MOM THAN
Mom train (processus frontalis) cna 'along ham tren chay thong len de tietp khdp vdi xuang
tram Phia sau ngoai mom trail co mao 10 trudc (crista lacrimalis anterior), phia tren c6 khuy6t
10 (incisura lacrimalis). Cf mat trong mom trail c6 mao sang (crista ethmoidalis).

3. MOM KHAU CAI

Mom khau cai (processus palatinus) cua xvong ham tren (H.14.18.) a phia dudi mat mai.
MOm nay ti6p vii mom khau cai ben d6i din de tao thanh vom mieng. Phia trade mom khau
cai c6 6ng rang cita (canalis incisivus) de Ong mach khau cai trade va than kinh bu'dm khau
cai di qua. Mom khau cai chia mat mui ra hai phan: phan a tren la nen mod, phan 6 dudi la
vbm miOng. Phia tren, sau gai mai là mao mai (crista nasalis).

4. MOM HUYET RANG

Mom huyet rang (processus alveolaris) c6 nhiing huy0t rang (alveoli dentales) x6p thanh
hinh cung goi la cung huyet rang (arc us alveolaris). Phia trudc mom khau cai c6 16 rang cu'a
(foramen incisivum).

5. MOM GO MA (processus zygomaticus)

Hinh thap, ngan each mat trudc va mat dudi thai duang. Phia tren c6 mot mat g6 gh0
khdp vii )(acing go ma. Cac mat trade, sau lien tut vii cac mat trade, clued cua h6 thai &fang.

255
 XU'ONG KHAU CAI
(os palatinum)
G6m hai xu'o'ng phai, trai. M8i xtrang có hai manh, hinh chit L (H.14.21.).
1. MANN THANG (lamina per pendicularis).
G6m hai mat:
- Mat mai (facies nasalis) (H.14.19.), la phdn sau thanh mai ngoai. Co hai mao: mao sang
(crista ethmoidalis) tipkhop vai xu'o'ng xoan giita va mao xoan (crista conchalis) vai xtrang
xoan duai.
- Mat ham (facies maxillaris) (H.14.20.). (5 tren la thanh trong h6 chan kern khdu cai (fossa
pterygopalcttina), con a duOi tipkhop vai ca ham, & giaa co ranh thang la ranh khdu cal ldn (sulcus
palatinus major) va khi hqp vai naa ranh cua xuang ham tren se tao thanh 6ng khdu cai ldn.

Wm 6 mat ,,,../.....„/..„..7 ,---Khuy6t budrn

khan cai
Mao sang
Mom buOm

Manh thang

Mao xoan

Mom ngang

Mom thap

Hinh 14.19: Xlicmg khdu cai (mat mai).

Khuy6t btlam Mit, cal
Mom 6 mat
Mdm Worn

Ranh klau cal lon

Mat ham

Mom Chap

Hinh 14.20: Xuang khdu cai (mat ham).

256
 Khuyat &film khiu cdi

Manh ngang
Hinh 14.21: Xuong khdu ccii (nhin sau).

2. MANN NGANG (lamina horizontalis)

Hinh hcii vuong, g6m hai mat:
- mot mai (facies nasalis): i tren, nhdn, IA nen
- Mat khdu ccii (facies palatina): IA phan sau cUa vbm mi0g.

XliCiNG GO MA
(os zygomaticum) (H.14.22.)
Mom tran
Mom tran

NW 6 mAt
L6 gO ma thai during

L6 go ma 6 m6t L6 go ma mat
not thai during

A. MAT TRONG B. MAT NGOAI

Hinh 14.22: Xitcmg go ma.

257
 Di tit xu'o'ng thai duang tdi xoang ham tren. G6m ba mat, hai mom va mot din g6 ghe de
khdp vdi mom go ma ctia xnang ham tren.

1. MAT NGOAI (facies lateralis) co vai co barn da mat bam vao.

2. MAT THAI DISCING (facies temporalis) lien quan vdi h6 thai &fang.

3. MAT O MAT (facies orbitalis) là thanh ngoai &la 6 malt.

O ca ba mat c6 cac 18:
* 1,76 go ma thai diking (foramen zygomaticotemporale).
LS go ma 6' mat (foramen zygomaticoorbitale).
go ma mat (foramen zygomaticofaciale).

4. MOM THAI DISCiNG (processus temporalis) tiep khdp vdi )(dung thai

5. MOM TRAN (processus frontalis) tie-p khdp vdi xoang

XUONG XOAN MUI DUO

(concha nasalis inferior)

La mot )(dung ma ba tren dinh vao thanh ngoai O mai. Xdo'ng xoan mai du'di hap vdi
thanh ngoai 6 mai tao thanh ngach mai ditch (meatus nasi inferior). Mat ngoai )(acing xoan mai
du'di 16m, dal dien vdi thanh ngoai 6 mai va bi treo la Bing Uri mom ham (processus
maxillaris). Mat trong )(acing xoan du'ai 16i, c6 nhieu h6 chila cac tuy6n va nhi6u ranh chila
mach mau. Ba tren xurang xoan mai clued khdp phia sau vdi mao xoan wring khdu cai va phia
tru'dc vdi mao xoan )(acing ham, cif& ding ba tren xuang xoan mai dadi di len tao thanh mom
le (processus lacrimalis) de khdp vdi )(dung le va tao thanh mot phan vach cila Ong 1e mid.. Cf
phia sau, mOm ham On vao 16 xoang ham tren de dirge c6 dinh chat vao thanh 6 Mai. Tit
mom ham nay c6 mot 161 d phia tren va sau khdp vdi mom m6c xu'ang sang goi la mOm sang
(processus ethmoidalis) (H.14.23.).

Mom 10
Mewl sang

Mom ham

Hinh 14.23: Xuong xoan mai duOi.

258
 XliONG LE
(os lacrimale)

LA xoung nhO nha-t ciia kh6i xtrong so, rat mang, hlnh tit gidc, nam a phan trade thAnh
trong 6 mat. G6m hai mat:
1. MATO MAT
Mat 6 mat &roc phan chia bed mao 10 sau (crista lacrimalis posterior) thanh hai mat:
- Mat trade nhO va lOm sau hop cimg yeti xtfong ham teen thanh ranh10(sulcus lacrimalis).
- Mat sau nha-n tao thanh met phan thanh trong 6 mat. T4n ding dm mao 10 sau la m6c
le (hamulus lacrimalis).
2. MAT TRONG
Mat trong lien he vai hai xoang sang tru'ac tao thAnh met phan vach cua ph6u sang.
3. CAC BO
Xtfong 10 c6 Mn 136:
- Bar tren khdp veti )(Yong trail.
- Bar &Ai IA thAnh trtf6c ranh le mai.
- Bar sau Ichap vai manh 6 mat xtro'ng sang.
- trade IchOp vdi mom trap xdong hAm tren.

WONG M UI
(os nasale)

LA xtfong doi, nhO NIA dai, g6m hai mat, bon 136 (H.14.24):
- Mat tradc: lom tit tren xu6ng

Hinh 14.24: Xztang mai.

259
 - Mat min (mat sau): có ranh doc goi la ranh sang (sulcus ethmoidalis) cho nhanh mai
ngoai dia than kinh sang trate di qua.
- Bb tren: khdp vdi nth trong phan mai xuung
- Bar (lath: gan vdi sun mid ngoai.
- Bd ngodi: khdp vdi mom trail xudng ham teen.
- Bar trong: hai xudng mai khdp vdi nhau a dudng

'WONG LA MIA
(vomer)

La xtrung phang chigm phan sau ctia vach mai, xuong hinh td gide g6m hai mat, bon bd.
M6i ben mat xtbzing la mia thicic phu bdi niem mac mai va co ranh cila than kinh mai khan cai
va Ong mach badm khau cal (H.14.25.).
Cdc ber:
- B i tren day va a hai ben di hai canh xuang là mia (ala vomeris), a gida la mot ranh
dg tiep xdc yeti mO budm.
- Bd dudi tiep khdp vdi hai mom khau cai )(dung ham va phan ngang xadng khau cai.

Xubng &lam Xuong tran

0 0 Cr 0 0'0
Xuong mai

Manh thang miring sang

Xuong buOm
Mom boc

Ong chan
Ranh than kinh • --"budrn
mai-khgu cal

Mom boc
Xuong khgu cai Canh Along
la mia
Mom chan
Xuong ham tren buom
A. NHIN BEN

B. NHIN TRUbC SAU

Hinh 14.25: Xuong la mia.

260
 WONG HAM DIJdI
(mandibula)
La xacrng ldn nhat va khde nhat cua kh6i )(acing mat, có the rang ham dudi va khdp vdi
ho ham xtking thai &lung. Gdm có than ham nam ngang giong hinh mong ngtia, d m8i dau có
nganh ham di len tren gan thang dung.

1. THAN XIANG HAM DIRII (corpus mandibulae) a teen dadng gala, gdm hai mat :
— Mitt ngoai (Mat trade) (H.14.26).
* C1 gitia la ldi cam (protuberantia mentalis).
* Hai ben có dating cited (linea obliqua).
* Tren dudng cited On rang ham thd hai có 16 cam (foramen mentale) dg mach mau va
than kinh cam di qua.

Mom 161 cat]

Ludi ham

Heim Judi Iddi

Dudng ham m6ng
Gai cam

Ham dudi ham

Hinh 14.26 : )(dung ham ditai (mat trong)

mom { cho
161 cgu c6

Nganh ham
Dddng cheo L6 cam
Goc ham
Loi cam

Hinh 14.27: Xizang ham chiai (mejt ngodi)

261
 — Mit trong (mat sau) (H.14.27)
* CI gala c6 b6n ma-u con : hai tren, hai dulfri goi la gai cam (spina mentalis). Gai tren co5 cU
cam hidi bam, gai dudi c6 car cam mOng barn.
* Hai ben c6 du ng ham mOng (linea mylohyoidea).
*Cl tren du'dng ham mOng c6 horn dutri hidi (fovea sublingualis).
* Cl durdi duting ham mong gan rang ham this hai c6 horn du ii ham (fovea
submandibularis).
* Btt tren : c6 nhi6u huyet rang (alveoli dentales), cac huyet rang tao thanh cung huyet
rang (arcus alveolari).
* Btt dadi : c6 h6 car hai than (fossa digastrica) va ch8 nganh ham lien tigp vdi than ham
c6 mOt ranh nhO de dOng mach mat di qua.

2. NGANH HAM (ramus mandibulae).

Di chgch tit cladi len va hcti ra sau, tao thanh g6c ham (angulus mandibulae), ch8 bar dtidi
va bir sau nganh ham gap nhau. Gom hai mat :
—Mit ngoai : c6 nhigu gd de cho car can bam (H.14.26).
—Mat trong : u gala c6 18 ham dtidi (foramen mandibulae) va thong vdi 6ng ham dUdi
(canalis mandilulae) de mach va than kinh rang di.tdi di qua. L8 ham chic:cc the lap bo'i mOt
manh xacing hinh tam giac goi la lath xuking ham dati (lingula mandibulae). D6 la mOt m6c de
ling dung gay to trong vi6c nhei rang. Co mOt ranh di tit lddi ham cludi xueing goi la ranh ham
mOng (sulcus mylohyoideus) de mach va than kinh ham mong di qua. Ci sau va du'di ranh co car
than balm trong barn (H.14.27).
—Bar trtidc : lom.
— Bii sau : day va
—Bt1 fret' : CO khuygt ham dui% (incisura mandibulae) de mach mau va than kinh can di qua.
Phia trade khuygt ham la mom vet (processus coronoideus). Cl sau khuygt ham la mom 16i
cau (processus condylaris) g6m co chom ham chidi (caput mandibulae) va co ham Judi (collum
mandibulae).
—Bat dtidi nganh ham lien tigp vdi bd cludi than ham.

Xti ONG MONG

(os hyoideum)

Hinh mong nola, a yang co va nam pith tren thanh quan (H.14.28).

1. THAN (corpus).
—Mat trade : c6 gti ngang chia lam hai phan : Moi phan co mOt gar doc chia lam hai dien
ben de cac car hai than, car tram m6ng, cd ham mong, do cam ming, ca lurch mOng barn vao.
—Mat sau : lien quan vdi mang giap m6ng.
262
 —BO tren va 136 &raj khong c6 gi dac biet.
—Dau lien fief") vali cac
2. SUNG LON (cornu majus). Htfang ngang ra ngoai va sau.
3. SeNG NHe (cornu minus). Htidng len tren, ra ngoai va hoi ra truac.

55
tr/pleIen,
IN
s.01111%%%Mtil ,,,,,41.•

Hinh 14.28: Xuong mong (nhin track)

TONG QUAT VE SO
So dtioc xem nhtf mot klyn lap phuong g6m sau mat.

MAT TREN

—Hinh 'Au duc goi la Om so (calvaria) g6m xucing tran, hal xtfong dinh va phan gian
dinh cua xtfong chdm.
—Dim cao nhgt tren mat phang cuing doc gifia goi la dinh (Mu (vertex).
—Gith han ngoai cila mat teen la cac durdng tiled duong, dating nay di qua y dinh. Mat tren
so nhdn lang ph6 bai mang 'Wong so (pericranium); hai ben c6 cung go ma (arcus zygomaticus).
Mat nay c6 nhi6u khap :
* Hai mil:mg tran ngan cach nhau bai khop tram (sutura frontalis). Thy rod tre em, doi
khi con thgy r6 a ngaii len.
* Khdp doc (sutura sagittalis) nam giaa hai 'along dinh thuOc loai khdp rang clia.
* Khap vanh (sutura coronalis) nam giila xtiong tran va hai xuccng dinh thu6c loai khdp
rang afa.
* KhOp lamda (sutura lambdoidea) nam giiia 2 xuong dinh va xdong chdm thuOc loai khdp
rang ctia.
263
 MAT TRUOC (11.14.2)

—Phia teen là tran (frons), phia dutri là kh6i xacmg mat, tao nen cac 6 mat, 6 mai va 6 mi0g.
—Phan trail 16i va phan biet vdi h6 thai &tong bang dating thai du'ong.
—O mat (orbita) nam gia'a )(dung so va cac xacing mat nha xdong mai, mom tran 'along
ham tren, mat truck )(acing hAm teen, xu'ong go ma va- xdong tran.
— mai (cavum nasi) d giiia, hinh le, phia tren là bar dutti xurong mai, hai ben là hai
khuygt mai ciia )(dung ham tren, phia dutti hai khuyeft mai n6i vdi nhau, gai mai till& d chinh
gifia. PI-11a trong 6 mai là mil:mg la mit, manh thing xtiong sang or chinh giiia, con or hai ben có
xdong xoan mai giCia va dutri. Hai xu'ong mai khdp vdi nhau theo clang khdp phang va khdp vdi
mOm tran xdong ham tren. Gidi han teen cila mat tilt& xu'ong ham tren là bor dutri 6 mat, hai
ben la mom go ma. Btt dotdi cua xuiang ham tren là mOm huyOt rang chtita cac rang cila miong
ham tren.
—Phia dutri kh6i xticfng mat IA than xu'ung ham dutri có 16i cam. 136 tren là phan huyOt
rang. )(dung ham dtteri gitri han vdi kh6i xutang mat thanh 6 mi'eng.

MAT SAU

G6m phan trai xttong cham, mot phan )(Long dinh va xu'ong thai dutong. Phia diferi là ki
cham ngoai va có ba &Ong gay di ra hai ben.

MAT BEN

Mat ben so chia hai phan : so nao va so mat bill mot dotting di tit phan nhi5 ra cua khdp
tram mai den dinh mom chum (11.14.1), g6m hai phan : so nao va so mat.

1. PHAN SO NAO
G6m h6 thai &tong va 6ng tai ngoai.
Ho thai deicing hinh ban nguyiet, là noi barn cila co thai clu'ong, gidi han tren NIA sau là
dating thai throng, phia tniac IA xuting tran, xactng go ma, hai ben là cung go ma. 116 nay tao
nen bed nam xu'fing : )(acing go ma., mil:mg tram, canh ldn )(acing blidm, micing thai throng va
xtrong dinh. Co sau dating khdp.
—Khdp vanh (sutura coronalis) thuOc loai khdp rang coca.
—Khdp butim go ma (sutura sphenozygomatica).
—Kherp butrm tram (sutura sphenofrontalis).
—Khdp btkim dinh (sutura sphenoparietalis).
—Khdp butrm trai (sutura sphenosquamosa).
264
 — Khdp trai (sutura squamosa) thuOc loaf khdp vay.
Ong tai ngoai (meatus acusticus externus).
La mot 6ng ngan nam trong vi ng ben so di td mat ngoai xudng thai duung tdi horn nhi :
tao nen bdi phan nhi va phan trai )(Long thai diiang.
Phia sau (ing tai ngoai la mom chilm ciia )(dung thai &lung.

2. PHAN SO MAT
Nam phia dudi va phia trong cung go ma va duc the phu ben ngoai bdi nganh len xudng
ham dadi. Phia tren lien bac vdi h6 (lath thai duong (fossa infratemporalis). Phia sau thong vdi
h6 ham dudi (fossa mandibularis).

MAT DUtii
'(N6n so ngoai - basis cranii externa)

Mat dudi an so duoc chia lam ba Wang : trudc, gifia va -sau, bdi hai dating thing ngang
tuang Wong. Hai during thing ngang nay di qua hau hgt cac 18 dia nen so.
—During thing ngang trtidc : di ngang qua hai khuy6t ham. Khi lay xtiong ham (Tali
ra, &Ong nay di qua 18 bau duc, 16 rich.
—Ding thing ngang sau : di ngang qua hai mom chum. During nay qua khe nhi chOm
(fissura tympanomastoidea), 18 tram chum, bd sau 16 tinh mach canh, 6ng than kinh ha thiet
\TA. 16 ldn xtking chdm.

1. VUNG TRIJOC co mem huyet rang, di ham manh ngang miong khau cai, gai mai sau (spina
nasalis posterior), 18 rang dia (foramen incisivum), eing khau cai ldn (canalis palatinus major),
16 mui sau (choanae), h6 chin budm (fossa pterygoidea), h6 thuy8n (fossa scaphoidea).
2. VUNG GIfiA co eing tai ngoai (pha'n xitung), 16 gai (foramen spinosum), eing &sing mach
canh (canalis caroticus), voi tai (phan )(dung), h6 ham.
3. VUNG SAU co 16 ldn )(acing cham, 6ng 16i cau (canalis condylaris).

NEN SQ TRONG
(basis cranii interna)

N6n so mat trong chia lam ba h6 (11.14.29).

—116 so trade (fossa cranii anterior).
—H6 so gifia (fossa cranii media).
—H6 so sau (fossa cranii posterior).
Gidi han Oita h6 so trudc va h6 so gifira la ranh giao thoa thi giac va bar sau canh nhO
xudng budm.
265
 Gieti han giaa h6 so giaa va h6 so sau la ba teen xuting da va mot phan sau than Wang Wain.
1. HO SO TRIMIC
*6 Oita g6m : Mao tram, 16 tit, mao ga , ranh giao thoa thi giac hai dau la 16 thi giac.
*a hai ben g6m : Manh sang, 16 sang va phan 6 mat dm )(acing tram
2. HO SO GHTA
*6 gift : I-16 tuy6n yen, xung quanh có b6n mom yen bulfim.

Khe 6 mat tree n

Ong thi giac

L6 trOn
L6 bau duc
L6 gai
L6 rach
Ranh than kinh cid
L6 tai trong
L6 tTnh mach canh
L6 chtim

Ong than kinh ha thVet

L6 Ian miring chim

Ranh xoang ngang

Hinh 14.29 : Nen so (mot trong)

* ben : Khe 6 mat tren de cho than kinh van nhan, than kinh rang roc, than kinh van
nhan ngoai di qua. LO trbn có day than kinh ham teen, 16 bau duc có day than kinh ham du'ai,
va nhanh mat cila than kinh sinh ba, 16 gai có clang mach mang nao giaa di qua, con 16 rach có
Ong mach canh trong lutit qua.

3. HO SO SAU

* ghla : L6 Mn xu'o'ng cham, mao chain trong, u cham trong.

266
 * o ben : Ranh xoang tinh mach ngang, 16 ting tai trong c6 than kinh tin dinh 6c tai,
than kinh mat, than kinh trung gian di qua; 6ng than kinh ha thiet c6 day than kinh ha thiet
di qua. L6 tinh mach canh c6 than kinh thiet hau, than kinh lang thang, than kinh phy va
tinh mach canh trong di qua.
Bac diem so ciia ngu'di Viet Nam truang thanh c6 dung tich so 1334,67 ml d phai nam va
1282,5 ml d phai na (ngudi Au trung binh 1450 ml d nam va 1300 ml d nCt), chi s6 dau trung
binh c ngudi Viet Nam la 81,6 thu6c ranh gidi giaa dau trung binh va dau nan.
Chi s6 mat trung binh d ngu'di Viet Nam la 79,2 tic thu6c loai rung.
Bac diem cila so thai nhi Viet Nam 6 thang tu6i co cac kith thu'dc nhu sau : Dai so t6i da
61,65 mm, ngang so tea da 52,79 mm, chu vi so 185,9 mm, cao so 50,55 mm.

KHOP THAI DUNG - HAM Weil

Khdp thai during - ham dudi (articulatio temporomandibularis) là mot khdp dung duy nhat
a xtiOng dau mat. D6 la mot khdp lurdng 16i cau.

1. MAT
Go'm dien khdp d xudng thai during, dien khdp d xudng ham du'di va dia khdp (H.14.30).
H6 ha dUdi

Mom g6 ma

Bao khdp CO khdp

Dia khdp
L6 tai ngoai
Bao khdp
Ch6m Airing ham du'di

Co xudng
CO than budm ngoai
ham du'di

Hinh 14.30 : Thiet de) ddng doc qua khdp thai du'orng ham du'di

1.1. DIEN KHOP XLIONG THAI DIJC$NG. G6m c6 hai phan :

1.1.1. Dien khdp (facies articularis) cua h6 ham du'di (fossa mandibularis) thu6c phan trai
(pars squamosa) xudng thai during. Dien khdp chi chiem naa trudc ciia h6 ham.
1.1.2. Cu khdp (tuberculum articulare) lien tiep vdi dien khdp cua h6 ham. H6 ham lOm
nam a phia sau, con cu khdp 16i, do do dien khdp xudng thai during lem d phia sau va 16i a
phia tnidc.
1.2. DIEN KHOP XTRING HAM DJJOI la chOm xudng ham dudi (caput mandibulae) thu6c
mom 16i cau (processus condylaris) xudng ham dUdi.
267
 1.3. DiA KHOP (discus articularis). Vi dien khoftp xdong thai &tong khong thich Ling yeti
(lien khclp )(dung ham citidi nen phai có cta khdp them vao gifia hai dien kh6p. Dia khdp la
met tam xct — sun có hinh met cai clia ban duc vdi truc ldn nhm ngang, hai mat teen va dutti
deli lem de thich ging with dien khdp thai &tong va dien kh(tp xdong ham &Mi.

2. PHISONG Tit' N N61 MOP

Day chang
ben ngoai

Mom tram

Day chang tram

ham dudi

Hinh 14.31 : Day chang ben ngodi czia khdp thai duang ham duei

Day chang buem

ham duel
Mom tram
Luei ham
Day chAng tram
ham duei

Hinh 14.32 : Day chang buem - ham duOi va tram - ham dadi
268
 G6m bao khdp va cac day chang.
2.1. BAO KHOP (capsula articularis) dinh a chu vi cac dien khdp trif a phia sau du'di thi
bam xueing tan gan c6 16i cau. C1 mat sau, cac soi bao khdp dinh vao chu vi cua dia khdp chia
khoang khdp lam hai, khoang thai &firing - dia khdp va khoang dia khdp - ham dddi (H.14.30)
lam cho mOi khdp thai diking ham du'di lai dtioc chia ra thanh 2 khdp : khdp thai &tong dia
khdp va khdp dia khdp - ham du'di.
2.2. DAY CHANG. G6m có :
2.2.1. Day chkng ben ngoai (lig. laterale) (H.14.31) la phan day len a mat ngoai bao
khdp, rat chac. Phia tren rat Ong barn vao bay dudi mom go ma ciia 'Wong thai duccng r6i di
check xueing &red va ra sau de barn vao chOm va c6 xoong ham dudi.
2.2.2. Day chAng btidm - ham chidi (lig. sphenomandibulare) barn tit gai xu'ong badm
(spina ossis sphenoidalis) tdi krdi )(acing ham dtidi (lingula mandibulare).
2.2.3. Day chang tram - ham &AA (lig. stylomandibulare) barn tit dau mom tram ctia
)(acing thai du'ong Uri goc ham du'di (H.14.32).
3. BAO HOAT DICH lat a mat trong bao khdp. VI mOi khdp có hai khoang khdp nen ding có
hai bao hoat dich.
4. MACH VA THAN KINH
1.1. MACH. Khdp thai duang - ham dui du'oc cap huygt bed cac nhanh cua cac dOng
mach thai diking giiia, mang nao giiia, mang nhi tilt& va hau len.
1.2. BACH HUYET cua khdp dO vao cac hach bach huyel a tuy6n mang tai.
1.3. THAN KINH chi ph6i khdp la day than kinh can va day than kinh tai - thai

Hinh 14.33: Co- the dOng tcic cua khdp thai ditang - ham du'ai
—.13dang lien xdang ham dual la a tit the nge.sim mieng.
Ditemg cheim claim cua xiong ham du'ai lad tit the ha mieng.
269
5. DONG TAC

Khdp thai diking — ham &Ali thac hien Ong tac nhai kha phong phci va pink tap, nhang
c6 the phan tich thanh ba load Ong tac ca ban sau day (H.14.33).
5.1. DONG TAC HA VA NANG HAM DWI. Do kel qua cua hai Ong tac :
—Deng tac tinh tign cua chum ham dadi ra track hoOc ra sau xay ra a khdp thai du'o'ng
khdp.
—Deng tac quay quanh truc ngang cua hai chum ham clued xay ra a khdp dia khdp — ham
dadi.
5.2. BONG TAC MIA HAM SANG BEN. Deng tac nay daa ham dadi lech sang phai hoc
sang trai, clacic thac hien khi met khdp lam try con khdp ben kia tinh tie'n ra tilt& xay ra a
khdp thai du'ong — dia khdp.
5.3. DONG TAC DUA HAM RA TRIJOC HOAC RA SAU : Hai khdp thai clao'ng — ham
dadi d6ng thii tinh tie'n ra tradc hoac ra sau. Deng tac nay xay rad khdp thai doing — dia
khdp cua m6i ben.
Khi ha mieng qua to (lie ngdp chdng han) chum )(acing ham dutti thay vi nam dadi cu
khdp )(acing thai du'ung (lie ha mieng vita phai) lai nam ra tradc cu khdp nen bi can lai khong
ngam mieng dacrc nilia gay ra trot khdp thai dciang — ham (lath.

CAU H6I TRAC NGHWM

Chon cau tra 16i ding nhdt

149. Cac xaang sau day deu la )(acing chan (g6m 2 xu'cing) NGOAI TRU xactng :
a) Ham tren. d)
b) La mia. e) Go ma.
c) Khdu cai.
150. Mao ga thuec )(acing :
a) Thai deicing. d) Dinh.
b) Badm e) Tdt ca deu sai
c) Chdm.
151. Dutrng khdp vanh nam giita xciccng tram, ii phia tilt& va a phia sau la )(tong :
a) Dinh. d) Mao ga.
b) Chdm. e) Tdt ca deu sai.
c) Thai &fang.

270
152. San h6 so gliaa du'oc tao chii y6u hai :
a) Xing bu'Om. d) Xdong cham.
b) Xu'o'ng la mia. e) Xdong Binh.
c) Xing thai duOng.
153. Nhiing xdong nao sau day KHONG gop phan tao nen cac thanh dia h6 thai ddong :
a) Go ma. d) Canh kin xdong budm.
b) Tran. e) Dinh.
c) Cham.
154. Xu'ong nao sau day KHONG gop phan tao nen cac thanh ciia 6 mat :
a) Khau cai. d) GO ma.
b) Sang. e) BdOm.
c) Dinh. (Xem them bcli 25)
155. Mat trong (mat nao) ctia phan trai xdong thai throng ce cac ranh cho :
a) Than kinh V2. d) Deng mach mang nao giga.
b) Than kinh V3. e) Deng mach nao trade.
c) DM nao giaa.
156. L6 canh nam giCia phan da xdong thai diking va Wong :
a) Cham. d) Ham tren.
b) BdOm. e) Sang.
c) Tram
157. An than kinh sinh ba nam a :
a) Mat trdac phan da xtking thai ddong.
b) Than xu'ong bu'dm.
c) Canh hin xdong Wain.
d) Phan nen xurong cham.
e) Mat sau phan da xdong thai dicing.
158. Than kinh nao KHONG di qua khe 6 mat tren :
a) Than kinh van nhan.
b) Than kinh rung roc.
c) Than kinh van nhan ngoai.
d) Than kinh mat.
e) Than kinh ham teen.
271
159. Nhfing thanh phan sau dOu di qua 16 tinh mach canh, NGOAI TRU :
a) Than kinh X. d) Xoang ngang.
b) Than kinh IX. e) Tinh mach canh trong.
c) Than kinh XI.
Dung hinh ye sau cle tra loci cac cau tii 160 den 168).

160. I-16 so giiia la phan nen so gieri han :

a) (A) va (C) d) (B) va (E)
b) (A) va (D) e) (A) va (E).
c) (B) va (D)
161. S6 (4) la :
a) Ong thi giac. d) LO gai.
b) LO e) L6 tram chiim.
c) LO bau duc.
272
162. Deng mach mat chui qua 16 nao 1 nen so :
a) (1) d) (4)
b) (2) e) (6)
c) (3)
163. Cac 16 (hay 6ng) nao dtkic tao nen do ski tip khdp cua cac 'along kg can :
a) (2), (3). d) (7), (9), (10).
b) (7), (9) e) (2), (3), (7), (9).
c) (2), (7), (9).
164. Than kinh nao KHONG di qua so (2) :
a) Than kinh thi gide. d) Than kinh rung roc.
b) Than kinh van nhan. e) Than kinh van nhan ngoai.
c) Than kinh mat.
165. L6 canh d vi tri s6 :
a) (7) d) (10)
b) (8) e) Tat ca deu sai.
c) (9)
166. S6 (11) la
a) Ranh xoang xich ma d) Ranh xoang chdm
b) Ranh xoang ngang. e) Ranh Ong mach mang nao sau
c) Ranh xoang doc (VA.
167. Than kinh mat (VII) di qua 16 (hay 6ng) dive danh s6 :
a) (10) d) (5)
b) (9) e) (4)
c) (8)
168. Than kinh sinh ba (V) di qua 16 (hay 6ng) duvc danh s6 :
a) (2) d) (5)
b) (3) e) a,c, d deu dung
c) (4)

273
 15 co VA MAC au MAT C6

MUC TIEU BAI GIANG

A. MUC TIEU LY THUYET

1. Kg ddoc ten cac co bam da mat, (lac tinh chung va dOng tac cua tiing co.
2. M6 to duct nguyen Cy va barn tan cac cac nhai, chdc nang va than kinh chi ph6i cac co do.
3. Kg ten cac lap co \Tiling co trdac ben.
4. Mo to cac mac co.
5. Ve ddoc thigt d6 cat ngang d6t song co VI.

B. MUC TIEU THTJC TAP

1.CM ddoc tren xac, cac phdong tien thdc tap khac mot s6 car barn da dign hinh va cac co nhai.
2. Chi tren xac cac co, mac co u vimg c6 trade ben.
3. Xac dinh ddoc tram ma khi quail tren xac.

co ElAu MAT co
1. CAC CO D (musculi capitis).

1.1. CO MAT. Ve plied thai hoc, cac co mat con goi la co barn da mat xual phat tit cung
mang thd hai : cac to bao nguyen thily di chuygn v6 vdng ma sau nay se tra thanh miOng,
6 mat. Sc; di chuygn nay xay ra a mat phang n6ng so vai cac c'au true tao lath cung mang this
nha't ()along ham &rod, cac car nhai), keo then cac nhanh than kinh cua cung mang tha hai la
than kinh mat v6 phia trudc, dgn cac co mat ngay (lath da. HO oar mat cung di chuygn ra sau
(viing cham, sau tai), xiging dudi (vOng c6), len tren (mat, tram va hai ben dau). LO trinh phat
274
trik duoc chi r6 bed cac nhanh cila than kinh mat. W phat tridn chting loai, qua trinh Wong
tut ding xay ra a cac dOng vat c6 vu cap dap va dong vat c6 xu'ong song cap thdp. Ski pluic tap
c6a cac cd mat la met dac trung cua loci ngtkii : dO la phircing lien de din dat tinh cam va
&Mg ma cac 16 tai nhien cua viing dau mat. Cac co mat c6 ba dac tinh chung sau day :
- Co nguyen ziy a xuong, mac hoc day chang va barn tan a da (vi vay con goi la co barn
da mat).
- Vein ddng bai than kinh mat.
- Barn quanh cac 16 tkr nhien.
Dg de mo ta, cac co mat duoc chia lam nhieu nhOm.
1.1.1. Cd tren so (m.epicranius). Gem :
* Cd chdm train (m.occipitofrontalis) (H.15.1)
Nguyen ziy : Co hai phan : bung tran (venter frontalis) : mac tren so (galea aponeurotica)
ngang mitt dung khap vanh; bung chdm (venter occipitalis) : 2/3 ngoai ddOng gay tren, mom chum.
Barn tan : Da vOng chum, da vOng trail va mac tren so.
Ddng tac : keo da dau ra tru'ac va ra sau, nhitang may (di6n to sit ngac nhien).
* Cd thai dtidng dinh (m.temporoparietalis).
Nguyen ziy : mac thai doong (fascia temporalis) tren va trade tai.
Barn tan : BO ngoai cua mac tren so.
DOng tac : Lam tang da dau, keo da vOng thai du'ong ra sau.

Cd tai thfac
Bung tran
Cd tai trot.)
(cd chdm tran)

Cd tai sau

Bung chain
(cd chgm tran)

Hinh 15.1: Ca chdm tran vet cac ca tai.

1.1.2. Cd tai (H.15.1). Cac co tai trade, tren va sau (m.auricularis ant., sup. et post.).
Nguyen ety : Cd tai trust : Mac thai &Ong va mac tren so.
Cd tai tren : Mac thai duong va mac tren so.
CC/ tai sau : MOm chum.
275
 Barn tan : Cd tai trade : Phan trade mat trong goy nhi luan.
Ca tai tren : Phan tren mat trong loa tai.
Ca tai sau : Phan dried mat trong loa tai.
DOng tac : Keo tai ra tradc, ra sau va len teen. Thadng the ca nay rat kern phat trign va
khong c6 chile 'fang d ngadi.
1.1.3. Cd mat (H.15.2)
* Cd \Tong mat (m.orbicularis oculi).
Nguyen uy : Co ba phan : phan 6 mat (pars orbitalis) : bii trong 6 mat : phan mi mat (pars
palpebralis) : day chang mi mat trong (lig. palpebrale mediale); phan lie (pars lacrimalis) : xuangl:e'.
Barn kin : Phan 6 mat : uon quanh mi tren r8i yang xu6ng dual u6n quanh mi dci6ri, dgn
day chang mi mat trong; phan mi mat : lien kgt lai d goc ngoai dia. mat, Oa thanh dating gifia
mi mat ngoai; phan le : gan vao phan trong cua mi mat tren va dadi.
DOng tac : Là ca yang ciia mat (phan mi khong di6u khign tai Y) lam nham mat.
* Col cau may (m.corrugator supercilii).
Nguyen uy : Phan trong cua cung may (arcus superciliaris).
Barn tan : Da Wang Cfng phan gifta cung may.
DOng tac : Keo may xu6ng do% va vao trong lam cau may, la ca chu ygu din to sit dau clan.

Bung tran
Cd ha may Cd cau may

Cd tieing mat
Cd manh khanh
Co' nang mOi tren
Cd nang moi tre - canh mai
Phan ngang cd mai
Cd gO ma nho
Co' nang g6c mieng
CC gO ma Idn Phan canh cd mai va
cd ha vach mai
CC clidi Cd mut
DOng mach mat

Cd ha mai du'di

Cd cam
LOP NONG LOP SAU
Hinh 15.2: Ccic ca mat
276
 * Cd ha may (m.depressor supercilii)
Nguyen ziy : Phan mai xtiong trail (pars nasalis).
Barn tan : Da Wang ling dau trong cung may.
DOng tcic : Keo may xu6ng
1.1.4. Cd miii (H.15.2).
*Cd manh khanh (m. procerus).
Nguyen ziy : Can the phu phan dudi xlictng mui va phan tren sun mai ngoai.
Barn tan : Da tren va glaa hai da.'u trong long may.
DOng tcic : Keo goc trong cua long may xuting, tdo nen ngp nhan ngang tren sting mai.
Cu din to sit kieu ngdo.
• Cd mui (m.nasalis). G6m phan ngang va phan canh.
—Phan ngang (pars transversa).
Nguyen iiy teen va ngoai h6 rang dia xarng ham tren.
Barn tan : Can tren cdc sun mai.
DOng hie : Keo canh mui v6 phia vach mai, lam khep 16 mai.
—Phan canh (pars alaris).
Nguyen ziy : B6 khuye't mai xdong ham teen va sun canh mui lan.
Barn tan : Da gan 136 18 mai.
DOng tcic : Mt7 rOng 16 mai.
* Cd ha vach mui (m.depressor septi).
Nguyen ziy : H6 rang ciia cua xucrng ham teen.
Barn tan : Vach mai Ira phan sau vach
DOng tac : Lam hep 16 mai, keo vach mai xu6ng
1.1.5. Cd ming (H.15.2).
*Cd nang moi teen canh mai (m.levator labii superioris alaeque nasi).
Nguyen iiy : Phan tren mom trail xtking ham tren.
Barn tan : Sun canh mai ion, da miii va moi tren, hoagn vdi ca nang mai tren.
DOng tac : Keo moi tren len va lam net
* Cd nang moi teen (m. levator labii superioris).
Nguyen ziy : : Co hai phan, phan duOi 6 mat : 136 dhoti nen 6 mat va a phia tren 16 dudi 6
mit; phan go ma : mat ngoai xuzing go ma.
Barn tan : Phan chkii 6 mat : cdc co 0 phan ngoai moi tren; phan go ma : da cua ranh mai
mai (sulcus nasolabialis) va moi tren.
DOng tdc : Phan &led 6 mat : keo goc ming len teen; phan go ma : keo moi tren ra ngoai
va len tren.

277
 * Cd nang goc mieng (mep) (m. levator anguli oris).
Nguyen ziy : I-16 nanh dia xaang ham tren, ngay &Mile) duth 6 mat.
Barn tan : Goc mieng.
DOng tele : Keo goc mieng len tren.
* Cd go ma 1dn (m. zygomaticus major).
Nguyen ay : Mat ngoai phan go ma cua cung go ma.
Barn tan : GOc mieng.
DOng tele : Keo goc mieng len teen ya ra sau
* Cd gb ma nhO (m. zygomaticus minor).
Nguyen ay : Mat ngoai xaang go ma, sau daang khdp go ma - 'arcing ham tren.
Barn tan : Moi tren ca nang mei tren va ca go ma len).
13(ing tdc : Keo mei tren len teen va ra ngoai.
Khi ca Jiang mei tren canh mui, ca nang mei teen, ca gb ma nho co ding lac, lam sau
them rdnh indi mei, dien to su buen bd. Khi ba co nay co ding lac vii cci nang g6c mieng, dien
to sa khinh bi.
* Cd coati (m. risorius).
Nguyen ziy : Mac ca can (fascia masseterica).
Barn tan : Da goc mieng.
DOng tcic : Keo g6c mieng theo chieu ngang mim).
* Cd ha mill chidi (m. depressor labii inferioris).
Nguyen ay : Mat ngoai xuang ham dudi, gitia du'eng gitia xaang ham du'cii va to cam.
Barn tan : Da mei
D'Ong tele : Keo mei difai xuling dui va ra ngoai (mia mai).
* Cd ha gem mieng (m. depressor angula oris).
Nguyen ay : Dating cheo cua xu'o'ng ham &Jai (lien tuc vai cu barn da c6).
Barn tan : Da gOc mieng va ca yang mieng.
Ming tdc : Keo goc mieng xuetrig dui (buen bd).
* Cd am (m. mentalis).
Nguyen ziy : HIS rang ciia xaang ham dudi.
Barn tan : Da cam.
DOng tcic : Daa mei du'ai len tren va ra traerc, lam nhan da cam, dien to sIi nghi net
hoac khinh bi.
* Cd ngang am (m. transversus menti) chi hien dien 50% traang hap, IA met ca nhO bat
ngang &Ong giaa ngay daai cam. Thating lien tuc vai co ha goc mieng.

278
 * Cd mut (m. buccinator).
Nguyen liy : Mom cung huyet rang dia xucing ham tren va xuang ham dued, d6i din vai
ba rang ham, ba truck cua vach gifia chan Warn ham dUUi (raphe pterygomandibularis).
Barn tan : Cac sqi hOi to v6 goc mieng lien kgt vai ca \Tong mieng, cac sqi tren di xu6ng
phan va cac sqi dLiai di len phan tren caa ca nay.
DOng tac : ep ma vao rang va lqi rang, gill') vao ski nhai va mut.
* Cot vbng miOng (m. orbicularis oris) (H.15.10).
Nguyen dy va barn kin : Cu vong mieng tao bai cac ca mat hOi to u mieng va cac sqi
rieng. Lap sau phat sinh tii co mat, bat cheo ar g6c mieng, cac sqi tif 'Wang ham tren di xugng
moi dcioti, cac sqi tii 'Wang ham dtiai di len moi tren. Cac sqi tren ding va &Jai clang caa co' mut
di vao moi tren va moi (Iliad ma khong bat cheo. Lap Ming la co nang goc mieng va ca ha g6c
mieng bat cheo a g6c mieng : cac sqi tit co nang di xu6ng moi duai, cac sqi tti car chiai di len
moi tren. Them vao dO, cac sqi tit cac ca nang moi tren, co go ma lan, ca ha moi dadd ding lien
kgt vai cac sqi ngang not tren. Cac sqi rieng caa moi chay cheo duai mat da dgn niem mac.
Cu6i cling con c6 cac sqi n6i ca \Tong mieng vcci xLiang ham tren, vach mai va xticing ham thiai.
moi tren, cac sqi nay tao thanh hai dai ca, dai ngoai huyet rang micing ham tren
ngang mac rang caa ben, ugn cong ra ngoai dgn goc mieng, dai trong not moi tren vari vach
mai; khoang each giiia hai dai trong goi la ranh nhan trung (philtrum). Cac sqi tit xLiang ham
dudi thi not vai cac ca a g6c mieng.
ElOng tac : Mim moi, ep Jai vao rang va, lqi rang, dua moi ra truac.
1.2. CAC CO NHAI (H.15.3, H.15.4, H.15.5, H.15.6).

XuVng tran
CC thai cluVng

Mom vet Xtking thai du'dng

Hinh 15.3 : Cd thcii during

279
 Canh Ian xu'cing budm
CO chan budm ngoai

Ddng mach ham

Co' chan budm trong

Hinh 15.4 : Ccic ca chan budm

Dudng gay trail Mom chim

M6m ngang
cldt doi

Sting Idn
xtio'ng mong

Hinh 15.5 : Co uc an chum va co' can

1.2.1. Cd thai dddng (m. temporalis).
Nguyen uy : San cua h6 thai duping va mac thai duong.
Barn tan : Ba truoc mom qua, b4 truck nganh ham &Mi.
280
 Bang Mc: nang ham dudi len, keo ham dudi ra sau, nghign rang.
Than kinh: cac nhanh thai thiong sau thuOc than kinh ham dudi.
1.2.2. Cd can (m. masseter)
Nguyen icy: phan 'long: 2/3 trade b6 dudi cung go ma; phan sau: mat trong cung go ma.
Barn tan: mat ngoai mom qua (mom vet) 'arcing ham dual, na'a tren cua nganh va
goc ham dudi.
Bang tac: nang ham dudi len cao, nghien rang.
Than kinh: than kinh can, nhanh ben caa than kinh ham dudi.
1.2.3. Cd chfin Wain trong (m. pterygoideus medialis)
Nguyen ay: mat trong caa manh char' budm ngoai, mom thap xtiong khau cai, Cu xuong
ham tren.
Barn tan: phan sau dudi mat trong cua nganh va gee xacing ham dudi.
Bong tac: dua ham dudi len tree va ra trueic, gitlp vao chuygn dQng xoay trong luc nhai.
Than kinh: than kinh chan Warn trong, thuQc than kinh ham dudi.
1.2.4. Cd chan Wain ngoai (m. pterygoideus lateralis)
Nguyen ziy: co hal dau: dau tren: mat ham va mao dudi thai dozing cua canh ldn xuung
Wain; dau dudi: mat ngoai &la manh chan budm ngoai.
Barn tan: trade c6 xacing ham dudi va bao khdp thai dozing ham.
Bang kw: dua ham dudi ra traac, keo sun khdp ra truck, giup vao citing tac xoay trong luc nhai.
Than kinh: Than kinh chan budm ngoai thuiic than kinh ham dudi.
1.3. CAC CCi THANG (H.15.9)
1.3.1. Cd thang clAu track (m. rectus capitis anterior)
Nguyen y: kh6i ben d6t ging dOi.
Barn tan: mat dudi phan nen xuang cham, ngay phia trate 16 ldn xuong cham.
Bang tac: cui dau.
Than kinh: quai n6i 1 ciia day gai song c6 C1 - C2.
1.3.2. Cd thang (Mu sau ldn (m. rectus capitis posterior major)
Nguyen ay: mom gai dot truc.
Barn tan: phan ngoai dutng gay dudi )(acing cham.
Bong tac: ngita, nghieng dau sang ben va xoay dau.
Than kinh: nhanh sau C1.
1.3.3. Cd thang cl.S.0 sau be (m. rectus capitis posterior minor)
Nguyen ay: ca sau d6t dQi.
Barn tan: micing cham (phia dudi dung gay dudi).
Bang tac: nem va nghieng dau sang ben.
Than kinh: quai not 1.
281
 ' Mac thai du'cing
Cd thai during

Cung gd ma
Mac can
Cd chan phan sau
bu'dm ngoai Co' can
phan nOng

Hinh 15.6: Thiet do cld'ng ngang qua co. thdi &tang NI co' can
1.4. CAC CO CHEO (H.15.9).
1.4.1. Cd cheo &Au &led (m. obliquus capitis inferior).
Nguyen ily : Mom gai d6t truc:
Barn tan : Mom ngang dot dOi.
.DOng tdc : Xoay d6t dei va xoay dau quanh mom rang d6t true.
Than kinh : Nhanh sau than kinh gai s6ng c6.
1.4.2. Cd died dAu teen (m. obliquus capitis superior).
Nguyen ziy : MOm ngang d6t dei.
Barn tan Phia tren duiing gay ducli xucng cham.
DOng tdc : Ngita va xoay dau ra ngob.i.
Than kink : Nhanh sau
1.5. CO GOT DAU (m. splenius capitis).
Nguyen uy : 1/2 &Ali day chang gay, mom gai d6t song C7 va N1+2+3+4.
Barn tan : Mom chum xucng thai &long, phan ngoai du6ng gay tren.
Ddng tdc : Keo dau va co ve phla sau va ngoai, xoay dau co mat ve phla cung ben. Khi ca
hai cling co thi ngita dau vb. c6.
Thtin kink : Nhanh sau cac than kinh gai s6ng c6 giaa va dui.
1.6. CO DAI DAU (m. longus capitis).
Nguyen uy : Cu trade mom ngang d6t song co C3+4+5+6.
Barn tan :Mat clued phan nen xucng cha7m.
DOng tdc : Cid Tau.
Thein kink : Nhanh try cic Ci, C2, C3.
282
2. CAC CO CO (musculi colli).

2.1. CAC CO TREN MONG (mm. suprahyoidei) (H.15.7).

2.1.1. Cd hai than (m. digastricus) con goi la co hai bung.
Nguyen ziy : Bung sau (venter posterior) : khuye't chum (incisura mastoidea) )(Yong thai
&tong; bung tru'ac (venter anterior) : h6 hai than (fossa digastrica) xdong ham du'ai.
Barn tan : Gan co trung gian, gan nay xuyen qua ch6 bam cilia co tram mong va dtioc gill
vao than va sling lan )(Yong mong bai mot \Tong xo.
DOng tetc : Keo xu'ong mong va day ludi len tren, nang du xu'ong ming.
Than kinh : Nhanh hai than ciia than kinh mat (bung sau); nhanh ham mong dia than
kinh ham duai (bung truac).

Cd hai than

Cd ham mong
Cd cam mOng
Cd tram mong

Cd giap mOng
Ca vai mong

Cd Cic mong

Cd nhan giap
Cd tic giap

Hinh 15.7: Ccic cd tren wing va drtai mong

2.1.2. Cd tram 'ming (m. stylohyoideus).
Nguyen uy : B c sau (gan day) mom tram xu'ong thai du'ong.
Barn tan : Than xu'ong mong, a ch6 not Wai sling lan, ngay phia tren car vai mong.
Thing hie : Keo miong mong va day lath len teen.
Than kinh : Nhanh tram 'ming caa than kinh mat.
283
 2.1.3. Cat ham racing (m. mylohyoideus).
Nguyen by : Doting ham mong xoung ham cludi.
Barn tan : Xtiong mong va vetch gifia tii cam d6n )(Long racing.
Deng kw : Keo xuong mong va day lut len tren.
Than kinh : Than kinh ham along dia than kinh huyOt rang dodi thuOc than kinh ham dudi.
2.1.4. Cot cam mong (m. geniohyoideus).
Nguyen icy : Gai cam, phla dadi mat sau mom cam xacing ham cloth.
Barn tan : Mkt truetc than 'awing mong.
Deng tcic : Keo xacing mong va lbiori len tren.
Than kinh : Day gai sting c6 Ci, qua than kinh ha thiet.
2.2. CAC CO DWI MONG (mm. infrahyoidei) (H.15.7).
2.2.1. Cd tirc mong (m. sternohyoideus).
Nguyen biy : Mat sau can dc, day chang Cie don sau, dau trong xdong don.
Barn tan : Phan trong b6 dui than xoong mong.
Dong tcic : Keo thanh wan vet xoong mong xuting dodi, nang cid xocing mong.
Than kinh : Cac co dodi mong dgu dooc van Ong bth quai co.
2.2.2. Cd sic giap (m. sternothyroideus).
Nguyen biy : Mat sau can Oc, sun satin 1.
Barn tan : DOOng cheo cila mat ngoai sun giap.
Dong tac : Keo thanh quan va sun giap xueing
2.2.3. Cd giap ming (m. thyrohyoideus).
Nguyen ziy : Doting cheo mat ngoai sun giap.
Bcim tan : BO dodi than va sting 16n xoong ming.
Dong tete : Keo thanh quan va xocing mong xueing dodi, keo sun giap len tren.
2.2.4. Cd vai mong (m. omohyoideus).
Nguyen icy va barn ten :
—Bung dodi (venter inferior); bar teen xuccng vai va day chang ngang vai tren. Tan ding a
mot gan trung gian nam dodi co (fc dim chum.
—Bung teen (venter superior) tii gan trung gian len phia teen, barn veto than )(Long mong.
Dong tete : Nang dor xtfang mong, keo )(acing ming va thanh quail xu6ng dodi va ra sau.
2.3. CO TRUZIC COT SONG (H.15.8).
Cd dai co (m. longus colli).
Nguyen biy : Phan thang : than cac d6t sting ngdc N1, N2, N3, va cac d6t s6ng c6 C5, C6, C7.
Phan cheo dtiori : than cac dot s6ng nguc N1, N2, N3.
Phan cheo tren : cu trade mom ngang d6t song di C3, C4, C5.
284
Barn tan : Phan thang : than cac d6t ging c6 C2, C3, C4.
Phan elle° duVi : cu trace mom ngang dot song C5, C6.
Phan cheo tren : cu trUUc d6t song del.
D'Ong tic : Gap nhe va xoay nhe cac d6t song c6.
Than kinh : Nhanh trudc cac day gai s6ng c6 C2 - C7.

Phan nen
)(clang cha'm

Mom canh Cd thing clau trudc

Thin kinh XII
Cd thing Thin kinh Ci
clau ben Ci
Than kinh C2
Cd dai dau C2

C3
Than kinh C3
gilia C4
Than kinh C4
Cd tnidc
bac thang C5

Cs
sau

Cd dai c6 Than kinh C5,6

Than kinh C7
Than kinh Cs
Ni

Hinh 15.8 : Ccic co trudc va ben cat sang

2.4. CO BEN COT SONG (H.15.8).

2.4.1. Cd 134c thang truteic (m. scalenus anterior).
Nguyen uy : Cu truck mom ngang cac d6t song co, C3+4+5+6.
Barn tan : CO va go co bac thang truerc, mat teen xurcing sutrn I.
DOng tic : Nang xacrng sinI len teen, gap va xoay nhe cot s6ng c6.
ThCin kinh : Nhanh track C5 - C.
285
 2.4.2. Cd bac thang gifia (m. scalenus medius).
Nguyen ziy : Cu sau mom ngang cac d6t s6ng C2 — C6.
Barn tan : M4t teen xuing scion I, sau ranh Ong mach clikii don.
Bang hie : Nang xiking scion I len tren, ggp va xoay nhe cot s6ng c6.
Than kinh : Nhanh trade C3 — C4.
2.4.3. Cd bac thang sau (m. scalenus posterior).
Nguyen ziy : Cu sau mom ngang cac dot s6ng C4,5,6
Barn tan : Mat ngoai 'arcing Kith.' II, sau loi cu co rang track.
Ding tic : Nang soon II len tren, gap va xoay nhe c6.
Than kinh : Nhanh tru'ac C4,5,6.
2.5. CC1 CO BEN (H.15.5)
2.5.1. Cd bam da co (m. platysma).
Nguyen tiy : Mac nong vOng ngi,tc tren va Wing denta, qua =mg don chgch len tren va
vao trong, doc theo ben c6.
Barn tan : Cac sqi trade dgn dutti cam, lien kgt vth cac co ha moi dual va ha goc mieng,
cac syi sau qua g6c ham met phan gin vao miong ham (Judi, met phdn den da vimg m'a't duVi,
kgt hyp vcsi cac car g6c mieng va du'di mieng.

Cd ban gai dau

Cd thang
Cd thing dau sau
Than kinh cham Idn
Co' thing dau sau nho

Cd cheo dau tren

Cd dai dau
Ddng mach
Cd chao dau dddi cf6t seing
C2, hach sau
Cd ban gai dau
Cd ban gai c6
Cd gian gai
Cd gal
Cd thang
Than kinh dUdi cham

Hinh 15.9: Cac ca co sau

286
 BOng tac : Keo ham &di va moi dadi xuang dadi, cAng va lam nhan da c6.
Tha'n kinh : Nhanh ba ham duUi caa than kinh mat.
2.5.2. Cd tic don chum (m.sternocleidomastoideus) (H.15.5).
Nguyen uy : Phan ac : mat trade can ac, phan don : mat teen 1/3 trong xuung don.
Barn tan : Mat ngoai mom chum va naa ngoai dating gay tren.
BOng tac : Co mot ben : xoay dau va keo dau v6 ben d6.
Co hai ben : Gap hoac dui cot so-11g c6, nang long nguc len teen.
Than kinh : Than kinh phu va than kinh C2, C3.
2.6. CO GOT CO (m.splenius cervicis) (H.15.9).
Nguyen tiy : MOm gai dot sang nglic N3 — N6.
Barn tan : Cu sau mom ngang cac &St sting C1,2,3,4.
BOng tac : ang vai cu ggi dau keo dau va c6 vg phia sau va ngoai, xoay dau va c6, mat
v6 phia ding ben. Khi ca hai cUng co thl ngaa dau va c6.

DA E•Au

VI da (ran c6 nhiL y nghia that to va c6 lien quan nhigu Mr' cac lap mac a dau nen trade
khi trinh bay cac mac a crau, to d6 cap den da dau.
Da dau co nam ldp, tit ngoai vao trong : da, mo lien ke't cuing chat, mac tren so (can car
chain tram), mo lien ke't lOng leo va vO xudng so.

1. DA.
Da a dau day nhat trong cd the, chaa nhiL tOc va tuy6n bd nen da dau thating co u nang
tuy6n bd.

2. MO LIEN KET CLING CHAIC

Ldp nay c6 tac dung nha mot tau not giara dad teen va can cd chain tran a dadi. Co nhiL
mo xd nen rat chat, trong c6 nhiL than kinh va mach mau, ma thanh cac mach mau lai dadc
gift chat bai cac mo xd nay nen chay mau kh6 cam vi mach mau khong xep (lade. Chay man a
It nay cung kho lan dm. Nhiem tiling it sang nhung rat dau.

3. MAC TREN SO (galea aponeurotica).

La mot mang can rat chat, not bung cham vdi bung tran dia cd chain tran. V6t thaang da dau
khong tao ra khe het ngu lap nay khong bi cat ngang da dadc not chat vao cau trot nay).

4. MO LIEN KET LONG LEO.

Ldp nay rat mOng manh. Cac tinh mach lien lac not cac xoang tinh mach trong hOp so vdi
cac tinh mach da dau xuyen qua Wing nay. Cdc mach mau va than kinh den da dau tit 6 mat
phai nam mot doan ngdn trong lap nay.
khi bi dam vao dau gay dau hieu mat gau truc 287
 Ba ldp dau tien ctia da dau c6 the tach ra de clang khOi lop nay. Mau hoac ma co the tu lai
a day, va c6 the lan tOa ca Om so, va dttorc gidi han a ch6 barn dm cd teen so Ira mac teen so.
Ty matt a mat ("mat den") thating do than thuttng manh tai chi) gay chay mau dddi da, tu vao
mi mat. "Mat den" ding c6 the gay ra do chgn thddng so lam chay mau vao ldp mo lien kgt
lOng leo (do anh hdang ctia trong hp).
Do ski hiOn din cua cac tinh mach lien lac, mo lien kgt lOng leo thuting dtidc goi la "vi ng
nguy him cda da dau". MOt dinh l5r phau thuat co dign xac dinh rang "ngu khong c6 cac tinh
mach lien lac, cac vet thurdng da dau mat di phan nits sit quan trong cua no". Cf tre con, mang
cling va Aro xticfng. so dinh chat vao nhau hctn a ngutti ldn, nen vift yam so c6 thg lam rach mang
cdng va vO xuttng so, lam mau chay trong so va co th'g di qua ch6 vO tu lai a ldp mo lien kgt
long leo cua da dau. Cho nen, khong co dau hiOu tang ap laic nOi so, trd khi ldp mo lien kgt
nay da day mall.

5. Vo XIANG SO

Ldp vO xuttng nay gan long leo vao b6 mat xticing so, ngoai trii a cac dung khdp va a hg
thai du'dng. Ij dung dich clued vO xtong c6 the boc tach vO xtiong de dang, nhung khong thg
vurdt qua du'dc cac duting khdp. Do d6, cac dich tu co ngueln ggc dadi vo mating du mang hinh
dang cilia mil:mg lien 110.

CAC TAM GIAC CO

Cac co' c6 ding yeti midng ham du'th va xu'ung don tao nen gidi han cua cac tam giac co.

1. TAM GIAC CO

Gidi han bai cd tic don chum (canh ngoai), xtiong ham &Ad (canh teen) va dung Oda co?
(canh trong). Co thg chia tam gide nay ra lam ba tam giac nhO bai cd hai than phia tren va
bung teen cd vai mong phia du ti.
1.1. TAM GIAC DWI HAM (trigonum submandibulare).
Gidi han phia tren la xuang ham &Mi va duttng not ra sau vdi mom chUm, phia sau la cd
tram mong va bung sau cd hai than, phia tru'dc la bung truck cd hai than. Trong tam giac nay
co tuygn dutti ham, Ong mach mat, tinh mach mat.
1.2. TAM GIAC CANH (trigonum caroticum).
Giaci han bed : phia teen : bung sau cd hai than; phia (Rich : cd vai mong; phia sau : cd tic
don chum. Trong tam giac nay c6 nhang thanh phan quan trong nhd cac dung mach canh, tinh
mach canh trong, than kinh lang thang va than giao cam co.
1.3. TAM GIAC CCi.
Gidi han bai : phia tren : bung teen cd vai mong, phia sau : cd tic don chum; phia tru'dc :
dung gida co. Trong tam giac nay co cac mach mau giap clued, than kinh thanh quan dutti, khi
quan, tuygn giap va thdc quan.
288
2. TAM GIAC CO SAU.

hand phia track la cci tic don chum, phia sau la cci thang, phia ducli la xuzing don.
Bung du'di cri vai m6ng chia tam giac nay thanh hai vimg nh6 la :
2.1. TAM GIAC CHAM. Nam phia tren, chaa than kinh phy, dam r6i co va dam r6i canh
tay, cac hach bath huye't co sau. O dinh c6 ding mach chdm di qua.
2.2. TAM GIAC VAI DON (trigonum omoclaviculare). Nam phia Wong ttng vdi h6
teen don.

MAC DAU MAT c6

1. MAC DAU MAT.

Dai trong

Dal ngoai

Cd na‘ ng goc miang

Cd mat

Cd ha goc miang
i
Cac sai tit Wang ham dudi

Hinh 15.10: Cu yang ming

1.1. MAC THAI DI ViNG (fascia temporadis) (H.15.6, H.15.12) phat sinh tii du-Ong thai
dtiong tren, tii xurong tran den )(acing dinh a tren, barn vao boc do:3i cung go ma. O 1/4 duai, mac
chia lam hai la : la sau (lamina profunda) barn vao bir trong, la &mg (lamina superficialis) barn
vao be( ngoai cung gO ma, reli tiep tuc di xu6ng du-di tao thanh mac can.

Ong tuyan dudi ham

Than kinh va
Cd cam luei Ong mach lu'di
Cd cbm mow Tuyan dudi kidi
Cd ham 'ming
Cd hai th5n La nOng mac c6

Hinh 15.11 : Thie't do clang ngang qua luol va xuong ham dudi
chi chi barn cii a la nong mac cd.
289
 1.2. MAC CAN (fascia masseterica) (H.15.6, H.15.12) tao thanh do skt lien tuc ciia mac thai
throng tif 136 clued cung go ma, bao boc car can. CI phia sau, mac barn vao 136 sau nganh xuang
ham dudi, phia clued barn vao bar du'di than xuong ham dulfri, phia truck barn vao than, 136 trade
cua nganh va mom vet xuong ham dudi.
1.3. MAC MANG TAI (fascia parotidea) (11.15.12) tao nen do la nong mac co (xem phan
Mac c6).

Cd thai dudng
Mac thai during

Than kinh ham dudi va

ddng mach ham
Cd chan bu'dm ngoai
Kh'eu cai mom Khoang nhai

Cd can
Khoang ben hau
Nei
Mac can

Cd ham mong phan dudi IUdi j Khoang

phan du'di ham J &Ali ham
Tuygn du'di ham

Hinh 15.12 : Thie't do ding ngang gdn goc ham dudi chi ro lien he
la nong mac co voi tuyen dried ham vet ccic cc nhai.

Cd char) bu'dm ngoai

Thanh hau
Tuygn mang tai

Ddng mach canh ngoai

Khoang ben hau

Hantl.nhan khgu cai

Sang On )(clang mcing

Ddng mach canh trong

TTnh mach canh trong

Hinh 15.13: Thi'et do clang ngang di qua sau nganh xu'ung ham dudi
chi ro lien he id nong mac co vai tuyen mang tai.
290
2. MAC CO

Mac cg (fascia cervicalis) quan trong vi Wing co là mot cau trac n6i tiep giUa dau va than.
Mac c6 c6 cau tan ph& tap, tan nen nhieu ngan va khe, ngoai ra con c6 nhieu ling dung phau
thuat (Xem tit H.15.11 dgn 11.15.20).
Mac c6 duac chia lam ba la : la nong mac c6, la tru'ac khi quan va la trade cot sang. Ngoai
ra con bao canh bao lay bo mach than kinh c6.
2.1. LA NONG MAC CO (lamina superficialis) (H.15.16, H.15.17, H.15.18).
Nam sau dudi ca barn da c6 va mo duai da : phia tren, la nay phi len tuygn mang tai gAn
vao xaang go ma.
2.1.1. Mo ta. CI phia sau co, la nong tach ra lam hai bao lay ca thang, sau do lai chap lai
lam mot di tit 136 trade ca thang phil tam giac c6 sau dgn ca tic don chum. Phia dudi, la nong
gAn vao )(dung don. La nay lai tach doi bao lay ca tic don chOm va tigp tuc phii tam giac c6
trace, dgn tan &rang giUa dg n6i vtii la ben dal di'gn. Trong vimg tam giac nay, do sit hign dign
cia xuang ming, la nong duct chia lam hai phan : dUai ming va tren ming.
— Phein du'ai ming : Phia chi6i tach ra lam hai gAn vao ba trade va ba sau can dc, giiia hai
lap c6 hach bath huygt, phan du eii cua tinh mach canh truac va dau tic cua ca tic don chum.

Than kinh
TIM mach va citing lang thang
mach canh trong
Khoang sau hgu
Tuye'n mang tai

Khoang ben hgu

Xuring ham dddi

Tuye'n dudi ham

Cd cam ludi phgn dudi Midi Khoang
dudi
Cd ham ming phgn dddi ham ham

Cd hai tha

Hinh 15.14: Thie't do thing ngang ch6ch xuang ham dudi,

chi r5 sif thOng thu'ang caa ccic khoang quanh heiu.

- Phtin tren truing : Di tif xuang ming dgn bar dudi xuang ham duzli. La 'long boc lay bung
truck ca hai than, di qua du dng giiia co. Phia ngoai, la nay tach doi boc tuye'n &fed ham. La bao
mat sau cUa tuygn na.m phi len ca tram ming va gan trung gian ca hai than hoa Ian vao mac
cac ca nay tao nen mot dai mac barn vao mom tram. Cac la phil mat riling va sau cua tuye'n
gap nhau d gan g6c ham r8i lai tach den de boc tuygn mang tai.
291
 Phan tren
khoang nhai

Khoang ben tai

Khoang ben hau

Khoang than Phan dudi
xu'cing ham (Judi khoang nhai

Hinh 15.15 : Hinh chiht tren mat ctia khoang nhai, khoang mang tai vet khoang ben hclu.
Bao tang
Cd barn da c6
Tinh mach canh tnidc
Cd tic mong
La trildc khi quan mac c6
Co tic thin chum
3 tic giap
Co vai !ming
Bao canh
5—
Tinh mach canh ngoai
6
7— La nong mac c6
7/
8 La Mick cdt song mac c6
Cd nang vai
9 Cd thang
10 'X 1. Khe trudc tang
2 2. Cd nhan giap
11 3. Sun nhan
C f 7 4. Co' khit hau tren
12 5. ThVc quan
13
'1) C 6. Mac canh
7. Khe sau hau
44 7'. CC dai co
8. Ddng mach d6t song
CC r 8'. Cac cd bac thang
GI L, 9. Co' cVc dai c6
C C C (-) C 10. Co ctic,clai dau
Cr C 11. Ca nhieu chan
12.Cd ban gai c6
13. Cd ban gal dau
14.Cd g6i
Hinh 15.16: Thie't d6 ngang qua cat sang co C6

292
 2.1.2. Mac tuygn mang tai (fascia parotidea).

Tuye'n mang tai dam glad hai ldp cua la riling mac c6. Cl btr trurdc cUa tuye'n, hai la nay
lien tuc vdi mac car can. La ngoai phil mat nong cua tuye'n, day va chac, phia teen gdn vao skin
6ng tai va xurung go ma. La trong gdn vao mat &Mi laking thai &tang.

La trUdc cot song Mang giap ming

La nong

Eo tuye'n giap

La trudc khi quan

Than trnh mach
tay dau trai

Hinh 15.17 : Su phan phdi mac cd tren mat phdng dz1ng doc.

Phan ben tai

Phan dUdi ham

Phan cd tic d6n chOm
Phan cd thang Phan dUdi ming
Phan tren don

Gidi han co'

bam da c6

Hinh 15.18. La ?tong mac cd.

293
 2.2. LA TRIJOC KHI QUAN (lamina pretrachealis) (H.15.16, H.15.17).
Gam c6 hai la : la 'long, ch4c, bao boc ca iic mong va ca vai mong; la sau : bao ca giap
mong va iic giap. Hai la nay dinh vao nhau ar hai ben ca.
La trurac khi quan phia tren g'an vao xuang mong, 6 hai ben ghn vao la sau cua bao ca 6c don
chum (la riling mac c6). Phia sau cd nay, la sau cua la fru& khi quan gan vac) bar tru6c cua bung sau
ca hai than. Phia duai la trade khi quan gAn vao mat sau can itc, mat sau )(acing don (H.15.19).

La sau
(nhin thay sau khi b6c 0
nong giUa bd trong 2 cd dc mong)

Hinh 15.19 : La truac khi

La fru& cot s6ng Dam r6i

Cd bac thang giUa than kinh canh tay

Dong mach
dudi ddn
Bao nach

Hinh 15.20: Su tao thanh bao nach tit lo, track cot song.
2.3. LA TRTRIC COT SONG (lamina prevertebralis) (H.15.16, H.15.17, H.15.20).
La mat pha'n cua mac truac cat song nhm tit so Mil xuang cut. O c6, la nay di ra hai ben
phii mat track ca dai dtiu, ca dai c6, cac ca thang dau truac va thang dau ben r6i barn vac dinh
mom ngang cac dot sang c6. Tii d6 lien tuc ra ngoai v6i mac phi' ca nang vai, ca g6i va phu
hoan toan phia triferc cot sting, phia sau den barn vao mom gai cac deft s6ng c6.
Phia du6i, la phil len mat ming cac ca bac thang va lien tuc vai mac cua nen co tao thanh
bao nach (H.15.20). La phil mat sau cc bac thang tao nen mat Om xa hinh non, goi la mang
tren mang ph6i (menbrana suprapleuralis).
294
 Bung tran (cd cha'm tran)
Co' tai tren
Co' vong mat

Cd manh khanh

Cd nang canh mQi

Phgn ngang co' mai
Phan canh cd mai
Cd nang moi tren
Cd vong mieng
Ca gO ma be
nang g6c mieng
Cd g6 ma Idn
Cd mtit
Co vOng mieng

Cc cm
Bung dam
Cd ha mot du'di
Ca tai sau
Ca cddi
Cd tai trudc _
Cd h gOc mieng
Cd barn da c6

Anh XI: Cac co' mat.

295
 Co tram mong CC hai than (than tn/dc)

Ca ham mong
- Cd hai than
- Cd mong IUdi
Gan trung gian cc 2 than

Ca khit hat./ giCia

Cc giap mong
Co go7
Cd Uc clOn chum --- Cd vai mong

Ca dOn mong
Cd nang vai — Ca bac thang tn/dc
Ca bac thang giaa
~ CdCcdonchum
Cd thang

CC vai mong (than sau) Cd dOn chum

Anh XII : Cdc cd co.

296
 2.4. BAO CANH (vagina carotica) (H.15.16).
La met bao hinh 6ng chCia cac clang mach canh, tinh mach canh trong va than kinh lang
thang. PhIa trong, bao canh barn vao bao tang (bac quanh cac tang 6 c6) bang met la goi la
mac canh, mac nay dinh vao Id trade khi quan d &Ong gliiia sau cUa hau tii dtRing giaa so den
ngang mdc d6t song co? C7. PhIa sau, bao canh barn vao la trade cat ging doc theo dinh cac
mom ngang. Phia ngoai, bao canh barn vao la nong d mat sau cu tic don chain va 6 phia truck
dinh vao la trderc khi quan doc theo b6 ngoai car tic gid.p. 0 phan tren c6, bao canh hoa lgn v6i
mac Cu tram mong va bung sau cd hai than khi bao canh di qua mat sau chimg va cuol
cimg gam vao nen so. Onen c0, bao canh gan vao xuung tic, xiiung scorn 4, Ilea ran v6i cac cu
bac thang, lien tuc v6i mang tim xd.

CAU lio' I TRAC NGHIEM

Chan cau tra 16i thing nhat

169. Digo' nao KHONG clang vOi cac co viing dal.' mat :
a) Gem cac cd barn da va cac co nhai ma da s6 là Cu barn da.
b) Cdc car barn da khi co to nen nhfing ngp nhan 6 da mat, girl') bigu 10 tinh cam, thdi de.
c) Cac co nhai khong phai là co barn da.
d) Cu can la cu nhai khOe nhat.
e) Tat ca cac cu vimg dgu mat c6 do than kinh mat (VII) van &Ong.

170. Cu nao sau day KHONG nam trong nhom co lam Ong tac nhai :
a) Co can.
b) Cu chan bd6m trong va car chan Warn ngoai.
c) Cu milt.
d) Cu thai thong.
e) Ca c va d.
171. Co nao KHONG thu6c co docii mong :
a) Co tic mong.
b) Cu cam mong.
c) Cu tic gia.p.
d) Cu vai mong.
e) Tat ca cac Cu tren deu thuec nhom cct clued mong.
172. Chtic nang chung cua cac cu 'teen mong la :
a) Keo ddy xu6ng doh. d) a, c clung.
b) Keo day ludi len teen. e) b, c
c) Keo xuung mong len teen.
297
 Dung cac chi tigt giai phAu sau d tra 1 ii cac cau 173, 174, 175.
1.Cu tic don chum. 5. Duerng co? gifia.
2. Cu hai than. 6. Xuang ham (lath.
3. Ca vai mong. 7. Xuung don.
4. Cu thang.
173. Tam gide canh dirge gidi han bdi :
a) 1, 2, 6 d) 1, 2, 3
b) 1, 5, 6 e) 1, 3, 5
c) 1, 2, 5
174. Tam giac c6 sau dirge gidi han bdi :
a) 1, 3, 4 d) 2, 3, 4
b) 1, 3, 7 e) 3, 4, 6
c) 1, 4, 7
175. Tam gide c6 trudc dime gidi han bdi :
a) 1, 5, 6 d) 2, 4, 5
b) 1, 3, 5 e) 2, 4, 7
c) 1, 2, 5
176. Than kinh van dOng cho don chum la :
a) Nhanh c6 (C1). d) Than kinh phu.
b) Nhanh C2. e) Ca b, c, d.
c) Nhanh C3.
177. Ca nao sau day KHONG dirge van &Ong bdi nhanh than kinh xua phat tii quai co :
a) Ca ac ming. d) Ca giap ming.
b) Cu iic giap. e) Tat ca du sai.
c) Cu vai mong (Xem them beti 19 va 27)
178. Than kinh van dOng cho cac ca nhai la :
a) Than kinh ham dudi. d) Than kinh ham dudi va than kinh mat.
b) Than kinh ham tr8n va e) MOt than kinh khac.
than kinh ham dudi.
c) Than kinh mat.
179. Thanh phan trong bao canh gom :
a) DM canh trong, TM canh trong, than giao cam c6.
b) DM canh chung, TM canh trong, TK lang thang (X).
c) DM canh trong, TM canh trong, TK lang thang va than giao cam c6.
d) DM canh trong, TM canh trong, TK hoanh.
e) DM canh trong, TM canh trong.
298
Dung cac chi tigt sau day dg tra 1 i cac eau 180, 181, 182.
1. Mac bao boc ca dc don chum.
2. Mac bao boc tuyen mang tai.
3. Mac bao boc tuygn clued ham.
4. Mac bao boc ca iic giap.
5. Mac WI mat trade cac ca bac thang.
180. Thanh phan nao thuOc la nong mac c6 :
a) 1 d) 1, 2, 3
b) 1, 2 e) 1, 2, 3, 4
c) 1, 3
181. Thanh phan nao thuOc la track khi quan dm mac c6 :
a) 4 d) 2, 3, 4
b) 2, 4 e) 2, 3, 4, 5
c) 3, 4
182. Thanh phan nao thuOc la tilt& cot song :
a) 3 d) 4, 5
b) 4 e) 3, 4, 5
c) 5
Dung hinh ye sau dg tra loci cac cau 183 dgn 188.

Cd thang

Cd nang vai

Kh6i Cd gay

.1111010

Ca barn da c6

Cd Cie don chOrn

1\
„.1 \
\

2 ■,\ N
6
-
4
-- 5
Thie't d6 ngang ca qua C6
299
 Bang tra Iii &fed day cho cac cau hoi 183, 184, 185.
a) Ca tic mong. d) Ca giap mong.
b) Ca tic giap. e) Ca tram mong.
c) Ca vai mong.
183. Chi tie't s6 (1) IA :
184. Chi tiet s6 (2) là :
185. Chi tie't s6 (3) la. :
Bang tra ldi durdi day cho cac cau 186, 187, 188.
a) La nong mac c6.
b) La nong cilia la ming mac co.
c) La nong cUa la trudc khi quan.
d) La sau dm la truerc khi quart.
e) La tru'dc OA song.
186. Chi tie't s6 (4) IA :
187. Chi tie't s6 (5) là :
188. Chi tie't s6 (6) la :

300
 16 CAC BONG MACH CANH

.MUC TIEU BAI GIANG :

A. MUC TIEU LY THUYET

1. Mo to du'oc nguyen Uy, di dng di, lien quan, ten ding va nhanh ben cUa cac Ong mach
canh.
2. Ve dooc so d6 nganh not cua he mach canh de giai thich cac noi va cac Ong mach that
dooc va khong thdt dooc.
3. Ve thiet d6 ngang qua d6t song c6 VII.
4. Ve cac m6c chie'u tren da cua &Ong mach canh chung va Ong mach canh ngoai.

B. MUC TIEU THUC TAP

1. Chi dive tren xac va cac phoong tien khac, nguyen Uy, &Ong di, ten ding, nhanh ben
va lien quan cua cac dOng mach canh.
2. Chi &roc m6c tim cac Ong mach canh tren da.
3. CM du'oc cac nhanh cUa Ong mach canh trong va cac nhanh cua dung mach canh ngoai
teen phim X quang chop ding mach c6 boom thu6c can quang.

M6i ben co c6 mot &Ong mach canh chung, chia dui thanh Ong mach canh ngoai va Ong
mach canh trong : DOng mach canh trong cung cap mau cho hau het cac thanh phen dung trong
help so va 6 mat. acing mach canh ngoai cung cap mau cho cac phen con lai cua deu va c6.

BONG MACH CANH CHUNG

(a. carotis communis)

1. NGUYEN ITY VA TAN CUNG

Dung mach canh chung trai phat xugt tit cung Ong mach chil. acing mach canh chung
301
 phai tif than tay dau (truncus brachiocephalicus) & phia sau khdp tic don (H.16.3). Do dO, Ong
mach ben trai c6 them met doan a ngttc. Khi vao trong co, &Ong di cua hai Ong mach gi6ng nhau.
Deng mach canh chung phan dui d ngang tren sun giap (90,1%) a ngudi Viet Nam
(Wong &long dot song co C4), thanh Ong mach canh trong va do, ng mach canh ngoai (H.16.6).
O ngtidi Viet Nam chieu dai do, ng mach canh chung phai la 93 mm Ira diking kinh la 6,44 mm;
chieu dai ciia &Ong mach canh chung trai la 123,5 mm va &Ong kinh la 6,92 mm.

2. LIEN QUAN O DOAN CO (chung cho hai dOng mach phcii vet trai).
Deng mach canh-chung nam trong met ranh tao bdi phia trong la cot song c6 va cac co
canh song, halt, thtic quern, thanh quern, khi quern. Phia ngoai la co tic don chfun va met vai co
teen m6ng va clued m6ng. Cu tic don chum la co tiny hanh caa Ong mach canh chung vi bar
trtidc cua car la ineCc tim Ong mach (H.16.1).
trong ranh, &Ong mach cling vdi tinh mach canh trong va than kinh lang thang nam
trong bao canh. Deng mach d phia trong, tinh mach nam ngoai, than kinh nam d goc nhi di'en
sau tao bdi Ong mach va tinh mach. Than giao cam di doc phia sau Ong mach nhung nam
ngoai bao canh.
2.1. LIEN QUAN TRONG (H.16.6).
Deng mach tufa vao thanh ben caa eing tieu hoa va &king thd. Thkic quern rung khoang
3 cm ngan cach dung mach canh chung phai va trai a an co.

Ca barn da c6
Cd Cc dOn chum
La nong
Cd Cc mong Tuye'n giap va
la truck khi quern
Cd Cc giap-

Cd vai mOng Khi quern

ThVc quern
Co' bac thang trudc
La tn/dc cot song

Cci dai co
Cd bac thang gitia Than kinh giao cam

Cd nang vai

Cd thang

Hinh 16.1: Thiet d ngang qua dot song co C7

302
 Dang mach canh n oai

Dang mach canh trong

- t-
Co hai than
Co' tic clOn chOm

CC vai m6ng

A. LIEN QUAN V61 CO DON CHUM B. LIEN QUAN V6I CO VAI MONG
Hinh 16.2: Ditang di chung czia cac &Ong mach canh

Than kinh quat ngu'oc

thanh quan
Than kinh lang thang phai
Than kinh lang thang trai
Than kinh hoanh phai Than kinh hoanh trai

Cci bac thang truec

Than giap co

Hinh 16.3 : Nguyen dy di a &Ong mach canh chung

Hau Ong gap deli thiic quan ngan each dung mach canh trong phai va trai a noi cac dOng
mach nay di vac, If:Mg canh a an so. Cho nen, cac &Ong mach nay tang len cao tang xa nhau.
Bei sau tuye'n giap thoOng len lOi vao gifta Ong mach canh chung va thUc quan, khi quan
ho4c than kinh qulat nglicrc thanh quan, va day &Ong mach ra phia ngoai.
303
 Than kinh thanh quan tren va hai nhanh tan ctia no : nhanh ngoai va nhanh trong, nam
tkra vao thanh hau.
2.2. LIEN QUAN SAU
DOng mach di trade mom ngang cac d6t s6ng c6 va dac bit la cu canh (tub erculum
caroticum) cua &it s6ng c6 C6.
Ben diith cu canh, dOng mach lien quan vdi Joan dau cUa d5ng mach du'di don, Ong mach
va tinh mach diSt s6ng. D5ng mach giap &Jai va 6ng ngkic (ductus thoracicus) hoac 6ng bach
buy& phai (ductus lymphaticus dexter) (H.16.5) di qua giiia bao canh va diing mach d6t song.
Ben phai, con có than kinh quat ngdgc thanh quan phai (H.16.3).
2.3. LIEN QUAN NGOAI
Ben ngoai la tinh mach canh trong, than kinh lang thang, cac nhanh tim cua than kinh
lang thang, than giao cam va quai c6.

ThVc quan
Than ciOng mach Thin kinh quat ngu'Oc
thanh quan trai
tay clgu
Ong ngVc
ElOng mach dui dein trai

Than tinh mach Tin mach gian suen tren trai

tay clau trai
Thgn kinh hoanh trai
Eking mach
canh chung trai Thgn kinh
lang thang
- Thgn kinh tim

Hinh 16.4: Lien quan ctia ci-Ong mach canh chung trai va
dOng mach du'ai don trdi a trong ngtfc
304
 Cd do clOn chum

Than kinh phu --

Than kinh c6 3
Than kinh ha thiOt
Than kinh ha thiOt r Than kinh thanh quart fro n
(re tren quaff co)
TTnh mach mat chung
Than kinh ha thiOt
D6ng mach canh chung
"re- du'di quaff co) D6hg mach giap Iran
Than kinh c6 4 Than kinh lang thang
TTnh mach canh trong
Nhanh xu6ng dam nil c6
Quai co -

Bao tinh mach ---

Than kinh hoanh —
Bao mach –

Cd vai m6ng
La trudc khi guar? Cd tic dOn m6ng
Cd barn da co

Cd dc dOn chant

Anh XIII : Ccic d6ng mach canh a vi ng tam gicic .canh.

305
 Ddng mach canh chung
Hach c6 giCra
TTnh mach ddt song

- DOng mach giap dudi

- Than kinh giao cam
.Than kinh &it song
.Than kinh tim giCia

Than kinh co dUdi don --

_ Hach c6 dUdi
Than kinh hoanh --
• Quai dUdi dOn

Cd bac thang tru'dc

Nhanh ndi ---

Ddng mach duel' de -,

Than kinh tang thang
TInh mach dot song
-- Than kinh thanh guar,
quat ngu'dc

Anh XIV : Lien quan cda dOng mach cludi don phcii.

306
3. LIEN QUAN RIENG CUA BONG MACH CANH CHUNG TRAI TRONG NGITC (H.16.4).
DOng mach canh chung trai phat xuat -Ur cung dOng mach chi (arcus aortae) a phia sau
than tay dau nen ca them mot doan a trong ngyc can duac mo to a day. DOng mach di len phia
sau tinh mach tay dau trai, tiep xac vai ph6i va mang ph6i trai, than kinh lang thang va than
kinh hoanh. Tigp theo, dOng mach nghieng ve ben trai khi quan, di phia trudc ngoai thitc quan
va ong ngyc, phia trade trong dOng mach diidi don trai r6i d6n phia sau khdp Ye don till.

CO canh
tn/dc
Co dai co
Cd bac thang gicia
Ddng mach d6t song
sau
Ddng mach giap dudi
Than kinh hoanh
Than satin c6
Ddng mach ngang co
Ddng mach tre n vai
Ddng mach dvdi don Odng mach
ngVc trong
Than kinh lang thang
Tinh mach dudi dem

Hinh 16.5: Lien quan czia Ong mach canh chung a nen cif

4. CAC NGANH
DOng mach canh chung khong cho mot nhanh ben nal) trii hai nhanh clang là Ong mach
canh trong va Ong mach canh ngoAi.

DONG MACH CANH TRONG

(a. carotis inerna)

1. NGUYEN iTY VA TAN CUNG

DOng mach canh trong IA mot trong hai nhanh tan dm &Ong mach canh chung bat dau tit
bd teen sun giap di phia teen vung c6 chui vao 16 dung mach canh i phia dad )(Yang der r6i vao
307
 Dong mach c6 Ion Co' plc Oar)

Than kinh hoanh

C6 TuOn giap

Ddng mach Oar) du'di Ddng mach d6t song

D'Ong mach ngang

DOng mach tre n vai Ddng mach dudi chin

Hinh 16.6: Lien quan cda dOng mach canh chung a co

ong dung mach canh (car-calls caroticus) ar trong xu'ong da va cuol clang chui khoi xu'ong da 6
(Huh xu'o'ng de vao trong hOp so di trong xoang tinh mach hang va tan MI a mom yen truiftc
bang each chia thanh bon nganh cling de cap huyet cho nao (11.16.7).
ngu6i Viet Nam dtf6ng kinh dimg mach canh trong 6' doan sau c6 ham la 4 mm.

Hach sinh ba
Than kinh da Idn

Ddng mach canh trong

Hinh 16.7: Du'ang di cda d'Ong mach canh trong

2. LIEN QUAN

Vi dutcng di nhu \Tay, nen dung mach co ba doan lien quan : doan ngoai so (khoang ham
Mu), doan trong xu'ong dd (6ng canh) va doan trong so (xoang tinh mach hang).
308
 X II XI X IX
mom tram

Tinh mach
canh trong
Than kinh mat

Than kinh ha thiat

DOng mach
canh trong Nhanh hau
— than kinh lang thang

Nhanh thanh quan tren

— than kinh tang thang
Cd tram hau

Hinh 16.8: Lien quan czia Ong mach canh trong khoang ham hdu
O doan ngoai so, dOng mach a phia tren c6 di trong khoang ham Mu, tniac cac co traic
sting va cac mom ngang d6t ging co va Mn day than kinh so cu6i ding, trong tinh mach canh
trong (H.16.8).
Trong Eng canh (canalis caroticus), dOng mach canh trong ngan cach vai hach sinh ba
(ganglion trigeminale) bai mot lap xo cua mang cang. DOng mach chui vao trong so tii Binh
Wong da. den 16 rach xuyen qua ma luat qua 16 rach) va u6n cong len teen di vao h6 so
giita, trong xoang tinh mach hang. 0 day &Ong mach di vao mot ranh ar thanh ben xu'ong
Warn, tao nen mot cho quat thang gOc va di ngang hiking v6 mom yen tru'ac. Tai do dOng
mach raj khOi xoang tinh mach hang, hung len tren vao trong Ira ra sau tao thanh mot g6c
nhon a ben difai mom yen trurac va than kinh thi giac, r6i chia thanh cac nhanh ten. Trong
xoang tinh mach hang, &Ong mach lien he met thi6t cac than kinh yen nhan, than kinh
rang roc va than kinh yen nhan ngoai (H.27.5).
3. NHANH BEN
c6, dOng mach khong cho nhanh ben. C1 trong xLiong da &Ong mach cho cac nhanh canh
nhi (rami caroticotympanici) vao hem nhi qua mot 16 nho o thanh sau 6ng canh Ira cep mau
cho mang nhi.
trong so, Ong mach cho nhanh do, ng mach mat (a. opthalmica).

4. NHANH CLING

DOng mach canh trong cho Mn nhanh cung là : Wing mach nao truac (a. cerebri anterior),
dOng mach nao giila (a. cerebri media), dOng mach thong sau (a. communicans posterior), vb.
Ong mach mach mac trudc (a. Choroidea anterior), de tham gia vao vies tao nen veng dOng
mach nao (circulus arteriosus cerebri).
309
 DONG MACH CANH NGOAI
(arteria carotis externa)

1. NGUYEN 19.JY VA TAN CUNG.

DOng mach canh ngoai di tit be( tren sun giap d6n sau co ham va tan lift 6 do bang cach
chia lam hai nganh ding la dOng mach ham va dOng mach thai clu'ang 'long (H.16.10).

2. LIEN QUAN.

ch6 xuat phat, dOng mach canh ngoai name phia track trong cua &Ong mach canh
trong, nhting ngay sau do hu'erng ra phia ngoai d6 di vao tuye'n mang tai. DOng mach di trong
hai yang : vimg co va vUng mang tai. Hai vung ngan cach nhau bed bung sau ca nhi than. Ci
yang co dOng mach di trong tam giac canh va ngan each yeti &Ong mach canh trong bai mom
tram, ca tram hau, ca tram than kinh fiord hau, cac nhanh hau dia than kinh lang thang
va mot phan cua tuyen mang tai. Ben ngoai hai dOng mach nay la bung sau ca hai than, cci
tram mong, than kinh ha thiOt, cac tinh mach lufti va tinh mach mat. Khi vao tuy6n mang tai,
dOng mach canh ngoai di qua phan sau cua tuy6n, phia sau ba sau nganh ham, a sau ho'n tinh
mach sau ham va than kinh mat. Den sau co ham, Ong mach canh ngoai cho hai nhanh tang
la dOng mach thai du'ang n6ng va dOng mach ham.

Dong mach tai sau

DOng mach cha'm

Day chang
tram ham

Cd tram mong
Than kinh ha thiat
\Ith
Cd hai than
DOng mach ludi

Ca ham mong
DOng mach giap tren

Cd vai mong l ir I Cd mong IUd i

Cd tic mong

Hinh 16.9 : Lien quan ciia deing mach canh ngoai.

310
3. NHANH BEN (H.19.10)

DOng mach canh ngoai cho sau nhdnh ben la clOng mach gidp tren, dOng mach 166i, &Ong
mach mat, &Ong mach hau len, dung mach chum va Ong mach tai sau (H.16.10).
3.1. DONG MACH GIAP TREN (a. thyroidea superior). Phat sinh tii mat trutac &Ong mach
canh ngoai, tura vao ca khit hau duVi clgn cyc tren tuygn giap, di item v6i than kinh thanh quan
teen. Dung mach giap teen cho nhanh dUdi ming (ramus infrahyoideus), nhanh 6c don chum
(ramus sternocleidomastoideus), Ong mach thanh quan tren (a. laryngea superior), nhanh
nhAn gidp (ramus cricothyroideus), va hai nhanh tan dgn c6c teen tuygn giap la nhanh trade
(ramus anterior) va nhanh sau (ramus posterior).
3.2. DONG MACH LIf I (a. lingualis) (H.16.10).
Phat sinh tii mat truck dOng mach canh ngoai tura vao ca khit hau gift., 10 trinh u6n hinh
sin hurting len tren va ra trade. Trong tam giac c6, day ha thi0t chay xu6ng du di bat cheo &Ong
mach 1601 lan dau, d sau ham bung sau ca hai than va ca tram ming r6i di vao tam gide du6i
ham (trigonum submandibulare) (lath ca m6ng 166i. Novi day do, ng mach 166i lai bi day ha thiet
bat cheo them lan nua.

DEng mach that during nong

Dung mach tai sau
Dung mach ngang mat

DOng mach chain DOng mach ham

DOng mach mat

DOng mach hau len DOng mach ludi

DOng mach giap tren

Nhanh Uc dOn chum

Hinh 16.10 : Cac nganh cda thing mach canh ngoai.

DOng mach lath cho nhanh teen mong (ramus suprahyoideus), &Ong mach dadi luiori (a.
sublingualis), cac nhanh lung lath (rami dorsales linguae) va dung mach lath sau (a. profunda
linguae).
311
 Cd khft hgu tren Cd chan Warn trong
Ca can

Cd tram fuel

Cd tram mong

Cd tram hgu Cd hai than

DOng mach mat

Cd khit hgu gii7a
Tuygn dudi ham

Hinh 16.11 : &Ong mach met.

3.3. BONG MACH MAT (a.facialis) (H.16.11).

Phat xuat ti( mat truck dOng mach canh ngoai, tua vao ca khit hau giffa va tren, sau do
hutting ra ngoai giita bung sau ca hai than, ca tram mong va tuye'n ntidc bot dudi ham d trong
va ca chan budm trong d ngoai. Tiep theo, do, ng mach u6n theo bar (Judi than xuang ham clued
de len mat tao thanh dating di gi6ng nhu chi."( S nam ngang. DOng mach mat có the chung than
vdi do, ng mach lu'di, tao thanh than ludi mat (truncus linguofacialis) (26,4% d ngudi ViOt Nam).
DOng mach mat cho cac nhanh dung mach khau cai len (a.palatina asecendens), nhanh hanh
nhan (ramus tonsillaris), &Ong mach dudi cam (a. submentalis), cac nhanh tuye'n (rami
glandulares), dung mach moi &di (a.labialis inferior), Ong mach moi tren (a. labialis superior)
va tan cOng bang dOng mach goc (a.angularis) d dau trong mat.

3.4. BONG MACH HAU LEN .(a. pharyngea ascendens).

Phat sinh tii chO phan doi ciia dOng mach canh chung, di len nen so, tUa vao cac ca khit
hau dudi, va teen. Ben ngoai dOng mach hau len la dOng mach canh trong.
Bong mach hau len cho cac nhanh &Ong mach mang nao sau (a.meningea posterior), cac
nhanh hau (rami pharyngei) va &Ong mach nhi (a. tympanica inferior).
3.5. BONG MACH CHAM (a. occipitalis).
Phat sinh ti( mat sau dOng mach canh ngoai, hurting v8 phia mom chiim.
DOng mach cham cho cac nhanh chum (ramus mastoideus), nhanh tai (ramus auricularis),
cac nhanh tic don chum (rami sternocleidomastoidei), cac nhanh cham (rami occipitales) va
nhanh xu6ng (ramus descendens).
3.6. BONG MACH TM SAU (a.auricularis posterior).
Phdt sinh mat sau Ong mach canh ngoai, the Ong ngang vdi bar tren bung sau ca hai
than, va di theo bir nay len mom chUm, qua sau tai den da dau. Bong mach di kern vai than
kinh tai sau (n.auricularis posterior), nhanh cua than kinh mat.
312
 BOng mach tai sau cho cac nhanh &Ong mach tram chum (a. stylomastoidea), dOng mach nhi
sau (a.tympanica posterior), nhanh tai (ramus auricularis) va nhanh chdm (ramus occipitalis).

4. CAC NHANH CUNG

acing mach canh ngoai cho hai nhanh ciing la Ong mach thai ddctng nang va &Ong mach
ham.
4.1. BONG MACH THAI DUCING NONG (a.temporalis superficialis).
Wam ben trong tuye'n mang tai, di len ngang qua re dm mom go ma. O day có the bdt
dddc nhip dap ciia dOng mach ngay truidc tai.
DOng mach thai duing nong cho cac nhanh mang tai (rami parotidei), dOng mach ngang
mat (a.transversa faciei), cac nhanh tai track (rami auriculares anteriores), dOng mach go ma
mat (a.zygomaticoorbitalis), dung mach thai dung giiia (a. temporalis media), nhanh trail
(ramus frontalis) Ara nhanh dinh (ramus parietalis).

Wong mach thai during sau

Deing mach DOng mach bu'dm khgu cal
mang nao giUa
Dung mach
Nhanh mang nao pha
du'di 6 mat
DOng mach
huyat rang tran
DOng mach nhT truck
DOng mach
tai sau Nhanh cd can
D'Ong mach
khgu xu6ng
Dung mach ham
Dong mach miang
D'Ong mach
huyat rang du'di
Nhanh char, btfdm
DOng mach canh ngoai

Hinh 16.12: D'Ong mach ham.

4.2. BONG MACH HAM (a. maxillaris) (11.16.12)
Phat xudt d phia sau co ham, citing mach ham di ve phia trUdc, tie'p xuc vdi mat trong c6
ham. Tie-p theo, &Ong mach di theo mot dudng di Milk khuSru ngang qua mat ngoai (doi khi
mat trong) cd than biidm ngoai, reli di vao h6 than budm khdu cai. Dula vao cd than blierm
313
ngoai, to chia citing mach ham lam ba doan : doan this nhat trutic khi bat ngang, doan this nhi
bat ngang, va doan this ba la doan sau khi bat ngang qua cc nay. Cac nhanh ben cila doan this
nhgt va doan this nhi di ding v6i than kinh ham duori phan ph6i cho ham duVi. Cac nhanh ben
dia doan this ba ding vdi than kinh ham tren cung cap cho ham trail.
Deng mach ham cho cac nhanh ben sau day :
- Cf doan thd nhgt c6 dung mach tai sau (a.auricularis profunda), dOng mach nhi tra6c (a.
tympanica anterior), &Ong mach huyet rang doli (a.alveolaris inferior), &Ong mach mang nao
gilta (a.meningea media) va nhanh mang nao phu (ramus meningeus accessorius).
- Cl doan this hai co &Ong mach c6 can (a.masseterica), cac dOng mach thai &king sau
(aa.temporales profundae), cac nhanh chan bum (rami pterygoidei), &Ong mach ma (a.buccalis).
- C1 doan dui ba c6 &Ong mach huyet rang tren sau (a.alveolaris superior posterior), thing
mach huyet rang teen true (a.alveolaris superior anterior), dOng mach du'di 6 mat
(a.infraorbitalis), dOng mach gng chan butim (a.canalis pterygoidei), dung mach khgu cai xugng
(a.palatina descendens), &Ong mach buthn khgu cai (a.sphenopalatina), cac dung mach mai sau,
mai ngoai va vach mai (aa.nasales posteriores, laterales et septi).

CAC NGANH Nal CCM HE DoNG MACH CANH

Trong ba Ong mach dia he canh thl c6 thg that diforc mach canh chung va dac biet la
Ong mach canh ngoai. Con Ong mach canh trong thi khong that (166c vi rat nguy higm cho
ski cap huygt cua nao.
Khi that dOng mach canh chung, tuan hoan phy thanh lap qua cac nhanh sau :
—Ngoai so : giiia dung mach giap tren (thuec (Icing mach canh ngoai) va &Ong mach giap
doh (thuec dung mach d66i don).
—Trong so : &Ong mach dgt song.
Khi that dOng mach canh ngoai, tuan hoan phu thanh 10.'13 qua cac nhanh 16n cua dOng
mach canh ngoai (cac dOng mach giap tren, 166i, mat va chgm) not vai cac nhanh tuang duang
dia ben dgi dien.
Deng mach canh ngoai thuting duvc that a ben teen Ong mach giap tren, chti dung mach
canh chung phan dui ngay tren sun giap. Cl day, &Ong mach canh ngoai phan biet d66c vUi
Ong mach canh trong nh6 vao ba dac digm : at trutic hen, d trong horn va c6 nhanh ben (dac
digm nay quan trong nhat).
Hai trikng hip di clang dac Met dole ghi nhan u nguJi Viet Nam la kh8ng co than dOng
mach canh ngoai rieng biet. Deng mach canh chung cho cac nhanh ben nh6 cac nhanh cua
&Ong mach canh ngoai va sau d6 c6 nhanh vao so lam nhiem vu cua dOng mach canh trong.
Quan niem thkic hanh cho rang do, ig mach canh ngoai la &Ong mach c6 nhanh ben se khong
con dung trong di dang nay.
314
 XOANG CANH VA TIgU THE CANH

di tan ding ch6 phan doi, Ong mach canh chung c6 hai cau trim dac biet la xoang canh va
tieu thg canh (H.16.13).

1. XOANG CANH (sinus caroticus).

Phan cutla ciia Ong mach canh chung phinh ra khoang 1 cm diking kinh, goi la xoang
canh. Xoang canh dOng gop met phan trong co chg di'eu Ikea huygt ap, Thanh xoang co gian
nhigu, duoc phan phoi boi nhanh xoang canh ciia than kinh thiet hau, dan truygn cac xung
&Ong cua cac ap thy cam.

2. TIEU THE CANH (glomus caroticum).

La met not mang hinh bau duc hoac tam giac, dai 5 - 7mm, rang 2,5 - 4mm, thating nam
tai ch6 hoac gan ch6 phan dei cua deng mach canh chung, kg ben xoang canh. Tidu thd canh
mau xam nhat hoac nau nhat, dctoc boc trong met bao xo hoac bao ngoai cua &Ong mach, chi:fa
met mang kith nho dang xoang, phat xuat tii clang mach canh chung hoac cac nhanh cua no.
Co tif hai dgn nam soi than kinh di vao cUc tren cua tieu thd canh, thufing la tif hack co tren
Ara than kinh thiet Mu, co thg c6 than kinh lang thang va than kinh ha thiet. Tigu the canh
tac dung nhu met h6a thy cam : cac soi cam giac dia than kinh thiet Mu dap ling vOi ski thay
dei n6ng de oxygen trong mau.

Than kinh lang thang

Than kinh thiet hau

Hach giao cam cd tren

Xoang canh
Tau the canh

DOng mach canh chung

Hinh 16.13 : Xoang canh vet tieu the canh.

GIAI PHAU HQC BE MAT VA MOT SO MOC

CCM CAC DOG MACH CANH

Dung di cila cac &Ong mach king vdi loan thang xac dinh tren da bang hai diem. Met
digm la khap Cfc don, met diem khac a giiia dinh mom chum vb. DSc ham. Digm nay ngang ved
315
 mom ngang dot dOi, ngay ben trong cua dai tai. Doan thang not hai digm di doc theo 136 traffic
cu tic don chum.
Phan tren ding cilia dOng mach canh ngoai va d6ng mach canh trong di dgn mot digm
phia sau c6 ham. Bong mach canh chung bat chgo car vai mong ngang mac sun nhan va dgt
song c6 C5. Day la vi tri de chgn d6ng mach nham muc dich cam mau. Bong mach canh chung
thuittng tach doi ngang b6 tren sun giap, a mat digm each b6 dull xttung ham (lath 3cm. Nhip
dap dia dOng mach canh chung va dung mach canh ngoai bat dive doc theo b6 tru6c cu 6c don
chum. DOng mach giap tren phat xuat ben du'ai dau sting 16n )(acing mong. Cac &Ong mach Mori
va clang mach mat phat mat u ngang mac hoac ngay teen mite xu'o'ng mong.

CAU HOI TRAC NGHIEM

Chon cau tra 16i clang nhat

189. DOng mach canh chung chia doi thanh DM canh trong va DM canh ngoai 6 ngang mile :
a) Dgt sting c6 C2.
b) DOt sting c6
c)136 teen sang 16n xu'ung mong.
d) Bit tren sun giap.
e) Tat ca dgu sai.
190. Tieu chuan chat than nhat dg phan biet DM canh ngoai va DM canh trong ar vung c6 la :
a) DM canh ngoai na'm or ngoai DM canh trong.
b) DM canh ngoai c45 nhanh ben a c6.
c) DM canh ngoai kin hun DM canh trong.
d) DM canh ngoai de thay hun DM canh trong.
e) DM canh trong nhm c1 phia trong va sau ho'n DM canh ngoai.
191. Cau nao SAI
a) O chO xuat phat, DM canh ngoai nhm truck va trong DM canh trong.
b) That DM canh ngoai or vang c6 chi 'thong phai u yang mang tai.
c) DM canh ngoai nam nong hun DM canh trong.
d) DM canh ngoai cap huygt cho Mu hgt dau mat c6 trif nao va nhan
e) DM canh ngoai cho nhanh DM mang nao.
192. N6i vg dOng mach canh trong, cau nao SAI :
a) Khong cho nhanh ben o c6.
b) Cho nhanh canh nhi 6 mat trong xu'ung dd.
c) Cho mot nhanh ben trong so la DM mat.
d) Cho 4 nhanh cang I mom yen trade.
e) Cap huygt cho nao va dai b6 phan cac phan mem clia mat.
316
193. O doan ngoai so, DM canh trong di trong khoang ham hgu. Lien quan nao sau day vdi
DM canh trong (trong khoang ham hau) la DUNG :
a) Sau DM la cac car tradc song.
b) Trudc DM la 4 thgn kinh so cu6i cung (IX, X, XI, XII).
c) Trong DM la TM canh trong.
d) Sau DM la thanh ben hau.
e) b va c dung.
194. Chon eau dung : DOng mach canh chung
a) Di trong ranh canh d phia trong tinh mach canh trong.
b) Khong cho nhanh ben nao.
c) Phinh ra thanh phinh canh tru'ac khi phan doi thanh DM canh trong va DM canh ngoai.
d) La. DM cap huygt cho dai b0 phan dgu mat c6.
e) a, b, c, d dung.
195. DOng mach nao sau day KHONG la nhanh ben cila DM canh ngoai :
a) DM hau len.
b) DM thai &fang nong.
c) DM tai sau.
d) DM
e) DM mat.
196. DOng mach mang nao gida la nhanh ben cua :
a) DM canh trong.
b) DM nao gala.
c) DM nao trdotc.
d) DM ham.
e) DM nao sau.
197. Ch9n can thing nhat.
a) That DM canh trong rat nguy
b) That DM canh ngoai rat nguy higm.
c) That DM canh chung nguy higm nhgt (trong 3 DM canh).
d) That DM canh trong khong nguy higm.
e) That DM canh ngoai nguy higm horn DM canh trong.
198. Tgt ca cac thanh phan trong hOp so duvc cung cap mau bori :
a) DM canh trong.
b) DM canh ngoai.
c) DM cludi don.
d) a, b thing.
e) a, b, c dung.

317
 1

Sc' de; cac nhcinh cda ciOng mach ccinh ngodi

Dung hinh ye tren de tra ldi cac cau 199 dgn 205
Cho bigt ten cac nhanh oda DM canh ngoai thicic clanh s6 teen hinh ye (trAc
nghiem dien khuygt)
199. Chi tigt s6 (1) là :
200. Chi tigt s6 (2) là :
201. Chi tigt s6 (3) là :
202. Chi tigt s6 (4) la. :
203. Chi tigt s6 (5) là :
204. Chi tigt s6 (6) là :
205. Chi tigt s6 (7) la :

318
 17 BONG MACH D(JOI DON

MUC TIEU BAI GIANG

A. MUC TIEU 1,)"( THUYET

1. M6 to &Plc nguyen ay, ding di, nhanh ben, lien quan va tan ding caa Ong mach dadi
don.
2. Phan biet su' lien quan gi6ng va khac nhau cila citing mach du'di don phai va trai d doan c6.
3. Ve va giai thich sa d6 yang n6i cua d6ng mach du'di dOn vdi cac Ong mach khac.
4. Giai thich dug clang tiem tinh mach dirdi don.

B. MIX TIEU THI1C TAP

1. CM dirge tren xac va cac phaang tin thtic tap khac nguyen ay, diking di, nhanh tan,
nhanh ben, lien quan va tan ding cila dung mach du'di don.
2 Xac Binh m6c Ira hiking tiem tinh mach dirdi don tren xac va ngiteri song.

DOng mach dirdi dOn (arteria subclavia) cap mau cha ygu cho chi tren. Ngoai ra Ong mach
con phan phol cho nao, nen c6 va thanh narc. DOng mach (lath dOn phai xiat phat tii d6ng
mach canh tay claw D6ng mach dirdi don trai xuA phat tit cung Ong mach cha (arcus aortae).
Nhu' vay, d6ng mach du'di don trai gi6ng dung mach canh chung trod co hai doan : doan trong
ngtic (trung thgt) va doan c6, con Ong mach (lath don phai, chi co a doan c6. Cj an c6, dOng
mach u6n cong tit sau khdp dc don d6n sau didm giita xu'ong don thi doi ten thanh &Ong mach
nach (H.17.1).

1. NGUYEN 1:JY VA TAN CUNG

D6ng mach dirdi dOn trai phat sinh tit cung Ong mach chi'', di len trong trung that tren,
de'n sau khdp dc don trai, ye mot dung cong 16m xu6ng dirdi a nen c6, Ira tan ding a sau didm
giaa xiking dOn, con &Ong mach du'di don phai xiat phat tit than tay d'au d sau khdp dc don
phai va cung tan ding d sau didm giita xu'ang dOn va d6i ten thanh Ong mach nach.

319
 Ca bac thang truec

Co bac thang gii7a

DOng mach du'ai

don phai

Tinh mach dud!

dOn phai
Than dung mach
Dinh mang pho'i
tay dau

Hinh 17.1 : Nguyen tly, dueo'ng di va tan cting cd a hai dOng mach dual dOn phdi vet trdi.

Elang mach canh chung Tinh mach ca'nh trong

Cd tn/dc song
Than kinh lang thang

Dung mach giap du'di

Tuygn giap

Hach c6 git7a DOng mach dot song

- Than kinh hoanh

Ong ngut
Eking mach ngang co
DOng mach tren vai
Hoch sao

Ca bac thang tn/dc

Than kinh lang thang

DOng mach ngut trong

Than kinh hoanh

Hinh 17.2 : Lien quan clict long mach duzli don trdi a trong ca bac thang.

320
2. LIEN QUAN
2.1. LIEN QUAN CI DOAN CO (chung cho cd 2 song mach phdi vet trcii).
Cd bac thang trudc bat cheo phia tru'dc doan c6 Ong mach dadi don va chia doan nay lam
ba phan : phan trong co bac thang, phan sau co bac thang va phan ngoai co bac thang.
— PhAn trong cd b4c thang (H.17.2, H.17.3) : Phia dadi là dinh mang ph6i va xuang
saan that nhat. Phia sau là dinh mang ph6i, va than dadi ctia dam r6i than kinh canh tay. Phia
trade dadi IA tinh mach dadi dOn, than kinh hoAnh, than kinh lang thang, cac nhanh tim va
quai dadi don (ansa subclavia). D6i vdi dOng mach dadi don trai con c6 6ng ngoc va dung mach
du6i don phai c6 than kinh quat ngaac. Phia track 'Ida la co ac dOn chum, &du ac xtiong den,
phan ngang caa tinh mach canh tradc, ca ac giap, co aic m6ng, than kinh hoanh, tinh mach d6t
song, than kinh lang thang. Phia tren là cac hach &zit cua nhom hach bach huyeet c6 sau dadi,
than giap c6 vdi cac nhanh caa no.
— PhAn sau cd b4c thang (H.17.4) : DOng mach clued don xuyen qua phan dadi cua khe
giaa ca bac thang giiIa va co bac thang tradc.

Than kinh lang thang

Ding mach canh trong

Tinh mach canh trong Ding mach canh ngoai

Hach c6 tren S Dong mach giap tren

Hach co gicia
Ddng mach cf6t song
Than kinh hoanh

Than giap c6
Quai du'di dem

Than kinh lang thang

va quat ngudc
thanh quail phai
Than kinh hoanh
Ddng mach ngac trong

Hinh 17.3 : Lien quan cila d'Ong mach dadi don phdi d doan trong ca beic thang.

Phia trade là tinh mach dadi don (qua trung gian ca bac thang trade), than kinh hoanh,
hai nhanh caa than giap co (dung mach ngang co, dOng mach tren vai).
321
 Phia duai IA ranh dOng mach dudi don a mat tren )(Long su6n thir nhat.
Phia sau IA than tren va than gida ctia dam r6i than kinh canh tay.
Phia sau tren IA co bac thang gida. Sau cu bac thang gida là cd bac thang sau, than kinh
nguc dai nam gliita hai cc nay.
- PhAn ngoai cd bac thang (11.17.5) : Phia clued là xuting sutin I va mang ph6i.
Phia sau IA cd bac thang gifla va dam r6i than kinh canh tay. Phia tru'dc IA nhanh troll
don cila dam r6i than kinh c6 nang, tinh mach canh ngoal, la nong va la truck khi quan mac
c6, xuung don va dung mach tren vai. Phia trade dudi IA tinh mach dudi don.

Co' bac thang sau

Co bac thang giaa

Ca bac thang tnidc

Ddng mach vai xuo'n

Thin kinh ngu'c dai

Than tren

Than giaa
Than diidi

Thin kinh hoanh

Xu'o'ng don
Than giap a
Along scan 1

Xu'ong soon 2

Hinh 17.4 : Lien quan cda dOng mach dziai don a doan sau co* bac thang.

2.2. LIEN QUAN RIENG CUA BONG MACH DWI DON TRAIT O TRONG NGI1C.
Gi6ng nhu' dOng mach canh chung trai, Ong mach du'di don trai xuat phat tit cung Ong
mach chil d trong nguc nen có them mot doan lien quan a nguc. acing mach di trong trung that

322
 tru'ac
Ca bac thang1 giiia
sau
Co nang vai
Than kinh Tinh mach cant? ngoai
phu
La nOng mac c6
!WV timaftriiiithilt

Coy vai mOng va

la fru& khi quan

Vu I,t1
MI DOng mach tren vai
\111 1‘ki„
"i\
yang mach vai xudng Ca tic
04, don chum
Co rang traac

1\4

Co dudi dOn

Than kinh co'du'ai thin va nhanh ndi vao

than kinh hoanh

Hinh 17.5: Lien quan cila dOng mach clued don a doan ngoth co bac thang.

Phia sau trai ciia &Mg mach canh chung trai ngang mdc d6t song ngkfc N3 1104C N4. DOng
mach con lien quan & phia track yeti day than kinh lang thang, day than kinh hohnh trai, cdc
day than kinh tim, cdc hach bach huye't trung that trace (nodi lympatici mediastinales
anteriores), tinh mach tay dau trai va cu6i cling la thanh ngLic d truck nhat.
Phia sau d(ing mach la 6ng nate, than kinh giao cam naic, cdc &Mg mach gian sti6n va
tinh mach ban don phy.
Phia trong la thgc quan, khi quan va than kinh thanh quan &Ali (ben trai).
Phia ngoai la mang ph6i trung that (H.16.4).
323
 3. NHANH BEN (H.17.7). Cac nhanh ben dm dOng mach ditdi don hat.) het phat 'mat tit phan trong
co bac thang. Nguyen Cy clia cac nhanh nay bi the lchuat phia trudc bdi tinh mach canh trong.
3.1. BONG MACH DOT SONG (a. vertebralis) phat xuat tit mat tren, ar gan bti ngoai car
dai c6, di thang len tren chui vao 16 ngang ctia d6t song co C6 d gdc gida hai co bac thang trade
va co dai c6. Phia track Ong mach la bao canh. Xen gitita Ong mach va bao canh la 6ng ng-vc
(ben trai), 6ng bath huye't phai (ben phai) va dung mach giap Phia sau Ong mach la
mang ph6i, hach c6 ngu:c (ganglion cervicothoracicum), nhanh trudc clia than kinh gai song c6
C7 va C8. DOng mach d6t song di qua to ngang cila 6 d6t song c6 d'au den r6i di vao so qua 16
lan xitdng cham.
3.2. THAN GIAP CO (truncus thyrocervicalis) phat xuat a mat tren, gan bar trong cd bac
thang trirdc. Than nogn va cho ba nhanh :
Dieing mach co sau Dung mach crOt song

Dong mach co len

DOn mach gian sudn trot)

DOngg
mach ngang DOng mach gigp
dudi

4''''ctrat; Than .sudn co

Than giap co
DOng mach
tren vai
Du ng mach
iffit 4%0
vai xuOng
DOng mach ngtfc trong

Co bac thang trudc

y

Hinh 17.6 : Nhanh ben ctia ciOng mach dudi don.

— Di;ing mach giap d-tidi (a. thyroidea inferior) la nhanh ngdn va ldn nhat dm than giap
c6, u6n tong vao trong giita dOng mach Mt song va bao canh (ben dudi cu canh), r6i di phia
trade (hoac phia sau) than giao cam. Tie/p theo, dOng mach di xu6ng cktc dudi tuye'n giap va cho
cac nhanh ngdn goi la nhanh tuye'n (rami glandulares). DOng mach can cho cac nhanh hau
(rami pharyngei), cac nhanh thkrc quail (rami esophagei), cac nhanh khi quan (rami tracheales),
Ong mach thanh quan diidi (a.laryngea inferior) va Ong mach c6 len (a. cervialis ascendens).

324
 Dung mach canh trong

DOng mach dot song

Dung mach cram

DOng mach canh ngoai

Than sten co
(deing mach co sau)
DOng mach giap ken

DOng mach giap du'di

DOng mach
tren vai

DOng mach a:mg mach nglic trong

vai xu6ng

Deing mach DOng mach chi) ngu'c

nod ngoai

DOng mach nach

DOng mach gian sten
DOng mach dudi vai

DOng mach thudng vi dudi

DOng mach chau ngoai

Hinh 17.7: NImirth not ctia dOng mach duoi don.

— Di)ng mach ngang co (a. transversa colli) hoeing ra ngoai bat cheo co bac thang trade,
than kinh hoanh, dung mach du'di don va dam rea than kinh canh tay. Den bar tren )(acing vai,
Ong mach thoang chia lam hai nhanh : nhanh nong (ramus superficialis) con goi la dOng
mach c6 nong (a.cervicalis superficialis) di theo than kinh phu, cap mau cho 1/3 tren co thang.
Nhanh sau (ramus profundus) ne-u có con goi là Ong mach vai xu6ng (a.scapularis descendens)
hay Ong mach vai sau (a. scapularis dorsalis). Wing mach nay thoOng tach troc tie-p -Ur d'On.g
mach du'di don va n6i vai d'Ong mach vai du'di va vai tren thanh yang n6i quanh vai (xem bai
Nach), di theo than kinh long vai (n.dorsalis scapulae) va cal) mdu cho cac co lan can.

325
 — Wing mach teen vai (a. suprascapularis) di ra ngoai hai thap han Ong mach ngang co
o gan ca nang vai dOng mach di kern vdi than kinh tren vai (n. suprascapularis), di vao h6
tren gai va h6 dudi gai. DOng mach cho nhanh ding vai (ramus acromialis) den viing mom
ding vai de tie-p n6i vdi Ong mach vai sau va vai dual thanh yang n6i quanh vai (xem bai
Nach).
3.3. BONG MACH NGVC TRONG (a. thoracica interna) phat sinh tit mat dual d6i dien
yeti than giap co, di xu6ng phia trade dinh mang phOi. sun su'On 1, do, ng mach bat cheo phia
sau than kinh hohnh, va cho nhanh dOng mach mang ngoai tim hoanh (a.pericardiacophrenica)
di theo than kinh hoanh. DOng mach tie'p tuc di xu6ng sau cac sun suOn. Den sun scion 6, thing
mach chia lam hai nhanh : clOng mach ca hoanh (a. musculophrenica) cap man cho ca hoanh va
thanh nguc, dung mach thuong vi trail (a.epigastrica superior) di vao ca thang bung. DOng
mach nguc trong con cho cac nhanh trung that (rami mediastinales), cac nhanh tuyen etc (rami
thymici), cac nhanh phe quan (rami bronchiales), cdc nhcinh dc (rami sternales), cac nhanh
xuyen (rami perforantes) va cac nhanh gian suOn truck (rami intercostales anteriores).
3.4. THAN StiON CO (truncus costocervicalis) phat xuat tit mat sau, o phia sau ca bac
thang trudc (ben phai) hoc ga'n bar trong ca bac thang truck (ben trai). Tit do, dOng mach u6n
cong tren dinh mang phOi den c6 xu'crng sworn I, chia lam hai nhanh la dOng mach co sau va
dOng mach gian warn tren ding. DOng mach c6 sau (a. cervicalis profunda) di ra phia sau giiia
c6 'along suttn 1 va mom ngang d6t song c6 C7, va not vdi nhanh xu6ng dia dOng mach cham,
con &Ong mach gian suttn tren ding (a. intercostalis suprema) di xu6ng phia trudc c6 cac xu'ong
su'On I va cho cac dOng mach gian su'On sau (aa.intercostales posteriores) I vb. II.
3.5. BONG MACH VAI XUONG (a. scapularis descendens). Nhu' trail a." noi, dOng mach
nay deli khi torch tit dOng mach ngang c6. Thong thuOng, no la nhanh duy nhat torch tit &Ong
mach dudi don or loan ngoai ca bac thang (H.17.4) va (H.17.6).

4. CAC NHANH NoI

DOng mach du'di don tie-p n6i vdi nhieu thing mach khac nhu' &Ong mach canh trong, dOng
mach canh ngoai, Ong mach nach, Ong mach chil nguc, dOng mach chau ngoai va &Ong mach
dudi don ben d6i dien (H.17.7).

CAU 1161 TRAC NGHIE,M

Chon cau tra lOi thing nhat :

206. Cau nao sau day SAI :

a) DM dudi don (P) xuat phat tit than tay dau.
b) DM dudi don (T) xuat phat tit cung DM chil.
c) DM dudi don (T) dai han DM dudi don (P).
d) DM dudi clan thap han xUang don 1,5 cm.
e) DM clued don cap mau cho chi tren, nao, nen c6 va thanh ngu:c.

326
207. Di6u nao sau day KHONG dLing vdi DM difdi den :
a) Di cao horn micrng den 1,5 cm.
b) Khi den sau khdp tic don trai, dOng mach ye mot &Ong cong lem xuang dadi u nen c6.
c) Lien quan mat thieft vdi dinh mang ph6i.
d) Cao han dinh mang ph6i 0,5 cm.
e) Tan clang d sau digin gilia xtrang den.
208. DOng mach nao sau day KHONG phdi la nhdnh cud. DM dadi den :
a) DM gidp dudi.
b) DM ngang c6.
c) DM durdi vai
d) DM gian akin tren ding.
e) DM dai song.
Dung cac chi del sau clg tra ldi cac cau 209, 210, 211.
1. DM gian su'en tren clang 4. DM tren vai.
2. DM gidp (lath. 5. DM ngang co.
3. DM c6 sau.
209. Than mien c6 bao g6m cac nhanh :
a) 1, 3 d) 1, 3, 4.
b) 1, 5. e) 1, 4, 5.
c. 1, 3, 5.
210. Than gidp c6 bao g6m cac nhanh :
a) 1, 2, 3. d) 3, 4, 5.
b. 2, 3, 4. e) 2, 3, 4, 5.
c) 2, 4, 5.
211. DM nao KHONG xuat phdt trip tie-p tit DM diidi don :
a) 1 d) 4.
b) 2 e) 1, 2, 3, 4, 5.
c) 3
212. O doan c6, phan trong cc bac thang, thanh phan nao sau day KHONG lien quan phia
tritac vdi DM dudi don trai :
a) Hach sao (hach c6 ngu:c). d) Than kinh hoanh trai
b) TM canh trong trai. e) Than kinh lang thang trai.
c) TM dudi den trai.

327
213. Nai ve lien quan cila DM duoi don Arai TK lang thang, cau nao DUNG : Thdn kinh lang
thang :
a) O phia track doan trong car bdc thang ciia DM dtiai don.
b) O phia sau doan trong ca bdc thang cua DM dudi den.
c) O phia tr.aerc doan sau car bdc thang dm DM duai don.
d) O phia sau doan sau ca bac thang ciia DM du'ai don.
e) O phia sau doan ngoai ca bac thang ctia DM du'ai don.
214. Trong trung thdt tren, 6ng ngu:c nam d phia... caa DM dadi dim trai :
a) Trade. d) Trong.
b) Sau. e) Tren.
c. Ngoai (Xem them bai 23)
215. Dung mach nao ducli day KHONG cha nhanh n6i vdi DM dtfai don :
a) DM canh
b) DM canh trong
c) DM nach.
d) DM chil
e) a, b, c, d de'u cho nhanh n6i vdi DM dadi don :
Cau 216 - 217. ChQn
a) Neu (A) dung, (B) dung. (A) va (B) có lien quan nhan qua.
b) Ndu (A) dung, (B) dung. (A) va (B) khong có lien quan nhan qua.
c) Ndu (A) thing, (B) sai.
d) Neu (A) sai, (B) dung.
e) Ndu (A) sai, (B) sai.
216. (A) Ngttori to có the tiem tinh mach &raj don Vi
(B) Tinh mach dudi don to va nam clued xuang don phia truck (Icing mach dtieri don.
217. (A) Tiem tinh mach du'ai don có nguy cc cham vao mang ph6i Vi
(B) Mang ph6i nam d phia truetc tinh mach duVi don.

328
 18 TINH MACH - BACH MACH EAU MAT co

MUC TIEU BAI GIANG

A. MUC TIEU THUYET

1.MO to duoc cac tinh mach nong, sau cua dau mat co.
2. MO to duoc bath mach dau mat co.

B. MUC TIEU THIIC TAP

1. Chi duoc tren xac va cac phuong tien thoc tap khac cac tinh mach 'long, sau caa Tau
mat c6.
2. Xdc dinh tinh mach canh ngoai tren co thg ngoari song.

TINH MACH DAU MAT CO

Cac tinh mach cila dau va c6 co thg chia lam hai nhom : nhom nong, clan 1 u mdu tit cac
phan ben ngoai; va nhom sau dan. lou mdu tit cac cdu true sau. Tdt ca tinh mach, du nong hay
sau deu d6 vao tinh mach canh trong hay tinh mach cloth don, hoac d6 troc tigp vao than tinh
mach tay dau d nen c6. Qua than tinh mach tay dau, tat ca mdu cua dau va c6 dO vao tim.

CAC TINH MACH NONG CCM DAU MAT CO

Mau tinh mach tit phan trade da dau, toan bO da mat, d6 vao tinh mach mat va tinh mach
sau ham, den tinh mach mat chung, nhd.nh cua tinh mach canh trong. Mdu tit phan sau da
dau, than 130 da c6, theo tinh mach canh ngoai va cac nhanh cila no, den tinh mach dodi don
(H.18.1).

329
 Tinh mach tren !long roc

Tinh mach thai du'cing nOng

Tinh mach sau ham

TIM mach mat

Cd thang 'Mb mach tai sau

Cd goi

Cc nang vai Tinh mach canh ngoai

Than kinh Xl

Co bac thang Tinh mach canh tn/dc

gag va sau
Cd Uc dem chum Nhanh not

Hinh 18.1 : Cac tinh mach Wong a mat vci

1. TiNH MACH MAT (v.facialis) (H.18.2).

Mdu d6 vao tinh mach mat bat dam a goc trong cua mat, ch6 tinh mach tren rang roc va
tinh mach tren 6 malt hqp lai, va di xu6ng canh bar trong 6 mat. Doan nay goi IA tinh mach
g6c, phan con lai tren mat va c6 goi IA tinh mach mat. Tinh mach mat di canh ben mill Mil
ma, r6i di chgch, Glen bir truck co' can. K6 do, tinh mach di qua tam gidc dudi hAm (trigonum
submandibulare) den bar tren wiring mOng, d6 vao tinh mach mat chung. Tren dutng di, tinh
mach mat nhan nhieu nhanh ben va tang clan khdu kinh, va co nhieu nhanh not \Teti cdc tinh
mach sau.
Tinh mach goc (v. angularis) di \Tong qua ba trong 6 mat, chung vai dOng mach goc
(a.angularis) tren mom trdn xuong ham tren, ben trong tui le. Cdc nhanh phia sau tinh mach
goc di vao 6 mat, n6i vai tinh mach mat (v. ophthalmica). Tinh mach g6c, tinh mach mat va
tinh mach mat khong co van. Cho nen, mau co the di tit tinh mach mat vao tinh mach g6c,
hoac tat tinh mach mat va tinh mach g6c vao tinh mach mat, vao xoang tinh mach hang (sinus
cavernosus) va cdc xoang tinh mach khdc trong so. Do do, neu mot 6 nhfem trang to cau bi phd
va a yang mat xung quanh mui mieng CO the lan vao xoang hang gay nhi6m trong na'ng. Xua
huy6t dudi ket mac mat a tre ho ga IA mit vi du khdc cho thy su' thong n6i gitla tinh mach
trong so va ngoai so qua tinh mach mat.
Nhanh ben : Tit troll xu6ng duti, tinh mach mat nhan cdc nhanh tinh mach tren rang
roc (vv. supratrochleares), tinh mach tren 6 mat (vv. supraorbitalis), cdc tinh mach mi tren (vv.
palpebrales superiores), cdc tinh mach mi dudi (vu. palpebrales inferiores), tinh mach mat sau

330
 Xoang d9c tren Xoang d9c dual

Xoang hang

Tinh mach tren

Xoang th'ang 6 mat
Xoang da ken
Xoang ngang Tinh mach dudi
6 mat
Dam r6i
cham Warn
Xoang xich ma
Tinh mach
mat sau

Tinh mach mat

Tinh mach mat chung

Tinh mach canh ngoai

Tinh mach canh trong

Hinh 18.2 : Tinh mach mat va tinh mach sau ham.

(v. faciei profunda), tinh mach moi tren (v. labialis superior), cac tinh mach moi cloth (vv.
labiales inferiores), cac nhanh mang tai (rami parotidei), tinh mach co can, tinh mach du6i cam
(v. submentalis), tinh mach khau cai ngoai (v. palatina externa).
2. TINH MACH SAU HAM (v. retromandibularis) (H.18.2).
Tao nen a vUng g6c cda mom go ma, do sit not lai cua tinh mach thai duong 'long va tinh
mach thai duong gala. Tinh mach di xu6ng qua phia sau nganh xirnng ham du6i, vao mo tuy6n
mang tai, a day tinh mach nam ngoai dOng mach thai &tong nong vb. Ong mach canh ngoai.
Tinh mach c6 the di ben ngoai hoac ben trong cac co tram mong va co hai than. Cf gan g6c
331
 TTnh mach thai dudng !king
TTnh mach ham

Tinh mach sau ham

Tinh mach canh ngoai

Nhanh not trong tuye'n mang tai
.TInh mach duel cam
TTnh mach lu'c3i
TTnh mach canh tru'dc
Tinh mach canh ngoai
Tinh mach mat
TTnh mach mat chung
TTnh mach canh ngoai_
TTnh mach giap tren
TTnh mach canh trong
Nhanh not vdi
Tinh mach canh trUdc
tinh mach dau 77nh mach giap gifia

Tinh mach vai sau Nhanh no7 ngang

Tinh mach canh trudc
TTnh mach vai fresh Than tinh mach canh tay
dau phai
.7177h mach Op dUdi

Tinh mach Op du'di

Tinh mach nach Than tinh mach canh tay
dau Crai

TTnh mach chO tre n

Anh XV : Tinh mach co'.

332
ham, tinh mach có the chia lam mot nhanh tru'dc va mot nhanh sau. Nhanh trade có the n6i
vdi tinh mach mat tao thanh tinh mach mat chung. Nhanh sau n6i vdi tinh mach tai sau tao
thanh tinh mach canh ngoai.
Nhanh ben : Tinh mach sau ham nhan cdc nhanh : cdc tinh mach thdi throng nong (vv.
temporales superficiales), tinh mach thai dung giiia (v. temporalis media), tinh mach ngang mat
(u. transversa faciei), cdc tinh mach ham (vv. maxillares), dam r6i chan Warn (plexus ptery-
goideus). Dam roi chan budm nhan cdc nhanh : cdc tinh mach mang nao gifia (vv. meningeae
mediae), cdc tinh mach thai &fang sail (vv. temporales profundae), tinh mach 6ng chan Wain (v.
canalis pterygoidei), cdc tinh mach tai trade (vv. auriculares anteriores), cdc tinh mach mang tai
(vv. parotidae), cdc tinh mach khdp thai during ham (vv. articulares temporomandibulares), cdc tinh
mach nhi (vv. tympanicae), cdc tinh mach tram chum (vv. stylomastoidea).
3. TINH MACH MAT CHUNG (H.18.1, H.18.2).
LA met than tinh mach ngdn nam trong tam gide canh du-ac tao nen ngay du di goc ham,
do su' n6i lai &la tinh mach mat va nhanh trdeic cua tinh mach sau ham, bat cheo ben ngoai
&Ong mach canh ngoai ngay sau sung tarn xuang mOng va d6 vao tinh mach canh trong. Doi khi
tinh mach mat chung chit yeti d6 vao tinh mach canh ngoai va chi n6i vdi tinh mach canh
trong bang mot nhanh nh6. Tinh mach mat chung con nhan cdc nhanh tinh mach gidp tren,
tinh mach hau, tinh mach luai hoac tinh mach dudi

4. TINH MACH CANH NGOAI (vena jugularis externa) (H.18.1. H.18.2).

Tao nen do su hap lulu cua tinh mach tai sau va nhanh sau cua tinh mach sau ham, tinh
mach canh ngoai di chech xu6ng du di va ra sau, bat cheo ca tic don chum ngang vdi trung diem
xuang den va d6 vao tinh mach dual don (v. subclavia). Dating di cila tinh mach nay thd hien
bang mot dung thong n6i tit trung diem &la mom chum va goc ham dad d'en trung diem ctia
xuang don. Tinh mach canh ngoai duac bao pha bai ca barn da c6 va cdc nhanh &la than kinh
ngang c6 (n. transversus colli). Than kinh tai ldn (n. auricularis magnus) di kem tinh mach
a
1/2 tren. Tinh mach nam truck la nOng mac co, phan bao ca tic don chum, vi vay trong trtieng
hap bi tang rip lac tinh mach canh ngoai, vi du suy tim, no co the not phOng len va thy ngay
ddoc du'di da. Ngay tren xdong don, tinh mach choc thiing la 'long mac c6 trudc khi d6 vao tinh
mach dad don (deli khi tinh mach canh ngoai d6 vao tinh mach canh trong, hoac vao hap lulu
cua tinh mach dudi don va tinh mach canh trong). Tinh mach canh ngoai có the nhO hoac
khong co, khi do, tinh mach canh trade hoac canh trong se phat tridn hon.
Nhanh ben : Tinh mach canh ngoai nhan cdc nhanh : tinh mach tai sau (v. auricularis
cac tinh mach
posterior), nlidnh sau cua tinh mach sau ham, tinh mach cham (v. occipitalis),
ngang c6 (vv. tranversae colli), tinh mach tren vai (v. suprascapularis), tinh mach canh truck
(v. jugularis anterior) va cung tinh mach canh (arcus venosus juguli) (H.18.5).

CAC TINH MACH SAU CUA CO

1. TINH MACH CANH TRONG (v.jugularis interna) (H.18.3) (H.18.5).

Tinh mach canh trong bat dau a h6 tinh mach canh va la su n6i tiep cua xoang tinh mach
xich-ma (sinus sigmoideus). Tinh mach di xu6ng c6, hic 'Tau di kern vdi dOng mach canh trong,
333
 Khoang sau hau

VOng 2
d'Ong mach canh

Tinh mach canh trong

tieing 1
d'Ong mach canh

Than tinh mach

Cd vai mong tay dau phai

Hoi lu'u tinh mach

Hinh 18.3 : Du'ong di czia tinh mach canh trong.

Id do vdi Ong mach canh chung dgn bar duai cua khap tic don, nal vai tinh mach duai don tao
thanh tinh mach tay dam (v.brachiocephalicae). phan sau ngoai et:MI6 tinh mach canh, tinh
Mach hoi phinh ra, tao thanh hanh tren tinh mach trong (bulbus venae jugularis superior).
Phan gian nay nam trong h6 tinh mach canh xuang thai duang va do do nam ngay &Jai san
hOm nhi. Luc dau, tinh mach nam truac co thang dau ben va phia sau ngoai clang mach canh
trong va ngan cach clang mach nay bai than kinh ha thiet, than kinh thiet hau, than kinh
lang thang va dam roi canh dia than kinh giao cam. Khi di xu6ng, tinh mach di dam ra phia
ngoai clang mach canh trong, va gill lien he nay dgn bar tren sun giap. K6 ti6p, tinh mach di
d6n ch6 tan ding doc theo ba ngoai deng mach canh chung, va duoc boc bai bao canh chung vai
dung mach canh chung va than kinh lang thang.

334
 Tinh mach clan clan the phu phia tru'oc do, ng mach. O gan ch6 tan cung, tinh mach co mot ch8
phinh tha hai, goi la hanh du6i tinh mach canh trong (bulbus venae jugularis inferior) (H.18.5).
Nhanh ben (H.18.4) H.18.5) : C1 ham tren, tinh mach canh trong nhan xoang tinh mach
da. dutch (sinus petrosus inferior), tinh mach 6ng 6c tai (v. canaliculi cochleae), cac tinh mach
mang nao (vv. meningeae); ngang \rai gec ham du6i, nhan cac tinh mach tit dam r6i hau (plexus
pharyngeus) va mot nhanh not v6i tinh mach canh ngoai; ngang voi ch6 chia dei ctia dQng
mach canh chung, nhan tinh mach mat chung, dtidt do la tinh mach litai (v. lingualis), tinh
mach dc den chum (v. sternocleidomastoidea) va tinh mach giap tren (v. thyroidea superior);
doc theo mat mgoai tuy6n giap, nhan cac tinh mach giap giUa (vv. thyrodeae mediae).

Tinh mach lien lac

Tinh mach 6ng 6c tai

Xoang da du'di

Tinh mach mat

Xoang cla clam

TM mach ha

Tinh mach mat chun 7 Tinh mach ludi

Tinh mach giap tren

TIM mach canh trong

— Tinh mach giap gida

Hinh 18.4 : Nhdnh ben cda filth mach canh trong.

335
 Hanh tren 77nh mach de dud!
VIII
Tinh mach tai sau

77nh mach chg'm 77nh mach met

Tinh mach ludi
77nh mach ca'nh ngoai XI
Re dudi
Tinh mach canh tn/dc
Quai co
Tinh mach ngang co
Tinh mach ken vai
Ong ngVc
Hanh dudi
_ 77nh mach
Tinh mach giap dud! tay dau

Hinh 18.5: Sa de nhdnh ben va lien quan cda tinh mach cdnh trong va cdnh ngodi.
2. TIN! MACH DOT SONG (v. vertebralis).

Tinh mach Mt song khong di kern theo do, ng mach Mt song ben trong so ma bat Tau
dam r6i tinh mach clued chdm (plexus venosus suboccipitalis) trong tam giac dudi chdm. Cac
nhanh ben di tit trong so qua 18 ngang Mt dOi, it nhi6u song song vdi dOng mach d6t song qua
16 ngang cac Mt song c6 tao thanh mot dam r6i quanh dang mach. Khi ra khoi mom ngang Mt
s6ng c6 C6, tinh mach d6t song bat cheo dOng mach dual don va d6 vao tinh mach tay ddu.
Nhanh ben : Tinh mach Mt song nhan cac nhanh tinh mach gian dot song, tinh mach
d6t song track (v. vertebralis anterior).
3. TINH MACH CO SAU (v. cervicalis profunda).

Tinh mach c6 sau ldn han tinh mach Mt s6ng, di xu6ng c6 a phia sau mom ngang cac Mt
song c6. Tinh mach di kern vdi do, ng mach c6 sau, bat dau a dam r6i tinh mach cladi chdm va
nhan cac nhanh ben tit cac co sau cad c6. Tinh mach con thong n6i vdi tinh mach chdm va
tinh mach Mt song. Tip theo, tinh mach di xu6ng a khoang giura mom ngang Mt song c6 C7
va xudng wan I r6i d6 vao tinh mach tay ddu hoac tinh mach Mt song.

4. TINH MACH GIAP DWI (v. thyroidea inferior) VA TINH MACH GIAP GIIYA.

Tinh mach glad) clued bat ddu tir phdn dudi ctia dam r6i giap don (plexus thyroideus impar)
bao phu be mat cilia tuyen giap. Ben phai tinh mach phat xudt di clic &tad tuyen giap, bat ch6o
qua dOng mach tay dau phai ngay trutic ch6 chia doi dm no va d6 vao tinh mach tay ddu phai
ngay tren tinh mach cha tren (vena cava superior) (11.18.5). Tinh mach nhan tinh mach thanh
quan du'di (v. laryngea inferior) va cac tinh mach tit khi quan. Ben trai, tinh mach cung phat
xudt tii chic dudi tuyen giap, di ch6ch tren khi quan, qua ca cic giap, va d6 vao tinh mach tay
dau trai. Tinh mach nay cang nhan tinh mach thanh quan &di va tinh mach tit khl quan, va
336
c6 the n6i vdi tinh mach giap du'ai phai. Cdc tinh mach nay n6i nhau bai nhieu nhanh not va
c6 the tao thanh mot dam roi lan tOa Oda coc duai hai thUy tuyen gidp, nam tilt& khi quan.
Tinh mach gidp giila chi hien dien khi cdc tinh mach tit phan dual dam rol tuyen gidp n6i
nhau va tao thanh mot than duy nhat d6 vac) tinh mach canh trong.

5. CAC TINH MACH TUYEN IIC (vv. thymicae), CAC TINH MACH KHi QUAN
(vv.tracheales), CAC TINH MACH THIIC QUAN (vv.esophageae).
Cdc tinh mach nhO nay thdang d6 vao tinh mach tay ddu trai. Tinh mach tuyen ctc c6 hai
hoac ba nhanh nhO, d6 vao tinh mach tay dau trdi, hoac tinh mach gidp clued, hodc tinh mach
gidp giiia. Tinh mach khi quan là cdc nhanh nhO, thong n6i vdi tinh mach thanh quan va tinh
mach phe quan (vv. bronchiales). Tinh mach thoc quan cua thoc quan c6, bat dau d ddm r6i
tinh mach ca va clued niem mac, nhat la quanh ch6 bat dau cua thoc quan, di xuyen qua thanh
ngoai thoc quan, tao thanh cdc tinh mach doc theo than kinh quat ngOac thanh quan, d6 vao
cdc tinh mach giap tinh mach tuyen Cfc va tinh mach d6t song.

BACH MACH DAU MAT C6

Nao, thy gai, mang nao khong c6 bach huyet. Cho nen tat ca cdc hach va mach bach
huyet deli a ngodi so. Co le c6 mit phan rat nhO dich nao tily di vao bach huyet qua doting cdc
than kinh gai song va doc theo bao cua than kinh khdu gidc d6 di vao bach huyet a 6 mai.
Kh6ng c6 bach huyet trong 6 mat va mat, ngoai trif a kat mac. Bach huyet nOng caa dau va c6
dan litu tit da. Bach huyet tit da, sau khi di qua cdc hach tai ch6 hoac tai \Tung, chU yau d6 vao
hach c6 'long (4-6 hach) nam doc theo tinh mach canh ngoai.
Bach huyet sau cUa dau va c6 cran km tit niem mac cUa phan dau cad. 6ng tieu h6a va
.du'ang ho hap, cung vdi cdc co quan nho tuyen gidp, thanh quan va gan co, d6 vao hach c6 sau,
nam doc theo cdc &Ong mach canh.

HACH BACH HUYET VUNG DAU MAT

1. CAC HACH CHAM (nodi lymphatici occipitales).

Co 1-3 hach, d phia sau clan, ham tren ch6 bdm cua ca ban gai dau.
Mach clan dam lulu vUng chgm da dau. Mach di d6 vao chu8i hach c6 nong.
2. CAC HACH SAU TM (nodi lymphatici retroauriculares).
Thdang có hai hach, nam tren ch8 bdm mom chum cila co tic don chum, ben trong ca tai
sau. Mach clan clan luu phan sau cua vimg thdi du'ong dinh, phan tren mat so cUa vanh tai va
phan sau 6ng tai ngoai. Mach di d6 vao chu8i hach c6 n8ng.
3. CAC HACH MANG TM NONG (nodi lymphatici parotidei superficiales).
CO 1-3 hach, nam ngay truck binh tai (tragus). Mach clan clan lou mat ngoai loa tai va da
gan vUng thai deicing. Mach di d6 vao hach c6 sau tren (H.18.6).
337
 Hach sau tai
Hach mang tai nong
Hach chgm

Hach co sau tren Hach ham dudi

Hach canh
. - hai than Hach dudi ham

Hach dudi cam

Hach co nong
Hach canh vai ming

Hach c6 sac' du'di

Hinh 18.6 : Hach bath huyett a dau vet c6.

Cc thai dicing

Ding mach ham

Cc chan bcram ngoai
Hach ma
CO chan buifim trong

Cci can

Hinh 18.7: Thiet d6 clang ngang goc ham.

4. CAC HACH MANG TM SAU (nodi lymphatici parotidei profundi).
Co hai nhom, met nh6m nam trong tuyen mang tai, met nhom nam giiia tuyen mang tai
va thanh ben hau. Mach den dm nhom trong tuyen mang tai clan hitt g6c mui, mi mat, vimg
tran thai during, 6ng tai ngoai, hom nhi, phan sau khau cai va nen 6 miii. Mach dgn cila nhom
gitita tuygn mang tai va thanh ben hau clan hiu phan mai hau va phan sau 6 mili; mach di ctia
ca hai nhom d6 vao hach c6 sau tren.
5. CAC HACH SAU HAU (nodi lymphatici retropharyngei) (H.18.8).

Co 1-3 hach nam trong mac ma hail, phia sau phan tren hau, phia track cung d6t dei va-
338
ngan cdch cung nay b.& co dai dau. Mach de-n clan luu 6 mai, phan mai hau, vOi tai. Mach di d6
vao hach c6 sau tren.

6. CAC HACH MA (nodi lymphatici buccales) (H.18.7).

Nam 6 ben trong tha nganh ham dudi, tren mat ngoai caa car than bu6rn ngoai, lien he
vdi deng mach ham. Mach den clan luu h6 thdi throng va h6 dudi thdi ducmg, phan mai hau.
Mach di dO vao hach c6 sau tren.

Frau La truck khi quit?

Mac ma hgu
La nong
La tru'dc
cot song

Hach sau hgu

Hinh 18.8 : Thie't d6 ngang ming hau.

7. CAC HACH HAM DedI (nodi lymphatici mandibulares).

Nam tren mat ngoai tha ham dudi, phia trufac co can, tie-p xac vdi Ong mach va tinh
mach mat. Mach den clan luu mi mat, k6t mac, da va niem mac mai va ma. Mach di d6 vao
hach dudi ham.

HACH BACH HUVET \RAG c6

1. CAC HACH DU'dI HAM (nodi lymphatici submandibulares)

Co 3-6 hach, nam Wan than xticrng ham clued trong tam gidc dtidi ham, tren mat 'long caa
tuygn nudc bot du6i ham. Met hach (hach caa Stahr) nam tren do, ng mach mat khi Ong mach
nay u6n tren xuang ham dudi, la hach thuang c6 nhal. Cdc hach nh6 khde doi khi tim thay 6
mat sau tha tuyen nutfc bot diki ham. Mach Mil dan luu khe mi mat trong, ma, ben mai, mei
tren, phan ngoai moi dttdi, lqi rang, phan trudc 136 Mori, cac mach di dia hach ham dudi va dudi
cam. Mach di d6 vao hach c6 sau tren (H.18.10).
2. CAC HACH DIJdI CAM (nodi lymphatici submentales).
Nam gifia the bung truck cua cdc co hai than. Mach den clan luu yang trung tam tha mei
san mieng va dau ludi. Mach di met phan d6 vao hach dudi ham, met phan d6 vao met
hach tha nhOm hach c6 sau nam tren tinh mach canh trong, ngang mtic sun nhan (H.18.10).
3. CAC HACH CO NONG (nodi lymphatici cervicales superficiales).
Lien he mat thiel vdi tinh mach canh ngoai, nam ben ngodi car tic don chtim. Mach den
clan luru phan dtidi tha loa tai va yang ben tai. Mach di d6 vao hach c6 sau tren, ngang qua bar
tru6c cc; tic don chum.
339
 Hoch dudi ham

Hoch co sau tren

Hach c6 sau dudi

Hinh 18.9 : Thi& d6 clang ngang htai.

Hanh nhan kha'u

Cd khft hau tren

Hach Judi

Hoch ham dtidi

Hoch canh hai than
Hoch dudi aim
Hoch co sau tren

Hoch canh vai mong

Hoch c6 sau dudi

Hinh 18.10 : Da' n luu bath huyet cua la& va hanh nhan khdu cal.

4. CAC HACH CO SAU (nodi lymphatici cervicales profundi).

Co nhieu va kith diode ldn, tao thanh met chu8i dot theo bao canh, canh ben hau, that
quan, khi quail va trai dai tit nen so den nen c6.
Tho6ng &roc chia lam hai nhom :
4.1. CAC HACH CO SAU TREN. Nam sau cloth co de don chum, lien he vdi than kinh phu
va tinh mach canh trong, met vai hach nam trade, vai hach khac nam sau tinh mach. Mach

340
 Than kinh phu
Dam r67 c6 n6ng
Re dUCi quai c6

Nhanh n67
Cc bac thang giCa
Co bac thang tnidc
Co nang vai
Co' barn da .c6
Co thang
Than kinh hoanh
Cd b0c thang sau
Co vai along
DOng mach vai tren
Darn ro7 canh tay
DOng mach vai sau
Cd vai mong Ddng mach dddi don

Than kinh c0 CLIP/ ddn

Anh XVI : Dam ro'i thdn kinh co

341
 Nhanh not trong tuyen mang tai

Than kinh ha thiat. TTnh mach mat

DOng mach cham Tuyen nudc bot dddi ham
DOng mach mat

Tre trubc tuyen du'di ham

Tinh mach mat chung

Cd ham mong
Than kinh ha thief
DOng mach hidi
Than kinh thanh quan tren Tam giac PIROGOFF
Tam giac Bedard Than kinh thanh quan tren

Anh XVII :Wing du'ai ham.

342
den clan lun phan chain ctia da dau, vanh tai, viing sau co, phan 16n lutli, thanh quan, tuyen
gidp, khi quan, mui hau, 6 mai, khdu cai va thuc quan. Cac mach den nay la cua tat ca cac
hach bach huy6t khac cua clan va co, ngoai trit cua cac hach c6 sau diibri. Cac hach c6 sau tren
chil yen gOm :
- Hach canh - hai than (nod us lymphaticus jugulodigastricus) : hach nay nam tren tinh
mach canh trong, ngang mcic sang lan 'along ming, nhan cac mach den tit 1/3 sau ltidi va hanh
nhan khdu cai.
- Cac hach lurdi (nodi lymphatici linguales) (H.18.9, H.18.10) : c6 hai hay ba hach nho
nam ngoai co ming lurui va trong co cam ludi. Ch'ing tao thanh met tram dUng tren duaing di
ctia cac mach bach huy6t lu'ai.
4.2. CAC HACH CO SAU DWI vuot qua bis sau cua co tic don chum, di vao tam giac tren
don, lien quan mat thidt vdi dam roi than kinh canh tay va tinh mach dudi don. Mach d6n clan
lu'u viing sau da Tau va c6, vung nguc nong, met phan canh tay, mach di cila cac hach c6 sau
tren. Cac mach di dia hach c6 sau tren met phan d6 vao hach co sau Judi, met phan dO vao
met than not vdi mach di ctia hach c6 sau dudi va tao thanh than tinh mach canh (truncus
jugularis). Cl ben phai, than nay d6 vao cho n6i ctia tinh mach canh trong va tinh mach duth
don; ben trai, than nay n6i vai ong ngtic.
Hach canh - vai ming (nodus lymphaticus juguloomohyoides) : hach nay nam tren tinh
mach canh trong ngang tren gan trung gian co vai mong, nhan cac mach den tit hoac true
tidp hoac gian tidp, qua cac hach bach huydt &Ali cam, duth ham, hach c6 sau tren (H.18.10).

CAU HaI TRAC NGHIEM

Chon cau tra 16i citing nhat

218. Khi not v6 110 tinh mach dau mat c6 thi cau nao sau day thing nhat :
a) Cdc TM dau mat c6 deu d6 vao TM canh trong hay TM &Ali don hay than TM tay dau.
b) Ve vi tri thi khong c6 su tuong Ling gift he DM canh va he TM canh.
c) TM canh ngoai tao nen do su' hop hill &la TM tai sau va nhanh sau cua TM sau ham.
d) a, c dung.
e) a, b, c thing.

219. TM canh ngoai d6 vao :

a) TM dui don.
b) Than TM tay dau
c) TM canh trong.
d) TM canh tru'ac.
e) Met TM khac.
343
 Dung cac chi tigt sau de tra ldi cac cau 220 va 221.
1. TM mat, 4. Nhanh tradc TM sau ham.
2. TM tai sau. 5. Nhanh sau TM sau ham.
3. TM filth throng nong.
220. Tinh mach mat chung dtioc tao nen bai :
a) 1, 2. d) 1, 4.
b) 1, 2, 3. e) 1, 5.
c) 1, 3.
221. TM canh ngoai difoc tao nen :
a) 1, 4 d, 2, 4.
b) 2, 5 e) 1, 2, 5.
c) 1, 2, 3
222. TM canh trong a Wing c6 :

a) Xual phat tit than TM tay dau.

b) Di kern ben trong DM canh trong hoac DM canh chung.
c) Nam trong bao canh vai DM canh chung va TK lang thang.
d) Tan cting a h6 TM canh, tiep n6i vai xoang xich ma.
e) Nam trong DM canh chung
223. TM nao KHONG la nhanh ben oh. TM canh trong :
a) TM mat chung. d) Cdc TM gidp
b) TM e) TM gidp du'th.
c) TM giap tren.
Chcon
a) Ngu (A) dung; (B) dung, (A) va (B) có lien quan nhan qua :
b) Neu (A) cluing, (B) dung, (A), (B) khong có lien quan nhan qua.
c) Nen (A) dung, (B) sai.
d) 1\16u (A) sai, (B) citing.
e) Ngu (A) sai, (B) sai.
224. (A) MIA 6 nhigm tiling a mat, xung quanh mui, mieng, khi bi phd von có thg gay nhigm
trong Ong va nguy higm Vt.
(B) Vi triing ci:5 thg theo cac tinh mach a mat vao cac xoang tinh mach trong so qua cac
TM goc va tinh mach mat.

344
225. Cac hach bach huydt vung ddu mat, hdu hdt ddu d6 yd :
a) Cac hach ham cloth.
b) Cac hach du6i ham.
c) Cac hach c6
d) Cac hach c6 sau tren.
e) Cac hach c6 sau (kith.
226. Cac hach sau hdu thu(ic nh6m hach :
a) Wing ddu mat. d) Co sau tren.
b) Dui ham e) C6 sau
c) C6 ming.
227. Bach huydt a htdi c6 thd dan lu'u ve :
a) Cac hach thiai ham. d) Cac hach c6 sau dut6i.
b) Cac hach clued cam. e) a, b, c, d ddu thing.
c) Cac hach c6 sau tren.
228. Viem amygdale (hanh nhan khdu cai) c6 the bi sting dau d :
a) Hach sau tai. d) Hach cal-1h — hai than.
b) Hach ham du6i. e) Hach c6
c) Hach dikii ham.

345
 19 DAM 1161 THAN KINH CO

MUC TIEU BAI GIANG

A. MUC TIEU LY THUYET
1.M6 to dirge cau tao, cac nhanh va chi phol dia dam roi than kinh c6.
2. Ve sa do dam r6i than kinh c6.

B. MUC TIEU THTJC TAP

1. Tim tren xac cac nhanh dia dam r6i than kinh c6.
2. Xac dinh vi tri than kinh hoanh a c6 tren co the nglial

1. CAU TAO
Dam r6i than kinh c6 (plexus cervicalis) tao bai cac nhanh trutic (ramus ventralis), cua
b6n than kinh gai song c6 dau lien, nam o giaa co nang vai va ca bac thang giita a phia sau,
tinh mach canh trong va co dc don chum o phia trade. Cac than kinh nay cho cac nhanh tren
va dual n6i nhau tao thanh ba quai n6i, I, II va III (H.19.1).
2. PHAN PHOI

Dam r6i than kinh c6 cho ba loai nhanh : cac nhanh van thing, cac nhanh cam giac, va
cac nhanh
2.1. CAC NHANH VAN DONG (dam r6i than kinh c6 sau) cho cac co thdng dau ben, ba co
lien mom ngang clan tien, co thang dau trade, co dai dau, ca dai c6, co bac thang gida va sau, co
nang vai, co tram va day than kinh hoanh.
2.1.1. ThAn kinh hoanh (n.phrenicus) phat sinh tit met re chinh la than kinh gai song
co C4 va hai re" phi' la than kinh gai song c6 C3 va C5 (H.19.2 va H.19.3).
atemg di va lien quan : Than kinh hohnh dirge tao thanh a b6 ngoai co bac thang truac
r6i di xu6ng phia trade ca nay. Cat than kinh hohnh de diau tri (thi du : lam xep ph6i...)
thuting difoc thqc hien a doan nay. Tigp theo than kinh du'oc the pha bai tinh mach canh trong
va ca dc don chum, bat cheo deng mach ngang c6 va Ong mach tren vai, lien he vai ben ngoai
do, ng mach co len, r6i di gida tinh mach va Ong mach dadi don, bat cheo Ong mach ngu:c
346
trong r6i di kern yeti nhanh mang ngoai tim — hohnh (a.pericardiacopphreinca) caa &Ong mach
nay a suo't ding di trong nguc.
Than kinh chain nho
Than kinh tai Ian
Than kinh hg thiOt
Nhanh not vai
than kinh phi"
Than kinh phi"

Than kinh ngang c6

cr
Cac than kinh tren thin
Rg tren quai co
Than kinh hoanh
Re du'di quai cog
Tinh mach canh chun Ddng mach canh chung

Quai co

Hinh 19.1 Sor d6 dam rdi thdn kinh c6

CI doan nay, than kinh hoanh chi6u len da theo met dating duqc minh hoa a H. 19.4. De
chaa. nac, c6 the lay nem tay an len &fang nay de chen ddy than kinh hoanh.
De tranh gian doan, chung toff trinh bay luon than kinh hoanh trong nguc. Than kinh
hoanh phdi di xueng ben phdi tinh mach chii tren va tam nhi phdi trade cueng ph6i phdi, giffa
mang ngoai tim va mang phei trung that, r6i xuyen qua ca hoanh a gan 16 tinh mach chii dudi
hoac qua 16 nay (H.18.2). Than kinh hoanh trai di xue-ng gffita Ong mach clued den trai yd. Ong
mach canh chung trai ben ngoai cung &ling mach chil, trade than kinh lang thang (n. vagus)
qua truck cueng phei trai, gala mang ph6i trung that Ira mang ngoai tim (H.18.3). Tren dung
di, than kinh hoanh cho cac nhanh vao mang ph6i trung that va mang ngoai tim (rami
pericardiacus). Khi vao cc hoanh, than kinh hohnh tea ra cac nhanh cho cac tha ca, mang ph6i
hohnh va phec mac hoanh.
Cac thanh phdn Mac ?tang (H.19.5) : Than kinh hoanh chda cac sai van Ong, cam giac
va giao cam. Cac soi van Ong cho co hoanh. Met vai sai cam gidc gilt cam giac cang car hoanh,
can hau het cac sai deu gilt cam giac dau tit phiic mac hoanh, mang phoi hoanh, mang ph6i
trung that va mang tim. Cdm giac dau tit cac veng nay thuang dei chie-u ra da veng car thang
(duai c6 den Binh vai). Cac sai giao cam gilt vai tre van mach.
2.1.2. Cac than kinh hoanh phu (nn. phrenici accessorii). Re than kinh gai song c6 C5
cho than kinh hoanh dei khi phat xuat tit than kinh ca dual. den (rt. subclavius). Trong vai
truang hap, r6 nay c6 the theo met &rang di rieng bit trong nguc truac khi n6i Arai than kinh
hoanh, va duac goi la than kinh hoanh phu, thuang di phia tru'dc tinh mach duai den. Neu c6
than kinh hoanh phu, cat hoc ten thuang than kinh hoanh a c6 kheng gdy liet toan phan ca
hoanh Wang (mg, vi than kinh hoanh phu cho met vai nhanh van Ong co nay.
347
 C3
4
5
Tinh mach canh trong
Tinh mach dudi don
Than tinh mach tay ;Tau
Than kinh lang thang
Tinh mach chi) tren

Cung tinh mach thin

Than kinh hoanh

Hinh 19.2 : Than kinh hodnh phdi.

Than canh tay dau

DOng mach canh chung trai
Ddng mach dudi dOn trai
Cung ddng mach chi) Than kinh lang thang

Than kinh hoanh trai

Hinh 19.3: Than kinh hodnh trdi.

348
 t

1/2

1/2

1••• I

1/2
1/4
1/4

Hinh 19.4 : So' dd chi vi tri then kinh hoetnh a co (during Om net).

2.2. CAC NHANH CAM GIAC (Dam r6i c6 nong). Co b6n nhanh (H.19.6) :

2.2.1. Than kinh chdm nhO (n. occipitalis minor) phat sinh tiff quai not II, hutrng v6 phia
ngoai, de'n bc7 sau co tic den chum r6i qot ra sau va len tren, cho hai nhanh tan tradc va sau,
phan ph6i cho da yang cham va chum.
2.2.2. Than kinh tai Ian (n. auricularis magnus) phat xua't tiff quai not II, ii(s) ,au cc'
tic den chum, di thang len troll v6 phia dai tai, sau tinh mach canh ngoai, dein goc ham &Ali,
chia hai nhanh. Nhanh truck (ramus anterior) cho da mat ngoai loa tai va vung tuye'n mang
tai. Than kinh cCing cho vai nhanh not vdri than kinh mat trong tuygn mang tai. Nhanh sau
(ramus posterior), cho da mat trong vanh tai va vung chum, not vai nhanh chdm nho.
2.2.3. Than kinh ngang co (n. tranversus colli) phdt sinh tif quai n6i 2, u6n quanh bo
sau co tic don chum r6i hatfing ra trade, bat diet) tinh mach canh ngoai; cho cac nhanh tan
xuyen qua co barn da c6, phan ph6i cho vung tren va clued mong. Mot trong cac nhanh nay n6i
vai nhanh cila than kinh mat cho ca bam da c6.
2.2.4. Cac than kinh tren don (nn. supraclaviculares) tach ra tiff nhanh trudc cila than
kinh gaff song c6 4, chia thanh nhik nhanh xuong dual ra sau va ngoai, ben dadi co urc
den chum. Dgn tam gide tren don, cac nhanh chui ra nong, bao gom : cac than kinh tren don
trong (nn. supraclaviculares mediales) cho da vung tic don chum va xuang etc, cac than kinh
tren den gala (nn. sapraclaviculares intermedii) cho da vung tren va clued don, cac thin kinh
tren don ngoai (nn. supraclaviculares laterales) cho da vung gaff vai.

349
 Hach giao cam co

Ng1c

Mang ngoai tim

, Mang phi phdc mac

Cd hoanh

Hinh 19.5 : Cdc thanh phcin chdc ndng cda than kinh hoanh.

2.3. CAC NHANH N6I

Ngoai cac nhanh n6i vdi thin kinh mat kd troll, dam rea than kinh c6 can n6i vdi than
kinh giao cam, than kinh phu va than kinh ha thiOt (H.19.1).
2.3.1. Nhanh not vdi than kinh giao cam : B6n than kinh gai song c6 n6i vdi hach
giao cam c6 trail (ganglion cervicale superius) bang b6n nhanh n6i xdm.
2.3.2. Nhanh not von than kinh phu : n6i trong co' tic don chum va diidi co' thang do cdc
nhanh tit quai n6i 2 va 3, gill cam gidc sau cho cdc cc nay.

350
 Than kinh tai ion

Than kinh mat

Than kinh chgm nho

Than kinh ngang cd

Than kinh tren dem

Hinh 19.6: Cdc nhcinh da cua Aim rdi thdn kinh co'

Cd giap mong

C2
Ca vai mong
C3

Co mong

Ca sic giap

Hinh 19.7: Quai cd.

351
 2.3.3. Nhanh not vai thAn kinh ha thiOt : bai mat hay hai nhanh tach tiff quai n6i I, va
nhanh xu6ng caa dam r6i than kinh c6, gip phan tao thanh quai c6 (ansa cervicalis) (H.19.7).
Quai ca thanh lap bai :
—R6 tren (radix superior) : phat xuat tit quai not I, di vao bao cua than kinh ha thiet, r6i
tach khOi than kinh nay, di thang xu6ng truck 136 mach canh, den ngang gan trung gian ca vai
ming, not vai re ducli dia dam rai than kinh c6. Doi khi quai c6 a ngang than tinh mach giap
lutri mat, va trong trung hap nay, quai thuan.g a sau tinh mach canh trong. R6 tren doi khi di
vao than kinh Lang thang, thay vi than kinh ha thiet, nha.'t la khi quai c6 a cao.
—R6 dutri (radix inferior) : phat sinh tit quai nal II, di xu6ng ben ngoai tinh mach canh
trong, thuang not vai r6 tren ar phia traffic tinh mach nay, ngang gan trung gian ca vai ming.
Quai c6 chi phai van clang cho cac cc vai ming, ca utc giap va ca ttc ming, con dai yeti ca giap
ming thi nhanh giap ming (ramus thyrohyoideus) do than kinh gai sang c6 Ci mugn dieing
than kinh ha thiet de van Ong.

CAU HOI TRAC NGHIEM

Chin cau tra 16i dung nhat

229. Darn rai than kinh c6 dive tao nen bai cac nhanh truac caa cac than kinh :
a) Cl, C2, C3 d) C2, C3, C4, C5.
b) C2, C3, C4 e) Tat ca d6u sai.
c) Cl, C2, C3, C4
230. Than kinh nao sau day KHONG thuac dam rai c6 :
a) TK cham lan d) KT trail don.
b) TK tai lan. e) TK hoanh.
c) TK ngang c6.
231. Than kinh nao sau day KHONG thuac dam r6i c6 sau :
a) TK hoanh. d) TK ca dc don chum.
b) TK ca bac thang. e) TK ca nang vai.
c) TK ca tram.
232. 116 dual clia quai c6 :
a) Phat xuat tit TK c6 1 (C1), mu'on dung dm. TK ha thiet.
b) Phat xuat tiff quai n6i s6 1 (quai Oita Cl, C2) muctn dutrng TK ha thiet.
c) La mat nhanh cila than kinh ha thiet.
d) Phat xuat tit quai not 2 (quai gida C2, C3).
e) Tat ca deu sai. (Xem them bai 27)

352
233. Cam gide da vUng c6 diiac chi ph6i cha yeu bai cac nhanh than kinh ctla :
a) Dam r6i canh tay. d) Cac than kinh so.
b) Dam r6i c6 &mg. e) Than kinh mat.
c) Dam r6i c6 sau.
234. Than kinh hoanh :
a) Xuat phat tit day gai sting co 1. d) a, c dung.
b) Van dOng cho co hoanh. e) b, c dung.
c)Bat cheo phia trade co bac thang truck.

353
 20 6 MIENG
MUC TIEU BAI GIANG
A. MUC TIEU IST THUYET
1. Phan biet du'oc 6 mieng chinh tit& va tin dinh mieng.
2. MO to cac thanh phdn trong 6 mieng chinh auk : rang, khdu cai cang, khdu cai mem,
cac tuy6n hanh nhan.
3. Vi6t cong auk rang sfra va rang vinh
4. Xac dinh vi tri, lien quan cac tuygn nudc bot va noi d6 cua cac 6ng ti6t ciia. 3 cap tuy6n
nude bot.
5. Ve so d6 cac loci thdn kinh chi ph6i 1u6i.

B. MUC TIEU TH[IC TAP

1. Chi duoc tren thigt de dung doc ctlia mo hinh va tien ban ddu mat, cac thanh phdn
trong 6 mieng chinh thdc.
2. Chi dive tren xac vi tri va lien quan cua cac tuy6n nude bot va cac 6ng tie-t tuy6n mang
tai va tuy6n du'Oi ham.

1. C.AU TAO CHUNG

O mieng (cavum oris) là phdn ddu tien ctia he tieu h6a, chda nhieu co quan nhtf tuy6n
nude bot, rang, ltioi, c6 chtic nang quan trong trong nhai, ti6t ntr6c bot, nu6t, nem va noi.

1.1. GIdI HAN CUA O MI 'E'I\TG (H.20.1).

—Phia track thong vdi ben ngoai qua khe mieng (rima oris).
—Phia sau thong vdi hau qua eo hong (isthmus faucium).

354
 —Cac thanh ben la ma va moi.
—Phia tren la khan cai cling va khan cai mem.
—Phia du'ai hay nen mieng co xuang ham du'ai, htai va vOng ducli

Khgu cal ciing

Khgu cal mom

Lu'di ga

Cung khdu cal ILidi TuyOn hanh nhan

khdu cal
Cung khgu cal hOu

Hinh 20.1 : 6 mieng

1.2. CAC PHAN C OA 6 MIE;NG.

O mieng daac chia lam hai phdn bdi cung rang lqi, phia trong là 6 mieng chinh, phia
ngoai la tien dinh mieng.
1.2.1. Tien dinh mikng (vestibulum oris). Là met khoang hinh mong ngkia nam gifra moi,
ma va cung rang lqi. Khi ngam mieng, tien dinh mieng thong vdi 6 mieng chinh qua hai 16
ben nam phia sau rang c6i cu6i ding. Tuye'n nude bot mang tai c6 6ng tuye-n d6 ra tien dinh
mieng a 16 d6i dien vdi rang c6i tren this hai.
1.2.2. O mieng chinh (cavum oris proprium). Co lu'ai di dOng, CO cac 6ng cua tuygn nadc
bot durai ham va duidi luai d6 vao.
1.3. MOI (labia oris). La thanh trade di Ong cua mieng, nam chung quanh khe mieng,
each ranh lqi bdi tien dinh mieng, g6m c6 moi tren (labium superius) va med. du& (labium
inferius) gap nhau a hai ben goi la mep moi (commissura labiorum). Mat trong moi moi co
ham moi tren va ham moi duai (frenulum labii superioris et inferioris). Mei du'ac can tao bdi
cac ldp sau day : phia ngoai la da có nhieu long va rau, phia trong là ldp niem mac, lien tyc
vai da phia ngoai va hip niem mac cila tien dinh mieng d phia trong. Ldp dadi niem mac co
nhieu tuye'n mei (gl.labiales). Gida da va niem mac là ldp ca van g6m c6 cu vOng mieng va
nhi6u ca khac (xem bai Co va mac ddu mat c6).

355
 1.4. MA (bucca). Là thanh ben ciia mieng. Ma dudc eau tao phia ngoai la da, dudi da la cac
co barn da mat, ca barn da c6, yau la ca milt va phia ngoai ca nay la mac ma hau (fascia
buccopharyngea). Ben trong ding la niem mac mieng (tunica mucosa oris) lien tuc vdi niem
mac mei. Gala ca va them mac la khoi ma ma (corpus adiposum buccae).

1.5. KHAU CAI CI'NG (palatum durum).

— 'Phan xitang g6m c6 mom khdu cai xdang ham tren va manh ngang xu'o'ng khdu cai.
—Ldp niem mac phi' mat mieng cua khdu cai cuing dinh chat vao xdang, lien tuc vdi lai
mom huyet rang xurang ham tren va khdu cai mem phia sau. 0 giaa c6 du'ang gia'a khdu
cai (raphe palati), phia tru'dc co cac ne-p khdu ngang (plicae palatinae transversae).
—Lap dirdi niem mac c6 nhieu tuyen khdu cai (gl. palatinae) fiat chat nhay.

1.6. KHAU CAI MEM (palatum molle). CO hai mat : mat trade (mieng) va mat sau (Mu).
Phia trade dinh vao khdu cai cuing, hai ben dinh vao thanh Mu. Khdu cai lam con goi la man
khdu cai (velum palatinum), a giUa co lu'ai ga khdu cai (uvula palatina) xuang Judi. Mei ben
khdu cai mem c6 hai ne'p chay xuan.g phia du'th goi la cung khdu cai hied (arcus palatoglossus)
phia trade va cung khdu cai Mu (arcus palatopharyngeus) a phia sau. Gina hai cung la ho hanh
nhan (fossa tonsillaris), trong co chila tuygn hanh nhan khdu cai (tonsilla palatina).
Khdu cai ram &rye cau tao bdi ben ngoai la lap niem mac, ben trong la can khdu cai, cac
ca, mach mau va than kinh (xem bai Hau). Khdu cai mem clang eo hong trong khi nu& va gap
pilau vao chdc nang phat am. Khdu cai ram gem 5 co : coy nang man khdu cal (m. levator veli
palatini), ca tang man khdu cai (m. tensor veli palatini), co lutri ga (m. uvulae), ca khdu cai luori
(m.palatoglossus) va ca khdu cai Mu (m. palatopharyngeus) (H.21.4).

2. CAC TUYEN NI1dC BOT

Tuyen nude bot g6m ba cap tuygn ldn : tuygn mang tai, tuyen dudi ham va tuyen dudi Midi.
Ngoai ra can c6 nhieu tuygn nho nam rai rac la cac tuyen mei, tuyen ma, tuyan ham, tuyen
khdu cai va tuyen luai.

2.1. TUYEN NtidC BOT MANG TAI (H.20.7). Tuye'n.nikic bot mang tai (glandula parotis)
la tuyen nude bot ldn nhat, c6 ba mat, ba ba va hai cdc.
2.1.1. Hinh the ngoai va lien quan.
2.1.1.1. Ccic mat :
—Mat ngoai (mat "Long) phi' bdi da, tam dudi da, ca barn da c6.
—Mat tradc : lien quan vdi nganh xtrang ham dudi, cc can va ca than budm trong ngan
cach vdi tuygn dddi ham bdi day chang than bu'dm ham.
—Mat sau : Lien quan vdi mat trade mom chum, bar trurdc ca ac don chum, bung sau car hai
than, ca tram m6ng, ang tai ngoai, phan nhi cila xdung thai dudng va nen mom tram. Phan
ditch cila mat nay tu'a vao do, ng mach va tinh mach canh trong va than kinh mat.
356
 2.1.1.2. Cdc ba :
- BU truck : CO 6ng tuyen mang tai (ductus parotideus) di ra. Phia tren eng tuyen c6 the
c6 tuyen mang tai phu (glandula parotis accessoria) (20% cdc truOng hop). Cdc nhanh cila day
than kinh mat c6 the ra tit btt nay.
- Bar sau : di doe theo tai ngoai, mom chum va 136 traffic co dc don chum.
- Bar trong : nam trong sau.

2.1.1.3. Hai cuc :

- Cue tren : c6 mot mom tuyen di ra phan sau &la h6 ham, phia sau 16i cat' Xitung ham
dudi va lien quan vdi 6ng tai ngoai, Ong mach thdi duong nong, than kinh tai thdi
- Coe dudi : nam giura ccr tic dim chum va goc ham, phia trong la tinh mach, Ong mach
canh trong Ara than kinh ha thiet.

2.1.2. Hinh the trong

Day than kinh mat va cac nhanh &la no di xuyen qua tuyen mang tai, phan chia tuyen ra
lam hai phan : phan 'long (pars superficialis) va phan sau (pars profunda). Giita hai phan là eo
tuyen nam gan 136 sau nhanh xu'ong ham du'di.

2.1.3. Ong tuyen mang tai (ductus parotideus) di ra tit 136 truck cua tuyen, qua mat trade
co can, u6n tong theo bar trade co nay xuyen qua kh6i mar ma, co mut va d6 ra mot 16 nh6 et ma,
d6i din vdi rang c6i tren that hai.

2.1.4. Mac tuyen mang tai (fascia parotidea).

Mac tuyen duoc ceu tao bdi la nong mac c6.
Cdc thanh phan di ben trong o tuyen mang tai la cdc hach bach huyet or Ming nhet, r6i
den cdc day than kinh tai lan di phia sau durdi ctia tuyen, than kinh mat di vao mat sau tuyen
phan nhanh va chui ra a be( trade tuyen, than kinh tai thai duong chui vao tuyen tit phia sau
khdp thai duang ham va ra khOi tuyen a cut tren. Tinh mach sau ham nam sau horn than kinh
va Ong mach canh ngoai nam sau nhet.

2.2. TUYEN NU'CiC BOT DWI HAM (glandula submandibularis) H.20.6).

2.2.1. Hinh the ngoai va lien quan.
Tuyen nude bot doh ham g6m c6 hai phan : phan 'long va mot mom nam sau a mat trong
co ham m6ng.
- Phan nong : nam trong tam gidc dudi ham (xem phan Tam gidc c6 trong bai Co va mac
dau mat c6), co ba mat : nong, sau, va ben.
* Met nong phu bai da, tem cloth da va co bdm da c6 va lien quan vdi tinh mach met, cdc
nhdnh c6 cua than kinh mat, cdc mach bach huyet.
* Met ben nam trong hOm dutdi ham ciia mat trong )(dung ham doh. D'Ong mach mat tao
mot ranh a mat nay va each tuyen bell day cheng tram ham.
357
 * Mat sau ap vao mat ngoai ca ham mong, co luting ca tram mong va bung sau ca hai
than. Gina mat sau va co ham racing la than kinh ham mong, Ong mach dudi cam. Ngoai ra
can lien quan vdi than kinh ha thiet, tinh mach luOi Ara dOng mach Mori.
— Mom sau hinh ltidi, phia truck co 6ng tuyen dudi ham, phia clued lien quan vdi than kinh
luOi Ira hach du'cli ham.
2.2.2. Ong tuygn diidi ham (ductus submandibularis) di ra tit mom sau, chui vao trong
va d6 ra mot 16 nam hai ben ham lath, not co cuc dudi (caruncula sublingualis).
2.2.3. Mac tuygn diidi ham do la Tiling mac c6 tao nen.
2.3. TUYEN MAC KIT DWI LiJC11 (glandula sublingualis) (H.20.8).
2.3.1. Hinh thg ngoai va lien quan.
Là tuyen nude bot nhO nhat nam hai ben san mieng, phia diidi lcidi. Tuyen co hinh bau
duc dacrc mo to nhu sau : Bd tren phi" bdi ne'p diidi (plica sublingualis), co nhiing 6ng nhO
cua tuyen d6 ra day. Bar dudi tiia vao co ham mong. Mat ngoai nam trong hOm dudi xu'ong
ham dudi. Mat trong tie-13 )(tic vdi co cam ming, co mong loon, than kinh Midi, Ong mach luVi
sau, 6ng tuyen diidi ham. Cuc truck On ding giiia. Chic sau lien quan vdi mom sau cua tuyen
duai ham.
2.3.2. Cac gng tigt caa tuygn chidi Wait (ductus sublinguales). CO 5 — 15 6ng tint nhO
(ductus sublinguales minores) d6 ra a ne'p dudi Ong ti6t, ldn (ductus sublingualis major) d6
ra a cue duai
2.3.3. Mac tuygn. Khong co mac rO rang.

3. RANG - LOI

3.1. LCiI (gingivae). Che tat ca cac 16 huyet rang cUa mil:mg ham tren va xuang ham
dudi, duac ca.0 tao bdi mo xo, pha bdi niem mac va lien tuc vdi niem mac tin dinh mieng a
phia ngoai va niem mac lihau cai, nen mieng d phia trong.
3.2. RANG (dentes) (H.20.2). La mot cau trot dac biet có nhiem vu cat, xe va nghien thdc
an khi nhai.

HuyOt rang
Rang c67
Rang tio'n col Rang ccla
Rang nanh
Than
Than rang

Chan Co rang
Lo dinh Chan rang
than rang
A. CAI TAO RANG B. VI TR% CAC RANG

Hinh 20.2. Rang va cau tao caa rang.

358
 3.2.1. CAI tao cila rang. M6i rang co mo lien kgt dac biet IA toy rang (pulpa dentis),
pha bdi ba lap mo canxi la nga rang (dentinum), men rang (enamelum) va chdt xitung rang
(cementum). Ben ngoai co thg co da rang do mu6i canxi caa nuac bot Bong lai.
3.2.2. Cac phan clia rang. M6i rang g6m co (H.20.2A) :
—Than rang (corona dentis) la phdn rang duct pha lap men rang. Than rang lam sang
(corona clinica) IA phAn than rang nh6 vao 6 miOng.
—Chan rang (radix dentis) la phan pha bai chat 'Wiring rang nam trong huyet rang.
—Co rang (collum dentis) la phan n.6i lien than va chan rang.
Trong mei rang có bu6ng thy rang (cavum dentis) gom hai phan la bueng than rang
(cavum coronale) va 6ng chan rang (canalis radicis dentis), 6ng nay ma ra bdi met hay nhieu 16
goi la 16 dinh chan rang (foramen apicis dentis). Than kinh, mach mau, mach bath huygt chui
vao bu6ng toy qua cac 18 nay.
Cac rang truck gem co rang ceia va rang nanh va cac rang sau gem có rang tien col va
rang c6i.
Vi cung rang cong nhu hinh chit C nen cac mat rang cluqc xac dinh nhii sau :
—Mat giaa (facies mesialis) la mat trong cua cac rang trade nhu'ng lai la mat truck cua cac
rang sau.
—Mat xa (facies distalis) IA mat ngoai cua cac rang trifdc nhung la mat sau cua cac rang sau.
Hai mat nay la mat tigp mic (facies contactus).
—Mat tien dinh (facies vestibularis) la mat d6i dien vai tien dinh mieng.
— Mat hr i (facies lingualis) la mat dell dien with lutcii.
—Mat khep (facies occlusalis) IA mat tigp xLic vdi rang cad ham doi dien khi can chat hai
ham rang lai, con goi la mat nhai (facies masticatorius).
3.2.3. Phan loci rang
3.2.3.1. Rang st?a (dentes decidui)
Thong thutng khong c6 rang moc san trong 6 ming khi sinh ra. Rang sita chi moc tit 6
thang Wei dgn 30 thang tu6i. Rang caa ham duai moc dem tien. CO tat ca 20 rang sita vigt theo
cong thac sau :

2 —1 2
—cora + nanh + — c6i
2 1 2

3.2.3.2. Rang vinh vin (dentes permanentes) :

Rang vinh vin bat (tau thay thg rang sita tit he 6 tu6i va hoan toan thay thg rang sita
khi 12 tu6i. CO tat ca 32 rang vinh vien vie-t theo ding thac nhu sau :
2 —1 2 „. 3
—cita + nanh + — tier]. col + cOi
2 1 2
359
 3.2.3.3. Dcic diem tang loaf rang :
—Rang cda (dentes incisivi) de cat thtIc an, CO mat ltfdi hinh tti dien, dinh cua ttI dien hdang
ve'phia chan rang 16i len ddgc goi la dai (cingulum). Mat 1d6i doi khi co gar doc a hai bar goi la rang
cda hinh xeng. Hai rang cda cua m6i ham dive phan biet la rang trong va rang ngoai.
—Rang nanh (dentes canini) dai, chi CO mat num (cuspis dentis), than rang that cao dung
de xe thtic an.
—Rang tien ceCi (dentes premolares) can goi la rang hai mum (bicuspis), dung de nghien
thdc an.
—Rang coi (dentes molares) than rang c6 ba num. Rang col tren co ba chan rang, rang ail
ddai co hai chan rang. Chan rang cal tren nam sat san xoang ham tren nen khi nhi6m trung
tily rang thdang gay nen viem xoang ham.
4. LU'OI
4.1. MO TA
Lath (lingula) la car quan c6 nhieu cc, duac bao phu bai niem mac 1d6i, nam a nen mieng
va a phia trudc hau, c6 nhiem vu quan trong trong viec nhai, nuot, not va nem. Ltlai co cac
phan sau day :
4.1.1. Mat luting hidi (dorsum linguae) (H.20.3). Phia sau co mat ranh hinh chic V ma dinh
chit' V quay ra phia sau goi la ranh tan cling (sulcus terminalis). Phia truck ranh IA than hrai
(corpus linguae) va phia sau ranh la re lad (radix linguae). Tren mat lung, & dinh ranh c6 16 tit
(foramen cecum linguae). Niem mac lung lutti lam cham, nhi6u nhti. Co 5 — 6 loci nhti (papillae
linguales) sau day : nhtl clang chi (papillae filiformes), nh6 clang non (papillae conicae), nhti clang
nam (papillae fungiformes), nh6 clang dai (papillae vallatue), nhti clang la (papillae foliatae).
Thung king nap thanh mon

NeP
nap thanh mon giCia
MP Judi nap thanh mon ben
Re hi&

tip, Lei tit

V

NhO dai
Than luei

Ranh giCia

Dinh Midi

Hinh 20.3 : Ladi (mqt lung).

360
 4.1.2. Mat &tell hidi. Lien quan vdi nen mieng. Niem mac a day ming troll va khong c6
gai. gifia c6 ham lu'ai (frenulum linguae), hai ben ham co cue dudi Wed, tai day co (sing ti6t
caa tuygn nude bit dual ham.
4.1.3. Re ltidi (radix linguae), Lad dinh vao mat tren nap thanh mon bai ba n6p, mot
n6p gifia va hai ne-p ben goi la n6p loan — nap thanh mon (plica glossoepiglottica, mediana et
lateralis). Gitia cac nefp co hai h6 con goi la thung lung nap thanh mon (vallecula epiglottica).
Khi an bi h6c, xuzing hay bi mac vao do. clued lap niem mac coa mat lung re lion sau ranh
chit V co nhieu nang bath huy6t (folliculi linguales) con goi la hanh nhan luori (tonsilla
lingualis).
4.2. CAU TAO. Gem CO khung cua ldai va cac ca.
4.2.1. Khung ciia lddi (11.20.4). GOm xdong mong va cac can. Cac can g6m CO can hiai va
vach

Can Nei

Vach

Hinh 20.4 : Khung

—Can ludi (aponeurosis linguae) nom theo mat phang thing ngang, cao 1,0 cm, phia dual
barn vao bar tren xdong ming, tit do di thong len tren va ran vao be day cua hied.
—Vach lu'ai (septum linguae) nom theo mat phang thing doc, hinh Hem dinh vao chinh
gala mat truck can kith. Vach loan ngan cach cac co luck lam hai nham phai va trai.
4.2.2. Cac cd cua lifdi (H.20.6). C6 15 co, gom hai loai :
4.2.2.1. Cdc ca a ngay trong lztai : Thu'Ong barn vao khung luck va tan h6t trong
ca : cac co doc loon tren va dudi (mm. longitudinalis linguae, superior et inferior), ca ngang luUi
(m. transversus linguae) va car thong lu'ai (m. verticalis linguae). Rieng co' doc luck tren la mot ca
le. Cac co khac deu la co than.
4.2.2.2. Cac ca ngoai lai (11.20.5). Di td cac be phan lan can d6n co co cam luth
(m. genioglossus), ca ming lu'ai (m.hyoglossus), co tram ldai (m.styloglossus) va ca sun lu'ai (m.
chondroglossus).
4.3. DONG MACH LU'OI (a.lingualis) (H.20.9).
Tach tit Ong mach canh ngoai a khoang 1,0 cm phia tren tong mach gidp tren, chay ra
truck vao khu tren ming. Lac dal.' nom ap vao co khit hau gifts, sau d6 nom giaa co nay va ca
ming ldai. Mu6n tim ding mach phai rach co mong loan trong tam gide gidi han bai : bung sau
cor hai than, be( sau co meng lifeci va xurcmg ming.
361
 Cc khau cai hau
Cd khau cal &di

Cd tram mong
Cc doc dual
Ca tram lu'di
CC cam lu'cii
Cd tram Mu
Cd cam mong
Co' khit Mu tren
Cc mong luai
Cc khit Mu gia'a
Hinh 20.5 : Cdc ca ngoai lai cad ldai

Cd doc tren Cc khau cal luai

Phan Mu luai
Co' tram lu'di
Co* khit hau tren
vach ItTdi
Cc doc Judi CC mong luai

Cc ham mOng

Cd cam luai Xu'o'ng mOng

Hinh 20.6 : Thie't do thing ngang qua lu'ai

Cc tram &di Co' mat

Than kinh thief. Mu
Kho7 ma ma
Cd khau cal luai Cc can
Hanh nhan khau cal Cd char) &lam trong

CC tram Mu —
Day chang tram ham
Ca khau cal Mu
DOng mach canh ngoai
Dung mach canh trong
Cd tram mong

DOng mach Tuyan mang tai

khau cai len
Cc nhi than
TTnh mach
canh trong Ca Cfc crOn chum

Hinh 20.7: Thiet dd ngang yang tuye'n mang tai

362
 Tuyan dudi Iddi

Lodi Co ham mong

Ong duei ham

Tuyan dilai ham

Co mong Iddi
Cd can

Co chan budm trong

Co tram lu'di
Day chang tram mong
Co tram hgu
Co tram mong

Ca nhi than

Co ac dOn chilm

Hinh 20.8: Thie't do ngang yang tuye'n du'ai ham

Than kinh Iddi

Cd tram mong
Ong dUdi ham
Co nhi than

Than kinh thiat hats D6ng mach ludi sau

Thin kinh ha thiOt DOng mach duel ludi

D6ng mach kidi

Hinh 20.9 : Lien quan caa d'Ong mach ya thdn kinh

DOng mach lucti cho hai nhAnh ben là nhanh tren mong (ramus suprahyoideus) va cdc
nhanh lung lath (rami dorsales linguae), va cho hai nhanh tan la Ong mach clutd lut3i (a.

363
sublingualis) cap mdu cho tuydn noac bot ham hicii va tan hdt, a cam va Ong mach
lixori sau (a. profunda linguae) chay ngohn ngoeo du'di them mac va tan hdt, a dinh cap mdu
cho phan di thing caa ltibri.

4.4. TINH MACH LU'C$I. G6m tinh mach lung lo5i (vv. dorsales linguae), tinh mach du'ai. Mori
(v. sublingualis), tinh mach lodi sau (v. profunda linguae).

4.5. THAN KINH LI.TOI (H.20.10).

- Hai phan ba trade cila c6 day than kinh Mai, la nhanh cila day than kinh ham dual,
thuOc day sinh ba lam nhiem vu cam gidc than thg, va thOng nhi la nhanh caa day than kinh
trung gian lam nhiem vu cam gidc vi giac.
- Met phdn ba sau cua hied la do nhanh lei ctia day thAn kinh thiet Mu, nhanh lu'Eri day than
kinh mat (c6 thg ca hoac khong) va nhanh thanh quan trong ctia day than kinh lang thang.
- Day ha thiet van dOng tat ca cdc car lurch.

Than kinh &di

O0
0 00 0
Than kinh thiOt hau

Than kinh lang thang

Hinh 20.10 : Sa do cdm gidc czia lu'ai

CAU 1161 TRAC NGHleM

Chon cau trd loci dung nhdt

235. Tuydn nude bot mang tai, có ong tidt d6 vac) :

a) Hdu (phdn mieng).
b)6 mieng chinh.
c) Tien dinh mieng a 16 d6i dien vai rang cika trail thit 2,
d) Tien dinh mieng d 16 d6i dien vai rang c6i trail un-( 2.
e) Tien dinh mieng a 16 MI then vai rang coi duth. thit 2.

364
236. Tuyen naac bit mang tai &lac chia lAm hai phan nOng va sau bai :
a) DM ham. d) Than kinh tai thdi duang.
b) DM thai during ming. e) Ong tuygn mang tai.
c) TK mat.
237. Tuyen daai ham :
a) Co 6ng tigt de van cuc d) a, b dung.
b) Co DM mat u6n quanh. e) a, b, c dung.
c) Nam trong h6 du'ai hAm caa xuang hAm
238. H6 hanh nhan IA met h6 nam giita hai neP cua khau cai mem. Nep phia truck goi là :
a) Ngp khau d) Cung khau cai - hau.
b) Ne-p khau cai - hat'. e) Tat ca deu sai. (Xem them bai 21)
c) Cung khau cai -
239. Chon can thing.
a) Lgi du'ac cau tao chu yeu bai ca, pha ben tren la lap niem mac.
b) Than rang là phan rang nam trong huyet rang.
c) Cong thdc cua be rang sa'a IA :
2 1 —2
— cua + nanh + co
2 1 2
d) Rang c6i tren c6 hai than, rang col dual c6 ba than.
e) Mat khep caa rang là mat tiep xuc dm 2 rang Id can tren ding met hAm.
Dung hinh ye va bang tra loci chidi day cho cac can 240 dgn 244.
a) Vach
b) Car ming Mari.
c) Ca doc piaci tren.
d) Ca tram
e) Co khau cai

Thie't clo thing ngang qua ludi.

240. Chi tie't (1) la :

241. Chi tigt (2) IA :
242. Chi tigt (3) là :
243. Chi tie't (4) là :
244. Chi tiel (5) là :

365
 21 HAU
mvc TIED BA! GIANG

A. MUC TIEU L'S? THUYET

1.Phan biOt giai han cua hail Ira d6i ehigu hau len cot s6ng c6.
2. MO to duac hinh the trong va lien quan cua hau mui, hau mieng va hau thanh quan.
3. MO to &lac vi tri ciia yang bath huyet quanh hdu.
4. ice ten cac lap cau tao va cac ca cua hdu.
5. MO to thiac vi tri va lien quan ctia tuygn hanh nhan khdu cai.
6. Ve thigt d6 dung doc qua hau.

B. MUC TIEU THTIC TAP

1. Xac dinh dale trail ma hinh, deli ban dung doc clia ddu mat c6 vi tri, gieri han va hinh
the trong cila hau mui, hau miOng va hat' thanh quan.
2. Chi trail mo hinh va hinh ye cac ca cue. hdu.
3. Xem tuydn hanh nhan khdu cai a ngiitii ha mi'eng.

1. DAI CthJNG
I-Mu (pharynx) la nga b.( ctia dating ho hap va diking tieu hda (H.21.1). Hau tao bed mot
6ng xa ca, di tit 'An so tai boy duai sun nhAn (ngang d6t s6ng c6 C6). CI day hau not tip
vai thlic quan (H.21.2).
Hau dai khoang 12cm, det tii truck ra sau, rOng nhat a duai an so (khoang 5,0cm dotting
kinh) va hep nhat a chi) not vai thiic quan (khoang 2,5cm).
2. CAU TAO CUA HAU
Tit ngoai vao trong, thanh hau duct tao bai ba lap : lap ca hau, tam clued niem mac, lap
niem mac.
2.1. LOP CO HAU (tunica muscularis pharyngis).
Co nam cap ca van, g6m :

366
 VOi tai
VOi tai - Cd than budm ngoai
Cid nang man hau Cd pang man hau
L6 hau vOi tai
Cd khit hau tren
Cd hau man hau

Cd khiu hau

Cd hau - man hau

Cd hau - man' hau (bd vOi tai)
Being Idn )(acing m6ng

L6 tren thanh quan

Bd sau sun giap

Anh XVIII : Cox cu did mang hau vet hdu.

367
 2.1.1. Ba cap cd khit hAu tao thanh ldp cci \Tong ben ngoai (H.21.3).
—Car khit hau tren (m.constrictor pharyngis superior).
— Car khit hau giira (m. constrictor pharyngis medius).
—Cu khit hau dtidi (m. constrictor pharyngis inferior).
0 mu!

Phan mill
— Kh6ng khi
—.:......;
,.........._•.1
Phan ming
---------• : ----4s-- Thtic an
•'. • ...''.-. • ,
0 ming

Phan •
thanh gain •
• Thanh quan
••

Thvc quan Khi quan

..• •
V
Hinh21.1 : Sa do czia &In

Phan mill

Cung khdu
cal IV&

Phan ming Cung khgu

{ cal hat.,

Phan
thanh quan

Thanh quan

Th,/c quan

Hinh 21.2: Cdc phdn cda hdu

368
 Ba cor khit Mu de ha a mat truoc, ndi c6 miii, mieng, thanh quan da'n vao Mu. Cdc cd nay
deu c6 hinh quat gi6ng nhu can quat. M6i cd barn vao 'Wang ham &Ali, 'arcing mong hodc cac
sun thanh quan. Ve phia sau, m6i cd tem Ong ra va not vai cc ben d6i dien a vach giaa hau
(raphe pharyngis). day, cac cd ch6ng len nhau mot phan : cd khit hau dddi ch6ng len ca khit
Mu giita, cd khit hau giaa ch6ng len co khit Mu tren.
Cac bti tren va lad dudi cac cd deu lOm. Rieng ch6 lom gala bd tren ccc khit hau tren va
nen so &Plc the kin bai mac Mu nen (fascia pharyngobasilaris).

Mom Chan bu'dm

Mom tram

Cd tram hau Day &sang

Chan Warn ham
Cd khit hau tren

Cd khit hau gii7a

Xudng ham dUdi

Miring mong

San giap
Ca khit hau duel

Hinh 21.3: Cdc co. cila hdu (nhin ben)

369
 —Ca 'chit Mu tren barn vao mac dm mom chan Worn, tao thanh phdn chan Warn hdu
(pars pterygopharyngea), vao vach gitia chan buff= ham (raphe pterygomandibularis) tao thanh
phan ma Mu (pars buccopharyngea), vao &rang ham ming cUa mixing ham dtrai, tao thanh
phdn ham Mu (pars mylopharyngea) va vao phan ben cac ca Mori, tao thanh phdn lutti hdu
(pars glossopharyngea).
— Ca khit hau giura bam vao suing rthO xuang ming tao thanh sun Mu (pars
chondropharyngea), vao sting lan xuang 'ming tao thanh phdn sung hdu (pars ceratopharyngea).
— Ca khit hau dtrai barn vao thing cheo sun giap tao thanh phdn giap hdu (pars
thyropharyngea), vao sun nhd.n tao thanh phdn nhAn Mu (pars cricopharyngea).

Val tai

Co ang
man Mu
Co' tram Mu
Ca nang
man Mu
Cci yen Mu
Co'hiOiga
Co khit Mu tren

Hanh nhan
khdu cal
Co khdu cai hau
Eo hong —
Co' khit hau giCia

Syn phau
Co khit Mu dual

Syn nhan

Hinh 21.4 : Ccic ca hdu vet man hdu (nhin sau)

Co nhieu cdu true di qua cac khe gicia cac ca khit hdu (H.21.9) :
* Thdn kinh qudt nguac thanh quan va cling mach thanh quan dual, di vao Mu qua khe
gitla ca khit hdu dual va thyc quan.
370
 * Nhanh trong than kinh thanh quan tren va mach mdu giap tren qua khe gifia cct khit
hau Judi va ca khit hau
* Ca tram hau va than kinh thiet hau, qua khe gida ca khit hau gifla va ca khit hau tren.
* Vbi tai, car nang man hau, Ong mach khdu tai len di qua khe giira ca khit hau tren va nen so.
2.1.2. Hai cap cd tao thanh ldp cd doe ben trong (H.21.4).
—Ca tram hau (m. stylopharyngeus) : tit mom tram den thanh ham giita cc; khit hau tren
va cct khit hau Oda..
—Ca vOi hau (m. salpingopharyngeus) : tit voi tai dgn thanh
Ben ngoai ca, thanh hau &lac bao boc bai mac ma hau (fascia buccopharyngea).
2.2. TAM DWI NIEM MAC (tela submucosa).
thanh sau va thanh ngoai caa hau, lap mo to bao gift lap niem mac va lap ca ham bit
hoa thanh mac trong hau. Lap nay dai nha.'t va chdc nhdt a hong (h6 hanh nhan).
2.3. LdP NIEM MAC (tunica mucosa).
Cl trong tong, có nhieu tuygn hau (gl. pharyngea). Lop nay se &Plc mo to ky a phan hinh
the trong.

3. HINH THE THONG GOA HAU

(10040110vA

vOi tai
Cd nang man Mu

Cd tang man Mu
Co' khit hau tren

Cd khit Mu tren

Co khdu cal Mu

Hinh 21.5: Thie't cti3 clang ngang qua heiu

371
 Nhu to bigt, cdc 16 dO van thanh trudc hau din clan 6 mui, 6 miang Ira 6 thanh quan. Do
do hau duc chia lam ba phan : phan mui, phan miang va phan thanh quan (H.21.2).

3.1. PHAN MTh (pars nasalis).

Phan mai can goi 1a ti hau nam tren khan cdi mem va sau 6 mui. Phia trudc 1a thAnh ben
hai 16 mai sau, khoang 1,0cm sau xodn mai &Jai la. 16 hau cua voi tai (ostium pharyngeum
tubae auditivae) (H.21.8) hlnh tam gide, thong vdi ham nhi cho nen nhigin trang phan mai co
the lan clan hem nhi. Bar sau 16 nay 16i len, tao thAnh voi (torus tubarius) do sun voi tai dd.y
va.o. Bo' cloth ding 16i, do car nang man khdu cdi dOi len, tao thAnh ca nang (torus levatorius).
Bar trudc co nap voi khdu cdi (plica salpingopalatina). Quanh 16 nay, nhat là a tre con, CO nhie'u
mo bach huyet, tao thAnh hanh nhan voi (tonsilla tubaria). Khi cdc mo nay bi viem, co thd lAm
bit 16 hau voi tai, gay rofi loan thinh gidc. Phia sau du'ai caa.16 hau voi tai 1a nap voi hau
(plica
salpingopharyngea) do ca ding ten tao nen. Phia sau 16 hau Arai tai IA mot khe doc goi là ngd.ch
hau (recessus pharyngeus).
Thetnh tren : là vom hat.' (fornix pharyngis), nam ben cluai than xu'o'ng budm va phan nen
xuang chdm (H.21.2). 0 day co nhiL mo bach huyet keo dal clan thanh sau, goi là hanh nhan
hau (tonsilla pharyngea), khi phi dai co thd lAm ngat tha.
Thank sau : 1a phan niem mac trai tii gicia phan nen xu'crng chdm clan cung trudc d6t clOi.

3.2. PHAN MIENG (pars oralis).

Phan miang con goi 1a khdu hau, nam clued khdu cdi mem (palatum molle), sau miang va
1/3 sau lu'ai.
Thcinh tritdc thong vdi 6 miang bai eo hong (H.21.4). Eo hong
(isthmus faucium) gidi han
ben tren.là lueri ga khdu cdi (uvula palatina) va bar to do cila khdu cdi main, ben ngoai 1a cung
khdu cdi ludi (circus palatoglossus) va tuyan hanh nhan khdu cal, ben dual IA lung ludi a yang
ranh tan ding. Thung lung nap thanh mon (vallecula epiglottica) là mOt, lOm gilia
nap thanh
mon va re luori, nam hai ben nap lath nap giaa (plica glossoepiglottica mediana) va gidi han
ben ngoai bai nap luai nap ben (plica glossoepiglottica lateralis), a phia trudc IA hanh nhan
luari (tonsilla lingualis).
Thanh sau : IA phan niem mac trai tur d6t song c6 C2 den d6t song c6
C4.
Thcinh ben : tit khdu cai mem m6i ben co hai nap niem mac. Phia trudc lA cung khda luoi
(arcus palatoglossus) do co' ding ten tao nen, di xu6ng ch6 n6i 2/3 trudc luori va 1/3 sau
Day 1a gidi han phan chia miang ye. hat'. Phia sau IA cung khdu cdi hau (arcus
palatopharyngeus) di xu6ng thAnh ben. Hai cung nay gidi han mot khoang tam gide chLia tuyen
hanh nhan khdu cai (H.21.8).
Hanh nhan Ithdu cdi (tonsilla palatina) là mot to chiic bach huyet hinh bau duc, nam
trong mot h6 cila hong goi la h6 hanh nhan (fossa tonsillaris). Hanh nhan khdu cdi co kith
thu'ac khoang 20,0nun chieu dAi, 15,0mm chieu rOng, 12,0mm be day, Ong khoang 1,5gam. Co
hai cuc tren va clued, hai bar trudc va sau, hai mat trong vA. ngoai. Mat trong phu bai niem mac,
va c6 10-30 hOm hanh nhan (fossulae tonsillares), day m6i horn co nhieu h6c hanh nhan
(cryptae
372
 Niem mac

Day chang chan

badm ham
Mac ma hau
Hank nhan
kha'u cai
Co tram Nei
Ca Mau cal hat,

Co tram hau

Khoang sau hau

La Micoc song
mac co

Hink 21.6: Thie't d6 ngang qua hau

L6 mOi sau

Lodi ga
Hanh nhan
khau cai

Nap thanh mon

Ngach hinh le

Hinh 21.7: Thank trade oda Mu (nhin sau)

373
 Xoan mOi duel

Ktau cal mem

Cc kha'u cal hi

Hanh nhan
khgu cal

Nep luei nap

Syn giap

Hinh 21.8 : Thanh ben cda hdu

tonsillares). Mat ngoai dinh vao thanh ben Ilan bdi met bao xci lien tuc vdi mac nen hau va
tiap xdc vdi co khit hau tren (H.21.6). Hanh nhan khdu cai dude cung cap mau chU yau tit Ong
mach mat. Ngoai ra, hanh nhan khdu cai con nhan mau cua cac Ong mach hail len, khdu cai
xuting,
Toan be eo hong, man khdu cai mem vdi 2 cung va tuygn hanh nhan khdu cai tao nen
hong (fauces).
Hanh nhan khdu cai ding vai hanh nhan luoi, hanh nhan voi va hanh nhan hau tao
thanh yang bath huye-t quanh hong (hay bi sung tay khi viem hong).
3.3. PHAN THANH QUAN (pars laryngea).
Phan thanh quern, con goi la thanh hau ar phia sau phan tren thanh quern, trai tit )(dung

374
mOng d6n sun nhan. Phan thanh quail Ong a tren va hep a dudi. Thanh sau lien tuc vdi thanh
sau phan mieng, keo dai tii dot song c6 C5 Mil dot song c6 C6.
Thanh trudc lien he vdi thanh gida la nap thanh men, 16 thanh quan va thanh
sau thanh quan. Ben ngoai thanh quan la ngach hinh le va sun giap. Ngach hinh le (recessus
pyriformis) là met ranh dai nam ben ngoai 16 thanh quail (H.21.7). Gidi han ben trong la n6p
phe- u nap thanh mon, sun phe'u va sun nhan. Gidi han ben ngoai la mang giap mong va sun
giap. Trong ngach hinh le co cac nep than kinh thanh quan (plica nervi laryngei). Di vat
thu'dng ket ngach hinh le.
Thanh ben la phan niem mac du'dc nang dor bed m..tung mong va mat trong caa sun giap.

DOng mach canh

trong

DOng mach Mu
len
11, Day than kinh ph('
DOng much chain 011111 Dam roi hau

Day than kinh thiet hau Day than kinh

lang thang
Eking mach giap trot?
DOng mach canh chung

riff
NNW Tinh mach canh trong

Than kinh thanh quart du'di

Dung mach giap du'ai

Hinh 21.9 : Thanh sau czia Mu (nhin sau)

4. LIEN QUAN CUA HAU

4.1. PHIA SAU. Hau lien quan vdi la tru'dc song mac c6, car dai dau va sau clot song c6 dau
tien (H.21.3).
4.2. PHIA BEN. Lien he khac nhau thy theo tiing phan caa hau. CI phan mui va phan

375
mieng la ea chan bdam trong, mom tram va cac ca tram Mu, tram luai (H.21.4). DOng mach
Mu len, cac nhanh khdu cai len va Ong mach mat tip xuc vdi thanh ben. Than kinh thiet
hau na'm tkia len ca tram Mu. Than giao cam va than kinh lang thang di cOng vdi &Ong mach
canh trong. xa han là than kinh ha thiet va than kinh phy.phanO thanh quan, phia tren
thanh ben lien he vdi bao canh va cac thanh phan dm no; phia dudi, lien he vdi Binh ctia m6i
thily tuyeia giap. Doan nay lien he mat thigt vdi dOng mach luai, Ong mach giap tren va
nhanh ngoai cila than kinh thanh quan tren (H.21.9).
4.3. PHfA TRIfdC : nhu da mo ta, Mu ma vao 6 mai, 6 mieng va thanh
Ngoai ra, hau con lien quan vdi cac khoang mac quan trong (H.15.14).
—Khoang sau hciu : Trong khi nu6t, hau va thifc quan phai &lac chuygn dOng tki do. Cho
nen, a gida la track sting mac c6 va mac ma Mu (phan boc phia ben va phia sau Mu), la met
lap mo to bao long leo goi la khoang sau hau (H.21.6). Khoang nay clang kin ben tren bad nen
so, hai ben bdi bao canh, phia dtkii and vao trung that tren. Do do, nhi'em trung khoang nay co
thg lan xueing trung that tren.
—Khoang ben hem : la mot khoang chda ma va cac nhanh than kinh va mach mau ham tren
(H.21.9). Khoang nay dive gidi han ben tren la nen so, ben duai ngang vdi xu'ong !wing, ben trong
la thanh ben Mu, phia sau ngoai IA tuygn mang tai, phia tniac ngoai la ca chan Wain trong va
nganh ham, phia sau 1a mom tram va cac ca barn vao mom nay (H.21.4). Khoang nay có thg nhiem
trung khi viem hanh nhan khdu cai hoac gay to than kinh rang clued (H.21.6).

5. MACH MAU VA THAN KINH CUA HAU

DOng mach cap huygt cho hau chi' yeu tir dOng mach Mu len (mOt nhanh cua Ong mach
canh ngoai), &Ong mach khdu cai len (a. palatina ascendens) cue. &Ong mach mat, va nhanh
buttm khdu cua dOng mach ham.
Cac tinh mach Mu (vv. pharyngeae) tao thanh dam roi tinh mach Mu (plexus pharyngeus)
nhm giiia cac ca khit Mu va mac ma Mu, thong n6i vdi dam r6i tinh mach chan btram a tren,
vdi tinh mach canh trong a
Than kinh cila Mu, oua ca va niem mac, chii yeu phat sinh tit than kinh lang thang, than
kinh thiet hau va than giao cam, qua dam rol than kinh Mu (plexus pharyngeus).

CAU HOI TRAC NGHIE, M

Chon cau tra lcli clang nhat

245. Ca nao sau day KHONG thuOc vg cac ca ciia Mu :

a) Ca khit hau tren, giaa va dttai.
b) Ca voi Mu.
c) Ca tram Mu.
d) Ca nang man khdu cai.
e) Tat ca deu sai.

376
 Sun rig!)
nap

Mang giap mong Mang mong nap

Co giap mong
Sun chern
Sun sung
Khoang mong giap nap
Nep ti4n dinh
Ca ph& ngang va cheo
Thanh thgt
Sun giap
Nep thanh am

Manh sun nlign

Anh XIX : Thie't do clang doc thanh guan.

377
 Minh nhan giap
Sun nhan

Tinh mach canh trong Tinh mach canh trong

Tuye'n giap
Eo tuyan giap
Than kinh lang thang

Than kinh lang thang

Ddng mach canh chung phai
Ddng mach canh chung trai
Than tinh mach canh tay
dau phai Tinh mach giap duel
Ddng mach tay dau trai
Than tinh mach tay
dau trai
Ding mach duel
chin trai

Cung clang mach chii

Tinh mach chi) tren
Pha quan chinh trai

Tinh mach clan

ThVc quan

Anh XX : Thank qudn, tuye'n_gicip, khi quein.

378
246. Ngach hinh le nam or :
a) Ni
a khoang sau hau do vao trung that.
b) Tien dinh thanh quan.
c) Gifta sun giap, mang giap mong va sun pligu, sun nhan, nap plagu nap thanh mon.
d) O dual thanh mon.
e) Khe tien dinh.
247. Tuyen hanh nhan Mu :
a) Nam thanh tren cua phan mai Mu. d) a va b dung.
b) Nam d Om Mu. e) a, b, c dung.
c) Nam ngdch Mu.
248. Tuyen hanh nhan khdu cai :
a) Nam rai rac dudi manh ngang xuong khdu cai. d) Nam canh voi nhi.
b) Nam ngay sau eo hong trong h6 hanh nhan. e) Tat ca dgu sai.
c) Nam trade eo hong. (Xem them bdi 20)
249. Eo hong chinh la :
a) Ranh gidi girth 6 mieng va phan mieng &la Mu.
b) Dirge gidi han bdi cung khdu cdi
c) Dituc gidi han bai cung khdu cdi Mu.
d) Nga tur cUa diking ho hap va dudng tieu hda.
e) a va b (Rung.
250. Cau nao sau day SAI :
a) Hau lien quan phia trade vdi 6 mai, 6 mieng va thanh quan.
b) Phia dudi Mu thong vdi thuc quan.
c) Yong bath huyet quanh hau Om tuyan hanh nhan Mu, tuyan hanh nhan voi, tuyan
hanh nhan khdu cdi, tuyan hanh nhan
d) Tuyan hanh nhan khdu cdi nam gilla cung khdu cal ludi va cung khdu cdi Mu.
e) Tuyan hanh nhan nam truck cdc nhil dai cua luai.
251. Thanh phan nao sau day di qua khe gala cu khit Mu dual va cu lchit hau gala :
a) Nhanh trong than kinh thanh quan tren.
b) DOng mach giap
c) DOng mach thanh quan durdi.
d) a va b dung.
e) a, b, c dung.

379
 22 THANH QUAN

MUC TIEU BAI GIANG

A. MUC TIEU LY THUYET

1.MO to duz.fc hinh the ngoai va trong cua thanh
2. MO to cau tao (cac sun, day chang, cac co, lap niem mac) ctia thanh quan.
3. Ve so d6 giai thich sit host dOng cac co thanh quan trong Ong tac cang chang day
thanh am, ma va khep thanh mon.
4. MO to doge mach mau, than kinh chi ph6i thanh quan.
5. Giai thich co chg phat am, ho, hat hoi, ndc, cutti.
6. Ve hinh soi thanh quan.

B. MUC TIEU THI/C TAP

1. Chi tren mo hinh vi tri, hinh the, cau tao cua thanh
2. Chi tren mo hinh cac co thanh quan.
3. CM tren xac va mo hinh mach va than kinh chi ph6i thanh

1. DAI MING
Thanh quan (larynx) la mot co quan hinh 6ng n6i hau (pharynx) vdi khi quan (trachea), c6
hai- nhiem vu la phat am va dan khi, trong do nhiem vu phat am la chti ye-u. Thanh quan cau
tao bai nhang manh sun khdp vdi nhau, gift chat bang mang va cac day chang, trong d6 c6 cac
day thanh am rung chuyen khi 1u6ng khong khi di qua tao nen am thanh khac nhau.
Ben trong lot bai them mac lien tuc vdi niem mac hail va khi quan tao nen mot s6 xoang
de giup trong viec tong Inking am thanh. Thanh quail nam dai trung binh 5cm, a nit thi ngdn
va nha hon do do a dan 'Ong thanh quan day 16i len ngay di.rdi da c6. Thanh quan a phia trade
cot song, keo dai tit d6t song co C2 den Cs.

380
2. CAU TAO
Thanh quan dvac cau tao bang cdc sun, day chang, cdc ca va lap niem mac.
2.1. CAC SUN (11.22.4). Cdc sun chinh gom có sun gidp (cartilago thyroidea), sun nhan
(cartilago cricoidea), sun ph6u (cartilago arytenoidea), sun nap thanh mon (cartilago epiglottis),
sun sang (cartilago corniculata). Ngodi ra con có cdc sun phv nhv sun them (cartilago
cuneiformis), sun thew (cartilago triticea).

Sing trot?

Khuygt giap tren

Manh giap

Dueng cheo
SCIng du6i

Ldi thanh qua'n

Khuygt giap duel
A. MAT TRLiorC

CO giap tren

Dudng cheo

CO giap dddi

B. MAT BEN

Hinh 22.1 : Sun gidp

381
 Manh syn nhgn

Cung syn nhgn

A. MAT TRUdC

Mat khdp phgu Mgnh syn nhgn

Mat khdp giap

Mao git7a sau

B. MAT SAU

Manh syn nhgn

Mat khdp giap

Cung sun nhgn

C. MAT BEN

Hinh 22.2: Sun nhcin

2.1.1. Sun giap (cartilago thyroidea) (H.22.1) là sun dun lan nh*dt trong cdc sun cua thanh
quern, nam tren dot ng phia dual xacing m6ng (os hyoideum), phia tren sun nhan va phia
truck sun nap. G6m c6 hai manh : manh phdi (lamina dextra) va manh trai (lamina sinistra)
hinh W gidc not vai nhau tren duttng gifta tao nen mot g6c ma ra sau. G6c nay khodng 90° a
nam tdo nen 16i thanh quern (prominentia laryngea), va 120° a

— Mcit ngodi : a phia tren m6i manh co cu gidp teen (tuberculum thyroidea superius), phia
duai co cu gidp dudi (tuberculum thyroidea inferius), doting not lien hai cu gidp la duttng cheo
(linea obliqua) di tit tren xue-ng du'ai, tit sau ra truck chia mat ngoai lam hai yang.

382
 - Mat trong: nhan, a giaa c6 g6c cda sun giap.
- Ba tren: 16i, a giaa c6 khuy6t giap tren (incisura thyroidea superior).
- Ba dual: nam ngang, gan duang giaa c6 cu giap dad, a hai ben duang giaa c6 khuyet
giap dual (incisura thyroidea inferior).
- Ba trithc: nai hai manh not nhau co 16i thanh guar' sa duck duai da c6.
- Ba saw day,, co sang tren (cornu superius) va sang cluai (cornu inferius). Sang tren'noi
vdi dau sang lan xuang ming, sang dual tong vao trong khdp vdi sun nhan (H.22.1).
2.1.2. Sun nhan (cartilago cricoidea) (H.22.2) la sun don c6 hinh dang gi6ng chi6c nhan,
nam ngay duai sun giap, phia tren yang sun 1 cila khi quan. Sun nhan g6m c6 hai 18: 16 tren
cheo xu6ng dath va ra truac, 16 dudi nam ngang. Sun nhan g6m c6 cdc phan sau:
- Manh sun nhan (lamina cartilaginis cricoideae): a phia sau co mat khdp ph6u (facies
articularis arytenoidea) hinh bau due a bat tren va mat khdp giap (facies articularis thyroidea)
a ch8 n6i giaa manh va cung sun nhan.
- Cung sun nhan (arcus cartilaginis cricoideae): nam phia tradc manh nhan.
Mat phang di ngang qua 18 duai sun nhan lien quan vdi tate phan sau:
- D6t song c6 C6.

- Ch8 n6i giaa hau va thyc quan, la mot cho hep nen di vat có the ket lai d day gay kilo that.
- Ch6 n6i giaa thanh quan va khi quan.
- Ch8 bat die() cua ca vai ming qua thing mach canh chung, hach giao cam c6 giaa.
2.1.3. Cate sun ph4u (cartilago arytenoidea) (H.22.3) g6m hai sun khdp vdi bar tren manh
sun nhan. Sun c6 hinh thap tam giac dinh huang len tren, day a clued khdp vai sun nhan.
- Dinh (apex cartilaginis arytenoideae) n6i vai sun sang.
- Day (basis cartilaginis arytenoideae) hinh tarn gide c6 goc ngoai la mom ca (processus
muscularis), goc truac la mom thanh am (processus vocalis) nori gan dm day chang thanh am
(lig. vocale).
- Mat truac ngoai (facies anterolateralis) lan nha't, co mao cung (crista arcuata) nam
ngang chia mat nay lam hai lOm: tren là lom tarn gide (fovea triangularis) chaa tuygn nhay va
duai la lOm tram (fovea oblongata) c6 ca thanh am gan vao.
- Mat trong (facies medialis) nhO, lien quan vdi thank mon.
- Mat sau (facies posterior) CO ca ph6u ngang va ph6u die° barn.
2.1.4. Sun nap thanh mon (acrtilago epiglottis) (H.22.4)
La mot sun dun hinh chi6c la cay nam tren duang giaa phia sau sun giap. Cuing nap
(petiolus epiglottidis) nam a truac dried, gan vao mat trong sun giap, tren duang giaa.
- Wit trade: xoay v6 phia day lain, nam phia sau day chang giap ming va each mang
nay bang mot kh6i

383
 Syn sting

Lani tam giac

Mat try dc ngaji

Lam tram Mom thanh am

Mom ca
A. MAT TRLIOC NGOAI

M#t truec ngoai

Mom thanh am

Mit trong

Mom ca
M.4t sau
B. THIET DO NGANG

Mom thanh am

Mat khdp nhgn

Syn sting

C. MAT DUOI

Hinh 22.3: Sun pligu

— Aka sau : phia duth 14 len thanh cu nap (tuberculum epiglotticum) Ira tren mat co nhieu
18 (H.22.6).
2.1.5. Cac sun sung (cartilago corniculata) cb ddy c6 Binh vao sun ph81.1.
2.1.6. Cac sun diem (cartilago cuneiformis) bat thadng, nam trong n6p ph8u nap (plica
aryepiglottica).

2.1.7. Sun thew (cartilago triticea) nam a 1D6 sau ngoai ctia mang gidp - mOng (H.22.6 va
H.22.11).

384
 Syn nap thanh mon

SCIng tren cua sun giap Cu6ng nap

Sun chem
Manh giap

Syn sling

Sun phe'u
Sting dtidi
cOa sun giap
Mao giU'a
cua sun nhdn
Syn ntidn
Hinh 22.4 : Cdc sun thanh quan (nhin sau)

Xu'ong ham duel Co tram mong

Co ham mong Co tram hau

Co mong &di Co nhi than

Co khit hay giCta

Xiang mong

Co giap mong Mang giap mong

• 11

Co khit hau duOi Syn giap

14
1

Mang nha-n Oar)

Co nhdn giap

Syn nhdn
Khi quan
Hinh 22.5 : Cdc co clia thanh qucin (mat tritdc)

385
 Mang giap m6ng

DOng mach Than kinh thanh wan tran

giap tren
Sun that
D'Ong mach Nhanh trong
thanh quan tren
CO nap

Day chang giap nap Ca pheu nap

Day chang sang hau

CCIpheu ngang
co pheu char)

Co' nhan pheu sau

Co nhan giap

Dung mach
Than kinh thanh guar? duel
thanh quan du'di

Hinh 22.6A : Mcit sau thanh qudn

2.2. CAC KHOP, MANG VA DAY CHANG

2.2.1. Cac kheip chia lam hai loai
- Khcip ngoai: Ithap giva cac sun thanh quan va cac thanh phan gall do nha xacfng mong,
sun khi quan.
- Khop nOi: not giaa cac sun cua thanh quan vdt nhau. GQm có:
+ Khdp nhan giap (articulatio cricothyroidea): gia sang dual sun giap va hai mat khap
giap &la sun nhan. Khdp phang hinh bat( duc, co ca Ong twat va hic lac quanh truc ngang
qua hai khap.
+ Khdp nhan pheu (articulatio cricoarytenoidea): khap gia hai mat khdp pheu cda sun nhan
va day sun phQu, quan trong vi tham gia vao viec Ong ma thanh mon. Co cac cif Ong sau:
* Xoay quanh truc thang
• Tract ra ngoai xueing &raj hoac len tren vao trong.
Khdp phQu sang la loai khap bat dOng, c6 dinh day sun sang vao sun pheu.
2.2.2. Cac mang xd chun thanh quan (membrana fibroelastica laryngis)
- Mang WI' gide (membrana quadrangularis) (H.22.4) tang tit nep pheu nap d phia tren
Ben ne.p lien dinh (plica vestibularis) a phia duai. Boy tren: ne'p phQu nap. Ba nam ngang
la day chang tin dinh (//g. vestibulare). Ba trade: mang co dinh vao gac giap va hai canh cUa
sun nap con ba sau thi mang ga'n vao sun sang va sun pheu.

386
 - Non dan h6i (conus elasticus) con goi la mang nhan thanh am, cang tit ndp thanh am
(plica vocalis) ddn 136 tren sun nhan. Phan tru'ac non rat chac tao nen day chang nhan giap
(lig. cricothyroideum). B6 tit do 6 tren tao nen day chang thanh am vocale) not tit gOc sun
giap den mom thanh am cila sun phgu.

Day chang thanh am

Syn pheu

Non dan hoi

Day chang
nhin giap

Hinh 22.6B. Non dan h6i

2.2.3. Cac day chang (H.22.6)

- Day chang giap nap (ligamentum thyroepiglotticum) la day .chang not W cudng sun nap
ddn mat trong sun giap.
- Mang giap mOngpnembrana thyrohyoidea) cang tit b6 tren sun giap ddn sting lan va
136 tren xuting mong. C5 gifta, mang day len tao nen day chang giap mong giita (lig.
thyrohyoideum medianum) va c1 hai ben la day chang giap mong ben (lig. thyrohyoideum
laterale) có ch(fa sun thoc (cartilago triticea) (H.22.5).
- Day chang mong nap (lig. hyoepiglotticum) tit b6 tren va sting loon )(acing ming ddri
mat tratc sun nap.
- Day chang lttcli nap U.( re loth ddn skin nap tao nen ndp lirdi nap Oita.
- Day chang nhan khi quan (lig. cricotracheale) tit b6 duz3i sun nhan den b6 tren yang
sun khi quan 1 (H.22.8 Ira H.22.11).
- Day chang sung hau tit sun sung di v6 phia dad va van dtiting gida, n6i lien \Teti
niem mac hau.
387
 —Ddy chang nhan pheu sau (lig. cricoarytenoideum posterius) gan manh sun nhan vao
mom co son pheu.
2.3. CAC CO THANH QUAN (H.22.5,6,7,8,9) chia lam hai nh6m 16n.
—Nham car ngoai lai : tii cac phan chung quanh nhir nen so, Wang mang, xucing tic va hau
defn barn mOt, dau vao thanh quern, do là cac ca : vai mong, aie mang, ac giap, giap 'ming va mot
s6 ca teen mang la co tram Mu, ca khau Mu, ca khit hau gitia va
— Nhom car nOi. tai : barn ca hai dam vao thanh quern, gem co cac cc! :

Syn nh5n
Day chang thanh am
Co nh5n giap

Ca giap ph5u Son giap

Co nh5n ph5u ben

Son ph&
Ca ph5u ngang

Co' nign ph5u sau

Thyc quern

Hinh 22.7: Sa do cac ca cad thanh quern

2.3.1. Cd phgu nap (m.aryepiglotticus).
Nguyen uy : la b6 ca nhO bat thuang di tit co pheu cheo.
Barn tan : theo ngp pheu nap gan vao marsh ttt gide va bar sun nap.
Tac dOng : dong nap thanh quern khi nuat.
2.3.2. Cd nhan giap (m.cricothyroideus).
Nguyen dy : tit mat ben son nhAn, cac sari chia lam hai nham :
* Nhofan ddai : pilau cheo (pars obliqua) : the sal cheo den sting dual sun giap.
* Nh6m teen : pilau thang (pars recta) : cac sal di thang len b6 clued than sun giap.
The d'Ong : keo sun giap d6 ra truck do do lam tang va keo dai day thanh am.
2.3.3. Cd nhan phgu sau (m.cricoarytenoideus posterior).
Nguyen fly : mat sau manh sun nhan.
Barn tan : mom co son pheu.
Tdc dOng khi co, xoay va nghieng sun pheu ra ngoai nen ma thanh mon va pilau nao
tang ddy thanh am.

388
 Co phju
Co
ngang
giap
pita u
Cc pha-u
cheo Co ntign
phe-u ben

Cd nhan
Co ntign giap phJu sau •

B. MA T SAU C. MAT BEN (trong)

A. MAT BEN (ngoai)

Hinh 22.8 : Cdc ca nOi Uzi thanh qudn.

Sun phju

Sun nitin

Day chang nhgn

khi quan

Hinh 22.9: Cu thanhdm.

389
 2.3.4. Cd nhan phgu ben (m.cricoarytenoideus lateralis).
Nguyen ziy : bar tren cung sun nhan.
Bdm tan : bir truetc cua mom car sun phgu.
Tdc dOng : khep thanh mon do xoay trong cdc sun phgu.
2.3.5. Cd thanh am (m. vocalis).
Nguyen uy : co thd coi day la phan trong ding dm co gidp phgu. Sqi ca di tif gic sun gidp
phia tru'ac.
Barn tan : mom thanh am va lOm tram cila sun phe'u.
Tdc deing : lam hep thanh mon.
2.3.6. Cd midi) nap (m. thyroepiglotticus).
Nguyen ay : mat trong manh sun gidp va day chang nhan giap.
Bain tan : la6 ngoai sun nap va ne-p phiu nap.
Tcic dung : ha sun nap, gio-ng nha mot ca Ong cua thanh quan.
2.3.7. Cd giap phgu (m.thyroarytenoideus).
Nguyen riy : mat trong goc sun gidp.
Barn kin : bu ngoai sun phgu.
Tcic dOng : khep thanh mon va phan nao lam cluing day thanh am.
2.3.8. Cd phAu cheo va ngang (m.arytenoideus, obliquus et transversus).
Nguyen uy : phan ngang : ca clan na'm ngang gan o mat sau hai sun phgu, phan did° : tit
mom ca sun phe- u nay den dinh sun ph'eu kia.
Tcic &Ong : khep thanh mon.
2.3.9. T6m tat hoat deng cac cd thanh quail (11.22.10).

Hinh 22.10: Ca the thing ma thanh mon.

a) Vi tri ban dau. b) Vi tri sau khi ca hoat dOng.
A. Ca nhan pheu sau = ma thanh mon.
B. Ca ph'eu ngang = dong thanh man.
' C. Ca gicip phgu va ca nhan phe'a ben = dong thanh mon.
390
 Tay theo chic nang, cac co thanh quan chia lam ba nhom :
- Cang thing am, dOng mar khe thanh mon va thing 1'6 thanh quan va tin dinh.
- Cang day thanh am do cur nhan giap va cur nhan pheu sau, con lam chOng day thanh am
do cur gidp pheu.
- ma khe thanh mon do co nhan phe'u sau, khep khe thanh mon do co ph'en die° va
ngang, co nhan ph'eu ben, co gidp ph6u va co thanh am.
- Lam hep tin dinh thanh quan chti ye-u do co ph'eu ngang va gidp phgu. Ngoai ra con có
cdc co khdc nha co ph6n die°, phe'u nap va nhom co khit hau.

3. HINH THE NGOAI THANH QUAN (H.22.1)

Thanh quan có hai mat trade va sau :

Syn nap thanh mon

SOng lan xu'ong mong

Day chang giap mong

Syn thOc Xtiong mong

Mang giap mong

Day chang giap
mong giCia

Loi thanh quan

Syn giap

Non dan hot Day chang nhan giap

Syn nhan
Day chang nhgn khi quart

Syn khi quan

Hinh 22.11 : Sor coo cdc ming vet day chang thanh qucin.

3.1. MAT TRTIOC tit duzli len tren la :

- Cung sun nhan.

391
 - Mang giap nhAn Ira ca giap nhdn.
- Mat tru6rc sun giap va hai ca giap m6ng, tic giap.
- Mat trtrac sun nap nho len phia tren sun giap. Sun nap not vai =nig ming bai mang
racing nap, cach mang giap ming bai mot khoang chila day mar.
3.2. MAT SAU tao nen thanh trnac cua phan thanh hal.' (pars laryngea pharyngis).

4. HiNH THE TRONG (H.22.12)

Nhin vao phia trong, 6 thanh quan (cavum laryngis) hep va khong Wong ring v6ri hinh the
ngoai. mei ben 6 thanh quan bi cac nap tien dinh (plica ventricularis) (phia teen) va neP
thanh am (plica vocalis) (phia dnai) chia lam ba tang:

Sun nap
Xticing mong

Mang giap m6ng

Nap phgu alp Tian dinh

thanh quan

Sun gidp

Ngach hinh le Nap tien dinh

Day chang thanh am Thanh that
Ca thanh am Nap thanh am
Ca giap phau 6 dudi thanh mon
Sun Mgr?
Khe thanh mon Ca nhan giap

Khi quan

Hinh 22.12. Thie't do dzing ngang thanh qucin (nhin to sau)

- Tang phia teen nap tien dinh: la tien dinh thanh quan (vestibulum laryngis).
- Tang gifia: khoang trung gian gitia hai nap goi la thanh that (ventriculus laryngis).
- Tang dui: la 6 clued thanh mon (cavum infraglotticum).
4.1. TIEN DiNH THANH QUAN (vestibulum laryngis)
Nam trong khoang ter cita va6 thanh quan (aditus laryngis) de'n cac nap tien dinh. Ufa vao
thanh quan hinh ban due huang len tren va ra sau thong thanh quan v6ri hau. Con tien dinh
392
thanh quern co hinh ph6u, gidi han phia truck la sun nap ya sun gidp, day chang giap nap, hai
ben la mang td gidc, sun chem va sun sang, mat trong sun phau, or phia sau la mat trade co
phau ngang.
Hai nep tin dinh (plicae ventriculares) gidi han a giita melt khe goi la khe tin dinh (rima
vestibuli). Cac nep nay khong tham gia vao sir phat am.
4.2. THANH THAT (ventriculus laryngis).
Khodng trung gian giaa nep tin dinh va nep thanh am goi la thanh that. Thanh that có
mot ngach nho la tui thanh quern (sacculus laryngis) nam giber nep thanh that phia trong va ca
giap phgu phia ngoai. Trong ngach co rat nhieu tuy6n nhdy.
Ngp thanh am hay day thanh am that co bd mOng nam gan du6ng Oita ho'n nep tin dinh
(H.22.13). Bar cda nep tucmg Ting vdi phan tren &la non dan h6i (conus elasticus) chda day
chang thanh am va co thanh am. Khe nam giaa hai btt goi la khe thanh mon (rima glottidis),
g6m co hai phan :
- Phan gian mang (pars intermembranacea) nam giira core nep thanh
- Phan gian sun (pars intercartilaginea) nam Oita core sun ph6u phia sau.
4.3. 6 111101 THANH MON (cavum infraglotticum) có hinh ph-au ngtioc, tao nen do non
dan h6i va sun nhan. Niem mac lot a phan nay chda nhi6u tuy6n va rat a torch, do do de xuat
hien phi thanh quern err day (H.22.12).
4.4. NItM MAC THANH QUAN (tunica mucosa) lien tuc.phia tren vdi niem mac hau va
phia Judi vdi niem mac khi quern. Chita nhigu tuy6n nhay. CO th6 ding mot prang nhO cho vao
trong hong d6 xem tinh trang ben trong thanh quern. DO la hinh soi thanh quern (H.22.13).

Ngp Iu'di - nap R6- lu'di

thanh mon gii7a
Ngp thanh mon

Thung lung Ngp thanh thgt

Ngp thanh am TiOn dinh

Thanh mon AMP phgu - nep thanh mon

Khi quern
CO chem
Ngach hinh 16

ThVc quern Thanh thlt

CO siYng
Khuygt gian phgu

Hinh 22.13 : Hinh soi thanh qucin

393
5. CAC PHIRING TIEN CO DINH
Thanh quan duvc c6 dinh 136i cac ygu to sau :
- Sit lien tuc vdi khi quan phia
- Su' lien tuc vdi hau; thanh quan tao nen thanh track cua phan hau thanh quan.
- Cac co va day chang n6i lign vdi cac phan kg can..
6. CAC KIEU DI DONG
Thanh quan dOng theo hiking tit tren xu6ng duzli va tit clang track sau trong khi nu6t.
Con di Tang sang hai ben thi khong có tinh chat sinh ly nghia la khong do cac co, ma chi
thay khi tham kham, hoac khi có u baau phat tridn day lgch thanh quan ra khoi du'Ong
7. MACH MAU VA THAN KINH
7.1. THAN KINH. Than kinh chi ph6i thanh quan con chda it rang. CO thg tom Mt cha
ygu nha sau :
7.1.1. Than kinh cam gidc.
- Phan thanh quart phia tren ngp thanh am do than kinh thanh quan tren.
- Phan phia dutch ngp do than kinh thanh quan dti6i.
7.1.2. Than kinh van dOng.
Tat ca cac co nat tai cua thanh quan, ngoai frit co nhAn giap au do than kinh thanh quan
du6i caa than kinh lang thang chi ph6i. VI vay ligt than kinh thanh quan dutti se gay mat tigng.
Rieng co nha'n giap do nhanh ngoai cila than kinh thanh quan tren van clang.
7.2. MACH MAU.
7.2.1. Ming mach.
* Do, ng mach thanh quan tren (a.laryngea superior) : nhanh cua clang mach giap tren, chui
qua mang giap m6ng.
* DOng mach thanh quan clued (a. laryngea inferior) : nhanh ciia dOng mach gidp &fed chui
qua mang nhan giap dgn. 6 dui thanh mon.
7.2.2. Tinh mach theo cac clang mach tu'ang dng.
* Tinh mach thanh quan tren (v. laryngea superior) d6 vao tinh mach gidp tren va than
giap ludi mat, hoac truc tigp vao tinh mach canh trong.
* Tinh mach thanh quan du'ai (v. laryngea inferior) d6 vao tinh mach giap
8. CCi CHE PHAT AM.
8.1. AM THANH duvc tao nen do luang khong khi day tit ph6i ra do ski co caa co hoanh,
cac co rang bung va cac co gian sutn, 1u6ng khOng khi nay dirge rung chuygn qua khe thanh
man phat ra am thanh. Trong khi do su' tang va vi tri cac nep thanh am thay dOi do cac co
thanh quan digu khign. Am thanh dole sit Ong haling do cac xoang mui, mieng, hau va cac co
mai, lttcli va man Mu.

394
 8.2. HO VA HAT HOI IA met phan xa ho hap, 1u6ng khong khi bi day ra that manh do
thanh mon ban dau (long lai va mar ra bat than. NAC to nen do su co bat than cilia co' hoanh
trong kST hit vao, thanh mon bi dong lai met phan hay toan phan. CU'OI to nen do sit tha ra
ngat doan ph6i hap \Teri ski phat am "ha, ha".

CAU HoI TRAC NGHIEM

Chun cau tra dung nhat

252. Thanh phan nao sau day KHONG thu6c vg mang xu chun thanh quan :
a) Day chang tier' dinh va day chang thanh am.
b) Mang giap mong.
c) Mang tit gidc.
d) Non dan h6i (mang nhan thanh am).
e) Day chang nhan giap.
253. Ca nao sau day la co co nhiem vu ma thanh mon :
a) Cu nhan ph6u sau. d) Cu giap ph6u.
b) Ca ph6u elle() va co pheu ngang. e) Cu giap nhan.
c) Cu nhan pheu ben.
254. Cau nao sau day SAI :
a) Than kinh thanh quan duai chi digu khign cdc co clang thanh mon.
b) Than kinh thanh quan tren chi chi ph6i co nhan gidp.
c) Cu nhan pligu ben khep thanh mon.
d) Cu thanh am co the duuc coi nhu met phan co giap pheu.
e) Cu pheu nap CO the doge coi nhu met phan co pligu cheo.
255. Than kinh nao la than kinh chinh digu khien cac co not tai thanh quan :
a) Than kinh thanh quan tren. d) Nhanh than kinh thanh quan trong.

b) Than kinh thanh quail dudi. e) Tat ca deu sai.

c) Nhanh than kinh thanh quan ngoai.

Wing chung bang tra loci sau cho cau 256 va 257.

a) Sun gidp. d) Sun nap thanh mon.

b) Sun pheu. e) Sun khi quan.
c) Sun nhan.
256. Sun nao la sun dOi ?
257. L6i thanh quan nom a sun nao ?
395
 Dung hinh ye thigt do thing ngang thanh quan de tra len cac cau hal. 258 clgn 261.

258. Ngdch hinh le nam d vi tri :

259. Thanh thA flan). d vi tri :
260. Chi tiet (1) la :
a) Day chang thanh am.
b) Car thanh am.
c) Car nhan gidp.
d) Car gidp phex u.
e) Sun ph6u.
261. Chi tiet (2) là :
a) Sun nlidn.
b) Sun ph6u.
c) Sun khi quan.
d) Car ph8u ngang.
e) Co nha.'n gidp.

396
 23 KHI QUAN, TUYEN GIAP, TUYEN CAN GIAP

MVC TIEU BAI GIANG

A. MU TIEU L")",r THUYET

1.Xac dinh vi tri va lien quan cua khi quan, tuyeln gidp, tuygn can giap.
2. Me to mach mau va than kinh chi ph6i khi quan, tuyetn giap, tuygn can gidp.
3. Ve so do ngang qua d6t s6ng c6 C7 (tap trung vao lien quan cua khi quan va tuy6n giap).

B. MIX TIEU THIJC TAP

1. Chi tren xdc va tieu ban vi tri va lien quan caa khi quan, tuygn gidp, tuy6n can gidp.
2. Chi tren xac va mo hinh cdc mach va than kinh di vao tuygn gidp.

KHI QUAN

1.BAI CIJdNG
Khi quan (trachea) la mot Ong clan khi nam a c6 va nguc, bao gum tii 16 den 20 sun khi
quan (cartilagines tracheales) hinh chit C n6i nhau bai mot lost day chang Ong (ligamenta
anularia), dudc dOng kin phia sau bai mot lap car trin tao nen thanh mang (paries
membranaceus). Mat trong khi quan ducfc lot bai lap niem mac (tunica mucosa). CI nguai s6ng,
khi quan dai 15,0cm, du dng kinh a ngudi lan khoang 12,0mm, va a tre so' sinh khoang
1-7,0mm.

2. VI TRI (H.23.1).
Khi quan nam tren dudng giita, tit dot song c6 C6, xu6ng duai va ra sau theo du dng tong
cua cot s6ng, hot l'ech sang phai (do cung dung mach cha day), den d6t song nguc N4 1104C N5
thi chia lam hai phg quan chinh phai va trai (bronchus principalis dexter et sinister). Nhin vao
397
long kin guar' a ch8 phan doi ngtki ta thay dkruc mot go dot gifra. hai 18 clan vao hai phg quan
goi la tura khi quan (carina tracheae). Hai phg quail chinh hip thanh met goc 70°. Phg quan
chinh phai to hun, chgch horn va ngan horn phg quan chinh trai. Do do, di vat thu'ang rani vao
phg quan chinh phai.

Sun giap

Tinh mgch chO ken Cung dOng mach chO

Than citing mach phei

Phe" quan chinh trai

Hinh 23.1 : Hinh the ngocii va lien quan ca a khi qucin

3. LIEN QUAN
3.1. LIEN QUAN O co (H.23.2, H.23.3, H.23.4, H.23.5).
Phia truck, eo tuygn giap dinh chat vao khi quan a cac \Tong sun 2,3,4. Cl n6ng horn la cac
ca, mac vUng c6. O chrth khi quan lien he vai cac tinh mach gidp doi khi la &Mg mach
giap duai cimg (a. thyroidea ima), va dac biet a tre con la tuygn Cie (thymus). Tinh mach tay
dau trai doi khi bang ch'gch qua khi quan a nen c6. Ngtrai ta thuOng ma khi quan tii phia truck
ngay tren hOm atc. Phia sau khi quart la thkrc quan (hcci lech ben trai khi quan), cho nen thanh
sau khi quail IA co' thay vi la sun de khi thdc an qua thkic quan, thkrc quan ph6ng len va thanh
mang khi quan phla truck phai 15m vao de thirc an di xtang. Hai ben la mach mau ldn va than
kinh ciia c6. Than kinh quat ngtruc thanh quan nh'm trong vach giCra thkrc guar' va kW. quan.
3.2. LIEN QUAN O NGI/C (H.23.1), (H.23.3). Tuy khong thuec phan c6, nhurng van dont
mO td a day de tranh cat xen.

398
 ngtic, khi quan nam trong trung that va dtiac c6 dinh vac, trung tam gan ca hoanh
(centrum tendineum) bang cdc dai xa chdc. Phia trade là than dOng mach tay dau va dOng
mach canh chung trai luc dau a trade, sau do ra ngoai khi di elan len. Phia truck nila la tinh
mach tay dau trai va tuye-n dc. Cung dOng mach chi' tie-p mic mat trade khi wan a gan ch8
phan doi. Ben phdi la than kinh lang thang, cung tinh mach don, tinh mach chi' tren va mang
ph6i trung that. Ben trai la cung Ong mach chi', do, ng mach diki don trai va than kinh quat
ngu'ac thanh quan trai. quail nam sau khi quan va lech trai. Ben dui& ch6 phan chia khi
guar' 1a mot nhom bach huygt khi-ph6 wan du: ri (nodi lymphatici tracheobronchiales inferiores).

Tinh mach canh ngoai phai

Tuygn giap
Co Cc dem chiim
Khi guar) Dam r6i than kinh c6
Tinh mach canh trong phai
Than kinh thanh
guar) quat ngu'oc Than kinh lang thang phai
Ddng mach canh chung phai
Thut quan Ca bac thang tru'dc
Day thin kinh C8
Day then kinh C7

Hinh 23.2: Thiet d6 ngang cat song co C7

Xudng Cc
Tinh mach canh tay
dau trai
Tinh mach canh tay
Than kinh thanh guar) dau phai
quat ngu'oc trai Khi quan
Than kinh lang thang
DOng mach canh chung trai phai
ong mach canh chung
Than kinh lang thang trai phai
Ddng mach dudi dem phai
Ddng mach du'di dem trai
Mang ph6i
Ddng mach gian sudn

Ong ngi/c
Ph6i
Thoc quan
Hach giao cam

Hinh 23.3: Thie't do ngang qua cat song ngitc N2

399
 4. MACH MAU VA THAN KINH
—Wing mach : Khi quail nhan mau tit cac nhanh khi 'plan (rami tracheales) caa &Ong
mach giap dudi, nhat la caa than giap c6 thuOc Ong mach duck clan Ngoai ra, khi quan can
nhan mau cua cac nhanh khi quail tit dOng mach giap tren va dOng mach ph6 quan.
—Tinh mach : Cac cu6ng tinh mach caa khi wan d6 vao tinh mach a hai ben khi
da.'n v6 cac dam r6i tinh mach kg can cac tinh mach tuygn giap.
—ThAn kinh : Khi quan nhan cac nhanh W cac hach giao cam c6 va cac than kinh quat
nguoc thanh 'Nan.

TUYgN GIAP

1. DAI CtiCiNG
Tuygn giap (glandula thyroidea) (H.23.4) là mit tuygn not tit nam trudc phan co khi
Tuyen giap gom hai they phai va trai (lobus dexter et sinister), trai dai tit yang sun tin? 5
len hai ben sun giap. Hai they not nhau bai eo tuygn giap (isthmus gl. thyroidea), bat ngang tit
sun khi quan thit 1 dgn 4. Doi khi co mot phan tuygn giap hinh tam gide goi la they thap (lobus
pyramidalis) keo dai tit boy tren eo tuygn giap len tren. Thiry nam lech sang trai so vdi &tang giita,
va n6i vai xuang mOng bang mot dai xa, la dau vet caa 6ng giap lu'Oi (ductus thyroglossus).
M6i they ben tuy6n giap dai 5-8,0cm, Ong 2-4,0cm, day 1-2,5cm. Tuygn giap binh thu'ang
can nang 40-42,0gam. Dia 1.3'7 va chang tOc anh huang dgn trong lu'ong tuygn giap. Tuygn giap
phu nit lac hanh kinh hay lac co thai va cho con ba lan bon nam gidi. Khi tuygn giap phi dai
tao nen Weill giap.

EYOng mach canh ngoai

Sun giap
DOng mach 1
tinh mach f pap tren
Thiry thap

Thiry ben
Eo tuygn giap
TTnh mach Op giCia
DOng mach giap duel
Thin kinh lang thang trai
Than giap co
Thin kinh thanh quan
quit ngcroc trai
TTnh mach giap duel
Cung dOng mach chi)

TTnh mach canh tay criu trai

Hinh 23.4 : Tuyen gidp vd cac dOng mach cap mau (nhin trade)

400
2. LIEN QUAN (H.23.2, H.23.4 va H.23.6).
Phia trade eo tuygn gidp tit nong vao sau IA da, cdc mac c6 va cdc co duVi. mong, sau eo
tuygn gidp là sun khi quan.
M6i thOy tuygn giap tigp xlic ben trong Arai sun gidp, car nhan gidp, sun nhan, phan ngoai
cdc sun khi quan, co khit hau datori, thkfc quan (cho nen khi tuygn giap phi dai gay kh6 nu6t),
than kinh thanh quan quat nguoc va nhAnh ngoAi than kinh thanh quan tren (khi m6 cat thOy
tuygn gidp, phai trdnh gay ton thucrng cho cdc day than kinh nay). PI-11a trade ngoai là co dc
gidp, car vai mong va co tic mong na'm trong ia trade khi quan mac c6. Phia trade dudi la phan
trade trong caa cc1 dc don chum. Phia sau ngoai le. bao canh va cdc thanh phan caa no.

3. PHIJdNG TIEN CO DINH

Tuygn gidp duroc boc be i bao xo (capsula fibrosa) (H.23.5), tao nen do si co dac cua cdc mo
lien kgt ngoai bier' tuygn gidp. Bao xo gAn vao mac tang bang mot 16p long leo, rat d6 b6c
tdch, co mach mdu va than kinh di ben trong. Dac didm nay (lucre irng dung trong pilau thuAt
tuygn giap. Ngoai ra tuygn gidp con &roc c6 dinh vao cdc sun kg can bang cdc day chang : Day
chang gifia di tit mat trutrc sun gidp dgn mat sau eo tuygn gidp. Day chang ben, di ttl mat trong
m6i thily dgn khi quan va sun nh6.n. Day chang thd tat not thOy thdp vdi sun gidp hoac xdong
mong.
Do cdc day chang nay, tuygn gidp ding di Ong vdi thanh, khi quan khi nu6t. Digu nay
gitip chdn dodn phan bit butru gidp vont cdc butru c6 khdc.

4. MACH MAU VA THAN KINH

4.1. DONG MACH (H.23.4, H.23.6).
Tuygn gidp nhAn nhi6u mdu tit bon dOng mach chinh (hai cap).
— D'Ong mach giap tren (a.thyroidea superior) phat xuAt tii dOng mach canh ngoai, dgn
tren mot thOy chia ba nhanh vao mat trace ngoai, bd trudc va bar trong m8i thay ben.

Ca dc giap
Tuyeit giap
Bao tang
Day chang gida
Cac mach matt
V6ng sun
Day chang ben
Khi quan

Co
Tuyan can giap ducal
Thdc (juin
'Than kinh thanh quan quat ngugc phai
DOng mach giap duei

Hinh 23.5 : Thie't do ngang tuyen gidp vet khi quoin

401
 —DOng mach giap chidi (a. thyroidea inferior) la nhanh cda dOng mach than gidp c6 tit
dOng mach du'Oi don, vao mat sau m6i theiy, chia lam hai nhanh. MOt nhanh di vao bar du'ai
mai they va sau eo tuygn gidp, mot nhanh di vao phan sau trong cua m6i thUy ben. Ca hai
nhanh d6u c6 the not nhau a duerng gala. Than kinh quat nguvc thanh wan c6 the a giCia,
truac hodc sau hai nhanh nay, nen khi kep thing mach nay trong phau thuat cdt, they tuyen
gidp phai chd y den than kinh nay.
—Ngoai ra co the co dOng mach giap &fed cang (a.thyroidea ima) tiar than dung mach
tay Tau hoac cung mach chil di len phia track khi quan vao eo tuyen giap.
4.2. TINH MACH
Cdc tinh mach clia tuyen gidp tao nen mot dam r6i d mat truck ngoai m6i thUy. Tit do
phdt xuat cdc tinh mach gidp tren va tinh mach gidp gifra, d6 vao tinh mach canh trong, va
tinh mach gidp du'ai d6 vao tinh mach tay dau hoac tinh mach canh trong.
Tinh mach gidp dutfi ding khi hien dien thu'ang d6 vao tinh mach tay dau trai.
4.3. BACH HUYgT
Phan ldn bach huye't tuy6n gidp d6 vao cdc hach bach huyet c6 sau tren va &ltd.
4.4. THAN KINH. Tuyen gidp nhan cdc nhanh than kinh tit hach giao cam c6 tren (giao
cam) va than kinh lang thang (d6i giao cam) qua than kinh thanh quan

Ddng much giap fret-,

Tuyen can giap tren

Tuygn giap

Ddng mach giap dudi

Tuyen can giap du'di

Than kinh thanh guar;

quat ngtidc phai
Than kinh thanh quan
quat ngudc trai Khi quan

Hinh 23.6: Tuyen gicip vci tuyen opt gicip (nhin phia sau)
402
 TUYEN CAN GIAP

Tuyen can giap (H.23.6) là hai cap tuy6n not ti6t mau yang nau nho bang hat th6c dam a mat
sau thily ben tuy6n giap, trong lap nio long leo gifra bao xa va mac tang. Tuyen can giap tren
(glandula parathyroidea superior) nam ngang mac sun nhan, a ch8 n6i 1/3 gida va 1/3 teen m6i
they ben. Tuy6n can giap cid& (glandula parathyroidea inferior) nam cach cttc duai thily ben
khoang 1,5cm ve phia teen. Khi tuy6n giap a vi tri binh thuting, m6t, nhanh n6i caa hai &Ong mach
giap tren va giap duai a phia sau m6i thily tuyen can giap la m'6c de tim tuy6n can giap. Cac tuy6n
can giap &roc cap man chi' ye/u bai &Ong mach giap durai. M6t meic khac de tim cac tuyen can giap
la dcta vao cac nhanh nhO coa Ong mach giap du'ai di vao cac tuyen do (H.23.5).

CAU Hell TRA: C NGHIEM

Chon cau tra lai thing nhat

262. Khi quan chia thanh hai ph6 quan chinh trai va phai a :
a) D6t song nguc 2 - ngijc 3. d) D6t song nate 8 - n.gtic 9.
b) D6t song natc 4 - ngkfc 5. e) Tat ca deu sai.
c) Dot ging nguc 6 - ngtfc 7.
263. Eo tuy6n giap nam trong khoang :
a) Sun khi quan 1 - 2. d) Sun khi quan 5 - 6.
b) Sun khi quan 2 - 3. e) Sun khi quan 6 - 7.
c) Sun khi quail 3 - 4.
264. Khi quan KHONG thiqc cap mau bai :
a) Than dOng mach giap co. d) DOng mach ph.6 quan.
b) D6ng mach giap duai. e) DOng mach pheii.
c) D6ng mach giap tren.
Cau 265, 266. Chun :

a) N6u menh de (A) dung, (B) dung, (A) va (B) c6 lien quan nhan qua.
b) N6u menh de (A) dung, (B) dung, (A) va (B) khong lien quan nhan qua.
c) N6u menh de (A) thing, menh de (B) sai.
d) N6u menh de (A) sai, menh de (B) thing.
e) N6u menh de (A) sai, menh de (B) sai.
265. (A) Khi m6 cat bu'au tuyen giap khong dung ICY thuat, benh nhan bi khan ti6n.g VI
(B) Tuygn giap lien he trkfc tiep phia sau vdi cac sun cua thanh quan va khi quan.
266. (A) Khi cat bO tuy6n giap c6 thd c6 nguy co cat ph'a'.i tuy6n can giap VI :
(B) B6n tuy6n can giap nam ap sat mat sau ctia tuyen giap.

403
 Anh XXI : Along di clict khong khi trong thi hit veto.
Du'Ong xanh : Khang khi qua phdn
Dueng do : Kh6ng khi qua phan mai tha.

404
 24 m in
MUC TIEU BAI GIANG
A. MIX TIEU THUYET
1. MO td cau tao cila mui ngoai va cac thAnh cud hoc
2. MO to cdc xoang canh miii, niem mac mid, mach than kinh chi ph&
3. Neu cdc cau tao cua mui lien quan den 2 chdc nang ngdi va tha.
B. MUC TIEU THLIC TAP
1. Chi tren xdong, xdc va m6 hinh ddng doc dad mat, vi tri, cau tao, lien quan cua mui va
cdc thAnh &la h6c
2. Chi tren xdong va ma hinh cdc xoang canh

Mui là phan dan tier' cda b6 phan ho hap có nhiOm vu &an khOng khi, sdai am, lam dm va
loc sach 1u6ng khong khi di qua mid. Mid can là co quan khdu gidc de ngCi. Mui g6m co ba
phan :
- Mid ngoAi.
- Mid trong hay 6 mid.
- Cdc xoang canh

1. MeI NGOAI (nasus externus).

Nam chinh ging mat, ben trong IA mot khung xdang sun d>ridc lot bai niem mac, ben ngoai
(apex
phu bai ca N/A da. GO-c mid (radix nasi) nam phia tren, gida hai mat, lien toc vai dinh miii
Phia dhoti dinh mid là hai 18 miii trade (pares) ngan
nasi) a ()TWA qua song mid (dorsum nasi).
cdch nhau bai phan di dOng ciaa vdch miii (pars mobilis septi nasi). Ben ngoAi hai 16 mid IA hai
canh mid (alae nasi) tao vdi ma mot rainh goi là ranh mui ma.
405
 1.1. KHUNG XIANG SUN CUA MCI (H.24.1).

Syncenh mOi Idn

Xdo'ng mai

Syn mill ben

Syn mai phu

Sun vach mui
Sun mOi phy
Sun cenh mCJi
Syn Penh mill nho nho

Sun cenh mill Idn Syn vach mui

A. NH/N DUCT B. NH/N BEN C. NHIN TRU6C

Hinh 24.1: cac sun mui

1.1.1. Khung xtidng mui g6m có hai =mg mai la chi ye-
u, ngoai ra can mom tran va gai
mai tru'dc ctia 'arcing ham tren.
1.1.2. Cac sun mill (cartilagines nasi) g6m có nem sun chinh :
* Phia tren la hai sun mai ben (cartilago nasi lateralis).
* Phia dudi la hai sun canh mai ldn (cartilago alaris major)
va cac sun canh mai nhO.
* CI gida co mot sun dun la sun vach mai (cartilago septi nasi).
* Ngoai ra can có cac sun phu (cartilagines nasales accessoriae)
Ara sun la mia mai
(cartilago vomeronasalis).
- Sun mai ben : Hinh tam gide, phang. M6i sun có hai mat Jiang va sau; co ba ba : ba
trong tigp giap vdi 2/3 tren cila ba trade sun vach mai. Ba tren ngoai khdp vdi xuung mai va
mom tram xuung ham tren. Bar dutri khdp vdi sun canh mai ldn.
- Sun cdnh mdi lan : Nam hai ben dinh mai, tong hinh chit U. CO hai tru : tru trong
mediale) tie-p giap vdi sun vach mai va tru trong ben dal din tao nen phan dual coa vach(crus
mai
di Ong. Try ngoai (crus lateral& ldn va dai han tao nen canh mai phis. ngoai.
- Cdc sun carth mai nho (cartilagines alares minores) :
Nam trong khoang trung gian gida
sun canh mai ldn va sun mai ben.
- Phtin sun cda vach milt (H.24.2) : Tao nen bai sun vach mai, sun la mia mai va tru trong
cila sun canh mai ldn. Sun vach mai hinh tit giac nem tren &Ong gida trong khoang trung gian
hinh tam gide dm phan vach mai xuung. CO hai mat, bon btt. Bo' trutrc tren Wong thig vdi sang
406
mCii, 136 tru6c diidi di tit g6c tru'ac den gai mai trade. B6 sau tren khdp vdi manh thing thing
cua xoong sang, b6 sau du6i khdp vdi b6 tru'dc cua xuong la mia va phan trudc cUa mao mai
xurong ham tren.
- Sun Id mia mai : La hai manh sun dai nh6 ngm doc theo 136 sau du6i cilia sun vach mai.

Minh thing xu'ang sang

Syn vach mai

Sun canh
mai Ion

Hinh 24.2 : Sun vcich mai (nhin ben)

1.2 CAC CCi CUA MUI NGOAI la cac co bam da thy theo chic nang duoc chia lam nhOm
co n6 mai hay hep mai (xem bai Co va mac tau mat c6).
1.3. DA MUI mong, di Ong a clang trif or dinh mai va cac sun thi da day, dinh, c6 nhi6u
tuye'n ba va lien tuc vdi da cJ tien dinh

1.4. MACH MAU VA THAN KINH CUA MUI NGOAI.

1.4.1. Mach mau.
- Do:ng mach la do cac Ong mach mat, mgt„ du'ai 6 mat cung cap.
- Tinh mach chay ve tinh mach mat va tinh mach mgt.
1.4.2. Than kinh
- Van thing : Than kinh mat
- Cam gidc : Nhanh trap va mai mi caa day mgt va nhanh du'6i 6 mat, d6uthuOc day than
kinh sinh ba.
407
 2. O MUI HAY MUI TRONG (cavort?, nasi).
Xoang sang sau

Xoang tran
Xoang Warn

Cac xoang sang trUdc

Xu'ang mui

Vgt cat xoang xoan tren

Xiang re Vgt cat xoang xoan gida
L6 xoang ham tren

Xiang ham tren —

Mom chan &ram

Xiang khgo cal
Bot sang
Xiang xoan dudi

Hinh 24.3 : Thcinh mai ngodi va hinh chi& cua cdc xoang canh mai.
6 mai nam giCia nen sod phia tren va tran 6 mieng d phia dadi, phia sau lA phan ti bAu.
6 mai &roc chia lAm hai h6 bdi mot vach ngan a giaa goi là vach mai (septum nasi).
Hai h6
nay co the Ichong doi xang nhau vi sun vach mai Uniting bi lech qua mot ben. H6 mai thong vdi
ben ngoai qua tin dinh va. 18 mai trade (pares) va yeti hall qua 16 mai sau (choanae).
H6 mai c6
b6n thAnh : thanh trong (hay vach mai), thanh ngoAi, thanh trail (hay tram h6 mai) va thAnh
dudi (hay nen h6 mai). ThAnh ngoai &la m6i h6 mai c6 ba xoan mai hop vii thAnh mai ngoai
de tao nen cac ngach mai (meatus). D6 vao cac ngach mai nay IA cac xoang nam trong cac
xdong lan can. 0 mai du'oc 16t niem mac c6 cau tao dac biet va du'oc chia lam hai yang : ho
hap va khdu gide (regio respiratoria et regio olfactoria).
2.1. TIEN DINH MUI (vestibulum nasi). LA phan clan tien ciia 6 mai, Wang ang vai phan
sun ctia mai ngoai, tdc là tru trong va tru ngoai cua sun canh mai lan. Tien dinh phat tri6n len
tan phia tren tao nen mot ngach. Gidi han giita tign dinh va phgn 6 mai can lai dome they rO
thAnh ngoAi goi là them mai (limen nasi) tu'ong ung with b6r tren ctia sun canh mai kin. Them
mai cang IA gidi han giva phan da Ira niem mac 16t ben trong 6 mui, c6 nhieu long mai va
tuye'n nhay de can byi.
2.2. LO MUI SAU (choanae). LA ch8 thong thYong gida h6 mai va ti hau, hinh bau dye,
duang kinh thang dung ldn han &king kinh ngang, gidi han tren là than xuzing budin va canh
xuang la mia, gidi han duzli là ch6 not giita khau cai ctIng va khau cai mem cila khau cai, gidi
han ngoai la manh trong mom chan budm, gidi han trong là bd sau ctia vach mai.
2.3. THANH MCI TRONG hay vach mui cod phia sau là phan =mg (pars ossa), gam
manh thang xming sang va xuang ma mia, phia trade là phan sun (pars cartilaginea) g6m sun
408
vach mai va try trong sun canh mai ldn, phia trade dudi la da va phan mang (pars
membranacea). Niem mac phi tat ca vach mai a tidn dinh. Trong phan them mac a phia trade
dual c6 hai 16 cila hai tai tang dui khoang 2-6 mm goi la ca quan la mita mai (organum
vomeronasale) it phut tridn a ngalii, a met s6 Ong vat khac phut tridn manh va nhan met
nhanh cila than kinh khau gide.
2.4. THANH MUI NGOAI (H.24.3). Co ba hay b6n manh xacrng cu6n lai Ira nho ra goi
xoan mai (concha nasalis) chia thanh ngoai dm mai lam ba hoc b6n dtRing clan khi goi la
ngach mai (meatus nasi). Gina cac track ciia xoan mai giffa va mat trong mai co mot mho nho
goi la de mai (agger nasi). Vang giaa cac sau caa xoan mai giaa, xoan mai dudi \TA. 16 mai sau
goi la ngach mai hau (meatus nasopharyngeus).
- Xodn mai dudi (concha nasalis inferior) la met xifung rieng biet, difuc phu Uri niem mac
day chaa dam rai tinh mach goi la dam r6i hang xifung xoan (plexus cavernosi concharum).
- Ngach mai dudi (meatus nasi inferior) gidi han bed xoan mai dudi \Ta thanh ngoai 6 mai.
O phan trade cua ngach mai dudi co 16 dia ang le mai.
- Xoan mai gifia (concha nasalis media) la met manh )(dung cila 'Wong sang, duck niem
mac bao
- Ngach mai giaa (meatus nasi medius) rat phac tap \Ta quan trong, chia lam hai nganh
len va xu6ng. Cat bO xifung xoan mai giaa to se' thay a thanh ngoai caa nganh xuang co met
tau true gi6ng nho bot nude goi là bot sang (bulla ethmoidalis), phia (lath la mOm rack. Gida
bot sang va mOm mac là 16 ban nguyet (hiatus semilunaris). Day la cda cua phdu sang
(infundibulum ethmoidale). D6 vao phdu sang la cac xoang sang trade va xoang ham tren.
Ngoai ra d6 vao ngach mai giaa con co xoang
- Xoan mai tren (concha nasalis superior) la met manh xifung nhO ctia khai ben xudng
sang. Niern mac mOng va it mach mau hun xoan mai giaa va dudi.
- Ngach mai tren (concha nasalis superior) la met khe hep co cac xoang sang sau va xoang
budm d6 vao (truing hqp khong c6 xoan mai tren tang).
- Xodn mai tren citing (concha nasalis suprema) (khi co khi khong), la 'Wang xoan nho nhat
cid niem mac che phi, 75% trifling hop co 16 d6 cila met xoang sang sau. phia tren va sau cua
)(ban mai nay co ngach budm sang (recessus sphenoethmoidalis) num trong g6c xacing sang va
mat track than )(dung budm, tai day co 16 d6 cua xoang budm.
2.5. TRAN CUA O MOT. G8m cac thanh phan nha sau :
- Phan giaa la manh sang.
- Phan sau la than xu'ung budm, canh xifung la mita, va mom Wain xu'ung khau cai.
- Phan trade là 'Wang tran va )(acing mai.
2.6. NEN CUA O MCI. Hep bai mom khau cai cua )(acing ham trin va manh num ngang
cda xoang khau cai, duck niem mac che phi.
3. CAC XOANG CANH MUI (sinus paranasales).
La cac h6c r8ng trong cac xoang tao nen thanh mai. Thanh cac xoang difuc niem mac lot
409
 vdi nhang hang to bao co long chuyen luOn luOn rung d6ng theo mot chi6u, quet cac chat nhdy
vao mai. Do do binh thuOng cac xoang deu r6ng, thoang va kho. Cac xoang canh mai gom c6
cac xoang sang, xoang trap, xoang ham tren va xoang bu'am.
3.1. XOANG HAM TREN (sinus maxillaris) (H.24.4) là xoang ldn nhat trong cac xoang.
M6i xucing ham tren co mot xoang. M6i xoang co mot tran, mot dinh va ba thanh.

Xoang tran

Me ciao sang
Xoang sang sau
Phu xoang tran
Xoan mai tren

Ngach mui tren

Ong mCii
Xoang sang trudc
Ngach
Xoang ham tren
Ngach mui Judi
Xoan mai dual
Vach MCI%
Xucing ham tren

Along khgu cai

A. PHAN TRUOC B. PHAN SAU

Hinh 24.4: Thiet d6 thing ngang qua a miii.

- Thanh trong : la thanh ngoai h6 mai.

- Thanh trudc : tucing ting vdi mat truac xucrng ham tren.
- Thanh sau : la mat dual thai duong cua xucing ham tren.
- Dinh : den mom go ma caa xiong ham tren.
- Trdn : mat 6 mat &la xuong ham tren.
- Nen : la mom huyet rang ctia xiong ham tren. Xoang ham tren lien quan tryc tip vdi
rang cai lan tha nhat, do do sau rang có the clan Mil viem xoang.
Niern mac xoang ham troll lien tuc vdi them mac ctia 6 mai. LO cua xoang hinh bdu duc d6
vao ngach mai giva or pheu xuong sang.
410
 3.2. XOANG TRAN (sinus frontalis) g6m hai xoang phai, trai; thiRing khong d6i ming,
cach nhau bang vach xoang tram M8i xoang tram thong vdi ngach mai gida bang mat 6ng hep
goi la 6ng mai tram.
3.3. XOANG SANG (sinus ethmoidalis) (11.24.4).
Nam trong me ciao sang cda xu'ong sang, a khoang gida cac 6 ink va phan tren 6 mai.
G6m 3-18 xoang chia ba nham :
- Nhom xoang trutic (celluae anteriores).
- Nhom xoang gida (cellulae mediae).
Hai nham xoang nay d6 vao ngach mai gida.
- Nh6m xoang sau (cellulae posteriores) d6 vao ngach mai tren.
3.4. XOANG BU'dM (sinus sphenoidalis) (11.24.3).
Gam hai xoang nam trong than xu'ong boom, thuting khong deli ming nhau va each nhau
bed vach xoang Warn. M8i xoang d6 vao phia sau ngach mai tren bdi mat 18 xoang. Do do khi
voi xdong budm mau se chay ra mai. Trong tru'ang hop co ngach mid tren cang thi xoang burdm
d6 vao ngach mai nay.
Cac xoang canh mai, ngoai nhiem vu ding twang am thanh, lam dm niem mac 6 min, soh
am khong khi, can lam nhe di trong lac:41g kh6i xu'o'ng dau met.

4. NIEM MAC MUI

L6t mat trong 6 min la ldp niem mac mai (tunica mucosa nasi) phia sau lien tuc vdi niem
mac a ha.u. Ngoai ra niem mac mai con lien tuc vdi niem mac phi" cac xoang canh mai. Niem
mac mai chia hai yang vdi chile nang khac nhau :
- Vang nhO a phia tren xoan mai tren, a do co cac soi than kinh khiiu giac goi la vang
khilu (regio olfactoria). Khu nay la khu phau thukt nguy hidm, vi nhi8m trang co th6 theo cac
day than kinh khilu len tdi mang nao. Sd di to ngdi du'oc la vi khong khi thd vao qua 16 mai
chia lam hai luang :
* Lu6ng chay theo ngach mai tren vao khu khCru gide.
* Luang chay theo ngach mai gida va dddi là luang tha.
- VUng lona clddi xoan mai tren goi la vang hO hap (regio respiratoria). Vang nay niem
mac do h6ng thdang co :
• Nhieu tuy6n niem mac : ti6t ra mat chat quanh cu6n vdi bui dong kho thanh vay mai.
* Nhieu td bao bach huy6t.
* Nhi6u mach mau, tao thanh mat mang chi chit bao quanh xoan mai dtioi va mat di6m
mach a thanh mai trong.

411
 Do do khong khi qua mid se dtrac loc bui (nha long mtli va long chuygn cua cac to bao
niem mac), &foe mot phAn nao lam 'dm, sat trimg (do tuygn niem mac) va lam am (do cac mach
mau). Vi c6 nhi-eu mach mau tao thanh digm mach (H.24.6) nen ding de dua den chay mau mud
a day. Mat khdc theo Van Dishock qua hinh dang cua mud ngoai co thg chia ra hai loai mud :
- Loai song mud lOm hay mud hgch, 16 mid ma xueing va ra track là loai mid thi8n ve
ho hap.
- Loai song mud 16i, 16 mad ma xu6ng va ra sau goi là mud quam hay mai digu hau se thien
ve khdu gide.

5. MACH MAU VA THAN KINH

Ddng mach sang trudc

Ddng mach sang sau

Ddng mach bddm — khgu cal

Ddng mach khdu cai xuong

Nhanh cua ddng mach

mat
Ddng mach khgu cal 16'n

Hinh 24.5 : Mach d thcinh ngodi ei mai.

5.1. BONG MACH (H.24.5 VA H.24.6).
5.1.1. Bong mach bliOm khgu cai (a.sphenopalatina) ciia dOng mach ham chia cac nhanh :
- Cdc dOng mach mud sau ngoai cho cac xodn mai (aa. nasales posteriores laterales).

- Cdc Ong mach mud sau vach (aa. nasales posteriores septi) cho phAn du'Oi va sau caa
vach
5.1.2. DOng mach khdu cai xu6ng (a.palatina descendens) xuat phat tit dOng mach ham
cap mau cho phdn sau cila 6 mid va chia lam 2 nhanh :
412
 Co nang mi tren
CO thang tren
Than kinh trot- ) rOng roc
DOng mach mat
Ddng mach tren 6 mat
CO cheo tren Tuyan 10
Cd thAng trong
Than kinh MI.11 mi

Than kinh cd chep be

Ddng mach tuyan 10

Than kinh rOng roc

Than kinh tuyan 10
Than kinh tran

CO nano mi tren
Cd thang tren
Cd thAng ngoai

Anh XXII : Mach mau vet than kinh cica nhan c6u.

413
 - Cac dOng mach khdu cai nh6 (aa.palatinae minores)
- DOng mach khdu cai 16n (a.palatina major) cap mau cho phan truac nen 6
5.1.3. Cac dung mach sang triidc va sau caa &Mg mach mat cap mau cho thanh ngoai
va trong cua mai.
5.1.4. Nhanh moi tren (ramus labialis superioris) caa dOng mach mat cap mau cho phan
trade vach mai.
5.2. TINH MACH
Dam r6i tinh mach niem mac mai d6 v6 dam rol tinh mach chan budm, con phia tren d6
v6 tinh mach mat, phia tru'dc d6 v6 tinh mach mat.

DOng mach va than kinh sang sau

Than kinh sang trudc

DOng mach sang
try&
DOng mach bueim — khdu cal

Diem mach Than kinh mui kheu cai

Nhanh cOa
dOng mach moi ken

Hinh 24.6 : Mach vd thdn kinh mai a thanh trong o mui (vcich mai).

5.3. THAN KINH (H.24.5 VA H.24.6).

- Cac sui than kinh khau giac di tit niem mac mai qua manh sang t6i hanh khilu lam
nhiem vu giac quan (ngdi).
- Than kinh sinh ba va hach chan buchn khdu cai cung cap Cac nhanh cho mai dd lam
nhiOm vu cam giac la :
* Cac nhanh mai caa than kinh sang truac.
* Nhanh mai sau tren ngoai va trong Ara nhanh mai sau dual ngodi.
* Than kinh mai khdu cai.
414
 CAU HoI TRAC NGHIEM
Chon cau tra 16i citing nhat

267. Cdc xuong sau day :

1. Xuong 4. Xtiong budm.
2. Xuang tram. 5. Xuong la mia.
3. Xing sang. 6. Xucing khau
Nhung )(IR:mg nao gop phan tao nen tran 6 mui :
a) 3. d) 1, 2, 3, 4.
b) 2, 3. e) Tat ca cdc xlicrng kg tren.
c) 2, 3, 4. (Xem them bdi 14)
268. D6 vao ngdch mid tren có cdc xoang :
a) Xoang trdn, xoang sang tru6c va gida.
b) Xoang trdn, xoang Warn..
c) Xoang bairn, xoang sang sau.
d) Xoang sang sau.
e) Xoang bu dm. (Xem them bdi 14)
249. Rang nao sau day tie-p xtle gan nhat vdi xoang ham :
a) Rang cita gitia tren.
b) Rang col 1 tren.
c) Rang tie'n c6i 1 teen.
d) Rang tin col 2 tren
e) Rang dia ben tren (Xem them bdi 20)
270. Ngach mai gift a thanh mui ngoai do 16 d6 vao cua :
a) Xoang tram.
b) Cdc xoang sang truOc.
c) Xoang ham teen.
d) b va c clang.
e) a, b, c, d6u dung.
271. Cau nao sau day SAI :
a) Ti6n dinh mui la phan dau cila 6 mai tutting iing vdi phan skin mid ngoai.
b) Viing khdu gidc d niem mac milli la viing niem mac tit xoan mai gicia tra len.
c) Cam gide a mid do cdc nhdnh than kinh sinh ba chi ph6i.
d) Ong le mui d6 vao ngach
e) a, b va c dung (Xem them bdi 27)
415
 25 CO QUAN THI GIAC

MUC TIED BAI GIANG

A. MUC TIEU LY THUYET

1.MO to cac thanh 6 mat xdong.
2. MO to hinh thg ngoai va trong cila nhan cau qua thigt d6 ngang nhan cau.
3. Neu chdc nang cda titng pilau nhan cau.
4. MO to cac ca van do, ng nhan cau, chtic nang va than kinh chi phol cac ca, tit do suy ra
cac tit the nhan cau khi bi liet cac day than kinh do.
5. Ve va chd thich sa d6 cau tao mi mat.
6. Ve hinh soi day mat.
7. Ve sa d6 130 le va giai thich sit luu thong nude mgt.
8. Giai thich cac nguyen nhan can, vign, loan thi ham sinh va mac phai.

B. MUC TIEU THVC TAP

1. Chi tren xuang so cac thanh 6 mat xuang va dating an 10.
2. Chi tren tieu ban va ma hinh cac thanh phan nhan
3. Chi tren tieu ban va mo hinh cac ca van dOng nhan cau.

Co quan thi gide (organum visus) g6m co mat (oculus) va cac ca quan mat phu (organa
oculi accessoria). Mgt g6m co nhan cau va than kinh thi gide (n. opticus). Nhan cau nam trong
mot h6c )(Yang goi la 6 mat. Ca quan mat phu g6m co cac ca nhan cau, mac 6 mat, long may,
mi mat, kgt mac va b0 10.

416
 Ctric fru& truc
nhan ceu

Thiry dich • Giac mac

Thgu kinh
Tien phOng
Via
Wing mat
Hau ph6ng
4.4

Gan co th;ing trong Gan cc( thhng ngoai

ng mac

Mang mach
XICH DAO
yang mac

Ong they tinh The they tinh

H6 dia Lam trung tam va

diem yang
Than kinh thi giac

sau tryc /'I Tax thi giac

nhan cat.'

Hinh 25.1 : Thie't coo ngang qua nhan cdu (nhin tic tren).

1. O MAT (orbita).
LA hai h6c xu'o'ng chi.ia nhan CALI, co, than kinh, mach mdu, mop va b0 10. M6i 6 mat IA mot
hinh thdp bon mat, dinh nam phia sau, nen phia trade (H.14.2).
1.1. CAC THANH
- Thanh teen : tao bai manh 6 ink xu'ong trdn va canh nhO xuong bu'am, goc tradc ngoAi
có h6 tuy6n le. Phia trong có ranh than kinh tren 6 mat.
- Thanh ngoai : tao bai xuong go ma, canh ldn xuang Imam va xtrang tram Co khe 6 mat
tren thOng 6 mat vdi h6 so giaa, khe 6 mat du'di thong 6 mat vdi h6 dudi thdi throng va h6
than bu'am khan cai.
- Thanh dad : tao bai xu'ong hAm tren, xuong go ma va xuong khan cdi, co ranh clued 6
mat de than kinh va dOng mach cling ten di qua.
- Thanh trong IA thanh mong nhat, tao bai manh 6 mkt dm xu'cing sang, xuong
'along tram va mot phan nhO than xuong btram.
417
 Ket mac
Giac mac

Tien phong
--;
v ....‘••••>)
COng mac .<1.: • sp.

Mom mi
kinh
Sgi vong Sgi dqc
Cg mi
trong mac
Mang the mi Mom mi Hau phdng
mach /Ong mat Cac sgi cua vong mi

Hinh 25.2 : Phdn cat ngang 114 truck trcii czia nhdn cau

1.2. NEN 6 MAT tic la doting vao 6 mat (aditus orbitae) hinh vuong bon goc trail ma cac
bar c6 the sar dime tren ngoati song, g6m bat tren, dtioi, trong, ngodi, duoc tao bai cac xtiong tram,
xtiong go ma va xuong ham tren.
1.3. DiNH O MAT la net có khe 6 mat tren va 16 than kinh thi giac.
2. NHAN CAU (bulbus oculi).

Nhan eau nam a 1/3 till& 6 mat va nho ra khoi thanh ngoai 6 mat, co hinh mot khea
eau : true truac sau hoi lon hen true tren du'Oi, during kinh trung binh 25,0mm. Chic trade (polus
anterior) la trung tam ctia giac mac, ya ctic sau (polus posterior) la trung tam cila ding mac.
DoOng thang qua 2 clic goi la true nhan cau (axis bulbi). Du'arng vong quanh nhan cau each dOu
2 - eve va thang goc vdi true nhan cau goi la xich dao (equator). Cdc du'orng kinh tuyen
(meridiani) la cac &fang yang di - qua 2 cuff. True thi giac (axis opticus) di qua didm yang. Day
than kinh thi giac di qua khoi nhan cau khong o ngay ctic sau ma hoi loch ve phia trong cloth
so vdi co'c nay (H.25.1).

2.1. CAC LOP VO CUA NHAN CAU (H.25.1, H.25.4 va H.25.5).

Nhan cau chive cau tao bai ba lap vo ke tit ngodi vao trong la : lap xer, lap mach va lap trong.
2.1.1. Lep xd (tunica fibrosa bulbi) duqc coi la lap bdo ye nhan cau ya chia lam hai phdn :
phan trade nho la giac mac va phdn sau lan goi là ding mac.
2.1.1.1. Gidc mac (cornea).
418
 Gide mac là phan trong suit, nam phia truck nhan cau, chiem 1/6 khol. cau, &tang kinh
12,0 mm. Noi tiep not giaa gide mac va ciing mac goi la ranh cang mac (sulcus sclera), phan
gide mac a day goi là ba gide mac (limb us corneae). Trong ranh có xoang tinh mach ding mac
(sinus venosus sclerae). Gidc mac có mat truck (facies anterior) va mat sau (facies posterior).
Phan ngoai bien cua gide mac day khoang 1,0 mm, a trung tam ming Ilan (0,5mm) goi IA dinh
gidc mac (vertex corneae). Gide mac duck cau tao bai cdc lap sau day, theo thi.i tu. tit ngoai vao
trong nhu sau :
—Thu'ang mo trade gide mac (epithelium anterius corneae).
— Ld giai han tru'ac (lamina limitans anterior).
—Chat rieng gide mac (substantia propria corneae).
—La gidi han sau (lamina limitans posterior).
—Noi mo tin phong (endothelium camerae anterioris).
Gidc mac là mot viing vo mach nen &lac dinh &tang chu yeu do su thdm thau qua chat
rieng cda gidc mac.
2.1.1.2. Cling mac (sclera) bao g6m 5/6 phia sau nhan cau, can goi là trong trang cad mat.
Phan track có ket mac the phu. Co the nhin th'dy nhang mach mau cUa ding mac nam rat
nong phia clued k6t mac. Phia sau lien tuc vai bao ngoai clia than kinh thi gide. Tai chi cdc sai
than kinh thi gide di ra Ithoi nhan cau có mot yang train 18 chi goi la manh sang.
Cling mac du tao bai ba lap tit ngoai vao trong :
—Ld tren eang mac (lamina episcleralis).
—Chat rieng cling mac (substantia propria sclerae).
— Ld sac to ding mac (Lamina fusca sclera&
2.1.2. Ldp mach (tunica vasculosa bulbi).
Tit sau ra trade co ba phan : mang mach, the mi va m6ng mat.
2.1.2.1. Mang mach (chorodea) (H.25.1).
LA mot mang ming a 2/3 sau caa nhan cau, nam giaa ciing mac va lap trong cua mat, chile
nang chinh cua mang la dinh &tang ding thai có mau den vi có hoc to lam thanh phang t6i
cho nhan cau. Cdu too cua mang mach g6m b6n lop :
—Ld tren mang mach (lamina suprachoroidea).
—LA mach (lamina vasculosa).
—LA dem mao mach (lamina chorocapillaris).
—LA nen (lamina basalis).
2.1.2.2. The mi (corpus ciliare) (H.25.2).
La mot yang det. Neu cat clang doc qua nhan cau the mi co hinh tam gidc, clack coi la
phan day len cila mang mach, n6i lien mang mach vdi m6ng mat, g6m có ca the mi va mom mi
có tdc dung dieu tiet cho the thau kinh.
419
 - Co the mi (m.ciliaris) co hai loai soi co tron : soi co kinh tuydn (fibrae meridionales) va
soi co yang (fibrae circulares).
- MOm mi (processus ciliares) g6m khodng 70 gar 16i len phan b6 theo mot yang trip phia
sau m6ng mat.
- Thd mi (bloc 16t bdi mot tang sac to thd mi (stratum pigmenti corporis ciliaris).
2.1.2.3. Aldng melt (iris) (H.25.2).

M6ng mat (hay long den) la mot ldp sac to hinh vanh khan nam theo mat phang trail
phia trade the thau kinh, duOng kinh 12,0mm, day 0,5mm. VI vay, meing mat hop vdi gide mac
mOt, goc goi IA g6c m6ng mat - giac mac (angulus iridocornealis). Bar trung tam goi la bar con
ngdoi (margo pupillaris) gidi han mot 16 trim to hoac nh6 &roc goi la con ngu'oi hay d6ng tai
(pupilla). BO ngoai hien hay bd the mi (margo ciliaris) lien tuc vdi the mi va gide mac bdi day
chang luoc (lig.pectinatum).
M6ng mat c6 hai mat. O mat trudc (facies anterior), cash con nguoi khoang 1,5 mm co cac
tidu Ong mach not vdi nhau tao thanh mot yang trOn chia mat trade lam hai vOng d6ng tam :
yang nam sat con ngoai la vOng mong mat nh6 (anulus iridis minor), Ong ngoai la yang m6ng
mat ldn (anulus iridis major) Mat sau (facies posterior) c6 nhieu ndp mo-ng mat (plicae iridis).
M6ng mat chia khoang nam gida giac mac va the thau kinh thanh hai phang : tin phang
Tian' giaa gide mac, va meing mat, hau phOng nam giaa lilting mat, thd mi va the thau kinh.
Trong hai phang c6 chila thily dich (humor aquosus).
M6ng mat c6 cau tao nhd sau :
- Mat trade pha bat not ma tin phang (endothelium camerae anterioris), lien tuc vdi not
mO cUa gigc mac.
Chat dem m6ng mat (stroma iridis) chila cac soi keo, mo lien kdt, mach, than kinh, cac t6
bac sac to va dac biet la co tran. M6ng mat c6 hai loai co : co that con ngdoi (m.sphincter
pupillae) va co gian con nguoi (m.dilator pupillae).

2.1.3. Ldp trong hay ldp Wing mac (tunica interna bulbi - retina) (H.25.1) d trong tong
cua nhan cau. Vong mac throe chia lam ba yang :
- cdc sau nhan cau IA phan vong mac thi giac (pars optica retinae), dau truck c6a phan
nay khi ddn gan mom mi thi trd len mang han, tai day goi la mieng that (ora serrata) cUa
vOng mac.
- L6t mat trong the mi la phan vong mac the mi (pars ciliaris retinae).
- Tit mat sau m6ng mat den 136 con ngu'oi la phan vOng mac meing mat (pars iridica
retinae).

2.1.3.1. Ccic tang clia yang mac. \king mac duoc cau tao bdi nhieu tang tit nOng vac sau la :
- Tang sac to (stratum pigmenti) dInh vao mang mach, chOa cac hat sac to.
420
 —Tang nao (stratum cerebral e) gom c6 ba tang phy là :
+ Tang thYdng bi than kinh (stratum neuroepitheliale).
+ Tang hach vong mac (stratum ganglion retinae).
+ Tang hach than kinh thi (stratum ganglion n.optici).
Tren be mat vOng mac co .hai Wing dac bit (11.25.1 va H.25.6).
—Vet vOng mac (macula) hay didm yang la mot vong sac to cUa vOng mac nam ngay canh
cyc sau cua nhan cau. Trong vat c6 lOm trung tam (fovea centralis) la mot vong vo mach dadc
nuoi duang bdi mang mach. L'Om la ncli dd nhin dude cac vat chi fiat nhat ya r6 nhat. Duang
n6i lien vat nhin va lOm trung tam goi la true thi giac (axis opticus) cilia nhan cau (H.25.1).
—Dia than kinh thi (discus n.optici) hay didm mu ldiong c6 co quan thy cam va cau tao bdi
cac sai cilia day than kinh thi giac, do do tai day khOng co si thy cam vdi anh sang. Didm mu
nam phia trong va phia dttai so vdi cyc sau nhan cau va lom trung tam. Dia co mot lOm a gida
goi la h6 dia (excavatio disci) la not c6 mach trung tam yang mac di vao (H.25.6).
2.1.3.2. Mach mdu ctia yang mac.
—Phan ngoai dia lap than kinh durcrc nuoi dYer"ng bdi mang mach.
—Phan trong dudc cung cap bdi dOng mach trung tam dia vOng mac (a.centralis retinae) la
mot nhanh cua citing mach mat.
DOng mach trung tam vOng mac khi then day than kinh thi gidc vao nhan cau chia lam
hai nhanh tren va diidi, cac nhanh nay khong thong n6i nhau ming nllif vdi cac nhanh khd.c.
Day la nhfing dung mach tan ding, do do nghen &Ong mach trung tam vOng mac gay mu. Co
thd soi day mat de tidy tinh trang cua vOng mac va Ong mach trung tam vong mac (H.25.6).

2.2. CAC MOI TRTJONG TRONG SUOT CUA NHAN CAU

Geim co tit sau ra track : the thUy tinh, thau kink ya thily dich.
2.2.1. The thtiy tinh (corpus vitreum) la mOt, khol trong su6t nhu' long trang trang, chtia
day d 4/5 sau nhan cau va dinh vdi ming that vong mac. CO cau tao gi6ng nInt thily dich va
chaa them nhidu sqi keo va mucopolysaccarit. Try& cua thd thily tinh CO mot 6ng goi la 6ng
thily tinh (canalis hyaloideus) di tilt dia than kinh thi clan thau kinh. Ong co &tang kinh
01,0 mm Wong Ling vdi vi tri cua Ong mach clan cap mau cho thau kinh lac phoi thai. O trong
thd thUy tinh c6 thily tinh dich (humor vitreus).
2.2.2. Thgu kinh (lens) la mOt, dia hinh thau kinh hai mat 16i, hod yang, trong su6t nam
gida m6ng mat va the thay tinh. Co hai mat : mat sau (facies posterior lentis) va mat trade
(facies anterior lentis).
Mat sau 16i hdn mat tru'dc, hai mat gap nhau a chu vi thau kinh goi là xich dao thau kinh
(equator lentis). Didm trung tam cUa mat tru'dc va sau goi là cyc tradc va chic sau (polus ant. et
post. lentis), du'ang n6i lidn hai clic la true than kinh (axis lentis).
Thau kinh dude cau tao d ngoai bdi mot bao (capsula lentis) co ldp thaqng mO (epithelium
lentis). 0 trong la chat thau kinh (substantia lentis). Phan ngoai bien thi mem goi la vO (cortex
421
lentis), trung tam thi ran han tao thanh nhan the thgu kinh (nucleus lentis). Dan vi cgu tao
cila the thgu kinh goi là soi thgu kinh (fibrae lentis). Cdc soi nay là nhiing cal dai 7-10,0mm.
Thgu kinh &roc treo vao the mi va vong mac nhei day Chang treo thdu kinh hay con goi la
yang mi (zonula ciliaris).
2.2.3. Thu' y dich (humor aquosus) (H.25.3).

Xoang tinh mach cling mac

Goc miing mat gigc mgc

Co the mi

Hinh 25.3 : Sa dO luu thong thziy dich (theo ccic mui ten chi).

Thuy dich dive chda trong lien phOng (camera anterior bulbi) va hdu pilling nhan cdu
(camera posterior bulbi). Thanh phdn thy dich gi6ng nha huyA tu'ang nhang khong co protein.
Thely dich du'oc tie-t ra tii mom mi vao hdu phong, chui qua con ngiiai de sang tign phong r6i
chui vao goc mong mat - gidc mac (angulus iridocornealis) de vao xoang tinh mach cling mac
(sinus venosus sclera& va di theo cdc tinh mach mi (H.25.3). Vi vdy ap lift thiiy dich luOn luon
khong dol. 1\16u vi l3'7 do nao do lam tac nghen sit luu thong thiiy dich thi ap loc se tang len gay
nen benh tang nhan ap (glaucoma).

3. CAC CC QUAN MAT PHV (organa oculi accessoria).

Gem có mac 6 mac, cdc co' nhan cau, long may, mi mat, ket mac va 130 le.
3.1. MAC 6 MAT (fasciae orbitales) là nhfing mo xa nang dct va the char cdc thanh phan
trong 6 mat, Om co b6n phan (H.25.4).
3.1.1. Ngo4i ash o mat (periorbita) lot cdc thanh 6 mat phia sau, lien tuc vori mang nao
ding a 16 thi va khe 6 mat tren.
3.1.2. Vach o mat (septum orbital& la mot manh soi tang ngang qua 6 mat lien quan
phia track vdi ca yang mi. Phia tren ggn vao bar 6 mat Ara lien tuc voi lap ngoai cot mac.
422
 Ngogi co't 6 mat Mac co'
Co wing mat ao
Bao nhan cau

Co' thing ken

VOm ke't mac tren

yang gin chung

Ca sun.

Sun mi ken
Than kinh
thi giac

Sun mi duei MO mat

Vem ke't mac dUal Xoang ham ken

- Co thang du'di

Hinh 25.4 : Thi6t a thing doc qua ei mdt.

Day chang mi trong
;:t
Till 10

Phan ro co Day chang

veng mat mi ngoai

Xoang sang
Cd thai du'dng

Cd thang trong

Thanh ngoai
6 mat
Than kinh
thi giac
Co thing ngoai

Xoang buem

Veng gin chung

Hinh 25.5: Thie't do ngang qua ef mdt

423
 3.1.3. Bao nhan cau (vagina bulbi) la mat lap x6 mang bao tat ca phan cling mac &la
nhan cau, ngan each nhan cau \red kh6i mo chung quanh.
3.1.4. Mac cd (fasciae musculares) bao cac ca nhan cau, la phan n6i dai cua bao nhan eau.
Cac mac cc; thing dinh nhau nha cac ming gian co'.

3.2. CAC CO NHAN CAU (musculi bulbi) (H.25.4 Ira 11.25.5).

G6m bon car thing va hai co' cheo van clang nhan cau va mat c6 nang mi tren.
3.2.1. Cac cd thing g6m cac co thing tren, thing dudi, thing trong va thing ngoai
(mm.rectus superior, inferior medialis et lateralis) c6 nguyen Cy tit mat \Tong gin chung (anulus
tendineus communis) nam xung quanh 16" thi va mat phan khe 6 mat tren. Cac cc thing theo
hitang tit sau ra triton lien quan chat the vdi cac thanh 6 mat va bam vao ding mac theo mat
&tang trail 6c sao cho ncri barn tan cac co each bet gide mac tit 7 - 9,0mm. Hai car thing trong va
ngoai nam trong mat phang ngang, cc thing tren va dudi nam trong mat phang thing thing.
3.2.2. Cac cd cheo.
- Co cheo trail (m.obliquus superior) co nguyen ily tit xuang Warn, phia tren va phia trong
6ng thi. Cc' di ra trudc gifia thanh tren va thanh trong 6 mat, phia tren ca thing trong. Gan cct
di qua mat Ong sun goi là rOng roc a gin phia tren trong nen 6 mat sau do di theo huang ra
ngoai, ra- sau, va xuang clued d6 barn vao phan sau ngoai ding mac.
- Car cheo clued (m.obliquus inferior) c6 nguyen uy tit mat h6 a mat tren xuang ham tren,
phia ngoai Ong la mai. Ccr di ra ngoai, v6 phia sau va nam phia dudi ca thing clued, u6n tong
len tren va barn vao phan sau ngoai ding mac.
3.2.3. Cd nang mi tren (m.levator palpebrae superioris) barn vao dinh 6 mat phia tren 16
thi gide di ra trade tOa ra ar trong sun mi va da mi mat tren. Do do ccr chi c6 tic dung nang mi
tren ma khong tham gia van clang nhan cau (11.24.5).
3.2.4. Than kinh die'u khien cac cd nhan cau.
- Than kinh rang roc (day IV) dieu khign ccr cheo tren.
- Than kinh van nhan ngoai (day VI) digu khidn co thing ngoai.
- Than kinh van nhan (day III) digu khign cac car thing tren, thing trong, thing ducal,.
cheo dual va ea nang mi tren.
- Ca ba day than kinh nay vao 6 mat qua khe 6 mat tren (xem bai Cac day than kinh so).
3.2.5. Chiic nang cac co nhan cau.
Nhan cau chuyen dang vita xoay vita tinh tign theo ba truc trong khong gian : true trudc
sau, true trong ngoai va true tren dual. Trung tam giac mac di chuydn quanh true tren dudi lam
nhan cau ligc ngoai hay ligc trong, quanh truc trong ngoai de nhin len, nhin xu6ng, quanh true
trudc sau thi nhan can xoay trim de phan 12 gia cua giac mac ca thd di chuygn ra ngoai hay
vao trong.
- Co' thing dudi va cheo dual gitip nhan cau xoay trop ra ngoai, ca thing tren va cheo tren
gitip nhan eau xoay tibia vao trong quanh true trade sau.
424
 - Co thing ngoai va thing trong giap nhan cdu liec ngoai hoac lies trong.

Wing tic cac co nhan cdu có the torn tat trong bang sau day :

CO MAT LIEC NGOAI MAT O VI TRI DING YEN MAT LIEC TRONG

THANG NGOAI LIEC NGOAI

THANG TRONG LIEC TRONG

CHEO TREN XOAY GIAC MAC - NHIN XUONG NHIN XUONG

VAO TRONG - LIEC NGOAI
- XOAY GIAC MAC VAO
TRONG

CHEO DU'dI XOAY GIAC MAC - NHIN LEN NHIN LEN

RA NGOAI - LIEC NGOAI
- XOAY GIAC MAC RA
NGOAI

NHIN LEN - NHIN LEN XOAY GIAC MAC

THANG TREN
- LIEC TRONG VAO TRONG
- XOAY GIAC MAC VAO
TRONG

NHIN XUONG - NHIN XUONG XOAY GIAC MAC

THANG DWI
- LIEC TRONG RA NGOAI
- XOAY GIAC MAC RA
NGOAI

DM va TM thai du'cing tren Dia thi giac

DM va TM
4t yang mac tren
DM va TM Mill tren
Vet vong mac
va h6 trung tam
DM va TM mui dtidi

DM va TM
thai duZing dridi
DM va TM ve't yang mac duel

Hinh 25.6 : Hinh soi dciy mdt.

425
 3.3. LONG MAY (supercilium) la mOt 16i da hinh cung c6 long nggn, nam ngang phia tren
nen 6 mat. Phia sau lien quan vdi ca \Tong mat, co may Ira ca tram.
3.4. Alf MAT (palpebrae) (H.25.8).

Là hai nep da ca mang di do, ng, nam phia trade m6i 6 mat, bdo ye nhan cau, g6m mi tren
(palpebra superior) va mi du'ai (palpebra inferior). Mi tren di dOng nhieu han mi difai. Khodng
hai bet tu' do cda mi la khe mi (rima palpebrarum), hai mi gap nhau d hai dau to nen gOc
mat trong va ngoai (angulus oculi lateralis et medialis). Tai day ch6 hai mi dinh nhau goi là
mep mi ngoai va trong (commissura palpebrarum lateralis et medialis). gan mop trong, hai mi
khong tiep xtic vdi nhan cau va gidi han mOt khoang tam gide nhO goi la h6 le (lacus
lacrimalis) trong do co mot cuc nhO mau h6ng goi la cuc le (caruncula lacrimalis). O day dia
tam giac, tren m6i mi mat CO nIni le (papilla lacrimalis), dinh nhu le co mOt 16 nho la diem le
(punctum lacrimale) la 16 vao tieu quern le (canaliculus lacrimalis).
M6i mi c6 mat tru'ac va sau (facies anterior et posterior). Bei mi c6 hai vin : vin mi sau
(limb us palpebralis posterior) dp vao nhan cau, tai day phan 1(61, mac dia mi mat lien tuc vdi
phan da phia ngoai, tren vin sau co nhung 16 nhO dia cdc tuyen sun (glandulae tarsales). Vien
mi trudc (limb us palpebralis anterior) trail han, co long mi.
Mi mat co cau tao tit ngoai vao trong la :
- Da : mOng, nhi6u tuyen m6 hoi, c6 lOng min va tuyen ba (glandulae sebaceae). Mi co lOng
mi va tuyen m6 hei Ian goi la tuyen mi (glandulae ciliares).
- Mo diidi da : khong chda mo ma.
- Lap cc( g6m c6 phan mi ca veng mat, ca nang mi tren. Ca nang mi tren co nguyen uy tit
canh nhO 'along budm phia tren 6ng thi, ca di ra tru'ac phia tren ca thong tren bam vao da mi
tren va bar tren manh sun tren.
- Lap xd nam gitla ca yang mat va ket mac, g6m co m6 lien k6t, vdch 6 mat, sun mi tren
va &KA (tarsus superior et inferior). Cl b6 tren sun mi tren va dudi of) ca sun mi tren
(m.tarsalis
superior) va ca sun mi dudi (m.tarsalis inferior). Cdc day chang mi ngoai va trong
(lig.
palpebrale laterale et mediale) c6 dinh hai dau sun vao thanh 6 mat.
- Lap ligt mac la phan mi cud. lap IC& mac mat.
3.5. LOP KET MAC (tunica conjunctiva) la mot mang niem mac mong lot mat trong cda
hai mi mat va mat trudc nhan. cau (H.25.7). Vom ket mac là \Tang ket mac lien tiep gia'a mi
mat va nhan cau. Ket mac thiqc chia lam hai phan :
- Ket mac mi nam lOt mat trong mi (tunica conjunctiva palpebrarum).

Phan k6t mac mi be gap lai de lot sang mat trudc nhan cau to nen till ding, goi la yam
ket mac tren (fornix conjunctiva superior) co 16 cda cac 6ng tuyen le, va vom ket mac dudi
(fornix conjunctiva inferior) (H.25.4).
- Ke't mac nhan cau (tunica conjunctiva bulbi) phu phia trade nhan cau. O gee trong mat
co nep ban nguyet ket mac (plica semilunaris conjunctivae) (H.25.8).
426
 Vach mgt
Co nang mi !Ten
Co sun

V6m ket mac tren

Ke't mac nhan cau

Giac mac

Tuye'n mi

Long mi

Hinh 25.7: Cac lap cda mi mdt.

Tuygn le
Tigu qu an 10

Day chang mi trong

min 1' Eking mach, tinh mach g6c
TIN to dnglg MCli
NO 10
Xoang ham
Xu'ang xoan mill dUdi

Hinh 25.8 : B6 l0

3.6. BO a (apparatus lacrimalis) (H.25.8) g6m có :

3.6.1. Tuygn 10 (glandula lacrimalis) nam trong mot h6 ar pie trade ngoai cua thanh tren
6 mat. Co hai phan : phan 6 mat (pars orbitalis) va phan mi (pars palpebralis). Tuye'n le c6 10 -
12 6ng ngoai tiet (ductuli excretorii) ma vao vam kgt, mac tren.
427
 3.6.2. Tieu quern 10 (canaliculus lacrimalis) gem eing tren va ang dudi bat dau tit diem 10
(punctum lacrimale). Mei tieu quern le phinh ra tao thanh bong tidu quern. 10 (ampulla canaliculi
lacrimalis) dO vao tui le.
3.6.3. Till 10 (sacculus- lacrimalis) dai 1 - 1,5 cm lien tut yeti phan tren olng 10 mai, nam
phia sau day chang mi trong. Ttii 10 nam trong mot h6 gidi han bai mao 10 trofic va sau.
3.6.4. Ong 10 mui (ductus nasolacrimalis) dai 02 cm di tur dau dudi tui le va d6 vao ngach
mai dudi bai mat 16 a ngach nay. L6 có mat ngp niem mac goi la ngp 10 (plica lacrimalis). Ong
10 mai nam trong mOtang xucrng tao bed xticrng 10, )(acing ham tren va xuang xodn. mai &raj.
Trong truang hop bi tdc a mat not nao do trong cac ding dan 10, nude mat se khOng chay
dugc vao mui qua 'angle mCti lam cho luon luon bi chay nude mat.

CAU Hell TRAC NGHIEM

Chon cau b3i tra lai dung nhat

272. Khi mat a vi tri nhin thang ra truer; co tiling teen co gay dung tac :
a) Lidc len va lige ngoai. d) a Ira p dung.
b) Lidc len va lige trong. e) b va c dung.
c) Lige len va xoay nhan cau vao trong
273 Khi mat der a vi tri lige trong, car cheo Judi co se gay clang tac :
a) Ligc 'len. d) Li'gc xuang va xoay nhan cau vao trong.
b) Lige len va xoay nhan cau ra ngoai., e) Tat ca deu sai.
c) Lige xueing
274. Cau nao sau day DUNG :
a) Ranh ding mac la nui giac mac tigp not ydi cling mac.
b) Vong mac là lap trong cling ctia nhan cau phu tit dia thi dgn mieng that.
c)Dia than kinh thi giac dugc tao b.& cac soi than kinh thi gide va la not tiap nhan anh sang.
d) a va b dung.
e) a, b Ara c deu sai.
275. Chon cau DUNG :
a) Tuyen 10 nam a phia trong nhan cau va de nude mat ra ngoai qua hai tidu quern le.
b)13a 10 g8m co : tuygn 10, he 10, Wire, tidu quern re, O'ng 10 mai.
c)Ong 10 mai de nude mat vao 6 mai qua 16 de a ngach mai giaa.
d) a, b, c tieu sai.
e) a, b, c deu dung.
428
276. Thanh phan nao sau day KHONG thuOc hip mach nhan eau :
a) Mang mach. d) The mi.
b) M6ng mat. e) Tgt ca thanh phan tren deu thuOc ldp mach.
c) Loin trung tam.
277. Thanh phan nao sau day KHONG thuOc mac 6 mat :
a) Ngoai cot 6 mat. d) Vach 6 mat.
b) Mac coy nhan cau. e) Cac thanh phan tren deu thuOc mac 6 mat.
c) Bao nhan cau.
278. Than kinh nao sau day KHONG la nhanh cua thin kinh mat :
a) Than kinh le. d) Than kinh mu mi.
b) Than kinh tram e) Nhanh leu tidu nao (Xem them bat 27)
c) Than kinh clued 6 mat.
Dang.hinh ye sau day de tra loci cite cau 279 va 280 :

279. Ire them vao hinh ye hai hip mang mach va viing mac.

Cling mac

280. S6 (1) tren hinh la :

a) Thd thug tinh. d) Thau kinh.
b) Ong thily tinh. e) Tat ca sai.
c) Thily dich.
281. Chon chi tidt thich ho d6 dien vao ch6 tr6ng doan van sau :
Thily dich tiet ra tit vao hau phong va chui qua den
tiAn phang, sau do d6 vao xoang tinh mach cling mac tai....
429
 26 CO QUAN TIEN DiNH ac TAI

MUC TIEU BAI GIANG

A. MUC TIEU LY THUYET

1.Phan biet gidi han tai ngoai, tai gida, tai trong.
2. MO to cac thanh phan cua tai ngoai, tai gida, tai trong va chile nang caa tang phan.
3. MO to chu6i 'rcing con va do, ng tac cua thong.
4. Giai thich ca'u to &la horn nhi lien quan den chtic nang va benh V tai giaa.
5. MO to cau tao cila me dao mang, me dao xitang va sit lien quan cua no vdi chile nang
nhan cam am thanh.
6. Giai thich ca the nghe.
7. Ve hinh soi mang nhi.

B. MUC TIEU THJIC TAP

1. CM du'dc tren m6 hinh va nen so vi tri va lien quan ciia tai ngoai, tai gifta, tai trong.
2. Chi dude cac thanh phan ctia tai ngoai, tai gifta, tai trong tren nen so, m6 hinh va
ngu'di song.

Tai hay ca quan tien dinh 6c tai (organum vestibulocochleare) la mot ca quan pink tap,
ngoai nhiem vu nhan cam am thanh con gitip dieu chinh thang bang cho co the (H.26.1).
Tai g6m cif) :
- Tai ngoai : tit loa tai den mang nhi, g6m co loa tai va Ong tai ngoai, gift nhiem vu thu
nhan va &An truy6n am thanh.
- Tai giuta : g6m co hem nhi nam trong phan da xodng thai duang, chtla chu6i ba xuctng
430
 Mom go ma

VOi nhi
Tai giCra

Tai trong Ong tai ngoai

HOm nhi va •
chu6i xu'ong con

Hinh 26.1 : Sa cid cac phein diet tai cai chi& len xdang thdi duvng.

con, dd dan am thanh tit mang nhi vao tai trong va thing vai trO quan trong trong viec didu
chinh am thanh. Ngoai ra tai gida con có voi tai con goi IA voi nhi va cac xoang chum.
— Tai trong : g6m me dao xu'Ung va me dao mang chiia cac bO phan cam giac quan trong
trong viec chuygn cac xung dOng am thanh thanh xung dOng than kinh va gidp dieu chinh
thang bang.

TAI NGOAI
(auris externa)
Tai ngoai g6m co loa tai nam a hai ben dau va 6ng tai ngoai -LA loa tai den mang nhi.

1. LOA TM (auricula) (H.26.2).

1.1. HINH THE NGOAI.
Loa tai nguai co nhilng n6p I6i 16m, vi th6 to co the thu nhan am thanh tit moi phia ma
khOng can ca d6ng tai nhd 6 Ong vat. Loa tai có hai mat.
1.1.1. Mat ngoai.
ei gifta co mot ch6 lom goi IA xoan tai (concha auriculae). Xoan tai difoc boc bai b6n ga :
Tren gar
—G6 luan (helix) di theo chu vi loa tai, -hi xoan tai den dai tai (lobulus auriculae).
lam có ea loa tai (tuberculum auriculae) di tich cila dinh loa tai a dOng vat.
—Ga dol luan (anthelix) : dau tren ctia gar nay chia thanh hai tru d6i luan (crura anthelix)
Om rAy h6 tarn giac (fossa triangularis).
431
 Try coa del luan

Gd Juan

H6 tam giac
Cu loa tai -

H6 thuyen - Try clia ge Juan

Khuyect true Day loa tai

Xogn tai
Ong tai ngoai
Gd d6i Juan -
Binh tai
Gd do'! binh tai
Khuye't gian binh tai

Dai tai

Hinh 26.2 : Hinh the ngoai czia loa tai.

- Binh tai (tragus) a phia trade xoa.'n tai.
- binh tai (antitragus) dal din vdi binh tai va each binh tai khuye't gian binh
tai (incisura intertragica). Gida go' luan va gee d6i luan la lOm thuyOn (scapha).
1.1.2. Mat trong. Ap vao da dau, có cac vat lOi lOm ngu'dc vdi b8n ngoai nhu go xod.n tai
(eminentia conchae) go thuyOn (eminentia scaphae), go h6 tam giac (eminentia fossae
triangularis), h6 dal luan (fossa anthelicis)...
1.2. C.:6;1.3. TAO.
Loa tai dadc cau tao bai da, sun, day chang va ca.
1.2.1. Da. Dinh chat vao mat ngoai cila sun hen la mat trong.
1.2.2. Sun (cartilago auriculae). Tao thanh clang lOi lOm ctia vanh tai.

Cd fa' trot?

Olj
Co tai trade

Co nhi luan
Cd tai sau — Co nig Juan be
Cd binh nig

Ca d6i binh nhT

Hinh 26.3: Cdc sun va ca ciia loa tai.

432
 Dai tai khOng ca sun ma chi có mo sqi va mo ma va la noi to thuang x6 16 cld deo hoa tai
hay choc kim this thai gian chay mau. Sun a gar binh tai lien tigp vdi sun 6ng tai ngodi. Sun
giap loa tai gift nguyen ven hinh clang, ngu sun bi ton thuang hay hay hoai do nhi6m trang, loa
tai se bign clang.
1.2.3. Day chang va cd. Ngoai da va sun, loa tai &lac gan vao da hai ben ddu bdi cac day
chang ngoai lai va co (H.26.3).
—Cac day chang ngoai lai g6m co : day chang tai trUdc (lig. auriculare anterius), day
chang tai sau (lig. auriculare posterius), day chang tai teen (lig. auriculare superius).
— Co ngoai lai la loai cci bam da, g6m co ba co : co tai trudc (m. auricularis anterior), co tai
sau (m. auricularis posterior), co tai tren (m. auricularis superior).
—Car not tai g6m ca 8 co : co nhi luan lorn (m. helicis major), co nhi luan be (m.helicis
minor), co binh tai (m. tragicus), co d6i binh tai (m. antitragicus), cc1 ngang tai (m. transversus
auriculae), co cheo tai (m. obliquus auriculae), cci thap tai (m. pyramidalis auriculae), co khuygt
nhi luan (m. incisurae helicis).
Nhin chung, day chang va co caa tai kern phat trign, khong giap cd &Ong loa tai &lac.

2. ONG TAI NGOAI (metatus acusticus externus) (H.26.4, H.26.5).

2.1. HINH THE.
Ong tai ngodi di tit xoan tai dgn mang nhi (membrana tympani). Do mang nhi nhm chgch
xu6ng chtai va vao trong nen thanh sau tren 6ng tai ngoai dai khoang 25mm, trong khi thanh
duai truac dai 31 mm.
Nhin chung, 6ng tai ngodi di tit ngodi vao theo hdang tit truac xu6ng dual thanh mot
duang cong chit S; a gdn loa tai, no cong 16i ra truck va dgn mang nhi, thi cong lom ra truac. "VI
vdy, a ngoai twang thanh khi soi mang nhi, mu6n nhin thdy mang nhi phai keo loa tai len
teen va ra sau dd lam bat di do cong nay.

Loi cgu xudng ham dudi

De)ng mach canh trong
Tuyen mang tai

Ong tai trong Ong tai ngoai

HOrn
Mang nhi"

Xoang chum
Xoang tinh mach ngang

Hinh 26.4 : Ong tai ngoai (thie't ct'd ngang)

433
 2.2. LIEN QUAN.
2.2.1. Thanh truldc. Lien quan vdi h6 ham a phia trong va mot phdn cua tuygn mang tai
a phia ngoai. 171 vay, mot cu ddm vao cam có the lam cho 16i cdu xuang ham du'di trat ra sau va
lam ver" thanh trudc tai ngoai va ngu'ac lai mot nhiem trong a 6ng tai ngoai cci the lan den
tuyen mang tai.
2.2.2. Thanh di ii. Lien quan vdi tuyen mang tai.
2.2.3. Thanh tren. Cach ngach thuang nhi va tang giaa caa so bai mot manh cua xuung
thai duang.
2.2.4. Thanh sau. Cach xoang chum bang mot ldp xuong mang.

2.3. CAU TAO.

MOt phdn ba ngoai 6ng tai ngoai duoc cdu tao bai sun 6ng tai (cartilago meatus acustici),
sun nay lien tiep vdi sun loa tai. O thanh trudc sun có hai khuyet sun 6ng tai (incisurae
cartilaginis meatus acustici). Hai Ichuye't nay lam cho loa tai de di Ong va gitip de clang nong
rOng 6ng tai ngoai.

Syn loa tai z VOi tai

Xu'cing bda Co Gang mang nhi

Mang nhi
Sun 6ng tai ngoai
flan Wang 6ng tai ngoai

Hinh 26.5 : Ong tai ngodi (thiet cld clang ngang).

Hai phdn ba trong 6ng tai ngoai la thanh phdn ctla xacing thai &tang.
Da ctia 6ng tai ngoai lien tuc vdi da loa tai va pH mat ngoai cua mang nhi. Phdn da the
phii sun có long va cac tuyen tie't ray tai. Da Binh chat vao sun va xucing nen nhot a 6ng tai
ngoai gay dau ddn dOi.
434
 2.4. MACH VA THAN KINH.
2.4.1. Wing mach. Ong tai ngoai du'oc cap mdu bai dOng mach tai sau (a. auricularis
posterior), Ong mach thai du'ung nOng (a. temporalis superficialis) va dOng mach tai sau (a.
auricularis pro funda) ciia Ong mach ham (a. maxillaris).
2.4.2. ThAn kinh. Cam giac 6ng tai ngoai dive chi ph6i bai than kinh 6ng tai ngoai (n.
meatus acustici externi) thuOc than kinh ham thigh (n. mandibularis) va nhanh tai (ramus
auricularis) thuOc than kinh lang thang (n. vagus). Vi \Tay, nhfing benh cila rang dudi va
nai chiu sit chi ph6i cam giac dm day ham dadi ding có the gay cam giac dau tai ngoai va
nhfing vat la a 6ng tai ngoai co the kich thich than kinh lang thang gay nen phan xa bun non
va ho.

TAI GICA
(auris media)

G6m co ham nhi chila mang nhi, chu6i cac )(Yang con ciia tai va voi tai.

Ong th6ng hang HOm nhi

L6 nhi voi nig

Hang chiim VOl nhi

Xoang chum L6 hau voi nhi

Hinh 26.6 : Lien quan giila tai giaa va ccic khoang rang chtla khong khi.

1. HOM NIII (cavum tympani) (H. 26.7).

La khoang tr6ng chaa khong khi nam trong xuang thai &tang. Khong khi den horn nhi tit
phan mai hau qua voi tai (tuba auditiva). Ham nhi gam có hai phan : phan nam ngang vai
mang nhi là ham nhi that skt va phan tren mang nhi IA ngach thdong nhi (recessus
epitympanicus)
Ham nhi gieing nhtt hinh mot cai tr6ng co sau thanh nam theo mat phang dung doc chech
tit trade ra sau. Daang kinh thang dung va dung kinh trtidc sau khoang 15 mm. Diking kinh
ngang a phia tren horn nhi là 6mm, phia &tali 4mm, not d6i dien vdi mang nhi IA 2 mm.

1.1. CAC THANH CUA HOM NHL

1.1.1. Thanh tran (paries tegmentalis).
Thanh tran hay tran cilia ham nhi la mot manh xuang mang nhm giCia ham nhi va h6 so gala.
435
 1.1.2. Thanh tinh mach canh (paries jugularis). Thanh tinh mach canh hay san cua
ham nhi chieu ngang rat hep va lien quan with tinh mach canh trong.
1.1.3. Thanh me ciao (paries labyrinthicus).
Thanh me dao lien quan true ti6p d6n he th'6ng me dao cua tai trong. Thanh nay c6 (H.26.7) :
—U nho (promontorium) : do phan nen cua 6c tai tao thanh. Tren u nho co dam r6i nhi
(plexus tympanicus) la thanh ph'an cua than kinh nhi thu6c than kinh thiet hau.
—Cita s6 6c tai (fenestra cochlea& : hinh tran nam dudi va sau u nho, (Iliac day bai mang
nhi phu (membrana tympani secundaria).
—Cita so tin dinh (fenestra vestibuli) : hinh bau due nam ngay sau va tren u nho, ddac
day bai nen cua xdung ban dap.
—L6i 6ng than kinh mat (prominentia canalis facialis) : chda day than kinh mat, nam
tren ca'a s6 tin dinh va di td thanh me dao tong xu6ng thanh chum. Ham nhi, nhu vay lien
quan rat chat veil day than kinh mat, do do khi viem tai gida than kinh mat co the bi ton
thdung va lam liet mat.
—L6i 6ng ban khuyen ngoai (prominentia canalis semicircularis lateralis) : nam tren 16i
6ng than kinh mat, do 6ng ban khuyen ngoai cua tai trong day 16i len.
— Mom hinh 6c (processus cochleariformis) : nam trade u nho chda co tang mang nhi.

Thanh tran

CCM se 114n dinh

L6i 6ng TK. mat
Loi 6ng ban khuyen ngoai Ong tang co mang nhi

SA U TRUOC

'.110 I
Ong thong hang ,.,,. 1111111111111M0011
nr......4 Is wis

,fi
■
11̀ L6 nhi voi tai
st •
G6 that) "
Theing nhi ''....v4 ' .•
'- t # .1
1111111
Cita so 6c tai ', • . . , i Ili V i 1 „,. .,

... l';
—.7.- ' Ong DM canh
1 IIII Ilk illigilkik .

t
:.."■''''',....
nho

Hinh 26.7 : So' do cdc thanh caa hOm

436
 1.1.4. Thanh chum (paries mastoideus).
Thanh chum hay thanh sau cUa horn nhi Ong or phia tren va hep 6 phia do6i. Thanh nay c6 :
—Ong thong hang (aditus ad antrum). Ong nay thong tii horn nhi vao dgn hang chum
(antrum mastoideum) (H.26.6).
— Hang chum la mot phong 16n nam trong mom chum xdong thai throng. Hang chum thong
\red phia sau va phia dur6i vdi vo s6 cac xoang chum (cellulae mctstoideae). Xoang chum là nhiing
h6c xuong nhO horn hang chum xe"p thanh nhieu nh6m rai rac trong mom chum. Do c6 sot thOng
thtiong nay ma trong viem tai giita, mu hay vi trong c6 the di vao mOm chiim va duc thong
mOm nay lam chay mu ra ngoai (viem tai chum the xuat ngoai).
—L6i 6ng than kinh mat (da" to trong thanh me dao).
—GO thap (eminetia pyramidalis) nam doh 6ng thong hang, trong gib thap c6 gan co
ban dap.
—L6 nhi b'ng thin-1g nhi (apertura tympanica canaliculi chordae tympani) nam ngoai go
thap, c6 thimg chi chay qua de vao ham nhi (H.26.7).
1.1.5. Thanh dOng mach canh (paries caroticus). Thanh dOng mach canh hay thanh
trade, o tren rOng lion a clued. Thanh nay c6 phia tren la 6ng ch6a co cang mang nhi, phia dtt6i
la 18 nhi cua vOi tai (ostium tympanicum tubae auditivae). di 18 la mot vach =mg mang
ngan each hem nhi va Ong mach canh trong. Vi vay, khi to bi viem tai giita co the bi dau tai
theo nhip mach dap.
1.1.6. Thanh mang (paries membranaceus).
Con goi la thanh ngoai, duoc tao nen chil y6u lath mang nhi gan vao yang nhi (anulus
tympanicus) cua xutong nhi tai ranh nhi (sulcus tympanicus).

2. MANG NHI (membrana tympani) (11.26.8).

Phgn cheing

Nep boa sau

Try dai Wong de M6m ngoai xoang boa

Can xoang boa

Phgn cang
136'n

Non sang

Hinh 26.8 : Hinh soi nixing nhi phcii.

437
 2.1. VI TRI VA KICH THVOC.
Mang nhi nam giaa 6ng tai ngoai va ham nhi, mang, mau xam long lanh, hoi trong su6t. Mang
nhi hinh bau duc duang kinh thang dung khoang 9 den lOmm, du'ang kinh ngang 8 d6n 9 mm.
Mang nhi a ngoati tru'ang thanh nam nghieng va hap vdi mat phang cua thanh tren 6-ng
tai ngoai mOt g6c 140°.
Mang nhi g6m CO hai phan :
—Phan tren nh6, mang va mem, dinh truc ti6p vao xuong da a khuy6t nhi (incisura
tympanica) goi là phan chang (pars flaccida).
—Phan cloth ldn va day, chat hom, barn vao ranh nhi bdi mOt yang skin soi (anulus
fibrocartilagineus) goi la phan tang (pars tensa).
Gidi han caa hai phan nay là ne-p bua truck (plica mallearis anterior) va ne-p baa sau (plica
mallearis posterior). Mat ngoai mang nhi 16m do can )(oozing bua keo vao trong, not 16m nhat la
ran mang nhi (umbo membranae tympani).

Nhin ta ngoai vao mang nhi (hinh soi mang nhi), ta co the thay duac hinh can xoong btla
in tren mang nhi va &fix goi la tia baa (stria mallearis). Tia btia di tit rein mang nhi den 16i
boa (prominentia mallearis) là bong caa mom ngoai xuong bila (H.26.8).
2.2. CAU TAO

Mang nhi day khoang 0,1 mm va doo'c cau tao bai bon ldp.
—Lap da (stratum cutaneum) : lien ti6p vdi da 6ng tai ngodi.
—Hai hip sdi : ldp tia (stratum radiatum) va ldp yang (stratum circulare), hai ldp nay
khong c6 a phan chang.
— Lap niem mac (stratum mucosum) : lien tiep vdi niem mac ham nhi.

Nen ta vach hai du'ang, mOt theo can baa va mOt thang goc vdi &rang tren qua r6n mang
nhi, ta c6 the chia mang nhi lam ban khu :

* Hai khu trek', nhat la khu trek' sau, lien quan rat chat vdi cac xuong con va day titling
nhi.

* Hai khu doai, dac biet la khu doai sau khong lien quan vdi co quan quan trong nen
thaang la not rach thao ma khi ham nhi tt ma.
2.3. MACH MAU VA THAN KINH.
—DOng mach. Mang nhi duoc cap mau bdi dOng mach tai sau (a. auricularis profunda) va
Ong mach nhi trade (a. tympanica anterior) la nhanh caa Ong mach ham.
—Than kinh. Cl mat ngodi co nhanh tai thai duong (rt. auriculatemporalis) caa than kinh
ham dual, va nhanh tai (ramus auricularis) dia than kinh lang thang, a mat trong co nhanh
than kinh nhi (n. tympanicus) caa than kinh thiet hau.
438
 Ong tai trong VOi tai
Oc tai
Ong day than kinh mat Ong day than kinh mat
Tian dinh

Ong ban khuyen

Ong ban khuyen sau
Ong ban khuyen ngoai Ong thong hang
Cac xoang chtim
Hang chilm

Ong tai ngoai

Cac xoang chum

Anh XXIII : Mau hhuon chic co. quan tin dinh oc tai.

439
3. CAC XVCING CON Ct A TM (ossicula auditus) (H.26.9 va H.26.10).

Tit mang nhi tai caa s6 tien dinh c6 mot chu6i ba xu'ung nho la xuung bda, xu'o'ng de va
xtiang ban dap.
3.1. XIANG BUA (malleus). Gieing nhu' mat cai bda, gom co :
—ChOm bda (caput mallei) hinh cau, tie-p khdp Arai xu'o'ng de. ChOm n6i vdi can bda a co
bda. (collum mallei).
—Can bda (manubrium mallei) dp sat vao mat trong mang nhi, dal' can bda c6 co cang
mang nhi barn vao.
—MOrn tru'dc (processus anterior) : dai, CO day chang bda. tru'dc (lig. mallei anterius)
barn vao.
—Mom ngoai (processus lateralis) ngan, co day chang bda ngoai bam vao.

Chain Than xu'cing de

Co xuting bLia
Tru nggn
Mom ngoai

Mdm trudc,
Tru dai
Co Gang mang nhi

Co ban clap
Chom ban clap
Can blia
Tru tru'dc va sau
Nen xuUng ban dap

Hinh 26.9 : Cac xitang con cila tai.

3.2. XliONG BE (incus). G6m có :

— Than de (corpus incudis) tiep khdp vdi chom bda.
—Tru ngan ((crus breve) hu'dng ra sau, co day chang de sau (lig. incudis posterius) bam vao.
—Try dai (crus longum) tan cang bang mom Tau (processus lenticularis) la not tigp khdp
yeti xuang ban dap.
3.3. XTIONG BAN DAP (stapes). G6m co :
— ChOm ban dap (caput stapedis) tiep khdp vdi mom dau.
—Tru tru'dc (crus anterius) va tru sau (crus posterius) n6i vdi nen xtrong ban dap.
—Nen ban dap (basis stapedis) day len cda so tien dinh.
440
 3.4. CAC KHOP VA. DAY CHANG CUA XU'ONG NHL
Xudng btla khdp vdi xudng de bdi khdp de btla (articulatio incudomallearis), =mg de ti6p
khdp vdi xuang ban dap bdi khdp de ban dap (articulatio incudostapedia). Xurong ban dap sau
do lap vao cda s6 tin dinh bdi khdp ban dOng nhi ban dap (syndesmosis tympanostapedia).
Xu'ong bda diiac c6 dinh vao hem nhi bdi day chang btla tren (lig. mallei superius), day
chang btla truck (lig. mallei anterius) va day chang bda ngoai (lig. mallei laterale).
Xtiong de dudc c6 dinh vao ham nhi bdi day chang de tren (lig. incudis superius) va day
chang de sau (lig. incudis posterius).
Xucrng ban dap du'oc nhi vdi cda s6 tin dinh bdi day chang yang ban dap (lig. anulare
stapedis).
3.5. CAC CO XI'ONG TAI (mm. ossiculorum auditus).
3.5.1. Cd tang mang nhi (m. tensor tympani) (H.26.9).
Di tit phan sun ciia vai tai trong nda Eng co tang mang nhi (semicanalis m. tensor
tympani) d6n barn vao can xuong btia.
Khi co co, can bda bi keo vao trong va lam tang mang nhi. Can Vila khi bi keo vao trong
se lam chOm quay ra ngoai keo than xudng de ra ngoai, an xudng ban dap vao cita s6 tin dinh
va lam tang alp lurc ngoai dich. Do do co tang mang nhi la co &la tieng nhO va tram. Co chiu su
chi ph6i caa than kinh ham dudi.

Xuting ban clap

Cd tang mang nhi

Ham nhi

Hinh 26.10 : Tac dung caa ca tang mang nhi.

441
 3.5.2. Cor ban clap (m. stapedius).
Nam trong go thap a thanh sau ham nhi. Gan ca sau khi di ra khOi mOt 16 a dinh go nay
dgn gan vao c6 )(ming ban dap.
Khi co co, 'xing ban dap bi keo nghieng khoi caa s6 tien dinh lam giam ap lye ngoai dich.
Khi chain ban dap bi keo se. day vao try dai )(Yang de lam than xuang de quay vao trong, keo
theo chain xYang bda quay vao trong va day can btita ra ngoai, do do lam mang nhi dor cang.
Nha \ray, ca ban dap la ca caa ti6ng b6ng va gop phan bao ye than kinh tien dinh 6c tai. Ca
chiu sit chi ph6i cita than kinh mat.

4. MACH MAU VA THAN KINH cua ham nhi.

4.1. BONG MACH.
— DOng mach nhi trade va tren (a. tympanica anterior et superior) dia dOng mach ham.
— DOng mach nhi sau (a. tympanica posterior) cue. Ong mach tai sau.
—Nhanh dd. (rarnus petrosus) caa d6ng mach mang nao giaa.
—DOng mach nhi (lath (a. tympanica inferior) ciia deng mach hau len.
4.2. TINH MACH. Xoang tinh mach da tren va dam roi chan baam.
4.3. THAN KINH. La dam r6i nhi (plexus tympanicus) do than kinh nhi dia than kinh thiet
hau va dam r6i dOng mach canh trong (flexus caroticus internus) thu6c he than kinh giao cam.

5. V6I TM (tuba auditiva) (H.26.5).

5.1. MO TA.
Voi tai hay voi nhi di tit 16 nhi caa voi tai a thanh dOn.g mach canh oh ham nhi den 16
hau voi tai (ostium pharyngeum tubae auditivae). Voi tai di ch6ch xueing du'th vao trong va ra
trade, dai d0 37 mm.
5.2. CAU TAO.
Voi tai g6m có hai phan :
—Phan xtiang Arai tai (pars ossea tubae auditivae) a 1/3 ngoai, nam &Ai va each ca cang
mang nhi bai vach 6ng co voi (septum canalis musculotubarii). Phia trong phan xuang lien
quan vdi dOng mach canh. Phan xuang not vdi phan sun a eo yeti.
—Phan sun voi tai (pars cartilaginae tubae auditivae) a 2/3 trong, nam trong ranh voi tai
(sulcus tubae auditivae) a nen buclm. Phan sun tan cling a 16 hau voi tai nam sau xuang
xodn mai dath.
Voi tai duvc lot bang mOt lap them mac (tunica mucosa) lien tyc vdi hau va ham nhi.
Trong lap niem mac caa phan sun chaa rat nhieu hach hanh nhan voi (noduli lymphatici
tubarii).

Val tai chi dtrac ma ra khi to nu6t hoac ngap clued tac &Ong cua ca cang man khau cai (m.
tensor veli palatini) va ca voi hau (m. salpingopharyngeus) lam cho ap lye khi trai a horn nhi
442
va tai ngoai can bang. Khi hack hanh nhan voi bi viem se lam can trot viec ma voi tai va lam
tai ngh6nh ngang.
5.3. MACH VA THAN KINH.
— DOng mach. DOng mach hau len (a. pharyngea ascendens) va dOng mach mang nao ghla
(a. meningea media) cilia citing mach canh ngoai.
— Tinh mach. Dam roi chan Wain (plexus pterygoideus) cua tinh mach canh trong.
— ThAn kinh. Dam r6i nhi (plexus tympanicus) cua than kinh thiet ham va cac than kinh
chan bum cila than kinh ham clued.
Tom lai, tai giita gitip clan truye'n am thanh tit mang nhi vao caa so tin dinh cua tai trong
nha vao chu6i ba )(wing con. Ngoai con dating nay am thanh con den tai trong qua con ding
khong khi a voi tai va qua )(Yang so, nhting kitting quan trong lam. Tai giita co cci cang mang
nhi va co boa de gitip tang sic nghe va bao ye tai khi can thigt.

TAI TRONG
(auris interna)
Tai trong na'm trong phan da xttang thai &tong, g6m có me ciao tai xtrang (labyrinthus
osseus) Ara me ciao tai mang (labyrinthus membranaceus).

Ong ban khuyOn tn/dc

Try mang chung Try mang bong

Till not dich

Try mang don
long ban khuyen ngoai)
Ong not dich

Soan nang
Ong soan thu

Cgu nang
Ong not

Ong 6c tai

Hinh 26.11 : Me dc.to tai mang.

443
 1. ME DA0 TAI MANG (H.26.11)
La mot he thong cac 6ng va khoang chi.Ia not dich (endolympha). Me dao tai mang gom c6 :
6ng 6c tai, soan nang, can nang, cac 6ng ban khuyen, 6ng nOi dich, 6ng soan cau, 6ng not va
khoang ngoai dich.
1.1. CAC ONG BAN KHUYEN (ductus semicircularis).
Co ba 6ng ban khuyen :
—Ong ban khuyen trtidc (ductus semicircularis anterior) nam tren mat phang thang
ding va thang goc vdi true cda xu'ang da.
—Ong ban khuyen sau (ductus semicircularis posterior) nam thang thing Ira song song
vdi true cda xuiang dd.
— Ong ban khuyen ngoai (ductus semicircularis lateralis) nam tren mat phang ngang.
M8i 6ng ban khuyen co hai try :
* Tru mang bong (crura membranacea ampullaria) tan ding bang bong mang
(ampullae
membranaceae) r6i d6 vao soan nang. Trong bong mang co mao bong
(crista ampullaria) la nai
tan cOng cda cac dau day than kinh tin dinh.
* Tru mang dan (crus membranaceum simplex) d6 vao soan nang. Tru mang dan cda 6ng
ban khuyen trade va sau hap lai thanh try mang chung (crus membranaceum commune) trade
khi d6 vao soan nang.
1.2. SOAN NANG (utriculus), CAU NANG (sacculus).

Soan nang nhan nam 18 cda ba 6ng ban khuyen va not vdi cau nang bai 6ng soan cau
(ductus utriculosaccularis). Cdu nang sau do n6i vdi 6ng 6c tai bdi 6ng n6i
(ductus reuniens).
Trong soan nang va cau nang co vet soan nang (macula utriculi) va vet cau nang (macula
sacculi) la nai tan ding cda cac nhanh than kinh tin dinh. Tit soan nang co
6ng not dich
(ductus endolymphaticus) di trong ding tin dinh (aqueductus vestibularis).
Ong not dich tan
ding bang t6i nei dich (saccus endolymphaticus) nam cludi mang cuing d mat sau phan cid xuang
thai &rang.
1.3. ONG OC TAI (ductus cochlearis) (H.26.12).
La mot 6ng dai 32 mm, xodn hai yang MEd nam trong 6c tai (cochlea) ciia me dao xuang.
Tren thie't do ngang, 6ng 6c tai hinh tam giac vdi ba thanh :
1.3.1. Thanh chith la manh nen (lamina basilaris) di tit ba tai do cila thanh nhi eing 6c
tai (paries tympanicus ductus cochlearis) hay mang xodn (membrana spiralis) den
thanh ngoai
6c tai. Thuang bi cua manh an day len thanh ca quan xodn 6c (organum spirale) la nal tan
ding cda day thin kinh 6c tai.
1.3.2. Thanh ngoai nam sat \Tdt thanh ngoai 6c tai. Tai day thuang bi day len thanh day
chang xodn 6c tai (lig. spirale cochleae).
444
 Thang tier? dinh

Mang tien dinh

Ong 6c tai
Mang mai

Day chbrig xogn 6c

Mang day
Phgn eic tai caa TK SQ VIII

Ma'nh xogn 6c Wang

Te" bao Ong chuyen trong
Te" bao king chuyen ngoai

Hinh 26.12 : Thie't do ngang Ong Oc tai.

1.3.3. Thanh tren. Di th'IDCr tit do dia mang xoan den day chang xoain 6c tai, con duqc goi
la thanh tien dinh 6c tai (panics vestibularis ductus cochlearis) hay mang tien dinh (membrana
vestibularis).

1.4. NOT DICH (endolympha), NGOAI DICH (perilympha), KHOANG NGOAI DICH
(spatium perilymphaticum) (H.26.13).

Khoang dual nhen tiln'tilt!il..0011)

Mang cuing
0
Ceing 6c tai C6ng tien dinh

Ngoai dich

Me ciao mang

Khoang ngogi dich

Hinh 26.13 : Sa dO clia tai trong.

445
 Me dao mang chtia mOt dich lOng goi la not dich. DO lA mOt dich Wong tit dich not te-
bao (chi-fa nhie'u kali) nhung it protein Ilan dich not to bAo. NOi dich có 1e du'oc tie't ra tii day
chang xoan.
Me dao mang doge bao quanh bang khoang ngoai dich (spatium perilymphaticum), chOra
ngoai dich. Ngoai dich co thanh phan gan gi6ng What dich nao tuy (nhieu natri) nhting CO nhie'u
protein lion dich nao -Lay. CO tac gia cho rang co le chinh ski khac nhau ve thanh phan not \Ta
ngoai dich da tao nen so chenh l'ech (116n thg cho xung than kinh hoat d6ng.
O 6c tai, khoang ngoai dich cltiqc 6ng 6c tai ngan each thanh hai phan :
—Tren mang tin dinh là thang tin dinh (scala vestibuli).
—Duch manh nen la thang nhi (scala tympani).
Hai thang thong vdi nhau a kite xogn 6c (helicotrema). Tii thang nhi, khoang ngoai dich co
c6ng 6c tai (aqueductus cochleae) hay 6ng ngoai dich (ductus perilymphaticus) th6ng ngoai dich
vdi mat dtidi xuong thai duong.
2. ME DAO TAI XLJ(iNG (labyrinthus osseus) (H.26.14)
Me dao tai 'along IA mOt hoc xu'cing trong phan cla xtiong thai during. Me dao tai xtiong boc
lay khoang ngoai dich va me dao mang. Me dao tai xu'ung g6m có hai phan :
—Tien dinh g6m có tien dinh that ski va. 6ng ban khuyen xtiong.
- oc tai.
Ong ban khuyen tnieic

Ong ban khuyen sau(

Ong ban khuyen ngoai 41 i iw

Mlla
lllli ili
g1110111111
pp*Ceia s6 fig!? dinh

11‘1
"
Thang tin dinh
iiiii..
re Manh xogn 6c

Thang nhi

Hinh 26.14: Sa ct6 me dao tai xu'ong.

446
 2.1. TIN DINH (vestibulum) (H.26.14).
2.1.1. Cac ting ban khuyen xticing (canales semicirculares ossei):
Cac 6ng ban khuyen xiiang chda cac 6ng ban khuyen mang cOng ten vb. Wang tit nhii cac
6ng ban khuyen mang, ding CO cac thanh phan nhu : tru )(dung darn (crus osseum simplex), tru
)(dung chung (crus osseum commune), try )(Long bong (crura ossea ampullaris), bong 'along
(ampullae osseae). Cac Ofng ban khuyen )(Yang sau do d6 vao tien dinh.
2.1.2. Tien dinh th4t sir.
Chda soan nang va cau nang. Thanh ngoai cua tien dinh la thanh tien dinh cua horn nhi,
co cda s6 tien dinh duoc day lai bai xuang ban dap.
Thanh trong cua tien dinh co ngach bad dyc (recessus ellipticus) do soan nang tufa vao va
ngach cau (recessus sphericus) do eau nang tiia vao. Thanh nay ding c6 18 thOng vai c6ng tien
dinh (aqueductus vestibuli).
2.2. OC TM (cochlea) (H.26.15, H.26.16).
Chda 6ng 6c tai va Wang ty eing 6c tai, c6 hinh nhii con 6c xoan hai Ong rdai. MOt phan
day 6c tao thanh u nho a tai gida, con dinh 6c hdang v6 phia track ngoai.
Oc tai co mot try (modiolus) va td try nay CO manh xoan xirnng (lamina spiralis ossea) nhO
ra, cac than kinh 6c tai di trong manh xodn de den cc, quan xoan. Ong 6c tai gan vao ba tit do
cua manh xoan )(Yang. Mid vay, manh xoan 6c va 6ng 6c tai chia khoang ngoai dich cua 6c tai
thanh hai phan : thang tien dinh va thang nhi. Thang nhi duc day lai bang mang nhi phu.

Try 6c

Thang tien dinh

Chom
Manh xoan 6c

Thang nhi

Hinh 26.15 : Sa d6 6c tai xitong.

De de hinh dung, ta co the lay mot 6ng thug tinh bit kin mot clan, trong 6ng da't mot
manh kinh dai, liana doe theo su6t 6ng va ngan each khong hoan toan theo tigt (lien 6ng thanh
hai tang. Manh kinh do khOng chigm tron long 6ng nen c6 mot bci tii do. TY 136 ty do nay ta
slat mot 6ng cao su bit kin ca hai dau. Cho nude vao 6ng thdy tinh va 6ng cao su. Day kin phan
dadi manh kinh va van xoan 6ng thily tinh hai yang rutoi. Ong thily tinh là hinh anh 6c tai,
447
manh kinh la manh xoan 6c, 6ng cao su la 6ng 6c tai, tren manh kinh va ong cao su la thang
tien dinh, dadi no la thang nhi day bdi cita s6 6c tai va mang nhi phy. Thang tien dinh thong
vdi thang nhi a dau tan cnng cua manh kinh va 6ng cao su, do chinh là khe xoan 6c
(helicotreina). Nude chila trong 6ng cao su la not dich, trong 6ng thily tinh la ngoai dich.

Ma nh xoan xu'ang

Try 6c

Hinh 26.16: Try 6c.

Sau khi xung Ong am thanh chuy6n qua chuiii xu'nng con se d6n cda s6 tien dinh va lam
rung chuy6n ngoai dich tii thang tien dinh d6n thang nhi va lam phinh mang nhi phy. Ngoai
dich rung chuygn se lam rung chuy6n not dich va cu quan xodn de tit do xung Ong am thanh
chuygn thanh xung d'cing than kinh qua than kinh 6c tai.

3. MACH MAU VA THAN KINH

3.1. MACH MAU.
— Thing mach me dao (a. labyrinthi) la nhanh ctia diing mach nen.
—Tinh mach : Cac tinh mach me dao (vv. labyrinthi) do vao xoang tinh mach da. ditch
(sinus petrosus inferior).
3.2. THAN KINH.
Than kinh tien dinh 6c tai di vao 6ng tai trong (meatus acusticus internus), sau do phan
6c tai d6n cc, quan xoan dd dam nhan chile nang nghe, don phan tien dinh vao 6ng ban khuyen
mang, soan nang, cau nang de dam nhan chile nang thang bang.
Tom lai, tai ngoai la coy quan ti6p nhan am thanh, tai gida la cd quan clan truyen va dieu
chinh am thanh, con tai trong mdi that ski quan trong cho chile nang nghe va thang bang.

448
 CAU HOI TRAC NGHIEM
Chon cau tra lai dung nhat

282. Khi soi mang nhi, phai keo loa tai len tren va ra sau vi :
a) Dau ngoai 6ng tai ngoai cong lOm xu6ng
b) Dau ngoai 6ng tai ngoai cong lOm ra sau.
c) Ong tai ngoai chay chgch ra trade.
d) a, b, c d6u thing.
e) CM c6 a va b thing.
283. Chon cau DUNG :
a) GO thap nam a thanh chum caa horn nhi.
b) Cita so tie'n dinh c6 mang nhi phu day.
c) Thanh trtrac ham nhi lien quan yeti tinh mach.
d) TK nhi la nhanh cua TK mat.
e) Tat ca de'u sai.
284. Mang tin dinh :
a) Di tit manh xoan xuzing den day chhng xoan 6c tai.
b) Ngan each tang tie'n dinh va tang nhi.
c) Ngan each ngoai dich va not dich.
d) a va c dung.
e) a, b, c de'u dung.
285. Thanh phan nao sau day cila co quan tin dinh 6c tai KHONG tham gia vao chile Hang
nghe :
a) Soan nang va cau nang. d) a va b dung.
b) Cac 6ng ban khuyen mang. e) a, b, c Teti dung.
c) Mang nhi phu
286. Ngoai dich KHONG c6 trong :
a) Khoang ngoai dich. d) C6ng 6c tai.
b) Tang tien dinh. e) Tat ca d'eu sai.
c) Tang mang nhi.
Cau 287, 288, 289 Chon :
a) Neu 1, 2, 3 dung d) Nen chi có 4 dung.
b) Ne-u.1, 3 clang. e) Nen 1, 2, 3, 4 dung.
c) Ngu 2, 4 dung.
449
 Than kinh van nhan ngoai

— Than kinh sinh ba

Than kinh mat

Than kinh trung gian
Than kinh thiOt hau
Than kinh lang thang
Than kinh phy Xoang ngang
Than kinh ha thiOt TK tian dinh 6c tai
Than kinh lang thang Than kinh thiOt hau
Than kinh phy
Than kinh phy
D'Ong mach canh trong
Than kinh ha thiOt
Co hai than
Than kinh thiOt hau Than kinh thiOt hat.'
Than kinh lang thang
Cc tram hau
Cc tram mOng
DOng mach canh ngoai Than kinh phu
DOng mach chdm Hach c6 tre n
Than kinh ha thiOt
Than kinh thanh quan tren
TTnh mach canh trong
Than kinh lang thang
D'Ong mach canh chung
D'Ong mach canh trong

Tinh mach canh trong

Anh XXIV : Cdc day thein kinh so IX, X, XI, XII a khoang ham hau.

450
287. 1. Thanh sau va thanh me dao &la tai giaa lien quan vdi toan b6 doan trong xu'ong da dm
than kinh mat.
2.17 nho a thanh me dao do dinh 6c tai tao nen.
3. Cita so 6c tai thong horn nhi vdi 6c tai mang va duac day lai bai mang nhi phu.
4. Cita so tie'n dinh thong hOm nhi vdi tie'n dinh cua me dao xu'ang va lilac day lai bang
xuang ban dap.
288. 1. Ong n6i dich di trong c6ng tin dinh me dao xuang.
2. Ong ngoai dich di trong c6ng 6c tai cua 6c tai me dao xticrng.
3. Ong nOi dich tan ding bang tui nOi dich nam duai mang ding d mat sau phan da xuang
thai duang.
4. Ong ngoai dich thong ngoai dich vdi mat cluai phan da xuang thai duong.
289. Trong co quan ti6n dinh 6c tai :
1. Tai ngoai duac ke ta 176 tai ngoai de-n mang nhi.
2. Kh6ng khi luon luon hiu thong giaa horn nhi va hau qua voi tai.
3. Tai ngoai, tai giaa, tai trong deu nam trong pilau da xuang thai du'ong.
4. Chi co tai trong mai dam nhan chtic nang thang bang.
Cau 290 dgn 295. Chun :
a) Neu (A) thing, (B) dung. (A), (B) có lien quan nhan qua.
b) Neu (A) dung, (B) dUng. (A), (B) khong co lien quan nhan qua.
c) Neu (A) dLing, (B) sai.
d) Neu (A) sai, (B) dung.
e) NOu (A) sai, (B) sai.
290. (A) M6t s6 bOnh d rang duai va lutui co the gay cam gide dau a tai ngoai VI :
(B) Cam giac cua Ong tai ngoai ding duac chi ph6i mot phan bai nhanh cUa thin kinh
ham duai nhu cam giac a rang ham dual va
291. (A) Thanh dttai hem nhi lien quan vdi dung mach canh trong NEN
(B). Khi bi viem tai giaa, có th'd . dau tai theo nhip mach dap.

292. (A) Viem tai gala di the gay viem mang nao VI :
(B) Thanh tren ham nhi ngan cach yeti mang nao bai mot vach xuang rat mOng.

293. (A) Khi bi ui mu trong hOm nhi, noki to thuang rach mang nhi d khu tren sau mang nhi
de thoat mu VI :
(B) Khu nay khong lien quan vdi nhang ca quan quan trong.
294. (A) TOn thu'ang than kinh mat, benh nhan khong nghe ducre VI :
(B) Than kinh nay chi ph6i cho co ban dap nen khi no bi ton thuang, mang nhi ding
co the bi anh hutting.
451
 295. (A) Khi cac kheip cua chu6i xuang tai bi xa cang, benh nhan se giam sac nghe VI :

(B) Cac xuang tai am a ham nhi.

Dung hinh ye sau de tra ldi cau 296, 297.

Ong ban khuyen sau (A)

Ong not dich (B)

Cgu nang (C)

296. Chid thich trong hinh ye SAI O ch6 nao ?

a) (A). d) (B) va (D).
b) (D). e) (A) va (D).
c) (C).
297. Sika lai cho thing cac chi tie't chti thich sai.

452
 27 CAC DAY THAN KINH SO

MUC TIEU BAI GIANG

A. MUC TIEU LY THUYET

1. Phan biet dauc sa gi6ng nhau va khac nhau giaa than kinh gai s6ng va than kinh so.
2. Kg ten Ira chile nang tang day than kinh so.

3. MO td nguyen ay hu', nguyen ay thuc, dating di, lien quan, phan nhanh caa cac than
kinh so Ira mot s6 Ung dung lam sang.
B. MUC TIEU THIIC TAP
1. CM duuc nguyen ay that, nguyen ay hu' caa cac day than kinh so troll mO hinh, tieu
ban, tranh ye ve nao.
2. CM not than kinh so di ra khoi cac 16 ilk so tren xuang.
3. CM dauc du'Ung di va lien quan &la day than kinh so tren xu'ung so, xdc va m6 hinh.

He than kinh ngoai bien caa ngaUi gam c6 cac day tach ra tit thy gai goi là than kinh gai
CO
s6ng (nervi spinales) va cac day tach ra ta' nao goi la cac day than kinh so (nervi craniales).
12 doi day than kinh so du'uc danh s6 La Ma tit I den XII. D6 là day so I hay cac day than
kinh khilu gide, day so II hay than kinh thi gidc, day so III hay than kinh van nhan, day so IV
hay than kinh rang roc, day so V hay than kinh sinh ba, day so VI hay than kinh van nhan
ngoai, day so VII hay than kinh mat, day so VII' hay than kinh trung gian, day so VIII hay
than kinh tin dinh 6c tai, day so IX hay than kinh thiet hau, day so X hay than kinh lang
thang, day so XI hay than kinh phu va day so XII hay than kinh ha thiet. Day thi gide that ra
khong phai la day than kinh that sii ma la mot phan caa nao 130, nhang van thu'Ung dauc xe-p
vao than kinh so. Trong pham vi bai nay, chan.g to chi de cap den phan ngoai bier). &la cac day
than kinh so, trong do, nguyen ay that la not phat xuat ra day than kinh (mQt nhan xdm trung
aung ne-u là van dQng va mot hach ngoai bien n.6u la cam gide), va nguyen ay ha la not cac day
453
 Than kinh sang trudc

Vang khOu lop

Mem mac mai

Nhanh mai trong

Than kinh mai khgu cai

A. THANH TRONG (VACH) 6 ma

Hanh khdu

Veing khau lap niem mac mai

Than kinh ham tren

Than kinh sang trudc

Hach chan Warn

khgu cai
Cac nhanh mai
trong
Than kinh Eng
Nhanh mai chan bu'dm
ngoai

Cac nhanh
mai sau ngoai Cac nhanh khgu cal nho

Than kinh khgu cal Ion

Hinh 27.1 : Than kinh khdu gicic yd cdc nhdnh cda than kinh sinh ba trong

chui van hoac thoat ra c1 mat ngoai nao va than nao. De tien vi0c me ta, to có thd sap xe-p
chnng ra lam bon nhom data troll lien quan giai phau va chdc nang sinh 13'T cila chung.
454
 —Cac day than kinh giac quan, g6m day so I (ngdi), day so II (nhin) va day so VIII (nghe
va thang bang).
— Cac day than kinh van di mg mat, g6m cdc day so III, IV, va VI.
—Cac day than kinh h6n hgp, visa van dOng vita cam gide, g6m cdc day so V, VII, IX va X.
—Cdc day van &ling don thuan, g6m day XI va
Ngoai ra con c45 cac hach thu6c he than kinh td chu nhm tren &king di cua mot so" day so
cling ducfc de cap den trong bai nay.

1. CAC DAY THAN KINH GIAC QUAN

1.1. CAC DAY THAN KINH KEIVU GIAC (nn. olfactorii) (H.27.1)
1.1.1. Nguyen uy th4t. Cac to bao khdu gidc hai cdc nam a Wing khdu lap niem mac mill
(regio olfactoria tunicae mucoseae nasi).
1.1.2. Nguyen uy hut. Hanh khdu (bulbus olfactorius)
1.1.3. Diidng di. Than dm cdc tef bao nay có 2 loci nhanh :

Nhan cgu

Thgn kinh thi giac

A. TRONG 6 MAT

Giao thi
Ong thi giac
Dai Ulf
Cu6ng nao

The gdi ngoai

B. TRONG SQ
Lot nao fret)
Hinh 27.2 : Thdn kinh thi gidc
455
 — Cdc son ngoai bien ngdn nam ngay trong \Tung niem mac klub.' d6 thu cam khdu giac.
— Cdc sqi trung dung chay hung len tren, dan cha'ng chit vao nhau tao thanh mot dam rai
than kinh clued them mac khdu. Tit dam r6i nay, khoang 20 sai nha m6i ben goi la cac day
than kinh khdu, cc", mau xam vi khong co my-e-lin, tach ra chui qua cac 16 dia manh sang d6
Ten tan het a mat trong du ai cila hanh
1.2. THAN KINH THI GIAC (n. opticus) (H.27.2).
1.2.1. Nguyen uy th4t. Tang hach than kinh thi giac (stratum ganglion n. optici) cua lap
yang mac mat. Scri ngoai bien cua cac t6 bao hai cut thuec tang hach nay ti6i) hap vai hai loci t6
bao : to bao non thu cam anh sang trAng va mau sac, con t6 bao que chi thu cam anh sang trdng.
1.2.2. Nguyen ily Int The g6i ngoai va 16i nao tren.
1.2.3. Diging di. Cac sal trung uonng cua cac t6 bao tang hach hOi to lai a dia thi giac d6
tao nen than kinh thi giac, day lan nhat trong 12 doi day than kinh so. Tit sau nhan cdu, day
than kinh di qua lap ma a phan sau 6 mat, chui vao 6ng thi giac d6 clan h6 so giaa. Tai day,
hai day phai va trai bdt ellen nhau tao thanh giao thi (chiasma opticus) r6i lai tach ra lam hai
dai thi (tractus opticus) chay yang quanh cu6ng dai nao d6 den the g6i ngoai va 16i nao tren.
Ong ban khuyen sau
Ong ban khuyen ngoai

Ong ban khuyen truec

Hach tin dinh

Lo tai trong

••• Or11.•

iyiiliiil
Re hen dinh
Re' 6c tai

Hach xoan 6c tai

Cac nhan 6c tai Cac nhan tion dinh

Hinh 27.3: Thdn kink tien dinh 6c tai

456
 1.3. THAN KINH TIEN DINH - OC TAI (n. vestibulocochlearis) (11.27.3).
Con goi la day so VIII (n. octavus), gam co hai phan : phan tin dinh (pars vestibularis)
va phan 6c tai (pars cochlearis). Du cung di chung mat day nhurng chting rat ichac nhau
khong nhiing vd cau tao giai phau, chic nang sinh ly than kinh ma ca ye phuang dien benh
VT lam sang.

1.3.1. Nguyen uy th4t.

— Phdn tien dinh : La cdc t6 bao cua hach tin dinh (ganglion vestibulare) a tai trong.
Hach chia lam hai phan : phan tren (pars superior) co cdc sqi ngoai Men to lai thanh cac day :
* Than kinh soan bong (n. utriculoampullaris).
* Than kinh soan nang (n. utricularis).
* Than kinh bong trq6c (n. ampullaris anterior).
* Than kinh bong ngoai (n. ampullaris lateralis).
Va phan dtrai (pars inferior) dm hach, chi g6m hai day :
* Than kinh bong sau (n.ampullaris posterior).
* Than kinh cau nang (n.saccularis).
Cac sqi ngoai bien nay di clan phan ph6i cho cdc vUng thy cam thang bang thuac me dao
tai mang (labyrinthus membranaceus) eaa tai trong.
—Phdn 6c tai : La cdc to bao cua hach xoAn 6c tai (ganglion spirale cochleae) a tai trong,
co cac sqi ngoai Wen chay toa ra phan ph6i cho cdc ca quan xoan 6c la viing thy cam thinh gide
nam a trong 6ng 6c tai.
1.3.2. Nguyen ny hit. Ranh hanh cau.
1.3.3. Diaing di. Cdc sqi trung xang cUa hai hach nay chui qua day 6ng tai trong turn lai
tao nen day than kinh tin dinh 6c tai. Than kinh chay trong 6ng ding Arai day than kinh mat
va thoat ra khoi 16' 6ng tai trong de vao h6 so sau. Tai day day lai tach ra lam hai re, re tren
(radix superior) hay re tin dinh (radix vestibularis) va rd dual (radix inferior) hay re 6c tai
(radix cochlearis) chui vao than nao u ranh hanh cau nai ngach ben cua h6 tram nao that IV
dd tan hat a cac nhan cua cau nao.
— Nhan 6c bung (nucl. cochlearis ventralis).
—Nhan 6c lung (nucl. cochlearis dorsalis).
—Nhan tin dinh trong (nucl. vestibularis medialis).
—Nhan tin dinh ngoai (nucl. vestibularis lateralis).
—Nhan tidn dinh tren (nucl. vestibularis superior).
— Nhan tin dinh dadi (nucl. vestibularis inferior).
457
2. CAC DAY THAN KINH VAN DONG MAT (H.27.4 va H.27.5).

2.1. THAN KINH VAN NHAN (n. oculomotorius).

2.1.1. Nguyen ay that. LA cac nhan than kinh van nhan (nucl. n. oculomotorii) gom có
cac nhan chinh a &raj va mot nhan phu (nucl. accessorius) thu(ic he tu cha a trail. Cac nhan
nay nam ngay truck chat xam trung tam cua trung nao ngang mdc 16i nao tren.

Cd cheo tren
Cd nang mi tren
Ca thing tier) Nhan phu
Cd thing trong
Hach mi

Than kinh mai mi Than kinh

Than kin van nhan
Than kinh
rung roc

Than kinh
vin nhan ngoai

Cd thing ngoai
CO thing thief Vong gin chung
Cd cheo dudi

Hinh 27.4 : Cdc thdn kinh van cleing nhan cdu

Than kinh van nhan (III)

Tuyen yen Thanh ngoai xoang hang

Xoang hang
Than kinh rung roc (IV)
Eking mach canh Than kinh van nhan ngoai (VI)
trong Than kinh mat (V1)
Than kinh ham tren (V2)
Xoang budm
'41,11011

Canh Ian xdang budm

AP" Aotti
Tfe.44 Ong chin Warn

Hinh 27.5 : Cele ddy thdn kinh so tren thi'e't de; ddng ngang qua xoang tinh mach hang
458
 2.1.2. Nguyen ay hti. Ranh trong cu6ng dai nao (trung nao).
2.1.3. Dtking di Ara phan nhanh. Tit cac nhan than kinh van nhan, cac sqi &la day so
III thodt ra khai than nao a ranh trong cu6ng dai nao, chay ra truck chui vao thanh ngoai caa
xoang tinh mach hang den khe 6 mat tren. Tai day day than kinh chia ra hai nhanh tan chui
qua yang gan chung vao 6 mat.
- Nhdnh tren (ramus superior) di tren than kinh thi giac den van dung hai ca thang tren
va ca nang mi tren.
- Nhanh duai (ramus inferior) lan han, di cludi than kinh thi giac Mil van dung ba ca
thang clued, thang trong va cheo dual.
Hach mi (ganglion ciliare). La met hach tan cUng thuOc phan d6i giao cam, nam a phan
sau 6 mat, tren dating di cua day van nhan, g6m có cac nhanh :
* O bar sau hach, g6m cac sqi truck hach la :

- We van nhan (radix oculomotoria) n6i vdi nhanh ca cheo

- Nhanh giao cam Mit hach mi (ramus sympathicus ad ganglion ciliare).
- Nhanh n6i vdi day than kinh mai mi (ramus communicans cum n. nasociliari).
(nn. ciliares breves) n6i
* C1 ba trade hach, g6m cac sqi sau hach la cac than kinh mi ngan
hach mi vdi nhan cau.
Hach mi tiefp nhan cat sci tract hach dui giao cam xuat pita tit nhan phu theo nhanh ca cheo
dual qua re van nhan clan hach va cho ra cac sqi sau hach theo cac than kinh mi ngan cldn van
do, ng ca thd mi va ca that dung tit trong cac phan xa anh sang d6ng tit va dieu tiat mat.
2.2. THAN KINH BONG ROC (n. trochlearis).
2.2.1. Nguyen uy that. Nhan than kinh rang roc (nucl. n. trochlearis) nam ngay dudi cac
nhan dm than kinh van nhan, a ngang mtic 16i nao Judi (trung nao).
2.2.2. Nguyen uy hit Bct ctia ham man ttly tren (mat sau trung nao).
2.2.3. Diiiing di. Cdc sqi xuat phat tit nhan than kinh rang roc chay yang ra sau va vao
trong, bat cheo hoax' toan vdi cac 'sal ben d6i dien tao nen bat cheo than kinh rbng roc
(decussatio nervorum trochlearium) a mai trung nao r6i thoat ra a hai ben ba cilia ham man tily
tren. Day la than kinh so duy nhat thodt ra a mat sau than nao. Sau do, than kinh chay Ong
quanh cu6ng ti6u nao tren va cu6ng dai nao ra truac chui vao thanh ngoai cua xoang tinh mach
hang d6 den khe 6 mat tren. Tai day, day than kinh chay ngoai gan chung vao 6 mat ddn van
Ong ca ch6o tren lam mat lige xu6ng dddi va ra ngoai.
2.3. THAN KINH VAN NHAN - NGOAI (n. abducens).
nam trong
2.3.1. Nguyen -ay that. Nhan than kinh van nhan ngoai (nucl. n. abducens)
can nao a ngay dUdi 16i mat &la nen nao that IV.
2.3.2. Nguyen ny hut. Ranh hanh cau, ngay dau tren ctia thdp hanh.
459
 2.3.3. Dtiarng di. Tur ranh hanh call, than kinh di ra trudc nam giiia eau nao va phan nen
)(ming cham r6i chui vao xoang tinh mach hang. O trong xoang tinh mach, than kinh chay gitia
thanh ngoai cila xoang va dOng mach canh trong. 136n khe 6 mat teen, than kinh chui qua \Yong
gan chung vao 6 mat van dung co thang ngoai lam mat li6c ra ngoai.
3. CAC DAY THAN KINH HON HOP.
3.1. THAN KINH SINH BA (n. trigeminus).
Than kinh sinh ba gom có hal re : re cam gidc (radix sensoria) loin va re van dOng (radix
motoria) nho. Re cam gide phinh ra a phia trudc tao thanh mot hach goi la hach sinh ba
(ganglion trigeminale):
3.1.1. Nguyen -tly th4t.
- Cad re van d'Ong : la nhan van dOng than kinh sinh ba (nucl. motorius n. trigemini) a
eau nao.
- Cda re- cam gicic : la cac to bao cua hach sinh ba có cac soi ngoai Men turn 14i thanh ba
tre tach ra a hach, do la than kinh mat hay day Vl, than kinh ham tren hay day V2 va
than kinh ham dual hay day V3. Cac soi trung u'ung chui vao than nao a mat trade ben cam nao
di-n tan h6t d cac nhan :
* Nhan bo gal than kinh sinh ba (nucl. tr.- spinalis n. trigemini) trai tit eau nao xuang tan
chat keo or sling sau cua cac Joan thy c6 tren, nhan cac soi cam gide nong Wing mat.
* Nhan cam gide chinh than kinh sinh ba (nucl. sensorius principalis n. trigemini) a eau
nao, nhan cac soi cam gide sau coy thtic yang mat. Ngoai ra, con c6 cac soi cam giac sau \To y
thdc, tit cac ccr nhai di theo re van (Ring tan het a nhan bo trung nao than kinh sinh ba (nucl.
tr. mesencephalici n. trigemini). Nhur vay, re van dOng that ra la mot day h8n hop.
3.1.2. Nguyen uy hut. Mat trade bin eau nao.
3.1.3. Sii phan nhanh. Tit ba truck ctia hach sinh ba torch ra ba nhanh :
3.1.3.1. Thdn kinh mat (n. opht,halmicus) (H.27.6).
La day nho nhat va torch ra tren nhat, chay ra truck chui vao thanh ngoai xoang tinh
mach hang, di clued hal day so III va IV (H.27.5), d6 d6n khe 6 mat trill. Cac nhanh than kinh
mat Om co :
- Nhdnh ben : nhanh leu tigu nao (ramus tentorii).
- Cdc nhdnh tan :
* Than kinh 10 (n. lacrimalis) di doc theo bes tren cc thang ngoai de den tuy6n 10. Than
kinh cho nhanh ben n6i vdi than kinh go ma (ramus communicans cum n. zygomatico)
cda day
V2 va cac nhanh tan xuyen qua tuyan 10 den phan phai cam gide a kat mac mi tren \Ta da vung
goc tren ngoai mat.
* Than kinh tram (n. frontalis) chay diidi tran 6 mat, chia ra hal nhanh tan la than kinh .
460
tren. 6 mat (n. supraorbitalis). g8m hai nlidnh ngoai va trong, va than kinh tren rang roc
(n.supratrochlearis). Tat Ca thodt ra a bar tren 6 mat (qua 16 tren 6 mat va khuyet trdn) de den
phan ph6i cho ldt mac mi tren va da vang trail Binh.

Than kinh tren fling roc

Than kinh tren 6 mat
Ca nang mi tren
Co thhng trong 0 o
00
0 Ca thang tren
Ca chOo Yen
Tuygn le
Thin kinh dudi
rang roc Nhanh n61 vat than kinh g6 ma
Than kinh sang trudc Thin kinh la

Cac day mi dai CO thang ngoai

Than kinh sang sau Hach mi

Nhanh n6i vdi Nhanh dudi than kinh
hach mi van nhan
Than kinh Mai 177i Than kinh tran

Than kinh mat (Vi)

Than kinh thi giac (II) Than kinh ham Yen (V2)

Than kinh van nhan

Than kinh ham du'ai (Vs)
Than kinh rang roc (IV)
Than kinh van nhan
ngoai (VI)

Hinh 27.6: Thdn kinh mdt trong o mdt (nhin tren)

* Than kinh mui mi (n. nasociliaris) chay tren than kinh thi gidc tit ngoai vao trong. Than
kinh cho ra cdc nhanh ben g6m co : nhanh n6i vai hach mi (ramus communicans cum ganglio
ciliari), cdc than kinh mi dai (nn. ciliares longi) hai loai nhanh nay phan phoi cam gide cho
nhan cau va than kinh sang sau (n. ethmoidalis posterior) Mil cam gide niem mac yang xoang
Wain va cdc xoang sang sau. Cdc nlidnh tan cila than kinh nay g8m : than kinh sang trade (n.
ethmoidalis anterior) chay qua met eing ding ten vao 6 mill, tOa ra cdc nhanh mai (rami
nasales), do la nhanh mui ngoai (ramus nasalis externus) dgn da song mui va cdc nhanh miii
trong (rami nasales interni) chia lam cdc nhanh mui ben (rami nasales laterales) den thanh
ben caa 6 mai va cdc nhanh mui gida (rami nasales mediales) den vdch mid (H.27.1B). Nhanh
tan ding this hai là than kinh clued rang roc (n. infratrochlearis) taa ra cdc nhanh mi (rami
palpebrales) phan phoi cho vang goc trong mat.
461
 Than kinh le
Hach chan buem khau cal Than kinh gO ma
GO7 than kinh mat Than kinh 6051 o mat
Thong nhT Cac than kinh
Deng mach mang huyet rang tren,
nao gifia sau, gida, trueic
Cac nhanh ca cila V3

Than kinh tai thai clueing

Than kinh ma Dam rol rang tren

Than kinh huyet rang dial
Than kinh co ham m6ng

Than kinh

Hach duel ham

Than kinhcam
Tuyan duel ham
Ong tuyen duel ham
Co ham mong

Hinh 27.7 : Sa d6 day thdn kinh sinh ba

3.1.3.2. Thdn kinh ham tren (n. maxillaris) (11.27.7).
LA tre gide, ctia hach sinh ba chui qua to troll de den h6 chan holm khau cdi. Tai day than
kinh tat ngang ra ngoAi trong khe o mat &Ali red lai quat ra trade d6i ten IA than kinh du-di 6
mat (n. infraorbitalis) (nhdnh tan ctla than kinh ham tren) di trong ranh, 6ng va tan h6t a to
&red 6 mat.
- Cdc nlidnh ben gdm c6 :
* Nhanh mang nao (giCia) (ramus meningeus) cam gidc vinag h6 so
* Cdc day chan Warn khau cdi (nn. pterygopalatini) den hach ding ten.
* Than kinh go ma (n. zygomaticus) chia lam hai nlidnh : nhdnh go ma thdi du'ang (ramus
zygomaticotemporalis) va nhAnh go ma mat (ramus zygomaticofacialis) phan phol cho da phan
track thdi &tong Ara go ma.
- Nhdnh tdn : Than kinh dulli 6 mat (n. infraorbitalis) co cdc nhanh ben la cdc day huyet
rang tren (nn. alveolares superiores) chia lam cdc nhanh huyet rang troll sau, gala va track
(rami alveolares superoposterius, medius et anterus) n6i vdi nhau tao thanh dam r6i rang tren
(plexus dentalis superior). Tit ddm roi tdch ra cdc nhdnh rang tren (rami dentales superiores)
va 1gi tren (rami gingivales superiores).
462
 D6n 16 dudi 6 mat, than kinh taa ra cac nhanh tan :
- Cac nhanh mi dudi (rami palpebrales inferiores).
- Cac nhanh mai ngoai (rami nasales externi) va trong (rami nasales interni).
- Cac nhanh mai tren (rami labiales superiores).
Hp.ch chan btidm khdu cal (ganglion pterygopalatinum) (H.27.1B) (H.27.7) :
Nam sau trong met h6 cang ten, tren &tang di cila day than kinh ham tren. Day la met
tram trung gian cua duang bai ti6t tuy6n le va cac tuy6n nhay cua niem mac mai, mieng, hau.
(Xem phan cac soi d6i giao cam cila day than kinh mat). Tit hach cho ra cac nhanh.
* Cac nhanh 6 mat (rami orbitales) vao 6 mat, ti6p tuc di d6n vang xoang budm va xoang
sang sau, nhan cam giac.
* Than kinh 6ng chan Warn (n. canalis pterygoidei) hay can goi la r6 mat (radix facialis)
duvc to nen bai than kinh da ldn (n. petrosus major) caa day VII va than kinh da sau (n.
petrosus profundus) cua day IX.
* Cac nhanh mai sau, tren ngoai va dudi ngoai (rami nasales posteriores, superolaterales et
inferolaterales) d6n thanh ben 6 mill.
* Than kinh mai khdu cai (n. nasopalatinus) chay theo )(acing la mia caa vach mai r6i chui
qua 16 rang cita vao mieng phan ph6i cho niem mac phan trade vom khdu cai
* Than kinh khdu cai ldn (n. palatinus major) di xu6ng trong met 6ng r6i thodt ra a met
16 cang ten d6n phan ph6i cho niem mac phan sau vam khdu cai ming. Than kinh tach ra cac
nhanh mai sau tren trong (rami nasales post sup. mediales) d6n phan sau vach mai.
•* Cac than kinh khdu cai nha (nn. palatini minores) di xu6ng trong cac 6ng ding ten phan
ph6i cho khdu cai mem va hanh nhan.
* Nhanh hau (ramus pharyngeus) den niem mac mai Mu.
3.1.3.3. Than kinh ham (n. mandibularis) (H.27.8).
Là met day h6n hop vi cat' tao bai hai phan van clang va cam gide. Re van Ong chay hien
a mat dudi cua hach sinh ba r6i ding vdi nhanh ldn nhat cua hach chui qua 16 Mu duc d6 ra
khai so. Tai day ngay a phia dudi 18, hai phan nay se n6i vdi nhau thanh met than chung. Tit
than toa ra cac nhanh :
- Nhanh mang nao (ramus meningeus) quat ngu'oc qua 18 gai tra vao h6 so giita.
- Than kinh cci can (n. massetericus).
- Cac day thai &tang sau (nn. temporales profundi) thuang la hai day sau va tritdc den van
&Ong co' thai duong. Day sau thitang phat xuat chung than vdi than kinh coy can, va day trudc
chung than vdi than kinh ma.
- Than kinh tai thai ditang (n. auriculotemporalis) g6m hai re chay Om yang clang mach
mang nao gitia r6i turn lai thanh met than di vao phan tren cua tuy6n mang tai cang vdi deng
463
 tinh mach thai duung nong. Tii than nay tach ra cac nhanh la day 6ng tai ngoai (n. meatus
acustici externi), nhanh mang nhi (ramus membranae tympani), cac nhanh tuyen mang tai (rami
parotidei), cac nhanh n6i vdi day than kinh mat (rami communicantes cum n. faciali), cac day
tai trade (nn. auriculares anteriores) va cac nhanh thai &rang nong (rami temporales superficiales).

Thin kinh thai during

sau trudc
Thin kinh thai during
sau sau
Thin kinh tai thai duddiu Hach tai

Nhanh nhi vdi thin kinh

mat — Than kinh ma

Than kinh mat

Thin kinh cd chan
Wain ngoai
Thin kinh cd char?
beam trong
Truing nhi
Than kinh huyat rang dudi
Thin kinh cc ham mong Than kinh cam
Than kinh

Hach dudi cam

Hinh 27.8 : Thd n kinh ham ditdi

- Than kinh co chan budin ngoai (n. pterygoideus lateralis).
- Than kinh co chan buom trong (n. pterygoideus medialis).
- Than kinh ma (n. buccalis) phan ph6i cho da ma va niem mac mieng.
- Than kinh lutdi (n. lingualis) di yang xu6ng dudi va ra truac chay d mat trong nganh
xuang ham dual, nui day than kinh nam ngay dudi niem mac mieng, r6i yOng quanh tit ngoai
vac) trong 6ng tuygn clued ham de dgn tan Mt a 'citing duai ludi. Than kinh có cac nhanh ben la
cc nhanh eo hong (rami isthmi faucium), cac nhanh n6i vdi than kinh ha thiet
(rami
communicantes cum n. hypoglosso) nhanh n6i vdi thong nhi (ramus communicans cum chorda
tympani) va day dual luai (n. sublingualis) de-n tuyen nude bot ming ten. Cac nhanh tan IA cac
nhanh ludi (rami linguales) toa ra phan phal cho mat lung 2/3 trade lu'di.
464
 - Than kinh huyet rang dtrai (n. alveolaris inferior) di xu6ng chay vao 16 ham, 6ng ham r6i
tan h6t a 16 cam. Than kinh cho cac nhanh ben la than kinh ca ham racing (n. mylohyoideus)
va dam rel rang dual (plexus dentalis inferior) tach ra cac nhanh rang durai (rami dentales
inferiores) va cac nhanh lqi dudi (rami gingivales inferiores).
— Than kinh cam (n. mentalis) la nhanh tan dm than kinh huyet rang Sau khi thoat
khiii 16 cam, than kinh toa ra cac nhanh cam (rami mentales) va cac nhanh mei dudi (rami
labiales inferiores).
Hach tai (ganglion oticum).
Nam ngay a &Jai 16 Mu due, tren dining di dia than kinh ham dudi, la tram trung gian
dm &rang bai ti6t nur6rc bot tuye'n mang tai (Xem phan cac sqi d6i giao cam dia than kinh thiet
Mu). Tit hach cho ra cac nhanh :
* Than kinh da nho (n. petrosus minor) cgn ttl dam r6i nhi.
* Than kinh cang man.khau cai (n. tensoris veli palatini).
* Than kinh cang mang nhi. (n. tensoris tympani).
* Nhanh n6i vdi nhanh mang nao dm than kinh ham dudi (ramus communicans cum
ramo meningeo).
* Nhanh n6i vai thiing nhi (ramus communicans cum chorda tympani).
Hp.ch chkii ham (ganglion submandibulare).

Than kinh ken r6ng rqc

Nhanh g6 ma thai du'dng
Thin kinh ken 6 mat
Nhanh gO ma mat
Thin kinh
Thin kinh duel rOng rye
Than kinh tai thai during
Nhanh Mul ngoai

Than kinh dual 6 mat

Than kinh ma

Thin kinh cam

Hinh 27.9: Ccic nhanh tan vet cac yang cam gicic tren mat cila thdn kinh sinh ba (cac &tang
chdm chdm la ranh gioi giaa ming cam giac caa 3 day V1, V2, va V3).
465
 Nam canh tuygn cling ten tren &Ong di ca'a day litdi, la tram trung gian caa diking bai
tit nude bot caa hai tuygn dudi ham va dudi hied (Xem phcin cac sqi den giao cdm cua thdn
kinh trung gian). Tit hach tach ra lam hai loci nhanh.
* Cdc nhdnh not vdi than kinh hied (rami communicantes cum n. linguali).
* Cdc nhanh tuygn (rami glandulares)
3.1.3.4. Ke't ludn vd zing dung:
- Than kinh mat hay day V1 : chi phol cam gidc cho nhan cau, kgt mac mi tren, niem mac
phan trade tren xoang mai, 116 so trti6c va sau va da tit lung mai cho dgn yang trdn dinh.
- Thin kinh ham tren hay day V2
* Cdm gide : niem mac mai (phan sau mieng Mu, lgi va rang tren, h6 so giita, go
ma, mi dati, canh mui va mai tren.
* Chuydn tigp cac dating bai tigt tuygn le, va cac tuygn nhay caa niem mac mai, mieng,
hau (hach than bu'am khdu cal).
- Than kinh ham dual hay day V3 :
* Cdm gicic : h6 so giiia, da \rang thai &tang, ma, mei dudi, cam, niem mac mieng, loi,
rang dudi va 2/3 trit6c
* Vein ddng : cac ca nhai va hai cu tang man khau cdi va mang nhi.
* Chuydn tigp cac du'Ong bai tit nude bot tuygn mang tai (hach tai), tuygn dudi ham va
clued lu Oi (hach dudi ham).
Khdm cac benh nhan bi viem day sinh ba, to có thd an tim ba didm dau caa mat la :
- Lo tren 6 mat (nhanh ngoai cilia day than kinh tren 6 mat, V].).
- L6 dudi 6 mat (than kinh dudi 6 mat, V2).
- L6 cam (than kinh cam, V3).

3.2. THAN KINH MAT (n. facialis).

Than kinh mat &roc tao nen bed hai re" : re" van do, ng, 16n (than kinh mat) va mat rd nha
han goi la than kinh trung gian (n. intermedius).

3.2.1. Nguyen ny that.

- Ctia re van do, ng (VII) la cac nhan nam trong cau nao, g6m :
* Nhan than kinh mat (nucl. n. facialis) g6m cd hai nhom, nham trail chi ph6i cac cu vong
mat, ca cau may va ca trdn, nh6m dudi dgn cac cu bam da con lai &la vang mat va c6.
* Nhan nude bot tren (nucl. salivatorius superior) thuOc he than kinh tit
- Ctia than kinh trung gian (VII') la cac to bao hach gol (ganglion geniculi) cd cac sqi
ngoai Wen tao thanh thiing nhi (chorda tympani) va cac sqi trung tiang tan hgt a 1/3 troll caa
nhan bG dun doe (nucl. tr. solitarii).
466
 3.2.2. Nguyen n'y hit. Ranh hanh cau, a dau tren cila ranh ben trudc hanh nao.
3.2.3. DiRing di. (H.27.10).
CO the chia lam ba doan :
- Doan trong so. Tit ranh hanh cau, than kinh mat ding day so VIII di qua h6 so sau de'n
18 6ng tai trong.
- Doan trong xuong dd. G6m ba doan nho :
* Doan me dao : than kinh chay thang goc vdi true ciia phan dd. 'Wong thai ddong, di gala
hai phan 6c tai xuong va tin dinh xdong cua tai trong.
* Doan nhi : than kinh chay song song vdi true xdong dd va nam a thanh trong horn nhi.
ch6 n6i gala hai doan, than kinh mat gap g6c goi la gel than kinh mat (geniculum n.
facialis), not nay c6 hach g6i.
* Doan chihn : than kinh lai be quat chay thang xidng chui qua 18 tram chiim d6 thoat ra
khoi so.
- Doan ngati so. Than kinh mat d6i hudng ra chui vao tuygn mang tai va tem ra cdc
nhdnh tan tao thanh dam r6i mang tai (plexus parotideus).

Hach goi

Than kinh cla Ian

Than kinh 6ng than budm

Than kinh cla nho
Than kinh mat
Nhanh vOi
Theing nhT Than kinh canh nhT

Xoang chOm
Bao hach giao cam canh trong

Hach dudi than kinh thief hau

\\........j Than kinh nhT

Hinh 27.10: Than kinh mat (doan trong xitang dd), thdn kinh nhi vet dam rdi nhi.
467
 3.2.4. Sit phan nhanh.
— Ccic nhdnh ben ciia doan trong 'along dd :
* Than kinh co ban dap (n. stapedius) co tac dung lam chimg mang nhi Ira giam ap laic tai trong.
* Than kinh dd lan tach tit hach g6i theo 16 than kinh da lan a mat track xuang da de trei
vao so. Than kinh ket hyp vdi than kinh da sau ciia day IX de tao nen than kinh 6ng chan
boom.
• Nhanh n6i vdi dam r6i nhi (ramus communicans cum plexus tympanico).
* Thimg nhi di qua phan tren mat trong mang nhi, qua khe da trai de xu6ng n6i vdi than
kinh kith (V3).
— Ccic nhdnh ben ciia doan ngodi so :
* Than kinh tai sau (n. auricularis posterior) den cac ca tai, cho ra nhanh chdm (ramus
occipitalis) den bung chdm cila co' tren so.
* Nhanh ca hai than (ramus digastricus) den bung sau co hai than va tach ra nhanh co
tram miring (ramus stylohyoideus) va nhanh n6i vdi than kinh thiet hau (ramus communicans
cum n. glossopharyngeo).
* Nhanh lutti (ramus lingualis) có the có hoac khong, den g6c lured nhan cam gide niem mac.
— Ccic nhdnh tan hay dcim raj thdn kinh mang tai : gom co cac nhanh thai ding
(rami
temporales), gel ma (rami zygomatici), ma (rami buccales), ba ham du'ai
(rami marginales
mandibulae) va nhanh co (ramus colli) (H.27.11), den van dOng cho cac co barn da mat va barn
da c6.
Bac diem nhanh bar du'di cila than kinh mat a ngaai Viet Nam co &fang kinh 1,1 mm. CO
Ur 1 den 3 nhanh than kinh ba ham du'ai. Chang phan chia va n6i tiep nhau tao thanh 3 den 5
nhanh tan.
Bac diem nhanh tram cila than kinh mat a ngaai Viet Nam CO kich thole 0,8 mm be rOng,
0,4 mm be day. Da s6 co mot nhanh tran (61%) va nhanh tram thdang du'yc chia ra a trong
tuyen naerc bot mang tai, nhung co 12% a sau tuyen nu& bot.
3.2.5. Cac sdi td ani. (H.27.2).
— Thu'Oc re van d'Ong :

* Sal track hach d6i giao cam phat xuat tit nhan miac bot tren lan lu'cit di qua : hach g6i,
than kinh da lan, hach chan baam khdu cai.
* Syi sau hach chia lam hai &tang :
. Duting bai tiet tuyen le : Mn layt di qua hach chan badm khdu cai, cac day chan bullm
khdu cai, than kinh ham tren, than kinh go ma, nhanh not vdi than kinh le, tuyen
. Du'ang bai biat cac tuyen nhay : hach chan bu*dm khdu cai, cac nhanh ben cda hach den
niem mac mai, mieng, hau.
468
— Thu'ac thdn kinh trung gian :
EhlUng bai tigt nuerc bot tuyen clued ham va dudi lderi-(d6i giao cam) :
Sqi truac hach : nhan nude bot tren, thimg nhi, than kinh hied, hach (lath ham.

DAM 136I MANG TAI

Cac nhanh thai dddng

Cac nhanh g6 ma

Cab nhanh ma

Nhanh bd ham du al

Nhanh a

Hinh 27.11: Cdc nhdnh tan cda thdn kinh mat

* Sol sau hach : hach dadi ham, tuyen dudi ham, tuyen dudi
Du'Ung cam gide vi giac 2/3 trade :
* Sqi ngoai hien : cac nhanh lath (V3), than kinh lttoi, thing nhi, hach
* Sqi trung acing : hach g6i, than kinh trung gian, 1/3 tren nhan 136 dun d'6c.
3.2.6. ligt 1u4n va tkng dung.
Than kinh mat la mot day h6n hqp có nhi6u chtic nang, trong do Om co cac scri :
469
 - Van dung : xuaet phdt tii hai nhom nhan than kinh mat di den van dOng cdc co barn da
mat va co bigu hien tinh cam tren net mat. Khi liet than kinh mat chang trung u'ong, thu'Ong
nhcim nhan than kinh mat tren van dn nen a ben mat bi Wet mat van nham &roc va cdc neep
ngang trap van nhan &roc, trong khi Het than kinh mat chang ngoai Wen thi nda mat ding
ben bi het hoan toan.
Ngoai ra than kinh con chi phol met s6 car khdc.
- Cdc sqi d6i giao cam : den bai tieft tuyeit 10, cdc tuyen nhay cua niem mac mai, mieng,
ham va cdc tuygn nadc bot clued ham, &fed luVi.
- Cdc soi cam gidc vi gidc 2/3 fru& hied.

Hach sinh ba
Thin kinh le

Tuye'n le

Nhan than kinh van

nhan ngoai (VI)

Nhan nUdc toot tren

Hach than bu'dm khiu cal Nhan than kinh mat

Nhanh cho cac tuyeh nhay

Nhan bo don (lac
Thin kinh da Ian
Gooi than kinh mat

Theing nhi
hach
dddi ham
Thin kinh mat

Tuyin dual ham

Hinh 27.12 : So. d cdc sai dui giao cam caa hach than buzim khdu cdi vet hach du'ai ham

3.3. THAN KINH THIt'T HAU (n. glossopharyngeus) (H.27.14).

3.3.1. Nguyen n'y that.
- Cua cdc sqi van dOng :
470
 * Nhan hoai nghi (nucl. ambiguus) (1/3 trail) (can 2/3 ditch ceia nhan hoai nghi la &la day
X va day XI).
* Nhan lung than kinh thiet hau (nucl. dorsalis n. glossopharyngei) va
* Nhan nu6c bot (nucl. salivatorius inferior) la hai nhan thuac he than kinh
— Cda cdc soi cdm gidc vet vi gide : La cdc to bao cua hai hach tren (ganglion superius) va
hach dual (ganglion inferius) cua day IX, c6 cdc sqi trung tiong ye tan het a nhan 1)6 don clac
(1/3 giCia).
3.3.2. Nguyen uy hit Ranh ben sau cua hanh nao.
3.3.3. Duking di. Tit ranh ben sau hanh nao, day IX ding vdi day X va XI chui qua phan
trqdc 18 tinh mach canh (foramen jugularis) de thoat ra ngoai so. Tai day day than kinh phinh
len tao thanh hai hach teen va hach chfai roi ti6 tuc chay u6n yang xu6ng chi& va ra track tan
hgt a go'c lutEii.

Than kinh da nho

Dam roi nhi
Than kinh nhi Dung mach canh trong

Hach tren IX
Bao hach giao cam canh trong
va duei c5a X
Than kinh thiOt hat., (IX)
XI
XII Nhanh xoang canh

Hoch c6 ken Cac nhanh ION dm day IX

Dam r6i hgu
Tau the canh Cac nhanh Alai dm than kinh

It
Xoang dOng mach canh Al'Mk Nhanh al giap mongh? thigt
DO2ng mach Idai
Re duei quai c6

Hoch c6 giao
lwki Nhanh trong than kinh thanh
gain fret)
DOng mach giap ken
4 Nhanh ngoai than kinh thanh
quan tren
Re tren quai c6

Hach c6 ngifc Thgn kinh thanh quan quat ngu'dc

(hgch sao) I It
Than kinh tang thang phai

DOng mach du'di clOn phai

Hinh 27.13 : So* do cdc day thdn kinh so (IX, X, XI vet XII) d wing cel

471
 3.3.4. Sit phan nhanh.
— Cdc nhcinh ben :
* Than kinh nhi (n. tympanicus) (H.27.13) tach ra tiff hach dti6ri chay ngtioc len chui qua
ti'eu quan nhi (canaliculus tympanicus) a nen so vao holm nhi de tra thanh dam r6i nhi (plexus
tympanicus) nam tren mat u nho. Tren dam r6i ca hach nhi (ganglion tympanicum) va tit day
tach ra cdc day : than kinh dd. nho (n. petrosus minor), cdc day canh nhi (nn. caroticotympanici)
n6i vai bao mach giao cam canh trong va nlidnh voi (ramus tubarius).
* Nhanh n6i vdi nhanh loa tai than kinh lang thang (ramus communicans cum r. auricula
n. vagi).

Ca mut
Co khft hau tren
Co tram hau
Nth
Than kinh Nhanh ca
thiet hau
VA tram hau
Hach duel IniTAI
than kinh
Than kinh ha thie
AN Cac nhanh (XII)

Than kinh phy

14
AA0:41." Co' khft hay gilla
is Co' tram mong
Pte4110"
Cd t'ic don ',/ Cd ham mong
I'l
chum : 4
44
*44
DOng mach
canh trong 741,
Nhanh &di XII

Xcldng mong
Nhanh cd giap mong
Than kinh Than kinh
tang thang thanh quan tren
Cd vai axing
Rg ken qua, co
Cd khft hau duel

Dung mach canh ngoai

Hinh 27.14 : Cdc day thtin kinh so a vdng co

472
 * Nhanh xoang canh (ramus sinus carotici) di den xoang dOng mach canh va tieu thd canh
(glomus caroticum).
* Cac nhanh hau (rami pharyngei).
* Nhanh co tram Mu (ramus m. stylopharyngei).
* Cac nhanh hanh nhan (rami tonsillares).
- Cdc nhdnh tan : Cac nhanh lctdi (rami linguales) di den 1/3 sau

Thin kinh phy (XI) Hach tren (X)

Nhanh trong
Nhanh ngoai
Hach duel (X)
Cac nhanh hau

Than kinh thanh gain tren

Nhanh tim c6 tren

Than kinh thanh gain duel

Than kinh thanh

wan goat ngdoc phai

Nhanh tim co chiai

Hinh 27.15 : Sa a thein kinh lang thang a co

3.3.5. Cac sgi tit chit chia lam hai Ming :

- Ditang beti ti'dt nadc bet caa tuyen mang tai (ct6i giao cam) :
Sai trade hach : nhan midc bet dudi, than kinh nhi, than kinh dd nho, hach tai.
473
 Sqi sau hach : hach tai, than kinh tai thdi duccng, tuydn mang tai.
- Ditang cdm gidc vi gidc 113 sau luai : Mn loot qua cdc nhanh lu6ri, hai hach tren, cloth
cua ddy IX, nhan b6 clan dOc.

3.3.6. Kei lutin va dng dung.

Than kinh thiet Mu hay day IX la met day h8n hap, g6m c6 :
- Cdc sal van Ong t6ri cdc ca a mu.
- Cdc sqi cam gidc va vi gidc 1/3 sau Vi very than kinh thiet Mu la ddy chinh trong
cdc phan xa non va nu6t.
- Cdc soi del xoang Ong mach canh c6 chile nang trong cdc phan xa dieu has dp huydt va
ho hdp.
- Cdc sai d6i giao cam ddn bai tit tuydn mang tai.

3.4. THAN KINH LANG THANG (n. vagus) lam nhiem vu d6i giao cam.

3.4.1. Nguyen -ay th4t. G6m c6 :

-174n dOng :
* Nhan hoal nghi (1/3 gilia).
* Nhan long than kinh lang thang (nucleus dorsalis n.vagi) thuOc he than kinh to chil.
- Cdm gidc : hach tren (ganglion superius) va hach cloth (ganglion inferius) cila ddy X (c6
cac sai trung ucrng ve tan het a 1/3 doai cua nhein b6 clan din).
3.4.2. Nguyen by Int. Ranh ben sau hanh nao, a clitai nguyen ay ho dm than kinh thiet Mu.
3.4.3. Butang di. Hai ddy X phdi va trai Pan lust di qua cdc doan sau :
- Doan trong ho" so sau : Wang tut nhu' ddy IX.
- Doan trong bao mach cdnh : than kinh di xu6ng c6 trong mot khe a phia sau tao bai
Ong mach va tinh mach canh trong, ca ba thanh phan nay ding nam trong met bao chung goi
bao mach cdnh.
- Doan nen ce; : tit phan sau bao mach canh, than kinh X ra trudc, chay tritac dung mach
dual don. Tit day c6 so khdc nhau giita hai ben. O ben phdi, than kinh tach ra than kinh thanh
quern quat ngitqc ch4y yang dual quai Ong mach clued don, can a ben trai, than kinh X tip toc
xu6ng ngtfc di track cung Ong mach chu r6i mai tach ra than kinh thanh qudn quat ngooc trai,
Ong a mat dooli cung (H.27.17).
- Doan thtic qudn ngztc : hai day X phdi va trai chay sau hai phe- qudn g6c va tach lam
nhi6u nhanh teo thanh ddm r6i thoc qudn.
- Doan trong bung : tit dam r6i, cdc soi ciia ddy X phdi va trai tom tai tao thanh ale
474
than lang thang tilt& va sau (truncus vagalis, anterior et posterior) di kern thkfc quan bung de
dgn tan het bdi cdc nhanh track va sau da. day.
3.4.4. SIX phan nhanh.
— Cie nhcinh ben :
* Nhanh mang nao (ramus meningeus) tdch ra tit hach teen chui ngaoc 14i qua 16' tinh
mach canh de dgn h6 tidu nao.
* NhAnh loa tai (ramus auricularis) dgn cam gidc phan da cua eing tai ngoai va cho nhanh
n6i vdi than kinh thiet Mu.
* Cdc nhanh hau (rami pharyngei) kgt hap vdi cdc nhanh hau cila day IX va cdc nhdnh
thanh quan Mu cila hach giao cam c6 teen de to thanh dam rea Mu (plexus pharyngeus) chi
ph6i cac cct khit Mu.
chia lam hai nhAnh, nhanh ngoai
* Than kinh thanh quan tren (n. laryngeus superior)
(ramus externus) di xu6ng van dOng ca nhan gidp va cam gidc phan dudi thanh quan; nlidnh
trong (ramus internus) Ian horn, di ding dOng mach thanh quan teen, xuyen qua mang gidp
ming dgn cam gide a ddy 1101, nap thanh mon, thanh quan va cho nhdnh not vdi than kinh
thanh quan daai (ramus communicans cum n. laryngeo inferioro).
chay nose len di trong ranh
* Than kinh thanh quan vat ngacrc (n. laryngeus recurrens)
khi thiic wan. Khi dgn thanh quan, than kinh d'di ten IA than kinh thanh quan dudi (n.
laryngeus inferior) van Ong cdc co cua thanh quan. Than kinh can có thd chi ph6i cam gidc
cho Ca phan dcidi thanh quan.
(rami cardiaci
* Cdc nhanh gop phan tax) nen dam r6i tim : cdc nhanh tim c6 teen va diidi
cervicales superiores et inferiores) va nhanh tim ngtfc (rami cardiaci thoracis) (11.27.16).
(plexus pulmonalis).
* Cdc nlidnh phg quan (rami bronchiales) d'gn dam r6i phi
* Cdc nhanh thkfc quan to thanh dam r6i thuc quan (plexus esophageus).
* Than lang thang trade va sau tdch tit darn r6i thuc quan.
— Ccic nhdnh tan (11.27.17) :
(rami gastrici anteriores)
* Than lang thang truck cho cdc nhanh tan IA cdc nhdnh vi tru'ac
va cdc nhanh gan (rami hepatici).
cdc nhanh
* Than lang thang sau tan hgt bdi cdc nlidnh vi sau (rami gastrici posteriores),
than tang (rami celiaci) va cdc nhanh than (rami renales).
3.4.5. Ke't 1u5,n va t?ng dung.
Than kinh lang thang nhu ten goi co mat 10 trinh dai nhat trong 12 day so va din phan
ph6i rat rOng thuOc phan than kinh d6i giao cam Om cO :
— Cdc sari van dung di dgn cdc ca a Mu va thanh quan.
475
 Than kinh thanh quan ken

Nhanh trong — Nap thanh mon

Nhanh ngoai

Ding mach canh trong

Nhanh not vii than kinh
thanh quan ken
Than kinh thanh quan dudi

Than kinh thanh quan

Than kinh thanh quart quat ngutic phai
quat ngdoc trai

Cung ding mach die!

Than kinh lang thang trai Than kinh lang thang

Hinh 27.16 : Ccic thdn kinh thanh qudn quat ngitqc (nhin sau)

– Cac soi d6i giao cam la cau tao chit yau cita hai day X di Mit phan ph6i cho tat ca cac
tang ngu:c va bung (trit cac tang nieu duc duzli phtic mac).
– Qua nhanh loa tai (co the giai thich tai sao khi ngody tai thiOng c6 phan xa ho).

4. CAC DAY THAN KINH VAN BONG DON THUAN

4.1. THAN KINH PHU (n. accessorius).
4.1.1. Nguyen uy that.
– Nhan hoai nghi (1/3 doll), nam trong ca'.0 tao hanh nao.
– Nhan gai than kinh phu (nucl. spinalis n. accessorii) thuOc cot
nhan track ngoai ctia ding
trutfc doan tity c6 tren (CI-Cs).
4.1.2. Nguyen tly hit. Tit hai nhan tren tach ra hai nhem re :
– Cac re so (radices craniales) thoat ra tit ranh ben sau hanh nao.
476
 Than lang thang tru'dc

Than lang thang sau

Cac nhanh gan
(X trUdc)

Ddng mach vi trai

Cac nhanh th5n tong

Cac nhanh vi sau

Ong mat chi)
Ddng mach gan chung
Cac nhanh vi trudc
Ddng mach ty

Hinh 27.17 : Sa d6 tMn kinh lang thang a bung

thodt ra tii Oft ben tuy gai c6, di len not vdi nhau thanh
- Cac re gai (radices spinales)
mot bó chui qua 18 lcin xi king chdm detn ket hgp vdi cdc re sod 18 tinh mach canh tao thanh
day than kinh phu.
4.1.3. Diging di Trong 18 tinh mach canh, than kinh tach ra lam hai nhanh :
cac s9i cua re so, not vdi than kinh X, theo cdc than
- Nhanh trong (ramus internus) gom
kinh thanh quan cilia day nay de' den van dOng thanh quan.
cdc s9i cua re gai, tit 18 tinh mach canh chay xueing
- Nhanh ngoai (ramus externus) gom
chied bat cheo tinh mach canh trong dgn mat sau cc itc don chum. MOt s6 sli tip tuc di qua
\Tung tren don de dgn van &Ong co thang.
4.2. THAN KINH HA THItT (n. hypoglossus) (H.17.18).
4.2.1. Nguyen uy th4t. Nhan than kinh ha thiet (nucl. n. hypoglossi)
am a gan dung
gala ngay tritdc chgt xdm cilia nen nao that IV, tren tong mot cot vdi cdc nhan cilia day III, IV
va VI.
4.2.2. Nguyen uy Int. Ranh ben trade cila hanh nao.
Cl
4.2.3. Thing di. Tit nguyen uy Int, than kinh XII chui qua 6ng ha thiet de ra ngoai s9.
ngoai so than kinh tigp tuc di \Tong xu6ng &tell, di giita dung mach va tinh mach canh trong,
477
 chay ra trade bat cheo dOng mach canh ngoai noci phat xult ra &Ong mach chdm, reli den mat
ngoai ca m6ng hieffi va tan hgt vao trong
4.2.4. Sit phan nhanh.
—Loai ctia cac than kinh gai song c6 mocin &Ong What :
* Nhanh mang nao, chay ngt.toc tra vao 6ng ha thiet den h6 so sau.
* Re" tren cua quai c6.(Ci-C2).
* Nhanh co giap mang.
—Cdc nhanh tan : cac nhanh lcicli (rami linguales)
(thu'c scr oua than kinh ha thiet) den
van dOng cac cot lu'61.

Nhanh n6i vo'i h?ch dual thin kinh tang thang

Nhanh mang nao
Nhanh n6i vai hpch co tren

Than kinh hp thiOt

Cac nhanh iUdi

Re tren quai c6

Nhanh co' giap mang

Nhanh than ken co vai mong

Nhanh than dc/al
co vai hying
Nhanh co Cc m6ng

Nhanh co Cc giap

Hinh 27.18: Sa do cdu tao cda quai co - than kink ha thiOt

478
 CAU HOI TRAC NGHIEM
Chon cau trd kri dung nhat

298. Nguyen Uy hu cua TK thi gidc la :

a) Giao thoa thi.
b) Thg g6i ngoai va thg g6i trong.
c) L6i nao tren va 16i nao
d) Thg g6i ngoai va 16i nao tren.
e) Thg g6i trong va 16i nao tren. (Xem them bai 47)
299. Nguyen Uy that cua TK tin dinh 6c tai la :
a) Nhan 6c lung va nhan 6c bung.
b) Nhan tin dinh trong va ngoai.
c)Nhan tin dinh tren va
d) Tat cd dau dung.
e) Tat ea dau sai. (Xem them bai 47)
300. Cau nao DUNG :
a) Hach mi la hach thu6c phan d6i giao cam.
b) Qua hach mi có cd 3 loai scri : cam gide, giao cam va d'ea giao cam.
c)Nhiem vu cad hach mi la di6u tigt mat va dang tii khi c6 kich thich dnh sang.
d) a va c dung.
e) a, b, c dung.
301. Than kinh nao sau day cd nguyen Uy hu tai ranh giCia cau va hanh nao :
a) II d) V
b) III e) VI
c) IV (Xem them bai 47)
302. Chon cau DUNG :
a) Than kinh mui mi la mot nhanh tan cua TK mat (Vi.).
b) Vi gidc 2/3 trudc lutti do TK lual. chi ph6i.
c)Nguyen Uy that cua TK mat la lai mat a san nao that IV.
d) TInsing nhi la nhanh cUa TK nhi.
e) Tat cd dau dung (Xem them bai 20)
303. Than kinh lurori la nlidnh ctia :
a) Than kinh mat. d) Than kinh ha thiet.
b) Than kinh ham duoi. e) Tat cd deu sai.
c)Than kinh thiet Mu.
479
Dung bang tra loci sau cle tra ldi can 304, 305.
1. Nhan hoai nghi (1/3 tren). 4. Nhan no6c bot tren.
2. Nhan hoai nghi (2/3 (ION). 5. Nhan nudc bot dudi. (Xem them beti 47)
3. Nhan long than kinh thiOt hat'.
304. Nguyen Cy that cila phan van dOng cUa TK thi6t Mu IA :
a) 3. d) 1, 3, 5.
b) 1, 3. e) 2, 3, 4.
c) 2, 3.
305. Nguyen uy that cila phan cam gide va vi gide cua TK thiet Mu là :
a) 3. d) 2.
b) 4. e) Tat ca deu sai.
c) 5.
306. Nhanh TK nao KHONG là nhanh tan cua TK mat :
a) Nhanh tram. d) Nhanh go ma.
b) Nhanh thai doong. e) Nhanh CO.
c) Nhanh ma.
307. Nguyen uy that cila phan cam gide TK lang thang là :
a) 1/3 gliia nhan b6 don d6c.
b) 1/3 dudi nhan 186 don dOc.
c) Hach tren va hach dual ctia TK lang thang.
d) b va c dung.
e) a va c thing.
308. Day TK so nao c6 nguyen Uy that vita a hanh nao vita a ttly co :
a) TK thi6‘t Mu. d) TK ha thi6t.
b) TK pho. e) Tat ca de'u sai.
c) TK lang thang. (Xem them bcii 47)
Cac cau 309 (Ign 316. Chcon :
a) Neu 1, 2, 3 cluing. d) Neu chi co 4 thing.
b) Neu 1, 3 dung. e) Neu 1, 2, 3, 4 thing.
c) Neu 2, 4 dung.
309. 1. Nguyen uy that cua TK so là mot nhan hay hach, noi xuat phat ra day than kinh.
2. Nguyen uy that da phan cam giac than kinh so lam 'Lion nam co quan cam gide.
3. Nguyen Uy ho cua TK so lA noi TK chui vao (soi cam giac) hay thoat ra (soi van thing)
mat ngoai nao va than nao.
4. Nguyen Cly that cila soi van &Ong TK so luon luon nam a than nao.
480
 310. Than kinh ha thiet :
1.CO nguyen a ranh ben trade hanh nao.
2. Di ra khai so qua 6ng ha thi0t ctia xuzing chdm.
3. Van Ong cho cac ca
4. Cho nhanh de thanh re tren quai co.
311. 1. Than.g nhi là sari ngoai bien c6 nguyen ay la hach g6i.
2. Cac nhanh tan than kinh mat tao thanh dam r6i mang tai.
3. Than kinh mat cho cac soi d6i giao cam den tuyen nude bat dual ham va dual luai.
4. G6i TK mat nam a ch6 gap goc cua doan me dao va doan nhi cila than kinh mat va la
nguyen ay that caa than kinh trung gian.
312. 1. Dia thi giac la nguyen ay that caa than kinh thi giac.
2. Dia thi gide nam try do h6 tuyen yen.
3. Dia thi giac la nai tap trung than to bao cam thy anh sang.
4. Hai TK, thi gide (P) va (T) trao d61 int phan sal cho nhau tao thanh giao thoa thi. (Xem
them beti 25)
313. Than kinh rang roc :
1.CO nguyen ay that la 16i nao dudi.
2. Là than kinh so duy nhat co nguyen ay hit' nam a mat sau than nao.
3. La than kinh duy nhat trong cac TK di qua khe 6 mat tren ma khong chui qua Ong
gan chung.
4. Bat cheo hoan than sang ben d6i din track khi thoat khoi than nao.
314. Than kinh sinh ba :
1.La day h6n hap g6m 2 re : re cam gide nhi, re van Ong
2. Khi bi viem, se gay het naa mat.
3. Hach than buam khdu cai tren &tang di dia than kinh ham dudi la tram trung gian caa
,41 &fang bai tie't 10 va tiet tuyen nhay niem mac min, miOng, hau.
4. TK ham dudi la nhanh duy nhdt caa TK sinh ba nhan soi ctia re van dOng.
315. 1. Nguyen ay that caa TK sinh ba nam toan boa can nao.
2. Day TK sinh ba chi ph6i cam giac da va niem mac toanb6 yang dau mat.
3. Toan b6 cam giac dm rang cda &lac chi phofi bai TK ham tren.
4. TK loon eaa TK sinh ba n6i vori TK mat bai thang nhi.
481
316. 1. Cdc hach ngoai bien caa phan cam gidc than kinh so Wang ang Arai cdc hach gai,
nguyen ay that &la phan cam gide TK gai sting.
2. Cdc nhan xdm trung "fang cua TK so Wang (mg vfti cdc nhan a sang tra6c tuy gai ca'a
TK gai
3. Nguyen ay ha dia than kinh so la nai TK thodt ra hay di vao nao tay, Wang ung vai nai
thodt ra caa TK gai sang a ranh track ben hay sau ben caa tay gai.
4. TK so va TK gai sting ddu la TK ngoai bien, chi khdc nhau a nai xuat phdt, va vi tri chi
ph6i tren ca thd. (Xem them bdi 46)
Cau 317 vii 318. ChQn :
a) Neu (A) dung, (B) clang. (A) va (B) có lien quan nhan qua.
b) Neu (A) dung, (B) clang. (A) va (B) khong lien quan nhan qua.
c) N6u (A) dung, (B) sai.
d) N6u (A) sai, (B) dung.
e) 1\16u (A) sai, (B) sai.
317. (A) TK tin dinh 6c tai la TK so hoan toan cam gidc Vi
(B) TK tin dinh 6c tai co nguyen ay that nam ngay tai cc( quan nhan cam (ngoai than
nao). (Xem them bai 26)
318. (A) TK mat la TK so loci h6n hap Vi
(B) Ngoai sqi van do", ng den cdc ca mat no con cho sqi d6i giao cam didu khidn bai tidt
tuydn 10, tuygn nhay mui, midng, hau va cdc tuyetn nude bot.
Dung hinh ye sau de tra ldi cau 319, 320.

d
Than kinh mat
Wing m?ch canh trong

)0Q5600(504

),(
1

Thiet de. thing ngang xoang hang

482
319. TK ham tren nam a vi tri :
320. TK rang roc nam a vi tri :
DiSn vac) chii Wing bang nhing tit thich hc/p.
312. Dung cam gide vi gidc 1/3 sau litai tit soi ngoai Men la cdc nhdnh Mori cua TK
ve hai hach tren va duai. Sau da soi trung utarng ve On het a 1/3 giCia b6 don
dec. Vi vay chinh la nguyen ay that cila phan cam gidc caa TK
322. TK phu co hai nguyen ay hai : re so tdch ra tit ranh ben sau &la hanh nao va re gai tach
ra tif Sau da the soi eila re gai chui qua to cld den kgt hop vai re so
trii6c khi chui vao 16 tinh mach canh trong.

483
 BANG TOM TAT v CAC

So Ten gpi va tinh chSt Chilc nang Nguyen

hieu
I Cac than kinh khan gidc Ngiii Cdc to bao a vOng khan
(Giac quan)
II Than kinh thi gide Nhin Tang hach than kinh
(Giac quan)
III Than kinh van nhan Van dOng 5 co : nang mi Cac nhan than kinh van
(Van &Ong) tren, cheo du'ai va 3 co nam a trung nao.
thang tren, du'ai, trong.
Co that clang tit
IV Than kinh rang roc Van dOng co elle° tren Nhan than kinh
(Van do, ng)
V Than kinh sinh ba Van dOng co nhai — Van gong : Nhan van
(Han hop) Cam giac vOng mat — Cam giac : Hach sinh
VI Than kinh van nhan ngoai Van Ong co thang ngoai Nhan than kinh van
(Von dOng)
VII Than kinh mat Van dOng cac co bdm da — Van dOng : Nhan than
mat d6i giao cam
va Cam giac vi gide 2/3 track
ludi
VII' Than kinh trung gian Tigt tuy6n lq, cac tuyen — Cam giac : Hach
(Han hop) nhay, tuy6n du'ai ham va
&AIN hiai.
VIII Than kinh tin dinh 6c tai Thang bang va nghe Hach tin dinh va hach
(Gidc quan)
IX Than kinh thikt hau Van dOng cac co hau — Van Ong : Nhan hoai
(Han hop) Cam giac hong va re lutri }Au va nhan nude
Ti6t tuy6n mang tai — Cam giac : Hach tren va
X Than kinh lang thang Van Ong cac co hau, — Van dOng : Nhan hoai
(Han hop) thanh quan lang thang (d6i giao cam)
(D6i giao cam) Cam gidc 6ng tai ngoai va
thanh quan — Cam giac : Hach tren
Van dOng va cam giac cac
tang a c6, ngu:c va bung
XI Than kinh phu Van dOng co Lk don chilm Nhan hoai nghi va nhan
(Van dOng) va co thang
XII Than kinh ha thie't Van dOng cac co lu'ai Nhan than kinh ha
(Van Ong)
484
 DAY THAN KINH SO

iiy th4t Nguyen IV Ini Nati di vao ho4c

ra khiii so

ldp niem mac mai Hanh kh6u Cac 16 dm manh sang

thi giac cila. 16p vOng mac mat Thd g6i ngoai va 16i nao Ong thi gide
tren
nhan Ara nhan phu (d6i giao cam) Ranh trong cu6ng dai nao Khe 6 mat tren
(Trung nao)

rang roc a trung nao
dOng than kinh sinh ba a cau nao
ba a mat till& xu'ung da
nhan ngoai a eau nao
136 caa ham man tily tren Khe 6 mat tren
(Trung nao)
Mat trudc ben cau nao Tk. mat : khe 6 raft tren
Tk. ham tren : 16 troll
Tk. ham dual : 16 bau due
Ranh hanh cat' Khe 6 mat tren

kinh mat va nhan nuac bot tren Ranh hanh cau L6 tram chum
a cau nao
goei a trong phan da miung
thai dudng

xodn 6c a tai trong Ranh hanh cau Ong tai trong

nghi; nhan lung than kinh thiet Ranh ben sau hanh nao L6 tinh mach .canh
bot dual dal giao cam) a hanh
nao
hach dual a 16 tinh mach canh.

nghi va nhan hung than kinh Ranh ben sau hanh nao L8 tinh mach canh
a hanh nao
va hach duai than kinh X a dudi
16 tinh mach canh.

gai sting than kinh phu hanh nao Ranh ben sau hanh nao L6 tinh mach canh
a doan tay c6 tren
thiet a hanh ilk) Ranh ben trade hanh nao Ong ha thiet

485
 BANG CHI DAN TRA CeU TIENG VIET

B
Bao canh 297 Bao xo (tuygn giap) 401
Bao gan co ggp ngon cai dai 110 Bach huygt (tuygn giap) 402
Bao hoat dich 46,49,51 Ban tay 106
Bao hoat dich cac nein tay 110 Bat cheo than kinh rang roc 459
Bao hoat dich chung caa cac cc! ggp 110 Binh tai 432
Bao hoat dich gan cd du6i cac ngon than dai 233 Bong mang (6ng ban khuyen) 444
Bao hoat dich gan cc chay try dc 233 Bong tigu quail le 428
Bao hoat dich gan cd dui ngon cai dai 233 Bong xdang 447
Bao khdp 45,47,49,50 Bot sang 244, 409
Bao mom tram 249 Bd con ngudi 420
Bao nhan au 424 Bo' giac mac 419
Bao thgu kinh 421 Bod thg mi 420
Bao xd nem tay - Phan \Tong bao xd 112 Bung tily rang 359
Phan chef) bao xo 112 Bu6ng than rang 359

Cac cd ctia mei ngoai 407 Cac day than kinh khau gide 455
Cac cd co 283 Cac day than kinh so 453
Cac cd &di ming 284 Cac dung mach mu (I& ban than 235
Cac cd dau 274 Cac dung mach co bung than 191
Cac cd giun 227 Cac doting mach mu nein than 235
Cac cu gian cot mu chan 228 Cac do, ng mach then ngoai 174, 181
Cac cd gian cot gan chan 228 Cac thing mach xuyen 182, 189
Cac co nhan cau 424 Cac hach cham 337
Cat co thanh quail 388 Cac hach co, /long 339
Cac co teen ming 283 Cac hach dddi am 339
Cac co xurcing tai 441 Cac hach dudi ham 339
Cac day than kinh gai song 453 Cac hach ham dudi 339

486
Cac hach c6 sau 340 Canh mao ga 243
Cac hach c6 sau do6i 343 Canh mai 405
Cac hach c6 sau tren 340 Canh tay 68
Cac hach luori 343 Canh xu'ong canh chau 124
Cac hach ma 339 Canh xuang la rnla 260
Cac hach mang tai Ming 337 Cang chan 201
Cac hach mang tai sau 338 Cang tay 90
Cac hach sau hau 338 Can gan tay - BO ngang 107
Cac hach sau tai 337 Can gan chan 223
Cac kh6p ban chan 151 Can lodi 361
Cac khdp co ban chan 153 Cau nang 444
Cac kh6p d6t ban, clot ngen 153 Chan rang 359
Cac khap gian c6 chan 152 Chan dem m6ng mat 420
Cac kh6p ngang c6 chan 153
Chat rieng clang mac 419
Cac kh6p gian d6t ban chan 153
Chat rieng giac mac 419
Cac khap gian d6t nem chan 153
Cac nhanh bl tru6c than kinh dui 184 Chat thau kinh 422
Cac nhanh co than kinh did 184 Chat xuang rang 359
Cac tinh mach chay sau 219 Chau be 125
Cac tinh mach gan d6t ban chan 223 Chau to 125
Cac tinh mach giap giaa 336 Chinn btla 440
Cac tinh mach ham 333 Ch6m ban dap 440
Cac tinh mach khi quan 337 Ch6m con ()axing canh tay) 34
Cac tinh mach kh6p thai duong ham 333 Ch6m ham du6i 262
Cac tinh mach mac 219 Chom dui 129
Cac tinh mach moi &MI 331 Ch6m mac 137
Cac tinh mach mang tai 333 Chom sen 140
Cac tinh mach mang nao 335 Chom xuang ham durai 267
Cac tinh mach mang nao giva 333 Con nguai. (nhan eau) 420
Cac tinh mach mi do6i 330 C6 gidi phau (xuang canh tay) 34
Cac tinh mach mi tren 330 Co din 129
Cac tinh mach moi dual 331 CO phau thuat (xurcing canh tay) 34
Cac tinh mach ngang c6 333 C6 ham do6i 262
Cac tinh mach nhi 333 CO rang 359
Cac tinh mach pile quan 333 C6 sen 140
Cac tinh mach tai tro6c 333 CO xuang vai 33
Cac tinh mach thai throng n6ng 333 C6ng 6c tai 446
Cac tinh mach thai du'ong sau 333 ang tin dinh 444
Cac tinh mach thiic quan 337 Ca barn da co 286
Cac tinh mach tram chum 333 Ca ban dap 441
Cac tinh mach tren rung roc 330 Ca ban gan 187
Cac tinh mach tuy6n iic 337 Cu ban mang 187
Cac than kinh hau mon - cut 164 Cu bac thang giva 286
Cac than kinh hoanh phu 347 Ca bac thang sau 286
Cac than kinh mu nem chan cai ngoai 211 Co bac thang truerc 285
Cac xoang canh mui 409 Ca binh tai 433
Can bus. 440 Ca bit ngoai 163

487
Co bit trong 159, 162 Ca dudi gai 46,58
Ca bung chan 215 Ca dual vai 32,46,58
Ca canh tay 72, 85 Ca denta 55
Ca canh tay quay 84, 99 Ca deg binh tai 433
Ca cau may 276 Ca d6i ngon cal 108
Ca cam 278 Ca d6i ngan tat 110
Cu cam lttari 361 Ca gan chan 215
Ca cam Truing 284 Ca gan tay dai 84,91,92
Co can 281 Ca gan tay ngan 109
Co cang mac did 159, 161 Ca gap cac ngon chan dai 215
Ca cang man khdu cai 356, 442 Co gap cac ng6n chan nghn 224
Ca cang mang nhi 441 Ca gap cac nem nong 91,92
Ca chay sau 217 Ca gap cac ngOn sau 92
Ca chay traffic 205 Ca gap- chung cac nem tay nong 84,92
Co chan bu'am ngoai 281 — Dau canh tay tru 92
Ca cham big= trong 281 Dau quay 92
Ca chdm tran — Bung tran 275 Ca gap chung cac ngOn tay sau 84
— Bung chdm 275 Ca gap co tay quay 84,91,92
Co ch4u 176 Ca ggp c6 tay tru 84,91,92
Ca cheo dual, cheo tren 424 Ca gap sau cac ngOn 30
Ca cheo dau du'ai 282 Ca gap ngon cai dal 92,215
Ca cheo (rail teen 282 Co gap nem cal ngan 108,227
Ca cheo tai 433 — Dau Wong 108
Ccr cadi 278 — Dau sau 108
Ca dai co 284 Ca gap ng6n itt nghn 109,227
Ca dai dau 282 Ca gap phu 226
Ca clang ng6n cal 223 Ca gian cot gan tay 115
Ca clang ngon cai dal 101 Co gian cot mu tay 115
Ca clang ngOn cai nghn 108 Ca gian con nguai 420
Ca dang ngon tat 109, 224 Ca giap mong 284
Ca dep 215 Ca giap nap 390
Ca doc hied doh 361 Ca giap phu 390
Co doc 1atUi tren 361 Ca giun 111
Ca du& cac ngon 100 Ca go ma lan 278
Ca dudi cac ng6n chan dai 200 Ca gi ma nhe 278
Ca du6i cac ngon chan ngan 233 Co g6i c6 287
Ca dal c6 tay quay dal 85, 99 Co gOi &Au 282
Ca dal c6 tay quay nghn 85, 100 Ca ha gac ming 278
Ca du6i c6 tay tru 101 Ca ha may 277
Ca du6i nem cal dal 101, 206 Ca ha moi dual 278
Ca du6i ngOn cai ngan 101 Ca ha vach mai 277
Co du6i ngOn tro 101 Co hai than — Bung sau 283
Ca du6i ngOn at 101 — Bung tru'ac 283
Ca dual din 56 Ca ham ming 284

488
 Car hinh le 162,159 Ca nhdn giap 388
Ca khdu cai hau 356 Ca nhAn pheu ben 390
Car khdu cai Mori 356 Ca nhan pheu sau 388
Ca kheo 215 Ca nhi dau canh tay 46,72,85
Ca khep dai 178 - Dau dai 72
Co' khep krn 178 - Dau ngdn 72
Ca khep ngan 178 Ca nhi dau did 187
Ca khep ng6n cai 109 - Dalt dai 187
- Dau cheo 109,227 - Dau ngan 187
- Dau ngang 109,227 Ca nhi luan be 433
Ca khit Mu doh 368 Ca nhi luan len 433
Ca khit Mu gia'a 368 Ca pheu choo va ngang 390
Ca khit Mu tren 368 Ca pheu nap 388
Ca khdp g6i 176 Ca qua canh tay 46,58,72
Ca khuy6t nhi luan 433 Ca quan la mia mui 409
Co khuSru 40,101 Ca quan mat phu 416
Ca king Ong 46,59 Ca quan tien dinh 6c tai 430
Ca hidC 178 Ca quan thi gide 416
Ca lath ga 356 Ca quan xoan 6c 444
Ca mat 274 Ca rang trade 56
Ca mac ba 207 Ca rung gala 176
Co' mac dai 208 Ca Ong ngoai 176
Ca mac nail 208 Ca Ong trong 176
Ca manh khanh 277 Ca sap trim 84,91,92
Ca may 176 - Dau canh tay 92
Ca ming lath 361 - Dau try 92
Ca ming be 162 Ca sap vuong 92
Ca ming ldn 159,160 Cu sinh doi tren, dtiai 159,162
Ca mong nh6 159,162 Ca syn. lath 361
Ca mui - Phan ngang 277 Ca sun mi dudi, tren 420
- Phan canh 277 Ca tai tren 275
Ca Milt 279 Ca tai tru'dc, sau 275,433
Ca nang g6c mieng 278 Ca tam dau earth tay 76
Ca nang man khdu cat 356 - Dau dai 60,76
Ca nang mi tren 424 - Dau ngoai, trong 76
Ca nang mei teen 277 Ca tam dau tang than 214
Ca nang mei tren canh mui 277 Ca thai thong 280
Ca ngang cam 278 Ca thai daang dinh 275
Ca ngang ltiai 361 Ca thanh am 390
Ca ngang tai 433 Ca thap tai 433
Ca nglia (tay) 84,101 Ca thing dOi 176
Ca ngyc be 57 Ca thing lutri 361
Ca nguc len 46,56 Ca thing teen, du'ai, ngoai, trong 424
- Phan don 56 Ca thing dau sau be 281
- Phan tic su'On 56 Ca thing dau sau 16n 281
- Phan bung 56 Ca thing dau trtidc 281

489
Ca that con ngoai 420 Cu hau 252
Ca that king chau 176 Cu khdp 247, 267
Ca that lung ion 176 Cu loa tai 431
Co the mi 420 Cu krn (xLiong canh tay) 34
Co thon 178 Cu mu 126
Co tram hau 371 Cu nap (sun nap thanh mon) 384
Co tram piaci 361 Cu ngoai (xtiang sen) 141
Co tram ming 283 Cu non 30
Co tren gai 46, 58 Cu tren 6 chao 33
Co tren so 275 CO trong (xu'ong sen) 141
Co trim be 46, 58 Cu xttong thang 42
Co troll ldn 46, 58 Cu xu'o'ng thuyen 42
Co truck cot sting 284 Cue &rod iUOi. 358
Ca tO dau did 176 Cue re. 426
Ca iic don chum 287 Cung chau lucre 178
Co iic giap 284 Cung gan than 230
Ca tic ming 284 Cung gan tay n6ng 113
Co vai mong 284 Cung gan tay sau 113
— Bung dulli 284 Cung gan co dep 215
— Bung tren 284 Cung huyet rang 255, 262
Ca voi hau 371, 442 Cung khdu tai halt 356
Ca \Tong mat 276 Cung khdu cai kith 356
— Phan 6 mat 276 Cling may 240
— Phan mi mat 276 Cung sun nhan 383
— Phan 10 276 Cung tinh mach canh 333
Co vong ming 279 Cung tinh mach gan than 232
Co vuong dui 159, 162 Cung tinh mach mu tay 114
Ca vuong gan chan 226 Cung tinh mach mu chan 196, 233
Cu be (xtiong canh tay) 34 Cling mac 419
Cu canh 304 Cu6ng nap (sun nap thanh mon) 383
Cu co khep 126, 131 Cita cUa pheu sang 409
Cu dtki 6 chd.o 33 Cita s6 6c tai 436
Cu gian 16i eau ngoai 135 Cita s6 tien dinh 436
Cu gian 16i eau trong 135 Cita vao thanh quan 392
Cu giap doh 382 Cya khi qudn 398
Cu giap tren 382 Cite sau nhan cau 418
Cu got 141, 142 Cue trade nhan cau 418
Cu ham 255 Cyc trade va clic sau thdu kinh 421

D
Da mui 407 Dai ngan 110
Dai tai 431 Dai thi 456
Dai chau chay 161 Day chang banh the 148, 176
Dai dad 110 Day chang ben 176
Ddi gan 110 Day chang ben phan h6i 126

490
Daychang ben chay 148 Day. chang nhan khi quan 387
Day chang ben co tay quay 51 Day chang nhan pheu sau 388
Day chang ben co tay try 51 Day chang non 31
Day chang ben mac 148 Day chang 6 chdo canh tay 45
Day chang ben ngoai 151, 269 Day chang qua — canh tay 45
Day chang ben trong 151 Day chang quay — c6 tay gan tay 51
Day chang ben try 47 Day chang quay — c6 tay mu tay 51
Day chang ben quay 48 Day chang sting Mu 387
Day chang bua ngoai 441 Day chang Kan din 30
Day chang him tren 441 Day chang tai sau 433
Day chang bua trok 440, 441 Day chang tai teen, truerc 433
Day chang bu6m ham dur6i 269 Day chang tign dinh 386
Day chang chau dii 145 Day chang thang 31
Day chang cheo sau 148 Day chang thanh am 383, 387
Day chang cheo truck 148 Day chang tram ham du& 269
Day chang thorn dui 129, 146 Day chang treo thgu kinh 422
Day chang chom mac trade, sau 150 Day chang track, sau 48
Day chang ding 16i chau 126 Day chang \ring 145
Day chang de sau 440, 441 DAY chang \ring ban dap 441
Day chang de tren 441 Day chang yang quay 48
Day chang denta 151 Day chang vuong 48
Day Chang gan chan dai 227 Day chang xoan 6c tai 444
Day chang gian cot, gian c6 tay 50 Dien banh the 131
Day chang giap m.Ong 387 Dien kheo 129
Day chang giap mong gia'a 387 Dien khdp chom mac 137
Day chang giap nap 387 Dien khdp c6 tay (x. quay) 38
Day chang 04 hip gan chan 227 Dien khdp du6i (x. chay) 135
Day chang kheo cheo 148 Dien khdp g6t gifia 140
Day chang kheo cung 148 Dien khdp got sau, tru6c 140
Day chang kh6p canh tay-try-quay 47 Dien khdp h6p 141
Day cha'ng.khuyet 126, 178 Dien khdp mac 134
Day chang bloc 126 Dien khdp mat ca 135, 137
Day chang lugc (the mi) 420 Dien khdp ink ca ngoai, trong 140
Day chang1uVi nap • 387 Dien khdp mom clang vai 31
Day chang mac g6t 151 Dien khdp sen gifia 141
Day chang mac sen 137 Dien khdp sen sau 141
Day chang mac trutic 150 Dien khdp sen truck 141
Day chang mac sau 150 Dien khdp thuy8n 50
Day chang mac sen truck, sau 151 Dien khdp tren xLicing chay 135
Day chang mi malt ngoai 426 Dien khdp Otc 31
Day chang mi mat trong 276, 426 Dien khdp Ong (x. quay) 40
Day chang mOng nap 387 Dien khdp vong (x. try) 40
Day chang mu dui 145 Dien ming 125
Day chang ngang 144 Dien mu 124
Day chang ngang goi 147 DiOn nguyet 124
Day chang ng6i dial 145 Dien tai 126
Day chang nhan giap 387 Dien tren g6c mai 240

491
 D
Dai chi dutri 121 DM bit 184
Dai vai 30 DM canh tay 74, 85
Dam r6i canh tay 60 DM canh tay sau 73, 75, 86
— Than dutri, giaa, trong 60 DM canh Chung 301
Dam raj chan bttdm 333 DM canh ngoai 310
Dam rea chan butrm (TM) 443 DM canh trong 307
Dam reci DM canh trong (giao cam) 442 DM canh trong (nhanh canh nhi) 309
Dam r6i giap don 330 DM cap mau caa miii 412, 414
Dam raj hau 335 DM cligm 312
Dam rai mang tai 467 — Nhanh cham 312
Dam rai nhi 442, 443 — Nhanh chum 312
Dam r6i nhi (TK IX) 436 — Nhanh tai 312
Dam r6i ph6i 475 — Nhanh ifc don chum 312
Dam Nil rang dudi 465 — Nhanh xuang 312
Dam rai rang tren 462 DM chau ngoai 178
Dam raj than kinh c6 346 DM chay sau (nh. mat ca trong) 217, 197
Dam rai than kinh hau 376 — Nhanh mu mac, got, mat ca trong 217
Dam r6i thyc quan 475 DM chay trutfc 197, 208
Dam re:4 tinh mach chan butitm 414 DM c6 len 324
Dam rai tinh mach dadi cham 336 DM c6 chan ngoai 210, 235
Dam r6i tinh mach Mu 376 DM co chan trong 210, 235
Dam r6i tinh mach niem mac mai 414 DM co nong 325
Dam r6i hang xacrng xoan 409 DM co sau 326
Day 6c tai 447 DM co hoanh 325
Day sun ph'eu 383 DM cung 235
De mai 409 DM ding ngoai 164
Dia khap 49, 50 DM ding vai ngiic 63
Dia than kinh thi 421 — Nhanh cling vai 63
Diem le 428, 426 — Nhanh denta 63
Diem mu 421 — Nhanh don 63
Diem yang 421 — Nhanh ng-yc 63
Dinh banh the 132 DM dutri lurai 311
Dinh chOm mac 137 DM Mt song 324
Dinh clau 263 DM dui 178
Dinh gide mac 419 DM din sau 181
Dinh mai 405 DM dadi don 319
Dinh 6 mat 418 DM dutri piaci 363
Dinh 6c tai 447 DM du'ori vai 63
Dinh sun pheu 383 — DM ngyc lung 63
Dung mach bitam khdu cai 412, 314 — DM ma vai 63
D'Ung mach ben gilla 75, 87 DM gan chan ngoai 217, 230
Dung mach ben quay (canh tay sau) 75, 86, 87 DM gan chan trong 217, 232
DOng mach ben try &raj 75, 87 DM gan dot ban tay 114
DM ben try tren 75, 87 DM gan clot ban chan 231

492
DM gan ngon chung 113 DM khdu cai ban 414
DM gan nem rieng 113 DM khdu cai nho 414
DM gan tay nong (DM quay) 113 DM khdu cai xugng 314, 412
Dm gan tay sau (DM try) 110 DM kheo 197, 178
DM gian cot chung 95 DM 'Yeti 311, 361
DM gian cot quat nguac 87,95 — nhanh dadi litai 363
DM gian oft sau 87,95,102 — nhanh kith sau 364
DM gian cot trade 95 - nhanh lung luEri 363
DM gian scorn sau 326 - nhanh tren mong 363
DM gian stian tren ding 326 DM mac 210, 217
DM giap dudi 324,402 — nhanh mat ca ngoai 210, 219
— nhanh hdu 324 — nhanh n6i, nhanh got 218, 219
— nhanh khi quail 324 — nhanh xuyen, nhanh mat ca ngoai 218
— nhanh thyc quan 324 DM mach mac trade 309
— nhanh tuygn 324 DM mang nao gitta 314, 443
DM giap (lath cling 398,402 Dm mang ngoai tim hoanh 326
DM giap tren 311 DM mat ca trudc ngoai 209
DM giYa 95 DM mat 309
DM g6i doh ngoai 197 DM mat 312
DM ggi dudi trong 197 — nhanh ditOi cam 312
DM goi gida 197 — nhanh gOc 312
DM g6i tren ngoai 197 — nhanh hanh nhan 312
DM g6i tren trong 197 — nhanh khdu cai len 312
DM ggi xuong 183,197 — nhanh mai clued 312
DM ham 431,314 — nhanh Mai tren 312
— DM badm khdu cai 314 — nhanh tuyen 312
— DM chan Warn 314 DM me dao 448
— DM ca can 314 DM mong dadi 164, 167
— DM cluai 6 mat 314 DM mong tren 163
— DM huyet rang dual 314 DM mu chan 235
— DM huyet rang tren sau 314 DM mu ban tay 115
— DM huyet rang tren track 314 DM mu ngan tay 115
— DM khdu cai xugng 314 DM mu canh tay sau 55, 63
— DM ma 314 DM mu canh tay trade 55, 63
— DM mang nao giva 314 DM mu chat' nong 181
— DM mai ngoai 314 DM mu chau sau 164, 181
— DM mai sau 314 DM mu dal ngoai 164, 167, 182
— DM nhi trade 314 DM mu dui trong 182
— DM gng chan buam 314 DM mai sau ngoai 412
— DM tai sau 314 DM mai sau vach 412
— DM thai duang sau 314 DM nach 61
— DM vach mai 314 DM nao giCia 309
DM Mu len 312,443 DM nao trade 309
— cac nhanh hdu 312 DM ngang co 325
DM mang nao sau 312 — nhanh nong 325
DM nhi dudi 312 — nhanh sau 325
DM khdu cai len 312 DM ngOn cai chinh 97, 114

493
DM nguc ngodi 63 DM thanh quan tren 311, 394
DM nguc tren 63 DM then trong 167
DM ngyc trong 326 DM thong sau 309
- nhanh gian sot in trout 326 DM thu'vng vi dttari 181
- nhanh phe quan 326 DM thacing vi nong 181
- nhanh trung that 326 DM thu'cing vi tren 326
- nhanh tuy'en ttc 326 DM tren 6 mat 241
- nhanh xuyen 326 DM tren rung roc 241
DM nhi dulfri 442 DM tren vai 326
DM nhi sau 442 DM try 93
DM nhi truck 314, 438, 442 - Nhanh gan c6 tay 95
DM nuoi xuting canh tay 75 - Nhanh gan tay sau 95
- Nhanh ben giCia. 75 - Nhanh mu c6 tay 95
- Nhanh ben quay 75 DM trung tam vong mac 421
- Nhanh canh tay sau 75 DM vai sau 325
- Nhanh denta 75 DM vai xuang 325, 326
DM quay 96 Dot ngon gan 43
- Nhanh gan c6 tay 97 Dot ngon giCia 43
- Nhanh mu c6 tay 97 Dot nein xa 44
DM quay ngon tr6 114 Dating cheo (mat ngoai sun giap) 382
DM quat ngticrc chay sau 209 Dung cheo (xu'o'ng ham chtai) 261
DM quat ngu'crc chay trade 209 Ding car dep 132
DM quat nguctc quay 86, 87, 97 DaOng cung 126, 127
DM quat ngito'c tru 87, 94 Dotting gay du'ai 252
DM sang sau 242, 414 Doting gay tren 252
DM sang till& 242, 414 Dating gay tren ding 252
DM tai sau 312, 435 Doting gian mau 129, 131
DM tai sau 314, 435, 438 Dutrng gifia khau cai 356
DM thai du'o'ng nong 435, 313 Oohing ham m6ng 262
- Nhanh Binh 313 Dating luvc 129
- Nhanh go ma 6 mat 313 Dating mong (dt.tai, sau, trutic) 125
- Nhanh ngang mat 313 Dating rap 129
- Nhanh mang tai 313 Oohing tan cimg 127
- Nhanh tai tru'dc 313 Dating thai. dozing (x. tram.) 241
- Nhanh thai du'cing glib. 313 Dotting thai &tong dutri 246
- Nhanh tran 313 Dtto'ng thai &long tren 246
DM thanh quan doted 324, 394 &Ong thang 31

E
Eo chau tren 125, 127 Eo hong 354
Eo chau clued 127 Eo tuyen giap 400

494
 G
Gai cam 262 GO h6 tam giac 432
Gai chau sau dual 126 GO thap 437
Gai chau sau teen 126 GO thuyen 432
Gai chau trudc dudi 126 GO xodn tai 432
Gai chau traffic teen 126 Goc ha ve 127
Gai mai 241 Goc ham 262
Gai mai sau 265 GOc m6ng mat — gide mac 420
Gai mui trade 255 Goc nga tru'Oc (c6 dui) 130
Gai ng6i 126 Goc nghieng (c6 din) 130
Gai vai 32 G6c mat ngoai 426
Gan chan 222 G6c mat trong 426
Gan tay 106 G6c mui 405
Gan Achillis 215 G6i 194
Gan g6t 215 G6i than kinh mat 467
Gide mac 418 GO' co nang 372
Giao thi 456 Gar del binh tai 432
Giao thoa gan 110 Gb d6i luan 431
GO chau mu 126 Gar luan 431
GO gian 16i cdu 135 Gar vbi 372

Hach bach huy6t ben sau 179 — Phan dudi 457

Hach bach huy6t nong Wing ben 174 — Phan teen 457
Hach canh — hai than 343 Hach tren (than kinh IX) 471
Hach canh — vai mOng 343 Hach tren than kinh lang thang 474
Hach chan bu'dm khau cai 463 Hach xodn 6c tai 457
Hach dadi (than kinh IX) 471 Ham ludi 361
Hach (Rah ham 465 Ham mei dual 355
Hach dual than kinh lang thang 474 Ham mei tren 355
Hach giao cam c6 teen 350 Hang chum 437
Hach g6i 466 Hanh nhan hau 372
Hach hanh nhan voi 442 Hanh nhan khau cai 372
Hach mi 459 Hanh nhan 361, 372
Hach nhi 472 Hanh nhan voi 372
Hach sinh ba 460 Hanh dudi (Tm canh trong) 335
Hach tai 465 Hanh khau 455
Hach tin dinh 457 Ranh tren (Tm. canh trong) 334

495
Hau 366 116 kheo 85
Hau phOng nhan can 420 116 khuSru 84, 85
Flom nhi 435 H6 le 426
Horn chain dui 129 H6161 eau 252
Horn du6i. ham 262 H6 mat ca. ngoai 137
Hem chili Mari 262 H6 mall chuygn 131
Hem hanh nhan 372 H6 mom khuku 35
Helm rong roc 242 H6 nach 54
H6 than bum 251, 265 H6 nanh 255
H6 than bu'dm khau cai 256 H6 o c6i 124
H6 chau 126 116 quay 34
H6 con (nep ht6i-nap thanh mon) 361 H6 so giaa. 265
H6 c6 hai than 262 116 so sau 265
H6 duari gai 32 H6 so trade 265
H6 dutti thai during 265 H6 tam gide 431
H6 &kid vai 32 H6 thai. &icing 264
H6 dia 421 H6 thuyen (m6m than bairn) 251, 265
H6 d6i luan 432 H6 tinh mach canh 249
H6 gian1ei eau 131 116 tren gai 32
H6 ham duzli 265 H6 tuy6n 1e 242
H6 hai than 283 H6 tuy6n yen 250
H6 hanh nhan 372, 356 H6 vet 35
H6 ham 247 H6c hanh nhan 372
H6 Mu 252 Huyet rang 255, 262

K
Kgt mac mi 426 Khoang chau 127
Kgt mac nhan cau 426 Khoang ben Mu 376
Ichau cai ding 356 Khoang ngoai dich 445, 446
Khau cai lam 356 Khoang sau Mu 376
Khe ban nguyet 244 Khdi ma ma 356
Khe da. nhi 249 Kh6i xucrng mat 254
Khe da. trai 247 Ich6i miring so 240
Khe mi 426 Kh6p ban clang nhi ban dap 441
Khe mieng 354 Khap ban-ngon tay 51
Khe nhi chum 249, 265 Ich.orp b66m-dinh 264
Khe nhi trai 249 Khdp b66m-go ma 264
Khe 6 mat tren 251 Kh.6p biAlm-trai 264
Khe sutn don 60 Khap butim-tran 264
Khe tien dinh 393 Ith.6p canh tay quay 46
Khe thanh mon 391, 393 Khap canh tay tru 46
Khe xoan 6c (6c tai) 446 Kh6p chay mac 150
Khi quan 397 Kh6p them ghe 153

496
Khdp c6 ban tay 51 Khdp tran 263
Khorp c6 chan (sen c6ng chan) 151 Khdp vai 44
Khdp c6 tay-ban tay I 51 Khdp vanh 263, 264
'chap ding chau 126 Khdp xu'ung thap-dau 51
Khdp doc 263 Khung chau 121, 127
Khdp du'di sen 147 Khuyet chum 247, 283
Khdp dung chay mac 152 Khuyet dinh 247
Khdp de ban dap 441 Khuy6t gian..binh tai 432
Khdp de bda 441 Khuyet giap dudi (sun giap) 383
Khdp gian d6t ban tay 51 Khuyet giap tren (sun giap) 383
Khdp gian d6t ngon tay 51 Khuyet ham dudi 262
Khdp gian xu'ong c6 tay 51 Khuyet le 255
Khdp giita xacmg c6 tay 51 Khuy6t mac 133, 135
Khdp got Nip 153 Khuyet mai 255
Khdp got sen ghe 153 Khuyet nhi 438
Khdp goi 147 Khuyet ned ldn 126
Khdp hong 144 Khuyet ngei nh6 126
Khdp lihuku 46 Khuyet 6 c6i 125
Khdp lam-da 263 Khuyet qua 33
Khdp ngang ce chan 153 Khuyet quay 40
Khdp nhan giap 386 Khuyet rung roc 40
Khdp nhan pheu 386 Khuyet sang 241
Khdp quay - c6 tay 50 Khuyet sun '6ng tai 434
Khdp quay - tru ditdi 49 Khuyet tinh mach canh. 248, 252
Khdp quay - try gan 46 Khuyet tram 241
Khdp quay - try tren 48 Khuy6t tren 6 mat 241
Khdp sgi chay - mac 150 Khuyet tru 37
Khdp thai du'cing - ham du'di 267 Khuyet vai 33
Khdp trai 265 Khuku 83

L
La dem mao mach (mang mach) 419 Lam thuyen 432
Là gidi han sau 419 Lam trung tam diem yang 421
La gidi han tradc 419 Long den cua nhan cau 420
La mach (mang mach) 419 Le ban nguyet 409
La nen (mang mach) 419 LO bay due 251
La sac to cling mac 419 L6 bit 124. 125
La tren ding mac 419 L6 cam 261
La tren mang mach 419 L6 chum 247
Liam ben 126 L6 dadi 6 mat 255
Loa tai 431 L6 dinh chan rang 359
Loin tram (sun pheu) 383 Le gai 251, 265
L6m tam gide sun pheu 383 L6 go ma. mat 258
LO go ma-6 mat 258 L6i cau trong xuung dui 129, 131
L6 go ma-thai du'ung 258 L6i cau trong )(Yang chay 133
LO ham dual 262 L6i cau xacing canh tay 34
LO Mu cua voi tai 372, 442 L6i cau xuung chain 252
L6 huyet rang 255 L6i cam 261
Lo lan xucrng cham 252 L8i C6 chay 133, 135
L8 mui sau 265,408 L6i c6 ehau 126
LO mai trade 405 , L6i ca cu rang 129
LO ngoai c6ng ti6n dinh 249 L6i ca denta 34
LO nhi &la voi tai 437 L6i ea quay 36, 37
LO nhi, 6ng thing nhi 437 L8i ca xucrng hOp 142
LO 6ng tai trong 249 L6i ca )(dung ghe 142
LO 6ng than kinh da be 249 Loi cung 248
L8 6ng than kinh da 248 Loi 6ng ban khuyen ngoai 436
LO rich 309 Loi ting than kinh mat 436, 437
L8 rang oh 255 L6i thanh quan 382
L8 sang sau 242 Long may 426
LO sang tradc 242 Lai 358
Lei tam giac canh tay tam clau 75,79 Lap cu Mu 366
LO tinh mach canh 248 Lap da (mang nhi) 438
L8 tinh mach hien 172 Lap ket mac nhan eau 426
LO tit (xtio'ng tran) 241, 243 Lap mach v6 nhan cau 419
LO tit ludi 360 Lap niem mac Mu 371
Lo tran 241 Lap niem mac khi quail 397
LO tram chum 249 Lap them mac mang nhi 438
LO tren 6 mat 241 Lap niem mac voi tai 442
L8 troll 251 Lap tia mang nhi 438
LO tit giac 60 Lap trong nhan cau 420
Leo xoang buam 251 Lap \Tong mac 420
LO xoang ham teen 255 Lap yang mang nhi 438
LO xuung dinh 246 Lap xu v6 nhan cau 418
L8i boa 438 Ludi 360
L8i eau ngoai xuang dui 129, 131 Ladi ga khau cai 356, 372
L6i cau ngoai xuung chay 133 Ludi xuung ham dual 262

M
M tinh mach 84 Mac c6 : 291
MA 356 — La thing 291
— La trnac,cdt sting 294
Mac can 290
— La trade khi quan 294
Mac chau 176
Mac cu 424

498
Mac ca can 278 Mao chau 126
Mac don nguc 56,58 Mao cham ngoai 252
Mac did 159,172 Mao cham trong 252
Mac gill banh the 176,148 Mao cu be 34
Mac gilt cac gan co mac dui 208 Mao CO ldn 34
Mac gilt cac gan co mac tren 208 Mao cung (sun pheu). 383
Mac gill cac co mac dadi 208 Mao ga 243
Mac gilt cac cc; mac teen 208 Mao gian mall 131
Mac gill gan dui dadi 208 Mao le sau 259
Mac gilt gan duei tren 208 Mao le trudc 255
Mac gilt gan gap 42,107 Mao laac xaang mu 126
Mac hau nen 369 Mao mai 255
Mac ma hau 356,371 Mao sang 255, 256
Mac mang tai 290 Mao trail 241
Mac nguc 56 Mao trong 137
Mac 6 mat 422 Mao xoan 255, 256
Mac sang 172 Mau chuyen be 129, 131
Mac thai daang 275 Mau chuygn this ba 129
Mac teen so 275,287 Mau chuyen to 129, 131
Mac tuygn dadi ham 358 Mat 416
Mac tuyen mang tai 357 Mat ca ngoai 137
Mang mach banh the 198 Mat ca trong 133, 135
Mang mach khdp ggi 198 Mat giaa (rang) 359
Mang mach mat ca. ngoai 210 Mat mi sau 426
Mach mau than kinh mai ngoai 407 Mat mi trade 426
Man khau cai 356 Mat kW (rang) 359
Mang bit 125 Mat khdp giap 383
Mang gian cat tang than 201 Mat khdp pheu (sun nhan) 383
Mang gian cat tang tay 90 Mat lung Mori 360
Mang mach (kip mach vo nhan cau) 419 Mat ludi (rang) 359
Mang mach khdp khuYu 94 Mat sau gide mac 419
Mang nhi 433,437,438 Mat sau m6ng mat 420
Mang nhi phu 436 Mat sau sun pheu 383
Mang tin dinh 445 Mat sau thau kinh 421
Mang tren mang ph6i 294 Mat trade ngoai (sun pheu) 383
Mang xoan (6ng 6c tai) 444 Mat tie'n dinh 359
Mang xuang so 263 Mat ti6p xac (rang) 359
Mang mu c6 tay 97,115 Mat trong (sun pheu) 383
Minh nen (thanh dadi 6ng gc tai) 444 Mat trait (giac mac) 419
Minh ngoai mom than beim 251 Mat xa (rang) 359
Minh trong mom than bum 251 Me dao sang 243
Minh sun nhan 383 Me dao tai mang 443, 444, 457
Minh phai sun giap 382 Me dao tai 'awing 443, 446
Minh trai sun giap 382 Men rang 359
Minh xoan xuang 447 Mep mi ngoai 426
Mao bit 126 Mep mi trong 426
Mao bong (ang ban khuyen) 444 Mep mei 355
Mao buim 252 Mi dadi 426

499
Mi mat 426 MOm mOc 243
Mi tren 426 MOrn ngoai xuang him 440
Ming that cOa vong mac 420 Mom ngoai di got 141
M6 xuzing badm 251 Mom ngoai )(Yong sen 141
MOc le 259 Wm qua 33
M6c tim tuyen can giap 403 MOm sang 258
Moc =mg m6c 42 MOm sau xuang sen 141
Moi 355 MOm thai ding 258
Moi duidi 355 Mom thanh am skin pheu 383
Moi tren 355 MOm tram 249
Moi trating trong suit cua nhan cau 421 Mem tram (xdong ban tay 3) 43
Wing mat 420 MOm tram xtiong quay 38
M6m boc 249 Mom tram xu'crng try 40
Mom (tinh mach) canh 248 Mom trail 255, 258
Mom chan de sen 141 MOrn tren 16i cau ngoai 35, 131
MOm co (sun pheu) 383 Mom tren16icau trong 35, 131
Mom chum 247 Mom trong tinh mach canh 248
MOm ding vai 32 Mom trade xuang baa 440
Mom dam 440 Mom vet 40, 262
MOm go ma 247, 258 Mom trong di got 141
Mom ham 258 Mom yen butrrn giCia 251
Mom hinh 6c 436 Mom yen btiOrn sau 251
Mom huyet rang 255 MOm yen bum tru'dc 251
Mom khau cai 255 Mu chan 233
Mom khuYu 40 Mu tay 114
MOrn le 258 Mai 405
MOml6i cau 262, 267 MCA ngoai 405
Mom mi 420 Mid trong 405,408

N
Nang bath huyet 361 Nep le (ngach mi du'di) 428
Nen ban dap 440 Nep luth nap gifia 372
Nen banh the 132 Nap kith nap ben 372
Nen 6 mai 409 Nei) - nap thanh mon 361
Nen 6 mat 418 Nei) ming mat 420
Nen so ngoai 265 Nei) pheu nap 386
Nen so trong 265 Nep thanh am 392
Nep ban nguyet ket mac 426 Nep than kinh thanh quan 375
Nep bua sau 438 Nep tien dinh 386,392
Nep bila trade 438 Nep voi hau 372
Nep dual lu'ai 358 Nep voi khau cai 372
Nep khau ngang 356 Ngach bau dyc 447

500
 Ngach badm sang. 409 NhanhIgu ti6u nao 460
Ngach cau 447 Nhanh loa tai 475
Ngach hau 372 Nhanh ldi dudi 465
Ngach hinh16 375 Nhanh ldi tren 462
Ngach mai 408, 409 Nhanh lung lath 363
Ngach mai dulli 243, 409 Nhanh 464, 473
Ngach mai giCia 243, 409 Nhanh ma 468
Ngach mai hau 409 Nhanh mang nhi 464
Ngach mai tren 409 Nhanh mang nao 462, 463, 475
Ngach thtrong nhi 435 Nhanh mang nao phu 314
Nga rang 359 Nhanh mi 461
Ngan cu 176, 178 Nhanh mi dudi 463
Ngan mach mau 178 Nhanh moi dddi 465
Nganh xtking mu 124, 126 Nhanh mai tren 414
Nganh tren miung mu 124 Nhanh mai 461
Nganh xadng ng8i 124, 126 Nhanh mai ben 461
Ngoal cot 6 mat 422 Nhanh mai cila than kinh sang tradc 414
Ngoai dich (tai trong) 445 Nhanh mai dudi ngoai 463
Nhan CALI 416, 418 Nhanh mai gitia 461
Nhanh bi cang chan trong 184 Nhanh mai ngoai 461, 463
Nhanh bi than kinh bit 173 Nhanh mai sau 463
Nhanh bi trudc than kinh dui 173 Nhanh mai sau &AI ngoai 414, 463
Nhanh bii ham dudi 468 Nhanh mai sau tren ngoai va trong 414, 463
Nhanh cam 465 Nhanh mai sau tren trong 463
Nhanh chthn 468 Nhanh mai tren ngoai 463
Nhanh c6 468 Nhanh mai trong 461, 463
Nhanh ca hai than 468 Nhanh not vdi dam r6i nhi 468
Nhanh cu ngo'c 56 Nhanh not yeti hach mi 461
Nhanh cu tram hau 473 Nhanh n6i vdi nhanh loa tai Tk lang thang 472
Nhanh cu tram ming 468 Nhanh n6i vdi nbanh mang nao 465
Nhanh dttdi banh the 184 Nhanh not vdi than kinh go ma 460
Nhanh da caa Dm mang nao giiia 442 Nhanh n6i vdi than kinh mat 464
Nhanh did than kinh sinh duc did 173 Nhanh not vdi than kinh ha thi8t 464
'Nhanh eo hong 464 Nhanh not vdi than kinh lu'di 466
Nhanh gan 475 Nhanh n6i vdi than kinh mai mi 459
Nhanh gan cha'n sau 235 Nhanh n6i vdi than kinh thanh quan dudi 475
Nhanh gan tay nong 113 NM-A n6i vdi than kinh thi8t hau 468
Nhanh gan tay sau 114 Nhanh not vdi thiing nhi 464, 465
Nhanh giao cam d6n hach mi 459 Nhanh 6 mat 463
Nhanh go ma 468 Nhanh ph6 quan 475
Nhanh go ma mat 462 Nhanh rang (lath 465
Nhanh go ma thai duang 462 Nhanh rang tren 462
Nhanh hanh nhan 473 Nhanh tai (d6n 6ng tai ngoai) 438
Nhanh hau 463, 473, 475 Nhanh tai (caa day X) 438
Nhanh huy8t rang tren gala 462 Nhanh thai thidng 468
Nhanh huy8t rang tren sau 462 Nhanh thai duung nong 464
Nhanh huy6t rang tren tradc 462 Nhanh than kinh nhi (IX) 438
Nhanh khi quan (ding mach) 400 Nhanh than kinh tai thai diking 438

501
Nhanh than 475 Nhan than kinh rbng roc 459
Nhanh than tang 475 Nhan than kinh van nhan 458
Nhanh tim c6 teen va duai 475 Nhan than kinh van nhan ngoai 459
Nhanh tim nguc 475 Nhan the than kinh 422
Nhanh tren mong (DM load) 363 Nhan tien dinh du'di 457
Nhanh tuygn 466 Nhan tian dinh ngoai 457
Nhanh tuygn mang tai 464 Nhan ti6n dinh tren 457
Nhanh vi sau 475 Nhan den dinh trong 457
Nhanh vi trade 475 Nhan van clOng cua than kinh sinh ba 460
Nhanh voi 472 Nhom bach huygt khi - phg quail cludi 399
Nhanh xoang canh 473 Nh6m xoang gala (xoang sang) 411
Nhanh xuyen 114 Nhom xoang truac (xoang sang) 411
Nhan bO dun dOc 466 Nhu Bang chi 360
Nhan bo gai than kinh sinh ba 460 NhU dang dai 360
Nhan b45 trung nao dia than kinh sinh ba 460 NIM dang la 360
Nhan cam giac chinh dia than kinh sinh ba 460 Nhu dang ndrn 360
Nhan gai than kinh phu 476 NIM dang non 360
Nhan hoai nghi 471,474,476 NIM le 426
Nhan lung than kinh lang thang 474 Niem mac mieng 356
Nhan lung than kinh thiet hau 471 Niem mac mui 411
Nhan nuac bot dudi 471 Niem mac thanh quan 393
Nhan nuac bot tren 466 Non dan h6i (mang nhan thanh am) 387
Nhan 6c bung 457 Noi dich (tai trong) 445
Nhan 6c lung • 457 Noi mo Wen phOng 420
Nhan phu 458 Niim rang 360
Nhan than kinh ha thiat 477 Nita eing cu tang mang nhi 441
Nhan than kinh mat 466

O giaa 107 Ong ban khuyen trade 444

O mo cai 107 Ong ban khuyen xuung 447
O m6 Cit 107 Ong canh tay 72
O chao 33, 44 Ong canh 309
O coi 124 Ong co? tay 107
O dad thanh mon 392 Ong cu khep 180
0 mat 264 Ong cu tang mang nhi 441
O mui 264, 408 Ong than rang 359
O mieng 354 Ong dui 6 mat 255
O mieng chink 355 Ong tieu quan le 428
o thanh quan 392 Ong din 179
Oc tai 446 Ong do, ng mach canh 249, 265
Ong bach huygt phai 304 Ong giap 400
Ong ban khuyen 444 Ong ham duai 262
Ong ban khuyen ngoai 444 Ong huyat rang 255
Ong ban khuyen sau 444 Ong khau cai kin 256, 265

502
Ong 10 mai 258, 428 Ong tai trong 448
Ong 16i eau 252, 265 Ong then 167
Ong ngoai dich 446 Ong they tinh (thg thely tinh nhan eau) 421
Ong ngoai tigt tuygn 10 427 Ong thi giac 251
Ong ngkic 304 Ong thong hang 437
Ong not 444 Ong than kinh ha thigt 255
Ong not dich 444 Ong tint lan (tuyan dual lath) 358
Ong mili tram 416 Ong tint nho (tuygn dit6i lath) 358
Ong 6c tai 444 Ong ti6t tuy6n cluen lavi 358
Ong rang cil'a 255 Ong tuygn dual ham 358
Ong soan cat' 444 Ong tuygn mang tai 357
Ong tai ngoai 265, 433

Phan tang (mang nhi) 438 Phan 6 mat (tuygn1g) 427

Phan than baam Mu (car khit Mu tren) 370 Phan sau (tuygn mang tai) 357
Phan cheo (ca nhAn giap) 388 Phan sun Mu (cu khit Mu giiia) 370
Phan chOng mang nhi 438 Phan sun vach mai 408
Phan di dOng cua vach mai 405 Phan sun voi tai 442
Phan gian mang (khe thanh mon) 393 Phan sang Mu (car khft hau git7a) 370
Phan gian sun (khe thanh mon) 393 Phan thang (Cu nhan giap) 388
Phan giap Mu (ca khft hau (lath) 370 Phan thanh hau 392
Phan ham Mu (cc, khft Mu teen) 370 Phan thanh quail (Mu) 374
Phan ladi hau (ca khft Mu trail) 370 Phan vOng mac m6ng mat 420
Phan ma Mu (ca khft Mu teen) 370 Phan \Tong mac thg mi 420
Phan mang vach mui 409 Phan yang mac thi giac 420
Phan mi (tuygn1g) 427 Phan 'co:mg vach mai 408
Phan mui Mu 372 Phan xuang voi tai 442
Phan nhAn hau (cu khft Mu du'6'i) 370 PhAu sang 243, 409
Phan 'long (tuygn mang tai) 357

Quai c6 352 — Nhanh giap mong 352

— Re tren 352 Quai dut don 321
— RA dtrai 352 Quai float 56

503
 R
Rang 358 Ranh nhi 437
Rang c6i 360 Ranh nhi dau ngoai 85, 86
Rang cila 360 Ranh nhi dau trong 85
Rang nanh 360 Ranh sang sau 242
Rang sga 359 Ranh sang trudc 242
Rang tien c6i 360 Ranh sen 140
Rang vinh vien 359 Ranh tan ding 360
Rang bit 125 Ranh than kinh da 1dn 248
Ranh c6 tay 41 Ranh than kinh da. nhO 248
Ranh ding mac 419 Ranh than kinh quay 34, 79
Ranh dual 6 mat 255 Ranh than kinh tru 35, 76, 87
Ranh d6ng mach canh 251 Ranh voi tai 442
Ranh Ong mach cham 247 Ranh xoang tinh mach doc tren 246, 252
Ranh dicing mach thdi &lung glib. 246 Ranh xoang tinh mach dd doh 248
Ranh gan ca mac dai 141, 142, 143, 208 Ranh xoang tinh mach dd tren 248, 249
Ranh gan co ggp ngOn cdi dai 141, 142, 215 Ranh xoang tinh mach ngang 252
Ranh gian cu 34 Ranh xoang tinh mach xich ma 246, 247
Ranh giao thoa thi gide 250 Re gai than kinh phu 477
Ranh got 141 Re lucdi 360, 361
Ranh ham mong 262 Re so than kinh phu 476
Ranh khau cai lOn 255, 256 Re van nhan 459
Ranh le 255, 259 R6n mang nhi 438
Ranh mang nhi 249 Rang roc (xu'ung canh tay) 35
Ranh mom tren 161 cau ngoai - mom kht4u 87 Rang roc mac 141
Ranh mui ma 4.05 Rang roc sen 140

Soan nang 444 Sun canh mid nhO 406

Soi day mat 421 Sun them 381, 384
Soi mang nhi 433 Sun gidp 381, 382
Soi thank quan 387 Sun Mu 468
S6ng mui 405 Sun khi quan 397
Syi car kinh tuygn 420 Sun ld rola mt:ii 406
Syi co yang 420 Sun mi du-di 426
Syi thgu kinh 422 Sun mi tren 426
Sun canh mui ton 406 Sun mai 406

504
r

Sun mOi. ben 406 Sun sang 381, 384

Sun mid phu 406 Sun thOc 381, 384
Sun nap thanh mon 381, 383 Sun vach mui 406
Sun 6ng tai 434 Sun vanh tai 432
Sun nhan 381, 383 Sun vin 44
Sun phu 381, 383 Sang dadi (sun giap) 383
Sun phu 406 Sang tren (sun giap) 383

T
Tai giaa 435 Than kinh bap than, nhanh got ngoai 212
Tai ngoai 431 Than kinh bi bap chan ngoai 211
Tai trong 443 Than kinh bi bap chan ngoai, nhanh not mac 211
Tam giac ccc trim 58 Than kinh bi bap chan trong 211
Tam giac c6 tru'dc 288 Tk. bi canh tay trong 61, 76, 99
Tam gide canh 288 Tk. bi cang tay sau tua Tk. quay 99
Tam gide co sau 289 Tk. bi cang tay trong 61, 75, 84, 91
Tam gide cham 289 Than kinh bi dui ngoai 173
Tam gide cham 336 Than kinh bi dui sau 211
Tam giac dadi ham 288 - Nhanh day chau 159, 165
Tam gide dui 179 Than kinh bi rang tren, giaa, dadi 158, 159
Tam gide vai don 289 Than kinh bi mu chan giaa 202
Tam dutbri da 172 Than kinh bi mu chan ngoai 212
Tgm dadi niem mac (Mu) 371 Than kinh bi mu chan trong 202
Tang nhan ap 422 Than kinh bit 184
Tang hach than kinh thi. 421 Than kinh bong ngoai 457
Tang hach (vong mac) 421 Than kinh bong sau 457
Tang nao (vong mac) 421 Than kinh bong tradc 457
Tang sac to the mi 420 Than kinh cam 465
Tang sac t6 (vong mac) 420 Than kinh can 269
Tang thing bi than kinh (vong mac) 421 Than kinh cang man khau cai 465
Thang nhi 446 Than kinh cang mang nhi 465
Thang tien dinh 446 Than kinh canh nhi 472
Thanh mang 397 Than kinh eau nang 457
Than de 440 Than kinh cham nho 349
Than giap co 324 Than kinh chan &Rim khau cai 462
Than lang thang trade va sau 475 Than kinh chau ben 173
Than lu'ai 360 Than kinh chay 166, 219
Than luth mat 312 - Cac nhanh co 219
Than rang 359 - Nhanh got trong 219
Than sen 140 Than kinh car ban dap 468
Than sutin co 326 Than kinh co bi 60, 75
Than tay dau 302 Than kinh ea can 463
Than kinh bap chan 211 Than kinh ca chan buttm ngoai 464

505
 464 - Cac nhanh ca 211
Than kinh ca chan bum trong
347 - Nhanh bi mu chan trong 211
Than kinh ca doh don
465 Tk. mac sau, cac nhanh col 210
Than kinh ca ham mong
56 Tk mat : 460
Than kinh co nglic
Than kinh cua mai 414 - Nhanh leu tiau nao 460
Than kinh &led bsdi 464 Tk. mat 466
Than kinh doh 6 mat 462 Tk. mi dai 461
- Nhanh mai ngoai 463 Tk. mi ngan 459
- Nhanh mid trong 463 Tk. miring &it'd 166
Than kinh dadi rung roc 461 Tk. mong teen 164
Than kinh da lan 463, 468 Tk. mu neon chan nhi trong 311
Than kinh da nhO 465, 472 Tk. mai khau cai 414, 463
Than kinh da sau 463 Tk. mai mi 461
Than kinh dui 184 Tk. nach 55, 61, 76
Than kinh gan chan ngoai 219, 232 Tk. ngang co 349
- Nhanh /long 232 Tk. ngai 164, 166, 198
- Nhanh sau 232 Tk. nh1 472
Than kinh nem chan chung 232 Tk. 6ng chan Wain 463
Than kinh ngon chan rieng 232 Tk. eing tai ngoai 464
Than kinh gan chan trong 219, 232 Tk. phy 476
Than kinh gan nem chung 112 - Nhanh ngoai 477
Than kinh gan neon rieng 112 - Nhanh trong 477
Than kinh gian aft sau (Tk quay) 86, 102 Tk. quay 61, 77, 79, 86, 98
Than kinh gian cot tang chan 219 - Nhanh nong 98
Than kinh gian cot tru'ac 99 - Nhanh bi mu tay 114
Than kinh giiia 60, 76, 86, 99, 112 Tk. rong roc 424, 459
- Re ngoai 60 Tk. sang sau 242, 461
- Re trong 61 Tk. sang traac 242, 414, 461
- Nhanh n6i vai Tk. try 112 Tk. sinh ba 414, 460
Tk. go ma 460, 462 - Re cam giac 460
Tk. ha thiat 477 - Re van Ong 460
- Cac nhanh latri 478 Tk. soan bong 457
Tk. ham (Wed 463 Tk. soan nang 457
Tk. ham teen 462 Tk. tai kin 349
Tk. hign 184, 202 - Nhanh trade 349
Tk. hohnh 346 - Nhanh sau 349
Tk. huyat rang dUdi 465 Tk. tai sau 468
Tk. huye't rang teen, sau, giCia, track 462 Tk. tai thai &king 269, 463
Tk. khau cai lc n 463 Tk. tai traffic 464
Tk. khau cai nhO 463 Tk. thai &fang sau 463
Tk. khitu gide 414 Tk. thanh quan duai 475
Tk. lang thang 472, 474 Tk. thanh quan tren 475
Tk. la 460 Tk. thanh quan quat nguac 475
Tk. ltresi 464, 468 Tk. then 167
Tk. ma 464 Tk. thi giac 416, 456
Tk. mac chung 166 Tk. thiat hau 442, 470
Tk. mac ming 202, 211 Tk. tien dinh 6c tai 457

506
 - Phan 6c tai 457 Tian phong (nhan eau) 420
- Phan tien dinh 457 Tieu quern le 426,428
- R6 doli 457 Tigu quern nhi 472
- R6 6c tai 457 Tigu the canh 315,473
- R6 tien dinh 457 Tm. canh tay 75
- R6 tren 457 Tm. canh ngoai 333
Tk. trail 460 Tm. canh trong 333
Tk. tren don-trong, Oita, ngoai 349 Tm. canh truttc 333
Tk. tren 6 mat 241, 461 Tm. cha'm 333
Tk. tren rang roc 461 Tm. chay sau 198,219
Tk. tru 61, 76, 98, 112 Tm. chay trade 198
-Nhanh nong 112 Tm. chi!' tren 336
- Nhanh bi mu tay 114 Tm. cu can 331
- Nhanh sau 112 Tm. c6 sau 336
Tk. trung gian 466 Tm. cua 6 miii 414
Tk. tuygn giap 402 Tm. (kith cam 331
Tk. van nhan 424, 458 Tm. dudi don 333
- Nhanh clued 459 Tm. dudi ludi 364
- Nhanh teen 459 Tm. Mu 64,72,75,91
Tk. van nhan ngoai 424, 454 Tm. &St song 336
Thanh chum (ham nhi) 437 Tm. d6t song track 336
Thanh ngoai, tren (6ng 6c tai) 444 Tm. dui 198
Thanh dung mach canh (ham nhi) 437 Tm. gan ngan than 223
Thanh me dao (hem nhi) 436 Tm. gian Mt sting 336
Thanh mui trong 408 Tm. giap doh 402
Thanh mui ngoai 409 Tm. giap giiia 335,336,402
Thanh mang (ham nhi) 437 Tm. giap teen 335,402
Thanh nhi 6ng 6c tai 444 Tm. gitia tang tay 83,91
Thanh tran (ham nhi) 436 Tm. gift Mu 84
Thanh TM canh 436 Tm. khqu 83
Thanh quern 380 Tm. goc 330
Thanh thgt 393 Tm. hau 376
Thung Ring nap thanh mon 361, 367 Tm. hign be 198,212
ThUy dich 420, 422 Tm. hien ldn 174
Thily tinh dich 421 Tm. khgu cai ngoai 331
Thay phai, trai (tuygn giap) 400 Tm. kheo 198
Thay thap (tuygn giap) 400 Tm. khap g6i 198
Thing nhi 468 Tm. 335,364
Thuyng me than kinh 421 Tm. sau 364
Thilung mo trade giac mac 419 Tm. lung lath 364
Tia bua 438 Tm. mac 219
Tien dinh (me dao niung) 447 Tm. mat 330
Tien dinh mieng 355 Tm. mat 330
Tign dinh miii 408 - Nhanh mang tai 331
Tien dinh thanh quern 392 Tm. mat chung 333
Tien dinh that ski (tai trong) 447 Tm. mat sau 330

507
Tm. me dao 448 Tru trade (xdong ban dap) 440
Tm. m8i tren 331 Try xuang bong 447
Tm. nach 62,64 Try xuting do'n 447
Tm. nen 64,75,84,91 Try xi.tong chung 447
Tm. 6ng 6c tai 335 True ctia khung chau 127
Tm. ngang mat 333 Truc nhan cau 418
Tm. 6ng than bairn 333 True the.0 kinh 421
Tm. sau ham 331 True thi gide 418, 421
Tm. tai sau 333 Trung tam gan co hoanh 399
Tm. tay dau 334 Till le 428
Tm. thai deicing gala 333 Tui not dich 444
Tm. thanh quan due.ri 336,394 Tui thanh mac gan got 215
Tm. thanh quan tren 394 Tui thanh mac tren banh the 149
Tm. tram chum 333 Tui thanh quan 393
Tm. tren 6 mat 330 Tilly rang 359
Tm. tren vai 333 Tuy6n ba 426
Tm. tic don chum 335 Tuygn can giap ddai 403
Tm. va bath mach dau mat c6 329 Tuy6n can giap tren 403
Trail 264 Tuygn giap 400
Tran cilia 6 min 409 Tuygn hanh nhan khau cai 356
Tran hem nhi 251 Tuygn khdu cai 356
Treng trang cila mat 419 Tuygn hau 371
Tru dai ()along de) 440 Tuygn le 427
Tru d6i luan (cac) 431 Tuygn mang tai phy 357
Tru mang bong 444 Tuygn moi 355
Tru mang chung 444 Tuygn nolc bot (kith ham 357
Tru mang don 444 Tuygn nu'erc bot di tri 358
Try ngan (xu'ong de) 440 Tuygn nueic bot mang tai 356
Tru 6c tai 447 Tuygn mi 426
Tru sau ()along ban dap) 440 Tuygn sun (mi) 426

1,J chain ngoai 252 U nho (khung chau) 127

U cham trong 252 U nho (thanh me dao horn nhi) 436
U dinh 246 U tran 240
ng6i 126

508
 V
Vach gian co dui ngoai 171 Vong Ong mach ntio 309
Vach gian co din trong 172 Vong dui 179
Vach gian co sau cang chan 202 Vong gan Chung 424
Vach gian co trade cang chan 202 Wong gan co khep 178, 197
Vach gala chan bilam ham 370 Vong meing mat lam 420
Vach gida hau 369 Vong m6ng mat nh6 420
Vach luoi 361 Wong nhi 437
Vach mai 405, 408 Vong sun sari 438
Vach 6 mat 422 Wing canh tay sau 76
Vach 6ng co voi 442 Viing canh tay thick 71
Vach xoang buOrn 411 Viing cang chan sau 211
Vach xoang tran 411 Wing cang chan tru'Oc 202
Vgt an day chang sotrn don 30 Wing cang tay sau 99
Vgt an than kinh sinh ba 248 Wang cang tay tru'ac 90
Vgt cau nang 444 Wing denta 55
Vgt soan nang 444 Wing dui sau 187
Vgt vOng mac 421 Wing dui trutrc 172
Vien mi sau 426 Wing gian loi cau sau 135
Vien mi trutrc 426 Viing gian 16i cau truck 135
VO thau kinh 421 Viing g6i sau 195
Vom doc ban chan 143 Wing g6i truto'c 194
— Phan ngoai 143 Viing ho hap (niem mac mid) 411
— Phan trong 143 Viing khuSru sau 87
Vom hau 372 Wing khuSru trade 83
Vern kit mac du& 426 Viing klniu (niem mac mid) 411
Vern kit mac tren 426 Wing nach 54
Vim ngang 143 Viing ngtic 56
Vbrn so 263 Viing mi 422
Voi tai 365 VUng mong 156
Vong bath huygt quanh hong 374 Viing vai 58

Xich dao thau kinh 421 Xoang Tm. dd. tren 442
Xoang boam 411 Xoang Tm. hang 330
Xoang canh mai 409 Xoang Tm. sigma 333
Xoang canh 315 Xoang tran 243, 411
Xoang chum 437 Xodn mai clu'ai, giiia, tren 409
Xoang ham tren 255, 410 Xoan mai tren ding 409
Xoang sang 243, 411 Xodn tai 431
Xoang Tm. cang mac 419, 422 Xtiong ban dap 440
Xoang Tm. da du'iti 335 )(acing ban chan 138, 139

509
Xtiong banh the 131 - Bd chum, bar lamda 252
- Dinh 132 - Phan ben 252
- Mat khdp hay mat sau 132 - Phan nen 252
- Mat trudc 132 - Phan trai chain 252
- Nen 132 )(dung chau 123
Xtiong bda 440 Xtiong chem trong, gitta, ngoai 142
Xuting budm 250 Xtiong con cua tai (cac) 440
Xtiong budm - canh kin 251 Xuang co chan 139
- Bar Binh 251 Xing c6 tay 40
- Bar go ma 251 Xtiong ding 123
- Bd trai 251 Xuong dau 41
- Bar tram 251 Xtiong de 440
- Mat ham tren 251 Xtiong dinh 245
- Mat nao 251 - Bar cham, bd doc giita, bd trai, bar tram 246
- Mato mat 251 - GOc budm, gOc cham, gOc chum, gOc trail 246
- Mat thai dtiong 251 - Mat ngoai, mat trong 246
Xuomg buam - canh nho 251 Xtiong don 30
Xtiong Wain - mom chan balm : manh ngoai, 251 - Dau cOng dc 31
manh trong 251 - Dau ding vai 31
Xu'ong budm - than budm 250 Xtking d6t ban chan 139, 142
- Mat dudi 250 Xtiong d6t ban tay 42
- Mat sau 251 Xtiong d6t ngon chan gan 142
- Mat tren 251 Xtiong d6t ngOn chan gitla 142
- Mat trade 251 Xtiong d6t nem chan xa 142
Xtiong d6t ngon 43, 142
Xtiong ca 41 - Chem dot ngon 142
Xtiong canh tay 34 - Nan d6t ngon 142
- Bar ngoai, trong, trudc 34 - Than d6t nem 142
- ChOm 34 Xuong dui 127
.- Co giai phau 34 - Than 129
- Co phau thuat 34 Xuong go ma 257
- Mat sau 34 - Mat ngoai 258
- Mat trudc ngoai. 34 - Mat 6 mat 258
- Mat trudc trong 34 - Mat thai duong 258
)(ming chay 132 Xuang ghe 142
- Bar gian cot 133 Xtiong got 141
- Bd trong 133 Xu'ong ham dudi 261
- Bct tru'dc 133 - Nganh ham 262
- Mat ngoai 132 + Bar dual, sau, tren, trudc 262
- Mat sau 132 + Mat ngoai, trong 262
- Mat trong 132 - Than xtiong 261
- Than 132 - Mat ngoai (trudc) 261
Long canh chau 124 - Mat trong (sau) 262
Xtiong cham 252 Xuing ham tren 254

510
 - Than 255 -Manh sang 238
- Mat doh thai daong 255 - Minh thang clang 243
- Mat mai 255 Xutong sen 140
- Mat 6 mat, mat tradc 255 Xucing thai du'ong 246
Xu'ong hong 124 - Phan dEi 247
Living hOp 142 - Phan nhi 249
)(acing khdu cai 256 - Phan trai 246
- Manh ngang 257 Xuong thang 41
+ Mat khdu cai 257 Xu'ong thap 41
+ Mat mai 257 Xuong the 41
- Manh thang 256 Xuong thuyen 41
+ Mat ham 256 Xucing tran 240
+ Mat mai 256 - BO Binh, bar tren 6 mat 240
Xaong khap chi dadi 121 - B8 mid 241
Xu'ong khap chi tren 28 — Mat 6 mat 241
Xuong la mia 260 - Mat thai duong 241
Xu'ang10 259 - Mat trong 241
- Bar duidi, ba sau, ba tren 259 - Phan mill 241
- Mat 6 mat, mat trong 259 - Phan 6 mat 241
Xing mac 135 - Phan trai tram 240
- Bar gian c6t 136 Xtiong tru 39
- Bar sau, ba traac 136 - Bii gian c6t 40
- Mat ngoai, mat sau, mat trong 136 - BO sau 40
- Than 135 -Bytradc 40
Xuong moc 41 - ChOm tru 40
Xitang mOng 262 - Mat sau 40
- Than 262 - Mat trong 40
- Sang lan 263 - Mat trade 40
- Sang nho 263 Xuong vai 32
Xu'ong mu 124 - Bii ngoai 33
Laing mai 246 - tren 33
Xuong nein tay 43 - BO trong 33
Mit:mg ng6i 124 - Goc ducli 33
Xing nguyet 41 - GOc ngoai 33
Xucrng quay 36 - Goc tren 33
- Bci gian c6t 36 - Mat lung 32
- Ba sau 36 - Mat su'Un 32
- Ba trade 36 Xu'ong xoan mui dudi 258, 409
- ChOrn 36 Xucing xoan mai gift 409
- Goc c6 than 37 Xuong xoan mid tren 409
- Mat ngoai, mat sau, mat tilt& 36 Long xoan mai tren ding 409
Xucing sang 243 Xuong yang 44
- Manh 6 mat 243

Y
Yen bum 253 I

511
 BANG CHI DAN TRA CeU TIENG LA-TINH

Acetabulum 124 Apertura pelvis superior 125

Acromion 32 Apertura sinus sphenoidalis 251
Aditus ad antrum 437 Apertura tympanica canaliculi chordae tympani 437
Aditus laryngis 392 Apex capitis fibulae 137
Aditus orbitae 418 Apex cartilaginis arytenoideae 383
Agger nasi 409 Apex nasi 405
Ala cristae gallie 243 Apex patellae 132
Alae nasi 405 Aponeurosis linguae 361
Ala ossis ilium 124 Aponcurosis plantaris 223
Ala vomeris 247 Apparatus lacrimalis 427
Alveoli dentales 255, 262 Aqueductus cochleae 446
Ampulla canaliculi lacrimalis 428 Aqueductus vestibularis 444
Ampullae membranaceae 444 Aqueductus vestibuli 249, 447
Ampullae osseae 447 Arcus aortae 307
Angulus iridocornealis 422 Arcus alveolaris 255, 262
Angulus mandibulae 262 Arcus cartilaginis cricoideae 383
Angulus oculi lateralis 426 Arcus iliopecineus 178
Angulus oculi medialis 426 Arcus palatoglossus 356, 372
Ansa cervicalis 352 Arcus palatopharyngeus 356, 372
— Radix superior 352 Arcus palmaris profundus 113
— Radix inferior 352 Arcus palmaris superficialis 113
— Ramus thyrohyoideus 352 Arcus pedis longitudinalis, pars lateralis 143
Ansa subclavia 321 Arcus pedis longitudinalis, pars medialis 143
Anthelix 431 Arcus pedis transversalis 143
Antitragus 432 Arcus plantaris 230, 235
Antrum mastoideum 437 Arcus pubis 127
Anulus femoris 179 Arcus superciliaris 240, 276
Anulus fibrocartilagineus 438 Arcus tendicus 215
Anulus iridis major 420 Arcus tensineus m. solei 215
Anulus iridis minor 420 Arcus venosus dorsalis pedis 174, 233
Arcus venosus juguli 333
Angulus iridocornealis 420
Arcus zygomaticus 263
Anulus tendineus communis 424
Arcus venosus plantaris 232
Anulus tympanicus 437 Area intercondylare anterior 135
Apertura externa aqueductus vestibuli 249 Area intercondylare posterior 135
Apertura pelvis inferior 127 Arteria arcuata 235

512
A. auricularis posterior 312, 435 A. genus descendens 183
— A. stylomastoidea 313 A. genus inferior lateralis 197
— A. tympanica post. 313 A. genus inferior medialis 197
— Ramus auricularis 313 A. genus media 197
— Ramus occipitalis 313 A. genus superior lateralis 197
A. auricularis profunda 435, 438 A. genus superior medialis 197
A. axillaris 61 A. glutea inferior 167, 189
A. brachialis 74 A. glutea superior 164
A. carotis communis 301 A. iliaca externa 178
A. carotis externa 310 Aa. intercostales posteriores 326
A. carotis interna 307 A. intercostalis suprema 326
— Rami caroticotympanici 307 A. interossea anterior 95
A. centralis retinae 421 A. interossea communis 95
A. cerebri anterior 309 A. interossea posterior 95, 102
A. cerebri media 309 A. labyrinthi 448
A. cervicalis ascendens 324 A. laryngea inferior 324, 394
A. cervicalis profunda 326 A. laryngea superior 394
A. cervicalis superficialis 325 A. lingualis 311, 361
A. choroidea anterior 309 — A: sublingualis 311, 363
A. circumflexa femoris lateralis 164, 182 — Rami dorsales linguae 311, 363
A. circumflexa femoris medialis 182 — Ramus suprahyoideus 311, 363
A. circumflexa humeri anterior 63 A. malleolaris anterior lateralis 209
A. circumflexa humeri posterior 63 A. malleolaris anterior medialis 210
A. circumflexa ilium profunda 164, 181 A. maxillaris 313, 435
A. circumflexa ilium superficialis 174, 181 — A. alveolaris inferior 314
A. collateralis ulnaris inferior 75 — A. alveolaris sup. ant. 314
A. collateralis ulnaris superior 75 — A. alveolaris sup.post 314
A. comitans n. ischiadici 167 — A. auricularis profunda 314
A. communicans posterior 309 — A. buccalis 314
Aa. digitales dorsales 117, 235 — A. canalis pterygoidei 314
As. digitales palmares communes 113 — A. infraorbitalis 314
Aa. digiatles palmares propriae 113 — A. masseterica 314
A. dorsalis pedis 235 — A. meningea media 314
A. epigastrica inferior 181 — Ramus meningeus accessorius 314
A. epigastrica superficialis 173, 181 — Aa. nasales posteriores, laterales et septi 314
A. epigastrica superior 326 — A. palatina descendens 314
A. facialis 312 — Rami pterygoidei 314
— A. angularis 312 — A. sphenopalatina 314
— A. labialis inferior 312 — Aa. temporales profundae 314
— A. labialis superior 312 — A. tympanica anterior 314
— A. palatina ascendens 312 A. mediana 95
— A. submentalis 312 A. meningea media 443
— Rami glandulares 312 Aa. metacarpeae dorsales 115
— Ramus tonsillaris 312 Aa. metatarseae dorsales 235
A. femoralis 178 Aa. metacarpeae palmares 114

513
A. metatarseae plantares 231 A. recurrens radialis 97
A. musculophrenica 326 A. recurrens tibialis anterior 209
Aa. nasales posteriores laterales 412 A. recurrens tibialis posterioris 209
Aa. nasales posteriores septi 412 A. recurrens ulnaris 94
A. obturatorius 184 — Ramus anterior 94
A. occipitalis 312 — Ramus posterior 94
— Rami occipitales 312 A. sphenopalatina 412
— Rami sternocleidomastoidei 312 A. sacrales laterales 164
— Ramus auricularis 312 A.scapularis descendens (dorsalis) 325, 326
— Ramus descendens 312 A. subclavia 319
— Ramus mastoideus 312 A.sublingualis 364
A. opthalmica 309 A. subscapularis 63
A. palatina ascendens 376 — A. cricumflexa scapulae 63
A. palatina descendens 412 — A. thoracodorsalis 63
A. palatina major 414 A. suprascapularis 326
Aa. palatinae minores 414 — Ramus acromialis 326
Aa. perforantes 182 Aa. surales 197
A. pericardiacophrenica 326 A. tarsea lateralis 210, 235
A. peronea 217 Aa. tarseae mediales 210, 235
— Rami malleolares 219 A. temporalis superficialis 313, 435
— Ramus calcanei 219, 218 — A. temporalis media 313
— Ramus communicans 218 — A. transversa faciei 313
— Ramus malleolares mediales 217 — A.zygomaticoorbitalis 313
— Ramus perforans 218 — Rami auriculares anteriores 313
A. pharyngea ascendens 312, 443 — Rami parotidei 313
— Rami pharyngei 312 — Ramus frontalis 313
— A. meningea post. 312 — Ramus parietalis 313
— A. tympanica inferior 312 A. thoracica interna 326
A. plantaris lateralis 217, 230, 235 — Rami bronchiales 326
A. plantaris medialis 232, 217 — Rami intercostales anteriores 326
A. poplitea 178, 197 — Rami mediastinales • 326
A. princeps pollicis 97, 114 — Rami perforantes 326
A. profunda brachii 75 — Rami sternales 326
— A. collateralis media 75 — Rami thymici 326
— A. collateralis radialis 75 A. thoracia lateralis 63
— A.nutriciae humeri 75 — Rami mammarii lateralis 63
— R. deltoideus 75 A. thoracica suprema 63
A. profunda femoris 181 A. thoracoaromialis 63
A. profunda linguae 364 — Rami pectorales 63
Aa. pudendae externae 174, 181 — Ramus acromialis 63
A. pudenda interna 167 — Ramus clavicularis 63
A. radialis 96 — Ramus deltoideus 63
— Ramus carpcus dorsalis 97 A. thyroidea ima. 398
— Ramus carpeus palmaris 97 A. thyroidea inferior 324, 402
— Ramus palmaris superificialis 97 — Rami esophagei 324
A. radialis indicis 114 — Rami glandulares 324

514
 —Rami tracheales 324 Art. humeroradialis 46
A. thyroidea superior 311, 401 Art. humeroulnaris 46
—A. laryngea superior 311 Art. incudomalleolaris 441
— Ramus anterior 311 Art. incudostapedia 441
—Ramus cricothyroideus 311 Art. intercarpeae 51
Ramus infrahyoideus 311 Art. intermetacarpeae 51
—Ramus sternocleidomastoideus 311 Art. intermetatarseae 153
—Ramus posterior 311 Art. interphalangeae pedis 153
A. tibialis anterior 197, 208 Art. intertarseae 152
A. tibialis posterior 197, 217 Art. mediocarpea 51
— Rami caleanei. 217 Art. metacarpophalangeae 51
— Rami malleolares mediales 217 Art. interphalangeae manus 51
— Ramus circumflexus fibulae 217 Art. metatarsophalangeae 153
A. transversa colli 325 Art. ossis pisiformis 51
— Ramus superficialis 325 Art. pedis 151
A. tympanica anterior 438 Art radiocarpeae 50
A. tympanica anterior et superior 442 Art. radioulnaris distalis 49
A. tympanica posterior 442 Art. radioulnaris proximalis 46
A. tympanica inferior 442 Art. sacroiliaca 126
A. ulnaris 93 Art. subtalaris 152
—Ramus carpeus palmaria 95 Art. talocaleaneonavicularis 153
—Ramus carpeus dorsalis 95 Art. talocruralis 151
—Ramus palmaris profundus 95 Art. tarsi transversa 153
A. vertebralis 324 Art. tarsometatarsae 153
Articulatio calcaneocuboidea 153 Art. temporomandibularis 267
Art. carpometacarpeae 51 Art. tibiofibularis 150
Art. carpometacarpea pollicis 51 Auricula 431
Art. coxae 144 Auris externa 431
Art. cricoarytenoidea 386 Auris interna 443
Art. genus 147 Auris media 435
Art. cricothyroidea 386 Axis bulbi 418
Art. cubiti 46 Axis lentis 421
Articulatio cunceonavicularis 153 Axis opticus 418, 421
Art. humeri 44 Axis pelvis 127

Basis cartilaginis arytenoideae 383 Bulbus oculi 418

Basis cranii externa 265 Bulbus olfactorius 455
Basis cranii interna 265 Bulbus venae jugularis inferior 335
Basis patellae 132 Bulbus venac jugularis superior 334
Basis phalangis 43 Bulla ethmoidalis 244, 409
Basis stapedis 440 Bursa suprapatellaris 149
Bronchus principalis (dexter et sinister) 397 Bursa tendinis calcanei 215
Bucca 356

515
 141 Cartilagines alares minores 406
Calcaneus
263 Cartilago arytenoidea 381, 383
Calvaria
422 Cartilago auriculae 432
Camera anterior bulbi
422 Cartilago epiglottis 381, 383
Camera posterior bulbi
257 Cartilago corniculata 381, 384
Canales alveolares
Canales semicirculares ossei 447 Cartilago cricoidea 381, 383
428, 426 Cartilago cuneiformis 381, 384
Canaliculus lacrimalis
472 Cartilago meatus acustici 434
Canaliculus tympanicus
180 Cartilago nasi lateralis 406
Canalis adductorius
249, 265, 309 Cartilago septi nasi 406
Canalis caroticus
107 Cartilago thyroidea 381, 382
Canalis carpi
Canalis condylaris 252, 265 Cartilago triticea 381, 384
179 Cartilago vomeronasalis 406
Canalis femoris
Canalis hyaloideus 421 Caruncula lacrimalis 426
Canalis hypoglossi 252 Caruncula sublingualis 358
Canalis infraorbitalis 255 Cavitas glenoidalis 33
Canalis incisivus 255 Cavitas pelvis 127

Canalis mandibulae 262, 267 Cavum coronale 359

Canalis opticus 251 Cavum dentis 359
Canalis palatinus major 265 Cavum laryngis 392
Canalis pudendalis 167 Cavum infraglotticum 392
Canalis radicis dentis 359 Cavum nasi 264
Capitulum humeri 34 Cavum oris 354
Capsula articularis 45,47,144,148,269 Cavum oris proprium 355
Capsula fibrosa 401 Cavum tympani 435
Capsula lentis 421 Cellulae anteriores 411
Caput femoris 129 Cellulae ethmoidales 243
Caput fibulae 137 Cellulae mastoideae 437
Caput humeri 34 Cellulae mediae 411
Caput mallei 440 Cellulae posteriores (sinus ethmoidalis) 411
Caput mandibulae 262,267 Cementum 359
Caput phalangis 43 Centrum tendineum 399
Caput radii 36 Chiasma opticus 456
Caput stapedis 440 Chiasma tendinum 110
Caput tali 140 Choanae 265, 408
Caput ulnae 40 Choroidea 419
Carina tracheale 398 Chorda tympani 466
Carpus 40 Cingulum membri inferioris 121
Cartilagines nasales accessoriae 406 Cingulum membri superioris 30
Cartilagines nasi 406 Circulus arteriosus cerebri 309
Cartilagines tracheales 397 Circumferentia articularis (radius) 36
Cartilago alaris major 406 Circumferentia articularis (ulna) 40

516
Clavicula 30 Corpus ossis pubis 124
Cochlea 444, 447 Corpus phalangis 43
Collum chirurgicum 34 Corpus tali 140
Collum dentis 359 Corpus vitreum 421
Collum fermoris 129 Crista ampullaris (ductus semicirculares) 444
Collum mandibulae 262 Crista arcuata 383
Collum tali 140 Crista conchalis 252, 255, 256
Collum radii 36 Crista ethmoidalis 252, 255, 256
Collum scapulae 33 Crita frontalis 241
Commissura labiorum 355 Crista galli 243
Commissura palpebrarum lateralis 426 Crista iliaca 126
Commissura palpebrarum medialis 426 Crista intertrochanterica 131
Concha auriculae 431 Crista lacrimalis anterior 255
Concha nasalis inferior 258, 409 Crista lacrimalis posterior 259
Concha nasalis superior 243, 409 Crista medialis 137
Concha nasalis media 243, 409 Crista nasalis 255
Concha nasalis suprema 243, 409 Crista obturatoria 126
Condylus humeri 34 Crista occipitalis externa 252
Condylus lateralis (os tibia) 131, 133 Crista occipitalis interna 252
Condylus medialis (os tibia) 131, 133 Crista sphenoidalis 250
Condylus occipitalis 252 Crista tuberculi majoris 34
Conus clasticus 387 Crista tuberculi minoris 34
Cornea 418 Cryptae tonsillares 372, 374
Cornu inferius (cartilago thyroidea) 383 Crura anthelix 431
Cornu superius (cartilago thyroidea) 383 Crura membranacea ampullaria 444
Corona dentis 359 Crura ossea ampullaris 447
Cortex lentis 421 Crus anterius (stapes) 440
C6rpus adiposum buccae 356 Crus breve (incus) 440
Corpus ciliare (tunica vasculosa bulbi) 419 Crus longum (incus) 440
Corpus incudis 440 Crus membranaceum commune 444
Corpus fibulae 135 Crus membranaceum simplex 444
Corpus linguae 360 Crus osseum commune 447
Corpus ossis ilii 124 Crus osseum simplex 447
Corpus ossis ischii 124 Crus posterius (stapes) 440
Cuspis dentis 360

D
Decussatio nervorum trochlearium 459 Dentes permanentes 359
Dentes 358 Dentes premolares 360
Dentes canini 360 Dentinum 359
Dentes decidui 359 Diameter conjungata 127
Dentes incisivi 360 Diameter oblique 127
Dentes molares 360 Diameter transversa 127

517
Distus articularis 49, 50, 268 Ductus reuniens 444
Discus n.optici 421 Ductus semicircularis 444
Dorsum linguae 360 Ductus semicircularis anterior 444
Dorsum manus 114 Ductus semicircularis lateralis 444
Dorsum nasi 405 Ductus semicircularis posterior 444
Dorsum pedis 233 Ductus sublingualies 358
Ductuli excretorii (glandula lacrimalis) 427 Ductus sublingualis major 358
Ductus nasolacrimalis 428 Ductus sublinguales minores 358
Ductus parotideus 357 Ductus submandibularis 358
Ductus cochlearis 444 Ductus thoracius 304
Ductus endolymphaticus 444 Ductus thyroglossus 400
Ductus lymphaticus dexter 304 Ductus utriculosaccularis 444.
Ductus perilymphaticus 446

Eminentia arcuata 248 Extremitas sternalis (claricula) 31

Eminentia conchae 432 Endolympha 444
Eminentia fossae triangularis 432 Endothelium camerae anterioris 419, 420
Eminentia iliopubica 126 Epicondylus lateralis 35, 129, 131
Eminentia intercondylaris 135 Epicondylus medialis 35, 129, 131
Eminentia pyramidalis 437 Epithelium anterius corneae 419
Eminentia scaphae 432 Epithelium lentis 421
Enamelum 359 Equator lentis 418
Extremitas acromialis (clavicula) 31 Excavatio disci 421

Facies anterolateralis (cartilago arytenoidea) 383 Facies articularis capitis fibulae 137
Facies anterior lentis 421 Facies art. carpea (radius) 38
Facies anterior (cornea) 419 Facies art. cuboidea 141
Facies anterior (iris) 420 Facies articularis fibularis 134
Facies anterior (palpebrae) 420 Facies art. inferior (os tibia) 135
Facies articularis acromialis 31,32 Facies art. malleoli 135, 137
Facies articularis arytenoidea 383 Facies art. navicularis 140
(cartilago cricoidea) Facies art. sternalis (clavicula) 31
Facies articularis calcanea ant. 140 Facies art. superior (os tibia) 135
Facies articularis calcanea media 140 Facies art. talaris anterior 141
Facies articularis calcanea post. 140 Facies art. talaris media 141

518
Facies art. talaris posterior 141 Fissura orbitalis superior 251
Facies art. thyroidea (cartilago cricoidea) 383 Fissura petrosquamosa 247
Facies auricularis 126 Fissura petrotympanica 249
Facies contactus (dentes) 359 Fissura tympanomastoidea 249
Facies costalis (scapula) 32 Fissura tympanosquamosa 249
Facies distalis 359 Folliculi linguales 361
Facies glutea 125 Fonticuli cranii 238,239
Facies masticatorius (dentes) 359 Fonticulus anterior 239
Facies infratemporalis 357 Fonticulus mastoideus 239,252
Facies lingualis 359 Fonticulus posterior 239
Facies lunata 124 Fonticulus sphenoidalis 239
Facies malleolaris lateralis 140 Formen apicis dentis 359
Facies malleolaris medialis 140 Foramen cecum 241
Facies medialis (cartilago arytenoidea) 383 Foramen cecum linguae 360
Facies mesialis (dentes) 359 Foramen ethmoidcale anterius 242
Facies nasalis 255 Foramen ethmoidcale posterius 242
Facies occlusalis (dentes) 359 Foramen frontale 241
Facies patellaris 131 Foramen incisivum 255, 265
Facies pelvina 127 Foramen infraorbitale 255
Facies poplitea 129 Foramen jugularis 248, 471
Facies posterior (cartilago arytenoidea) 383 Foramen magnum 252
Facies posterior (cornea) 419 Foramen mandibulae 262
Facies posterior (iris) 420 Foramen mastoideum 247
Facies posterior lentis 421 Foramen mentale 261
Facies vestibularis (dentes) 359 Foramen obturatum 124, 125
Falx inguinalis 126 Foramen ovale 251
Fascia buccopharyngea 356, 371 Foramen rotundum 251
Fascia cervicalis 291 Foramen spinosum 251, 265
— Lamina superficialis 291 Foramen parietale 246
— Lamina pretrachealis 294 Foramen supraorbitalis 241
— Lamina prevertebralis 294 Foramen stylomastoideum 249
Fascia clavipectoralis 56, 58 Foramen zygomaticofaciale 258
Fascia cribrosa 172 Foramen zygomaticoorbitale 258
Fascia iliaca 176 Foramen zygomaticotemporale 258
Fascia lata. 159, 172, 203 Foramina alveolaria .255
Fascia masseterica 278, 290 Fornix conjunctiva inferior 426
Fasciae musculares 424 Fornix conjunctiva superior 426
Fasciae orbitales 422 Fornix pharyngis 372
Fascia parotidea 357, 290 Fossa acetabuli 124
Fascia pectoralis 56 Fossa anthelicis 432
Fascia pharyngobasilaris 369 Fossa axillaris 54
Fascia temporalis 275, 289 Fossa canina 252
Femur 123, 127 Fossa condylaris 252
Fenestra cochleae 436 Fossa cubitalis 84, 85
Fenestra vestibuli 436 Fossa coronoidea 35
Fibrae circulares 420 Fossa cranii anterior 265
Fibrae lentis 422 Fossa cranii media 265
Fibrae meridionales (m. ciliaris) 420 Fossa cranii posterior 265
Fibula 123, 127 Fossa digastrica 262, 283

519
Fossa gladulae lacrimalis 242 Fossa tonsillaris 356, 372
Fossa hypophysialis 250 Fossa triangularis 431
Fossa iliaca 126 Fossa trochanterica 131
Fossa infraspinata 32 Fossulae tonsillares 372
Fossa infratemporalis 265 Fovea capitis femoris 129
Fossa intercondylaris 131 Fovea centralis 421
Fossa jugularis 249 Fovea oblongata (cartilago arytenoidea) 383
Fossa malleoli lateralis 137 Fovea sublingualis 262
Fossa mandibularis 256, 265, 267 Fovea submandibularis 262
Fossa olecrani 35 Fovea triangularis (cartilago arytenoidea) 383
Fossa poplitea 85 Fovea trochlearis 242
Fossa pterygoidea 251, 265 Frenulum labii inferioris 355
Fossa pterygopalatina 256 Frenulum labii superioris 355
Fossa radialis 34 Frenulum linguae 361
Fossa scaphoidea 251, 265 Frons 264
Fossa subscapularis (scapula) 32 Fussura tympanomastoidea 265
Fossa supraspinata 32

G
Galea aponeurotica 275,287 Geniculum n. facialis 467
Ganglion cervicale superius 350 Gingivae 358
Ganglion cervicothoracium 324 Glabella 240
Ganglion ciliare 459 Glandula labiales 355
Ganglion geniculi 466 Glandula lacrimalis 427
Ganglion inferius n. IX 471 Glandula palatinae 356
Ganglion inferius (n. vagus) 474 Glandula parathyroidea inf. 403
Ganglion oticum 465 Glandula parathyroidea sup. 403
Ganglion pterygopalatinum 463 Glandula parotis 356
Ganglion spirale cochleae 457 Glandula parotis accessoria 357
Ganglion submandibulare 465 Glandula pharyngea 371
Gianglion superius n. IX 471 Glandula submandibularis 357, 358
Ganglion superius (n. vagus) 474 Glandulae ciliares 426
Ganglion trigeminale 309 Glandulae sebaceae 426
Ganglion tympanicum 472 Glandulae tarsales 426
Ganglion vestibulare 457 Glandula thyroidea 400
Ganglion vestibulare, pars inferior 457 Glaucome 422
Ganglion vestibulare, pars superior 457 Glomus caroticum 315, 473

520
 H
Helicotrema 446, 448 Humor aquosus (bulbi oculi) 420, 422
Helix 431 Humor vitreus 421
Hamulus lacrimalis 259 Humerus 34
Hamulus oss.hamati 42 —Collum anatomicum 34
Hiatus adductorius 197 —Collum chirurgicum 34
Hiatus canalis n.petrosi majoris 248 —Facies amterior lateralis 34
Hiatus canalis n. petrosi minoris 249 —Facies anterior medialis 34
Hiatus maxillaris 255 —Facies posterior 34
Hiatus saphenus 172 —Margo lateralis 34
Hiatus semilunaris 244, 408 —Margo medialis 34
Hiatus tendineus adductorius 178

Impressio lig. costoclavicularis 30 Incisura parietalis 247

Impressio trigemini 251 Incisura radialis 40
Incisura acetabuli 125 Incisura scapulae (scapula) 33
Incisura cartilaginis meatus acustici 434 Incisura supraorbitalis 241
Incisura ethmoidalis 241 Incisura thyroidea inf. (cartilago thyroidea) 383
Incisura fibularis 133, 135 Incisura thyroidea sup. (cartilago thyroidea) 383
Incisura frontale 236 Incisura trochlearis 40
Incisura intertragica 432 Incisura tympanica 438
Incisura ischiadica major 126 Incisura ulnaris 37
Incisura ischiadica minor 126 Incus 440
Incisura jugularis 248, 252 Infundibulum ethmoidale 243, 409
Incisura lacrimalis 255 Iris 420
Incisura mandibulae 262 Isthmus faucium 354, 372
Incisura mastoidea 247, 283 Isthmus gl.thyroidea 400
Incisura nasalis 255

L
Labia oris 355 Labyrinthus ethmoidalis 243
Labium inferius 355 Labyrinthus membranaceus 443, 457
Labium laterale (linea aspera) 129 Labyrinthus osseus 443, 446
Labium mediale (linea aspera) 129 Lacuna muscularum 176, 178
Labium superius 355 Lacuna vasorum 178
Labium superius 355 Lacus lacrimalis 426
Labrum acetabulare 144 Lamina basalis (choroidea) 419

521
Lamina basilaris (ductus cochlearis) 444 Lig. ischiofemorale 145
Lamina cartilaginis cricoideae 383 Lig. lacunare 126, 178
Lamina chorocapillaris (choroidea) 419 Lig. laterale 269
Lamina dextra (cartilago thyroidea) 382 Lig. mallei anterius 440, 441
Lamina episcleralis 419 Lig. mallei laterale 441
Lamina fusca sclerae 419 Lig. mallei superius 441
Lamina medialis processus pterygoidei 251 Lig. mediale 151
Lamina lateralis processus pterygoidei 251 Lig. metacarpeum transversum superficiale 107
Lamina limitans anterior 419 Lig. obliquum 148
Lamina limitans posterior 419 Lig. palpebrale laterale 426
Lamina sinistra (cartilago thyroidea) 382 Lig. palpebrale mediale 276, 426
Lamina spinalis ossea 447 Lig. patellae 148, 176
Lamina suprachoroidea 419 Lig. pectineale 126
Lamina vasculosa 419 Lig. pectinatum 420
Larynx. 380 Lig. plantaris longus 227
Lens (bulbus oculi) 421 Lig. popliteum arcuatus 148
Ligamenta anularia 397 Lig. pubofemorale 145
Ligamentum anulare radii 48 Lig. quadratum 48
Ligamentum anulare stapedis 441 Lig. radiocarpeum dorsale 51
Lig.auriculare anterius 433 Lig. radiocarpeum palmare 51
Lig.auriculare poserior 433 Lig. reflexum 126
Lig.auriculare superius 433 Lig. sacrotuberale 126
Lig.calcaneofibulare 151 Lig. sphenomandibulare 269
Lig.capitis femoris 129,146 Lig. stylomandibulare 269
Lig.capitis fibulae anterius 150 Lig. spirale cochleae 444
Lig.capitis fibulae posterius 150 Lig. talofibulare 137, 151
Lig. calcaeofibulare 151 Lig. talofibulare anterior 151
Lig.collaterale carpi radiale 51 Lig. talofibulare posterior 151
Lig.collaterale carpi ulnare 51 Lig.tibiofibulare anterius, posterius 150
Lig.collaterale fibulare 148 Lig. thyroepiglotticum 387
Lig.collat. radiale 48 Lig. thyrohyoideum 387
Lig.collat. tibiale 148 Lig. thyrohyoideum medianum 387
Lig.collat. ulnare 45,47 Lig. transversum acetabuli 144
Lig. coracohumerale 45 Lig. transversus genus 147
Lig. cricoarytenoideum posterius 388 Lig. vestibulare 386
Lig. cricothyroideum 387 Lig. vocale 383, 387
Lig. cricotracheale 387 Limbus corneae 419
Lig. cruciatum anterius 148 Limbus palpebralis anterior 426
Lig. cruciatum posterius 148 Limbus palpebralis posterior 426
Lig. deltoideum 151 Limen nasi 408
Lig. glenohumeralia 45 Linea arcuata 125, 127
Lig. hyoepiglotticum 387 Linea aspera 129
Lig. iliofemorale 145 Linea glutea anterior 125
Lig. incudis posterius 440,441 Linea glutea inferior 125
Lig. incudis superius 441 Linea gluea posterior 125
Lig. inguinale 176 Linea intertrochanterica 129, 131
Lig. intercarpea interossea 50 Linea m. solei 132, 215

522
Linea mylohyoidea 262 Linea terminalis 127
Linea nuchae inferior 252 Linea trapezoidea 31
Linea nuchae superior 252 Lingula mandibulae 262
Linea nuchae suprema 252 Lobus dexter et sinister (glandula thyroidca) 400
Linea oblique 382 Lobus pyramidalis (glandula thyroidea) 400
Linea pectinea 129 Lobulus auriculae 431
Linea temporalis inferior, superior 246

M
Macula 421 Menicus medialis 147
Macula sacculi 444 Mentatarsys 139
Macula utriculi 444 Metacarpus 42
Malleus 440 Meridiani 418
Malleolus lateralis 137 Modiolus 447
Malleolus medialis 133, 135 Musculi bulbi 424
Mandibula 261 Musculi capitis 274
Manubrium mallei 440 Musculi colli 283
Margo ciliaris 420 Musculi epicranius 275
Margo lateralis (scapula) 33 Musculus abductor brevis 178
Margo lambdoideus 252 Musculus abductor digiti minimi 109, 224
Margo mastoideus 252 M. abductor hallucis 223, 227
Margo occipitalis 246 — Caput obliquum 227
Margo pupillaris 420 — Caput transversum 227
Margo superior (scapula) 33 M. abductor pollicis brevis 108
Maxilla 254 M. abductor pollicis longus 101
— Corpus maxillae 255 M. abductor longus 178
— Facies anterior 255 M. adductor magnus 178
— Facies infratemporalis 255 M. adductor pollicis 109
— Facies nasalis 255•. — Caput obliquum 109
— Facies orbitalis 255' — Caput transversum 109
Meatus 408 M. anconcus 101
Meatus acusticus externus 249, 265, 433 M. antitragicus 433
Meatus acusticus internus 448 M. articularis genu 176
Meatus nasi inferior 258, 409 M. arytenoideus obliquus et transversus 390
Meatus nasi medius 243, 409 M. aryepiglotticus 388
Meatus nasi superior 243 M. auricularis anterior 275, 433
Meatus nasopharyngeus 409 M. auricularis posterior 275, 433
Membrana fibroelastica laryngis 386 M. auricularis superior 275, 433
Membrana interossea cruris 201 M. biceps brachii 72
Membrana obturatoria 125 — Caput longum 72
Membrana quadrangularis 386 — Caput breve 72
Membrana spinalis (ductus cochlearis) 444 M. biceps femoris 187
Membrana suprapleuralis 294 — Caput longum 187
Membrana tympani 437, 433 — Caput breve 187
Membrana tympani secundaria 437 M. brachialis 72
Membrana thyrohyoidea 387 M. brachioradialis 99
Membrana vestibularis 445 M. buccinator 279
Membrana obturatoria 125 M. chondroglossus 361
Meniscus lateralis 147 M. ciliaris 420

523
M. constrictor pharyngis inferior 368 M. gluteus minimus 162
M. constrictor pharyngis medius 368 M. gluteus medius 162
M. constrictor pharyngis superior 368 M. gracilis 178
M. constrictor pharyngis medius 368 M. helicis major 433
M. coracobrachialis 58,72 M. helicis minor 433
M. corrugator supercilii 276 M. hyoglossus 361
M. cricothyroideus 388 M. iliacus 176
M. cricoarytenoideus lateralis 390 Mm. iliopsoas 176
M. cricoarytenoideus posterior 388 M. incisurae helicis 433
M. deltoideus 55 M. infrahyoidei 284
M. depressor angula oris 278 M. infraspinatus 58
M. depressor labii inferioris 278 Mm. interossei dorsales 115, 228
M. depressor septi 277 Mm. interossei palmares 115
M. depressor supercilii 277 Mm. interossci plantares 228
M. digastricus 283 Mm. latissimus dorsi 59
— Venter ant. 283 M. levator anguli oris 278
— Venter post. 283 M. levator labii superioris 277
M. dilatator pupillae 420 M. levator sup. alaeque nasi 277
M. extensor carpi radialis brevis 100 M. levator palpebrae superioris 424
M. ectensor carpi radialis longus 99 M. lavator veli palatini 356
M. extensor carpi ulnaris 101 M. longus capitis 282
M. extensor digiti minimi 101 M. longus colli 284
M. extensor digitorum 100 M. longitudinalis linguae inf. 361
M. extensor digitorum brevis 233 M. longitudinalis linguae sup. 361
M. extensor digitorum longus 215 Mm. lumbricales 111, 227
M. extensor hallucis brevis 235 M. masseter 281
M. extensor indicis 101 M. mentalis 278
M. extensor pollicis brevis 101 M. mylohyoideus 284
M. extensor pollicis longus 101 M. nasalis — pars alaris 277
M. flexor accessorius 226 — pars transversa 277
M. flexor carpi radialis 91 M. obliquus auriculae 433
M. flexor carpi ulnaris 91 M. obliquus capitis inferior 282
M. flexor digii minimi brevis 109,227 M. obliquus capitis superior 282
M. flexor digitorum brevis 224 M. obturatorius internus 162
M. flexor digitorum profundus 92 M. obturatorius externus 163
M. flexor digitorum superficialis 91 M. obliquus inferior 424
M. flexor hallucis brevis 227 M. obliquus superior 424
M. flexor hallucis longus 215 M. occipitofrontalis 275
M. flexor pollicis brevis 108 — Venter frontalis 275
— Caput superficiale 108 — Venter occipitalis 275
— Caput profundum 108 M. omohyoideus 284
M. flexor pollicis longus 92
— Venter inf. 284
M. gastrocnemius 211,215
— Venter sup. 284
M. genioglossus 361
M. opponens digiti minimi 110
M. geniohyoideus 284
M. opponens pollicis 108
M. gemellus inferior 162
M. gemellus superior 162 M. orbicularis oculi 276
M. gluteus maximus 160 — pars lacrimalis 276

524
 — pars orbitalis 276 M. serratus anterior 56
— pars palpebralis 276 M. soleus 215
M. orbicularis oris 279 M. splenius capitis 282
Mm. ossiculorum auditus 441 M. splenius cervicis 287
M. palatoglossus 356 M. sphineter pupillae 420
M. palatopharyngeus 356 M. stapedius 441
M. palmaris brevis 109 M. sternohyoideus 284
M. palmaris longus 91 M. sternothyroideus 284
M. pectineus 178 M. sternocleidomastoideus 287
M. pectoralis major 56 M. stylohyoideus 283
— pars abdominalis 56 M. stylopharyngeus 371
— pars clavicularis 56 M. styloglossus 361
— pars sternocostalis 56 M. subscapularis 58
M. pectoralis minor 57 M. subclavius 56
M. peroneus brevis 208 M. suprahyoidei 283
M. peroneus longus 208 M. supinator 101
M. peroneus tertis 207 M. supraspinatus 58
M. piriformis 162 M. tarsalis inferior 426
M. plantaris 215 M. tarsalis superior 426
M. platysma 286 M. temporalis 280
M. popliteus 215,197 M. temporoparietalis 275
M. procerus 277 M. tensor fascia latae 159, 161
M. pronator quadratus 92 M. tensor veli palatini 356, 442
M. pronator teres 91,92 M. tensor tympani 441
— Caput humerale 92 M. teres major 58
— Caput ulnare 92 M. teres minor 58
M. psoas major 176 M. thyroarytenoideus 390
M. pterygoideus lateralis 281 M. thyroepiglotticus 390
M. pterygoideus medialis. 281 M. thyrohyoideus 284
M. pyramydalis auriculae 433 M. tibialis anterior 205
M. quadratus plantae 226 M. tibialis posterior 143, 217
M. quadriceps femoris 162, 176 M. tragicus 433
M. rectus capitis anterior 281 M. transversus auriculae 433
M. rectus capitis posterior major 281 M. transversus linguae 361
M. rectus capitis posterior minor 281 M. transversus menti 278
M. rectus femoris 176 M. triceps brachii 76
M. rectus inferior 424 — Caput laterale 76
M. rectus lateralis 424 — Caput longum 60, 76
M. rectus medialis 424 — Caput mediale 76
M. rectus superior 424 M. triceps surae 214
M. risorius 278 M. uvulae 356
M. salpingopharyngeus 371, 442 M. vastus intermedius 176
M. sartorius 176 M. vastus lateralis 176
M. scalenus anterior 285 M. vastus medialis 176
M. scalenus medius 286 M. verticalis linguae 361
M. scalenus posterior 286 M. vocalis 390
M. semitendinosus 187 M. zygomaticus major 278
M. semimembranosus 187 M. zygomaticus minor 278

525
 N
Nares 405,408 N. cutaneus brachii medialis 61,75
Nasus externus 405 N. cutaneus dorsalis intermedius 211,233
Nervi alveolares superiores 462 N. cutaneus dorsalis lateralis 233
Mn. auriculares anteriores 464 N. cutaneus dorsalis medialis 211,233
Nervi auricularis post. 312,468 N. cutaneus femoris lateralis 173
Nn. caroticotympanici 472 N. cutaneus femoralis posterior 159,165,211
Nn. ciliares breves 459 N. cutaneus surae lateralis 165,196,211
Nn. ciliares longi 461 — Ramus communicans peroneus 211
Nn. clunium inferiores 159 N. cutancus surae medialis 196,211
Nn. clunium medii 159 N. digitalis palmaris communis 112
Nn. clunium superiores 158 112
N. digitalis palmaris proprii
Nn. craniales 453
N. digitalis plantaris propi 232
Nn. digitales dorsales hallucis lateralis 211
N. digiti secundi medialis 211
Nn. digitales plantares communes 232
Nn. digitales plantares proprii 232 N. ethmoidalis anterior 461
Nn. olfactorii 455 N. ethmoidalis posterior 461
Nn. palatini minores 463 N. facialis 466
Nn. pectorales 56 N. femoralis 184
Nn. phrenici accessorii 347 N. frontalis 460
Nn. pterygopalatini 462 N. genitofemoralis 180, 173
Nn. spinales 453 N. glossopharyngeus 470
Nn. supraclaviculares intermedii 349 N. gluteus inferior 166
Nn. supraclaviculares laterales 349 N. gluteus superior 164
Nn. supraclaviculares mediales 349 N. hypoglossus, rami linguales 478
Nn. temporales profundi 463 N. hypoglossus 477
Nervus abducens 459 N. ilioinguinalis 173
N. accessorius 476 N. infraorbitalis 462
N. accessorius, ramus externus 477 —Rami nasales externi 463
N. accessorius, ramus internus 477 —Rami nasales interni 463
N. alveolaris inferior 465 N. infratrochlearis 461
N. ampullaris anterior 457 N. intermedius 466
N. ampullaris posterior 457 N. interosseus anterior 99
N. ampullaris lateralis 457 N. interosseus cruris 219
Nn. anococcygei 194 N. interosseus posterior 102
N. auricularis anterioris 464 N. ischiadicus 164, 166
N. auricularis posterior 312 N. lacrimalis 460
N. auricularis magnus, ramus ant. 349 N. laryngeus inferior 475
N. auricularis magnus, ramus post. 349 N. laryngeus recurrens 475
N. auriculotemporalis 463,438 N. laryngeus superior 475
N. axillaris 51,61 N. lingualis 464
N. buccalis 464 N. mandibularis 435,463
N. canalis pterygoidei 463 N. massetericus 463
N. cutaneus antebrachii medialis 61,75 N. maxillaris 462
N. cutaneus antebrachii post. (n.radialis) 99 N. meatus acustici externi 435,464

526
N. medianus 60, 76 N. suralis 211
— Radix lateralis 60 — Rami calcanei lateralis 212
— Radix medialis 61 N. tensoris tympani 465
—Ramus communicans cum n. ulnaris 112 N. tensoris veli palatini 465
N. mentalis 465 N. tibialis 166, 196, 219
N. musculocutaneus 60, 75 — Rami calcanei mediales 219
N. mylohyoideus 465 — Rami musculares 219
N. nasociliaris 461 N. transversus colli 349
N. nasopalatinus 463 N. trigeminus 460
N. obturatorius 184 N. trigeminus, radix motoria 460
N. occipitalis minor 349 N. trigeminus, radix sensoria 460
N. octavus 457 N. trochlearis 459
N. oculomotorius 458 N. tympanicus 438, 472
—Ramus inferior 459 N. ulnaris 76
—Ramus superior 459 — Ramus superficialis 112
Nn. olfactorii 455 — Ramus profundus 112
N. ophthalmicus 460 N. utricularis 457
N. ophthalmicus, ramus tentorii 460 N. utriculoampullaris 457
N. opticus 416, 450 N. vagus. 347, 435, 474
N. palatinus major 463 N. vestibulocochlearis 457
Nn. pectorales 56 — Pars cochlearis 457
N. peroneus communis 166, 196 — Pars vestibularis 457
N. peroneus profundus 210 — Radix cochlearis 457
— Rami musculares 211 — Radix inferior 457
N. peroneus supeficialis 202, 211 — Radix superior 457
— N. cutaneus dorsalis intermedius 202, 211 — Radix vestibularis 457
— N. cutaneus dorsalis medialis 202, 211 N. zygomaticus 462
—Rami musculares 211 Nodi lymphatici buccales 339
N. petrosus major 463 Nodi lymphatici cervicales profundi 340
N. petrosus minor 465, 472 Nodi lymphatici cervicales superficiales 339
N. petrosus profundus 463 Nodi lympatici mediastinales anteriores 323
N. phrenicus 346 Nodi lymphatici inguinales superficiales 174
—rami pericardiacus 347 Nodi inguinales superficiales lymphatici 179
N. plantaris lateralis 219, 223, 232 Nodus lymphaticus jugulodigastricus 343
N. plantaris medialis 219, 223, 232 Nodus lymphaticus juguloomohyoides 343
N. pterygoideus lateralis 464 Nodi lymphatici linguales 335
N. pterygoideus medialis 464 Nodi lymphatici mandibulares 339
N. pudendus 167 Nodi lymphatici occipitales 337
N. radialis 61, 79 Nodi lymphatici parotidei profundi 338
N. saccularis. 457 Nodi lymphatici parotidei superficiales 337
N. saphenus 184, 202 Nodi lymph. retroauriculares 337
N. stapedius 468 Nodi lymph. retropharyngei 338
N. subclavius 347 Nodi lymph. submentales 339
N. sublingualis 464 Nodi lymph. submandibulares 339
N. supraorbitalis 461 Nodi lymph. tracheobronchiales inferiores 399
N. suprascapularis 326 Noduli lymph. tubarii 442
Nn. pterygopalatini 462 Nucleus accessorius 458
N. supratrochlearis 461 Nucleus ambiguus 471

527,
Nucleus cochlearis dorsalis 457 Nucleus salivatorius inferior 471
Nucleus cochlearis ventralis 457 Nucleus salivatorius superior 466
Nucleus dorsalis n. glossopharyngei 471 Nucleus sensorius principalis n. trigemini 460
Nucleus dorsalis n. vagi 474 Nucleus spinalis n. accessorii 476
Nucleus lentis 422 Nucleus tractus solitarii 466
Nucleus motorius n. trigemini 460 Nacleus tr. mesencephalici n. trigemini 460
Nucleus n. abducens 459 Nucleus tr. spinalis n. trigemini 460
Nucleus n. trochlearis 459 Nucleus vestibularis inferior 457
Nucleus n. facialis 466 Nucleus vestibularis lateralis 457
Nucleus n. hypoglossi 477 Nucleus vestibularis medialis 457
Nucleus n. oculomotorii 458 Nucleus vestibularis superior 457

O
Oculus 416 —Margo posterior 136
Olecranon 40 Os frontale 240
Ora serrata 420 —Facies orbitalis 242
Orbita 264, 417 —Facies temporalis 241
Organa oculi accessoria 416, 422 —Margo nasalis 241
Organum spirale 444 —Margo parietalis 240
Organum vestibulocochleare 430 —Mdrgo supraorbitalis 241
Organum visus 416 —Pars nasalis 241
Organum vomeronasale 409 —Pars orbitalis 241
Os capitatum 41 Os hamatum 41
Os coxae 124 Os hyoideum 262, 382
Os cuboideum 142 —Corpus 262
Os cuneiforme intermedium 142 — Cornu majus 263
Os cuneiforme laterale 142 —Cornu minus 263
Os cuneiforme mediale 142 Os ilium 124
Os ethmoidale 243 Os ischii 124
— Lamina cribosa 243 Os lacrimale 259
— Lamina orbitalis 243 Os lunatum 41
— Lamina perpendicularis 243 Ossa metacarpalia I - V 42
Os femoris, corpus femoris 129 Os nasale 259
Os femur 127 Os naviculare 142
Os fibulae 135 Os occipitale 252
— Corpus fibulae 135 — Margo lambdoideus 252
— Facies lateralis 136 — Margo mastoideus 252
— Facies medialis 136 —Pars basilaris 252
— Facies posterior 136 —Pars lateralis 252
— Margo anterior 136 —Squama occipitalis 252
— Margo interosseus 136 Os palatinum 256

528
* Lamina per pendicularis 257 — Facies anterior partis petrosae 248
— Facies nasalis 257 — Facies post. partis petrosae 249
— Facies palatina 257 — Margo occipitalis 248
* Lamina perpendicularis 256 — Margo post. partis petrosae 248
— Facies nasalis 256 — Margo sup. partis petrosae 248
— Facies maxillaris 256 * Pars squamosa 246
Os parietale 245 — Facies cerebralis 247
— Angulus frontalis 246 — Facies temporalis 246
— Angulus mastoideus 246 — Margo parietalis 247
— Angulus occipitalis 246 — Margo sphenoidalis 247
— Angulus sphenoidalis 246 * Pars tympanica 249

— Margo frontalis 246 Os tibia 132

— Margo occipitalis 246 -- Facies laterale 132
— Margo sagittalis 246 — Facies medialis 132
— Margo squamosus 246 — Facies posterior 132
Os patella 131 — Corpus tibiae 132
— Apex 132 — Margo anterior 132
— Basis 132 — Margo interosseus 132
— Facies anterior 132 — Margo posterior 132
— Facies articularis 132 Os trapezium 41
Os pisiforme 41 Os trapezoideum 41
Os pubis 124 Os triquetrum 41
Os scaphoideum 41 Os zygomaticum 257
Os sphenoidale 250 — Facies lateralis 258
* Ala major 251 — Facies orbitalis 258
— Facies cerebralis 251 — Facies temporalis 258
— Facies maxillaris 251 Ossa carpi 40
— Facies orbitalis 251 Ossa cranii 240
— Facies temporalis 251 Ossa digitorium manus 43
— Margo frontalis 251 Ossa digitorum pedis 139,142
— Margo parictalis 251 Ossa faciei 254
— Margo zygomaticus 251 Ossa metacarpalia 42
— Margo squamosus 251 Ossa metatarsalia 142
* Ala minor 251 Ossa sesamoidea 44
Processus pterygoideus 251 Ossa tarsi 139
— Lamina lateralis processus pterygoidei 251 Ossicula auditus 440
— Lamina medialis processus pterygoidei 251 Ostium pharyngeum tubae auditivae 372,442
Os temporale 246 Ostium tympanicum tubae auditivae 437
Pars petrosa 247

529
 P
Pars pterygopharyngea 370
Palatum durum 356
Pars ossa (septum nasi) 408
Palatum molle 356, 372 Pars ossea tubae auditivae 442
Palma manus 106 Pars palpebralis (glandula lacrimalis) 427
Palpebra inferior 426 Pars superficialis (glandula parotis) 357
Palpebra superior 426 Pars tensa (membrana tympani) 438
Palpebrae 426 Pars thyropharyngea 370
Papilla lacrimalis 426 Patellor 131
Papillae conicae 360 Pectea ossis pubis 126, 127
Papillae foliatae 360 Pelvis 127
Papillae filiformes 360 Pelvis major 125, 127
Papillae fungiformes 360 Pelvis minor 125, 127
Papillae linguales 360 Periorbita 422
Papille vallatue 360 Pericranium 263
Panes caroticus 437 Perilympha 445
Pafies jugularis (cavum tympani) 436 Petiolus epiglottidis (cartilago epiglottis) 383
Paries labyrinthicus (cavum tympani) 436 Phalanx 43, 142
Paries mastoideus (cavum tympani) 437 — Basis phalangis 43, 142
Panes membranaceus (trachea) 397 — Corpus phalangis 43, 142
Panes membranaceus (cavum tympani) 437 — Caput phalangis 43, 142
Paries tegmentalis (cavum tympani) 436 Phalanx distalis 44, 142
Paries tympanicus ductus cochlearis 444 Phalanx media 43, 142
Panes vestibularis ductus cochlearis 445 Phalanx proximalis 43, 142
Pars palpebralis (glandula lacrimalis) 427 Pharynx 380, 366
Pars buccopharyngea 370 Philtrum 279
Pars cartilaginea (septum nasi) 408 Planta pedis 222
Pars cartilaginea tubae auditivae 442 Plexus brachialis 60
Pars ciliaris retinae 420 — Fasciculus lateralis 60
Pars ceratopharyngea 370 — Fasc. medialis 60
Pars chondropharyngea 370 — Fasc. posterior 60
Pars cricopharyngea 370 — Truncus inferior 60
Pars flaccida (membrana tympani) 438 — Truncus medius 60
Pars glosspharyngea 370 — Truncus superior 60
Pars intercartiaginea (rima glottidis) 393 Plexus caroticus internus 442
Pars intermembranacea (rima glottidis) 393 Plexus cavernosi concharum 409
Pars iridica retinae 420 Plexus cervicalis 346
Pars laryngea 374 Plexus dentalis inferior 465
Pars laryngea pharyngis 392 Plexus dentalis superior 462
Pars membranacea (septum nasi) 409 Plexus esophageus 475
Pars mobilis septi nasi 405 Plexus parotideus 467
Plexus pharyngeus 335, 376, 475
Pars mylopharyngea 370 Plexus pterygoideus 333, 443
Pars nasalis (pharynx) 372 Plexus pulmonalis 475
Pars optica retinae 420 Plexus thyroideus impar 336
Pars orbitalis (glandula lacrimalis) 427 Plexus tympanicus 442, 443
Pars profunda (glandulae parotis) 357 Plexus venosus suboccipitalis 336

530
 Plexus tympanicus (IX) 436, 442, 443, 472
Plexus venosus suboccipitalis 336
Plica aryepiglottica 384 Processus lateralis (malleus) 440
Plica glossoepiglottica mediana et lateralis 361, 372 Processus lateralis tali 141
Plica lacrimalis 428 Processus lateralis tuberis calcanei 141
Plica mallearis posterior 438 Processus lenticularis (incus) 440
Plica mallearis anterior 438 Processus mastoideus 250
Plica nervi laryngei 375 Processus maxillaris 258
Plica salpingopalatina 372 Processus medialis tuberis calcanei 141, 142
Plica salpingopharyngea 372 Processus muscularis (cartilago arytenoidea) 383
Plica semilunaris conjunctivae 426 Processus palatinus 255
Plica sublingualis 358 Processus posterior tali 141
Plica ventricularis 392 Processus pterygoideus 251
Plica vestibularis 386 Processus styloideus 249
Plicae vocalis 387, 392 Processus styloideus (os metacarpale) 43
Plicae iridis 420 Processus styloideus (radius) 38
Plica palatinae transversae 356 Processus styloideus (ulna) 40
Polus ant. et post. lentis 421 Processus temporalis 258
Polus ant. (bulbus oculi) 418, 421 Processus uncinatus 243
Polus post. (bulbus oculi) 418, 421 Processus vaginalis 249
Porus acusticus internus 249 Processus vocalis (cartilago arytenoidea) 383
Processus alveolaris 255 Processus zygomaticus 240, 247 ,255
Processus anterior (malleus) 440 Prominentia canalis facialis 436
Processus ciliares 420 Prominentia canalis semicircularis lateralis 436
Processus clinoideus anterior 251 Prominentia laryngea 382
Processus clinoideus medius 251 Prominentia mallearis 438
Processus clinoideus posterior 251 Promontorium 127
Processus cochleariformis 436 Protuberantia occipitalis externa 252
Processus condylaris 262, 267 Protuberantia occipitalis interna 252
Processus coronoideus 33, 40, 262, Protuberantia mentalis 261
Processus ethmoidalis 258 Promontorium (paries labyrinthicus cavum
Processus frontalis 255,258 tympani) 436
Processus intrajugularis 248 Pulpa dentis 859
Processus jugularis 252 Punctum lacrimale 426, 428
Processus lacrimalis 258 Pupilla 420

R
Radices craniales 476 Radix nasi 405
Radices spinales 477 Radix oculomotoria 459
Radius 36 Rami alvealares superoanterius 462
— Facies anterior 36 Rami alveolares superomedius 462
—Facies lateralis 36 Rami alveolares superoposterius 462
—Facies posterior 36 Rami bronchiales 475
—Margo anterior 36 Rami buccales 468
—Margo interosseus 36 Rami caleanei mediales 223
—Margo posterior 36 Rami caleanei lateralis 223
Radix dentis 359 Rami cardiaci cervicales sup. et inf. 475
Radix facialis 463 Rami cardiaci thoracis 475
Radix linguae 360, 361 Rami celiaci 475

531
Rami communicantes cum n. faciali 464 Ramus communicans cum n. zygomatico 460
Rami communicantes cum n. hypoglosso 464 Ramus communicans cum plexus tympanico 468
Rami communicantes cum n. linguali 466 Ramus communicans cum r. auriculari n. vagi 472
Rami cutanei anteriores (n.femoris) 173,184 Ramus communicans cum ramo meningeo 465
Rami cutanei cruris mediales 184 Ramus cutaneus n. obturatorius 173
Rami dentales inferiores 465 Ramus digastricus 468
Rami dentales superiores 462 Ramus femoralis n. gentitofemoralis 173
Rami dorsales linguae 363 Ramus inferior ossis pubis 124
Rami gastrici anteriores 475 Ramus infrapatellaris 184
Rami gastrici posteriores 475 Ramus labialis superioris 414
Rami gingivales superiores 462 Ramus lingualis 468
Rami gingivales inferiores 465 Ramus mandibulae 262
Rami glandulares 466 Ramus marginales mandibulae 468
Rami hepatici 475 Ramus membranae tympani 464
Rami isthmi faucium 464 Ramus meningeus 462,463,475
Rami labiales inferiores 465 Ramus meningeus accessorius 314
Rami labiales superiores 463 Ramus m. stylopharyngei 473
Rami linguales 464,473,478 Ramus nasalis externus 461
Rami malleolares laterales 210 Ramus occipitalis 458
Rami malleolares mediales 210 Ramus ossis ischii 124
Rami mentales 465 Ramus palmaris profundus 114
Rami musculares (n. femoralis) 184 Ramus palmaris superficialis 113
Rami nasales 461 Ramus petrosus 442
Rami nasales inferolaterales 463 Ramus pharyngeus 463
Rami nasales interni 461, 463 Ramus plantaris profundus 235
Rami nasales externi 463 Ramus sinus carotici 473
Rami nasales mediales 461 Ramus superior ossis pubis 124
Rami nasales posteriores 463 Ramus suprahyoideus 363
Rami nasales post. sup. mediales 463 Ramus stylohyoideus 468
Rami nasales superolaterales 463 Ramus sympathicus ad ganglion ciliare 459
Rami orbitales 463 Ramus tubarius 472
Rami palpebrales inferiores 463 Ramus zygomaticofacialis 462
Rami parotidei 331, 464 Ramus zygomaticotemporalis 462
Rami perforantes 114, 231 Raphe palati 356
Rami perincales (n. cutaneus femoralis post.) 165 Raphe pharyngis 369
Rami pharyngei 473, 475 Raphe pterygomandibularis 279,370
Rami renales 475 Recessus ellipticus 447
Rami temporales 468 Recessus epitympanicus 435
Rami temporales superficiales 464 Recessus pharyngeus 372
Rami tonsillares 473 Recessus pyriformis 375
Rami tracheales 400 Recessus sphenocthmoidalis 409
Rami zygomatici 468 Recessus sphericus 447
Ramus auricularis (n.vagus) 435, 438, 475 Regio antebranchii anterior 90
Ramus colli 468 Regio antebrachii posterior 95
Ramus communicans cum chorda tympani 464, 465 Regio axillaris 54
Ramus communicans cum ganglio ciliari 461 Regio brachii anterior 71
Ramus communicans cum n. glossopharyngea 468 Regio brachii posterior 76
Ramus communicans cum n. laryngeo inferiore 475 Regio calcanea 230
Ramus communicans cum n. nasociliari 459 Regio cruris anterior 202

532
 Regio cruris posterior 211 Rete malleolare mediale 210
Regio cubiti anterior 83 Rete patellae 198
Regio cubiti posrior 87 Rete venosum dorsale pedis 210, 233
Regio deltoidea 55 Rete venosum plantaris 223
Regio femoris anterior 172 Retina 420
Regio femoris posterior 187 Retinacula laterale 176
Regio genus anterior 194 Retinacula mediale 176
Regio genus posterior 195 Retinacula patellae 176
Regio glutea 156 Retinaculum extensorum inferius et superius 208
Regio olfactoria 411 Retinaculum flexorum 42, 107
Regio olfactoria tunicae mucoseae nasi 408, 455 Retinaculum mm. extensorium inferius 233
Regio pectoralis 56 Retinaculum mm. peronerum inferius 208
Regio respiratoria (tunia mucosa nasi) 408, 411 Retinaculum mm. peronerum superius 208
Regio scapularis 58 Retinaculum patellae laterale 148
Rete articulare genus 198 Retinaculum patellae mediale 148
Rete articulare cubiti 94 Rima oris 354
Rete calcanei 219 Rima palpebrarum 426
Rete carpi dorsale 97, 115 Rima vestibuli 393
Rete malleolare laterale 210 Rostrum sphenoidale 253

S
Sacculus 444 Sinus frontalis 243, 411
Sacculus laryngis 393 Sinus maxillaris 255, 410
Sacculus lacrimalis 428 Sinus paranasales 409
Sacrum 123 Sinus petrosus inf. 335
Scala tympani 446 Sinus sphenoidalis 411
Scala vestibuli 446 Sinus sigmoideus 334
Scapha (auricula) 432 Sinus venosus sclerae 419, 422
Scapula 32 Spatium perilymphaticum 446
— Facies costalis 32 Spina iliaca ant. inf. 126
— Facies dorsalis 32 Spina iliaca anterior superior 126
— Margo lateralis 33 Spina iliaca post. inf. 126
— Margo medialis 33 Spina iliaca post. sup. 126
Margo superior 33 Spina ischiadica 126
Sclera 419 Spina mentalis 262
Sella turcica 251 Spina nasalis 241
Semicanalis m. tensor tympani 441 Spina nasalis anterior 255
Septum canalis musculotubarii 442 Spina nasalis posterior 265
Septum linguae 361 Spina ossis sphenoidalis 269
Septum nasi 408 Spina scapulae (scapula) 32
Septum intermuscularis femoris laterale 171 Squama frontalis 240
Septum intermuscularis femoris mediale 172 Squama occipitalis 252
Septum intermuscularis post. cruris 202 Stapes 440
Septum orbitale 422 Stratum cerebrale 421
Sinus caroticus 315 Stratum circulare (membrana tympani) 438
Sinus cavernosus 330 Stratum cutaneum (membrana tympani) 438
Sinus ethmoidalis 411 Stratum ganglion retinae 421

533
 Sulcus mylohyoideus 262
Stratum ganglion n.optici 421,456
Sulcus obturatorius 125
Stratum mucosum (membrana tympani) 438
Sulcus palatinus major 255, 256
Stratum neuroepitheliale 421
420 Sulcus selera 419
Stratum pigmenti corporis ciliaris
420 Sulcus sinus petrosi inferioris 248
Stratum pigmenti (retina)
438 Sulcus sinus petrosi superioris 246, 248
Stratum radiatum (membrana tympani)
438 Sulcus sinus sagittalis superioris 241, 252
Stria mallearis
420 Sulcus sinus sigmoidei 246, 247
Stroma iridis
421 Sulcus sinus transversi 252
Subtantia lentis
419 Sulcus tali 140
Substantia propria corneae
419 Sulcus tend. m. flex. hall. longi 141, 142, 215
Substantia propria sclerae
247 Sulcus tendinis m. peronei longi 141, 142, 143, 208
Sulcus a. occipitalis
Sulcus terminalis 360
Sulcus a. temporalis mediae 246
-
141- Sulcus tubae auditivae 442
Sulcus calcanei
41 Sulcus tympanicus 249., 437
Sulcus carpi
Supercilium 426
Sulcus caroticus 251
Sustentaculum tali 141
Sulcus chiasmatis 250
Sutura coronalis 263, 264
Sulcus ethmoidalis 260
Sutura frontalis 263
Sulcus infraorbitalis 255
Sutura lambdoidea 263
Sulcus intertubercularis 34
Sutura sagittalis 263
Sulcus lacrimalis 255,259
Sutura sphenofrontalis 264
Sulcus mylohyoideus 262 264
Sutura sphenoparietalis
Sulcus nasolabialis 277 Sutura sphenosquamosa 264
Sulcus n. petrosi majoris 248 Sutura sphenozygomatica 264
Sulcus n. petrosi minoris 248 Sutura squamosa 265
Sulcus n. radialis 34 Syndesmosis tibiofibularis 150
34 Syndesmosis tympanostapedia 441
Sulcus ulnaris

T
140 Trachea 397, 380
Talus
426 Tractus iliotibialis 161
Tarsus inferior
426 Tractus opticus 456
Tarsus superior
248 Tragus 432
Tegmen tympani
172 Trigonum caroticum 288
Tela subcutanea
371 Trigonum femorale 179
Tela submucosa {pharynx)
215 Trigonum omoclaviculare 289
Tendo Achillis
215 Trigonum submandibulare 288, 330
Tendo calcaneus
398 Trochanter major 129, 131
Thymus
361, 372 Trochanter minor 129
Tonsilla lingualis
356, 372 Trochanter tertius 129
Tonsilla palatina
367 Trochlea humeri 35
Tonsilla pharyngea
372 Trochlea peronealis 141
Tonsilla tubaris
372 Trochlea tali 142, 151
Torus levatorius
372 Truncus brachiocephalicus 302
Torus tubarius

534
Truncus costocervicalis 326 Tuberc. pharyngeum 252
Truncus lingusfacialis 312 Tuberc. pubicum 126
Truncus thyrocervicalis 324 Tuberc. supraglenoidale 33
Truncus vagalis 475 Tuberc. thyroideum inf. 382
Tuba auditiva 435, 442 Tuberc. thyroidcum sup. 382
Tuberculum articulare 267 Tuberositas deltoidea 34
Tuber calcanei 141, 142 Tuberositas glutea 129
Tuber frontale 240 Tuberositas iliaca 126
Tuber ischiadicum 126 Tuberos. ossis cuboidei 142,143
Tuber maxillae 255 Tuberos. ossis metatarsalis 142
Tuber parietale 246 Tuberos. ossis navicularis 142, 143
Tuberculum adductorium 129, 131, 178 Tuberos. radii 36,37
Tuberculum articulare 247, 268 Tuberos. tibiae 133,135
Tuberculum auriculae 431 Tunica conjunctiva bulbi 426
Tuber calcanei 141 Tunica conjunctiva palpebrarum 426
Tuber culum caroticum 304 Tunica conjunctivum 426
Tuberc. conoideum 30 Tunica fibrosa bulbi 418
Tuberculum epiglotticum 384 Tunica interna bulbi 420
Tuberc. infraglenoidale 32 Tunica mucosa (larynx) 371,393
Tuberc. intercondylare laterale 135 Tunica mucosa nasi 411
Tuberc. intercondylare mediale 135 Tunica mucosa (pharynx) 371
Tuberc. laterale (talus) 141 Tunica mucosa oris 356
Tuberc. majus (humerus) 34 Tunica mucosa (trachea) 397
Tuberc. mediale (talus) 141 Tunica mucosa (tuba auditiva) 442
Tuberc. minus (humerus) 34 Tunica muscularis pharyngis 366
Tuberc. oss. scaphoidei 42 Tunica vasculosa bulbi 419
Tuberc. oss. trapezii 42

Ulna 39 — Margo posterior 40

—Facies anterior 40 Umbo membranae tympani 438
—Facies posterior 40 Utriculis 444
— Margo anterior 40 Uvula palatina 356, 372
—Margo interosseus 40

V
Vagina bulbi 424 Vaginae fibrosae digitorum manus 111
Vagina carotica 297 — Pars anularis vaginae fibrosac 112
Vagina tendinis m. tibialis ant 233 — Pars cruciformis vaginac fibrosac. 112
Vagina processus styloidei 249 Vaginae synoviales digitorum manus 110
Vagina synoviales communis mm. flexorum 110 Vaginae tend m. extensoris digitorum 233
Vagina tendinis m. extensoris hallucis longi 233 pedis longi
Vagina tendinis m. flexoris pollicis longi 110 Vallecula epiglottica 261, 372
Vagina tendinis m. tibialis anteriores 233 Velum palatinum 356

535
Vena angularis 330 V. palatina externa 333
Vv. articulares temporomandibulares 333 Vv. peroneae 219
V. auricularis 333 V. pharyngea 376
Vv. auriculares anteriores 333 V. poplitea 198
V. auricularis posterior 333 V. profunda linguae 364
V. axillaris 64 V. retromandibularis 331
V. basilica 72, 75, 84, 91 V. saphena magna 174,202,233
Vv. brachiales 75 V. saphena parva 190,196,198,233
V. brachiocephalicae 334 V. sternocleidomastoidea 335
Vv. bronchiales 337 V. subclavia 333
V. canaliculi cochlea 335 V. sublingualis 364
V. canalis pterygoidei 333 V. submentalis 331
336 V. supraorbitalis 330
V. cava superior
72, 75, 84, 91 V. suprascapularis 333
V. cephalica
336 Vv. supratrochleares 330
V. cervicalis profunda
Vv. digitales plantares 223 V. stylomastoidea 333
V. dorsales linguae 364 V. temporalis media 333
Vv. esophageae 337 Vv. temporales profundae 333
Vv. faciei profunda 331, 330 Vv. temporales superficiales 333
V. facialis 330 Vv. thyrojdeae inferior 336
— Rami parotidei 331 V. thyroidea superior 335
V. femoralis 174, 184, 198 V. thyroidea mediae 335
Vv. genus 198 Vv. thymicae 337
V. jugularis anterior 333 Vv. tibiales anteriores 198,210
V. jugularis externa 333 Vv. tibiales posteriores 198,219
V. jugularis interna 333 Vv. tympanicae 333
Vv. labiales inferiores 331 Vv. transversae colli 333
V. labialis superior 331 V. transversa faciei 333
Vv. labyrinthi 448 Vv. tracheales 337
V. laryngea inferior 336, 394 V. vertebralis 336
V. laryngea superior 394 V. vertebralis anterior 336
V. lingualis 335 Ventriculus laryngis 392
Vv. maxillares 333 Vertex 263
V. mediana antebrachii 83, 91 Vertex corneae 419
V. mediana cubiti 83 Vestibulum 447
Vv. meningeae 335 Vestibulum laryngis 392,393
Vv. meningeae mediae 333 Vestibulum nasi 408
Vv. metatarsae plantares 223 Vestibulum oris 355
V. occipitalis 333 Vincula tendinum 110
V. ophthalmica 330 Vinculum breve 110
Vv. palpebrales inferiores 330 Vinculum longum 110
Vv. palpebrales superiores 330 Vomer 260
Vv. parotidae 333

Zona orbicularis 145 I Zonula ciliares 422

536
 CONG TY TNHH MOT THANH VIEN
NHA XUAT BAN Y HOC
CHI NHANH TAI THANH PHO HO CHI MINH
Dia chi: 699 Tr'in Hung Dao P.1, Q.5 TP.116 Chi Minh
Bien Thoai: 39235648 Fax: 39230562
Email: cnxuatbanyhoc@gmail.com

Bai giang

Gill PHAU HOC

1Tap 1

Chiu trach nhiOm xuAt ban:

HOANG TRONG QUANG
Chiu trach nhiam ban thao:
VO THI GIANG HU'O'NG
Bien tap: ThS. Hoang BA° Khanh
Trinh bay bia:
Mai Xuan Horai

In 1.000 cutin kh6 19x27cm tai C6ng ty CP In N6ng Nghie'p, 292/3 Kha Von Can, P. Hip
Binh Chanh, Q. Thii TP. HCM. S6 Bang ky Ica hooch xuAt ban: 23-2013/CXB/14-
185NH ngay 02/01/2013. S6 xuAt ban: 350/QD-YH ngay 04/10/2013. In xong va nOp
chieu guy IV/2013.
 CONG TY TNHHIVICIT THANH VIEN
NHA
CHI NHANH
Dia chi: 699 TrAn
Dien thoai: 08.2
Email: cm I 1 1•I I
F-2014-0004*

TTU Library

611.00
Ng527(
Reserved
Gia: 135.000 cl