Aµÿçœÿ¯ÿ S~ç†ÿ ¯ÿç`ÿç†ÿ÷æ 1

HÝçÉæ S~ç†ÿ ÓóӒÿ

ABHINAB GANITA BICHITRA

BILINGUAL : \ßòbûhú

µÿæS-34 : Part 34 ÓóQ¿æ-2d/ Issue - 2 Rê^þ -2016/June'16

_Xÿòaû còZ : ù_û[ô MYòZ

2 Aµÿçœÿ¯ÿ S~ç†ÿ ¯ÿç`ÿç†ÿ÷æ

Aµÿçœÿ¯ÿ S~ç†ÿ ¯ÿç`ÿç†ÿ÷æ

¨÷LÿæÉLÿ : HÝçÉæ S~ç†ÿ ÓóӒÿ, {Àÿ.œÿó: 7203/202 - 1973-74
þëQ¿ Lÿæ¾ö¿æÁÿß - S~ç†ÿ ¯ÿçµÿæS, D‡Áÿ ¯ÿçÉ´¯ÿç’ÿ¿æÁÿß, ¯ÿæ~ê¯ÿçÜÿæÀÿ, µëÿ¯ÿ{œÿÉ´Àÿ
HÝçÉæ S~ç†ÿ ÓóӒÿÀÿ LÿþöLÿˆÿæö :
Óµÿ樆ÿç : Wü. ZûeòYú PeY _Šû, _âûq^ _âù`ie aâjà_êe aògßaò\ýûkd
D¨Óµÿ樆ÿç : Wü. @ld Kêcûe cjû«ò, _âûq^ @¤l, aýûi^Me KùfR
Wü. jûWÿòa§ê _ ^ûdK, _âûq^ @¤l, ùg÷kaûkû cjòkû cjûaò\ýûkd
iû]ûeY iµû\K : _âù`ie ^kò^úKû« ùPø]êeú, @ûA.Rò. @ûA.Uò. ieûw
þëQ¿ Lÿæ¾ö¿æÁÿß Óó¨æ’ÿLÿ : Wü. @^iìdû ^û[, D‡Áÿ ¯ÿçÉ´¯ÿç’ÿ¿æÁÿß, µÿë¯ÿ{œÿÉ´Àÿ
¾ëS½ Óó¨æ’ÿLÿ : gâú aòùaKû^¦ ùR^û, aýûi^Me KùfR
{LÿæÌæšä : xÿ . ùRýûZò eõR^ ^ûdK, AæB.sçÿ.B.AæÀÿ, µëÿ¯ÿ{œÿÉ´Àÿ
{ä†ÿ÷ Óó{¾æfLÿ, HÝçÉæ : xÿ .ÿ ÜÿæÝç¯ÿ¤ëÿ ¨tœÿæßLÿ,
(S~ç†ÿ Aàÿç¸çAæÝú) _âûq^ @¤l {ÉðÁÿ¯ÿæÁÿæ þÜÿçÁÿæ þÜÿæ¯ÿç’ÿ¿æÁÿß, LÿsLÿ
þëQ¿& Óó¨æ’ÿLÿ (JOMS) : ¨÷{üÿÓe eûc^ûeûdY cjû_ûZâ,
ùiâûfþ ù`äûeòWûÿ aògßaò\ýûkd, IeþfýûŠþ, ~êqeûÁâ @ûùceòKû ö
¨Àÿç`ÿæÁÿœÿæ& Óó¨æ’ÿLÿ : ¨÷{üÿÓe iê\gð^ ^¦, KòUþ aògßaò\ýûkd
Óó¨æ’ÿLÿ : É÷ê þ’ÿœÿ {þæÜÿœÿ þÜÿæ;ÿç, ¨÷æNÿœÿ D¨-Óó¨æ’ÿLÿ,
(Aµÿçœÿ¯ÿ S~ç†ÿ ¯ÿç`ÿç†ÿ÷æ) þæšþçLÿ Éçäæ ¨Àÿç̒ÿ, LÿsLÿ
¨Àÿç`ÿæÁÿœÿæ& Óó¨æ’ÿLÿ : É÷ê œÿêÁÿæºÀÿ ¯ÿçÉ´æÁÿ, _âû¤û_K, S~ç†ÿ
(Aµÿçœÿ¯ÿ S~ç†ÿ ¯ÿç`ÿç†ÿ÷æ) Kckû ù^ùjeê cjòkû þÜÿæ¯ÿç’ÿ¿æÁÿß, bêaù^gße
àÿç¨ç Óó{¾æfœÿ : S÷æüúÿ Fœúÿ S÷æüÿçOÿ, HÝçAæ ¯ÿfæÀÿ, LÿsLÿ, {þæ.9861157244
þë’ÿ÷~ : fSŸæ$ {¨÷æ{ÓÓú, LÿsLÿ
¯ÿç†ÿÀÿLÿ : 1. cû]a aêKþ ùÁûe, beZò@û UûIßûe, aû\ûcaûWÿò, KUK
2. G.ùK.^ûdK, _êeêYû aiþÁûŠ, bêaù^gße
3. \ò aêKþ _G, _VûYò iûc« _äûù^Uûeò@cþ, @ûPû~ðýaòjûe, bêaù^gße
{¾æSæ{¾æS: œÿêÁÿæºÀÿ ¯ÿçÉ´æÁÿ, G-101, aògûfþ ùeiòùW^èò, gâúeûc ^Me, IfØ UûC^þ,
µëÿ¯ÿ{œÿÉ´Àÿ - 751002, {üÿæœúÿ : 9937948664
þíàÿ¿ : 20 sZÿæ E-Mail : nilamberbiswal@yahoo.co.in
Aµÿçœÿ¯ÿ S~ç†ÿ ¯ÿç`ÿç†ÿ÷æ 3

ABHINAB GANITA BICHITRA

µÿæS-34 ÓóQ¿æ - 2d Rê^þ - 2016
PART - 34 ISSUE - 2ND JUNE - 2016

HÝçÉæ S~ç†ÿ ÓóӒÿ AæœëÿLíÿàÿ¿{Àÿ ¨÷LÿæÉç†ÿ {†ÿ÷ðþæÓçLÿê (\ßòbûhú)

QUARTERLY, PUBLISHED ON BEHALF OF ORISSA MATHEMATICAL SOCIETY (BILINGUAL)

Óó¨æ’ÿLÿ :
þ’ÿœÿ {þæÜÿœÿ þÜÿæ;ÿç Óó¨æ’ÿœÿæ þƒÁÿê :
¨÷æNÿœÿ D¨-Óó¨æ’ÿLÿ
þæšþçLÿ Éçäæ ¨Àÿç̒ÿ _âù`ie iáZò cjû«ò
LÿsLÿ _âù`ie, @ûA.Rò.@ûA.Uò., ieûw

_âù`ie aýûiù\a _ûYò

_âûq^ @¤l,
ieKûeú ÊdõgûiòZ cjûaò\ýûkd, `êfaûYú

¨Àÿç`ÿæÁÿœÿæ Óó¨æ’ÿLÿ : _âù`ie @ld Kêcûe ISû

@ûA.@ûA.Uò., bêaù^gße
œÿêÁÿæºÀÿ ¯ÿçÉ´æÁÿ
¨÷æšæ¨Lÿ, S~ç†ÿ
_âù`ie cú^ùKZ^ cjû«ò
(ùiaû ^òaé)
IWÿògû Kéhò aògßaò\ýûkd, bêaù^gße
bêaù^gße
4 Aµÿçœÿ¯ÿ S~ç†ÿ ¯ÿç`ÿç†ÿ÷æ

Óí`ÿê
Lÿ÷.œÿó. ¯ÿçÌß ¯ÿçÀÿ`ÿœÿ ¨õÏæ
1. Ó¸æ’ÿLÿêß c\^ ùcûj^ cjû«ò 5

2. ù_û[ô MYòZ - 1 ^úkû´e aògßûk 7

3. ù`WûY KêjêKù_Wÿò I iõLýû 1089 gêbâKû« iûjê 13

4. MYòZ I eûR^úZò (20) ùMûKêkû^¦ \ûi 15

5. a§êZß_ì‰ð @ûdZùlZâ Aõ. cûdû]e ÊûAñ 17

6. 2015 _VûYò iûc« ùc]ûaéò _eúlû _âùgÜûe (9c) 19

7. flý GK _[ @ù^K eûù] ùMû_ûk Lcûeú 40

8. Rene Descartes Dr. Devi Prasad Das 45

9. cêñ iõLýû KjêQò - 1 Ké¾ ùcûj^ cûjûYû 47

10. Ce : 19Uò Wò@ûiòfò KûVòe MYòZ Aõ. @û\òf cj¹\ 49

11. ùKûY I Gjûe aòbûMúKeY cû^i cògâ 52

12. iûõLòýK Zß aòcgðü (\g) iù«ûh Kêcûe _Šû 54

13. _ûVK _âgÜe Ce _êUêf iûjê 56

16. _êÉK icúlû : MYòZ gòLû ùMûaò¦ P¦â aògßûk 58

====
Aµÿçœÿ¯ÿ S~ç†ÿ ¯ÿç`ÿç†ÿ÷æ 5

iµû\Kúd.....
IWÿògû MYòZ iõi\e \ûdòZß
IWÿògû MYòZ iõi\e eì_ûd^ [ôfû \òaõMZ MYòZm _âù`ie gue _âiû\ cògâ cjûgdue
Ê_Ü ö Gjò iõi\e _eòKÌ^û ùjûA[ôfû 1972 ciòjûùe I Gjûe gêbûe¸ ùjûA[ôfû ùijò ahðe
MùYg PZê[úð \ò^ ö
Gjò iõi\e _eòKÌ^û cìkùe Zûue K’Y CùŸgý [ôfû, Zûjû ùKCñVò fò_òa¡ ùjûA ejòQò
Kò ^ûjó, cêñ RûùY ^ûjó ö cûZâ Gjò iõi\u ij ùcû’e aòMZ Pûeò \gKe iõ_éqòeê ùcûe ù~Cñ
]ûeYû C_êRòQò, Zûjû cêñ KjêQò ö Gjû ùjCQò ùMûUòG c, ù~CñVò IWÿògûe icÉ MYòZ gòlK
(KcðeZ aû @aie _âû¯) GKZòâZ ùjûA Zûue cù^ûbûa _âKûg Keòaûe iêù~ûM ejòQò ö MYòZ
i´§úd aòhdaÉê Z[û MYòZ gòlûe aòKûg i´§úd @ûùfûP^û Keòaû iùw iùw ùijò @ûùfûP^ûe
^ò~ðýûiaê iûKûe Keòaûe _\ùl_ \ò@û~ûA _ûeòùf, IWÿògû MYòZ iõi\e MZògúkZû @^êbìZ
ùja ö
aòhdaÉê aòKûg Keòaû fûMò @ûcKê MYòZ i´§úd MùahYûe aòbò^Ü \òM ^òeì_Y Keòaû
@ûagýK ö MYòZ i´§úd ùKCñ ùKCñ aòhdaÉê i´§ùe @]ôK MùahYû \ßûeû MYòZe @bòaé¡ò
NUòa I Gjò aòmû^ ~êMKê @ûjêeò @ûùMA ù^A _ûeòa, ùi i´§ùe iõi\ Ze`eê \òMþ\gð^
ù\aû Gaõ MùahYûeZ gòlKcû^uê iûjû~ý Keòaû MYòZ iõi\ue GK \ûdòZß ùjaû aòù]d ö
MYòZ gòlûe aòKûg ùlZâùe iõi\e flý K’Y ùjûA_ûùe ?
_â[c flý ùja, gòlûe aòbò^Ü Éeùe gòlû\û^ \ò@û~ûC[ôaû _ûVýaÉê (Syllabus)e iê-
_eòKÌ^û ö aòbò^Ü Éee gòlû \ûdòZßùe [ôaû iõiÚûcû^ Zûue _ûVý-LiWÿû Z[û _ûVý_êÉK _âÉêZ
Ke«ò ö ùi[ô_ûAñ _âùZýK iõiÚûue ùMûUòG Syllabus Committee [û’«ò ö ùi[ôùe jûZMYZû
7/8 RY ibý[û’«ò ö ibý Pd^ ùjûA[û«ò iõiÚûu cêLýcû^ue RYûgêYû cjfeê ö KßPòZþ cêLý,
aòhdaÉêKê @û]ûeKeò ibý Pd^ Keò[û’«ò ö @ZúZùe ùi aòPûe ]ûeû [ôfû iõiÚû-cêLý cû^ue ö
6 Aµÿçœÿ¯ÿ S~ç†ÿ ¯ÿç`ÿç†ÿ÷æ

aðcû^ ùi @aiÚû ù\LôaûKê còkê ^ûjó ö ùijò_eò _ûVý_êÉK _âÉêZò ö ùi[ô_ûAñ c¤ iõiÚû-cêLý
KûjûKê RûY«ò, Zûjû C_ùe @[aû ^ýÉ-Êû[ð KcðPûeúu _eûcgð C_ùe ^òbðe Kùe ùfLK
Pd^ ö
gòlû i´§úd Gjò \êAUò \òM_âZò iõiÚû-cêLýcû^ue ^òÊû[ð cù^ûbûa ejê ^[ôaûe iìP^û
@]ê^û \éÁòKê @ûiêQò ö Gjû \ßûeû MYòZ gòlû aò_[Mûcú ùjCQò ö Gjûe Kê_âbûaùe gòKûe ùjCQ«ò
eûRýe flýflý QûZâQûZâú, ù~Cñcûù^ Kò @ûMûcú \ò^ùe ùjùa G RûZòe ùceê\Š ö
gòlû ùlZâùe ùgh _~ðýûd ùjCQò _eúlû ö bûeZe ùa÷\òK ~êMe gòlûùlZâùe Gjò _eúlûe
iìP^û ejòQò ö @ûeêYò Zû’e gòlû MâjYùe _eúlû ù\A[ôfû, Pûh Rcòe jòWÿ bûwò ùlZeê ajò~ûC[ôaû
_ûYòKê @UKûAaû _ûAñ ö MêeêKêk-gòlûe @«bêðq ^[ôfû ùKak bûhû, MYòZ, aòmû^ AZýû\ò ö ùi
gòlûe cêLý \òM[ôfû bf cYòh _âÉêZ Keòaû, ù~Cñ[ô fûMò @ûagýK ùjCQò ‘Kðaý ^òÂû’ ö
ùlZeê ajò~ûC[ôaû _ûYòKê @UKûAaû _ûAñ @ûeêYò Zû’e C\ýcùe @KéZKû~ðý ùjaûeê ùi ^òùR
ùiVûùe ùgûA ejò jòWÿe bwû iÚû^Kê a¦ Keò[ôfû ö @ûC iKûùk ùiVûùe ùi @ùPZ @aiÚûùe
_Wÿòejò[ôaûe ù\Lû~ûA[ôfû ö Kðaý-^òÂûe _eúlûùe ùi Cú‰ð ùjûA[ôfû i`kZûe ijòZ ö
Zû’e Kðaý ^òÂûe aòKûg ùlZâùe Mêeêue Z’ jé\þùaû] ùjûA[ôfû ^ò½d, Zû’Vûeê @]ôK
MêeêZß_ì‰ð K[û ùjCQò, ùi gòlûMâjY ùlZâùe KéZKû~ðý ùjûAQò ùaûfò Zû’e jé\þùaû] ùjûA[ôfû ö
aðcû^e _eúlû aýaiÚûùe @ald @ûiòQò ö GYê G \òMùe c¤ MYòZ iõi\e C\ýc ejòaû
@ûagýK, MYòZ _eúlûe Xûû Kò_eò ùjaû @ûagýK, Zûjûe _eòKÌ^û MYòZ _eòh\ue \ûdòZß
_eòie c¤Kê @ûiò_ûeòùf, MYòZ gòlû ùlZâùe C^ÜZò NU«û ùaûfò aògßûi Keû~ûG ö
iõi\ ^òR Ze`eê G iµKðùe KòQò Kû~ðý Kùf, Zûjû `k_â\ ùjaûe i¸ûa^û ùKùZ,
Kjòùja ^ûjó ö GYê @ûagýK ùjCQò gòlûcªú Z[û gòlû @]ôKûeúu ij @ûùfûP^û Keò G
iµKðùe Zûue jé\ùþ aû] KeûAaû ö _âùZýK iõiÚû Zûue MYòZ-aòhde iòfûaiþ KcòUò I _ûVý_êÉK
eP^û fûMò ùfLKcŠkú iÚòe Kfûùaùk, IWÿògû MYòZ iõi\u \ßûeû ibý cù^û^d^ Keû«ê,
Gjòbkò GK ^òùŸðg ieKûe ùicû^uê \ò@«ê ö Zû’ùjùf, MYòZ-gòlû C_~êq \òMþ\gð^ _ûAa ö
c\^ ùcûj^ cjû«ò, iµû\K
Aµÿçœÿ¯ÿ S~ç†ÿ ¯ÿç`ÿç†ÿ÷æ 7

ù_û[ò MYòZ (1)

(G/112 – P14/15)
^úkû´e aògßûk
‘ù_û[ò MYòZ’ ùaûAùf, KûkKûkeê IWò@û ù_û[òùe MzòZ [òaû MYòZe @ûùfûP^û û @ûùc
Aeù^Uþùe @ù^K MûYòZòK aò^ýûi ù\Lò @ûùcû\òZ ùjCQê û Gjò aò^ýûi @^ýKê ù\ùLA,
aò^ýûi MV^KûeúKê aù]A RYCQê û iû]ûeYZü Gjò aò^ýûi MV^KûeúMY _û½ûZý ù\ge
ùfûùK û cûZâ, Gjû Vûeê iê¦e I KVò^ aò^ýûi ù~, @ûc ù\ge, @ûc eûRýe _ìað _êeêhcû^ue
@a\û^, ùiK[û @ûùc RûYò^ê û _û½ûZý _ŠòZ MY @ûcVûeê C]ûe ù^A aû ùPûùeA ù^A @ûcKê
@ûRò ‘cýû[þ cýûRòKþ’ gòLCQ«ò û Kò«ê @ûùc !
]eû~ûC, ù^Uþ (Internet) ùe C_f² ùMûUòG R^_âòd aò^ýûi ùjCQò –
1x1=1
11 x 11 = 1 2 1
111 x 111 = 12 3 21
1 111 x 111 1 = 12 343 21
11 111 x 111 11 = 123 454 321
111 111 x 111 111 = 123 456 54 321
1 111 111 x 111 111 1 = 123 456 7 654 321
11 111 111 x 111 111 11 = 123 456 787 654 321
111 111 111 x 111 111 111 = 123 456 789 876 543 21
- --------------X---------=---------—----------
GjûVûeê KVò^ Gaõ @ûKhðYúd aò^ýûi ù~, @ûc IWò@û ù_û[òùe MzòZ @Qò, GùaKûe
IWò@û MYòZ aògûe\MYuê Zûjû jêGZ RYû^ûjó û ~ûjûKê RYû@Qò, ùi aWaW _ûVùe cûZò, G
\òMùe ]ýû^ ù\A ^ûjû«ò û ù^ûjòùf, @MYòZ MYòZ IWò@û ù_û[ò _êe_fäúe ù_û[òMû\òùe NêY
LûC^[û«û ! iõMâjûkd cû^uùe Kòic Kòice ù_û[ò iûAZû ùjûA ejòQò û _ûVK I MùahK
MY @^ý iaê ù_û[òe C_ù~ûM KeêQ«ò û cûZâ, gZû]òK IWò@û MYòZ ù_û[ò @_Peû _WòejòQò û
IWògû eûRý iõMâjûkd Ze`eê @ù^K ù_û[ò Gùa ù^Uþ (Internet) ùe MzòZ Keû~ûAQò û iaê
ù_û[òe MâûjK @Q«ò, ùjùf, IWò@û MYòZ ù_û[òe RùY aò MeûL RêUê ^ûjû«ò û
8 Aµÿçœÿ¯ÿ S~ç†ÿ ¯ÿç`ÿç†ÿ÷æ
Gùa @ûC ùak ^ûjó û KeYú @leùe ùfLû ù_û[ò _Xòaû ùfûùK ceò-jRò MùfYò û
IWò@ûùe _âûKþ gûekû ~êMe bûhûùe fòLòZ @MYòZ ù_û[òe bûhû aêSòaû Gùa KûVòKe _ûV û Lêaþ
Kcþùe _Pûg ahð _êaðeê G \òMùe iùPZ^ ùjûA[òùf, Kûc ijR ùjûA[û«û – ù_û[ò _Xê@û
ùfûKu @bûa ^[òfû – GùaZ’ ùKûUòGùe ùMûUòG û Gùa ùijò Kûc KVò^ ùjûA_ûùe, cûZâ
@i¸a ^êùjñ û
Gùa Gjò ùfLK KòQò ù_û[òe ^Kf eûRý iõMâjûkdeê iõMâj KeòQò û ùijò ù_û[ò
ùKùZûUò c]ýeê iaêVûeê ùaû]Mcý ù_û[òeê ùMûUòG ijR MYòZ aûQò GVûùe @ûùfûP^û Keû~ûCQò
û Cq ù_û[òe ùfLK RùY ^êùjñ û ùZYê ù_û[òùe ùfLKu ^ûc ^ûjó û ù_û[òUò M\ý I _\ý Cbd
Kòicùe C_iÚû_òZ ùjûAQò û ù_û[òUòe bûhûeê @^êcû^ Keû~ûCQò, jêGZ Gjû @Áû\g @[aû
D^aòõg gZû±úùe fòLòZ û MéjúZ MYòZUò _\ýûKûeùe 14-@leò@û \ûŠò aéùe fòLòZ û _â[ùc
MYòZUòKê aêSòaû û Zû_ùe ^òR Xwùe Khòaû û
(IWò@û bûhûùe ùiùZùaùk a^û^ @gê¡òe ]eûK ^[òfû û ùiùZùaùk ~ûjû
ùfLû~ûA[òfû, Zùk @aòKk C¡éZ ùjûAQò û aêSòaû ùaùk ùijò @gê¡Kê gê¡
aòùaP^û Keû~ûAQò û )
“x x x x x x x x x x x x x x x x x x
ùfLûe aò]ò aò]û^ gêY Zêù¸ iû]êR^ û
bâce ~ê[ _âùai ùjùf c]êa^ ûû1ûû
ùKùZ bâce Zû aû ^~ûY«ò ùKjú û
[ê iêe_ ùcû\ ù\Lò icùÉ ùj ejú ûû2ûû
ckd a^ùe ùjõ QW bûMê bûùM û
~ûB _êÆ aél[òfû ùijò aél fûùM ûû3ûû
_ûPõ bûMê bûùMK ejòùf ùijê aù^ û
Pûeò bûMê bûùM eùj ùiaZò Kû^ù^ ûû4ûû
ùZûUûe c]ýùe [òfû _\à iùeûae û
Zò^ò bûMê bûùMK ejòùf c]êae ûû5ûû
Zòeòi bûMeê bûùM Pµû aél ejò û
iaê bâce ejúùf _û Vûa ùjûBõ ûû6ûû
Aµÿçœÿ¯ÿ S~ç†ÿ ¯ÿç`ÿç†ÿ÷æ 9

ùdK Kò bâce ùMûUû Vûa ù~ ^_ûB û

aêfê @Qò bâce @ûKêk c^ ùjûB ûû7ûû
Kj LWòKûe ù~ùa RûYê ZZâ N^ û
jeò MêYò bâce Zê Kjúaê aj^ ûû8ûû
Zê Kûjò RûYòaê ùfLû ^_ûeòaê Kjò û
ùZûj LWúKûe _Y RûYò @Qò cêjò ûû9ûû
ia\ iêYòùf jûù[ ^ejúa LWú û
bûiûA ^`êeòa aûBa ZêŠ ~ûWú ûû10ûû
ùd Vûaùe ù~ùZK @Q«ò aW iû^ û
icÉ jiúùa Pûjò Keò ùZû a\^ ûû11ûû
ùdùW j«ê i«ê Kòµû GVûùe ùjûAaê û
LWò ]eò ùfLû Zêù~ Kjú ^_ûeòaê ûû12ûû
ùZûje ^ûGK ù~ùa ^òKùU @QA û
ùaùM Keò ZûjûKê iùLûõkò @ûi ~ûB. ûû13ûû
ùijò _êY LWò ]eò Kjò ^_ûeòùf û
@ûù¸ _ùQ Kjúù\aû PeY ]Bùf ûû14ûû
cûUúaõi akb\â _Pûùe ^~ûYò û
ù\ûi ùcû ^ ]eòa LWúKûe _êYò ûû15ûû
[û_^û : cêêk bâce ^ûÉò û Q bûMeê bûùM cûkZú a^Kê Mùf û _û bûMeê bûùM ~ûB a^Kê
Mùf û Pûeò bûMeê bûùM ùiaZú a^Kê Mùf û Zò^ú bûMeê bûùM _\à a^Kê Mùf û Zòeòi bûMeê
bûùM Pµû a^Kê Mùf û iaê bâce _û Vûaùe ejúùf û ùMûUûG Vûaùd ù^ûjúfû û ùi cêk
bâce ùKùZ Kj û
xxxxxxx xxxxx
C_~ðêýq ùfLûUò _\ýùe _\ýùe GK MûYòZòK _âgÜ û [û_^ûe @[ð, _âgÜe aòùgæhY û
ùgh _\(15)eê ÆÁ ù~, cûUúaõi akb\â @a]û^ ùjCQ«ò Gjò MYòZe bûhýKûe aû
MV^Kûe û GùaKûe bûhûùe GjûKê @ûùc C_iÚû_^ Keòaû û _â[ùc _âûiwòK @[ð C_iÚû_^û ij
aýûLýû Keòaû –
10 Aµÿçœÿ¯ÿ S~ç†ÿ ¯ÿç`ÿç†ÿ÷æ
aýûLýû
_\ 1 I 2:
@[ð : ùj iû]êR^! b@ñe cûù^ c]êa^ùe _âùag ùjùf û ùicû^ue iõLýû ùKùZ KûjûeòKê
RYû ^[òfû û @û^¦ùe icùÉ ùiVò ejòùf û ([ê iêe_: Gjûe @[ð aêSû_Wê^ûjó, _ûVùK RûYò[ôùf
RYûAùa)
_\ 3,4 I 5:
@[ð : icÉ b@ñe cû^u bòZeê ckd a^ùe ejòùf 6 bûMeê bûùM û RûA`êf a^ùe ejòùf
5 bûMeê bûùM û ùiaZò aYùe ejòùf 4 bûMeê bûùM û _\à ù_ûLeúùe ejòùf 3 bûMeê
bûùM û
_\ 6 I 7:
@[ð : icÉ b@ñe cû^u bòZeê Pµû MQùe ejòùf 30 bûMeê bûùM û icÉ b@ñe 5Uò
RûMûùe ejòùf û ùMûUòG b@ñe Vûa ^_ûA @ûKêk c^ùe aêfê[òfû û
_\ 8 :
@[ð : GVûùe ùfLK iaê Z[ý aLûYò iûeò, @^ý RùY ùRýûZòhKê _âgÜ _PûeòQ«ò – ùcûU
ùKùZûUò b@ñe [òùf, jeY-MêY^ jòiûa Keò Kêj ? (ùRýûZòhcûù^ MûYòZòK jòiûaùe ]êe§e
[ôùf ö ùi[ô_ûAñ ùicûù^ Mâj ^lZâe MZò I iÚòZòKê jòiûa Keò ùRûZòhú Keê[ôùf ö)
_\ 9 eê 15:
@[ð : ùiùZùaùk ùRýûZòh aû LWòKûe aû ^ûjûKcû^u bòZùe MYòZ _âZòù~ûMòZû ùjC[òfû û ibû
bòZùe RùY @a]û^ @ûC RùY @a]û^Kê @ûjßû^ ù\A _âgÜ _Pûeê[òfû û C_~êq Ce ^ _ûAùf
b›ð^û Keê[ôfû ö Gùa aû\ú-_ûfûùe ù~còZò RùY MûdK @^ý RùY MûdKKê _ûfû cŠ_ùe _âgÜ
_Pûe«ò, VòKþ ùicòZò û
GVûùe akb\â ^ûc]ûeú RùY cûUúaõi @a]û^ @^ý LWòKûeKê b›ð^û _ìaðK _PûeêQ«ò-
“cêñ ùZûe LWòKûe_Y RûYòQò û g± aû _âgÜ gêYòùf, ùZû jûZeê LWò Liò _Wòa- _ûUòeê
bûhû aûjûeòa ^ûjó – RWû _ûfUò~òaê û GVûùe aW iû^ iaê ùfûK ùZû cêjñKê Pûjó jiòùa û
Aµÿçœÿ¯ÿ S~ç†ÿ ¯ÿç`ÿç†ÿ÷æ 11

Zê’Z LWò ]eò jòiûa Keò ^_ûeò j«i« ùjaê û ~\ò ùZû RYûgêYû ùKjò ^ûjûK @ûL
_ûLùe @Qò, ùZùa ZûKê WûKò@ûY ! ùi ~\ò Kjò ^_ûeòa, ùZùa ùcû ùMûWZùk _Wòùf- cêñ
Kjòù\aò û
G_eò \òjRkû K[û Kjòiûeò, ùgh _\ùe Gjò akb\â ^ûc]ûeú cûUúaõi @a]û^,
LWòKûeuVûùe ^òR ù\ûh _ûAñ lcû _âû[ð^û KeòQ«ò û ùiùake iõÄéZò [òfû ùidû û cZû«eUû
c^û«e ùjaû _ìaðeê b›ð^ûKûeú b›ðòZVûùe lcû _âû[ð^û Keê[òùf û
icû]û^ :
_âgÜû^êiûùe , ùcûU b@ñee 1/6 @õg ckd a^ùe ejòùf, 1/5 @õg RûA`êf a^ùe
ejòùf
1/4 @õg ùiaZú a^ùe ejòùf, 1/3 @õg _\à ù_ûLeúùe ejòùf, 1/30 @õg Pµû MQùe
ejòùf, ùMûUòG b@ñe akò _Wòfû
1 1 1 1 1 10 12 15 20 2 59
+ + + + = + + + + =
6 5 4 3 30 60 60 60 60 60 60
59 1
1– 60
= 60
1 1
\ke 60
@õgKê 1 b@ñe; _ìeû\k = 1 ¥ 60
= 60 b@ñe
ùZYê ùcûU b@ñe iõLýû = 60 (C)
aòKÌ : aúR MYòZ _âùdûM \ßûeû, ùcûU b@ñe iõLýû = p ]eò icû]û^ Keû~ûA _ûeòa û
p p p p p
ùZYê, + + + +
6 5 4 3 30
+1= p

aû, + + + + p- =–1

aû, – = – 1,

aû, = 60 (C)
12 Aµÿçœÿ¯ÿ S~ç†ÿ ¯ÿç`ÿç†ÿ÷æ
Gùa @û_Y cû^u _ûAñ _âgÜ
GYòKò _âùZýK iõLýûùe ù_û[òeê @ûKhðYúd MYòZ aûQò
_âKûg Keòaûe ù~ûR^û KeòQê û G[òùe @ûMâjú _ûVKe ikL
ù~ûM\û^ Reêeò ùjûA _WòQò û Gùa @û_Yu ùaø¡òK KieZ
_ûAñ “ @û_Y cû^u _ûAñ _âgܔ ɸùe ù_û[òeê MéjúZ MYòZ
_âKûgòZ ùja û icû]û^ _VûAùf _âKûg _ûAa û
_âgÜ : (1)- G/99 – P-86
K‰ðûU ù\gùe GK eûcûae eì_ MêYùe @]òK û
iêêeZú fûkùi Mfû Zûe _ûùg GK eiòK ^ûGK ûû
cêKêZû cûYòK júeû GK GK ù^A Zû jÉùe ù\fû û
ù\Lò ùi ~êaZú ùjûA ùZûhcZò ^ûMeKê _Pûeòfû ûû
cìf Gjûe ùKùZ ùKùZ ùjûAa ù`Wò Kj ùcûe @ûM û
gêYòY ^ûMe bûhA PZêe ùN^ò aûkû @^êeûM ûû
ùcûje jÉe K^K cê\âòKû ùcûZò cìfý cògò ù~ùZ û
cûYòK júeû \êjòueò cìfKê icû^ ùN^ iêPòùZ ûû
_êYòjòõ cê\úe cìfý cûYòKýe \e ù~ùa ~êq ùja û
cêKêZû júeû \êjòueò cìfKê ùa^ò MêY ùi RûYòa ûû
Gùa Kjê@Qò gêYùe céMûlú jòeû cê\ú cìfý cògò û
cêKêZû cûYòKý cìfýKê ZâòMêY ùjûAa RûYò[û@iò ûû
_ŠòZ gûÈùe _eògâc [òùf ùMûPe ùjûAa ùZûùZ û
LWòKûe _U^ûGK @]e KCZêùK bùY MúùZ ûû
MúZe ùgh ]ûWòeê ÆÁù~, @]e _U^ûGKu \ßûeû Gjò MYòZUò MVòZ û @û]ê^òK IWò@û
ùfL^úe Qû_ G[òùe ejòQò û ùZYê ùaû]Mcý ùjûAQò û
aýûLýû ij icû]û^ _Vû«ê – Q_ûùja û
Aµÿçœÿ¯ÿ S~ç†ÿ ¯ÿç`ÿç†ÿ÷æ 13

ù`WÿûY KêjêKù_Wÿò I iõLýû 1089

gêbâKû« iûjê
iõLýû RMZ ejiýcd, iõLýû-ùiø¦~ðýe aûiÜû @Qò ö iõLýû MY^û aò^û G RúaRMZ aô ejòa
^ûjó ö Kéhò Kû~ðý, aò\ýûkd, aýaiûd, _âZò ùlZâùe MYòZ _ûVe @ûagýKZû ejòQò ö ùZYê MYòZKê
iKk aò\ýûe iûe ùaûfò Kêjû~ûG ö MYòZe cìk ùjCQò MY^û @[ûðZþ iõLýû ö ùijò iõLýûcû^u c¤eê
“1089” G_eò GK iõLýû ~ûjûKò @Zý« ejiý _ì‰ð ö
bûM - 1
0, 9, 18, 27, 36, 45, 54, 63, 72, 81 (KêjêKù_Wÿò - 1)
\êA @uaògòÁ iõLýûUòG ^ò@ ö ZûKê IfUûA ùfL, \êAUò iõLýû c¤eê aWÿ iõLýûeê iû^ iõLýûKê
aòùdûM Ke ö aòùdûM`k ù_Wÿò c¤ùe @Qò ö ~ûjûKò ‘9’ e MêYòZK ö
cù^Ke iõLýûUò 23
IfUûA ùfLôùf - 32
aòùdûM`k = 32 – 23 = 9 (ù_Wÿò bòZùe @Qò)
iõLýûUò - 37,
IfUûA ùfLôùe - 73
aòùdûM `k = 73 – 37 = 36 (ù_Wÿò bòZùe @Qò) ö
bûM - 2
0, 99, 198, 297, 396, 495, 594, 693, 792, 891, 990 (KêjêKù_Wÿò - 2)
Zò^ò @uaògòÁ iõLýûUòG ùfL ö ZûKê IfUûA ùfL ö aWÿ iõLýûeê iû^ iõLýûKê aòùdûM Kùf
aòùdûM`k ù_Wÿò c¤ùe @Qò ö ~ûjûKò ‘99’ e MêYòZK ö
cù^Ke iõLýûUò 243
IfUûA ùfLôùf - 342
aòùdûM`k = 342 – 243 =099 (ù_Wÿò bòZùe @Qò)
iõLýûUò - 237,
IfUûA ùfLôùe - 732
aòùdûM `k = 732 – 237 = 495 (ù_Wÿò bòZùe @Qò) ö
14 Aµÿçœÿ¯ÿ S~ç†ÿ ¯ÿç`ÿç†ÿ÷æ
ù_Wÿò c¤ùe [ôaû iõLýûcû^ue ù~ûM`k ö
_â[c ù_Wÿòùe [ôaû ùMûUòG iõLýû ùfL ö ZûKê IfUûA ùfL ö iõLýû \êAUòKê ù~ûMKùf ù~ûM`k
ùja ‘99’ ö
18 + 81 = 99 45 + 54 = 99
36 + 63 = 99 27 + 72 = 99
\ßòZúd ù_Wÿòùe [ôaû iõLýûUòG ùfL ö ZûKê IfUûA ùfL ö iõLýû \êAUòKê ù~ûMKùf ù~ûM`k
ùja ‘1089’ ö
198 + 891 = 1089 099 + 990 = 1089
396 + 693 = 1089 792 + 297 = 1089
_â[c ù_Wÿòeê còkê[ôaû ù~ûM`k ‘99’ Gaõ \ßòZúd ù_Wÿòeê còkê[ôaû ù~ûM`k “1089” ö
1089 Kê IfUûA ùfLôùf 9801 ~ûjûe aMðcìk 99, 1089 e aMðcìk 33
bûM - 3
1089 ¨ 1 = 1 0 8 9
1089 ¨ 2 = 2 1 7 8
1089 ¨ 3 = 3 2 6 7
1089 ¨ 4 = 4 3 5 6
1089 ¨ 5 = 5 4 4 5
1089 ¨ 6 = 6 5 3 4
1089 ¨ 7 = 7 6 2 3
1089 ¨ 8 = 8 7 1 2
1089 ¨ 9 = 9 8 0 1
C_ùeûq MêY^L¦ûùe còkê[ôaû MêY`kMêWÿòKê flý Ke, Zkê C_eKê ù\Lòùf, _âZòMêY`kùe
GKK Gaõ \gK iÚû^ùe @u \ßd 1 ùfLûGñ aXÿò aXÿò ~ûCQò ö gZK I ijiâ iÚû^ùe K’Y ùjCQò c¤
ù\L ö
ieÊZú gògê aò\ýû c¦òe
Mû§úcûMð - @ûVMWÿ
Ròfäû KUK - 754029 ö
Aµÿçœÿ¯ÿ S~ç†ÿ ¯ÿç`ÿç†ÿ÷æ 15

MYòZ I eûR^úZò - 20
ùMûKêkû^¦ \ûi
_âiw : MYòZm @ûùafue céZgúeùe eûRcêKêU
iê_iâ ¡
ò MYòZm Niels Henrid Abel ue R^à @MÁ 5, 1802 ciòjûùe ö
ùi aeùIß aûiò¦û [ôùf I GK \eò\â _eòaûeùe R^à MâjY Keò[ôùf ö
@ûùaf Äêfùe _Xÿê[ôaû icdùe QûZâcû^uê @Zý]ôK gûeúeòK \Š
\ò@û~ûC[ôfû @Zò iûcû^ý ù\ûhùe ö RùY gòlKu \Šùe @ûùafu Käûie
RùY QûZâ céZêý aeY Kùf ö G[ô_ûAñ ùi Äêfeê Cq gòlKuê aòZûWÿòZ KeûMfû ö
Gjò gòlKu iÚû^ùe ù~Cñ gòlK ^ò~êqò _ûAùf, ùi [ôùf RùY \l I MYòZùe
_ûewc gòlK ö Zûue ^ûc ùjCQò - Bernt Michael Holmboe (1795 - Niels Henrid Abel
1850 A.D.) ùiùZùakKê @ûùafue adi _¦eahð ö ùjûfcaþue gòlû\û^
_âKòâdûùe @ûùafue @«^òjòðZ cû^iòK iÚòZò \îZMZòùe aòKgòZ ùjfû ö ùi ^òCU^þ, @ùdfe I
fûMâû^þR MYòZmcû^ue i¦bð _XÿòaûKê fûMòùf I MYòZ Zûue _òâd aòhdaÉê ùjûAMfû ö
Zûuê RùY _âgÜ Keò[ôùf ù~ Zûue G_eò \îZ @MâMZò ùjfû Kò_eò ? Zûe Ceùe ùi Kjò[ôùf:
“By studying the masters, not their pupils.”
KûkKâùc ùjûkcaþ I @ûùaf N^ò a§ê ùjùf ö @ûùafue @û[ôðK \êŸòð^ùe ùjûfcaþ iûjû~ý
Keê[ôùf ö
@ûùafue _â[c Azû[ôfû _c NûZúd icúKeY (quintic)e icû]û^e
iìZâ ^ò¡ûðeY Keòaû _ûAñ ö ùi Gjò _âdûiùe @ù^K[e aò`k ùjûA[ôùf iZ,
Kò«ê G _âdûi RûeòeLôùf I ùghùe i`k ùjùf ö Zûue i¦bð ùi _é[ôaú_âiò¡
MYòZm Gauss ue cZûcZ _ûAñ _VûAùf ö Kò«ê MûCiþ ùi _âa§Kê ^ _Xÿò
@kò@ûM\ûKê ù`û_ûWÿò ù\ùf I Kjòùf “Here is another of those monstrosities”
MûCiþue G _âKûe Kîe aýajûe _ûAñ @ù^K Zûuê ^ò¦û Keò[ôùf ö Zû’_ùe
@ûùaf afòð^ Mùf I August Leopold Crelle (1780-1856) uê iûlûZ Keò
Carl Friedrich Gauss
^òRe MùahYû iµKðùe Kjòùf ö ùiùZùaùk ùKâùf MYòZe GK i¦bð _ZâòKû
Q_ûAaûKê c^iÚ Keò[ôùf ö @ûùafue _ûŠòZý ù\Lò ùi _â[ùc @ûùafue i¦bðcû^ _âKûg KeòaûKê
iÚòe Keò[ôùf ö ùKâùfue _ZâòKûùe Zòù^ûUò bfêýcþùe @ûùafue aûAgòUò _âa§ _âKûgòZ ùjfû ö Gjû
\ßûeû ùKak ù~ @ûùaf GK iê_âiò¡ MYòZm bûaùe ÊúKéZò fûb Kùf Zûjû ^êùjñ, ùaâùfu _ZâòKûUò
c¤ _âiò¡ò fûb Kfû ö
16 Aµÿçœÿ¯ÿ S~ç†ÿ ¯ÿç`ÿç†ÿ÷æ
ùKâùf afòð^ aògßaò\ýûkdùe @ûùafuê _âù`ie _\aúùe ^ò~êqò ù\aû _ûAñ _âÉûa eLòùf ö
MYòZm fòùRŠe I Kêiò aòPûeK ejòùf ö fòùRŠeuê ùiùZùaùk 74 ahð I Kêiòuê 39 ahð ö
fòùRŠe cZ ù\ùf ù~ @ûùafue ùfLûMêWÿòK i`ûiêZêeû ^êjñ ö ùZYê ùi @ûC [ùe @ûùa\^
Ke«ê ö Kò«ê Kêiò i¦bðMWê Kòÿ ê NeKê ù^AMùf I ùKCñVò eLòù\ùf Zûjû ùi bêfMò ùf ö @agý @ûùafue
céZêý _ùe i¦bðMêWÿòK còkò[ôfû ö
@ûC GK i¦bð _ûAñ c¤ @ûùaf Cy _âgõiòZ ùjûA[ôùf ö Zûjû Gùa @ûùaf C__û\ý jiòaûùe
iê_âiò¡ I Gjû aðcû^ KùfRe _ûVýKâce @«bêðq ö
@ûùafuê aûe´ûe [Šû fûMò ejê[ôfû ö ùi _ýûeòiùe [ôaû ùaùk, GK Wûqeue _eûcgð
ù^ùf ö ùiùZùakKê ùi _êi`êi ùeûMùe @ûKâû« ùjûAMùfYò ö PòKò›û _ûAñ @[ð ^ûjó ö PûKòeò ^ûjó ö
ùi bûaò[ôùf AC^òbeiòUò PûKòeò còkòMùf, iaê iê]êeò~òa ö
ùiøbûMýagZü afòð^eê PòVò @ûiòfû ù~ afòð^ aògßaò\ýûkdùe ùi _âù`ieþ _ûAñ cù^û^úZ
ùjûAQ«ò ö Kò«ê jûd! PòVò _jòaûe \êA \ò^ _ìaðeê @ûùaf _âûYZýûM KeòiûeòùfYò ö
ùi \ò^ [ôfû G_òâf 6 ZûeòL 1829 ciòjû I Zûue adi ùjûA[ôfû 26 ahð 8 cûi ö
@ûùafue ce geúeùe eûRcêKêU Kò ùgûbû _ûAa!!!
177, ]cðaòjûe, LŠMòeò, ùcû. 9437035121

_ûVKu _ûAñ iìP^û

PkòZ ahð 2016e cûyð iõLýû - @bò^a
MYòZ aòPZò ûâ ùe _âKûgòZ ùMûKêkû^¦ \ûiu \ßûeû
fòLòZ ‘MYòZ I eûR^úZò - 19’ _âa§Uòùe KòQò
ZîUò ejò~ûA[ôfûö ùijò ZîUòe iõùgû]^ ^òcÜùe
_â\gòðZö
ùKû_eþ^òKi @û~ðýb
1c _ûeû : 2d ]ûWÿò - ‘_äûùUû’ _eòaùð _Xÿ«ê - ‘@û~ðýb ’
2d _ûeû : 1c ]ûWÿò - ‘_äûùUû’ _eòaùð _Xÿ«ê - ‘ùKû_eþ^òKiþ’
2d ]ûWÿò - ‘_äûùUû’ _eòaùð _Xÿ«ê - ‘ùKû_eþ^òKiþ’
Gjò @^òzûKéZ ZîUò _ûAñ iµû\^û cŠkú \êüL _âKûg KeòQ«ò ö
Aµÿçœÿ¯ÿ S~ç†ÿ ¯ÿç`ÿç†ÿ÷æ 17

a§êZß_ì‰ð @ûdZùlZâ
Aõ. cûdû]e ÊûAñ
@]ôKûõg MYòZ ù_âcú a§êZß_ì‰ð iõLýû (amicable numbers)i´§ùe RûY«ò ö @agý Gjû ajê
_âûPú^ Kûkeê RYû@Qò ö \êAUò iõLýûKê a§êZ_ß ‰ì ð iõLýû Kêjû~òa, ~\ò ùMûUòG iõLýûe _âKZé MêY^údKMêWKòÿ
(ùijò iõLýûKê QûWÿò)e icÁò @^ý iõLýûUò ij icû^ ùjûA[ôa ö iõLýûRMZe iaêVûeê ùQûU a§êZß_ì‰ð
iõLýû \êAUò ùjCQò 220 I 284 ö 220 e _âKéZ MêY^údKMêWÿòK ùjCQò 1, 2, 4, 5, 10,
11, 20, 22, 44, 55 I 110 Gaõ ùiMêWÿòKe icÁò ùjCQò 284 ö ùijò_eò 284e _âKéZ
MêY^údKMêWÿòK ùjCQò 1, 2, 4, 71 I 142 Gaõ ùiMêWÿòKe icÁò ùjCQò 220 ö Gjò a§êZß_ì‰ð
iõLýû \êAUò MâúKþ MYòZm _ò[ûùMûeûiþ (Lâú._ì. 572- Lâú._ì. 497) Kò´û Zûu _ìaðeê RYû[ôfû ö
MYòZe AZòjûi @^ê~ûdú `eûiú MYòZu _òGeò `cûð (1601 - 1665) \ßòZúd a§êZß_ì‰ð iõLýû
ù~ûWÿò (17296 I 18416) Kê 1636 ciòjûùe @ûaòÃûe Keò[ôùf ö _ùe ùWKûùUð (1596 -
1650) ZéZúd a§êZ_ß ‰ì ð iõLýû ù~ûWÿò (9363584, 9437056)Kê @ûaòÃûe Keò[ùô f ö _âKZé ùe
Gjò a§êZß_ì‰ð iõLýûù~ûWÿòKê \gc gZû±úùe @ûeaúd MYòZmcûù^ @ûaòÃûe Keò[ôùf ö `cûð I ùWKûùUð
Gjûe _ê^ü@ûaòÃûe Kùf ö
@Áû\g gZû±úùe fòI^ûWÿð @Gfe (1707 - 1783) 64 ùMûUò a§êZß_ì‰ð iõLýû ù~ûWÿòe GK
ZûfòKû _âÉêZ Keò[ôùf (_ùe G[ôeê \êA ù~ûWÿû a§êZß_ì‰ð iõLýû ^êùjñ ùaûfò RYû_Wÿòfû) ö cûZâ ùMûUòG
ùQûU a§êZß_ì‰ð iõLýû ù~ûWÿòKê @Gfe Kò´û @^ý MYòZmcûù^ @ûaòÃûe Keò _ûeò ^ [ôùf ö Zûjû ùjCQò
(1184, 1210) ö Gjû ùjCQò \ßòZúd lê\âZc a§êZß_ì‰ð iõLýû ù~ûWÿò ö AUûfòe RùY ùhûjk ahð
adÄ aûkK ^òùKûfû _òMû^ò^ò 1866 ciòjûùe GjûKê @ûaòÃûe Keò MYòZ RMZùe Pjk _KûA[ôùf ö
aðcû^ iê¡û _âûd 12000000Uò a§êZß_ì‰ð iõLýû ù~ûWÿò RYû_WÿòQò ö
aðcû^ a§êZß_ì‰ð @ûdZùlZâ i´§ùe RûYòaû ö cù^Ke P I Q ùjCQò \êAUò @ûdZùlZâ ö ~\ò
P @ûdZùlZâe ùlZâ`k, Q @ûdZùlZâe _eòiúcû ij iûõLôýK bûùa (GKKKê QûWÿò) icû^ Gaõ Q
@ûdZùlZâe ùlZâ`k, P @ûdZ ùlZâe _eòiúcû ij iûõLôýK bûùa icû^ jêG, Zûjûùjùf P I Q
@ûdZùlZâ \êAUòKê a§êZß_ì‰ð @ûdZùlZâ Kêjû~ûG ö

4 2 10

6
18 Aµÿçœÿ¯ÿ S~ç†ÿ ¯ÿç`ÿç†ÿ÷æ
C\ûjeY Êeì_, P e \êAaûjê e ù\÷NðýKê 4 I 6 GKK Gaõ Q e \êA aûjêe ù\÷NðýKê 2 GKK
I 10 GKK ù^aû ö Zûjûùjùf, P e ùlZâ`k ùjCQò 24 aMð GKK I _eòiúcû ùjCQò 20 GKK ö
Q e ùlZâ`k ùjCQò 20 aMð GKK I _eòiúcû ùjCQò 24 GKK ö GYê P I Q ùjCQò a§êZß_ì‰ð
@ûdZ ùlZâ ö
Gjû aýZúZ @ûC ùKak Q@ ù~ûWÿû Gjò_eò a§êZß_ì‰ð @ûdZùlZâ @Qò ö ùiMêWÿòK ùjCQò
(1 ¨ 34, 7 ¨ 10), (1 ¨ 38, 6 ¨ 13), (1 ¨ 54, 5 ¨ 22), (2 ¨ 13, 13 ¨ 10),
(3 ¨ 6, 3 ¨ 6) Gaõ (4 ¨ 4, 4 ¨ 4) ö ùgh \êA ù~ûWÿû @ûdZùlZâe @^ý ùMûUòG aòùgh MêY
@Qò ö _âùZýK ùlZâùe @ûdZùlZâe _eòiúcû Gjûe ùlZâ`k ij iûõLôýK bûùa icû^ ö ~[û :
3 ¨ 6 = 2 (3 + 6) Gaõ 4 ¨ 4 = 2 (4 + 4) ö Gjò \êAUò aýZúZ @^ý ùKøYiò @ûdZ
ùlZâe Gjò MêY ^ûjó ö
_äUþ ^õ 70/7356, flàúaòjûe ù`Rþ - 1
aWÿMWÿ KòâUþ Kùfû^ò WûKNe, bêaù^gße - 751018
ù`û^þ - 9438693724

aýûu ùPKþùe ZîUò

eû]êaûaê Uuû CVûAaû _ûAñ aýûu ùPKþùe Uuûe _eòcûY ùfLòfû ùaùk, bêfùe _â[c
@u \êAUò RûMûùe ùgh @u \êAUòKê ùfLòù\ùf I ùgh @u \êAUò RûMûùe _â[c @u \êAUòKê
ùfLòù\ùf û

ùPKþ ù\A aýûueê Uuû @ûYòaû aûUùe ùi ùijò Uuûeê WûKNeê 5 Uuûe f`û_û
KòYòùf û ù\Lòùf, ùi aýûueê ù~ùZ Uuû @ûYòaû K[û, Zûjûe \êAMêY Uuû Zûu _ûLùe @Qò û
ùZùa ùi aýûueê ùKùZUuû @ûYò[òùf ?
(Gjûe icû]û^ _VûAùf _e iõLûùe _âKûg _ûAa)
Aµÿçœÿ¯ÿ S~ç†ÿ ¯ÿç`ÿç†ÿ÷æ 19

2015 ciòjû _VûYò iûc« MYòZ ùc]ûaéò _eúlû (9c)

_âgÜe icû]û^ :
1. ùMûUòG ZòâbêRe ùMûUòG ùKûYe _eòcûY 1200 Gaõ @^ý \êAUò ùKûYe _eòcû_e @^ê_ûZ 1 : 3 ö iaêVûeê
iû^ ùKûYe _eòcû_ ùKùZ ?
(A) 450 (B) 300 (C) 150 (D) 120
C. ùMûUòG ZâòbêRe ùMûUòG ùKûYe _eòcû_ = 1200
Gjûe @^ý ùKûY\ßde _eòcû_e @^ê_ûZ = 1:3
cù^Ke ùi \êAUò c¤eê ùMûUòG ùKûYe _eòcû_ = x0 , @^ýUò = x ¨ 3 = 3x0
_âgÜû^ê~ûdú, x0 + 3x0 = 1800– 1200
600
Þ 4x0 = 600 Þ x0 = = 150
4
Þ ZâòbêRe lê\âZc ùKûYe _eòcû_ 150 @ùU ö C (C)
2 2
2. (19.99) + (89.98) = ?
(A) 8496.0005 (B) 8495.0105 (C) 8497.1005 (D) 7895.0005
C. 2 2
(19.99) +(89.98) = (20–0.01) + (90–0.02) 2 2

= 400 – 2 x 20 x 0.01 + (0.01)2 + 8100 – 2 x 90 x 0.02 + (0.02)2

= 8500 – 0.4 – 3.6 + 0.0001 + 0.0004
= 8500 – 4 + 0.0005 = 8496.0005 C (A)
3. (x + 2) (x + 3) = x + 6x + 6, ^òcÜiÚ
2
ùKCñ _âKûe @ùU ?
(A) @ùb\ (B) icúKeY (C) _fòù^ûcò@ûfþ (D) @icû^Zû
C. (x +2) (x+3) = x2 +6x+6
Þ x2 +5x+6 = x2 +6x+6
Þ x2 +5x–x2 – 6x = 6 – 6
Þ–x=0 Þ x=0
x e GK ^òŸòðÁ cû^ ‘0’ [ôaûeê Gjû GK icúKeY ö C (B)
4. ^òùcÜûq Cqòcû^u c¤eê ùKCñUò VòKþ ?
(A) aòùdûM Kòâdû _eòùcd iõLýûùe ijù~ûMú ^òdc _ûk^ Kùe ö
(B) 0 Kê _eòùcd iõLýûùe MêY^ûZàK @ùb\ Kêjû~ûG ö
(C) ùMûUòG iõLýûe aêýZþKâcKê Cq iõLýûe MêY^û}c aòùfûcú Kêjû~ûG ö
(D) bûMKòâdû _eòùcd iõLýûùe ijù~ûMú ^òdc _ûk^ Kùe ö
C. ùMûUòG iõLýûe aêýZþKâcKê Cq iõLýûe MêY^ûcôK aòùfûcú Kêjû~ûG ö C. (C)
20 Aµÿçœÿ¯ÿ S~ç†ÿ ¯ÿç`ÿç†ÿ÷æ
5. 7 ¨ 113 ùe, 1 I Cq iõLýûKê QûWÿò @ûC ùKùZûUò C_ôû\K @Qò ?
(A) 4 (B) 5 (C) 6 (D) 7
C. 3
7 x 11 = 7 x 11 x 11 x 11
ùZùa Gjûe C_ôû\Kcû^ (1 I Cq iõLýûKê QûWÿ)ò ùjùf
7, 7 x 11, 7 x 11x 11, 11, 11x 11, 11 x 11 x 11
\ ùcûU 6 Uò C_ôû\K @Qò ö C. (C)
6. ùMûUòG ùUâ^þ GK aZúLêKê 20 ùiùKŠùe I 225 còUe f´ GK ù_ûfKê 1 cò^òU 20 ùiùKŠùe
@ZòKâc Kùe ö ùUâ^þe ù\÷Nðý ùKùZ ?
(A) 110 còUe (B) 75 còUe (C) 100 còUe (D) 80 còUe
C. ùMûUòG ùUâ^þ aZúLêKê 20 ùiùKŠùe @ZòKâc KeêQò, @[ûðZþ ùi ^òR ù\÷NðýKê 20 ùi.ùe
@ZòKâc KeêQò ö ùi 1 cò^òUþ 20 ùi.ùe 225 còUe aògòÁ ùMûUòG ù_ûfKê @ZòKâc Kùe ö @[ûðZþ,
ùi ù_ûf ij ^òR ù\÷NðýKê 1 cò^òUþ 20 ùi. ùe @ZòKâc Kùe ö
ùUâ^þe ù\÷Nðý l cò. ùjC ö l cò.Kê @ZòKâc Keòaû icd 20 ùiùKŠ
(l + 225) cò. Kê @ZòKâc Keòaû icd = 1 cò^òUþ 20 ùiùKŠ
\ 225 còUe Kê @ZòKâc Keòaû icd = 1 cò^òUþ 60 ùiùKŠ
@[ûðZþ, 60 ùiùKŠùe ùUâ^þ MZò Keê[ôaû \ìeZû = 225 còUe
225
\ 20 ùiùKŠùe ùUâ^þ MZò Keê[ôaû \ìeZû= 60
x 20 =75cò.

\ ùUâ^þe ù\÷Nðý l cò. = 75 cò. C. (B)

7. ùMûUòG KûcKê A, 25 \ò^ùe I B 30 \ò^ùe Keò_ûe«ò ö Cbùd cògò Kûc @ûe¸ Kùf Kò«ê 5 \ò^ _ùe
A Kûc a¦ Kfû ö iµì‰ð KûcUò ùgh ùjaûfûMò ùKùZ \ò^ fûMòQò ?
(A) 19 (B) 26 (C) 18 (D) 24
1
C. A ùMûUòG KûcKê Kùe 25 \ò^ùe \ A 1 \ò^ùe Keòa
25
@õg
1
B ùijò KûcKê Kùe 30 \ò^ùe \ B 1 \ò^ùe Keòa @õg
30
1 1 6 + 5 11
ùZùa A I B 1 \ò^ùe Keòùa 25 + 30 = 150 = 150 @õg
11 11
A I B cògò 5 \ò^ùe Keòùa x5= @õg
150 30
11 30 − 11 19
akKû Kûc = 1 – 30 @õg = 30
=
30
@õg
Aµÿçœÿ¯ÿ S~ç†ÿ ¯ÿç`ÿç†ÿ÷æ 21

19 19
ùZùa, B 30
@õg Kû~ðýKê Keòaû fûMò @ûagýK icd = 30 x
30
= 19 \ò^
ùZùa Cq Kû~ðýUò ieòaûKê fûMò[ôaû ùcûU icd = 5 \ò^ +19 \ò^ = 24 \ò^ C.(D)
8. ùMûUòG iÚû^eê A I B \êùjñ _ìað \òMùe aûjûeòùf ö A, 6 còUe ~òaû _ùe CeKê 11 còUe Mfû ö
ùijò_eò B, 9 còUe ~òaû_ùe Ce \òMùe 7 còUe Mfû ö aðcû^ A I B c¤ùe \ìeZû ùKùZ ?
(A) 5 2 còUe (B) 3 2 còUe (C) 9 còUe (D) 5 còUe
C. cù^Ke A I B Cbd X iÚû^eê aûjûeòùf ö
A, X Vûeê aûjûeò 6 còUe _ìaðKê ~ûA Y ^ûcK iÚû^eê CeKê 11 cò. ~ûA P ^ûcK iÚû^ùe
_jòfû ö
P
ùijò_eò B, X Vûeê aûjûeò 9 còUe _ìaðKê 4 cò.
~ûA Z ^ûcK iÚû^eê CeKê 7 cò. ~ûA R Q
Q ^ûcK iÚû^ùe _jòfû ö 7 cò.
_ûgßðiÚ PòZâùe, XY = 6 còUe, 6 cò.
XZ = 9 còUe X Y 3 cò. Z
ùZùa, YZ = 9 cò – 6 cò = 3 cò. = RQ
_êYò PR = 11 cò. – 7 cò = 4 cò.
ùZYê, AB c¤ùe \ìeZû = PQ e ù\÷Nðý
= ( PR )2 + (QR )2 = (4 )2 + (3)2 cò. = 5 còUe C.(D)
9. x2 – 1 \ßûeû p2 x4 + qx3 + prx2 –2qrx + m, q ¹ 0 aòbûRý ùjùf, r e cìfý ùKùZ ?
1 1
(A) (B) – (C) 2 (D) –2
2 2
C. cù^Ke p(x) = (p2x4 + qx3 + prx2 – 2qrx + m), (x2–1) \ßûeû aòbûRý
GVûùe q ¹ 0
bûRK x2 – 1 = (x+1) (x–1)
Þ 1 Gaõ –1 \ßd \ _fòù^ûcò@ûfþe cìk @U«ò ö
x = 1 ù^ùf, p2+ q + pr – 2qr + m = 0
x = –1 ù^ùf, p2– q + pr + 2qr + m = 0
(–) (+) (–) (–) (–) .
Þ 2q – 4qr = 0 Þ r = 21 C.(A)
22 Aµÿçœÿ¯ÿ S~ç†ÿ ¯ÿç`ÿç†ÿ÷æ
10. ùc]û aéò _eúlûùe 60Uò _âgÜ _Wÿò[ôfû ö _âùZýK _âgÜe Ce _ûAñ PûùeûUò aòKÌ (K), (L), (M), (N)
[ôfû ö Z^à¤eê ùKak ùMûUòG aòKÌùe VòKþ Ce [ôfû ö ~\ò GK-\gcûõg _âgÜe VòKþ Ce (K)
aòKÌùe [ûG, 20% _âgÜe VòKþ Ce (L) aòKÌùe [ûG Gaõ @]û _âgÜe VòKþ Ce (M) aòKÌùe [ûG,
ùZùa ùKùZûUò _âgÜe VòKþ Ce (N) aòKÌùe @Qò ?
(A) 15 (B) 20 (C) 5 (D) 12
C. ùcûU 60 Uò _âgÜ c¤eê
1
‘K’ aòKÌùe VòKþ Ce [ôaû _âgÜ iõLýû = 1 \gcûõg = 60 ¨ 10
= 6 Uò
20
‘L’ aòKÌùe VòKþ Ce [ôaû _âgÜ iõLýû = 20% = 60 ¨ 100 = 12 Uò

‘M’ aòKÌùe VòKþ Ce [ôaû _âgÜ iõLýû

1 1
= 2
@õg = 60 ¨ 2 = 30 Uò

ùZùa K,L I M aòKÌùe VòKþ Ce [ôaû _âgÜ iõLýû

= 6 + 12 + 30 = 48 Uò
ùZùa N aòKÌùe VòKþ Ce [ôaû _âgÜ iõLýû
= 60 – 48 = 12 Uò ö C.(D)
11. ùMûUòG ibûùe 32 RY ibý C_iÚòZ [ôùf Gaõ @ûC RùY ibý C_iÚòZ ùjùf, ibûKû~ðý _eòPûk^û
Keû~ûA_ûeòa ö ~\ò icÉ ibýu GK-ZéZúdûõg C_iÚòZ [ôùf ibûKû~ðý _eòPûk^û Keû~òaûe ^òdc
[ûG, ùZùa ùi\ò^ ùKùZ RY ibý @^ê_iÚòZ [ôùf ?
(A) 67 (B) 64 (C) 66 (D) 65
C. ùMûUòG ibûùe C_iÚòZ ibýiõLýû = 32, @ûC ùRY ibý [ôùf ibû Pûfò[û«û ö
ùZùa ibû Pûfòaû _ûAñ ùcûU ibý @ûagýK= 32+1 = 33 RY
1
cûZâ Gjû ùcûU ibý iõLýûe 3 @õg
1
ùZYê 3 @õg = 33
1 @õg = 33 ¨ 3 = 99 RY
C_iÚòZ ibý iõLýû 32 RY
ùZùa, ùcûU @^ê_iÚòZ [ôaû ibý iõLýû 99 – 32 = 67 RY C.(A)
12. ùMûUòG a§êK Pûk^û ùLkùe [ùe flýùb\ Kùf U. 1.00 còùk I [ùe flýbâÁ ùjùf U. 1.00
ù\aûKê _ùWÿ ö RùY 100 [e ùPÁû Keò U. 30.00 _ûAùf ö ùi ùKùZ [e flýùb\ Keò[ôùf ?
(A) 50 (B) 65 (C) 70 (D) 75
Aµÿçœÿ¯ÿ S~ç†ÿ ¯ÿç`ÿç†ÿ÷æ 23

C. ùi 100 [e ùPÁû Keò U. 30.00 _ûAQ«ò ö

ùZYê ùi (100 – 30) = 70 Uuû jeûAQ«ò ö
GK [e a§êK Pûk^ûùe KéZKûû~ðý ùjùf, _ûAùa 1 Uuû
GK[e a§êK Pûk^ûùe @KéZKû~ðý ùjùfû, ù\ùa 1 Uuû
@[ûðZþ 1 [e @KéZKû~ðý ùjùf ùi jeûAùa 2 Uuû
2 Uuû jeû«ò 1 [e @KéZKû~ðý ùjùf,
70 Uuû jeû«ò ½ x 70 = 35 [e @KéZKû~ðý ùjùf,
\ flý ùb\ iõLýû = 100 – 35 = 65 [e ö C.(B)
13. ùMûUòG Wâcþùe 25 fòUe Kòùeûiò^þ ]ùe ö _ìeû Wâcþ Kòùeûiò^þ ù^aû ùaùk, G[ôeê 2 fòUe Kòùeûiò^þ
CQêkò aûjûeKê _WÿòMfû ö Gùa _ìeû Wâcþe gZKWÿû ùKùZ Kòùeûiò^þ ùi[ôùe @Qò ?
(A) 98 (B) 23 (C) 92 (D) 88
C. ùMûUòG Wâcþùe 25 fò. Kòùeûiò^ò ]ùe ö GjûKê @ûYòaû ùaùk 2 fòUe CQêkò aûjûeòMfû ö
Wâcùe [ôaû akKû _eòcûY ùZf = 25 fò – 2 fò. = 23 fòUe
23
Wâcþe _ì‰ð[ôaû gZKWÿû @õg = 25
¨100 = 92 % C.(C)
14. a2 + b2 = 21 I ab = 2 ùjùf, a2 – b2 e cû^ ùKùZ ùja, ~\ò a, b Î N ?
(A) 2 (B) 3 (C) 5 17 (D) 5 13
C. a2 + b2 = 21
ab = 2
2ab = 2 x 2 = 4
ùZYê, (a + b)2 = a2 + b2 + 2ab = 21 + 4
Þ (a + b)2 = 25
Þ a + b = 25 =5 [Q a, b Î N]
ùijò_eò, a2 + b2 – 2ab = 21 – 4
Þ (a – b)2 = 17
Þ a – b = 17
ùZùa a2 – b2 = (a + b) (a – b) = 5 x 17 = 5 17 C.(C)
15. ùMûUòG icN^e icMâ _éÂZke ùlZâ`k 216 aMð còUe ùjùf, Gjûe N^`k ùKùZ ?
(A) 36 N^ còUe (B) 216 N^ còUe (C) 144 N^ còUe (D) 72 N^ còUe
C. ùMûUòG icN^e icMâ _éÂe ùlZâ`k = 216 a.cò.
24 Aµÿçœÿ¯ÿ S~ç†ÿ ¯ÿç`ÿç†ÿ÷æ
ùZùa 6 ¨ (aûjê)2 = 216 a.cò.
216
(aûjê)2 = 6 = 36 a.cò.
aûjê = 6 cò.
Gjûe N^`k (aûjê)3 = (6)3 N.cò. = 216 N.cò. C.(B)
16. 125 = 5 x y
ùjùf, x = ?
y
(A) 3y (B) 2y (C) (D) 5y
3
C. 125x = 5y
Þ (53)x = 5y Þ53x = 5y
y
3x = y Þ x =
3
C.(C)
17. ~\ò 9n + 9n + 9n = 32013, ùZùa n e cû^ ùKùZ ùja ?
(A) 906 (B) 939 (C) 1006 (D) 1039
C. n
9 +9 +9 =3 n n 2013

Þ 32n + 32n + 32n = 32013

Þ 3 x 32n = 32013 Þ 32n+1 = 32013Þ 2n+1 = 2013 Þ 2n = 2013 – 1
Þ 2n = 2012 Þ n = 1006 C.(C)
18. 0.0001 e aMðcìk ùKùZ ùja ?
(A) 0.1 (B) 1 (C) 0.001 (D) 0.01
1 1
C. 0.0001 = =
10000 100
= 0.01 C.(D)
19. \ò@û~ûA[ôaû PòZâ bkò A eê B Kê ~òaû _ûAñ GK @¡ð aé @ûKéZòe _[ I GK ikL _[ ejòQò ö RùY aýqò,
@¡ð aé C_e ù\A A eê B Kê Mùf I _ùe aýûi ù\A A eê B Kê ikL Mùf ö
aýûi C_e ù\A ~òaûeê, ùi \ßòZúd [e 45 ùiùKŠþ gúNâ _jôùf ö ~\ò _âùZýK [e ~òaûùaùk Zûue
ùaM cò^òUþ _âZò 80 còUe ùjûA[ûG, ùZùa aée aýûi ùKùZ ?
120 60
(A) còUe (B) còUe
π−2 π−2
30 100
(C) còUe (D) còUe
π−2 π−2
πd
C. @¡ðaée aýûi = d, Gjû C_eòiÚ @¡ð aée _eò]ô = 2
ùfûKUòe ùaM = 80 cò. / cò^òUþ
Aµÿçœÿ¯ÿ S~ç†ÿ ¯ÿç`ÿç†ÿ÷æ 25

@[ûðZþ ùfûKUò 80 còUe ~òaûe icd = 60 ùi.

60
1 còUe ~òaûe icd = ùi.
80
60 3d
d còUe ~òaûe icd = 80 ¨ d = 4 ùi.
πd 60 πd 3πd
2
cò. ~òaûe icd 80
¨ 2
= 8
ùi.
3πd 3d
_âgÜû^ê~ûdú, 8
ùi. – 4
ùi. = 45 ùi.
3πd − 6d 3d(π − 2)
Þ
8
= 45 Þ
8
= 45
45 x 8
Þ 3d = ( π − 2 )

45 x 8 120
Þ d = 3 x(π − 2) = cò. C.(A)
π−2
20. ùMûUòG icùKûYú ZòâbêRe bìcòe ù\÷Nðý 8 ùi.cò. Gaõ ùlZâ`e 24 aMðùi.cò. @ùU ö Cq ZòâbêRe
_eòiúcû ùKùZ ?
(A) 48 ùi.cò. (B) 24 ùi.cò. (C) 32 ùi.cò. (D) 19 ùi.cò.
C. ùMûUòG icùKûYú ZâòbêRe bìcò = 8 ùi.cò., Gjûe ùlZâ`k = 24 a.ùi.cò.
ùlZâ`k x 2 24 x 2
ùZùa Gjûe CyZû = bìcò = 8
= 6 ùi.cò.
ùZùa icùKûYú ZâòbêRe K‰ð = (bìcò)2 x (CyZû)2 = (8 )2 x (6 )2 ùi.cò.
= 64 x 36 ùi.cò. = 100 =10 ùi.cò.
ùZùa ZâòbêRe _eòiúcû = bìcò + CyZû + K‰ð
= 8 ùi.cò + 6 ùi.cò. + 10 ùi.cò. = 24 ùi.cò. C.(B)
21. \ PòZâùe x ùKûYe _òecûY ùKùZ ?
(A) 750 (B) 800

(C) 900 (D) 500

26 Aµÿçœÿ¯ÿ S~ç†ÿ ¯ÿç`ÿç†ÿ÷æ
C. D ABD ùe AB = BD
A
D ABD e ajòiÚ ÐABC
Þ mÐABC
= mÐADB + mÐDAB
= 250 + 250 = 500 D
D ABC ùe, AB = AC B C
Þ mÐABC = mÐACB = 500
mÐBAC = 1800 – (500 +500) = 1800 – 1000 = 800
mÐDAB + mÐBAC + x0 = 1800 (ùMûUòG iekùeLûùe @aiÚòZ ùjZê)
x0 = 1800 – (mÐDAB + mÐBAC) = 1800 – (250 + 800)
= 1800 – 1050 = 750 C.(A)
22. \ PòZâùe AOB GK iekùeLû ö G[ôùe ~\ò mÐAOC + mÐCOD = 1000 Gaõ
mÐBOC + mÐCOD = 1460, ùZùa mÐCOD ùKùZ ?

(A) 660 (B) 700

(C) 1000 (D) 900

C. mÐAOC + mÐCOD + mÐBOD = 1800
Gaõ mÐAOC + mÐCOD = 1000 .................(I)
I mÐBOD + mÐCOD = 1460 .................(II)
icúKeY (I) I (II) Kê ù~ûM Kùf _ûAaû,
Þ (mÐAOC + mÐCOD
+ mÐBOD)+ mÐCOD
= 1000 + 1460
Þ 1800 + mÐCOD = 2460
Þ mÐCOD = 2460 – 1800 = 660 C.(A)
23. ùMûUòG icùKûYú ic\ßòaûjê ZòâbêRe K‰ðe ù\÷Nðý 70 ùi.cò. ùjùf, Gjûe ùlZâ`k ùKùZ ?
1225 1250
(A) aMð ùi.cò. (B) 1225 aMð ùi.cò. (C) 1250 aMð ùi.cò. (D) aMð ùi.cò.
2 2
C. ùMûUòG icùKûYú ic\ßòaûjê ZâòbêRe K‰ðe ù\÷Nðý = 70 ùi.cò.
70 ùi. cò.
ùZùa _âùZýK icû^ aûjêe ù\÷Nðý = 2
= 35 2 ùi.cò.
1
Gjûe ùlZâ`k = 2
¨ (icû^aûjêe ù\÷Nðý)2
Aµÿçœÿ¯ÿ S~ç†ÿ ¯ÿç`ÿç†ÿ÷æ 27

1
= 2
¨ ( 35 2)
2
a.ùi.cò.
1
= 2
¨ 35 ¨ 35 ¨ 2 a.ùi.cò.= 1225 a.ùi.cò. C. (B)
24. ùMûUòG PZêbêðRe K‰ð\ßd _eÆeKê icùKûYùe ic\ßòLŠ Ke«ò ö ùZùa PZêbêðRUò Kò _âKûe PòZâ ?
(A) iûcû«eòK PòZâ (B) e´iþ
(C) @ûdZPòZâ (D) Uâû_òRò@cþ
C. ABCD PZêbêðRe AC I BD K‰ð\ßd _eÆeKê icùKûYùe ic\ßòLŠ Ke«ò ö
ùZùa AO = CO I BO = DO
A D
Gaõ mÐAOB = mÐBOC
= mÐCOD = mÐDOA = 900 O
ùZùa D AOB I D BOC c¤ùe,
AO = CO B C
BO iû]ûeY aûjê I mÐAOB = mÐBOC
ùZùa D AOB @ D BOC (aû-ùKû-aû. ÊúKû~ðý)
Þ AB = BC
Gaõ D AOB I D COD c¤ùe, AO = CO,
BO = DO I mÐAOB = mÐCOD
\ D AOB @ D COD (aû-ùKû-aû)
AB = CD
ùZùa mÐOAB = mÐOCD
cûZâ Gcûù^ GKû«e, ùZYê AB II CD
AB = CD I AB II CD ùjZê PòZâUò GK iûcû«eòK PòZâ,
cûZâ Gjûe AB = BC ùjZê Gjû GK e´iþ ö C. (B)
25. 6 ùi.cò. aýûi aògòÁ GK aé c¤ùe ùMûUòG aMðPòZâ @«fòðLôZ ùjûAQò ö aMðùlZâe ùlZâ`k ùKùZ ?
(A) 18 aMð ùi.cò. (B) 9 aMð ùi.cò. (C) 36 aMð ùi.cò. (D) 12 aMð ùi.cò.
C. ùMûUòG aée aýûi = 6 ùi.cò.
ùZùa Gjûe c¤ùe @«fòðL^ ùjûA[ôaû aMðùlZâe K‰ðe ù\÷Nðý = 6 ùi.cò.
6
Gjûe aûjêe ù\÷Nðý = 2
ùi.cò. = 3 2 ùi.cò.
Gjûe ùlZâ`k = (aûjê)2 = ( 3 2 )2 a.ùi.cò. = 18 a.ùi.cò. C. (A)
28 Aµÿçœÿ¯ÿ S~ç†ÿ ¯ÿç`ÿç†ÿ÷æ
26. ABCD iûc«eòK ùlZâùe AB = 12 ùi.cò., BC = 5 ùi.cò. I AC K‰ð = 13 ùi.cò. ö iûcû«eòK
ùlZde ùlZâ`k ùKùZ ?
(A) 65 aMð ùi.cò. (B) 75 aMð ùi.cò. (C) 60 aMð ùi.cò. (D) 78 aMð ùi.cò.
C. ABCD iûcû«eòK ùlZâùe AB = 12 ùi.cò., BC = 5 ùi.cò., CA = 13 ùi.cò.
cûZâ 12, 5 I 13 Gjû _ò[ûùMûeúd Zâdú @U«ò ö
ùZùa D ABC GK icùKûYú D ~ûjûe ÐABC icùKûY ö
1
D ABC e ùlZâ`k = ¨ AB ¨ BC
2
1
= 2 ¨ 12 ùi.cò. ¨ 5 ùi.cò.= 30 a.ùi.cò.
\ iûcû«eòK ùlZâe ùlZâ`k = 2 ¨ 30 a.ùi.cò. = 60 a.ùi.cò. C. (C)
27. ùMûUòG icaûjê ZòâbêRe ùlZâ`k 16 3 aMð còUe ö Gjûe GK aûjê C_ùe ùMûUòG aMðPòZâ @uòZ
ùjûAQò ö aMðPòZâe _eiúcû ùKùZ ?
(A) 16 2 còUe (B) 64 3 còUe (C) 48 còUe (D) 32 còUe
C. ùMûUòG icaûjê ZâòbêRe ùlZâ`k = 16 3 còUe
4
Gjûe aûjê = 16 3 x cò. = 64 cò. = 8 cò.
3
ùZùa Gjò aûjê C_ùe @aiÚòZ ùjZê aMðPòZâe aûjêe ù\÷Nðý 8cò.
ùZùa Gjûe _eòiúcû = 8 cò. ¨ 4 = 22 còUe ö C.(D)
28. ^òcÜfòLôZ Cqòcû^u c¤eê ùKCñUò @iZý ?
(A) m I n ùcøkòK iõLýû ùjùf ùicû^ue iû]ûeY C_ôû\K= 1 ö
(B) m I n MY^ iõLýû ùjùf m2 + mn + n2 c¤ GK MY^ iõLýû ö
(C) m I n ùcøkòK iõLýû ùjùf m + n GK ùcøkòK iõLýû ^êùjñ ö
(D) _âùZýK _eòùcd iõLýûe GK MêY^ûZàK aòùfûcú @Qò ö
C. (A) iZý ö KûeY ùcøkòK iõLýûcû^u 1 I Cq iõLýû bò^Ü @^ý ùKøYiò MêY^údK ^[ûG ö
(B) iZý ö KûeY m I n Î N Þ m2, mn, n2 Î N
= m2 + mn + n2 Î N
(C) iZý ö KûeY m I n ùcøkòK ö m = 3, n = 5 ùjC,
3 + 5 = 8 ùcøkòK ^êùjñ ö
(D) @iZý ö O Î Q Gaõ O e MêY^ûcôK aòùfûcú ^ûjó ö C.(C)
Aµÿçœÿ¯ÿ S~ç†ÿ ¯ÿç`ÿç†ÿ÷æ 29

29. A = {a, b, c} ùjùf, ^òùcÜûq ùKCñ CqòUò iZý ?

(A) {a} Î A (B) {{a}} Ì A (C) {} Ì A (D) f Î A
C. {} Ì A C.(C)
30. ùMûUòG icN^e _âùZýK aûjêKê 100% aé¡ò KeûMùf, Zûe @ûdZ^ùe gZKWÿû ùKùZ aé¡ò ùja ?
(A) 100 (B) 300 (C) 500 (D) 700
C. cù^Ke ùMûUòG icN^e aûjêe ù\÷Nðý = x ,
Gjûe @ûdZ^ = x3
cûZâ 100% aXÿòaû _ùe aûjêe ù\÷Nðý = 2x,
@ûdZ^ = (2x)3 = 8x3
@ûdZ^ùe aé¡ò = 8x3 – x3 = 7x3
7x3
% aé¡ò = ¨ 100 = 700% C.(D)
x3

31. RùY aò\ýû[úð Neê ÄêfKê Nû _âZò 6 Kò.cò. ùaMùe Mùf I Äêfþeê NeKê Nû _âZò 2 Kò.cò. ùaMùe
ù`eòùf ö Zûue Nû _âZò jûeûjûeò ùaM ùKùZ Kò.cò. ?
(A) 4 (B) 3 (C) 2 (D) 5
C. 6 I 2 e f.iû.Mê = 6
6 Kò.cò. ¥ 6 Kò.cò./N. = 1 N.
6 Kò.cò. ¥ 2 Kò.cò./N. = 3 N.
~òaû @ûiòaû aûU = 6 + 6 = 12 Kò.cò.
~òaû @ûiòaû icd = 1 + 3 = 4 N.
12
ùZùa jûeûjûeò ùaM = 4 = 3 Kò.cò/ Nû C.(B)
aòKÌ : cù^Ke aò\ýû[úðe Neê aò\ýûkde \ìeZû = x Kò.cò.
ùZùa ùcûUþ ~òaû I @ûiòaû \ìeZû = 2 ¨ x Kò.cò. = 2x Kò.cò.
aò\ýû[úðUò Neê ÄêfþKê Mfûùaùk Zû’e ùaM = 6 Kò.cò. / N.
@[ûðZþ 6 Kò.cò. Kê icd = 1 Nû
1 x
1 Kò.cò. Kê icd = N. Þ x Kò.cò. Kê icd = N.
6 6
Äêfþeê NeKê ~òaûùaùk Zû’e ùaM = 2 Kò.cò. / N.
1
@[ûðZþ 2 Kò.cò. Kê icd = 1 Nû Þ 1 Kò.cò. Kê icd = 2
N.
30 Aµÿçœÿ¯ÿ S~ç†ÿ ¯ÿç`ÿç†ÿ÷æ

1 x
x Kò.cò. Kê icd = ¨ x= N.
2 2
x x 3x + x
ùcûUþ icd @ûagýK = 2
N. + 6
N.= 6
N.
4x 2x
= 6
N. = 3
N.
ùcûU \ìeZû
ùZùa Zû’e jûeûjûeò ùaM = ùcûU icd
2 x Kò. cò.
= 2x Kò.cò./ N.= 3 Kò.cò. / N. (C) (B)
3 N.

32. 100 RY aò\ýû[ðúue MYòZùe _ûA[ôaû ^´ee jûeûjûeò 40 ùaûfò jòiûa KeûMfû ö _ùe RYû _Wÿòfû \êARYue
^´e bêfþùe 30 I 40 PXÿû~ûAQò ö cûZâ VòKþ ^´e 50 I 60 @ùU ö ùZùa VòKþ jûeûjûeò ^´e ùKùZ ?
(A) 40.4 (B) 41 (C) 40.6 (D) 40.5
C. 100 RYue jûeûjûeò ^´e 40 [ôfû
2 RYue bêf [ôfû, ùZùa 100 RY ùcûUþ ^´e [ôfû
= 100 ¨ 40
ùi[ôeê Cq \êARYue ^´e aòùdûM Kùf _ûAaû
= 4000 – (30 + 40) = 4000 – 70 = 3930
ùZùa 98 RYue ùcûUþ ^´e = 3930 @ùU
ùi \êA RYue ^´e [ôfû = 50 I 60
ùZùa 100 RYue ùcûUþ ^´e = 3930 + 50 + 60 = 4040
4040
ùZùa 100 RYue jûeûjûeò ^´e = 100
= 40.4 (C) (A)
33. ^òcÜ _\ Cqòeê ùKCñUò VòKþ ?
(A) ùcøkòK iõLýûe aMð iað\û GK @~êMà iõLýû ö
(B) @~êMà iõLýûe aMð GK ùcøkòK iõLýû ö
(C) \êAUò aMð iõLýûe icÁò GK aMð iõLýû ö
(D) \êAUò aMð iõLýûe @«e, ùicû^ue aMð cìk\ßde icÁò I @«ee MêY`k ùja ö
C. \êAUò aMð iõLýûe @«e, ùicû^ue aMðcìk \ßde icÁò I @«e `ke MêY`k @ùU ö
_âcûY - cù^Ke \êAUò aMð iõLýû = a2 I b2
Aµÿçœÿ¯ÿ S~ç†ÿ ¯ÿç`ÿç†ÿ÷æ 31

ùZùa ùi \êAUòe aMðcìk = a I b

a2 – b2 = (a + b) (a – b)
ùZYê (D) CeUò VòKþ ö (C) (D)
1 2
(0.36) 2
x(0.27) 3

34. 1 1 =?
(1.44) 2 x(0.0343) 3

9 6 3 1 9 1
(A) (B) (C) x(10 ) 3 (D) x(10) 3
14 7 14 14
1
(0.36) 2 x(0.27) 3
2

=
b g xb g
36
100
1
2 27
1000
2
3

C. 1
(1.44) 2 x (0.0343) 3
1
b g xb g
144
100
1
2 343
10000
1
3

b g xb g b g x 10
1 2
2
6 2 3 3
2 3 2
27 6
100 1000 x 10 3
10 x 10
3

=
b g xb g x b g xb g
1 1
= 12 2
2
343 1
1
3 12 7 3
3
1
1
3
10 1000 x 10 10 10 10

=
1
x
b g
3 2
10 x 10 3 x 10 3
2 1

=
9
C.(A)
7
2 10 14
35. A Vûeê B, 2 ahð
aWÿ I B Vûeê C, 3 ahð aWÿ ö 4 ahð _ìùað Zò^òRYu adi cògò 48 ahð [ôfû ö 3 ahð
_ùe ùicû^ue adi cògò ùKùZ ùja ?
(A) 55 (B) 61 (C) 57 (D) 69
C. 4 ahð _ìùað A, B I C e adi cògò [ôfû 48
aðcû^ A, B I C e adi cògò
= 48 + 4x3 = 48 + 12 = 60 ahð
3 ahð _ùe A, B I C e adi cògò
= 60 + 3 ¨ 3 = 60 + 9 = 69 ahð C.(D)
36. 2015 ciòjûùe bûeZe R^iõLýû 127 ùKûUò ö aûhòðK 2% jûeùe R^iõLýû aé¡ò_ûAùf, 2017 ciòjû
ùakKê Gjûe R^iõLýû ùKùZ aé¡ò _ûAa (_ì‰ð iõLýK ùKûUòùe)?
(A) 4 (B) 5 (C) 6 (D) 7
C. GVûùe cìk R^ iõLýû = 127 ùKûUò = p,
icd = 2017 – 2015 = 2 ahð = t
jûe = 2% = r
Gjûe icìkPKâaé¡ò A =
32 Aµÿçœÿ¯ÿ S~ç†ÿ ¯ÿç`ÿç†ÿ÷æ

FG IJ
2 2
= 127 x 1 +
H 100 K= 132.1308 ùKûUò

= 132 ùKûUò (_ì‰ð iõLýûùe)

ùZùa ùcûU ùfûKiõLýûùe aé¡ò
= 132 ùKûUò – 127 ùKûUò = 5 ùKûUò (C) C.(B)
37. \êAUò _ûYò_µ \ßûeû 4 Nûùe 3 Uò KêŠ _ûYò _ì‰ð jêG ö @ûC ùMûUòG @]ôKû _µ Kûcùe fMûAùf, _ìað
KêŠ @ûKûee 12 Uò KêŠ ùKùZ Nûùe _ì‰ð ùja (iµéq _µMêWÿòK icû^ lcZû iµ^Ü) ?
1 2 1 2
(A) 8 (B) 8 (C) 10 (D) 10
3 3 3 3
C. 2 Uò
_ûYò_µ \ßûeû 4 Nûùe 3 KêŠ _ûYò _ì‰ð jêG ö
ùZùa 3 Uò _ûYò_µ ùKùZ Nûùe 12 Uò KêŠ _ûYò _ì‰ð ùja ö
_µ iõLýûKê x, icdKê y, KêŠ iõLýûKê z ^ò@û~ûC ö
GVûùe, x1 = 2 y1 = 4 z1 = 3
x2 = 3 y2 = ? z2 = 12
1
GVûùe y a x (z iÚòe); y a z (x iÚòe)

z y 2 z 2 x1
ùZùa y a Þ y = z xx
x 1 1 2

z 2 x x1 x y1 12 x 2 x 4 32 2
Þ y2 = = = = 10 C.(D)
z1 x x 2 3x 3 3 3
38. ùMûUòG PZêbêðRe \êAUò KâcòK ùKûYe _eòcûY ~[ûKâùc 650 I 750 ö @^ý \êAUò ùKûYe _eòcûY icû^
ùjùf, Cq ùKûY\ßd c¤eê _âùZýKe _eòcûY ùKùZ?
(A) 1100 (B) 700 (C) 650 (D) 550
C. ùMûUòG PZêbêðRe \êAUò KâcòK ùKûYe _eòcûY = 650 I 750
ùZùa @^ý ùKûY \ßde _eòcûYe icÁò
= 3600 – (650 + 750)= 3600 – 1400 = 2200
@^ý ùKûY\ßd _âùZýK icû^ ùjùf,
2200
@^ý ùKûY \ßd c¤eê _âùZýK = = 1100 C.(A)
2
Aµÿçœÿ¯ÿ S~ç†ÿ ¯ÿç`ÿç†ÿ÷æ 33

39. RùY ajò ù\ûKû^ú aòKâò Keê[ôaû LùŠ ajò C_ùe 10% eòjûZò ù\aû _ùe c¤ 10% fûb Ke«ò ö ~\ò
ajò C_ùe \ûc 77 Uuû ùfLû~ûA[ûG, ùZùa ajòe Kâd cìfý ùKùZ ?
(A) 61 Uuû 40 _Aiû (B) 62 Uuû 37 _. (C) 70 Uuû (D) 63 Uuû
C. ajòe fòLôZ cìfý = 77 U.
10
eòjûZò = 10% = 77 ¨
100
= 7.70 _.

ùZùa Gjûe aòKòâcìfý = 77 U. – 7.70 = 69.30 _.

fûb = 10%
aòKâò cìfý x 100
ùZùa Kâdcìfý = 100 + fûb%
= 63 U. C.(D)
40. ùMûUòG icùKûYú ZâòbêRe \êAUò aûjêe ù\÷Nðý ~[ûKâùc 5 ùi.cò. Gaõ 6 ùi.cò. ùjùf, ZéZúd aûjêe
ù\÷Nðý ^òeì_Y _ûAñ ùKùZûUò i¸ûa^û @Qò ? (A) 1 (B) 2 (C) 3 (D) @iúc
C. ùMûUòG icùKûYú D e \êAUò aûjê = 5 I 6
ùZùa 6 Kê K‰ðe ù\÷Nðý ù^ùf, @^ý aûjê
= 62 − 52 = 36 − 25 = 11
5 I 6 Kê icùKûY iõfMÜ aûjêe ù\÷Nðý \ßd ù^ùf, @^ý aûjê
= 62 + 52 = 36 + 25 = 61
\ 2 Uò Ce còkòaûe i¸ûa^û @Qò ö C.(B)
41. ~\ò 2 \ßûeû aòbûRý icÉ _ì‰ð iõLýûcû^ue ùiUþ A @ùU Gaõ 7 \ßûeû aòbûRý icÉ _ì‰ð iõLýûcû^u
ùiUþ B @ùU, ùZùa ^òùcÜûq Cqò c¤eê ùKCñUò VòKþ ?
(A) A Ç B ùe ùKak ùMûUòG C_û\û^ 14 @Qò ö
(B) A Ç B ùe 50 \ßûeû aòbûRý C_û\û^ ^ûjó ö
(C) A Ç B ùe 13 \ßûeû aòbûRý C_û\û^ @Qò ö
(D) A Ç B = f
C. A Ç B ùe 14 QWû c¤ @ûjêeò C_û\û^ @Qò, ~ûjû 28 ö
ùZYê _â[cUò @iZý ö
A Ç B ùe 50 \ßûeû aòbûRý C_û\û^ c¤ @Qò ö ~[û, 350 : Gjû 7 \ßûeû aòbûRý I 2 \ßûeû c¤
aòbûRý ö ùZYê \ßòZúdUò @iZý ö
A Ç B ùe 7 x 2 x 13 = 182 c¤ C_û\û^ eìù_ @Qò KûeY Gjû 2 I 7 _âùZýK \ßûeû aòbûRý ö
GYê CqòUò iZý ö
34 Aµÿçœÿ¯ÿ S~ç†ÿ ¯ÿç`ÿç†ÿ÷æ
cûZâ A Ç B ùe 2 x 7 ^ò½òZ GK C_û\û^ ö ùZYê A Ç B ¹ Q ö ùZYê (C) aòKÌUò iZý @ùU ö
C.(C)
42. ùMûUòG _fòù^ûcò@ûfþe NûZ 100 Gaõ G[ôùe [ôaû ]îaûu _\Uò 100 @ùU ö @^ý GK _fòù^ûcò@ûfþe
NûZ 70 Gaõ Zjòñùe [ôôaû ]îaûu _\Uò –100 @ùU ö _fòù^ûcò@ûf \êAUòe ù~ûM`kKê @^ý GK
_fòù^ûcò@ûfþ ijòZ MêYûMfû ö MêY`kùe [ôaû _fòù^ûcò@ûfþ ]îaûu _\Uò ùKùZ ùja?
(A) 100 (B) 90 (C) –100 (D) 0
C. _â[c _fòù^ûcò@ûfe ]îaûu = 100
\ßòZúd _fòù^ûcò@ûfe ]îaûu = – 100
ùZùa Gcû^ue ù~ûM`ke ]îaûu = 0
ùZYê Cq _fòù^ûcò@ûfþ \ßûeû @^ý GK _fòù^ûcò@ûfþKê MêYûMùf, ]îaûu = 0 C.(D)
43. 2x + 3 \ßûeû 2x + 9x + ax – 3
3 2
aòbûRý ùjùf a e cû^ ùKùZ ?
(A) 11 (B) 7 (C) –11 (D) 3
C. 2x + 3 3 2
2x +9x +ax – 3 2
x +3x –1
2x3+3x2
6x2+ ax – 3
6x2+9x
– 9x + ax – 3
– 2x –3
– 7x +ax
– 7x +ax = 0 (Gjû aòbûRý ùjZê) Þ a = 7
(bûMùgh C__û\ý _âùdûMùe c¤ icû]û^ Keû~ûA_ûùe) C.(B)
44. \êAUò iõLýûe MêY`k x 4
+ 4y ö ùMûUòG iõLýû (x+y) + y
4 2 2
ùjùf @^ý iõLýûUò ùKùZ?
2 2
(A) (x+y) + x (B) (x–y)2 + 2x2
(C) (x+y)2 – 2y2 (D) (x–y)2 + y2
C. (x+y)2 + y2 = x2 + 2xy + y2 + y2 = x2 + 2xy + 2y2
x2 + 2xy + 2y2 x4+ 4y4 x2 – 2xy + 2y2
x4+ 2x3y + 2x2y2
– 2x3y – 2x2y2 + 4y4
– 2x3y – 4x2y2 – 4x2y3
2x2y2 + 4xy3 + 4y4
2x2y2 + 4xy3 + 4y4
0
Aµÿçœÿ¯ÿ S~ç†ÿ ¯ÿç`ÿç†ÿ÷æ 35

ùZùa @^ý C_ôû\K = x2 – 2xy + 2y2 = x2 – 2xy + y2 + y2

= (x–y)2 + y2 C.(D)
45. eûc Nû _âZò 4 Kò.cò. ùaMùe Mùf, Äêfùe 5 cò^òUþ aòk´ùe _jù Kò«ê Nû _âZò 6 Kò.cò. ùaMùe
Mùf 10 cò^òUþ _ìaðeê _jù ö ~\ò Cbd ùlZâùe ùi GK ^òŸòðÁ icdùe Neê aûjûeò[ûG ùZùa NeVûeê
Zû Äêfe \ìeZû ùKùZ?
(A) 8 Kò.cò. (B) 3 Kò.cò. (C) 4 Kò.cò. (D) 5 Kò.cò.
C. eûc Nû _âZò 4 Kò.cò. ùaMùe ~òa, @[ûðZþ 4 Kò.cò. ~òa 60 cò.ùe
60
1 Kò.cò.
~òa = 4 = 15 cò^òUþùe
ùijò_eò 6 Kò.cò. ùaMùe ~òa, @[ûðZþ 6 Kò.cò. ~òa 60 cò.ùe
60
1 Kò.cò. ~òa = = 10 cò^òUþùe
6
ùZùa ~\ò \ìeZû 1 Kò.cò. jêG, ùZùa icd aýa]û^
15 cò^òUþ – 10 cò^òUþ = 5 cò^òUþ
cûZâ ùcûU icd aýa]û^ ùjûAQò
= 10 cò^òUþ + 5 cò^òUþ = 15 cò^òUþ
5 cò^òUþ icd aýa]û^ ùaùk, \ìeZû = 1 Kò.cò.
1
1 cò^òUþ icd aýa]û^ ùaùk, \ìeZû = Kò.cò.
5
1
15 cò^òUþ icd aýa]û^ ùaùk, \ìeZû = x15 = 3 Kò.cò. C.(B)
5
46. RùY ù\ûKû^ú 5 Uò iù_Uûe KòYû \ûcþùe 2 Uò iù_UûKê aòKâò Kùf, Zûjûe gZKWÿû ùKùZ fûb ùja?
(A) 120% (B) 130% (C) 140% (D) 150%
C. cù^Ke 5 Uò ùiù_Uûe KòYû\ûcþ = x , ùZùa 2 Uò ùiù_Uûe aòKâòcìfý = x
cù^Ke ùi 10 Uò KòYò[ôfû,
10
ùZùa 10 Uò ùiù_Uûe KòYû\ûcþ = 5 x x = 2x U.
10
10 Uò
ùiù_Uûe aòKâò\ûcþ = x x = 5x U.
2
fûb = 5x – 2x = 3x U.
fûb 3x
% fûb = Kâd cìfý x 100 =
2x
x 100 = 150% C.(D)
47. ùMûUòG Rò^òhKê 54 Uuûùe aòKòùf 10% lZò jêG ö ùKùZ cìfýùe aòKòùf 15% fûb ùja?
(A) 69 Uuû (B) 64 Uuû (C) 84 Uuû (D) 74 Uuû
36 Aµÿçœÿ¯ÿ S~ç†ÿ ¯ÿç`ÿç†ÿ÷æ
C. ùMûUòG \âaýKê 54 U.ùe aòKòùf 10% lZò jêG
ùZùa aòKâò cìfý = 54 U., lZò = 10%
aòKâò cìfý x 100 54 x 100
KòYûcìfý = 100 − lZò%
= 90 = 60 U.

KòYûcìfý = 60 U. fûb 15 %
KòYû cìfý x (100 + % fûb) 60 x (100 + 15)
aòKâòcìfý = 100
= 100
= 69 U. C.(A)
48. \êARY _âû[ðú [ôaû ^òaûðP^ùe 25000 LŠ ùbûU _Wÿò[ôfû ö ^ûKP ùbûU aû\ ù\aû _ùe, VòKþ ùbûU 80%
ùjfû Gaõ VòKþ ùbûUþe 60% aòRdú _âû[ðú _ûAùf ö jûeò[ôaû _âû[ðú ùKùZ LŠ VòKþ ùbûU _ûAùf?
(A) 10000 (B) 500 (C) 12000 (D) 8000
80
C. ùcûU ùbûU iõLýû = 25000, VòKþ ùbûU 80% = 25000 x
100
Uò
= 2000
aòRdú _âû[ðú _ûA[ôaû ùbûU iõLýû = VòKþ ùbûUþe 60%
jûeò[ôaû _âû[ðú _ûAùa = VòKþ ùbûUþe (100 % – 60%) = VòKþ ùbûUþe 40%
40
jûeò[ôaû _âû[ðú _ûA[ôaû ùcûU ùbûU iõLýû = VòKþ ùbûUþe 40% =
100
x 20000 = 8000
C.(D)
49. RùY ù\ûKû^ú ùMûUòG aýûMþKê U. 165.00 KòYòùf I Zû’ _ûAñ Zûue @^ýû^ý Lyð U. 15.00 ùjfû ö ~\ò
ùi aýûMUòKê U.198.00 ùe aòK«ò, Zûue gZKWÿû ùKùZ fûb ùja?
(A) 10% (B) 12.5% (C) 15% (D) 9%
C. aýûMþe KòYûcìfý=165 U. Gaõ aýûM _ûAñ @^ýû^ý Lyð = 15U
aýûM _ûAñ ùcûU Lyð = 165 U + 15 U = 180 U
aòKâò \ûc = 198 U., fûb = 198 U – 180 U. = 18 U
18
% fûb = 180
x 100 = 10% C.(A)
50. Mäòieò^þ I Rke GK cògâYùe 35% IR^e Mäòieò^þ cògòQò ö 100 Mâûce GcòZò GK cògâYùe 25 Mâûc Rk
cògûA \ò@ûMfû ö ^ìZ^ cògâYùe Mæòieò^þe IR^ gZKWÿû ùKùZ?
(A) 25 (B) 23 (C) 28 (D) 30
C. Mäòiòeò^þ I Rke cògâYùe 35% IR^e Mäòieò^þ @Qò ö
35
ùZùa 100 Mâûcþ IR^e cògâYùe Mäòieò^þ _eòcûY = 100 x 100
= 35 Mâû.
Aµÿçœÿ¯ÿ S~ç†ÿ ¯ÿç`ÿç†ÿ÷æ 37

100 Mâûcþ cògâYùe @ûC 25 Mâûcþ Rk cògòùf cògâYe _eòcûY = 100 Mâûcþ + 25 Mâûcþ = 125 Mâûcþ
ùZùa ùcûU Mäòiòeò^þe gZKWÿû _eòcûY
35
= 125
x100 = 28% C.(C)
51. ^òcÜ _â\ iõLýû c¤eê ùKCñUò iaðaéjZþ @ùU ?
1 2 1
(A) (B) (C) 2 2 (D)
2 2 2 2
1 2 2
C. 2
=
2x 2
=
2
2 2x 2 2 2
= = = 2
2 2x 2 2
1 2 2 2
= = =
2 2 2x 2 x 2 2x2 4
2 2
2 2 > 2> > \ 2 2 ùjCQò aéjc C.(C)
2 4
52. ~\ò x = 0.000001, ùZùa ^òcÜ _â\ c¤eê iað^òcÜ iõLýûUò ^ò‰ðd Ke ö
1
(A) x (B) x (C) x2 (D)
x
C. x = 0.000001
x= 0.000001 = 0.001
x = (0.000001)2 = 0.000000000001
2

1 1 1 1000000
= = 1
= = 1000000 C.(C)
x 0.000001 1000000 1
53. ~\ò A = {x Î Q : x ³ 0} I B = {x Î Q : x £ 0} ùZùa A È B ùKùZ?
(A) Q (B) {0} (C) 0 (D) f
C. A = {x Î Q : x ³ 0} e C_û\û^ ùjùf icÉ ]^ûcôK _eòùcd iõLýû I 0
B = {x Î Q : x £ 0} e C_û\û^ ùjùf icÉ EYûcôK _eòùcd iõLýû I 0
A È B = icÉ _eòùcd iõLýû = Q C.(A)
54. ~\ò A, B, C Zòù^ûUò ùiUþ, IAI = 15, IBI = 18, IC I= 17, I A Ç BI = 4, I B Ç CI = 5, I A Ç CI =
3 I I A È B È C I = 40, ùZùa I A Ç B Ç C I ùKùZ?
(A) 1 (B) 2 (C) 3 (D) 4
C. I A I = 15, I B I = 18, I C I = 17, I A Ç B I = 4, I B Ç C I = 5, I A Ç C I = 3
I A È B È C I = I A I + I B I + I C I – I A Ç B I–I B Ç C I –I A Ç C I+I A Ç B Ç C I
38 Aµÿçœÿ¯ÿ S~ç†ÿ ¯ÿç`ÿç†ÿ÷æ
40 = 15 + 18 + 17 – 4 – 5 – 3 + I A Ç B Ç C I
40 = 50 – 12 + I A Ç B Ç C I
Þ 38 + I A Ç B Ç C I = 40 Þ I A Ç B Ç C I
= 90 – 38 = 2 C.(B)
55. ^òcÜ_â\ iõLýû c¤eê 1 e ^òKUZc KòG ?
(A) 0.99 (B) 1.1 (C) 0.9 (D) 1.00009
C. 1 – 0.99 = 0.01; 1.1 – 1 = 0.1; 1 – 0.9 = 0.1; 1.00009 – 1 = 0.000009
0.01, 0.1, 0.1 I 0.00009 c¤eê 0.00009 iaêVê iû^, ùZYê 1.00009, 1 e ^òKUZc ö
C.(D)
56. 1024 ¨ 625 ùKùZ @u aògòÁ iõLýû @ùU ?
(A) 7 (B) 6 (C) 4 (D) 5
C. 1024 ¨625 ùe 1024 ¨ 5 = Gjû GK Pûeò @u aògòÁ iõLýû
1024 ¨ 20 = Gjû GK _û @u aògòÁ iõLýû
1024 ¨ 600 = Gjû c¤ GK Q@ @u aògòÁ iõLýû
ùZYê Ce GK Q@ @u aògòÁ iõLýû ùja ö
aòKÌ: 1024¨625 = 640000 Gjû GK Q@ @u aògòÁ iõLýû @ùU ö
ùZYê 1024 ¨ 625 = 6 @u aògòÁ iõLýû ùja ö C.(B)
1 1
57. x − = 2 ùjùf, x3 − 3 ùKùZ ùja ?
x x
(A) 3 2 (B) 6 2 (C) 2 (D) 5 2
1
C. x–
x
= 2
1 1 FG IJ 3
1FG 1 IJ
x3 – 3 = x −
x x H K + 3x x x
x H
x−
x K
= d 2i 3
+ 3x 2 = 2 2 = 2 2 + 3 2 = 5 2 C.(D)
4 4FG IJ −1

58.
9
x 40 x
1
3 HK =?
4
(A) (B) –1 (C) 4 (D)
2 3
4 4 −
FG IJ
1 2 3 1
C.
9
x 40 x
3 HK
= x1x =
3 4 2
C.(A)
59. 162 = 83n ùjùf, n e cìfý ùKùZ ùja ?
2 8
(A) 8 (B) 9 (C) (D)
3 9
Aµÿçœÿ¯ÿ S~ç†ÿ ¯ÿç`ÿç†ÿ÷æ 39

C. 162 = 83n
Þ 83n = 162 Þ (23)3n = (24)2 Þ 29n = 28
8
Þ 9n2= 8 Þ n =
9
C.(D)
FG 32 IJ −
5
60.
H 2439K e cìfý ùKùZ ?
5 2
(A) (B) (C) –1 (D)
4 8 3
2 2
C. FG 32 IJ − 5 = FG 2 IJ 5 −
5
H 243K H 3 K 5

2
F 2 I 5 x − 5 F 2 I −2 F 3 I 2 9
=G J =G J
H 3K H 3 K = GH 2 JK = 4 C.(A)
@^ý Ce \ûZû : gêbûgòh ^ûdK, ieÊZú gògê aò\ýûc¦òe, Mû§úcûMð, @ûVMWÿ
gûgßZ Kêcûe cògâ, cû`ðZ Mòeòg Kêcûe cògâ, @ûVMWÿ
ùRýûZò _âKûg aeûk, cû`ðZ ecûKû« aeûk, RkùiP^ Kùfû^ú, @ûVMWÿ
(~\ò Ce\ûZûcû^u _ûLùe ^òR_âÉêZ Cee ^Kf[ûG, ùZùa ZûKê GVùe \ Ce ij
còkûA ù\Lòùa ö)

icN^ : iaê_ûL icû^

7 2

3
Gjò icN^e PûeòUò gúhðùe PûeòUò iõLýû 7,4,3 I 2 ùfLû ~ûAQò û @^ý
gúhð MêWòKùe ùfLû[òaû iõLýû iaê fòbò~ûAQò û fòbò ~ûA[òaû iõLýû MêWòKê aûQ,-
ù~_eò icN^e _âùZýK _ûLùe [òaû PûeòUò gúhð iõLýûe ù~ûM`k icû^ ùja û
(Gjûe icû]û^ _VûAùf _e iõLûùe _âKûg _ûAa)
40 Aµÿçœÿ¯ÿ S~ç†ÿ ¯ÿç`ÿç†ÿ÷æ

flý GK _[ @ù^K
eûù] ùMû_ûk Lcûeú
MYòZùe _âùZýK _âgÜe GK ^òŸòðÁ Ce [ôaûeê MYòZKê Zûjû iei I iê¦e Keò[ûG ö GVûùe ^òŸòðÁ [ôaû
CeKê _ûAaû ùjCQò flý, Kò«ê _[ @ù^K [ôaûeê _âgÜUòKê @ûjêeò @ûKhðYúd KeòQò ö ùZYê MYòZ ùKùZ RUòk
ùKùZ KêUk ò , ùKùZ iek I ùKùZ Ê_Ük ò Zûjû @u Khê[aô û aýqò jó aêS_ò ûeòa ö @û«RûðZúd MYòZ _âZùò ~ûMòZûùe
GK ^òŸòðÁ _âgÜ fûMò Ce ^òeì_Y _¡Zò _âZòù~ûMú cû^ue hûVòG _âKûee [ôaûe ^Ròe @Qò ö icûRùe
@ù^K aòm aýqò @Q«ò ù~Cñcûù^ Zûu Rúa^ùe cûUâòKêùfi^ _eúlûùe @ù^K _âgÜe ^òŸòðÁ Ce ^òRe
_âYûkúùe VòKþ KeòQ«ò Kò«ê ùijò _âgÜe Ce ùUÁù__e Kò´û ajòe Ce ij ^ cògòaûeê ùKak ùijò _âgÜùe
[ôaû cûKð jó KUòQò ö ùZYê Gjò CqòUò GVûùe @ûùfûP^û Keòaûe @[ð ùjfû Gjò ù~, GK ùc]ûaú QûZâ
_eúlKcû^ue @iûa]û^Zûe gòKûe ^ ùjC ö GK ^òŸòðÁ Ce [ôaû _âgÜUòe 3/4 _âKûee Ce _âZò_û\^
Keû~ûAQò ö
_âgÜ - ABC iìlàùKûYú ZòâbêRùe H ùjCQò Gjûe f´aò¦ê ö ]eû~ûC h ùjCQò Gjûe \úNðZc CyZû ö
_âcûY Ke ù~ AH + BH + CH £ 2h .
icû]û^ _¡Zò :- (1) cù^Keû~ûC ÐC ùjCQò ZòâbêR ABC e lê\âZc _eòcûY aògòÁ ùKûY ö
\ mÐA ³ mÐC Gaõ mÐB ³ mÐC
→
GVûùe C gúhð ù\A ~ûA[ôaû CyZû AB aûjêKê D aò¦êùe ùQ\Kùe ö cù^Keû~ûC CD ZòâbêR
A
ABCe _eòaéKê D/ aò¦êùe ùQ\Kùe ö GVûùe CD = h ö
ZòâbêRe Zòù^ûUò CyZû ùjfû CD, AE, Gaõ CF ö
F
_âcûY KeòaûKê ùja ù~ AH + BH + CH £ 2CD
D/
@[ûðZþ, _âcûY KeòaûKê ùja ù~ D
H
AH + BH + CH £ CD + CD
Û AH + BH + CH £ CH + HD + CD
B C
Û AH + BH £ HD + CD E
~\ò GVûùe HD = DD/ ùaûfò _âcûY Keû~ûA _ûeòa,
ùZùa _âcûY Keò ùja ù~
AH + BH £ CD + HD = CD + DD/ = CD/
@[ûðZþ, AH + BH £ CD/ ùaûfò _âcûY Keòaû \eKûe ö
aðcû^ ZòâbêR ADH Gaõ ZòâbêR AEB c¤ùe ÐDAH @ ÐBAE (iû]ûeY ùKûY)
ÐADH @ ÐAEB = 900
\ ÐAHD @ ÐABE (@ ÐABC) (3d ùKûY ùjZê) ..... (1)
Aµÿçœÿ¯ÿ S~ç†ÿ ¯ÿç`ÿç†ÿ÷æ 41

aðcû^ ÐABC @ ÐAD/ C (GK Pû_û«fòðLôZ ùKûY ùjZê) ...... (2)

(1) I (2) Þ ÐAHD @ ÐAD/D (Cbd ùKûY, ÐABC ij iaðic)
AD/D D ùe, ÐAHD/ = ÐAD/H ........ (3)
Þ AD/= AH
aðcû^ D ADH I D AD/D c¤ùe ÐAHD @ ÐAD/D [(3) ùe _âcûYòZ]
ÐADA @ ÐADD/ [_âùZýK icùKûY (\)]
AD iû]ûeY aûjê
\ D AHD @ D AD/D (ùKû-aû-ùKû)
Þ DH = DD/ Gaõ AH = AD/
ùijò_eò _âcûY Keû~ûA_ûùe BH = BD/
GVûùe, CD ³ AE, CD ³ BF
\ AC ³ AB Gaõ BC ³ AB
Uùfcò (Ptolemy) u C__û\ý @^ê~ûdú AD/BC aéû«fòðLôZ PZêbêðRùe
CD/ ¨ AB = AD/ ¨ BC + BD/ ¨ AC ³ AD/ ¨ AB + BD/ ¨ AB A
= (AD/ + BD/) AB
\ AD/ + BD/ £ CD/ Þ AH + BH = CD/ (_âcûYòZ)
icû]û^ _¡Zò (2) - (ZâòùKûYcòZòe _âùdûM)
GVûùe PòZâ @^ê~ûdú ABC ZòâbêR _eòaé @u^ Keû~ûAQò
Gaõ AD aéjc CyZû ùjC ö F
H
E
_âcûY KeòaûKê ùja ù~: AH + BH + CH £ 2AD
GVûùe, ABC ZòâbêRe _eòaée aýûi ùjCQò BP (PòZâ-2) B D C
aðcû^ AP I CP Kê @õK^ Keû~ûC ö
(PòZâ-1)
\ mÐBAP = 900 = mÐBCP (Q @¡ðaé LŠiÚ ùKûY icùKûY)
A
\ AF ⊥ CF (Q mÐAFC = mÐFAP = 900) Gaõ AF ⊥ AP
\ CF ⊥ AP Þ HC ⊥ AP
P
ùijò_eò _âcûY Keû~ûA _ûùe ù~ AH II CP
\ AHCP GK iûcû«eòK ùlZâ F E
GYê AH = CP Gaõ CH = AP
H
\ AH = CP = BP cos ÐBPC = BPcos ÐBAC = 2RcosA
(Q ÐBPC @ ÐBAC Gcûù^ GK Pû_û«fòðLôZ ùKûY) B D C

(PòZâ-2)
42 Aµÿçœÿ¯ÿ S~ç†ÿ ¯ÿç`ÿç†ÿ÷æ
ùijò_eò _âcûY Keû~ûA_ûùe ù~ BA = 2RcosB Gaõ CH = 2R cos C
AD
aðcû^ sinB = Þ AD = AB sinB
AB
\ AD = ABsinB = BPsin ÐAPB = BP sin ÐACB . sin B
= BP sin ÐACB . sinB = 2RsinC . sinB = 2R sinB . sin C
\ AD = 2 R Sin B SinC
GYê, _âcûY KeòaûKê _Wÿòa AH + BH + CH £ 2AD
Û 2R (cosA + cosB + cosC) £ 4 R sin B sin C
Û cosA +cosB + cosC £ 2 sinB . sinC
Û 2sinA (cosA + cos B + cosC) £ 4 sinB. sinC .sinA = 4 sinA .sinB sinC ........... (1)
aðcû^ ABC D ùe, A + B + C = p
2A + 2B + 2C = 2p
\ sin 2A + sin 2B + sin 2C = sin 2A + sin 2B + sin 2C + 0
= sin 2A + sin 2B + sin 2C + sin 2p
FG 2A + 2BIJ cos FG 2A − 2BIJ + 2sin FG 2C + 2π IJ cos FG 2C − 2π IJ
=2sin H 2 K H 2 K H 2 K H 2 K
= 2sin (A + B) cos (A – B) + 2sin (C+p) cos (C – p)
\ cos (C – p) = cos (p – C) Gaõ sin (p + C) = – sin C
GYê, sin 2A + sin 2B + sin 2C
= 2sin (A + B) cos (A – B) – 2 sin C cos (p – C)
= 2sin (p – C) cos (A – B) – 2sin C cos (p – C)
= 2 sin C .cos (A – B) – 2sin C cos (A + B) (Q sin(p – C) = sin C, p – C = A+ B)
= 2 sin C [cos(A–B ) – cos(A + B ) ]
= 2 sin C [cos A . cos B + sin A . sin B – cos A . cos B + sin A. sin B ]
= 2 sin C . 2 sin A . sin B = 4 sinA . sinB . sin C
@icúKeY (1) ùe, 4 sinA . sinB . sin C e cìfý
sin 2A + sin 2B + sin 2C ù^ùf, @icúKeY (1) ùja
2sinA . cosA + 2sinA . cosB + 2sinA . cosC £ sin2A + sin2B + sin2C
Û 2sinA .cosA + 2sin A . cos B + 2 sin A .cosC £ 2 sinA. cosA +2sinB . cosB +2sinC.cosC
Û 2sinA .cosB – 2sin B . cos B + 2 sin A .cosC – 2 sinC. cosC £ 0
Û cosB (sin A – sin B) + cosC(sinA – sin C) £ 0
Q AD \úNðZc CyZû I D ABC iìlàùKûYú
\ mÐA £ mÐB Gaõ mÐA £ mÐC
\ cos B > 0 Gaõ cos C > 0
Aµÿçœÿ¯ÿ S~ç†ÿ ¯ÿç`ÿç†ÿ÷æ 43

GVûùe sinA £ sinB, sinA £ sinC

\ cos B( sinA – sinB) £ 0 Gaõ cos C( sinA – sinC) £ 0
\ cos B( sinA – sinB) + cos C ( sinA – sinC) £ 0
\ AH+BH + CH £ 2AD (_âcûYòZ)

icû]û^ _¡Zò :-(3)

cù^Keû~ûC O ùjCQò D ABC e _eòùK¦â Gaõ
L, M, N ùjCQò
~[ûKâùc BC , AC I AB aûjê Zâde c¤aò¦ê
GVûùe DABC _eòaé @u^ Keû~ûAQò ö
→ A
BO , D ABCe _eòaé aò¦ê Vûùe ùQ\ Keê ö
icû]û^ _âYûkú (2) ùe _âcûY Keû~ûAQò ù~
AHCP GK iûcû«eòK ùlZâ \ AH = CP N E P
F
_ê^½ BP e c¤aò¦ê O Gaõ BC e c¤ aò¦ê L @U«ò ö O
M
H
\ AH = CP = 2OL
ùijò_eò _âcûY Keû~ûA_ûùe ù~, B
D L C
BH = 2OM, CH = 2ON
Q AD \úNðZc CyZû, lê\âZc aûjê ö (PòZâ-3)
\ ABC D e ùlZâ`k = BOC D e ùlZâ`k + AOC D e ùlZâ`k + AOB D e ùlZâ`k
Þ [ABC] = [BOC] + [AOC] + [AOB]
Þ [ABC] = ½ BC . OL + ½ AC .OM + ½ AB .ON
Þ 2[ABC] =BC . OL + AC .OM + AB .ON
= ½ (BC . AH + CA . BH + AB . CH)
Þ 4[ABC] =BC . AH + CA .BH + AB .CH ³ BC . AH + BC . BH + BC . CH)
= BC (AH + BH + CH)
1
4[ABC] BC. AD
\ AH + BH + CH £ = 4x 2 = 2AD
BC BC
\ AH + BH + CH £ 2AD (_âcûYòZ)
44 Aµÿçœÿ¯ÿ S~ç†ÿ ¯ÿç`ÿç†ÿ÷æ
icû]û^ _¡Zò :-(4)
PòZâùe AD , BE I CF ~[ûKâùc BC , AC I AB _âZòf´ I H ùjCQò f´ aò¦ê ö
AH AHB ∆ e ùlZâ`k [AHB]
aðcû^ = =
AD ADB ∆ e ùlZâ`k [ADB]

AH [AHB] [AHC] A
\ AD = [ADB] = [ADC]
E
AH [AHB] + [AHC]
\ AD = [ADB] + [ADC] F H

[ AHB] + [AHC] [AHB] + [AHC] + [ BHC] − [ BHC]

= =
[ ABC] [ABC] B D C
[ABC] − [ BHC] [ BHC]
= = 1−
[ABC] [ABC]

AH BH CH [ BHC] [AHC] [AHB]

\ AD + BE + CF = 1 − [ABC] + 1 − [ABC] + 1 − [ABC]

[AHB] + [ BHC] + [AHC] [ABC]

=3– = 3−
[ABC] [ABC]
=3–1=2
AH BH CH
\ + + =2 Q AD ³ BF AD ³ CF (AD \úNðZc CyZû )
AD BE CF
AH BH CH AH BH CH
\ 2= + + ≥ + +
AD BF CF AD AD AD
\ 2AD ³ AH +BH + CH
Þ AH +BH + CH £ 2AD (_âcûYòZ)
C_ùeûq _âgÜe @ù^K _âKûee icû]û^ _¡Zò ùjûA_ûeòa ö _ûVKcû^ue @aMZò ^òcù« PûùeûUò
_âKûee icû]û^ _¡Zò \ò@ûMfû ö
@¤û_K, _ûdZ cjûaò\ýûkd, aeMWÿ
Aµÿçœÿ¯ÿ S~ç†ÿ ¯ÿç`ÿç†ÿ÷æ 45

Rene Descartes
Dr. Devi Prasad Das
If the diagonals of a parallelogram are perpendicular to each other, the parallelogram
is a rhombus.
Let the parallelogram be OABC

>
O is the origin, side OA lies along the x-axis C (b, c) B (d, c)
and it joins the origin O to the point (a,0)
\ length of OA = a
C = (b, c)
side CB is parallel to the x-axis.
\ B = (d, c)
OC II AB O (0, 0) A (a, 0) >
c c
= slope of OC = slope of AB =
b d−a

c c
ie. =
b d−a
Þ c(d–a) = bc Þ d – a = b Þ d = b + a .... (1)

OB ⊥ AC

\ (slope of OB ) x (slope of AC ) = –1
c c c c
Þ x = −1 Þ x = −1 (as d = b + a) in (1)
d b−a b+a b−a
c2
Þ 2 = –1 Þ c2 = a2 – b2
b − a2

Þ a2 = b2 + c2 ................(2)

OC = ( b − 0)2 + (c − 0)2 = b2 + c2 = a 2 = a = OA
Þ OC = OA ........................ (3)
46 Aµÿçœÿ¯ÿ S~ç†ÿ ¯ÿç`ÿç†ÿ÷æ

CB = (d − b)2 + (c − c)2 = (d − b)2 + 0

= d – b = (b+a) – b [as in (1)]

= a = OA .......... (4)

AB = (d − a )2 + (c − 0)2 = ( b + a − a )2 + c 2 [as in (1)]

= b2 + c2

= a 2 [as in (2)]
=a ...............(5)
\ (3), (4) (5) Þ OC = OA = CB = AB
Q four sides of parallelogram OABC are equal in length.
Therefore OABC is a rhombus (Proved)
Okhala, New Delhi - 110020

MZ iõLýû _âgÜe Ce iêRòZþ cògâ

_âgÜ - (_éÂû 22) N^iõLýûeê cìkiõLýû
G_eò GK ]^ûcôK _ì‰ðiõLýû MV^ Ke, ~ûjûe N^`ke ùgh Zò^òUò @uKê fòùbA ù\ùf;
cìkiõLýûUò còkòa ö
C- 32e N^`k 32768 ö Gjûe ùgh Zòù^ûUò @uKê fòbûA ù\ùf 32 ùjCQò ö
ùZYê ]^ûcôK _ì‰ðiõLýûUò 32 ö
_âgÜ - (_éÂû 28) 1 eê 9 = 100 (@]ôK RûYò[ôùf RYû@)
123 - 45 - 67 + 89 = 100
123 + 4- 5 + 67 - 89 = 100
123 - 4 - 5 - 6 - 7 + 8 - 9 = 100
1 + 23 - 4 + 5 + 6 + 78 - 9 = 100
- - - - - - - - - - - - - - - - - - - = 100
Ce: 1 + 2+3 - 4 + 5 + 6 + 78 + 9 = 100
bûMðaú jûAÄêf, aúe^eiòõj_êe, _êeú
Aµÿçœÿ¯ÿ S~ç†ÿ ¯ÿç`ÿç†ÿ÷æ 47

cêñ iõLýû KjêQò (1)

Ké¾ ùcûj^ cûjûYû
cêñ iõLýû KjêQò ö cêñ @eì_, gûgßZ I i^ûZ^ ö cêñ Bgße ö aògße @ûe¸ eê cêñ @Qò ö cêñ _âajcû^ ö
cêñ iaêùaùk _ì‰ð ö @«üikòkû `fþMê _eò ^úk ^\ú Vûeê iò§ê _~ðý« ùcûe MZò ö @^« @cû_ ö
ùKùZùaùk iÚòe, ùaùkùaùk @iÚòe ö gì^ý c¦òe ùcûe aòjûe ö aògße Pûeò_ùU ùcûe iûe ö cêñ
IñKûe ö ùcûe @û\ý ^ûjó Kò @« ^ûjó ö
mûZ I @mûZ c¤ùe ùcûe iû ö ùKùa (0) eì_ùe, ùKùa iõLýû eì_ùe ùcûe @ûaòbûða ö KaòZûe
Q¦ I a§^ùe Rúa^e _eòKâcû ö cñ lê\â, Bgßeue ùfûc Kì_ùe cûkcûk ùjûA aòeûRcû^ Kùe ö
_ì‰ð aMð iõLýû ùjCQò ùcûe bò^Ü GK Kùkae ö _ì‰ðaMð iõLýû ùgâYú GK @iúc ùiUþ ö
U icÉ ÊûbûaòK iõLýûe aMð iõLýû @Qò jêGZ ^òùR Kûjûe aMð iõLýû ùjûA^_ûùe ö
U ùKak 1 \ßûeû MVòZ iõLýûe MêY I ]cð
112 = 121
1112 = 12321
11112 = 1234321
U ùKùZK _ì‰ðaMð iõLýû @Qò ù~Cñ MêWÿòKê aûc @ûWÿê _Xÿòùf ~ûjû WûjûY @ûWÿê _Xÿòùf Zûjû -
484, 676
U cìk iõLýû I IfUû iõLýûe aMð c¤ IfUû
122 = 144
212 = 441
1022 = 10404
2012 = 40401
U \êAUò KâcòK iõLýûe icÁò GK @~êMà _ì‰ð aMð iõLýû ö
4 + 5 = 9 = 32
12 + 13 = 25 = 52
U \êAUò KâcòK @~êMà iõLýûe icÁò GK _ì‰ð aMð iõLýû ö
1 + 3 = 4 = 22
7 + 9 = 16 = 42
31 + 33 = 64 = 82
U 81 ùjCQò lê\âZc _ì‰ðaMð iõLýû ~ûjû Zòù^ûUò _ì‰ðaMð iõLýûe ù~ûM`kùe _âKûg Keòùja ö
81 = 12 + 42 + 82 = 1 + 16 + 64 = 81
48 Aµÿçœÿ¯ÿ S~ç†ÿ ¯ÿç`ÿç†ÿ÷æ
U KâcòK N^ iõLýûe icÁò ùjCQò icÁòe aMð ö
13 = 12
13 + 23 = 9 = (1+ 2)2
13 + 23 + 33 = 36 = (1+ 2 + 3)2
U KâcòK @~êMà iõLýûcû^u ù~ûM`k GK _ì‰ðaMð iõLýû ö
1 = 12
1 + 3 = 4 = 22
1 + 3 + 5 = 9 = 33
1 + 3 + 5 + 7 = 16 = 42
U Zò^ò @u I Pûeò @u aògòÁ ^ò@ûeû I @^^ý 9Uò iõLýû ~[û - 324, 729, 1296, 2025, 2916,
3969, 5184, 6561, 8100 ö ù~_eòKò -
324
324 = 18 Þ 1 + 8 = 9 Þ 9
= 36 Þ 36 = 6

K[û aòjûe, Zebû, iêa‰ð_êe

ùcû - 9437706464
bâc iõùgû]^ Ke
iõLýû ùgâYúUò ùjfû –
2, 9, 3, 1, 8, 4, 3, 6, 5, 7, 20 û
Gjò iõLýû ùgâYúe ùgh iõLýûUò bêfùe _âKéZ iõLýû RûMûùe 20
ùfLû ùjûA ~ûAQò û ùgh iõLýûUò ùKùZ ùja ? bâc iõùgû]^ Ke û
-------------------------------------------------------------
gì^ý iÚû^ ???
(2+6), (21+6), (58+6), (—), (210+6),
Gjò iõLýû aò^ýûie gì^ý _\Uò _ìeY Ke û

(Gjûe icû]û^ _VûAùf _e iõLûùe _âKûg _ûAa)

Aµÿçœÿ¯ÿ S~ç†ÿ ¯ÿç`ÿç†ÿ÷æ 49

Ce : 19Uò \ò@ûiòfò KûVò MYòZ

(MZ[e _Peû ~ûA[ôaû _âgÜe Ce)
AõRò^òde @û\òf cj¹\þ
MZ[e _âgÜ [ôfû :-
_âgÜ - 1 : 19Uò \ò@ûgòfò KûVòKê G_eò iRû@ ù~_eò Gjû \ßûeû MVòZ @ûdZPòZâe ùlZâ`k
iaûð]ôK ùja ö
Ce - Gjûe iû]ûeY `cìðfûUò ^òcÜ _âKûee
(K) cù^Ke N ® \ò@ûgòfò KûVò iõLýû GVûùe N = 19
(L) K = floor (N / 4)
(iõLýûKê 4 \ßûeû bûMKeò _ì‰ð iõLýû bûM`kUò ^ò@û~òa)
K = floor (19 / 4)
K=4
(M) L = N – (4 ¨ K)
GVûùe, L = 19 – (4 ¨ 4) = 3
(N) ~\ò L < 2 ùZùa ùlZâ`k = K ¨ K
^Zêaû, ùlZâ`k = K ¨ (K + 1)
GVûùe, = 4 ¨ 5 = 20; @[ûðZþ, PòZâUò ^òcÜ _âKûee ùja

G[ôùe 18Uò KûVò aýajûe Keû~ûAQò ö

50 Aµÿçœÿ¯ÿ S~ç†ÿ ¯ÿç`ÿç†ÿ÷æ
_âgÜ - 2 : _ìað [e _âgÜUò [ôfû -
19Uò \ò@ûiòfò KûVòKê G_eò iRû@ ù~_eò Gjû \ßûeû MVòZ bò^Ü bò^Ü @ûdZ ùlZâ e icÁò iaûð]ôK
ùja ?
Ce - ù\Lû~ûAQò
KûVò iõLýû icê\ûd bò^Ü bò^Ü @ûdZ ùlZâe icÁò
4 1
5 1
6 1
7 3
8 3
9 3
10 6
11 6
12 9
13 10
14 10
15 12
16 15
17 18
18 18
19 21
GYê 19Uò KûVòKê aýajûe Keò 21 _âKûe bò^Ü bò^Ü @ûdZ ùlZâ MV^ Keòùja ~ûjûe icÁò
21 ö
(6Uò 1 ¨ 1, 5Uò 2 ¨ 2, 4Uò 3 ¨ 1, 3Uò 4 ¨ 1, 2Uò 5 ¨ 1, 1 ùMûUò 1 ¨ 1)
PòZâUò ^òcÜ _âKûe -
Aµÿçœÿ¯ÿ S~ç†ÿ ¯ÿç`ÿç†ÿ÷æ 51

_âgÜ - 3 : MZ [e _âgÜ Uò [ôfû :

19Uò \ò@ûgòfò KûVòKê aýajûe Keò ùKùZûUò ZòâbêR @ûKéZò MV^ Keò _ûeòaû ? ùi PòZâUò Ke ö
Ce : @ûùc 3Uò KûVò aýajûe Keò ùMûUòG D @ûKéZò MV^ Keò _ûeòaû ö
@ûùc 5Uò KûVò aýajûe Keò 2ùMûUò D @ûKéZò MV^ Keò _ûeòaû ö
@ûùc 7Uò KûVò aýajûe Keò 3ùMûUò D @ûKéZò MV^ Keò _ûeòaû ö
@ûùc 3 + (N –1)2Uò KûVò aýajûe Keò N ùMûUò D @ûKéZò MV^ Keò _ûeòaû ö
@ûùc 19Uò KûVò aýajûe Keòaû
GVûùe, 3 + (N –1)2 = 19
Þ (N –1)2 = 19 – 3 Þ (N –1)2 = 16 Þ (N –1) = 8 Þ N = 9
19Uò KûVò Kê aýajûe Keò 9Uò D @ûKéZò MV^ Keò _ûeòaû ö
PòZâ -

ijKûeú ^òaûðjú ~ªú, eûCeùKfû _ò.GPþ. WòbòR^þ

ùcûaûAfþ - 9437198677
aeûj còjòeu _âùdûM
^éiòõj PeY _Šû
@Éò ɸZùk aòkõ Z\ê_eò KâúWÿû gòLŠúiÚòZü
Éù¸ jÉ^ùaûzòâùZ ZâòMêYòZü ɸ _âcûYû«ùe ö
\éÁßûjòõ aòkcûaâR«c_ZZþ Zò~ðKþ i Zùiýû_eò 9
lò_âõ aïjò ZùdûaòðkûZþ KZòcòùZ÷ü iûùcý^MùZýû~êðZòü ö 9 x 3 = 27
^’jûZ Cy ùMûUòG L´ C_ùe gòLŠú (cdìe) aiò[ôfû ö L´ cìkeê L´ _âcûYe Zò^òMêY @[ûðZþ
9 x 3 = 27 jûZ \ìeùe ùMûUòG iû_ @Qò ö ùi L´ cìkùe [ôaû MûZKê @ûiêQò ö ùiùZùaùk cdìe Zû’
C_eKê ùWAñfû ö cdìe I iû_e MZò icû^ ö ùZùa MûZVûeê ùKùZ \ìeùe cdìe iû_Kê ]eòfû, Gjû
ùjCQò _âgÜ ö Gjò _âgÜ aeûj còjòe ^òRe ^ûZêYúKê _Pûeò[ôùf ö Ce eìù_ ^ûZêYú 12 jûZ \ìeùe
]eòfû ùaûfò RYûA[ôùf ö
(@û_Yue Ce ùKùZ ùjCQò jòiûa Ke«ê Gaõ jòiûaUòKê @ûc _ûLKê _Vû«ê ö Q_û ùja ö)
ieKûeú Cy aûkòKû aò\ýûkd, aû\ûcaûWÿò, KUK - 12
52 Aµÿçœÿ¯ÿ S~ç†ÿ ¯ÿç`ÿç†ÿ÷æ

‘ùKûY’ I Gjûe aòbûMúKeY

cû^i cògâ, MYòZ gòlK

(fòiû I ùiû^ú \êA bCYú (cûCiúSò@) ö Cbd ^acùgâYúe QûZâú ö fòiû eûCeùKfûùe D.A.V.
Public School ùe Gaõ ùiû^ú Mûñe IWÿò@û cû¤c ieKûeú jûAÄêfùe _ûV _Xÿ«ò ö aWÿ\ò^ QêUòùe
Cbdue @Rû Mûñ iûlòùMû_ûk ^òKUaúð aògß^û[_êeKê aêfò~ûA[ôùf ö @Rû Zûue jûAÄêfe @aie_âû¯
Ê^ûc]^ý MYòZ gòlK ö @Rûu Nùe \òù^ _ûVKê ù^A Cbdu c¤ùe SMWÿû ùjfû ö)
fòiû, ùiû^ò \êùjñ Keòùf SMWÿû
“iek ùKûY”Kê ù^A
(fòiû) - Zêc _ûV ajò, @ûc iùw ùKùa
~òaKò icû^ ùjûA ?...... ûû1ûû
\ûcòKû _òfûG _Xÿ«òùfû ZûKê
KeòQ«ò G^þ.iò.A.@ûeþ.Uò
c¤ûjÜ ùbûR^ cûMYû LûAKò
^ RûYò KeêQê _ûUò ö...... ûû2ûû
RýûcòZòùe _û _âKûe ùKûYKê
Zêùc Z _XÿêQ Zò’^ò
còQUûùe Lûfò `êUûYò ù\LûC
aiê^ê ùjûAKò Zê^ò ö...... ûû3ûû
(ùiû^ò)- ajòe iekùKûYKê ù^AKò
ù\LûC aj_ GùZ
(ùZùa) ùMûUòG ùeLûùe, @ûC ZâòbêRùe
ùKûY iõLýû Kj ùKùZ ?...... ûû4ûû
[180 cû_ aògòÁ ùKûYKê MâjY Kùf ZòâbêR I iekùeLûùe @iõLý iek ùKûY ejòùa]
0

gì^ WòMâú ùKûY GK egàò \ßûeû

iìPûAQ Zêc ajòùe
\êAùMûUò egàò GKûVò ejòùf
(Zûu) iû]ûeY aò¦ê Kûjóùe ?...... ûû5ûû
Aµÿçœÿ¯ÿ S~ç†ÿ ¯ÿç`ÿç†ÿ÷æ 53

‘0’ Vûeê aWÿ ‘180’ Vûeê iû^

@ûc ùKûY _eòcû_
‘gì^’ eê ‘Zò^òg hûVòG’ _~ðý«
Zêùc _Xÿ ùKûY cû_ ö......ûû6ûû
@Rû ù`eê[ôùf cûùKðUòõ iûeò
@UKò ejòùf ùiVò
Kjòùf _òfûG Kkò Ke ^ûjó A
aiòKò, gêY GKûVò ö......ûû7ûû
(‘A’, ‘B’, ‘C’) Zò^ò aò¦ê ~\ò @Y-ùeLú ùjùf
→ →
( BA, BC ) iõù~ûMKê Kêj ABC ùKûY B
C
‘B’ gúhðaò¦ê ùja Zû’e egàò
egàò\ßd aûjê RûY ......ûû8ûû
_eòcûY ù^A ùKûY Zò^òbûA
@U«ò ùcøkòK ùKûY
iìlàùKûY, icùKûY _êYò Zûu
ùRýÂ bâûZû iÚìk ùKûY ö......ûû9ûû
‘gì^’eê @]ôK ‘^ùa’eê @k_
ùi ùjûAa iìlàùKûY
VòKþ ^ùa ùjùf, RûYò[û@ _òùf
Zûjû ùja icùKûY ö ûû10ûû WòMâú cûù_ ^ùa ùMâWÿþ cûù_ gùj
~\ò _eòcûY ‘^ùa’Kê U_òfû GK icùKûY jêG
‘gùj @gú’ ^ ]eòfû aéúd cû_ùe icùKûY _êYò
π
ZûjûKê Kjòa iÚìkùKûY _òùf 2
ùeWÿò@û^þ ùjûA[ûGö...... ûû13ûû
GAVò ùKûY ieòfû öö11öö ùiû^ú Zûkòcûeò Kjòfû, @ûce
Zò^ò ùMûUò ùÄf ejòQò RûYò[û IWÿògû ùfLòQò gê¡
ùKûYKê cû_òaû _ûAñ \òfäú iò^û Lûfò PcK ù\LûG
WòMâú, ùMâWÿþ, iùw ùeWò@û^þ _êYò MYòZùe ù\L M] öû14ûû
gêY Zêùc c^ ù\A ö......ûû12ûû
bûMðaú jûAÄêf, aúe^eiòõj_êe, _êeú
54 Aµÿçœÿ¯ÿ S~ç†ÿ ¯ÿç`ÿç†ÿ÷æ

iûõLôýK Zß aòcgðü (\g)

iù«ûh Kêcûe _Šû
10 “\g”
\g @aZûe - cú^, Kz_, iìKe, ^ejeò, aûc^, béMê_Zò, eNê_Zò, akeûc, aê¡ I KkþKú @aZûe ö
\g A¦òâd - Plê, K‰ð, ^ûiû, Ròjßû, ZßKþ, gâaY, \gð^, Ægð, @ûÊû\^, I NâûY ö
\g C_Pûe - _û\ý, @Nðý, @ûPc^, c]ê_Kð, @ûPc^, M§, _ê¿, ]ì_, \ú_, I ù^÷ùa\ý ö
\g K^ýû ù\ûh - Zûcâ ùKgú, @]ôKûwú, Pòe ùeûMòYú, ùfûc ejòZû I @Zò ùfûc~êqû, KUê bûhòYú,
_òwkûlú, CyûK_ûkú, Kê\«ú, ^Á PeòZâû I jú^ûwú ö
\g K^ýû ù\ûh - jú^Kòâd, ^ò¿êeêh, ^ògþQ¦, ùeûcg, @gúð, ldú, @ûcdûaú, @_iàûeú, gßòZâú I KêÂú
aõg K^ýû ö
\gKcð iõÄûe - Mbûð]û^, _êõia^, iúcù«û ^d^, RûZKcð, ^ûc KeY, ^òÃcâ Y, @^Ü_ûâ g^Ü, PìWûÿ KeY,
C_^d^ I aòaûj ö
\gûw ]ì_ - cjê, cê[û, Nò@, P¦^MêŠò, MêMþMêk, @Mêe, gòkûRZê, ù\a\ûeê KûV, SêYû I ùiûeòh ö
\g \û^ - ùMû, bì, Zòk, iêa‰ð, NéZ, aÈ, ]û^ý, MêWÿ, ùeø_ý I faY ö
\g\òM - _ìað, @MÜò, \lòY, ù^÷EZ, _½òc, aûdê, Ce, Hgû^ý, D¡ßð I @] ö
\g\òM _ûk - A¦â, @MÜò, ~c, ù^÷EZê, aeêY, aûdê, Kêùae, Bgû^, aâjàû I @^« ö
\g ù\ûh - ^òfðRû, ùPûeYú, WûKò^ú, \êÃcð KûeòYú, aýbòPûeòYú, KUêbûhòYú, jòõiûKûeòYú, cò[ýûaû\ò^ú,
iað\û @i«êÁû I aûe´ûe _òZéMéjKê ~òaû ö Gjû ^ûeúe ù\ûh @ùU ö
\g\ßûe - \êAPlê, \êA K‰ð, cêL, \êA^ûiû, Mêjý, C_iÚ I aâjàe¦â ö
\g ^ûWÿú - AWÿû, _òwk, iêhêcÜû, Mû§ûeú, jÉú Ròjßû, _ìhû, ~gÊò^ú, @k´êhû, Kêjê I gvò^ú ö
\g ^òùh] Kêk - jú^Kòâd, ^ò¿êeêh, ^ògþQ¦, ùeûcg, @gúð, ldú, @ûcdûaú, @_iàûeú, gßòZâú I
KêÂúKêk ö
\g_âûY - _âûY, @_û^, aýû^, C\û^, icû^, ^ûM, Kìcð, KéKe, ù\a\ I ]^¬d ö
\gaò] @MÜòKkû - ]ìcâûyòð, Chàû, Rßkò^ú, Rßûkò^ú, aò¾êfòwò^ú, iêgâú, iêeì_û, K_òkû, jaýajû I Kaýajû ö
\gaò] KêzâaâZ - Z¯ Kézâ, iû«_^ Kézâ, _û\Kézâ, _âûRû_Zý Kézâ, @¡âKézâ, _âûRû_Zý Kézâ, @¡ðKézâ,
@ZòKézâ, KézâûZòKézâ, ùiøcýKézâ, Zêkû_êeêh Kézâ I KK Kézâ ö
Aµÿçœÿ¯ÿ S~ç†ÿ ¯ÿç`ÿç†ÿ÷æ 55

\gaò] ^òdc flY - Z_, iù«ûh, @ûÉòKý, \û^, ù\a_ìR^, iò¡û«, gâaY, jâú, cZò I R_ûjêZò ö
\gaò] akòù~ûMý _gê - céM, QûM, ùch, fêfû_, gìKe, gfäKú, ggK, ùMû]û, Kìcð I LWÿþMú ö
\gaò] aòhd flY - iMð, _âZòiMð, iÚû^, ù_ûhY, DZò, c^ß«e, BgK[û, ^òùeû], cêqò I @ûgâd ö
\gaò] aò¾êKkû - Reû, _ûkò^ú, gû«ò, Hgßeú, eZò, KcðKû, ae\û, @ûjäû\ò^ú, _âúZò I \úNð ö
\gaò] aâjàû Kkû - iéÁò, E¡ò, iáZò, ùc]û, Kû«ò, flàú, \êýZú, iÚòeû, iÚòZò I iò¡ò ö
\gaò] ~c flY - @jòõiû, iZý, @ùÉd, aâjàP~ðý, \dû, @ûRða, lcû, ]éZò, còZûjûe I ùgøP ö
\gaò] eì_K - ^ûUK, _âKeY, bûY, aýûùdûM, icaKûe, Wòc, AjûcéM, @u, aú[ú I _âji^ ö
\gaò] gûK - _Zâ, cìk, Keúe (aûCñgMRû) @M, `k, KûŠ, @iÚòeêXK, ZßKþ, _ê¿ I KaK ö
\g aò] gòlû_\ - _âûYûZò_ûZ, @\û\û^, @aâjàP~ðý, @iZý, iêeû_û^, aòKûk ùbûR^, _â\gð^,
aòbìhY, cjûgd^ I ]^iõMâj ö
\gaò] iõÄûe - _êõia^, iúcù«û^d^, RûZKcð, ^ûcKeY, ajò^òÃâcY, @^Ü_âûg^, PìWÿû Kcð,
C_^d^, ùa\ûe¸ I icûað^ ö
\g aògß ù\aû - KâZê, \l, aiê, iZý, Kûk, Kûc, ]ß^, ùeûPK, _êeêeaiþ I cû\âaiþ ö
\g cjû\û^ - iêa‰ð, @gß, Zòk, céM, K^ýû, MR, \ûiú, e[, _é[ôaú I K_òkû ù]^ê ö
\g cjûaò\ýû - Kûkú, Zûeû, ùhûWÿgú, bêaù^gßeú, ùb÷eaú, zò^ÜcÉû, ]ìcûaZú, aMkûcêLô, cûZwú I
KckûZàòKû ö
\gcê\âû - @ûaûj^, iõiÚû_^, i^Üò]û^, i^Üòùeû]^, iKkú KeY, @aMêY×^, ù]^êcê\âû, @céZúKeY,
cjûcê\âû I _ecúKeY cê\âû ö
\gcìk - ùaf, iê^ûeú, _ûUkú, M¸ûeú, @Mòa[ê, gûk_‰ðû, Ké¾_‰úð, @ueû«ò, fZûùaùuûkò I ùMûLe ö
\gùckK - Zûe, P¦â, ak, a‰ð, cŠk, ba^û]úg, ^ûZò, RûZò, Êe I aMð ö
\geûZòâ - \ûeêYeûZòâ (@ldZéZúdû) \úaýeûZòâ (Mwû\gjeû) ùcûjeûZâò (R^àûÁcú), cjûeûZòâ (cjûÁcú),
KûkeûZâò (cjûkdû), ùNûeeûZâò (ù_øh Ké¾ûÁcú), aúeeûZâò (eU«ò PZêŸðgú), MY_Zò eûZòâ
(ae\û PZê[úð) @akûeûZâò (_û_ùcûP^ú GKû\gú) I iò¡eûZòâ (cjûaòhêa iõKâû«ò) ö
\ùgû_^òh\þ - Bùgû_^òh\þ, ùKù^û_^òh\þ, KùVû_^òh\þ, _âùgÜû_^òh\þ, cêùŠû_^òh\þ, cûŠêKû C_^òh\þ,
ùZ÷eúùdû_^òh\þ, Heúùdû_^òh\þ, Qû¦ùMýû_^òh\þ I aéjZ @ûeYýùKû_^òh\þ ö
GeWÿû, aeú, ~ûR_êe
56 Aµÿçœÿ¯ÿ S~ç†ÿ ¯ÿç`ÿç†ÿ÷æ

MYòZ aòPòZâû cûyð - 2016 _ûVK_âgÜe icû]û^

icû]û^ Kðû - _êUêf iûjê

_âgÜ : ùMûUòG aMðPòZâe PûeòUò aûjê C_ùe PûeòUò

iaðic icùKûYú ZâòbêR @u^ Keû~ûAQò û \êAUò ZâòbêR
aMðùlZâe bòZe _ûLùe @Qò, @^ý \êAUò Zâb ò Rê aMðùlZâe
aûjûe _ûLùe @Qò û PòZâ ù\L û Gjò PûeòUò iaðic
icùKûYú ZâòbêRe PûeòUò bò^Übò^Ü gúhð aò¦êKê Kâcû^ßdùe
ù~ûM Keò G_eò GK ùeLûPòZâ @u^ Ke ~ûjûe ù\÷Nðý cû_ iað^òcÜ ùja û ùeLûPòZâUòe ^ûc
KY ?
icû]û^ -

‘ABCD’ GK aMðùlZâ ö aMðùlZâe @«ù\ðgùe @aiÚòZ BPC icùKûYú ZòâbêRe K‰ð BC Gaõ
‘AQD’ icùKûYú ZòâbêRe K‰ð AD ö \ßòZúdZü aMðùlZâe aûjûe ajòüù\ðgùe ‘AOB’ icùKûYú
ZòâbêRe K‰ð AB Gaõ ‘CRD’ icùKûYú ZòâbêRe K‰ð CD ö Gjò PûùeûUò icùKûYú ZòâbêR _eÆe
iaðic ö @[ûðZþ OB = PB = DQ = DR Gaõ AO = AQ = CP = CR ö
Aµÿçœÿ¯ÿ S~ç†ÿ ¯ÿç`ÿç†ÿ÷æ 57

@ûagýKúd ùeLûPòZâUò, 3 Uò ùeLûLŠe icûjûe @[ûðZþ PòZâUò ( OP ∪ PQ ∪ QR ) @ùU ö

PòZâUòe ù\÷Nðý = OP + PQ + QR
Gjò ù\÷Nðýe cû_ iað^òcÜ ùjaû _ûAñ ùeLûLŠ Zâd GKùeLú ùjaû aòù]d ö
_âûcûYý : Pûeò icùKûYú ZòâbêRe gúhðaò¦ê O, P, Q, R GK iekùeLú (O – P – Q – R) ùjùa ö
mÐOAB = mÐPCB = mÐQAD = mÐRCD = x0 ùjC ö
Gcû^ue Pûeò @^ê_ìeK ùKûY ùjùf ÐOBA, ÐPBC, ÐQDA Gaõ ÐRDC ö
mÐOBA = mÐPBC = mÐQDA = mÐRDC = 900 – x0 ùja ö

_âcûY : aMðùlZâe ABCD ùe ÐA, ÐB, ÐC I ÐD _âùZýK icùKûY ö

Þ ÐPBA = 900 – (900 – x0) = x0 ùja ö
ùijò_eò mÐQDC = 900 – (900 – x0) = x0
mÐBAQ = 900 – x0 Gaõ mÐDCP = 900 – x0 ùjùa ö
aðcû^ mÐOBP = mÐOBA + mÐABP = 900 – x0 + x0 = 900
Gjò_eò _âcûY Keû~ûA _ûùe mÐOBP = mÐPCR = mÐQAO = mÐRDQ = 900
@[ûðZþ D OBP, D PCR, D QAO, D RDQ icùKûYú ZòâbêR @U«ò ö
aðcû^ OBP D ùe BO = BP Þ mÐBOP = mÐBPO = 450
PCR D ùe CP = CR Þ mÐCPR = mÐCRP = 450
DQR D ùe DQ = DR Þ mÐDRQ = mÐDQR = 450
Gaõ AOQ D ùe AO = AQ Þ mÐAOQ = mÐAQO = 450
mÐOPB + mÐBPC + mÐCPQ = 450 + 900 + 450 = 1800
Þ OP I P Q GKùeLú ö ................(1)
mÐPQA + mÐAQD + mÐDQR = 450 + 900 + 450 = 1800

Þ PQ I QR GKùeLú ö ................(2)
(1) I (2) GKùeLú ö \ O – P – Q – R GKùeLú ö
PòZâUòe ^ûc OR ùeLûLŠ ö
Mâû / ù_û.-iêKîkò, cdêeb¬, ù`û^þ - 9658154584
@^ý Ce\ûZû : ai« Kêcûe cjû_ûZâ, ~ùgûa«_êe, RMZþiòõj_êe
58 Aµÿçœÿ¯ÿ S~ç†ÿ ¯ÿç`ÿç†ÿ÷æ

_êÉK icúlû icúlû : ùMûaò¦ P¦â aògßûk

MYòZ gòLû :
_VûYò iûc« MYòZ ùc]ûaéò (6 /9c)
(^ìZ^ Xûûùe _âÉêZ)
ùfLK : c\^ ùcûj^ cjû«ò, ^úkû´e aògßûk
_âKûgK : ZòZòfòcû aògßûk, cìfý : U.110/-
_VûYò iûc« MYòZ ùc]ûaéò _eúlû[ðúu _ûAñ Gjò ajò _âKûgòZ
ùjûAQò ö \êALŠò ajò- LŠòG h , @^ýUò ^ac ùgâYú _ûAñ ö
aòMZ ahðe _eúlû[ðúcûù^ Kj«ò, “h ùgâYú ^òcò CŸòÁ
_eúlûe _âûd icÉ _âgÜ Gaõ ^ac ùgâYú fûMò CŸòÁ _eúlûe _ûLû_ûLò
@]û@]ô _âgÜ _âZýl aû _ùeûl bûaùe Gjò ajòeê @ûiò[ôfû ö” Gjò
cZûcZeê ajòUòe C_ûù\dZû i´§ùe ]ûeYû R^àûG ö
Gjò ajòe aòùghZß ùjfû, ajò @ûe¸eê C_ù~ûMú MYòZe ‘Z[ý
I Zß’e C_iÚû_^û ö @^ýû^ý _âZòù~ûMòZû cìkK MYòZ ajòùe G_eò
@¤ûd ^[ûG ö ùZYê QûZâ I gòlK cjfùe Gjû @û\éZ ùja ^ò½d ö
Gùa ^ìZ^ Xûûùe _âgÜe Ce ù\aûKê _WÿêQò ö OMR `Ÿðùe VòKþbûùa CŸòÁ aéKê Kkû
^Kùf, _âKéZ Ce RûYò iê¡û _eúlû[ðú gì^ ^´e _ûCQò ö ùZYê @ûagýKúd Ce`Ÿð (OMR
Sheet) @býûi _ûAñ ajòùe iõù~ûRòZ Keû~ûAQò ö
baòhýZùe _òfûcûù^ CAT, MBA, MAT, IMI, IRMA, IFFT, NIFT, BBA, BCA,
LAW, IAS Z[û aýûu _ò.I. _ûAñ _âZòù~ûMòZûcìkK _eúlûùe i¹êLú^ ùjùa ö ùiùZùaùk
ùicûù^ Gjò ajòe C_ûù\dZû @^êba Keòùa ö GùaVûeê _Xÿ«ê ! _Xû«ê!!
_âû¯òiÚû^ : 1. G.ùK.cògâ _âû.fò. eKèòùf^þ, aû\ûcaûWÿò, ,KUK; 2. cû]a aêKþ ùÁûe, beZò@û
UûIßûe, aû\ûcaûWÿò, KUK; 3. KòZûa cjf, aû\ûcaûWÿò, KUK; 4. ùMäûaûfþ GùR^èò, aû\ûcaûWÿò, KUK;
5. ieÊZú aò\ýûbŠûe, KUK; 6. G.ùK.^ûdK, IfWÿþ aiþÁûŠþ, bêaù^gße; 7. \ò aêKþ _Gþ, _VûYò
iûc« _äûù^Uûeòdcþ, bêaù^gße; 8. Kýû_òUûf aêKþ Wòù_û, 1 ^´e jûU, bêaù^gße, 9. Ké_ûRk
GùR^èò, R^_[, bêaù^gße, 10. iõRd aêKþ ùÁûeþ, KùfR ùeûWÿþ, b\âK ö
Aµÿçœÿ¯ÿ S~ç†ÿ ¯ÿç`ÿç†ÿ÷æ 59

_ûVK _âgÜ (C_~êq Ce _VûAùf _ùe _âKûg _ûAa ö)

eûÉû ùZe : ^@ ije
^òcÜ PòZâùe 9 ùMûUò ijeKê (A, B, C, D, E, F, G, @ûe¸ I ùgh) ùaûfò ^ûcòZ Keû~ûAQò û
PòZâùe UYû ~ûA[òaû Mûe iaê ùjfû, _âùZýK ijeKê eûÉû û @û_Y @ûRò iaê ijeKê ~òùa û ~òaûe
^òdc ùjfû - @û_Y _â[ùc (@ûe¸) PòjÜòZ ijeeê aûjûeòùa I (ùgh) PòjÜòZ ijeùe ~ûZâû ùgh
Keòùa û – ùKøYiò eûÉûùe GKû]òK [e ~òùa ^ûjó û

ùgh @ûe¸

Gùa _âgÜ ùjfû - @û_Y iaê ije aêfò ~ûZâû ùgh Keò _ûeòùaZ ! ~\ò _ûeòùa, ùZùa
@û_Yu ~ûZâû _[ iPòZâ \gðû«ê û

IWògû MYòZ iõi\ - 44Zc aûhðòK i¹òk^ú

Gaõ RûZúd Kcðgûkû
iÚû^ : Mû§ò A^þÁòPêýUþ @`þ A¬ò^òdeòõ GŠ ùUùKÜûùfûRò
MêYê_êe, eûdMWÿû - 765022

icd : _ùe RYûA \ò@û~òa ö

_â.ZûeòYú PeY _Šû _â. ^kò^úKû« ùPø]êeú

(ibû_Zò) (iõ_û\K)
60 Aµÿçœÿ¯ÿ S~ç†ÿ ¯ÿç`ÿç†ÿ÷æ
PRINTED BOOK

Aµÿçœÿ¯ÿ S~ç†ÿ ¯ÿç`ÿç†ÿ÷æ Óº¤ÿ{Àÿ...

1. @bò^a MYòZ aòPòZâû GK ùZâ÷cûiòK \ßòbûhú (Bilingual) ¨†ÿ÷çLÿæ > FÜÿæ Óæ™æÀÿ~†ÿ ¨÷{†ÿ¿Lÿ ¯ÿÌö
þæaÿö, fëœúÿ, {Ó{¨uºÀÿ H xÿç{ÓºÀÿ þæÓ{Àÿ ¨÷LÿæÉç†ÿ ÜëÿF >
2. ¨†ÿ÷çLÿæ{Àÿ ¨÷Lÿæɜÿ œÿçþçˆÿ IWÿò@û Kò´û English {àÿQæSëÝçLëÿ LÿæSfÀÿ {SæsçF ¨æQ{Àÿ ØÎ µÿæ{¯ÿ
{àÿQç ¨vÿæB¯ÿæLëÿ Aœëÿ{Àÿæ™ > ùfLû C_ùe ùfLKue `ùUûUòG ejòaû @ûagýK ö
3. {àÿQæ ¾$æÓ»¯ÿ Óóäç© †ÿ$æ Óæ™æÀÿ~ S~ç†ÿ{¨÷þê ¨ævÿLÿZÿ ¨æ{vÿæ¨{¾æSê {Üÿ¯ÿæ Aæ¯ÿÉ¿Lÿ >
4. ¨÷LÿæÉç†ÿ œÿ {Üÿ¯ÿæ {àÿQæSëÝçLëÿ {üÿÀÿÖ {œÿ¯ÿæLëÿ Aœëÿ{Àÿæ™ Àÿäæ LÿÀÿç¯ÿæ Ó»¯ÿ œëÿ{Üÿô >
5. {àÿQæ ¨vÿæB¯ÿæ †ÿ$æ Aœÿ¿æœÿ¿ ¯ÿçÌß{Àÿ {¾æSæ{¾æS LÿÀÿç¯ÿæÀÿ vÿçLÿ~æ :
œÿêÁÿæºÀÿ ¯ÿçÉ´æÁÿ, G-101, aògûfþ ùeiòùW^èò, gâúeûc ^Me, IfØ UûC^þ, µëÿ¯ÿ{œÿÉ´Àÿ- 751002
B-{þàú : nilamberbiswal@yahoo.co.in {þæ¯ÿæBàúÿ : 9937948664
6. ¨÷{†ÿ¿Lÿ ÓóQ¿æÀÿ þíàÿ¿ s. 20/- > xÿæLÿ {¾æ{S ¯ÿæÌ}Lÿ þíàÿ¿ s. 100/-
@ûRúa^ MâûjK ù\d : U.1,000/-

¨÷æ{©Ìë

Printed and Published by Sri Nilambar Biswal, on behalf of Orissa Mathmatical Society and Printed
at Jagannath Process, Cuttack and Published at OMS, Department of Mathematics, Utkal University,
Vanivihar, Bhubaneswar, Editor- Sri Madan Mohan Mohanty