Giao Trinh QLNN Ve Tai Chinh Cong

FORUM OF PUBLIC ADMINISTRATION’ STUDENT
Giáo trình
Quản lý Nhà nước về Tài
chính Công
(Sưu tầm bởi hanhchinhvn.com@gmail.com)
2004
WWW.HANHCHINH.COM.VN
Ch¬ng thø nhÊt
Nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ tµi chÝnh Nhµ níc
vµ qu¶n lý tµi chÝnh nhµ níc
PhÇn I
Nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ tµi chÝnh nhµ níc
I. Kh¸i niÖm vµ ®Æc ®iÓm cña tµi chÝnh Nhµ níc

1. Kh¸i niÖm Tµi chÝnh Nhµ níc
Tµi chÝnh Nhµ níc lµ mét bé phËn h÷u c¬ cña nÒn tµi chÝnh quèc
gia. Nã ra ®êi, tån t¹i vµ ph¸t triÓn gÇn víi sù ra ®êi, tån t¹i vµ ph¸t triÓn
cña Nhµ níc vµ sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ hµng ho¸, tiÒn tÖ. Nhµ níc
xuÊt hiÖn ®ßi hái ph¶i cã nguån lùc vËt chÊt nhÊt ®Þnh ®Ó nu«i sèng bé m¸y
Nhµ níc vµ thùc hiÖn çc chøc n¨ng kinh tÕ, x· héi do céng ®ång giao phã.
Trong nÒn kinh tÕ hµng ho¸ tiÒn tÖ, çc nguån lùc vËt chÊt ®ã, kh«ng nh÷ng
®· ®îc tiÒn tÖ ho¸ mµ cßn ngµy cµng trë nªn dåi dµo. ChÝnh trong nh÷ng
®iÒu kiÖn nh vËy, tµi chÝnh Nhµ níc míi ra ®êi, tån t¹i vµ ph¸t triÓn.
Ngµy nay, tµi chÝnh Nhµ níc, kh«ng chØ lµ c«ng cô ®éng viªn, khai th¸c
mäi nguån lùc tµi chÝnh cña x· héi t¹o nªn søc m¹nh tµi chÝnh cña Nhµ
níc mµ cßn lµ c«ng cô qu¶n lý, ®iÒu chØnh mäi ho¹t ®éng kinh tÕ, x· héi
cña mäi quèc gia. XuÊt ph¸t tõ tÇm quan träng ®ã, sù tån t¹i, ph¸t triÓn tµi
chÝnh Nhµ níc lµ mét ®ßi hái kh¸ch quan vµ hÕt søc cÇn thiÕt.
Tuy nhiªn, ®Ó sö dông cã hiÖu qu¶ ph¹m trï tµi chÝnh Nhµ níc trong
thùc tiÔn, ®ßi hái tríc hÕt ph¶i nhËn thøc mét çch ®Çy ®ñ, chÝnh x¸c
ph¹m trï ®ã.
Trong thùc tiÔn ®êi sèng x· héi, ho¹t ®éng tµi chÝnh thÓ hiÖn ra nh
lµ çc hiÖn tîng thu, chi b»ng tiÒn - sù vËn ®éng cña çc nguån tµi chÝnh -
g¾n liÒn víi viÖc t¹o lËp hoÆc sö dông çc quü tiÒn tÖ nhÊt ®Þnh. Trªn ph¹m
vi toµn bé nÒn kinh tÕ, g¾n liÒn víi sù ho¹t ®éng cña çc chñ thÓ trong çc
lÜnh vùc kinh tÕ - x· héi kh¸c nhau cã çc quü tiÒn tÖ kh¸c nhau ®îc h×nh
thµnh vµ ®îc sö dông. Cã thÓ kÓ nh: Quü tiÒn tÖ cña çc hé gia ®×nh; quü
tiÒn tÖ cña çc doanh nghiÖp; quü tiÒn tÖ cña çc tæ chøc b¶o hiÓm , tÝn
dông; quü tiÒn tÖ cña Nhµ níc … Quü tiÒn tÖ cña Nhµ níc lµ mét bé phËn
2
cña hÖ thèng cña çc quü tiÒn tÖ trong nÒn kinh tÕ vµ cã mèi quan hÖ h÷u c¬
víi quü tiÒn tÖ kh¸c ®i liÒn víi mèi quan hÖ rµng buéc phô thuéc gi÷a çc
chñ thÓ kinh tÕ - x· héi trong khi tham gia ph©n phèi çc nguån tµi chÝnh.
G¾n víi chñ thÓ lµ Nhµ níc, çc quü tiÒn tÖ cña Nhµ níc ®îc t¹o
lËp vµ sö dông g¾n liÒn víi quyÒn lùc chÝnh trÞ cña Nhµ níc vµ viÖc thùc
hiÖn çc chøc n¨ng kinh tÕ - x· héi cña Nhµ níc. Nãi mét çch kh¸c, çc
quü tiÒn tÖ cña Nhµ níc lµ tæng sè çc nguån lùc tµi chÝnh ®· ®îc tËp trung
vµo trong tay Nhµ níc, thuéc quyÒn n¾m gi÷ cña Nhµ níc vµ ®îc Nhµ
níc sö dông cho viÖc thùc hiÖn çc sø mÖnh x· héi cña m×nh. Trªn quan
niÖm ®ã, quü tiÒn tÖ cña Nhµ níc, cã thÓ ®îc xem nh lµ sù tæng hîp cña
çc quü tiÒn tÖ chung cña Nhµ níc vµ quü tiÒn tÖ cña çc doanh nghiÖp
thuéc së h÷u Nhµ níc. Çc quü tiÒn tÖ chung cña Nhµ níc l¹i bao gåm:
Quü Ng©n s¸ch Nhµ níc vµ çc quü ngoµi NSNN.
Qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ sö dông çc quü tiÒn tÖ cña Nhµ níc kÓ trªn
chÝnh lµ qu¸ tr×nh Nhµ níc tham gia ph©n phèi çc nguån tµi chÝnh th«ng
qua çc ho¹t ®éng thu, chi b»ng tiÒn cña tµi chÝnh Nhµ níc. Çc ho¹t ®éng
thu, chi b»ng tiÒn ®ã lµ mÆt biÓu hiÖn bªn ngoµi cña tµi chÝnh Nhµ níc, cßn
çc quü tiÒn tÖ Nhµ níc n¾m gi÷ lµ biÓu hiÖn néi dung vËt chÊt cña tµi
chÝnh Nhµ níc.
Tuy vËy, cÇn nhËn râ r»ng, qu¸ tr×nh diÔn ra çc ho¹t ®éng thu, chi
b»ng tiÒn do Nhµ níc tiÕn hµnh trªn c¬ së çc luËt lÖ do Nhµ níc quy
®Þnh ®· lµm n¶y sinh çc quan hÖ kinh tÕ gi÷a Nhµ níc víi çc chñ thÓ
kh¸c trong x· héi. §ã chÝnh lµ çc quan hÖ kinh tÕ n¶y sinh trong qu¸ tr×nh
Nhµ níc tham gia ph©n phèi vµ sö dông çc nguån tµi chÝnh ®Ó t¹o lËp
hoÆc sö dông çc quü tiÒn tÖ cña Nhµ níc. Çc quan hÖ kinh tÕ ®ã chÝnh lµ
mÆt b¶n chÊt bªn trong cña tµi chÝnh Nhµ níc, biÓu hiÖn néi dung kinh tÕ -
x· héi cña tµi chÝnh Nhµ níc.
Tõ nh÷ng ph©n tÝch trªn ®©y cã thÓ cã kh¸i niÖm tæng qu¸t vÒ tµi
chÝnh Nhµ níc nh sau:
Tµi chÝnh Nhµ níc lµ tæng thÓ çc ho¹t ®éng thu, chi b»ng tiÒn do Nhµ
níc tiÕn hµnh trong qu¸ tr×nh t¹o lËp vµ sö dông çc quü tiÒn tÖ cña Nhµ níc
nh»m phôc vô çc chøc n¨ng kinh tÕ - x· héi cña Nhµ níc. Tµi chÝnh Nhµ
níc ph¶n ¸nh hÖ thèng çc quan hÖ kinh tÕ gi÷a Nhµ níc víi çc chñ thÓ
kh¸c trong x· héi n¶y sinh trong qu¸ tr×nh Nhµ níc tham gia ph©n phèi çc
nguån tµi chÝnh.
3
Quan niÖm tµi chÝnh Nhµ níc nh trªn cho phÐp nh×n nhËn mét
çch ®Çy ®ñ, toµn diÖn vÒ tµi chÝnh Nhµ níc, quan niÖm ®ã võa chØ ra mÆt
cô thÓ, h×nh thøc bªn ngoµi - néi dung vËt chÊt cña tµi chÝnh Nhµ níc lµ
çc quü tiÒn tÖ cña Nhµ níc; võa v¹ch râ mÆt trõu tîng, mÆt b¶n chÊt
bªn trong - néi dung kinh tÕ - x· héi cña tµi chÝnh Nhµ níc lµ çc quan hÖ
kinh tÕ n¶y sinh trong qu¸ tr×nh Nhµ níc ph©n phèi nguån tµi chÝnh ®Ó t¹o
lËp vµ sö dông çc quü tiÒn tÖ cña Nhµ níc.
Nh ®· ph©n tÝch ë trªn, çc quan hÖ kinh tÕ cÊu thµnh b¶n chÊt tµi
chÝnh Nhµ níc n¶y sinh do Nhµ níc tiÕn hµnh çc kho¶n thu, chi trªn c¬
së çc luËt lÖ do Nhµ níc quy ®Þnh. §iÒu ®ã cã nghÜa lµ, çc quan hÖ kinh
tÕ ®ã do Nhµ níc ®Þnh híng ®iÒu chØnh th«ng qua çc ho¹t ®éng thu, chi
cña tµi chÝnh Nhµ níc. Tõ ®ã cho thÊy, b¶n chÊt cña tµi chÝnh Nhµ níc
còng chÞu sù quy ®Þnh bëi b¶n chÊt vµ ph¹m vi chøc n¨ng cña Nhµ níc
thÝch øng víi nh÷ng ®iÒu kiÖn kinh tÕ - x· héi kh¸c nhau. Tµi chÝnh Nhµ
níc thùc sù trë thµnh c«ng cô cña Nhµ níc ®Ó phôc vô vµ thùc hiÖn çc
chøc n¨ng cña Nhµ níc. Nhµ níc sö dông tµi chÝnh Nhµ níc th«ng qua
çc chÝnh s¸ch thu, chi cña tµi chÝnh Nhµ níc ®Ó t¸c ®éng tíi sù ph¸t triÓn
kinh tÕ - x· héi nh»m gi÷ v÷ng çc quan hÖ tû lÖ hîp lý vµ thùc hiÖn çc
môc tiªu cña kinh tÕ vÜ m« do Nhµ níc ®Þnh híng.
2. §Æc ®iÓm cña tµi chÝnh Nhµ níc
Lu«n lu«n g¾n liÒn víi viÖc thùc hiÖn çc chøc n¨ng nhiÒu mÆt cña
Nhµ níc, ho¹t ®éng cña tµi chÝnh Nhµ níc còng rÊt ®a d¹ng, liªn quan
®Õn mäi lÜnh vùc kinh tÕ - x· héi vµ t¸c ®éng ®Õn mäi chñ thÓ trong x· héi.
ChÝnh nÐt ®Æc thï ®ã lµ nh©n tè cã ¶nh hëng quyÕt ®Þnh tíi çc ®Æc ®iÓm
cña tµi chÝnh nhµ níc. Cã thÓ kh¸i qu¸t ®Æc ®iÓm cña tµi chÝnh Nhµ níc
trªn çc khÝa c¹nh sau ®©y:
2.1. §Æc ®iÓm vÒ tÝnh chñ thÓ cña tµi chÝnh Nhµ níc
Tµi chÝnh Nhµ níc thuéc së h÷u Nhµ níc, do ®ã, Nhµ níc lµ chñ
thÓ duy nhÊt quyÕt ®Þnh viÖc sö dông çc quü tiÒn tÖ cña Nhµ níc.
ViÖc sö dông çc quü tiÒn tÖ cña Nhµ níc, ®Æc biÖt lµ Ng©n s¸ch Nhµ
níc, lu«n lu«n g¾n liÒn víi bé m¸y Nhµ níc nh»m duy tr× sù tån t¹i vµ
ph¸t huy hiÖu lùc cña bé m¸y Nhµ níc, còng nh thùc hiÖn çc nhiÖm vô
kinh tÕ - x· héi mµ Nhµ níc ®¶m nhËn.
Çc nhiÖm vô kinh tÕ - chÝnh trÞ - x· héi cña mét quèc gia trong tõng
thêi kú ph¸t triÓn ®îc quyÕt ®Þnh bëi c¬ quan quyÒn lùc cao nhÊt cña Nhµ
4
níc - Quèc héi, do ®ã, Quèc héi còng lµ chñ thÓ duy nhÊt quyÕt ®Þnh c¬
cÊu, néi dung, møc ®é çc thu, chi Ng©n s¸ch Nhµ níc - quü tiÒn tÖ tËp
trung lín nhÊt cña Nhµ níc - t¬ng øng víi çc nhiÖm vô ®· ®îc ho¹ch
®Þnh nh»m ®¶m b¶o thùc hiÖn cã kÕt qu¶ nhÊt çc nhiÖm vô ®ã.
NhËn thøc ®Çy ®ñ ®Æc ®iÓm vÒ tÝnh chñ thÓ cña tµi chÝnh Nhµ níc cã
ý nghÜa quan träng trong viÖc ®¶m b¶o quyÒn l·nh ®¹o tËp trung thèng
nhÊt cña Nhµ níc, lo¹i trõ sù chia xÎ, ph©n t¸n quyÒn lùc trong viÖc ®iÒu
hµnh Ng©n s¸ch Nhµ níc. NhËn thøc kÓ trªn còng cho phÐp x¸c ®Þnh quan
®iÓm ®Þnh híng trong viÖc sö dông tµi chÝnh lµm c«ng cô ®iÒu chØnh vµ xö
lý çc quan hÖ kinh tÕ - x· héi, r»ng, trong hÖ thèng çc quan hÖ kinh tÕ,
quan hÖ lîi Ých n¶y sinh khi Nhµ níc tham gia ph©n phèi çc nguån tµi
chÝnh th× lîi Ých quèc gia, lîi Ých toµn thÓ bao giê còng ®îc ®Æt lªn hµng
®Çu vµ chi phèi çc mÆt lîi Ých kh¸c.
2.2. §Æc ®iÓm vÒ nguån h×nh thµnh thu nhËp cña tµi chÝnh Nhµ níc
XÐt vÒ néi dung vËt chÊt, tµi chÝnh Nhµ níc bao gåm çc quü tiÒn tÖ
thuéc quyÒn n¾m gi÷ vµ sö dông cña Nhµ níc (xem môc I.2). Çc quü tiÒn
tÖ ®ã lµ mét lîng nhÊt ®Þnh çc nguån tµi chÝnh cña toµn x· héi ®· ®îc
tËp trung vµo tay Nhµ níc, h×nh thµnh thu nhËp cña tµi chÝnh Nhµ níc,
trong ®ã NSNN lµ quü tiÒn tÖ tËp trung lín nhÊt cña Nhµ níc.
ViÖc h×nh thµnh thu nhËp cña tµi chÝnh Nhµ níc mµ ®¹i diÖn tiªu biÓu
lµ NSNN cã çc ®Æc ®iÓm chñ yÕu lµ:
Thø nhÊt, Thu nhËp cña tµi chÝnh Nhµ níc cã thÓ ®îc lÊy tõ nhiÒu
nguån kh¸c nhau, c¶ trong níc vµ ngoµi níc; tõ nhiÒu lÜnh vùc ho¹t ®éng
kh¸c nhau, c¶ s¶n xuÊt, lu th«ng vµ ph©n phèi, nhng nÐt ®Æc trng lµ
lu«n g¾n chÆt víi kÕt qu¶ cña ho¹t ®éng kinh tÕ trong níc vµ sù vËn ®éng
cña çc ph¹m trï gi¸ trÞ kh¸c nh: gi¸ c¶, thu nhËp, l·i suÊt…
KÕt qu¶ cña çc ho¹t ®éng kinh tÕ trong níc ®îc ®¸nh gi¸ b»ng çc
chØ tiªu chñ yÕu nh: møc t¨ng trëng GDP, tû suÊt doanh lîi cña nÒn kinh
tÕ... §ã lµ çc nh©n tè kh¸ch quan quyÕt ®Þnh møc ®éng viªn cña tµi chÝnh
Nhµ níc.
Sù vËn ®éng cña çc ph¹m trï gi¸ trÞ kh¸c võa cã t¸c ®éng ®Õn sù
t¨ng gi¶m møc ®éng viªn cña tµi chÝnh Nhµ níc, võa ®Æt ra yªu cÇu sö
dông hîp lý çc c«ng cô thu tµi chÝnh Nhµ níc ®Ó ®iÒu tiÕt çc ho¹t ®éng
kinh tÕ x· héi cho phï hîp víi sù biÕn ®éng cña çc ph¹m trï gi¸ trÞ.
5
NhËn thøc ®Çy ®ñ ®Æc ®iÓm trªn cã ý nghÜa quan träng, r»ng trong
tæng thu nhËp cña tµi chÝnh nhµ níc ph¶i coi nguån thu trong níc lµ chñ
yÕu, trong ®ã, chñ yÕu lµ nguån cña c¶i míi ®îc s¸ng t¹o ra trong çc ngµnh
s¶n xuÊt. Kh¸i niÖm s¶n xuÊt ngµy nay ®îc hiÓu bao gåm kh«ng chØ çc
ho¹t ®éng s¶n xuÊt, mµ c¶ çc ho¹t ®éng dÞch vô. Tõ ®ã, cña c¶i míi ®îc
s¸ng t¹o trong çc ngµnh s¶n xuÊt kh«ng chØ do çc ho¹t ®éng s¶n xuÊt vËt
chÊt, mµ cßn do çc ho¹t ®éng dÞch vô t¹o ra. ë çc quèc gia ph¸t triÓn vµ çc
x· héi v¨n minh, çc ho¹t ®éng dÞch vô ph¸t triÓn rÊt m¹nh vµ nguån cña c¶i
x· héi ®îc t¹o ra ë ®©y còng cã xu híng ngµy cµng t¨ng vµ chiÕm tû träng
lín. §èi víi ViÖt Nam, xu híng ®ã còng lµ tÊt yÕu. Nh vËy, cïng víi çc
ho¹t ®éng s¶n xuÊt vËt chÊt, çc ho¹t ®éng dÞch vô lµ n¬i t¹o ra nguån tµi
chÝnh chñ yÕu cña quèc gia, nguån thu chñ yÕu cña tµi chÝnh Nhµ níc. Do
®ã, ®Ó t¨ng thu tµi chÝnh Nhµ níc, con ®êng chñ yÕu ph¶i lµ t×m çch më
réng s¶n xuÊt vµ n©ng cao hiÖu qu¶ cña nÒn s¶n xuÊt x· héi.
Thø hai, Thu nhËp cña tµi chÝnh Nhµ níc cã thÓ ®îc lÊy vÒ b»ng
nhiÒu h×nh thøc vµ ph¬ng ph¸p kh¸c nhau, cã b¾t buéc vµ tù nguyÖn, cã
hoµn tr¶ vµ kh«ng hoµn tr¶, ngang gi¸ vµ kh«ng ngang gi¸… nhng, nÐt
®Æc trng lµ lu«n g¾n liÒn víi quyÒn lùc chÝnh trÞ cña Nhµ níc, thÓ hiÖn
tÝnh cìng chÕ b»ng hÖ thèng luËt lÖ do Nhµ níc quy ®Þnh vµ mang tÝnh
kh«ng hoµn tr¶ lµ chñ yÕu.
ý nghÜa thùc tiÔn cña viÖc nhËn thøc ®Çy ®ñ ®Æc ®iÓm nµy lµ ë chç, ®Ó
viÖc sö dông çc h×nh thøc vµ ph¬ng ph¸p ®éng viªn cña tµi chÝnh Nhµ
níc hîp lý ®ßi hái ph¶i xem xÐt ®Õn tÝnh chÊt, ®Æc ®iÓm cña çc ho¹t ®éng
kinh tÕ - x· héi vµ yªu cÇu ph¸t huy vai trß ®ßn bÈy cña çc c«ng cô tµi
chÝnh trong ph©n phèi vµ ph©n phèi l¹i çc nguån tµi chÝnh phï hîp víi
t×nh h×nh, ®Æc ®iÓm cña tõng thêi kú ph¸t triÓn x· héi.
2.3. §Æc ®iÓm vÒ tÝnh hiÖu qu¶ cña chi tiªu tµi chÝnh Nhµ níc
Chi tiªu tµi chÝnh Nhµ níc lµ viÖc ph©n phèi vµ sö dông çc quü tiÒn
tÖ (vèn) cña Nhµ níc. Çc quü tiÒn tÖ cña Nhµ níc ®îc ®Ò cËp ë ®©y bao
gåm quü NSNN vµ çc quü TCNN ngoµi NSNN, kh«ng bao gåm vèn vµ çc
quü cña DNNN.
§èi víi ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh ë çc ®¬n vÞ kinh tÕ c¬ së, hiÖu
qu¶ cña viÖc sö dông vèn thêng ®îc ®¸nh gi¸ b»ng çc chØ tiªu ®Þnh
lîng nh: Tæng sè lîi nhuËn thu ®îc trong kú, sè vßng quay cña vèn lu
6
®éng trong kú, hÖ sè doanh lîi (lîi nhuËn/vèn, lîi nhuËn/gi¸ thµnh, lîi
nhuËn/chi phÝ).
Kh¸c víi ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh ë c¬ së, tÇm vi m«, viÖc dùa
vµo çc chØ tiªu ®Þnh lîng ®Ó ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ çc kho¶n chi cña tµi chÝnh
Nhµ níc sÏ gÆp ph¶i khã kh¨n vµ sÏ kh«ng cho phÐp cã çi nh×n toµn diÖn.
Bëi v×, chi tiªu cña tµi chÝnh Nhµ níc kh«ng ph¶i lµ nh÷ng chi tiªu g¾n liÒn
trùc tiÕp víi çc ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh ë çc ®¬n vÞ c¬ së, mµ lµ
nh÷ng chi tiªu g¾n liÒn víi viÖc thùc hiÖn çc chøc n¨ng cña Nhµ níc, tøc
lµ g¾n liÒn víi viÖc ®¸p øng çc nhu cÇu chung, nhu cÇu cã tÝnh chÊt toµn x·
héi - tÇm vÜ m«. MÆc dï hiÖu qu¶ cña çc kho¶n chi tiªu cña tµi chÝnh Nhµ
níc trªn nh÷ng khÝa c¹nh cô thÓ vÉn cã thÓ ®¸nh gi¸ b»ng çc chØ tiªu
®Þnh lîng nh vay nî, mét sè vÊn ®Ò x· héi… nhng xÐt vÒ tæng thÓ, hiÖu
qu¶ ®ã thêng ®îc xem xÐt trªn tÇm vÜ m«. §iÒu ®ã cã nghÜa lµ, hiÖu qu¶
cña viÖc sö dông çc quü tiÒn tÖ cña Nhµ níc ph¶i ®îc xem xÐt dùa trªn
c¬ së ®¸nh gi¸ møc ®é hoµn thµnh çc môc tiªu kinh tÕ -x· héi ®· ®Æt ra
mµ çc kho¶n chi cña tµi chÝnh Nhµ níc ph¶i ®¶m nhËn.
Th«ng thêng viÖc ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ ho¹t ®éng tµi chÝnh Nhµ níc
dùa vµo hai tiªu thøc c¬ b¶n: kÕt qu¶ ®¹t ®îc vµ chi phÝ bá ra. KÕt qu¶ ë
®©y ®îc hiÓu bao gåm: kÕt qu¶ kinh tÕ vµ kÕt qu¶ x· héi, kÕt qu¶ trùc tiÕp
vµ kÕt qu¶ gi¸n tiÕp.
NhËn thøc ®óng ®¾n ®Æc ®iÓm kÓ trªn cã ý nghÜa quan träng trong
viÖc ®Þnh híng vµ cã biÖn ph¸p sö dông çc quü tiÒn tÖ cña Nhµ níc tËp
trung vµo viÖc xö lý çc vÊn ®Ò cña kinh tÕ vÜ m« nh: ®Çu t ®Ó t¸c ®éng
®Õn viÖc h×nh thµnh c¬ cÊu kinh tÕ míi; cÊp ph¸t kinh phÝ cho viÖc thùc
hiÖn môc tiªu n©ng cao d©n trÝ, ®µo t¹o nh©n lùc, båi dìng nh©n tµi; thùc
hiÖn chÝnh s¸ch d©n sè vµ kÕ ho¹ch ho¸ gia ®×nh; hç trî gi¶i quyÕt viÖc lµm
vµ xo¸ ®ãi, gi¶m nghÌo; gãp phÇn kiÒm chÕ l¹m ph¸t, æn ®Þnh thÞ trêng,
gi¸ c¶; ®¶m b¶o kinh phÝ cho viÖc thùc hiÖn môc tiªu xo¸ bá çc tÖ n¹n x·
héi vµ ®¶m b¶o trËt tù an toµn x· héi, b¶o vÖ m«i trêng thiªn nhiªn… víi
yªu cÇu lµ chi phÝ bá ra lµ thÊp nhÊt mµ kÕt qu¶ ®em l¹i lµ cao nhÊt.
2.4. §Æc ®iÓm vÒ ph¹m vi ho¹t ®éng cña tµi chÝnh Nhµ níc
G¾n liÒn víi bé m¸y Nhµ níc, phôc vô cho viÖc thùc hiÖn çc chøc
n¨ng cña Nhµ níc vµ vai trß qu¶n lý vÜ m« cña nhµ níc ®èi víi toµn bé
nÒn kinh tÕ, ph¹m vi ¶nh hëng cña tµi chÝnh Nhµ níc rÊt réng r·i, TCNN
7
cã thÓ t¸c ®éng tíi çc ho¹t ®éng khac nhau nhÊt cña mäi lÜnh vùc kinh tÕ -
x· héi.
Th«ng qua qu¸ tr×nh ph©n phèi çc nguån tµi chÝnh, tµi chÝnh Nhµ
níc cã kh¶ n¨ng ®éng viªn, tËp trung mét phÇn nguån tµi chÝnh quèc gia
vµo tay Nhµ níc tõ mäi lÜnh vùc ho¹t ®éng, tõ mäi chñ thÓ kinh tÕ x· héi;
®ång thêi, b»ng viÖc sö dông çc quü tiÒn tÖ cña Nhµ níc, tµi chÝnh Nhµ
níc cã kh¶ n¨ng t¸c ®éng tíi mäi lÜnh vùc ho¹t ®éng kinh tÕ - x· héi, ®¹t
tíi nh÷ng môc tiªu ®· ®Þnh.
NhËn thøc ®Çy ®ñ ®Æc ®iÓm kÓ trªn cã ý nghÜa quan träng trong viÖc
sö dông tµi chÝnh Nhµ níc, th«ng qua thuÕ vµ chi tµi chÝnh Nhµ níc, ®Ó
gãp phÇn gi¶i quyÕt çc vÊn ®Ò kinh tÕ - x· héi ®îc ®Æt ra trong tõng thêi
kú kh¸c nhau cña sù ph¸t triÓn x· héi. CÇn thiÕt ph¶i nhÊn m¹nh r»ng,
trong çc vÊn ®Ò kinh tÕ - x· héi ®îc ®Æt ra vµ ®ßi hái ph¶i ®îc gi¶i quyÕt,
çc vÊn ®Ò vÒ x· héi vµ m«i trêng lµ nh÷ng vÊn ®Ò mµ khu vùc t nh©n vµ
hé gia ®×nh kh«ng cã kh¶ n¨ng hoÆc chØ cã thÓ gãp ®îc mét phÇn rÊt nhá
th× viÖc sö dông tµi chÝnh Nhµ níc, ®Æc biÖt lµ chi tµi chÝnh Nhµ níc ®Ó
kh¾c phôc nh÷ng mÆt cßn h¹n chÕ, tiªu cùc vµ ®¹t tíi nh÷ng mÆt tiÕn bé,
tÝch cùc lµ cã ý nghÜa ®Æc biÖt quan träng, gãp phÇn quyÕt ®Þnh trong viÖc
thùc hiÖn çc môc tiªu vµ yªu cÇu cÇn ®¹t ®îc cña sù ph¸t triÓn x· héi.
II. Chøc n¨ng cña tµi chÝnh Nhµ níc
Nh ®· biÕt, ph¹m trï tµi chÝnh vèn cã hai chøc n¨ng lµ ph©n phèi vµ
gi¸m ®èc. Lµ mét bé phËn cña tµi chÝnh nãi chung, tµi chÝnh Nhµ níc còng
cã nh÷ng chøc n¨ng kh¸ch quan nh vËy. Tuy nhiªn, do tÝnh ®Æc thï cña nã
lµ lu«n g¾n liÒn víi Nhµ níc vµ ph¸t huy vai trß cña Nhµ níc trong qu¶n
lý vÜ m« nÒn kinh tÕ, tµi chÝnh Nhµ níc l¹i biÓu lé kh¶ n¨ng kh¸ch quan
ph¸t huy t¸c dông x· héi cña nã trªn çc khÝa c¹nh cô thÓ phï hîp víi tÝnh
®Æc thï ®ã. §ã lµ ba chøc n¨ng: ph©n bæ nguån lùc, t¸i ph©n phèi thu nhËp,
®iÒu chØnh vµ kiÓm so¸t.
1. Chøc n¨ng ph©n bæ nguån lùc
Chøc n¨ng ph©n bæ nguån lùc cña tµi chÝnh Nhµ níc lµ kh¶ n¨ng
kh¸ch quan cña TCNN mµ nhê vµo ®ã çc nguån tµi lùc thuéc quyÒn chi phèi
cña Nhµ níc ®îc tæ chøc, s¾p xÕp, ph©n phèi mét çch cã tÝnh to¸n, c©n
nh¾c theo nh÷ng tû lÖ hîp lý nh»m n©ng cao tÝnh hiÖu qu¶ kinh tÕ - x· héi
cña viÖc sö dông çc nguån tµi lùc ®ã ®¶m b¶o cho nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn
8
v÷ng ch¾c vµ æn ®Þnh theo çc tû lÖ c©n ®èi ®· ®Þnh cña chiÕn lîc vµ kÕ
ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi.
§¬ng nhiªn, ngµy nay trong mét nÒn kinh tÕ ®ang chuyÓn ®æi nh ë
níc ta, viÖc ph©n bæ nguån lùc kh«ng chØ duy nhÊt do tµi chÝnh Nhµ níc
thùc hiÖn mµ cßn cã sù tham gia cña çc kh©u tµi chÝnh kh¸c. Xu híng
chung lµ chøc n¨ng nµy ®èi víi tµi chÝnh Nhµ níc ®ang cã chiÒu híng
gi¶m dÇn.
ë níc ta, trong nh÷ng n¨m tríc thêi kú ®«Ø míi, nÒn kinh tÕ vËn
hµnh theo c¬ chÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung, Nhµ níc thùc hiÖn chÕ ®é bao
cÊp nguån tµi chÝnh tõ Ng©n s¸ch cho phÇn lín çc ho¹t ®éng kinh tÕ x·
héi. Trong ®iÒu kiÖn ®ã, cã ngêi ®· lÇm tëng mµ ngé nhËn r»ng, Ng©n
s¸ch Nhµ níc ta lµ Ng©n s¸ch cña toµn bé nÒn kinh tÕ quèc d©n. Thùc ra,
khi ®ã Ng©n s¸ch Nhµ níc chØ gi÷ vai trß nh mét çi tói ®ùng sè thu cña
Nhµ níc vÒ ®Ó råi chia nhá nã cho çc ho¹t ®éng mµ kh«ng biÕt ®Õn tÝnh
hiÖu qu¶ cña nã. Còng chÝnh trong ®iÒu kiÖn ®ã, chøc n¨ng ph©n bæ cña tµi
chÝnh Nhµ níc, tëng nh mét chøc n¨ng rÊt quan träng, bao trïm cña tµi
chÝnh Nhµ níc, nhng l¹i kh«ng ph¶i lµ mét kh¶ n¨ng ®Ó ph¸t huy vai trß
thùc sù quan träng cña tµi chÝnh Nhµ níc ®èi víi çc ho¹t ®éng kinh tÕ -
x· héi díi sù ®iÒu khiÓn cña Nhµ níc.
ChuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ trêng, víi viÖc Nhµ níc tõ bá dÇn
nh÷ng sù can thiÖp trùc tiÕp vµo çc ho¹t ®éng kinh tÕ - x· héi, ®Ó chñ yÕu
thùc hiÖn chøc n¨ng qu¶n lý vµ ®iÒu chØnh vÜ m« nÒn kinh tÕ, viÖc bao cÊp
nguån tµi chÝnh tõ Ng©n s¸ch Nhµ níc cho çc ho¹t ®éng kinh tÕ x· héi
còng gi¶m dÇn. Trong ®iÒu kiÖn míi ®ã, chøc n¨ng ph©n bæ cña tµi chÝnh
Nhµ níc cho çc ho¹t ®éng kinh tÕ x· héi còng ®îc sö dông theo çch
kh¸c h¬n. Çc nguån lùc tµi chÝnh tõ Ng©n s¸ch ®îc ph©n bæ cã sù lùa
chän, c©n nh¾c, tÝnh to¸n h¬n, cã träng t©m, träng ®iÓm h¬n. §iÒu ®ã thÓ
hiÖn xu híng míi trong viÖc sö dông chøc n¨ng nµy cña tµi chÝnh Nhµ
níc .
VËn dông chøc n¨ng ph©n bæ nguån lùc cña tµi chÝnh Nhµ níc vµo
®êi sèng thùc tiÔn, con ngêi tæ chøc qu¸ tr×nh ®éng viªn çc nguån lùc tµi
chÝnh thuéc quyÒn chi phèi cña Nhµ níc ®Ó t¹o lËp çc quü tiÒn tÖ cña Nhµ
níc vµ tæ chøc qu¸ tr×nh ph©n phèi, sö dông çc quü tiÒn tÖ ®ã cho çc
môc ®Ých ®· ®Þnh.
9
Trong çc qu¸ tr×nh kÓ trªn, Nhµ níc lµ chñ thÓ ph©n bæ víi t çch
lµ ngêi cã quyÒn lùc chÝnh trÞ, hoÆc lµ ngêi cã quyÒn së h÷u, hoÆc lµ
nguêi cã quyÒn sö dông çc nguån tµi chÝnh vµ çc nguån lùc tµi chÝnh
thuéc quyÒn chi phèi cña Nhµ níc chÝnh lµ ®èi tîng ph©n bæ.
KÕt qu¶ trùc tiÕp cña viÖc vËn dông chøc n¨ng ph©n bæ nguån lùc
qua tµi chÝnh Nhµ níc lµ çc quü tiÒn tÖ cña Nhµ níc ®îc t¹o lËp, ®îc
ph©n phèi vµ ®îc sö dông. §Õn lît nã, viÖc t¹o lËp, ph©n phèi vµ sö dông
mét çch ®óng ®¾n, hîp lý çc quü tiÒn tÖ ®ã, tøc lµ sù ph©n bæ mét çch tèi
u çc nguån lùc tµi chÝnh thuéc quyÒn chi phèi cña Nhµ níc l¹i cã t¸c
®éng m¹nh mÏ tíi viÖc sö dông cã hiÖu qu¶ çc nguån lùc tµi chÝnh; thóc
®Èy hoµn thiÖn c¬ cÊu s¶n xuÊt, c¬ cÊu kinh tÕ - x· héi b»ng viÖc tÝnh to¸n,
s¾p xÕp çc tû lÖ c©n ®èi quan träng trong ph©n bæ çc nguån tµi chÝnh. Mét
sù ph©n bæ nh thÕ sÏ lµ nh©n tè cã ¶nh hëng quan träng tíi sù ph¸t triÓn
v÷ng ch¾c vµ æn ®Þnh cña nÒn kinh tÕ.
Nh÷ng kÕt qu¶ cÇn ph¶i ®¹t ®îc ®ã cña sù ph©n bæ cã thÓ coi lµ
nh÷ng tiªu chuÈn ®Ó ®¸nh gi¸ møc ®é ®óng ®¾n, hîp lý cña viÖc sö dông
c«ng cô tµi chÝnh Nhµ níc trong viÖc ph©n bæ çc nguån lùc tµi chÝnh. Bªn
c¹nh çc tiªu chuÈn ®ã, ®ßi hái sù ph©n bæ ph¶i ®îc tÝnh to¸n trªn c¬ së
thùc lùc nguån tµi chÝnh cña toµn x· héi vµ cña Nhµ níc, cã c©n nh¾c cho
phï hîp víi ®Æc ®iÓm, t×nh h×nh cña ®Êt níc trong tõng thêi kú vµ theo s¸t
çc kÕ ho¹ch, chiÕn lîc ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi cña Nhµ níc còng lµ
mét tiªu chuÈn kh«ng kÐm phÇn quan träng.
Chøc n¨ng ph©n bæ nguån lùc cña tµi chÝnh Nhµ níc lµ chøc n¨ng
®îc ®Ò cËp víi sù quan t©m nhiÒu h¬n tíi khÝa c¹nh kinh tÕ cña sù ph©n
phèi. Ph©n bæ nguån lùc tµi chÝnh qua tµi chÝnh Nhµ níc mµ Nhµ níc lµ
chñ thÓ ph¶i nh»m ®¹t tíi çc môc tiªu cña kinh tÕ vÜ m« lµ hiÖu qu¶, æn
®Þnh vµ ph¸t triÓn.
Nh»m ®¹t nh÷ng môc tiªu kÓ trªn, ph©n bæ nguån lùc tµi chÝnh cña
tµi chÝnh Nhµ níc ph¶i chó ý xö lý mèi quan hÖ gi÷a khu vùc Nhµ níc vµ
khu vùc t nh©n. Nh÷ng tû lÖ hîp lý trong ph©n bæ nguån lùc tµi chÝnh sÏ
®¶m b¶o n©ng cao tÝnh hiÖu qu¶ trªn c¶ hai khÝa c¹nh thuÕ kho¸ vµ chi tiªu
cña Nhµ níc, tõ ®ã, cã t¸c dông võa thóc ®Èy tËp trung vèn vµo tay Nhµ
níc, võa thóc ®Èy tÝch tô vèn ë çc ®¬n vÞ c¬ së; võa thóc ®Èy t¨ng tiÕt
kiÖm trong khu vùc Nhµ níc, võa thóc ®Èy t¨ng tiÕt kiÖm vµ t¨ng ®Çu t
10
trong khu vùc t nh©n. Nh÷ng ®iÒu ®ã sÏ lµ nh©n tè quan träng ¶nh hëng
tíi sù ph¸t triÓn vµ æn ®Þnh kinh tÕ.
2. Chøc n¨ng t¸i ph©n phèi thu nhËp
Chøc n¨ng ph©n phèi vµ t¸i ph©n phèi thu nhËp cña tµi chÝnh Nhµ
níc lµ kh¶ n¨ng kh¸ch quan cña TCNN mµ nhê vµo ®ã tµi chÝnh Nhµ níc
®îc sö dông vµo viÖc ph©n phèi vµ ph©n phèi l¹i çc nguån tµi chÝnh trong
x· héi nh»m thùc hiÖn môc tiªu c«ng b»ng x· héi trong ph©n phèi vµ hëng
thô kÕt qu¶ cña s¶n xuÊt x· héi.
Trong chøc n¨ng nµy, chñ thÓ ph©n phèi lµ Nhµ níc chñ yÕu trªn t
çch lµ ngêi cã quyÒn lùc chÝnh trÞ, cßn ®èi tîng ph©n phèi lµ çc nguån
tµi chÝnh ®· thuéc së h÷u nhµ níc hoÆc ®ang lµ thu nhËp cña çc ph¸p
nh©n vµ thÓ nh©n trong x· héi mµ Nhµ níc tham gia ®iÒu tiÕt.
C«ng b»ng trong ph©n phèi biÓu hiÖn trªn 2 khÝa c¹nh lµ c«ng b»ng
vÒ mÆt kinh tÕ vµ c«ng b»ng vÒ mÆt x· héi. Nh ®· biÕt, c«ng b»ng vÒ kinh
tÕ lµ yªu cÇu néi t¹i cña nÒn kinh tÕ thÞ trêng. Do gi¸ c¶ thÞ trêng quyÕt
®Þnh mµ viÖc ®a çc yÕu tè vµo (chi tiªu) vµ viÖc thu nhËn çc yÕu tè (thu
nhËp) lµ t¬ng xøng víi nhau, nã ®îc thùc hiÖn theo sù trao ®æi ngang gi¸
trong m«i trêng c¹nh tranh b×nh ®¼ng. Ch¼ng h¹n, viÖc ph©n phèi vËt
phÈm tiªu dïng ç nh©n ®îc thùc hiÖn theo nguyªn t¾c ph©n phèi theo lao
®éng, trong ®ã, ç nh©n b»ng viÖc bá ra lao ®éng mµ cã ®îc thu nhËp,
nhng thu nhËp mµ hä nhËn ®îc (thï lao cho lao ®éng) lµ t¬ng xøng víi
sè lîng vµ chÊt lîng lao ®éng mµ hä bá ra. §ã lµ sù c«ng b»ng vÒ kinh tÕ.
Tuy nhiªn, trong ®iÒu kiÖn cña nÒn kinh tÕ thÞ trêng, do nh÷ng yÕu
tè s¶n xuÊt cña çc chñ thÓ kinh tÕ hoÆc çc ç nh©n kh«ng gièng nhau, do
sù kh«ng gièng nhau vÒ søc khoÎ, ®é th«ng minh bÈm sinh, hoµn c¶nh gia
®×nh… mµ thu nhËp cña çc chñ thÓ kinh tÕ hoÆc cña çc ç nh©n cã sù
chªnh lÖch. Sù chªnh lÖch thu nhËp nµy vît qu¸ giíi h¹n nµo ®ã sÏ dÉn ®Õn
vÊn ®Ò kh«ng c«ng b»ng x· héi. Nh vËy, c«ng b»ng x· héi lµ yªu cÇu cña
x· héi trong viÖc duy tr× sù chªnh lÖch vÒ thu nhËp trong møc ®é vµ ph¹m
vi hîp lý thÝch øng víi tõng giai ®o¹n mµ x· héi cã thÓ chÊp nhËn ®îc.
Trong lÜnh vùc nµy, tµi chÝnh Nhµ níc, ®Æc biÖt lµ Ng©n s¸ch Nhµ
níc, ®îc sö dông lµm c«ng cô ®Ó ®iÒu chØnh l¹i thu nhËp mµ çc chñ thÓ
trong x· héi ®ang n¾m gi÷. Sù ®iÒu chØnh nµy ®îc thùc hiÖn theo hai híng
lµ ®iÒu tiÕt bít çc thu nhËp cao vµ hç trî çc thu nhËp thÊp. §èi víi nh÷ng
thu nhËp do thÞ trêng h×nh thµnh nh tiÒn l¬ng cña ngêi lao ®éng, lîi
11
nhuËn doanh nghiÖp, thu nhËp vÒ cho thuª, thu nhËp vÒ tµi s¶n, thu nhËp vÒ
lîi tøc cæ phÇn… th× chøc n¨ng cña tµi chÝnh Nhµ níc lµ th«ng qua viÖc
ph©n phèi l¹i ®Ó ®iÒu tiÕt. Nh÷ng nhu cÇu nh y tÕ, b¶o vÖ søc khoÎ, phóc lîi
x· héi, b¶o ®¶m x· héi… th× tµi chÝnh Nhµ níc thùc hiÖn sù ph©n phèi tËp
trung, hç trî thu nhËp tõ nguån tµi chÝnh ®· ®îc tËp trung trong tay Nhµ
níc (cïng víi viÖc thùc hiÖn x· héi ho¸ vµ ®a d¹ng ho¸ çc nguån tµi chÝnh
cho çc ho¹t ®éng nµy).
Trong viÖc ®iÒu tiÕt thu nhËp, thu thuÕ lµ biÖn ph¸p chñ yÕu. Th«ng
qua çc thø thuÕ gi¸n thu ®Ó ®iÒu tiÕt t¬ng ®èi gi¸ c¶ cña çc lo¹i hµng
ho¸, tõ ®ã ®iÒu tiÕt sù ph©n phèi çc yÕu tè s¶n xuÊt cña çc chñ thÓ kinh tÕ.
Th«ng qua thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp ®Ó ®iÒu tiÕt lîi nhuËn cña doanh
nghiÖp. Th«ng qua thuÕ thu nhËp ç nh©n ®Ó ®iÒu tiÕt thu nhËp lao ®éng vµ
thu nhËp phi lao ®éng cña ç nh©n (thu nhËp vÒ tµi s¶n, tiÒn cho thuª, lîi
tøc…). Th«ng qua c«ng cô thuÕ, çc thu nhËp cao ®îc ®iÒu tiÕt bít mét
phÇn vµ ®îc tËp trung vµo Ng©n s¸ch Nhµ níc.
Trong viÖc hç trî thu nhËp, chi tµi chÝnh Nhµ níc lµ biÖn ph¸p chñ
yÕu. Ng©n s¸ch Nhµ níc sö dông çc nguån tµi chÝnh ®· tËp trung ®îc,
trong ®ã cã mét phÇn lµ nguån tµi chÝnh ®iÒu tiÕt tõ çc thu nhËp cao, ®Ó
chi cho çc biÖn ph¸p v¨n ho¸ x· héi kÓ trªn nh»m hç trî thu nhËp cho
nh÷ng ngêi cã thu nhËp thÊp. Nh vËy, víi t çch lµ chñ thÓ cña chøc
n¨ng ph©n phèi thu nhËp, Nhµ níc ®ãng vai trß nh ngêi trung gian
trong viÖc ®iÒu hoµ thu nhËp gi÷a çc tÇng líp d©n c, h¹ thÊp bít çc thu
nhËp cao vµ n©ng cao thªm çc thu nhËp thÊp nh»m rót ng¾n ®é chªnh lÖch
vÒ thu nhËp gi÷a çc ç nh©n.
Nh÷ng ph©n tÝch kÓ trªn cho thÊy t¸i ph©n phèi thu nhËp trë thµnh
mét ®ßi hái kh¸ch quan cña x· héi. KÕt qu¶ cña viÖc thùc hiÖn chøc n¨ng
nµy cña tµi chÝnh Nhµ níc chÝnh lµ nhê vµo nã cã thÓ ®iÒu chØnh ®Ó cã
®îc mét kho¶ng çch hîp lý vÒ thu nhËp gi÷a çc tÇng líp d©n c nh»m
híng tíi môc tiªu c«ng b»ng x· héi cho mäi thµnh viªn x· héi.
Kh¸c víi chøc n¨ng ph©n bæ nguån lùc, chøc n¨ng t¸i ph©n phèi thu
nhËp cña tµi chÝnh Nhµ níc ®îc ®Ò cËp víi sù quan t©m nhiÒu h¬n tíi
khÝa c¹nh x· héi cña sù ph©n phèi.
Tuy nhiªn, vÊn ®Ò ®îc ®¨t ra ë ®©y lµ cÇn nhËn thøc vµ xö lý hîp lý
mèi quan hÖ gi÷a môc tiªu c«ng b»ng vµ môc tiªu hiÖu qu¶ cña kinh tÕ vÜ
m«. Trong nhiÒu trêng hîp, ®Ó ®¹t tíi môc tiªu c«ng b»ng, sù ph©n phèi
12
l¹i lµm tæn h¹i tíi môc tiªu hiÖu qu¶. Ch¼ng h¹n: mét sù ®¸nh thuÕ qu¸ cao
vµo thu nhËp sÏ h¹n chÕ t¸c dông thóc ®Èy t¨ng tiÕt kiÖm vµ t¨ng ®Çu t
cña t nh©n, ®ång thêi, cã thÓ dÉn ®Õn hiÖn tîng t×m çch trèn thuÕ tøc lµ
lµm gi¶m tÝnh hiÖu qu¶ cña viÖc thu thuÕ do t×nh tr¹ng qu¸ t¶i cña thuÕ
mang l¹i. Mét vÝ dô kh¸c: Mét sù trî cÊp x· héi trµn lan, thiÕu tÝnh to¸n
c©n nh¾c dÔ dÉn ®Õn t©m lý chê ®îc cøu tÕ, gi¶m tÝnh tÝch cùc lao ®éng,
®ång thêi lµm gi¶m t¸c dông t¨ng tiÕt kiÖm cña khu vùc Nhµ níc…
Do ®ã, mét sù tÝnh to¸n c©n nh¾c trong chÝnh s¸ch ph©n phèi vµ t¸i
ph©n phèi thu nhËp ®Ó cã thÓ ®¹t tíi môc tiªu c«ng b»ng trªn c¬ së ®¶m b¶o
tÝnh hiÖu qu¶ kinh tÕ cña sù ph©n phèi vµ Ýt ¶nh hëng nhÊt tíi môc tiªu
hiÖu qu¶ lµ ®iÒu cã ý nghÜa ®Æc biÖt quan träng nh»m sö dông tµi chÝnh Nhµ
níc lµm c«ng cô thùc hiÖn çc môc tiªu kinh tÕ vÜ m«.
3. Chøc n¨ng ®iÒu chØnh vµ kiÓm so¸t
§Ó qu¶n lý mét çch h÷u hiÖu çc ho¹t ®éng kinh tÕ - x· héi, viÖc tiÕn
hµnh ®iÒu chØnh vµ kiÓm so¸t thêng xuyªn lµ sù cÇn thiÕt kh¸ch quan. Víi
t çch lµ mét c«ng cô qu¶n lý trong tay Nhµ níc, tµi chÝnh Nhµ níc thùc
hiÖn chøc n¨ng ®iÒu chØnh vµ kiÓm so¸t nh mét sø mÖnh x· héi tÊt yÕu.
Chøc n¨ng ®iÒu chØnh vµ kiÓm so¸t cña tµi chÝnh Nhµ níc lµ kh¶
n¨ng kh¸ch quan cña tµi chÝnh Nhµ níc ®Ó cã thÓ thùc hiÖn viÖc ®iÒu chØnh
l¹i qu¸ tr×nh ph©n phèi çc nguån lùc tµi chÝnh vµ xem xÐt l¹i tÝnh ®óng ®¾n,
tÝnh hîp lý cña çc qu¸ tr×nh ph©n phèi ®ã trong mäi lÜnh vùc kh¸c nhau cña
nÒn kinh tÕ quèc d©n.
§èi tîng ®iÒu chØnh vµ kiÓm so¸t cña tµi chÝnh Nhµ níc tríc hÕt lµ
qu¸ tr×nh ph©n bæ çc nguån lùc thuéc quyÒn chi phèi cña Nhµ níc. Nãi
kh¸c ®i, ®ã lµ qu¸ tr×nh t¹o lËp vµ sö dông çc quü tiÒn tÖ mµ Nhµ níc
n¾m gi÷. Tuy nhiªn cÇn nhËn râ r»ng, viÖc t¹o lËp, ph©n phèi vµ sö dông
çc quü tiÒn tÖ cña Nhµ níc l¹i lu«n cã mèi liªn hÖ h÷u c¬ víi viÖc t¹o lËp,
ph©n phèi vµ sö dông çc quü tiÒn tÖ cña mäi chñ thÓ kinh tÕ - x· héi kh¸c
vµ ®îc tiÕn hµnh trªn c¬ së çc chÝnh s¸ch, chÕ ®é do Nhµ níc quy ®Þnh.
Do ®ã, ®èi tîng ®iÒu chØnh vµ kiÓm so¸t cña tµi chÝnh Nhµ níc kh«ng chØ
lµ b¶n th©n qu¸ tr×nh ph©n phèi cña tµi chÝnh Nhµ níc mµ cßn lµ çc qu¸
tr×nh ph©n phèi çc nguån tµi chÝnh ë mäi chñ thÓ kinh tÕ x· héi theo çc
yªu cÇu ®Æt ra cña çc chÝnh s¸ch thu, chi tµi chÝnh.
Víi ®èi tîng ®iÒu chØnh vµ kiÓm so¸t nh vËy, cã thÓ nhËn thÊy
r»ng, ph¹m vi ®iÒu chØnh vµ kiÓm so¸t cña tµi chÝnh Nhµ níc lµ rÊt réng
13
r·i, nã bao trïm mäi lÜnh vùc kinh tÕ - x· héi trong suèt qu¸ tr×nh diÔn ra
çc ho¹t ®éng ph©n phèi çc nguån tµi chÝnh ®Ó t¹o lËp vµ sö dông çc quü
tiÒn tÖ.
§iÒu chØnh vµ kiÓm so¸t cã cïng ®èi tîng qu¶n lý vµ t¸c ®éng, ®ã lµ
qu¸ tr×nh ph©n bæ çc nguån lùc tµi chÝnh, qu¸ tr×nh t¹o lËp vµ sö dông çc
quü tiÒn tÖ, nhng gi÷a chóng vÉn cã nh÷ng sù kh¸c nhau vÒ néi dung vµ
çch thøc qu¶n lý vµ t¸c ®éng.
Néi dung cña kiÓm so¸t - kiÓm tra qu¸ tr×nh vËn ®éng cña çc nguån
tµi chÝnh lµ: kiÓm tra viÖc khai th¸c, ph©n bæ vµ sö dông çc nguån lùc tµi
chÝnh; KiÓm tra tÝnh c©n ®èi, tÝnh hîp lý cña viÖc ph©n bæ vµ kiÓm tra tÝnh
tiÕt kiÖm, tÝnh hiÖu qu¶ cña viÖc sö dông chóng. Cßn néi dung cña ®iÒu
chØnh qu¸ tr×nh vËn ®éng cña çc nguån tµi chÝnh lµ: ®iÒu chØnh vÒ mÆt
tæng lîng cña nguån tµi chÝnh nh»m ®¹t tíi c©n ®èi vÒ mÆt tæng lîng
cung cÊp vèn vµ tæng lîng nhu cÇu vèn; ®iÒu tiÕt c¬ cÊu vµ mèi quan hÖ tû
lÖ gi÷a çc mÆt trong ph©n bæ çc nguån tµi chÝnh nh: quan hÖ tû lÖ gi÷a
tÝch luü víi tiªu dïng, gi÷a tiªu dïng x· héi víi tiªu dïng ç nh©n, gi÷a
trung ¬ng víi ®Þa ph¬ng, gi÷a çc ngµnh…
KiÓm so¸t qu¸ tr×nh vËn ®éng cña çc nguån tµi chÝnh ®îc thùc hiÖn
th«ng qua ®ång tiÒn vµ dùa vµo kÕ ho¹ch, nã ®îc tiÕn hµnh trong suèt qu¸
tr×nh kÕ ho¹ch ho¸ tµi chÝnh tõ khi x©y dùng, xÐt duyÖt, quyÕt ®Þnh, thùc
hiÖn kÕ ho¹ch vµ c¶ sau khi kÕ ho¹ch ®îc thùc hiÖn xong. Th«ng qua ho¹t
®éng cña con ngêi viÖc kiÓm tra - kiÓm so¸t ®îc thùc hiÖn ë tr¹ng th¸i
tÜnh, trong ph¹m vi nhÊt ®Þnh vµ thêng mang tÝnh chÊt ®éc quyÒn. Cßn
®iÒu chØnh qu¸ tr×nh vËn ®éng cña çc nguån tµi chÝnh cã thÓ ®îc thùc
hiÖn th«ng qua nhiÒu c«ng cô nh kÕ ho¹ch, ph¸p luËt, hµnh chÝnh, çc ®ßn
bÈy kinh tÕ, trong ®ã quan träng vµ chñ yÕu nhÊt lµ çc ®ßn bÈy tµi chÝnh
vµ tÝn dông. §iÒu chØnh ®îc thùc hiÖn trong tr¹ng th¸i ®éng - tr¹ng th¸i
biÕn ®æi vµ cã ph¹m vi réng lín, mang tÝnh kh¸ch quan nhiÒu h¬n.
MÆc dï cã nh÷ng nÐt kh¸c nhau nh vËy, nhng gi÷a ®iÒu chØnh vµ
kiÓm so¸t l¹i g¾n bã mËt thiÕt víi nhau, ®Òu nh»m môc ®Ých cuèi cïng lµ
thùc hiÖn tèt çc môc tiªu chiÕn lîc ®· ®Æt ra, ®¶m b¶o cho nÒn kinh tÕ
quèc d©n ph¸t triÓn mét çch c©n ®èi, æn ®Þnh vµ v÷ng ch¾c. Mèi quan hÖ
gi÷a ®iÒu chØnh vµ kiÓm so¸t ®îc thÓ hiÖn trªn hai mÆt: 1. Trªn c¬ së kÕt
qu¶ cña kiÓm tra ph¸t hiÖn nh÷ng mÊt c©n ®èi, bÊt hîp lý trong qu¸ tr×nh
ph©n bæ çc nguån tµi chÝnh mµ tiÕn hµnh nh÷ng ®iÒu chØnh cÇn thiÕt ®Ó
14
®¶m b¶o cho qu¸ tr×nh ®ã ®îc hîp lý, ®óng ®¾n h¬n. Nh vËy, kiÓm tra lµ
chç dùa vµ quü ®¹o cña ®iÒu chØnh; 2. Ngîc l¹i, kiÓm tra cã thùc hiÖn ®îc
hay kh«ng vµ vËn dông cã kÕt qu¶ hay kh«ng l¹i phô thuéc vµo sù hîp lý,
®óng ®¾n cña ®iÒu chØnh. Bëi v×, çc quan hÖ tû lÖ trong ph©n bæ çc nguån
lùc tµi chÝnh do ®iÒu chØnh tiÕn hµnh chÝnh lµ c¬ së ®Ó kiÓm tra xem xÐt tÝnh
®óng ®¾n, hîp lý cña nã. V× nh÷ng quan hÖ néi t¹i kh¨ng khÝt ®ã, ®iÒu
chØnh vµ kiÓm so¸t g¾n bã víi nhau cÊu thµnh néi dung chøc n¨ng ®iÒu
chØnh vµ kiÓm so¸t cña tµi chÝnh Nhµ níc.
KÕt qu¶ cña ®iÒu chØnh vµ kiÓm so¸t cña tµi chÝnh Nhµ níc ®îc thÓ
hiÖn trªn çc khÝa c¹nh:
Thø nhÊt, ®¶m b¶o cho viÖc t¹o lËp, ph©n phèi vµ sö dông çc quü
tiÒn tÖ cña Nhµ níc ®îc ®óng ®¾n, hîp lý, ®¹t kÕt qu¶ tèi ®a nhÊt theo çc
môc tiªu, yªu cÇu ®· ®Þnh. ViÖc b¶o ®¶m ®ã ®îc thùc hiÖn, tríc hÕt, nhê
tÝnh tù ®éng cña ®iÒu chØnh ®èi víi çc qu¸ tr×nh ph©n bæ trªn c¬ së çc
®iÒu kiÖn thùc tÕ vµ ®ßi hái kh¸ch quan cña sù ph¸t triÓn; sau n÷a ®îc
thùc hiÖn nhê qua kiÓm tra mµ ph¸t hiÖn ra nh÷ng bÊt hîp lý cña qu¸ tr×nh
ph©n bæ ®Ó cã thÓ hiÖu chØnh l¹i qu¸ tr×nh ®ã theo çc môc tiªu vµ yªu cÇu
®· ®Þnh.
Thø hai, gãp phÇn ®iÒu chØnh qu¸ tr×nh ph©n phèi çc nguån tµi
chÝnh, qu¸ tr×nh t¹o lËp vµ sö dông çc quü tiÒn tÖ ë çc chñ thÓ kinh tÕ - x·
héi kh¸c, ®¶m b¶o cho çc ho¹t ®éng thu, chi b»ng tiÒn ë ®ã ®îc thùc hiÖn
theo ®óng çc quy ®Þnh cña chÝnh s¸ch, chÕ ®é Nhµ níc.
Çc chøc n¨ng cña tµi chÝnh Nhµ níc lµ sù thÓ hiÖn b¶n chÊt cña tµi
chÝnh Nhµ níc. VËn dông çc chøc n¨ng nµy vµo ho¹t ®éng thùc tiÔn, tµi
chÝnh Nhµ níc sÏ ph¸t huy nh÷ng vai trß to lín cña nã.
III. HÖ thèng tµi chÝnh Nhµ níc
Chñ thÓ cña çc quan hÖ tµi chÝnh Nhµ níc lµ çc cÊp chÝnh quyÒn
Nhµ níc, çc c¬ quan qu¶n lý Nhµ níc, çc doanh nghiÖp Nhµ níc, gäi
chung lµ Nhµ níc. G¾n víi chñ thÓ lµ Nhµ níc, çc quü tiÒn tÖ thuéc tµi
chÝnh nhµ níc cã tÝnh ®Æc thï lµ viÖc t¹o lËp vµ sö dông chóng lu«n g¾n
liÒn víi quyÒn lùc chÝnh trÞ cña Nhµ níc vµ viÖc thùc hiÖn çc chøc n¨ng
cña Nhµ níc, cßn çc chøc n¨ng cña Nhµ níc l¹i ®îc thùc hiÖn th«ng
qua çc bé phËn cÊu thµnh cña bé m¸y Nhµ níc theo mét c¬ cÊu tæ chøc
thÝch hîp víi tõng thêi kú lÞch sö cña sù ph¸t triÓn x· héi. Tõ ®ã cã thÓ cho
r»ng, xÐt vÒ mÆt c¬ cÊu, tµi chÝnh nhµ níc ®îc xem lµ mét hÖ thèng bao
15
gåm nhiÒu bé phËn hîp thµnh. Tõ nh÷ng ph©n tÝch kÓ trªn cã thÓ cã kh¸i
niÖm vÒ hÖ thèng tµi chÝnh nhµ níc nh sau: HÖ thèng Tµi chÝnh Nhµ níc
lµ tæng thÓ çc ho¹t ®éng tµi chÝnh g¾n liÒn víi viÖc t¹o lËp hoÆc sö dông çc
quü tiÒn tÖ cña Nhµ níc vµ c¬ cÊu tæ chøc cña bé m¸y Nhµ níc nh»m phôc
vô vµ thùc hiÖn çc chøc n¨ng, nhiÖm vô vÒ kinh tÕ - x· héi mµ Nhµ níc
®¶m nhËn.
Tuú theo çc çch tiÕp cËn kh¸c nhau dùa trªn çc tiªu thøc kh¸c
nhau cã thÓ cã çc çch ph©n lo¹i kh¸c nhau vÒ hÖ thèng tµi chÝnh Nhµ
níc.
1. Theo chñ thÓ qu¶n lý trùc tiÕp cã thÓ chia tµi chÝnh Nhµ níc thµnh
çc bé phËn:
- Tµi chÝnh chung cña Nhµ níc.
- Tµi chÝnh cña çc c¬ quan hµnh chÝnh Nhµ níc.
- Tµi chÝnh cña çc ®¬n vÞ sù nghiÖp Nhµ níc.
- Tµi chÝnh cña çc doanh nghiÖp Nhµ níc.
1.1. Tµi chÝnh chung cña Nhµ níc
Tµi chÝnh chung cña Nhµ níc tån t¹i vµ ho¹t ®éng g¾n liÒn víi viÖc
t¹o lËp vµ sö dông çc quü tiÒn tÖ chung cña Nhµ níc nh»m phôc vô cho
ho¹t ®éng cña bé m¸y Nhµ níc vµ thùc hiÖn çc chøc n¨ng kinh tÕ x· héi
cña Nhµ níc. Theo tÝnh chÊt cña çc quü tiÒn tÖ, tµi chÝnh chung cña Nhµ
níc bao gåm çc bé phËn: Ng©n s¸ch Nhµ níc vµ çc quü tµi chÝnh Nhµ
níc ngoµi Ng©n s¸ch Nhµ níc
Chñ thÓ trùc tiÕp qu¶n lý Ng©n s¸ch Nhµ níc lµ Nhµ níc (ChÝnh
phñ TWvµ chÝnh quyÒn ®Þa ph¬ng çc cÊp) th«ng qua çc c¬ quan chøc
n¨ng cña Nhµ níc (c¬ quan tµi chÝnh, Kho b¹c nhµ níc...).
Chñ thÓ trùc tiÕp qu¶n lý çc quü tµi chÝnh Nhµ níc ngoµi Ng©n
s¸ch Nhµ níc lµ çc c¬ quan Nhµ níc ®îc nhµ níc giao nhiÖm vô tæ
chøc vµ qu¶n lý çc quü.
1.2. Tµi chÝnh cña çc c¬ quan hµnh chÝnh Nhµ níc
ë níc ta, bé m¸y Nhµ níc ®îc tæ chøc bao gåm 3 hÖ thèng: Çc c¬
quan lËp ph¸p, çc c¬ quan hµnh ph¸p vµ çc c¬ quan t ph¸p tõ trung
¬ng ®Õn ®Þa ph¬ng. Çc c¬ quan hµnh chÝnh thuéc bé phËn thø 2 trong
hÖ thèng kÓ trªn.
16
Tuy nhiªn, do ho¹t ®éng cña çc c¬ quan lËp ph¸p vµ çc c¬ quan t
ph¸p còng mang tÝnh chÊt “hµnh chÝnh” nh çc c¬ quan hµnh chÝnh, ®ång
thêi chóng còng cã nh÷ng ®Æc ®iÓm t¬ng ®ång vÒ nguån tµi chÝnh ®¶m b¶o
cho ho¹t ®éng vµ yªu cÇu sö dông kinh phÝ, do ®ã, trong lÜnh vùc qu¶n lý tµi
chÝnh, 3 lo¹i c¬ quan kÓ trªn ®îc xÕp vµo cïng mét d¹ng lµ çc c¬ quan
hµnh chÝnh.
Çc c¬ quan hµnh chÝnh nhµ níc cã nhiÖm vô cung cÊp çc dÞch vô
c«ng céng cho x· héi. Çc c¬ quan nµy ®îc phÐp thu mét sè kho¶n thu vÒ
phÝ vµ lÖ phÝ nhng sè thu ®ã lµ kh«ng ®¸ng kÓ. Do ®ã, nguån tµi chÝnh ®¶m
b¶o cho çc c¬ quan hµnh chÝnh ho¹t ®éng gÇn nh do Ng©n s¸ch Nhµ níc
cÊp toµn bé. Nguån tµi chÝnh ë ®©y ®îc sö dông ®Ó duy tr× sù tån t¹i cña
bé m¸y Nhµ níc vµ thùc hiÖn çc nghiÖp vô hµnh chÝnh, cung cÊp çc dÞch
vô c«ng céng thuéc chøc n¨ng cña c¬ quan.
Chñ thÓ trùc tiÕp qu¶n lý tµi chÝnh çc c¬ quan hµnh chÝnh Nhµ níc
lµ çc c¬ quan hµnh chÝnh Nhµ níc.
1.3. Tµi chÝnh cña çc ®¬n vÞ sù nghiÖp Nhµ níc
Çc ®¬n vÞ sù nghiÖp Nhµ níc lµ çc ®¬n vÞ thùc hiÖn cung cÊp çc
dÞch vô x· héi c«ng céng vµ çc dÞch vô nh»m duy tr× sù ho¹t ®éng b×nh
thêng cña çc ngµnh kinh tÕ quèc d©n. Ho¹t ®éng cña çc ®¬n vÞ nµy
kh«ng nh»m môc tiªu l¬i nhuËn mµ chñ yÕu mang tÝnh chÊt phôc vô. Çc
®¬n vÞ nµy chñ yÕu ho¹t ®éng trong lÜnh vùc v¨n ho¸ - x· héi. Ho¹t ®éng
trong lÜnh vùc kinh tÕ cã çc ®¬n vÞ sù nghiÖp cña çc ngµnh nh: sù nghiÖp
n«ng nghiÖp, l©m nghiÖp, giao th«ng, thuû lîi...
Do ho¹t ®éng mang tÝnh chÊt phôc vô lµ chñ yÕu, ë çc ®¬n vÞ sù
nghiÖp sè thu thêng kh«ng lín vµ kh«ng æn ®Þnh hoÆc kh«ng cã thu. Do
®ã, thu nhËp cña çc ®¬n vÞ nµy chñ yÕu do Ng©n s¸ch Nhµ níc cÊp toµn
bé hoÆc mét phÇn. Ç biÖt, cã mét sè ®¬n vÞ sù nghiÖp cã sè thu kh¸ lín,
Nhµ níc cã thÓ cho çc ®¬n vÞ nµy ¸p dông chÕ ®é tµi chÝnh riªng.* Víi çc
dÞch vô kÓ trªn, chi tiªu cña çc ®¬n vÞ nµy chÝnh lµ nh»m phôc vô thùc
hiÖn çc chøc n¨ng cña Nhµ níc.
Chñ thÓ trùc tiÕp qu¶n lý tµi chÝnh çc ®¬n vÞ sù nghiÖp Nhµ níc lµ
çc ®¬n vÞ sù nghiÖp Nhµ níc.
1.4. Tµi chÝnh cña çc doanh nghiÖp Nhµ níc
*
Xem NghÞ ®Þnh sè 10/2002/N§-CP ngµy 16/01/2002 cña ChÝnh phñ vÒ chÕ ®é tµi chÝnh ¸p dông cho çc
®¬n vÞ sù nghiÖp cã thu.
17
DNN lµ tæ chøc kinh tÕ do Nhµ níc së h÷u toµn bé vèn ®iÒu lÖ hoÆc
cã cæ phÇn, vèn gãp chi phèi, ®îc tæ chøc díi h×nh thøc c«ng ty nhµ níc,
c«ng ty cæ phÇn, c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n.*
Çc doanh nghiÖp Nhµ níc theo quan niÖm së h÷u kÓ trªn cã thÓ
ho¹t ®éng trªn hai lÜnh vùc:
- LÜnh vùc s¶n xuÊt kinh doanh hµng ho¸, dÞch vô phi tµi chÝnh,
thêng gäi lµ çc doanh nghiÖp s¶n xuÊt kinh doanh.
- LÜnh vùc kinh doanh çc dÞch vô tµi chÝnh nh çc Ng©n hµng
th¬ng m¹i, C«ng ty tµi chÝnh, C«ng ty B¶o hiÓm… thêng gäi lµ çc tæ
chøc tµi chÝnh trung gian hay doanh nghiÖp tµi chÝnh.
Çc doanh nghiÖp Nhµ níc kÓ trªn lµ çc doanh nghiÖp ho¹t ®éng
kinh doanh chñ yÕu nh»m môc tiªu lîi nhuËn. Do ®ã, ph¬ng thøc qu¶n lý
çc doanh nghiÖp nµy còng t¬ng tù nh ph¬ng thøc qu¶n lý ®èi víi mäi
doanh nghiÖp kh¸c.
Chñ thÓ trùc tiÕp qu¶n lý tµi chÝnh çc DNNN lµ çc DNNN
Trong 4 bé phËn cÊu thµnh cña Tµi chÝnh Nhµ níc kÓ trªn, 3 bé
phËn ®Çu lµ nh÷ng bé phËn hîp thµnh Tµi chÝnh c«ng, tµi chÝnh DNNN
®îc xÕp vµo tµi chÝnh t.
So víi tµi chÝnh t, tµi chÝnh c«ng cã nh÷ng ®Æc trng c¬ b¶n lµ:
Mét lµ, VÒ h×nh thøc së h÷u: Çc nguån tµi chÝnh, çc quü tiÒn tÖ
trong tµi chÝnh c«ng thuéc së h÷u c«ng céng mµ Nhµ níc lµ ngêi ®¹i diÖn,
thêng gäi lµ së h÷u Nhµ níc.
Hai lµ, VÒ môc ®Ých ho¹t ®éng: Çc nguån tµi chÝnh, çc quü tiÒn tÖ
trong tµi chÝnh c«ng ®îc sö dông v× lîi Ých chung cña toµn x· héi, cña toµn
quèc, cña c¶ céng ®ång, kh«ng v× môc tiªu lîi nhuËn.
Ba lµ, VÒ chñ thÓ quyÕt ®Þnh: Çc ho¹t ®éng t¹o lËp vµ sö dông quü
tiÒn tÖ trong tµi chÝnh c«ng do çc chñ thÓ c«ng quyÕt ®Þnh. Çc chñ thÓ
c«ng ë ®©y lµ Nhµ níc hoÆc çc c¬ quan, tæ chøc cña Nhµ níc ®îc Nhµ
níc giao nhiÖm vô thùc hiÖn çc thu, chi b»ng tiÒn trong khi t¹o lËp vµ sö
dông çc quü tiÒn tÖ.
Bèn lµ, VÒ ph¸p luËt ®iÒu chØnh: Çc quan hÖ tµi chÝnh c«ng chÞu sù
®iÒu chØnh bëi çc “luËt c«ng”, dùa trªn çc quy ph¹m ph¸p luËt mÖnh lÖnh
*
LuËt cña Quèc héi níc CHXHCN ViÖtNam sè 14/2003/QH11 ngµy 26/11/2003 vÒ doanh nghiÖp nhµ
níc, §iÒu 1.
18
- quyÒn uy. Kh¸c víi tµi chÝnh c«ng, çc quan hÖ tµi chÝnh t ®îc ®iÒu
chØnh b»ng çc “luËt t”, dùa trªn çc quy ph¹m ph¸p luËt híng dÉn, tho¶
thuËn. Çc quan hÖ tµi chÝnh c«ng lµ çc quan hÖ kinh tÕ n¶y sinh g¾n liÒn
víi viÖc t¹o lËp vµ sö dông çc quü c«ng mµ mét bªn cña quan hÖ lµ çc chñ
thÓ c«ng.
Tõ çc néi dung vµ ®Æc ®iÓm kÓ trªn cña tµi chÝnh c«ng cã thÓ nhËn
thÊy: chÝnh s¸ch tµi chÝnh c«ng lµ ph¬ng thøc mµ Nhµ níc sö dông ®Ó t¸c
®éng tíi çc ho¹t ®éng kinh tÕ x· héi ë tÇm vÜ m«, trong ®ã chÝnh s¸ch
Ng©n s¸ch lµ bé phËn h¹t nh©n gi÷ vai trß quyÕt ®Þnh.
2. Theo néi dung qu¶n lý cã thÓ chia tµi chÝnh Nhµ níc thµnh çc bé
phËn
- Ng©n s¸ch Nhµ níc.
- TÝn dông Nhµ níc.
- Çc quü tµi chÝnh Nhµ níc ngoµi Ng©n s¸ch Nhµ níc.
2.1. Ng©n s¸ch Nhµ níc
Ng©n s¸ch Nhµ níc lµ m¾t kh©u quan träng nhÊt gi÷ vai trß chñ ®¹o
trong tµi chÝnh Nhµ níc. Thu cña Ng©n s¸ch Nhµ níc ®îc lÊy tõ mäi
lÜnh vùc kinh tÕ - x· héi kh¸c nhau, trong ®ã thuÕ lµ h×nh thøc thu phæ biÕn
dùa trªn tÝnh cìng chÕ lµ chñ yÕu. Chi tiªu cña Ng©n s¸ch Nhµ níc nh»m
duy tr× sù tån t¹i ho¹t ®éng cña bé m¸y nhµ níc vµ phôc vô thùc hiÖn çc
chøc n¨ng cña Nhµ níc. Ng©n s¸ch Nhµ níc lµ mét hÖ thèng bao gåm çc
cÊp Ng©n s¸ch phï hîp víi hÖ thèng chÝnh quyÒn Nhµ níc çc cÊp.* T¬ng
øng víi çc cÊp Ng©n s¸ch cña hÖ thèng NSNN, quü NSNN ®îc chia thµnh:
quü Ng©n s¸ch cña ChÝnh phñ Trung ¬ng, quü Ng©n s¸ch cña chÝnh quyÒn
cÊp tØnh vµ t¬ng ®¬ng, quü Ng©n s¸ch cña chÝnh quyÒn cÊp huyÖn vµ
t¬ng ®¬ng, quü Ng©n s¸ch cña chÝnh quyÒn cÊp x· vµ t¬ng ®¬ng. Phôc
vô thùc hiÖn çc chøc n¨ng, nhiÖm vô cña chÝnh quyÒn Nhµ níc çc cÊp,
quü Ng©n s¸ch l¹i ®îc chia thµnh nhiÒu phÇn nhá ®Ó sö dông cho çc lÜnh
vùc kh¸c nhau, nh: phÇn dïng cho ph¸t triÓn kinh tÕ; phÇn dïng cho ph¸t
triÓn v¨n ho¸, gi¸o dôc, y tÕ; phÇn dïng cho çc biÖn ph¸p x· héi, an ninh,
quèc phßng...
*
Xem LuËt Ng©n s¸ch Nhµ níc 2002.
19
§Æc trng c¬ b¶n cña çc quan hÖ trong t¹o lËp vµ sö dông Ng©n s¸ch
Nhµ níc lµ mang tÝnh ph¸p lý cao g¾n liÒn víi quyÒn lùc chÝnh trÞ cña Nhµ
níc vµ kh«ng mang tÝnh hoµn tr¶ trùc tiÕp lµ chñ yÕu.
2.2. TÝn dông Nhµ níc
TÝn dông nhµ níc bao gåm c¶ ho¹t ®éng ®i vay vµ ho¹t ®éng cho vay
cña Nhµ níc.
TÝn dông Nhµ níc thêng ®îc sö dông ®Ó hç trî Ng©n s¸ch Nhµ
níc trong çc trêng hîp cÇn thiÕt. Th«ng qua h×nh thøc TÝn dông Nhµ
níc, nhµ níc ®éng viªn çc nguån tµi chÝnh t¹m thêi nhµn rçi cña çc
ph¸p nh©n vµ thÓ nh©n trong x· héi nh»m ®¸p øng nhu cÇu t¹m thêi cña
çc cÊp chÝnh quyÒn Nhµ níc trong viÖc thùc hiÖn çc nhiÖm vô ph¸t triÓn
kinh tÕ - x· héi, chñ yÕu lµ th«ng qua viÖc cÊp vèn thùc hiÖn çc ch¬ng
tr×nh cho vay dµi h¹n. ViÖc thu hót çc nguån tµi chÝnh t¹m thêi nhµn rçi
qua con ®êng tÝn dông Nhµ níc ®îc thùc hiÖn b»ng çch ph¸t hµnh tr¸i
phiÕu ChÝnh phñ nh: TÝn phiÕu Kho b¹c Nhµ níc, tr¸i phiÕu Kho b¹c
Nhµ níc, tr¸i phiÕu c«ng tr×nh (ë ViÖt Nam hiÖn cã h×nh thøc tr¸i phiÕu ®«
thÞ), c«ng tr¸i quèc gia (ë ViÖt Nam lµ c«ng tr¸i x©y dùng Tæ quèc) trªn thÞ
trêng tµi chÝnh.
§Æc trng c¬ b¶n cña çc quan hÖ trong t¹o lËp vµ sö dông quü tiÒn tÖ
qua h×nh thøc tÝn dông Nhµ níc lµ mang tÝnh tù nguyÖn vµ cã hoµn tr¶.
2.3. Çc quü tµi chÝnh nhµ níc ngoµi Ng©n s¸ch Nhµ níc (gäi t¾t lµ
çc quü ngoµi Ng©n s¸ch)
Çc quü TCNN ngoµi NSNN lµ çc quü tiÒn tÖ tËp trung do Nhµ níc
thµnh lËp, qu¶n lý vµ sö dông nh»m cung cÊp nguån lùc tµi chÝnh cho viÖc
xö lý nh÷ng biÕn ®éng bÊt thêng trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ - x·
héi vµ ®Ó hç trî thªm cho NSNN trong trêng hîp khã kh¨n vÒ nguån lùc
tµi chÝnh.
Sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn çc quü TCNN ngoµi NSNN lµ mét sù
cÇn thiÕt kh¸ch quan b¾t nguån tõ chÝnh yªu cÇu n©ng cao hiÖu qu¶ qu¶n lý
vÜ m« nÒn kinh tÕ - x· héi. §ã lµ:
Thø nhÊt, §Ó huy ®éng thªm çc nguån lùc tµi chÝnh hç trî NSNN
thùc hiÖn çc môc tiªu ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi. MÆc dï NSNN lµ mét quü
TCNN lín nhÊt, cã ph¹m vi ¶nh hëng lín nhÊt ®Õn mäi ho¹t ®éng kinh tÕ -
x· héi, song do quy m« thu, chi NSNN lu«n cã giíi h¹n trong khi nhu cÇu
cña nÒn kinh tÕ - x· héi l¹i rÊt lín nªn trong tõng giai ®o¹n, tõng hoµn c¶nh
20
cô thÓ, ®Ó thùc hiÖn cã hiÖu qu¶ çc chøc n¨ng cña m×nh nh»m thùc hiÖn
çc môc tiªu ph¸t triÓn chung cña toµn bé nÒn kinh tÕ, Nhµ níc cÇn ph¶i
huy ®éng thªm çc nguån lùc tµi chÝnh trong x· héi. §iÒu ®ã ®îc thùc hiÖn
b»ng çch thµnh lËp çc quü TCNN ngoµi NSNN thÝch øng.
Thø hai, §Ó t¹o thªm c«ng cô ph©n phèi l¹i tæng s¶n phÈm quèc d©n
(TSPQD) nh»m thùc hiÖn çc môc tiªu x· héi trong ph¸t triÓn. MÆc dï
NSNN lµ c«ng cô quan träng nhÊt trong ph©n phèi l¹i TSPQD, nhng trong
nh÷ng thêi kú lÞch sö nhÊt ®Þnh, trong nh÷ng hoµn c¶nh cô thÓ nhÊt ®Þnh,
chØ b¶n th©n c«ng cô NSNN kh«ng thÓ xö lý vÊn ®Ò mét çch cã hiÖu qu¶
cao nhÊt, ®Æc biÖt lµ vÊn ®Ò c«ng b»ng trong ph¸t triÓn. Trong nh÷ng
trêng hîp ®ã, sù ra ®êi cña çc quü TCNN ngoµi NSNN sÏ cïng víi NSNN
t¹o thµnh mét bé c«ng cô thùc hiÖn cã hiÖu qu¶ h¬n chøc n¨ng ph©n phèi
l¹i TSPQD, thùc hiÖn tèt h¬n yªu cÇu c«ng b»ng trong ph¸t triÓn.
Thø ba, Trî gióp Nhµ níc trong viÖc kh¾c phôc nh÷ng khiÕm khuyÕt
cña kinh tÕ thÞ trêng vµ chuyÓn dÇn nÒn kinh tÕ - x· héi sang ho¹t ®éng theo
c¬ chÕ thÞ trêng. Çc quü TCNN ngoµi NSNN, mét mÆt, gióp xö lý çc t×nh
huèng bÊt thêng n¶y sinh do biÕn ®éng cña nÒn kinh tÕ, trong ®ã cã nh÷ng
biÕn ®éng do nguyªn nh©n cña c¬ chÕ thÞ trêng, mÆt kh¸c c¬ chÕ ho¹t ®éng
cña çc quü nµy l¹i cã tÝnh ®an xen gi÷a c¬ chÕ qu¶n lý Nhµ níc thuÇn tuý vµ
c¬ chÕ qu¶n lý thÞ trêng do ®ã lµ sù bæ sung quan träng cho çc c¬ chÕ, chÝnh
s¸ch kh¸c trong qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi kinh tÕ.
So víi quü NSNN vµ çc quü tiÒn tÖ kh¸c, çc quü TCNN ngoµi NSNN
cã çc ®Æc trng c¬ b¶n sau ®©y:
Mét lµ, VÒ chñ thÓ: Chñ thÓ cña çc quü TCNN ngoµi NSNN lµ Nhµ
níc. Nhµ níc lµ chñ thÓ quyÕt ®Þnh viÖc thµnh lËp quü, huy ®éng nguån tµi
chÝnh, sö dông quü vµ tæ chøc bé m¸y qu¶n lý quü. Nhµ níc ë ®©y ®îc hiÓu
lµ çc c¬ quan c«ng quyÒn thuéc khu vùc hµnh ph¸p ®îc Nhµ níc giao
nhiÖm vô tæ chøc vµ qu¶n lý quü.
Hai lµ, VÒ nguån tµi chÝnh: Nguån tµi chÝnh h×nh thµnh çc quü TCNN
ngoµi NSNN bao gåm:
- Mét phÇn trÝch tõ NSNN theo quy ®Þnh cña LuËt NSNN. Nguån tµi
chÝnh nµy ®ãng vai trß nh vèn “måi” cho quü ho¹t ®éng. Tû träng cña nguån
tµi chÝnh nµy lín hay nhá tuú thuéc vµo chøc n¨ng ho¹t ®éng cña tõng lo¹i
quü.
21
- Mét phÇn huy ®éng tõ çc nguån tµi chÝnh, trong ®ã cã nguån tµi
chÝnh t¹m thêi nhµn rçi cña çc tæ chøc kinh tÕ - x· héi vµ çc tÇng líp d©n c.
Víi lo¹i quü TCNN ngoµi NSNN ®¶m nhËn chøc n¨ng dù tr÷, dù phßng
cho nh÷ng rñi ro bÊt thêng ¶nh hëng ®Õn toµn côc th× nguån tµi chÝnh trÝch
tõ NSNN thêng cã tû träng lín, nh: Quü dù trù quèc gia, Quü dù tr÷ tµi
chÝnh, Quü dù tr÷ ngo¹i hèi… Víi lo¹i quü TCNN ngoµi NSNN ®¶m nhËn
chøc n¨ng hç trî cho qu¸ tr×nh t¨ng trëng kinh tÕ, cã kh¶ n¨ng thu håi vèn
th× tû träng nguån tµi chÝnh tõ NSNN nhá, phÇn chñ yÕu lµ huy ®éng tõ çc
nguån tµi chÝnh, trong ®ã cã nguån tµi chÝnh t¹m thêi nhµn rçi cña çc tæ chøc
x· héi vµ çc tÇng líp d©n c, nh: Quü hç trî ph¸t triÓn, Quü ®Çu t x©y
dùng c¬ së h¹ tÇng ë mét sè tØnh, thµnh phè trùc thuéc TW, quü BHXH…
Ba lµ, VÒ môc tiªu sö dông: Çc quü TCNN ngoµi NSNN ®îc sö dông
nh»m gi¶i quyÕt nh÷ng biÕn ®éng bÊt thêng kh«ng dù b¸o tríc trong qu¸
tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi, kh«ng cã trong dù to¸n NSNN nhng Nhµ
níc ph¶i cã tr¸ch nhiÖm xö lý.
Bèn lµ, VÒ c¬ chÕ ho¹t ®éng: So víi NSNN, c¬ chÕ huy ®éng vµ sö dông
vèn cña çc quü TCNN ngoµi NSNN t¬ng ®èi linh ho¹t h¬n. PhÇn lín viÖc
huy ®éng vµ sö dông vèn cña çc quü TCNN ngoµi NSNN ®îc ®iÒu chØnh bëi
çc v¨n b¶n díi luËt do çc c¬ quan hµnh ph¸p quyÕt ®Þnh mµ kh«ng cÇn cã
sù tham gia cña çc c¬ quan quyÒn lùc. TÝnh chÊt linh ho¹t ®ã b¾t nguån tõ
môc tiªu sö dông cña çc quü TCNN ngoµi NSNN. §Æc trng nµy t¹o ra hµnh
lang réng trong viÖc sö dông nguån lùc tµi chÝnh ®Ó xö lý t×nh huèng. ViÖc sö
dông çc quü TCNN ngoµi NSNN thêng cã môc tiªu, ®Þa chØ cô thÓ, theo sù
®iÒu khiÓn cña Nhµ níc ®èi víi tõng lo¹i quü, ®ång thêi ®îc thùc hiÖn theo
c¬ chÕ tÝn dông nhng víi l·i suÊt u ®·i.
N¨m lµ, VÒ ®iÒu kiÖn h×nh thµnh vµ tån t¹i: Sù ra ®êi vµ tån t¹i cña tõng
lo¹i quü TCNN ngoµi NSNN tuú thuéc vµo sù tån t¹i çc t×nh huèng, çc sù
kiÖn kinh tÕ - x· héi. Khi çc t×nh huèng, sù kiÖn ®ã ®îc gi¶i quyÕt døt ®iÓm,
trë l¹i tr¹ng th¸i b×nh thêng th× còng lµ lóc tõng lo¹i quü TCNN ngoµi NSNN
®Ó gi¶i quyÕt çc t×nh huèng, sù kiÖn ®ã còng sÏ kh«ng cã lý do tån t¹i.
HiÖn nay ë ViÖt nam hÖ thèng çc quü TCNN ngoµi NSNN ®ang ®îc
s¾p xÕp l¹i vµ bao gåm çc quü chñ yÕu sau:
- Quü Dù tr÷ quèc gia (díi h×nh thøc hiÖn vËt)
- Quü Dù tr÷ tµi chÝnh
- Quü Dù tr÷ ngo¹i hèi (do NHNN qu¶n lý)
22
- Quü tÝch luü tr¶ nî níc ngoµi
- Quü quèc gia gi¶i quyÕt viÖc lµm vµ Quü tÝn dông ®µo t¹o. HiÖn nay 2
quü nµy ®· ®îc s¸p nhËp vµo Ng©n hµng chÝnh s¸ch x· héi. Ng©n hµng chÝnh
s¸ch x· héi lµ c¬ quan qu¶n lý nguån tµi chÝnh sö dông cho çc môc tiªu kÓ
trªn.
- Quü Phßng chèng ma tuý
- HÖ thèng çc quü m«i trêng (®îc thµnh lËp ë Hµ Néi, Thµnh phè Hå
ChÝ Minh, ngµnh than)
- Quü hç trî ph¸t triÓn (bao gåm c¶ Quü B×nh æn gi¸ vµ Quü hç trî xuÊt
khÈu ®· ®îc s¸p nhËp)
- Quü ®Çu t x©y dùng c¬ së h¹ tÇng ë mét sè tØnh, thµnh phè trùc thuéc
trung ¬ng (7 ®Þa ph¬ng)
- Quü b¶o hiÓm x· héi (bao gåm c¶ Quü B¶o hiÓm y tÕ ®· ®îc s¸p
nhËp).
- Vµ mét sè quü kh¸c.
ë çc quèc gia kh¸c nhau vµ ngay ë trong mét quèc gia, trong çc thêi
kú ph¸t triÓn kh¸c nhau viÖc tæ chøc bao nhiªu quü TCNN ngoµi NSNN lµ
kh«ng gièng nhau. §iÒu ®ã phô thuéc vµo møc ®é ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi,
tr×nh ®é qu¶n lý TCNN cña çc quèc gia trong çc thêi kú lÞch sö nhÊt ®Þnh.
ViÖc tæ chøc çc quü tiÒn tÖ thuéc tµi chÝnh Nhµ níc theo c¬ chÕ
nhiÒu quü thµnh quü Ng©n s¸ch Nhµ níc vµ çc quü ngoµi Ng©n s¸ch lµ
phï hîp víi viÖc thùc hiÖn ph©n cÊp, ph©n c«ng qu¶n lý kinh tÕ - x· héi cña
Nhµ níc. §iÒu ®ã ®¶m b¶o ph¸t huy tÝnh tÝch cùc, chñ ®éng s¸ng t¹o cña
çc ®Þa ph¬ng, çc ngµnh, çc ®¬n vÞ trong qu¶n lý kinh tÕ - x· héi vµ lµ
®iÒu kiÖn thùc hiÖn chuyªn m«n ho¸ lao ®éng trong qu¶n lý tµi chÝnh Nhµ
níc ®¶m b¶o cho viÖc qu¶n lý ®ã ®îc chÆt chÏ h¬n, cã hiÖu qu¶ h¬n.
Tõ çc çch ph©n lo¹i trªn ®©y cña tµi chÝnh Nhµ níc l¹i cã thÓ rót ra
nhËn xÐt r»ng, vèn cña tµi chÝnh Nhµ níc bao gåm vèn cña Ng©n s¸ch Nhµ
níc vµ vèn ngoµi Ng©n s¸ch Nhµ níc, trong ®ã, vèn cña Ng©n s¸ch Nhµ
níc cã quy m« lín nhÊt vµ gi÷ vai trß quyÕt ®Þnh ®Õn ph¹m vi còng nh
hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña tµi chÝnh Nhµ níc. Tuy vËy, trong ®iÒu kiÖn ®æi míi
c¬ chÕ qu¶n lý kinh tÕ, ph¸t huy quyÒn tù chñ cña çc ngµnh, çc ®Þa ph¬ng
vµ çc ®¬n vÞ c¬ së, thùc hiÖn ph¬ng ch©m ®a d¹ng ho¸ çc nguån vèn cho
sù ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi, vèn ngoµi Ng©n s¸ch còng gi÷ mét vÞ trÝ hÕt søc
23
quan träng. Trong nh÷ng n¨m qua, çc quü tµi chÝnh Nhµ níc ngoµi Ng©n
s¸ch Nhµ níc ®· cã t¸c dông tÝch cùc trong viÖc khai th¸c, huy ®éng çc
nguån lùc tµi chÝnh tõ çc chñ thÓ kh¸c, cïng víi vèn Ng©n s¸ch Nhµ níc,
gãp phÇn thùc hiÖn th¾ng lîi çc môc tiªu quan träng cña kinh tÕ vÜ m«.
Thùc tÕ ®ã cho thÊy, trong chÝnh s¸ch tµi chÝnh Nhµ níc, bªn c¹nh bé phËn
h¹t nh©n lµ chÝnh s¸ch Ng©n s¸ch, viÖc nghiªn cøu ®Ó cã chÝnh s¸ch hîp lý
®èi víi viÖc qu¶n lý vµ sö dông vèn ngoµi Ng©n s¸ch lµ cÇn thiÕt.
IV. Vai trß cña tµi chÝnh nhµ níc
Vai trß cña Tµi chÝnh Nhµ níc cã thÓ ®îc xem xÐt trªn hai khÝa
c¹nh: lµ c«ng cô tËp trung nguån lùc ®¶m b¶o duy tr× sù tån t¹i, ho¹t ®éng
cña bé m¸y Nhµ níc vµ lµ c«ng cô cña Nhµ níc trong qu¶n lý vÜ m« nÒn
kinh tÕ thÞ trêng.
1. Vai trß cña tµi chÝnh Nhµ níc trong viÖc ®¶m b¶o duy tr× sù tån
t¹i vµ ho¹t ®éng cña bé m¸y Nhµ níc
§Ó duy tr× sù tån t¹i vµ ho¹t ®éng, bé m¸y Nhµ níc cÇn ph¶i cã
nguån tµi chÝnh ®¶m b¶o cho çc nhu cÇu chi tiªu. Çc nhu cÇu chi tiªu cña
bé m¸y Nhµ níc ®îc ®¸p øng bëi tµi chÝnh Nhµ níc, ®Æc biÖt lµ Ng©n
s¸ch Nhµ níc. Vai trß kÓ trªn cña tµi chÝnh Nhµ níc ®îc thÓ hiÖn trªn
çc khÝa c¹nh sau ®©y:
Mét lµ, Khai th¸c, ®éng viªn vµ tËp trung çc nguån tµi chÝnh ®Ó ®¸p
øng ®Çy ®ñ, kÞp thêi cho çc nhu cÇu chi tiªu ®· ®îc Nhµ níc dù tÝnh cho
tõng thêi kú ph¸t triÓn. Çc nguån tµi chÝnh nµy cã thÓ ®îc ®éng viªn c¶ ë
trong níc vµ tõ níc ngoµi, tõ mäi lÜnh vùc ho¹t ®éng vµ mäi thµnh phÇn
kinh tÕ, díi nhiÒu h×nh thøc kh¸c nhau, cã b¾t buéc vµ tù nguyÖn, cã hoµn
tr¶ vµ kh«ng hoµn tr¶, trong ®ã, tÝnh b¾t buéc vµ kh«ng hoµn tr¶ lµ nÐt ®Æc
trng.
Hai lµ, Ph©n phèi çc nguån tµi chÝnh ®· tËp trung ®îc vµo tay Nhµ
níc cho çc nhu cÇu chi tiªu cña Nhµ níc theo nh÷ng quan hÖ tû lÖ hîp lý
nh»m võa ®¶m b¶o duy tr× sù tån t¹i vµ t¨ng cêng søc m¹nh cña bé m¸y
Nhµ níc, võa b¶o ®¶m thùc hiÖn çc chøc n¨ng kinh tÕ - x· héi cña Nhµ
níc ®èi víi çc lÜnh vùc kh¸c nhau cña nÒn kinh tÕ.
Ba lµ, KiÓm tra gi¸m s¸t ®Ó ®¶m b¶o cho çc nguån tµi chÝnh ®· ph©n
phèi ®îc sö dông mét çch hîp lý, tiÕt kiÖm vµ cã hiÖu qu¶ nhÊt, ®¸p øng
tèt nhÊt çc yªu cÇu cña qu¶n lý Nhµ níc vµ ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi.
24
2. Vai trß cña tµi chÝnh Nhµ níc trong hÖ thèng tµi chÝnh cña nÒn
kinh tÕ quèc d©n
Dùa trªn çch tiÕp cËn vÒ c¬ cÊu së h÷u vµ khu vùc kinh tÕ cã thÓ chia
hÖ thèng tµi chÝnh quèc d©n thµnh hai bé phËn: Tµi chÝnh cña khu vùc Nhµ
níc vµ tµi chÝnh khu vùc phi Nhµ níc.
TÝnh ®Æc thï cña tµi chÝnh Nhµ níc lµ ë chç çc ho¹t ®éng thu, chi
b»ng tiÒn trong qu¸ tr×nh ph©n phèi çc nguån tµi chÝnh ®Ó t¹o lËp vµ sö
dông çc quü tiÒn tÖ cña Nhµ níc lu«n g¾n liÒn trùc tiÕp víi çc ho¹t ®éng
kinh tÕ cña toµn bé nÒn kinh tÕ quèc d©n vµ phôc vô cho çc nhu cÇu chung
- nhu cÇu cã tÝnh x· héi mµ Nhµ níc ph¶i ®¶m nhËn do sù ®ßi hái ph¶i
thùc hiÖn çc chøc n¨ng cña Nhµ níc.
Do tÝnh chÊt ®Æc biÖt kÓ trªn vÒ vÞ trÝ, nhiÖm vô vµ ph¹m vi ho¹t ®éng
cña nã, trong hÖ thèng tµi chÝnh quèc d©n, tµi chÝnh Nhµ níc, ®Æc biÖt lµ
Ng©n s¸ch Nhµ níc lu«n gi÷ vai trß l·nh ®¹o vµ chñ ®¹o g¾n liÒn víi vai
trß l·nh ®¹o cña Nhµ níc vµ vai trß chñ ®¹o cña kinh tÕ Nhµ níc. Cã thÓ
nhËn thÊy vai trß ®ã cña tµi chÝnh Nhµ níc trªn çc khÝa c¹nh sau ®©y:
Thø nhÊt, Tµi chÝnh Nhµ níc cã vai trß chi phèi çc ho¹t ®éng cña
tµi chÝnh khu vùc phi Nhµ níc. Sù chi phèi ®ã ®îc thÓ hiÖn trªn hai mÆt
cña qu¸ tr×nh ph©n phèi çc nguån tµi chÝnh. Mét mÆt, Tµi chÝnh phi Nhµ
níc cã nhiÖm vô thùc hiÖn çc kho¶n thu cña tµi chÝnh Nhµ níc ®Ó t¹o
lËp çc quü tiÒn tÖ chung cña Nhµ níc, ®ãng gãp cho viÖc thùc hiÖn çc
nhu cÇu chung cña x· héi. MÆt kh¸c, víi quy m« lín cña çc quü tiÒn tÖ
chung cña Nhµ níc, ®Æc biÖt lµ Ng©n s¸ch Nhµ níc, tµi chÝnh Nhµ níc cã
thÓ ®Çu t cho viÖc x©y dùng kÕt cÊu h¹ tÇng kinh tÕ - x· héi t¹o thuËn lîi
cho ho¹t ®éng cña khu vùc kinh tÕ phi Nhµ níc, ®ång thêi cã thÓ thùc hiÖn
sù trî gióp vÒ tµi chÝnh cho khu vùc kinh tÕ nµy duy tr× vµ ®Èy m¹nh ho¹t
®éng.
Thø hai, Tµi chÝnh Nhµ níc cã vai trß híng dÉn çc ho¹t ®éng cña
tµi chÝnh phi Nhµ níc. Ho¹t ®éng cña tµi chÝnh Nhµ níc lu«n g¾n liÒn vµ
phôc vô thùc hiÖn çc chøc n¨ng, nhiÖm vô, ®Þnh híng ph¸t triÓn kinh tÕ -
x· héi cña Nhµ níc, do ®ã, çc ho¹t ®éng thu, chi cña tµi chÝnh Nhµ níc
nh lµ tÊm g¬ng ph¶n ¸nh çc ®Þnh híng ph¸t triÓn ®ã, tõ ®ã cã t¸c dông
híng dÉn çc ho¹t ®éng thu, chi trong ho¹t ®éng kinh tÕ x· héi cña khu
vùc phi Nhµ níc. Ch¼ng h¹n, chÝnh s¸ch thuÕ cã t¸c dông híng dÉn ®Çu
25
t, híng dÉn tiªu dïng, ®Çu t cña Nhµ níc cã t¸c dông “ch©m ngßi” thu
hót ®Çu t vµ híng dÉn ®Çu t cña khu vùc phi Nhµ níc…
Thø ba, Tµi chÝnh Nhµ níc cã vai trß ®iÒu chØnh çc ho¹t ®éng cña
tµi chÝnh phi Nhµ níc. Vai trß nµy ®îc thÓ hiÖn, th«ng qua ho¹t ®éng
kiÓm tra cña Tµi chÝnh Nhµ níc cã thÓ ph¸t hiÖn nh÷ng ®iÓm bÊt hîp lý,
nh÷ng sù chÖch híng cña çc hiÖn tîng thu, chi trong çc ho¹t ®éng ph©n
phèi nguån tµi chÝnh, trong qu¸ tr×nh t¹o lËp hoÆc sö dông çc quü tiÒn tÖ
cña tµi chÝnh phi Nhµ níc, tõ ®ã, ®ßi hái vµ cã biÖn ph¸p hiÖu chØnh çc
qu¸ tr×nh kÓ trªn ®¶m b¶o cho çc nguån tµi chÝnh vËn ®éng ®óng híng vµ
n©ng cao hiÖu qu¶ cña viÖc sö dông chóng.
3. Vai trß cña tµi chÝnh Nhµ níc trong viÖc thùc hiÖn çc môc tiªu
cña kinh tÕ vÜ m«
Trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng hiÖn ®¹i, viÖc ®Ò cao vai trß cña Nhµ
níc trong qu¶n lý vÜ m« nÒn kinh tÕ vµ ph¸t huy vai trß cña khu vùc kinh
tÕ Nhµ níc ë mét giíi h¹n hîp lý lµ mét trong nh÷ng nh©n tè c¬ b¶n ®Ó
®iÒu tiÕt sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ nh»m ®¹t tíi æn ®Þnh, hiÖu qu¶ vµ
c«ng b»ng. Do vÞ trÝ ®Æc biÖt cña m×nh, tµi chÝnh Nhµ níc trë thµnh c«ng
cô ®ãng vai trß chñ yÕu trong viÖc ®iÒu chØnh çc quan hÖ kinh tÕ - x· héi
nh»m ®¹t tíi çc môc tiªu ®· ®Þnh cña kinh tÕ vÜ m«. Cã thÓ kh¸i qu¸t vai
trß kÓ trªn cña tµi chÝnh Nhµ níc trªn çc khÝa c¹nh chñ yÕu sau ®©y.
Thø nhÊt, Tµi chÝnh Nhµ níc ®ãng vai trß quan träng trong viÖc
thóc ®Èy ph¸t triÓn kinh tÕ, t¨ng trëng kinh tÕ vµ n©ng cao hiÖu qu¶ cña
çc ho¹t ®éng kinh tÕ x· héi - Vai trß kinh tÕ cña tµi chÝnh Nhµ níc.
Vai trß nµy ®îc ph¸t huy nhê vµo viÖc vËn dông chøc n¨ng ph©n bæ
nguån lùc cña tµi chÝnh Nhµ níc trong ho¹t ®éng thùc tiÔn. B»ng viÖc t¹o
lËp, ph©n phèi vµ sö dông mét çch ®óng ®¾n vµ hîp lý çc quü tiÒn tÖ cña
Nhµ níc, tµi chÝnh Nhµ níc t¸c ®éng tíi viÖc ph©n bæ vµ gãp phÇn n©ng
cao hiÖu qu¶ sö dông çc nguån tµi chÝnh cña toµn x· héi, tõ ®ã t¸c ®éng tíi
sù ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi.
Th«ng qua c«ng cô thuÕ víi çc møc thuÕ suÊt kh¸c nhau vµ u ®·i vÒ
thuÕ, tµi chÝnh Nhµ níc cã vai trß ®Þnh híng ®Çu t; ®iÒu chØnh c¬ cÊu
cña nÒn kinh tÕ theo çc ®Þnh híng ph¸t triÓn cña Nhµ níc c¶ vÒ c¬ cÊu
ngµnh vµ c¬ cÊu vïng l·nh thæ; kÝch thÝch hoÆc h¹n chÕ s¶n xuÊt kinh
doanh theo ngµnh hoÆc theo s¶n phÈm…
26
Th«ng qua ho¹t ®éng ph©n phèi çc quü tiÒn tÖ chung cña Nhµ níc,
®Æc biÖt lµ quü Ng©n s¸ch Nhµ níc, cho x©y dùng kÕt cÊu h¹ tÇng, ®Çu t
vµo çc ngµnh then chèt, çc c«ng tr×nh mòi nhän, h×nh thµnh çc doanh
nghiÖp Nhµ níc, hç trî tµi chÝnh cho çc doanh nghiÖp cÇn n©ng ®ì
khuyÕn khÝch (qua biÖn ph¸p trî gi¸, trî cÊp…), tµi chÝnh Nhµ níc gãp
phÇn t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho ph¸t triÓn s¶n xuÊt kinh doanh, gãp phÇn
h×nh thµnh vµ hoµn thiÖn c¬ cÊu s¶n xuÊt, c¬ cÊu kinh tÕ - x· héi, ®¶m b¶o
çc tû lÖ c©n ®èi cña nÒn kinh tÕ, tõ ®ã thóc ®Èy kinh tÕ ph¸t triÓn vµ t¨ng
trëng.
Trong c«ng cuéc x©y dùng kinh tÕ, ®Æc biÖt ®èi víi çc níc chËm
ph¸t triÓn nh ViÖt Nam, viÖc sö dông çc biÖn ph¸p tµi chÝnh ®Ó ph¸t huy
vai trß kinh tÕ cña tµi chÝnh Nhµ níc nh»m ®Èy nhanh tèc ®é t¨ng trëng
kinh tÕ, ph¸t triÓn kinh tÕ toµn diÖn vµ n©ng cao hiÖu qu¶ cña çc ho¹t ®éng
kinh tÕ ®îc coi lµ mèi quan t©m hµng ®Çu cña chÝnh s¸ch sö dông tµi chÝnh
cña Nhµ níc.
Thø hai, Tµi chÝnh Nhµ níc ®ãng vai trß quan träng trong viÖc thùc
hiÖn c«ng b»ng x· héi vµ gi¶i quyÕt çc vÊn ®Ò x· héi - Vai trß x· héi cña tµi
chÝnh Nhµ níc.
Vai trß nµy ®îc thÓ hiÖn th«ng qua viÖc sö dông çc c«ng cô thu, chi
cña tµi chÝnh Nhµ níc ®Ó ®iÒu chØnh thu nhËp gi÷a çc tÇng líp d©n c,
gi¶m bít nh÷ng bÊt hîp lý trong ph©n phèi, ®¶m b¶o c«ng b»ng trong ph©n
phèi vµ gãp phÇn gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò x· héi ®¸p øng çc môc tiªu x·
héi cña kinh tÕ vÜ m«.
Trong viÖc thùc hiÖn c«ng b»ng x· héi, th«ng thêng tµi chÝnh Nhµ
níc ®îc sö dông ®Ó t¸c ®éng theo hai híng - gi¶m bít çc thu nhËp cao
vµ n©ng ®ì çc thu nhËp thÊp nh»m rót ng¾n kho¶ng çch thu nhËp gi÷a
çc tÇng líp d©n c.
§Ó gi¶m bít thu nhËp cao, c«ng cô thuÕ ®îc sö dông víi chøc n¨ng
t¸i ph©n phèi thu nhËp. ë ®©y çc biÖn ph¸p thuÕ thêng ®îc sö dông lµ:
®¸nh thuÕ luü tiÕn vµo thu nhËp cao, ®¸nh thuÕ tiªu thô ®Æc biÖt víi thuÕ
suÊt cao vµo nh÷ng hµng ho¸ mµ nh÷ng ngêi cã thu nhËp cao míi cã kh¶
n¨ng tiªu dïng vµ tiªu dïng phÇn lín. Nh÷ng biÖn ph¸p ®ã nh»m ®iÒu tiÕt
bít thu nhËp cña hä.
§Ó n©ng ®ì çc thu nhËp thÊp, c«ng cô thuÕ ®îc sö dông theo híng
gi¶m thuÕ cho nh÷ng hµng ho¸ thiÕt yÕu, thêng do nh÷ng ngêi cã thu
27
nhËp thÊp sö dông vµ sö dông phÇn lín; §ång thêi sö dông c«ng cô chi
Ng©n s¸ch vµo viÖc trî gi¸ cho çc mÆt hµng thiÕt yÕu vµ trî cÊp x· héi cho
nh÷ng ngêi cã thu nhËp thÊp, hoµn c¶nh khã kh¨n.
Trong viÖc gi¶i quyÕt çc ®Ò x· héi theo çc môc tiªu x· héi cña kinh
tÕ vÜ m«, vai trß cña tµi chÝnh nhµ níc ®îc thÓ hiÖn chñ yÕu qua çc ho¹t
®éng chi tiªu - sö dông çc quü tiÒn tÖ chung cña Nhµ níc. Çc quü tiÒn tÖ
nµy ®îc sö dông ®Ó tµi trî cho ph¸t triÓn çc dÞch vô c«ng céng nh v¨n
ho¸, gi¸o dôc, y tÕ, ®Æc biÖt lµ dÞch vô nhµ ë, tµi trî cho viÖc thùc hiÖn çc
chÝnh s¸ch d©n sè vµ kÕ ho¹ch ho¸ gia ®×nh; hç trî tµi chÝnh cho viÖc thùc
hiÖn çc biÖn ph¸p phßng chèng çc tÖ n¹n x· héi; hç trî tµi chÝnh cho gi¶i
quyÕt viÖc lµm, gi¶m tû lÖ thÊt nghiÖp...
Trong ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ trêng víi sù n¶y sinh vµ tån
t¹i tÊt yÕu nh÷ng khuyÕt tËt cña nÒn kinh tÕ thÞ trêng, ®Æc biÖt lµ vÒ mÆt
x· héi, viÖc sö dông çc biÖn ph¸p tµi chÝnh ®Ó ph¸t huy vai trß x· héi cña
tµi chÝnh Nhµ níc nh»m ®¶m b¶o x©y dùng mét x· héi v¨n minh lµnh
m¹nh lµ ®iÒu rÊt cÇn ®îc quan t©m tho¶ ®¸ng.
Thø ba, Tµi chÝnh Nhµ níc ®ãng vai trß quan träng trong viÖc thùc
hiÖn môc tiªu æn ®Þnh cña kinh tÕ vÜ m«.
Sù ph¸t triÓn æn ®Þnh cña mét nÒn kinh tÕ ®îc ®¸nh gi¸ trªn nhiÒu
tiªu chÝ nh: §¶m b¶o tèc ®é t¨ng trëng kinh tÕ hîp lý vµ bÒn v÷ng; duy
tr× viÖc sö dông lao ®éng ë tû lÖ cao; thùc hiÖn ®îc c©n ®èi çn c©n thanh
to¸n quèc tÕ; h¹n chÕ sù t¨ng gi¸ ®ét ngét, ®ång lo¹t vµ kÐo dµi tøc lµ cÇm
gi÷ ®îc l¹m ph¸t ë møc võa ph¶i…
§Ó gãp phÇn gi÷ v÷ng sù æn ®Þnh cña nÒn kinh tÕ, çc biÖn ph¸p cña
tµi chÝnh Nhµ níc ®îc sö dông nh»m ®¶m b¶o yªu cÇu cña çc tiªu chÝ kÓ
trªn. Trong hÖ thèng çc biÖn ph¸p cña tµi chÝnh Nhµ níc, cã thÓ nhËn
thÊy çc biÖn ph¸p ®îc sö dông thêng xuyªn nh: T¹o lËp çc quü dù tr÷
vÒ hµng ho¸ vµ tµi chÝnh nh»m ®Ò phßng vµ øng phã víi nh÷ng biÕn ®éng
cña thÞ trêng; t¹o lËp quü b×nh æn gi¸; t¹o lËp vµ sö dông quü quèc gia hç
trî viÖc lµm…
Trong trêng hîp nÒn kinh tÕ cã l¹m ph¸t, ®Ó khèng chÕ vµ ®Èy lïi
l¹m ph¸t, çc biÖn ph¸p cña tµi chÝnh Nhµ níc thêng ®îc sö dông nh:
C¾t gi¶m chi tiªu Ng©n s¸ch, t¨ng thuÕ tiªu dïng, gi¶m thuÕ ®èi víi ®Çu t;
vay d©n qua con ®êng ph¸t hµnh c«ng tr¸i, tÝn phiÕu Kho b¹c Nhµ níc
28
hoÆc sö dông c«ng cô tÝn dông vµ l·i suÊt ®Ó thu hót lîng tiÒn mÆt trong
lu th«ng lµm gi¶m sù c¨ng th¼ng trong quan hÖ tiÒn - hµng…
Qua nh÷ng ph©n tÝch kÓ trªn cho thÊy, gãp phÇn thùc hiÖn môc tiªu
æn ®Þnh cña kinh tÕ vÜ m« còng lµ sù thÓ hiÖn vai trß ®iÒu chØnh cña tµi
chÝnh Nhµ níc ®èi víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi.
Trong nÒn kinh tÕ vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ trêng, nh÷ng sù mÊt æn
®Þnh trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi lµ ®iÒu kh«ng tr¸nh khái, do
®ã, t¨ng cêng sù can thiÖp vµ ®iÒu chØnh cña Nhµ níc trë nªn cÇn thiÕt vµ
tÊt yÕu nh»m gi÷ v÷ng sù æn ®Þnh cña qu¸ tr×nh ph¸t triÓn. Trong ®iÒu kiÖn
®ã, viÖc sö dông tµi chÝnh ®Ó thùc hiÖn vai trß ®iÒu chØnh cña Nhµ níc
còng trë thµnh vÊn ®Ò cÇn ®îc chó ý thêng xuyªn víi çc gi¶i ph¸p cô thÓ
vµ thÝch hîp.
29
PhÇn II
Nh÷ng vÊn ®Ò chung vÒ qu¶n lý
tµi chÝnh nhµ níc
I. Kh¸i niÖm vµ ®Æc ®iÓm cña qu¶n lý tµi chÝnh Nhµ níc
1. Kh¸i niÖm qu¶n lý Tµi chÝnh Nhµ níc
Qu¶n lý nãi chung ®îc quan niÖm nh mét quy t×nh c«ng nghÖ mµ
chñ thÓ qu¶n lý tiÕn hµnh th«ng qua viÖc sö dông çc c«ng cô vµ ph¬ng
ph¸p thÝch hîp nh»m t¸c ®éng vµ ®iÒu khiÓn ®èi tîng qu¶n lý ho¹t ®éng
ph¸t triÓn phï hîp víi quy luËt kh¸ch quan vµ ®¹t tíi çc môc tiªu ®· ®Þnh.
Trong ho¹t ®éng qu¶n lý çc vÊn ®Ò vÒ: chñ thÓ qu¶n lý, ®èi tîng
qu¶n lý, c«ng cô vµ ph¬ng ph¸p qu¶n lý, môc tiªu qu¶n lý lµ nh÷ng yÕu tè
trung t©m ®ßi hái ph¶i ®îc x¸c ®Þnh ®óng ®¾n.
Qu¶n lý tµi chÝnh nhµ níc lµ mét néi dung cña qu¶n lý tµi chÝnh vµ
lµ mét mÆt cña qu¶n lý x· héi nãi chung, do ®ã trong qu¶n lý TCNN çc
vÊn ®Ò kÓ trªn còng lµ çc vÊn ®Ò cÇn ®îc nhËn thøc ®Çy ®ñ.
Trong ho¹t ®éng TCNN, chñ thÓ qu¶n lý TCNN lµ Nhµ níc hoÆc çc
c¬ quan nhµ níc ®îc Nhµ níc giao nhiÖm vô thùc hiÖn çc ho¹t ®éng t¹o
lËp vµ sö dông çc quü tiÒn tÖ cña Nhµ níc. Chñ thÓ trùc tiÕp qu¶n lý
TCNN lµ bé m¸y tµi chÝnh trong hÖ thèng çc c¬ quan nhµ níc.
§èi tîng cña qu¶n lý TCNN lµ çc ho¹t ®éng cña TCNN. Nãi cô thÓ
h¬n ®ã lµ çc ho¹t ®éng thu, chi b»ng tiÒn cña TCNN; ho¹t ®éng t¹o lËp vµ
sö dông çc quü TCNN diÔn ra trong çc bé phËn cÊu thµnh cña TCNN. §ã
còng chÝnh lµ çc néi dung chñ yÕu cña qu¶n lý TCNN.
Nh ®· biÕt, ho¹t ®éng tµi chÝnh kh«ng chØ chÞu sù chi phèi bëi b¶n
th©n ho¹t ®éng cña con ngêi chÞu tr¸ch nhiÖm tæ chøc çc ho¹t ®éng tµi
chÝnh, mµ cßn chÞu sù chi phèi bëi m«i trêng kinh tÕ - x· héi kh¸ch quan
mµ tµi chÝnh ®ang tån t¹i vµ vËn ®éng. Do ®ã, trong qu¶n lý tµi chÝnh nãi
chung vµ qu¶n lý tµi chÝnh nhµ níc nãi riªng, ®Ó ®¹t tíi çc môc tiªu ®·
®Þnh, mét mÆt ph¶i t¸c ®éng vµo m«i trêng kinh tÕ - x· héi kh¸ch quan mµ
tµi chÝnh ®ang tån t¹i vµ vËn ®éng, mÆt kh¸c ph¶i t¸c ®éng vµo çc ho¹t
®éng cña con ngêi ®ang chÞu tr¸ch nhiÖm tæ chøc çc ho¹t ®éng tµi chÝnh
®Ó ®iÒu khiÓn çc ho¹t ®éng tµi chÝnh phï hîp víi çc yªu cÇu kh¸ch quan
30
cña sù ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi vµ ý muèn chñ quan cña ngêi qu¶n lý nãi
chung vµ cña Nhµ níc nãi riªng.
Trong qu¶n lý TCNN, çc chñ thÓ qu¶n lý cã thÓ sö dông nhiÒu
ph¬ng ph¸p qu¶n lý vµ nhiÒu c«ng cô qu¶n lý kh¸c nhau.
Ph¬ng ph¸p tæ chøc ®îc sö dông ®Ó thùc hiÖn ý ®å cña chñ thÓ
qu¶n lý trong viÖc bè trÝ, s¾p xÕp çc mÆt ho¹t ®éng cña TCNN theo nh÷ng
khu«n mÉu ®· ®Þnh vµ thiÕt lËp bé m¸y qu¶n lý phï hîp víi çc mÆt ho¹t
®éng ®ã cña TCNN.
Ph¬ng ph¸p hµnh chÝnh ®îc sö dông khi çc chñ thÓ qu¶n lý
TCNN muèn çc ®ßi hái cña m×nh ph¶i ®îc çc kh¸ch thÓ qu¶n lý tu©n
thñ mét çch v« ®iÒu kiÖn. §ã lµ khi çc chñ thÓ qu¶n lý ra çc mÖnh lÖnh
hµnh chÝnh.
Ph¬ng ph¸p kinh tÕ ®îc sö dông th«ng qua viÖc dïng lîi Ých vËt
chÊt ®Ó kÝch thÝch tÝnh tÝch cùc cña çc kh¸ch thÓ qu¶n lý, tøc lµ t¸c ®éng
tíi çc tæ chøc vµ ç nh©n ®ang tæ chøc çc ho¹t ®éng TCNN.
HÖ thèng ph¸p luËt thuéc lÜnh vùc TCNN ®îc sö dông ®Ó qu¶n lý vµ
®iÒu hµnh çc ho¹t ®éng TCNN ®îc xem nh mét lo¹i c«ng cô qu¶n lý cã
vai trß ®Æc biÖt quan träng.
Trong qu¶n lý TCNN, c«ng cô ph¸p luËt ®îc sö dông thÓ hiÖn díi
çc d¹ng cô thÓ lµ çc chÝnh s¸ch, c¬ chÕ qu¶n lý tµi chÝnh; çc chÕ ®é qu¶n
lý tµi chÝnh, kÕ to¸n, thèng kª; çc ®Þnh møc, tiªu chuÈn vÒ tµi chÝnh, môc
lôc NSNN...
Cïng víi ph¸p luËt, hµng lo¹t c«ng cô phæ biÕn kh¸c ®îc sö dông
trong qu¶n lý TCNN nh: çc ®ßn bÈy kinh tÕ, tµi chÝnh; KiÓm tra, thanh
tra, gi¸m s¸t; çc tiªu chÝ ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ qu¶n lý TCNN...
Mçi c«ng cô kÓ trªn cã ®Æc ®iÓm kh¸c nhau vµ ®îc sö dông theo çc
çch kh¸c nhau nhng ®Òu nh»m cïng mét híng lµ thóc ®Èy n©ng cao
hiÖu qu¶ ho¹t ®éng TCNN nh»m ®¹t tíi môc tiªu ®· ®Þnh.
Tõ nh÷ng ph©n tÝch kÓ trªn cã thÓ cã kh¸i niÖm tæng qu¸t vÒ qu¶n lý
TCNN nh sau:
Qu¶n lý TCNN lµ ho¹t ®éng cña çc chñ thÓ qu¶n lý TCNN th«ng qua
viÖc sö dông cã chñ ®Þnh çc ph¬ng ph¸p qu¶n lý vµ çc c«ng cô qu¶n lý ®Ó
t¸c ®éng vµ ®iÒu khiÓn ho¹t ®éng cña TCNN nh»m ®¹t ®îc çc môc tiªu ®·
®Þnh.
31
2. §Æc ®iÓm cña qu¶n lý TCNN
Qu¶n lý TCNN lµ sù t¸c ®éng cña çc chñ thÓ qu¶n lý TCNN vµo qu¸
tr×nh ho¹t ®éng cña TCNN. §Ó qu¶n lý TCNN cã hiÖu qu¶ ®ßi hái ph¶i n¾m
®îc ®Æc ®iÓm cña qu¶n lý TCNN. §Õn lît nã, ®Æc ®iÓm cña qu¶n lý
TCNN l¹i chÞu sù chi phèi bëi ®Æc ®iÓm cña ho¹t ®éng TCNN - ®èi tîng
qu¶n lý vµ m« h×nh tæ chøc hÖ thèng bé m¸y qu¶n lý TCNN – chñ thÓ qu¶n
lý. Tõ ®ã cã thÓ kh¸i qu¸t çc ®Æc ®iÓm c¬ b¶n cña qu¶n lý TCNN lµ:
2.1. §Æc ®iÓm vÒ ®èi tîng qu¶n lý TCNN
§èi tîng cña qu¶n lý TCNN lµ çc ho¹t ®éng cña TCNN. Tuy nhiªn,
çc ho¹t ®éng cña TCNN l¹i lu«n g¾n liÒn víi çc c¬ quan nhµ níc - çc
chñ thÓ cña TCNN. Çc c¬ quan nµy võa lµ ngêi thô hëng nguån kinh
phÝ cña TCNN, võa lµ ngêi tæ chøc çc ho¹t ®éng cña TCNN. Do ®ã, çc c¬
quan nµy còng trë thµnh ®èi tîng cña qu¶n lý TCNN.
LÊy chÊt lîng, hiÖu qu¶ ®· ®¹t ®îc cña çc ho¹t ®éng TCNN lµm
c¬ së ®Ó ph©n tÝch ®¸nh gi¸ ®éng c¬, biÖn ph¸p tæ chøc, ®iÒu hµnh ho¹t
®éng TCNN cña çc c¬ quan nhµ níc lµ ®ßi hái vµ lµ nguyªn t¾c cña qu¶n
lý TCNN. ChØ cã nh vËy míi ®¶m b¶o cho çc nguån lùc tµi chÝnh cña nhµ
níc ®îc sö dông hîp lý vµ cã hiÖu qu¶, tr¸nh ®îc t×nh tr¹ng thÊt tho¸t,
l·ng phÝ, tham nhòng c«ng quü.
Qu¶n lý TCNN thùc chÊt lµ qu¶n lý çc quü c«ng, qu¶n lý çc ho¹t
®éng t¹o lËp (thu) vµ sö dông (chi) çc quü c«ng, do ®ã sù kÕt hîp chÆt chÏ
gi÷a qu¶n lý yÕu tè con ngêi víi qu¶n lý yÕu tè ho¹t ®éng tµi chÝnh lµ ®Æc
®iÓm quan träng cña qu¶n lý TCNN.
2.2. §Æc ®iÓm vÒ viÖc sö dông çc ph¬ng ph¸p vµ c«ng cô qu¶n lý tµi
chÝnh nhµ níc
Nh ®· ®Ò cËp ë trªn, trong qu¶n lý TCNN cã thÓ sö dông nhiÒu
ph¬ng ph¸p qu¶n lý kh¸c nhau (tæ chøc, hµnh chÝnh, kinh tÕ) vµ nhiÒu
c«ng cô qu¶n lý kh¸c nhau (ph¸p luËt, çc ®ßn b¶y kinh tÕ, thanh tra - kiÓm
tra, ®¸nh gi¸…). Mçi ph¬ng ph¸p, c«ng cô cã ®Æc ®iÓm riªng, cã çch thøc
t¸c ®éng riªng vµ cã çc u, nhîc ®iÓm riªng.
NÕu nh ph¬ng ph¸p tæ chøc, hµnh chÝnh cã u ®iÓm lµ ®¶m b¶o
®îc tÝnh tËp trung, thèng nhÊt dùa trªn nguyªn t¾c chØ huy, quyÒn lùc th×
l¹i cã nhîc ®iÓm lµ h¹n chÕ tÝnh kÝch thÝch, tÝnh chñ ®éng cña çc c¬ quan
tæ chøc ho¹t ®éng TCNN. Ngîc l¹i, çc ph¬ng ph¸p kinh tÕ, çc ®ßn b¶y
kinh tÕ cã u ®iÓm lµ ph¸t huy ®îc tÝnh chñ ®éng, s¸ng t¹o nhng l¹i cã
32
nhîc ®iÓm lµ h¹n chÕ tÝnh tËp trung, thèng nhÊt trong viÖc tæ chøc çc
ho¹t ®éng TCNN theo cïng mét híng ®Ých.
Do ®ã, trong qu¶n lý TCNN, tuú theo ®Æc ®iÓm cña ®èi tîng qu¶n lý
cô thÓ mµ cã thÓ lùa chän ph¬ng ph¸p nµy hay ph¬ng ph¸p kh¸c lµm
ph¬ng ph¸p næi bËt trªn nguyªn t¾c chung lµ ph¶i sö dông ®ång bé vµ kÕt
hîp chÆt chÏ çc ph¬ng ph¸p vµ c«ng cô qu¶n lý.
Tuy nhiªn, do ®Æc ®iÓm cña ho¹t ®éng TCNN lµ lu«n g¾n liÒn víi
quyÒn lùc cña nhµ níc, nªn trong qu¶n lý TCNN ph¶i ®Æc biÖt chó träng
tíi çc ph¬ng ph¸p, c«ng cô mang tÝnh quyÒn uy, mÖnh lÖnh ®Ó ®¶m b¶o
tÝnh tËp trung, thèng nhÊt. §ã lµ çc ph¬ng ph¸p tæ chøc, hµnh chÝnh, çc
c«ng cô ph¸p luËt, thanh tra, kiÓm tra. §©y còng lµ mét ®Æc ®iÓm quan
träng cña qu¶n lý TCNN.
2.3. §Æc ®iÓm vÒ qu¶n lý néi dung vËt chÊt cña TCNN
Néi dung vËt chÊt cña TCNN lµ çc nguån tµi chÝnh, çc quü tiÒn tÖ
thuéc së h÷u nhµ níc mµ nhµ níc cã thÓ chi phèi vµ sö dông trong mét
thêi kú nhÊt ®Þnh. Çc nguån tµi chÝnh ®ã cã thÓ tån t¹i díi d¹ng tiÒn tÖ
hoÆc tµi s¶n, nhng tæng sè nguån lùc tµi chÝnh ®ã lµ biÓu hiÖn vÒ mÆt gi¸
trÞ, lµ ®¹i diÖn cho mét lîng cña c¶i vËt chÊt cña x· héi. VÒ lý thuyÕt còng
nh thùc tiÔn, sù vËn ®éng cña çc nguån tµi chÝnh ph¶i ¨n khíp víi sù vËn
®éng cña cña c¶i vËt chÊt míi ®¶m b¶o cho sù ph¸t triÓn c©n ®èi cña nÒn
kinh tÕ. §iÒu ®ã cµng cã ý nghÜa vµ cÇn thiÕt bëi v× tæng nguån lùc tµi chÝnh
mµ Nhµ níc n¾m gi÷ chiÕm tû träng lín trong tæng nguån lùc tµi chÝnh cña
toµn x· héi.
Do ®ã, trong qu¶n lý TCNN, kh«ng nh÷ng ph¶i qu¶n lý nguån tµi chÝnh
®ang tån t¹i c¶ díi h×nh thøc tiÒn tÖ, c¶ díi h×nh thøc tµi s¶n, mµ cßn ph¶i
qu¶n lý sù vËn ®éng cña tæng nguån lùc TCNN - sù vËn ®éng vÒ mÆt gi¸ trÞ -
trªn c¬ së tÝnh to¸n ®Ó ®¶m b¶o c©n ®èi víi sù vËn ®éng cña çc luång cña c¶i
vËt chÊt vµ lao ®éng - sù vËn ®éng vÒ mÆt gi¸ trÞ sö dông - trong ®êi sèng thùc
tiÔn.
Nh vËy, kÕt hîp qu¶n lý, ®¶m b¶o tÝnh thèng nhÊt gi÷a hiÖn vËt vµ gi¸
trÞ, gi¸ trÞ vµ gi¸ trÞ sö dông lµ mét ®Æc ®iÓm quan träng kh¸c cña qu¶n lý
TCNN.
II. nh÷ng néi dung c¬ b¶n cña qu¶n lý TCNN
33
Qu¶n lý TCNN cã néi dông ®a d¹ng vµ phøc t¹p. XÐt theo çc bé
phËn cÊu thµnh çc quü TCNN, néi dung chñ yÕu cña qu¶n lý TCNN bao
gåm: qu¶n lý NSNN vµ qu¶n lý çc quü TCNN ngoµi NSNN.
1. Qu¶n lý Ng©n s¸ch nhµ níc
1.1. Qu¶n lý qu¸ tr×nh thu cña NSNN
Thu ng©n s¸ch Nhµ níc ®îc thùc hiÖn b»ng çc h×nh thøc: b¾t buéc
bao gåm thuÕ, phÝ, lÖ phÝ; b¸n tµi nguyªn, tµi s¶n quèc gia, çc kho¶n thu
trong çc doanh nghiÖp nhµ níc. Ngoµi ra, tuú theo ®iÒu kiÖn cô thÓ cña
mçi níc mµ cßn cã çc h×nh thøc ®éng viªn kh¸c nh h×nh thøc trng thu,
trng mua... Qu¶n lý qu¸ tr×nh thu NSNN chÝnh lµ qu¶n lý çc h×nh thøc
®éng viªn ®ã.
Yªu cÇu c¬ b¶n qu¶n lý qu¸ tr×nh thu NSNN lµ:
- §¶m b¶o tËp trung mét bé phËn nguån lùc tµi chÝnh quèc gia vµo
tay Nhµ níc ®Ó trang tr¶i çc kho¶n chi phÝ cÇn thiÕt cña Nhµ níc trong
tõng giai ®o¹n lÞch sö.
ViÖc ®éng viªn mét bé phÇn nguån lùc tµi chÝnh quèc gia vµo tay Nhµ
níc lµ yªu cÇu c¬ b¶n, kh«ng thÓ thiÕu ®îc ®èi víi mäi Nhµ níc. Møc ®é
tËp trung nguån lùc tµi chÝnh quèc gia vµo tay Nhµ níc tuú thuéc vµo chøc
n¨ng nhiÖm vô mµ Nhµ níc ®¶m nhËn, tuú thuéc vµo çch thøc sö dông
nguån lùc tµi chÝnh cña Nhµ níc còng nh kh¶ n¨ng t¹o ra nguån lùc tµi
chÝnh cña nÒn kinh tÕ.
Th«ng thêng, ®øng trªn gãc ®é kinh tÕ, møc ®éng viªn nguån lùc tµi
chÝnh quèc gia vµo tay Nhµ níc thêng chÞu sù t¸c ®éng cña çc yÕu tè sau
®©y:
+ Møc thu nhËp GDP b×nh qu©n ®Çu ngêi
+ Tû suÊt doanh lîi trong nÒn kinh tÕ.
+ Kh¶ n¨ng khai th¸c vµ xuÊt khÈu tµi nguyªn thiªn nhiªn
+ Tû lÖ tiÕt kiÖm cña khu vùc t nh©n ®Ó ®Çu t
+ Møc ®é trang tr¶i çc kho¶n chi phÝ cña Nhµ níc
+ Tæ chøc bé m¸y thu nép
Do ®ã, néi dung qu¶n lý qu¸ tr×nh thu NSNN kh«ng ®¬n thuÇn lµ
qu¶n lý çc h×nh thøc thu vµ sè thu NSNN mµ ph¶i tæ chøc qu¶n lý çc yÕu
tè quyÕt ®Þnh ®Õn sè thu cña NSNN.
34
- §¶m b¶o khuyÕn khÝch, thóc ®Èy s¶n xuÊt ph¸t triÓn, t¹o ra nguån
thu cña NSNN ngµy cµng lín h¬n.
Thùc hiÖn ®Çy ®ñ çc yªu cÇu nµy, chÝnh lµ kh¾c phôc t tëng thu
®¬n thuÇn, thu tho¸t ly thùc tr¹ng kinh tÕ. V× vËy, trong qu¶n lý thu NSNN
tõ viÖc ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch, chÕ ®é thu cho ®Õn tæ chøc thùc hiÖn ph¶i
lu«n lu«n ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ thùc tr¹ng kinh tÕ, thùc tr¹ng ho¹t ®éng s¶n
xuÊt kinh doanh ®Ó cã chÝnh s¸ch, chÕ ®é, biÖn ph¸p chØ ®¹o thu thÝch hîp.
Kh«ng v× yªu cÇu ®¶m b¶o nhu cÇu trang tr¶i çc kho¶n chi phÝ cña Nhµ
níc mµ gia t¨ng çc kho¶n thu mét çch phi thùc tÕ, g©y c¶n trë cho ho¹t
®éng s¶n xuÊt kinh doanh, lµm h¹n chÕ nguån thu NSNN trong t¬ng lai.
Qu¶n lý qu¸ tr×nh thu NSNN ph¶i coi môc tiªu båi dìng nguån thu lµ môc
tiªu cã tÝnh chÊt quyÕt ®Þnh ®Õn sù æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn cña thu NSNN.
- Trong qu¸ tr×nh qu¶n lý thu ph¶i coi träng yªu cÇu c«ng b»ng x·
héi, ®¶m b¶o thùc hiÖn nghiªm tóc, ®óng ®¾n çc chÝnh s¸ch, chÕ ®é thu do
c¬ quan cã thÈm quyÒn ban hµnh.
Thu NSNN xÐt ë mét gãc ®é nµo ®ã lµ sù ph©n phèi l¹i thu nhËp gi÷a
çc tÇng líp d©n c th«ng qua bé m¸y quyÒn lùc cña Nhµ níc.
Sù ph©n phèi ®ã lµ cÇn thiÕt c¶ vÒ khÝa c¹nh kinh tÕ vµ khÝa c¹nh x·
héi. Song sù ph©n phèi ®ã lu«n lu«n chøa ®ùng trong nã nh÷ng m©u thuÉn
vÒ mÆt lîi Ých. Mét sù ®éng viªn thiÕu c«ng b»ng sÏ khoÐt s©u nh÷ng m©u
thuÉn ®ã. Khi møc ®é m©u thuÉn ®¹t ®Õn cùc ®iÓm sÏ bïng næ nh÷ng cuéc
®Êu tranh x· héi lµm ph¬ng h¹i ®Õn tÝnh æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn kinh tÕ, x·
héi cña mét quèc gia.
ChÝnh v× lÏ ®ã, trong qu¸ tr×nh qu¶n lý thu NSNN ph¶i lu«n lu«n coi
träng khÝa c¹nh c«ng b»ng x· héi. C«ng b»ng x· héi trong qu¶n lý thu
NSNN ®ßi hái viÖc tæ chøc ®éng viªn ph¶i s¸t víi kh¶ n¨ng ®ãng gãp cña
ngêi d©n theo nguyªn t¾c c«ng b»ng theo chiÒu ngang vµ chiÒu däc. §Ó
®¶m b¶o ®îc yªu cÇu cña c«ng b»ng x· héi, trong qu¸ tr×nh tæ chøc, qu¶n
lý, ®éng viªn çc kho¶n thu cña NSNN kh«ng thÓ tiÕn hµnh mét çch chñ
quan, tuú tiÖn mµ ph¶i tu©n thñ ®Çy ®ñ chÝnh s¸ch chÕ ®é thu do c¬ quan cã
thÈm quyÒn ban hµnh. Bëi v×, nãi chung çc chÝnh s¸ch, chÕ ®é thu ®ã ®·
®îc d©n chóng thõa nhËn gi¸n tiÕp qua c¬ quan quyÒn lùc ®¹i diÖn cho lîi
Ých cña hä, ë níc ta c¬ quan quyÒn lùc ®ã lµ Quèc héi.
35
Nh»m thùc hiÖn cã hiÖu qu¶ çc yªu cÇu kÓ trªn, ®iÒu quan träng lµ
cÇn x¸c lËp ®îc çch thøc qu¶n lý vµ sö dông çc c«ng cô qu¶n lý thÝch
hîp.
Trong thùc tÕ cã nhiÒu çch thøc, ph¬ng ph¸p qu¶n lý thu NSNN.
Song çch thøc, ph¬ng ph¸p qu¶n lý thu NSNN phæ biÕn hiÖn nay lµ:
- X¸c lËp mét hÖ thèng chÝnh s¸ch thu ®ång bé phï hîp víi thùc
tr¹ng cña nÒn kinh tÕ. HÖ thèng chÝnh s¸ch thu ®ã kh«ng chØ quan t©m ®Õn
lîi Ých t¹o ra nguån thu tríc m¾t cho Nhµ níc mµ ph¶i cã t¸c ®éng ®Õn
qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ theo híng cã lîi nhÊt, thóc ®Èy t¨ng trëng
kinh tÕ, t¹o ra c«ng ¨n viÖc lµm nhiÒu h¬n, kiÒm chÕ vµ h¹n chÕ l¹m ph¸t,
thùc hiÖn chñ tr¬ng më cöa, tõng bíc c©n ®èi çn c©n thanh to¸n quèc tÕ.
- Trªn c¬ së chÝnh s¸ch, chÕ ®é thu, g¾n víi diÔn biÕn cña qu¸ tr×nh
ho¹t ®éng kinh tÕ, ho¹ch ®Þnh kÕ ho¹ch thu s¸t, ®óng, phï hîp víi diÔn biÕn
thùc tÕ kh¸ch quan cña t×nh h×nh kinh tÕ hµng n¨m.
KÕ ho¹ch thu s¸t ®óng lµ biÖn ph¸p quan träng ®Ó tæ chøc qu¸ tr×nh
qu¶n lý thu cô thÓ. §ång thêi kÕt qu¶ thùc hiÖn kÕ ho¹ch thu sÏ cho phÐp
nh×n nhËn l¹i çc chñ tr¬ng, chÝnh s¸ch ph¸t triÓn kinh tÕ, còng nh çc
biÖn ph¸p tæ chøc thu thÝch hîp.
- X¸c lËp çc biÖn ph¸p tæ chøc thu phï hîp víi tõng kho¶n thu cô
thÓ cña NSNN. ë ®©y cÇn ph¶i tËp trung vµo hai vÊn ®Ò chñ yÕu:
Mét lµ, x©y dùng quy tr×nh thu cho tõng lo¹i cô thÓ.
Hai lµ, tæ chøc bé m¸y thu gän nhÑ, hîp lý ®¹t hiÖu qu¶ cao, ®Æc biÖt
lµ x©y dùng ®éi ngò çn bé thu cã ®Çy ®ñ n¨ng lùc, tr×nh ®é vµ phÈm chÊt.
1.2. Qu¶n lý qu¸ tr×nh chi cña NSNN
Chi NSNN cã quy m« vµ møc ®é réng lín, bao gåm nhiÒu lÜnh vùc, ë
nhiÒu ®Þa ph¬ng, ë tÊt c¶ çc c¬ quan c«ng quyÒn. MÆt kh¸c, trong ®iÒu
kiÖn kinh tÕ thÞ trêng chi NSNN võa mang tÝnh chÊt kh«ng hoµn tr¶ trùc
tiÕp, l¹i võa cã tÝnh chÊt hoµn tr¶ trùc tiÕp.
V× vËy, viÖc qu¶n lý çc kho¶n chi NSNN hÕt søc phøc t¹p. XÐt theo
yÕu tè thêi h¹n cña çc kho¶n chi NSNN, cã thÓ h×nh dung néi dung cô thÓ
qu¶n lý çc kho¶n chi NSNN bao gåm:
+ Qu¶n lý çc kho¶n chi ®Çu t ph¸t triÓn
+ Qu¶n lý çc kho¶n chi thêng xuyªn
+ Qu¶n lý çc kho¶n chi tr¶ nî
36
+ Qu¶n lý chi dù phßng
Çc kho¶n chi kÓ trªn ®îc trang tr¶i b»ng çc nguån tµi chÝnh kh¸c
nhau, mang tÝnh chÊt kh¸c nhau. Do ®ã trong viÖc ho¹ch ®Þnh çc ph¬ng
ph¸p vµ nguyªn t¾c qu¶n lý cô thÓ còng kh¸c nhau.
Trong qu¶n lý çc kho¶n chi cña NSNN ph¶i ®¶m b¶o çc yªu cÇu c¬
b¶n sau ®©y:
- §¶m b¶o nguån tµi chÝnh cÇn thiÕt ®Ó çc c¬ quan c«ng quyÒn thùc
hiÖn çc nhiÖm vô ®îc giao theo ®óng ®êng lèi, chÝnh s¸ch, chÕ ®é cña
Nhµ níc.
NSNN lµ c«ng cô tµi chÝnh quan träng cña Nhµ níc. V× vËy , bÊt
luËn trong ®iÒu kiÖn nµo, viÖc qu¶n lý çc kho¶n chi cña NSNN ph¶i híng
vµo môc tiªu chÝnh lµ ®¶m b¶o nguån tµi chÝnh cho viÖc thùc hiÖn çc
nhiÖm vô cña çc c¬ quan c«ng quyÒn ®· ®îc Nhµ níc giao phã. Tuy
nhiªn trong thùc tÕ, viÖc ®¶m b¶o yªu cÇu nµy kh«ng ph¶i lóc nµo còng dÔ
dµng, nhÊt lµ trong ®iÒu kiÖn kh¶ n¨ng tËp trung nguån lùc tµi chÝnh cña
Nhµ níc cßn h¹n chÕ, yªu cÇu thùc hiÖn, nhiÖm vô cña çc c¬ quan c«ng
quyÒn l¹i cÊp b¸ch vµ réng lín.
Nh»m gi¶i quyÕt m©u thuÉn nµy trong qu¶n lý çc kho¶n chi cña
NSNN cÇn thiÕt ph¶i x¸c lËp ®îc thø tù u tiªn çc kho¶n chi, ®ång thêi vÒ
phÝa Nhµ níc, cÇn cã sù c©n nh¾c khi giao nhiÖm vô cho çc c¬ quan c«ng
quyÒn.
- Qu¶n lý çc kho¶n chi ph¶i ®¶m b¶o yªu cÇu tiÕt kiÖm vµ hiÖu qu¶
TiÕt kiÖm vµ hiÖu qu¶ lµ yªu cÇu sèng cßn trong mäi ho¹t ®éng kinh
tÕ x· héi. §Æc biÖt viÖc qu¶n lý çc kho¶n chi NSNN l¹i cµng ph¶i coi träng
viÖc tiÕt kiÖm vµ hiÖu qu¶. §ã lµ tiªu thøc c¬ b¶n khi x¸c lËp çc biÖn ph¸p
qu¶n lý. LuËn ®iÓm nµy ®îc x¸c lËp dùa trªn nh÷ng c¨n cø sau ®©y:
Mét lµ, xuÊt ph¸t tõ tÝnh chÊt cña çc kho¶n chi cña NSNN cã quy
m«, møc ®é réng lín phøc t¹p, lîi Ých cña çc kho¶n chi mang l¹i thêng Ýt
g¾n liÒn víi lîi Ých cô thÓ, côc bé. Do ®ã sù quan t©m cña ngêi sö dông
nguån lùc tµi chÝnh cña Nhµ níc phÇn nµo bÞ h¹n chÕ.
Hai lµ, so víi çc kho¶n chi ë çc kh©u tµi chÝnh kh¸c trong nÒn kinh
tÕ, th× çc kho¶n chi cña NSNN nãi chung cã tû träng lín vµ cã ¶nh hëng
®Õn toµn bé vÊn ®Ò kinh tÕ, x· héi cña ®Êt níc. V× vËy çc kho¶n chi cña
37
NSNN kh«ng ®óng môc ®Ých, kh«ng tiÕt kiÖm, hiÖu qu¶ kÐm sÏ g©y tæn h¹i
to lín ®Õn qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ, x· héi.
XuÊt ph¸t tõ nh÷ng lý do ®ã, trong qu¶n lý çc kho¶n chi cña NSNN
ph¶i coi träng môc tiªu tiÕt kiÖm vµ hiÖu qu¶.
Nh»m ®¹t ®îc tiªu chuÈn tiÕt kiÖmvµ hiÖu qu¶ trong qu¶n lý çc
kho¶n chi cña NSNN cÇn thiÕt ph¶i qu¶n lý chÆt chÏ tõ kh©u x©y dùng kÕ
ho¹ch, x©y dùng ®Þnh møc, thêng xuyªn ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ tæng kÕt rót
kinh nghiÖm viÖc thùc hiÖn çc kho¶n chi cña NSNN. Trªn c¬ së ®ã ®æi míi
çc biÖn ph¸p chi vµ c¬ cÊu chi, chuyÓn mét NSNN mang tÝnh chÊt bao cÊp
sang mét NSNN phï hîp víi kinh tÕ thÞ trêng.
- G¾n néi dung qu¶n lý çc kho¶n chi NSNN víi néi dung qu¶n lý çc
môc tiªu cña kinh tÕ vÜ m«. T¨ng cêng viÖc lµm, æn ®Þnh çn c©n thµnh
to¸n, k×m chÕ l¹m ph¸t lu«n lu«n lµ môc tiªu phÊn ®Êu ë mäi quèc gia. Çc
môc tiªu ®ã cã mèi quan hÖ h÷u c¬ víi çc kho¶n chi cña NSNN. Çc môc
tiªu ®ã lµ c¬ së ®Æt ra yªu cÇu cho viÖc thùc hiÖn çc kho¶n chi cña NSNN.
Ngîc l¹i , çc kho¶n chi cña NSNN l¹i cã t¸c ®éng to lín ®Õn çc môc tiªu
cña kinh tÕ vÜ m«.
ChÝnh v× vËy, trong qu¶n lý chi NSNN cÇn ph¶i chó ý mèi quan hÖ
nµy, lµm thÕ nµo ®Ó çc kho¶n chi NSNN cã t¸c ®éng tÝch cùc ®Õn viÖc thùc
hiÖn çc môc tiªu kinh tÕ vÜ m« cña Nhµ níc. Ngîc l¹i, ph¶i trªn c¬ së
ph©n tÝch ®¸nh gi¸ thùc tr¹ng thùc hiÖn çc môc tiªu kinh tÕ vÜ m« ®Ó bè trÝ
çc kho¶n chi cho thÝch hîp.
§Ó thùc hiÖn çc yªu cÇu trªn, ®iÒu quan träng lµ ph¶i t×m ra nh÷ng
biÖn ph¸p qu¶n lý chi thÝch hîp ®èi víi tõng kho¶n chi cô thÓ ë nh÷ng hoµn
c¶nh cô thÓ.
Trong thùc tiÔn, ®èi víi tõng kho¶n chi cã nhiÒu biÖn ph¸p qu¶n lý
kh¸c nhau. Song biÖn ph¸p qu¶n lý chi NSNN chung nhÊt lµ:
+ ThiÕt lËp çc ®Þnh møc chi. §Þnh møc chi võa lµ c¬ së ®Ó x©y dùng
kÕ ho¹ch chi, võa lµ c¨n cø ®Ó thùc hiÖn viÖc kiÓm so¸t çc kho¶n chi cña
NSNN. Nguyªn t¾c chung ®Ó thiÕt lËp çc ®Þnh møc chi lµ võa ph¶i ®¶m b¶o
phï hîp víi yªu cÇu thùc tiÔn kh¸ch quan cña çc ®¬n vÞ thô hëng nguån
kinh phÝ cña NSNN, võa ph¶i ®¶m b¶o yªu cÇu tiÕt kiÖm vµ hiÖu qu¶.
+ X¸c lËp thø tù u tiªn çc kho¶n chi cña NSNN theo møc ®é cÇn
thiÕt ®èi víi tõng kho¶n chi trong t×nh h×nh cô thÓ vÒ ph¸t triÓn kinh tÕ, x·
héi, vÒ viÖc thùc hiÖn çc chøc n¨ng cña c¬ quan c«ng quyÒn.
38
+ X©y dùng quy tr×nh cÊp ph¸t çc kho¶n chi chÆt chÏ, hîp lý nh»m
h¹n chÕ tèi ®a nh÷ng tiªu cùc n¶y sinh trong qu¸ tr×nh cÊp ph¸t, t¹o ®iÒu
kiÖn thuËn lîi cho viÖc kiÓm so¸t chi cña çc c¬ quan cã thÈm quyÒn.
+ Thùc hiÖn c«ng t¸c thanh tra, kiÓm tra vµ kiÓm to¸n nh»m ng¨n
chÆn nh÷ng biÓu hiÖn tiªu cùc trong viÖc sö dông nguån kinh phÝ cña Nhµ
níc. §ång thêi qua qu¸ tr×nh thùc hiÖn thanh tra, kiÓm tra vµ kiÓm to¸n
ph¸t hiÖn nh÷ng bÊt hîp lý trong chÝnh s¸ch, chÕ ®é nh»m hoµn thiÖn bæ
sung chÝnh s¸ch, chÕ ®é.
1.3. Qu¶n lý vµ thùc hiÖn çc biÖn ph¸p c©n ®èi thu, chi Ng©n s¸ch Nhµ
níc
C©n ®èi thu chi NSNN lµ mét mÆt c©n ®èi lín trong nÒn kinh tÕ quèc
d©n, nã võa lµ nguyªn nh©n võa lµ kÕt qu¶ cña çc mÆt c©n ®èi kh¸c trong
nÒn kinh tÕ quèc d©n. Trong thùc tiÔn, do nhiÒu nguyªn nh©n kh¸ch quan
vµ chñ quan mµ ho¹t ®éng thu, chi NSNN kh«ng ph¶i lóc nµo còng c©n ®èi.
VÒ kh¸ch quan, ho¹t ®éng thu, chi NSNN b¾t nguån tõ ho¹t ®éng s¶n
xuÊt kinh doanh trong nÒn kinh tÕ. Trong ®iÒu kiÖn ho¹t ®éng s¶n xuÊt
kinh doanh cã hiÖu qu¶, ®¹t tèc ®é t¨ng trëng cao, bÒn v÷ng, nÒn kinh tÕ
cã tû lÖ l¹m ph¸t thÊp th× kh¶ n¨ng c©n ®èi thu, chi NSNN ®îc thùc hiÖn
t¬ng ®èi thuËn lîi. Ngîc l¹i, trong ®iÒu kiÖn ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh
doanh cã dÊu hiÖu suy tho¸i, l¹m ph¸t ë tèc ®é cao th× kh¶ n¨ng c©n ®èi
thu, chi cña NSNN gÆp khã kh¨n.
VÒ chñ quan, do nh÷ng t¸c ®éng cña chÝnh s¸ch kinh tÕ x· héi cña
Nhµ níc lµm n¶y sinh sù mÊt c©n ®èi thu, chi cña NSNN. Mét hÖ thèng
chÝnh s¸ch kinh tÕ x· héi phï hîp cã t¸c ®éng tÝch cùc ®Õn ph¸t triÓn kinh
tÕ x· héi vµ dùa trªn kh¶ n¨ng cña nguån lùc tµi chÝnh quèc gia th× kh¶
n¨ng c©n ®èi thu - chi NSNN cã ®iÒu kiÖn thùc hiÖn. Ngîc l¹i, mét hÖ
thèng chÝnh s¸ch chÕ ®é kinh tÕ, x· héi mang ý chÝ chñ quan, kh«ng xuÊt
ph¸t tõ thùc tr¹ng kinh tÕ - x· héi, kh«ng dùa trªn kh¶ n¨ng nguån lùc tµi
chÝnh quèc gia, th× vÊn ®Ò c©n ®èi thu - chi NSNN khã ®¶m b¶o.
Tuú theo çch tiÕp cËn nguyªn nh©n cña sù mÊt c©n ®èi mµ cã çc
ph¬ng ph¸p gi¶i quyÕt kh¸c nhau. Tuy nhiªn, ph¬ng ph¸p phæ biÕn hiÖn
nay lµ: Thùc hiÖn h×nh thøc tÝn dông Nhµ níc vay nî trong vµ ngoµi níc
®Ó ®¶m b¶o sù c©n ®èi thu - chi NSNN, h×nh thµnh quü dù tr÷, quü dù
phßng tµi chÝnh...
39
ViÖc qu¶n lý c©n ®èi thu - chi NSNN thùc chÊt lµ viÖc qu¶n lý thùc
hiÖn çc biÖn ph¸p ®ã.
1.3.1.Qu¶n lý tÝn dông nhµ níc
TÝn dông nhµ níc lµ mét biÖn ph¸p huy ®éng nguån lùc tµi chÝnh do
Nhµ níc thùc hiÖn th«ng qua h×nh thøc vay vµ cho vay.
TÝn dông nhµ níc xuÊt hiÖn nh»m ®¸p øng yªu cÇu gi¶i quyÕt t×nh
tr¹ng th©m hôt NSNN (thu kh«ng ®ñ chi) vµ yªu cÇu ®Çu t ph¸t triÓn kinh
tÕ do Nhµ níc thùc hiÖn.
Qu¶n lý tÝn dông nhµ níc vÒ thùc chÊt lµ tÝnh to¸n x¸c ®Þnh nhu cÇu
nguån lùc tµi chÝnh cÇn thiÕt ph¶i huy ®éng qua con ®êng tÝn dông; tÝnh
to¸n kh¶ n¨ng chi tr¶; lùa chän çc h×nh thøc tÝn dông thÝch hîp, quy ®Þnh
chÆt chÏ quy tr×nh gi¶i ng©n b¶o ®¶m tÝnh kÞp thêi; ph©n tÝch ®¸nh gi¸ t×nh
h×nh sö dông nguån tÝn dông trªn gãc ®é ®Çu t vµ hiÖu qu¶.
1.3.2. Qu¶n lý dù tr÷, dù phßng tµi chÝnh cña Nhµ níc
Trong qu¸ tr×nh vËn ®éng cña kinh tÕ thÞ trêng, nhiÒu rñi ro, bÊt
tr¾c cã thÓ x¶y ra lµm ph¬ng h¹i ®Õn qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi
cña ®Êt níc.
Trong ®iÒu kiÖn ®ã, viÖc thµnh lËp vµ sö dông çc quü dù tr÷, dù
phßng tµi chÝnh cña nhµ níc lµ cÇn thiÕt nh»m kh¾c phôc nh÷ng rñi ro,
bÊt tr¾c, t¹o ®iÒu kiÖn ®¶m b¶o sù c©n ®èi trong ho¹t ®éng cña NSNN.
Thùc chÊt cña viÖc qu¶n lý quü dù tr÷, dù phßng tµi chÝnh cña Nhµ
níc lµ viÖc x¸c lËp çc ®Þnh møc trÝch, h×nh thµnh çc quy chÕ sö dông;
x©y dùng chÕ ®é kiÓm tra, kiÓm so¸t thÝch hîp víi çc ®Æc ®iÓm cña quü dù
tr÷, dù phßng.
1.4. Ph©n cÊp qu¶n lý Ng©n s¸ch nhµ níc
Ph©n cÊp qu¶n lý NSNN ®îc nh×n nhËn nh lµ mét biÖn ph¸p qu¶n
lý ho¹t ®éng cña NSNN. Thùc chÊt cña viÖc ph©n cÊp lµ viÖc ph©n chia
tr¸ch nhiÖm qu¶n lý ho¹t ®éng cña NSNN theo tõng cÊp chÝnh quyÒn nh»m
lµm cho ho¹t ®éng cña NSNN lµnh m¹nh vµ ®¹t hiÖu qu¶ cao. Ph©n cÊp
ho¹t ®éng qu¶n lý thu, chi NSNN ®îc thùc hiÖn theo nguyªn t¾c thèng
nhÊt, tËp trung d©n chñ, cã ph©n c«ng rµnh m¹ch theo quyÒn h¹n, tr¸ch
nhiÖm cña çc cÊp chÝnh quyÒn.
T tëng chØ ®¹o trong ph©n cÊp qu¶n lý NSNN theo LuËt Ng©n s¸ch
nhµ níc (2002) lµ:
40
- Ph©n ®Þnh rµnh m¹ch nhiÖm vô thu chi cña tõng cÊp, cô thÓ:
Chia nguån thu thµnh 3 lo¹i:
+ Trung ¬ng: 100%
+ §Þa ph¬ng: 100%
+ §iÒu tiÕt theo tû lÖ gi÷a TW vµ ®Þa ph¬ng
- TËp trung ®¹i bé phËn nguån thu tµi chÝnh lín, æn ®Þnh cho NSTW,
t¹o cho NS§P cã nguån thu g¾n víi ®Þa bµn.
2. Qu¶n lý çc quü tµi chÝnh nhµ níc ngoµi Ng©n s¸ch nhµ níc
Çc quü TCNN ngoµi NSNN cã nhiÒu lo¹i kh¸c nhau, ®¶m nhËn çc
chøc n¨ng kh¸c nhau vµ cã môc ®Ých sö dông cô thÓ kh¸c nhau.
§èi víi lo¹i quü TCNN ngoµi NSNN ®¶m nhËn chøc n¨ng dù tr÷, dù
phßng nguån tµi chÝnh trÝch tõ NSNN chiÕm tû träng lín th× viÖc qu¶n lý
chñ yÕu lµ: x¸c lËp çc ®Þnh møc trÝch hîp lý; x©y dùng quy chÕ sö dông
quü phï hîp víi môc ®Ých cô thÓ cña quü; kiÓm tra, kiÓm so¸t chÆt chÏ viÖc
t¹o lËp vµ sö dông quü theo ®óng quy ®Þnh.
§èi víi lo¹i quü ®¶m nhËn chøc n¨ng hç trî cho qu¸ tr×nh ph¸t triÓn
vµ t¨ng trëng kinh tÕ, cã kh¶ n¨ng thu håi vèn, nguån tµi chÝnh cña quü
chñ yÕu lµ huy ®éng tõ nguån tµi chÝnh t¹m thêi nhµn rçi cña çc tæ chøc x·
héi vµ çc tÇng líp d©n c th× néi dung chñ yÕu cña qu¶n lý quü lµ: x¸c ®Þnh
nhu cÇu nguån tµi chÝnh cÇn thiÕt ph¶i hç trî ®Ó thùc hiÖn viÖc huy ®éng;
x¸c ®Þnh çc ph¬ng thøc huy ®éng hîp lý vµ çc kªnh huy ®éng cã hiÖu
qu¶; tÝnh to¸n kh¶ n¨ng hoµn tr¶; x©y dùng quy chÕ ph©n phèi, sö dông
nguån tµi chÝnh hîp lý theo môc tiªu cña quü; vµ thùc hiÖn kiÓm tra, kiÓm
so¸t chÆt chÏ qu¸ tr×nh t¹o lËp vµ sö dông quü nh»m ®¶m b¶o hiÖu qu¶
ho¹t ®éng cña quü.
iii. tæ chøc bé m¸y qu¶n lý tµi chÝnh nhµ níc
Nh»m thùc hiÖn nh÷ng néi dung qu¶n lý TCNN nh ®· ®Ò cËp, viÖc
nghiªn cøu h×nh thµnh bé m¸y qu¶n lý TCNN lµ mét ®ßi hái tÊt yÕu kh¸ch
quan.
1. Nh÷ng c¨n cø vµ nguyªn t¾c tæ chøc bé m¸y qu¶n lý TCNN
1.1. Nh÷ng c¨n cø x¸c lËp tæ chøc bé m¸y qu¶n lý TCNN
Ho¹t ®éng cña bé m¸y qu¶n lý TCNN lu«n lu«n chÞu sù chi phèi cña
tæ chøc bé m¸y chÝnh quyÒn vµ néi dung c¬ chÕ ho¹t ®éng cña çc kh©u cña
41
TCNN. Do ®ã, viÖc thiÕt lËp bé m¸y qu¶n lý TCNN ph¶i dùa trªn hai c¨n cø
chñ yÕu:
Mét lµ, c¨n cø vµo sù h×nh thµnh hÖ thèng çc cÊp chÝnh quyÒn vµ qu¸
tr×nh thùc hiÖn ph©n cÊp qu¶n lý kinh tÕ, x· héi cho çc cÊp chÝnh quyÒn,
çc c¬ quan qu¶n lý nhµ níc.
Tµi chÝnh nhµ níc lµ lÜnh vùc quan träng cña hÖ thèng tµi chÝnh,
®¶m b¶o tiÒn vèn cÇn thiÕt ®Ó duy tr× ho¹t ®éng bé m¸y Nhµ níc vµ thùc
hiÖn çc chøc n¨ng nhiÖm vô kinh tÕ, chÝnh trÞ, x· héi do Nhµ níc ®¶m
nhËn. Theo b¶n chÊt kinh tÕ th× TCNN lµ quan hÖ tiÒn tÖ g¾n liÒn víi ph©n
phèi vµ ph©n phèi l¹i tæng s¶n phÈm quèc d©n, nh»m h×nh thµnh çc kho¶n
thu nhËp thuéc Nhµ níc vµ ®îc sö dông ®Ó më réng s¶n xuÊt vµ tho¶
m·n çc nhu cÇu vÒ v¨n ho¸, x· héi, quèc phßng vµ qu¶n lý. Chñ thÓ cña
çc quan hÖ tiÒn tÖ nµy lµ çc cÊp chÝnh quyÒn, çc c¬ quan qu¶n lý nhµ
níc vµ çc doanh nghiÖp nhµ níc (toµn phÇn vµ hçn hîp).
Nh vËy, x©y dùng bé m¸y qu¶n lý TCNN tríc hÕt ph¶i xuÊt ph¸t tõ
sù h×nh thµnh hÖ thèng chÝnh quyÒn çc cÊp vµ qu¸ tr×nh thùc hiÖn ph©n
cÊp qu¶n lý kinh tÕ x· héi cho çc cÊp chÝnh quyÒn, çc c¬ quan qu¶n lý
nhµ níc.
Qu¸ tr×nh h×nh thµnh hÖ thèng chÝnh quyÒn vµ çc c¬ quan qu¶n lý
nhµ níc çc cÊp lµ mét tÊt yÕu kh¸ch quan cña mäi thÓ chÕ chÝnh trÞ,
nh»m thùc hiÖn çc chøc n¨ng, nhiÖm vô cña Nhµ níc trªn mäi vïng l·nh
thæ. Nãi cô thÓ h¬n, sù ra ®êi cña hÖ thèng chÝnh quyÒn nhµ níc nhiÒu cÊp
lµ tiÒn ®Ò cÇn thiÕt xuÊt hiÖn hÖ thèng NSNN nhiÒu cÊp. Phï hîp víi m«
h×nh tæ chøc bé m¸y qu¶n lý Nhµ níc Céng hoµ x· héi chñ nghÜa ViÖt
Nam, hÖ thèng ng©n s¸ch níc ta bao gåm NSTW vµ ng©n s¸ch çc cÊp
chÝnh quyÒn ®Þa ph¬ng.
Hai lµ, c¨n cø vµo ®Æc ®iÓm, néi dung ho¹t ®éng cña tõng kh©u cña
TCNN.
Néi dung ho¹t ®éng cña TCNN rÊt ®a d¹ng. Nãi ®Õn TCNN kh«ng chØ
cã ng©n s¸ch çc cÊp chÝnh quyÒn mµ cßn bao gåm nhiÒu kh©u riªng biÖt
kh¸c, mçi kh©u hoµn thµnh nh÷ng chøc n¨ng vµ nhiÖm vô ®Æc thï riªng.
Nh ®· biÕt, hÖ thèng TCNN, nÕu ph©n theo môc tiªu vµ néi dung ho¹t
®éng, bao gåm ng©n s¸ch çc cÊp chÝnh quyÒn nhµ níc, çc quü ngoµi
ng©n s¸ch, tÝn dông nhµ níc vµ bao gåm c¶ tµi chÝnh doanh nghiÖp nhµ
níc. Nhê cã chøc n¨ng ho¹t ®éng kh¸c nhau cña çc kh©u tµi chÝnh nµy,
42
Nhµ níc t¸c ®éng tÝch cùc ®Õn çc qu¸ tr×nh kinh tÕ x· héi, gi¶i quyÕt
nhiÒu vÊn ®Ò theo ngµnh vµ l·nh thæ.
Çc quü ngoµi ng©n s¸ch lµ kh©u riªng biÖt cña TCNN. MÆc dÇu çc
quü ngoµi ng©n s¸ch chÞu sù qu¶n lý cña chÝnh quyÒn çc cÊp, nhng ®îc
t¸ch khái ng©n s¸ch vµ cã tÝnh ®éc lËp nhÊt ®Þnh. Chøc n¨ng chÝnh cña çc
quü ngoµi ng©n s¸ch dï cña bÊt kú cÊp chÝnh quyÒn nµo ®Òu nh»m b¶o ®¶m
kinh phÝ ®Ó thùc hiÖn çc biÖn ph¸p theo nh÷ng môc tiªu riªng b»ng çc
kho¶n trÝch phï hîp vµ b»ng çc nguån vèn huy ®éng kh¸c. ViÖc t¸ch çc
nguån vèn cÊp ph¸t ®Ó thùc hiÖn çc biÖn ph¸p theo môc tiªu riªng khái
nguån vèn ng©n s¸ch, cho phÐp më réng nguån vèn huy ®éng b»ng çc
kho¶n thu bæ sung nh çc kho¶n tiÕt kiÖm, çc kho¶n nép vµ ñng hé tù
nguyÖn cña çc thÓ nh©n vµ ph¸p nh©n, çc kho¶n thu tõ xæ sè kiÕn thiÕt...
h¬n n÷a ®iÒu ®ã ®¶m b¶o cho viÖc sö dông vèn ®óng môc ®Ých.
Quy chÕ tù chñ cña çc quü ngoµi ng©n s¸ch cho phÐp ®¶m b¶o cÊp
ph¸t kÞp thêi cho viÖc thùc hiÖn çc biÖn ph¸p, çc ch¬ng tr×nh v¨n ho¸, x·
héi quan träng. Kh¸c víi ng©n s¸ch, quü ngoµi ng©n s¸ch chÞu sù ®iÒu chØnh
vµ kiÓm tra Ýt h¬n tõ çc tæ chøc chÝnh quyÒn Nhµ níc. Do chç nh÷ng thay
®æi trong híng sö dông quü ngoµi ng©n s¸ch ®îc thùc hiÖn kh«ng cÇn cã
sù tham gia cña Quèc héi, nªn t¹o kh¶ n¨ng thùc hiÖn chi çc quü theo chÕ
®é linh ho¹t h¬n vµ thóc ®Èy mèi quan t©m cña çc tæ chøc sö dông quü
trong viÖc khai th¸c thªm nguån vèn. Quü ngoµi ng©n s¸ch cßn ®ãng vai trß
lµ nguån tµi chÝnh dù tr÷, gióp cho çc cÊp chÝnh quyÒn trong nh÷ng trêng
hîp khã kh¨n vÒ tµi chÝnh, nhê ®ã n©ng cao tÝnh c¬ ®éng cña çc nguån tµi
chÝnh trong khu«n khæ hÖ thèng TCNN thèng nhÊt.
Çc quü ngoµi ng©n s¸ch cã nh÷ng kh¸c nhau c¶ vÒ môc ®Ých, chøc
n¨ng ho¹t ®éng, c¶ vÒ cÊp qu¶n lý. Theo chøc n¨ng ho¹t ®éng cã thÓ chia
çc quü ngoµi ng©n s¸ch thµnh çc quü cã tÝnh chÊt kinh tÕ, quü cã tÝnh
chÊt x· héi vµ quü cã tÝnh chÊt b¶o vÖ m«i trêng thiªn nhiªn. Theo cÊp
qu¶n lý, çc quü nµy cã thÓ chia ra quü quèc gia vµ quü theo ®Þa ph¬ng,
vïng l·nh thæ.
Çc quan hÖ tiÒn tÖ t¹o nªn néi dung cña tÝn dông nhµ níc còng lµ
mét bé phËn cÊu thµnh cña TCNN. Quan hÖ tÝn dông nhµ níc xuÊt hiÖn
g¾n liÒn víi viÖc ®éng viªn vèn tiÒn tÖ t¹m thêi nhµn rçi cña çc doanh
nghiÖp, tæ chøc vµ d©n c, ®Ó çc tæ chøc chÝnh quyÒn sö dông nh»m ®¶m
b¶o cÊp ph¸t kinh phÝ cho çc kho¶n chi tiªu cña Nhµ níc. ViÖc thu hót
43
vèn t¹m thêi nhµn rçi cña çc ph¸p nh©n vµ thÓ nh©n ®îc thùc hiÖn b»ng
viÖc b¸n trªn thÞ trêng tµi chÝnh tÝn phiÕu kho b¹c vµ tr¸i phiÕu ChÝnh
phñ. Vèn ®îc huy ®éng trªn thÞ trêng tµi chÝnh sÏ ®îc dïng ®Ó ®¸p øng
nhu cÇu ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi, chñ yÕu th«ng qua viÖc cÊp vèn thùc hiÖn
çc ch¬ng tr×nh cho vay dµi h¹n.
Nh vËy, nh÷ng ph©n tÝch trªn ®©y ®· kh¼ng ®Þnh r»ng çch thøc tæ
chøc bé m¸y hµnh chÝnh nhµ níc, qu¸ tr×nh ph©n cÊp qu¶n lý, ®Æc ®iÓm,
néi dung vµ c¬ chÕ ho¹t ®éng cña çc kh©u TCNN lµ c¨n cø xuÊt ph¸t ®Ó
h×nh thµnh bé m¸y qu¶n lý TCNN phï hîp.
1.2. Nh÷ng nguyªn t¾c tæ chøc bé m¸y qu¶n lý TCNN
Tæ chøc qu¶n lý tµi chÝnh mét çch ®óng ®¾n cã ý nghÜa hµng ®Çu ®èi
víi viÖc huy ®éng vµ sö dông cã hiÖu qu¶ çc nguån tµi chÝnh. HiÖu qu¶
qu¶n lý TCNN phÇn lín phô thuéc vµo viÖc tæ chøc hîp lý c«ng t¸c cña çc
chñ thÓ qu¶n lý bao gåm çc c¬ quan tµi chÝnh tõ Trung ¬ng xuèng ®Þa
ph¬ng, c¬ quan thuÕ nhµ níc vµ bé m¸y qu¶n lý tµi chÝnh trong çc
ngµnh kinh tÕ quèc d©n.
Nh»m n©ng cao hiÖu lùc qu¶n lý, viÖc tæ chøc bé m¸y qu¶n lý TCNN
cÇn ph¶i dùa trªn çc nguyªn t¾c sau ®©y:
Mét lµ, Qu¸n triÖt nguyªn t¾c thèng nhÊt, tËp trung - d©n chñ trong
tæ chøc bé m¸y qu¶n lý TCNN.
Nguyªn t¾c tËp trung d©n chñ lµ nguyªn t¾c c¬ b¶n, lµ “x¬ng sèng”
cña hÖ thèng qu¶n lý kinh tÕ x· héi cña Nhµ níc ta. Trong tæ chøc bé m¸y
qu¶n lý TCNN ph¶i coi träng nguyªn t¾c tËp trung d©n chñ, võa ph¸t huy
søc m¹nh cña c¶ hÖ thèng, ®¶m b¶o tÝnh thèng nhÊt cña nÒn tµi chÝnh quèc
gia, võa ®¶m b¶o tÝnh n¨ng ®éng s¸ng t¹o cña mäi cÊp qu¶n lý trong viÖc xö
lý çc vÊn ®Ò tµi chÝnh vµ NSNN.
§¶m b¶o tÝnh thèng nhÊt cña nÒn tµi chÝnh quèc gia lµ ®iÒu kiÖn quan
träng ®Ó ®a mäi ho¹t ®éng TCNN, ho¹t ®éng thu, chi NSNN çc cÊp vµo
nÒn nÕp, theo ®óng quü ®¹o qu¶n lý kinh tÕ tµi chÝnh cña Nhµ níc, t¹o nªn
mèi liªn hÖ g¾n bã h÷u c¬ gi÷a çc kh©u cña hÖ thèng TCNN, lµm cho ho¹t
®éng TCNN phï hîp, phôc vô vµ thóc ®Èy çc ho¹t ®éng kinh tÕ x· héi.
Thùc hiÖn yªu cÇu ®ã ®ßi hái ph¶i n©ng cao n¨ng lùc qu¶n lý thèng
nhÊt cña Nhµ níc Trung ¬ng th«ng qua viÖc ban hµnh çc chÝnh s¸ch,
chÕ ®é chi tiªu, ®Þnh møc thu, chi tµi chÝnh, thu, chi NSNN, b»ng viÖc ph¸t
huy triÖt ®Ó quyÒn lùc cña Quèc héi trong viÖc quyÕt ®Þnh dù ¸n ng©n s¸ch
44
vµ phª chuÈn tæng quyÕt to¸n ng©n s¸ch. §ång thêi, cÇn ph¶i n©ng cao vai
trß ®iÒu hµnh cña çc c¬ quan chÊp ph¸p vµ çc c¬ quan chuyªn m«n trong
qu¸ tr×nh lËp, chÊp hµnh dù ¸n ng©n s¸ch vµ qu¶n lý TCNN.
MÆt kh¸c, thùc hiÖn nguyªn t¾c tËp trung d©n chñ ®ßi hái ph¶i cã sù
ph©n cÊp tr¸ch nhiÖm, quyÒn h¹n cho cÊp díi vµ cho ®Þa ph¬ng. ChÝnh
quyÒn çc cÊp cã tr¸ch nhiÖm híng dÉn, kiÓm tra vÖc thùc hiÖn, ®¶m b¶o
thùc hiÖn nghiªm tóc çc chÝnh s¸ch, chÕ ®é chi tiªu, ®Þnh møc thu, chi tµi
chÝnh Nhµ níc ®· ban hµnh. ChÝnh quyÒn nhµ níc çc cÊp kh«ng ®îc tù
ý ban hµnh çc chÝnh s¸ch chÕ ®é tµi chÝnh riªng tr¸i víi quy ®Þnh cña
Trung ¬ng, ph¶i thùc hiÖn nhiÖm vô thu, chi TCNN theo ®óng kÕ ho¹ch,
chÝnh s¸ch chÕ ®é tµi chÝnh do Trung ¬ng quy ®Þnh thèng nhÊt. §ång thêi,
chÝnh quyÒn ®Þa ph¬ng, çc c¬ quan qu¶n lý tµi chÝnh cÊp díi ®îc giao
tr¸ch nhiÖm vµ quyÒn h¹n phï hîp, ®¶m b¶o cho çc quyÕt ®Þnh qu¶n lý
®îc ®a ra trªn nh÷ng c¬ së th«ng tin ®Çy ®ñ, cã c¨n cø vµ ph¸t huy ®îc
vai trß chñ ®éng s¸ng t¹o, ý thøc tr¸ch nhiÖm cña çc chñ thÓ qu¶n lý
TCNN trong viÖc x©y dùng kÕ ho¹ch thu chi hµng n¨m vµ trong qu¸ tr×nh
thùc hiÖn kÕ ho¹ch ®ã.
Hai lµ, Thùc hiÖn nguyªn t¾c kÕt hîp qu¶n lý theo ngµnh víi qu¶n lý
theo ®Þa ph¬ng vµ vïng l·nh thæ trong tæ chøc bé m¸y qu¶n lý TCNN.
Chuyªn m«n ho¸ theo ngµnh vµ ph©n bè theo vïng l·nh thæ lµ ®Æc
trng, cã tÝnh quy luËt cña qu¸ tr×nh ph¸t triÓn lùc lîng s¶n xuÊt. HÖ
thèng qu¶n lý ph¶i ®îc tæ chøc phï hîp víi sù ph¸t triÓn lùc lîng s¶n
xuÊt. Víi t çch lµ mét bé phËn trong hÖ thèng qu¶n lý nãi chung, tæ chøc
bé m¸y qu¶n lý TCNN kh«ng thÓ t¸ch khái nguyªn t¾c phæ biÕn nµy. Tæ
chøc qu¶n lý theo chuyªn ngµnh kh«ng chØ ®¶m b¶o qu¶n lý thèng nhÊt,
chÆt chÏ mäi nguån TCNN vÒ chÝnh s¸ch chÕ ®é chi tiªu, ®Þnh møc thu, chi
tµi chÝnh, mµ cßn t¹o ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn h×nh thøc vµ ph¬ng ph¸p cÊp
ph¸t, qu¶n lý tµi chÝnh phï hîp víi ®Æc ®iÓm cña ngµnh kinh tÕ kü thuËt.
MÆt kh¸c tæ chøc qu¶n lý theo ngµnh cÇn ®îc kÕt hîp víi ph©n cÊp qu¶n
lý cho ®Þa ph¬ng vµ vïng l·nh thæ, thÓ hiÖn ë sù ph©n biÖt quyÒn h¹n,
tr¸ch nhiÖm qu¶n lý nhµ níc cña cÊp tØnh, thµnh phè. §ã còng lµ sù thÓ
hiÖn vµ cô thÓ ho¸ nguyªn t¾c tËp trung d©n chñ trong qu¶n lý kinh tÕ phï
hîp víi c¬ cÊu ngµnh vµ c¬ cÊu l·nh thæ trong tõng giai ®o¹n, vµ còng lµ
®iÒu kiÖn b¶o ®¶m cho chÝnh quyÒn ®Þa ph¬ng ph¸t huy tÝnh tÝch cùc chñ
®éng s¸ng t¹o cña m×nh trong viÖc thùc hiÖn chøc n¨ng qu¶n lý toµn diÖn
45
trªn ph¹m vi ®¬n vÞ hµnh chÝnh – l·nh thæ. Hai mÆt qu¶n lý theo ngµnh vµ
qu¶n lý theo l·nh thæ kh«ng t¸ch biÖt nhau, kh«ng ph¶i Bé chØ qu¶n lý theo
ngµnh mµ kh«ng cã tr¸ch nhiÖm qu¶n lý theo l·nh thæ, còng nh kh«ng
ph¶i chÝnh quyÒn ®Þa ph¬ng chØ qu¶n lý theo l·nh thæ t¸ch khái qu¶n lý
ngµnh.
Qu¸n triÖt nguyªn t¾c trªn ®©y, bé m¸y qu¶n lý TCNN cÇn ph¶i ®îc
tæ chøc võa theo hÖ thèng chuyªn ngµnh thèng nhÊt tõ Trung ¬ng xuèng
çc ®Þa ph¬ng trong c¶ níc, ®ång thêi chÞu sù chØ ®¹o song trïng cña çc
cÊp chÝnh quyÒn ®Þa ph¬ng. CÇn x¸c ®Þnh râ chøc n¨ng, nhiÖm vô qu¶n lý
theo ngµnh cña Bé Tµi chÝnh vµ çc c¬ quan trung ¬ng ®èi víi toµn bé
ho¹t ®éng TCNN, ®ång thêi cÇn quy ®Þnh râ tr¸ch nhiÖm, quyÒn h¹n cña
çc cÊp chÝnh quyÒn vµ c¬ quan tµi chÝnh ®Þa ph¬ng ®èi víi ho¹t ®éng
TCNN diÔn ra trªn ®Þa bµn l·nh thæ ë ®Þa ph¬ng. Nh÷ng yªu cÇu nµy cÇn
®îc quy ®Þnh râ trong LuËt Ng©n s¸ch nhµ níc, LuËt Ng©n hµng nhµ
níc vµ çc v¨n b¶n ph¸p luËt kh¸c cña Nhµ níc vÒ chøc n¨ng nhiÖm vô
cña çc c¬ quan nhµ níc trung ¬ng vµ ®Þa ph¬ng trong qu¶n lý TCNN.
Ba lµ, qu¸n triÖt nguyªn t¾c tiÕt kiÖm vµ hiÖu qu¶ trong tæ chøc bé
m¸y qu¶n lý TCNN.
TiÕt kiÖm vµ hiÖu qu¶ lµ nh÷ng vÊn ®Ò mang tÝnh quy luËt cña mçi
chÕ ®é kinh tÕ x· héi, nã võa lµ môc tiªu, võa lµ tiªu chuÈn ®¸nh gi¸ hiÖu
qu¶ ho¹t ®éng cña mäi hÖ thèng qu¶n lý. Yªu cÇu cña nguyªn t¾c nµy vËn
dông vµo viÖc tæ chøc bé m¸y qu¶n lý thÓ hiÖn ë chç, mét tæ chøc ®îc coi
lµ cã hiÖu qu¶ nÕu nã ®îc x©y dùng ®Ó gióp cho viÖc hoµn thµnh çc môc
tiªu qu¶n lý víi møc tæi thiÓu vÒ chi phÝ.
Qu¸n triÖt nguyªn t¾c tiÕt kiÖm vµ hiÖu qu¶ ®ßi hái tæ chøc bé m¸y
qu¶n lý TCNN ph¶i phï hîp víi tæ chøc bé m¸y hµnh chÝnh vµ ph©n cÊp
qu¶n lý kinh tÕ tµi chÝnh gi÷a çc cÊp chÝnh quyÒn nhµ níc, ë ®©y ®ßi hái
ph¶i cã sù t¬ng hîp gi÷a quyÒn h¹n vµ tr¸ch nhiÖm. §ång thêi bé m¸y
qu¶n lý ph¶i ®îc tæ chøc phï hîp víi ®Æc ®iÓm, néi dung vµ c¬ chÕ ho¹t
®éng cña çc kh©u TCNN trong ®iÒu kiÖn kinh tÕ thÞ trêng. ChuyÓn sang
kinh tÕ thÞ trêng, ph¹m vi, néi dung, c¬ chÕ ho¹t ®éng cña hÖ thèng çc
kh©u TCNN ®· cã nhiÒu thay ®æi, ë ®©y ®ßi hái ph¶i thiÕt kÕ mét bé m¸y tæ
chøc gåm çc bé phËn, çc ç nh©n phï hîp víi yªu cÇu míi cña ho¹t ®éng
TCNN. H¬n n÷a mét vÞ trÝ c«ng t¸c hay mét bé phËn trong c¬ cÊu tæ chøc
ph¶i ®îc x¸c ®Þnh râ rµng môc tiªu cÇn ph¶i ®¹t, néi dung ho¹t ®éng vµ
46
tr¸ch nhiÖm, quyÒn h¹n ®îc giao, tiªu chuÈn cho tõng chøc danh çn bé,
còng nh nh÷ng mèi liªn hÖ víi çc bé phËn c«ng t¸c kh¸c.
§Ó ®¹t ®îc hiÖu qu¶ vÒ mÆt tæ chøc cßn cÇn ph¶i thÊy râ giíi h¹n vÒ
tÇm qu¶n lý, ë chç, ë mçi c¬ng vÞ qu¶n lý ®Òu cã mét sè giíi h¹n nhÊt ®Þnh
nh÷ng ngêi mµ mét ç nh©n cã thÓ qu¶n lý cã kÕt qu¶. Yªu cÇu nµy ®ßi hái
ph¶i thu gän çc ®Çu mèi qu¶n lý, tinh gi¶n bé m¸y, bít kh©u trung gian,
t¹o cho bé m¸y tæ chøc qu¶n lý cã hiÖu qu¶.
2. Chøc n¨ng, nhiÖm vô cña bé m¸y qu¶n lý tµi chÝnh nhµ níc hiÖn
nay ë ViÖt Nam
Theo HiÕn ph¸p, qu¶n lý chung vÒ tµi chÝnh trªn ph¹m vi c¶ níc
thuéc Quèc héi vµ ChÝnh phñ, cßn qu¶n lý çc ho¹t ®éng nghiÖp vô tµi
chÝnh lµ tr¸ch nhiÖm cña bé m¸y tæ chøc çc c¬ quan tµi chÝnh, nhê ®ã Nhµ
níc l·nh ®¹o, ®iÒu hµnh mäi ho¹t ®éng tµi chÝnh trong tÊt c¶ çc bé phËn
vµ lÜnh vùc cña nÒn kinh tÕ quèc d©n. Bé Tµi chÝnh vµ çc c¬ quan tµi chÝnh
cÊp díi cña nã, çc tæ chøc qu¶n lý tµi chÝnh chuyªn ngµnh thùc hiÖn toµn
bé c«ng t¸c qu¶n lý TCNN.
XuÊt ph¸t tõ yªu cÇu gi¶i quyÕt çc nhiÖm vô g¾n liÒn víi ®æi míi c¬
chÕ qu¶n lý kinh tÕ x· héi, hiÖn nay c¬ cÊu tæ chøc b« m¸y qu¶n lý TCNN
®· ®îc hoµn thiÖn thªm mét bíc. So víi tríc ®©y, c¬ cÊu tæ chøc míi ®·
cã nh÷ng thay ®æi ®¸ng kÓ, nh»m híng vµo viÖc n©ng cao hiÖu qu¶ qu¶n lý
TCNN. Nh÷ng thay ®æi trong c¬ cÊu tæ chøc bé m¸y qu¶n lý TCNN ®îc
quyÕt ®Þnh bëi chøc n¨ng, vai trß míi cña Bé Tµi chÝnh, nh lµ mét trong
nh÷ng bé kinh tÕ chñ yÕu, ®ãng vai trß quan träng trong tiÕn tr×nh chuyÓn
®æi nÒn kinh tÕ tõ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung, bao cÊp sang kinh tÕ thÞ trêng
cã sù qu¶n lý cña Nhµ níc. Nh÷ng thay ®æi ®ã dùa trªn c¬ së t¨ng cêng
vai trß ®iÒu chØnh vÜ m« cña TCNN vµ ¸p dông réng r·i biÖn ph¸p kinh tÕ
trong qu¶n lý g¾n liÒn víi viÖc më réng tÝnh ®éc lËp, tù chñ cña çc ®Þa
ph¬ng, çc doanh nghiÖp.
2.1. Chøc n¨ng, nhiÖm vô cña Bé Tµi chÝnh (*)
Bé Tµi chÝnh lµ c¬ quan cña ChÝnh phñ thùc hiÖn chøc n¨ng qu¶n lý
nhµ níc vÒ tµi chÝnh, ng©n s¸ch nhµ níc, thuÕ, phÝ, lÖ phÝ vµ thu kh¸c cña
ng©n s¸ch nhµ níc, dù tr÷ quèc gia, çc quü TCNN, ®Çu t tµi chÝnh, tµi
chÝnh doanh nghiÖp vµ ho¹t ®éng dÞch vô tµi chÝnh (gäi chung lµ lÜnh vùc tµi
(*)
Tham kh¶o NghÞ ®Þnh cña ChÝnh phñ sè 77/2003/N§-CP ngµy 01/07/2003 quy ®Þnh chøc n¨ng, nhiÖm
vô - quyÒn h¹n vµ c¬ cÊu tæ chøc cña Bé Tµi chÝnh
47
chÝnh - ng©n s¸ch), h¶i quan, kÕ to¸n, kiÓm to¸n ®éc lËp vµ gi¸ c¶ trong
ph¹m vi c¶ níc; qu¶n lý nhµ níc çc dÞch vô c«ng trong lÜnh vùc tµi
chÝnh- ng©n s¸ch, h¶i quan, kÕ to¸n, kiÓm to¸n ®éc lËp vµ gi¸ c¶; thùc hiÖn
®¹i diÖn chñ së h÷u phÇn vèn cña nhµ níc t¹i doanh nghiÖp theo quy ®Þnh
cña ph¸p luËt.
Bé Tµi chÝnh cã çc nhiÖm vô cô thÓ sau ®©y:
- X©y dùng çc dù ¸n luËt, ph¸p lÖnh vµ dù th¶o çc v¨n b¶n quy
ph¹m ph¸p luËt kh¸c vÒ lÜnh vùc tµi chÝnh - ng©n s¸ch , h¶i quan, kÕ to¸n,
kiÓm to¸n ®éc lËp vµ gi¸ c¶.
- LËp dù to¸n ng©n s¸ch nhµ níc vµ ph¬ng ¸n ph©n bæ ng©n s¸ch
trung ¬ng hµng n¨m, dù to¸n ®iÒu chØnh ng©n s¸ch nhµ níc trong trêng
hîp cÇn thiÕt, quyÕt to¸n ng©n s¸ch trung ¬ng, quyÕt to¸n ng©n s¸ch nhµ
níc.
- Qu¶n lý thu thuÕ, phÝ, lÖ phÝ vµ thu kh¸c cña ng©n s¸ch nhµ níc.
- Qu¶n lý quü ng©n s¸ch, quü dù tr÷ nhµ níc vµ çc quü tµi chÝnh
kh¸c cña nhµ níc.
- Qu¶n lý dù tr÷ quèc gia.
- Thùc hiÖn ®¹i diÖn chñ së h÷u phÇn vèn cña Nhµ níc t¹i doanh
nghiÖp.
- Thèng nhÊt qu¶n lý nhµ níc vÒ vay vµ tr¶ nî cña ChÝnh phñ, vay
vµ tr¶ nî cña quèc gia vµ çc nguån viÖn trî quèc tÕ.
- Qu¶n lý nhµ níc ®èi víi çc ho¹t ®éng ng©n hµng, tæ chøc tµi chÝnh
phi ng©n hµng vµ dÞch vô tµi chÝnh (kinh doanh b¶o hiÓm, xæ sè, dÞch vô tµi
chÝnh, kÕ to¸n kiÓm to¸n, t vÊn thuÕ, kinh doanh vµ giao dÞch chøng
kho¸n).
- Qu¶n lý ho¹t ®éng h¶i quan.
- Qu¶n lý gi¸.
- Ph¸t hµnh c«ng tr¸i, tr¸i phiÕu ChÝnh phñ vµ qu¶n lý thÞ trêng chøng
kho¸n.
- Thùc hiÖn hîp t¸c quèc tÕ vµ héi nhËp quèc tÕ trong çc lÜnh vùc
thuéc ph¹m vi qu¶n lý nhµ níc cña Bé vµ ®¹i diÖn cña ChÝnh phñ t¹i çc
diÔn ®µn tµi chÝnh quèc tÕ song ph¬ng ®a ph¬ng theo sù ph©n c«ng cña
ChÝnh phñ.
48
- Thùc hiÖn c«ng t¸c kiÓm tra, thanh tra tµi chÝnh ®èi víi çc lÜnh vùc
thuéc ph¹m vi qu¶n lý cña Bé.
§Ó ®¶m b¶o thùc hiÖn çc chøc n¨ng, nhiÖm vô cña m×nh, bé m¸y cña
Bé Tµi chÝnh ®îc tæ chøc thµnh çc Vô chøc n¨ng vµ çc tæ chøc qu¶n lý
tµi chÝnh chuyªn ngµnh trùc thuéc Bé. Bªn c¹nh ®ã cßn cã mét sè tæ chøc
qu¶n lý tµi chÝnh chuyªn ngµnh kh«ng trùc thuéc Bé Tµi chÝnh thùc hiÖn
nhiÖm vô qu¶n lý tµi chÝnh nhµ níc trªn ph¹m vi c¶ níc vÒ nh÷ng lÜnh
vùc chuyªn biÖt nh: B¶o hiÓm x· héi ViÖt Nam, Ng©n hµng Nhµ níc ViÖt
Nam..., mét sè tæ chøc kh¸c l¹i thùc hiÖn nhiÖm vô qu¶n lý tµi chÝnh nhµ
níc trªn ph¹m vi tõng ®Þa ph¬ng theo ®¬n vÞ hµnh chÝnh nh: Çc Së tµi
chÝnh (ë cÊp tØnh vµ t¬ng ®¬ng), çc Phßng tµi chÝnh (ë cÊp huyÖn vµ
t¬ng ®¬ng) çc Ban tµi chÝnh (ë cÊp x· vµ t¬ng ®¬ng). PhÇn díi ®©y sÏ
giíi thiÖu vÒ chøc n¨ng nhiÖm vô cña mét sè tæ chøc qu¶n lý tµi chÝnh
chuyªn ngµnh thùc hiÖn nhiÖm vô qu¶n lý tµi chÝnh Nhµ níc trªn ph¹m vi
c¶ níc.
2.2. Chøc n¨ng, nhiÖm vô cña çc tæ chøc qu¶n lý tµi chÝnh chuyªn ngµnh
2.2.1. Chøc n¨ng, nhiÖm vô cña Kho b¹c nhµ níc (*)
Kho b¹c nhµ níc lµ tæ chøc trùc thuéc Bé Tµi chÝnh thùc hiÖn chøc
n¨ng qu¶n lý nhµ níc vÒ quü ng©n s¸ch nhµ níc, çc quü tµi chÝnh nhµ
níc vµ çc quü kh¸c cña nhµ níc, thùc hiÖn viÖc huy ®éng vèn cho Ng©n
s¸ch nhµ níc vµ cho ®Çu t ph¸t triÓn qua h×nh thøc ph¸t hµnh c«ng tr¸i,
tr¸i phiÕu theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt.
Kho b¹c nhµ níc cã çc nhiÖm vô sau ®©y:
- So¹n th¶o çc v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt vÒ qu¶n lý quü ng©n
s¸ch nhµ níc, çc v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt kh¸c thuéc ph¹m vi thÈm
quyÒn cña Kho b¹c nhµ níc vµ tæ chøc thùc hiÖn thèng nhÊt trong c¶
níc, híng dÉn vÒ nghiÖp vô ho¹t ®éng cña Kho b¹c nhµ níc.
- Qu¶n lý quü NSNN vµ çc quü TCNN kh¸c bao gåm;
+ TËp trung vµ ph¶n ¸nh çc kho¶n thu ng©n s¸ch nhµ níc, bao gåm
c¶ thu viÖn trî, vay nî trong níc vµ ngoµi níc. Thùc hiÖn viÖc thu, nép
vµo quü NSNN vµ thanh to¸n sè thu ng©n s¸ch cho çc cÊp ng©n s¸ch theo
quy ®Þnh cña LuËt NSNN vµ cña cÊp cã thÈm quyÒn.
(*)
Xem QuyÕt ®Þnh cña Thñ tíng ChÝnh phñ sè 235/2003/Q§-TTg ngµy 13/11/2003 quy ®Þnh chøc n¨ng,
nhiÖm vô, quyÒn h¹n vµ c¬ cÊu tæ chøc cña Kho b¹c nhµ níc trùc thuéc Bé Tµi chÝnh.
49
+ Thùc hiÖn chi NSNN, kiÓm so¸t, thanh to¸n chi tr¶ çc kho¶n chi
NSNN theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt.
+ Qu¶n lý kiÓm so¸t vµ thùc hiÖn nhËp, xuÊt çc quü TCNN vµ çc
kho¶n t¹m thu, t¹m gi÷, tÞch thu, ký cîc, ký quü theo quyÕt ®Þnh cña c¬
quan nhµ níc cã thÈm quyÒn.
+ Qu¶n lý çc tµi s¶n quèc gia quý hiÕm ®îc giao vµ qu¶n lý tiÒn, tµi
s¶n çc lo¹i chøng chØ cã gi¸ cña Nhµ níc vµ cña çc ®¬n vÞ, ç nh©n göi
t¹i Kho b¹c nhµ níc.
- Thùc hiÖn nghiÖp vô thanh to¸n vµ ®iÒu hµnh tån ng©n Kho b¹c
Nhµ níc bao gåm:
+ Më tµi kho¶n, kiÓm so¸t tµi kho¶n tiÒn göi vµ thùc hiÖn thanh to¸n
b»ng tiÒn mÆt, chuyÓn kho¶n ®èi víi çc c¬ quan, ®¬n vÞ, ç nh©n cã quan
hÖ giao dÞch víi Kho b¹c nhµ níc. Më tµi kho¶n tiÒn göi (cã kú h¹n vµ
kh«ng cã kú h¹n) t¹i Ng©n hµng nhµ níc hoÆc Ng©n hµng th¬ng m¹i nhµ
níc ®Ó thùc hiÖn çc ho¹t ®éng nghiÖp vô cña Kho b¹c nhµ níc.
+ Tæ chøc qu¶n lý ®iÒu hµnh tån ng©n Kho b¹c Nhµ níc tËp trung
thèng nhÊt trong toµn hÖ thèng KBNN, b¶o ®¶m çc nhu cÇu thanh to¸n,
chi tr¶ cña NSNN vµ çc ®èi tîng giao dÞch kh¸c.
+ §îc sö dông tån ng©n KBNN t¹m øng cho Ng©n s¸ch nhµ níc
theo quyÕt ®Þnh cña Bé trëng Bé Tµi chÝnh.
- Tæ chøc c«ng t¸c kÕ to¸n, thèng kª vµ chÕ ®é b¸o ço tµi chÝnh theo
quy ®Þnh cña ph¸p luËt.
- Thùc hiÖn mét sè dÞch vô tÝn dông theo quy ®Þnh hoÆc ®îc uû th¸c.
- Tæ chøc c«ng t¸c thanh tra, kiÓm tra, qu¶n lý hÖ thèng th«ng tin
trong toµn bé hÖ thèng KBNN.
KBNN ®îc tæ chøc theo nguyªn t¾c tËp trung thèng nhÊt thµnh hÖ
thèng däc theo ®¬n vÞ hµnh chÝnh tõ TW ®Õn ®Þa ph¬ng víi c¬ cÊu tæ chøc
nh sau:
- KBNN ë TW trùc thuéc Bé Tµi chÝnh.
- KBNN çc tØnh, thµnh phè trùc thuéc TW trùc thuéc KBNNTW.
- KBNN quËn, huyÖn, thÞ x·, thµnh phè thuéc tØnh trùc thuéc KBNN
tØnh, thµnh phè trùc thuéc TW.
50
2.2.2. Chøc n¨ng, nhiÖm vô cña Tæng côc ThuÕ (*)
Tæng côc ThuÕ lµ tæ chøc thuéc Bé Tµi chÝnh, thùc hiÖn chøc n¨ng
qu¶n lý nhµ níc ®èi víi çc kho¶n thu néi ®Þa, bao gåm thuÕ, phÝ, lÖ phÝ vµ
çc kho¶n thu kh¸c cña NSNN (gäi chung lµ thuÕ) theo quy ®Þnh cña ph¸p
luËt.
Tæng côc ThuÕ cã çc nhiÖm sau ®©y:
- So¹n th¶o çc v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt vÒ qu¶n lý thu thuÕ vµ
tæ chøc thùc hiÖn thèng nhÊt trong c¶ níc.
- LËp dù to¸n thu thuÕ hµng n¨m.
- Híng dÉn nghiÖp vô vÒ kª khai, tÝnh thuÕ, ph¸t hµnh th«ng b¸o
thuÕ vµ tæ chøc thùc hiÖn thèng nhÊt trong c¶ níc.
- Tuyªn truyÒn, gi¸o dôc, vËn ®éng thùc hiÖn nghiªm chØnh nghÜa vô
nép thuÕ theo quy ®Þnh vµ thùc hiÖn çc ho¹t ®éng hç trî cho çc tæ chøc,
ç nh©n nép thuÕ.
- §Ò nghÞ hoÆc ®îc quyÕt ®Þnh theo thÈm quyÒn viÖc miÔn, gi¶m,
hoµn thuÕ, trng thu thuÕ, Ên ®Þnh thuÕ, cìng chÕ thi hµnh ph¸p luËt vÒ
thuÕ theo quy ®Þnh.
- Thanh tra, kiÓm tra, kiÓm so¸t viÖc kª khai thuÕ, hoµn thuÕ, miÔn
gi¶m thuÕ, nép thuÕ, quyÕt to¸n thuÕ vµ chÊp hµnh ph¸p luËt thuÕ ®èi víi
çc tæ chøc, ç nh©n nép thuÕ, tæ chøc ç nh©n qu¶n lý thu thuÕ, gi¶i quyÕt
khiÕu n¹i, tè ço vÒ thuÕ.
- Tæ chøc thùc hiÖn c«ng t¸c kÕ to¸n, thèng kª thuÕ vµ chÕ ®é b¸o ço
tµi chÝnh theo quy ®Þnh.
- Qu¶n lý hå s¬, tµi liÖu, Ên chØ thuÕ, lu gi÷ çc tµi liÖu liªn quan ®Õn
c«ng t¸c thu thuÕ cña çc ®èi tîng nép thuÕ.
Tæng côc ThuÕ ®îc tæ chøc theo nguyªn t¾c tËp trung thèng nhÊt
thµnh hÖ thèng däc tõ TW ®Õn ®Þa ph¬ng theo ®¬n vÞ hµnh chÝnh víi c¬
cÊu tæ chøc nh sau:
- Tæng côc ThuÕ.
- Côc ThuÕ ë çc tØnh, thµnh phè trùc thuéc TW (gäi chung lµ Côc
ThuÕ tØnh trùc thuéc Tæng côc ThuÕ).
(*)
Xem QuyÕt ®Þnh cña Thñ tíng ChÝnh phñ sè 218/2003 Q§-TTG ngµy 28/10/2003 quy ®Þnh chøc n¨ng,
nhiÖm vô, quyÒn h¹n vµ c¬ cÊu tæ chøc cña Tæng côc ThuÕ trùc thuéc Bé Tµi chÝnh.
51
- Chi côc ThuÕ ë çc huyÖn, quËn, thÞ x·, thµnh phè thuéc tØnh (gäi
chung lµ Chi côc ThuÕ huyÖn) trùc thuéc Côc thuÕ tØnh.
2.2.3. Chøc n¨ng nhiÖm vô cña Tæng côc H¶i quan (*)
Tæng côc H¶i quan lµ c¬ quan trùc thuéc Bé Tµi chÝnh, gióp Bé
trëng Bé Tµi chÝnh thùc hiÖn chøc n¨ng qu¶n lý nhµ níc chuyªn ngµnh
vÒ h¶i quan; thùc thi ph¸p luËt h¶i quan trong ph¹m vi c¶ níc.
Tæng côc H¶i quan cã çc nhiÖm vô sau ®©y:
- KiÓm tra, gi¸m s¸t h¶i quan ®èi víi hµng ho¸ vµ ph¬ng tiÖn xuÊt
khÈu, nhËp khÈu qu¸ c¶nh.
- Phßng, chèng bu«n lËu, vËn chuyÓn tr¸i phÐp hµng ho¸ qua biªn
giíi.
- Tæ chøc thùc hiÖn ph¸p luËt vÒ thuÕ vµ çc kho¶n thu kh¸c ®èi víi
hµng ho¸ xuÊt khÈu, nhËp khÈu.
- Tæ chøc thùc hiÖn kiÓm tra sau th«ng quan ®èi víi hµng ho¸ xuÊt
khÈu, nhËp khÈu.
Tæng côc H¶i quan ®îc tæ chøc theo nguyªn t¾c tËp trung thèng
nhÊt thµnh hÖ thèng tõ TW ®Õn ®Þa ph¬ng, víi c¬ cÊu tæ chøc nh sau:
- Tæng côc H¶i quan.
- Çc Côc H¶i quan tØnh, liªn tØnh, thµnh phè trùc thuéc TW (gäi
chung lµ çc Côc h¶i quan ®Þa ph¬ng) trùc thuéc Tæng côc H¶i quan.
- Çc chi côc H¶i quan cöa khÈu, §éi kiÓm so¸t H¶i quan vµ ®¬n vÞ
t¬ng ®¬ng trùc thuéc Côc H¶i quan ®Þa ph¬ng.
2.2.4. Chøc n¨ng, nhiÖm vô cña Côc Dù tr÷ quèc gia(*)
Côc Dù tr÷ quèc gia lµ tæ chøc thuéc Bé Tµi chÝnh, thùc hiÖn chøc
n¨ng qu¶n lý Nhµ níc vÒ dù tr÷ quèc gia vµ trùc tiÕp qu¶n lý mét sè lo¹i
hµng dù tr÷ quèc gia theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt.
Côc Dù tr÷ quèc gia cã çc nhiÖm vô sau ®©y:
- So¹n th¶o çc v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt vÒ lÜnh vùc dù tr÷ quèc
gia.
(*)
Xem NghÞ ®Þnh cña ChÝnh phñ sè 96/2002/N§-CP ngµy 19/11/2002 quy ®Þnh chøc n¨ng, nhiÖm vô,
quyÒn h¹n vµ c¬ cÊu tæ chøc cña Tæng côc H¶i quan.
(*)
Xem QuyÕt ®Þnh cña Thñ tíng ChÝnh phñ sè 270/2003/Q§-TTG ngµy 24-12-2003 quy ®Þnh chøc n¨ng,
nhiÖm vô, quyÒn h¹n vµ c¬ cÊu tæ chøc cña Côc Dù tr÷ quèc gia trùc thuéc Bé Tµi chÝnh.
52
- X©y dùng chiÕn lîc, quy ho¹ch, kÕ ho¹ch dµi h¹n, n¨m n¨m, hµng
n¨m, vÒ dù tr÷ quèc gia; ph¬ng ¸n sö dông quü dù tr÷ quèc gia hµng n¨m,
vµ trong çc trêng hîp ®ét xuÊt.
- Phèi hîp víi çc c¬ quan cã liªn quan lËp dù to¸n vµ ph©n bæ vèn bæ
sung dù tr÷ quèc gia cña NSTW cho çc Bé, ngµnh ®îc ph©n c«ng dù tr÷
quèc gia, x¸c ®Þnh gi¸, khung gi¸ mua, b¸n, chi phÝ nhËp, xuÊt b¶o qu¶n
hµng dù tr÷ quèc gia.
- ThÈm ®Þnh, tæng hîp quyÕt to¸n viÖc sö dông NSNN cho ho¹t ®éng
nhËp, xuÊt hµng dù tr÷ quèc gia cña çc c¬ quan ®îc giao nhiÖm vô trùc
tiÕp qu¶n lý hµng dù tr÷ quèc gia.
- Tæ chøc kiÓm tra viÖc chÊp hµnh quy chÕ qu¶n lý hµng dù tr÷ quèc
gia ®èi víi çc Bé, ngµnh ®îc giao qu¶n lý hµng dù tr÷ quèc gia; ®Ò xuÊt
çc biÖn ph¸p xö lý nh÷ng vi ph¹m vÒ qu¶n lý hµng dù tr÷ quèc gia theo
- Híng dÉn vÒ chuyªn m«n, nghiÖp vô qu¶n lý dù tr÷ quèc gia.
- Trùc tiÕp qu¶n lý mét sè lo¹i hµng dù tr÷ quèc gia ®îc giao bao
gåm çc viÖc mua, b¸n, xuÊt, nhËp, b¶o qu¶n, b¶o vÖ an toµn çc mÆt hµng
dù tr÷ quèc gia ®îc giao theo ®óng quy ®Þnh cña ph¸p luËt.
- Tæ chøc nghiªn cøu øng dông tiÕn bé khoa häc- kü thuËt vµ c«ng
nghÖ ®Ó n©ng cao n¨ng lùc qu¶n lý, hiÖn ®¹i ho¸ hÖ thèng kho, trang thiÕt bÞ
kü thuËt vµ c«ng nghÖ b¶o qu¶n hµng dù tr÷ quèc gia.
- Thùc hiÖn hîp t¸c quèc tÕ vÒ lÜnh vùc dù tr÷ quèc gia theo ph©n
c«ng cña Bé trëng Bé Tµi chÝnh.
- Thùc hiÖn chÕ ®é b¸o ço thèng kª vµ ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ vÒ t×nh
h×nh qu¶n lý, sö dông hµng dù tr÷ quèc gia theo quy ®Þnh cña Nhµ níc.
Côc Dù tr÷ quèc gia ®îc tæ chøc thµnh hÖ thèng däc, theo nguyªn
t¾c tËp trung thèng nhÊt víi c¬ cÊu tæ chøc nh sau:
- ë Trung ¬ng cã Côc Dù tr÷ quèc gia trùc thuéc Bé Tµi chÝnh.
- T¹i ®Þa ph¬ng cã çc tæ chøc Dù tr÷ quèc gia khu vùc trùc thuéc
Côc D÷ tr÷ quèc gia. HiÖn nay ë ViÖt Nam cã 19 tæ chøc Dù tr÷ quèc gia
khu vùc.
2.2.5. Chøc n¨ng, nhiÖm vô cña Uû ban Chøng kho¸n Nhµ níc (*)
(*)
Xem: QuyÕt ®Þnh cña Thñ tíng ChÝnh phñ sè 161/2004/Q§-TTg ngµy 07/09/2004 quy ®Þnh chøc n¨ng,
nhiÖm vô quyÒn h¹n vµ c¬ cÊu tæ chøc cña Uû ban Chøng kho¸n Nhµ níc.
53
Uû ban Chøng kho¸n Nhµ níc lµ tæ chøc thuéc Bé Tµi chÝnh, chÞu
tr¸ch nhiÖm tríc Bé trëng Bé Tµi chÝnh, thùc hiÖn chøc n¨ng qu¶n lý
nhµ níc vÒ chøng kho¸n vµ thÞ trêng chøng kho¸n; trùc tiÕp qu¶n lý,
gi¸m s¸t ho¹t ®éng chøng kho¸n vµ thÞ trêng chøng kho¸n; qu¶n lý çc
ho¹t ®éng dÞch vô c«ng thuéc lÜnh vùc chøng kho¸n vµ thÞ trêng chøng
kho¸n theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt.
Uû ban Chøng kho¸n Nhµ níc thùc hiÖn nh÷ng nhiÖm vô, quyÒn h¹n
theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt vÒ chøng kho¸n vµ thÞ trêng chøng kho¸n vµ
nh÷ng nhiÖm vô, quyÒn h¹n cô thÓ sau ®©y:
- X©y dùng, tr×nh Bé trëng Bé Tµi chÝnh çc v¨n b¶n quy ph¹m
ph¸p luËt vÒ chøng kho¸n vµ thÞ trêng chøng kho¸n; chiÕn lîc, quy
ho¹ch, kÕ ho¹ch dµi h¹n, n¨m n¨m, hµng n¨m vÒ chøng kho¸n, thÞ trêng
chøng kho¸n;
- Tr×nh Bé trëng Bé Tµi chÝnh quyÕt ®Þnh theo thÈm quyÒn hoÆc ®Ó
Bé trëng Bé Tµi chÝnh xem xÐt, tr×nh Thñ tíng ChÝnh phñ viÖc thµnh lËp,
®×nh chØ ho¹t ®éng hoÆc gi¶i thÓ Trung t©m Giao dÞch chøng kho¸n, Së
Giao dÞch chøng kho¸n, Trung t©m Lu ký chøng kho¸n, çc tæ chøc kh¸c
cã liªn quan ®Õn ho¹t ®éng chøng kho¸n vµ giao dÞch chøng kho¸n;
- Tæ chøc thùc hiÖn çc v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt, chiÕn lîc, quy
ho¹ch, kÕ ho¹ch vÒ chøng kho¸n, thÞ trêng chøng kho¸n sau khi ®îc phª
duyÖt;
- Ban hµnh tiªu chuÈn, quy tr×nh, quy ph¹m chuyªn m«n nghiÖp vô,
®Þnh møc kinh tÕ - kü thuËt ®Ó ¸p dông trong çc tæ chøc, ®¬n vÞ trùc thuéc
theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt vµ cña Bé trëng Bé Tµi chÝnh;
- CÊp, gia h¹n, ®×nh chØ hoÆc thu håi giÊy chøng nhËn ®¨ng ký ph¸t
hµnh, ®¨ng ký giao dÞch, giÊy phÐp niªm yÕt, giÊy phÐp kinh doanh, chøng
chØ hµnh nghÒ kinh doanh vµ dÞch vô chøng kho¸n theo quy ®Þnh cña ph¸p
luËt;
- Tæ chøc, qu¶n lý Trung t©m Giao dÞch chøng kho¸n, Së Giao dÞch
chøng kho¸n vµ çc thÞ trêng giao dÞch chøng kho¸n cã tæ chøc, trung t©m
lu ký, ®¨ng ký, thanh to¸n bï trõ chøng kho¸n;
- Qu¶n lý viÖc thùc hiÖn çc quy ®Þnh vÒ chøng kho¸n vµ thÞ trêng
chøng kho¸n ®èi víi çc tæ chøc ph¸t hµnh chøng kho¸n ra c«ng chóng, tæ
chøc niªm yÕt chøng kho¸n, tæ chøc kinh doanh chøng kho¸n vµ tæ chøc
phô trî theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt;
54
- Thanh tra, kiÓm tra vµ gi¸m s¸t çc tæ chøc vµ ç nh©n tham gia ho¹t
®éng t¹i thÞ trêng chøng kho¸n vµ xö lý çc vi ph¹m vÒ chøng kho¸n vµ
thÞ trêng chøng kho¸n theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt;
- Híng dÉn, t¹o ®iÒu kiÖn cho çc tæ chøc hiÖp héi chøng kho¸n thùc
hiÖn môc ®Ých, t«n chØ vµ §iÒu lÖ ho¹t ®éng cña hiÖp héi; kiÓm tra viÖc thùc
hiÖn çc quy ®Þnh cña Nhµ níc, xö lý hoÆc kiÕn nghÞ c¬ quan nhµ níc cã
thÈm quyÒn xö lý çc vi ph¹m ph¸p luËt cña hiÖp héi chøng kho¸n theo quy
®Þnh cña ph¸p luËt vµ ph©n c«ng cña Bé trëng Bé Tµi chÝnh;
- Thùc hiÖn chÕ ®é b¸o ço vÒ chøng kho¸n vµ thÞ trêng chøng kho¸n
theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt vµ ph©n cÊp qu¶n lý cña Bé trëng Bé Tµi
chÝnh;
- Thùc hiÖn hîp t¸c quèc tÕ vÒ chøng kho¸n vµ thÞ trêng chøng kho¸n
theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt vµ ph©n c«ng cña Bé trëng Bé Tµi chÝnh;
- Thùc hiÖn c¶i çch hµnh chÝnh theo môc tiªu vµ néi dung ch¬ng
tr×nh c¶i çch hµnh chÝnh cña Uû ban Chøng kho¸n Nhµ níc ®îc Bé
trëng Bé Tµi chÝnh phª duyÖt;
- Tæ chøc c«ng t¸c ph©n tÝch dù b¸o, th«ng tin, tuyªn truyÒn, phæ cËp
kiÕn thøc, ®µo t¹o vµ båi dìng vÒ chøng kho¸n vµ thÞ trêng chøng kho¸n
cho çc tæ chøc, ç nh©n tham gia ho¹t ®éng trªn thÞ trêng chøng kho¸n;
- Tæ chøc nghiªn cøu khoa häc vÒ chøng kho¸n vµ thÞ trêng chøng
kho¸n;
- Tæ chøc, qu¶n lý vµ øng dông c«ng nghÖ th«ng tin; hiÖn ®¹i hãa c«ng
t¸c qu¶n lý chøng kho¸n vµ thÞ trêng chøng kho¸n theo quy ®Þnh cña
ph¸p luËt vµ ph©n cÊp qu¶n lý cña Bé trëng Bé Tµi chÝnh;
- Qu¶n lý tæ chøc bé m¸y, biªn chÕ, çn bé, c«ng chøc, viªn chøc thuéc
ph¹m vi qu¶n lý cña Uû ban Chøng kho¸n Nhµ níc; tæ chøc ®µo t¹o, båi
dìng chuyªn m«n, nghiÖp vô vµ thùc hiÖn chÕ ®é, chÝnh s¸ch ®èi víi çn
bé, c«ng chøc, viªn chøc thuéc Uû ban Chøng kho¸n Nhµ níc theo quy
®Þnh cña ph¸p luËt vµ ph©n cÊp qu¶n lý cña Bé trëng Bé Tµi chÝnh;
- Qu¶n lý tµi chÝnh, tµi s¶n ®îc giao theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt vµ
ph©n cÊp qu¶n lý cña Bé trëng Bé Tµi chÝnh;
C¬ cÊu tæ chøc cña Uû ban Chøng kho¸n Nhµ níc

Bé m¸y gióp viÖc Chñ tÞch ñy ban Chøng kho¸n Nhµ níc:
55
- Ban Ph¸t triÓn thÞ trêng chøng kho¸n;
- Ban Qu¶n lý ph¸t hµnh chøng kho¸n;
- Ban Qu¶n lý kinh doanh chøng kho¸n;
- Ban Hîp t¸c quèc tÕ;
- Ban Tæ chøc çn bé;
- Ban KÕ ho¹ch - Tµi chÝnh;
- Ban Ph¸p chÕ;
- Thanh tra;
- V¨n phßng (cã ®¹i diÖn t¹i thµnh phè Hå ChÝ Minh).
Çc tæ chøc sù nghiÖp trùc thuéc:
- Trung t©m Giao dÞch chøng kho¸n Hµ Néi;
- Trung t©m Giao dÞch chøng kho¸n thµnh phè Hå ChÝ Minh;
- Trung t©m Nghiªn cøu khoa häc vµ §µo t¹o chøng kho¸n;
- Trung t©m Tin häc vµ Thèng kª;
- T¹p chÝ Chøng kho¸n.
2.2.6. Chøc n¨ng, nhiÖm vô cña B¶o hiÓm x· héi ViÖt Nam(*)
B¶o hiÓm x· héi ViÖt Nam lµ c¬ quan sù nghiÖp thuéc ChÝnh phñ, cã
chøc n¨ng thùc hiÖn chÝnh s¸ch, chÕ ®é BHXH, BHYT (gäi chung lµ
BHXH) vµ qu¶n lý BHXH theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt.
B¶o hiÓm x· héi ViÖt Nam cã çc nhiÖm vô sau ®©y:
+ Tæ chøc thùc hiÖn chÝnh s¸ch chÕ ®é BHXH, thu çc kho¶n ®ãng
BHXH b¾t buéc vµ tù nguyÖn.
+ Qu¶n lý quü BHXH vµ tæ chøc viÖc chi tr¶ BHXH cho ngêi tham
gia BHXH ®îc ®Çy ®ñ, thuËn tiÖn vµ ®óng thêi h¹n.
+ X©y dùng vµ tæ chøc thùc hiÖn ®Ò ¸n vµ biÖn ph¸p ®Ó b¶o tån gi¸ trÞ
vµ t¨ng trëng quü BHXH.
+ KiÕn nghÞ víi ChÝnh phñ vµ çc c¬ quan nhµ níc cã liªn quan vÒ
viÖc söa ®æi, bæ sung çc chÝnh s¸ch, c¬ chÕ qu¶n lý quü, c¬ chÕ qu¶n lý tµi
chÝnh (kÓ c¶ chi phÝ qu¶n lý bé m¸y cña BHXH) chÕ ®é BHXH.
(*)
Xem NghÞ ®Þnh cña ChÝnh phñ sè 100/2002N§-CP ngµy 06/12/2002 quy ®Þnh chøc n¨ng, nhiÖm vô,
quyÒn h¹n vµ c¬ cÊu tæ chøc cña B¶o hiÓm x· héi ViÖt Nam.
56
+ Thùc hiÖn çc nhiÖm vô kh¸c cã liªn quan ®Õn qu¸ tr×nh ho¹t ®éng
cña BHXH (nh cÊp sæ BHXH, lu gi÷ hå s¬, thùc hiÖn thèng kª, kÕ to¸n,
kiÓm tra thùc hiÖn çc chÕ ®é, gi¶i quyÕt khiÕu n¹i..).
B¶o hiÓm x· héi ViÖt Nam ®îc tæ chøc nh sau:
+ Héi ®ång qu¶n lý BHXH ViÖt Nam lµ c¬ quan qu¶n lý cao nhÊt cña
BHXH ViÖt Nam.
+ BHXH ViÖt Nam ®îc tæ chøc qu¶n lý theo hÖ thèng däc, tËp trung
thèng nhÊt tõ Trung ¬ng ®Õn ®Þa ph¬ng, bao gåm B¶o hiÓm x· héi ViÖt
Nam ë Trung ¬ng; ë çc tØnh, thµnh phè trùc thuéc Trung ¬ng lµ b¶o
hiÓm x· héi tØnh, thµnh phè trùc thuéc BHXH ViÖt Nam; ë quËn, huyÖn, thÞ
x· lµ BHXH huyÖn quËn trùc thuéc BHXH tØnh (thµnh phè).
2.2.7. Chøc n¨ng, nhiÖm vô cña Ng©n hµng nhµ níc ViÖt Nam (*)
Ng©n hµng nhµ níc ViÖt Nam lµ c¬ quan ngang bé cña ChÝnh phñ cã
chøc n¨ng qu¶n lý nhµ níc vÒ tiÒn tÖ, ho¹t ®éng ng©n hµng vµ lµ Ng©n
hµng Trung ¬ng cña níc Céng hoµ x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam; qu¶n lý
nhµ níc çc dÞch vô c«ng vµ thùc hiÖn ®¹i diÖn chñ së h÷u phÇn vèn cña
nhµ níc t¹i doanh nghiÖp cã vèn nhµ níc trong lÜnh vùc ng©n hµng theo
Ng©n hµng nhµ níc cã çc nhiÖm vô sau ®©y:
- X©y dùng çc dù ¸n luËt, ph¸p lÖnh vµ dù th¶o v¨n b¶n quy ph¹m
ph¸p luËt kh¸c vÒ tiÒn tÖ vµ ho¹t ®éng ng©n hµng; X©y dùng chiÕn lîc, quy
ho¹ch ph¸t triÓn, kÕ ho¹ch dµi h¹n, n¨m n¨m vµ hµng n¨m vÒ tiÒn tÖ vµ
ho¹t ®éng ng©n hµng; Ban hµnh çc quy ®Þnh, chØ thÞ, th«ng t thuéc ph¹m
vi qu¶n lý nhµ níc cña Ng©n hµng nhµ níc.
- ChØ ®¹o, híng dÉn, kiÓm tra vµ chÞu tr¸ch nhiÖm thùc hiÖn çc v¨n
b¶n quy ph¹m ph¸p luËt, chiÕn lîc, quy ho¹ch, kÕ ho¹ch sau khi ®îc phª
duyÖt vµ çc v¨n b¶n ph¸p luËt kh¸c thuéc ph¹m vi qu¶n lý cña ngµnh;
Tuyªn truyÒn, phæ biÕn, gi¸o dôc ph¸p luËt vµ th«ng tin vÒ ho¹t ®éng ng©n
hµng.
- X©y dùng dù ¸n chÝnh s¸ch tiÒn tÖ quèc gia vµ tæ chøc thùc hiÖn
chÝnh s¸ch nµy; x©y dùng ®Ò ¸n ph¸t triÓn hÖ thèng ng©n hµng vµ çc tæ
chøc tÝn dông.
(*)
Xem NghÞ ®Þnh cña ChÝnh phñ sè 52/2003/N§-CP ngµy 19/05/2003 quy ®Þnh chøc n¨ng, nhiÖm vô,
quyÒn h¹n vµ c¬ cÊu tæ chøc cña Ng©n hµng nhµ níc ViÖt Nam.
57
- CÊp, thu håi giÊy phÐp thµnh lËp vµ ho¹t ®éng cña çc tæ chøc tÝn
dông, trõ trêng hîp do Thñ tíng ChÝnh phñ quy ®Þnh; CÊp, thu håi giÊy
phÐp ho¹t ®éng ng©n hµng cña çc tæ chøc kh¸c; Quy ®Þnh gi¶i thÓ, chÊp
thuËn chia, t¸ch, hîp nhÊt, s¸p nhËp çc tæ chøc tÝn dông theo quy ®Þnh cña
ph¸p luËt.
- KiÓm tra, thanh tra ho¹t ®éng ng©n hµng, kiÓm so¸t tÝn dông; thanh
tra, kiÓm tra, gi¶i quyÕt khiÕu n¹i, tè ço, chèng tham nhòng, tiªu cùc; xö lý
çc vi ph¹m ph¸p luËt trong lÜnh vùc tiÒn tÖ vµ ho¹t ®éng ng©n hµng theo
thÈm quyÒn.
- Qu¶n lý viÖc vay, tr¶ nî níc ngoµi cña çc doanh nghiÖp theo quy
®Þnh cña ChÝnh phñ; Chñ tr× lËp vµ theo dâi kÕt qu¶ thùc hiÖn çn c©n
thanh to¸n quèc tÕ; Qu¶n lý ngo¹i hèi, ho¹t ®éng ngo¹i hèi vµ qu¶n lý ho¹t
®éng xuÊt nhËp khÈu vïng.
- Ký kÕt, tham gia ®iÒu íc quèc tÕ vÒ tiÒn tÖ vµ ho¹t ®éng ng©n hµng
theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt; §¹i diÖn cho CHXHCN ViÖt Nam t¹i çc tæ
chøc tiÒn tÖ vµ ng©n hµng quèc tÕ trong nh÷ng trêng hîp ®îc Chñ tÞch
níc, ChÝnh phñ uû quyÒn.
- Tæ chøc in, ®óc, b¶o qu¶n, vËn chuyÓn tiÒn; Thùc hiÖn nghiÖp vô
ph¸t hµnh, thu håi, thay thÕ vµ tiªu huû tiÒn; Thùc hiÖn t¸i cÊp vèn nh»m
cung øng tÝn dông ng¾n h¹n vµ ph¬ng tiÖn thanh to¸n cho nÒn kinh tÕ;
§iÒu hµnh thÞ trêng tiÒn tÖ; thùc hiÖn nghiÖp vô thÞ trêng më; KiÓm so¸t
dù tr÷ quèc tÕ, qu¶n lý dù tr÷ ngo¹i hèi nhµ níc.
- Tæ chøc hÖ thèng thanh to¸n qua ng©n hµng, lµm dÞch vô thanh
to¸n, qu¶n lý viÖc cung øng çc ph¬ng tiÖn thanh to¸n; Lµm ®¹i lý vµ thùc
hiÖn çc dÞch vô ng©n hµng cho Kho b¹c nhµ níc.
- ThÈm ®Þnh vµ kiÓm tra viÖc thùc hiÖn çc dù ¸n ®Çu t thuéc lÜnh
vùc ng©n hµng theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt.
- Thùc hiÖn hîp t¸c quèc tÕ trong lÜnh vùc ng©n hµng theo quy ®Þnh
cña ph¸p luËt.
- QuyÕt ®Þnh çc chñ tr¬ng, biÖn ph¸p cô thÓ vµ chØ ®¹o viÖc thùc
hiÖn c¬ chÕ ho¹t ®éng cña çc tæ chøc dÞch vô c«ng trong lÜnh vùc ng©n
hµng theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt, qu¶n lý vµ chØ ®¹o ho¹t ®éng ®èi víi çc
tæ chøc sù nghiÖp thuéc Ng©n hµng nhµ níc.
58
- Thùc hiÖn nhiÖm vô, quyÒn h¹n cô thÓ thuéc quyÒn ®¹i diÖn chñ së
h÷u phÇn vèn cña nhµ níc t¹i doanh nghiÖp cã vèn nhµ níc trong lÜnh
vùc ng©n hµng theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt.
- Qu¶n lý nhµ níc ®èi víi çc ho¹t ®éng cña héi vµ tæ chøc phi chÝnh
phñ trong lÜnh vùc ng©n hµng theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt.
- Tham gia x©y dùng chiÕn lîc vµ kÕ ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ - x·
héi cña nhµ níc.
C¬ cÊu tæ chøc cña Ng©n hµng nhµ níc gåm cã:
- Çc tæ chøc gióp Thèng ®èc Ng©n hµng nhµ níc thùc hiÖn chøc
n¨ng qu¶n lý nhµ níc vµ chøc n¨ng Ng©n hµng Trung ¬ng, bao gåm çc
vô, côc, së giao dÞch.
- Çc chi nh¸nh ë çc tØnh, thµnh phè trùc thuéc Trung ¬ng.
- V¨n phßng ®¹i diÖn t¹i Thµnh phè Hå ChÝ Minh.
- Çc tæ chøc sù nghiÖp.
59
Ch¬ng thø hai
Ng©n s¸ch nhµ níc vµ qu¶n lý chu tr×nh ng©n s¸ch nhµ níc
I. Ng©n s¸ch nhµ níc

1. Kh¸i niÖm ng©n s¸ch nhµ níc
Tõ “ng©n s¸ch” ®îc lÊy ra tõ thuËt ng÷ “budjet” mét tõ tiÕng Anh
thêi trung cæ, dïng ®Ó m« t¶ chiÕc tói cña nhµ vua trong ®ã cã chøa nh÷ng
kho¶n tiÒn cÇn thiÕt cho nh÷ng kho¶n chi tiªu c«ng céng. Díi chÕ ®é
phong kiÕn, chi tiªu cña nhµ vua cho nh÷ng môc ®Ých c«ng céng nh: ®¾p
®ª phßng chèng lò lôt, x©y dùng ®êng x¸ vµ chi tiªu cho b¶n th©n hoµng
gia kh«ng cã sù t¸ch biÖt nhau. Khi giai cÊp t s¶n lín m¹nh tõng bíc
khèng chÕ nghÞ viÖn vµ ®ßi hái t¸ch b¹ch hai kho¶n chi tiªu nµy, tõ ®ã n¶y
sinh kh¸i niÖm ng©n s¸ch nhµ níc.
Trong thùc tiÔn, kh¸i niÖm ng©n s¸ch thêng ®Ó chØ tæng sè thu vµ chi
cña mét ®¬n vÞ trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh. Mét b¶ng tÝnh to¸n çc chi
phÝ ®Ó thùc hiÖn mét kÕ ho¹ch, hoÆc mét ch¬ng tr×nh cho mét môc ®Ých
nhÊt ®Þnh cña mét chñ thÓ nµo ®ã. NÕu chñ thÓ ®ã lµ Nhµ níc th× ®îc gäi
lµ ng©n s¸ch Nhµ níc.
Tõ ®iÓn tiÕng ViÖt th«ng dông ®Þnh nghÜa :
“Ng©n s¸ch: tæng sè thu vµ chi cña mét ®¬n vÞ trong mét thêi gian nhÊt
®Þnh”.*
§iÒu 1 cña LuËt Ng©n s¸ch Nhµ níc ®îc Quèc héi kho¸ XI níc
Céng hoµ XHCN ViÖt Nam th«ng qua t¹i kú häp thø hai, n¨m 2002 còng
kh¼ng ®Þnh:
“Ng©n s¸ch Nhµ níc lµ toµn bé çc kho¶n thu, chi cña Nhµ níc ®·
®îc c¬ quan nhµ níc cã thÈm quyÒn quyÕt ®Þnh vµ ®îc thùc hiÖn trong
mét n¨m ®Ó b¶o ®¶m thùc hiÖn çc chøc n¨ng, nhiÖm vô cña Nhµ níc.”
VÒ b¶n chÊt cña ng©n s¸ch nhµ níc, ®»ng sau nh÷ng con sè thu, chi
®ã lµ çc quan hÖ lîi Ých kinh tÕ gi÷a nhµ níc víi çc chñ thÓ kh¸c nh
doanh nghiÖp, hé gia ®×nh, ç nh©n trong vµ ngoµi níc g¾n liÒn víi qu¸
tr×nh t¹o lËp, ph©n phèi vµ sö dông quü ng©n s¸ch.
*
Tõ ®iÓn tiÕng ViÖt th«ng dông, Nh ý chñ biªn, Nhµ xuÊt b¶n Gi¸o dôc, 1996
60
Ng©n s¸ch nhµ níc (NSNN) ViÖt Nam gåm: ng©n s¸ch trung ¬ng
(NSTW) vµ ng©n s¸ch ®Þa ph¬ng (NS§P). Ng©n s¸ch ®Þa ph¬ng bao gåm
ng©n s¸ch cña ®¬n vÞ hµnh chÝnh çc cÊp cã Héi ®ång nh©n d©n vµ Uû ban
nh©n d©n. Phï hîp víi m« h×nh tæ chøc chÝnh quyÒn Nhµ níc ta hiÖn nay
ng©n s¸ch ®Þa ph¬ng bao gåm: ng©n s¸ch cÊp tØnh, thµnh phè trùc thuéc
trung ¬ng (gäi chung lµ ng©n s¸ch cÊp tØnh) ng©n s¸ch cÊp huyÖn, quËn,
thÞ x·, thµnh phè thuéc tØnh (gäi chung lµ ng©n s¸ch cÊp huyÖn) vµ ng©n
s¸ch cÊp x·, phêng, thÞ trÊn (gäi chung lµ ng©n s¸ch cÊp x·). Mèi quan hÖ
gi÷a çc cÊp ng©n s¸ch nµy néi dung ®Ò cËp s©u ë môc II: tiÓu môc 2
2. Ph©n lo¹i thu, chi ng©n s¸ch Nhµ níc.
2.1. Ph©n lo¹i thu ng©n s¸ch nhµ níc.
Thu ng©n s¸ch nhµ níc lµ qu¸ tr×nh nhµ níc sö dông quyÒn lùc ®Ó
huy ®éng mét bé phËn gi¸ trÞ cña c¶i x· héi h×nh thµnh quü ng©n s¸ch
nh»m ®¸p øng nhu cÇu chi tiªu cña nhµ níc.
Thu ng©n s¸ch nhµ níc bao gåm rÊt nhiÒu lo¹i, ngoµi çc kho¶n thu
chÝnh tõ thuÕ, phÝ, lÖ phÝ; cßn cã çc kho¶n thu tõ ho¹t ®éng kinh tÕ cña
nhµ níc; çc kho¶n ®ãng gãp cña çc tæ chøc vµ ç nh©n; çc kho¶n viÖn
trî; çc kho¶n thu kh¸c theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt.
§Ó cung cÊp th«ng tin mét çch cã hÖ thèng, c«ng khai, minh b¹ch,
®¶m b¶o tr¸ch nhiÖm, ®¸p øng yªu cÇu qu¶n lý cña çc ®èi tîng th× viÖc
ph©n lo¹i çc kho¶n thu theo nh÷ng tiªu thøc nhÊt ®Þnh lµ hÕt søc quan
träng.
HiÖn nay, trong qu¶n lý ng©n s¸ch thêng dïng 2 çch ph©n lo¹i thu
ng©n s¸ch chÝnh ®ã lµ ph©n lo¹i theo ph¹m vi ph¸t sinh vµ theo néi dung
kinh tÕ.
- C¨n cø vµo ph¹m vi ph¸t sinh, çc kho¶n thu NSNN ®îc chia thµnh:
Thu trong níc vµ thu ngoµi níc.
Thu trong níc lµ çc kho¶n thu ng©n s¸ch ph¸t sinh t¹i ViÖt Nam.
Nã bao gåm:
Thu tõ çc lo¹i thuÕ nh: thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng, thuÕ thu nhËp doanh
nghiÖp, thuÕ tiªu thô ®Æc biÖt, thuÕ thu nhËp ®èi víi ngêi cã thu nhËp
cao... Ngoµi ra cßn cã çc kho¶n thu tõ phÝ, lÖ phÝ, tiÒn thu håi vèn ng©n
s¸ch, thu håi tiÒn cho vay (c¶ gèc vµ l·i), thu tõ vèn gãp cña Nhµ níc, thu
sù nghiÖp, thu tiÒn b¸n nhµ vµ thuª nhµ ë thuéc së h÷u nhµ níc... Çc
61
kho¶n thu nµy thêng ®îc b¸o ço theo çc khu vùc doanh nghiÖp nhµ
níc trung ¬ng, ®Þa ph¬ng; thu tõ çc doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t níc
ngoµi; thu tõ çc doanh nghiÖp thµnh lËp theo luËt doanh nghiÖp, hîp t¸c
x·; thu tõ ç nh©n s¶n xuÊt kinh doanh hµng ho¸, dÞch vô; thu tõ khu vùc
kh¸c; Thu h¶i quan nh: thuÕ xuÊt khÈu, thuÕ nhËp khÈu, thuÕ tiªu thô ®Æc
biÖt, thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng hµng nhËp khÈu; thu chªnh lÖch gi¸ hµng nhËp
khÈu.
Thu ngoµi níc lµ çc kho¶n thu ph¸t sinh kh«ng t¹i ViÖt Nam bao
gåm: çc kho¶n ®ãng gãp tù nguyÖn, viÖn trî kh«ng hoµn l¹i cña ChÝnh phñ
çc níc, çc tæ chøc quèc tÕ, çc tæ chøc kh¸c, çc ç nh©n ë níc ngoµi
cho ChÝnh phñ ViÖt Nam.
Ngoµi ra ®Ó ®¸p øng nhu cÇu chi tiªu cña Nhµ níc th× çc kho¶n vay
nî trong níc, ngoµi níc nh ph¸t hµnh tr¸i phiÕu chÝnh phñ, vay ODA
trë thµnh nguån bï ®¾p th©m hôt ng©n s¸ch vµ ®Çu t ph¸t triÓn rÊt quan
träng.
Qua viÖc ph©n lo¹i çc kho¶n thu ng©n s¸ch trªn cho phÐp ®¸nh gi¸
®îc møc ®é huy ®éng çc nguån thu ë çc khu vùc kinh tÕ kh¸c nhau
trong nÒn kinh tÕ; còng nh tæng quan thu trong níc, ngoµi níc. Tõ ®ã
cã chÝnh s¸ch, biÖn ph¸p khai th¸c çc nguån thu cho hîp lý ë çc khu vùc,
c©n ®èi gi÷a thu trong níc vµ ngoµi níc.
C¨n cø vµo néi dung kinh tÕ, çc kho¶n thu ng©n s¸ch nhµ níc ë
níc ta gåm:
- ThuÕ, phÝ, lÖ phÝ do çc tæ chøc, ç nh©n nép theo quy ®Þnh cña ph¸p
luËt.
- Çc kho¶n thu tõ ho¹t ®éng kinh tÕ cña Nhµ níc theo quy ®Þnh cña
ph¸p luËt, nh :TiÒn thu håi vèn cña Nhµ níc t¹i çc c¬ së kinh tÕ;Thu håi
tiÒn cho vay cña Nhµ níc (c¶ gèc vµ l·i);Thu nhËp tõ vèn gãp cña Nhµ
níc vµo çc c¬ së kinh tÕ, kÓ c¶ thu tõ lîi nhuËn sau khi thùc hiÖn nghÜa vô
vÒ thuÕ cña çc tæ chøc kinh tÕ cã sù tham gia gãp vèn cña Nhµ níc theo
quy ®Þnh cña ChÝnh phñ.
-Thu tõ çc ho¹t ®éng sù nghiÖp;TiÒn sö dông ®Êt; thu tõ hoa lîi c«ng
s¶n vµ ®Êt c«ng Ých;TiÒn cho thuª ®Êt, thuª mÆt níc; Thu tõ b¸n hoÆc cho
thuª tµi s¶n thuéc së h÷u nhµ níc.
- Çc kho¶n ®ãng gãp tù nguyÖn cña çc tæ chøc, ç nh©n ë trong vµ
ngoµi níc.
62
- Çc kho¶n viÖn trî kh«ng hoµn l¹i cña ChÝnh phñ çc níc, çc tæ
chøc, ç nh©n ë ngoµi níc cho ChÝnh phñ ViÖt Nam, çc cÊp chÝnh quyÒn
vµ çc c¬ quan, ®¬n vÞ nhµ níc.
- Thu tõ Quü dù tr÷ tµi chÝnh;Thu kÕt d ng©n s¸ch.
- Çc kho¶n thu kh¸c theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt, gåm: Çc kho¶n di
s¶n nhµ níc ®îc hëng; çc kho¶n ph¹t, tÞch thu;Thu håi dù tr÷ nhµ
níc;Thu chªnh lÖch gi¸, phô thu; Thu bæ sung tõ ng©n s¸ch cÊp trªn;Thu
chuyÓn nguån ng©n s¸ch tõ ng©n s¸ch n¨m tríc chuyÓn sang;
Qua çch ph©n lo¹i nµy gióp cho viÖc xem xÐt tõng néi dung thu theo
tÝnh chÊt vµ h×nh thøc ®éng viªn vµo ng©n s¸ch, ®¸nh gi¸ tÝnh c©n ®èi, bÒn
v÷ng, hîp lý vÒ c¬ cÊu cña çc nguån thu. Trªn c¬ së ®ã gióp cho viÖc ho¹ch
®Þnh chÝnh s¸ch còng nh tæ chøc ®iÒu hµnh ng©n s¸ch phï hîp víi çc môc
tiªu mµ nhµ níc theo ®uæi trong tõng thêi kú.
Ngoµi ra trong qu¶n lý NSNN, trong çc biÓu mÉu vÒ thu NSNN
ngêi ta thêng ph©n lo¹i thu ng©n s¸ch theo néi dung kinh tÕ thµnh çc
nhãm lín ®ã lµ: Thu c©n ®èi ng©n s¸ch nhµ níc; thu vay ®Ó c©n ®èi ng©n
s¸ch trung ¬ng; thu dÓ l¹i ®¬n vÞ chi qu¶n lý qua ng©n s¸ch; thu chuyÓn
giao gi÷a çc cÊp ng©n s¸ch; çc kho¶n t¹m thu vµ vay kh¸c cña ng©n s¸ch
nhµ níc; MÆc dï vÒ b¶n chÊt çc kho¶n thu vay nî cña ng©n s¸ch trung
¬ng theo LuËt NSNN 2002 kh«ng n»m trong kh¸i niÖm thùc thu cña
NSNN*.
Thu c©n ®èi ng©n s¸ch nhµ níc: bao gåm çc kho¶n thu néi ®Þa nh:
çc lo¹i thuÕ, phÝ, lÖ phÝ, thu vÒ nhµ ®Êt thuéc së h÷u nhµ níc; thu tõ dÇu
th«; thu tõ ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu; thu huy ®éng quü dù tr÷ tµi chÝnh;
thu kÕt d ng©n s¸ch n¨m tríc; thu chuyÓn nguån n¨m tríc; thu viÖn trî
kh«ng hoµn l¹i; thu huy ®éng ®Çu t cu¶ cÊp tØnh x©y dùng kÕt cÊu h¹ tÇng
theo quy ®Þnh cña luËt ng©n s¸ch.
Thu vay ®Ó c©n ®èi ng©n s¸ch trung ¬ng bao gåm vay trong níc
díi çc h×nh thøc tr¸i phiÕu chÝnh phñ, c«ng tr¸i; vay ngoµi níc.
Thu ®Ó l¹i ®¬n vÞ chi qu¶n lý qua ng©n s¸ch vÝ dô: çc kho¶n phÝ, lÖ
phÝ nh häc phÝ, viÖn phÝ...; thu ph¹t an toµn giao th«ng; çc kho¶n huy
®éng ®ãng gãp x©y dùng c¬ së h¹ tÇng; çc kho¶n phô thu, kh¸c.
*
Xem mÉu B¸o ço thu NSNN theo néi dung kinh tÕ -B1-02/N S (Q§ 130/2003/Q§-BTC ngµy 18/8/2003)
63
Thu chuyÓn giao gi÷a çc cÊp ng©n s¸ch bao gåm sè bæ sung c©n ®èi
vµ bæ sung cã môc tiªu tõ ng©n s¸ch cÊp trªn vµ thu ng©n s¸ch cÊp díi nép
lªn.
Çc kho¶n t¹m thu vµ vay kh¸c cña ng©n s¸ch nhµ níc nh vay
níc ngoµi vÒ cho vay l¹i, thu nî gèc vµ l·i cho vay tõ nguån vay nhµ níc
vÒ cho vay l¹i. Çc kho¶n vay kh¸c nh vay ng©n hµng nhµ níc, çc quü
dù tr÷ tµi chÝnh...
2.2. Ph©n lo¹i chi ng©n s¸ch nhµ níc
Chi ng©n s¸ch nhµ níc lµ qu¸ tr×nh ph©n phèi vµ sö dông quü ng©n
s¸ch nh»m thùc hiÖn çc nhiÖm vô cña nhµ níc trong tõng thêi kú. Néi
dung chi ng©n s¸ch rÊt ®a d¹ng, ®iÒu nµy xuÊt ph¸t tõ vai trß qu¶n lý vÜ m«
cña nhµ níc trong viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ-x· héi. Nã bao gåm çc kho¶n
chi ph¸t triÓn kinh tÕ-x· héi, b¶o ®¶m quèc phßng, an ninh, b¶o ®¶m ho¹t
®éng cña bé m¸y nhµ níc; chi tr¶ nî cña nhµ níc; chi viÖn trî vµ çc
kho¶n chi kh¸c theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt.
Ph©n lo¹i chi cã vai trß quan träng trong viÖc phôc vô qu¸ tr×nh
ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch vµ ph©n bæ ng©n s¸ch gi÷a çc lÜnh vùc; ®¶m b¶o
tr¸ch nhiÖm cña çc c¬ quan nhµ níc trong qu¶n lý ng©n s¸ch. Nã gióp
cho qu¸ tr×nh ph©n tÝch kinh tÕ vµ qu¶n lý thùc hiÖn ng©n s¸ch hµng ngµy
®îc thuËn lîi còng nh ®Þnh híng chi ng©n s¸ch trong t¬ng lai. Tuú
thuéc vµo çc môc tiªu kh¸c nhau mµ chi ng©n s¸ch cã nhiÒu çch ph©n
lo¹i.
2.2.1. Ph©n lo¹i theo ngµnh kinh tÕ quèc d©n
§©y lµ çch ph©n lo¹i dùa vµo chøc n¨ng cña chÝnh phñ ®èi víi nÒn
kinh tÕ-x· héi thÓ hiÖn qua 20 ngµnh kinh tÕ quèc d©n, nh: N«ng nghiÖp-
l©m nghiÖp-thuû lîi; thuû s¶n; c«ng nghiÖp khai th¸c má; c«ng nghiÖp chÕ
biÕn; x©y dùng; kh¸ch s¹n nhµ hµng vµ du lÞch; giao th«ng vËn t¶i, kho b·i
vµ th«ng tin liªn l¹c; tµi chÝnh, tÝn dông; khoa häc vµ c«ng nghÖ; qu¶n lý
nhµ níc vµ an ninh quèc phßng; gi¸o dôc vµ ®µo t¹o; y tÕ vµ çc ho¹t ®éng
x· héi; ho¹t ®éng v¨n ho¸ vµ thÓ thao...
Ph©n lo¹i theo ngµnh kinh tÕ quèc d©n nh»m so s¸nh chi ng©n s¸ch
gi÷a çc níc ®îc thuËn lîi theo HÖ thèng tµi kho¶n quèc gia (SNA) vµ
cÈm nang Thèng kª Tµi chÝnh cña chÝnh phñ (GFS) do Liªn Hîp Quèc x©y
dùng. H¬n n÷a, çch ph©n lo¹i nµy cßn gióp ph©n tÝch chÝnh s¸ch chi ng©n
64
s¸ch phï hîp víi chøc n¨ng, nhiÖm vô cô thÓ cña nhµ níc trong tõng thêi
kú.
2.2.2. Ph©n lo¹i chi theo néi dung kinh tÕ cña çc kho¶n chi
C¨n cø vµo néi dung kinh tÕ cña çc kho¶n chi mµ chi ng©n s¸ch nhµ
níc cã thÓ chia ra thµnh çc nhãm, tiÓu nhãm, môc, tiÓu môc chi ng©n
s¸ch.
Theo çch ph©n lo¹i nµy th× çc kho¶n chi ®îc chia thµnh: Chi
thêng xuyªn, chi ®Çu t ph¸t triÓn vµ chi kh¸c.
Chi thêng xuyªn lµ nh÷ng kho¶n chi cã thêi h¹n t¸c ®éng ng¾n
thêng díi mét n¨m. Nh×n chung, ®©y lµ çc kho¶n chi chñ yÕu phôc vô
cho chøc n¨ng qu¶n lý vµ ®iÒu hµnh x· héi mét çch thêng xuyªn cña Nhµ
níc nh: Quèc phßng, an ninh, sù nghiÖp gi¸o dôc, ®µo t¹o, y tÕ, v¨n ho¸
th«ng tin, thÓ dôc thÓ thao, khoa häc c«ng nghÖ, ho¹t ®éng cña §¶ng céng
s¶n ViÖt Nam....
Thuéc lo¹i chi thêng xuyªn gåm cã çc nhãm, môc chi sau ®©y:
- Chi thanh to¸n cho çc ç nh©n nh tiÒn l¬ng; tiÒn c«ng; phô cÊp
l¬ng; häc bæng sinh viªn; tiÒn thëng; phóc lîi tËp thÓ; çc kho¶n ®ãng
gãp nh: b¶o hiÓm x· héi, b¶o hiÓm y tÕ, kinh phÝ c«ng ®oµn v.v...
- Chi nghiÖp vô chuyªn m«n:
Çc kho¶n chi vÒ hµng hãa, dÞch vô t¹i çc c¬ quan Nhµ níc nh: ®iÖn
níc, vÖ sinh m«i trêng; vËt t v¨n phßng; dÞch vô th«ng tin, tuyªn truyÒn,
liªn l¹c, héi nghÞ, c«ng t¸c phÝ; chi phÝ nghiÖp vô chuyªn m«n cña tõng
ngµnh nh in Ên chØ; ®ång phôc trang phôc...
- Chi mua s¾m, söa ch÷a:
Çc kho¶n chi mua ®å dïng, trang thiÕt bÞ, ph¬ng tiÖn lµm viÖc, söa
ch÷a lín tµi s¶n cè ®Þnh vµ x©y dùng nhá.
Çc kho¶n chi ®Çu t ph¸t triÓn lµ nh÷ng kho¶n chi cã thêi h¹n t¸c ®éng
dµi thêng trªn mét n¨m, h×nh thµnh nªn nh÷ng tµi s¶n vËt chÊt cã kh¶
n¨ng taä ®îc nguån thu, trùc tiÕp lµm t¨ng c¬ së vËt chÊt cña ®Êt níc.
Çc kho¶n chi ®Çu t ph¸t triÓn bao gåm:
65
Chi ®Çu t x©y dùng çc c«ng tr×nh kÕt cÊu h¹ tÇng kinh tÕ x· héi
kh«ng cã kh¶ n¨ng thu håi vèn nh: Çc c«ng tr×nh giao th«ng, ®iÖn lùc,
bu chÝnh viÔn th«ng, çc c«ng tr×nh v¨n ho¸, gi¸o dôc, y tÕ, phóc lîi c«ng
céng v.v..; chi mua hµng ho¸, vËt t dù tr÷ cña Nhµ níc; ®Çu t hç trî vèn
cho çc doanh nghiÖp Nhµ níc; gãp vèn cæ phÇn liªn doanh vµo çc doanh
nghiÖp cÇn thiÕt ph¶i cã sù tham gia cña Nhµ níc; chi cho çc ch¬ng
tr×nh môc tiªu quèc gia, dù ¸n cña nhµ níc.
Çc kho¶n chi kh¸c bao gåm nh÷ng kho¶n chi cßn l¹i kh«ng xÕp ®îc
vµo hai nhãm chi kÓ trªn bao gåm: nh: chi tr¶ nî gèc vµ l·i; chi viÖn trî;
chi cho vay; chi bæ sung quü dù tr÷ tµi chÝnh; chi bæ sung cho ng©n s¸ch
cÊp díi; chi chuyÓn nguån tõ ng©n s¸ch n¨m tríc sang ng©n s¸ch n¨m
sau.
ViÖc ph©n lo¹i çc kho¶n chi thµnh chi thêng xuyªn vµ chi ®Çu t
ph¸t triÓn lµ rÊt cÇn thiÕt trong qu¶n lý NSNN. Nã cho phÐp ®¸nh gi¸, so
s¸nh çc kho¶n chi thêng xuyªn ph¶i bá ra cho çc ho¹t ®éng qu¶n lý kinh
tÕ-x· héi cña nhµ níc lµm c¬ së ®Ó x¸c ®Þnh ®îc hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña
çc ®¬n vÞ. Sù kh¸c biÖt trong kü thuËt qu¶n lý gi÷a chi ®Çu t vµ chi
thêng xuyªn còng lµ mét lý do gi¶i thÝch cho sù cÇn thiÕt cña viÖc ph©n
lo¹i nµy. Trong chi ®Çu t ph¸t triÓn, kü thuËt lùa chän çc dù ¸n ph¶i dùa
trªn viÖc ph©n tÝch ®¸nh gi¸ chi phÝ vµ lîi Ých trong dµi h¹n, ®iÒu nµy hoµn
toµn kh¸c víi çch ®¸nh gi¸ çc kho¶n chi thêng xuyªn cã tÝnh chÊt ng¾n
h¹n. NÕu mét quèc gia muèn t¨ng trëng trong dµi h¹n th× cÇn u tiªn chi
ng©n s¸ch nhµ níc cho çc ch¬ng tr×nh ®Çu t c¬ së h¹ tÇng kinh tÕ-x·
héi. Çch ph©n lo¹i nµy cung cÊp çc th«ng tin cÇn thiÕt ®Ó nhµ níc ph©n
bæ còng nh qu¶n lý ng©n s¸ch cho çc ho¹t ®éng ®Çu t ®ã. Nã cßn ®¸p
øng cho môc ®Ých thèng kª tµi chÝnh cña chÝnh phñ, ®ång thêi gióp cho viÖc
kiÓm so¸t tu©n thñ çc tiªu chuÈn ®Þnh møc chi tiªu cña nhµ níc còng nh
ph©n tÝch kinh tÕ ®¶m b¶o c©n ®èi gi÷a çc nhãm, môc chi.
2.2.3. Ph©n lo¹i theo tæ chøc hµnh chÝnh
Ph©n lo¹i theo tæ chøc bé m¸y hµnh chÝnh nhµ níc lµ cÇn thiÕt ®Ó
x¸c ®Þnh râ tr¸ch nhiÖm qu¶n lý chi c«ng céng cho tõng bé, ngµnh, c¬ quan,
®¬n vÞ vµ còng cÇn thiÕt cho qu¶n lý thùc hiÖn ng©n s¸ch hµng ngµy, vÝ dô:
66
giao dÞch thu, chi qua Kho b¹c Nhµ níc. Theo çch ph©n lo¹i nµy chi ng©n
s¸ch ®îc ph©n lo¹i theo çc bé, côc, së, ban, hoÆc c¬ quan, ®¬n vÞ thô
hëng kinh phÝ ng©n s¸ch nhµ níc theo cÊp qu¶n lý: trung ¬ng, tØnh,
huyÖn hay x·. Chi ng©n s¸ch cßn ®îc ph©n lo¹i theo ®¬n vÞ dù to¸n çc cÊp
bao gåm: cÊp I; cÊp II; cÊp III nh»m lµm râ tr¸ch nhiÖm tõng cÊp trong
qu¶n lý ng©n s¸ch nãi chung vµ kÕ to¸n, kiÓm to¸n vµ quyÕt to¸n ng©n s¸ch
nhµ níc nãi riªng.
§¬n vÞ dù to¸n cÊp I lµ ®¬n vÞ trùc tiÕp nhËn dù to¸n ng©n s¸ch hµng
n¨m do Thñ tíng ChÝnh phñ hoÆc Uû ban nh©n d©n giao. §¬n vÞ dù to¸n
cÊp I thùc hiÖn ph©n bæ, giao dù to¸n ng©n s¸ch cho ®¬n vÞ cÊp díi trùc
thuéc; chÞu tr¸ch nhiÖm tríc Nhµ níc vÒ viÖc tæ chøc, thùc hiÖn c«ng t¸c
kÕ to¸n vµ quyÕt to¸n ng©n s¸ch cña ®¬n vÞ m×nh vµ c«ng t¸c kÕ to¸n vµ
quyÕt to¸n ng©n s¸ch cña çc ®¬n vÞ dù to¸n cÊp díi trùc thuéc.
- §¬n vÞ dù to¸n cÊp II lµ ®¬n vÞ cÊp díi ®¬n vÞ dù to¸n cÊp I, ®îc
®¬n vÞ dù to¸n cÊp I giao dù to¸n vµ ph©n bæ dù to¸n ®îc giao cho ®¬n vÞ
dù to¸n cÊp III (trêng hîp ®îc ñy quyÒn cña ®¬n vÞ dù to¸n cÊp I), chÞu
tr¸ch nhiÖm tæ chøc thùc hiÖn c«ng t¸c kÕ to¸n vµ quyÕt to¸n ng©n s¸ch cña
®¬n vÞ m×nh vµ c«ng t¸c kÕ to¸n vµ quyÕt to¸n cña çc ®¬n vÞ dù to¸n cÊp
díi.
- §¬n vÞ dù to¸n cÊp III lµ ®¬n vÞ trùc tiÕp sö dông ng©n s¸ch, ®îc
®¬n vÞ dù to¸n cÊp I hoÆc cÊp II giao dù to¸n ng©n s¸ch, cã tr¸ch nhiÖm tæ
chøc, thùc hiÖn c«ng t¸c kÕ to¸n vµ quyÕt to¸n ng©n s¸ch cña ®¬n vÞ m×nh
vµ ®¬n vÞ sö dông ng©n s¸ch trùc thuéc (nÕu cã).
- §¬n vÞ cÊp díi cña ®¬n vÞ dù to¸n cÊp III ®îc nhËn kinh phÝ ®Ó
thùc hiÖn phÇn c«ng viÖc cô thÓ, khi chi tiªu ph¶i thùc hiÖn c«ng t¸c kÕ to¸n
vµ quyÕt to¸n.
3. Môc lôc ng©n s¸ch Nhµ níc
Môc lôc ng©n s¸ch lµ b¶ng ph©n lo¹i çc kho¶n thu, chi ng©n s¸ch
theo nh÷ng tiªu thøc, ph¬ng ph¸p nhÊt ®Þnh nh»m gióp cho viÖc qu¶n lý
ng©n s¸ch ®îc hiÖu qu¶, ®¶m b¶o minh b¹ch tµi chÝnh. HÖ thèng môc lôc
ng©n s¸ch hiÖn t¹i cña níc ta ®îc thiÕt kÕ dùa trªn 3 çch ph©n lo¹i trªn:
ph©n lo¹i theo tæ chøc thÓ hiÖn qua ch¬ng; theo chøc n¨ng (ngµnh kinh tÕ
67
quèc d©n) thÓ hiÖn qua lo¹i, kho¶n vµ theo néi dung kinh tÕ thÓ hiÖn qua
nhãm, tiÓu nhãm, môc, tiÓu môc. Çc kho¶n thu, chi ®îc ph©n lo¹i trong
môc lôc ng©n s¸ch hÖ thèng m· ho¸ 15 con sè ®îc minh ho¹ nh sau:
Ph©n lo¹i Ph©n lo¹i

theo theo chøc Ph©n lo¹i theo néi dung kinh tÕ
tæ chøc n¨ng
000 00 00 0 00 000 00
1, 2, 3 4, 5 6, 7 8 9, 10 11, 12, 13 14, 15
TiÓu
Ch¬ng Lo¹i Kho¶n Nhãm TiÓu nhãm Môc
môc
3.1. Ch¬ng
ThÓ hiÖn tªn ®¬n vÞ ®øng ®Çu thuéc çc cÊp qu¶n lý (hay gäi lµ ®¬n vÞ
cÊp I); sè thu, chi ph¸t sinh cña çc ®¬n vÞ trùc thuéc ®¬n vÞ cÊp I ®Òu ®îc
h¹ch to¸n, kÕ to¸n vµ quyÕt to¸n vµo m· sè ch¬ng cña ®¬n vÞ cÊp I.
Trong Ch¬ng cã quy ®Þnh mét sè Ch¬ng ®Æc biÖt ®Ó theo dâi vµ
h¹ch to¸n sè thu, chi ng©n s¸ch nhµ níc cña çc khu vùc kinh tÕ, çc
thµnh phÇn kinh tÕ, çc kho¶n thu kh«ng x¸c ®Þnh ®îc chñ së h÷u lµ ai;
çc quan hÖ thanh to¸n cña ng©n s¸ch çc cÊp cho nh÷ng nhiÖm vô chung
kh«ng thÓ h¹ch to¸n vµo Ch¬ng cña ®¬n vÞ nµo vµ çc kho¶n thanh to¸n
chuyÓn giao gi÷a çc cÊp ng©n s¸ch. Ch¬ng ®îc ký hiÖu b»ng 3 ch÷ sè,
ph©n biÖt theo çc cÊp ng©n s¸ch quy ®Þnh nh sau:
Ch¬ng A: H¹ch to¸n sè thu, chi ng©n s¸ch nhµ níc cña çc ®¬n vÞ
thuéc Trung ¬ng qu¶n lý.
Ch¬ng B: H¹ch to¸n sè thu, chi ng©n s¸ch nhµ níc cña çc ®¬n vÞ
thuéc ChÝnh quyÒn cÊp tØnh qu¶n lý.
Ch¬ng C: H¹ch to¸n sè thu, chi ng©n s¸ch nhµ níc cña çc ®¬n vÞ
thuéc ChÝnh quyÒn cÊp huyÖn qu¶n lý.
68
Ch¬ng D: H¹ch to¸n çc kho¶n thu, chi ng©n s¸ch nhµ níc cña çc
®¬n vÞ thuéc ChÝnh quyÒn cÊp x· qu¶n lý.
3.2. Lo¹i- kho¶n:
LoaÞ, kho¶n lµ h×nh thøc ph©n lo¹i ng©n s¸ch nhµ níc theo chøc
n¨ng cña nhµ níc (ngµnh kinh tÕ quèc d©n)
Lo¹i: Quy ®Þnh ®Ó h¹ch to¸n ngµnh kinh tÕ quèc d©n cÊp I
Kho¶n: Quy ®Þnh ®Ó h¹ch to¸n ngµnh kinh tÕ quèc d©n cÊp II, cÊp III
vµ cÊp IV. Do yªu cÇu qu¶n lý vµ theo dâi sè chi cña ng©n s¸ch nhµ níc
cho çc ch¬ng tr×nh, môc tiªu, Bé Tµi chÝnh quy ®Þnh mét sè Kho¶n cã
tÝnh chÊt ®Æc thï trong çc lo¹i ®Ó h¹ch to¸n vµ quyÕt to¸n sè chi cña ng©n
s¸ch nhµ níc cho çc ch¬ng tr×nh, môc tiªu; ch¬ng tr×nh môc tiªu cña
Lo¹i nµo th× më Kho¶n trong Lo¹i ®ã ®Ó h¹ch to¸n.
3.3. Nhãm, TiÓu nhãm, Môc vµ TiÓu môc:
Lµ h×nh thøc ph©n lo¹i theo néi dung kinh tÕ, c¨n cø vµo néi dung
kinh tÕ çc kho¶n thu, chi cña ng©n s¸ch nhµ níc ®Ó tiÕn hµnh ph©n tæ vµ
nhãm hãa.
Nhãm vµ TiÓu nhãm: lµ h×nh thøc ph©n lo¹i theo néi dung kinh tÕ ë
cÊp ®é tæng hîp ®Ó phôc vô cho c«ng t¸c qu¶n lý, dù b¸o vµ ph©n tÝch kinh
tÕ, tµi chÝnh ë tÇm vÜ m«.
Môc vµ TiÓu môc: lµ h×nh thøc ph©n lo¹i theo néi dung kinh tÕ ë cÊp
®é chi tiÕt h¬n ®Ó phôc vô cho c«ng t¸c lËp vµ ph©n bæ dù to¸n ng©n s¸ch,
cÊp ph¸t, qu¶n lý vµ kiÓm so¸t çc kho¶n thu, chi cña ng©n s¸ch, kÕ to¸n vµ
quyÕt to¸n ng©n s¸ch nhµ níc.
ViÖc quy ®Þnh m· Môc liªn tôc nh»m môc ®Ých phôc vô cho viÖc øng
dông tin häc trong c«ng t¸c lËp, chÊp hµnh, kÕ to¸n vµ quyÕt to¸n ng©n
s¸ch. V× vËy khi h¹ch to¸n, kÕ to¸n sè thu, chi ng©n s¸ch nhµ níc chØ cÇn
h¹ch to¸n chÝnh x¸c ®Õn Môc lµ cã kÕt qu¶ sè thu, chi ng©n s¸ch nhµ níc
theo Nhãm vµ TiÓu nhãm. Trong Môc cã TiÓu môc, tïy thuéc vµo néi dung
cña Môc mµ quy ®Þnh sè lîng TiÓu môc trong Môc cho phï hîp.
Çc c¬ quan, ®¬n vÞ trung ¬ng vµ ®Þa ph¬ng c¬ quan Tµi chÝnh, c¬
quan Kho b¹c Nhµ níc vµ c¬ quan thu çc cÊp kh«ng ®îc më thªm
Ch¬ng, Lo¹i, Kho¶n, Nhãm, TiÓu Nhãm, Môc vµ TiÓu môc khi cha cã ý
kiÕn cña Bé Tµi chÝnh.
69
II. Qu¶n lý chu tr×nh ng©n s¸ch nhµ níc
1. Nguyªn t¾c qu¶n lý ng©n s¸ch nhµ níc
1.1. Nguyªn t¾c thèng nhÊt, tËp trung d©n chñ
§iÒu 6 HiÕn ph¸p níc CHXHCN ViÖt Nam n¨m 1992 quy ®Þnh:
“Quèc héi, Héi ®ång nh©n d©n vµ çc c¬ quan kh¸c cña Nhµ níc ®Òu tæ
chøc vµ ho¹t ®éng theo nguyªn t¾c tËp trung d©n chñ”.
Trong ho¹t ®éng ng©n s¸ch ®iÒu nµy cã tÇm quan träng ®Æc biÖt. Mét
mÆt, nã b¶o ®¶m sù thèng nhÊt ý chÝ vµ lîi Ých qua huy ®éng vµ ph©n bæ
ng©n s¸ch ®Ó cã ®îc nh÷ng hµng ho¸, dÞch vô c«ng céng cã tÝnh chÊt quèc
gia. MÆt kh¸c, nã ®¶m b¶o ph¸t huy tÝnh chñ ®éng vµ s¸ng t¹o cña çc ®Þa
ph¬ng, çc tæ chøc, ç nh©n trong ®¶m b¶o gi¶i quyÕt çc vÊn ®Ò cô thÓ,
trong nh÷ng hoµn c¶nh vµ c¬ së cô thÓ. TËp trung ë ®©y kh«ng ph¶i lµ ®éc
®o¸n, chuyªn quyÒn mµ trªn c¬ së ph¸t huy d©n chñ thùc sù trong tæ chøc
ho¹t ®éng ng©n s¸ch cña çc cÊp chÝnh quyÒn, çc ngµnh, çc ®¬n vÞ.
Nguyªn t¾c nµy ®îc qu¸n triÖt th«ng qua sù ph©n c«ng vµ phèi hîp chÆt
chÏ gi÷a çc c¬ quan Nhµ níc trong ph©n cÊp qu¶n lý ë c¶ ba kh©u cña
chu tr×nh ng©n s¸ch.
1.2. Nguyªn t¾c c«ng khai, minh b¹ch.
C«ng khai cã nghÜa lµ ®Ó cho mäi ngêi biÕt, kh«ng gi÷ kÝn. Minh
b¹ch lµ lµm cho mäi viÖc trë nªn râ rµng, dÔ hiÓu, s¸ng sña, kh«ng thÓ
nhÇm lÉn ®îc. Qu¶n lý ng©n s¸ch ®ßi hái ph¶i c«ng khai, minh b¹ch xuÊt
ph¸t tõ ®ßi hái chÝnh ®¸ng cña ngêi d©n víi t çch lµ ngêi nép thuÕ cho
Nhµ níc.
ViÖc Nhµ níc cã ®¶m b¶o tr¸ch nhiÖm tríc d©n vÒ huy ®éng vµ sö
dông çc nguån thu hay kh«ng phô thuéc nhiÒu vµo tÝnh minh b¹ch cña
ng©n s¸ch. §iÒu nµy còng rÊt quan träng ®èi víi nhµ tµi trî, nh÷ng ngêi
hiÓn nhiªn sÏ kh«ng hµi lßng nÕu sau khi hç trî tµi chÝnh cho mét quèc gia
l¹i kh«ng cã ®ñ th«ng tin vÒ viÖc sö dông nã vµo ®©u, nh thÕ nµo? Nh÷ng
nhµ ®Çu t còng cÇn cã sù minh b¹ch vÒ ng©n s¸ch ®Ó cã thÓ ®a ra çc
quyÕt ®Þnh ®Çu t, cho vay... Tríc yªu cÇu cña héi nhËp quèc tÕ, n¨m 1998
Quü tiÒn tÖ quèc tÕ ®· tËp hîp quy t¾c chung vÒ tÝnh minh b¹ch ®Ó çc níc
híng tíi bao gåm çc néi dung chñ yÕu lµ:
Ng©n s¸ch ph¶i ®¶m b¶o tÝnh toµn diÖn
§iÒu nµy cã nghÜa lµ çc ho¹t ®éng trong vµ ngoµi ng©n s¸ch ®Òu
®îc ®Ò ph¶n ¸nh vµo trong tµi liÖu ®Ö tr×nh quèc héi xem xÐt, quyÕt ®Þnh.
70
Çc ho¹t ®éng ngoµi ng©n s¸ch cÇn ®îc thÓ hiÖn trong çc tµi liÖu
ng©n s¸ch vµ b¸o ço kÕ to¸n.
Çc dù to¸n ng©n s¸ch ban ®Çu vµ söa ®æi cho hai n¨m tríc n¨m
ng©n s¸ch cÇn ®îc ®Ýnh kÌm trong tµi liÖu vÒ ng©n s¸ch.
Møc nî vµ c¬ cÊu nî cña chÝnh quyÒn trung ¬ng cÇn ®îc b¸o ço
hµng n¨m.
C¬ së cho lËp ng©n s¸ch nhµ níc nh: çc môc tiªu vµ chÝnh s¸ch
u tiªn còng nh çc dù b¸o kinh tÕ vÜ m« nh l¹m ph¸t, t¨ng trëng cÇn
®îc tr×nh bµy râ rµng, nh»m t¹o ®iÒu kiÖn cho Quèc héi, Héi ®ång nh©n
d©n cã thÓ gi¸m s¸t ng©n s¸ch.
§¶m b¶o tÝnh kh¸ch quan ®éc lËp
CÇn cã çc c¬ chÕ ®Ó B¸o ço quyÕt to¸n ng©n s¸ch cña ChÝnh phñ
ph¶i ®îc c¬ quan kiÓm to¸n bªn ngoµi ®éc lËp x¸c nhËn. Çc chuÈn mùc
vÒ kiÓm to¸n sö dông cÇn nhÊt qu¸n víi çc chuÈn mùc quèc tÕ.
Çc ph¸t hiÖn cña kiÓm to¸n ph¶i ®îc b¸o ço cho c¬ quan lËp ph¸p
vµ cã biÖn ph¸p gi¶i quyÕt kÞp thêi.
LuËt ng©n s¸ch cña ViÖt Nam còng ®îc söa ®æi theo híng tiÕp cËn
víi çc quy t¾c vÒ minh b¹ch ng©n s¸ch trªn ë c¶ ba kh©u cña chu tr×nh
ng©n s¸ch. Çc cÊp, çc ®¬n vÞ dù to¸n, çc tæ chøc, ç nh©n ®îc NSNN hç
trî ph¶i c«ng khai dù to¸n vµ quyÕt to¸n ng©n s¸ch. Néi dung c«ng khai
theo çc mÉu ®· ®îc Bé Tµi chÝnh quy ®Þnh. H×nh thøc c«ng khai chñ yÕu
lµ: th«ng b¸o b»ng v¨n b¶n cho çc c¬ quan h÷u quan, ph¸t hµnh Ên phÈm;
c«ng khai trªn trang th«ng tin ®iÖn tö cña Bé Tµi chÝnh...Thêi gian c«ng
khai còng ®îc quy ®Þnh râ ®èi víi tõng cÊp ng©n s¸ch*. Çc c¬ quan nh:
Tµi chÝnh, Kho b¹c nhµ níc, çc c¬ quan thu cña Nhµ níc ph¶i niªm yÕt
c«ng khai quy tr×nh, thñ tôc t¹i n¬i giao dÞch. Çc tµi liÖu tr×nh Quèc héi,
H§ND vÒ dù to¸n vµ ph©n bæ ng©n s¸ch ®îc quy ®Þnh ®Çy ®ñ, râ rµng
theo Quy chÕ lËp, thÈm tra, tr×nh Quèc héi quyÕt ®Þnh dù to¸n NSNN, ph©n
bæ ng©n s¸ch trung ¬ng vµ phª chuÈn quyÕt to¸n NSNN. ChÝnh phñ Ban
hµnh Quy chÕ xem xÐt, quyÕt ®Þnh dù to¸n vµ ph©n bæ ng©n s¸ch ®Þa
ph¬ng, phª chuÈn quyÕt to¸n ng©n s¸ch ®Þa ph¬ng. ChÝnh phñ quy ®Þnh
cô thÓ viÖc c«ng khai ng©n s¸ch.
*
Xem Th«ng t 03/2005/TT-BTC ngµy 6/1/2005 cña Bé Tµi chÝnh Híng dÉn thùc hiÖn quy chÕ c«ng khai
tµi chÝnh ®èi víi çc cÊp ng©n s¸ch nhµ níc vµ chÕ ®é b¸o ço t×nh h×nh thùc hiÖn c«ng khai tµi chÝnh.
71
1.3. Nguyªn t¾c ®¶m b¶o tr¸ch nhiÖm
Víi t çch lµ ngêi ®îc nh©n d©n “uû th¸c” trong viÖc sö dông
nguån lùc, Nhµ níc ph¶i ®¶m b¶o tr¸ch nhiÖm tríc nh©n d©n vÒ toµn bé
qu¸ tr×nh qu¶n lý ng©n s¸ch, vÒ kÕt qu¶ thu, chi ng©n s¸ch. ChÞu tr¸ch
nhiÖm h÷u hiÖu bao gåm kh¶ n¨ng ®iÒu trÇn vµ g¸nh chÞu hËu qu¶.
Kh¶ n¨ng ®iÒu trÇn lµ yªu cÇu ®èi víi çn bé qu¶n lý ng©n s¸ch vµ
çc quan chøc cña çc bé, ngµnh ®Þnh kú ph¶i tr¶ lêi çc c©u hái liªn quan
®Õn thu, chi ng©n s¸ch còng nh kÕt qu¶ ®¹t ®îc ®»ng sau çc con sè thu,
chi ®ã.
Kh¶ n¨ng g¸nh chÞu hËu qu¶ lµ kh¶ n¨ng chÞu tr¸ch nhiÖm tríc
ph¸p luËt vÒ nh÷ng sai ph¹m mµ çc nhµ qu¶n lý thu, chi ng©n s¸ch g©y ra.
Nh÷ng hËu qu¶ nµy còng cÇn ®îc râ rµng, quy ®Þnh tríc vµ thùc thi h÷u
hiÖu tr¸nh h×nh thøc.
TÝnh chÞu tr¸ch nhiÖm bao gåm chÞu tr¸ch nhiÖm cã tÝnh chÊt néi bé
vµ chÞu tr¸ch nhiÖm ra bªn ngoµi.
ChÞu tr¸ch nhiÖm néi bé cña nhµ qu¶n lý ng©n s¸ch bao gåm chÞu
tr¸ch nhiÖm cña cÊp díi víi cÊp trªn, víi ngêi gi¸m s¸t, kiÓm tra ng©n
s¸ch trong néi bé Nhµ níc.
ChÞu tr¸ch nhiÖm ra bªn ngoµi muèn nãi tíi ë ®©y lµ tÝnh chÞu tr¸ch
nhiÖm cña çc bé, ngµnh ®èi víi kh¸ch hµng cña m×nh nh nh÷ng ngêi
nép thuÕ hay ®èi tîng ®îc hëng çc dÞch vô y tÕ, gi¸o dôc... N©ng cao
tÝnh chÞu tr¸ch nhiÖm ra bªn ngoµi ®Æc biÖt cÇn thiÕt khi nhµ níc gia t¨ng
phi tËp trung ho¸, t¨ng tù chñ trong qu¶n lý ng©n s¸ch cho çc ®Þa ph¬ng,
bé, ngµnh, ®¬n vÞ. §iÒu nµy còng ®îc thÓ hiÖn râ trong luËt ng©n s¸ch cña
ViÖt Nam. Quèc héi, Héi ®ång nh©n d©n ®îc bÇu theo nhiÖm kú vµ chÞu
tr¸ch nhiÖm gi¶i tr×nh tríc toµn bé cö tri vÒ ng©n s¸ch. C¬ quan hµnh
ph¸p chÞu tr¸ch nhiÖm gi¶i tr×nh tríc c¬ quan lËp ph¸p.
NhiÖm vô, quyÒn h¹n cña çc bªn liªn quan ®Õn ng©n s¸ch nh: Quèc
héi, Chñ tÞch níc, ChÝnh phñ, Bé Tµi chÝnh, Ng©n hµng Nhµ níc, Bé KÕ
ho¹ch ®Çu t, Uû ban nh©n d©n çc cÊp, çc tæ chøc, ç nh©n...®îc quy
®Þnh râ rµng trong luËt ng©n s¸ch.
Trong ph©n cÊp ng©n s¸ch mçi cÊp chÝnh quyÒn ®îc ph©n ®Þnh
nguån thu, nhiÖm vô chi cô thÓ. NhiÖm vô chi cña ng©n s¸ch cÊp nµo cÊp ®ã
®¶m b¶o; viÖc ban hµnh vµ thùc hiÖn chÝnh s¸ch, chÕ ®é míi lµm t¨ng chi
ng©n s¸ch ph¶i cã gi¶i ph¸p b¶o ®¶m nguån tµi chÝnh phï hîp víi kh¶ n¨ng
72
c©n ®èi cña ng©n s¸ch tõng cÊp. Trêng hîp c¬ quan qu¶n lý nhµ níc cÊp
trªn uû quyÒn cho cÊp díi thùc hiÖn nhiÖm vô chi cña cÊp m×nh, th× buéc
ph¶i chuyÓn kinh phÝ ®i kÌm ®Ó cÊp díi cã thÓ hoµn thµnh nhiÖm vô.
Ngêi ®øng ®Çu çc c¬ quan, tæ chøc, ®¬n vÞ sö dông ng©n s¸ch cã tr¸ch
nhiÖm tæ chøc thùc hµnh tiÕt kiÖm, chèng l·ng phÝ, chèng tham nhòng.
Trong qu¶n lý ng©n s¸ch Nhµ níc ViÖt Nam, còng dÇn dÇn ph¶i
híng tíi ph¬ng thøc qu¶n lý ng©n s¸ch hiÖn ®¹i mµ çc níc ®ang tõng
bíc ¸p dông ®ã lµ: qu¶n lý ng©n s¸ch theo ®Çu ra vµ kÕt qu¶ ho¹t ®éng
trong khu«n khæ tµi chÝnh trung h¹n (MTFF) vµ khu«n khæ chi tiªu trung
h¹n (MTEF)*
1.4. Nguyªn t¾c ®¶m b¶o c©n ®èi ng©n s¸ch nhµ níc
C©n ®èi ng©n s¸ch nhµ níc ngoµi sù c©n b»ng vÒ thu, chi cßn lµ sù
hµi hoµ, hîp lý trong c¬ cÊu thu, chi gi÷a çc kho¶n thu, chi; çc lÜnh vùc,
çc ngµnh; çc cÊp chÝnh quyÒn thËm chÝ ngay c¶ gi÷a çc thÕ hÖ (vÝ dô: vay
nî).
§¶m b¶o c©n ®èi ng©n s¸ch lµ mét ®ßi hái cã tÝnh chÊt kh¸ch quan
xuÊt ph¸t tõ vai trß nhµ níc trong can thiÖp vµo nÒn kinh tÕ thÞ trêng víi
môc tiªu æn ®Þnh, hiÖu qu¶ vµ c«ng b»ng. Th«ng thêng, khi thùc hiÖn ng©n
s¸ch çc kho¶n thu dù kiÕn sÏ kh«ng ®ñ ®Ó ®¸p øng nhu cÇu chi tiªu cña
Nhµ níc. V× vËy, tÝnh to¸n nhu cÇu chi s¸t víi kh¶ n¨ng thu trong khi lËp
ng©n s¸ch lµ rÊt quan träng. Çc kho¶n chi chØ ®îc phÐp thùc hiÖn khi ®·
cã ®ñ çc nguån thu bï ®¾p.
§èi víi mét níc nghÌo nh ViÖt Nam nguyªn t¾c nµy ®· ®îc qu¸n
triÖt chÆt chÏ trong qu¸ tr×nh qu¶n lý ng©n s¸ch trªn c¶ ba kh©u: lËp dù
to¸n, tæ chøc chÊp hµnh dù to¸n vµ quyÕt to¸n ng©n s¸ch còng nh qu¸
tr×nh ph©n cÊp ng©n s¸ch cho çc ®Þa ph¬ng.
VÝ dô: Trong lËp dù to¸n cÇn ®¶m b¶o quy tr×nh khoa häc khi xem
xÐt thø tù u tiªn cña çc kho¶n chi, c¾t gi¶m nh÷ng kho¶n chi cha thËt
cÇn thiÕt. Khi ®a ra çc chÝnh s¸ch, chÕ ®é míi Nhµ níc cÇn tÝnh to¸n kü
lìng çc nguån thu ®Ó thùc hiÖn thµnh c«ng chÝnh s¸ch ®ã, tr¸nh t×nh
tr¹ng v× chÝnh s¸ch míi mµ ph¶i “san sÎ”ng©n s¸ch vèn cã hay buéc ph¶i
*
Xem Q§ 136/2001/Q§-TTg ngµy 17 th¸ng 9 n¨m 2001cña Thñ tíng ChÝnh phñ Phª
duyÖt Ch¬ng tr×nh tæng thÓ c¶i çch hµnh chÝnh nhµ níc giai ®o¹n 2001-2010
73
vay nî, in tiÒn. Cè g¾ng khai th¸c hîp lý çc nguån thu, t¨ng thu cho ng©n
s¸ch mµ vÉn ®¶m b¶o c«ng b»ng vµ nu«i dìng nguån thu.
Çc cÊp chÝnh quyÒn cÇn ®îc ph©n cÊp nguån thu, giao nhiÖm vô chi
cô thÓ. NhiÖm vô chi thuéc ng©n s¸ch cÊp nµo do ng©n s¸ch cÊp ®ã ®¶m
b¶o; viÖc ban hµnh çc chÝnh s¸ch, chÕ ®é míi lµm t¨ng chi ng©n s¸ch ph¶i
cã nguån tµi chÝnh phï hîp víi kh¶ n¨ng c©n ®èi cña ng©n s¸ch tõng cÊp.
2. Ph©n cÊp qu¶n lý ng©n s¸ch nhµ níc.
2.1. Kh¸i niÖm ph©n cÊp qu¶n lý ng©n s¸ch nhµ níc
Ph©n cÊp qu¶n lý ng©n s¸ch lµ qu¸ tr×nh Nhµ níc trung ¬ng ph©n
giao nhiÖm vô, quyÒn h¹n, tr¸ch nhiÖm nhÊt ®Þnh cho chÝnh quyÒn ®Þa
ph¬ng trong ho¹t ®éng qu¶n lý ng©n ng©n s¸ch.
Khi nãi tíi ph©n cÊp qu¶n lý ng©n s¸ch nhµ níc ngêi ta thêng
hiÓu theo nghÜa trùc diÖn, dÔ c¶m nhËn ®ã lµ viÖc ph©n giao nhiÖm vô thu,
chi gi÷a çc cÊp chÝnh quyÒn. Thùc chÊt néi dung ph©n cÊp réng h¬n
nhiÒu. Nã gi¶i quyÕt çc mèi quan hÖ gi÷a chÝnh quyÒn nhµ níc Trung
¬ng vµ çc cÊp chÝnh quyÒn nhµ níc §Þa ph¬ng trong viÖc xö lý çc vÊn
®Ò liªn quan ®Õn ho¹t ®éng cña NSNN bao gåm 3 néi dung sau: Quan hÖ vÒ
mÆt chÕ ®é, chÝnh s¸ch; Quan hÖ vËt chÊt vÒ nguån thu vµ nhiÖm vô chi;
Quan hÖ vÒ qu¶n lý chu tr×nh ng©n s¸ch.
VÒ chÕ ®é, chÝnh s¸ch trong ph©n cÊp qu¶n lý ng©n s¸ch nhµ níc cÇn
lµm râ nh÷ng c©u hái sau: C¬ quan Nhµ níc nµo cã thÈm quyÒn ra çc chÕ
®é, chÝnh s¸ch, ®Þnh møc, tiªu chuÈn thu, chi vµ ®ã lµ nh÷ng lo¹i chÕ ®é
nµo?
VÒ nguyªn t¾c nh÷ng chÕ ®é nÕu ®· do trung ¬ng quy ®Þnh th× çc
cÊp chÝnh quyÒn ®Þa ph¬ng tuyÖt ®èi kh«ng ®îc tù tiÖn ®iÒu chØnh hoÆc
vi ph¹m. Ngîc l¹i, trung ¬ng còng ph¶i t«n träng thÈm quyÒn cña çc ®Þa
ph¬ng, tr¸nh can thiÖp lµm mÊt ®i tÝnh tù chñ cña hä.
VÒ quan hÖ vËt chÊt trong ph©n chia nguån thu vµ nhiÖm vô chi ®©y
lu«n lµ vÊn ®Ò phøc t¹p nhÊt, khã kh¨n nhÊt, g©y nhiÒu sù bÊt ®ång nhÊt
trong qu¸ tr×nh x©y dùng vµ triÓn khai çc ®Ò ¸n ph©n cÊp qu¶n lý ng©n
s¸ch.
Sù khã kh¨n nµy b¾t nguån tõ sù ph¸t triÓn kh«ng ®ång ®Òu gi÷a çc
®Þa ph¬ng, sù kh¸c biÖt vÒ çc ®iÒu kiÖn tù nhiªn, kinh tÕ, x· héi gi÷a çc
vïng, miÒn trong c¶ níc.
74
V× vËy, bÊt kú ph¬ng ¸n ph©n chia, trî cÊp nµo còng khã lµm hµi
lßng çc cÊp chÝnh quyÒn ®Þa ph¬ng. æn ®Þnh ng©n s¸ch trong mét kho¶ng
thêi gian vµ bæ sung theo môc tiªu cã lÏ lµ ph¬ng thøc h÷u hiÖu ®Ó gi¶m
bít sù û l¹i còng nh ®iÒu hoµ lîi Ých gi÷a çc ®Þa ph¬ng.
Mèi quan hÖ trong chu tr×nh ng©n s¸ch nhµ níc qua 3 kh©u: lËp
ng©n s¸ch; chÊp hµnh vµ quyÕt to¸n ng©n s¸ch còng cÇn ®îc ph©n ®Þnh râ
rµng, tr¸nh t×nh tr¹ng ®ïn ®Èy tr¸ch nhiÖm gi÷a çc cÊp chÝnh quyÒn.
2.2. Sù cÇn thiÕt ph¶i ph©n cÊp qu¶n lý ng©n s¸ch
VÒ lý thuyÕt, qu¶n lý vµ ®iÒu hµnh ng©n s¸ch cã thÓ tËp trung cao ®é
mäi quyÒn lùc vµo chÝnh quyÒn trung ¬ng. Nhµ níc chØ cã mét ng©n s¸ch
duy nhÊt, ng©n s¸ch nµy do chÝnh quyÒn trung ¬ng toµn quyÒn qu¶n lý vµ
quyÕt ®Þnh sö dông, phñ nhËn sù tån t¹i ®éc lËp cña ng©n s¸ch ®Þa ph¬ng.
Lîi thÕ cña çch qu¶n lý nµy lµ cho phÐp tËp trung toµn bé nguån thu
vµo tay nhµ níc trung ¬ng ®Ó bè trÝ chi tiªu cho hîp lý, c«ng b»ng, ®ång
®Òu gi÷a çc vïng, miÒn, ngµnh nghÒ chèng biÓu hiÖn côc bé ®Þa ph¬ng.
Tuy nhiªn, ph¬ng ¸n nµy t¹o ra t tëng û l¹i, thô ®éng tr«ng chê
vµo trung ¬ng vµ ®Æc biÖt lµ nguån lùc vèn cã h¹n cña x· héi cã thÓ bÞ sö
dông l·ng phÝ, kh«ng ®¸p øng ®óng ®¾n vµ kÞp thêi nhu cÇu cña ngêi d©n.
Do ®ã, trªn thùc tÕ çc nhµ níc ®Òu thùc hiÖn ph©n cÊp qu¶n lý ng©n s¸ch
ë møc ®é nhÊt ®Þnh cho chÝnh quyÒn ®Þa ph¬ng. Ph©n cÊp ®îc xem nh
mét ph¬ng thøc ®Ó t¨ng tÝnh d©n chñ, linh ho¹t, hiÖu qu¶ vµ tr¸ch nhiÖm
cña çc cÊp chÝnh quyÒn trong viÖc cung cÊp çc hµng ho¸ vµ dÞch vô c«ng
céng.
Nhµ níc thay mÆt cho cång ®ång cung cÊp nh÷ng hµng ho¸ vµ dÞch
vô c«ng céng mµ ngêi d©n mong muèn. Trªn thùc tÕ ®Ó ®¶m b¶o viÖc cung
øng ®ã mét çch hiÖu qu¶ ph¶i xuÊt ph¸t tõ nhu cÇu cña ngêi d©n. Nh÷ng
hµng ho¸, dÞch vô c«ng céng g¾n víi ®Æc thï cña tõng ®Þa ph¬ng, chØ cã
chÝnh quyÒn ®Þa ph¬ng hiÓu râ nhÊt hä cÇn g×? H¬n n÷a, viÖc g¾n víi
ngêi hëng lîi ®· t¹o ®éng lùc ®Ó chÝnh quyÒn còng nh ngêi d©n ph¸t
huy tÝnh chñ ®éng, s¸ng t¹o trong viÖc ph¸t huy néi lùc, t¨ng cêng kiÓm
tra, gi¸m s¸t trong qu¶n lý thu, chi ng©n s¸ch. Ngêi d©n còng s½n sµng, tù
gi¸c h¬n trong viÖc chi tr¶ cho çc dÞch vô mµ hä ®· lùa chän.
TÊt nhiªn, ®i cïng víi ph©n cÊp qu¶n lý ng©n s¸ch nhiÒu vÊn ®Ò cã
thÓ n¶y sinh nh mÊt c«ng b»ng; tham nhòng, tuú tiÖn, kh«ng ®¶m b¶o kû
75
luËt tµi kho¸ tæng thÓ hay chÝnh s¸ch chiÕn lîc quèc gia còng cÇn ®îc
tÝnh ®Õn vµ cã “thuèc ch÷a” khi cÇn thiÕt.
2.3. Çc nguyªn t¾c ph©n cÊp qu¶n lý ng©n s¸ch nhµ níc
§Ó ®¶m b¶o ph©n cÊp qu¶n lý ng©n s¸ch ®em l¹i kÕt qu¶ tèt cÇn ph¶i
qu¸n triÖt çc nguyªn t¾c sau ®©y:
Thø nhÊt: Phï hîp víi ph©n cÊp qu¶n lý kinh tÕ-x· héi, quèc phßng,
an ninh cña nhµ níc vµ n¨ng lùc qu¶n lý cña mçi cÊp trªn ®Þa bµn.
Chøc n¨ng, nhiÖm vô cña mçi cÊp chÝnh quyÒn vÒ qu¶n lý nhµ níc
do hiÕn ph¸p quy ®Þnh trong tõng thêi kú. Ng©n s¸ch lµ c«ng cô kh«ng thÓ
thiÕu ®îc cña çc cÊp trong viÖc thùc thi nhiÖm vô. V× vËy, ph©n cÊp qu¶n
lý ng©n s¸ch ph¶i phï hîp, nh»m ®¶m b¶o ®iÒu kiÖn vËt chÊt ®Ó thùc thi
nhiÖm vô mét çch hiÖu qu¶. MÆt kh¸c, n¨ng lùc qu¶n lý cña çc cÊp chÝnh
quyÒn còng lµ mét nh©n tè cÇn ®îc xem xÐt kü cµng tríc khi thùc hiÖn
ph©n cÊp m¹nh cho ®Þa ph¬ng. §iÒu nµy sÏ h¹n chÕ nh÷ng t¸c ®éng tiªu
cùc nh ®· bµn ®Õn ë trªn trong tiÕn tr×nh ph©n cÊp. CÇn n©ng cao n¨ng lùc
cña çc cÊp chÝnh quyÒn trong qu¶n lý nguån lùc c«ng tríc khi ph©n cÊp
m¹nh cho hä.
Thø hai: §¶m b¶o vai trß chñ ®¹o cña ng©n s¸ch trung ¬ng vµ vÞ trÝ
®éc lËp cña ng©n s¸ch ®Þa ph¬ng trong hÖ thèng NSNN thèng nhÊt.
§¶m b¶o vai trß chñ ®¹o cña ng©n s¸ch trung ¬ng lµ mét ®ßi hái
kh¸ch quan, b¾t nguån tõ vÞ trÝ, vai trß cña chÝnh quyÒn trung ¬ng trong
viÖc cung cÊp nh÷ng hµng ho¸ vµ dÞch vô c«ng céng cã tÝnh chÊt quèc gia.
H¬n n÷a, nã cßn cã vai trß ®iÒu tiÕt, ®iÒu hoµ ®¶m b¶o c«ng b»ng gi÷a çc
®Þa ph¬ng.
Ng©n s¸ch trung ¬ng tËp trung ®¹i bé phËn nguån thu cña quèc gia
vµ thùc hiÖn çc kho¶n chi chñ yÕu cña quèc gia.
Çc dù ¸n ®Çu t ph¸t triÓn kÕt cÊu h¹ tÇng kinh tÕ - x· héi cã t¸c
®éng ®Õn c¶ níc, çc ch¬ng tr×nh, dù ¸n quèc gia, çc chÝnh s¸ch x· héi
quan träng, ®iÒu phèi ho¹t ®éng kinh tÕ vÜ m« cña ®Êt níc, b¶o ®¶m quèc
phßng, an ninh, ®èi ngo¹i vµ hç trî nh÷ng ®Þa ph¬ng cha c©n ®èi ®îc thu,
chi ng©n s¸ch ®Òu do ng©n s¸ch trung ¬ng ®¶m b¶o.
Ng©n s¸ch ®Þa ph¬ng ®îc ph©n cÊp nguån thu b¶o ®¶m chñ ®éng
thùc hiÖn nh÷ng nhiÖm vô ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi, quèc phßng, an ninh
vµ trËt tù an toµn x· héi trong ph¹m vi qu¶n lý ë ®Þa ph¬ng m×nh.
76
VÞ trÝ ®éc lËp t¬ng ®èi cña nã ®îc thÓ hiÖn qua c¶ ba kh©u cña chu
tr×nh ng©n s¸ch: lËp, chÊp hµnh vµ quyÕt to¸n ng©n s¸ch. Trong ph¹m vi
ph©n chia nguån thu, nhiÖm vô chi ®îc æn ®Þnh tõ ba ®Õn n¨m n¨m, çc
®Þa ph¬ng ®îc chñ ®éng t×m çc biÖn ph¸p t¨ng thu hîp ph¸p ®Ó ph¸t
triÓn kinh tÕ-x· héi, t¨ng kh¶ n¨ng tù c©n ®èi ng©n s¸ch.
Thø ba: §¶m b¶o nguyªn t¾c c«ng b»ng trong ph©n cÊp ng©n s¸ch nhµ
níc
§Ó gi¶m bít kho¶ng çch giµu, nghÌo gi÷a çc vïng, çc ®Þa ph¬ng,
trong qu¸ tr×nh ph©n cÊp cÇn ®¶m b¶o c¬ chÕ ®iÒu hoµ, trî cÊp gi÷a trung
¬ng víi ®Þa ph¬ng, gi÷a ng©n s¸ch cÊp trªn víi ng©n s¸ch cÊp díi. Trî
cÊp c©n ®èi vµ trî cÊp cã môc tiªu lµ hai ph¬ng thøc tµi trî mµ chÝnh
quyÒn cÊp trªn thêng sö dông ®èi víi chÝnh quyÒn cÊp díi.
Ngoµi ra, viÖc thóc ®Èy sù ph¸t triÓn ®ång ®Òu gi÷a çc vïng, miÒn
qua chi ng©n s¸ch trung ¬ng vµo ®Çu t c¬ së h¹ tÇng kinh tÕ-x· héi còng
®îc sö dông nh biÖn ph¸p bæ trî cho hai ph¬ng thøc trªn.
2.4. Néi dung ph©n cÊp qu¶n lý ng©n s¸ch nhµ níc
2.4.1. Quan hÖ gi÷a çc cÊp chÝnh quyÒn vÒ chÝnh s¸ch, chÕ ®é
VÒ c¬ b¶n Nhµ níc trung ¬ng vÉn gi÷ vai trß quyÕt ®Þnh çc lo¹i
thu nh thuÕ, phÝ, lÖ phÝ, vay nî vµ çc chÕ ®é, tiªu chuÈn, ®Þnh møc chi tiªu
thùc hiÖn thèng nhÊt trong c¶ níc.
Ngoµi çc chÕ ®é, tiªu chuÈn, ®Þnh møc chi tiªu do ChÝnh phñ, Thñ
tíng ChÝnh phñ, Bé trëng Bé Tµi chÝnh ban hµnh, ®èi víi mét sè nhiÖm
vô chi cã tÝnh chÊt ®Æc thï ë ®Þa ph¬ng, Héi ®ång nh©n d©n cÊp tØnh ®îc
quyÕt ®Þnh chÕ ®é chi ng©n s¸ch, phï hîp víi ®Æc ®iÓm thùc tÕ ë ®Þa
ph¬ng. Riªng nh÷ng chÕ ®é chi cã tÝnh chÊt tiÒn l¬ng, tiÒn c«ng, phô cÊp,
tríc khi quyÕt ®Þnh ph¶i cã ý kiÕn cña çc Bé qu¶n lý ngµnh, lÜnh vùc.
ñy ban nh©n d©n cÊp tØnh b¸o ço Bé Tµi chÝnh viÖc ban hµnh çc chÕ
®é chi ng©n s¸ch ë ®Þa ph¬ng ®Ó tæng hîp vµ gi¸m s¸t viÖc thùc hiÖn;
Héi ®ång nh©n d©n cÊp tØnh quyÕt ®Þnh mét sè chÕ ®é thu phÝ g¾n víi
qu¶n lý ®Êt ®ai, tµi nguyªn thiªn nhiªn, g¾n víi chøc n¨ng qu¶n lý hµnh
chÝnh nhµ níc cña chÝnh quyÒn ®Þa ph¬ng vµ çc kho¶n ®ãng gãp cña
nh©n d©n theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt *. ViÖc huy ®éng vèn ®Ó ®Çu t x©y
*
Xem NghÞ ®Þnh 57/2002/N§-C P ngµy 3/6/2002 cña ChÝnh phñ quy ®Þnh chi tiÕt thi hµnh Ph¸p lÖnh phÝ
vµ lÖ phÝ
77
dùng c«ng tr×nh kÕt cÊu h¹ tÇng thuéc ph¹m vi ng©n s¸ch cÊp tØnh ®îc quy
®Þnh theo nh÷ng ®iÒu kiÖn nghiªm ngÆt nh»m tr¸nh t×nh tr¹ng sö dông vèn
phi hiÖu qu¶, chång chÊt nî nÇn lªn chÝnh quyÒn trung ¬ng. VÝ dô: c«ng
tr×nh ph¶i cã trong kÕ ho¹ch ®Çu t n¨m n¨m thuéc nguån ng©n s¸ch cÊp
tØnh b¶o ®¶m ®· ®îc Héi ®ång nh©n d©n cÊp tØnh phª duyÖt; dù kiÕn
nguån b¶o ®¶m tr¶ nî cña ng©n s¸ch cÊp tØnh; Møc d nî tõ nguån vèn huy
®éng kh«ng vît qu¸ 30% vèn ®Çu t x©y dùng c¬ b¶n trong níc hµng
n¨m cña ng©n s¸ch cÊp tØnh...
2.4.2. Quan hÖ çc cÊp vÒ nguån thu, nhiÖm vô chi
Trong LuËt ng©n s¸ch quy ®Þnh cô thÓ nguån thu, nhiÖm vô chi gi÷a
ng©n s¸ch trung ¬ng vµ ng©n s¸ch ®Þa ph¬ng ®îc æn ®Þnh tõ 3 ®Õn 5
n¨m. Bao gåm çc kho¶n thu mµ tõng cÊp ®îc hëng 100%; Çc kho¶n
thu ph©n chia theo tû lÖ phÇn tr¨m (%) còng nh nhiÖm vô chi cña tõng
cÊp trªn c¬ së qu¸n triÖt çc nguyªn t¾c ph©n cÊp trªn ®©y.
Ng©n s¸ch trung ¬ng hëng çc kho¶n thu tËp trung quan träng
kh«ng g¾n trùc tiÕp víi c«ng t¸c qu¶n lý cña ®Þa ph¬ng nh: thuÕ xuÊt
khÈu, thuÕ nhËp khÈu, thu tõ dÇu th«… hoÆc kh«ng ®ñ c¨n cø chÝnh x¸c ®Ó
ph©n chia nh: thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp cña çc ®¬n vÞ h¹ch to¸n toµn
ngµnh.
Ng©n s¸ch trung ¬ng chi cho çc ho¹t ®éng cã tÝnh chÊt b¶o ®¶m
thùc hiÖn çc nhiÖm vô chiÕn lîc, quan träng cña quèc gia nh: chi ®Çu t
c¬ së h¹ tÇng kinh tÕ-x· héi, chi quèc phßng, an ninh, chi gi¸o dôc, y tÕ, chi
b¶o ®¶m x· héi do Trung ¬ng qu¶n lý...vµ hç trî çc ®Þa ph¬ng cha c©n
®èi ®îc thu, chi ng©n s¸ch.
Ng©n s¸ch ®Þa ph¬ng ®îc ph©n cÊp nguån thu ®Ó ®¶m b¶o chñ
®éng thùc hiÖn nh÷ng nhiÖm vô ®îc giao, g¾n trùc tiÕp víi c«ng t¸c qu¶n
lý t¹i ®Þa ph¬ng nh: thuÕ nhµ, ®Êt, thuÕ m«n bµi, thuÕ chuyÓn quyÒn sö
dông ®Êt, thuÕ thu nhËp ®èi víi ngêi cã thu nhËp cao...
Chi ng©n s¸ch ®Þa ph¬ng chñ yÕu g¾n liÒn víi nhiÖm vô qu¶n lý kinh
tÕ - x· héi, quèc phßng, an ninh do ®Þa ph¬ng trùc tiÕp qu¶n lý. ViÖc ®Èy
m¹nh ph©n cÊp qu¶n lý ng©n s¸ch trong ®iÒu kiÖn tù nhiªn, x· héi vµ tr×nh
®é qu¶n lý ë çc vïng, miÒn kh¸c nhau lµ ®éng lùc quan träng ®Ó kh¬i dËy
78
çc kh¶ n¨ng cña ®Þa ph¬ng, xö lý kÞp thêi çc nhiÖm vô cña Nhµ níc
trªn ph¹m vi tõng ®Þa ph¬ng.
Ng©n s¸ch cÊp trªn thùc hiÖn nhiÖm vô bæ sung ng©n s¸ch cho ng©n
s¸ch cÊp díi díi hai h×nh thøc: Bæ sung c©n ®èi vµ Bæ sung cã môc tiªu*.
§¶m b¶o nguån lùc cho chÝnh quyÒn c¬ së còng ®îc luËt hÕt søc
quan t©m. LuËt NSNN quy ®Þnh çc nguån thu vÒ nhµ ®Êt ph¶i ph©n cÊp
kh«ng díi 70% cho ng©n s¸ch x·, ®èi víi lÖ phÝ tríc b¹ th× ph¶i ph©n cÊp
kh«ng díi 50% cho ng©n s¸ch çc thÞ x·, thµnh phè thuéc tØnh.
2.4.3. Quan hÖ gi÷a çc cÊp vÒ qu¶n lý chu tr×nh ng©n s¸ch nhµ níc
MÆc dï, ng©n s¸ch ViÖt Nam vÉn n»m trong t×nh tr¹ng ng©n s¸ch
lång ghÐp gi÷a çc cÊp chÝnh quyÒn trong chu tr×nh ng©n s¸ch nhng
quyÒn h¹n, tr¸ch nhiÖm Héi ®ång nh©n d©n çc cÊp trong viÖc quyÕt ®Þnh
dù to¸n ng©n s¸ch, ph©n bæ ng©n s¸ch vµ phª chuÈn quyÕt to¸n ng©n s¸ch
®· ®îc t¨ng lªn ®¸ng kÓ.
Ngoµi çc quyÒn cã tÝnh chÊt truyÒn thèng nh: quyÕt ®Þnh dù to¸n
ng©n s¸ch ®Þa ph¬ng; ph©n bæ ng©n s¸ch ®Þa ph¬ng; ph©n bæ dù to¸n chi
ng©n s¸ch cho së, ban, ngµnh theo tõng lÜnh vùc cô thÓ, quyÕt ®Þnh sè bæ
sung tõ ng©n s¸ch cÊp m×nh cho tõng ng©n s¸ch cÊp díi; trùc tiÕp phª
chuÈn quyÕt to¸n ng©n s¸ch ®Þa ph¬ng H§ND cÊp tØnh cßn cã nhiÖm vô:
QuyÕt ®Þnh viÖc ph©n cÊp nguån thu, nhiÖm vô chi cho tõng cÊp ng©n
s¸ch ë ®Þa ph¬ng.
QuyÕt ®Þnh tû lÖ % ph©n chia gi÷a ng©n s¸ch çc cÊp chÝnh quyÒn ®Þa
ph¬ng ®èi víi phÇn ng©n s¸ch ®Þa ph¬ng ®îc hëng tõ çc kho¶n thu
ph©n chia gi÷a ng©n s¸ch trung ¬ng víi ng©n s¸ch ®Þa ph¬ng vµ çc
kho¶n thu cã ph©n chia gi÷a çc cÊp ng©n s¸ch ë ®Þa ph¬ng.
Ngoµi ra, viÖc tæ chøc lËp ng©n s¸ch ë çc ®Þa ph¬ng ®îc ph©n cÊp
cho UBND çc tØnh, thµnh phè trùc thuéc trung ¬ng quy ®Þnh cô thÓ cho
tõng cÊp ë ®Þa ph¬ng. Th¶o luËn vÒ dù to¸n víi c¬ quan tµi chÝnh chØ thùc
hiÖn vµo n¨m ®Çu cña thêi kú æn ®Þnh ng©n s¸ch, çc n¨m tiÕp theo chØ tiÕn
hµnh khi ®Þa ph¬ng cã ®Ò nghÞ.
3. Qu¶n lý chu tr×nh ng©n s¸ch nhµ níc
*
Xem: Th«ng t 59/2003/TT-BTC ngµy 23/6/2003 Híng dÉn thùc hiÖn N§ 60/2003/N§-CPngµy
23/6/2003 cña ChÝnh phñ quy ®Þnh chi tiÕt vµ híng dÉn thi hµnh LuËt NSNN
79
Mét trong nh÷ng ®iÓm kh¸c biÖt cña qu¶n lý ng©n s¸ch nhµ níc so
víi çc khu vùc kh¸c nh doanh nghiÖp hay hé gia ®×nh lµ qu¶n lý theo
n¨m ng©n s¸ch (cßn gäi lµ n¨m tµi chÝnh hay tµi kho¸).
N¨m ng©n s¸ch lµ giai ®o¹n mµ trong ®ã dù to¸n thu, chi ng©n s¸ch
®îc Quèc héi quyÕt ®Þnh cã hiÖu lùc thi hµnh.
N¨m ng©n s¸ch ë çc níc ngµy nay ®Òu cã thêi h¹n b»ng mét n¨m
d¬ng lÞch, nhng thêi ®iÓm b¾t ®Çu vµ kÕt thóc n¨m ng©n s¸ch ë mçi níc
kh¸c nhau. N¨m ng©n s¸ch cña ViÖt Nam còng gièng ®¹i bé phËn çc níc
nh Malaixia, Hµn quèc, Trung quèc trïng víi n¨m d¬ng lÞch (1/1/N-
31/12/N).Tuy nhiªn, còng cã mét sè níc n¨m ng©n s¸ch cã thêi ®iÓm b¾t
®Çu vµ kÕt thóc kh«ng nh vËy, vÝ dô: Mü, Th¸i lan tõ 1/10 n¨m tríc ®Õn
30/9 n¨m sau; Anh, Canada, NhËt tõ 1/4 n¨m tríc ®Õn 31/3 n¨m sau;
Italia, Na uy, Thuþ ®iÓn tõ 1/7n¨m tríc ®Õn 30/6 n¨m sau. Khi n¨m ng©n
s¸ch nµy kÕt thóc còng lµ thêi ®iÓm b¾t ®Çu mét n¨m ng©n s¸ch míi.
Chu tr×nh ng©n s¸ch hay cßn gäi lµ quy tr×nh ng©n s¸ch dïng ®Ó chØ
toµn bé ho¹t ®éng cña mét ng©n s¸ch kÓ tõ khi b¾t ®Çu h×nh thµnh cho tíi
khi kÕt thóc chuyÓn sang ng©n s¸ch míi. Mét chu tr×nh ng©n s¸ch gåm 3
kh©u nèi tiÕp nhau, ®ã lµ: lËp ng©n s¸ch; chÊp hµnh ng©n s¸ch vµ quyÕt
to¸n ng©n s¸ch.
Chu tr×nh ng©n s¸ch thêng b¾t ®Çu tõ tríc n¨m ng©n s¸ch vµ kÕt
thóc sau n¨m ng©n s¸ch. Trong mét n¨m ng©n s¸ch ®ång thêi diÔn ra c¶ ba
kh©u cña chu tr×nh ng©n s¸ch ®ã lµ: chÊp hµnh ng©n s¸ch cña chu tr×nh
ng©n s¸ch hiÖn t¹i; quyÕt to¸n ng©n s¸ch cña chu tr×nh ng©n s¸ch tríc ®ã
vµ lËp ng©n s¸ch cho chu tr×nh tiÕp theo. Theo LuËt NSNN 2002 mèi quan
hÖ ®ã ®îc minh ho¹ nh sau:
Chu tr×nh ng©n s¸ch ViÖt Nam
L©p NS ChÊp hµnh NS n¨m QuyÕt to¸n NS n¨m (n+1)

(n+1) (n+1)
LËp NS ChÊp hµnh NS n¨m QuyÕt to¸n NS n¨m (n+2)

(n+2) (n+2)
LËp NS ChÊp hµnh NS n¨m QuyÕt to¸n NS n¨m (n+3)

(n+3) (n+3)
6/n 1/n+1 ` 1/n+2 1/n+3 1/n+4 1/n+5 6/n+5
3.1. LËp dù to¸n ng©n s¸ch nhµ níc
80
3.1.1. Môc tiªu cña lËp dù to¸n ng©n s¸ch nhµ níc
LËp ng©n s¸ch lµ c«ng viÖc khëi ®Çu cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh ®Õn toµn
bé çc kh©u cña chu tr×nh qu¶n lý ng©n s¸ch. LËp ng©n s¸ch thùc chÊt lµ
lËp kÕ ho¹ch (dù to¸n) çc kho¶n thu-chi cña ng©n s¸ch trong mét n¨m
ng©n s¸ch. KÕt qu¶ cña kh©u nµy lµ dù to¸n ng©n s¸ch ®îc çc cÊp cã
thÈm quyÒn quyÕt ®Þnh.
Ng©n s¸ch lµ chiÕc g¬ng tµi chÝnh ph¶n ¸nh sù lùa chän çc chÝnh
s¸ch cña Nhµ níc.V× vËy, cÇn cã c¬ chÕ cho viÖc h×nh thµnh çc chÝnh s¸ch
h÷u hiÖu vµ ®¶m b¶o mèi quan hÖ v÷ng ch¾c gi÷a chÝnh s¸ch vµ ng©n s¸ch
lµ rÊt quan träng. Qu¸ tr×nh lËp ng©n s¸ch nh»m môc tiªu:
Trªn c¬ së nguån lùc cã thÓ huy ®éng vµ sö dông cña Nhµ níc lµ cã
h¹n, cÇn ®¶m b¶o r»ng ng©n s¸ch ®¸p øng ®îc viÖc thùc hiÖn çc chÝnh
s¸ch kinh tÕ-x· héi.
Ph©n bæ nguån lùc phï hîp víi chÝnh s¸ch u tiªn cña Nhµ níc
trong tõng thêi kú.
T¹o ®iÒu kiÖn cho viÖc qu¶n lý thu, chi trong kh©u thùc hiÖn còng
nh viÖc ®¸nh gi¸, quyÕt to¸n ng©n s¸ch ®îc h÷u hiÖu.
3.1.2. Yªu cÇu ®èi víi lËp dù to¸n ng©n s¸ch nhµ níc hµng n¨m
LËp dù to¸n ph¶i ®¶m b¶o qu¸n triÖt ®Çy ®ñ, ®óng ®¾n çc quan ®iÓm
cña chÝnh s¸ch tµi chÝnh quèc gia trong tõng thêi kú.
Ho¹t ®éng ng©n s¸ch nhµ níc lµ mét trong nh÷ng néi dung c¬ b¶n
cña chÝnh s¸ch tµi chÝnh quèc gia. V× vËy, khi lËp ng©n s¸ch ph¶i dùa vµo
nh÷ng quan ®iÓm nµy ®Ó thiÕt lËp mét kÕ ho¹ch ng©n s¸ch phï hîp nh:
møc ®é, trËt tù vµ c¬ cÊu ®éng viªn çc nguån thu trong níc, ngoµi níc;
thø tù vµ c¬ cÊu bè trÝ çc kho¶n chi ®Çu t, chi thêng xuyªn, chi tr¶ nî;
®¶m b¶o nî quèc gia vµ béi chi ng©n s¸ch trong ph¹m vi an toµn, duy tr× æn
®Þnh kinh tÕ vÜ m«.
LËp dù to¸n ng©n s¸ch ph¶i tu©n thñ nh÷ng quy ®Þnh cña LuËt Ng©n
s¸ch Nhµ níc.
Dù to¸n ng©n s¸ch cña ®¬n vÞ dù to¸n çc cÊp ph¶i lËp theo ®óng néi
dung, biÓu mÉu, thêi h¹n kÌm theo b¸o ço thuyÕt minh râ rµng c¬ së, c¨n
cø tÝnh to¸n.
ViÖc lËp dù to¸n thu, chi ng©n s¸ch nhµ níc ph¶i c¨n cø vµo møc
t¨ng trëng kinh tÕ vµ çc quy ®Þnh cña ph¸p luËt vÒ thu, chi ng©n s¸ch
81
nh: chÝnh s¸ch, chÕ ®é, tiªu chuÈn, ®Þnh møc chi. §èi víi chi ®Çu t ph¸t
triÓn ph¶i u tiªn bè trÝ ®ñ vèn phï hîp víi tiÕn ®é triÓn khai cña çc
ch¬ng tr×nh, dù ¸n ®· ®îc cÊp cã thÈm quyÒn quyÕt ®Þnh vµ ®ang thùc
hiÖn dë dang; bè trÝ chi tr¶ ®ñ çc kho¶n nî c¶ gèc vµ l·i.
Dù to¸n ng©n s¸ch nhµ níc ph¶i b¶o ®¶m tæng sè thu thuÕ vµ phÝ, lÖ
phÝ ph¶i lín h¬n chi thêng xuyªn vµ çc kho¶n chi tr¶ nî; béi chi ph¶i nhá
h¬n chi ®Çu t ph¸t triÓn.
ViÖc lËp dù to¸n vay bï ®¾p thiÕu hôt ng©n s¸ch trung ¬ng, ph¶i c¨n
cø vµo c©n ®èi ng©n s¸ch, kh¶ n¨ng tõng nguån vay, kh¶ n¨ng tr¶ nî vµ
møc khèng chÕ béi chi ng©n s¸ch theo NghÞ quyÕt Quèc héi.
§èi víi dù to¸n cña ng©n s¸ch cÊp tØnh, cÊp huyÖn, cÊp x· ph¶i ®¶m
b¶o c©n ®èi gi÷a thu vµ chi.
3.1.3. Ph¬ng ph¸p lËp dù to¸n
Khu«n khæ kinh tÕ vÜ m« lµ ®iÓm khëi ®Çu cña viÖc lËp dù to¸n ng©n
s¸ch. ViÖc lËp ng©n s¸ch trong khu«n khæ kinh tÕ vÜ m«, dùa trªn çc gi¶
®Þnh thùc tÕ, kh«ng tÝnh qu¸ cao çc chØ tiªu vÒ thu ng©n s¸ch, ngîc l¹i
kh«ng tÝnh qu¸ thÊp çc kho¶n chi tiªu b¾t buéc lµ hÕt søc quan träng ®Ó
®¶m b¶o tÝnh kh¶ thi cña kÕ ho¹ch ng©n s¸ch.
LËp ng©n s¸ch hµng n¨m thêng ®îc tæ chøc nh sau:
Çch tiÕp cËn tõ trªn xuèng, bao gåm:
X¸c ®Þnh tæng çc nguån lùc s½n cã cho chi tiªu c«ng céng trong
khu«n khæ kinh tÕ vÜ m«.
ChuÈn bÞ th«ng t híng dÉn lËp ng©n s¸ch. LËp sè kiÓm tra vÒ dù
to¸n thu, chi cho çc Bé, çc ®Þa ph¬ng, ®¬n vÞ phï hîp víi chÝnh s¸ch u
tiªn cña Nhµ níc...
Th«ng b¸o sè kiÓm tra cho çc bé, ®Þa ph¬ng, ®¬n vÞ.
Çch tiÕp cËn tõ díi lªn, bao gåm:
Çc bé, ®Þa ph¬ng, ®¬n vÞ ®Ò xuÊt ng©n s¸ch cña m×nh trªn c¬ së çc
híng dÉn ë trªn.
Trao ®æi, ®µm ph¸n, th¬ng lîng
§µm ph¸n ng©n s¸ch gi÷a çc bé, ®¬n vÞ víi c¬ quan tµi chÝnh lµ qu¸
tr×nh rÊt quan träng ®Ó x¸c ®Þnh dù to¸n ng©n s¸ch cuèi cïng tr×nh lªn c¬
quan lËp ph¸p trªn c¬ së ®¹t ®îc sù nhÊt qu¸n gi÷a môc tiªu vµ nguån lùc
s½n cã.
82
Qu¸ tr×nh lËp ng©n s¸ch muèn ®¶m b¶o chÊt lîng cÇn ®îc chó
träng theo híng sau:
Çc quyÕt ®Þnh lµm thay ®æi sè thu, chi cÇn ®uîc xem xÐt kü lìng kÓ
c¶ çc quyÕt ®Þnh liªn quan ®Õn chi tiªu thuÕ, cho vay, b¶o l·nh vµ çc c«ng
nî bÊt thêng kh¸c.
Çc giíi h¹n tµi chÝnh cÇn ®îc ®a vµo ngay khi b¾t ®Çu cña qu¸
tr×nh lËp ng©n s¸ch, nhÊt qu¸n víi çc u tiªn chÝnh s¸ch vµ çc nguån lùc
s½n cã. Çc ®¬n vÞ chi tiªu cÇn biÕt tríc vµ râ rµng vÒ çc nguån lùc hä cã
thÓ sö dông cµng sím, cµng tèt.
CÇn cã c¬ chÕ phèi hîp çc chÝnh s¸ch trong dù th¶o ng©n s¸ch.
Nh÷ng chÝnh s¸ch chñ yÕu mµ Nhµ níc ®a ra ¶nh hëng ®Õn ng©n s¸ch
trong trung h¹n cÇn ®îc ®¸nh gi¸ mét çch cã hÖ thèng. Çc kho¶n thu,
chi liªn quan ®Õn vay nî tõ níc ngoµi ph¶i hÕt søc thËn träng trong dù
b¸o.
ThiÕt lËp khu«n khæ tµi kho¸ vµ khu«n khæ chi tiªu trung h¹n sÏ
®ãng gãp tÝch cùc cho qu¸ tr×nh lËp ng©n s¸ch hµng n¨m.
Ph©n ®Þnh râ vµ giíi h¹n tr¸ch nhiÖm cña çc thµnh viªn tham gia
vµo viÖc dù th¶o ng©n s¸ch vµ x©y dùng chÝnh s¸ch. C¬ quan lËp ph¸p cã
vai trß chÝnh trong viÖc quyÕt ®Þnh dù to¸n ng©n s¸ch.
3.1.4. C¨n cø lËp dù to¸n ng©n s¸ch nhµ níc
§Ó dù to¸n NSNN thùc sù trë thµnh c«ng cô h÷u Ých trong ®iÒu hµnh
ng©n s¸ch, lËp dù to¸n NSNN ph¶i c¨n cø vµo çc nh©n tè chñ yÕu sau ®©y:
- NhiÖm vô ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi vµ b¶o ®¶m quèc phßng, an
ninh nãi chung vµ nhiÖm vô cô thÓ cña çc Bé, c¬ quan ngang Bé, c¬ quan
thuéc ChÝnh phñ, c¬ quan kh¸c ë trung ¬ng, ®Þa ph¬ng.
- Ph©n cÊp nguån thu, nhiÖm vô chi ng©n s¸ch nhµ níc
- ChÝnh s¸ch, chÕ ®é thu ng©n s¸ch; ®Þnh møc ph©n bæ ng©n s¸ch, chÕ
®é, tiªu chuÈn, ®Þnh møc chi ng©n s¸ch.
- ChØ thÞ cña Thñ tíng ChÝnh phñ vÒ viÖc x©y dùng kÕ ho¹ch ph¸t
triÓn kinh tÕ - x· héi vµ dù to¸n ng©n s¸ch. Th«ng t híng dÉn cña Bé Tµi
chÝnh vÒ viÖc lËp dù to¸n ng©n s¸ch; Th«ng t híng dÉn cña Bé KÕ ho¹ch
vµ §Çu t vÒ x©y dùng kÕ ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi, kÕ ho¹ch vèn
®Çu t ph¸t triÓn thuéc ng©n s¸ch nhµ níc vµ v¨n b¶n híng dÉn cña ñy
ban nh©n d©n cÊp tØnh.
83
- Sè kiÓm tra vÒ dù to¸n thu, chi ng©n s¸ch nhµ níc.
- LËp ng©n s¸ch ph¶i tÝnh ®Õn çc kÕt qu¶ ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ t×nh
h×nh thùc hiÖn ng©n s¸ch çc n¨m tríc ®Æc biÖt lµ n¨m b¸o ço.
3.1.5. Quy tr×nh lËp dù to¸n ng©n s¸ch
Giai ®o¹n 1:
Híng dÉn lËp dù to¸n ng©n s¸ch vµ th«ng b¸o sè kiÓm tra
Tríc ngµy 31/5, Thñ tíng ChÝnh phñ ban hµnh chØ thÞ vÒ viÖc x©y
dùng kÕ ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi vµ dù to¸n ng©n s¸ch nhµ níc
n¨m sau.
Tríc ngµy 10/6, Bé Tµi chÝnh ban hµnh Th«ng t híng dÉn lËp dù
to¸n ng©n s¸ch nhµ níc vµ th«ng b¸o sè kiÓm tra vÒ dù to¸n ng©n s¸ch
nhµ níc cho çc bé, c¬ quan ngang bé, c¬ quan thuéc ChÝnh phñ, c¬ quan
kh¸c ë trung ¬ng vµ Uû ban nh©n d©n çc tØnh, thµnh phè trùc thuéc
trung ¬ng.
Çc bé, c¬ quan trung ¬ng c¨n cø vµo ChØ thÞ cña Thñ tíng ChÝnh
phñ, Th«ng t híng dÉn, sè kiÓm tra vÒ dù to¸n ng©n s¸ch cña Bé Tµi
chÝnh, Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t vµ c¨n cø yªu cÇu nhiÖm vô cô thÓ cña m×nh
th«ng b¸o sè kiÓm tra vÒ dù to¸n ng©n s¸ch cho çc ®¬n vÞ trùc thuéc.
Uû ban nh©n d©n cÊp tØnh tiÕp tôc híng dÉn vµ th«ng b¸o sè kiÓm
tra vÒ dù to¸n ng©n s¸ch cho çc ®¬n vÞ trùc thuéc vµ Uû ban nh©n d©n cÊp
huyÖn.
Uû ban nh©n d©n cÊp huyÖn tiÕp tôc híng dÉn vµ th«ng b¸o sè kiÓm
tra vÒ dù to¸n ng©n s¸ch cho çc ®¬n vÞ trùc thuéc vµ Uû ban nh©n d©n cÊp
x·.
Giai ®o¹n 2: LËp vµ th¶o luËn dù to¸n ng©n s¸ch
Çc ®¬n vÞ trªn c¬ së çc v¨n b¶n híng dÉn vµ sè kiÓm tra tiÕn hµnh
lËp dù to¸n thu, chi ng©n s¸ch trong ph¹m vi nhiÖm vô ®îc giao, b¸o ço
c¬ quan qu¶n lý cÊp trªn trùc tiÕp. §¬n vÞ dù to¸n cÊp I xem xÐt, tæng hîp,
lËp dù to¸n tæng thÓ b¸o ço c¬ quan tµi chÝnh, c¬ quan kÕ ho¹ch vµ ®Çu t
cïng cÊp tríc ngµy 20/7, kÌm theo b¶n thuyÕt minh chi tiÕt c¨n cø tÝnh
to¸n tõng kho¶n thu, chi.
C¬ quan tµi chÝnh çc cÊp tæ chøc lµm viÖc ®Ó th¶o luËn vÒ dù to¸n
ng©n s¸ch víi c¬ quan, ®¬n vÞ cïng cÊp vµ Uû ban nh©n d©n, c¬ quan tµi
chÝnh cÊp díi (®èi víi n¨m ®Çu cña thêi kú æn ®Þnh ng©n s¸ch); c¬ quan,
84
®¬n vÞ cÊp trªn ph¶i tæ chøc lµm viÖc ®Ó th¶o luËn vÒ dù to¸n víi çc ®¬n vÞ
dù to¸n ng©n s¸ch trùc thuéc trong qu¸ tr×nh lËp dù to¸n.
Bé Tµi chÝnh chñ tr×, phèi hîp víi Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t vµ çc Bé,
c¬ quan liªn quan, tæng hîp vµ lËp dù to¸n thu, chi ng©n s¸ch nhµ níc, lËp
ph¬ng
¸n ph©n bæ ng©n s¸ch trung ¬ng tr×nh ChÝnh phñ Bé Tµi chÝnh thõa uû
quyÒn Thñ tíng ChÝnh phñ b¸o ço vµ gi¶i tr×nh víi Quèc héi vµ çc c¬
quan cña Quèc héi theo quy ®Þnh t¹i Quy chÕ lËp, thÈm tra, tr×nh Quèc héi
quyÕt ®Þnh dù to¸n ng©n s¸ch nhµ níc, ph¬ng ¸n ph©n bæ ng©n s¸ch
trung ¬ng vµ phª chuÈn quyÕt to¸n ng©n s¸ch nhµ níc.
Giai ®o¹n 3: QuyÕt ®Þnh, ph©n bæ, giao dù to¸n ng©n s¸ch nhµ níc
Tríc ngµy 20 th¸ng 11, c¨n cø vµo çc nghÞ quyÕt cña Quèc héi, Bé
Tµi chÝnh tr×nh Thñ tíng ChÝnh phñ giao nhiÖm vô thu, chi ng©n s¸ch cho
tõng Bé, c¬ quan ngang Bé, c¬ quan trung ¬ng theo tõng lÜnh vùc; nhiÖm
vô thu, chi, tû lÖ phÇn tr¨m (%) ph©n chia çc kho¶n thu ph©n chia gi÷a
ng©n s¸ch trung ¬ng vµ ng©n s¸ch ®Þa ph¬ng vµ møc bæ sung c©n ®èi,
møc bæ sung cã môc tiªu tõ ng©n s¸ch trung ¬ng cho tõng tØnh.
Tríc ngµy 10 th¸ng 12, Héi ®ång nh©n d©n cÊp tØnh quyÕt ®Þnh dù
to¸n ng©n s¸ch ®Þa ph¬ng, ph¬ng ¸n ph©n bæ dù to¸n ng©n s¸ch cÊp tØnh
vµ møc bæ sung tõ ng©n s¸ch cÊp tØnh cho ng©n s¸ch cÊp díi.
C¨n cø vµo nghÞ quyÕt cña Héi ®ång nh©n d©n cÊp tØnh, Së Tµi chÝnh
tr×nh ñy ban nh©n d©n cÊp tØnh quyÕt ®Þnh giao nhiÖm vô thu, chi ng©n
s¸ch cho tõng c¬ quan, ®¬n vÞ trùc thuéc tØnh; nhiÖm vô thu, chi, tû lÖ phÇn
tr¨m (%) ph©n chia çc kho¶n thu gi÷a ng©n s¸ch trung ¬ng vµ ng©n s¸ch
®Þa ph¬ng vµ gi÷a ng©n s¸ch çc cÊp chÝnh quyÒn ®Þa ph¬ng; møc bæ
sung tõ ng©n s¸ch cÊp tØnh cho tõng huyÖn.
Sau khi nhËn ®îc quyÕt ®Þnh giao nhiÖm vô thu, chi ng©n s¸ch cña
ñy ban nh©n d©n cÊp trªn, ñy ban nh©n d©n tr×nh Héi ®ång nh©n d©n cïng
cÊp quyÕt ®Þnh dù to¸n ng©n s¸ch ®Þa ph¬ng vµ ph¬ng ¸n ph©n bæ dù
to¸n ng©n s¸ch cÊp m×nh, b¶o ®¶m dù to¸n ng©n s¸ch cÊp x· ®îc quyÕt
®Þnh tríc ngµy 31 th¸ng 12 n¨m tríc.
3.2. ChÊp hµnh ng©n s¸ch nhµ níc
3.2.1. Môc tiªu cña chÊp hµnh ng©n s¸ch nhµ níc
85
ChÊp hµnh NSNN lµ qu¸ tr×nh sö dông tæng hîp çc biÖn ph¸p kinh
tÕ, tµi chÝnh vµ hµnh chÝnh nh»m biÕn çc chØ tiªu thu, chi ghi trong kÕ
ho¹ch NSNN n¨m trë thµnh hiÖn thùc.
§Ó thùc thi ng©n s¸ch ®îc hiÖu qu¶, vai trß cña kh©u lËp dù to¸n
kh«ng thÓ phñ nhËn. Mét ng©n s¸ch dù to¸n tèt cã thÓ ®îc thùc hiÖn
kh«ng tåi, nhng mét ng©n s¸ch lËp tåi, kh«ng thÓ thùc hiÖn tèt. Tuy nhiªn,
®iÒu ®ã kh«ng cã nghÜa thùc hiÖn ng©n s¸ch chØ ®¬n thuÇn lµ ®¶m b¶o tu©n
thñ ng©n s¸ch dù kiÕn ban ®Çu, mµ ph¶i thÝch øng víi çc thay ®æi kh¸ch
quan trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn, ®ång thêi tÝnh ®Õn hiÖu qu¶ ho¹t ®éng.
Môc tiªu cña chÊp hµnh NSNN lµ:
BiÕn çc chØ tiªu thu, chi ghi trong kÕ ho¹ch ng©n s¸ch n¨m tõ kh¶
n¨ng, dù kiÕn thµnh hiÖn thùc. Tõ ®ã, gãp phÇn thùc hiÖn çc chØ tiªu cña
kÕ ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ- x· héi cña Nhµ níc.
KiÓm tra viÖc thùc hiÖn çc chÝnh s¸ch, chÕ ®é, tiªu chuÈn, ®Þnh møc
vÒ kinh tÕ –tµi chÝnh cña Nhµ níc. Th«ng qua chÊp hµnh NSNN mµ tiÕn
hµnh ®¸nh gi¸ sù phï hîp cña chÝnh s¸ch víi thùc tiÔn.
§èi víi c«ng t¸c qu¶n lý ®iÒu hµnh NSNN, chÊp hµnh NSNN lµ kh©u
cèt yÕu cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh víi mét chu tr×nh ng©n s¸ch. NÕu kh©u lËp kÕ
ho¹ch ®¹t kÕt qu¶ tèt th× c¬ b¶n còng míi dõng ë trªn giÊy, n»m trong kh¶
n¨ng vµ dù kiÕn, chóng cã biÕn thµnh hiÖn thùc hay kh«ng lµ tuú thuéc vµo
kh©u chÊp hµnh ng©n s¸ch. H¬n n÷a, chÊp hµnh ng©n s¸ch thùc hiÖn tèt sÏ
cã t¸c dông tÝch cùc trong viÖc thùc hiÖn kh©u tiÕp theo lµ quyÕt to¸n ng©n
s¸ch nhµ níc
3.2.2. Néi dung tæ chøc chÊp hµnh ng©n s¸ch nhµ níc
3.2.2.1. Tæ chøc thu ng©n s¸ch nhµ níc
Trªn c¬ së nhiÖm vô thu c¶ n¨m ®îc giao vµ nguån thu dù kiÕn ph¸t
sinh trong quý, c¬ quan thu lËp dù to¸n thu ng©n s¸ch quý chi tiÕt theo khu
vùc kinh tÕ, ®Þa bµn vµ ®èi tîng thu chñ yÕu, göi c¬ quan tµi chÝnh cuèi
quý tríc. C¬ quan thu bao gåm: C¬ quan thuÕ, H¶i quan, Tµi chÝnh vµ çc
c¬ quan kh¸c ®îc Nhµ níc giao nhiÖm vô thu ng©n s¸ch. Çc kho¶n thu
cã tÝnh chÊt néi ®Þa nh thuÕ, phÝ, lÖ phÝ thêng do c¬ quan thuÕ thùc hiÖn.
C¬ quan H¶i quan tæ chøc thu thuÕ xuÊt khÈu, thuÕ nhËp khÈu, thuÕ tiªu
thô ®Æc biÖt hµng nhËp khÈu. C¬ quan Tµi chÝnh vµ çc c¬ quan thu kh¸c
®îc uû quyÒn thu çc kho¶n thu cßn l¹i cña ng©n s¸ch nhµ níc.
86
Çc tæ chøc ç nh©n cã nghÜa vô nép ®Çy ®ñ, ®óng h¹n çc kho¶n
thuÕ, phÝ, lÖ phÝ vµ çc kho¶n thu kh¸c vµo ng©n s¸ch nhµ níc theo quy
®Þnh cña ph¸p luËt.
VÒ nguyªn t¾c toµn bé çc kho¶n thu cña ng©n s¸ch nhµ níc ph¶i
nép trùc tiÕp vµo Kho b¹c Nhµ níc, trõ mét sè kho¶n c¬ quan thu cã thÓ
thu trùc tiÕp song ph¶i ®Þnh kú nép vµo Kho b¹c Nhµ níc theo quy ®Þnh.
3.2.2.2. Tæ chøc chi NSNN
Giai ®o¹n nµy bao gåm çc kh©u:
Ph©n bæ vµ giao dù to¸n chi ng©n s¸ch
Sau khi ®îc Thñ tíng ChÝnh phñ, Uû ban nh©n d©n giao dù to¸n
ng©n s¸ch, çc c¬ quan nhµ níc ë trung ¬ng vµ ®Þa ph¬ng, çc ®¬n vÞ dù
to¸n cÊp I tiÕn hµnh ph©n bæ vµ giao dù to¸n chi ng©n s¸ch cho çc ®¬n vÞ
sö dông ng©n s¸ch trùc thuéc.
Dù to¸n chi thêng xuyªn giao cho ®¬n vÞ sö dông ng©n s¸ch ®îc
ph©n bæ theo tõng lo¹i vµ 4 nhãm môc:
- Chi thanh to¸n ç nh©n.
- Chi nghiÖp vô chuyªn m«n.
- Chi mua s¾m, söa ch÷a.
- Çc kho¶n chi kh¸c.
Dù to¸n chi ®Çu t x©y dùng c¬ b¶n ®îc ph©n bæ chi tiÕt theo tõng
lo¹i vµ çc môc cña Môc lôc ng©n s¸ch nhµ níc vµ ph©n theo tiÕn ®é thùc
hiÖn tõng quý.
LËp nhu cÇu chi quý
Trªn c¬ së dù to¸n n¨m ®îc giao, çc ®¬n vÞ sö dông ng©n s¸ch lËp
nhu cÇu chi ng©n s¸ch quý (cã chia ra th¸ng), chi tiÕt theo çc nhãm môc
chi nh trªn göi Kho b¹c Nhµ níc vµ c¬ quan tµi chÝnh cuèi quý tríc ®Ó
phèi hîp thùc hiÖn chi tr¶ cho ®¬n vÞ.
C¬ chÕ kiÓm so¸t chi
Çc ®¬n vÞ dù to¸n ng©n s¸ch vµ çc tæ chøc ®îc ng©n s¸ch nhµ níc
hç trî thêng xuyªn ph¶i më tµi kho¶n t¹i Kho b¹c Nhµ níc theo híng
dÉn cña Bé Tµi chÝnh; chÞu sù kiÓm tra cña c¬ quan tµi chÝnh vµ Kho b¹c
Nhµ níc trong qu¸ tr×nh thanh to¸n, sö dông kinh phÝ. Çc kho¶n thanh
to¸n vÒ c¬ b¶n theo nguyªn t¾c chi tr¶ trùc tiÕp qua Kho b¹c Nhµ níc.
87
Chi ng©n s¸ch nhµ níc chØ ®îc thùc hiÖn khi cã ®ñ çc ®iÒu kiÖn
sau ®©y :
- §· cã trong dù to¸n ng©n s¸ch nhµ níc ®îc giao
- §óng chÕ ®é, tiªu chuÈn, ®Þnh møc do cÊp cã thÈm quyÒn quy ®Þnh
- §· ®îc Thñ trëng ®¬n vÞ sö dông ng©n s¸ch hoÆc ngêi ®îc ñy
quyÒn quyÕt ®Þnh chi
- Trêng hîp sö dông vèn, kinh phÝ ng©n s¸ch nhµ níc ®Ó ®Çu t
x©y dùng c¬ b¶n, mua s¾m trang thiÕt bÞ, ph¬ng tiÖn lµm viÖc vµ çc c«ng
viÖc kh¸c ph¶i qua ®Êu thÇu hoÆc thÈm ®Þnh gi¸ ph¶i tæ chøc ®Êu thÇu hoÆc
thÈm ®Þnh gi¸ theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt.
§iÒu chØnh dù to¸n ng©n s¸ch nhµ níc
Trong qu¸ tr×nh chÊp hµnh ng©n s¸ch, nÕu cã sù thay ®æi vÒ nguån
thu vµ nhiÖm vô chi thùc hiÖn nh sau: Sè t¨ng thu vµ sè tiÕt kiÖm chi so dù
to¸n ®îc giao, ®îc sö dông ®Ó gi¶m béi chi, t¨ng chi tr¶ nî, t¨ng chi ®Çu
t ph¸t triÓn, bæ sung quü dù tr÷ tµi chÝnh, t¨ng dù phßng ng©n s¸ch.
NÕu gi¶m thu so víi dù to¸n ®îc duyÖt th× ph¶i s¾p xÕp l¹i ®Ó
gi¶m mét sè kho¶n chi t¬ng øng.
Khi ph¸t sinh çc c«ng viÖc ®ét xuÊt nh: chi phßng chèng, kh¾c
phôc hËu qu¶ thiªn tai, ho¶ ho¹n, nhiÖm vô quan träng vÒ quèc phßng, an
ninh vµ çc nhiÖm vô chi cÊp b¸ch kh¸c, ®îc phÐp sö dông dù phßng ng©n
s¸ch ®Ó chi tr¶. Trêng hîp sè thu, chi cã biÕn ®éng lín so víi dù to¸n cÇn
®iÒu chØnh tæng thÓ ChÝnh phñ ph¶i tr×nh Quèc héi, Uû ban nh©n d©n tr×nh
Héi ®ång nh©n d©n cïng cÊp quyÕt ®Þnh ®iÒu chØnh dù to¸n ng©n s¸ch.
3.3. QuyÕt to¸n ng©n s¸ch nhµ níc
3.3.1. Môc ®Ých cña quyÕt to¸n ng©n s¸ch nhµ níc
QuyÕt to¸n ng©n s¸ch lµ kh©u cuèi cïng cña mét chu tr×nh ng©n s¸ch.
Môc ®Ých cña quyÕt to¸n NSNN lµ tæng kÕt ®¸nh gi¸ l¹i toµn bé qu¸ tr×nh
thu, chi ng©n s¸ch trong mét n¨m ng©n s¸ch ®· qua, cung cÊp ®Çy ®ñ th«ng
tin vÒ qu¶n lý ®iÒu hµnh thu, chi cho nh÷ng ngêi quan t©m nh: Quèc héi,
Héi ®ång nh©n d©n çc cÊp, ChÝnh phñ, çc nhµ tµi trî, ngêi d©n...
QuyÕt to¸n ng©n s¸ch ®îc thùc hiÖn tèt sÏ cã ý nghÜa rÊt quan träng
trong viÖc nh×n nhËn l¹i qu¸ tr×nh chÊp hµnh ng©n s¸ch qua mét n¨m, rót
ra nh÷ng bµi häc kinh nghiÖm thiÕt thùc bæ sung cho c«ng t¸c lËp ng©n s¸ch
còng nh chÊp hµnh ng©n s¸ch nh÷ng chu tr×nh tiÕp theo.
88
3.3.2. Nguyªn t¾c quyÕt to¸n ng©n s¸ch nhµ níc
VÒ sè liÖu
Sè liÖu trong b¸o ço quyÕt to¸n ng©n s¸ch ph¶i chÝnh x¸c, trung
thùc, ®Çy ®ñ. Sè quyÕt to¸n thu ng©n s¸ch nhµ níc lµ sè thu ®· thùc nép
hoÆc ®· h¹ch to¸n thu ng©n s¸ch nhµ níc qua Kho b¹c Nhµ níc;
Sè quyÕt to¸n chi ng©n s¸ch nhµ níc lµ sè chi ®· thùc thanh to¸n
hoÆc ®· ®îc phÐp h¹ch to¸n chi theo quy ®Þnh.
VÒ néi dung
B¸o ço quyÕt to¸n ng©n s¸ch ph¶i theo ®óng çc néi dung trong dù
to¸n ®îc giao vµ theo Môc lôc ng©n s¸ch nhµ níc; B¸o ço quyÕt to¸n
cña çc ®¬n vÞ dù to¸n vµ ng©n s¸ch çc cÊp chÝnh quyÒn ®Þa ph¬ng kh«ng
®îc quyÕt to¸n chi lín h¬n thu. B¸o ço quyÕt to¸n n¨m ph¶i cã b¸o ço
thuyÕt minh nguyªn nh©n t¨ng, gi¶m çc chØ tiªu thu, chi ng©n s¸ch so víi
dù to¸n.
VÒ tr¸ch nhiÖm
Thñ trëng ®¬n vÞ sö dông ng©n s¸ch ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm tríc
ph¸p luËt vÒ tÝnh chÝnh x¸c, trung thùc, ®Çy ®ñ cña b¸o ço quyÕt to¸n cña
®¬n vÞ, chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ nh÷ng kho¶n thu, chi h¹ch to¸n, quyÕt to¸n sai
chÕ ®é.
Kho b¹c Nhµ níc çc cÊp cã tr¸ch nhiÖm tæng hîp sè liÖu quyÕt to¸n
göi c¬ quan Tµi chÝnh cïng cÊp ®Ó c¬ quan Tµi chÝnh lËp b¸o ço quyÕt
to¸n. Kho b¹c Nhµ níc x¸c nhËn sè liÖu thu, chi ng©n s¸ch trªn b¸o ço
quyÕt to¸n cña ng©n s¸ch çc cÊp, ®¬n vÞ sö dông ng©n s¸ch.
3.3.3. Tr×nh tù lËp, xÐt duyÖt, thÈm ®Þnh vµ phª chuÈn quyÕt to¸n
ng©n s¸ch nhµ níc
LËp quyÕt to¸n NSNN thêng ®îc thùc hiÖn theo ph¬ng ph¸p lËp
tõ c¬ së, tæng hîp tõ díi lªn.
Tr×nh tù lËp, göi, xÐt duyÖt vµ thÈm ®Þnh quyÕt to¸n n¨m cña çc ®¬n
vÞ dù to¸n ®îc tiÕn hµnh nh sau:
§¬n vÞ dù to¸n cÊp díi lËp b¸o ço quyÕt to¸n ng©n s¸ch n¨m theo
chÕ ®é quy ®Þnh vµ göi ®¬n vÞ dù to¸n cÊp trªn.
§¬n vÞ dù to¸n cÊp trªn xÐt duyÖt quyÕt to¸n vµ th«ng b¸o kÕt qu¶ xÐt
duyÖt cho çc ®¬n vÞ cÊp díi trùc thuéc. Çc ®¬n vÞ dù to¸n cÊp trªn lµ
®¬n vÞ dù to¸n cÊp I, ph¶i tæng hîp vµ lËp b¸o ço quyÕt to¸n n¨m cña ®¬n
89
vÞ m×nh vµ b¸o ço quyÕt to¸n cña çc ®¬n vÞ dù to¸n cÊp díi trùc thuéc,
göi c¬ quan Tµi chÝnh cïng cÊp.
C¬ quan Tµi chÝnh cïng cÊp thÈm ®Þnh quyÕt to¸n n¨m cña çc ®¬n
vÞ dù to¸n cÊp I. Trêng hîp ®¬n vÞ dù to¸n cÊp I ®ång thêi lµ ®¬n vÞ sö
dông ng©n s¸ch, c¬ quan Tµi chÝnh duyÖt quyÕt to¸n cho ®¬n vÞ dù to¸n cÊp
I.
Tr×nh tù lËp, göi, thÈm ®Þnh, phª chuÈn quyÕt to¸n thu, chi ng©n s¸ch
hµng n¨m cña ng©n s¸ch çc cÊp ®îc tiÕn hµnh nh sau :
Ban Tµi chÝnh x· lËp quyÕt to¸n thu, chi ng©n s¸ch cÊp x· tr×nh ñy
ban nh©n d©n x· xem xÐt göi Phßng Tµi chÝnh huyÖn; ®ång thêi ñy ban
nh©n d©n x· tr×nh Héi ®ång nh©n d©n x· phª chuÈn. Sau khi ®îc Héi ®ång
nh©n d©n x· phª chuÈn, ñy ban nh©n d©n x· b¸o ço bæ sung quyÕt to¸n
ng©n s¸ch göi Phßng Tµi chÝnh huyÖn.
Phßng Tµi chÝnh huyÖn thÈm ®Þnh quyÕt to¸n thu, chi ng©n s¸ch x·;
lËp quyÕt to¸n thu, chi ng©n s¸ch cÊp huyÖn; tæng hîp, lËp b¸o ço quyÕt
to¸n thu ng©n s¸ch nhµ níc trªn ®Þa bµn huyÖn vµ quyÕt to¸n thu, chi
ng©n s¸ch huyÖn (bao gåm quyÕt to¸n thu, chi ng©n s¸ch cÊp huyÖn vµ
quyÕt to¸n thu, chi ng©n s¸ch cÊp x·) tr×nh ñy ban nh©n d©n cÊp huyÖn xem
xÐt göi Së Tµi chÝnh - VËt gi¸; ®ång thêi ñy ban nh©n d©n cÊp huyÖn tr×nh
Héi ®ång nh©n d©n cÊp huyÖn phª chuÈn. Sau khi ®îc Héi ®ång nh©n d©n
cÊp huyÖn phª chuÈn, ñy ban nh©n d©n b¸o ço bæ sung, quyÕt to¸n ng©n
s¸ch göi Së Tµi chÝnh - VËt gi¸.
Së Tµi chÝnh - VËt gi¸ thÈm ®Þnh quyÕt to¸n thu ng©n s¸ch nhµ níc
ph¸t sinh trªn ®Þa bµn huyÖn, quyÕt to¸n thu, chi ng©n s¸ch huyÖn; lËp
quyÕt to¸n thu, chi ng©n s¸ch cÊp tØnh; tæng hîp lËp quyÕt to¸n thu ng©n
s¸ch nhµ níc trªn ®Þa bµn tØnh vµ quyÕt to¸n thu, chi ng©n s¸ch ®Þa
ph¬ng (bao gåm : quyÕt to¸n thu, chi ng©n s¸ch cÊp tØnh; quyÕt to¸n thu,
chi ng©n s¸ch cÊp huyÖn vµ quyÕt to¸n thu, chi ng©n s¸ch cÊp x·) tr×nh ñy
ban nh©n d©n cÊp tØnh xem xÐt göi Bé Tµi chÝnh; ®ång thêi ñy ban nh©n
d©n cÊp tØnh tr×nh Héi ®ång nh©n d©n cÊp tØnh phª chuÈn. Sau khi ®îc
Héi ®ång nh©n d©n cÊp tØnh phª chuÈn, ñy ban nh©n d©n b¸o ço bæ sung,
quyÕt to¸n ng©n s¸ch göi Bé Tµi chÝnh.
Bé Tµi chÝnh thÈm ®Þnh quyÕt to¸n thu ng©n s¸ch nhµ níc, b¸o ço
quyÕt to¸n thu, chi ng©n s¸ch ®Þa ph¬ng; lËp quyÕt to¸n thu, chi ng©n s¸ch
trung ¬ng vµ tæng hîp lËp tæng quyÕt to¸n thu, chi ng©n s¸ch nhµ níc
90
(bao gåm quyÕt to¸n thu, chi ng©n s¸ch trung ¬ng vµ quyÕt to¸n thu, chi
ng©n s¸ch ®Þa ph¬ng) tr×nh ChÝnh phñ xem xÐt ®Ó tr×nh Quèc héi phª
chuÈn; ®ång göi c¬ quan KiÓm to¸n Nhµ níc.
Thêi h¹n xÐt duyÖt, thÈm ®Þnh vµ phª chuÈn quyÕt to¸n ng©n s¸ch
n¨m quy ®Þnh cô thÓ trong luËt ng©n s¸ch. Thêi gian phª chuÈn quyÕt to¸n
n¨m cña Quèc héi chËm nhÊt lµ 18 th¸ng sau khi kÕt thóc n¨m ng©n s¸ch.
3.4. KiÓm tra, thanh tra, kÕ to¸n, kiÓm to¸n ng©n s¸ch nhµ níc
Nguån lùc cña ng©n s¸ch nhµ níc lµ nguån lùc do nh©n d©n ®ãng
gãp v× çc môc ®Ých chung cña c¶ céng ®ång. Bëi vËy, c«ng t¸c kiÓm tra,
thanh tra, kiÓm to¸n lu«n lµ vÊn ®Ò ®îc quan t©m trong c«ng t¸c qu¶n lý
ng©n s¸ch. Nã ®¶m b¶o cho viÖc thùc hiÖn ng©n s¸ch ®óng vÒ ph¸p luËt c¶
vÒ chÝnh s¸ch vµ tµi chÝnh ®ång thêi sö dông nguån lùc theo ®óng môc tiªu
®Ò ra, tr¸nh nh÷ng hËu qu¶ xÊu ®Ì nÆng lªn ngêi d©n, ngêi chÞu thuÕ.
Qu¸ tr×nh nµy cã nhiÒu c¬ quan tham gia nhng chÞu tr¸ch nhiÖm chÝnh
vÉn thuéc vÒ thñ trëng cña çc ®¬n vÞ dù to¸n. Çc Bé, çc ®¬n vÞ dù to¸n
cÊp trªn chÞu tr¸ch nhiÖm kiÓm tra viÖc chÊp hµnh çc chÕ ®é thu, chi vµ
qu¶n lý ng©n s¸ch, qu¶n lý tµi s¶n nhµ níc cña çc ®¬n vÞ trùc thuéc vµ
híng dÉn çc ®¬n vÞ nµy thùc hiÖn viÖc kiÓm tra trong ®¬n vÞ m×nh. C¬
quan tµi chÝnh, c¬ quan thu ng©n s¸ch, c¬ quan Kho b¹c Nhµ níc, cã tr¸ch
nhiÖm tæ chøc thùc hiÖn chÕ ®é kiÓm tra thêng xuyªn, ®Þnh kú ®èi víi çc
®¬n vÞ, ç nh©n cã nghÜa vô thu nép ng©n s¸ch, ®¬n vÞ sö dông ng©n s¸ch
çc cÊp.
Thanh tra Tµi chÝnh cã nhiÖm vô thanh tra viÖc chÊp hµnh thu, chi vµ
qu¶n lý ng©n s¸ch, qu¶n lý tµi s¶n nhµ níc cña çc tæ chøc vµ ç nh©n,
xem xÐt gi¶i quyÕt çc ®¬n khiÕu tè vÒ tµi chÝnh, kiÓm tra çc vô viÖc ®· x¶y
ra trong ho¹t ®éng tµi chÝnh c«ng. Çc tæ chøc, ç nh©n cã nhiÖm vô thu,
nép ng©n s¸ch nhµ níc, sö dông vèn, kinh phÝ ng©n s¸ch nhµ níc vµ qu¶n
lý çc kho¶n thu, chi tµi chÝnh ph¶i tæ chøc h¹ch to¸n kÕ to¸n, lËp b¸o ço
kÕ to¸n çc kho¶n thu, chi cña ng©n s¸ch nhµ níc vµ çc kho¶n thu, chi tµi
chÝnh theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt vÒ kÕ to¸n, thèng kª, theo chÕ ®é kÕ to¸n
vµ Môc lôc ng©n s¸ch nhµ níc. C«ng t¸c kÕ to¸n vµ quyÕt to¸n ng©n s¸ch
ph¶i thùc hiÖn thèng nhÊt vÒ :
- Chøng tõ thu, chi ng©n s¸ch nhµ níc.
- Môc lôc ng©n s¸ch nhµ níc.
- HÖ thèng tµi kho¶n, sæ s¸ch, mÉu biÓu b¸o ço.
- M· sè ®èi tîng nép thuÕ vµ m· sè ®èi tîng sö dông ng©n s¸ch.
91
KiÓm to¸n Nhµ níc tiÕn hµnh kiÓm tra vµ ®¸nh gi¸ çc th«ng tin liªn
quan tíi qu¸ tr×nh qu¶n lý vµ sö dông vèn cña NSNN t¹i çc c¬ quan nhµ
níc, tæ chøc x· héi vµ çc doanh nghiÖp cã sö dông vèn cña ng©n s¸ch nhµ
níc. Quan hÖ gi÷a c¬ quan kiÓm to¸n nhµ níc vµ ®¬n vÞ ph¶i kiÓm to¸n lµ
quan hÖ b¾t buéc theo luËt ®Þnh. C¬ quan kiÓm to¸n Nhµ níc x¸c nhËn,
®¸nh gi¸ vµ nhËn xÐt çc tµi liÖu, sè liÖu kÕ to¸n, b¸o ço kÕ to¸n ®· ®îc
kiÓm to¸n vµ chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ çc néi dung ®ã. Theo quy ®Þnh cña luËt
ng©n s¸ch KiÓm to¸n Nhµ níc cã nhiÖm vô x¸c ®Þnh tÝnh ®óng ®¾n, hîp
ph¸p cña b¸o ço quyÕt to¸n ng©n s¸ch çc cÊp vµ ®¬n vÞ dù to¸n. KÕt qu¶
kiÓm to¸n nµy ®îc b¸o ço ChÝnh phñ, Quèc héi vµ thùc hiÖn tríc khi
Quèc héi, Héi ®ång nh©n d©n phª chuÈn quyÕt to¸n.
Tãm t¾t quy tr×nh ng©n s¸ch ViÖt Nam
Néi dung c«ng viÖc Thêi gian

Uû ban thêng vô Quèc héi cho ý kiÕn vÒ ®Þnh
møc ph©n bæ ng©n s¸ch vµ chÕ ®é chi ng©n s¸ch quan
Tríc 1/5
träng ®Ó lµm c¨n cø x©y dùng dù to¸n ng©n s¸ch nhµ
níc.
Thñ tíng ChÝnh phñ ra chØ thÞ vÒ x©y dùng dù
Tríc 31/5
to¸n ng©n s¸ch nhµ níc.
Bé Tµi chÝnh, Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t ra th«ng
Giai ®o¹n
t híng dÉn vµ th«ng b¸o sè kiÓm tra;
chuÈn bÞ vµ Tríc 10/6
Çc Bé, c¬ quan Trung ¬ng vµ Uû ban nh©n
lËp dù to¸n
d©n çc tØnh híng dÉn ®¬n vÞ cÊp díi lËp dù to¸n.
ng©n s¸ch
Çc c¬ quan, ®¬n vÞ, çc tØnh göi dù to¸n ®Õn
ChËm nhÊt 20/7
Bé Tµi chÝnh vµ Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t.
Bé Tµi chÝnh tæ chøc lµm viÖc víi çc c¬ quan
Trung ¬ng vµ ®Þa ph¬ng; tæng hîp vµ lËp dù to¸n Tõ cuèi th¸ng 7
ng©n s¸ch nhµ níc tr×nh ChÝnh phñ.
ChÝnh phñ tr×nh çc c¬ quan cña Quèc héi
Tríc 1/10
thÈm tra.
92
Uû ban Kinh tÕ vµ Ng©n s¸ch thÈm tra:
- T×nh h×nh thùc hiÖn ng©n s¸ch nhµ níc vµ
ng©n s¸ch trung ¬ng n¨m N ChËm nhÊt 5/10
- Ph¬ng ¸n ph©n bæ ng©n s¸ch trung ¬ng
n¨m N+1
ChÝnh phñ b¸o ço gi¶i tr×nh sau phiªn häp 3 ngµy sau phiªn
thÈm tra cña çc c¬ quan cña Quèc héi. häp thÈm tra
B¸o ço thÈm tra cña Uû ban Kinh tÕ vµ Ng©n ChËm nhÊt
s¸ch. 12/10
Tríc ngµy
Uû ban thêng vô Quèc héi cho ý kiÕn.
18/10
UBKT&NS hoµn chØnh b¸o ço thÈm tra tríc ChËm nhÊt 10
khi khai m¹c kú häp Quèc héi. ngµy
Giai ®o¹n Quèc héi häp, th¶o luËn, chÊt vÊn vµ quyÕt
thÈm tra, ®Þnh dù to¸n ng©n s¸ch nhµ níc, ph©n bæ ng©n s¸ch Tríc 15/11
phª chuÈn trung ¬ng.
vµ ph©n bæ ChÝnh phñ giao dù to¸n ng©n s¸ch nhµ níc
Tríc 20/11
ng©n s¸ch cho çc c¬ quan trung ¬ng vµ ®Þa ph¬ng.
Uû ban nh©n d©n tr×nh xem xÐt ®iÒu chØnh l¹i
dù to¸n trªn c¬ së quyÕt ®Þnh cña Quèc héi sau ®ã
tr×nh Héi ®ång nh©n d©n cÊp tØnh th¶o luËn, quyÕt
®Þnh ng©n s¸ch ®Þa ph¬ng. Tríc 10/12
Héi ®ång nh©n d©n cÊp tØnh quyÕt ®Þnh dù to¸n
ng©n s¸ch ®Þa ph¬ng vµ ph¬ng ¸n ph©n bæ ng©n
s¸ch ®Þa ph¬ng.
10 ngµy sau khi
Héi ®ång nh©n d©n cÊp huyÖn quyÕt ®Þnh dù
®îc Héi ®ång
to¸n ng©n s¸ch huyÖn vµ ph¬ng ¸n ph©n bæ ng©n
nh©n d©n tØnh
s¸ch huyÖn.
phª chuÈn
Giao dù to¸n ng©n s¸ch x· vµ çc ®¬n vÞ sö Tríc ngµy
dông ng©n s¸ch. 31/12
Giai ®o¹n ChÝnh phñ vµ Uû ban nh©n d©n çc cÊp tæ chøc Trong n¨m tµi
chÊp hµnh thùc hiÖn dù to¸n ng©n s¸ch ®· ®îc quyÕt ®Þnh. kho¸
93
ng©n s¸ch
18 th¸ng kÓ tõ
Giai ®o¹n ChÝnh phñ, Uû ban nh©n d©n çc cÊp tæ chøc
ngµy kÕt thóc
quyÕt to¸n lËp quyÕt to¸n ng©n s¸ch tr×nh Héi ®ång nh©n d©n çc
niªn ®é ng©n
ng©n s¸ch cÊp vµ Quèc héi phª chuÈn.
s¸ch
94
Ch¬ng thø ba
Qu¶n lý thu ng©n s¸ch nhµ níc
I. Qu¶n lý thu thuÕ
1. Nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ thuÕ
1.1. Kh¸i niÖm vµ ®Æc ®iÓm cña thuÕ
1.1.1. Kh¸i niÖm
Sù ra ®êi cña thuÕ lµ mét tÊt yÕu kh¸ch quan g¾n liÒn víi sù ra ®êi,
tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña Nhµ níc. Mçi Nhµ níc ë mçi giai ®o¹n lÞch sö cã
b¶n chÊt, chøc n¨ng vµ nhiÖm vô cô thÓ kh«ng gièng nhau; nhng Nhµ
níc ®Òu ph¶i b¶o ®¶m ®iÒu kiÖn vÒ quèc phßng, m«i trêng ph¸p luËt, tu
söa ®ª ®iÒu, phßng chèng dÞch bÖch… ®Ó b¶o ®¶m lîi Ých chung cña ®Êt
níc. V× vËy, Nhµ níc ®· sö dông quyÒn lùc cña m×nh, tríc hÕt lµ quyÒn
lùc chÝnh trÞ, ®Ó quy ®Þnh çc kho¶n ®ãng gãp b¾t buéc cho Nhµ níc ®èi
víi çc thÓ nh©n vµ ph¸p nh©n trong x· héi nh»m b¶o ®¶m ®iÒu kiÖn vËt
chÊt duy tr× sù tån t¹i vµ thùc hiÖn çc chøc n¨ng, nhiÖm vô cña Nhµ níc.
Mét trong nh÷ng kho¶n ®ãng gãp b¾t buéc ®ã ®îc gäi lµ thuÕ.
ThuÕ cã thÓ ®îc thu b»ng tiÒn, b»ng hiÖn vËt hoÆc b»ng ngµy c«ng
lao ®éng. Víi sù më réng kh«ng ngõng chøc n¨ng, nhiÖm vô cña Nhµ níc
vµ sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ cña kinh tÕ hµng ho¸ - tiÒn tÖ; hÖ thèng thuÕ cña
çc quèc gia ®· kh«ng ngõng ph¸t triÓn vµ thuÕ thu b»ng tiÒn trë thµnh
h×nh thøc thu phæ biÕn.
Nh vËy cã thÓ kh¼ng ®Þnh Nhµ níc vµ thuÕ kho¸ lµ hai ph¹m trï
g¾n bã h÷u c¬ víi nhau. Nhµ níc tån t¹i tÊt yÕu ph¶i cã thuÕ ®Ó ®¶m b¶o
®iÒu kiÖn vËt chÊt cho sù tån t¹i vµ ho¹t ®éng cña Nhµ níc. §ång thêi, sù
ph¸t triÓn hÖ thèng thuÕ cña çc quèc gia lu«n g¾n liÒn víi sù ph¸t triÓn
chøc n¨ng, nhiÖm vô cña Nhµ níc vµ sù ph¸t triÓn cña kinh tÕ hµng ho¸ -
tiÒn tÖ.
XÐt vÒ néi dung vËt chÊt, thuÕ nhµ níc lµ mét bé phËn cña c¶i x· héi
®îc tËp trung vµo quü NSNN, mµ thùc chÊt lµ mét bé phËn cña c¶i tõ khu
vùc t ®îc chuyÓn vµo khu vùc c«ng nh»m trang tr¶i çc chi phÝ duy tr× sù
tån t¹i, ho¹t ®éng cña bé m¸y nhµ níc vµ çc chi phÝ c«ng céng ®em l¹i lîi
Ých chung cho céng ®ång.
VÒ b¶n chÊt kinh tÕ x· héi, thuÕ nhµ níc thuéc ph¹m trï ph©n phèi
l¹i cña c¶i x· héi chøa ®ùng çc quan hÖ kinh tÕ x· héi gi÷a Nhµ níc vµ
çc chñ thÓ trong x· héi. Çc quan hÖ kinh tÕ nµy n¶y sinh mét çch kh¸ch
95
quan vµ cã ý nghÜa x· héi ®Æc biÖt lµ çc thÓ nh©n, ph¸p nh©n ph¶i chuyÓn
giao b¾t buéc mét phÇn cña c¶i cña m×nh cho Nhµ níc theo ®óng quy ®Þnh
do chÝnh Nhµ níc ban hµnh mµ kh«ng g¾n víi bÊt kú sù rµng buéc nµo vÒ
sù hoµn tr¶ sè thuÕ ®· nép theo luËt ®Þnh hoÆc cung cÊp trùc tiÕp hµng ho¸
vµ dÞch vô cho ngêi nép thuÕ tõ phÝa Nhµ níc.
Nh vËy, cã thÓ hiÓu thuÕ lµ mét h×nh thøc ®éng viªn b¾t buéc cña Nhµ
níc theo luËt ®Þnh, thuéc ph¹m trï ph©n phèi, nh»m tËp trung mét bé phËn
thu nhËp cña çc thÓ nh©n vµ ph¸p nh©n vµo NSNN ®Ó ®¸p øng çc nhu cÇu
chi tiªu cña Nhµ níc vµ phôc vô cho lîi Ých c«ng céng.
1.1.2. §Æc diÓm
B¶n chÊt cña thuÕ ®îc thÓ hiÖn bëi çc thuéc tÝnh bªn trong vèn cã
cña nã. Nh÷ng thuéc tÝnh ®ã cã tÝnh æn ®Þnh t¬ng ®èi vµ ®îc thÓ hiÖn ra
lµ çc ®Æc ®iÓm cña thuÕ. Nghiªn cøu çc ®Æc ®iÓm cña thuÕ cho phÐp chóng
ta hiÓu râ h¬n b¶n chÊt cña thuÕ vµ ph©n biÖt thuÕ víi çc kho¶n thu kh¸c
cña NSNN.
Thø nhÊt, thuÕ lµ mét kho¶n thu cña NSNN mang tÝnh b¾t buéc
TÝnh b¾t buéc cña thuÕ lµ tÊt yÕu kh¸ch quan xuÊt ph¸t tõ ®Æc tÝnh
cña hµng ho¸ c«ng céng. Víi ®Æc tÝnh cña hµng ho¸ c«ng céng lµ cã thÓ sö
dông chung vµ khã cã thÓ lo¹i trõ, Nhµ níc lu«n lµ chñ thÓ cung cÊp ®¹i
bé phËn hµng ho¸ c«ng céng cho x· héi nh»m ®¶m b¶o ®é tho¶ dông tèi ®a
cña x· héi. Song kh«ng ai tù nguyÖn tr¶ tiÒn cho viÖc thô hëng hµng ho¸
c«ng céng do Nhµ níc ®Çu t cung cÊp nh quèc phßng, m«i trêng ph¸p
luËt, phßng dÞch bÖnh, tu söa ®ª ®iÒu…V× vËy, ®Ó b¶o ®¶m nhu cÇu chi tiªu
c«ng céng, tÊt yÕu Nhµ níc ph¶i sö dông quyÒn lùc cña m×nh ®Ó b¾t buéc
çc thÓ nh©n vµ ph¸p nh©n ph¶i nép thuÕ cho Nhµ níc.
TÝnh b¾t buéc cña thuÕ thÓ hiÖn nghÜa vô vµ quyÒn lîi ®ãng gãp cña
mäi c«ng d©n ®èi víi lîi Ých c«ng céng cña toµn x· héi vµ ®îc thÓ chÕ ho¸
trong hiÕn ph¸p cña mäi quèc gia. Nhµ níc Ên ®Þnh, ban hµnh çc luËt
thuÕ vµ tæ chøc bé m¸y qu¶n lý thu thuÕ; çc thÓ nh©n vµ ph¸p nh©n cã
nghÜa vô thùc hiÖn theo ®óng luËt ®Þnh. ViÖc thÓ chÕ ho¸ thu nép thuÕ b»ng
çc v¨n b¶n ph¸p luËt mét mÆt thÓ hiÖn tÝnh ph¸p lý cao cña thuÕ, mÆt kh¸c
nh»m tr¸nh tuú tiÖn trong viÖc thu thuÕ vµ thùc hiÖn nghÜa vô nép thuÕ.
Thø hai, thuÕ lµ kho¶n thu cña NSNN mang tÝnh chÊt kh«ng hoµn tr¶
trùc tiÕp
ThuÕ kh«ng g¾n trùc tiÕp víi lîi Ých cô thÓ mµ ngêi nép thuÕ ®îc
hëng tõ hµng ho¸ c«ng céng do Nhµ níc cung cÊp. Çc thÓ nh©n, ph¸p
96
nh©n thùc hiÖn nghÜa vô nép thuÕ cho Nhµ níc theo luËt ®Þnh kh«ng cã
quyÒn ®ßi hái Nhµ níc ph¶i cung cÊp trùc tiÕp cho hä mét lîng hµng ho¸
dÞch vô nµo ®ã hoÆc hoµn tr¶ sè thuÕ hä ®· nép ®óng theo luËt ®Þnh. Møc
®é chuyÓn giao thu nhËp cña çc thÓ nh©n vµ ph¸p nh©n cho Nhµ níc
th«ng qua thuÕ ®îc x¸c ®Þnh dùa trªn c¬ së thùc tr¹ng kinh tÕ - x· héi,
môc tiªu ph¸t triÓn ®Êt níc vµ nhu cÇu tµi chÝnh chung cña Nhµ níc
trong tõng giai ®o¹n cô thÓ.
§Æc ®iÓm nµy gióp ta ph©n biÖt thuÕ víi çc kho¶n thu phÝ, lÖ phÝ cña
NSNN. PhÝ vµ lÖ phÝ còng lµ çc kho¶n thu mang tÝnh b¾t buéc cña NSNN,
nhng tÝnh b¾t buéc cña phÝ vµ lÖ phÝ g¾n trùc tiÕp víi viÖc khai th¸c vµ
hëng thô lîi Ých tõ nh÷ng dÞch vô c«ng céng nhÊt ®Þnh do Nhµ níc cung
cÊp.
Tuy vËy, thuÕ lµ mét kho¶n ®éng viªn cña Nhµ níc mang tÝnh chÊt
hoµn tr¶ gi¸n tiÕp. Sù hoµn tr¶ nµy ®îc thÓ hiÖn th«ng qua viÖc khai th¸c
hëng thô lîi Ých tõ hµng ho¸ c«ng céng do Nhµ níc ®Çu t cung cÊp cña
çc thÓ nh©n vµ ph¸p nh©n trong x· héi.
Thø ba, thuÕ lµ mét h×nh thøc ph©n phèi l¹i cña c¶i x· héi chøa ®ùng
çc yÕu tè chÝnh trÞ - kinh tÕ - x· héi
Thu nhËp cña çc thÓ nh©n, ph¸p nh©n nhËn ®îc khi hä tham gia
vµo çc ho¹t ®éng kinh tÕ - x· héi chÝnh lµ kÕt qu¶ cña qu¸ tr×nh ph©n phèi
lÇn ®Çu vµ ph©n phèi l¹i. Nhµ níc ®¸nh thuÕ thùc chÊt lµ Nhµ níc tham
gia vµo ph©n phèi thu nhËp cña çc thÓ nh©n, ph¸p nh©n nh»m tËp trung
mét bé phËn tæng s¶n phÈm quèc d©n vµo trong tay Nhµ níc vµ ®iÒu tiÕt
thu nhËp gi÷a çc thÓ nh©n, ph¸p nh©n. V× vËy, cã thÓ kh¼ng ®Þnh thuÕ lµ
h×nh thøc ph©n phèi l¹i cña c¶i x· héi.
Nhµ níc vµ thuÕ kho¸ lµ hai ph¹m trï g¾n bã h÷u c¬ víi nhau, chÝnh
s¸ch thuÕ cña mét quèc gia lu«n g¾n liÒn víi b¶n chÊt chÝnh trÞ cña Nhµ
níc vµ lîi Ých cña mäi thÓ nh©n, ph¸p nh©n; v× vËy, chÝnh s¸ch thuÕ lu«n
chøa ®ùng yÕu tè chÝnh trÞ - kinh tÕ - x· héi réng lín.
Nguån thu cña thuÕ lµ kÕt qu¶ cña çc ho¹t ®éng kinh tÕ - x· héi vµ
thuÕ cã t¸c ®éng ®Õn lîi Ých cña mäi chñ thÓ trong x· héi, t¸c ®éng ®Õn mäi
ho¹t ®éng kinh tÕ - x· héi nh tiÕt kiÖm, ®Çu t, tiªu dïng, xuÊt nhËp khÈu,
gi¸ c¶, thÞ trêng, viÖc lµm, thÊt nghiÖp, c«ng b»ng x· héi…
1.2. Vai trß cña thuÕ trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng
Víi nh÷ng ®Æc ®iÓm vèn cã nh ®· ph©n tÝch ë trªn, thuÕ cã vai trß lµ
c«ng cô chñ yÕu trong viÖc tËp trung nguån lùc vµo NSNN ®¸p øng çc nhu
97
cÇu chi tiªu cña Nhµ níc vµ thùc hiÖn ®iÒu tiÕt vÜ m« nÒn kinh tÕ.
§Ó huy ®éng nguån lùc nh»m nu«i sèng bé m¸y vµ trang tr¶i çc chi
phÝ thùc hiÖn çc chøc n¨ng, nhiÖm vô cña Nhµ níc; Nhµ níc cã thÓ thùc
hiÖn ph¸t hµnh tiÒn, vay trong níc hoÆc vay ngoµi níc, b¸n tµi s¶n quèc
gia vµ ®¸nh thuÕ. Ph¸t hµnh tiÒn ®Ó chi tiªu lµ biÖn ph¸p ®¬n gi¶n nhÊt,
song viÖc ph¸t hµnh tiÒn thiÕu c¬ së vËt chÊt ®¶m b¶o sÏ g©y hËu qu¶ tiªu
cùc ®èi víi çc qu¸ tr×nh kinh tÕ x· héi. Vay nî trong níc hay ngoµi níc,
suy cho cïng th× còng ph¶i t×m nguån ®Ó tr¶ nî, kh«ng chØ nî gèc mµ c¶
tiÒn l·i vµ nÕu vay ngoµi níc cßn bÞ lÖ thuéc vµo bªn ngoµi vÒ chÝnh trÞ -
kinh tÕ ë møc ®é nhÊt ®Þnh. Tµi s¶n quèc gia còng chØ cã giíi h¹n nhÊt ®Þnh,
nªn viÖc b¸n tµi s¶n quèc gia kh«ng thÓ ®îc coi lµ biÖn ph¸p chñ yÕu ®Ó
huy ®éng nguån lùc cho Nhµ níc. Do vËy, ë hÇu hÕt çc quèc gia, thuÕ lµ
c«ng cô gi÷ vai trß chñ yÕu trong viÖc huy ®éng nguån lùc ®Ó ®¸p øng çc
nhu cÇu chi tiªu cña Nhµ níc.
Trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng, cïng víi viÖc më réng chøc n¨ng cña
Nhµ níc, thuÕ ®· thùc sù trë thµnh c«ng cô quan träng ®Ó Nhµ níc thùc
hiÖn ®iÒu tiÕt vÜ m« nÒn kinh tÕ quèc d©n. Tuú thuéc vµo thùc tr¹ng kinh tÕ
- x· héi trong tõng thêi kú, Nhµ níc hoµn toµn cã thÓ chñ ®éng ®iÒu chØnh
chÝnh s¸ch thuÕ nh»m thùc hiÖn môc tiªu ®iÒu tiÕt vÜ m« nÒn kinh tÕ quèc
d©n nh ®iÒu tiÕt chu kú kinh tÕ, c¬ cÊu kinh tÕ theo ngµnh vµ theo vïng
l·nh thæ, gi¸ c¶, tiÕt kiÖm, ®Çu t, viÖc lµm, xuÊt nhËp khÈu, ph©n phèi l¹i
thu nhËp, tæng cung, tæng cÇu...
Sù ph¸t triÓn cña mét nÒn kinh tÕ lu«n mang tÝnh chu kú. Trong giai
®o¹n suy tho¸i kinh tÕ, Nhµ níc cã thÓ gi¶m thuÕ ®Ó t¨ng cÇu, khuyÕn
khÝch ®Çu t më réng s¶n xuÊt kinh doanh nh»m kh«i phôc sù t¨ng trëng
cña nÒn kinh tÕ. Ngîc l¹i, trong thêi kú nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn qu¸ nãng cã
nguy c¬ dÉn ®Õn mÊt c©n ®èi vµ mÊt æn ®Þnh; Nhµ níc cã thÓ t¨ng thuÕ ®Ó
thu hÑp ®Çu t nh»m ®¶m b¶o çc quan hÖ c©n ®èi vµ gi÷ v÷ng nhÞp ®é t¨ng
trëng bÒn v÷ng cña nÒn kinh tÕ.
B»ng viÖc ban hµnh çc s¾c thuÕ cô thÓ víi nh÷ng quy ®Þnh vÒ ®èi
tîng, ph¹m vi ®iÒu chØnh, thuÕ suÊt, çc trêng hîp u ®·i vµ miÔn gi¶m
thuÕ; Nhµ níc cã thÓ thùc hiÖn ®îc môc tiªu ®iÒu tiÕt c¬ cÊu kinh tÕ theo
ngµnh vµ vïng l·nh thæ, ®iÒu tiÕt quan hÖ xuÊt nhËp khÈu, khuyÕn khÝch
tiªu dïng hoÆc tiÕt kiÖm, ®iÒu tiÕt thu nhËp gi÷a çc tÇng líp d©n c gi¶m
sù bÊt b×nh ®¼ng vÒ thu nhËp trong x· héi.
Tuy vËy, thuÕ cã t¸c ®éng thuËn nghÞch ®ång thêi ®Õn çc môc tiªu
98
kinh tÕ - x· héi vÜ m«, nªn khi sö dông c«ng cô thuÕ ®Ó ®iÒu tiÕt vÜ m« nÒn
kinh tÕ, Nhµ níc cÇn ph¶i xem xÐt thËn träng t¸c ®éng tæng hîp cña viÖc
®iÒu chØnh chÝnh s¸ch thuÕ ®Õn çc môc tiªu kinh tÕ - x· héi vÜ m«.
1.3. HÖ thèng thuÕ vµ çc tiªu thøc thiÕt lËp mét hÖ thèng thuÕ
Trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng, qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt ®· t¹o ra sù vËn
®éng kh«ng ngõng cña dßng lu©n chuyÓn thu nhËp trong nÒn kinh tÕ.
ChÝnh dßng lu©n chuyÓn thu nhËp trong nÒn kinh tÕ ®ßi hái ph¶i thiÕt lËp
çc s¾c thuÕ kh¸c nhau víi ®èi tîng nép thuÕ vµ c¬ së ®¸nh thuÕ kh¸c
nhau, nh»m bao qu¸t ®Çy ®ñ mäi nguån thu vµ cã sù ®iÒu tiÕt phï hîp víi
tõng nguån thu ph¸t sinh vµ vËn ®éng trong nÒn kinh tÕ. V× vËy, ë çc quèc
gia ®Òu cã nhiÒu s¾c thuÕ kh¸c nhau, chóng cã quan hÖ mËt thiÕt víi nhau
vµ hîp thµnh mét hÖ thèng thuÕ.
Tuú theo b¶n chÊt chÝnh trÞ cña Nhµ níc vµ tr×nh ®é ph¸t triÓn kinh
tÕ - x· héi cña mçi quèc gia trong tõng giai ®o¹n, mµ mçi quèc gia ®Òu cã
nh÷ng c¨n cø cô thÓ ®Ó thiÕt lËp mét hÖ thèng thuÕ riªng nh»m thùc hiÖn
nh÷ng môc tiªu cô thÓ cña m×nh.
Trong t¸c phÈm “Nghiªn cøu vÒ b¶n chÊt vµ nguyªn nh©n giÇu cã cña
nh©n lo¹i”, Adam Smith (1723 - 1790), nhµ kinh tÕ häc ngêi Anh ®· ®a ra
çc nguyªn t¾c c¬ b¶n ®Ó x©y dùng mét hÖ thèng thuÕ tèi u: ®¸nh thuÕ
ph¶i phï hîp víi kh¶ n¨ng vµ søc lùc cña d©n c, møc thuÕ vµ thêi h¹n
thanh to¸n thuÕ ph¶i ®îc x¸c ®Þnh mét çch hîp lý, çc chi phÝ thu nép
thuÕ ph¶i thÊp nhÊt… KÕ thõa, bæ sung vµ ph¸t triÓn çc nguyªn t¾c c¬ b¶n
x©y dùng mét hÖ thèng thuÕ tèi u cña Adam Smith, çc nhµ kinh tÕ häc
hiÖn ®¹i ®· ®a ra çc chuÈn mùc cã ý nghÜa lµ kim chØ nam cho çc quèc
gia trong viÖc thiÕt lËp hÖ thèng thuÕ g¾n víi yªu cÇu ph¸t triÓn chung cña
nÒn kinh tÕ hiÖn ®¹i vµ ®ßi hái cña mét x· héi d©n chñ. Sau ®©y lµ çc tiªu
thøc chñ yÕu ®Ó thiÕt lËp mét hÖ thèng thuÕ.
TÝnh hiÖu qu¶
Nh÷ng khuyÕt tËt cña nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®· kh¼ng ®Þnh sù cÇn
thiÕt ph¶i kÕt hîp gi÷a “Bµn tay v« h×nh” vµ sù can thiÖp cña Nhµ níc ®èi
víi nÒn kinh tÕ nh»m ®iÒu chØnh vµ ®Þnh híng cho sù vËn ®éng cña çc
nguån lùc cña toµn x· héi ®Ó b¶o ®¶m sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng, hiÖu qu¶ vµ
c«ng b»ng.
HÖ thèng thuÕ ®¶m b¶o ®îc tÝnh hiÖu qu¶ ®èi víi nÒn kinh tÕ khi
gi¶m thiÓu ®îc nh÷ng t¸c ®éng tiªu cùc cña thuÕ trong ph©n bæ nguån lùc
vèn ®· ®¹t ®îc hiÖu qu¶ díi t¸c ®éng cña c¬ chÕ thÞ trêng; ®ång thêi,
99
ph¸t huy ®îc t¸c ®éng tÝch cùc trong ®iÒu chØnh l¹i nh÷ng ph©n bæ nguån
lùc cha ®¹t hiÖu qu¶ nh»m ®¹t ®îc çc môc tiªu kinh tÕ - x· héi vÜ m« cña
Còng nh mäi ho¹t ®éng kinh tÕ - x· héi, tæ chøc qu¶n lý thu thuÕ tÊt
yÕu ph¶i ph¸t sinh çc chi phÝ. V× vËy, tÝnh hiÖu qu¶ cña hÖ thèng thuÕ cßn
®îc ®¸nh gi¸ ®èi víi c¶ c«ng t¸c qu¶n lý thu thuÕ. HiÖu qu¶ cña c«ng t¸c
qu¶n lý thu thuÕ ®îc xem xÐt vµ ®¸nh gi¸ trong mèi quan hÖ gi÷a møc chi
phÝ tæ chøc qu¶n lý thu thuÕ vµ sè thuÕ ®îc tËp trung vµo NSNN. Chi phÝ
tæ chøc qu¶n lý thu thuÕ cµng thÊp vµ sè thuÕ tËp trung vµo NSNN cµng lín
th× tÝnh hiÖu qu¶ cña hÖ thèng thuÕ cµng cao. ChÝ phÝ tæ chøc qu¶n lý thu
thuÕ lµ çc chi phÝ hµnh chÝnh ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh tæ chøc qu¶n lý thu
thuÕ, nã bao gåm çc chi phÝ trùc tiÕp cña çc c¬ quan qu¶n lý thu thuÕ vµ
chi phÝ tõ phÝa ngêi nép thuÕ. Møc ®é ph¸t sinh çc chi phÝ hµnh chÝnh
thuÕ phô thuéc vµo tÝnh ®¬n gi¶n hay phøc t¹p cña hÖ thèng thuÕ vµ tõng
s¾c thuÕ, quy tr×nh tæ chøc qu¶n lý thu nép thuÕ cã hîp lý hay kh«ng?
TÝnh c«ng b»ng
C«ng b»ng lµ mét yªu cÇu kh¸ch quan trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña
x· héi. ThuÕ cã t¸c ®éng ®Õn lîi Ých cña mäi chñ thÓ trong x· héi. V× vËy, ®Ó
®¶m b¶o tÝnh kh¶ thi cña hÖ thèng thuÕ vµ æn ®Þnh chÝnh trÞ - kinh tÕ - x·
héi, tÝnh c«ng b»ng cña hÖ thèng ®îc ®Æt ra lµ tÊt yÕu.
Çc nhµ kinh tÕ cho r»ng tÝnh c«ng b»ng cña hÖ thèng thuÕ ®îc xem
xÐt trªn hai gi¸c ®é lµ c«ng b»ng theo chiÒu ngang vµ c«ng b»ng theo chiÒu
däc. C«ng b»ng theo chiÒu ngang lµ sù ®èi xö vÒ thuÕ nh nhau ®èi víi çc
thÓ nh©n, ph¸p nh©n cã t×nh tr¹ng vµ kh¶ n¨ng nép thuÕ gièng nhau. C«ng
b»ng theo chiÒu däc lµ sù ®èi xö vÒ thuÕ kh¸c nhau ®èi víi çc thÓ nh©n,
ph¸p nh©n cã t×nh tr¹ng vµ kh¶ n¨ng nép thuÕ kh¸c nhau; thÓ nh©n, ph¸p
nh©n nµo cã kh¶ n¨ng nép thuÕ cao th× ph¶i nép thuÕ cho Nhµ níc nhiÒu
h¬n.
Tuy vËy, trong thùc tiÔn khã cã thÓ t×m ra nh÷ng thíc ®o hay chuÈn
mùc chuÈn x¸c ®Ó ®¸nh gi¸ t×nh tr¹ng vµ kh¶ n¨ng nép thuÕ cña çc thÓ
nh©n vµ ph¸p nh©n. V× vËy, viÖc ®¸nh gi¸ mét hÖ thèng thuÕ ®îc gäi lµ
c«ng b»ng kh«ng ph¶i lµ mét c«ng viÖc dÔ dµng. C«ng b»ng trong thuÕ kho¸
tuú thuéc vµo nhËn thøc vµ quan ®iÓm cña mçi ChÝnh phñ. Trong thùc tiÔn,
thíc ®o ®¸nh gi¸ t×nh tr¹ng vµ kh¶ n¨ng nép thuÕ cña çc thÓ nh©n vµ
ph¸p nh©n thêng ®îc çc quèc gia sö dông lµ thu nhËp, møc tiªu dïng vµ
tµi s¶n.
100
TÝnh æn ®Þnh
TÝnh æn ®Þnh hÖ thèng thuÕ ®îc hiÓu lµ hÖ thèng thuÕ vµ tõng s¾c
thuÕ ®îc ban hµnh vµ thùc thi trong thùc tiÔn trong mét kho¶ng thêi gian
thÝch hîp, h¹n chÕ viÖc söa ®æi bæ sung tõng s¾c thuÕ mét çch thêng
xuyªn, ban hµnh s¾c thuÕ míi ph¶i th«ng b¸o tríc vµ cã thêi gian chuÈn bÞ
thùc thi thÝch hîp.
TÝnh æn ®Þnh cña hÖ thèng thuÕ lµ mét ®ßi hái chÝnh ®¸ng tõ phÝa
ngêi thùc hiÖn nghÜa vô nép thuÕ vµ yªu cÇu æn ®Þnh kinh tÕ vÜ m«. Sù æn
®Þnh cña hÖ thèng thuÕ lµ ®iÒu kiÖn quan träng ®Ó æn ®Þnh m«i trêng ®Çu
t kinh doanh, ®¶m b¶o ®iÒu kiÖn ®Ó çc thÓ nh©n vµ ph¸p nh©n lùa chän
kinh doanh vµ quyÕt ®Þnh ®Çu t.
ChÝnh s¸ch thuÕ lu«n ®îc ®ßi hái ph¶i phï hîp víi thùc tr¹ng kinh
tÕ - x· héi. Thùc tr¹ng kinh tÕ - x· héi lµ bÊt ®Þnh. V× vËy, ®Ó ®¶m b¶o tÝnh
æn ®Þnh cña thuÕ kho¸, ®ßi hái viÖc x©y dùng vµ c¶i çch hÖ thèng thuÕ ph¶i
cã çch nh×n toµn diÖn vµ dµi h¹n ®Ó ®ãn tríc ®îc xu híng vËn ®éng cña
TÝnh thuËn tiÖn
TÝnh thuËn tiÖn cña hÖ thèng thuÕ ®îc hiÓu lµ hÖ thèng thuÕ vµ tõng
s¾c thuÕ ph¶i ®¬n gi¶n, râ rµng, dÔ hiÓu, dÔ thùc thi, dÔ qu¶n lý vµ cã kh¶
n¨ng tù ®iÒu chØnh nhÊt ®Þnh.
HÖ thèng thuÕ ph¶i ®¶m b¶o tÝnh thuËn tiÖn lµ mét ®ßi hái kh¸ch
quan nh»m ®¶m b¶o tÝnh kh¶ thi cña hÖ thèng thuÕ trong thùc tiÔn, ®éng
viªn nguån lùc tµi chÝnh vµo NSNN ë møc cao nhÊt víi chi phÝ hµnh thu
thÊp nhÊt, h¹n chÕ çc trêng hîp tiªu cùc cã thÓ x¶y ra, phï hîp víi tr×nh
®é cña ngêi nép thuÕ vµ çn bé qu¶n lý thu thuÕ.
1.4. Çc yÕu tè cÊu thµnh cña mét s¾c thuÕ vµ ph©n lo¹i thuÕ
1.4.1. Çc yÕu tè cÊu thµnh cña mét s¾c thuÕ
Vai trß to lín cña thuÕ chØ ®îc ph¸t huy khi tõng s¾c thuÕ vµ c¶ hÖ
thèng thuÕ ®îc thùc thi mét çch nghiªm chØnh trong ®êi sèng kinh tÕ - x·
héi. Mét s¾c thuÕ chØ ®¶m b¶o tÝnh thùc thi khi néi dung cña nã bao hµm
®Çy ®ñ çc yÕu tè cÊu thµnh cÇn thiÕt. Néi dung cña mét s¾c thuÕ nãi chung
bao gåm çc yÕu tè cÊu thµnh c¬ b¶n sau:
Tªn gäi cña s¾c thuÕ: Tªn gäi cña mét s¾c thuÕ thêng g¾n víi ®èi
tîng tÝnh thuÕ hoÆc néi dung chñ yÕu cña s¾c thuÕ.
§èi tîng nép thuÕ: S¾c thuÕ quy ®Þnh thÓ nh©n, ph¸p nh©n nµo cã
nghÜa vô thùc hiÖn khai b¸o vµ nép thuÕ cho Nhµ níc th× thÓ nh©n, ph¸p
101
nh©n ®ã lµ ®èi tîng nép thuÕ cña s¾c thuÕ ®ã.
C¬ së ®¸nh thuÕ vµ thuÕ suÊt: C¬ së ®¸nh thuÕ cña mét s¾c thuÕ cho
biÕt s¾c thuÕ ®ã ®îc tÝnh trªn çi g×. ThuÕ suÊt lµ møc thuÕ ®îc Ên ®Þnh
trªn mét ®¬n vÞ ®èi tîng tÝnh thuÕ ¸p dông cho ®èi tîng nép thuÕ cô thÓ.
Quy tr×nh khai b¸o vµ nép thuÕ: Quy tr×nh khai b¸o vµ thu nép thuÕ
x¸c ®Þnh vÒ nghÜa vô, tr¸ch nhiÖm kª khai vµ çch thøc, thêi h¹n thu nép
thuÕ vµo NSNN cña ®èi tîng nép thuÕ vµ çc c¬ quan h÷u quan.
Ngoµi çc yÕu tè cÊu thµnh c¬ b¶n nãi trªn, tuú theo tõng s¾c thuÕ cô
thÓ mµ çc s¾c thuÕ cßn cã thÓ cã nh÷ng yÕu tè cÊu thµnh cÇn thiÕt kh¸c
nh gi¸ tÝnh thuÕ, chÕ ®é u ®·i vµ miÔn gi¶m thuÕ…
1.4.2. Ph©n lo¹i thuÕ
Sè lîng çc s¾c thuÕ trong hÖ thèng thuÕ cña çc quèc gia lµ kh«ng
gièng nhau, nã tuú thuéc vµo tr×nh ®é ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi vµ môc
tiªu x©y dùng hÖ thèng thuÕ cña mçi quèc gia trong tõng giai ®o¹n cô thÓ.
Tuy vËy, ®Ó ph©n tÝch t¸c ®éng cña thuÕ tíi çc qu¸ tr×nh kinh tÕ - x· héi
nh»m x©y dùng, ®iÒu chØnh hÖ thèng thuÕ mét çch phï hîp vµ phôc vô cho
c«ng t¸c qu¶n lý thuÕ, ngêi ta cã thÓ lùa chän nhiÒu tiªu thøc kh¸c nhau ®Ó
ph©n lo¹i çc s¾c thuÕ.
Ph©n lo¹i thuÕ theo kh¶ n¨ng chuyÓn giao g¸nh nÆng thuÕ
Kh¶ n¨ng chuyÓn giao g¸nh nÆng thuÕ lµ kh¶ n¨ng ngêi nép thuÕ
theo luËt ®Þnh cã thÓ chuyÓn giao sè thuÕ hä ph¶i nép theo luËt ®Þnh cho
ngêi kh¸c chÞu hay kh«ng. Mét s¾c thuÕ, mµ ngêi nép thuÕ theo luËt ®Þnh
kh«ng cã kh¶ n¨ng chuyÓn giao sè thuÕ hä ph¶i nép theo luËt ®Þnh cho
ngêi kh¸c chÞu th× ®îc gäi lµ thuÕ trùc thu. Ngîc l¹i, mét s¾c thuÕ, mµ
ngêi nép thuÕ theo luËt ®Þnh cã kh¶ n¨ng chuyÓn giao sè thuÕ hä ph¶i nép
theo luËt ®Þnh cho ngêi kh¸c chÞu th× ®îc gäi lµ thuÕ gi¸n thu. Tuy nhiªn,
viÖc ph©n ®Þnh thuÕ trùc thu vµ thuÕ gi¸n thu còng chØ mang tÝnh chÊt
t¬ng ®èi.
Thuéc lo¹i thuÕ trùc thu trong hÖ thèng thuÕ hiÖn hµnh ë níc ta bao
gåm çc s¾c thuÕ: thuÕ thu nhËp ®èi víi ngêi cã thu nhËp cao, thuÕ thu
nhËp doanh nghiÖp, çc s¾c thuÕ ®¸nh vµo tµi s¶n së h÷u cña çc thÓ nh©n
vµ ph¸p nh©n… Thuéc lo¹i thuÕ gi¸n thu trong hÖ thèng thuÕ hiÖn hµnh ë
níc ta bao gåm çc s¾c thuÕ: thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng, thuÕ tiªu thô ®Æc biÖt,
thuÕ xuÊt khÈu vµ thuÕ nhËp khÈu…
Ph©n lo¹i thuÕ theo c¬ së ®¸nh thuÕ
C¬ së ®¸nh thuÕ cña mét s¾c thuÕ chØ râ s¾c thuÕ ®ã ®¸nh trªn çi g×.
102
C¨n cø vµo c¬ së ®¸nh thuÕ, hÖ thèng thuÕ cña çc quèc gia thêng bao
gåm: thuÕ thu nhËp, thuÕ tiªu dïng vµ thuÕ tµi s¶n.
Thuéc lo¹i thuÕ thu nhËp bao gåm çc s¾c thuÕ cã c¬ së ®¸nh thuÕ lµ
thu nhËp. Thu nhËp cña çc thÓ nh©n, ph¸p nh©n cã thÓ lµ thu nhËp tõ tiÒn
l¬ng, tiÒn c«ng; thu nhËp tõ ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh díi d¹ng lîi
nhuËn, lîi tøc vµ çc thu nhËp kh¸c. Thu nhËp lµ c¬ së ®¸nh thuÕ cã thÓ lµ
cña ç nh©n hoÆc cña mét doanh nghiÖp, c«ng ty. V× vËy, thuÕ thu nhËp
còng bao gåm nhiÒu s¾c thuÕ nh thuÕ l¬ng, thuÕ thu nhËp ç nh©n, thuÕ
thu nhËp doanh nghiÖp…
Thuéc lo¹i thuÕ tiªu dïng bao gåm çc s¾c thuÕ cã c¬ së ®¸nh thuÕ lµ
phÇn thu nhËp ®îc ®em ra tiªu dïng cña çc thÓ nh©n, ph¸p nh©n. Thu
nhËp cña çc thÓ nh©n, ph¸p nh©n cã thÓ ®îc ®em ra tiªu dïng phôc vô
cho ®êi sèng hoÆc phôc vô cho s¶n xuÊt kinh doanh. ThuÕ tiªu dïng bao
gåm nhiÒu s¾c thuÕ kh¸c nhau nh thuÕ doanh thu, thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng,
thuÕ tiªu thô ®Æc biÖt…
ThuÕ tµi s¶n lµ lo¹i thuÕ cã c¬ së ®¸nh thuÕ lµ gi¸ trÞ tµi s¶n cña çc
thÓ nh©n, ph¸p nh©n. Tuy nhiªn, kh«ng ph¶i mäi tµi s¶n cña çc thÓ nh©n
vµ ph¸p nh©n ®Òu bÞ ®¸nh thuÕ tµi s¶n, mµ tuú thuéc vµo môc tiªu kinh tÕ -
x· héi trong tõng thêi kú mµ mçi quèc gia cã sù lùa chän ®¸nh thuÕ tµi s¶n
®èi víi nh÷ng tµi s¶n nhÊt ®Þnh. Tµi s¶n cña çc thÓ nh©n, ph¸p nh©n cã thÓ
biÓu hiÖn díi d¹ng lµ chøng kho¸n, th¬ng phiÕu, nhµ cöa, ®Êt ®ai, m¸y
mãc, xe cé, thiÕt bÞ kü thuËt, nh·n hiÖu... Thuéc lo¹i thuÕ tµi s¶n bao gåm
nhiÒu s¾c thuÕ kh¸c nhau nh thuÕ nhµ, thuÕ ®Êt vµ çc s¾c thuÕ ®¸nh vµo
çc tµi s¶n kh¸c.
2. HÖ thèng thuÕ hiÖn hµnh ë ViÖt nam
Thêi kú tríc 1990, ë níc ta thu NSNN chñ yÕu tõ kinh tÕ quèc
doanh vµ ®îc thùc hiÖn díi h×nh thøc thu quèc doanh vµ trÝch nép lîi
nhuËn. ThuÕ chØ ¸p dông ®èi víi kinh tÕ ngoµi quèc doanh víi mét sè s¾c
thuÕ nh thuÕ n«ng nghiÖp, thuÕ c«ng th¬ng nghiÖp, thuÕ m«n bµi... Thêi
kú nµy, vai trß cña thuÕ rÊt h¹n chÕ trªn c¶ ph¬ng diÖn huy ®éng nguån
lùc cho NSNN vµ ph¬ng diÖn ®iÒu tiÕt vÜ m« nÒn kinh tÕ.
Trong thêi kú ®æi míi ë níc ta, c¶i çch thuÕ ®îc b¾t ®Çu thùc hiÖn
tõ n¨m 1990 víi quan ®iÓm vµ môc tiªu lµ ®¶m b¶o sù b×nh ®¼ng gi÷a çc
thµnh phÇn kinh tÕ, t¨ng cêng quan hÖ hîp t¸c quèc tÕ trong ®iÒu kiÖn më
cöa vµ héi nhËp kinh tÕ víi çc níc trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi. §Õn nay,
ViÖt nam ®· hoµn thµnh c¶i çch thuÕ bíc mét (1990 - 1995), c¶i çch thuÕ
103
bíc 2 (1996 - 2001) vµ ®ang thùc hiÖn c¶i çch thuÕ bíc 3 b¾t ®Çu tõ n¨m
2002.
HÖ thèng thuÕ hiÖn hµnh ë ViÖt Nam bao gåm:
- LuËt thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng,
- LuËt thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp,
- LuËt thuÕ tiªu thô ®Æc biÖt,
- LuËt thuÕ xuÊt khÈu nhËp khÈu,
- LuËt thuÕ sö dông ®Êt n«ng nghiÖp,
- Ph¸p lÖnh thuÕ thu nhËp ®èi víi ngêi cã thu nhËp cao,
- Ph¸p lÖnh thuÕ tµi nguyªn,
- Ph¸p lÖnh thuÕ nhµ ®Êt,
- Çc s¾c thuÕ kh¸c nh thuÕ m«n bµi, thuÕ chuyÓn lîi nhuËn ra níc
ngoµi...
Cïng víi qu¸ tr×nh söa ®æi, bæ sung vµ hoµn thiÖn hÖ thèng çc s¾c
thuÕ, tõ n¨m 1990 ®Õn nay, níc ta cßn cã nhiÒu tho¶ thuËn vµ cam kÕt
quèc tÕ vÒ thuÕ, ch¼ng h¹n nh hiÖp ®Þnh vÒ tr¸nh ®¸nh thuÕ hai lÇn, cam
kÕt c¾t gi¶m thuÕ nhËp khÈu theo hiÖp ®Þnh CEPT...
Sau ®©y lµ mét sè néi dung c¬ b¶n cña nh÷ng s¾c thuÕ quan träng.
2.1. ThuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng
ThuÕ GTGT lµ thuÕ tÝnh trªn kho¶n gi¸ trÞ t¨ng thªm cña hµng ho¸,
dÞch vô ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh tõ s¶n xuÊt, lu th«ng ®Õn tiªu dïng.
LuËt thuÕ GTGT ®îc Quèc héi kho¸ IX th«ng qua ngµy 10/05/1997,
cã hiÖu lùc thi hµnh tõ ngµy 01/01/1999; ®Õn ngµy 17/06/2003 Quèc héi kho¸
XI ®· th«ng qua LuËt söa ®æi, bæ sung mét sè ®iÒu cña LuËt thuÕ GTGT,
luËt nµy cã hiÖu lùc thi hµnh tõ ngµy 01/01/2004.
§èi tîng chÞu thuÕ vµ ®èi tîng nép thuÕ GTGT
§èi tîng chÞu thuÕ GTGT lµ hµng ho¸, dÞch vô dïng cho s¶n xuÊt,
kinh doanh vµ tiªu dïng ë ViÖt Nam (trõ nh÷ng hµng ho¸, dÞch vô theo quy
®Þnh thuéc diÖn kh«ng chÞu thuÕ GTGT). HiÖn nay ë níc ta, theo quy ®Þnh
cã 28 nhãm hµng ho¸, dÞch vô thuéc danh môc kh«ng chÞu thuÕ GTGT; ®ã
lµ çc hµng ho¸ vµ dÞch vô thuéc çc ngµnh nghÒ ®ang cßn khã kh¨n cÇn
khuyÕn khÝch ph¸t triÓn, çc hµng ho¸ vµ dÞch vô thuéc çc ho¹t ®éng
kh«ng mang tÝnh chÊt kinh doanh v× lîi nhuËn hoÆc thuéc çc ho¹t ®éng
®îc u ®·i v× môc tiªu x· héi vµ nh©n ®¹o, mét sè hµng ho¸ vµ dÞch vô
thiÕt yÕu kh«ng ®Æt vÊn ®Ò ®iÒu tiÕt tiªu dïng.
§èi tîng nép thuÕ GTGT lµ çc c¬ së kinh doanh vµ ngêi nhËp
104
khÈu. Çc c¬ së kinh doanh lµ tæ chøc, ç nh©n cã ho¹t ®éng s¶n xuÊt, kinh
doanh hµng ho¸, dÞch vô chÞu thuÕ GTGT ë ViÖt Nam, kh«ng ph©n biÖt
ngµnh nghÒ, h×nh thøc, tæ chøc kinh doanh. Ngêi nhËp khÈu lµ tæ chøc, ç
nh©n cã nhËp khÈu hµng hãa, mua dÞch vô tõ níc ngoµi chÞu thuÕ GTGT.
C¨n cø tÝnh thuÕ GTGT lµ gi¸ tÝnh thuÕ vµ thuÕ suÊt
Gi¸ tÝnh thuÕ GTGT ®èi víi hµng hãa, dÞch vô chÞu thuÕ GTGT lµ gi¸
cha cã thuÕ GTGT; nhng bao gåm c¶ thuÕ thuÕ TT§B, thuÕ nhËp khÈu
vµ c¶ kho¶n phô thu hoÆc phÝ thu thªm ngoµi gi¸ hµng hãa, dÞch vô mµ c¬
së kinh doanh ®îc hëng, trõ çc kho¶n phô thu vµ phÝ c¬ së kinh doanh
ph¶i nép NSNN.
Gi¸ thanh to¸n
Gi¸ cha cã
= 1 + ThuÕ suÊt
thuÕ GTGT
GTGT
ThuÕ suÊt thuÕ GTGT gåm 3 møc:
- ThuÕ suÊt 0% ¸p dông ®èi víi hµng ho¸, dÞch vô xuÊt khÈu ra níc
ngoµi hoÆc vµo çc khu chÕ xuÊt vµ çc trêng hîp ®îc coi lµ xuÊt khÈu
theo quy ®Þnh cña ChÝnh phñ.
- Møc thuÕ suÊt 5% ¸p ®èi víi hµng hãa, dÞch vô tiªu dïng thiÕt yÕu
nh ph©n bãn, quÆng ®Ó s¶n xuÊt ph©n bãn; thuèc trõ s©u bÖnh vµ chÊt
kÝch thÝch t¨ng trëng vËt nu«i, c©y trång; thiÕt bÞ, m¸y mãc vµ dông cô
chuyªn dïng cho y tÕ…
- Møc thuÕ suÊt 10% lµ møc thuÕ suÊt phæ biÕn vµ ¸p dông ®èi víi
çc lo¹i hµng hãa, dÞch vô cßn l¹i nh ®iÖn th¬ng phÈm do çc c¬ së s¶n
xuÊt, kinh doanh ®iÖn b¸n ra; s¶n phÈm ®iÖn tö; s¶n phÈm c¬ khÝ tiªu
dïng; ®å ®iÖn tiªu dïng; s¶n phÈm b»ng da, gi¶ da; x©y dùng, l¾p ®Æt.
Ph¬ng ph¸p tÝnh thuÕ GTGT
105
Ph¬ng ph¸p khÊu trõ thuÕ:
KhÊu trõ thuÕ GTGT thùc chÊt lµ trõ ®i thuÕ GTGT ®Çu vµo mµ c¬
së kinh doanh ®· tr¶ khi mua hµng ho¸, dÞch vô ®Ó s¶n xuÊt ra hµng ho¸,
dÞch vô b¸n ra khi tÝnh sè thuÕ GTGT mµ c¬ së kinh doanh ph¶i nép cho
hµng ho¸, dÞch vô b¸n ra.
§èi tîng ¸p dông lµ çc ®¬n vÞ, tæ chøc kinh doanh, doanh nghiÖp
thµnh lËp theo LuËt Doanh nghiÖp Nhµ níc, LuËt Doanh nghiÖp, LuËt
Hîp t¸c x·, doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t níc ngoµi vµ çc ®¬n vÞ, tæ chøc
kinh doanh kh¸c ®· thùc hiÖn ®Çy ®ñ çc ®iÒu kiÖn vÒ kÕ to¸n, ho¸ ®¬n
chøng tõ ®Ó lµm c¨n cø tÝnh thuÕ theo ph¬ng ph¸p khÊu trõ.
X¸c ®Þnh thuÕ GTGT ph¶i nép:
106
Sè thuÕ ThuÕ
ThuÕ GTGT ®Çu
GTGT ph¶i = GTGT ®Çu -
vµo ®îc khÊu trõ
nép ra
ThuÕ Gi¸ tÝnh thuÕ cña hµng

ThuÕ
GTGT ®Çu = hãa, dÞch vô chÞu thuÕ b¸n ¥
suÊt
ra ra
C¬ së kinh doanh thuéc ®èi tîng tÝnh thuÕ theo ph¬ng ph¸p khÊu
trõ thuÕ khi b¸n hµng hãa, dÞch vô ph¶i lËp ho¸ ®¬n b¸n hµng hãa, dÞch vô
ghi râ gi¸ b¸n cha cã thuÕ, thuÕ GTGT vµ tæng sè tiÒn ngêi mua ph¶i
thanh to¸n. Trêng hîp ho¸ ®¬n chØ ghi gi¸ thanh to¸n, kh«ng ghi gi¸ cha
cã thuÕ vµ thuÕ GTGT th× thuÕ GTGT cña hµng ho¸, dÞch vô b¸n ra tÝnh
trªn gi¸ thanh to¸n ghi trªn ho¸ ®¬n, chøng tõ.
ThuÕ GTGT ®Çu vµo ®îc khÊu trõ lµ thuÕ GTGT cña hµng ho¸,
dÞch vô dïng cho s¶n xuÊt, kinh doanh hµng ho¸, dÞch vô chÞu thuÕ GTGT.
Ph¬ng ph¸p tÝnh thuÕ GTGT trùc tiÕp trªn gi¸ trÞ gia t¨ng:
§èi tîng ¸p dông ph¬ng ph¸p tÝnh trùc tiÕp trªn gi¸ trÞ gia t¨ng lµ
ç nh©n s¶n xuÊt, kinh doanh lµ ngêi ViÖt Nam; tæ chøc, ç nh©n níc
ngoµi kinh doanh t¹i ViÖt Nam kh«ng thuéc çc h×nh thøc ®Çu t theo LuËt
®Çu t níc ngoµi t¹i ViÖt Nam cha thùc hiÖn ®Çy ®ñ çc ®iÒu kiÖn vÒ kÕ
to¸n, hãa ®¬n chøng tõ ®Ó lµm c¨n cø tÝnh thuÕ theo ph¬ng ph¸p khÊu trõ
thuÕ; c¬ së kinh doanh mua, b¸n vµng, b¹c, ®¸ quý, ngo¹i tÖ.
X¸c ®Þnh thuÕ GTGT ph¶i nép:
Sè thuÕ GTGT GTGT cña hµng hãa,
= ¥ ThuÕ suÊt
ph¶i nép dÞch vô chÞu thuÕ
Hoµn thuÕ GTGT
107
Hoµn thuÕ GTGT lµ viÖc NSNN tr¶ l¹i cho c¬ së kinh doanh sè tiÒn
thuÕ GTGT ®Çu vµo ®· tr¶ khi mua hµng ho¸, dÞch vô mµ c¬ së kinh doanh
cßn cha ®îc khÊu trõ trong kú tÝnh thuÕ; tøc lµ trong kú tÝnh thuÕ, c¬ së
kinh doanh cã sè thuÕ GTGT ®îc khÊu trõ lín h¬n sè thuÕ GTGT ®Çu ra
cña hµng ho¸, dÞch vô b¸n ra.
C¬ së kinh doanh thuéc ®èi tîng nép thuÕ theo ph¬ng ph¸p khÊu
trõ thuÕ ®îc xÐt hoµn thuÕ trong çc trêng hîp sau:
- C¬ së kinh doanh trong 3 th¸ng liªn tôc trë lªn cã sè thuÕ ®Çu vµo
cha ®îc khÊu trõ hÕt. Sè thuÕ ®îc hoµn lµ sè thuÕ ®Çu vµo cha ®îc
khÊu trõ hÕt cña thêi gian xin hoµn thuÕ.
- C¬ së kinh doanh trong th¸ng cã hµng ho¸, dÞch vô xuÊt khÈu nÕu
cã sè thuÕ GTGT ®Çu vµo cña hµng hãa xuÊt khÈu ph¸t sinh trong th¸ng
cha ®îc khÊu trõ tõ 200 triÖu ®ång trë lªn th× ®îc xÐt hoµn thuÕ theo
th¸ng.
§èi víi c¬ së kinh doanh ®Çu t míi ®· ®¨ng ký kinh doanh, ®¨ng ký
nép thuÕ theo ph¬ng ph¸p khÊu trõ thuÕ ®ang trong giai ®o¹n ®Çu t,
cha ®i vµo ho¹t ®éng, cha ph¸t sinh thuÕ ®Çu ra, nÕu thêi gian ®Çu t tõ
mét n¨m trë lªn ®îc xÐt hoµn thuÕ ®Çu vµo theo tõng n¨m. Sè thuÕ GTGT
®Çu vµo cña tµi s¶n ®Çu t ®îc hoµn cã gi¸ trÞ lín tõ 200 triÖu ®ång trë lªn
th× ®îc xÐt hoµn thuÕ tõng quý.
§èi víi c¬ së kinh doanh thuéc ®èi tîng nép thuÕ theo ph¬ng ph¸p
khÊu trõ thuÕ cã dù ¸n ®Çu t cña c¬ së s¶n xuÊt ®ang trong giai ®o¹n ®Çu
t, cha ®i vµo ho¹t ®éng, cha ®¨ng ký kinh doanh, ®¨ng ký nép thuÕ, cã
sè thuÕ GTGT cña hµng hãa, dÞch vô sö dông cho dù ¸n ®Çu t tõ 200 triÖu
®ång trë lªn ®îc xÐt hoµn thuÕ theo quý. C¬ së kinh doanh ph¶i kª khai,
lËp hå s¬ hoµn thuÕ riªng cho dù ¸n ®Çu t.
C¬ së kinh doanh quyÕt to¸n thuÕ khi s¸p nhËp, hîp nhÊt, chia t¸ch,
gi¶i thÓ, ph¸ s¶n, chuyÓn ®æi së h÷u; giao, b¸n, kho¸n, cho thuª doanh
nghiÖp nhµ níc cã thuÕ GTGT nép thõa, sè thuÕ GTGT ®Çu vµo cha
®uîc khÊu trõ hÕt.
C¬ së kinh doanh ®îc hoµn thuÕ theo quyÕt ®Þnh cña c¬ quan cã
thÈm quyÒn theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt.
2.2. ThuÕ thu nhËp doanh nghiÖp
ThuÕ TNDN lµ lo¹i thuÕ trùc thu ®¸nh vµo thu nhËp chÞu thuÕ cña
doanh nghiÖp.
Tõ ngµy 01/01/2004, ë níc ta thùc hiÖn LuËt thuÕ TNDN ®îc Quèc
108
héi kho¸ XI th«ng qua ngµy 17/06/2003.
§èi tîng nép thuÕ TNDN
§èi tîng nép thuÕ TNDN lµ çc c¬ së kinh doanh hµng ho¸, dÞch vô
cã thu nhËp chÞu thuÕ, cô thÓ:
- Çc tæ chøc s¶n xuÊt, kinh doanh hµng ho¸, dÞch vô bao gåm: doanh
nghiÖp nhµ níc ®îc thµnh lËp vµ ho¹t ®éng theo LuËt Doanh nghiÖp nhµ
níc; doanh nghiÖp ®îc thµnh lËp vµ ho¹t ®éng theo LuËt Doanh nghiÖp;
doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t níc ngoµi vµ bªn níc ngoµi tham gia hîp
®ång hîp t¸c kinh doanh theo LuËt §Çu t níc ngoµi t¹i ViÖt Nam; c«ng
ty ë níc ngoµi vµ tæ chøc níc ngoµi ho¹t ®éng kinh doanh ë ViÖt Nam
kh«ng theo LuËt ®Çu t níc ngoµi t¹i ViÖt Nam; tæ chøc kinh tÕ cña tæ
chøc chÝnh trÞ, chÝnh trÞ - x· héi, tæ chøc x· héi, tæ chøc x· héi - nghÒ
nghiÖp, ®¬n vÞ vò trang nh©n d©n; c¬ quan hµnh chÝnh, ®¬n vÞ sù nghiÖp cã
tæ chøc s¶n xuÊt, kinh doanh hµng ho¸, dÞch vô; hîp t¸c x·, tæ hîp t¸c; çc
tæ chøc kh¸c cã s¶n xuÊt, kinh doanh hµng ho¸, dÞch vô.
- Ç nh©n trong níc s¶n xuÊt, kinh doanh hµng ho¸, dÞch vô bao
gåm: ç nh©n vµ nhãm ç nh©n kinh doanh; hé kinh doanh ç thÓ; ç nh©n
hµnh nghÒ ®éc lËp cã hoÆc kh«ng cã v¨n phßng, ®Þa ®iÓm hµnh nghÒ cè
®Þnh thuéc ®èi tîng kinh doanh nh b¸c sü, luËt s, kÕ to¸n, kiÓm to¸n,
ho¹ sü, kiÕn tróc s, nh¹c sü vµ nh÷ng ngêi hµnh nghÒ ®éc lËp kh¸c; ç
nh©n cho thuª tµi s¶n nh nhµ, ®Êt, ph¬ng tiÖn vËn t¶i, m¸y mãc thiÕt bÞ
vµ çc lo¹i tµi s¶n kh¸c.
- Ç nh©n níc ngoµi kinh doanh t¹i ViÖt Nam hoÆc cã thu nhËp ph¸t
sinh t¹i ViÖt Nam, kh«ng ph©n biÖt ho¹t ®éng kinh doanh ®îc thùc hiÖn
t¹i ViÖt Nam hay t¹i níc ngoµi nh cho thuª tµi s¶n, cho vay vèn, chuyÓn
giao c«ng nghÖ, ho¹t ®éng t vÊn, tiÕp thÞ, qu¶ng ço...
- C«ng ty ë níc ngoµi ho¹t ®éng kinh doanh th«ng qua c¬ së thêng
tró t¹i ViÖt Nam.
Çc trêng hîp kh«ng thuéc diÖn nép thuÕ TNDN:
- Hîp t¸c x·, tæ hîp t¸c s¶n xuÊt n«ng nghiÖp cã thu nhËp tõ s¶n
phÈm trång trät, ch¨n nu«i, nu«i trång thuû s¶n.
- Hé gia ®×nh, ç nh©n n«ng d©n s¶n xuÊt n«ng nghiÖp cã thu nhËp tõ
s¶n phÈm trång trät, ch¨n nu«i, nu«i trång thuû s¶n, trõ hé gia ®×nh vµ ç
nh©n n«ng d©n s¶n xuÊt hµng ho¸ lín, cã thu nhËp cao tõ s¶n phÈm trång
trät, ch¨n nu«i, nu«i trång thuû s¶n.
C¨n cø tÝnh thuÕ TNDN lµ thu nhËp chÞu thuÕ vµ thuÕ suÊt
109
ThuÕ TNDN ph¶i Thu nhËp chÞu
= ¥ ThuÕ suÊt
nép thuÕ
Thu nhËp chÞu thuÕ:
Thu nhËp chÞu thuÕ trong kú tÝnh thuÕ bao gåm thu nhËp chÞu thuÕ
cña ho¹t ®éng s¶n xuÊt, kinh doanh, dÞch vô vµ thu nhËp chÞu thuÕ kh¸c, kÓ
c¶ thu nhËp chÞu thuÕ tõ ho¹t ®éng s¶n xuÊt, kinh doanh, dÞch vô ë níc
ngoµi.
Kú tÝnh thuÕ ®îc x¸c ®Þnh theo n¨m d¬ng lÞch. Trêng hîp c¬ së
kinh doanh ¸p dông n¨m tµi chÝnh kh¸c víi n¨m d¬ng lÞch th× kú tÝnh thuÕ
x¸c ®Þnh theo n¨m tµi chÝnh ¸p dông.
Thu nhËp chÞu thuÕ trong kú tÝnh thuÕ ®îc x¸c ®Þnh nh sau:
Doanh thu
Thu nhËp
Thu nhËp ®Ó tÝnh thu Chi phÝ
= - + chÞu thuÕ
chÞu thuÕ nhËp chÞu hîp lý
kh¸c
thuÕ
Sau khi x¸c ®Þnh thu nhËp chÞu thuÕ theo c«ng thøc trªn, c¬ së kinh
doanh ®îc trõ sè lç cña çc kú tÝnh thuÕ tríc chuyÓn sang tríc khi x¸c
®Þnh sè thuÕ TNDN ph¶i nép theo quy ®Þnh.
Doanh thu ®Ó tÝnh thu nhËp chÞu thuÕ lµ toµn bé tiÒn b¸n hµng, tiÒn
cung cÊp dÞch vô bao gåm c¶ trî gi¸, phô thu, phô tréi mµ c¬ së kinh doanh
®îc hëng kh«ng ph©n biÖt ®· thu ®îc tiÒn hay cha thu ®îc tiÒn vµ
®îc x¸c ®Þnh cô thÓ ®èi víi c¬ së kinh doanh nép thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng theo
çc ph¬ng ph¸p kh¸c nhau; cô thÓ:
- §èi víi c¬ së kinh doanh nép thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng theo ph¬ng ph¸p
khÊu trõ thuÕ lµ doanh thu cha bao gåm thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng.
- §èi víi c¬ së kinh doanh nép thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng theo ph¬ng ph¸p
tÝnh trùc tiÕp trªn gi¸ trÞ gia t¨ng lµ doanh thu bao gåm c¶ thuÕ gi¸ trÞ gia
t¨ng.
Thêi ®iÓm x¸c ®Þnh doanh thu ®Ó tÝnh thu nhËp chÞu thuÕ ®èi víi
hµng ho¸ lµ thêi ®iÓm chuyÓn giao quyÒn së h÷u hµng ho¸ hoÆc xuÊt ho¸
®¬n b¸n hµng vµ ®èi víi dÞch vô lµ thêi ®iÓm dÞch vô hoµn thµnh hoÆc xuÊt
ho¸ ®¬n b¸n hµng.
Chi phÝ hîp lý trong kú tÝnh thuÕ lµ çc kho¶n chi phÝ hîp lý liªn
quan ®Õn thu nhËp chÞu thuÕ trong kú tÝnh thuÕ, bao gåm: chi phÝ khÊu hao
tµi s¶n cè ®Þnh; chi phÝ nguyªn liÖu, vËt liÖu, nhiªn liÖu, n¨ng lîng, hµng
ho¸ sö dông vµo s¶n xuÊt, kinh doanh hµng ho¸, dÞch vô; chi phÝ tiÒn l¬ng,
110
tiÒn c«ng vµ çc kho¶n phô cÊp; tiÒn ¨n gi÷a ca theo quy ®Þnh cña Bé LuËt
lao ®éng; chi phÝ dÞch vô mua ngoµi; trÝch nép quÜ b¶o hiÓm x· héi, b¶o
hiÓm y tÕ, kinh phÝ c«ng ®oµn; chi tr¶ l·i tiÒn vay vèn s¶n xuÊt, kinh
doanh…
Thu nhËp chÞu thuÕ kh¸c trong kú tÝnh thuÕ bao gåm: chªnh lÖch vÒ
mua, b¸n chøng kho¸n; thu nhËp tõ chuyÓn nhîng tµi s¶n, thanh lý tµi
s¶n; l·i tiÒn göi, l·i tiÒn cho vay, l·i b¸n hµng tr¶ chËm; çc kho¶n thu nhËp
tõ çc ho¹t ®éng gãp vèn cæ phÇn, liªn doanh, liªn kÕt kinh tÕ trong níc…
C¬ së kinh doanh cha thùc hiÖn ®Çy ®ñ chÕ ®é kÕ to¸n, ho¸ ®¬n
chøng tõ nhng ®· thùc hiÖn b¸n hµng ho¸, cung cÊp dÞch vô cã ho¸ ®¬n,
chøng tõ ph¶i kª khai doanh thu vµ thu nhËp chÞu thuÕ; thu nhËp chÞu thuÕ
®îc x¸c ®Þnh theo c«ng thøc sau:
Thu Doanh thu ®Ó Tû lÖ % thu nhËp
nhËp = tÝnh thu nhËp ¥ chÞu thuÕ trªn
chÞu thuÕ chÞu thuÕ doanh thu
Hé gia ®×nh vµ ç nh©n kinh doanh cha thùc hiÖn chÕ ®é kÕ to¸n,
ho¸ ®¬n, chøng tõ, thùc hiÖn kª khai thuÕ theo doanh thu vµ tû lÖ phÇn
tr¨m thu nhËp chÞu thuÕ trªn doanh thu do c¬ quan thuÕ Ên ®Þnh. ViÖc x¸c
®Þnh tû lÖ phÇn tr¨m thu nhËp chÞu thuÕ trªn doanh thu lµm c¨n cø tÝnh
thuÕ TNDN phï hîp víi tõng ngµnh nghÒ kinh doanh vµ ®¶m b¶o sù hµi
hoµ gi÷a çc ®Þa ph¬ng trong c¶ níc.
Thu Doanh thu Ên ®Þnh Tû lÖ % thu nhËp
nhËp = tÝnh thu nhËp chÞu ¥ chÞu thuÕ trªn
chÞu thuÕ thuÕ doanh thu
ThuÕ suÊt thuÕ TNDN
ThuÕ suÊt th«ng thêng ¸p dông ®èi víi c¬ së kinh doanh lµ 28%.
ThuÕ suÊt ¸p dông ®èi víi c¬ së kinh doanh tiÕn hµnh t×m kiÕm, th¨m
dß, khai th¸c dÇu khÝ vµ tµi nguyªn quý hiÕm kh¸c tõ 28% ®Õn 50% phï
hîp víi tõng dù ¸n ®Çu t, tõng c¬ së kinh doanh.
ThuÕ suÊt ¸p dông ®èi víi thu nhËp tõ chuyÓn quyÒn sö dông ®Êt,
chuyÓn quyÒn thuª ®Êt lµ 28%. Sau khi tÝnh thuÕ thu nhËp theo møc thuÕ
suÊt 28%, phÇn thu nhËp cßn l¹i ph¶i tÝnh thuÕ thu nhËp bæ sung theo biÓu
luü tiÕn tõng phÇn nh sau:
111
BËc Tû suÊt thu nhËp cßn l¹i trªn ThuÕ suÊt
chi phÝ
1 §Õn 15% 0%
2 Trªn 15% ®Õn 30% 10%
3 Trªn 30% ®Õn 45% 15%
4 Trªn 45% ®Õn 60% 20%
5 Trªn 60% 25%
112
ThuÕ suÊt u ®·i ®îc ¸p dông ®èi víi çc ngµnh nghÒ vµ lÜnh vùc
®îc u ®·i ®Çu t (Danh môc A), ®Þa bµn kinh tÕ x· héi khã kh¨n ®îc u
®·i ®Çu t (Danh môc B) vµ ®Þa bµn kinh tÕ x· héi ®Æc biÖt khã kh¨n ®îc
u ®·i ®Çu t (Danh môc C). Cô thÓ:
- ThuÕ suÊt 20% ¸p dông ®èi víi:
+ Hîp t¸c x· ®îc thµnh lËp t¹i çc ®Þa bµn kh«ng thuéc ®Þa bµn B vµ
®Þa bµn C; c¬ së kinh doanh míi thµnh lËp tõ dù ¸n ®Çu t thuéc ngµnh
nghÒ, lÜnh vùc A.
+ C¬ së kinh doanh míi thµnh lËp tõ dù ¸n ®Çu t t¹i ®Þa bµn B.
+ C¬ së dÞch vô míi thành lËp tõ dù ¸n ®Çu t thùc hiÖn trong khu
c«ng nghiÖp.
+ Hîp t¸c x· ®îc thµnh lËp t¹i ®Þa bµn B; c¬ së kinh doanh míi
thµnh lËp tõ dù ¸n ®Çu t thuéc ngµnh nghÒ, lÜnh vùc A vµ thùc hiÖn t¹i ®i¹
bµn B.
+ C¬ së kinh doanh míi thµnh lËp tõ dù ¸n ®Çu t t¹i ®Þa bµn C.
+ C¬ së dÞch vô míi thành lËp tõ dù ¸n ®Çu t thùc hiÖn trong khu
chÕ xuÊt; c¬ së s¶n xuÊt míi thành lËp tõ dù ¸n ®Çu t thùc hiÖn trong khu
c«ng nghiÖp;
+ Hîp t¸c x· ®îc thµnh lËp t¹i ®Þa bµn C;
+ C¬ së kinh doanh míi thµnh lËp thuéc ngµnh nghÒ, lÜnh vùc A vµ
thùc hiÖn t¹i ®Þa bµn C.
+ C¬ së kinh doanh ph¸t triÓn h¹ tÇng míi thành lËp tõ dù ¸n ®Çu t
ph¸t triÓn h¹ tÇng khu c«ng nghiÖp, khu chÕ xuÊt; doanh nghiÖp chÕ xuÊt
míi thành lËp trong lÜnh vùc s¶n xuÊt kh«ng ph©n biÖt trong hay ngoài khu
chÕ xuÊt
2.3. ThuÕ tiªu thô ®Æc biÖt
ThuÕ TT§B lµ lo¹i thuÕ tiªu dïng ®¸nh vµo mét sè hµng ho¸, dÞch vô
®Æc biÖt n»m trong danh môc do Nhµ níc quy ®Þnh.
Tõ ngµy 01/01/1999, ë níc ta thùc hiÖn LuËt thuÕ TT§B ®îc Quèc
héi kho¸ X th«ng qua ngµy 20/05/1998 vµ ngµy 17/06/2003 Quèc héi kho¸
XI ®· th«ng qua LuËt söa ®æi bæ sung mét sè ®iÒu cña LuËt thuÕ TT§B,
luËt nµy cã hiÖu lùc thi hµnh tõ ngµy 01/01/2004.
113
§èi tîng chÞu thuÕ vµ ®èi tîng nép thuÕ TT§B
§èi tîng chÞu thuÕ TT§B lµ çc hµng hãa, dÞch vô sau:
- Hµng hãa bao gåm: Thuèc l¸ ®iÕu, x× gµ; rîu; bia; « t« díi 24 chç
ngåi; x¨ng çc lo¹i, nap-ta (naphtha), chÕ phÈm t¸i hîp (reformade
component) vµ çc chÕ phÈm kh¸c ®Ó pha chÕ x¨ng; ®iÒu hßa nhiÖt ®é c«ng
suÊt tõ 90.000 BTU trë xuèng; bµi l¸; vµng m·, hµng m·.
- DÞch vô bao gåm: Kinh doanh vò trêng, m¸t-xa, ka-ra-«-kª; kinh
doanh ca-si-n«, trß ch¬i b»ng m¸y gi¾c-pãt; kinh doanh gi¶i trÝ cã ®Æt cîc;
kinh doanh g«n (b¸n thÎ héi viªn, vÐ ch¬i g«n); kinh doanh xæ sè.
Hµng ho¸ quy ®Þnh trªn kh«ng ph¶i chÞu thuÕ tiªu thô ®Æc biÖt trong
çc trêng hîp:
- Hµng hãa do çc c¬ së s¶n xuÊt, gia c«ng trùc tiÕp xuÊt khÈu ra níc
ngoµi bao gåm c¶ hµng hãa b¸n, gia c«ng cho doanh nghiÖp chÕ xuÊt;
- Hµng hãa do c¬ së s¶n xuÊt b¸n hoÆc ñy th¸c cho c¬ së kinh doanh
xuÊt khÈu ®Ó xuÊt khÈu theo hîp ®ång kinh tÕ;
- Hµng ho¸ mang ra níc ngoµi ®Ó b¸n t¹i héi chî triÓn l·m;
- Hµng ho¸ nhËp khÈu trong çc trêng hîp lµ hµng viÖn trî nh©n
®¹o, viÖn trî kh«ng hoµn l¹i…
§èi tîng nép thuÕ TT§B lµ tæ chøc, ç nh©n cã s¶n xuÊt, nhËp khÈu
hµng hãa vµ kinh doanh dÞch vô thuéc ®èi tîng chÞu thuÕ TT§B.
C¨n cø tÝnh thuÕ TT§B lµ gi¸ tÝnh thuÕ cña hµng hãa, dÞch vô chÞu
thuÕ TT§B vµ thuÕ suÊt thuÕ TT§B
ThuÕ TT§B ph¶i ThuÕ
= Gi¸ tÝnh thuÕ TT§B ¥
nép suÊt
Gi¸ tÝnh thuÕ TT§B
§èi víi hµng s¶n xuÊt trong níc, gi¸ tÝnh thuÕ TT§B lµ gi¸ b¸n cña
c¬ së s¶n xuÊt cha cã thuÕ TT§B vµ cha cã thuÕ GTGT.
Gi¸ b¸n cha cã thuÕ
Gi¸ tÝnh thuÕ TT§B = GTGT
1 + ThuÕ suÊt thuÕ TT§B
§èi víi hµng nhËp khÈu thuéc diÖn chÞu thuÕ TT§B, gi¸ tÝnh thuÕ
TT§B ®îc x¸c ®Þnh nh sau:
114
Gi¸ tÝnh thuÕ ThuÕ nhËp
Gi¸ tÝnh thuÕ TT§B = +
nhËp khÈu khÈu
§èi víi hµng hãa gia c«ng, gi¸ tÝnh thuÕ TT§B ®îc x¸c ®Þnh theo gi¸
b¸n cha cã thuÕ GTGT cña c¬ së ®a gia c«ng.
§èi víi hµng hãa b¸n theo ph¬ng thøc tr¶ gãp, gi¸ tÝnh thuÕ TT§B
lµ gi¸ b¸n cha cã thuÕ TT§B vµ cha cã thuÕ GTGT cña hµng hãa b¸n
theo ph¬ng thøc tr¶ tiÒn mét lÇn, kh«ng bao gåm kho¶n l·i tr¶ gãp.
Gi¸ tÝnh thuÕ ®èi víi dÞch vô chÞu thuÕ TT§B lµ gi¸ cung øng dÞch vô
cña c¬ së kinh doanh cha cã thuÕ TT§B vµ cha cã thuÕ GTGT.
Gi¸ dÞch vô cha cã thuÕ

Gi¸ tÝnh thuÕ TT§B = GTGT
1 + ThuÕ suÊt thuÕ TT§B
Gi¸ tÝnh thuÕ TT§B ®èi víi hµng hãa, dÞch vô chÞu thuÕ TT§B dïng
®Ó khuyÕn m¹i, trao ®æi, tiªu dïng néi bé, biÕu, tÆng lµ gi¸ tÝnh thuÕ TT§B
cña hµng hãa, dÞch vô cïng lo¹i hoÆc t¬ng ®¬ng t¹i thêi ®iÓm ph¸t sinh
çc ho¹t ®éng nµy.
Gi¸ tÝnh thuÕ TT§B ®èi víi hµng hãa s¶n xuÊt trong níc, dÞch vô
chÞu thuÕ TT§B bao gåm c¶ kho¶n thu thªm tÝnh ngoµi gi¸ b¸n hµng hãa,
dÞch vô (nÕu cã) mµ c¬ së ®îc hëng.
ThuÕ suÊt thuÕ TT§B
ThuÕ suÊt thuÕ TT§B ®îc quy ®Þnh ¸p dông cho tõng hµng ho¸,
dÞch vô tuú theo tÝnh chÊt kinh tÕ - x· héi cña tõng hµng ho¸, dÞch vô vµ
kh«ng ph©n biÖt hµng hãa nhËp khÈu hay hµng hãa s¶n xuÊt trong níc(*).
C¬ quan thuÕ cã quyÒn Ên ®Þnh thuÕ TT§B ph¶i nép ®èi víi ®èi
tîng nép thuÕ trong trêng hîp sau:
- C¬ së s¶n xuÊt, kinh doanh kh«ng thùc hiÖn hoÆc thùc hiÖn kh«ng
®óng chÕ ®é hãa ®¬n, chøng tõ.
- Kh«ng kª khai hoÆc qu¸ thêi gian quy ®Þnh göi tê khai, ®· ®îc
th«ng b¸o nh¾c nhë nhng vÉn kh«ng thùc hiÖn ®óng, ®· nép tê khai thuÕ
nhng kª khai kh«ng ®óng çc c¨n cø x¸c ®Þnh sè thuÕ TT§B.
- Tõ chèi xuÊt tr×nh sæ kÕ to¸n, hãa ®¬n chøng tõ vµ çc tµi liÖu cÇn
thiÕt liªn quan tíi viÖc tÝnh thuÕ TT§B.
- Kinh doanh nhng kh«ng cã ®¨ng ký kinh doanh, kh«ng ®¨ng ký kª
(*)
: Xem NghÞ ®Þnh sè 149/2003/N§-CP ngµy 04/12/2003 cña ChÝnh phñ
115
khai nép thuÕ mµ bÞ kiÓm tra, ph¸t hiÖn.
- Kª khai gi¸ b¸n lµm c¨n cø x¸c ®Þnh gi¸ tÝnh thuÕ TT§B kh«ng
®óng gi¸ thùc tÕ b¸n hoÆc thÊp h¬n 10% gi¸ b¸n trªn thÞ trêng cña hµng
ho¸, dÞch vô cïng lo¹i hoÆc t¬ng ®¬ng. C¬ quan thuÕ qu¶n lý ®èi tîng
nép thuÕ c¨n cø gi¸ b¸n trªn thÞ trêng ®Ó x¸c ®Þnh c¨n cø Ên ®Þnh thuÕ
TT§B.
C¬ quan thuÕ c¨n cø vµo tµi liÖu ®iÒu tra vÒ t×nh h×nh ho¹t ®éng kinh
doanh cña c¬ së hoÆc c¨n cø vµo sè thuÕ ph¶i nép cña c¬ së s¶n xuÊt, kinh
doanh cïng ngµnh nghÒ, cã quy m« kinh doanh t¬ng ®¬ng ®Ó Ên ®Þnh sè
thuÕ ph¶i nép ®èi víi tõng c¬ së trong çc trêng hîp nªu trªn.
2.4. ThuÕ xuÊt khÈu, nhËp khÈu
ThuÕ XKNK lµ lo¹i thuÕ gi¸n thu ®¸nh vµo gi¸ trÞ hµng ho¸ xuÊt
nhËp khÈu hîp ph¸p qua biªn giíi cña mét quèc gia nh»m qu¶n lý vµ n©ng
cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu, më réng quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i,
b¶o vÖ s¶n xuÊt vµ híng dÉn tiªu dïng trong níc.
LuËt thuÕ XKNK ë níc ta ®· ®îc Quèc héi th«ng qua ngµy
26/12/1991; ®Õn nay ®· ®îc Quèc héi söa ®æi, bæ sung mét sè ®iÒu vµo
th¸ng 7/1993 vµ th¸ng 05/1998.
116
§èi tîng chÞu thuÕ vµ ®èi tîng nép thuÕ XKNK
§èi tîng chÞu thuÕ XKNK lµ tÊt c¶ çc hµng ho¸ ®îc phÐp xuÊt khÈu,
nhËp khÈu qua cöa khÈu, biªn giíi ViÖt Nam trong çc trêng hîp sau:
- Hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu cña çc tæ chøc kinh tÕ ViÖt Nam thuéc çc
thµnh phÇn kinh tÕ ®îc phÐp mua b¸n, trao ®æi, vay nî víi níc ngoµi.
- Hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu cña çc tæ chøc kinh tÕ níc ngoµi, cña
çc h×nh thøc ®Çu t níc ngoµi t¹i ViÖt Nam.
- Hµng ho¸ ®îc phÐp xuÊt vµo khu chÕ xuÊt t¹i ViÖt Nam vµ tõ khu
chÕ xuÊt ®îc phÐp nhËp vµo thÞ trêng ViÖt Nam.
- Hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu ®Ó lµm mÉu hµng qu¶ng ço, dù héi chî
triÓn l·m.
- Hµng viÖn trî hoµn l¹i vµ kh«ng hoµn l¹i.
- Hµng ho¸ vît qu¸ tiªu chuÈn hµnh lý ®îc miÔn thuÕ mang theo ç
nh©n ngêi ViÖt Nam vµ ngêi níc ngoµi khi xuÊt, nhËp c¶nh qua cöa
khÈu, biªn giíi ViÖt Nam.
- Hµng ho¸ lµ quµ biÕu, quµ tÆng vît qu¸ tiªu chuÈn miÔn thuÕ cña
çc tæ chøc, ç nh©n ë níc ngoµi, ngêi ViÖt Nam ®Þnh c ë níc ngoµi
mang hoÆc göi vÒ cho çc tæ chøc, ç nh©n ë ViÖt Nam vµ ngîc l¹i.
- Hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu vît chØ tiªu miÔn thuÕ cña çc tæ chøc
quèc tÕ, c¬ quan ngo¹i giao níc ngoµi t¹i ViÖt Nam vµ cña ç nh©n ngêi
níc ngoµi lµm viÖc t¹i çc tæ chøc nãi trªn hoÆc t¹i çc h×nh thøc ®Çu t
níc ngoµi t¹i ViÖt Nam.
- Hµng lµ tµi s¶n di chuyÓn vît qu¸ tiªu chuÈn miÔn thuÕ cña çc tæ
chøc, ç nh©n níc ngoµi xuÊt khÈu qua cöa khhÈu, biªn giíi ViÖt Nam do
hÕt thêi h¹n c tró vµ lµm viÖc t¹i ViÖt Nam vµ cña ç nh©n ngêi ViÖt Nam
®îc ChÝnh phñ cho phÐp xuÊt nhËp c¶nh ®Þnh c ë níc ngoµi.
LuËt thuÕ XKNK chØ ¸p dông ®èi víi hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu chÝnh
ng¹ch. Hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu tiÓu ng¹ch cã quy ®Þnh riªng.
§èi tîng nép thuÕ XKNK lµ çc tæ chøc vµ ç nh©n cã ho¹t ®éng
xuÊt nhËp khÈu hµng ho¸ thuéc ®èi tîng chÞu thuÕ XKNK
117
C¨n cø tÝnh thuÕ XKNK lµ sè lîng tõng chñng lo¹i hµng ho¸ xuÊt
nhËp khÈu, gi¸ tÝnh thuÕ vµ thuÕ suÊt
Gi¸ tÝnh
ThuÕ Sè lîng tõng
thuÕ cña ThuÕ
XKNK ph¶i = mÆt hµng thùc ¥ ¥
tõng mÆt suÊt
nép tÕ XKNK
hµng
Sè lîng tõng mÆt hµng xuÊt nhËp khÈu lµ hµng ho¸ thuéc diÖn chÞu
thuÕ XKNK ®îc ph¶n ¸nh trong tê khai hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu cña çc
tæ chøc, ç nh©n cã ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu hµng ho¸.
Gi¸ tÝnh thuÕ ®èi víi hµng ho¸ xuÊt khÈu lµ gi¸ b¸n cho kh¸ch hµng
t¹i cöa khÈu ViÖt Nam kh«ng bao gåm phÝ vËn t¶i ngoµi níc vµ phÝ b¶o
hiÓm quèc tÕ (gi¸ FOB). Gi¸ tÝnh thuÕ ®èi víi hµng ho¸ nhËp khÈu lµ gi¸
mua cña kh¸ch hµng t¹i cöa khÈu ViÖt Nam bao gåm c¶ phÝ vËn t¶i ngoµi
níc vµ phÝ b¶o hiÓm quèc tÕ (gi¸ CIF). Gi¸ tÝnh thuÕ XKNK ®îc x¸c ®Þnh
c¨n cø vµo çc hîp ®ång kinh tÕ ®· ký kÕt phï hîp víi çc chøng tõ kh¸c cã
liªn quan ®Õn viÖc mua b¸n hµng ho¸ nh vËn ®¬n, giÊy ghi nhËn b¶o
hiÓm…
- Çc mÆt hµng trong hîp ®ång kh«ng thuéc danh môc hµng ho¸ Nhµ
níc qu¶n lý gi¸ th× hîp ®ång mua b¸n ngo¹i th¬ng ph¶i hîp ph¸p vµ hîp
lý míi dïng gi¸ trªn hîp ®ång ®Ó tÝnh thuÕ; trêng hîp kh«ng ®ñ ®iÒu kiÖn
®Ó x¸c ®Þnh gi¸ tÝnh thuÕ theo hîp ®ång th× gi¸ tÝnh thuÕ ®îc x¸c ®Þnh lµ
gi¸ mua b¸n tèi thiÓu t¹i cöa khÈu.
- Çc mÆt hµng trong hîp ®ång thuéc danh môc hµng ho¸ Nhµ níc
qu¶n lý gi¸ th× gi¸ tÝnh thuÕ lµ gi¸ ghi trong hîp ®ång nÕu gi¸ trong hîp
®ång cao h¬n gi¸ Nhµ níc quy ®Þnh vµ lµ gi¸ Nhµ níc quy ®Þnh nÕu gi¸
trong hîp ®ång thÊp h¬n gi¸ Nhµ níc quy ®Þnh.
- Hµng ho¸ nhËp khÈu lµ nguyªn vËt liÖu, vËt t trùc tiÕp ®a vµo s¶n
xuÊt, l¾p r¸p nÕu gi¸ ghi trªn hîp ®ång thÊp h¬n gi¸ quy ®Þnh trong b¶ng
gi¸ tÝnh thuÕ nhËp khÈu tèi thiÓu th× gi¸ tÝnh thuÕ lµ gi¸ ghi trªn hîp ®ång
nÕu cã ®¨ng ký víi c¬ quan h¶i quan.
ThuÕ suÊt thuÕ XKNK gåm 3 lo¹i: thuÕ suÊt th«ng thêng, thuÕ suÊt
u ®·i vµ thuÕ suÊt u ®·i ®Æc biÖt.
118
3. Qu¶n lý thu thuÕ
3.1. Môc tiªu, yªu cÇu vµ çc nguyªn t¾c qu¶n lý thu thuÕ
3.1.1. Môc tiªu vµ yªu cÇu qu¶n lý thu thuÕ
3.1.1.1. Môc tiªu qu¶n lý thu thuÕ
Mét lµ, b¶o ®¶m thùc hiÖn tèt nhÊt dù to¸n thuÕ ®· ®îc c¬ quan
quyÒn lùc nhµ níc quyÕt ®Þnh.
Dù to¸n thuÕ ®îc x¸c lËp dùa trªn c¬ së nguån thu dù kiÕn ph¸t sinh
vµ nhu cÇu chi tiªu cña Nhµ níc trong n¨m kÕ ho¹ch. Dù to¸n thuÕ ®îc
tæng hîp vµo dù to¸n NSNN vµ ®îc th«ng qua c¬ quan quyÒn lùc nhµ níc
quyÕt ®Þnh. V× vËy, çc chØ tiªu trong dù to¸n thuÕ lµ chØ tiªu ph¸p lÖnh
buéc çc cÊp, çc ngµnh vµ çc ®¬n vÞ cã liªn quan ph¶i tæ chøc thùc hiÖn
nghiªm chØnh.
Hoµn thµnh vµ hoµn thµnh vît møc çc chØ tiªu cña dù to¸n thuÕ lµ
môc tiªu hµng ®Çu cña c«ng t¸c qu¶n lý thu thuÕ nh»m b¶o ®¶m tÝnh chñ
®éng trong ®iÒu hµnh vµ qu¶n lý NSNN; bëi v×, thuÕ lµ nguån thu chñ yÕu
cña NSNN vµ dù to¸n thuÕ lµ bé phËn cÊu thµnh quan träng trong dù to¸n
NSNN.
Hai lµ, b¶o ®¶m çc v¨n b¶n ph¸p luËt vÒ thuÕ ®îc thùc thi mét çch
nghiªm chØnh trong thùc tiÔn ®êi s«ng kinh tÕ - x· héi.
B¶o ®¶m cho çc v¨n b¶n ph¸p luËt vÒ thuÕ ®îc thùc thi mét çch
nghiªm chØnh trong thùc tiÔn ®êi sèng kinh tÕ - x· héi lµ môc tiªu tÊt yÕu
cña c«ng t¸c qu¶n lý thu thuÕ xuÊt ph¸t tõ yªu cÇu qu¶n lý çc ho¹t ®éng
kinh tÕ - x· héi theo ph¸p luËt cña Nhµ níc ph¸p quyÒn.
Ba lµ, b¶o ®¶m ph¸t huy ®îc vai trß tÝch cùc cña thuÕ trong ®iÒu tiÕt
vÜ m« çc ho¹t ®éng kinh tÕ - x· héi theo môc tiªu cña Nhµ níc.
ThuÕ lµ mét trong nh÷ng c«ng cô quan träng ®Ó Nhµ níc ®iÒu tiÕt vÜ
m« çc ho¹t ®éng kinh tÕ x· héi. §ång thêi, thuÕ cã t¸c ®éng s©u réng ®Õn
mäi ho¹t ®éng kinh tÕ - x· héi theo c¶ hai chiÒu híng tÝch cùc vµ tiªu cùc.
V× vËy, qu¶n lý thu thuÕ cÇn ph¶i ph¸t huy ®îc nh÷ng t¸c ®éng tÝch cùc vµ
h¹n chÕ nh÷ng t¸c ®éng tiªu cùc cña thuÕ ®èi víi çc ho¹t ®éng kinh tÕ - x·
héi trong tõng thêi kú, nh»m gãp phÇn ®iÒu tiÕt vÜ m« çc ho¹t ®éng kinh tÕ
- x· héi theo môc tiªu cña Nhµ níc ®· ®Þnh trong tõng thêi kú.
3.1.1.2.Yªu cÇu qu¶n lý thu thuÕ
§Ó ®¹t ®îc nh÷ng môc tiªu nãi trªn, qu¶n lý thu thuÕ cÇn ph¶i qu¸n
triÖt çc yªu cÇu c¬ b¶n sau:
Thø nhÊt, thu ®óng, thu ®ñ, thu kÞp thêi theo luËt ®Þnh.
119
Thø hai, vËn dông thèng nhÊt çc v¨n b¶n ph¸p luËt vÒ thuÕ vµ x©y
dùng çc biÖn ph¸p qu¶n lý thu thuÕ phï hîp víi thùc tr¹ng kinh tÕ - x· héi
Thø ba, qu¶n lý thu thuÕ ph¶i g¾n víi viÖc thùc hiÖn çc môc tiªu
kinh tÕ - x· héi vÜ m« cña Nhµ níc trong tõng thêi kú.
3.1.2. Çc nguyªn t¾c qu¶n lý thu thuÕ
3.1.2.1. Nguyªn t¾c thèng nhÊt, tËp trung d©n chñ
Thèng nhÊt, tËp trung d©n chñ lµ nguyªn t¾c chñ ®¹o trong qu¶n lý
kinh tÕ - x· héi nãi chung vµ qu¶n lý NSNN nãi riªng. Qu¶n lý thu thuÕ lµ
mét trong nh÷ng néi dung quan träng trong qu¶n lý NSNN; mÆt kh¸c, thuÕ
chøa ®ùng çc yÕu tè chÝnh trÞ - kinh tÕ - x· héi s©u réng, võa g¾n víi lîi Ých
chung cña toµn x· héi, võa t¸c ®éng ®Õn lîi Ých cña çc thÓ nh©n vµ ph¸p
nh©n trong x· héi; v× vËy, qu¶n lý thu thuÕ tÊt yÕu cÇn ph¶i t«n träng
nguyªn t¾c thèng nhÊt, tËp trung d©n chñ.
Qu¸n triÖt nguyªn t¾c thèng nhÊt, tËp trung d©n chñ trong qu¶n lý
thu thuÕ ®îc thÓ hiÖn trªn çc khÝa c¹nh chñ yÕu sau:
- Qu¶n lý thu thuÕ tríc hÕt ph¶i b¶o ®¶m tu©n thñ theo ®óng çc
quy ®Þnh trong çc v¨n b¶n ph¸p luËt vÒ thuÕ. Çc v¨n b¶n ph¸p luËt vÒ
thuÕ ®îc c¬ quan quyÒn lùc cao nhÊt cña Nhµ níc ®¹i diÖn cho d©n chóng
phª chuÈn, thÓ hiÖn ®Çy ®ñ nghÜa vô vµ quyÒn lîi cña ngêi nép thuÕ vµ tæ
chøc, ç nh©n qu¶n lý thu thuÕ. Çc thÓ nh©n, ph¸p nh©n cã nghÜa vô nép
thuÕ vµ tæ chøc, ç nh©n thùc thi nhiÖm vô qu¶n lý thu thuÕ ph¶i tu©n thñ
nghiªm chØnh çc quy ®Þnh cña çc v¨n b¶n ph¸p luËt vÒ thuÕ trong suèt
qu¸ tr×nh qu¶n lý thu thuÕ nh ®¨ng ký, kª khai thuÕ; lËp dù to¸n thuÕ;
th«ng b¸o nép thuÕ; thu nép thuÕ vµo NSNN; miÔn gi¶m thuÕ; hoµn thuÕ;
kÕ to¸n vµ quyÕt to¸n thuÕ…
- Thèng nhÊt quy tr×nh, nghiÖp vô qu¶n lý thu thuÕ vµ viÖc vËn dông
çc v¨n b¶n ph¸p luËt vÒ thuÕ trong c«ng t¸c qu¶n lý thu thuÕ trªn ph¹m vi
c¶ níc.
- Thèng nhÊt vÒ tr×nh tù, thêi gian, yªu cÇu, néi dung vµ h×nh thøc
mÉu biÓu trong lËp dù to¸n vµ quyÕt to¸n thuÕ.
- Thèng nhÊt viÖc chØ ®¹o c«ng t¸c qu¶n lý thu thuÕ gi÷a c¬ quan thuÕ
cÊp trªn vµ chÝnh quyÒn ®Þa ph¬ng çc cÊp ®èi víi c¬ quan qu¶n lý thu
thuÕ ë ®Þa ph¬ng.
- LËp dù to¸n thuÕ ®îc thùc hiÖn tõ cÊp c¬ së nhng ph¶i ®¶m b¶o
quyÒn chØ ®¹o, híng dÉn vµ xÐt duyÖt dù to¸n cña c¬ quan thuÕ cÊp trªn.
120
C¬ quan thuÕ cÊp trªn ph¶i tæ chøc lµm viÖc víi c¬ quan thuÕ cÊp díi
trong qu¸ tr×nh lËp dù to¸n thuÕ.
- Trong qu¸ tr×nh qu¶n lý thu thuÕ ph¶i t«n träng viÖc tù kª khai, tù
tÝnh thuÕ cña çc ®èi tîng nép thuÕ, kÕt hîp víi viÖc t¨ng cêng c«ng t¸c
thanh tra vµ kiÓm tra thuÕ; ®ång thêi t«n träng vµ gi¶i quyÕt th¶o ®¸ng
nh÷ng kiÕn nghÞ, khiÕu n¹i vÒ thuÕ.
3.1.2.2. Nguyªn t¾c tiÕt kiÖm vµ hiÖu qu¶
Trong qu¸ tr×nh qu¶n lý thu nép thuÕ vµo NSNN lu«n ph¸t sinh çc
chi phÝ tõ phÝa c¬ quan thuÕ vµ tõ phÝa çc ®èi tîng nép thuÕ, v× vËy tiÕt
kiÖm vµ hiÖu qu¶ ®îc ®Æt ra ®èi víi c«ng t¸c qu¶n lý thu thuÕ lµ tÊt yÕu
kh¸ch quan.
TiÕt kiÖm vµ hiÖu qu¶ trong qu¶n lý thu thuÕ ®îc ®¸nh gi¸ dùa trªn
c¬ së çc chi phÝ ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh tæ chøc thu nép thuÕ vµ sè thuÕ
®îc tËp trung vµo NSNN. Qu¶n lý thu thuÕ ph¶i b¶o ®¶m çc chi phÝ ph¸t
sinh tõ c¬ quan thu vµ ®èi tîng nép thuÕ lµ thÊp nhÊt; sè thuÕ tËp trung
vµo NSNN ë møc cao nhÊt nhng vÉn b¶o ®¶m nu«i dìng vµ ph¸t triÓn
nguån thu; h¹n chÕ çc trêng hîp trèn thuÕ, lËu thuÕ, biÓn thñ tiÒn thuÕ vµ
çc gian lËn kh¸c vÒ thuÕ…
Qu¸n triÖt nguyªn t¾c tiÕt kiÖm vµ hiÖu qu¶ trong qu¶n lý thu thuÕ
®ßi hái quy tr×nh hµnh thu ph¶i khoa häc vµ chÆt chÏ, nhng ®¬n gi¶n vµ
thuËn tiÖn, phï hîp víi tr×nh ®é ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ, phï hîp víi
tõng ®Þa bµn vµ tõng ®èi tîng nép thuÕ. Tõng bíc më réng h×nh thøc tù
kª khai, tù tÝnh vµ nép thuÕ trùc tiÕp vµo Kho b¹c nhµ níc; c¬ quan thuÕ
thùc hiÖn tèt c«ng t¸c thanh tra vµ kiÓm tra thuÕ. MÆt kh¸c, bé m¸y qu¶n lý
thu thuÕ ph¶i ®îc tinh gi¶n gän nhÑ, tæ chøc hîp lý, ph©n ®Þnh râ quyÒn
h¹n vµ tr¸ch nhiÖm cña tõng bé phËn vµ tõng ç nh©n trong c«ng t¸c qu¶n
lý thu thuÕ.
3.1.2.3. Nguyªn t¾c phï hîp
Qu¶n lý thu thuÕ ph¶i b¶o ®¶m phï hîp víi thùc tr¹ng kinh tÕ - x·
héi trong tõng thêi kú vµ th«ng lÖ quèc tÕ.
Nguån thu cña thuÕ chÝnh lµ kÕt qu¶ cña çc ho¹t ®éng kinh tÕ - x·
héi; v× vËy, thùc tr¹ng kinh tÕ - x· héi trong tõng thêi kú lµ c¬ së thùc tiÔn
cho viÖc x©y dùng çc v¨n b¶n ph¸p luËt vÒ thuÕ vµ thiÕt lËp çc biÖn ph¸p
qu¶n lý thu thuÕ phï hîp nh»m b¶o ®¶m cho tÝnh thùc thi cña çc v¨n b¶n
ph¸p luËt vÒ thuÕ trong thùc tiÔn vµ b¶o ®¶m hiÖu qu¶ cña çc biÖn ph¸p
qu¶n lý thu thuÕ. MÆt kh¸c, xu híng vËn ®éng tÊt yÕu cña çc nÒn kinh tÕ
121
trªn thÕ giíi lµ më cöa vµ héi nhËp; v× vËy, hÖ thèng thuÕ vµ çc biÖn ph¸p
qu¶n lý thu thuÕ cña mét quèc gia cÇn thiÕt ph¶i cã sù phï hîp víi th«ng lÖ
quèc tÕ.
Tu©n thñ nguyªn t¾c phï hîp trong qu¶n lý thu thuÕ ®ßi hái çc v¨n
b¶n ph¸p luËt vÒ thuÕ vµ çc biÖn ph¸p qu¶n lý thu thuÕ ph¶i ®îc x©y
dùng vµ ®iÒu chØnh phï hîp víi thùc tr¹ng kinh tÕ - x· héi trong tõng thêi
kú, phï hîp víi nh÷ng cam kÕt quèc tÕ. Quy tr×nh qu¶n lý thu thuÕ ph¶i
phï hîp víi tõng s¾c thuÕ, tõng ®Þa bµn, tõng ®èi tîng nép thuÕ. Ngoµi ra,
cÇn cã sù phèi hîp chØ ®¹o song trïng gi÷a c¬ quan thuÕ cÊp trªn vµ chÝnh
quyÒn ®Þa ph¬ng çc cÊp ®èi víi c«ng t¸c qu¶n lý thu thuÕ trªn tõng ®Þa
bµn.
3.2. Tæ chøc c«ng t¸c qu¶n lý thu thuÕ
Tæ chøc c«ng t¸c qu¶n lý thu thuÕ lµ néi dung c¬ b¶n nhÊt trong qu¶n
lý thu NSNN nh»m tËp trung ®Çy ®ñ, kÞp thêi çc kho¶n thuÕ theo luËt ®Þnh
vµo NSNN ®Ó phôc vô cho çc nhu cÇu chi tiªu cña Nhµ níc theo ®óng kÕ
ho¹ch vµ dù to¸n ®· ®Þnh.
Tæ chøc c«ng t¸c qu¶n lý thu thuÕ ®îc thùc hiÖn th«ng qua 3 kh©u lµ
lËp dù to¸n thuÕ, tæ chøc thùc hiÖn dù to¸n thuÕ vµ quyÕt to¸n thuÕ.
3.2.1. LËp dù to¸n thuÕ
LËp dù to¸n thuÕ thùc chÊt lµ viÖc tÝnh to¸n x¸c ®Þnh çc chØ tiªu tæng
hîp, chi tiÕt vÒ sè thu thuÕ trong n¨m kÕ ho¹ch vµ çc biÖn ph¸p ®Ó tæ chøc
thùc hiÖn çc chØ tiªu ®ã.
3.2.1.1. Yªu cÇu vµ c¨n cø lËp dù to¸n thuÕ
LËp dù to¸n thuÕ ph¶i b¶o ®¶m çc yªu cÇu sau:
- Dù to¸n thuÕ ph¶i tæng hîp theo tõng lÜnh vùc thu, chi tiÕt theo tõng
s¾c thuÕ;
- Dù to¸n thuÕ ph¶i ®îc lËp ®óng biÓu mÉu, néi dung vµ thêi h¹n
quy ®Þnh;
- Dù to¸n thuÕ ph¶i kÌm theo b¸o ço thuyÕt minh râ c¬ së, c¨n cø
tÝnh to¸n.
§Ó b¶o ®¶m tÝnh tiÕn tiÕn vµ hiÖn thùc cña çc chØ tiªu ®îc x¸c lËp
trong dù to¸n thuÕ, lËp dù to¸n thuÕ ph¶i dùa trªn nh÷ng c¨n cø sau:
Thø nhÊt, nhiÖm vô ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi vµ b¶o ®¶m quèc
phßng - an ninh; çc chØ tiªu cô thÓ cña n¨m kÕ ho¹ch.
NhiÖm vô ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi vµ b¶o ®¶m quèc phßng - an ninh
cña Nhµ níc trong tõng thêi kú vµ trong n¨m kÕ ho¹ch võa lµ nÒn t¶ng c¬
122
së vµ võa ®Æt ra môc tiªu cho viÖc x©y dùng kÕ ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ - x·
héi nãi chung vµ x©y dùng dù to¸n thuÕ nãi riªng.
Çc chØ tiªu cô thÓ cña kÕ ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi n¨m kÕ
ho¹ch; ®Æc biÖt lµ tèc ®é t¨ng trëng kinh tÕ cña toµn bé nÒn kinh tÕ quèc
d©n vµ cña tõng ®Þa ph¬ng, tèc ®é t¨ng trëng cña tõng ngµnh vµ tõng
lÜnh vùc kinh tÕ - x· héi lµ c¨n cø võa ®Ó x¸c ®Þnh yªu cÇu vµ võa ®Ó x¸c
®Þnh kh¶ n¨ng vÒ nguån thu thuÕ tËp trung vµo NSNN n¨m kÕ ho¹ch.
Thø hai, çc chÝnh s¸ch chÕ ®é vÒ thuÕ vµ thu NSNN nh LuËt NSNN,
luËt thuÕ, ph¸p lÖnh thuÕ vµ çc v¨n b¶n híng dÉn thi hµnh. Çc chÝnh
s¸ch chÕ ®é vÒ thuÕ vµ thu NSNN hiÖn hµnh lµ c¨n cø ph¸p lý quan träng
nhÊt cho viÖc tÝnh to¸n x¸c ®Þnh çc chØ tiªu cña dù to¸n thuÕ.
Thø ba, th«ng t híng dÉn cña Bé Tµi chÝnh vÒ lËp dù to¸n NSNN,
híng dÉn cña Uû ban nh©n d©n çc cÊp vÒ lËp dù to¸n ng©n s¸ch ë ®Þa
ph¬ng.
Thø t, sè kiÓm tra vÒ dù to¸n thuÕ do c¬ quan cã thÈm quyÒn th«ng
b¸o.
Thø n¨m, t×nh h×nh thùc hiÖn dù to¸n thuÕ mét sè n¨m liÒn kÒ.
3.2.1.2. Ph¬ng ph¸p vµ tr×nh tù lËp dù to¸n thuÕ
Còng gièng nh lËp dù to¸n NSNN, ë níc ta, lËp dù to¸n thuÕ ®îc
thùc hiÖn kÕt hîp c¶ hai ph¬ng ph¸p lµ ph©n bæ tõ trªn xuèng vµ tæng hîp
tõ díi lªn, theo tr×nh tù sau:
Bíc 1: X¸c lËp sè kiÓm tra vµ giao sè kiÓm tra thuÕ
C¨n cø vµo ChØ thÞ cña Thñ tíng ChÝnh phñ vÒ viÖc x©y dùng kÕ
ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi vµ dù to¸n NSNN, Tæng côc ThuÕ vµ Tæng
côc H¶i quan díi sù chØ ®¹o cña Bé Tµi chÝnh x©y dùng sè kiÓm tra vÒ dù
to¸n thuÕ n¨m kÕ ho¹ch.
C¨n cø vµo sè kiÓm tra vÒ dù to¸n thuÕ ®· ®îc x¸c lËp, t×nh h×nh
ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi trªn tõng ®Þa bµn, t×nh h×nh thùc hiÖn dù to¸n
thuÕ çc n¨m b¸o ço; c¬ quan thuÕ vµ c¬ quan h¶i quan cÊp trªn x¸c ®Þnh
vµ giao sè kiÓm tra vÒ dù to¸n thuÕ cho c¬ quan thuÕ cÊp díi trùc thuéc.
Bíc hai: LËp vµ tæng hîp dù to¸n thuÕ
Çc doanh nghiÖp c¨n cø vµo kÕ ho¹ch s¶n xuÊt kinh doanh cña ®¬n
vÞ, çc chÝnh s¸ch chÕ ®é vÒ thuÕ vµ thu ng©n s¸ch; dù kiÕn sè thuÕ vµ çc
kho¶n ph¶i nép ng©n s¸ch, sè thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng ®îc hoµn theo chÕ ®é;
göi c¬ quan thuÕ, c¬ quan h¶i quan.
C¬ quan thuÕ ë ®Þa ph¬ng lËp dù to¸n thu thuÕ vµ çc kho¶n thu
123
kh¸c cña NSNN (thu néi ®Þa) trªn ®Þa bµn, c¬ së tÝnh to¸n tõng nguån thu,
dù kiÕn sè thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng ph¶i hoµn theo chÕ ®é cho çc doanh nghiÖp
trªn ®Þa bµn thuéc ph¹m vi qu¶n lý göi c¬ quan thuÕ cÊp trªn, Uû ban nh©n
d©n, c¬ quan tµi chÝnh, c¬ quan kÕ ho¹ch vµ ®Çu t cïng cÊp.
Tæng côc ThuÕ xem xÐt dù to¸n thu, dù kiÕn sè thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng
ph¶i hoµn theo chÕ ®é do çc Côc ThuÕ lËp, tæng hîp dù to¸n thu NSNN vµ
c¬ së tÝnh to¸n tõng nguån thu, tæng hîp dù kiÕn sè thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng
ph¶i hoµn cho çc doanh nghiÖp trong c¶ níc b¸o ço Bé Tµi chÝnh tríc
ngµy 20 th¸ng 7 n¨m tríc.
Côc H¶i quan çc tØnh lËp dù to¸n thu thuÕ xuÊt khÈu, thuÕ nhËp
khÈu, thuÕ tiªu thô ®Æc biÖt hµng nhËp khÈu, thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng hµng
nhËp khÈu, çc kho¶n thu kh¸c liªn quan ®Õn ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu
thuéc ph¹m vi qu¶n lý göi Tæng côc H¶i quan, Uû ban nh©n d©n tØnh, Së
Tµi chÝnh , Së KÕ ho¹ch vµ ®Çu t.
Tæng côc H¶i quan xem xÐt dù to¸n thu do çc Côc H¶i quan lËp,
tæng hîp dù to¸n thu thuÕ xuÊt khÈu, thuÕ nhËp khÈu, thuÕ tiªu thô ®Æc
biÖt hµng nhËp khÈu, thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng hµng nhËp khÈu vµ çc kho¶n
thu ®îc ph©n c«ng qu¶n lý b¸o ço Bé Tµi chÝnh tríc ngµy 20 th¸ng 7
n¨m tríc.
Trong qu¸ tr×nh lËp dù to¸n; c¬ quan thuÕ, c¬ quan h¶i quan cÊp trªn
ph¶i tæ chøc lµm viÖc ®Ó th¶o luËn vÒ dù to¸n víi çc c¬ quan thuÕ, c¬ quan
h¶i quan cÊp díi trùc thuéc. Uû ban nh©n d©n çc cÊp phèi hîp vµ chØ ®¹o
c¬ quan thuÕ, c¬ quan h¶i quan ë ®Þa ph¬ng lËp dù to¸n thu NSNN, dù
kiÕn sè ph¶i hoµn thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng theo chÕ ®é cho çc doanh nghiÖp
trªn ®Þa bµn.
Bíc 3: QuyÕt ®Þnh vµ giao dù to¸n chÝnh thøc
Dù to¸n thuÕ ®îc tæng hîp vµo dù to¸n NSNN tr×nh ChÝnh phñ ®Ó
tr×nh Quèc héi th¶o luËn vµ phª chuÈn. C¨n cø vµo chØ tiªu dù to¸n thuÕ
®îc giao; Tæng côc ThuÕ, Tæng côc H¶i quan thùc hiÖn ph©n bæ vµ giao dù
to¸n thu thuÕ chÝnh thøc cho çc Côc ThuÕ, Côc H¶i quan.
C¨n cø vµo quyÕt ®Þnh giao dù to¸n thu thuÕ cña c¬ quan thuÕ, c¬
quan h¶i quan cÊp trªn; c¬ quan thuÕ, c¬ quan h¶i quan cña ®Þa ph¬ng
phèi hîp víi c¬ quan tµi chÝnh cïng cÊp x©y dùng dù to¸n thu thuÕ chÝnh
thøc tr×nh Uû ban nh©n d©n ®Ó tr×nh Héi ®ång nh©n d©n cïng cÊp th¶o luËn
vµ quyÕt ®Þnh.
Çc chØ tiªu cña dù to¸n thuÕ n¨m kÕ ho¹ch ®· ®îc Quèc héi hoÆc
124
Héi ®ång nh©n d©n quyÕt ®Þnh lµ chØ tiªu cã tÝnh ph¸p lÖnh. C¬ quan thuÕ
vµ c¬ quan h¶i quan çc cÊp cã tr¸ch nhiÖm x©y dùng çc biÖn ph¸p ®Ó tæ
chøc thùc hiÖn hoµn thµnh çc chØ tiªu trong dù to¸n thuÕ ®îc giao.
3.2.2. ChÊp hµnh dù to¸n thuÕ
3.2.2.1. LËp kÕ ho¹ch thu thuÕ quý
C¨n cø dù to¸n thu c¶ n¨m ®îc giao, sè ®¨ng ký thuÕ vµ dù kiÕn çc
kho¶n thu NSNN ph¸t sinh trong quý; c¬ quan thuÕ, c¬ quan h¶i quan lËp
dù to¸n thu NSNN quý thuéc ph¹m vi qu¶n lý, chi tiÕt theo tõng néi dung
thu, tõng s¾c thuÕ, khu vùc kinh tÕ, ®Þa bµn vµ ®èi tîng thu chñ yÕu göi
cho c¬ quan tµi chÝnh vµ KBNN ®ång cÊp ®Ó lµm c¨n cø ®iÒu hµnh vµ tæ
chøc c«ng t¸c thu NSNN tríc ngµy 20 cña th¸ng cuèi quý tríc.
Vµo ngµy 20 hµng th¸ng, c¬ quan thuÕ vµ c¬ quan h¶i quan lËp kÕ
ho¹ch thu NSNN th¸ng sau, chi tiÕt theo ®Þa bµn, ®èi tîng (thu trùc tiÕp
qua KBNN hoÆc thu qua c¬ quan thu), thêi h¹n nép göi KBNN ®Ó phèi hîp
tæ chøc thu ng©n s¸ch.
3.2.2.2. §¨ng ký, kª khai vµ thu nép thuÕ
§¨ng ký nép thuÕ
Çc ®èi tîng nép thuÕ theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt ph¶i thùc hiÖn
®¨ng ký nép thuÕ víi c¬ quan thuÕ theo mÉu híng dÉn ®¨ng ký nép thuÕ
cña c¬ quan thuÕ. C¬ quan thuÕ cã tr¸ch nhiÖm cÊp m· sè thuÕ vµ giÊy
chøng nhËn ®¨ng ký thuÕ cho çc c¬ së kinh doanh ®· thùc hiÖn ®¨ng ký
nép thuÕ víi c¬ quan thuÕ.
Kª khai vµ thu nép thuÕ
125
Trêng hîp ®èi tîng nép thuÕ cha ®îc ¸p dông chÕ ®é tù kª khai
vµ tù nép thuÕ th× ®èi tîng nép thuÕ thùc hiÖn kª khai thuÕ vµ nép tê khai
cho c¬ quan thuÕ theo mÉu cña c¬ quan thuÕ. C¬ quan thuÕ kiÓm tra tê
khai, tÝnh to¸n sè thuÕ ph¶i nép cña tõng ®èi tîng vµ ra th«ng b¸o thuÕ
cho tõng ®èi tîng nép thuÕ. C¨n cø vµo th«ng b¸o thuÕ cña c¬ quan thuÕ,
®èi tîng nép thuÕ thùc hiÖn nép ®Çy ®ñ vµ kÞp thêi sè thuÕ ph¶i nép trùc
tiÕp vµo KBNN hoÆc nép cho c¬ quan thuÕ trong trêng hîp theo quy ®Þnh
c¬ quan thuÕ ®îc trùc tiÕp thu. Trêng hîp c¬ quan thuÕ thu trùc tiÕp th×
®Þnh kú c¬ quan thuÕ ph¶i lËp b¶ng kª vµ nép toµn bé sè tiÒn thuÕ trùc tiÕp
thu vµo KBNN theo ®óng quy ®Þnh.
- §èi tîng nép thuÕ thùc hiÖn nép thuÕ trùc tiÕp vµo KBNN:
1
C¬ quan §èi tîng
thuÕ 2 nép thuÕ
3
4 3
KBNN Ng©n hµng

3
1: §èi tîng nép thuÕ nép tê khai thuÕ cho c¬ quan thuÕ.
2: C¬ quan thuÕ x¸c ®Þnh sè thuÕ ph¶i nép, ra th«ng b¸o thuÕ göi ®èi
tîng nép.
3: §èi tîng nép thuÕ thùc hiÖn nép thuÕ trùc tiÕp vµo KBNN.
4: KBNN th«ng b¸o sè thuÕ ®· nép cña tõng ®èi tîng nép cho c¬
quan thuÕ.
- §èi tîng nép thuÕ thùc hiÖn nép thuÕ trùc tiÕp cho c¬ quan thuÕ:
1
C¬ quan 2 §èi tîng
3
thuÕ nép thuÕ
126
KBNN
1: §èi tîng nép thuÕ nép tê khai thuÕ cho c¬ quan thuÕ.
2: C¬ quan thuÕ x¸c ®Þnh sè thuÕ ph¶i nép, ra th«ng b¸o thuÕ göi ®èi
tîng nép.
3: §èi tîng nép thuÕ nép thuÕ trùc tiÕp cho c¬ quan thuÕ.
4: C¬ quan thuÕ lËp b¶ng kª, nép sè thuÕ trùc tiÕp thu vµo KBNN.
Trêng hîp ®èi tîng nép thuÕ ®· ®îc ¸p dông c¬ chÕ tù kª khai, tù
nép thuÕ th× ®èi tîng nép thuÕ kª khai, tù tÝnh to¸n vµ nép sè thuÕ ph¶i
nép vµo KBNN, ®ång thêi göi tê khai thuÕ cho c¬ quan thuÕ. C¬ quan thuÕ
cã tr¸nh nhiÖm thùc hiÖn c«ng t¸c thanh tra, kiÓm tra viÖc tù kª khai vµ
nép thuÕ cña çc ®èi tîng nép thuÕ thuéc ph¹m vi qu¶n lý. §èi tîng nép
thuÕ chÞu tr¸ch nhiÖm tríc ph¸p luËt vÒ tÝnh trung thùc, chÝnh x¸c cña
viÖc kª khai thuÕ. Trêng hîp c¬ quan thuÕ kiÓm tra, thanh tra ph¸t hiÖn
çc sè liÖu trªn tê khai lµ kh«ng trung thùc, kh«ng chÝnh x¸c, th× ®èi tîng
nép thuÕ sÏ bÞ xö lý theo qui ®Þnh cña ph¸p luËt.
1
C¬ quan 3 §èi tîng
thuÕ nép thuÕ
1
2 1
1
KBNN Ng©n hµng
1: §èi tîng nép thuÕ tù kª khai, tù tÝnh to¸n sè thuÕ ph¶i nép, tù
nép thuÕ vµo KBNN vµ göi tê khai cho c¬ quan thuÕ.
2: KBNN th«ng b¸o sè thuÕ ®· nép cña tõng ®èi tîng nép cho c¬
quan thuÕ.
3: C¬ quan thuÕ kiÓm tra vµ th«ng b¸o cho ®èi tîng nép thuÕ trong
çc trêng hîp kª khai, tÝnh to¸n kh«ng chÝnh x¸c hoÆc kh«ng thùc hiÖn
®Çy ®ñ, kÞp thêi nghÜa vô nép thuÕ theo quy ®Þnh.
127
Çc tæ chøc ç nh©n cã nghÜa vô nép thuÕ ®Çy ®ñ, ®óng h¹n vµo
NSNN theo ®óng quy ®Þnh cña ph¸p luËt. Trêng hîp chËm nép mµ kh«ng
®îc phÐp sÏ bÞ cìng chÕ nép vµ xö lý theo quy ®Þnh cña çc luËt, ph¸p
lÖnh thuÕ vµ çc v¨n b¶n ph¸p luËt kh¸c cña Nhµ níc.
C¬ quan thuÕ nhµ níc, c¬ quan h¶i quan, c¬ quan tµi chÝnh phèi hîp víi
KBNN tæ chøc qu¶n lý, tËp trung ®Çy ®ñ vµ kÞp thêi çc kho¶n thuÕ vµo
NSNN.
3.2.3. KÕ to¸n vµ quyÕt to¸n thuÕ
KÕ to¸n thuÕ lµ viÖc ghi chÐp ph¶n ¸nh sè thuÕ ph¶i thu, sè thuÕ ®·
thu, sè thuÕ hoµn tr¶, sè thuÕ cßn ph¶i thu, sè thuÕ truy thu, hµng ho¸ t¹m
gi÷ vµ tÞch thu, t×nh h×nh qu¶n lý cÊp ph¸t vµ sö dông Ên chØ trong qu¸ tr×nh
tæ chøc thu thuÕ. KÕ to¸n thuÕ ®îc thùc hiÖn theo ph¬ng ph¸p ghi ®¬n. Néi
dung c¬ b¶n cña c«ng t¸c kÕ to¸n thuÕ:
- KÕ to¸n thu nép tiÒn thuÕ nh»m x¸c ®Þnh c¬ së cho c«ng t¸c thu
thuÕ, theo dâi t×nh h×nh thu nép thuÕ ®èi víi tõng lo¹i thuÕ vµ tõng ®èi
tîng nép thuÕ.
- KÕ to¸n hµng ho¸ t¹m gi÷ vµ tÞch thu cña çc ®èi tîng cã hµnh vi
gian lËn, trèn thuÕ hoÆc kinh doanh bÊt hîp ph¸p.
- KÕ to¸n Ên chØ.
Cuèi n¨m ng©n s¸ch, c¬ quan thu vµ KBNN ph¶i phèi hîp ®èi chiÕu
sè liÖu thu thuÕ vµ gi¶i quyÕt nh÷ng tån t¹i trong c«ng t¸c tæ chøc thu thuÕ
nh hoµn tr¶ çc kho¶n thuÕ, truy thu çc kho¶n thuÕ mµ çc ®èi tîng
cha thùc hiÖn theo ®óng luËt ®Þnh, xö lý çc kho¶n t¹m thu vµ t¹m gi÷…
§ång thêi c¬ quan thu ph¶i lËp b¸o ço quyÕt to¸n thu NSNN göi c¬ quan
thu cÊp trªn vµ c¬ quan tµi chÝnh ®ång cÊp ®Ó tæng hîp vµo b¸o ço quyÕt
to¸n ng©n s¸ch. QuyÕt to¸n thuÕ ®îc thùc hiÖn cïng víi quyÕt to¸n NSNN.
3.3. Thanh tra thuÕ
3.3.1. Môc tiªu cña thanh tra thuÕ
Thanh tra thuÕ lµ mét trong nh÷ng néi dung quan träng cña c«ng t¸c
qu¶n lý thu thuÕ nh»m b¶o ®¶m cho çc luËt thuÕ, ph¸p lÖnh thuÕ vµ çc
v¨n b¶n híng dÉn thi hµnh cña Nhµ níc vÒ thuÕ ®îc thùc thi mét çch
nghiªm chØnh trong ®êi sèng kinh tÕ - x· héi.
Môc tiªu cô thÓ cña thanh tra thuÕ:
128
- Ph¸t hiÖn, ng¨n chÆn vµ xö lý kÞp thêi çc hiÖn tîng trèn lËu thuÕ,
x©m tiªu tiÒn thuÕ, d©y da nî ®äng thuÕ ®èi víi çc ®èi tîng nép thuÕ vµ
c¬ quan thu thuÕ.
- Ph¸t hiÖn nh÷ng bÊt hîp lý, nh÷ng kÏ hë trong çc luËt thuÕ, ph¸p
lÖnh thuÕ vµ çc v¨n b¶n híng dÉn thi hµnh ®Ó kÞp thêi söa ®æi bæ sung vµ
x¸c lËp çc c¨n cø hoµn thiÖn çc biÖn ph¸p qu¶n lý thu thuÕ thÝch hîp.
- §iÒu tra, x¸c minh ®Ó lµm s¸ng tá nh÷ng khiÕu n¹i vÒ thuÕ lµm c¨n
cø cho viÖc xö lý kÞp thêi nh÷ng khiÕu n¹i vÒ thuÕ.
3.3.2. Yªu cÇu ®èi víi c«ng t¸c thanh tra thuÕ
Thanh tra thuÕ ph¶i dùa vµo çc quy ®Þnh cña ph¸p luËt vµ tu©n thñ
theo ph¸p luËt; coi ph¸p luËt lµ c¬ së ph¸p lý vµ chuÈn mùc ®Ó kÕt luËn vÊn
®Ò thanh tra; tr¸nh mäi biÓu hiÖn chñ quan vµ tuú tiÖn trong c«ng t¸c thanh
tra vµ kÕt luËn vÊn ®Ò thanh tra.
Thanh tra thuÕ ph¶i b¶o ®¶m chÝnh x¸c, kh¸ch quan, trung thùc, xö
lý ®óng ngêi ®óng téi, kh«ng bao che, kh«ng quy chôp cho çc ®èi tîng
®îc thanh tra.
Thanh tra thuÕ ph¶i tu©n thñ nguyªn t¾c c«ng khai vµ d©n chñ.
3.3.3. Néi dung cña c«ng t¸c thanh tra thuÕ
Thanh tra thuÕ bao gåm thanh tra ®èi tîng nép thuÕ vµ thanh tra
néi bé ngµnh thuÕ, ngµnh h¶i quan.
Thanh tra ®èi tîng nép thuÕ lµ néi dung c¬ b¶n cña c«ng t¸c thanh
tra thuÕ vµ nh»m ng¨n chÆn, xö lý kÞp thêi nh÷ng vi ph¹m ph¸p luËt vÒ
thuÕ cña çc ®èi tîng nép thuÕ. Néi dung thanh tra ®èi tîng nép thuÕ bao
gåm:
- Thanh tra viÖc chÊp hµnh nh÷ng quy ®Þnh cña ph¸p luËt vÒ ®¨ng ký
vµ kª khai nép thuÕ.
- Thanh tra viÖc chÊp hµnh chÕ ®é kÕ to¸n, lu tr÷ sè liÖu vµ tµi liÖu
kinh doanh lµm c¬ së cho viÖc x¸c ®Þnh sè thuÕ ph¶i nép vµ sè thuÕ ®îc
hoµn.
- Thanh tra viÖc thùc hiÖn nghÜa vô nép thuÕ cña çc ®èi tîng nép
thuÕ theo thêi h¹n quy ®Þnh cña ph¸p luËt.
Thanh tra trong néi bé ngµnh thuÕ vµ ngµnh h¶i quan nh»m b¶o ®¶m
cho ngµnh, tõng bé phËn vµ tõng çn bé cña ngµnh thùc thi ®óng chøc
n¨ng, nhiÖm vô cña m×nh trong c«ng t¸c qu¶n lý thu thuÕ theo quy ®Þnh cña
129
ph¸p luËt. Néi dung thanh tra néi bé ngµnh thuÕ vµ ngµnh h¶i quan bao
gåm:
- Thanh tra thùc hiÖn viÖc híng dÉn thi hµnh çc luËt thuÕ, ph¸p
lÖnh thuÕ vµ çc v¨n b¶n híng dÉn thi hµnh.
- Thanh tra viÖc thùc hiÖn çc nghiÖp vô qu¶n lý thu thuÕ theo quy
- Thanh tra viÖc gi¶i quyÕt çc ®¬n th khiÕu tè, khiÕu n¹i vÒ thuÕ.
II. Qu¶n lý thu PhÝ vµ lÖ phÝ thuéc ng©n s¸ch nhµ níc
1. Mét sè vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ phÝ vµ lÖ phÝ thuéc NSNN
1.1. B¶n chÊt vµ ®Æc ®iÓm cña phÝ vµ lÖ phÝ
Trong ®êi sèng kinh tÕ - x· héi, çc thÓ nh©n vµ ph¸p nh©n muèn tån
t¹i vµ tham gia vµo çc ho¹t ®éng cña ®êi sèng kinh tÕ - x· héi ®Òu ph¶i tiªu
dïng cña c¶i x· héi, ®ã lµ çc hµng ho¸ dÞch vô do x· héi cung cÊp. C¨n cø
vµo thuéc tÝnh cã thÓ sö dông chung vµ kh¶ n¨ng lo¹i trõ çc thÓ nh©n,
ph¸p nh©n trong viÖc khai th¸c vµ sö dông çc hµng ho¸ dÞch vô, ngêi ta
chia hµng ho¸ dÞch vô thµnh hai lo¹i: hµng ho¸ dÞch vô t nh©n vµ hµng ho¸
dÞch vô c«ng céng.
Hµng ho¸ dÞch vô c«ng céng cã thuéc tÝnh c¬ b¶n lµ nhiÒu ngêi cã
thÓ sö dông chung cïng mét lóc vµ kh«ng thÓ hoÆc khã cã thÓ lo¹i trõ ®îc
kh¶ n¨ng sö dông cña ngêi kh¸c. MÆt kh¸c, ®Çu t cung cÊp hµng ho¸
dÞch vô c«ng céng thêng ®ßi hái chi phÝ lín, tû suÊt doanh lîi thÊp vµ thêi
gian thu håi vèn dµi hoÆc kh«ng cã kh¶ n¨ng thu håi vèn. Bªn c¹nh ®ã, viÖc
®Çu t cung cÊp mét sè hµng ho¸ dÞch vô c«ng céng l¹i liªn quan ®Õn nh÷ng
vÊn ®Ò hÖ träng vÒ quèc phßng - an ninh quèc gia vµ vÒ an sinh x· héi.
ChÝnh v× vËy, ®¹i bé phËn hµng ho¸ dÞch vô c«ng céng lµ do Nhµ níc ®Çu
t cung cÊp ®Ó b¶o ®¶m lîi Ých c«ng céng vµ ®é tho¶ dông tèi ®a cña toµn
x· héi.
Gi÷a hµng ho¸ vµ dÞch vô còng cã sù kh¸c biÖt. Hµng ho¸ lµ çc s¶n
phÈm cô thÓ cã ®Çy ®ñ thuéc tÝnh vËt chÊt. DÞch vô lµ nh÷ng ho¹t ®éng
phôc vô kh«ng ®îc biÓu hiÖn b»ng çc s¶n phÈm cô thÓ, mµ mang tÝnh
trõu tîng nhng cã thÓ c¶m nhËn ®îc b»ng çc gi¸c quan.
Trong thùc tÕ, hµng ho¸ c«ng céng ®Òu lµ nh÷ng hµng ho¸ c«ng céng
kh«ng thuÇn tuý nh ®iÖn, níc sinh ho¹t, çc lo¹i thuèc phßng bÖnh
dÞch… vµ kh«ng khã kh¨n g× trong viÖc x¸c ®Þnh ai lµ ngêi sö dông chóng
130
vµ møc ®é sö dông cña tõng thÓ nh©n, ph¸p nh©n. V× vËy, viÖc thu håi chi
phÝ ®Çu t cung cÊp hµng ho¸ c«ng céng ®îc thùc hiÖn th«ng qua c¬ chÕ
trao ®æi, nhng theo møc gi¸ do Nhµ níc quy ®Þnh vµ Ýt bÞ chi phèi bëi c¬
chÕ thÞ trêng.
DÞch vô c«ng céng l¹i bao gåm c¶ nh÷ng dÞch vô c«ng céng thuÇn tuý
vµ nh÷ng dÞch vô c«ng céng kh«ng thuÇn tuý. §èi víi dÞch vô c«ng céng
thuÇn tuý nh quèc phßng - an ninh, an toµn x· héi, m«i trêng ph¸p luËt,
b¶o vÖ ®ª ®iÒu… nh×n chung lµ do Nhµ níc cung cÊp vµ kh«ng thÓ lîng
ho¸ møc ®é sö dông cña tõng thÓ nh©n, ph¸p nh©n trong x· héi. V× vËy,
Nhµ níc thu håi chi phÝ ®Çu t cung cÊp dÞch vô c«ng céng thuÇn tuý ®îc
thùc hiÖn th«ng qua c«ng cô thuÕ. Nhng ngîc l¹i, ®èi víi nh÷ng dÞch vô
c«ng céng kh«ng thuÇn tuý nh gi¸o dôc, y tÕ, v¨n ho¸ nghÖ thuËt, giao
th«ng… th× kh«ng khã kh¨n g× trong viÖc x¸c ®Þnh çc thÓ nh©n, ph¸p nh©n
trùc tiÕp khai th¸c sö dông nh÷ng hµng ho¸ dÞch vô c«ng céng ®ã. V× vËy,
dùa trªn quan ®iÓm ai ®îc hëng lîi Ých trùc tiÕp th× ph¶i thùc hiÖn nghÜa
vô ®ãng gãp trùc tiÕp; Nhµ níc ®· quy ®Þnh viÖc thu phÝ cña çc thÓ nh©n,
ph¸p nh©n trùc tiÕp sö dông çc dÞch vô c«ng céng kh«ng thuÇn tuý ®ã ®Ó
bï ®¾p mét phÇn hoÆc toµn bé chi phÝ Nhµ níc ®· ®Çu t cung cÊp chóng
cho x· héi vµ h¹n chÕ t×nh tr¹ng l¹m sö dông dÞch vô c«ng céng.
Trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng víi chñ tr¬ng x· héi ho¸ çc ho¹t ®éng
kinh tÕ - x· héi; Nhµ níc khuyÕn khÝch çc thÓ nh©n vµ ph¸p nh©n thuéc
mäi thµnh phÇn kinh tÕ bá vèn ®Çu t cung cÊp mét sè dÞch vô c«ng céng
kh«ng thuÇn tuý cho x· héi nh gi¸o dôc, y tÕ, thÓ dôc thÓ thao… díi sù
qu¶n lý cña Nhµ níc. Çc thÓ nh©n, ph¸p nh©n ®Çu t cung cÊp dÞch vô
c«ng céng nµy ®îc thu håi chi phÝ th«ng qua viÖc thu phÝ dÞch vô h×nh
thµnh theo c¬ chÕ thÞ trêng nhng phï hîp víi quy ®Þnh cña Nhµ níc
Ngoµi ra xuÊt ph¸t tõ yªu cÇu qu¶n lý kinh tÕ - x· héi; Nhµ níc cßn
thùc hiÖn cung cÊp çc dÞch vô hµnh chÝnh ph¸p lý cho çc thÓ nh©n, ph¸p
nh©n trong x· héi vµ çc thÓ nh©n ph¸p nh©n ®îc çc c¬ quan nhµ níc
cung cÊp trùc tiÕp çc dÞch vô hµnh chÝnh ph¸p lý theo yªu cÇu hoÆc theo
quy ®Þnh cña ph¸p luËt ph¶i thùc hiÖn nghÜa vô nép mét kho¶n tiÒn nhÊt
®Þnh theo quy ®Þnh cña Nhµ níc. Kho¶n tiÒn ®ã kh«ng ph¶i lµ gi¸ cña çc
dÞch vô, mµ lµ kho¶n thu phôc vô cho yªu cÇu qu¶n lý cña Nhµ níc vµ
®îc gäi lµ lÖ phÝ.
131
Nh÷ng ph©n tÝch trªn ®©y cho phÐp kÕt luËn vÒ b¶n chÊt cña phÝ vµ lÖ
phÝ nh sau:
PhÝ lµ kho¶n thu nh»m thu håi chi phÝ ®Çu t cung cÊp çc dÞch vô
c«ng céng kh«ng thuÇn tuý theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt vµ lµ kho¶n tiÒn mµ
çc tæ chøc, ç nh©n ph¶i tr¶ khi sö dông çc dÞch vô c«ng céng ®ã.
LÖ phÝ lµ kho¶n thu g¾n liÒn víi viÖc cung cÊp trùc tiÕp çc dÞch vô
hµnh chÝnh ph¸p lý cña Nhµ níc cho çc thÓ nh©n, ph¸p nh©n nh»m phôc
phô cho c«ng viÖc qu¶n lý nhµ níc theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt.
ë níc ta, cïng víi c«ng cuéc ®æi míi c¬ chÕ qu¶n lý kinh tÕ - x· héi
cña ®Êt níc, ngµy 28/08/2001 Uû ban thêng vô Quèc héi kho¸ X ®· th«ng
qua Ph¸p lÖnh phÝ vµ lÖ phÝ nh»m thèng nhÊt qu¶n lý nhµ níc vÒ phÝ vµ lÖ
phÝ, gãp phÇn thóc ®Èy ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi. Ph¸p lÖnh phÝ vµ lÖ phÝ
cã hiÖu lùc thi hµnh tõ ngµy 01/01/2002.
Ph¸p lÖnh phÝ vµ lÖ phÝ vµ çc v¨n b¶n híng dÉn thi hµnh ®· ph©n
biÖt râ phÝ kh«ng thuéc NSNN, phÝ thuéc NSNN vµ lÖ phÝ. Cô thÓ:
- PhÝ lµ kho¶n tiÒn mµ tæ chøc, ç nh©n ph¶i tr¶ khi ®îc mét tæ chøc,
ç nh©n kh¸c cung cÊp dÞch vô theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt.
Çc dÞch vô thu phÝ theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt cã thÓ do Nhµ níc
®Çu t cung cÊp vµ còng cã thÓ do khu vùc t nh©n ®Çu t cung cÊp. PhÝ thu
tõ çc dÞch vô do Nhµ níc ®Çu t lµ kho¶n thu thuéc NSNN. PhÝ thu ®îc
tõ çc dÞch vô kh«ng do Nhµ níc ®Çu t hoÆc do Nhµ níc ®Çu t nhng
®· chuyÓn giao cho tæ chøc, ç nh©n thùc hiÖn theo nguyªn t¾c h¹ch to¸n vµ
tù chñ tµi chÝnh lµ kho¶n thu kh«ng thuéc NSNN. TiÒn thu phÝ kh«ng thuéc
NSNN ®îc x¸c ®Þnh lµ doanh thu cña tæ chøc, ç nh©n thu phÝ.
- LÖ phÝ lµ kho¶n tiÒn mµ çc tæ chøc, ç nh©n ph¶i nép khi ®îc c¬
quan nhµ níc hoÆc tæ chøc ®îc uû quyÒn phôc vô c«ng viÖc qu¶n lý nhµ
níc theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt. LÖ phÝ lµ kho¶n thu cña NSNN.
PhÝ thuéc NSNN vµ lÖ phÝ lµ kho¶n thu b¾t buéc vµ ph¸t sinh thêng
xuyªn cña NSNN. Song kh¸c víi thuÕ, phÝ thuéc NSNN vµ lÖ phÝ lµ kho¶n
thu mang tÝnh chÊt hoµn tr¶ g¾n trùc tiÕp víi viÖc hëng thô çc dÞch vô do
Nhµ níc ®Çu t cung cÊp cã thu phÝ hoÆc lÖ phÝ theo quy ®Þnh cña ph¸p
luËt.
1.2. T¸c dông cña phÝ vµ lÖ phÝ
Nh chóng ta ®· biÕt nhu cÇu cña con ngêi vÒ dÞch vô c«ng céng nh
c¬ së h¹ tÇng kinh tÕ, v¨n ho¸, x· héi, y tÕ, gi¸o dôc, m«i trêng ph¸p luËt...
132
ngµy cµng t¨ng cïng víi sù ph¸t triÓn cña ®êi sèng kinh tÕ - x· héi. Do vËy,
Nhµ níc thu phÝ vµ lÖ phÝ ®èi víi mét sè dÞch vô c«ng céng nhÊt ®Þnh
nh»m gãp phÇn t¨ng thªm nguån thu cho NSNN ®Ó ®Çu t cung cÊp dÞch vô
c«ng céng ®¸p øng ngµy cµng tèt h¬n nhu cÇu cña x· héi.
§Çu t cña Nhµ níc ®Ó cung cÊp çc dÞch vô c«ng céng trªn nh÷ng
®Þa bµn vïng l·nh thæ víi çc ®iÒu kiÖn kinh tÕ - x· héi kh¸c nhau lµ kh¸c
nhau. Kh¶ n¨ng, ®iÒu kiÖn vµ nhu cÇu khai th¸c, sö dông çc dÞch vô c«ng
céng cña çc chñ thÓ trong x· héi còng kh¸c nhau. V× vËy, Nhµ níc thu
phÝ vµ lÖ phÝ cßn nh»m ®¶m b¶o c«ng b»ng gi÷a çc thÓ nh©n, ph¸p nh©n
trong viÖc khai th¸c hëng thô nh÷ng lîi Ých tõ mét sè dÞch vô c«ng céng do
Nhµ níc ®Çu t cung cÊp.
Ngoµi ra, thu phÝ vµ lÖ phÝ cßn cã vai trß quan träng trong viÖc phôc
vô c«ng viÖc qu¶n lý nhµ níc ®èi víi çc ho¹t ®éng kinh tÕ - x· héi vµ n©ng
cao ý thøc tr¸ch nhiÖm cña ngêi d©n ®èi víi çc gi¸ trÞ vËt chÊt, tinh thÇn
cña céng ®ång x· héi, tr¸nh t×nh tr¹ng l¹m sö dông dÞch vô c«ng céng.
1.3. Ph©n lo¹i phÝ vµ lÖ phÝ
Ph©n lo¹i phÝ, lÖ phÝ lµ viÖc s¾p xÕp çc lo¹i phÝ, çc lo¹i lÖ phÝ cã cïng
tÝnh chÊt vµ ®Æc ®iÓm vµo mét lo¹i dùa theo nh÷ng tiªu thøc nhÊt ®Þnh
nh»m phôc vô cho c«ng t¸c qu¶n lý phÝ, lÖ phÝ.
1.3.1. Ph©n lo¹i phÝ
Ph©n lo¹i phÝ c¨n cø vµo chñ thÓ ®Çu t cung cÊp dÞch vô thu phÝ vµ
qu¶n lý thu phÝ
PhÝ thuéc NSNN lµ phÝ thu tõ çc dÞch vô do Nhµ níc ®Çu t cung
cÊp nhng cha chuyÓn giao cho çc tæ chøc, ç nh©n thùc hiÖn theo nguyªn
t¾c h¹ch to¸n.
PhÝ kh«ng thuéc NSNN lµ phÝ thu ®îc tõ çc dÞch vô kh«ng do Nhµ
níc ®Çu t hoÆc do Nhµ níc ®Çu t nhng ®· chuyÓn giao cho tæ chøc, ç
nh©n thùc hiÖn theo nguyªn t¾c h¹ch to¸n. Tæ chøc, ç nh©n thu phÝ cã
quyÒn qu¶n lý, sö dông sè tiÒn phÝ thu ®îc theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt.
Ph©n lo¹i phÝ theo cÊp qu¶n lý thuéc bé m¸y nhµ níc
133
PhÝ thuéc trung ¬ng qu¶n lý lµ lo¹i phÝ thuéc nguån thu cña ng©n
s¸ch trung ¬ng vµ do çc c¬ quan, ®¬n vÞ thuéc trung ¬ng tæ chøc thu.
PhÝ thuéc ®Þa ph¬ng qu¶n lý lµ lo¹i phÝ thuéc nguån thu cña ng©n
s¸ch ®Þa ph¬ng vµ do çc c¬ quan, ®¬n vÞ thuéc ®Þa ph¬ng tæ chøc thu.
Ph©n lo¹i phÝ theo lÜnh vùc ho¹t ®éng kinh tÕ - x· héi
PhÝ ph¸t sinh tõ çc lÜnh vùc ho¹t ®éng kinh tÕ nh phÝ b¶o vÖ nguån
lîi thuû s¶n, phÝ thÈm ®Þnh ®Çu t, phÝ thÈm ®Þnh kinh doanh th¬ng m¹i
cã ®iÒu kiÖn…
PhÝ ph¸t sÝnh tõ çc lÜnh vùc ho¹t ®éng v¨n x· nh phÝ tham quan,
phÝ thÈm ®Þnh v¨n ho¸ phÈm, häc phÝ, viÖn phÝ…
PhÝ ph¸t sinh tõ çc lÜnh vùc kh¸c nh ¸n phÝ, phÝ dÞch vô ph¸p lý…
HÖ thèng phÝ hiÖn hµnh ë níc ta
HÖ thèng phÝ hiÖn hµnh ë níc ta ®îc ban hµnh kÌm theo Ph¸p lÖnh
phÝ vµ lÖ phÝ ®· ®îc Uû ban Thêng vô Quèc héi kho¸ X th«ng qua ngµy
28/08/2001 vµ ®îc ph©n lo¹i theo tÝnh chÊt c«ng viÖc g¾n víi lÜnh vùc,
nhãm ngµnh cã nh÷ng ®Æc ®iÓm vÒ kinh tÕ kü thuËt t¬ng tù nhau ®Ó tr¸nh
trïng l¾p vµ g¾n víi tr¸ch nhiÖm cña çc bé, ngµnh trong c«ng t¸c qu¶n lý
vµ kiÓm so¸t ®èi víi tõng lo¹i phÝ.
HÖ thèng phÝ hiÖn hµnh ë níc ta ®îc chia thµnh 12 nhãm lÜnh vùc,
mçi nhãm cã çc lo¹i phÝ kh¸c nhau vµ tæng sè cã 73 lo¹i phÝ (xem phô lôc).
1.3.2. Ph©n lo¹i lÖ phÝ
Ph©n lo¹i lÖ phÝ theo cÊp qu¶n lý thuéc bé m¸y nhµ níc
134
LÖ phÝ thuéc trung ¬ng qu¶n lý lµ lo¹i lÖ phÝ thuéc nguån thu cña
ng©n s¸ch trung ¬ng vµ do çc c¬ quan, ®¬n vÞ thuéc trung ¬ng tæ chøc
thu.
LÖ phÝ thuéc ®Þa ph¬ng qu¶n lý lµ lo¹i lÖ phÝ thuéc nguån thu cña
ng©n s¸ch ®Þa ph¬ng vµ do çc c¬ quan, ®¬n vÞ thuéc ®Þa ph¬ng tæ chøc
thu.
Ph©n lo¹i lÖ phÝ theo tÝnh chÊt cña çc dÞch vô thu phÝ
LÖ phÝ qu¶n lý nhµ níc liªn quan ®Õn quyÒn vµ nghÜa vô cña c«ng
d©n nh lÖ phÝ quèc tÞch, lÖ phÝ hé khÈu, lÖ phÝ cÊp hé chiÕu…
LÖ phÝ qu¶n lý nhµ níc liªn quan ®Õn quyÒn së h÷u, quyÒn sö dông
tµi s¶n nh lÖ phÝ tríc b¹, lÖ phÝ ®Þa chÝnh…
LÖ phÝ qu¶n lý nhµ níc liªn quan ®Õn s¶n xuÊt, kinh doanh nh lÖ
phÝ cÊp giÊy chøng nhËn ®¨ng ký kinh doanh, lÖ phÝ cÊp giÊy phÐp hµnh
nghÒ…
LÖ phÝ qu¶n lý nhµ níc ®Æc biÖt vÒ chñ quyÒn quèc gia nh lÖ phÝ
bay qua vïng trêi, lÖ phÝ hoa hång ch÷ ký…
LÖ phÝ qu¶n lý nhµ níc trong çc lÜnh vùc kh¸c nh lÖ phÝ c«ng
chøng, lÖ phÝ cÊp v¨n b»ng…
HÖ thèng lÖ phÝ hiÖn hµnh ë níc ta
HÖ thèng lÖ phÝ hiÖn hµnh ë níc ta ®îc ban hµnh kÌm theo Ph¸p
lÖnh phÝ vµ lÖ phÝ ®· ®îc Uû ban Thêng vô Quèc héi kho¸ X th«ng qua
ngµy 28/08/2001 vµ ®îc ph©n lo¹i theo nhãm çc c«ng viÖc qu¶n lý nhµ
níc ®Ó thuËn tiÖn cho t¸c qu¶n lý vµ kiÓm so¸t ®èi víi tõng lo¹i lÖ phÝ.
HÖ thèng lÖ phÝ hiÖn hµnh ë níc ta ®îc chia thµnh 5 nhãm, mçi
nhãm l¹i ®îc chia thµnh çc lo¹i kh¸c nhau vµ tæng sè cã 42 lo¹i lÖ phÝ
(xem phô lôc).
2. Qu¶n lý thu phÝ vµ lÖ phÝ thuéc ng©n s¸ch nhµ níc
2.1. Ph©n cÊp thÈm quyÒn quy ®Þnh vÒ phÝ vµ lÖ phÝ
ThÈm quyÒn quy ®Þnh vÒ phÝ vµ lÖ phÝ lµ thÈm quyÒn quy ®Þnh møc
thu, chÕ ®é thu nép, qu¶n lý vµ sö dông tiÒn phÝ vµ lÖ phÝ. Ph©n cÊp thÈm
quyÒn quy ®Þnh phÝ vµ lÖ phÝ ®îc thùc hiÖn dùa vµo tÝnh chÊt vµ ph¹m vi
¶nh hëng cña tõng lo¹i phÝ, lÖ phÝ.
ViÖc ph©n cÊp thÈm quyÒn quy ®Þnh vÒ phÝ nh sau:
- ChÝnh phñ quy ®Þnh ®èi víi mét sè phÝ quan träng, cã sè thu lín,
135
liªn quan ®Õn nhiÒu chÝnh s¸ch kinh tÕ - x· héi cña Nhµ níc;
- Héi ®ång nh©n d©n tØnh, thµnh phè trùc thuéc trung ¬ng quy ®Þnh
®èi víi mét sè lo¹i phÝ g¾n víi qu¶n lý ®Êt ®ai, tµi nguyªn thiªn nhiªn, thuéc
chøc n¨ng qu¶n lý hµnh chÝnh nhµ níc cña chÝnh quyÒn ®Þa ph¬ng;
- Bé Tµi chÝnh quy ®Þnh ®èi víi çc lo¹i phÝ cßn l¹i ¸p dông thèng
nhÊt trong c¶ níc.
ViÖc ph©n cÊp thÈm quyÒn quy ®Þnh vÒ lÖ phÝ nh sau:
- ChÝnh phñ quy ®Þnh ®èi víi mét sè lÖ phÝ quan träng, cã sè thu lín,
cã ý nghÜa ph¸p lý quèc tÕ;
- Bé Tµi chÝnh quy ®Þnh ®èi víi nh÷ng lÖ phÝ cßn l¹i.
2.2. X¸c ®Þnh møc thu phÝ vµ lÖ phÝ
2.2.1. X¸c ®Þnh møc thu phÝ
Nguyªn t¾c x¸c ®Þnh møc thu phÝ:
- Møc thu phÝ ®èi víi çc dÞch vô do Nhµ níc ®Çu t ph¶i b¶o ®¶m
thu håi vèn trong thêi gian hîp lý, cã tÝnh ®Õn nh÷ng chÝnh s¸ch cña Nhµ
níc trong tõng thêi kú.
- Møc thu phÝ ®èi víi çc dÞch vô do tæ chøc, ç nh©n ®Çu t vèn ph¶i
b¶o ®¶m thu håi vèn trong thêi gian hîp lý, phï hîp víi kh¶ n¨ng ®ãng gãp
cña ngêi nép.
C¨n cø ®Ó x¸c ®Þnh ®Ó x¸c ®Þnh møc thu phÝ:
- Vèn ®Çu t ®Ó trang tr¶i çc chi phÝ thùc hiÖn çc dÞch vô thu phÝ,
bao gåm c¶ çc chi phÝ ®Ó thùc hiÖn viÖc thu phÝ. Çc kho¶n chi phÝ ®Ó thùc
hiÖn çc dÞch vô thu phÝ bao gåm:
+ Chi phÝ x©y dùng, mua s¾m, duy tu, b¶o dìng, söa ch÷a thêng
xuyªn vµ ®Þnh kú m¸y mãc, thiÕt bÞ, ph¬ng tiÖn lµm viÖc... hoÆc thuª ngoµi
tµi s¶n trùc tiÕp phôc vô c«ng viÖc thu phÝ. Chi phÝ nµy ®îc ph©n bæ theo
møc ®é hao mßn cña nh÷ng tµi s¶n trùc tiÕp phôc vô c«ng viÖc thu phÝ;
+ Chi phÝ vËt t, nguyªn, nhiªn, vËt liÖu sö dông trong qu¸ tr×nh thùc
hiÖn c«ng viÖc thu phÝ;
+ Chi tr¶ çc kho¶n tiÒn l¬ng hoÆc tiÒn c«ng, çc kho¶n phô cÊp, çc
kho¶n ®ãng gãp theo tiÒn l¬ng, tiÒn c«ng, theo chÕ ®é hiÖn hµnh cho lao
®éng trùc tiÕp thu phÝ, lÖ phÝ;
- Kh¶ n¨ng thu phÝ, hiÖu qu¶ thu phÝ dù kiÕn trong ®Ò ¸n thu phÝ.
136
- TÝnh chÊt, ®Æc ®iÓm cña tõng dÞch vô thu phÝ.
- Chñ tr¬ng chÝnh s¸ch cña Nhµ níc, t×nh h×nh kinh tÕ - chÝnh trÞ -
x· héi vµ ®Æc ®iÓm cña çc vïng trong tõng thêi kú.
- Tham kh¶o møc thu lo¹i phÝ t¬ng øng ë çc níc trong khu vùc vµ
thÕ giíi nÕu cã.
Tæ chøc, ç nh©n ®îc thu phÝ cã tr¸ch nhiÖm x©y dùng møc thu kÌm
theo ®Ò ¸n thu phÝ ®Ó tr×nh c¬ quan cã thÈm quyÒn quy ®Þnh vÒ phÝ xem xÐt,
quyÕt ®Þnh. §Ò ¸n thu phÝ ph¶i nªu râ ph¬ng thøc ®Çu t, thêi gian ®Çu t
hoµn thµnh, thêi gian ®a dù ¸n ®Çu t vµo sö dông, thêi gian dù kiÕn b¾t
®Çu thu phÝ, dù kiÕn møc thu vµ c¨n cø x©y dùng møc thu, ®¸nh gi¸ kh¶
n¨ng ®ãng gãp cña ®èi tîng nép phÝ, hiÖu qu¶ thu phÝ vµ kh¶ n¨ng thu håi
vèn. Møc thu phÝ tríc khi tr×nh c¬ quan cã thÈm quyÒn ban hµnh hoÆc söa
®æi, bæ sung cÇn cã ý kiÕn cña c¬ quan tµi chÝnh cïng cÊp (trõ trêng hîp
c¬ quan x©y dùng møc thu lµ c¬ quan tµi chÝnh). ý kiÕn b»ng v¨n b¶n cña
c¬ quan tµi chÝnh ph¶i ®îc göi kÌm trong hå s¬ tr×nh duyÖt møc thu phÝ vµ
lµ mét c¨n cø ph¸p lý ®Ó c¬ quan cã thÈm quyÒn quy ®Þnh vÒ phÝ xem xÐt,
quyÕt ®Þnh.
ViÖc x©y dùng møc thu ®èi víi nh÷ng lo¹i phÝ thuéc thÈm quyÒn cña
ChÝnh phñ quy ®Þnh ®îc thùc hiÖn theo quy ®Þnh cña ChÝnh phñ ®èi víi
tõng lo¹i phÝ cô thÓ, ®èi víi nh÷ng lo¹i phÝ thuéc thÈm quyÒn cña Bé Tµi
chÝnh vµ thuéc thÈm quyÒn cña Héi ®ång nh©n d©n cÊp tØnh quy ®Þnh do Uû
ban nh©n d©n cÊp tØnh tr×nh ®îc thùc hiÖn theo híng dÉn cña Bé Tµi
chÝnh.
2.2.2. X¸c ®Þnh møc thu lÖ phÝ
Møc thu lÖ phÝ ®îc Ên ®Þnh tríc b»ng mét sè tiÒn nhÊt ®Þnh ®èi víi
tõng c«ng viÖc qu¶n lý nhµ níc ®îc thu lÖ phÝ, kh«ng nh»m môc ®Ých bï
®¾p chi phÝ ®Ó thùc hiÖn c«ng viÖc thu lÖ phÝ, phï hîp víi th«ng lÖ quèc tÕ.
Tæ chøc ®îc thu lÖ phÝ cã tr¸ch nhiÖm x©y dùng møc thu kÌm theo
v¨n b¶n ®Ò nghÞ thu lÖ phÝ göi Bé Tµi chÝnh ®Ó Bé Tµi chÝnh tr×nh ChÝnh
phñ xem xÐt ban hµnh hoÆc Bé Tµi chÝnh sÏ nghiªn cøu, ban hµnh theo
thÈm quyÒn.
Riªng lÖ phÝ tríc b¹, møc thu ®îc tÝnh b»ng tû lÖ phÇn tr¨m trªn
gi¸ trÞ tµi s¶n tríc b¹ theo quy ®Þnh cña ChÝnh phñ.
2.3. §èi tîng nép phÝ, lÖ phÝ vµ çc tæ chøc, ç nh©n ®îc thu phÝ, lÖ
137
phÝ
§èi tîng nép phÝ vµ lÖ phÝ lµ çc thÓ nh©n vµ ph¸p nh©n ®îc çc tæ
chøc, c¬ quan cña Nhµ níc cung cÊp çc dÞch vô c«ng céng theo quy ®Þnh
cña ph¸p luËt cã thu phÝ hoÆc lÖ phÝ. Çc thÓ nh©n vµ ph¸p nh©n lµ ®èi
tîng nép phÝ vµ lÖ phÝ cã nghÜa vô thùc hiÖn nép phÝ, lÖ phÝ theo ®óng quy
TÊt c¶ çc kho¶n phÝ vµ lÖ phÝ ph¶i ®îc c¬ quan nhµ níc cã thÈm
quyÒn quy ®Þnh míi ®îc thu. Çc tæ chøc, ç nh©n ®îc thu phÝ, lÖ phÝ bao
gåm:
- C¬ quan thuÕ nhµ níc;
- C¬ quan h¶i quan;
- C¬ quan kh¸c cña Nhµ níc, tæ chøc kinh tÕ, ®¬n vÞ sù nghiÖp, ®¬n
vÞ vò trang nh©n d©n, tæ chøc kh¸c vµ ç nh©n cung cÊp dÞch vô, thùc hiÖn
çc c«ng viÖc theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt ®îc thu phÝ, lÖ phÝ;
- Çc tæ chøc, ç nh©n ®îc c¬ quan nhµ níc cã thÈm quyÒn uû
quyÒn viÖc thu phÝ, lÖ phÝ.
2.4. Qu¶n lý thu phÝ, lÖ phÝ thuéc ng©n s¸ch nhµ níc
2.4.1. §¨ng ký, kª khai thu nép phÝ vµ lÖ phÝ
Çc tæ chøc (kh«ng ph¶i lµ c¬ quan thuÕ, c¬ quan h¶i quan) vµ ç
nh©n thu phÝ, lÖ phÝ ph¶i ®¨ng ký víi c¬ quan thuÕ ®Þa ph¬ng vÒ lo¹i phÝ, lÖ
phÝ, ®Þa ®iÓm thu, chøng tõ thu vµ viÖc tæ chøc thu phÝ, lÖ phÝ trong thêi h¹n
chËm nhÊt lµ 10 ngµy tríc khi b¾t ®Çu thu phÝ, lÖ phÝ; cô thÓ:
- Tæ chøc thu phÝ, lÖ phÝ trùc thuéc trung ¬ng, tØnh hoÆc cÊp t¬ng
®¬ng qu¶n lý ®¨ng ký víi Côc thuÕ tØnh, thµnh phè trùc thuéc trung ¬ng.
- Tæ chøc thu phÝ, lÖ phÝ trùc thuéc quËn, huyÖn, thÞ x·, thÞ trÊn, x·,
phêng hoÆc cÊp t¬ng ®¬ng qu¶n lý vµ ç nh©n thu phÝ, lÖ phÝ ®¨ng ký
víi Chi côc thuÕ quËn, huyÖn.
- Trêng hîp thay ®æi, kÕt thóc hoÆc ®×nh chØ thu phÝ, lÖ phÝ th× ph¶i
th«ng b¸o víi c¬ quan thuÕ chËm nhÊt lµ 5 ngµy tríc khi thay ®æi, kÕt thóc
hoÆc ®×nh chØ thu phÝ, lÖ phÝ.
Tæ chøc, ç nh©n thu phÝ, lÖ phÝ thùc hiÖn kª khai phÝ, lÖ phÝ tõng
th¸ng vµ nép tê khai cho c¬ quan thuÕ n¬i ®¨ng ký thu phÝ, lÖ phÝ trong 5
ngµy ®Çu cña th¸ng tiÕp theo ®Ó theo dâi, qu¶n lý. Trêng hîp trong th¸ng
kh«ng ph¸t sinh sè thu phÝ, lÖ phÝ vÉn ph¶i kª khai vµ nép tê khai cho c¬
138
quan thuÕ. Tæ chøc, ç nh©n thu phÝ, lÖ phÝ ph¶i kª khai ®Çy ®ñ, ®óng mÉu
tê khai theo quy ®Þnh vµ ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ tÝnh chÝnh x¸c cña viÖc
kª khai.
2.4.2. Qu¶n lý sö dông tiÒn thu phÝ vµ lÖ phÝ
TiÒn phÝ, lÖ phÝ do c¬ quan thuÕ trùc tiÕp tæ chøc thu vµ trêng hîp tæ
chøc kh¸c thu phÝ, lÖ phÝ ®· ®îc NSNN b¶o ®¶m kinh phÝ cho ho¹t ®éng
thu phÝ, lÖ phÝ theo dù to¸n hµng n¨m th× tæ chøc thu ph¶i nép toµn bé sè
tiÒn phÝ, lÖ phÝ thu ®îc vµo NSNN.
Trêng hîp tæ chøc thu cha ®îc NSNN b¶o ®¶m kinh phÝ cho ho¹t
®éng thu phÝ, lÖ phÝ hoÆc tæ chøc thu ®îc uû quyÒn thu phÝ, lÖ phÝ th× tæ
chøc thu ®îc ®Ó l¹i mét phÇn trong sè tiÒn phÝ, lÖ phÝ thu ®îc ®Ó trang
tr¶i chi phÝ cho viÖc thu phÝ, lÖ phÝ; phÇn tiÒn phÝ, lÖ phÝ cßn l¹i ph¶i nép
vµo NSNN. PhÇn phÝ, lÖ phÝ ®Ó l¹i cho tæ chøc thu ®Ó trang tr¶i chi phÝ cho
viÖc thu phÝ, lÖ phÝ ®îc tÝnh theo tû lÖ phÇn tr¨m trªn tæng sè tiÒn phÝ, lÖ
phÝ thu ®îc hµng n¨m. C¨n cø vµo tÝnh chÊt, ®Æc ®iÓm cña tõng lo¹i phÝ, lÖ
phÝ vµ néi dung chi cho viÖc thu phÝ vµ lÖ phÝ, c¬ quan nhµ níc cã thÈm
quyÒn quyÕt ®Þnh tû lÖ phÇn tr¨m ®Ó l¹i cho tæ chøc thu phÝ vµ lÖ phÝ æn
®Þnh trong mét sè n¨m. Cô thÓ:
Tû lÖ % tiÒn Dù to¸n chi phÝ thu phÝ, lÖ phÝ
phÝ, lÖ phÝ ®Ó l¹i = n¨m ¥
100%
Dù to¸n thu phÝ, lÖ phÝ n¨m
§èi víi phÝ thuéc NSNN mµ tiÒn phÝ thu ®îc ®îc Nhµ níc ®Çu t
trë l¹i cho tæ chøc thu nh häc phÝ, viÖn phÝ... th× viÖc qu¶n lý, sö dông ph¶i
b¶o ®¶m ®óng môc ®Ých ®Çu t trë l¹i vµ c¬ chÕ qu¶n lý tµi chÝnh hiÖn
hµnh.
TiÒn phÝ, lÖ phÝ ®Ó l¹i cho tæ chøc thu kh«ng ph¶i chÞu thuÕ vµ ®îc
qu¶n lý, sö dông nh sau:
- Chi tr¶ çc kho¶n tiÒn l¬ng hoÆc tiÒn c«ng, çc kho¶n phô cÊp, çc
kho¶n ®ãng gãp theo tiÒn l¬ng, tiÒn c«ng, theo chÕ ®é hiÖn hµnh cho lao
®éng trùc tiÕp thu phÝ, lÖ phÝ;
- Chi phÝ trùc tiÕp phôc vô cho viÖc thu phÝ, lÖ phÝ nh: v¨n phßng
phÈm, ®iÖn tho¹i, ®iÖn, níc, c«ng t¸c phÝ, c«ng vô phÝ theo tiªu chuÈn,
®Þnh møc hiÖn hµnh;
139
- Chi söa ch÷a thêng xuyªn, söa ch÷a lín tµi s¶n, m¸y mãc, thiÕt bÞ
phôc vô trùc tiÕp cho c«ng t¸c thu phÝ, lÖ phÝ;
- Chi mua s¾m vËt t, nguyªn liÖu vµ çc kho¶n chi kh¸c liªn quan
trùc tiÕp ®Õn viÖc thu phÝ, lÖ phÝ;
- TrÝch quü khen thëng, quü phóc lîi cho çn bé, nh©n viªn trùc tiÕp
thu phÝ, lÖ phÝ trong ®¬n vÞ. Møc trÝch lËp c¶ hai quü b×nh qu©n mét n¨m,
mét ngêi tèi ®a kh«ng qu¸ 3 th¸ng l¬ng thùc hiÖn nÕu sè thu n¨m nay cao
h¬n n¨m tríc vµ b»ng 2 th¸ng l¬ng thùc hiÖn nÕu sè thu n¨m nay thÊp
h¬n hoÆc b»ng n¨m tríc.
§èi víi c¬ quan hµnh chÝnh nhµ níc thùc hiÖn c¬ chÕ kho¸n biªn chÕ
vµ kinh phÝ qu¶n lý hµnh chÝnh theo QuyÕt ®Þnh sè 192/2001/Q§-TTg ngµy
17/12/2001 cña Thñ tíng ChÝnh phñ vµ ®¬n vÞ sù nghiÖp cã thu ®· triÓn
khai thùc hiÖn chÕ ®é tù chñ tµi chÝnh theo NghÞ ®Þnh sè 10/2002/N§-CP
ngµy 16/01/2002 cña ChÝnh phñ th× tiÒn phÝ vµ lÖ phÝ ®Ó l¹i cho c¬ quan, ®¬n
vÞ ®îc qu¶n lý vµ sö dông theo chÕ ®é qu¶n lý tµi chÝnh nãi trªn.
2.4.3. Thu nép tiÒn thu phÝ, lÖ phÝ vµo KBNN
§èi víi phÝ, lÖ phÝ do c¬ quan thuÕ thu th× ®èi tîng nép phÝ, lÖ phÝ
trùc tiÕp nép vµo KBNN ë ®Þa ph¬ng n¬i thu theo híng dÉn cña c¬ quan
thuÕ. Trêng hîp KBNN cha tæ chøc thu tiÒn phÝ, lÖ phÝ trùc tiÕp tõ ®èi
tîng nép th× c¬ quan thuÕ thu tiÒn phÝ, lÖ phÝ vµ cuèi ngµy ph¶i lµm thñ
tôc nép hÕt sè tiÒn phÝ, lÖ phÝ ®· thu trong ngµy vµo KBNN.
§èi víi phÝ, lÖ phÝ do çc c¬ quan nhµ níc, tæ chøc kh¸c (ngoµi c¬
quan thuÕ) thu th× c¬ quan nhµ níc, tæ chøc thu phÝ, lÖ phÝ ®îc më tµi
kho¶n t¹m gi÷ tiÒn phÝ, lÖ phÝ t¹i KBNN n¬i thu ®Ó theo dâi, qu¶n lý tiÒn
phÝ, lÖ phÝ. C¨n cø vµo t×nh h×nh thu phÝ, lÖ phÝ mµ ®Þnh kú hµng ngµy hoÆc
hµng tuÇn, çc c¬ quan nhµ níc, tæ chøc thu phÝ, lÖ phÝ ph¶i göi sè tiÒn phÝ,
lÖ phÝ ®· thu ®îc trong kú vµo tµi kho¶n t¹m gi÷ tiÒn phÝ, lÖ phÝ vµ ph¶i tæ
chøc h¹ch to¸n riªng kho¶n thu nµy theo chÕ ®é kÕ to¸n ®¬n vÞ hµnh chÝnh
sù nghiÖp ®èi víi ®¬n vÞ sù nghiÖp cã thu hoÆc chÕ ®é kÕ to¸n doanh nghiÖp
®èi víi doanh nghiÖp.
Trêng hîp ph¸p luËt quy ®Þnh tæ chøc, ç nh©n thu phÝ, lÖ phÝ thùc
hiÖn nép tiÒn phÝ, lÖ phÝ vµo KBNN theo th«ng b¸o cña c¬ quan thuÕ th×
tr×nh tù, thñ tôc ®îc thùc hiÖn nh sau:
- NhËn ®îc tê khai thu, nép phÝ, lÖ phÝ cña tæ chøc, ç nh©n thu göi
tíi, c¬ quan thuÕ thùc hiÖn kiÓm tra tê khai vµ th«ng b¸o cho c¬ quan thu
140
phÝ, lÖ phÝ vÒ sè tiÒn phÝ, lÖ phÝ ph¶i nép, thêi h¹n nép vµ ch¬ng, lo¹i,
kho¶n, môc, tiÓu môc theo môc lôc NSNN quy ®Þnh;
- C¨n cø vµo th«ng b¸o nép tiÒn phÝ, lÖ phÝ cña c¬ quan thuÕ, tæ chøc,
ç nh©n thu phÝ, lÖ phÝ lµm thñ tôc nép KBNN. Thêi h¹n nép tiÒn phÝ, lÖ phÝ
vµo KBNN cña th¸ng chËm nhÊt kh«ng qu¸ ngµy 15 cña th¸ng tiÕp theo.
Trong trêng hîp ®· ®Õn thêi h¹n nép phÝ, lÖ phÝ mµ cha nhËn ®îc th«ng
b¸o cña c¬ quan thuÕ, tæ chøc, ç nh©n thu phÝ, lÖ phÝ chñ ®éng nép phÝ, lÖ
phÝ vµo KBNN theo tê khai; trêng hîp nép thõa th× ®îc trõ vµo sè phÝ, lÖ
phÝ ph¶i nép cña kú tiÕp theo, nÕu kú tríc nép thiÕu th× ph¶i nép ®ñ sè kú
tríc cßn thiÕu.
TiÒn phÝ, lÖ phÝ nép vµo KBNN ®îc ph©n chia cho çc cÊp ng©n s¸ch
vµ ®îc qu¶n lý, sö dông theo quy ®Þnh cña LuËt NSNN vµ çc v¨n b¶n
híng dÉn thi hµnh.
2.4.4. KÕ to¸n, quyÕt to¸n phÝ vµ lÖ phÝ
Tæ chøc, ç nh©n thu phÝ, lÖ phÝ cã tr¸ch nhiÖm:
- Më sæ s¸ch kÕ to¸n ®Ó theo dâi, ph¶n ¶nh viÖc thu, nép vµ qu¶n lý,
sö dông sè tiÒn phÝ, lÖ phÝ theo chÕ ®é kÕ to¸n hiÖn hµnh cña Nhµ níc;
- §Þnh kú b¸o ço quyÕt to¸n viÖc thu, nép, sö dông sè tiÒn phÝ, lÖ phÝ
thu ®îc theo quy ®Þnh cña Nhµ níc ®èi víi tõng lo¹i phÝ, lÖ phÝ;
- Thùc hiÖn chÕ ®é c«ng khai tµi chÝnh theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt.
Tæ chøc, ç nh©n thu çc lo¹i phÝ, lÖ phÝ kh¸c nhau ph¶i më sæ s¸ch
kÕ to¸n theo dâi h¹ch to¸n vµ b¸o ço quyÕt to¸n riªng ®èi víi tõng lo¹i phÝ,
lÖ phÝ.
QuyÕt to¸n phÝ, lÖ phÝ thuéc NSNN thùc hiÖn cïng thêi gian víi quyÕt
to¸n NSNN. C¬ quan thuÕ thùc hiÖn quyÕt to¸n sè thu theo biªn lai, tæng sè
thu, sè ®îc ®Ó l¹i, sè ph¶i nép NSNN. C¬ quan tµi chÝnh, c¬ quan thuÕ
quyÕt to¸n sè chi tõ nguån thu phÝ, lÖ phÝ ®îc ®Ó l¹i ®¬n vÞ theo quy ®Þnh
cña Bé Tµi chÝnh ®èi víi tõng lo¹i phÝ, lÖ phÝ.
Trêng hîp thay ®æi, kÕt thóc hoÆc ®×nh chØ thu phÝ, lÖ phÝ th× ph¶i
quyÕt to¸n phÝ, lÖ phÝ trong thêi h¹n 30 ngµy kÓ tõ ngµy cã quyÕt ®Þnh thay
®æi, kÕt thóc hoÆc ®×nh chØ thu phÝ, lÖ phÝ.
iii. qu¶n lý çc kho¶n thu kh¸c cña ng©n s¸ch nhµ níc
§Ó qu¶n lý vµ ®iÒu tiÕt çc ho¹t ®éng kinh tÕ - x· héi, chÝnh phñ cña
141
çc quèc gia ®Òu tham gia trùc tiÕp vµo çc ho¹t ®éng kinh tÕ - x· héi ë møc
®é nhÊt ®Þnh nh ®Çu t, tµi trî, gãp vèn...ViÖc Nhµ níc tham gia trùc tiÕp
vµo çc ho¹t ®éng kinh tÕ nhÊt ®Þnh ®· t¹o ra çc kho¶n thu tõ ho¹t ®éng
kinh tÕ cña Nhµ níc nh thu tõ lîi tøc gãp vèn cæ phÇn cña Nhµ níc, thu
håi vèn cña Nhµ níc ®Çu t vµo çc c¬ së kinh tÕ.
Tµi nguyªn c«ng s¶n quèc gia nh ®Êt ®ai, tµi nguyªn rõng, tµi
nguyªn trong lßng ®Êt, nguån níc, nguån lîi vïng biÓn, thÒm lôc ®Þa, vïng
trêi vµ vèn, tµi s¶n cña Nhµ níc ®Çu t vµo çc doanh nghiÖp, çc ngµnh,
çc lÜnh vùc kinh tÕ - x· héi lµ tµi s¶n thuéc së h÷u nhµ níc. Tµi nguyªn
c«ng s¶n quèc gia lµ nguån lùc tµi chÝnh cña ®Êt níc. Tuú thuéc vµo thùc
tr¹ng vµ yªu cÇu ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi cña ®Êt níc trong tõng thêi kú
cô thÓ, Nhµ níc cã thÓ b¸n hoÆc cho thuª nh÷ng tµi nguyªn c«ng s¶n nhÊt
®Þnh cho çc chñ thÓ ë trong níc hoÆc ngoµi níc. TiÒn b¸n hoÆc cho thuª
tµi nguyªn c«ng s¶n quèc gia nh tiÒn b¸n nhµ thuéc së h÷u nhµ níc, tiÒn
b¸n tµi nguyªn… lµ kho¶n thu cña NSNN.
Ngoµi çc kho¶n thu trªn, thu NSNN cßn bao gåm çc kho¶n ®ãng
gãp tù nguyÖn cña çc tæ chøc, çc nh©n ë trong vµ ngoµi níc; çc kho¶n
viÖn trî kh«ng hoµn l¹i b»ng tiÒn, hiÖn vËt cña chÝnh phñ çc níc, çc tæ
chøc vµ ç nh©n ë níc ngoµi; çc kho¶n ®ãng gãp tù nguyÖn kh¸c theo quy
®Þnh cña ph¸p luËt. Çc kho¶n thu nµy ph¸t sinh kh«ng thêng xuyªn vµ
kh«ng lín, nhng cã tÝnh chÊt kh«ng hoµn tr¶, nªn chóng cã t¸c dông quan
träng bæ sung t¨ng cêng thªm nguån lùc tµi chÝnh cho NSNN.
Çc kho¶n thu kh¸c cña NSNN nãi trªn ®îc thu nép trùc tiÕp vµo
KBNN hoÆc thu nép qua c¬ quan thu theo çc quy ®Þnh hiÖn hµnh ®èi víi
tõng kho¶n thu.
142
Da n h m ô c p h Ý , l Ö p h Ý
(Ban hµnh kÌm theo Ph¸p lÖnh sè 38/2001/PL-UBTVQH10 ngµy 28
th¸ng 8 n¨m 2001 cña Uû ban thêng vô Quèc héi)
a- danh môc phÝ
I . PhÝ thuéc lÜnh vùc n«ng nghiÖp, l©m nghiÖp, thuû s¶n
1. Thuû lîi phÝ.
2. PhÝ kiÓm dÞch ®éng vËt, thùc vËt.
3. PhÝ kiÓm nghiÖm chÊt lîng ®éng vËt, thùc vËt.
4. PhÝ kiÓm tra vÖ sinh thó y.
5. PhÝ b¶o vÖ nguån lîi thuû s¶n.
6. PhÝ kiÓm nghiÖm thuèc dïng cho ®éng vËt, thùc vËt.
II. PhÝ thuéc lÜnh vùc c«ng nghiÖp, x©y dùng
1. PhÝ kiÓm nghiÖm chÊt lîng s¶n phÈm, hµng ho¸, thiÕt bÞ, vËt t,
nguyªn vËt liÖu.
2. PhÝ x©y dùng.
3. PhÝ ®o ®¹c, lËp b¶n ®å ®Þa chÝnh.
4. PhÝ thÈm ®Þnh cÊp quyÒn sö dông ®Êt.
III. PhÝ thuéc lÜnh vùc th¬ng m¹i, ®Çu t
1. PhÝ chøng nhËn xuÊt xø hµng ho¸ (C/O).
2. PhÝ chî.
3. PhÝ thÈm ®Þnh ®èi víi kinh doanh th¬ng m¹i cã ®iÒu kiÖn.
4. PhÝ thÈm ®Þnh hå s¬ mua b¸n tµu, thuyÒn, tµu bay.
5. PhÝ thÈm ®Þnh ®Çu t.
6. PhÝ ®Êu thÇu, ®Êu gi¸.
7. PhÝ thÈm ®Þnh kÕt qu¶ ®Êu thÇu.
8. PhÝ gi¸m ®Þnh hµng ho¸ xuÊt khÈu, nhËp khÈu.
IV. PhÝ thuéc lÜnh vùc giao th«ng vËn t¶i
1. PhÝ sö dông ®êng bé.
2. PhÝ sö dông ®êng thuû néi ®Þa.
3. PhÝ sö dông ®êng biÓn.
4. PhÝ qua cÇu.
143
5. PhÝ qua ®ß, qua phµ.
6. PhÝ sö dông c¶ng, nhµ ga.
7. PhÝ neo, ®Ëu.
8. PhÝ b¶o ®¶m hµng h¶i.
9. PhÝ hoa tiªu, dÉn ®êng.
10. PhÝ träng t¶i tµu, thuyÒn cËp c¶ng.
11. PhÝ luång, l¹ch.
12. PhÝ sö dông lÒ ®êng, bÕn, b·i, mÆt níc.
13. PhÝ kiÓm ®Þnh ph¬ng tiÖn vËn t¶i, ph¬ng tiÖn ®¸nh b¾t thuû
s¶n.
V. PhÝ thuéc lÜnh vùc th«ng tin, liªn l¹c
1. PhÝ sö dông vµ b¶o vÖ tÇn sè v« tuyÕn ®iÖn.
2. PhÝ cÊp tªn miÒn ®Þa chØ sö dông Internet
3. PhÝ khai th¸c vµ sö dông tµi liÖu do Nhµ níc qu¶n lý.
4. PhÝ thÈm ®Þnh ®iÒu kiÖn ho¹t ®éng bu chÝnh viÔn th«ng.
VI. PhÝ thuéc lÜnh vùc an ninh, trËt tù, an toµn x· héi
1. PhÝ kiÓm ®Þnh kü thuËt m¸y mãc, thiÕt bÞ, vËt t vµ çc chÊt cã
yªu cÇu nghiªm ngÆt vÒ an toµn.
2. PhÝ an ninh, trËt tù, an toµn x· héi.
3. PhÝ x¸c minh giÊy tê, tµi liÖu.
4. PhÝ tr«ng gi÷ xe.
VII. PhÝ thuéc lÜnh vùc v¨n ho¸, x· héi
1. PhÝ gi¸m ®Þnh di vËt, cæ vËt, b¶o vËt quèc gia.
2. PhÝ tham quan.
3. PhÝ thÈm ®Þnh v¨n ho¸ phÈm.
4. PhÝ giíi thiÖu viÖc lµm.
VIII. PhÝ thuéc lÜnh vùc gi¸o dôc vµ ®µo t¹o
1. Häc phÝ.
2. PhÝ dù thi, dù tuyÓn.
IX. PhÝ thuéc lÜnh vùc y tÕ
1. ViÖn phÝ.
144
2. PhÝ phßng, chèng dÞch bÖnh.
3. PhÝ gi¸m ®Þnh y khoa.
4. PhÝ kiÓm nghiÖm mÉu thuèc, nguyªn liÖu lµm thuèc, thuèc.
5. PhÝ kiÓm dÞch y tÕ.
6. PhÝ kiÓm nghiÖm trang thiÕt bÞ y tÕ.
7. PhÝ kiÓm tra, kiÓm nghiÖm vÖ sinh an toµn thùc phÈm.
8. PhÝ thÈm ®Þnh tiªu chuÈn vµ ®iÒu kiÖn hµnh nghÒ y, dîc.
X. PhÝ thuéc lÜnh vùc khoa häc, c«ng nghÖ vµ m«i trêng
1. PhÝ b¶o vÖ m«i trêng.
2. PhÝ thÈm ®Þnh b¸o ço ®¸nh gi¸ t¸c ®éng m«i trêng.
3. PhÝ vÖ sinh.
4. PhÝ phßng, chèng thiªn tai.
5. PhÝ së h÷u c«ng nghiÖp.
6. PhÝ cÊp m· sè, m· v¹ch.
7. PhÝ sö dông dÞch vô an toµn bøc x¹.
8. PhÝ thÈm ®Þnh an toµn bøc x¹.
9. PhÝ thÈm ®Þnh ®iÒu kiÖn ho¹t ®éng khoa häc vµ c«ng nghÖ.
10. PhÝ thÈm ®Þnh hîp ®ång chuyÓn giao c«ng nghÖ.
11. PhÝ kiÓm ®Þnh ph¬ng tiÖn ®o lêng.
XI. PhÝ thuéc lÜnh vùc tµi chÝnh, ng©n hµng, h¶i quan
1. PhÝ cung cÊp th«ng tin vÒ tµi chÝnh doanh nghiÖp.
2. PhÝ b¶o l·nh, thanh to¸n khi ®îc c¬ quan, tæ chøc cÊp dÞch vô b¶o
l·nh, thanh to¸n.
3. PhÝ sö dông thiÕt bÞ, c¬ së h¹ tÇng chøng kho¸n.
4. PhÝ ho¹t ®éng chøng kho¸n.
5. PhÝ niªm phong, kÑp ch×, lu kho H¶i quan.
XII. PhÝ thuéc lÜnh vùc t ph¸p
1. ¸n phÝ.
2. PhÝ gi¸m ®Þnh t ph¸p.
3. PhÝ cung cÊp th«ng tin vÒ giao dÞch b¶o ®¶m.
4. PhÝ thuéc lÜnh vùc ph¸p luËt vµ dÞch vô ph¸p lý kh¸c.
145
b - d a n h mô c lÖ p h Ý
I. LÖ phÝ qu¶n lý nhµ níc liªn quan ®Õn quyÒn vµ nghÜa vô cña
c«ng d©n
1. LÖ phÝ quèc tÞch.
2. LÖ phÝ hé tÞch, hé khÈu.
3. LÖ phÝ cÊp hé chiÕu, thÞ thùc xuÊt c¶nh, nhËp c¶nh.
4. LÖ phÝ ¸p dông t¹i c¬ quan ®¹i diÖn ngo¹i giao, c¬ quan l·nh sù
ViÖt Nam ë níc ngoµi.
5. LÖ phÝ toµ ¸n.
6. LÖ phÝ cÊp giÊy phÐp lao ®éng cho ngêi níc ngoµi lµm viÖc t¹i
ViÖt Nam.
7. LÖ phÝ cÊp phiÕu lý lÞch t ph¸p.
II. LÖ phÝ qu¶n lý nhµ níc liªn quan ®Õn quyÒn së h÷u, quyÒn sö
dông tµi s¶n
1. LÖ phÝ tríc b¹.
2. LÖ phÝ ®Þa chÝnh.
3. LÖ phÝ ®¨ng ký giao dÞch b¶o ®¶m.
4. LÖ phÝ b¶o hé quyÒn t¸c gi¶.
5. LÖ phÝ b¶o hé quyÒn së h÷u c«ng nghiÖp.
6. LÖ phÝ cÊp giÊy phÐp x©y dùng.
7. LÖ phÝ qu¶n lý ph¬ng tiÖn giao th«ng.
8. LÖ phÝ cÊp biÓn sè nhµ.
III. LÖ phÝ qu¶n lý nhµ níc liªn quan ®Õn s¶n xuÊt, kinh doanh
1. LÖ phÝ cÊp giÊy chøng nhËn ®¨ng ký kinh doanh, cung cÊp
th«ng tin vÒ ®¨ng ký kinh doanh.
2. LÖ phÝ cÊp giÊy phÐp hµnh nghÒ theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt.
3. LÖ phÝ ®Æt chi nh¸nh, v¨n phßng ®¹i diÖn cña çc tæ chøc kinh
tÕ níc ngoµi t¹i ViÖt Nam.
4. LÖ phÝ cÊp giÊy chøng nhËn ®ñ ®iÒu kiÖn ®Ó kinh doanh dÞch vô
b¶o vÖ.
5. LÖ phÝ cÊp giÊy chøng nhËn ®ñ ®iÒu kiÖn ho¹t ®éng trªn çc lo¹i
ph¬ng tiÖn.
146
6. LÖ phÝ cÊp giÊy phÐp sö dông thiÕt bÞ, ph¬ng tiÖn, ph¬ng tiÖn
næ, chÊt næ, vò khÝ, khÝ tµi theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt.
7. LÖ phÝ cÊp giÊy chøng nhËn b¶o ®¶m chÊt lîng, an toµn kü
thuËt ®èi víi m¸y mãc, thiÕt bÞ, ph¬ng tiÖn vµ çc chÊt cã yªu
cÇu nghiªm ngÆt vÒ an toµn.
8. LÖ phÝ cÊp giÊy phÐp l¾p ®Æt çc c«ng tr×nh ngÇm.
9. LÖ phÝ cÊp h¹n ng¹ch, giÊy phÐp xuÊt khÈu, nhËp khÈu.
10. LÖ phÝ cÊp giÊy phÐp vËn chuyÓn ®Æc biÖt ®èi víi ®éng vËt, thùc
vËt rõng quý hiÕm.
11. LÖ phÝ qu¶n lý chÊt lîng bu ®iÖn.
12. LÖ phÝ cÊp phÐp sö dông kho sè trong ®¸nh sè m¹ng, thuª bao
liªn l¹c trong viÔn th«ng.
13. LÖ phÝ cÊp vµ d¸n tem kiÓm so¸t b¨ng, ®Üa cã ch¬ng tr×nh.
14. LÖ phÝ cÊp giÊy phÐp sö dông nguån níc.
15. LÖ phÝ cÊp giÊy phÐp x¶ níc th¶i vµo nguån níc.
16. LÖ phÝ cÊp giÊy chøng nhËn chÊt lîng s¶n phÈm, hµng ho¸.
17. LÖ phÝ cÊp giÊy phÐp ho¹t ®éng chøng kho¸n.
18. LÖ phÝ ®éc quyÒn trong mét sè ngµnh, nghÒ.
IV. LÖ phÝ qu¶n lý nhµ níc ®Æc biÖt vÒ chñ quyÒn quèc gia
1. LÖ phÝ ra vµo c¶ng.
2. LÖ phÝ bay qua vïng trêi, ®i qua vïng ®Êt, vïng biÓn.
3. LÖ phÝ hoa hång ch÷ ký.
V. LÖ phÝ qu¶n lý nhµ níc trong çc lÜnh vùc kh¸c
1. LÖ phÝ cÊp giÊy phÐp sö dông con dÊu.
2. LÖ phÝ H¶i quan.
3. LÖ phÝ cÊp giÊy ®¨ng ký nguån phãng x¹, m¸y ph¸t bøc x¹.
4. LÖ phÝ cÊp v¨n b»ng, chøng chØ.
5. LÖ phÝ chøng thùc.
6. LÖ phÝ c«ng chøng.
147
Ch¬ng thø t
Qu¶n lý chi ®Çu t ph¸t TriÓn cña
Ng©n s¸ch nhµ níc
I. kh¸i niÖm, néi dung vµ ®Æc ®iÓm chi ®Çu t ph¸t triÓn cña NSNN
1. Kh¸i niÖm
Trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng, ®Çu t ®îc hiÓu lµ viÖc bá vèn vµo
çc ho¹t ®éng kinh tÕ - x· héi ®Ó mong nhËn ®îc nh÷ng lîi Ých kinh tÕ
hoÆc lîi Ých x· héi lín h¬n trong t¬ng lai.
§Çu t ph¸t triÓn lµ lo¹i h×nh ®Çu t cã liªn quan ®Õn sù t¨ng
trëng quy m« vèn cña nhµ ®Çu t vµ quy m« vèn trªn ph¹m vi toµn x·
héi. Th«ng qua ®Çu t ph¸t triÓn, c¬ së vËt chÊt kü thuËt vµ n¨ng lùc s¶n
xuÊt phôc vô cña nÒn kinh tÕ ®îc t¨ng cêng, ®æi míi, hoµn thiÖn, hiÖn
®¹i ho¸; gãp phÇn quan träng trong viÖc h×nh thµnh vµ ®iÒu chØnh c¬ cÊu
cña nÒn kinh tÕ, thùc hiÖn môc tiªu æn ®Þnh vµ t¨ng trëng cao, bÒn v÷ng
cña nÒn kinh tÕ quèc d©n. V× vËy, hÇu hÕt çc quèc gia ®Òu hÕt søc coi
träng vµ cã nh÷ng quèc s¸ch ®óng ®¾n vÒ ®Çu t ph¸t triÓn.
NhËn thøc ®îc tÇm quan träng cña ®Çu t ph¸t triÓn, bªn c¹nh
chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch m¹nh mÏ ®Çu t trong níc vµ ngoµi níc ®Ó
ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi, §¶ng vµ Nhµ níc ta lu«n cã sù u tiªn hµng
®Çu nguån vèn NSNN dµnh cho ®Çu t ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng kinh tÕ -
x· héi, ®Çu t dù tr÷ vËt t hµng ho¸ cña Nhµ níc, ®Çu t ph¸t triÓn s¶n
xuÊt. §ã chÝnh lµ çc kho¶n chi ®Çu t ph¸t triÓn cña NSNN.
Nh vËy cã thÓ hiÓu chi ®Çu t ph¸t triÓn cña NSNN lµ qu¸ tr×nh
ph©n phèi vµ sö dông mét phÇn vèn tiÒn tÖ tõ quü NSNN ®Ó ®Çu t x©y
dùng c¬ së h¹ tÇng kinh tÕ - x· héi, ph¸t triÓn s¶n xuÊt vµ dù tr÷ vËt t
hµng hãa cña Nhµ níc nh»m thùc hiÖn môc tiªu æn ®Þnh, thóc ®Èy t¨ng
trëng kinh tÕ vµ ph¸t triÓn x· héi.
2. Néi dung chi ®Çu t ph¸t triÓn cña NSNN
Chi ®Çu t ph¸t triÓn cña NSNN bao gåm nhiÒu kho¶n chi víi
148
nh÷ng môc ®Ých kh¸c nhau, cã tÝnh chÊt vµ ®Æc ®iÓm kh¸c nhau. Tuy
vËy, ®Ó phôc vô cho c«ng t¸c qu¶n lý, ngêi ta cã thÓ dùa vµo nh÷ng tiªu
thøc nhÊt ®Þnh ®Ó x¸c ®Þnh néi dung chi cô thÓ trong chi ®Çu t ph¸t
triÓn cña NSNN.
C¨n cø vµo môc ®Ých cña çc kho¶n chi th× néi dung chi ®Çu t
ph¸t triÓn cña NSNN bao gåm:
- Chi ®Çu t x©y dùng çc c«ng tr×nh kÕt cÊu h¹ tÇng kinh tÕ - x· héi
kh«ng cã kh¶ n¨ng thu håi vèn. Kho¶n chi nµy nh»m ph¸t triÓn kÕt cÊu h¹
tÇng kinh tÕ - x· héi cña nÒn kinh tÕ quèc d©n, ®¶m b¶o çc ®iÒu kiÖn cÇn
thiÕt cho viÖc thùc hiÖn çc nhiÖm vô ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi. Çc c«ng
tr×nh kÕt cÊu h¹ tÇng kinh tÕ - x· héi thuéc ®èi tîng ®Çu t b»ng nguån
vèn ®Çu t ph¸t triÓn cña NSNN bao gåm çc c«ng tr×nh giao th«ng
(®êng bé, ®êng s¾t, ®êng thñy, ®êng kh«ng...); çc c«ng tr×nh ®ª
®iÒu, hå ®Ëp, kªnh m¬ng; çc c«ng tr×nh bu chÝnh viÔn th«ng, ®iÖn lùc,
cÊp tho¸t níc; çc c«ng tr×nh gi¸o dôc, khoa häc c«ng nghÖ, y tÕ, v¨n
ho¸, thÓ thao, c«ng së cña çc c¬ quan hµnh chÝnh nhµ níc, phóc lîi
c«ng céng...
- Chi ®Çu t vµ hç trî cho çc doanh nghiÖp, çc tæ chøc kinh tÕ,
çc tæ chøc tµi chÝnh cña Nhµ níc; gãp vèn cæ phÇn, liªn doanh vµo çc
doanh nghiÖp thuéc lÜnh vùc cÇn thiÕt cã sù tham gia cña Nhµ níc theo
quy ®Þnh cña ph¸p luËt. Nh÷ng kho¶n chi nµy gãp phÇn quan träng ®Ó
Nhµ níc thùc hiÖn vai trß dÉn d¾t, ®iÒu chØnh vµ ®Þnh híng cho sù ph¸t
triÓn cña nÒn kinh tÕ theo ®óng môc tiªu cña Nhµ níc trong tõng thêi
kú, nh»m ®¹t ®îc sù ph¸t triÓn æn ®Þnh vµ hiÖu qu¶ cña nÒn kinh tÕ
quèc d©n.
- Chi dù tr÷ nhµ níc lµ kho¶n chi ®Ó mua hµng ho¸ vËt t dù tr÷
nhµ níc cã tÝnh chiÕn lîc cña quèc gia hoÆc hµng ho¸, vËt t dù tr÷
nhµ níc mang tÝnh chÊt chuyªn ngµnh. Chi dù tr÷ nhµ níc cã vai trß
®Æc biÖt quan träng ®Ó æn ®Þnh s¶n xuÊt kinh doanh vµ ®êi sèng cña nh©n
d©n khi nÒn kinh tÕ gÆp ph¶i nh÷ng biÕn cè bÊt ngê nh thiªn tai, dÞch
bÖnh, ®Þch ho¹…
- Chi ®Çu t ph¸t triÓn thuéc çc ch¬ng tr×nh môc tiªu quèc gia,
dù ¸n nhµ níc nh ch¬ng tr×nh môc tiªu quèc gia vÒ xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo,
ch¬ng tr×nh 135, dù ¸n trång míi 5 triÖu ha rõng, dù ¸n ®Þnh canh ®Þnh c
ë çc x· nghÌo, dù ¸n chèng xuèng cÊp vµ t«n t¹o çc di tÝch lÞch sö, çch
149
m¹ng vµ kh¸ng chiÕn…
- Çc kho¶n chi ®Çu t ph¸t triÓn kh¸c.
C¨n cø vµo tÝnh chÊt cña çc ho¹t ®éng ®Çu t ph¸t triÓn th× chi
®Çu t ph¸t triÓn cña NSNN bao gåm: chi ®Çu t x©y dùng c¬ b¶n vµ çc
kho¶n chi kh«ng cã tÝnh chÊt ®Çu t x©y dùng c¬ b¶n.
- Chi ®Çu t x©y dùng c¬ b¶n cña NSNN lµ çc kho¶n chi ®Ó ®Çu t
x©y dùng çc c«ng tr×nh thuéc kÕt cÊu h¹ tÇng kinh tÕ - x· héi kh«ng cã kh¶
n¨ng thu håi vèn, çc c«ng tr×nh cña çc doanh nghiÖp nhµ níc ®Çu t
theo kÕ ho¹ch ®îc duyÖt, çc dù ¸n quy ho¹ch vïng vµ l·nh thæ… Chi ®Çu
t x©y dùng c¬ b¶n cã thÓ ®îc thùc hiÖn theo h×nh thøc ®Çu t x©y dùng
míi hoÆc theo h×nh thøc ®Çu t x©y dùng më réng, c¶i t¹o, n©ng cÊp, hiÖn
®¹i ho¸ çc tµi s¶n cè ®Þnh vµ n¨ng lùc s¶n xuÊt phôc vô hiÖn cã. Theo c¬
cÊu c«ng nghÖ cña vèn ®Çu t th× chi ®Çu t x©y dùng c¬ b¶n bao gåm chi
x©y l¾p, chi thiÕt bÞ vµ chi kh¸c. Thùc chÊt chi ®Çu t x©y dùng c¬ b¶n cña
NSNN lµ qu¸ tr×nh ph©n phèi vµ sö dông mét phÇn vèn tiÒn tÖ tõ quü
NSNN ®Ó ®Çu t t¸i s¶n xuÊt tµi s¶n cè ®Þnh nh»m tõng bíc t¨ng cêng,
hoµn thiÖn vµ hiÖn ®¹i ho¸ c¬ së vËt chÊt kü thuËt vµ n¨ng lùc s¶n xuÊt
phôc vô cña nÒn kinh tÕ quèc d©n.
- Çc kho¶n chi ®Çu t ph¸t triÓn kh«ng cã tÝnh chÊt ®Çu t x©y dùng c¬
b¶n nh chi cÊp vèn ban ®Çu, cÊp bæ sung vèn ph¸p ®Þnh hoÆc vèn ®iÒu lÖ cho
çc doanh nghiÖp nhµ níc; hç trî cho çc doanh nghiÖp nhµ níc thùc hiÖn
cæ phÇn ho¸; chi cÊp vèn ®iÒu lÖ vµ cÊp vèn bæ sung cho çc tæ chøc tµi chÝnh
cña Nhµ níc; chi mua hµng ho¸, vËt t, thiÕt bÞ dù tr÷ nhµ níc; chi gãp vèn
cæ phÇn, gãp vèn liªn doanh cña Nhµ níc; chi trî cÊp, trî gi¸ hoÆc çc chÕ u
®·i kh¸c cho çc doanh nghiÖp khi thùc hiÖn nhiÖm vô ho¹t ®éng c«ng Ých…
3. §Æc ®iÓm chi ®Çu t ph¸t triÓn cña NSNN
Thø nhÊt, chi ®Çu t ph¸t triÓn lµ kho¶n chi lín cña NSNN nhng
kh«ng cã tÝnh æn ®Þnh.
Chi ®Çu t ph¸t triÓn tõ NSNN lµ yªu cÇu tÊt yÕu nh»m b¶o ®¶m
cho sù ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi cña mçi quèc gia. Tríc hÕt, chi ®Çu t
ph¸t triÓn cña NSNN nh»m ®Ó t¹o ra c¬ së vËt chÊt kü thuËt, n¨ng lùc s¶n
xuÊt phôc vô vµ vËt t hµng ho¸ dù tr÷ cÇn thiÕt cña nÒn kinh tÕ; ®ã
chÝnh lµ nÒn t¶ng b¶o ®¶m cho sù ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi cña mçi quèc
gia. §ång thêi, chi ®Çu t ph¸t triÓn cña NSNN cßn cã ý nghÜa lµ vèn måi
®Ó t¹o ra m«i trêng ®Çu t thuËn lîi nh»m thu hót çc nguån vèn trong
150
níc vµ ngoµi níc vµo ®Çu t ph¸t triÓn çc ho¹t ®éng kinh tÕ - x· héi
theo ®Þnh híng cña Nhµ níc trong tõng thêi kú. Quy m« vµ tû träng
chi NSNN cho ®Çu t ph¸t triÓn trong tõng thêi kú phô thuéc vµo chñ
tr¬ng, ®êng lèi ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi cña Nhµ níc vµ kh¶ n¨ng
nguån vèn NSNN, song nh×n chung çc quèc gia lu«n cã sù u tiªn NSNN
cho chi ®Çu t ph¸t triÓn. Chi ®Çu t ph¸t triÓn lµ mét kho¶n chi lín cña
NSNN, cã xu híng ngµy cµng t¨ng c¶ vÒ sè tuyÖt ®èi vµ tû träng trong
tæng chi NSNN.
Tuy vËy, c¬ cÊu chi ®Çu t ph¸t triÓn cña NSNN l¹i kh«ng cã tÝnh
æn ®Þnh gi÷a çc thêi kú ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi. Thø tù vµ tû träng u
tiªn chi ®Çu t ph¸t triÓn cña NSNN cho tõng néi dung chi, cho tõng lÜnh
vùc kinh tÕ - x· héi thêng cã sù thay ®æi lín gi÷a çc thêi kú. Ch¼ng
h¹n, sau mét thêi kú u tiªn tËp trung ®Çu t vµo viÖc x©y dùng c¬ së h¹
tÇng giao th«ng, th× thêi kú sau sÏ kh«ng cÇn u tiªn ®Çu t nhiÒu vµo
lÜnh vùc ®ã n÷a, v× h¹ tÇng giao th«ng ®· t¬ng ®èi hoµn chØnh...
Thø hai, xÐt theo môc ®Ých kinh tÕ - x· héi th× chi ®Çu t ph¸t triÓn
cña NSNN mang tÝnh chÊt chi cho tÝch lòy.
Chi ®Çu t ph¸t triÓn lµ nh÷ng kho¶n chi nh»m t¹o ra c¬ së vËt
chÊt kü thuËt, n¨ng lùc s¶n xuÊt phôc vô, t¨ng tÝch luü tµi s¶n cña nÒn
kinh tÕ quèc d©n. MÆt kh¸c, c¬ së vËt chÊt kü thuËt, n¨ng lùc s¶n xuÊt
phôc vô ®îc t¹o ra th«ng qua çc kho¶n chi ®Çu t ph¸t triÓn cña NSNN
chÝnh lµ nÒn t¶ng vËt chÊt b¶o ®¶m cho sù t¨ng trëng kinh tÕ vµ ph¸t
triÓn x· héi, lµm t¨ng tæng s¶n phÈm quèc néi. Víi ý nghÜa ®ã, chi ®Çu t
ph¸t triÓn cña NSNN lµ chi cho tÝch lòy.
Thø ba, ph¹m vi vµ møc ®é chi ®Çu t ph¸t triÓn cña NSNN lu«n
g¾n liÒn víi viÖc thùc hiÖn môc tiªu kÕ ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi
cña Nhµ níc trong tõng thêi kú.
Chi NSNN cho ®Çu t ph¸t triÓn lµ nh»m ®Ó thùc hiÖn çc môc tiªu
cô thÓ cña kÕ ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi cña Nhµ níc trong tõng
thêi kú. KÕ ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi lµ c¬ së, nÒn t¶ng trong viÖc
x©y dùng kÕ ho¹ch chi ®Çu t ph¸t triÓn tõ NSNN. KÕ ho¹ch ph¸t triÓn
kinh tÕ - x· héi cña Nhµ níc trong tõng thêi kú cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh
®Õn møc ®é vµ thø tù u tiªn chi NSNN cho ®Çu t ph¸t triÓn. Chi ®Çu t
ph¸t triÓn cña NSNN g¾n víi kÕ ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi nh»m
®Ó b¶o ®¶m phôc vô tèt nhÊt viÖc thùc hiÖn kÕ ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ -
151
x· héi vµ hiÖu qu¶ chi ®Çu t ph¸t triÓn.
ii. Qu¶n lý chi ®Çu t x©y dùng c¬ b¶n cña NSNN
1. Nh÷ng vÊn ®Ò chung vÒ qu¶n lý chi ®Çu t x©y dùng c¬ b¶n cña
NSNN
1.1. Nguyªn t¾c qu¶n lý vµ cÊp ph¸t vèn ®Çu t x©y dùng c¬ b¶n cña
NSNN
Chi ®Çu t x©y dùng c¬ b¶n lµ mét kho¶n chi lín vµ chiÕm tû träng
chñ yÕu trong tæng nguån vèn chi ®Çu t ph¸t triÓn cña NSNN. Sù vËn
®éng cña tiÒn vèn dïng ®Ó trang tr¶i çc chi phÝ ®Çu t x©y dùng c¬ b¶n
chÞu chi phèi trùc tiÕp bëi ®Æc ®iÓm cña ®Çu t x©y dùng c¬ b¶n.
S¶n phÈm cña ®Çu t x©y dùng c¬ b¶n lµ çc c«ng tr×nh x©y dùng
g¾n liÒn víi ®Êt x©y dùng c«ng tr×nh. Mçi c«ng tr×nh x©y dùng cã mét ®Þa
®iÓm x©y dùng vµ chÞu sù chi phèi cña ®iÒu kiÖn ®Þa h×nh, ®Þa chÊt, thñy
v¨n, m«i trêng xung quanh, khÝ hËu, thêi tiÕt... cña n¬i ®Çu t x©y dùng
c«ng tr×nh; n¬i ®Çu t x©y dùng c«ng tr×nh còng chÝnh lµ n¬i ®a c«ng
tr×nh vµo khai th¸c sö dông. ChÝnh v× vËy, s¶n phÈm x©y dùng c¬ b¶n chñ
yÕu ®îc s¶n xuÊt theo ®¬n ®Æt hµng; tõ ®ã ®Æt ra yªu cÇu ®èi víi c«ng
t¸c qu¶n lý vèn ®Çu t x©y dùng çc c«ng tr×nh ph¶i dùa vµo dù to¸n chi
phÝ ®Çu t x©y dùng c«ng tr×nh ®îc x¸c ®Þnh vµ phª duyÖt tríc khi
thùc hiÖn ®Çu t x©y dùng c«ng tr×nh.
S¶n phÈm cña ®Çu t x©y dùng c¬ b¶n cã tÝnh ®¬n chiÕc; mçi h¹ng
môc c«ng tr×nh, c«ng tr×nh cã mét thiÕt kÕ vµ dù to¸n riªng tuú thuéc vµo
môc ®Ých ®Çu t vµ ®iÒu kiÖn ®Þa h×nh, ®Þa chÊt, thñy v¨n, khÝ hËu, thêi
tiÕt... cña n¬i ®Çu t x©y dùng c«ng tr×nh. Môc ®Ých ®Çu t vµ çc ®iÒu kiÖn
®Þa h×nh, ®Þa chÊt, thñy v¨n, khÝ hËu, thêi tiÕt... cña n¬i ®Çu t x©y dùng
c«ng tr×nh quyÕt ®Þnh ®Õn quy ho¹ch, kiÕn tróc, quy m« vµ kÕt cÊu khèi
lîng, quy chuÈn x©y dùng, gi¶i ph¸p c«ng nghÖ thi c«ng... vµ dù to¸n chi
phÝ ®Çu t cña tõng h¹ng môc c«ng tr×nh, c«ng tr×nh. §Æc ®iÓm nµy ®ßi
hái viÖc qu¶n lý vµ cÊp vèn ®Çu t x©y dùng c¬ b¶n ph¶i g¾n víi tõng
h¹ng môc c«ng tr×nh, c«ng tr×nh x©y dùng ®Ó b¶o ®¶m qu¶n lý chÆt chÏ
vÒ chÊt lîng x©y dùng vµ vèn ®Çu t.
S¶n phÈm cña ®Çu t x©y dùng c¬ b¶n lµ çc c«ng tr×nh x©y dùng
thêng cã vèn ®Çu t lín, ®îc t¹o ra trong mét thêi gian dµi; tõ ®ã ®ßi
hái ph¶i cã biÖn ph¸p qu¶n lý vµ cÊp vèn ®Çu t phï hîp ®Ó b¶o ®¶m tiÒn
vèn ®îc sö dông ®óng môc ®Ých, tr¸nh ø ®äng vµ thÊt tho¸t vèn ®Çu t,
152
b¶o ®¶m cho qu¸ tr×nh ®Çu t x©y dùng çc c«ng tr×nh ®îc thùc hiÖn
liªn tôc ®óng theo kÕ ho¹ch vµ tiÕn ®é ®· ®îc x¸c ®Þnh.
§Çu t x©y dùng c¬ b¶n ®îc tiÕn hµnh trong tÊt c¶ ngµnh kinh tÕ
quèc d©n, çc lÜnh vùc kinh tÕ - x· héi nh c«ng nghiÖp, n«ng nghiÖp,
giao th«ng, x©y dùng, y tÕ, v¨n ho¸, x· héi, quèc phßng an ninh... nªn s¶n
phÈm x©y dùng c¬ b¶n cã nhiÒu lo¹i h×nh c«ng tr×nh vµ mçi lo¹i h×nh
c«ng tr×nh cã nh÷ng ®Æc ®iÓm kinh tÕ kü thuËt riªng biÖt. Tæ chøc qu¶n
lý vµ cÊp vèn ®Çu t x©y dùng c¬ b¶n ph¶i phï hîp víi ®Æc ®iÓm cña tõng
lo¹i c«ng tr×nh nh»m b¶o ®¶m hiÖu qu¶ sö dông vèn ®Çu t.
§Çu t x©y dùng c¬ b¶n thêng ®îc tiÕn hµnh ngoµi trêi nªn lu«n
chÞu ¶nh hëng cña ®iÒu kiÖn tù nhiªn, thêi tiÕt vµ lùc lîng thi c«ng x©y
dùng c«ng tr×nh thêng xuyªn ph¶i di chuyÓn theo n¬i ph¸t sinh nhu cÇu
®Çu t x©y dùng çc c«ng tr×nh; tõ ®ã, ®ßi hái ph¶i tæ chøc hîp lý çc yÕu
tè vÒ nh©n lùc, m¸y mãc thi c«ng... trong qu¸ tr×nh ®Çu t nh»m gi¶m bít
l·ng phÝ, thiÖt h¹i vÒ vËt t vµ tiÒn vèn trong qu¸ tr×nh ®Çu t x©y dùng
çc c«ng tr×nh.
Nh÷ng ®Æc ®iÓm cña ®Çu t x©y dùng c¬ b¶n cã t¸c ®éng chi phèi
®Õn sù vËn ®éng cña vèn ®Çu t x©y dùng c¬ b¶n. Sù vËn ®éng cña vèn
®Çu t x©y dùng c¬ b¶n ®ßi hái cÇn ph¶i cã çch thøc tæ chøc qu¶n lý vµ
cÊp ph¸t vèn phï hîp nh»m b¶o ®¶m hiÖu qu¶ vèn ®Çu t. ChÝnh v× vËy,
qu¶n lý chi ®Çu t x©y dùng c¬ b¶n cña NSNN cÇn ph¶i cã nh÷ng nguyªn
t¾c, biÖn ph¸p vµ tr×nh tù qu¶n lý vµ cÊp ph¸t vèn riªng dùa trªn c¬ së
tu©n thñ çc nguyªn t¾c qu¶n lý chi NSNN nãi chung vµ ®îc vËn dông
phï hîp víi ®Æc ®iÓm cña ®Çu t x©y dùng c¬ b¶n.
Sau ®©y lµ çc nguyªn t¾c qu¶n lý, cÊp ph¸t vèn ®Çu t x©y dùng c¬
b¶n cña NSNN:
1.1.1. §óng ®èi tîng
CÊp ph¸t vèn ®Çu t x©y dùng c¬ b¶n cña NSNN ®îc thùc hiÖn theo
ph¬ng thøc cÊp ph¸t kh«ng hoµn tr¶ nh»m ®¶m b¶o vèn ®Ó ®Çu t çc dù
¸n cÇn thiÕt ph¶i ®Çu t thuéc kÕt cÊu h¹ tÇng kinh tÕ x· héi, quèc phßng
an ninh... tõ ®ã t¹o ra c¬ së vËt chÊt kü thuËt cÇn thiÕt cho sù ph¸t triÓn
toµn diÖn vµ c©n ®èi cña nÒn kinh tÕ quèc d©n.
Song víi sù giíi h¹n vÒ nguån vèn cña NSNN vµ ®Ó ®¶m b¶o hiÖu qu¶
®Çu t, ®ßi hái cÊp ph¸t vèn ph¶i b¶o ®¶m ®óng ®èi tîng lµ çc c«ng tr×nh,
dù ¸n ®Çu t thuéc ®èi tîng sö dông vèn NSNN theo quy ®Þnh cña LuËt
153
NSNN vµ Quy chÕ Qu¶n lý ®Çu t vµ x©y dùng.
1.1.2. Thùc hiÖn nghiªm chØnh tr×nh tù ®Çu t vµ x©y dùng, cã ®Çy ®ñ
çc tµi liÖu thiÕt kÕ vµ dù to¸n ®îc duyÖt
Tr×nh tù ®Çu t vµ x©y dùng lµ trËt tù çc giai ®o¹n, çc bíc c«ng
viÖc trong tõng giai ®o¹n cña qu¸ tr×nh tr×nh ®Çu t vµ x©y dùng tõng c«ng
tr×nh. Çc dù ¸n ®Çu t kh«ng ph©n biÖt quy m« vµ møc vèn ®Çu t ®Òu
ph¶i thùc hiÖn nghiªm chØnh tr×nh tù ®Çu t vµ x©y dùng gåm 3 giai ®o¹n lµ
chuÈn bÞ ®Çu t, thùc hiÖn ®Çu t, kÕt thóc x©y dùng ®a dù ¸n vµo khai
th¸c sö dông. Çc c«ng viÖc trong giai ®o¹n thùc hiÖn ®Çu t vµ kÕt thóc
x©y dùng ®a c«ng tr×nh vµo khai th¸c sö dông cã thÓ thùc hiÖn tuÇn tù
hoÆc gèi ®Çu, xen kÏ tuú theo ®iÒu kiÖn cô thÓ cña tõng dù ¸n ®Çu t.
Néi dung c«ng viÖc giai ®o¹n chuÈn bÞ ®Çu t bao gåm: nghiªn cøu
vÒ sù cÇn thiÕt ph¶i ®Çu t vµ quy m« ®Çu t; tiÕp xóc, th¨m dß thÞ trêng
trong vµ ngoµi níc ®Ó x¸c ®Þnh nhu cÇu tiªu thô, kh¶ n¨ng c¹nh tranh
cña s¶n phÈm, nguån cung øng vËt t vµ thiÕt bÞ, kh¶ n¨ng vÒ nguån vèn
®Çu t vµ lùa chän h×nh thøc ®Çu t; ®iÒu tra, kh¶o s¸t vµ lùa chän ®Þa
®iÓm x©y dùng; lËp dù ¸n ®Çu t (b¸o ço nghiªn cøu tiÒn kh¶ thi, b¸o ço
kh¶ thi hoÆc b¸o ço ®Çu t); thÈm ®Þnh vµ phª duyÖt dù ¸n ®Çu t (quyÕt
®Þnh ®Çu t) cña cÊp cã thÈm quyÒn. KÕt qu¶ cuèi cïng cña giai ®o¹n
chuÈn bÞ ®Çu t lµ b¸o ço nghiªn cøu kh¶ thi hoÆc b¸o ço ®Çu t cña dù
¸n ®îc cÊp cã thÈm quyÒn xem xÐt phª duyÖt ®Ó ra quyÕt ®Þnh ®Çu t dù
¸n.
Néi dung c«ng viÖc giai ®o¹n thùc hiÖn ®Çu t bao gåm: xin giao
®Êt hoÆc thuª ®Êt; xin giÊy phÐp x©y dùng vµ giÊy phÐp khai th¸c tµi
nguyªn nÕu cã; thùc hiÖn ®Òn bï gi¶i phãng mÆt b»ng, thùc hiÖn kÕ
ho¹ch t¸i ®Þnh c vµ phôc håi, chuÈn bÞ mÆt b»ng x©y dùng; kh¶o s¸t,
thiÕt kÕ vµ lËp dù to¸n, kÓ c¶ thiÕt kÕ d©y truyÒn c«ng nghÖ thiÕt bÞ;
thÈm ®Þnh, phª duyÖt thiÕt kÕ vµ tæng dù to¸n, dù to¸n c«ng tr×nh; chØ
®Þnh thÇu hoÆc ®Êu thÇu vµ th¬ng th¶o, ký kÕt hîp ®ång vÒ x©y l¾p vµ
mua s¾m thiÕt bÞ; thi c«ng x©y l¾p c«ng tr×nh, mua s¾m m¸y mãc thiÕt bÞ
theo hîp ®ång; qu¶n lý kü thuËt, chÊt lîng thiÕt bÞ vµ chÊt lîng x©y
dùng; nghiÖm thu bé phËn hoÆc h¹ng môc c«ng tr×nh hoµn thµnh vµ
thanh to¸n vèn ®Çu t, quyÕt to¸n vµ bµn giao ®a bé phËn hoÆc h¹ng
môc c«ng tr×nh hoµn thµnh vµo vËn hµnh.
154
Néi dung c«ng viÖc giai ®o¹n kÕt thóc x©y dùng ®a dù ¸n vµo
khai th¸c sö dông bao gåm: tæng nghiÖm thu vµ bµn giao c«ng tr×nh;
thùc hiÖn kÕt thóc x©y dùng c«ng tr×nh; vËn hµnh vµ híng dÉn sö dông
c«ng tr×nh; b¶o hµnh c«ng tr×nh; quyÕt to¸n vèn ®Çu t c«ng tr×nh hoµn
thµnh; thÈm ®Þnh vµ phª duyÖt quyÕt to¸n c«ng tr×nh hoµn thµnh.
ChuÈn bÞ ®Çu t thùc chÊt lµ thùc hiÖn chñ tr¬ng ®Çu t cña cÊp cã
thÈm quyÒn. Thùc hiÖn tèt giai ®o¹n chuÈn bÞ ®Çu t ®Ó cã ®îc nh÷ng
th«ng tin toµn diÖn, ®Çy ®ñ vµ chÝnh x¸c liªn quan ®Õn viÖc ®Çu t x©y dùng
tõng c«ng tr×nh, tõ ®ã b¶o ®¶m cã ®îc quyÕt ®Þnh ®Çu t ®óng ®¾n. ViÖc
bá qua giai ®o¹n chuÈn bÞ ®Çu t hoÆc thùc hiÖn kh«ng ®Çy ®ñ, kh«ng tu©n
thñ ®óng trËt tù çc bíc c«ng viÖc ®· quy ®Þnh trong giai ®o¹n chuÈn bÞ
®Çu t lµ mét trong nh÷ng nguyªn nh©n cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh dÉn ®Õn viÖc
®a ra quyÕt ®Þnh ®Çu t kh«ng ®óng ®¾n g©y l·ng phÝ vµ sö dông vèn ®Çu
t kÐm hiÖu qu¶.
Thùc hiÖn ®Çu t thùc chÊt lµ triÓn khai thùc hiÖn quyÕt ®Þnh ®Çu t
cña cÊp cã thÈm quyÒn. Cã ®îc quyÕt ®Þnh ®Çu t ®óng ®¾n, muèn tr¸nh
®îc çc hiÖn tîng ph¶i ph¸ ®i lµm l¹i, ®¶m b¶o chÊt lîng c«ng tr×nh
theo yªu cÇu cña thiÕt kÕ ®Ó ®a v¶o s¶n xuÊt sö dông; ®ßi hái trong giai
®o¹n thùc hiÖn ®Çu t ph¶i tu©n thñ ®Çy ®ñ, ®óng trËt tù çc bíc c«ng viÖc
®Çu t vµ x©y dùng ®· quy ®Þnh.
Trong giai ®o¹n kÕt thóc x©y dùng ®a c«ng tr×nh vµo khai th¸c sö
dông, viÖc tu©n thñ ®Çy ®ñ, kÞp thêi, ®óng trËt tù çc bíc c«ng viÖc nh»m
®¶m b¶o ®Çy ®ñ çc ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt ®Ó sím ®a c«ng tr×nh hoµn thµnh
vµo khai th¸c sö dông, ph¸t huy hiÖu qu¶ vèn ®Çu t ®· bá ra.
Tµi liÖu thiÕt kÕ vµ dù to¸n c«ng tr×nh x©y dùng ®· ®îc cÊp cã thÈm
quyÒn phª duyÖt lµ c¨n cø ph¸p lý quy ®Þnh vÒ quy m«, kÕt cÊu, ®Þnh møc
tiªu chuÈn kinh tÕ kü thuËt cña vËt t thiÕt bÞ cÊu thµnh tõng khèi lîng,
çc gi¶i ph¸p kü thuËt c«ng nghÖ x©y dùng c«ng tr×nh, gi¸ trÞ tõng khèi
lîng cña c«ng tr×nh vµ c«ng tr×nh theo ®Þnh cña Nhµ níc. V× vËy, ®Ó ®¶m
b¶o chÊt lîng c«ng tr×nh x©y dùng vµ hiÖu qu¶ sö dông vèn ®Çu t, ®ßi hái
ph¶i kh«ng ngõng n©ng cao chÊt lîng c«ng t¸c lËp, thÈm ®Þnh vµ phª
duyÖt thiÕt kÕ vµ dù to¸n çc c«ng tr×nh x©y dùng. Trong cÊp ph¸t vèn ®Çu
t x©y dùng c¬ b¶n, muèn kiÓm tra khèi lîng vµ chÊt lîng tõng khèi
lîng x©y dùng c¬ b¶n hoµn thµnh ®Ó x¸c khèi lîng ®ñ ®iÒu kiÖn ®îc cÊp
vèn vµ quyÕt ®Þnh møc vèn cÊp ph¸t thanh to¸n th× c¬ quan qu¶n lý cÊp
155
ph¸t vèn kh«ng thÓ thiÕu ®îc tµi liÖu thiÕt kÕ vµ dù to¸n cña c«ng tr×nh
®îc duyÖt.
Khi cã quyÕt ®Þnh ®Çu t cña cÊp cã thÈm quyÒn, çc ®¬n vÞ chñ ®Çu
t ph¶i tu©n thñ ®óng tr×nh tù çc c«ng viÖc lËp, thÈm ®Þnh, tr×nh phª duyÖt
tµi liÖu thiÕt kÕ, dù to¸n cña c«ng tr×nh vµ göi tµi liÖu thiÕt kÕ, dù to¸n cña
c«ng tr×nh ®· ®îc cÊp cã thÈm quyÒn phª duyÖt ®Õn c¬ quan qu¶n lý cÊp
ph¸t vèn.
1.1.3. §óng môc ®Ých, ®óng kÕ ho¹ch
Nguån vèn NSNN ®Çu t cho çc c«ng tr×nh, dù ¸n ®îc x¸c ®Þnh
trong kÕ ho¹ch NSNN hµng n¨m dùa trªn kÕ ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ - x·
héi cña toµn bé nÒn kinh tÕ quèc d©n, kÕ ho¹ch x©y dùng c¬ b¶n cña tõng
bé, ngµnh, ®Þa ph¬ng, tõng ®¬n vÞ c¬ së vµ kh¶ n¨ng nguån vèn cña NSNN.
V× vËy, cÊp ph¸t vèn ®Çu t x©y dùng c¬ b¶n cña NSNN ®óng môc ®Ých,
®óng kÕ ho¹ch nh»m tu©n thñ ®óng nguyªn t¾c qu¶n lý NSNN vµ ®¶m b¶o
tÝnh kÕ ho¹ch, c©n ®èi cña toµn bé nÒn kinh tÕ quèc d©n, cña tõng ngµnh,
tõng lÜnh vùc vµ tõng ®Þa ph¬ng.
Vèn ®Çu t x©y dùng c¬ b¶n chØ ®îc sö dông cho môc ®Ých ®Çu t
x©y dùng c¬ b¶n theo kÕ ho¹ch ®· ®îc cÊp cã thÈm quyÒn phª duyÖt,
kh«ng ®îc sö dông cho çc môc ®Ých kh¸c nh dïng ®Ó trang tr¶i çc nhu
cÇu chi thêng xuyªn cña ®¬n vÞ... CÊp ph¸t vèn ®Çu t x©y dùng c¬ b¶n
ph¶i tu©n thñ theo ®óng kÕ ho¹ch vèn ®· ®îc duyÖt cho tõng c«ng tr×nh;
kh«ng ®îc ®iÒu chuyÓn vèn tõ c«ng tr×nh nµy sang c«ng tr×nh kh¸c nÕu
kh«ng cã quyÕt ®Þnh cña cÊp cã thÈm quyÒn, ®Æc biÖt lµ viÖc ®iÒu chuyÓn
vèn tõ c«ng tr×nh trung ¬ng sang c«ng tr×nh ®Þa ph¬ng. Çc khèi lîng
x©y dùng c¬ b¶n hoµn thµnh ph¶i cã trong kÕ ho¹ch x©y dùng c¬ b¶n n¨m
míi ®îc cÊp ph¸t vèn thanh to¸n. Khèi lîng x©y dùng c¬ b¶n vît tiÕn ®é
thuéc çc c«ng tr×nh cã yªu cÇu ®Èy nhanh tiÕn ®é ®Çu t vµ x©y dùng vµ
cÊp cã thÈm quyÒn c©n ®èi ®îc nguån vèn th× míi ®îc cÊp ph¸t thanh
to¸n.
§¶m b¶o tu©n thñ tèt nguyªn t¾c cÊp vèn ®Çu t x©y dùng c¬ b¶n
®óng môc ®Ých vµ ®óng kÕ ho¹ch, ®ßi hái ph¶i kh«ng ngõng hoµn thiÖn
ph¬ng ph¸p cÊp ph¸t vèn thanh to¸n theo híng khèi lîng x©y dùng c¬
b¶n hoµn thµnh ®îc cÊp ph¸t vèn thanh to¸n lµ s¶n phÈm hµng ho¸ võa cã
gi¸ trÞ vµ võa cã gi¸ trÞ sö dông. §ång thêi, ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ ®Çu t x©y
dùng c¬ b¶n cña nÒn kinh tÕ quèc d©n nãi chung vµ hiÖu qu¶ ®Çu t x©y
156
dùng c¬ b¶n b»ng nguån vèn NSNN nãi riªng, ®ßi hái c«ng t¸c quy ho¹ch
ph¶i ®i tríc mét bíc, kh«ng ngõng n©ng cao chÊt lîng c«ng t¸c quy
ho¹ch, lËp vµ phª duyÖt kÕ ho¹ch x©y dùng c¬ b¶n.
1.1.4. Theo møc ®é khèi lîng thùc tÕ hoµn thµnh kÕ ho¹ch vµ chØ
trong ph¹m vi gi¸ dù to¸n ®îc duyÖt
S¶n phÈm x©y dùng c¬ b¶n cã vèn ®Çu t lín, thêi gian x©y dùng dµi,
kÕt cÊu kü thuËt phøc t¹p; v× vËy viÖc cÊp vèn theo møc ®é khèi lîng thùc
tÕ hoµn thµnh kÕ ho¹ch nh»m ®¶m b¶o vèn cho qu¸ tr×nh ®Çu t x©y dùng
c¬ b¶n ®îc tiÕn hµnh liªn tôc ®óng kÕ ho¹ch tiÕn ®é, kiÓm tra chÆt chÏ
®îc chÊt lîng tõng khèi lîng x©y dùng c¬ b¶n ®Ó ®¶m b¶o chÊt lîng
cña c«ng tr×nh hoµn thµnh, ®¶m b¶o vèn ®Çu t ®îc sö dông ®óng môc
®Ých vµ cã vËt t ®¶m b¶o, tr¸ch ø ®äng vèn trong qu¸ tr×nh ®Çu t g©y thÊt
tho¸t vµ l·ng phÝ vèn ®Çu t.
S¶n phÈm x©y dùng c¬ b¶n cã tÝnh ®¬n chiÕc, mçi c«ng tr×nh cã mét
thiÕt kÕ vµ dù to¸n riªng, dù to¸n c«ng tr×nh ph¶n ¸nh nh÷ng chi phÝ cÇn
thiÕt vµ lµ giíi h¹n møc vèn tèi ®a ®îc phÐp ®Çu t x©y dùng c«ng tr×nh
®îc x¸c ®Þnh dùa trªn c¬ së çc tiªu chuÈn ®Þnh møc kinh tÕ kü thuËt, ®¬n
gi¸ x©y dùng c¬ b¶n vµ çc chÝnh s¸ch chÕ ®é cña Nhµ níc quy ®Þnh. H¬n
n÷a, mét trong nh÷ng nguyªn t¾c quan träng trong qu¶n lý chi NSNN lµ
qu¶n lý theo dù to¸n ®· ®îc cÊp cã thÈm quyÒn phª duyÖt. V× vËy, cÊp
ph¸t vèn ®Çu t x©y dùng c¬ b¶n ph¶i dùa vµo dù to¸n ®· ®îc duyÖt vµ chØ
trong ph¹m vi dù to¸n ®· ®îc duyÖt.
Khèi lîng x©y dùng c¬ b¶n hoµn thµnh ®îc cÊp vèn thanh to¸n
ph¶i lµ khèi lîng thùc tÕ ®· thùc hiÖn, chÊt lîng ®óng thiÕt kÕ, thùc hiÖn
®óng tr×nh tù x©y ®Çu t vµ x©y dùng, cã trong kÕ ho¹ch x©y dùng c¬ b¶n
n¨m vµ ®· ®îc nghiÖm thu bµn giao theo ®óng chÕ ®é quy ®Þnh cña Nhµ
níc.
Møc vèn cÊp ph¸t thanh to¸n cho tõng c«ng tr×nh, h¹ng môc c«ng
tr×nh, tõng khèi lîng x©y dùng c¬ b¶n hoµn thµnh nghiÖm thu ph¶i ®îc
x¸c ®Þnh c¨n cø vµo dù to¸n ®· ®îc cÊp cã thÈm quyÒn phª duyÖt vµ chØ
®îc cÊp ph¸t thanh to¸n trong ph¹m vi gi¸ dù to¸n ®· duyÖt. Trong
trêng hîp tæ chøc ®Êu thÇu, th× møc vèn cÊp ph¸t thanh to¸n lµ gi¸ tróng
thÇu hoÆc gi¸ ®îc tÝnh theo ®¬n gi¸ tróng thÇu ®îc cÊp cã thÈm quyÒn
phª duyÖt, nhng vÒ nguyªn t¾c gi¸ tróng thÇu hoÆc gi¸ tÝnh theo ®¬n gi¸
tróng thÇu kh«ng ®îc vît dù to¸n ®· ®îc duyÖt. Çc trêng hîp vît dù
157
to¸n ®ßi hái chñ ®Çu t ph¶i lËp dù to¸n bæ sung, gi¶i tr×nh vµ chØ ®îc cÊp
vèn thanh to¸n khi cã quyÕt ®Þnh cña cÊp cã thÈm quyÒn.
1.1.5. Gi¸m ®èc b»ng ®ång tiÒn
KiÓm tra b»ng ®ång tiÒn ®èi víi viÖc sö dông tiÒn vèn ®óng môc ®Ých,
®óng kÕ ho¹ch, cã hiÖu qu¶ lµ sù thÓ hiÖn chøc n¨ng cña tµi chÝnh. Thùc
hiÖn c«ng t¸c gi¸m ®èc trong qu¸ tr×nh cÊp ph¸t vèn ®Çu t cã t¸c dông
®¶m b¶o sö dông tiÒn vèn tiÕt kiÖm, ®óng môc ®Ých, ®óng kÕ ho¹ch vµ thóc
®Èy çc ®¬n vÞ thùc hiÖn tèt tr×nh tù ®Çu t vµ x©y dùng, kÕ ho¹ch tiÕn ®é
thi c«ng, ®¶m b¶o chÊt lîng c«ng tr×nh vµ hoµn thµnh c«ng tr×nh ®óng thêi
h¹n ®Ó ®a vµo s¶n xuÊt sö dông.
Gi¸m ®èc b»ng ®ång tiÒn ®îc thùc hiÖn ®èi víi mäi dù ¸n ®Çu t,
trong tÊt çc çc giai ®o¹n cña qu¸ tr×nh ®Çu t vµ x©y dùng; bao gåm gi¸m
®èc tríc, trong vµ sau khi cÊp ph¸t vèn.
Çc nguyªn t¾c qu¶n lý vµ cÊp ph¸t vèn ®Çu t x©y dùng c¬ b¶n cña
NSNN lµ mét thÓ thèng nhÊt, nã chi phèi toµn bé c«ng t¸c qu¶n lý vµ cÊp
ph¸t vèn ®Çu t x©y dùng c¬ b¶n. Chóng cã mèi quan hÖ chÆt chÏ víi nhau
vµ lµ ®iÒu kiÖn tiÒn ®Ò ®Ó thùc hiÖn lÉn nhau.
1.2. Çc dù ¸n ®Çu t thuéc ®èi tîng cÊp ph¸t vèn ®Çu t x©y dùng
c¬ b¶n cña NSNN
Nguån vèn cÊp ph¸t ®Çu t x©y dùng c¬ b¶n cña NSNN bao gåm vèn
trong níc cña çc cÊp NSNN, vèn vay nî níc ngoµi cña ChÝnh phñ vµ vèn
viÖn trî cña níc ngoµi cho ChÝnh phñ, çc cÊp chÝnh quyÒn vµ çc c¬ quan
nhµ níc. Nguån vèn cÊp ph¸t ®Çu t x©y dùng c¬ b¶n cña NSNN chØ ®îc sö
dông ®Ó cÊp ph¸t thanh to¸n cho çc dù ¸n thuéc ®èi tîng sö dông vèn
NSNN theo quy ®Þnh cña LuËt NSNN vµ Quy chÕ qu¶n lý ®Çu t vµ x©y dùng.
Çc dù ¸n thuéc ®èi tîng cÊp ph¸t vèn ®Çu t x©y dùng c¬ b¶n cña NSNN
bao gåm:
- Çc dù ¸n ®Çu t kÕt cÊu h¹ tÇng kinh tÕ - x· héi, quèc phßng, an ninh
kh«ng cã kh¶ n¨ng thu håi vèn vµ ®îc qu¶n lý theo ph©n cÊp qu¶n lý chi
NSNN cho ®Çu t ph¸t triÓn nh çc dù ¸n giao th«ng, thuû lîi, gi¸o dôc ®µo
t¹o, y tÕ; trång rõng ®Çu nguån, rõng phßng hé, vên quèc gia, khu b¶o tån
thiªn nhiªn; çc tr¹m tr¹i thó y, nghiªn cøu gièng míi vµ c¶i t¹o gièng; c«ng
tr×nh v¨n ho¸, x· héi, thÓ dôc thÓ thao, phóc lîi c«ng céng; qu¶n lý nhµ níc,
khoa häc kü thuËt...
- Çc dù ¸n ®Çu t cña çc doanh nghiÖp ®Çu t vµo çc lÜnh vùc cÇn
158
thiÕt cã sù tham gia cña Nhµ níc theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt ®îc NSNN hç
trî;
- Çc dù ¸n quy ho¹ch tæng thÓ ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi chung cña c¶
níc, vïng, l·nh thæ, ngµnh (bao gåm c¶ quy ho¹ch hÖ thèng çc khu c«ng
nghiÖp); quy ho¹ch sö dông ®Êt ®ai c¶ níc, çc vïng kinh tÕ vµ çc vïng kinh
tÕ träng ®iÓm; quy ho¹ch x©y dùng vïng; quy ho¹ch chung x©y dùng ®« thÞ,
n«ng th«n; quy ho¹ch chi tiÕt çc trung t©m ®« thÞ vµ çc dù ¸n quy ho¹ch
kh¸c theo quyÕt ®Þnh cña Thñ tíng ChÝnh phñ.
- Çc dù ¸n kh¸c theo quyÕt ®Þnh cña Thñ tíng ChÝnh phñ.
Çc dù ¸n ®Çu t thuéc ®èi tîng cÊp ph¸t vèn ®Çu t x©y dùng c¬ b¶n
cña NSNN chØ ®îc ®Çu t khi cã quyÕt ®Þnh cña cÊp cã thÈm quyÒn. Theo
Quy chÕ Qu¶n lý ®Çu t vµ x©y dùng hiÖn hµnh, thÈm quyÒn quyÕt ®Þnh ®Çu
t çc dù ¸n sö dông nguån vèn NSNN ®îc x¸c ®Þnh tuú thuéc vµo tÝnh chÊt,
quy m« cña çc dù ¸n vµ ph©n cÊp vÒ qu¶n lý chi NSNN cho ®Çu t x©y dùng
c¬ b¶n.
Thñ tíng ChÝnh phñ quyÕt ®Þnh ®Çu t çc dù ¸n quan träng quèc gia
do Quèc héi quyÕt ®Þnh chñ tr¬ng ®Çu t.
Bé trëng, Thñ trëng c¬ quan ngang bé, c¬ quan qu¶n lý tµi chÝnh cña
Trung ¬ng §¶ng, c¬ quan Trung ¬ng cña çc tæ chøc chÝnh trÞ - x· héi ®îc
x¸c ®Þnh trong LuËt NSNN, Chñ tÞch UBND cÊp tØnh quyÕt ®Þnh ®Çu t çc dù
¸n nhãm A cã trong quy ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi, quy ho¹ch ph¸t
triÓn ngµnh ®îc duyÖt hoÆc ®· cã quyÕt ®Þnh chñ tr¬ng ®Çu t cña cÊp cã
thÈm quyÒn, sau khi ®îc Thñ tíng ChÝnh phñ cho phÐp ®Çu t (*). Trêng
hîp dù ¸n nhãm A cha cã trong quy ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi, quy
ho¹ch ph¸t triÓn ngµnh ®îc duyÖt hoÆc cha cã quyÕt ®Þnh chñ tr¬ng ®Çu t
cña cÊp cã thÈm quyÒn th× tríc khi lËp b¸o ço nghiªn cøu kh¶ thi ph¶i ®îc
Thñ tíng ChÝnh phñ th«ng qua b¸o ço nghiªn cøu tiÒn kh¶ thi vµ cho phÐp
®Çu t. Dù ¸n nhãm A sö dông vèn ng©n s¸ch ®Þa ph¬ng ph¶i ®a ra H§ND
th¶o luËn, quyÕt ®Þnh vµ c«ng bè c«ng khai.
Bé trëng, Thñ trëng c¬ quan ngang bé, c¬ quan qu¶n lý tµi chÝnh cña
Trung ¬ng §¶ng, c¬ quan Trung ¬ng cña çc tæ chøc chÝnh trÞ - x· héi ®îc
x¸c ®Þnh trong LuËt NSNN, Chñ tÞch UBND cÊp tØnh quyÕt ®Þnh ®Çu t hoÆc
(*): Xem phô lôc ph©n lo¹i dù ¸n ®Çu t cña Quy chÕ Qu¶n lý ®Çu t vµ x©y dùng ban hµnh kÌm theo NghÞ
®Þnh sè 12/2000/N§-CP ngµy 05/05/2000 cña ChÝnh phñ.
159
uû quyÒn quyÕt ®Þnh ®Çu t çc dù ¸n nhãm B vµ C phï hîp víi quy ho¹ch
®îc duyÖt. Dù ¸n nhãm B cha cã trong quy ho¹ch ®îc duyÖt th× tríc khi
lËp b¸o ço nghiªn cøu kh¶ thi ph¶i cã sù ®ång ý b»ng v¨n b¶n cña ngêi cã
thÈm quyÒn phª duyÖt quy ho¹ch. Khi quyÕt ®Þnh ®Çu t dù ¸n nhãm C ph¶i
b¶o ®¶m c©n ®èi vèn ®Çu t ®Ó thùc hiÖn dù ¸n kh«ng qu¸ 2 n¨m. §èi tîng
®îc uû quyÒn quyÕt ®Þnh ®Çu t dù ¸n nhãm B vµ C:
- Tæng côc trëng, Côc trëng, Chñ tÞch Héi ®ång qu¶n trÞ Tæng c«ng
ty, Gi¸m ®èc doanh nghiÖp nhµ níc, Thñ trëng c¬ quan trùc thuéc Bé; T
lÖnh çc Qu©n khu, Qu©n ®oµn, Qu©n chñng, Bé ®éi Biªn phßng vµ çc chøc
danh t¬ng ®¬ng trùc thuéc Bé Quèc phßng.
- Gi¸m ®èc Së, Chñ tÞch UBND cÊp huyÖn, Chñ tÞch Héi ®ång qu¶n trÞ
Tæng c«ng ty, Gi¸m ®èc doanh nghiÖp nhµ níc, Thñ trëng c¬ quan trùc
thuéc UBND cÊp tØnh.
Chñ tÞch UBND cÊp huyÖn, cÊp x· ®îc quyÕt ®Þnh ®Çu t çc dù ¸n
trong ph¹m vi ng©n s¸ch ®Þa ph¬ng m×nh (bao gåm c¶ çc kho¶n bæ sung tõ
ng©n s¸ch cÊp trªn) cã møc vèn ®Çu t díi 3 tû ®ång ®èi víi cÊp huyÖn vµ
díi 1 tû ®ång ®èi víi cÊp x· trªn c¬ së quy ho¹ch, kÕ ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ
x· héi cña ®Þa ph¬ng do UBND cÊp tØnh ph©n cÊp tuú theo ®iÒu kiÖn cña
tõng ®Þa ph¬ng vµ n¨ng lùc thùc hiÖn cña çc ®èi tîng ®îc ph©n cÊp. §èi
víi dù ¸n ë cÊp x· sö dông vèn NSNN ®Çu t vµ x©y dùng çc c«ng tr×nh h¹
tÇng kü thuËt vµ h¹ tÇng x· héi sau khi ®îc H§ND cÊp x· th«ng qua ph¶i
®îc UBND cÊp huyÖn chÊp thuËn vÒ môc tiªu ®Çu t vµ quy ho¹ch.
Vèn sù nghiÖp trong dù to¸n NSNN cã tÝnh chÊt ®Çu t chØ ®îc sö
dông ®Ó ®Çu t çc dù ¸n söa ch÷a, c¶i t¹o, më réng, n©ng cÊp c¬ së vËt chÊt
hiÖn cã nh»m phôc håi hoÆc t¨ng gi¸ trÞ tµi s¶n cè ®Þnh. Ngêi cã thÈm quyÒn
quyÕt ®Þnh ®Çu t kh«ng ®îc bè trÝ vèn sù nghiÖp ®Ó ®Çu t çc dù ¸n ®Çu t
míi.
1.3. LËp vµ th«ng b¸o kÕ ho¹ch thanh to¸n vèn ®Çu t x©y dùng c¬
b¶n cña NSNN
1.3.1. LËp vµ th«ng b¸o kÕ ho¹ch thanh to¸n vèn ®Çu t x©y dùng
c¬ b¶n n¨m
Bíc 1, lËp, tæng hîp vµ tr×nh phª duyÖt kÕ ho¹ch
Hµng n¨m, c¨n vµo chØ thÞ cña Thñ tíng ChÝnh phñ, th«ng t híng
dÉn, th«ng b¸o sè kiÓm tra vÒ dù to¸n ng©n s¸ch cña Bé Tµi chÝnh, Bé kÕ
ho¹ch vµ ®Çu t; çc Bé, c¬ quan ngang Bé, UBND çc ®Þa ph¬ng thùc
160
hiÖn th«ng b¸o sè kiÓm tra vÒ dù to¸n ng©n s¸ch vµ tæ chøc híng dÉn çc
®¬n vÞ chñ ®Çu t trùc thuéc lËp kÕ ho¹ch vèn ®Çu t x©y dùng c¬ b¶n (kÕ
ho¹ch vèn ®Çu t ®èi víi dù ¸n sö dông vèn ®Çu t ph¸t triÓn hoÆc kÕ ho¹ch
chi ®Çu t b»ng vèn sù nghiÖp ®èi víi dù ¸n sö dông vèn sù nghiÖp cã tÝnh
chÊt ®Çu t).
Trong thêi gian lËp dù to¸n NSNN hµng n¨m; ®èi víi çc dù ¸n sö
dông vèn ®Çu t ph¸t triÓn, chñ ®Çu t c¨n cø vµo tiÕn ®é vµ môc tiªu thùc
hiÖn dù ¸n lËp kÕ ho¹ch vèn ®Çu t x©y dùng c¬ b¶n cña dù ¸n göi c¬ quan
qu¶n lý cÊp trªn; ®èi víi çc dù ¸n sö dông vèn sù nghiÖp cã tÝnh chÊt ®Çu
t, chñ ®Çu t c¨n cø vµo nhu cÇu söa ch÷a, c¶i t¹o, më réng, n©ng cÊp çc
c¬ së vËt chÊt hiÖn cã cña ®¬n vÞ lËp kÕ ho¹ch vèn ®Çu t x©y dùng c¬ b¶n
göi c¬ quan qu¶n lý cÊp trªn. C¬ quan qu¶n lý cÊp trªn cña chñ ®Çu t cã
tr¸ch nhiÖm tæng hîp kÕ ho¹ch vèn ®Çu t x©y dùng c¬ b¶n cña çc chñ ®Çu
t vµo dù to¸n NSNN theo quy ®Þnh cña LuËt NSNN.
Çc Bé vµ UBND cÊp tØnh tæng hîp, lËp kÕ ho¹ch vèn ®Çu t x©y
dùng c¬ b¶n göi Bé Tµi chÝnh, Bé KÕ ho¹ch vµ ®Çu t. Tríc khi göi Bé Tµi
chÝnh vµ Bé KÕ ho¹ch vµ ®Çu t dù to¸n ng©n s¸ch ®Þa ph¬ng vÒ phÇn kÕ
ho¹ch vèn ®Çu t x©y dùng c¬ b¶n, UBND çc tØnh ph¶i tr×nh Thêng trùc
H§ND tØnh xem xÐt cã ý kiÕn.
Trªn c¬ së kÕ ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi, çc c©n ®èi chñ yÕu
cña nÒn kinh tÕ, Bé Tµi chÝnh chñ tr× phèi hîp víi çc bé vµ UBND cÊp tØnh
x©y dùng dù to¸n NSNN (trong ®ã cã dù to¸n chi ®Çu t x©y dùng c¬ b¶n),
phèi hîp víi Bé KÕ ho¹ch vµ ®Çu t ph©n bæ kÕ ho¹ch vèn ®Çu t x©y dùng
c¬ b¶n cho tõng Bé, UBND çc tØnh vµ çc dù ¸n quan träng cña Nhµ níc
®Ó tr×nh ChÝnh phñ tr×nh Quèc héi phª chuÈn.
Bíc 2, ph©n bæ, kiÓm tra vµ th«ng b¸o kÕ ho¹ch
Sau khi dù to¸n NSNN ®îc Quèc héi quyÕt ®Þnh vµ ChÝnh phñ giao
dù to¸n ng©n s¸ch, çc Bé vµ UBND çc cÊp thùc lËp ph¬ng ¸n ph©n bæ
vèn ®Çu t x©y dùng c¬ b¶n cho çc dù ¸n ®Çu t thuéc ph¹m vi qu¶n lý ®·
®ñ thñ tôc ®Çu t vµ x©y dùng ®¶m b¶o khíp ®óng víi chØ tiªu ®îc giao vÒ
tæng møc ®Çu t, c¬ cÊu vèn trong níc vµ vèn ngoµi níc, c¬ cÊu ngµnh
kinh tÕ, møc vèn çc dù ¸n quan träng cña Nhµ níc vµ ®óng víi NghÞ
quyÕt cña Quèc héi, chØ ®¹o cña ChÝnh phñ vÒ ®iÒu hµnh kÕ ho¹ch ph¸t
triÓn kinh tÕ - x· héi vµ dù to¸n NSNN hµng n¨m. Riªng ®èi víi çc dù ¸n
®îc ®Çu t b»ng çc nguån vèn ®îc ®Ó l¹i theo NghÞ quyÕt cña Quèc héi
161
vµ QuyÕt ®Þnh cña ChÝnh phñ ph¶i b¶o ®¶m tu©n thñ ®óng quy ®Þnh vÒ ®èi
tîng ®Çu t vµ môc tiªu sö dông tõng nguån vèn ®Çu t.
Ph¬ng ¸n ph©n bæ vèn ®Çu t x©y dùng c¬ b¶n cña UBND çc cÊp
ph¶i tr×nh H§ND cïng cÊp th«ng qua vµ quyÕt ®Þnh. Së Tµi chÝnh cã tr¸ch
nhiÖm phèi hîp víi Së KÕ ho¹ch vµ ®Çu t vÒ viÖc dù kiÕn ph©n bæ vèn ®Çu
t cho tõng dù ¸n do cÊp tØnh qu¶n lý b¸o ço UBND cÊp tØnh quyÕt ®Þnh.
Phßng Tµi chÝnh huyÖn chñ tr× phèi hîp víi çc c¬ quan chøc n¨ng cña
huyÖn tham mu cho UBND cÊp huyÖn ph©n bæ vèn ®Çu t cho tõng dù ¸n
do huyÖn qu¶n lý. Ban Tµi chÝnh x· tham mu cho UBND cÊp x· lËp
ph¬ng ¸n ph©n bæ vèn ®Çu t x©y dùng c¬ b¶n cho çc dù ¸n thuéc ph¹m
vi cÊp x· qu¶n lý ®îc ph©n cÊp.
Sau khi ph©n bæ vèn ®Çu t cho tõng dù ¸n; çc Bé vµ UBND cÊp
tØnh göi kÕ ho¹ch vèn ®Çu t x©y dùng c¬ b¶n cho Bé Tµi chÝnh, UBND cÊp
huyÖn göi kÕ ho¹ch vèn ®Çu t x©y dùng c¬ b¶n cho Së Tµi chÝnh, UBND
cÊp x· göi kÕ ho¹ch vèn ®Çu t x©y dùng c¬ b¶n cho Phßng Tµi chÝnh ®Ó
kiÓm tra vÒ çc quy ®Þnh sau:
162
- §¶m b¶o çc ®iÒu kiÖn cña dù ¸n ®îc ghi vµo kÕ ho¹ch ®Çu t hµng
n¨m;
- Sù khíp ®óng víi chØ tiªu ®îc giao vÒ tæng møc ®Çu t, c¬ cÊu vèn
trong níc vµ vèn ngoµi níc, c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ, møc vèn çc dù ¸n
quan träng cña Nhµ níc;
- Tu©n thñ ®óng çc quy ®Þnh vÒ ®èi tîng ®Çu t vµ viÖc sö dông
tõng nguån vèn ®Çu t ®èi víi çc dù ¸n ®îc ®Çu t b»ng nguån vèn ®îc
®Ó l¹i theo nghÞ quyÕt cña Quèc héi vµ quyÕt ®Þnh cña ChÝnh phñ.
Sau khi kiÓm tra, nÕu kÕ ho¹ch ph©n bæ vèn ®Çu t x©y dùng c¬ b¶n
cha b¶o ®¶m theo ®óng quy ®Þnh th× çc Bé, UBND çc cÊp ph¶i thùc hiÖn
®iÒu chØnh l¹i theo ®óng quy ®Þnh. §èi víi dù ¸n Trung ¬ng qu¶n lý,
trêng hîp kÕ ho¹ch ph©n bæ vèn ®Çu t x©y dùng c¬ b¶n cha b¶o ®¶m
®óng quy ®Þnh, Bé Tµi chÝnh cã v¨n b¶n ®Ò nghÞ çc Bé ®iÒu chØnh l¹i.
Trêng hîp çc Bé kh«ng ®iÒu chØnh hoÆc ®· ®iÒu chØnh l¹i nhng vÉn
kh«ng ®óng quy ®Þnh, Bé Tµi chÝnh cã v¨n b¶n b¸o ço Thñ tíng ChÝnh
phñ xem xÐt quyÕt ®Þnh. §èi víi çc dù ¸n ®Þa ph¬ng qu¶n lý, trêng hîp
kÕ ho¹ch ph©n bæ vèn ®Çu t x©y dùng c¬ b¶n cha b¶o ®¶m ®óng quy ®Þnh
th× Së Tµi chÝnh, Phßng tµi chÝnh huyÖn hoÆc Ban Tµi chÝnh x· cã v¨n b¶n
b¸o ço UBND cÊp tØnh, huyÖn hoÆc x· xem xÐt ®iÒu chØnh.
Trªn c¬ së kÕ ho¹ch vèn ®Çu t x©y dùng c¬ b¶n ®· ®îc ph©n bæ
hoÆc sau khi ®iÒu chØnh ®· phï hîp víi çc quy ®Þnh, çc Bé vµ UBND çc
cÊp thùc hiÖn giao chØ tiªu kÕ ho¹ch chÝnh thøc cho çc chñ ®Çu t ®Ó thùc
hiÖn, ®ång göi Kho b¹c nhµ níc n¬i chñ ®Çu t më tµi kho¶n cña dù ¸n ®Ó
theo dâi vµ lµm c¨n cø kiÓm so¸t, thanh to¸n vèn ®Çu t.
KÕ ho¹ch thanh to¸n vèn ®Çu t lµ kÕ ho¹ch ph©n bæ vèn ®Çu t cho
tõng dù ¸n ®Çu t thuéc nguån vèn ®Çu t cña NSNN ®· b¶o ®¶m ®óng çc
quy ®Þnh. ViÖc th«ng b¸o kÕ ho¹ch thanh to¸n vèn ®Çu t cho tõng dù ¸n
®îc thùc hiÖn nh sau:
- §èi víi çc dù ¸n do çc Bé qu¶n lý, Bé Tµi chÝnh cã tr¸ch nhiÖm
th«ng b¸o kÕ ho¹ch thanh to¸n vèn ®Çu t cho Kho b¹c nhµ níc ®Ó lµm
c¨n cø thanh to¸n vèn cho çc dù ¸n, ®ång göi cho çc Bé ®Ó theo dâi vµ
phèi hîp qu¶n lý.
- §èi víi çc dù ¸n do cÊp tØnh, cÊp huyÖn, cÊp x· qu¶n lý th× Së Tµi
chÝnh, Phßng Tµi chÝnh huyÖn hoÆc Ban Tµi chÝnh x· cã tr¸ch nhiÖm th«ng
b¸o kÕ ho¹ch thanh to¸n vèn ®Çu t cho Kho b¹c nhµ níc ®Ó lµm c¨n cø
163
thanh to¸n vèn cho çc dù ¸n, ®ång göi cho çc ngµnh qu¶n lý cã dù ¸n ®Ó
theo dâi vµ phèi hîp qu¶n lý.
Tµi liÖu c¬ së cña dù ¸n chñ ®Çu t ph¶i göi c¬ quan tµi chÝnh çc cÊp
®Ó kiÓm tra, th«ng b¸o kÕ ho¹ch thanh to¸n vèn ®Çu t cho çc dù ¸n bao
gåm:
- V¨n b¶n phª duyÖt ®Ò c¬ng hoÆc nhiÖm vô dù ¸n quy ho¹ch, dù
to¸n chi phÝ cho c«ng t¸c quy ho¹ch ®èi víi dù ¸n quy ho¹ch;
- V¨n b¶n cho phÐp tiÕn hµnh chuÈn bÞ ®Çu t, dù to¸n chi phÝ cho
c«ng t¸c chuÈn bÞi ®Çu t ®èi víi dù ¸n chuÈn bÞ ®Çu t;
- B¸o ço nghiªn cøu kh¶ thi hoÆc b¸o ço ®Çu t, quyÕt ®Þnh ®Çu t
vµ dù to¸n c«ng t¸c chuÈn bÞ thùc hiÖn dù ¸n cña cÊp cã thÈm quyÒn;
- QuyÕt ®Þnh ®Çu t dù ¸n, quyÕt ®Þnh phª duyÖt thiÕt kÕ kü thuËt vµ
tæng dù to¸n cña cÊp cã thÈm quyÒn ®èi víi dù ¸n thùc hiÖn ®Çu t.
1.3.2. §iÒu chØnh kÕ ho¹ch thanh to¸n vèn ®Çu t n¨m
Çc Bé, ®Þa ph¬ng rµ so¸t tiÕn ®é thùc hiÖn vµ môc tiªu ®Çu t cña
çc dù ¸n trong n¨m ®Ó ®iÒu chØnh kÕ ho¹ch vèn ®Çu t theo thÈm quyÒn
hoÆc tr×nh Thñ tíng ChÝnh phñ ®iÒu chØnh, chuyÓn vèn tõ çc dù ¸n
kh«ng cã kh¶ n¨ng thùc hiÖn sang çc dù ¸n thùc hiÖn vît tiÕn ®é, cßn nî
khèi lîng, çc dù ¸n cã kh¶ n¨ng hoµn thµnh vît kÕ ho¹ch trong n¨m.
Tríc khi göi kÕ ho¹ch ®iÒu chØnh vèn ®Çu t tõng dù ¸n cho c¬ quan tµi
chÝnh, çc Bé, ®Þa ph¬ng lµm viÖc víi Kho b¹c nhµ níc ®Ó x¸c ®Þnh sè
vèn thuéc kÕ ho¹ch n¨m ®· thanh to¸n cho dù ¸n, sè vèn cßn thõa do kh«ng
thùc hiÖn ®îc.
C¬ quan tµi chÝnh çc cÊp rµ so¸t ®Ó th«ng b¸o kÕ ho¹ch thanh
to¸n vèn ®Çu t ®iÒu chØnh cho tõng dù ¸n nh quy ®Þnh vÒ th«ng b¸o
giao kÕ ho¹ch vèn ®Çu t chÝnh thøc cho tõng dù ¸n.
Thêi h¹n ®iÒu chØnh kÕ ho¹ch thanh to¸n vèn ®Çu t hµng n¨m kÕt
thóc chËm nhÊt lµ ngµy 31 th¸ng 12 cña n¨m kÕ ho¹ch.
Quy tr×nh lËp kÕ ho¹ch vµ cÊp ph¸t vèn ®Çu t x©y dùng c¬ b¶n
®èi víi çc dù ¸n ®Çu t trung ¬ng qu¶n lý
1 1
ChÝnh phñ
164
2
Bé, ngµnh 3 Bé TC
4a 6 7
4
KBNNTW
4b 6 7
4b 6 7
5
8 KBNN
5 Chñ ®Çu t c¬ së
1: ChÝnh phñ giao chØ tiªu kÕ ho¹ch ®Çu t n¨m.

2: Bè trÝ kÕ ho¹ch vèn göi Bé Tµi chÝnh.
3: Bé Tµi chÝnh cã ý kiÕn ®Ò nghÞ ®iÒu chØnh kÕ ho¹ch vèn trêng hîp
kh«ng ®óng quy ®Þnh.
4: Bé giao chØ tiªu kÕ ho¹ch cho chñ ®Çu t.
4a: Bé Tµi chÝnh th«ng b¸o kÕ ho¹ch vèn cho KBNNTW.
4b: KBNNTW th«ng b¸o kÕ ho¹ch vèn cho KBNN c¬ së.
5: Chñ ®Çu t më tµi kho¶n, lËp kÕ ho¹ch vèn ®Çu t chi tiÕt theo
quý.
6: KBNN lËp kÕ ho¹ch chi quý göi Bé Tµi chÝnh.
7: Bé Tµi chÝnh chuyÓn tiÒn theo kÕ ho¹ch chi quý.
8: Giao dÞch thanh to¸n vèn ®Çu t.
Quy tr×nh lËp kÕ ho¹ch vµ cÊp ph¸t vèn ®Çu t x©y dùng c¬ b¶n
®èi víi çc dù ¸n ®Çu t ®Þa ph¬ng qu¶n lý
165
1 1
ChÝnh phñ
2
H§ND, UBND 3 Bé TC
tØnh
3a
4
Së tµi chÝnh
4a 6 7
5
8
Chñ ®Çu t
1: ChÝnh phñ giao chØ tiªu kÕ ho¹ch ®Çu t n¨m.

2: Bè trÝ kÕ ho¹ch vèn göi Bé Tµi chÝnh.
3: Bé Tµi chÝnh cã ý kiÕn ®Ò nghÞ ®iÒu chØnh trêng hîp kh«ng ®óng
quy ®Þnh.
3a: Së Tµi chÝnh ®iÒu chØnh kÕ ho¹ch ho¹ch vèn b¸o ço UBND tØnh.
4: UBND tØnh giao chØ tiªu kÕ ho¹ch cho chñ ®Çu t.
4a: Së Tµi chÝnh th«ng b¸o kÕ ho¹ch vèn cho KBNN.
5: Chñ ®Çu t më tµi kho¶n, lËp kÕ ho¹ch vèn ®Çu t chi tiÕt theo
quý.
6: KBNN lËp kÕ ho¹ch chi quý göi Së Tµi chÝnh.
7: Së Tµi chÝnh chuyÓn tiÒn theo kÕ ho¹ch chi quý.
8: Giao dÞch thanh to¸n vèn ®Çu t.
1.4. §iÒu kiÖn cÊp ph¸t thanh to¸n vèn ®Çu t x©y dùng c¬ b¶n cña
NSNN
1.4.1. §iÒu kiÖn cÊp ph¸t thanh to¸n vèn ®Çu t x©y dùng c¬ b¶n
Thø nhÊt, dù ¸n ®Çu t ph¶i ®îc ghi vµo trong kÕ ho¹ch ®Çu t
hµng n¨m cña Nhµ níc.
KÕ ho¹ch lµ mét trong nh÷ng c«ng cô quan träng ®Ó Nhµ níc
166
qu¶n lý çc ho¹t®éng kinh tÕ - x· héi, v× vËy mäi dù ¸n ®Çu t b»ng
nguån vèn NSNN cÊp ph¸t chØ ®îc cÊp ph¸t vèn khi ®îc ghi vµo kÕ
ho¹ch ®Çu t hµng n¨m cña Nhµ níc. MÆt kh¸c, çc nguyªn t¾c cÊp
ph¸t vèn ®Çu t x©y dùng c¬ b¶n cña NSNN còng ®ßi hái çc dù ¸n ®Çu
t muèn ®îc cÊp ph¸t vèn ph¶i ®îc ghi kÕ ho¹ch ®Çu t hµng n¨m. Khi
dù ¸n ®Çu t ®îc ghi vµo trong kÕ ho¹ch ®Çu t hµng n¨m cña Nhµ
níc, nã minh chøng dù ¸n ®· ®îc c©n ®èi trªn tæng thÓ phï hîp víi kÕ
ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi cña toµn bé nÒn kinh tÕ quèc d©n, tõng
ngµnh, tõng ®Þa ph¬ng; cã ®ñ thñ tôc ®Çu t vµ x©y dùng; ®îc tÝnh
to¸n vÒ hiÖu qu¶ ®Çu t, ph¬ng ¸n ®Çu t, nguån vèn ®Çu t; c©n ®èi vÒ
kh¶ n¨ng cung cÊp vËt t thiÕt bÞ, çc gi¶i ph¸p c«ng nghÖ thi c«ng x©y
dùng, ®iÒu kiÖn ®a dù ¸n vµo khai th¸c sö dông vµ ®îc cÊp cã thÈm
quyÒn quyÕt ®Þnh ®Çu t trong n¨m kÕ ho¹ch.
Çc dù ¸n ®Çu t chØ ®îc ghi kÕ ho¹ch ®Çu t hµng n¨m cña Nhµ
níc khi cã ®ñ çc ®iÒu kiÖn sau:
- Dù ¸n quy ho¹ch cã ®Ò c¬ng hoÆc nhiÖm vô dù ¸n vµ dù to¸n chi
phÝ c«ng t¸c quy ho¹ch ®îc duyÖt;
- Dù ¸n chuÈn bÞ ®Çu t ph¶i phï hîp víi quy ho¹ch ph¸t triÓn
ngµnh vµ l·nh thæ ®îc duyÖt, cã v¨n b¶n cho phÐp tiÕn hµnh chuÈn bÞ
®Çu t cña cÊp cã thÈm quyÒn vµ dù to¸n chi phÝ c«ng t¸c chuÈn bÞ ®Çu
t ®îc duyÖt;
- Dù ¸n chuÈn bÞ thùc hiÖn ®Çu t cã quyÕt ®Þnh ®Çu t cña cÊp cã
thÈm quyÒn tõ thêi ®iÓm th¸ng 10 cña n¨m tríc n¨m kÕ ho¹ch vµ dù
to¸n chi phÝ c«ng t¸c chuÈn bÞ thùc hiÖn dù ¸n ®îc duyÖt;
- Dù ¸n thùc hiÖn ®Çu t ph¶i cã quyÕt ®Þnh ®Çu t cña cÊp cã thÈm
quyÒn tõ thêi ®iÓm tríc th¸ng 10 cña n¨m tríc n¨m kÕ ho¹ch, cã thiÕt
kÕ kü thuËt vµ tæng dù to¸n ®îc duyÖt; trêng hîp dù ¸n nhãm A vµ B
cha cã thiÕt kÕ kü thuËt vµ tæng dù to¸n ®îc duyÖt th× trong quyÕt ®Þnh
®Çu t ph¶i quy ®Þnh møc vèn tõng h¹ng môc c«ng tr×nh, cã thiÕt kÕ vµ
dù to¸n h¹ng môc c«ng tr×nh thi c«ng trong n¨m kÕ ho¹ch ®îc duyÖt;
çc dù ¸n nhãm C ph¶i bè trÝ ®ñ vèn ®Ó thùc hiÖn kh«ng qu¸ 2 n¨m;
- §èi víi dù ¸n ®Çu t b»ng vèn sù nghiÖp cã møc vèn tõ 1 tû ®ång
trë lªn ®¶m b¶o çc ®iÒu kiÖn nh çc dù ¸n ®Çu t nãi chung, riªng ®èi
víi dù ¸n cã møc vèn díi 1 tû ®ång cã thiÕt kÕ vµ dù to¸n ®îc duyÖt.
Thø hai, dù ¸n ®Çu t ph¶i ®îc th«ng b¸o kÕ ho¹ch vèn ®Çu t n¨m
167
b»ng nguån vèn NSNN.
ViÖc cÊp ph¸t thanh to¸n vèn ®Çu t x©y dùng c¬ b¶n chØ cã thÓ
thùc hiÖn ®îc khi çc dù ¸n ®Çu t cã nguån vèn ®Çu t thÝch hîp ®¶m
b¶o. Khi çc dù ¸n ®Çu t ®· ®îc th«ng b¸o kÕ ho¹ch thanh to¸n vèn
®Çu t, nã minh chøng dù ¸n ®· cã nguån vèn ®¶m b¶o ®iÒu kiÖn vËt chÊt
cÇn thiÕt ®Ó tiÕn hµnh cÊp ph¸t thanh to¸n cho dù ¸n trong n¨m kÕ
ho¹ch.
Çc dù ¸n ®Çu t b»ng nguån vèn cÊp ph¸t cña NSNN chØ ®îc cÊp
ph¸t thanh vèn khi Kho b¹c nhµ níc nhËn ®îc kÕ ho¹ch thanh to¸n
vèn ®Çu t n¨m cña c¬ quan tµi chÝnh. ChØ tiªu kÕ ho¹ch thanh to¸n vèn
®Çu t n¨m cña tõng dù ¸n ®Çu t ®îc c¬ quan tµi chÝnh th«ng b¸o lµ
møc vèn tèi ®a ®îc cÊp ph¸t thanh to¸n cho dù ¸n trong n¨m kÕ ho¹ch.
Thø ba, dù ¸n ®Çu t ph¶i cã ®Çy ®ñ tµi liÖu cÇn thiÕt lµm c¨n cø cÊp
ph¸t thanh to¸n vèn ®Çu t göi tíi Kho b¹c nhµ níc
Çc tµi liÖu cÇn thiÕt lµm c¨n cø cÊp ph¸t thanh to¸n vèn ®Çu t lµ
c¨n cø ph¸p lý ®Ó minh chøng dù ¸n ®· ®ñ ®iÒu kiÖn ®îc cÊp ph¸t thanh
to¸n vèn, ®Ó x¸c ®Þnh çc khèi lîng ®îc cÊp ph¸t thanh to¸n vèn vµ møc
vèn ®îc cÊp ph¸t thanh to¸n cho tõng khèi lîng cña dù ¸n, x¸c ®Þnh
tr¸ch nhiÖm cña tæ chøc vµ ç nh©n chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ viÖc qu¶n lý sö
dông vèn ®Çu t ®· ®îc cÊp ph¸t thanh to¸n...V× vËy, chñ ®Çu t çc dù ¸n
thuéc nguån vèn cÊp ph¸t cña NSNN ph¶i chuÈn bÞ vµ göi ®Çy ®ñ çc tµi
liÖu cÇn thiÕt lµm c¨n cø cÊp ph¸t thanh to¸n vèn phï hîp víi tõng dù ¸n
®Çu t, tõng giai ®o¹n cña tr×nh tù ®Çu t tíi Kho b¹c nhµ níc n¬i chñ ®Çu
t më tµi kho¶n thanh to¸n cña dù ¸n.
Çc tµi liÖu lµm c¨n cø cÊp ph¸t vèn ®Çu t ph¶i ®¶m b¶o tÝnh hîp
ph¸p vµ hîp lÖ theo ®óng quy ®Þnh cña ph¸p luËt vÒ h×nh thøc, néi dung,
thÈm quyÒn quyÕt ®Þnh... Çc tµi liÖu lµm c¨n cø cÊp ph¸t thanh to¸n vèn
®Çu t cña tõng dù ¸n bao gåm çc tµi liÖu c¬ së cña dù ¸n chØ göi mét
lÇn ®Õn Kho b¹c nhµ níc cho ®Õn khi dù ¸n kÕt thóc vµ hå s¬ ®Ò nghÞ
cÊp ph¸t thanh to¸n göi tõng lÇn ®Õn Kho b¹c nhµ níc mçi khi ph¸t
sinh nhu cÇu cÊp ph¸t thanh to¸n vèn ®Çu t cho dù ¸n.
1.4.2. Çc tµi liÖu c¬ së cña dù ¸n
Tµi liÖu c¬ së cña dù ¸n ®Çu t lµ c¨n cø ®Ó phôc vô cho c«ng t¸c
qu¶n lý, kiÓm so¸t cÊp ph¸t thanh to¸n vèn ®Çu t. Chñ ®Çu t ph¶i göi ®Õn
Kho b¹c nhµ níc n¬i më tµi kho¶n thanh to¸n cña dù ¸n çc tµi liÖu c¬ së
168
cña dù ¸n tríc khi triÓn khai thùc hiÖn dù ¸n. Tµi liÖu c¬ së cña dù ¸n
®îc quy ®Þnh cô thÓ ®èi víi tõng dù ¸n ®Çu t.
§èi víi dù ¸n quy ho¹ch:
- V¨n b¶n phª duyÖt ®Ò c¬ng hoÆc nhiÖm vô dù ¸n quy ho¹ch;
- Dù to¸n chi phÝ cho c«ng t¸c quy ho¹ch ®îc duyÖt;
- QuyÕt ®Þnh phª duyÖt kÕt qu¶ ®Êu thÇu trong trêng hîp ®Êu thÇu,
quyÕt ®Þnh chØ ®Þnh thÇu hoÆc quyÕt ®Þnh giao nhiÖm vô trong trêng hîp
kh«ng ®Êu thÇu;
- Hîp ®ång kinh tÕ gi÷a chñ ®Çu t víi nhµ thÇu.
§èi víi dù ¸n chuÈn bÞ ®Çu t:
- V¨n b¶n cña cÊp cã thÈm quyÒn cho phÐp tiÕn hµnh chuÈn bÞ ®Çu t
dù ¸n ;
- Dù to¸n chi phÝ cho c«ng t¸c chuÈn bÞ ®Çu t ®îc duyÖt;
- QuyÕt ®Þnh phª duyÖt kÕt qu¶ ®Êu thÇu trong trêng hîp ®Êu thÇu,
quyÕt ®Þnh chØ ®Þnh thÇu hoÆc quyÕt ®Þnh giao nhiÖm vô trong trêng hîp
kh«ng ®Êu thÇu;
- Hîp ®ång kinh tÕ gi÷a chñ ®Çu t víi nhµ thÇu.
§èi víi dù ¸n chuÈn bÞ thùc hiÖn dù ¸n:
- B¸o ço nghiªn cøu kh¶ thi hoÆc b¸o ço ®Çu t vµ quyÕt ®Þnh ®Çu
t cña cÊp cã thÈm quyÒn;
- Dù to¸n chi phÝ c«ng t¸c chuÈn bÞ thùc hiÖn dù ¸n ®îc duyÖt ®èi
víi c«ng viÖc kh«ng tæ chøc ®Êu thÇu;
- QuyÕt ®Þnh chØ ®Þnh thÇu ®èi víi c«ng viÖc kh«ng tæ chøc ®Êu thÇu
cã gi¸ trÞ tõ 100 triÖu ®ång trë lªn; quyÕt ®Þnh phª duyÖt kÕt qu¶ ®Êu thÇu
®èi víi c«ng viÖc tæ chøc ®Êu thÇu;
- Hîp ®ång kinh tÕ gi÷a chñ ®Çu t vµ nhµ thÇu. Trêng hîp ®Êu
thÇu, ®i kÌm hîp ®ång kinh tÕ ph¶i bao gåm ®Çy ®ñ çc tµi liÖu: b¶n tiªn
lîng cña hå s¬ mêi thÇu ®îc duyÖt; b¶n tiªn lîng tÝnh gi¸ dù thÇu kÌm
theo biÓu gi¸ chi tiÕt cña nhµ thÇu vµ çc ®iÒu kiÖn thay ®æi vÒ gi¸ (nÕu cã),
®iÒu kiÖn chung vµ ®iÒu kiÖn cô thÓ cña hîp ®ång.
§èi víi dù ¸n thùc hiÖn ®Çu t:
169
- B¸o ço nghiªn cøu kh¶ thi hoÆc b¸o ço ®Çu t vµ quyÕt ®Þnh ®Çu
t cña cÊp cã thÈm quyÒn nÕu kh«ng cã bíc chuÈn bÞ thùc hiÖn dù ¸n
riªng;
- Tæng dù to¸n kÌm theo quyÕt ®Þnh phª duyÖt thiÕt kÕ kü thuËt vµ
tæng dù to¸n;
- Dù to¸n chi tiÕt ®îc duyÖt cho tõng c«ng viÖc, h¹ng môc c«ng tr×nh
®èi víi c«ng viÖc kh«ng tæ chøc ®Êu thÇu;
- B¶o l·nh t¹m øng ®èi víi dù ¸n ODA theo yªu cÇu cña nhµ tµi trî
quy ®Þnh trong HiÖp ®Þnh vµ ®èi víi dù ¸n ®Çu t b»ng vèn trong níc
nhng do nhµ thÇu níc ngoµi thùc hiÖn cã t¹m øng;
- Hîp ®ång kinh tÕ gi÷a chñ ®Çu t vµ nhµ thÇu, v¨n b¶n phª duyÖt
hîp ®ång cña cÊp cã thÈm quyÒn ®èi víi thiÕt bÞ nhËp khÈu (nÕu cã thiÕt bÞ
nhËp khÈu). Trêng hîp ®Êu thÇu, ®i kÌm hîp ®ång kinh tÕ ph¶i bao gåm
®Çy ®ñ çc tµi liÖu: b¶n tiªn lîng cña hå s¬ mêi thÇu ®îc duyÖt; b¶n tiªn
lîng tÝnh gi¸ dù thÇu kÌm theo biÓu gi¸ chi tiÕt cña nhµ thÇu vµ çc ®iÒu
kiÖn thay ®æi vÒ gi¸ (nÕu cã), ®iÒu kiÖn chung vµ ®iÒu kiÖn cô thÓ cña hîp
®ång.
Trêng hîp dù ¸n ®îc thùc hiÖn theo h×nh thøc tù thùc hiÖn dù ¸n
theo quyÕt ®Þnh ®Çu t cña cÊp cã thÈm quyÒn, tµi liÖu c¬ së cña dù ¸n bao
gåm: b¸o ço nghiªn cøu kh¶ thi hoÆc b¸o ço ®Çu t vµ quyÕt ®Þnh ®Çu t
cña cÊp cã thÈm quyÒn, tæng dù to¸n vµ quyÕt ®Þnh phª duyÖt thiÕt kÕ kü
thuËt vµ tæng dù to¸n. §¬n vÞ thùc hiÖn tù tæ chøc ký hîp ®ång ®Ó gi¸m s¸t
chÆt chÏ viÖc ®Çu t vµ x©y dùng; chÞu tr¸ch nhiÖm tríc ph¸p luËt vÒ chÊt
lîng, gi¸ c¶ cña s¶n phÈm vµ c«ng tr×nh x©y dùng.
§èi víi dù ¸n ®Çu t b»ng nguån vèn sù nghiÖp:
Çc dù ¸n cã møc vèn tõ 1 tû ®ång trë lªn, tµi liÖu c¬ së nh ®èi víi
çc dù ¸n ®Çu t b»ng nguån vèn ®Çu t ph¸t triÓn. Çc dù ¸n cã møc vèn
díi 1 tû ®ång, tµi liÖu c¬ së bao gåm:
- Dù to¸n vµ quyÕt ®Þnh phª duyÖt thiÕt kÕ vµ dù to¸n;
170
- Hîp ®ång kinh tÕ gi÷a chñ ®Çu t vµ nhµ thÇu. Trêng hîp ®Êu
thÇu, ®i kÌm hîp ®ång kinh tÕ ph¶i bao gåm ®Çy ®ñ çc tµi liÖu: b¶n tiªn
lîng cña hå s¬ mêi thÇu ®îc duyÖt; b¶n tiªn lîng tÝnh gi¸ dù thÇu kÌm
theo biÓu gi¸ chi tiÕt cña nhµ thÇu vµ çc ®iÒu kiÖn thay ®æi vÒ gi¸ (nÕu cã),
®iÒu kiÖn chung vµ ®iÒu kiÖn cô thÓ cña hîp ®ång.
Trêng hîp dù ¸n ®îc thùc hiÖn theo h×nh thøc tù thùc hiÖn dù ¸n,
tµi liÖu c¬ së bao gåm: dù to¸n vµ quyÕt ®Þnh phª duyÖt thiÕt kÕ vµ dù to¸n,
quyÕt ®Þnh cña cÊp cã thÈm quyÒn cho phÐp tù thùc hiÖn dù ¸n.
§èi víi dù ¸n ®Çu t thuéc cÊp x· qu¶n lý:
- QuyÕt ®Þnh ®Çu t kÌm theo b¸o ço ®Çu t;
- QuyÕt ®Þnh phª duyÖt thiÕt kÕ vµ dù to¸n, dù to¸n chi tiÕt ®îc phª
duyÖt;
- QuyÕt ®Þnh chØ ®Þnh thÇu hoÆc quyÕt ®Þnh phª duyÖt kÕt qu¶ ®Êu
thÇu;
- Hîp ®ång kinh tÕ gi÷a ban qu¶n lý dù ¸n vµ nhµ thÇu.
Ngoµi çc tµi liÖu c¬ së cña dù ¸n nªu trªn, c«ng t¸c qu¶n lý vµ cÊp
ph¸t thanh to¸n vèn ®Çu t x©y dùng c¬ b¶n cho tõng dù ¸n ®Çu t cña
Kho b¹c nhµ níc cßn ph¶i c¨n cø vµo quyÕt ®Þnh giao kÕ ho¹ch hµng
n¨m cña tõng dù ¸n cña cÊp cã thÈm quyÒn vµ kÕ ho¹ch thanh to¸n vèn
®Çu t hµng n¨m do c¬ quan tµi chÝnh th«ng b¸o.
2. CÊp ph¸t thanh to¸n vèn ®Çu t ®èi víi çc c«ng tr×nh thuéc dù
¸n ®Çu t sö dông nguån vèn NSNN
CÊp ph¸t thanh to¸n vèn ®Çu t x©y dùng c¬ b¶n cña NSNN nh»m
®Ó trang tr¶i çc chi phÝ ®Çu t vµ x©y dùng çc c«ng tr×nh thuéc çc dù
¸n ®Çu t sö dông nguån vèn NSNN.
Nhµ níc thùc hiÖn qu¶n lý chi phÝ ®Çu t vµ x©y dùng çc c«ng tr×nh
thuéc dù ¸n ®Çu t th«ng qua viÖc ban hµnh çc chÕ ®é chÝnh s¸ch, çc
nguyªn t¾c vµ ph¬ng ph¸p lËp ®¬n gi¸, dù to¸n; çc ®Þnh møc kinh tÕ kü
thuËt; ®Þnh møc chi phÝ t vÊn ®Çu t vµ x©y dùng; suÊt vèn ®Çu t; ®Ó x¸c
®Þnh tæng møc vèn ®Çu t cña dù ¸n, tæng dù to¸n vµ dù to¸n c«ng tr×nh.
Tæng møc ®Çu t lµ toµn bé chi phÝ ®Çu t vµ x©y dùng (kÓ c¶ vèn s¶n
171
xuÊt ban ®Çu) vµ lµ giíi h¹n chi phÝ tèi ®a cña dù ¸n ®îc x¸c ®Þnh trong
quyÕt ®Þnh ®Çu t dù ¸n.
Tæng dù to¸n lµ tæng chi phÝ cÇn thiÕt cho viÖc ®Çu t vµ x©y dùng
c«ng tr×nh ®îc tÝnh to¸n cô thÓ ë giai ®o¹n thiÕt kÕ kü thuËt hoÆc thiÕt kÕ
kü thuËt thi c«ng vµ kh«ng ®îc vît tæng møc ®Çu t ®· ®îc duyÖt. Tæng
dù to¸n c«ng tr×nh bao gåm: chi phÝ x©y l¾p, chi phÝ thiÕt bi, chi phÝ kh¸c,
chi phÝ dù phßng do yÕu tè trît gi¸ vµ dù phßng do khèi lîng ph¸t sinh.
CÊp ph¸t thanh to¸n vèn ®Çu t x©y dùng c¬ b¶n cña NSNN ®îc
thùc hiÖn theo tõng thµnh phÇn vèn vµ bao gåm: cÊp ph¸t thanh to¸n
t¹m øng, thu håi t¹m øng vµ cÊp ph¸t thanh to¸n khèi lîng x©y dùng c¬
b¶n hoµn thµnh.
CÊp ph¸t t¹m øng vèn ®Çu t lµ viÖc Kho b¹c nhµ níc cÊp ph¸t
vèn cho c«ng tr×nh cña chñ ®Çu t khi cha cã khèi lîng x©y dùng c¬
b¶n hoµn thµnh nh»m t¹o ®iÒu kiÖn vÒ vèn cho çc nhµ thÇu thùc hiÖn
®óng kÕ ho¹ch ®Çu t x©y dùng c¬ b¶n theo ®óng hîp ®ång kinh tÕ (hîp
®ång x©y l¾p, hîp ®ång mua s¾m thiÕt bÞ, hîp ®ång t vÊn…) ®· ký kÕt
víi chñ ®Çu t hoÆc ®Ó chñ ®Çu t trang tr¶i nh÷ng chi phÝ (chi phÝ cho
ban qu¶n lý c«ng tr×nh, chi phÝ ®Òn bï…) trong qu¸ tr×nh ®Çu t x©y
dùng c«ng tr×nh do chÝnh chñ ®Çu t thùc hiÖn.
2.1. CÊp ph¸t thanh to¸n vèn x©y l¾p
2.1.1. Chi phÝ x©y l¾p
Chi phÝ x©y l¾p c«ng tr×nh x©y dùng lµ toµn bé chi phÝ ®Ó thùc hiÖn
c«ng t¸c x©y dùng vµ l¾p ®Æt cña tõng h¹ng môc c«ng tr×nh thuéc c«ng
tr×nh; nh chi phÝ vËt liÖu x©y dùng, chi phÝ nh©n c«ng thùc hiÖn c«ng t¸c
x©y dùng vµ l¾p ®Æt, chi phÝ sö dông m¸y thi c«ng, chi phÝ chung…
Dù to¸n x©y l¾p c«ng tr×nh ®îc tÝnh theo c«ng thøc:
G XL = Â g iXL (1 + TGTGT )
n
XL
i =1
Trong ®ã:
G iXL : Gi¸ trÞ dù to¸n x©y l¾p tríc thuÕ cña h¹ng môc c«ng
tr×nh i;
XL
T GTGT Møc thuÕ suÊt thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng quy ®Þnh cho
: c«ng t¸c x©y dùng, l¾p ®Æt.
172
Dù to¸n x©y l¾p h¹ng môc c«ng tr×nh ®îc x¸c ®Þnh trªn c¬ së khèi
lîng çc c«ng t¸c x©y l¾p tÝnh theo thiÕt kÕ, ®¬n gi¸ x©y dùng c¬ b¶n do
UBND cÊp tØnh ban hµnh hoÆc ®¬n gi¸ x©y dùng c«ng tr×nh ®èi víi c«ng
tr×nh ®îc lËp ®¬n gi¸ riªng, ®Þnh møc chi phÝ chung, thu nhËp chÞu thuÕ
tÝnh tríc vµ thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng ®Çu ra.
- §èi víi nh÷ng h¹ng môc c«ng tr×nh x©y dùng theo thiÕt kÕ riªng
®îc x¸c ®Þnh nh sau:
B¶ng tæng hîp dù to¸n x©y l¾p h¹ng môc c«ng tr×nh x©y dùng
TT Kho¶n môc chi phÝ Çch tÝnh KÕt qu¶
I Chi phÝ trùc tiÕp VL + NC + M T
m j jvl
1 Chi phÝ vËt liÖu Â Q ¥D + CL vl VL
j=1
m j jnc Ê F F ˆ
2 Chi phÝ nh©n c«ng Â Q ¥ D Á1 + 1 + 2 ˜ NC
j=1 Á ˜
Ë h1n h 2n ¯
m j jm
3 Chi phÝ m¸y thi c«ng Â Q ¥D M
j=1
II Chi phÝ chung P ¥ NC hoÆc P ¥ M C

Thu nhËp chÞu thuÕ tÝnh (T + C) ¥ tû lÖ quy
IIi TL
tríc ®Þnh
Gi¸ trÞ dù to¸n x©y l¾p tríc
IV T + C + TL gXL
thuÕ
V ThuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng ®Çu ra gXL ¥ TXLGTGT VAT
Gi¸ trÞ dù to¸n x©y l¾p sau
VI gXL + VAT GXL
thuÕ
Trong ®ã:
Qj : Khèi lîng c«ng t¸c x©y l¾p thø j;
Djvl Chi phÝ vËt liÖu trong ®¬n gi¸ x©y dùng cña c«ng t¸c x©y
: l¾p thø j;
Djnc Chi phÝ nh©n c«ng trong ®¬n gi¸ x©y dùng cña c«ng t¸c
: x©y l¾p thø j;
Djm : Chi phÝ m¸y thi c«ng trong ®¬n gi¸ x©y dùng cña c«ng
t¸c x©y l¾p thø j;
173
CLVL: Chªnh lÖch vËt liÖu nÕu cã;
F1 Çc kho¶n phô cÊp l¬ng tÝnh theo tiÒn l¬ng tèi thiÓu
: mµ cha ®îc tÝnh hoÆc cha ®ñ trong ®¬n gi¸ x©y
dùng;
F2 Çc kho¶n phô cÊp l¬ng tÝnh theo tiÒn l¬ng cÊp bËc
: mµ cha ®îc tÝnh hoÆc cha ®ñ trong ®¬n gi¸ x©y
dùng;
h1n HÖ sè biÓu thÞ quan hÖ gi÷a chi phÝ nh©n c«ng trong ®¬n
: gi¸ so víi tiÒn l¬ng tèi thiÓu cña çc nhãm l¬ng thø n;
h2n HÖ sè biÓu thÞ quan hÖ gi÷a chi phÝ nh©n c«ng trong ®¬n
: gi¸ so víi tiÒn l¬ng cÊp bËc cña çc nhãm l¬ng thø n;
P §Þnh møc chi phÝ chung.
:
- §èi víi nh÷ng h¹ng môc c«ng tr×nh th«ng dông nh nhµ ë, nhµ
lµm viÖc, hµng rµo, kho tµng, ®êng x¸, s©n b·i...th× gi¸ trÞ dù to¸n x©y
l¾p tríc thuÕ ®îc x¸c ®Þnh theo c«ng thøc sau:
i
g XL = Pi ¥ S i
Trong ®ã:
Pi: Møc gi¸ (®¬n gi¸ tæng hîp) tÝnh theo mét ®¬n vÞ diÖn tÝch hay
mét ®¬n vÞ c«ng suÊt sö dông cña h¹ng môc c«ng tr×nh thø i;
Si: DiÖn tÝch (c«ng suÊt) sö dông cña h¹ng môc c«ng tr×nh thø i.
2.1.2. CÊp ph¸t t¹m øng vµ thu håi t¹m øng
§èi tîng cÊp ph¸t t¹m øng vèn x©y l¾p lµ çc gãi thÇu x©y l¾p tæ
chøc ®Êu thÇu theo hîp ®ång trän gãi hoÆc hîp ®ång ®iÒu chØnh gi¸ ®¶m
b¶o ®iÒu kiÖn sau:
- Cã v¨n b¶n phª duyÖt kÕt qu¶ ®Êu thÇu cña cÊp cã thÈm quyÒn;
- Cã hîp ®ång kinh tÕ gi÷a chñ ®Çu t vµ nhµ thÇu;
quy ®Þnh trong HiÖp ®Þnh hoÆc trêng hîp dù ¸n ®Çu t b»ng vèn trong
níc nhng do nhµ thÇu níc ngoµi thùc hiÖn.
Møc vèn t¹m øng cña çc gãi thÇu x©y l¾p ®îc tÝnh b»ng tû lÖ phÇn
tr¨m so víi gi¸ trÞ hîp ®ång nhng kh«ng vît kÕ ho¹ch vèn hµng n¨m cña
174
gãi thÇu(*). Cô thÓ:
TT Gi¸ trÞ gãi thÇu x©y l¾p (gxl) Tû lÖ t¹m øng Møc t¹m øng tèi ®a
£ kÕ ho¹ch vèn
1 gxl < 10 tû ®ång 20%
n¨m
10 tû £ gxl < 50 tû ®ång £ kÕ ho¹ch vèn
2 15%
n¨m
£ kÕ ho¹ch vèn
3 50 tû ®ång £ gxl 10%
n¨m
Trêng hîp kÕ ho¹ch vèn c¶ n¨m cña gãi thÇu bè trÝ thÊp h¬n møc
vèn ®îc t¹m øng cña gãi thÇu theo quy ®Þnh, Kho b¹c nhµ níc tiÕp tôc
cÊp ph¸t thanh to¸n vèn t¹m øng cho gãi thÇu trong kÕ ho¹ch n¨m sau cho
®Õn khi ®¹t ®Õn møc tû lÖ t¹m øng theo quy ®Þnh.
§Ó ®îc cÊp ph¸t t¹m øng, ngoµi çc tµi liÖu c¬ së cña dù ¸n, chñ ®Çu
t ph¶i lËp giÊy ®Ò nghÞ t¹m øng vèn ®Çu t vµ chøng tõ rót vèn ®Çu t göi
®Õn Kho b¹c nhµ níc. NhËn ®îc hå s¬ ®Ò nghÞ cÊp ph¸t thanh to¸n t¹m
øng cña chñ ®Çu t; Kho b¹c nhµ níc kiÓm so¸t, cÊp vèn cho chñ ®Çu t,
®ång thêi thay chñ ®Çu t thanh to¸n trùc tiÕp cho nhµ thÇu hoÆc ngêi thô
hëng kh¸c.
Vèn t¹m øng çc hîp ®ång x©y l¾p ®îc thu håi dÇn vµo tõng kú
thanh to¸n khèi lîng x©y l¾p hoµn thµnh. Cô thÓ:
- Thêi ®iÓm b¾t ®Çu thu håi t¹m øng:
TT Gi¸ trÞ gãi thÇu x©y l¾p (gxl) Thêi ®iÓm b¾t ®Çu thu håi t¹m øng
Thanh to¸n ®¹t 30% gi¸ trÞ hîp
1 gxl < 10 tû ®ång
®ång
2 10 tû £ gxl < 50 tû ®ång
®ång
3 50 tû ®ång £ gxl
®ång
- Vèn t¹m øng ®îc thu håi hÕt khi gãi thÇu ®îc thanh to¸n khèi
lîng hoµn thµnh ®¹t 80% gi¸ trÞ hîp ®ång. Trêng hîp vèn t¹m øng cha
thu håi hÕt do gãi thÇu cha ®îc thanh to¸n ®¹t ®Õn tû lÖ quy ®Þnh trªn
nhng dù ¸n kh«ng ®îc ghi tiÕp kÕ ho¹ch hoÆc bÞ ®×nh thi c«ng, chñ ®Çu t
(*)
: Xem Th«ng t sè 44/2003/TT-BTC ngµy 15/05/2003 cña Bé Tµi chÝnh
175
ph¶i gi¶i tr×nh víi Kho b¹c nhµ níc vÒ t×nh h×nh sö dông sè vèn t¹m øng
cha ®îc thu håi, ®ång thêi b¸o ço cÊp cã thÈm quyÒn xö lý. Trêng hîp
®· ®îc cÊp ph¸t vèn t¹m øng mµ gãi thÇu kh«ng triÓn khai thi c«ng theo
®óng thêi h¹n quy ®Þnh trong hîp ®ång, chñ ®Çu t ph¶i gi¶i tr×nh víi Kho
b¹c nhµ níc vµ cã tr¸ch nhiÖm hoµn tr¶ sè vèn ®· t¹m øng.
2.1.3. CÊp ph¸t thanh to¸n khèi lîng x©y l¾p hoµn thµnh
Khèi lîng x©y l¾p hoµn thµnh theo h×nh thøc chØ ®Þnh thÇu hoÆc
h×nh thøc tù thùc hiÖn dù ¸n ®îc cÊp ph¸t vèn thanh to¸n lµ khèi lîng
thùc hiÖn ®îc nghiÖm thu theo giai ®o¹n hoÆc ®îc nghiÖm thu hµng th¸ng
theo ®óng hîp ®ång ®· ký, ®óng thiÕt kÕ b¶n vÏ thi c«ng hoÆc thiÕt kÕ kü
thuËt thi c«ng ®îc duyÖt, cã trong kÕ ho¹ch ®Çu t n¨m ®îc giao, cã dù
to¸n chi tiÕt ®îc duyÖt theo ®óng ®Þnh møc ®¬n gi¸ cña Nhµ níc.
Khèi lîng x©y l¾p hoµn thµnh theo h×nh thøc ®Êu thÇu hoÆc theo
hîp ®ång ch×a kho¸ trao tay EPC (hîp ®ång thiÕt kÕ - cung øng thiÕt bÞ vËt
t - x©y dùng) ®îc cÊp ph¸t vèn thanh to¸n lµ khèi lîng thùc hiÖn ®·
®îc nghiÖm thu theo tiÕn ®é trong hîp ®ång; cô thÓ:
- §èi víi hîp ®ång trän gãi vµ hîp ®ång EPC mµ trong hîp ®ång
kh«ng quy ®Þnh thªm çc ®iÒu kiÖn thanh to¸n th× khèi lîng nghiÖm thu
theo tiÕn ®é lµ khèi lîng cã trong hîp ®ång ®· ký, ®îc tÝnh theo ®¬n gi¸
tróng thÇu, cã trong kÕ ho¹ch ®Çu t n¨m ®îc giao.
- §èi víi hîp ®ång ®iÒu chØnh gi¸, hîp ®ång EPC mµ trong hîp ®ång
cã quy ®Þnh cô thÓ vÒ ®iÒu kiÖn, giíi h¹n, ph¹m vi çc c«ng viÖc, h¹ng môc
®îc ®iÒu chØnh vµ c«ng thøc ®iÒu chØnh th× khèi lîng nghiÖm thu thanh
to¸n lµ khèi lîng vµ gi¸ trÞ nghiÖm thu trong hîp ®ång ®· ký, cã trong kÕ
ho¹ch ®Çu t n¨m ®îc giao.
- Trêng hîp khèi lîng ph¸t sinh t¨ng hoÆc gi¶m so víi khèi lîng
trong hîp ®ång th× khèi lîng nghiÖm thu thanh to¸n lµ khèi lîng ph¶i
phï hîp víi çc ®iÒu kiÖn cô thÓ quy ®Þnh trong hîp ®ång, ®îc tÝnh theo
®¬n gi¸ tróng thÇu vµ kh«ng vît gi¸ trÞ hîp ®ång, cã trong kÕ ho¹ch ®Çu
t n¨m ®îc giao.
- Trªn c¬ së khèi lîng ®· nghiÖm thu, chñ ®Çu t vµ nhµ thÇu x¸c
®Þnh tiÕn ®é thùc hiÖn theo hîp ®ång ®Ó ®Ò nghÞ cÊp ph¸t vèn thanh to¸n.
176
§Ó ®îc cÊp ph¸t vèn thanh to¸n cho khèi lîng x©y l¾p hoµn thµnh,
chñ ®Çu t lËp hå s¬ ®Ò nghÞ cÊp ph¸t vèn thanh to¸n göi ®Õn Kho b¹c nhµ
níc, bao gåm:
- Biªn b¶n nghiÖm thu khèi lîng x©y l¾p hoµn thµnh kÌm theo b¶n
tÝnh gi¸ trÞ khèi lîng ®îc nghiÖm thu;
- PhiÕu gi¸ thanh to¸n;
- GiÊy ®Ò nghÞ thanh to¸n t¹m øng vèn ®Çu t nÕu cã;
- Chøng tõ rót vèn ®Çu t;
- Nh÷ng khèi lîng ph¸t sinh vît hoÆc ngoµi hîp ®ång ph¶i cã v¨n
b¶n phª duyÖt (nÕu khèi lîng ph¸t sinh ®îc ®Êu thÇu) hoÆc dù to¸n bæ
sung ®îc duyÖt (nÕu khèi lîng ph¸t sinh ®îc chØ ®Þnh thÇu) cña cÊp cã
thÈm quyÒn.
C¨n cø hå s¬ ®Ò nghÞ cÊp ph¸t vèn thanh to¸n do chñ ®Çu t göi ®Õn;
Kho b¹c nhµ níc kiÓm tra, kiÓm so¸t, cÊp ph¸t vèn cho chñ ®Çu t vµ
thanh to¸n cho çc nhµ thÇu, ®ång thêi thu håi t¹m øng theo ®óng quy
®Þnh.
2.2. CÊp ph¸t thanh to¸n vèn thiÕt bÞ
2.2.1. Chi phÝ vÒ thiÕt bÞ cña çc c«ng tr×nh x©y dùng
Chi phÝ vÒ thiÕt bÞ c«ng tr×nh x©y dùng lµ toµn bé nh÷ng chi phÝ hîp
ph¸p, hîp lÖ cÊu thµnh nªn gi¸ trÞ thiÕt bÞ c«ng tr×nh vµ bao gåm:
- Chi phÝ mua s¾m thiÕt bÞ c«ng nghÖ gåm c¶ thiÕt bÞ phi tiªu chuÈn
cÇn s¶n xuÊt, gia c«ng; çc trang thiÕt bÞ kh¸c phôc vô s¶n xuÊt, lµm viÖc,
sinh ho¹t cña c«ng tr×nh bao gåm c¶ thiÕt bÞ cÇn l¾p vµ kh«ng cÇn l¾p;
- Chi phÝ vËn chuyÓn tõ c¶ng hoÆc n¬i mua ®Õn ch©n c«ng tr×nh, chi
phÝ lu kho, lu b·i, lu container t¹i c¶ng ViÖt Nam ®èi víi thiÕt bÞ nhËp
khÈu;
- Chi phÝ b¶o qu¶n b¶o dìng t¹i kho b·i ë hiÖn trêng;
- ThuÕ vµ phÝ b¶o hiÓm thiÕt bÞ c«ng tr×nh.
Dù to¸n chi phÝ thiÕt bÞ ®îc tÝnh theo c«ng thøc sau:
n
( TB
G TB = Â Q i M i 1 + TGTGT
i=1
)
Mi = mi + ni + ki + vi + hi
Trong ®ã:
177
Qi : Träng lîng (tÊn) hoÆc sè lîng (çi) thiÕt bÞ hoÆc
nhãm thiÕt bÞ thø i;
Mi Gi¸ tÝnh cho 1 tÊn hoÆc 1 çi hoÆc 1 nhãm thiÕt bÞ thø i
: cña c«ng tr×nh;
mi : Gi¸ cña thiÕt bÞ thø i ë n¬i mua (n¬i s¶n xuÊt, chÕ t¹o
hoÆc n¬i cung øng thiÕt bÞ c«ng nghÖ t¹i ViÖt nam) hay
gi¸ tÝnh ®Õn c¶ng ViÖt nam ®èi víi thiÕt bÞ c«ng nghÖ
nhËp khÈu;
ni Chi phÝ vËn chuyÓn 1 tÊn hoÆc 1 çi hoÆc 1 nhãm thiÕt
: bÞ thø i ë n¬i mua hay tõ c¶ng ViÖt nam ®Õn c«ng tr×nh;
ki Chi phÝ lu kho, lu b·i, lu container t¹i c¶ng ViÖt
: Nam (®èi víi thiÕt bÞ nhËp khÈu) 1 tÊn hoÆc 1çi hoÆc 1
nhãm thiÕt bÞ thø i;
vi : Chi phÝ b¶o qu¶n, b¶o dìng 1 tÊn hoÆc 1 çi hoÆc 1
nhãm thiÕt bÞ thø i t¹i hiÖn trêng;
hi ThuÕ vµ phÝ b¶o hiÓm thiÕt bÞ thø i;
:
TB
T GTGT :
ThuÕ suÊt thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng quy ®Þnh ®èi víi tõng
lo¹i thiÕt bÞ.
§èi víi çc lo¹i thiÕt bÞ phi tiªu chuÈn cÇn s¶n xuÊt, gia c«ng th× chi
phÝ cho çc lo¹i thiÕt bÞ nµy ®îc x¸c ®Þnh trªn c¬ së khèi lîng thiÕt bÞ
cÇn s¶n xuÊt, gia c«ng vµ møc gi¸ s¶n xuÊt, gia c«ng tÝnh cho 1®¬n vÞ
khèi lîng hoÆc 1 çi phï hîp víi tÝnh chÊt, chñng lo¹i thiÕt bÞ phi tiªu
chuÈn vµ çc kho¶n chi phÝ kh¸c cã liªn quan nh chi phÝ vËn chuyÓn,
b¶o qu¶n…
§èi tîng cÊp t¹m øng vèn thiÕt bÞ lµ çc gãi thÇu mua s¾m thiÕt bÞ
kÓ c¶ thiÕt bÞ nhËp khÈu vµ thiÕt bÞ s¶n xuÊt trong níc ®¶m b¶o ®iÒu kiÖn
sau:
- Cã v¨n b¶n phª duyÖt kÕt qu¶ ®Êu thÇu cña cÊp cã thÈm quyÒn ®èi
víi phÇn thiÕt bÞ tæ chøc ®Êu thÇu hoÆc v¨n b¶n chØ ®Þnh thÇu ®èi víi phÇn
thiÕt bÞ kh«ng tæ chøc ®Êu thÇu.
- Cã hîp ®ång kinh tÕ gi÷a chñ ®Çu t vµ nhµ thÇu cung øng, gia c«ng
178
chÕ t¹o thiÕt bÞ. Riªng ®èi víi thiÕt bÞ nhËp khÈu ph¶i cã v¨n b¶n phª duyÖt
hîp ®ång cña cÊp cã thÈm quyÒn.
quy ®Þnh trong HiÖp ®Þnh hoÆc trêng hîp dù ¸n ®Çu t b»ng vèn trong
níc nhng do nhµ thÇu níc ngoµi thùc hiÖn.
Møc vèn t¹m øng lµ sè tiÒn mµ chñ ®Çu t ph¶i thanh to¸n theo hîp
®ång nhng nhiÒu nhÊt kh«ng vît kÕ ho¹ch vèn trong n¨m. Vèn t¹m øng
®îc cÊp ph¸t theo tiÕn ®é thanh to¸n tiÒn cña chñ ®Çu t ®èi víi nhµ thÇu
cung øng, gia c«ng chÕ t¹o thiÕt bÞ quy ®Þnh trong hîp ®ång kinh tÕ vµ ®îc
thùc hiÖn cho ®Õn khi thiÕt bÞ ®· nhËp kho cña chñ ®Çu t ®èi víi thiÕt bÞ
kh«ng cÇn l¾p hoÆc ®· ®îc l¾p ®Æt xong vµ nghiÖm thu ®èi víi thiÕt bÞ cÇn
l¾p.
§Ó ®îc cÊp ph¸t thanh to¸n t¹m øng, ngoµi çc tµi liÖu c¬ së cña dù
¸n, chñ ®Çu t ph¶i lËp giÊy ®Ò nghÞ t¹m øng vèn ®Çu t vµ chøng tõ rót
vèn ®Çu t göi ®Õn Kho b¹c nhµ níc. NhËn ®îc hå s¬ ®Ò nghÞ cÊp ph¸t
t¹m øng cña chñ ®Çu t; Kho b¹c nhµ níc kiÓm so¸t, cÊp ph¸t vèn cho chñ
®Çu t, ®ång thêi thay chñ ®Çu t thanh to¸n trùc tiÕp cho nhµ thÇu hoÆc
ngêi thô hëng kh¸c.
Thu håi vèn t¹m øng mua s¾m thiÕt bÞ ®îc thùc hiÖn vµo tõng lÇn
thanh to¸n khèi lîng thiÕt bÞ hoµn thµnh. Cô thÓ:
- §èi víi thiÕt bÞ kh«ng cÇn l¾p, khi thiÕt bÞ ®· ®îc nghiÖm thu vµ
nhËp kho cña chñ ®Çu t, chñ ®Çu t cã tr¸ch nhiÖm göi ngay chøng tõ ®Õn
Kho b¹c nhµ níc ®Ó lµm thñ tôc cÊp ph¸t thanh to¸n khèi lîng thiÕt bÞ
hoµn thµnh vµ thu håi hÕt sè vèn ®· t¹m øng.
- §èi víi thiÕt bÞ cÇn l¾p, khi thiÕt bÞ ®· vÒ ®Õn kho cña chñ ®Çu t,
chñ ®Çu t th«ng b¸o víi Kho b¹c nhµ níc ®Ó theo dâi; khi thiÕt bÞ ®· l¾p
®Æt xong, chñ ®Çu t göi ngay chøng tõ ®Õn Kho b¹c nhµ níc ®Ó lµm thñ
tôc cÊp ph¸t thanh to¸n khèi lîng thiÕt bÞ hoµn thµnh vµ thu håi hÕt sè
vèn ®· t¹m øng.
- Trêng hîp ®· cÊp ph¸t thanh to¸n vèn t¹m øng mµ hÕt thêi h¹n
quy ®Þnh trong hîp ®ång vÉn kh«ng nhËn ®îc thiÕt bÞ, chñ ®Çu t ph¶i gi¶i
tr×nh víi Kho b¹c nhµ níc vµ cã tr¸ch nhiÖm hoµn tr¶ sè vèn ®· t¹m øng.
2.2.3. CÊp ph¸t thanh to¸n cho khèi lîng thiÕt bÞ hoµn thµnh
179
Khèi lîng thiÕt bÞ hoµn thµnh ®îc cÊp ph¸t thanh to¸n lµ khèi
lîng thiÕt bÞ cã ®ñ çc ®iÒu kiÖn sau:
- §· nhËp kho cña chñ ®Çu t ®èi víi thiÕt bÞ kh«ng cÇn l¾p hoÆc khèi
lîng thiÕt bÞ ®· l¾p ®Æt xong vµ ®· ®îc nghiÖm thu ®èi víi thiÕt bÞ cÇn
l¾p;
- Danh môc thiÕt bÞ ph¶i phï hîp víi quyÕt ®Þnh ®Çu t vµ cã trong
kÕ ho¹ch ®Çu t ®îc giao;
- Cã trong hîp ®ång kinh tÕ gi÷a chñ ®Çu t vµ nhµ thÇu.
§Ó ®îc cÊp ph¸t vèn thanh to¸n cho khèi lîng thiÕt bÞ hoµn thµnh,
chñ ®Çu t lËp hå s¬ ®Ò nghÞ cÊp ph¸t thanh to¸n göi ®Õn Kho b¹c nhµ
níc, bao gåm:
- Hãa ®¬n kiªm phiÕu xuÊt kho ®èi víi thiÕt bÞ mua trong níc;
- Bé chøng tõ nhËp khÈu ®èi víi thiÕt bÞ nhËp khÈu;
- Biªn b¶n nghiÖm thu thiÕt bÞ ch¹y thö tæng hîp ®èi víi thiÕt bÞ cÇn
l¾p; phiÕu nhËp kho nÕu lµ doanh nghiÖp, biªn b¶n nghiÖm thu nÕu lµ ®¬n
vÞ hµnh chÝnh sù nghiÖp ®èi víi thiÕt bÞ kh«ng cÇn l¾p;
- Çc chøng tõ vËn chuyÓn, b¶o hiÓm, thuÕ, phÝ lu kho trêng hîp
cha ®îc tÝnh trong gi¸ thiÕt bÞ;
- B¶ng kª thanh to¸n hoÆc phiÕu gi¸ thanh to¸n;
- Chøng tõ rót vèn ®Çu t.
C¨n cø vµo hå s¬ ®Ò nghÞ cÊp ph¸t thanh to¸n do chñ ®Çu t göi ®Õn;
Kho b¹c nhµ níc kiÓm tra, cÊp ph¸t vèn cho chñ ®Çu t vµ thanh to¸n cho
çc nhµ thÇu, ®ång thêi thu håi t¹m øng theo ®óng quy ®Þnh.
2.3. CÊp ph¸t thanh to¸n vèn chi phÝ kh¸c
2.3.1. Chi phÝ kh¸c cña c«ng tr×nh x©y dùng
Chi phÝ kh¸c lµ toµn bé çc chi phÝ cÇn thiÕt cho çc giai ®o¹n cña
qu¸ tr×nh ®Çu t vµ x©y dùng c«ng tr×nh, nhng kh«ng thuéc chi phÝ x©y
l¾p vµ chi phÝ thiÕt bÞ cña c«ng tr×nh. Chi phÝ kh¸c cña c«ng tr×nh x©y dùng
gåm nhiÒu kho¶n chi cã tÝnh chÊt kh¸c nhau vµ ®îc ph©n chia theo çc
giai ®o¹n cña qu¸ tr×nh ®Çu t vµ x©y dùng.
Chi phÝ kh¸c ë giai ®o¹n chuÈn bÞ ®Çu t bao gåm:
180
- Chi phÝ lËp dù ¸n ®Çu t: b¸o ço nghiªn cøu tiÒn kh¶ thi, b¸o ço
nghiªn cøu kh¶ thi, b¸o ço ®Çu t;
- Chi phÝ tuyªn truyÒn, qu¶ng ço dù ¸n nÕu cã;
- Chi phÝ nghiªn cøu khoa häc, c«ng nghÖ cã liªn quan ®Õn dù ¸n ®èi
víi çc dù ¸n nhãm A vµ mét sè dù ¸n cã yªu cÇu ®Æc biÖt ®îc Thñ tíng
ChÝnh phñ cho phÐp;
- Chi phÝ cho viÖc thi, tuyÓn chän thiÕt kÕ kiÕn tróc ®èi víi c«ng tr×nh
cã yªu cÇu kiÕn tróc ®Æc biÖt hoÆc yªu cÇu cña chñ ®Çu t;
- Chi phÝ ®o ®¹c, kh¶o s¸t ®¸nh gi¸ hiÖn tr¹ng khi lËp dù ¸n ®Çu t
c¶i t¹o, söa ch÷a;
- Chi phÝ thÈm ®Þnh dù ¸n ®Çu t.
Chi phÝ kh¸c ë giai ®o¹n thùc hiÖn ®Çu t bao gåm:
- Chi phÝ khëi c«ng c«ng tr×nh (nÕu cã);
- Chi phÝ ®Òn bï vµ tæ chøc thùc hiÖn ®Òn bï ®Êt ®ai hoa mµu, di
chuyÓn d©n c vµ çc c«ng tr×nh trªn mÆt b»ng x©y dùng; chi phÝ phôc vô
cho c«ng t¸c t¸i ®Þnh c vµ phôc håi nÕu cã yªu cÇu;
- TiÒn thuª ®Êt hoÆc tiÒn chuyÓn quyÒn sö dông ®Êt;
- Chi phÝ kh¶o s¸t x©y dùng, thiÕt kÕ c«ng tr×nh; chi phÝ m« h×nh
thÝ nghiÖm nÕu cã; chi phÝ lËp hå s¬ mêi thÇu; chi phÝ ph©n tÝch, ®¸nh gi¸
hå s¬ dù thÇu x©y l¾p, mua s¾m vËt t thiÕt bÞ; chi phÝ gi¸m s¸t thi c«ng
x©y dùng vµ l¾p ®Æt thiÕt bÞ vµ çc chi phÝ t vÊn kh¸c…
- Chi phÝ Ban qu¶n lý dù ¸n;
- Chi phÝ b¶o vÖ an toµn, b¶o vÖ m«i trêng trong qu¸ tr×nh thi
c«ng x©y dùng c«ng tr×nh nÕu cã;
- Chi phÝ kiÓm ®Þnh chÊt lîng c«ng tr×nh vµ kiÓm ®Þnh vËt liÖu ®a
vµo c«ng tr×nh nÕu cã;
- Chi phÝ lËp, thÈm tra ®¬n gi¸ dù to¸n; chi phÝ qu¶n lý chi phÝ x©y
dùng c«ng tr×nh;
- Chi phÝ b¶o hiÓm c«ng tr×nh;
- LÖ phÝ ®Þa chÝnh;
- Chi phÝ thÈm ®Þnh thiÕt kÕ kü thuËt hoÆc thiÕt kÕ kü thuËt thi
c«ng, tæng dù to¸n c«ng tr×nh, kÕt qu¶ ®Êu thÇu;
- Chi phÝ ¸p dông nh÷ng ph¸t minh, s¸ng chÕ, b¶n quyÒn t¸c gi¶
181
nÕu cã;
- Chi phÝ gi¸m s¸t, ®¸nh gi¸ ®Çu t nÕu cÇn;
- L·i vay trong qu¸ tr×nh ®Çu t ®èi víi c«ng tr×nh x©y dùng thuéc
dù ¸n ®Çu t s¶n xuÊt kinh doanh nÕu cã.
Chi phÝ kh¸c ë giai ®o¹n kÕt thóc x©y dùng ®a dù ¸n vµo khai th¸c
sö dông:
- Chi phÝ quy ®æi vèn; thÈm tra vµ phª duyÖt quyÕt to¸n vèn ®Çu t
c«ng tr×nh;
- Chi phÝ th¸o dì c«ng tr×nh t¹m, c«ng tr×nh phô trî phôc vô thi
c«ng, nhµ t¹m (trõ gi¸ trÞ thu håi)…
- Chi phÝ thu dän vÖ sinh c«ng tr×nh; tæ chøc nghiÖm thu, kh¸nh
thµnh vµ bµn giao c«ng tr×nh;
- Chi phÝ ®µo t¹o c«ng nh©n kü thuËt vµ çn bé qu¶n lý s¶n xuÊt
nÕu cã;
- Chi phÝ thuª chuyªn gia vËn hµnh vµ s¶n xuÊt trong thêi gian
ch¹y thö;
- Chi phÝ nguyªn liÖu, n¨ng lîng vµ nh©n lùc cho qu¸ tr×nh ch¹y
thö kh«ng t¶i vµ cã t¶i (trõ gi¸ trÞ s¶n phÈm thu håi ®îc)…
Çc chi phÝ x©y dùng c¬ b¶n kh¸c ®îc x¸c ®Þnh theo ®Þnh møc
tÝnh b»ng tû lÖ phÇn tr¨m hoÆc b¶ng gi¸ cô thÓ vµ ®îc chia thµnh 2
nhãm:
- Nhãm chi phÝ kh¸c ®îc x¸c ®Þnh theo ®Þnh møc tÝnh b»ng tû lÖ
phÇn tr¨m bao gåm chi phÝ thiÕt kÕ, chi phÝ ban qu¶n lý dù ¸n, lÖ phÝ
thÈm ®Þnh, çc chi phÝ t vÊn kh¸c...
- Nhãm chi phÝ kh¸c ®îc x¸c ®Þnh b»ng çch lËp dù to¸n bao gåm
çc chi phÝ kh«ng x¸c ®Þnh theo ®Þnh møc tÝnh b»ng tû lÖ phÇn tr¨m nh
chi phÝ kh¶o s¸t x©y dùng, chi phÝ ®Òn bï vµ tæ chøc thùc hiÖn ®Òn bï ®Êt
®ai hoa mµu, chi phÝ di chuyÓn d©n c...
Dù to¸n chi phÝ kh¸c ®îc tÝnh theo c«ng thøc sau:
Ên n ˆ
( K
G K = Á Â Bi + Â Ci ˜ ¥ 1 + TGTGT
Ë i=1 i=1 ¯
)
Trong ®ã:
Bi : Gi¸ trÞ cña kho¶n môc chi phÝ thø i thuéc nhãm chi phÝ
182
kh¸c tÝnh theo ®Þnh møc tû lÖ %;
Ci : Gi¸ trÞ cña kho¶n môc chi phÝ thø i thuéc kho¶n chi phÝ
kh¸c tÝnh b»ng çch lËp dù to¸n;
K
TGTGT : Møc thuÕ suÊt thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng quy ®Þnh ®èi víi tõng
lo¹i chi phÝ kh¸c lµ ®èi tîng chÞu thuÕ thuÕ gi¸ trÞ gia
t¨ng.
§èi tîng cÊp t¹m øng chi phÝ kh¸c lµ çc hîp ®ång t vÊn, c«ng viÖc
®Òn bï gi¶i phãng mÆt b»ng vµ mét sè chi phÝ kh¸c cña dù ¸n cã ®ñ ®iÒu
kiÖn sau:
- Çc hîp ®ång t vÊn cã v¨n b¶n phª duyÖt kÕt qu¶ ®Êu thÇu cña cÊp
cã thÈm quyÒn ®èi víi c«ng viÖc tæ chøc ®Êu thÇu hoÆc v¨n b¶n chØ ®Þnh
thÇu ®èi víi c«ng viÖc kh«ng tæ chøc ®Êu thÇu, cã hîp ®ång kinh tÕ gi÷a chñ
®Çu t vµ nhµ thÇu t vÊn;
- C«ng t¸c ®Òn bï, gi¶i phãng mÆt b»ng cã ph¬ng ¸n ®Òn bï vµ dù
to¸n ®îc duyÖt;
- Chi phÝ ho¹t ®éng cña bé m¸y qu¶n lý dù ¸n cã dù to¸n ®îc duyÖt;
- Chi phÝ cÊp ®Êt, thuÕ ®Êt hoÆc thuÕ chuyÓn quyÒn sö dông ®Êt… cã
th«ng b¸o cña c¬ quan chuyªn m«n yªu cÇu chñ ®Çu t nép tiÒn.
Møc vèn t¹m øng ®èi víi çc hîp ®ång t vÊn tèi thiÓu lµ 25% gi¸ trÞ
gãi thÇu vµ ®èi víi çc chi phÝ kh¸c ngoµi hîp ®ång t vÊn ®îc x¸c ®Þnh
theo yªu cÇu cÇn thiÕt cho çc c«ng viÖc, nhng kh«ng vît kÕ ho¹ch vèn c¶
n¨m ®· bè trÝ cho c«ng viÖc ph¶i thuª t vÊn hoÆc tõng chi phÝ kh¸c.
§Ó ®îc cÊp ph¸t thanh to¸n t¹m øng, ngoµi çc tµi liÖu c¬ së cña dù
¸n, chñ ®Çu t ph¶i lËp giÊy ®Ò nghÞ t¹m øng vèn ®Çu t vµ chøng tõ rót
vèn ®Çu t göi ®Õn Kho b¹c nhµ níc. NhËn ®îc hå s¬ ®Ò nghÞ cÊp ph¸t
thanh to¸n t¹m øng cña chñ ®Çu t; Kho b¹c nhµ níc kiÓm so¸t, cÊp vèn
cho chñ ®Çu t, ®ång thêi thay chñ ®Çu t thanh to¸n trùc tiÕp cho nhµ thÇu
hoÆc ngêi thô hëng kh¸c.
Thu håi vèn t¹m øng vèn chi phÝ kh¸c:
- §èi víi çc hîp ®ång t vÊn ®îc thùc hiÖn vµo tõng lÇn thanh to¸n
cho khèi lîng c«ng viÖc t vÊn hoµn thµnh theo nguyªn t¾c: thêi ®iÓm thu
håi khi b¾t ®Çu thanh to¸n khèi lîng hoµn thµnh, sè vèn thu håi b»ng sè
vèn cÊp ph¸t thanh to¸n cho khèi lîng c«ng t¸c t vÊn hoµn thanh nh©n
183
víi tû lÖ cÊp ph¸t t¹m øng.
- §èi víi çc c«ng viÖc thuéc chi phÝ kh¸c ngoµi hîp ®ång t vÊn ®îc
thùc hiÖn mét lÇn vµo kú thanh to¸n khèi lîng hoµn thµnh cña tõng c«ng
viÖc.
2.3.3. CÊp ph¸t thanh to¸n chi phÝ kh¸c hoµn thµnh
Khèi lîng c«ng t¸c t vÊn hoµn thµnh ®îc cÊp ph¸t thanh to¸n lµ
khèi lîng thùc hiÖn ®îc nghiÖm thu phï hîp víi hîp ®ång kinh tÕ vµ cã
trong kÕ ho¹ch ®Çu t n¨m ®îc giao.
Khi cã khèi lîng hoµn thµnh ®îc nghiÖm thu, chñ ®Çu t lËp hå s¬
®Ò nghÞ cÊp ph¸t vèn thanh to¸n göi Kho b¹c nhµ níc, bao gåm:
- Biªn b¶n nghiÖm thu khèi lîng c«ng viÖc t vÊn hoµn thµnh;
- PhiÕu gi¸ hoÆc b¶ng kª thanh to¸n;
Ngoµi çc c«ng viÖc ®· thuª t vÊn, çc lo¹i c«ng viÖc kh¸c ®îc cÊp
ph¸t vèn thanh to¸n khi ®· cã ®ñ çc c¨n cø chøng minh c«ng viÖc ®· hoµn
thµnh. Cô thÓ:
- LÖ phÝ cÊp ®Êt x©y dùng, thuÕ ®Êt hoÆc thuÕ chuyÓn quyÒn sö dông
®Êt cã hãa ®¬n, chøng tõ hîp lÖ cña c¬ quan thu tiÒn;
- Chi phÝ ®Òn bï, gi¶i phãng mÆt b»ng cã biªn b¶n x¸c nhËn khèi
lîng ®Òn bï ®· thùc hiÖn; Hîp ®ång kinh tÕ vµ biªn b¶n bµn giao nhµ
(trêng hîp mua nhµ phôc vô di d©n gi¶i phãng mÆt b»ng);
- Chi phÝ ph¸ vì vËt kiÕn tróc vµ thu dän mÆt b»ng x©y dùng cã dù
to¸n ®îc duyÖt, hîp ®ång, biªn b¶n nghiÖm thu;
- Chi phÝ bé m¸y qu¶n lý dù ¸n cã dù to¸n ®îc duyÖt, kÕ ho¹ch tiÒn
mÆt, b¶ng kª çc chi phÝ, çc chøng tõ liªn quan;
- Çc chi phÝ khëi c«ng, nghiÖm thu, ch¹y thö, kh¸nh thµnh cã dù
to¸n ®îc duyÖt vµ b¶ng kª chi phÝ;
- Çc chi phÝ chuyªn gia, ®µo t¹o c«ng nh©n kü thuËt vµ çn bé qu¶n
lý s¶n xuÊt cã hîp ®ång kinh tÕ, dù to¸n chi phÝ ®îc duyÖt;
- Chi phÝ b¶o hiÓm c«ng tr×nh cã hîp ®ång b¶o hiÓm;
- §èi víi çc chi phÝ trong c«ng t¸c quy ho¹ch, chuÈn bÞ ®Çu t, chuÈn
bÞ thùc hiÖn dù ¸n cã dù to¸n ®îc duyÖt, hîp ®ång kinh tÕ, biªn b¶n
184
nghiÖm thu khèi lîng c«ng viÖc hoÆc b¸o ço kÕt qu¶ c«ng viÖc hoµn
thµnh.
C¨n cø vµo hå s¬ ®Ò nghÞ cÊp ph¸t thanh to¸n do chñ ®Çu t göi ®Õn;
Kho b¹c nhµ níc kiÓm tra, kiÓm so¸t, cÊp ph¸t vèn cho chñ ®Çu t vµ
thanh to¸n cho çc nhµ thÇu, ®ång thêi thu håi t¹m øng theo ®óng quy
®Þnh.
2.4. Nh÷ng ®iÓm chó ý khi cÊp ph¸t vèn ®Çu t x©y dùng c¬ b¶n
2.4.1. VÒ cÊp ph¸t t¹m øng vµ thu håi t¹m øng
Ngoµi çc ®èi tîng ®îc cÊp ph¸t thanh to¸n t¹m øng vèn ®Çu t
nªu trªn, thuéc ®èi tîng cÊp ph¸t thanh to¸n t¹m øng vèn ®Çu t x©y dùng
b¶n cña NSNN cßn bao gåm: dù ¸n hoÆc gãi thÇu thùc hiÖn theo hîp ®ång
ch×a kho¸ trao tay th«ng qua hîp ®ång EPC (hîp ®ång thiÕt kÕ - cung øng
thiÕt bÞ vËt t - x©y dùng), çc dù ¸n cÊp b¸ch, dù ¸n ®Çu t b»ng vèn sù
nghiÖp...
- Dù ¸n hoÆc gãi thÇu thùc hiÖn theo hîp ®ång EPC: t¹m øng cho viÖc
mua s¾m thiÕt bÞ t¬ng tù nh t¹m øng vèn thiÕt bÞ ®· nªu ë môc “2.2.2”;
phÇn cßn l¹i t¹m øng 15 % gi¸ trÞ gãi thÇu, nhng nhiÒu nhÊt kh«ng vît
kÕ ho¹ch vèn c¶ n¨m ®· bè trÝ cho çc c«ng viÖc nµy; thu håi t¹m øng t¬ng
tù nh ®èi víi gãi thÇu x©y l¾p.
- Dù ¸n cÊp b¸ch nh x©y dùng vµ tu bæ ®ª ®iÒu, c«ng tr×nh vît lò,
tho¸t lò, c«ng tr×nh gièng, çc dù ¸n kh¾c phôc ngay hËu qu¶ lò lôt thiªn
tai: møc vèn t¹m øng lµ 50% kÕ ho¹ch vèn n¨m ®· giao, vèn t¹m øng ®îc
thu håi khi vèn thanh to¸n ®¹t 30% kÕ ho¹ch n¨m vµ thu håi hÕt khi vèn
thanh to¸n ®¹t 80% kÕ ho¹ch n¨m.
- Dù ¸n ®Çu t b»ng nguån vèn sù nghiÖp cã gi¸ trÞ tõ 1 tû ®ång trë
lªn th× thùc hiÖn t¹m øng nh ®èi víi dù ¸n ®Çu t sö dông nguån vèn ®Çu
t ph¸t triÓn. Dù ¸n ®Çu t b»ng vèn sù nghiÖp cã gi¸ trÞ díi 1 tû ®ång,
møc vèn t¹m øng lµ 30% kÕ ho¹ch n¨m, vèn t¹m øng ®îc thu håi dÇn vµo
tõng kú thanh to¸n khèi lîng hoµn thµnh vµ thu håi hÕt trong n¨m kÕ
ho¹ch, sè vèn t¹m øng thu håi tõng kú b»ng sè vèn thanh to¸n cho khèi
lîng hoµn thµnh nh©n víi tû lÖ t¹m øng.
- §èi víi mét sè cÊu kiÖn, b¸n thµnh phÈm trong x©y dùng cã gi¸ trÞ
lín ph¶i ®îc s¶n xuÊt tríc ®Ó ®¶m b¶o tiÕn ®é ®Çu t vµ mét sè lo¹i vËt t
®Æc chñng, vËt t ph¶i dù tr÷ theo mïa vµ mét sè néi dung c«ng viÖc ph¸t
sinh kh¸c trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn dù ¸n, nÕu cÇn thiÕt ph¶i t¹m øng
185
nhiÒu h¬n møc vèn t¹m øng theo quy ®Þnh, chñ ®Çu t lµm viÖc víi Kho b¹c
nhµ níc ®Ó xem xÐt t¹m øng. Vèn t¹m øng nµy ®îc thu håi khi thanh
to¸n cho khèi lîng x©y dùng c¬ b¶n hoµn thµnh cã cÊu thµnh çc lo¹i vËt
t ®îc t¹m øng nªu trªn.
Møc thu håi vèn t¹m øng cña çc lo¹i hîp ®ång cã thÓ cao h¬n møc
quy ®Þnh nÕu chñ ®Çu t vµ nhµ thÇu thèng nhÊt ®Ò nghÞ.
Trêng hîp vèn t¹m øng cho mét sè c«ng viÖc nh ®Òn bï gi¶i phãng
mÆt b»ng... mµ v× lý do bÊt kh¶ kh¸ng cha chi tr¶ cho ngêi thô hëng,
chñ ®Çu t ph¶i göi tiÒn ë Kho b¹c nhµ níc hoÆc çc tæ chøc tÝn dông, nÕu
ph¸t sinh l·i th× ph¶i nép toµn bé sè tiÒn l·i ph¸t sinh vµo NSNN.
§èi víi çc gãi thÇu, c«ng viÖc cña dù ¸n ®îc t¹m øng theo gi¸ trÞ
hîp ®ång, nÕu ®Õn hÕt niªn ®é kÕ ho¹ch mµ vèn t¹m øng cha thu håi hÕt
do gãi thÇu cha ®îc thanh to¸n ®¹t ®Õn tû lÖ quy ®Þnh th× tiÕp tôc thu håi
t¹m øng trong kÕ ho¹ch n¨m sau vµ kh«ng trõ vµo kÕ ho¹ch thanh to¸n vèn
®Çu t n¨m sau.
2.4.2. CÊp ph¸t thanh to¸n cho khèi lîng x©y dùng c¬ b¶n hoµn
thµnh ®èi víi çc dù ¸n sö dông vèn sù nghiÖp cã tÝnh chÊt ®Çu t
Çc dù ¸n cã quy m« vèn tõ 1 tØ ®ång trë lªn, viÖc cÊp ph¸t thanh
to¸n cho khèi lîng x©y dùng c¬ b¶n hoµn thµnh thùc hiÖn nh ®èi víi dù
¸n sö dông vèn ®Çu t ph¸t triÓn.
Çc dù ¸n cã quy m« vèn díi 1 tØ ®ång, khi cã khèi lîng x©y dùng
c¬ b¶n hoµn thµnh ®îc nghiÖm thu, chñ ®Çu t lËp hå s¬ ®Ò nghÞ thanh
to¸n göi Kho b¹c nhµ níc, bao gåm:
- Biªn b¶n nghiÖm thu khèi lîng hoµn thµnh;
- B¶ng tÝnh chi tiÕt gi¸ trÞ khèi lîng thanh to¸n;
- PhiÕu gi¸ thanh to¸n hoÆc b¶ng kª;
2.4.3. CÊp ph¸t vèn ®Çu t ®èi víi çc dù ¸n thuéc cÊp x·
2.4.3.1. CÊp ph¸t t¹m øng vµ thu håi t¹m øng
§èi víi c«ng t¸c x©y l¾p: møc vèn t¹m øng b»ng 30% gi¸ trÞ hîp ®ång, nhng kh«ng vît kÕ ho¹ch vèn n¨m ghi cho
c«ng t¸c x©y l¾p; vèn t¹m øng ®îc thu håi khi cã khèi lîng x©y l¾p hoµn thµnh ®îc cÊp ph¸t vèn thanh to¸n; sè vèn t¹m øng
®îc thu håi hÕt khi cÊp ph¸t thanh to¸n cho khèi lîng hoµn thµnh ®¹t 80% gi¸ trÞ cña hîp ®ång x©y l¾p .
§èi víi thiÕt bÞ: møc vèn cÊp ph¸t thanh to¸n t¹m øng lµ sè tiÒn mµ
chñ ®Çu t ph¶i thanh to¸n theo hîp ®ång, nhng nhiÒu nhÊt kh«ng vît
qu¸ kÕ ho¹ch vèn n¨m bè trÝ cho gãi thÇu; vèn t¹m øng ®îc thu håi vµo
186
tõng lÇn thanh to¸n khèi lîng thiÕt bÞ hoµn thµnh.
§èi víi chi phÝ kh¸c:
- Hîp ®ång t vÊn t¹m øng 50% gi¸ trÞ hîp ®ång, nhng kh«ng
vît kÕ ho¹ch n¨m cña c«ng viÖc t vÊn;
- Chi phÝ ban qu¶n lý dù ¸n t¹m øng theo nhu cÇu cña c«ng t¸c
qu¶n lý dù ¸n, nhng kh«ng vît tû lÖ trÝch theo quy ®Þnh vÒ chi phÝ ban
qu¶n lý;
- Çc chi phÝ kh¸c cßn l¹i t¹m øng theo yªu cÇu c«ng viÖc vµ theo
dù to¸n ®îc duyÖt;
- Vèn t¹m øng ®îc thu håi khi cÊp ph¸t vèn thanh to¸n cho çc chi
phÝ kh¸c hoµn thµnh.
C¨n cø hå s¬ t¹m øng cña Ban qu¶n lý (®èi víi dù ¸n cã thµnh lËp
Ban qu¶n lý) hoÆc hå s¬ dù ¸n (®èi víi dù ¸n kh«ng thµnh lËp Ban qu¶n
lý), Ban Tµi chÝnh x· kiÓm tra vµ cã giÊy ®Ò nghÞ t¹m øng vèn ®Çu t göi
Kho b¹c nhµ níc n¬i më tµi kho¶n. C¨n cø hå s¬ t¹m øng cña x·, Kho
b¹c nhµ níc thùc hiÖn cÊp ph¸t t¹m øng vèn ®Çu t ®Ó x· tæ chøc triÓn
khai dù ¸n.
2.4.3.2. CÊp ph¸t thanh to¸n cho khèi lîng x©y dùng c¬ b¶n hoµn
thµnh
CÊp ph¸t thanh to¸n khèi lîng x©y l¾p hoµn thµnh:
- Khèi lîng x©y l¾p hoµn thµnh ®îc cÊp ph¸t thanh to¸n lµ gi¸ trÞ
khèi lîng ®îc nghiÖm thu theo giai ®o¹n ®óng hîp ®ång, ®óng thiÕt kÕ kü
thuËt vµ dù to¸n ®îc duyÖt.
- Khi cã khèi lîng x©y l¾p hoµn thµnh theo hîp ®ång ®ñ ®iÒu kiÖn
thanh to¸n, Ban qu¶n lý (®èi víi dù ¸n cã thµnh lËp Ban qu¶n lý), Ban
Tµi chÝnh (®èi víi dù ¸n kh«ng thµnh lËp Ban qu¶n lý) lËp hå s¬ ®Ò nghÞ
cÊp ph¸t vèn thanh to¸n, bao gåm: biªn b¶n nghiÖm thu khèi lîng hoµn
thµnh kÌm theo b¶n tÝnh gi¸ trÞ khèi lîng, phiÕu gi¸ thanh to¸n, chøng
tõ rót vèn ®Çu t, v¨n b¶n gi¶i tr×nh khèi lîng ph¸t sinh t¨ng hoÆc
gi¶m so víi néi dung hîp ®ång.
- C¨n cø hå s¬ do Ban qu¶n lý hoÆc hå s¬ dù ¸n, Ban Tµi chÝnh x·
kiÓm tra vµ cã giÊy ®Ò nghÞ thanh to¸n vèn ®Çu t göi Kho b¹c nhµ níc n¬i
më tµi kho¶n. C¨n cø hå s¬ thanh to¸n cña x·, Kho b¹c nhµ níc thùc hiÖn
viÖc kiÓm so¸t vµ cÊp ph¸t thanh to¸n cho nhµ thÇu, ®ång thêi thu håi t¹m
187
øng.
CÊp ph¸t thanh to¸n cho khèi lîng thiÕt bÞ hoµn thµnh:
- Khèi lîng thiÕt bÞ hoµn thµnh ®îc thanh to¸n ph¶i cã trong danh
môc thiÕt bÞ theo ®óng quyÕt ®Þnh ®Çu t, cã trong kÕ ho¹ch ®Çu t ®îc
giao, cã trong hîp ®ång kinh tÕ gi÷a ban qu¶n lý vµ nhµ thÇu.
- §Ó ®îc thanh to¸n gi¸ trÞ hîp ®ång thiÕt bÞ, Ban qu¶n lý (®èi víi dù
¸n cã thµnh lËp Ban qu¶n lý), Ban Tµi chÝnh x· (®èi víi dù ¸n kh«ng thµnh
lËp Ban qu¶n lý) lËp çc hå s¬ ®Ò nghÞ cÊp ph¸t vèn thanh to¸n, bao gåm:
ho¸ ®¬n kiªm phiÕu xuÊt kho, biªn b¶n nghiÖm thu, biªn b¶n giao nhËn
gi÷a ban qu¶n lý vµ nhµ thÇu, chøng tõ rót vèn. Thñ tôc göi hå s¬, kiÓm
so¸t vµ cÊp ph¸t thanh to¸n vèn t¬ng t nh cÊp ph¸t thanh to¸n cho khèi
lîng x©y l¾p hoµn thµnh.
CÊp ph¸t thanh to¸n cho çc chi phÝ kh¸c hoµn thµnh:
- Hîp ®ång t vÊn lËp b¸o ço ®Çu t ®îc cÊp ph¸t thanh to¸n 100%
gi¸ trÞ hîp ®ång ®· ký phï hîp víi ®Þnh møc t vÊn theo quy ®Þnh cña Nhµ
níc. Hîp ®ång t vÊn thiÕt kÕ vµ lËp dù to¸n ®îc thanh to¸n sau khi
nghiÖm thu ®¶m b¶o tiªu chuÈn vÒ thiÕt kÕ theo quy ®Þnh hiÖn hµnh cña
Nhµ níc, cã trong hîp ®ång kinh tÕ, cã trong kÕ ho¹ch n¨m. Khi cã khèi
lîng hoµn thµnh cña hîp ®ång t vÊn, Ban qu¶n lý (®èi víi dù ¸n cã thµnh
lËp Ban qu¶n lý), Ban Tµi chÝnh x· (®èi víi dù ¸n kh«ng thµnh lËp Ban
qu¶n lý) lËp hå s¬ ®Ò nghÞ cÊp ph¸t vèn thanh to¸n, bao gåm: biªn b¶n
nghiÖm thu, phiÕu gi¸ thanh to¸n, chøng tõ rót vèn.
- Çc chi phÝ kh¸c nh lÖ phÝ cÊp ®Êt, chi phÝ ®Òn bï gi¶i phãng mÆt
b»ng, chi phÝ thÈm ®Þnh thiÕt kÕ vµ dù to¸n, chi phÝ b¶o hiÓm... Ban qu¶n lý
(®èi víi dù ¸n cã thµnh lËp Ban qu¶n lý), Ban Tµi chÝnh x· (®èi víi dù ¸n
kh«ng thµnh lËp Ban qu¶n lý) lËp b¶ng kª néi dung chi tiÕt kÌm theo chøng
tõ cã liªn quan.
- Thñ tôc göi hå s¬, kiÓm so¸t vµ cÊp ph¸t thanh to¸n vèn t¬ng t
nh cÊp ph¸t thanh to¸n cho khèi lîng x©y l¾p hoµn thµnh.
2.4.3. Nh÷ng ®iÓm lu ý kh¸c
Trêng hîp dù ¸n ®· ®ñ thñ tôc ®Çu t, ®îc bè trÝ trong kÕ ho¹ch
n¨m nhng chñ ®Çu t cha nhËn ®îc kÕ ho¹ch vµ cha ®îc th«ng b¸o kÕ
ho¹ch thanh to¸n vèn ®Çu t, nÕu cã nhu cÇu cÊp b¸ch vÒ vèn ®Ó thanh
to¸n, thùc hiÖn nh sau:
188
- §èi víi dù ¸n trung ¬ng qu¶n lý, trªn c¬ së ®Ò nghÞ cña çc Bé, Bé
Tµi chÝnh xem xÐt, gi¶i quyÕt øng tríc kÕ ho¹ch n¨m cho dù ¸n. Vèn øng
tríc ®îc thu håi khi th«ng b¸o kÕ ho¹ch thanh to¸n vèn ®Çu t n¨m kÕ
ho¹ch cña dù ¸n.
- §èi víi dù ¸n ®Þa ph¬ng qu¶n lý, trªn c¬ së ®Ò nghÞ cña çc së, ban,
ngµnh; Së Tµi chÝnh hoÆc Phßng Tµi chÝnh huyÖn xem xÐt, gi¶i quyÕt øng
tríc kÕ ho¹ch n¨m cho dù ¸n. Vèn øng tríc ®îc thu håi khi th«ng b¸o
kÕ ho¹ch thanh to¸n vèn ®Çu t n¨m kÕ ho¹ch cña dù ¸n.
Nh÷ng dù ¸n ®Çu t cã vèn níc ngoµi hoÆc nh÷ng gãi thÇu tæ chøc
®Êu thÇu quèc tÕ mµ trong hiÖp ®Þnh tÝn dông ký gi÷a ChÝnh phñ ViÖt Nam
víi nhµ tµi trî th× thùc hiÖn cÊp ph¸t thanh to¸n vèn ®Çu t (c¶ t¹m øng vµ
thanh to¸n cho khèi lîng hoµn thµnh) theo quy ®Þnh cña nhµ tµi trî, nÕu
cã quy ®Þnh riªng.
Chñ ®Çu t ph¶i bè trÝ ®ñ vèn trong kÕ ho¹ch hµng n¨m ®Ó mua b¶o
hiÓm c«ng tr×nh x©y dùng. Nhµ níc kh«ng thanh to¸n cho chñ ®Çu t ®Ó
bï ®¾p çc chi phÝ thiÖt h¹i, rñi ro thuéc ph¹m vi b¶o hiÓm nÕu chñ ®Çu t
kh«ng mua b¶o hiÓm c«ng tr×nh x©y dùng theo quy ®Þnh hiÖn hµnh.
Hµng n¨m, Kho b¹c nhµ níc chuyÓn vµo tµi kho¶n t¹m gi÷ chê
quyÕt to¸n 5% kÕ ho¹ch thanh to¸n vèn ®Çu t cña dù ¸n, trõ çc dù ¸n
ODA, çc dù ¸n quy ho¹ch, çc dù ¸n chuÈn bÞ ®Çu t, çc dù ¸n thuéc
ch¬ng tr×nh môc tiªu quèc gia… Tû lÖ t¹m gi÷ ®èi víi tõng néi dung c«ng
viÖc cô thÓ do chñ ®Çu t quyÕt ®Þnh; riªng ®èi víi mét sè néi dung c«ng
viÖc ®Æc biÖt nh ®Òn bï gi¶i phãng mÆt b»ng, khi ®· cã ®Çy ®ñ hå s¬ thanh
to¸n theo quy ®Þnh th× chñ ®Çu t cã thÓ ®Ò nghÞ cho thanh to¸n ®Õn 100%
kÕ ho¹ch n¨m ®· ghi cho c«ng viÖc ®ã. Sè vèn t¹m gi÷ ®îc thanh to¸n sau
khi quyÕt to¸n cña dù ¸n, tiÓu dù ¸n, dù ¸n thµnh phÇn, h¹ng môc dù ¸n
hoµn thµnh ®· ®îc phª duyÖt theo quy ®Þnh. ViÖc thanh to¸n sè vèn t¹m
gi÷ 5% ®îc thùc hiÖn nh sau:
- NÕu sè quyÕt to¸n ®îc duyÖt lín h¬n sè vèn ®· thanh to¸n cho dù
¸n, kh«ng bao gåm vèn t¹m gi÷ 5%, th× ®îc thanh to¸n ®ñ theo sè quyÕt
to¸n trong ph¹m vi sè vèn t¹m gi÷ 5%.
- NÕu sè quyÕt to¸n ®îc duyÖt nhá h¬n sè vèn ®· thanh to¸n cho dù
¸n, kh«ng bao gåm vèn t¹m gi÷ 5%, th× chñ ®Çu t cã tr¸ch nhiÖm thu håi
l¹i cña nhµ thÇu ®Ó hoµn tr¶ cho Nhµ níc sè vèn thanh to¸n thõa, ®ång
189
thêi Kho b¹c nhµ níc nép sè vèn 5% t¹m gi÷ cña dù ¸n vµo NSNN.
- NÕu sè quyÕt to¸n ®îc duyÖt b»ng sè vèn ®· thanh to¸n cho dù ¸n,
kh«ng bao gåm vèn t¹m gi÷ 5%, th× Kho b¹c nhµ níc nép sè vèn 5% t¹m
gi÷ cña dù ¸n vµo NSNN.
Sè vèn thanh to¸n cho tõng c«ng viÖc, h¹ng môc c«ng tr×nh kh«ng
®îc vît dù to¸n hoÆc gi¸ tróng thÇu; tæng sè vèn thanh to¸n cho dù ¸n
kh«ng ®îc vît tæng dù to¸n vµ tæng møc ®Çu t ®· ®îc phª duyÖt. Sè
vèn thanh to¸n cho dù ¸n trong n¨m, bao gåm c¶ t¹m øng vµ thanh to¸n
khèi lîng hoµn thµnh, nhiÒu nhÊt kh«ng vît kÕ ho¹ch vèn c¶ n¨m ®·
®îc th«ng b¸o cho dù ¸n.
§èi víi c«ng t¸c ®Òn bï, gi¶i phãng mÆt b»ng ph¶i x©y dùng çc c«ng
tr×nh, bao gåm c¶ x©y dùng nhµ di d©n gi¶i phãng mÆt b»ng th× ®îc t¹m
øng, thanh to¸n nh ®èi víi çc dù ¸n hoÆc gãi thÇu x©y l¾p.
3. QuyÕt to¸n vèn ®Çu t x©y dùng c¬ b¶n
§Ó ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ cña qu¸ tr×nh ®Çu t, rót kinh nghiÖm nh»m
t¨ng cêng c«ng t¸c qu¶n lý ®Çu t vµ x©y dùng; tÊt c¶ çc dù ¸n ®Çu t sö
dông vèn NSNN cÊp ph¸t ®Òu ph¶i thùc hiÖn quyÕt to¸n vèn ®Çu t khi kÕt
thóc n¨m kÕ ho¹ch hoÆc khi c«ng tr×nh, h¹ng môc c«ng tr×nh, dù ¸n ®Çu t
hoµn thµnh ®Ó x¸c ®Þnh sè vèn ®Çu t cÊp ph¸t thanh to¸n trong n¨m hoÆc
sè vèn ®Çu t cÊp ph¸t thanh to¸n cho h¹ng môc c«ng tr×nh, c«ng tr×nh, dù
¸n kÓ tõ khi khëi c«ng ®Õn khi hoµn thµnh.
3.1. QuyÕt to¸n thùc hiÖn vèn ®Çu t n¨m
KÕt thóc n¨m kÕ ho¹ch, chñ ®Çu t ph¶i lËp b¶ng ®èi chiÕu sè liÖu
thanh to¸n vèn ®Çu t cho tõng dù ¸n vÒ sè thanh to¸n trong n¨m vµ luü kÕ
sè thanh to¸n tõ khëi c«ng ®Õn hÕt niªn ®é NSNN göi Kho b¹c nhµ níc x¸c
nhËn. Kho b¹c nhµ níc cã tr¸ch nhiÖm kiÓm tra ®èi chiÕu, x¸c nhËn sè vèn
®· cÊp ph¸t trong n¨m vµ luü kÕ tõ khëi c«ng ®Õn hÕt niªn ®é NSNN cho
tõng dù ¸n do chñ ®Çu t lËp. §ång thêi, chñ ®Çu t ph¶i b¸o ço thùc hiÖn
vèn ®Çu t trong n¨m cña tõng dù ¸n göi cÊp quyÕt ®Þnh ®Çu t, Kho b¹c
nhµ níc, c¬ quan tµi chÝnh ®ång cÊp (®èi víi dù ¸n ®Þa ph¬ng qu¶n lý)
vµo ngµy 10/01 n¨m sau.
Çc Bé, UBND cÊp tØnh c¨n cø vµo b¸o ço thùc hiÖn vèn ®Çu t
trong n¨m cña çc chñ ®Çu t chØ ®¹o c¬ quan chøc n¨ng tæng hîp lËp b¸o
ço thùc hiÖn vèn ®Çu t cña çc dù ¸n trong n¨m thuéc ph¹m vi qu¶n lý
göi Bé Tµi chÝnh, Bé KÕ ho¹ch vµ ®Çu t, Bé X©y dùng, Tæng côc Thèng kª
190
vµo ngµy 20/01 n¨m sau.
B¸o ço thùc hiÖn vèn ®Çu t hµng n¨m ph¶i ph©n tÝch ®¸nh gi¸ t×nh
h×nh thùc hiÖn kÕ ho¹ch, kÕt qu¶ ®Çu t trong n¨m, çc vÊn ®Ò khã kh¨n
tån t¹i, kiÕn nghÞ çc gi¶i ph¸p gi¶i quyÕt vµ ph¶i ph¶n ¸nh ®îc çc néi
dung chñ yÕu sau:
- §èi víi b¸o ço cña chñ ®Çu t ph¶i ph¶n ¸nh t×nh h×nh thùc hiÖn vµ
thanh to¸n vèn ®Çu t cña dù ¸n víi çc chØ tiªu kÕ ho¹ch vèn ®Çu t n¨m;
gi¸ trÞ khèi lîng thùc hiÖn vµ gi¸ trÞ khèi lîng hoµn thµnh ®· nghiÖm thu
trong n¨m vµ luü kÕ tõ khëi c«ng; sè vèn thanh to¸n trong n¨m vµ luü kÕ tõ
khëi c«ng vÒ tæng sè vµ t¹m øng; gi¸ trÞ khèi lîng hoµn thµnh ®ñ ®iÒu kiÖn
cÊp ph¸t vèn thanh to¸n cha ®îc thanh to¸n; chi tiÕt theo vèn quy hoach,
vèn chuÈn bÞ ®Çu t vµ vèn thùc hiÖn ®Çu t; chi tiÕt theo thµnh phÇn vèn:
x©y l¾p, thiÕt bÞ vµ chi phÝ kh¸c.
- §èi víi b¸o ço cña çc Bé, UBND cÊp tØnh ph¶i ph¶n ¸nh t×nh h×nh
thùc hiÖn, thanh to¸n vèn ®Çu t çc dù ¸n víi çc chØ tiªu kÕ ho¹ch vèn
®Çu t n¨m; gi¸ trÞ khèi lîng thùc hiÖn vµ gi¸ trÞ khèi lîng hoµn thµnh ®·
nghiÖm thu trong n¨m vµ luü kÕ tõ khëi c«ng; sè vèn thanh to¸n trong n¨m
vµ luü kÕ tõ khëi c«ng vÒ tæng sè vµ t¹m øng; gi¸ trÞ khèi lîng hoµn thµnh
®ñ ®iÒu kiÖn cÊp ph¸t vèn thanh to¸n cha ®îc thanh to¸n; chi tiÕt nguån
vèn x©y dùng c¬ b¶n tËp trung theo vèn quy ho¹ch, vèn chuÈn bÞ ®Çu t,
vèn thùc hiÖn dù ¸n, dù ¸n nhãm A chi tiÕt theo tõng dù ¸n, dù ¸n nhãm B,
dù ¸n nhãm C vµ nguån vèn ®Ó l¹i theo nghÞ quyÕt cña Quèc héi; trong mçi
lo¹i dù ¸n nhãm A, B, C thuéc nguån vèn ®Çu t x©y dùng c¬ b¶n tËp trung
chia ra hoµn thµnh, chuyÓn tiÕp vµ khëi c«ng míi.
Riªng ®èi víi dù ¸n ®Çu t thuéc cÊp x·, quyÕt to¸n thùc hiÖn vèn
®Çu t n¨m ®îc thùc hiÖn nh sau:
- Hµng n¨m, UBND x· lËp b¸o ço t×nh h×nh thùc hiÖn khèi lîng
vµ cÊp ph¸t vèn ®Çu t göi H§ND x· vµ Phßng Tµi chÝnh huyÖn chËm
nhÊt vµo ngµy 10/01 n¨m sau; B¸o ço ph¶i ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ ®îc
t×nh h×nh thùc hiÖn kÕ ho¹ch, kÕt qu¶ ®Çu t trong kú, t×nh h×nh sö dông
vèn, çc vÊn ®Ò tån t¹i, kiÕn nghÞ çc biÖn ph¸p xö lý.
191
- Ban Tµi chÝnh x· cã tr¸ch nhiÖm b¸o ço t×nh h×nh quyÕt to¸n vèn
®Çu t çc dù ¸n hoµn thµnh trong n¨m thuéc ph¹m vi qu¶n lý göi H§ND
x·, Ban KiÓm so¸t x·, Phßng Tµi chÝnh huyÖn chËm nhÊt vµo ngµy 15/ 01
n¨m sau.
- C¨n cø vµo b¸o ço t×nh hiÖn thùc hiÖn ®Çu t cña x·, Phßng Tµi
chÝnh huyÖn chÞu tr¸ch nhiÖm lËp b¸o ço tæng hîp göi UBND huyÖn vµ
kiÕn nghÞ ph¬ng ¸n xö lý çc vÊn ®Ò tån t¹i.
C¨n cø vµo b¸o ço thùc hiÖn vèn ®Çu t hµng n¨m cña çc Bé,
UBND cÊp tØnh; Bé Tµi chÝnh vµ Tæng côc Thèng kª tæng hîp, b¸o ço
ChÝnh phñ.
3.2. QuyÕt to¸n vèn ®Çu t hoµn thµnh
Khi h¹ng môc c«ng tr×nh, tiÓu dù ¸n, dù ¸n thµnh phÇn vµ dù ¸n ®Çu
t hoµn thµnh; chñ ®Çu t cã tr¸ch nhiÖm lËp b¸o ço quyÕt to¸n vèn ®Çu
t göi c¬ quan thÈm tra vµ phª duyÖt quyÕt to¸n, c¬ quan cÊp trªn trùc tiÕp
cña chñ ®Çu t nÕu cã, Kho b¹c nhµ níc. QuyÕt to¸n vèn ®Çu t ph¶i x¸c
®Þnh ®Çy ®ñ, chÝnh x¸c sè vèn ®Çu t thùc hiÖn hµng n¨m vµ tæng møc vèn
®· ®Çu t thùc hiÖn dù ¸n; ph©n ®Þnh râ nguån vèn ®Çu t; chi phÝ ®Çu t
®îc phÐp kh«ng tÝnh vµo gi¸ trÞ tµi s¶n h×nh thµnh qua ®Çu t dù ¸n; gi¸
trÞ tµi s¶n cè ®Þnh, tµi s¶n lu ®éng h×nh thµnh qua ®Çu t; gi¸ trÞ tµi s¶n
bµn giao vµo s¶n xuÊt sö dông; quy ®æi vèn ®Çu t ®· thùc hiÖn vÒ mÆt
b»ng gi¸ trÞ t¹i thêi ®iÓm bµn giao ®a dù ¸n vµo vËn hµnh ®Ó x¸c ®Þnh gi¸
trÞ tµi s¶n míi t¨ng vµ gi¸ trÞ tµi s¶n bµn giao nÕu dù ¸n ®Çu t kÐo dµi
trong nhiÒu n¨m; x¸c ®Þnh râ tr¸ch nhiÖm cña chñ ®Çu t, çc nhµ thÇu, c¬
quan tµi chÝnh, Kho b¹c nhµ níc, c¬ quan qu¶n lý nhµ níc cã liªn quan
trong qu¸ tr×nh ®Çu t dù ¸n.
Riªng dù ¸n thuéc cÊp x·, khi dù ¸n, c«ng tr×nh hoµn thµnh bµn giao
vµo sö dông, Ban qu¶n lý dù ¸n (®èi víi dù ¸n cã thµnh lËp Ban qu¶n lý)
hoÆc Ban Tµi chÝnh x· (®èi víi dù ¸n kh«ng thµnh lËp Ban qu¶n lý) ph¶i
thùc hiÖn lËp b¸o ço quyÕt to¸n vèn ®Çu t hoµn thµnh.
Vèn ®Çu t ®îc quyÕt to¸n giíi h¹n trong tæng møc ®Çu t ®îc cÊp
cã thÈm quyÒn phª duyÖt hoÆc ®iÒu chØnh nÕu cã vµ lµ toµn bé chi phÝ hîp
ph¸p, hîp lÖ ®· thùc hiÖn trong qu¸ tr×nh ®Çu t ®Ó ®a dù ¸n vµo khai
th¸c sö dông. Chi phÝ hîp ph¸p, hîp lÖ lµ chi phÝ ®îc thùc hiÖn ®óng víi
hå s¬ thiÕt kÕ - dù to¸n ®· phª duyÖt, hîp ®ång kinh tÕ ®· ký kÕt; b¶o ®¶m
®óng quy chuÈn, ®Þnh møc, ®¬n gi¸, chÕ ®é tµi chÝnh kÕ to¸n vµ nh÷ng quy
192
®Þnh cña Nhµ níc cã liªn quan.
Tríc khi tiÕn hµnh lËp b¸o ço quyÕt to¸n vèn ®Çu t hoµn thµnh,
chñ ®Çu t ph¶i thùc hiÖn çc c«ng viÖc sau:
- Phèi hîp víi çc nhµ thÇu, t vÊn gi¶i quyÕt çc tån t¹i vÒ vËt t vµ
thiÕt bÞ ®· nhËn, thanh to¸n c«ng nî vµ çc vÊn ®Ò ph¸t sinh kh¸c hîp ®ång
®· ký.
- KiÓm tra quyÕt to¸n gi¸ trÞ hoµn thµnh theo hîp ®ång cña chñ ®Çu
t víi çc nhµ thÇu tham gia thùc hiÖn dù ¸n nh hîp ®ång x©y l¾p, hîp
®ång t vÊn, hîp ®ång cung øng vËt t thiÕt bÞ...
- KiÓm kª, ®¸nh gi¸ gi¸ trÞ tµi s¶n cßn l¹i cña ban qu¶n lý dù ¸n ®Ó
giao cho ®¬n vÞ s¶n xuÊt, sö dông hoÆc thanh lý thu håi ®èi víi ban qu¶n lý
dù ¸n chØ qu¶n lý mét dù ¸n. KiÓm kª, ®¸nh gi¸ gi¸ trÞ cßn l¹i cña nh÷ng tµi
s¶n cã liªn quan ®Õn dù ¸n hoµn thµnh ®Ó bµn giao cho ®¬n vÞ s¶n xuÊt, sö
dông ®èi víi trêng hîp ban qu¶n lý dù ¸n qu¶n lý nhiÒu dù ¸n.
- Kho¸ sæ kÕ to¸n, s¾p xÕp vµ ph©n lo¹i hå s¬, tµi liÖu ®Ó phôc vô cho
c«ng t¸c quyÕt to¸n vèn ®Çu t.
- §èi chiÕu, x¸c nhËn sè vèn ®· ®îc thanh to¸n; ®èi chiÕu c«ng nî,
tµi s¶n ®· chuyÓn giao cho çc c¬ quan, ®¬n vÞ cã liªn quan.
Kho b¹c nhµ níc cã tr¸ch nhiÖm kiÓm tra, ®èi chiÕu, x¸c nhËn sè
vèn ®Çu t ®· cÊp ph¸t ®èi víi dù ¸n trong ph¹m vi qu¶n lý cña m×nh; nhËn
xÐt, ®¸nh gi¸, kiÕn nghÞ víi ®¬n vÞ thÈm tra, phª duyÖt quyÕt to¸n vèn ®Çu
t vÒ chÊp hµnh tr×nh tù x©y dùng c¬ b¶n, chÊp hµnh ®Þnh møc ®¬n gi¸ vµ
çc chÝnh s¸ch chÕ ®é theo quy ®Þnh cña Nhµ níc trong qu¸ tr×nh ®Çu t
dù ¸n.
3.2.1. Néi dung b¸o ço quyÕt to¸n vèn ®Çu t hoµn thµnh
Nguån vèn ®Çu t thùc hiÖn dù ¸n tÝnh ®Õn ngµy kho¸ sæ lËp b¸o ço
quyÕt to¸n chi tiÕt theo tõng nguån vèn ®Çu t.
Chi phÝ ®Çu t ®Ò nghÞ quyÕt to¸n: chi tiÕt theo c¬ cÊu x©y l¾p, thiÕt
bÞ, chi phÝ kh¸c; chi tiÕt theo h¹ng môc, kho¶n môc chi phÝ ®Çu t.
X¸c ®Þnh chi phÝ ®Çu t thiÖt h¹i kh«ng tÝnh vµo gi¸ trÞ tµi s¶n h×nh
thµnh qua ®Çu t, bao gåm: chi phÝ ®Çu t thiÖt h¹i do thiªn tai, ®Þch häa vµ
çc nguyªn nh©n bÊt kh¶ kh¸ng kh«ng thuéc ph¹m vi vµ ®èi tîng ®îc
b¶o hiÓm; chi phÝ ®Çu t thiÖt h¹i do thùc hiÖn çc khèi lîng c«ng viÖc
ph¶i huû bá theo quyÕt ®Þnh cña cÊp cã thÈm quyÒn.
193
X¸c ®Þnh sè lîng vµ gi¸ trÞ tµi s¶n h×nh thµnh qua ®Çu t cña dù ¸n,
c«ng tr×nh hoÆc h¹ng môc c«ng tr×nh; chi tiÕt theo nhãm, lo¹i tµi s¶n cè
®Þnh, tµi s¶n lu ®éng theo chi phÝ thùc tÕ; quy ®æi vèn ®Çu t vÒ mÆt b»ng
gi¸ t¹i thêi ®iÓm bµn giao ®a dù ¸n vµo khai th¸c sö dông ®èi víi çc dù ¸n
cã thêi gian thùc hiÖn ®Çu t lín h¬n 36 th¸ng tÝnh tõ ngµy khëi c«ng ®Õn
ngµy nghiÖm thu bµn giao ®a vµo khai th¸c sö dông. ViÖc ph©n bæ chi phÝ
kh¸c cho tõng tµi s¶n cè ®Þnh ®îc x¸c ®Þnh theo nguyªn t¾c: chi phÝ trùc
tiÕp liªn quan ®Õn tµi s¶n cè ®Þnh nµo th× tÝnh cho tµi s¶n cè ®Þnh ®ã, chi phÝ
chung liªn quan ®Õn nhiÒu tµi s¶n cè ®Þnh th× ph©n bæ theo tû lÖ chi phÝ trùc
tiÕp cña tõng tµi s¶n cè ®Þnh so víi tæng sè chi phÝ trùc tiÕp cña toµn bé tµi
s¶n cè ®Þnh. Trêng hîp tµi s¶n do ®Çu t mang l¹i ®îc bµn giao cho nhiÒu
®¬n vÞ sö dông ph¶i x¸c ®Þnh ®Çy ®ñ danh môc vµ gi¸ trÞ cña tµi s¶n cè
®Þnh, tµi s¶n lu ®éng cña dù ¸n bµn giao cho tõng ®¬n vÞ.
3.2.2. ThÈm tra quyÕt to¸n vèn ®Çu t hoµn thµnh
C¬ quam thÈm tra quyÕt to¸n vèn ®Çu t:
- Bé Tµi chÝnh lµ c¬ quan chñ tr× tæ chøc thÈm tra quyÕt to¸n vèn ®Çu
t ®èi víi dù ¸n do Thñ tíng ChÝnh phñ quyÕt ®Þnh ®Çu t vµ dù ¸n nhãm
A;
- Çc dù ¸n cßn l¹i: ngêi cã thÈm quyÒn phª duyÖt quyÕt to¸n vèn
®Çu t quyÕt ®Þnh ®¬n vÞ chøc n¨ng trùc thuéc chñ tr× tæ chøc thÈm tra ®èi
víi dù ¸n trung ¬ng qu¶n lý; Së Tµi chÝnh chñ tr× tæ chøc thÈm tra ®èi víi
dù ¸n ®Þa ph¬ng do tØnh, thµnh phè trùc thuéc trung ¬ng qu¶n lý; phßng
Tµi chÝnh chñ tr× tæ chøc thÈm tra ®èi víi dù ¸n cÊp quËn, huyÖn, thµnh
phè thuéc tØnh qu¶n lý; Ban Tµi chÝnh chñ tr× tæ chøc thÈm tra ®èi víi dù
¸n thuéc cÊp x· qu¶n lý.
Trêng hîp cÇn thiÕt, ngêi cã thÈm quyÒn phª duyÖt quyÕt to¸n
quyÕt ®Þnh thµnh lËp tæ t vÊn thùc hiÖn viÖc thÈm tra tríc khi phª duyÖt
quyÕt to¸n vèn ®Çu t. Thµnh phÇn tæ t vÊn thÈm tra gåm thµnh viªn cña
çc c¬ quan qu¶n lý nhµ níc vÒ ®Çu t vµ x©y dùng cã liªn quan.
Sau khi lËp b¸o ço quyÕt to¸n vèn ®Çu t cña dù ¸n theo néi dung,
mÉu biÓu quy ®Þnh; chñ ®Çu t cã v¨n b¶n tr×nh cÊp cã thÈm quyÒn phª
duyÖt quyÕt to¸n kÌm theo b¸o ço quyÕt to¸n vèn ®Çu t cña dù ¸n hoµn
thµnh. Riªng ®èi víi b¸o ço quyÕt to¸n çc dù ¸n do Thñ tíng ChÝnh phñ
quyÕt ®Þnh ®Çu t vµ dù ¸n nhãm A; Bé trëng, Thñ trëng c¬ quan ngang
Bé, Thñ trëng c¬ quan thuéc ChÝnh phñ, Chñ tÞch UBND çc tØnh vµ
194
thµnh phè trùc thuéc Trung ¬ng, Chñ tÞch Héi ®ång qu¶n trÞ Tæng c«ng ty
nhµ níc tæ chøc kiÓm tra ®Ó x¸c ®Þnh sè liÖu quyÕt to¸n vèn ®Çu t göi vÒ
Bé Tµi chÝnh kÌm theo v¨n b¶n ®Ò nghÞ phª duyÖt quyÕt to¸n. Trêng hîp
ph¸t hiÖn sai sãt, yªu cÇu chñ ®Çu t hoµn chØnh hå s¬ tríc khi cã v¨n b¶n
®Ò nghÞ Bé Tµi chÝnh thÈm tra phª duyÖt quyÕt to¸n.
Tïy theo ®iÒu kiÖn cô thÓ vÒ quy m« cña dù ¸n vµ bé m¸y chuyªn
m«n thÈm tra trùc thuéc, ngêi cã thÈm quyÒn phª duyÖt quyÕt to¸n cã thÓ
quyÕt ®Þnh mét trong hai h×nh thøc thÈm tra quyÕt to¸n sau ®©y:
Thø nhÊt, ngêi cã thÈm quyÒn phª duyÖt quyÕt to¸n sö dông c¬ quan
chuyªn m«n trùc thuéc cã ®ñ n¨ng lùc ®Ó trùc tiÕp thÈm tra quyÕt to¸n
hoÆc quyÕt ®Þnh thµnh lËp tæ t vÊn thÈm tra tríc khi phª duyÖt quyÕt
to¸n vèn ®Çu t.
Thø hai, thuª tæ chøc kiÓm to¸n ®éc lËp ho¹t ®éng hîp ph¸p t¹i ViÖt
nam kiÓm to¸n b¸o ço quyÕt to¸n vèn ®Çu t dù ¸n hoµn thµnh. Khi ®îc
ngêi cã thÈm quyÒn cho phÐp thùc hiÖn kiÓm to¸n b¸o ço quyÕt to¸n vèn
®Çu t cña dù ¸n, chñ ®Çu t lùa chän tæ chøc kiÓm to¸n ®éc lËp ®Ó triÓn
khai thùc hiÖn. ViÖc lùa chän tæ chøc kiÓm to¸n theo quy ®Þnh cña quy chÕ
®Êu thÇu.
C¨n cø kÕt qu¶ kiÓm to¸n vµ kÕt qu¶ thÈm tra, c¬ quan chñ tr× thÈm
tra quyÕt to¸n cã tr¸ch nhiÖm lËp b¸o ço kÕt qu¶ thÈm tra quyÕt to¸n vèn
®Çu t dù ¸n ®Ó tr×nh ngêi cã thÈm quyÒn phª duyÖt.
§¬n vÞ chñ tr× thÈm tra, kiÓm tra quyÕt to¸n vµ tæ chøc kiÓm to¸n ®éc
lËp ph¶i thùc hiÖn thÈm tra (kiÓm tra, kiÓm to¸n) vµ lËp b¸o ço kÕt qu¶
thÈm tra (kÕt qu¶ kiÓm tra, kiÓm to¸n) quyÕt to¸n vèn ®Çu t hoµn thµnh
theo tr×nh tù vµ néi dung cô thÓ nh sau:
Mét lµ, ®èi víi dù ¸n, c«ng tr×nh, h¹ng môc c«ng tr×nh hoµn thµnh:
- ThÈm tra hå s¬ ph¸p lý bao gåm viÖc chÊp hµnh tr×nh tù thñ tôc ®Çu
t vµ x©y dùng, viÖc chÊp hµnh quy chÕ ®Êu thÇu, tÝnh ph¸p lý cña çc hîp
®ång kinh tÕ do chñ ®Çu t ký.
- ThÈm tra nguån vèn ®Çu t cña dù ¸n theo c¬ cÊu nguån ®îc x¸c
®Þnh trong quyÕt ®Þnh ®Çu t cña cÊp cã thÈm quyÒn.
- ThÈm tra chi phÝ ®Çu t: ®èi chiÕu gi¸ trÞ ®Ò nghÞ quyÕt to¸n víi dù
to¸n ®îc duyÖt, gi¸ tróng thÇu ®îc duyÖt, çc ®iÒu kiÖn nªu trong hîp
®ång, gi¸ trÞ ph¸t sinh nÕu cã; thÈm tra çc kho¶n chi phÝ kh¸c chi tiÕt tõng
195
nhãm lo¹i, tõng kho¶n môc, tõng kho¶n chi phÝ.
- ThÈm tra chi phÝ ®Çu t thiÖt h¹i kh«ng tÝnh vµo gi¸ trÞ tµi s¶n.
- ThÈm tra viÖc x¸c ®Þnh sè lîng, gi¸ trÞ tµi s¶n h×nh thµnh qua ®Çu
t chi tiÕt theo nhãm, lo¹i thuéc tµi s¶n cè ®Þnh vµ tµi s¶n lu ®éng; nguyªn
gi¸ (®¬n gi¸) cña tõng nhãm (lo¹i) tµi s¶n theo chi phÝ thùc tÕ vµ theo gi¸
quy ®æi vÒ thêi ®iÓm bµn giao tµi s¶n ®a vµo s¶n xuÊt, sö dông.
- ThÈm tra t×nh h×nh c«ng nî, vËt t, thiÕt bÞ tån ®äng.
- NhËn xÐt ®¸nh gi¸, kiÕn nghÞ vÒ viÖc chÊp hµnh quy chÕ cña nhµ
níc vÒ qu¶n lý ®Çu t vµ x©y dùng; vÒ c«ng t¸c qu¶n lý chi phÝ ®Çu t, tµi
s¶n ®Çu t cña dù ¸n ®èi víi chñ ®Çu t; vÒ viÖc tr¸ch nhiÖm cña tõng cÊp
®èi víi c«ng t¸c qu¶n lý vèn ®Çu t dù ¸n; vÒ gi¸ trÞ quyÕt to¸n vèn ®Çu t;
vÒ xö lý çc vÊn ®Ò cã liªn quan.
196
Hai lµ, ®èi víi dù ¸n quy ho¹ch vµ chi phÝ chuÈn bÞ ®Çu t cña çc dù
¸n ®îc huû bá theo quyÕt ®Þnh cña cÊp cã thÈm quyÒn gåm: ThÈm tra hå
s¬ ph¸p lý cña dù ¸n; nguån vèn ®Çu t thùc hiÖn; chi phÝ ®Çu t thùc hiÖn
chi tiÕt tõng nhãm lo¹i, tõng kho¶n môc chi phÝ, tõng kho¶n chi phÝ ph¸t
sinh; t×nh h×nh c«ng nî cña dù ¸n; sè lîng, gi¸ trÞ tµi s¶n h×nh thµnh qua
®Çu t nÕu cã.
3.2.3. ThÈm quyÒn phª duyÖt vµ thêi h¹n quyÕt to¸n vèn ®Çu t hoµn
thµnh
C¨n cø b¸o ço kÕt qu¶ thÈm tra quyÕt to¸n vèn ®Çu t hoµn thµnh;
ngêi cã thÈm quyÒn xem xÐt, phª duyÖt quyÕt to¸n vèn ®Çu t hoµn thµnh.
ThÈm quyÒn phª duyÖt quyÕt to¸n vèn ®Çu t hoµn thµnh ®îc quy ®Þnh
nh sau:
- Bé trëng Bé Tµi chÝnh phª duyÖt quyÕt to¸n vèn ®Çu t çc dù ¸n
do Thñ tíng ChÝnh phñ quyÕt ®Þnh ®Çu t vµ dù ¸n nhãm A;
- Çc dù ¸n cßn l¹i, ngêi cã thÈm quyÒn quyÕt ®Þnh ®Çu t lµ ngêi
cã thÈm quyÒn phª duyÖt quyÕt to¸n vèn ®Çu t cña dù ¸n hoµn thµnh.
Thêi h¹n quyÕt to¸n vèn ®Çu t hoµn thµnh bao gåm: thêi gian lËp
b¸o ço quyÕt to¸n tÝnh tõ ngµy tæng nghiÖm thu, bµn giao ®a dù ¸n vµo sö
dông; thêi gian kiÓm to¸n tÝnh tõ ngµy hîp ®ång kiÓm to¸n cã hiÖu lùc; thêi
gian kiÓm tra, thÈm tra vµ phª duyÖt quyÕt to¸n tÝnh tõ ngµy c¬ quan chñ
tr× kiÓm tra, thÈm tra nhËn ®ñ hå s¬ tr×nh duyÖt quyÕt to¸n. Thêi h¹n quyÕt
to¸n vèn ®Çu t ®îc quy ®Þnh nh sau:
- Dù ¸n quèc gia quan träng: lËp b¸o ço quyÕt to¸n vèn ®Çu t
kh«ng qu¸ 12 th¸ng, kiÓm to¸n kh«ng qu¸ 6 th¸ng, kiÓm tra kh«ng qu¸ 3
th¸ng, thÈm tra vµ phª dyÖt quyÕt to¸n kh«ng qu¸ 4 th¸ng.
- Dù ¸n nhãm A: lËp b¸o ço quyÕt to¸n vèn ®Çu t kh«ng qu¸ 9
th¸ng, kiÓm to¸n kh«ng qu¸ 6 th¸ng, kiÓm tra kh«ng qu¸ 3 th¸ng, thÈm tra
vµ phª duyÖt quyÕt to¸n kh«ng qu¸ 4 th¸ng.
- Dù ¸n cã tæng møc ®Çu t díi 1 tû ®ång vµ h¹ng môc c«ng tr×nh
®éc lËp: lËp b¸o ço quyÕt to¸n vèn ®Çu t kh«ng qu¸ 3 th¸ng, kiÓm to¸n
(nÕu cã) kh«ng qu¸ 2 th¸ng, thÈm tra vµ phª dyÖt quyÕt to¸n kh«ng qu¸ 2
th¸ng.
- Dù ¸n cßn l¹i: lËp b¸o ço quyÕt to¸n vèn ®Çu t kh«ng qu¸ 6 th¸ng,
kiÓm to¸n (nÕu cã) kh«ng qu¸ 4 th¸ng, thÈm tra vµ phª duyÖt quyÕt to¸n
197
kh«ng qu¸ 4 th¸ng.
- Riªng ®èi víi dù ¸n thuéc cÊp x·: lËp b¸o ço quyÕt to¸n vèn ®Çu t
kh«ng qu¸ 2 th¸ng; chËm nhÊt sau 1 th¸ng, Ban Tµi chÝnh x· ph¶i hoµn
thµnh c«ng t¸c thÈm tra b¸o ço quyÕt to¸n ®Ó tr×nh Chñ tÞch UBND x· phª
duyÖt.
iii. Qu¶n lý çc kho¶n chi ®Çu t ph¸t triÓn kh¸c cña NSNN
1. Qu¶n lý chi ®Çu t vèn cho çc doanh nghiÖp nhµ níc
Trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng cã sù qu¶n lý cña Nhµ níc, viÖc ®Çu t
thµnh lËp çc doanh nghiÖp nhµ níc vµ hç trî tµi chÝnh tõ NSNN cho çc
doanh nghiÖp nhµ níc thuéc lÜnh vùc, ngµnh nghÒ cÇn thiÕt nh»m thùc
hiÖn vai trß ®Þnh híng, ®iÒu tiÕt nÒn kinh tÕ quèc d©n cña Nhµ níc.
Doanh nghiÖp nhµ níc ®îc thµnh lËp míi ë nh÷ng ngµnh, lÜnh vùc,
®Þa bµn sau:
- Ngµnh, lÜnh vùc cung cÊp s¶n phÈm, dÞch vô thiÕt yÕu cho x· héi;
- Ngµnh, lÜnh vùc øng dông c«ng nghÖ cao, t¹o ®éng lùc ph¸t triÓn
nhanh cho çc ngµnh, lÜnh vùc kh¸c vµ toµn bé nÒn kinh tÕ, ®ßi hái ®Çu t
lín;
- Ngµnh, lÜnh vùc cã lîi thÕ c¹nh tranh cao;
- §Þa bµn cã ®iÒu kiÖn kinh tÕ - x· héi ®Æc biÖt khã kh¨n mµ çc thµnh
phÇn kinh tÕ kh¸c kh«ng ®Çu t.
Doanh nghiÖp nhµ níc míi thµnh lËp theo quyÕt ®Þnh cña c¬ quan cã
thÈm quyÒn ®îc NSNN ®Çu t mét phÇn hoÆc toµn bé vèn ®iÒu lÖ ban ®Çu
nhng kh«ng thÊp h¬n tæng møc vèn ph¸p ®Þnh quy ®Þnh cho ngµnh nghÒ
mµ doanh nghiÖp kinh doanh nÕu cã. C¨n cø vµo quyÕt ®Þnh thµnh lËp doanh
nghiÖp nhµ níc cña cÊp cã thÈm quyÒn, toµn bé hoÆc mét phÇn nhu cÇu vèn
®iÒu lÖ ®Ó thùc hiÖn nhiÖm vô s¶n xuÊt kinh doanh cña çc doanh nghiÖp nhµ
níc ®îc NSNN cÊp ph¸t mét lÇn khi míi thµnh lËp.
Møc vèn NSNN cÊp khi thµnh lËp doanh nghiÖp ®îc x¸c ®Þnh c¨n cø
vµo lo¹i h×nh doanh nghiÖp nhµ níc, lÜnh vùc vµ ngµnh nghÒ kinh doanh
cña doanh nghiÖp, møc vèn ph¸p ®Þnh quy ®Þnh cho ngµnh nghÒ mµ doanh
nghiÖp kinh doanh, vèn ®iÒu lÖ cña doanh nghiÖp, quyÕt ®Þnh thµnh lËp
doanh nghiÖp cña cÊp cã thÈm quyÒn. Ngoµi vèn NSNN cÊp ban ®Çu, doanh
nghiÖp ph¶i tù huy ®éng vèn ®Ó ph¸t triÓn s¶n xuÊt kinh doanh vµ tù chÞu
tr¸ch nhiÖm vÒ viÖc huy ®éng vèn. Doanh nghiÖp nhµ níc cã nghÜa vô
198
nhËn, qu¶n lý, sö dông cã hiÖu qu¶, b¶o toµn vµ ph¸t triÓn vèn trong qu¸
tr×nh ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh.
Khi cã sù thay ®æi vÒ vèn ®iÒu lÖ, doanh nghiÖp ph¶i c«ng bè c«ng
khai vèn ®iÒu lÖ míi theo híng dÉn cña Bé Tµi chÝnh. Trêng hîp vèn
®iÒu lÖ thÊp h¬n vèn ph¸p ®Þnh cña ngµnh nghÒ doanh nghiÖp kinh doanh
th× c¬ quan cÊp cã thÈm quyÒn quyÕt ®Þnh thµnh lËp doanh nghiÖp ph¶i cã
kÕ ho¹ch cÊp bæ sung vèn ®iÒu lÖ cho doanh nghiÖp hoÆc gi¶m ngµnh nghÒ
cho doanh nghiÖp hoÆc quyÕt ®Þnh ph¸ s¶n doanh nghiÖp theo LuËt Ph¸ s¶n
doanh nghiÖp.
ViÖc cÊp bæ sung vèn cho çc doanh nghiÖp nhµ níc ®îc thùc hiÖn
hµng n¨m. Hµng n¨m, trong thêi gian lËp dù to¸n NSNN, c¨n cø vµo quyÕt
®Þnh thµnh lËp doanh nghiÖp cña cÊp cã thÈm quyÒn, kÕ ho¹ch s¶n xuÊt
kinh doanh vµ kÕ ho¹ch thu chi tµi chÝnh cña doanh nghiÖp; çc doanh
nghiÖp nhµ níc lËp nhu cÇu cÊp bæ sung vèn tõ NSNN göi c¬ quan qu¶n lý
cÊp trªn vµ c¬ quan tµi chÝnh ®ång cÊp ®Ó tæng hîp ®a vµo dù to¸n NSNN.
C¨n cø vµo nguån vèn cÊp bæ sung cho çc doanh nghiÖp nhµ níc bè trÝ
trong dù to¸n NSNN ®îc Quèc héi th«ng qua vµ híng dÉn cña Bé Tµi
chÝnh, c¬ quan tµi chÝnh çc cÊp cã tr¸ch nhiÖm thÈm ®Þnh hå s¬ ®Ò nghÞ
cÊp vèn bæ sung cña çc doanh nghiÖp vµ tr×nh cÊp cã thÈm quyÒn quyÕt
®Þnh møc cÊp vèn bæ sung cho çc doanh nghiÖp nhµ níc.
2. Qu¶n lý chi trî cÊp tµi chÝnh vµ trî gi¸ ®èi víi doanh nghiÖp
§èi tîng ®îc chi trî cÊp tµi chÝnh, trî gi¸ s¶n phÈm tõ NSNN lµ çc
doanh nghiÖp thuéc mäi thµnh phÇn kinh tÕ khi tham gia thùc hiÖn çc
nhiÖm vô ho¹t ®éng c«ng Ých, quèc phßng, an ninh, phßng chèng thiªn tai
hoÆc cung cÊp s¶n phÈm, dÞch vô theo chÝnh s¸ch gi¸ cña Nhµ níc.
Çc doanh nghiÖp khi tham gia ho¹t ®éng c«ng Ých, quèc phßng, an
ninh, phßng chèng thiªn tai hoÆc cung cÊp s¶n phÈm, dÞch vô theo chÝnh
s¸ch gi¸ cña Nhµ níc ®îc xÐt trî cÊp hoÆc trî gi¸ tõ NSNN ph¶i ®¶m b¶o
çc ®iÒu kiÖn sau:
- §îc cÊp cã thÈm quyÒn giao kÕ ho¹ch thùc hiÖn nhiÖm vô ho¹t
®éng c«ng Ých, quèc phßng, an ninh, phßng chèng thiªn tai hoÆc cung cÊp
s¶n phÈm, dÞch vô theo chÝnh s¸ch gi¸ cña Nhµ níc;
- MÆt hµng, dÞch vô thuéc danh môc trî cÊp, trî gi¸;
- §¶m b¶o sè lîng, chÊt lîng, thêi gian thùc hiÖn nhiÖm vô ®îc
giao hoÆc ®Æt hµng cña Nhµ níc;
199
- Møc trî cÊp, trî gi¸ ph¶i ®îc c¬ quan cã thÈm quyÒn quyÕt ®Þnh;
- Thùc hiÖn ®Çy ®ñ çc quy ®Þnh vÒ chÕ ®é qu¶n lý tµi chÝnh vµ thu
nép NSNN.
Hµng n¨m, c¨n cø vµo quy ®Þnh vµ híng dÉn cña Bé Tµi chÝnh,
nhiÖm vô s¶n xuÊt s¶n phÈm vµ cung øng dÞch vô Nhµ níc giao; çc doanh
nghiÖp x©y dùng kÕ ho¹ch thu chi tµi chÝnh, trong ®ã cã kÕ ho¹ch trî cÊp tµi
chÝnh, trî gi¸ s¶n phÈm b¸o ço c¬ quan quyÕt ®Þnh thµnh lËp doanh
nghiÖp vµ c¬ quan tµi chÝnh ®ång cÊp. C¨n cø vµo dù to¸n chi ng©n s¸ch
hµng n¨m ®îc duyÖt, c¬ quan quyÕt ®Þnh thµnh lËp doanh nghiÖp cã tr¸ch
nhiÖm thÈm tra vµ tr×nh c¬ quan cÊp cã thÈm quyÒn xem xÐt quyÕt ®Þnh
møc trî cÊp tµi chÝnh, trî gi¸ s¶n phÈm ®èi víi tõng doanh nghiÖp.
C¨n cø vµo kÕ ho¹ch trî cÊp tµi chÝnh, trî gi¸ s¶n phÈm hµng n¨m ®·
®îc phª duyÖt, c¬ quan tµi chÝnh t¹m cÊp cho doanh nghiÖp 70% sè trî
cÊp, trî gi¸ theo tiÕn ®é thùc hiÖn kÕ ho¹ch. KÕt thóc toµn bé c«ng viÖc hoÆc
kÕt thóc n¨m tµi chÝnh, doanh nghiÖp cã tr¸ch nhiÖm b¸o ço kÕt qu¶ thùc
hiÖn nhiÖm vô ®îc Nhµ níc trî cÊp, trî gi¸ víi c¬ quan giao kÕ ho¹ch
hoÆc ®Æt hµng vµ c¬ quan tµi chÝnh cïng cÊp. C¬ quan giao kÕ ho¹ch hoÆc
®Æt hµng vµ c¬ quan tµi chÝnh cã tr¸ch nhiÖm kiÓm tra ®¸nh gi¸ kÕt qu¶
thùc hiÖn vÒ sè lîng, hiÖu qu¶ kinh tÕ - x· héi cña s¶n phÈm hoÆc dÞch vô
®îc trî cÊp, trî gi¸:
- NÕu doanh nghiÖp kh«ng ®¶m b¶o sè lîng vµ chÊt lîng s¶n phÈm,
dÞch vô theo kÕ ho¹ch th× c¬ quan tµi chÝnh sau khi trao ®æi víi c¬ quan
giao kÕ ho¹ch hoÆc ®Æt hµng sÏ quyÕt ®Þnh thu håi sè tiÒn chi kh«ng ®em l¹i
hiÖu qu¶ vµ sè tiÒn thõa nép NSNN hoÆc chuyÓn thµnh kho¶n cÊp ph¸t n¨m
sau;
- NÕu doanh nghiÖp thùc hiÖn ®Çy ®ñ çc chØ tiªu vÒ sè lîng vµ chÊt
lîng s¶n phÈm, dÞch vô theo kÕ ho¹ch mµ vÉn cßn thiÕu th× c¬ quan tµi
chÝnh cÊp ph¸t bæ sung sè cßn thiÕu trong kÕ ho¹ch dù to¸n ®îc duyÖt;
- Çc trêng hîp cã biÕn ®éng vÒ gi¸ vµ nhiÖm vô ®ét xuÊt ngoµi kÕ
ho¹ch ®îc giao th× c¬ quan tµi chÝnh cïng c¬ quan giao kÕ ho¹ch hoÆc ®Æt
hµng xem xÐt gi¶i quyÕt tõng trêng hîp cô thÓ trong tæng møc trî cÊp ®·
bè trÝ trong kÕ ho¹ch hoÆc ®a vµo dù to¸n n¨m sau.
Ngoµi néi dung qu¶n lý çc kho¶n chi ®Çu t ph¸t triÓn ®· ®îc tr×nh
bµy trªn, néi dung qu¶n lý çc kho¶n chi ®Çu t ph¸t triÓn kh¸c cña NSNN
nh chi cho quü hç trî ph¸t triÓn (tæ chøc tµi chÝnh cña Nhµ níc) ®Ó cho
200
vay ®Çu t ph¸t triÓn, hç trî l·i suÊt sau ®Çu t, b¶o l·nh tÝn dông vµ chi dù
tr÷ nhµ níc… sÏ ®îc tr×nh bµy cô thÓ ë çc ch¬ng sau cña gi¸o tr×nh.
201
Ch¬ng thø n¨m
Qu¶n lý chi thêng xuyªn cña
ng©n s¸ch nhµ níc
I. Néi dung, ®Æc ®iÓm chi thêng xuyªn cña NG©N S¸CH NHµ Níc
1. Néi dung chi thêng xuyªn cña ng©n s¸ch nhµ níc
Chi tiªu cña NSNN diÔn ra trªn ph¹m vi réng, ®a d¹ng vÒ h×nh thøc.
Trong qu¶n lý NSNN ta hiÖn nay ngêi ta chñ yÕu ph©n lo¹i néi dung chi cña
nã theo mét sè nhãm lín, nh: chi ®Çu t ph¸t triÓn, chi thêng xuyªn, chi tr¶ nî,
chi viÖn trî vµ chi kh¸c.
Chi thêng xuyªn cña NSNN lµ qu¸ tr×nh ph©n phèi, sö dông vèn tõ
quÜ NSNN ®Ó ®¸p øng cho çc nhu cÇu chi g¾n liÒn víi viÖc thùc hiÖn çc
nhiÖm vô cña Nhµ níc vÒ lËp ph¸p, hµnh ph¸p, t ph¸p vµ mét sè dÞch vô
c«ng céng kh¸c mµ Nhµ níc vÉn ph¶i cung øng.
Cïng víi qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi, çc nhiÖm vô thêng
xuyªn mµ Nhµ níc ph¶i ®¶m nhËn cµng t¨ng, ®· lµm phong phó thªm néi
dung chi thêng xuyªn cña NSNN. Tuy vËy, trong c«ng t¸c qu¶n lý chi
ngêi ta cã thÓ lùa chän mét sè çch ph©n lo¹i çc h×nh thøc chi ®Ó tËp hîp
chóng vµo néi dung chi thêng xuyªn mét çch nhanh vµ thèng nhÊt.
1.1. NÕu xÐt theo tõng lÜnh vùc chi
NÕu ph©n lo¹i theo tiªu thøc nµy, th× néi dung chi thêng xuyªn cña
NSNN bao gåm:
+ Chi cho çc ho¹t ®éng sù nghiÖp thuéc lÜnh vùc v¨n - x·.
Ho¹t ®éng sù nghiÖp v¨n - x· thuéc ph¹m vi chi thêng xuyªn cña
NSNN bao gåm nhiÒu lo¹i h×nh ®¬n vÞ tham gia vµo lÜnh vùc nµy, nh: çc
®¬n vÞ sù nghiÖp Gi¸o dôc - §µo t¹o; sù nghiÖp Y tÕ; sù nghiÖp V¨n ho¸ -
NghÖ thuËt; ThÓ dôc - ThÓ thao; Th«ng tÊn, b¸o chÝ; Ph¸t thanh - TruyÒn
h×nh; .v.v., mét khi çc ®¬n vÞ ®ã do Nhµ níc thµnh lËp vµ giao nhiÖm vô
cho nã ho¹t ®éng. Tuy nhiªn, møc cÊp kinh phÝ cho mçi ®¬n vÞ lµ bao nhiªu
l¹i tuú thuéc vµo nhiÖm vô mµ mçi ®¬n vÞ ph¶i ®¶m nhËn vµ c¬ chÕ qu¶n lý
tµi chÝnh mµ mçi ®¬n vÞ thuéc ho¹t ®éng sù nghiÖp v¨n - x· ®· ®¨ng ký ¸p
dông víi c¬ quan qu¶n lý tµi chÝnh nhµ níc vµ hiÖn ®ang cã hiÖu lùc thi
hµnh.
+ Chi cho çc ho¹t ®éng sù nghiÖp kinh tÕ cña Nhµ níc.
202
ViÖc thµnh lËp çc ®¬n vÞ sù nghiÖp kinh tÕ ®Ó phôc vô cho ho¹t ®éng
cña mçi ngµnh vµ phôc vô chung cho toµn bé nÒn kinh tÕ quèc d©n lµ hÕt
søc cÇn thiÕt. Trong ®iÒu kiÖn cña níc ta hiÖn nay, hÇu nh ngµnh nµo
còng cã mét sè ®¬n vÞ sù nghiÖp kinh tÕ do ngµnh ®ã qu¶n lý. Tuy nhiªn,
kÕt qu¶ do ho¹t ®éng cña çc ®¬n vÞ sù nghiÖp kinh tÕ nµy t¹o ra kh«ng
nhÊt thiÕt chØ mang l¹i lîi Ých riªng cho mét ngµnh ®ã, mµ nhiÒu khi l¹i lµ
lîi Ých chung cña toµn bé nÒn kinh tÕ quèc d©n. VÝ dô: Çc ®¬n vÞ sù nghiÖp
giao th«ng do ngµnh Giao th«ng qu¶n lý, nhng kÕt qu¶ ho¹t ®éng cña sù
nghiÖp giao th«ng lµ gãp phÇn lµm cho giao th«ng ®îc th«ng suèt, an toµn
l¹i lµ lîi Ých chung cho rÊt nhiÒu ngµnh ®îc hëng. Nh÷ng vÝ dô t¬ng tù
nh trªn cã thÓ thÊy rÊt râ ë ho¹t ®éng sù nghiÖp cña çc ngµnh kh¸c, nh:
Sù nghiÖp N«ng nghiÖp, thuû lîi, ng nghiÖp vµ l©m nghiÖp; sù nghiÖp KhÝ
tîng, thuû v¨n; sù nghiÖp §o vÏ b¶n ®å; sù nghiÖp §Þnh canh, ®Þnh c vµ
kinh tÕ míi .v.v..
Mét bé phËn nguån kinh phÝ ®Ó ®¸p øng cho nhu cÇu ho¹t ®éng cña
®a sè çc ®¬n vÞ sù nghiÖp kinh tÕ ®îc h×nh thµnh th«ng qua sè chi thêng
xuyªn cña NSNN vµ çc ®¬n vÞ ®îc cÊp ph¸t tõ nguån vèn cña NSNN t¹i
Kho b¹c nhµ níc. Bªn c¹nh ®ã, mét bé phËn nguån kinh phÝ do çc ®¬n vÞ
tù thu, ®îc phÐp gi÷ l¹i ®Ó sö dông vµ qu¶n lý qua NSNN, nh: çc kho¶n
phÝ, lÖ phÝ vµ çc kho¶n thu sù nghiÖp kh¸c. VÒ thùc chÊt, nh÷ng kho¶n nµy
vÉn ph¶i tÝnh vµo c¬ cÊu chi thêng xuyªn cña NSNN vµ ®îc xö lý th«ng
qua nghiÖp vô ghi thu – ghi chi vµo NSNN cña Kho b¹c nhµ níc.
+ Chi cho çc ho¹t ®éng qu¶n lý nhµ níc.
Kho¶n chi nµy ph¸t sinh ë hÇu hÕt çc ngµnh trong nÒn kinh tÕ quèc
d©n. Bëi víi chøc n¨ng qu¶n lý toµn diÖn mäi ho¹t ®éng kinh tÕ, x· héi nªn
bé m¸y qu¶n lý nhµ níc ®· ®îc thiÕt lËp tõ Trung ¬ng ®Õn ®Þa ph¬ng
vµ cã ë mäi ngµnh kinh tÕ quèc d©n. Cô thÓ lµ:
§Ó thùc hiÖn quyÒn lËp ph¸p, bé m¸y qu¶n lý nhµ níc ®îc thiÕt lËp
ë cÊp Trung ¬ng cã Quèc héi, cÊp ®Þa ph¬ng cã Héi ®ång nh©n d©n çc
cÊp.
§Ó thùc hiÖn quyÒn hµnh ph¸p, bé m¸y qu¶n lý nhµ níc ®îc thiÕt
lËp ë cÊp Trung ¬ng cã ChÝnh phñ vµ çc Bé, ngµnh gióp ChÝnh phñ thùc
hiÖn chøc n¨ng qu¶n lý nhµ níc vÒ tõng ngµnh, tõng lÜnh vùc cô thÓ. VÝ
dô: Gióp ChÝnh phñ qu¶n lý nhµ níc vÒ Gi¸o dôc - §µo t¹o trªn ®Þa bµn
203
c¶ níc, cã Bé Gi¸o dôc vµ §µo t¹o. Gióp ChÝnh phñ qu¶n lý nhµ níc vÒ Y
tÕ trªn ®Þa bµn c¶ níc, cã Bé Y tÕ..v.v..
§Ó thùc hiÖn quyÒn hµnh ph¸p, bé m¸y qu¶n lý nhµ níc ®îc thiÕt
lËp ë cÊp ®Þa ph¬ng cã Uû ban nh©n d©n çc cÊp vµ çc c¬ quan gióp Uû
ban nh©n d©n mçi cÊp ®ã thùc hiÖn chøc n¨ng qu¶n lý nhµ níc vÒ tõng
ngµnh, tõng lÜnh vùc cô thÓ, nh: Së V¨n ho¸ - Th«ng tin gióp Uû ban nh©n
d©n tØnh qu¶n lý nhµ níc vÒ ho¹t ®éng V¨n ho¸ - Th«ng tin trªn ®Þa bµn
toµn tØnh. Së N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn n«ng th«n gióp Uû ban nh©n d©n
tØnh qu¶n lý nhµ níc vÒ ho¹t ®éng s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, l©m nghiÖp, thuû
lîi vµ diÖn tÝch çc lo¹i ®Êt ®ai sö dông cho môc ®Ých nµy.v.v..
Bé m¸y qu¶n lý nhµ níc vÒ t ph¸p ®îc thÓ hiÖn th«ng qua c¬ cÊu
tæ chøc cña 02 c¬ quan: ViÖn KiÓm s¸t vµ Toµ ¸n. Hai c¬ quan nµy còng
®îc tæ chøc theo mét hÖ thèng däc tõ Trung ¬ng xuèng ®Õn tËn çc ®Þa
ph¬ng.
Ngoµi çc c¬ quan nhµ níc thuéc hÖ thèng c«ng quyÒn nh trªn,
trong ®iÒu kiÖn níc ta ®îc xÕp vµo c¬ cÊu tæ chøc cña bé m¸y qu¶n lý
nhµ níc cßn cã tæ chøc §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam vµ çc tæ chøc ChÝnh trÞ -
§oµn thÓ – X· héi, nh: §oµn Thanh niªn Céng s¶n Hå ChÝ Minh, MÆt trËn
Tæ quèc, Héi Cùu chiÕn binh, Héi N«ng d©n tËp thÓ, Héi Liªn hiÖp phô n÷,
Tæng Liªn ®oµn lao ®éng.
TÊt c¶ çc c¬ quan qu¶n lý nhµ níc nh trªn muèn tån t¹i vµ ho¹t
®éng ®Ó thùc hiÖn çc chøc n¨ng, nhiÖm vô cña Nhµ níc th× vÒ c¬ b¶n ph¶i
tr«ng cËy vµo sù cÊp ph¸t nguån kinh phÝ tõ NSNN; ®Æc biÖt cã nh÷ng c¬
quan 100% kinh phÝ ho¹t ®éng lµ do NSNN ®¶m b¶o (§¶ng Céng s¶n ViÖt
Nam).
+ Chi cho Quèc phßng - An ninh vµ trËt tù, an toµn x· héi.
PhÇn lín sè chi NSNN cho Quèc phßng - An ninh ®îc tÝnh vµo c¬
cÊu chi thêng xuyªn cña NSNN (trõ chi ®Çu t XDCB cho çc c«ng tr×nh
quèc phßng, an ninh). Së dÜ s¾p xÕp nh vËy lµ do nhu cÇu chi cho Quèc
phßng - An ninh ®îc coi lµ tÊt yÕu vµ ph¶i thêng xuyªn quan t©m khi cßn
tån t¹i giai cÊp, tån t¹i Nhµ níc ë mçi quèc gia riªng biÖt. Nh vËy, sè chi
cho binh sÜ, cho sÜ quan, cho vò khÝ vµ khÝ tµi chuyªn dông cña çc lùc
lîng vò trang ®Òu ®îc tÝnh vµo chi thêng xuyªn cña NSNN hµng n¨m.
+ Chi kh¸c
204
Ngoµi çc kho¶n chi lín ®· ®îc s¾p xÕp vµo 4 lÜnh vùc trªn, cßn cã
mét sè kho¶n chi kh¸c còng ®îc xÕp vµo c¬ cÊu chi thêng xuyªn nh: Chi
trî gi¸ theo chÝnh s¸ch cña Nhµ níc, chi hç trî quÜ B¶o hiÓm x· héi, phÇn
chi thêng xuyªn thuéc çc ch¬ng tr×nh môc tiªu quèc gia, dù ¸n Nhµ
níc .v.v.. MÆc dï, nÕu xÐt riªng tõng kho¶n chi nµy th× nã kh«ng ph¸t sinh
®Òu ®Æn vµ liªn tôc trong çc th¸ng cña n¨m ng©n s¸ch; nhng nã l¹i ®îc
coi lµ nh÷ng giao dÞch thêng niªn tÊt yÕu cña Nhµ níc.
Th«ng qua viÖc ph©n lo¹i çc kho¶n chi thêng xuyªn theo tõng lÜnh
vùc nh»m phôc vô cho viÖc ph©n tÝch ®¸nh gi¸ t×nh h×nh sö dông vèn NSNN
®· phôc vô cho c«ng t¸c qu¶n lý cña Nhµ níc ë mçi lÜnh vùc nh thÕ nµo?
Trªn c¬ së ®ã, mµ gióp cho viÖc ho¹ch ®Þnh çc chÝnh s¸ch chi hay hoµn
thiÖn c¬ chÕ qu¶n lý ®èi víi mçi kho¶n chi thêng xuyªn cho phï hîp.
1.2. Theo néi dung kinh tÕ cña çc kho¶n chi thêng xuyªn
NÕu ph©n lo¹i theo néi dung kinh tÕ, th× néi dung chi thêng xuyªn
cña NSNN bao gåm:
+ Çc kho¶n chi cho con ngêi thuéc khu vùc hµnh chÝnh - sù nghiÖp,
nh: TiÒn l¬ng, tiÒn c«ng, phô cÊp, phóc lîi tËp thÓ, tiÒn thëng, çc
kho¶n ®ãng gãp theo tiÒn l¬ng vµ çc kho¶n thanh to¸n kh¸c cho ç nh©n.
Ngoµi ra, ë mét sè ®¬n vÞ ®Æc thï lµ çc trêng cßn cã kho¶n chi vÒ häc
bæng cho häc sinh vµ sinh viªn theo chÕ ®é nhµ níc ®· qui ®Þnh cho mçi
lo¹i trêng cô thÓ vµ møc häc bæng mµ mçi sinh viªn ®îc hëng còng ®îc
tÝnh trong c¬ cÊu chi thêng xuyªn thuéc nhãm môc nµy.
+ Çc kho¶n chi vÒ nghiÖp vô chuyªn m«n.
Ho¹t ®éng nghiÖp vô chuyªn m«n trong çc ®¬n vÞ hµnh chÝnh – sù
nghiÖp ®îc ®¶m b¶o b»ng nguån kinh phÝ thêng xuyªn cña NSNN ë mçi
ngµnh rÊt kh¸c nhau. NÕu nh ë c¬ quan C«ng chøng nhµ níc, ho¹t ®éng
nghiÖp vô chuyªn m«n lµ x¸c nhËn tÝnh hîp lÖ, hîp lý cña çc lo¹i giÊy tê
cho mçi tæ chøc, ç nh©n cã nhu cÇu; th× ë çc ®¬n vÞ sù nghiÖp Gi¸o dôc vµ
§µo t¹o lµ ho¹t ®éng gi¶ng d¹y, häc tËp vµ nghiªn cøu khoa häc; ë çc ®¬n
vÞ sù nghiÖp Y tÕ l¹i lµ ho¹t ®éng phßng bÖnh, kh¸m bÖnh vµ ch÷a bÖnh;
.v.v..
§îc tÝnh vµo chi nghiÖp vô chuyªn m«n ph¶i lµ nh÷ng kho¶n chi mµ
xÐt vÒ néi dung kinh tÕ cña nã ph¶i thùc sù phôc vô cho ho¹t ®éng nµy. VÝ
dô: Çc chi phÝ vÒ nguyªn liÖu, vËt liÖu; chi phÝ vÒ n¨ng lîng, nhiªn liÖu;
chi phÝ cho nghiªn cøu, héi th¶o khoa häc; chi phÝ vÒ thuª mín chuyªn gia,
205
gi¸o viªn ®Ó t vÊn hay ®µo t¹o cho ®éi ngò nghiªn cøu; chi phÝ ®Ó tiÕn hµnh
kh¶o s¸t, tham quan häc tËp nh÷ng ®iÓn h×nh tiªn tiÕn vÒ nghiªn cøu vµ øng
dông qui tr×nh c«ng nghÖ cña mét sè ho¹t ®éng nµo ®ã; .v.v..
ChÝnh v× vËy, trong qu¸ tr×nh h¹ch to¸n çc kho¶n chi thêng xuyªn
ph¸t sinh t¹i mçi ®¬n vÞ hµnh chÝnh – sù nghiÖp rÊt cÇn ph¶i cã sù ph©n
®Þnh theo néi dung kinh tÕ cña nghiÖp vô ph¸t sinh mét çch râ rµng, chuÈn
x¸c. Nhê ®ã mµ c«ng t¸c thèng kª, ph©n tÝch ®¸nh gi¸ t×nh h×nh qu¶n lý vµ
sö dông kinh phÝ ë mçi ®¬n vÞ míi cã thÓ lét t¶ ®îc møc ®é qu¸n triÖt
nguyªn t¾c tiÕt kiÖm vµ hiÖu qu¶ ®· ®¹t ®îc ë møc ®é nµo. Mét ®¬n vÞ
®îc ®¸nh gi¸ lµ qu¶n lý vµ sö dông kinh phÝ chi thêng xuyªn cã hiÖu qu¶
khi tû träng chi nghiÖp vô chuyªn m«n trong tæng sè chi cña ®¬n vÞ ®ã lu«n
ph¶i ®îc u tiªn sau khi ®· trang tr¶i çc nhu cÇu chi cho con ngêi theo
qui ®Þnh.
+ Çc kho¶n chi mua s¾m, söa ch÷a.
Trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng, çc ®¬n vÞ hµnh chÝnh – sù nghiÖp cßn
®îc NSNN cÊp kinh phÝ ®Ó mua s¾m thªm çc tµi s¶n (kÓ c¶ tµi s¶n cè
®Þnh) hay söa ch÷a çc tµi s¶n ®ang trong qu¸ tr×nh sö dông, nh»m phôc vô
kÞp thêi cho nhu cÇu ho¹t ®éng vµ n©ng cao hiÖu suÊt sö dông cña çc tµi
s¶n ®ã. Çc nhµ kinh tÕ ®Òu khuyÕn ço r»ng: NÕu biÕt chi nh÷ng ®ång tiÒn
®Ó d¸p øng ngay cho çc nhu cÇu duy tu, b¶o dìng tµi s¶n trong qu¸ tr×nh
sö dông mét çch ®óng lóc, kÞp thêi th× sÏ gãp phÇn tÝch cùc trong viÖc kÐo
dµi tuæi thä cña tµi s¶n, chÊt lîng phôc vô cña tµi s¶n kh«ng bÞ sôt gi¶m;
vµ vÞ thÕ hiÖu qu¶ cña vèn ®Çu t ®îc n©ng cao ®¸ng kÓ.
Tuy nhiªn, møc chi cho mua s¾m, söa ch÷a cña mçi ®¬n vÞ l¹i phô
thuéc vµo: (i) T×nh tr¹ng tµi s¶n cña ®¬n vÞ thuéc diÖn ®îc sö dông vèn
NSNN; (ii) kh¶ n¨ng nguån vèn NSNN cã thÓ dµnh cho nhu cÇu chi nµy ë
møc ®é nµo?
Trong ®iÒu kiÖn hiÖn t¹i, ®îc tÝnh vµo chi NSNN cho mua s¾m, söa
ch÷a ë çc ®¬n vÞ hµnh chÝnh – sù nghiÖp, bao gåm: Çc kho¶n chi ®Ó mua
s¾m thªm tµi s¶n (bao gåm c¶ c«ng cô, dông cô vµ tµi s¶n cè ®Þnh) ®îc
h¹ch to¸n theo çc môc: 110, 111, 144, 145, 147, 148 vµ 134 cña Môc lôc
NSNN. Çc kho¶n chi ®Ó thùc hiÖn söa ch÷a thêng xuyªn vµ söa ch÷a lín
tµi s¶n cè ®Þnh ®îc h¹ch to¸n theo çc môc: 117, 118, 134 cña Môc lôc
NSNN.
+ Çc kho¶n chi kh¸c.
206
Thuéc ph¹m vi çc kho¶n chi kh¸c n»m trong c¬ cÊu chi thêng
xuyªn cña NSNN, cã thÓ nãi mét çch kh¸i qu¸t nhÊt lµ nh÷ng kho¶n chi cã
thêi h¹n t¸c ®éng ng¾n nhng cha ®îc ®Ò cËp tíi ë 03 nhãm môc trªn.
NÕu tiÕp cËn theo gãc nh×n tõ phÝa çc ®¬n vÞ sö dông ng©n s¸ch, th×
c¬ cÊu chi thêng xuyªn cho çc ®¬n vÞ nµy cßn thiÕu nh÷ng néi dung thuéc
vÒ chi phÝ chung cho ho¹t ®éng cña mçi ®¬n vÞ ®ã. Nªn ë nhãm chi kh¸c nµy
ph¶i bao gåm çc kho¶n môc chi phÝ chung vµ chi kh¸c. Çc kho¶n môc
thuéc vÒ chi phÝ chung cña mçi ®¬n vÞ nh»m ®¸p øng cho nhu cÇu duy tr× sù
ho¹t ®éng qu¶n lý ®iÒu hµnh cña mçi ®¬n vÞ ®ã. Nã thêng bao gåm çc
môc chi, nh: Thanh to¸n dÞch vô c«ng céng (109); vËt t v¨n phßng (110);
th«ng tin, tuyªn truyÒn, liªn l¹c (111); héi nghÞ ®Þnh kú thuéc vÒ qui ®Þnh
trong qu¶n lý hµnh chÝnh (112); c«ng t¸c phÝ (113); chi phÝ thuª mín phôc
vô cho ho¹t ®éng qu¶n lý hµnh chÝnh (114); chi ®oµn ra, ®oµn vµo thuéc çc
giao dÞch mang tÝnh chÊt ®èi ngo¹i (çc môc 115, 116); chi cho çc ho¹t
®éng mang tÝnh x· héi ®îc lÊy tõ quÜ chung cña c¬ quan (122); chi tiÕp
kh¸ch (134). Ngoµi nh÷ng chi phÝ chung mµ mçi ®¬n vÞ thêng ph¸t sinh
nh trªn, ë mét sè ®¬n vÞ cßn cã thÓ ph¸t sinh çc kho¶n chi kh¸c mµ vÉn
ph¶i tÝnh vµo néi dung chi cña ®¬n vÞ nh: chi xö lý çc hµnh vi vi ph¹m
ph¸p luËt cña çc vô xö lý kh«ng cã thu hoÆc thu kh«ng ®ñ chi; chi çc
kho¶n kh¸c.
NÕu tiÕp cËn theo gãc nh×n tæng thÓ cña NSNN, th× còng béc lé cßn
nhiÒu kho¶n chi cha ®îc xÕp vµo c¬ cÊu cña 03 nhãm môc chi trªn, nh:
çc chi phÝ thuéc vÒ qu¶n lý chung cña mçi ®¬n vÞ sö dông ng©n s¸ch (nh
®· nªu trªn); çc chi phÝ mµ chÝnh quyÒn nhµ níc ph¶i lµm ®Ó hç trî kinh
tÕ tËp thÓ vµ d©n c (môc 120); chi cho ngêi cã c«ng víi çch m¹ng vµ x·
héi (môc 122); chi trî gi¸ theo chÝnh s¸ch cña nhµ níc (môc 123); chi
l¬ng hu vµ trî cÊp B¶o hiÓm x· héi (môc 124); chi bæ sung cho ng©n s¸ch
cÊp díi (môc 125); chi hç trî quÜ xuÊt khÈu vµ çc kho¶n phô thu (môc
126); chi bæ sung quÜ dù tr÷ tµi chÝnh; chi hoµn thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng; chi xö
lý tµi s¶n ®îc x¸c lËp së h÷u nhµ níc (môc 131); chi tr¶ çc kho¶n thu
n¨m tríc (môc 132); chi nép ng©n s¸ch cÊp trªn (môc 133) vµ chi kh¸c
(môc 134).
ViÖc ph©n lo¹i theo néi dung kinh tÕ lµ tiªu thøc ®îc dïng phæ biÕn
nhÊt trong mçi kh©u cña chu tr×nh NSNN. §Æc biÖt, trong ®iÒu kiÖn hiÖn
nay ®ßi hái viÖc qu¶n lý vµ ®iÒu hµnh NSNN ph¶i theo LuËt NSNN hiÖn
207
hµnh th× vÊn ®Ò cô thÓ ho¸ tõng néi dung chi ph¶i ®îc thÓ hiÖn ngay trong
dù to¸n. MÆt kh¸c, th«ng qua viÖc ph©n lo¹i chi thêng xuyªn theo néi
dung kinh tÕ çc nhµ qu¶n lý cã thÓ thu thËp ®îc çc th«ng tin mét çch
chÝnh x¸c vÒ t×nh h×nh qu¶n lý biªn chÕ vµ quÜ l¬ng; t×nh h×nh qu¶n lý vµ
sö dông kinh phÝ ®· híng vµo viÖc n©ng cao hiÖu qu¶ chi thêng xuyªn ®¹t
ë møc ®é nµo? Vµ t×nh h×nh tu©n thñ çc chÝnh s¸ch chÕ ®é chi NSNN t¹i
mçi ®¬n vÞ thô hëng; nh÷ng bÊt cËp cã thÓ n¶y sinh trong qu¸ tr×nh chÊp
hµnh dù to¸n trong ®ã cã nguyªn nh©n tõ çc chÝnh s¸ch chÕ ®é chi thêng
xuyªn, hay do c¬ chÕ qu¶n lý ®èi víi kho¶n chi nµy .v.v..®Ó kÞp thêi cã ®îc
çc biÖn ph¸p nh»m h¹n chÕ nh÷ng sai lÖch do bÊt cËp ®ã cã thÓ g©y ra.
2. §Æc ®iÓm chi thêng xuyªn cña ng©n s¸ch nhµ níc
Thø nhÊt, ®¹i bé phËn çc kho¶n chi thêng xuyªn mang tÝnh æn ®Þnh
kh¸ râ nÐt. Nh÷ng chøc n¨ng vèn cã cña Nhµ níc nh: B¹o lùc, trÊn ¸p vµ
tæ chøc qu¶n lý çc ho¹t ®éng kinh tÕ, x· héi ®Òu ®ßi hái ph¶i ®îc thùc thi
cho dï cã sù thay ®æi vÒ thÓ chÕ chÝnh trÞ. §Ó ®¶m b¶o cho Nhµ níc cã thÓ
thùc hiÖn ®îc çc chøc n¨ng ®ã, tÊt yÕu ph¶i cung cÊp nguån vèn tõ NSNN
cho nã. MÆt kh¸c, tÝnh æn ®Þnh cña chi thêng xuyªn cßn b¾t nguån tõ tÝnh
æn ®Þnh trong tõng ho¹t ®éng cô thÓ mµ mçi bé phËn cô thÓ thuéc guång
m¸y cña Nhµ níc ph¶i thùc hiÖn. VÝ dô: Cho dï nÒn kinh tÕ quèc d©n
®ang trong thêi kú hng thÞnh, hay suy tho¸i th× nh÷ng c«ng viÖc thuéc vÒ
qu¶n lý hµnh chÝnh t¹i mçi c¬ quan chÝnh quyÒn vÉn cø ph¶i duy tr× ®Òu
®Æn vµ ®Çy ®ñ; cã kh¸c ch¨ng lµ ë thø tù u tiªn trong gi¶i quyÕt çc c«ng
viÖc mµ th«i.
Thø hai, xÐt theo c¬ cÊu chi NSNN ë tõng niªn ®é vµ môc ®Ých sö
dông cuèi cïng cña vèn cÊp ph¸t th× ®¹i bé phËn çc kho¶n chi thêng
xuyªn cña NSNN cã hiÖu lùc t¸c ®éng trong kho¶ng thêi gian ng¾n vµ mang
tÝnh chÊt tiªu dïng x· héi. NÕu chi ®Çu t ph¸t triÓn nh»m t¹o ra çc c¬ së
vËt chÊt – kü thuËt cÇn thiÕt ®Ó thóc ®Èy sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ trong
t¬ng lai, th× chi thêng xuyªn l¹i chñ yÕu ®¸p øng cho çc nhu cÇu chi ®Ó
thùc hiÖn çc nhiÖm vô cña Nhµ níc vÒ qu¶n lý kinh tÕ, qu¶n lý x· héi
ngay trong n¨m ng©n s¸ch hiÖn t¹i.
Khi nghiªn cøu c¬ cÊu chi NSNN theo môc ®Ých sö dông cuèi cïng
cña vèn cÊp ph¸t, ngêi ta thêng ph©n lo¹i çc kho¶n chi thµnh hai nhãm:
Chi tÝch luü vµ chi tiªu dïng. Theo tiªu thøc nµy th× ®¹i bé phËn çc kho¶n
chi thêng xuyªn ®îc xÕp vµo chi tiªu dïng (tiªu dïng chung cho toµn x·
208
héi). Bëi lÏ, ë trong tõng niªn ®é ng©n s¸ch ®ã çc kho¶n chi thêng xuyªn
chñ yÕu nh»m trang tr¶i cho çc nhu cÇu vÒ qu¶n lý hµnh chÝnh nhµ níc;
vÒ quèc phßng, an ninh; vÒ çc ho¹t ®éng sù nghiÖp; çc ho¹t ®éng x· héi
kh¸c do Nhµ níc tæ chøc. KÕt qu¶ çc ho¹t ®éng trªn hÇu nh kh«ng t¹o
ra cña c¶i vËt chÊt hoÆc kh«ng g¾n trùc tiÕp víi viÖc t¹o ra cña c¶i vËt chÊt
cho x· héi ë mçi n¨m ®ã. Song ®iÒu ®ã còng kh«ng thÓ lµm mÊt ®i ý nghÜa
chiÕn lîc cña mét sè kho¶n chi thêng xuyªn. Vµ theo ®ã, ngêi ta l¹i cã
thÓ coi nã nh lµ nh÷ng kho¶n chi cã tÝnh chÊt tÝch luü ®Æc biÖt. VÝ dô:
Ngµy nay ngêi ta cho r»ng kho¶n chi cho Gi¸o dôc - §µo t¹o, cho Khoa
häc - C«ng nghÖ lµ nh÷ng kho¶n chi tÝch 1òy.
Thø ba, ph¹m vi, møc ®é chi thêng xuyªn cña NSNN g¾n chÆt víi c¬
cÊu tæ chøc cña bé m¸y nhµ níc vµ sù lùa chän cña Nhµ níc trong viÖc
cung øng çc hµng hãa c«ng céng. Víi t çch lµ mét quü tiÒn tÖ tËp trung
cña Nhµ níc, nªn tÊt yÕu qu¸ tr×nh ph©n phèi vµ sö dông vèn NSNN lu«n
ph¶i híng vµo viÖc ®¶m b¶o sù ho¹t ®éng b×nh thêng cña bé m¸y nhµ níc
®ã. NÕu mét khi bé m¸y qu¶n lý nhµ níc gän nhÑ, ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶ th×
sè chi thêng xuyªn cho nã ®îc gi¶m bít vµ ngîc l¹i. HoÆc quyÕt ®Þnh cña
Nhµ níc trong viÖc lùa chän ph¹m vi vµ møc ®é cung øng çc hµng hãa
c«ng céng còng sÏ cã ¶nh hëng trùc tiÕp ®Õn ph¹m vi vµ møc ®é chi thêng
xuyªn cña NSNN.
VÝ dô: Gi¸o dôc lµ hµng hãa c«ng céng. Trong c¬ chÕ qu¶n lý tËp
trung, bao cÊp Nhµ níc quyÕt ®Þnh cung cÊp hµng hãa nµy miÔn phÝ th× tÊt
yÕu ph¹m vi vµ møc ®é chi NSNN cho gi¸o dôc ph¶i réng vµ lín. Ngîc l¹i,
trong c¬ chÕ qu¶n lý nÒn kinh tÕ thÞ trêng cã sù qu¶n lý cña Nhµ níc th×
ho¹t ®éng gi¸o dôc cã sù ch¨m lo cña c¶ Nhµ níc vµ cña c¶ nh©n d©n. Nhê
®ã mµ Nhµ níc cã thÓ thu hÑp ph¹m vi chi cho lÜnh vùc nµy.
II. Çc nguyªn t¾c qu¶n lý chi thêng xuyªn cña ng©n s¸ch Nhµ níc
l. Nguyªn t¾c qu¶n lý theo dù to¸n
LËp dù to¸n lµ kh©u më ®Çu cña mét chu tr×nh NSNN. Nh÷ng kho¶n
chi thêng xuyªn mét khi ®· ®îc ghi vµo dù to¸n chi vµ ®· ®îc c¬ quan
quyÒn lùc Nhµ níc xÐt duyÖt ®îc coi lµ chØ tiªu ph¸p lÖnh. XÐt trªn gi¸c
®é qu¶n lý, sè chi thêng xuyªn ®· ®îc ghi trong dù to¸n thÓ hiÖn sù cam
kÕt cña çc c¬ quan chøc n¨ng vÒ qu¶n lý tµi chÝnh nhµ níc víi çc ®¬n vÞ
thô hëng NSNN. Tõ ®ã, lµm n¶y sinh nguyªn t¾c qu¶n lý chi thêng xuyªn
209
theo dù to¸n. ViÖc ®ßi hái qu¶n lý chi thêng xuyªn cña NSNN ph¶i theo dù
to¸n lµ xuÊt ph¸t tõ nh÷ng c¬ së lý luËn vµ thùc tiÔn sau:
Thø nhÊt, ho¹t ®éng cña NSNN, ®Æc biÖt lµ c¬ cÊu thu, chi cña NSNN
phô thuéc vµo sù ph¸n quyÕt cña c¬ quan quyÒn lùc nhµ níc; ®ång thêi
lu«n ph¶i chÞu sù kiÓm tra, gi¸m s¸t cña çc c¬ quan quyÒn lùc nhµ níc
®ã. Do vËy, mäi kho¶n chi tõ NSNN chØ cã thÓ trë thµnh hiÖn thùc khi vµ
chØ khi kho¶n chi ®ã ®· n»m trong c¬ cÊu chi theo dù to¸n ®· ®îc c¬ quan
quyÒn lùc nhµ níc xÐt duyÖt vµ th«ng qua.
Thø hai, ph¹m vi chi cña NSNN rÊt ®a d¹ng liªn quan tíi nhiÒu lo¹i
h×nh ®¬n vÞ thuéc nhiÒu lÜnh vùc ho¹t ®éng kh¸c nhau. Møc chi cho mçi
lo¹i ho¹t ®éng ®îc x¸c ®Þnh theo ®èi tîng riªng, ®Þnh møc riªng; hoÆc
ngay gi÷a çc c¬ quan trong cïng mét lÜnh vùc ho¹t ®éng nhng ®iÒu kiÖn
vÒ trang bÞ c¬ së vËt chÊt cã sù kh¸c nhau, quy m« vµ tÝnh chÊt ho¹t ®éng
cã sù kh¸c nhau sÏ dÉn ®Õn çc møc chi tõ NSNN cho çc c¬ quan ®ã còng cã
sù kh¸c nhau.
Thø ba, cã qu¶n lý theo dù to¸n míi ®¶m b¶o ®îc yªu cÇu c©n ®èi cña
NSNN, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho viÖc ®iÒu hµnh NSNN, h¹n chÕ ®îc tÝnh
tuú tiÖn (vÒ nguyªn t¾c) trong qu¶n lý vµ sö dông kinh phÝ ë çc ®¬n vÞ thô
hëng NSNN.
Sù t«n träng nguyªn t¾c qu¶n lý theo dù to¸n ®èi víi çc kho¶n chi
thêng xuyªn cña NSNN ®îc nh×n nhËn qua çc gi¸c ®é sau:
Mäi nhu cÇu chi thêng xuyªn dù kiÕn cho n¨m kÕ ho¹ch nhÊt thiÕt
ph¶i ®îc x¸c ®Þnh trong dù to¸n kinh phÝ tõ c¬ së, th«ng qua çc bíc xÐt
duyÖt cña çc c¬ quan quyÒn lùc nhµ níc tõ thÊp ®Õn cao. QuyÕt ®Þnh cuèi
cïng cho dù to¸n chi thêng xuyªn cña NSNN thuéc vÒ Quèc héi. ChØ sau
khi dù to¸n chi ®· ®îc Quèc héi xÐt duyÖt vµ th«ng qua míi trë thµnh c¨n
cø chÝnh thøc ®Ó ph©n bæ sè chi thêng xuyªn cho mçi ngµnh, mçi cÊp. Do
vËy, cã thÓ nãi quyÕt ®Þnh cña Quèc héi vÒ viÖc th«ng qua dù to¸n NSNN
(trong ®ã cã dù to¸n chi NSNN) nh lµ mét trong nh÷ng “§¹o luËt” ®iÒu
chØnh ®Õn ho¹t ®éng cña lÜnh vùc nµy. V× thÕ çc ngµnh, çc cÊp çc ®¬n vÞ
ph¶i cã tr¸ch nhiÖm chÊp hµnh nghiªm chØnh çc chØ tiªu thuéc dù to¸n chi
thêng xuyªn ®· ®îc Quèc héi th«ng qua.
Trong qu¸ tr×nh tæ chøc thùc hiÖn dù to¸n chi thêng xuyªn mçi
ngµnh, mçi cÊp, mçi ®¬n vÞ ph¶i c¨n cø vµo dù to¸n kinh phÝ ®· ®îc duyÖt
mµ ph©n bæ vµ sö dông cho çc kho¶n, môc chi vµ ph¶i h¹ch to¸n theo
210
®óng môc lôc NSNN ®· quy ®Þnh. Sù linh ho¹t trong qu¸ tr×nh sö dông
kinh phÝ chi thêng xuyªn dÉn ®Õn sù sai lÖch vÒ møc chi cho mçi môc so
víi dù to¸n chØ cã thÓ ®îc çc c¬ quan chøc n¨ng vÒ qu¶n lý tµi chÝnh nhµ
níc chÊp nhËn khi ®ã lµ çc kho¶n chi thuéc kinh phÝ mµ ®¬n vÞ ®· nhËn
kho¸n.
§Þnh kú, theo chÕ ®é quyÕt to¸n kinh phÝ ®· quy ®Þnh çc ngµnh, çc
cÊp, çc ®¬n vÞ khi ph©n tÝch ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ thùc hiÖn cña kú b¸o ço
ph¶i lÊy dù to¸n lµm c¨n cø ®èi chiÕu so s¸nh. Muèn vËy, dù to¸n chi ®·
®îc x¸c lËp theo çc chØ tiªu nµo, theo kho¶n, môc nµo th× quyÕt to¸n chi
còng ph¶i ®îc lËp nh vËy.
2. Nguyªn t¾c tiÕt kiÖm, hiÖu qu¶
Cã thÓ nãi tiÕt kiÖm, hiÖu qu¶ lµ mét trong nh÷ng nguyªn t¾c quan
träng hµng ®Çu cña qu¶n lý kinh tÕ, tµi chÝnh, bëi mét lÏ gi¶n ®¬n r»ng:
Nguån lùc th× lu«n cã giíi h¹n nhng nhu cÇu th× kh«ng cã møc giíi h¹n nµo.
Do vËy, trong qu¸ tr×nh ph©n bæ vµ sö dông çc nguån lùc khan hiÕm ®ã
lu«n ph¶i tÝnh to¸n sao cho víi chi phÝ Ýt nhÊt nhng vÉn ®¹t hiÖu qu¶ mét
çch tèt nhÊt.
MÆt kh¸c, do ®Æc thï ho¹t ®éng cña NSNN diÔn ra trªn ph¹m vi
réng, ®a d¹ng vµ phøc t¹p. Nhu cÇu chi tõ NSNN lu«n gia t¨ng víi tèc ®é
nhanh trong khi kh¶ n¨ng huy ®éng nguån thu cã h¹n. Nªn cµng ph¶i t«n
träng nguyªn t¾c tiÕt kiÖm, hiÖu qu¶ trong qu¶n lý chi thêng xuyªn cña
NSNN.
Nguyªn t¾c tiÕt kiÖm, hiÖu qu¶ chØ cã thÓ ®îc t«n träng khi qu¸ tr×nh
qu¶n lý chi thêng xuyªn cña NSNN ph¶i lµm tèt vµ lµm ®ång bé mét sè néi
dung sau:
+ Ph¶i x©y dùng ®îc çc ®Þnh møc, tiªu chuÈn chi tiªu phï hîp víi
tõng ®èi tîng hay tÝnh chÊt c«ng viÖc; ®ång thêi l¹i ph¶i cã tÝnh thùc tiÔn
cao. ChØ cã nh vËy çc ®Þnh møc, tiªu chuÈn chi cña NSNN míi trë thµnh
c¨n cø ph¸p lý x¸c ®¸ng phôc vô cho qu¸ tr×nh qu¶n lý chi.
+ Ph¶i thiÕt lËp ®îc çc h×nh thøc cÊp ph¸t ®a d¹ng vµ lùa chän h×nh
thøc cÊp ph¸t ¸p dông cho mçi lo¹i h×nh ®¬n vÞ, hay yªu cÇu qu¶n lý cña
tõng nhãm môc chi mét çch phï hîp.
+ BiÕt lùa chän thø tù u tiªn cho çc lo¹i ho¹t ®éng hoÆc theo çc
nhãm môc chi sao cho víi tæng sè chi cã h¹n nhng khèi lîng c«ng viÖc
vÉn hoµn thµnh vµ ®¹t chÊt lîng cao. §Ó ®¹t ®îc ®iÒu nµy, ®ßi hái ph¶i cã
211
®îc çc ph¬ng ¸n ph©n phèi vµ sö dông kinh phÝ kh¸c nhau. Trªn c¬ së
®ã mµ lùa chän ph¬ng ¸n tèi u nhÊt cho c¶ qu¸ tr×nh lËp dù to¸n, ph©n
bæ vµ qu¸ tr×nh sö dông kinh phÝ. Cã thÓ nãi tiÕt kiÖm, hiÖu qu¶ lµ hai mÆt
cña nguyªn t¾c nµy, chóng cã mèi quan hÖ mËt thiÕt víi nhau. V× vËy, khi
xem xÐt ®Õn vÊn ®Ò tiÕt kiÖm çc kho¶n chi cña NSNN ph¶i ®Æt trong sù
rµng buéc cña tÝnh hiÖu qu¶ vµ ngîc l¹i.
+ MÆt kh¸c, khi ®¸nh gi¸ tÝnh hiÖu qu¶ cña chi NSNN ph¶i cã quan
®iÓm toµn diÖn. Ph¶i xem xÐt møc ®é ¶nh hëng cña mçi kho¶n chi thêng
xuyªn tíi çc mèi quan hÖ kinh tÕ, chÝnh trÞ, x· héi kh¸c vµ ph¶i tÝnh ®Õn
thêi gian ph¸t huy t¸c dông cña nã. V× vËy, khi nãi ®Õn hiÖu qu¶ cña chi
thêng xuyªn tõ NSNN ngêi ta hiÓu ®ã lµ nhng lîi Ých vÒ kinh tÕ - x· héi
mµ toµn x· héi ®îc thô hëng.
3. Nguyªn t¾c chi trùc tiÕp qua Kho b¹c nhµ níc
Mét trong nh÷ng chøc n¨ng quan träng cña Kho b¹c nhµ níc lµ
qu¶n lý quÜ NSNN. V× vËy, Kho b¹c nhµ níc võa cã quyÒn, võa cã tr¸ch
nhiÖm ph¶i kiÓm so¸t chÆt chÏ mäi kho¶n chi NSNN; ®Æc biÖt lµ çc kho¶n
chi thêng xuyªn. §Ó t¨ng cêng vai trß cña Kho b¹c nhµ níc trong kiÓm
so¸t chi thêng xuyªn cña NSNN, hiÖn nay ë níc ta ®· vµ ®ang triÓn khai
thùc hiÖn “chi trùc tiÕp qua Kho b¹c nhµ níc” vµ coi ®ã nh lµ mét
nguyªn t¾c trong qu¶n lý kho¶n chi nµy.
Chi trùc tiÕp qua Kho b¹c nhµ níc lµ ph¬ng thøc thanh to¸n chi tr¶
cã sù tham gia cña 3 bªn: §¬n vÞ sö dông NSNN; Kho b¹c nhµ níc; tæ chøc
hoÆc ç nh©n ®îc nhËn çc kho¶n tiÒn do ®¬n vÞ sö dông NSNN thanh to¸n
chi tr¶ (gäi chung lµ ngêi ®îc hëng) b»ng h×nh thøc thanh to¸n kh«ng
dïng tiÒn mÆt. Çch thøc tiÕn hµnh cô thÓ lµ: §¬n vÞ sö dông NSNN uû
quyÒn cho Kho b¹c nhµ níc trÝch tiÒn tõ tµi kho¶n cña m×nh ®Ó chuyÓn tr¶
vµo tµi kho¶n cho ngêi ®îc hëng ë mét trung gian tµi chÝnh nµo ®ã, n¬i
ngêi ®îc hëng më tµi kho¶n giao dÞch.
§Ó thùc hiÖn ®îc nguyªn t¾c chi trùc tiÕp qua Kho b¹c nhµ níc cÇn
ph¶i gi¶i quyÕt tèt mét sè vÊn ®Ò c¬ b¶n sau:
Thø nhÊt, tÊt c¶ çc kho¶n chi NSNN ph¶i ®îc kiÓm tra, kiÓm so¸t
mét çch chÆt chÏ trong qu¸ tr×nh cÊp ph¸t, thanh to¸n. Çc kho¶n chi ph¶i
cã trong dù to¸n NSNN ®îc duyÖt, ®óng chÕ ®é tiªu chuÈn, ®Þnh møc do c¬
quan nhµ níc cã thÈm quyÒn qui ®Þnh vµ ®· ®îc thñ trëng ®¬n vÞ sö
dông kinh phÝ NSNN chuÈn chi.
212
Thø hai, tÊt c¶ çc c¬ quan, ®¬n vÞ, çc chñ dù ¸n... sö dông kinh phÝ
NSNN (gäi chung lµ ®¬n vÞ sö dông kinh phÝ NSNN) ph¶i më tµi kho¶n t¹i
Kho b¹c nhµ níc; chÞu sù kiÓm tra, kiÓm so¸t cña c¬ quan Tµi chÝnh vµ
Kho b¹c nhµ níc trong qu¸ tr×nh lËp dù to¸n, ph©n bæ dù to¸n, cÊp ph¸t,
thanh to¸n, h¹ch to¸n vµ quyÕt to¸n NSNN.
Thø ba, c¬ quan Tµi chÝnh çc cÊp cã tr¸ch nhiÖm xem xÐt dù to¸n
ng©n s¸ch cña çc c¬ quan, ®¬n vÞ cïng cÊp; kiÓm tra ph¬ng ¸n ph©n bæ
vµ giao dù to¸n cña çc ®¬n vÞ dù to¸n cÊp trªn cho çc ®¬n vÞ dù to¸n ng©n
s¸ch cÊp díi, nÕu kh«ng ®óng dù to¸n ng©n s¸ch ®îc giao, kh«ng ®óng
chÝnh s¸ch, chÕ ®é, tiªu chuÈn, ®Þnh møc th× yªu cÇu ®iÒu chØnh l¹i. §Þnh
kú, sau khi nhËn ®îc b¸o ço quyÕt to¸n cña çc ®¬n vÞ dù to¸n cÊp I trùc
thuéc, c¬ quan Tµi chÝnh çc cÊp cã tr¸ch nhiÖm thÈm ®Þnh çc b¸o ço
quyÕt to¸n ®ã ®Ó tæng hîp sè liÖu vµo quyÕt to¸n chi NSNN.
Thø t, Kho b¹c nhµ níc cã tr¸ch nhiÖm kiÓm so¸t çc hå s¬, chøng
tõ, ®iÒu kiÖn chi vµ thùc hiÖn cÊp ph¸t, thanh to¸n kÞp thêi çc kho¶n chi
NSNN theo ®óng qui ®Þnh; tham gia víi çc c¬ quan Tµi chÝnh, c¬ qu¶n
qu¶n lý nhµ níc cã thÈm quyÒn trong viÖc kiÓm tra t×nh h×nh sö dông
NSNN vµ x¸c nhËn sè thùc chi NSNN qua kho b¹c cña çc ®¬n vÞ.
Thñ trëng c¬ quan Kho b¹c nhµ níc cã quyÒn tõ chèi thanh to¸n,
chi tr¶ çc kho¶n chi kh«ng ®ñ çc ®iÒu kiÖn sau:
- Kh«ng cã trong dù to¸n ng©n s¸ch ®îc giao;
- Kh«ng ®óng chÕ ®é, ®Þnh møc chi tiªu tµi chÝnh nhµ níc;
- Cha ®îc thñ trëng ®¬n vÞ sö dông ng©n s¸ch hoÆc ngêi ®îc uû
quyÒn quyÕt ®Þnh chi;
- Kh«ng ®ñ çc ®iÒu kiÖn chi theo qui ®Þnh hiÖn hµnh vÒ chi trùc tiÕp
qua Kho b¹c nhµ níc (çc ®iÒu kiÖn nµy sÏ cã thay ®æi theo thêi gian cïng
víi viÖc hoµn thiÖn c«ng t¸c qu¶n lý chi NSNN qua Kho b¹c nhµ níc). VÝ
dô: Trong nh÷ng n¨m ®Çu cña thÕ kû 21, ChÝnh phñ ®· quyÕt ®Þnh thùc hiÖn
thÝ ®iÓm vµ më réng thÝ ®iÓm kho¸n biªn chÕ vµ kinh phÝ qu¶n lý hµnh chÝnh
cho çc c¬ quan qu¶n lý hµnh chÝnh vµ c¬ chÕ tù chñ tµi chÝnh ®èi víi çc
®¬n vÞ sù nghiÖp cã thu; v× thÕ c¬ chÕ kiÓm so¸t chi thêng xuyªn qua Kho
b¹c nhµ níc ph¶i cã sù thay ®æi cho phï hîp víi c¬ chÕ kho¸n vµ møc ®é
nhËn kho¸n mµ mçi ®¬n vÞ ®· ®¨ng ký ¸p dông.
Thø n¨m, lùa chän ph¬ng thøc cÊp ph¸t, thanh to¸n ®èi víi tõng
kho¶n chi thêng xuyªn cho phï hîp víi hoµn c¶nh kinh tÕ, x· héi hiÖn t¹i.
213
Cô thÓ: Ph¬ng thøc cÊp ph¸t, thanh to¸n ®èi víi çc kho¶n chi tr¶ tiÒn
l¬ng vµ cã tÝnh chÊt nh tiÒn l¬ng sÏ kh¸c víi ph¬ng thøc cÊp ph¸t,
thanh to¸n ®èi víi çc kho¶n mua s¾m ®å dïng, trang thiÕt bÞ, ph¬ng tiÖn
lµm viÖc, söa ch÷a vµ x©y dùng nhá .v.v..
III. Tæ chøc qu¶n lý chi thêng xuyªn cña ng©n s¸ch nhµ níc
l. X©y dùng ®Þnh møc chi
1.1. Çc lo¹i ®Þnh møc vµ yªu cÇu ®èi víi ®Þnh møc chi thêng xuyªn
cña NSNN
1.1.1. Çc lo¹i ®Þnh møc chi
Trong qu¶n lý çc kho¶n chi thêng xuyªn cña NSNN nhÊt thiÕt cÇn
ph¶i cã ®Þnh møc cho tõng nhãm môc chi hay cho mçi ®èi tîng cô thÓ.
Nhê ®ã c¬ quan Tµi chÝnh míi cã c¨n cø ®Ó lËp çc ph¬ng ¸n ph©n bæ
ng©n s¸ch, kiÓm tra gi¸m s¸t qu¸ tr×nh chÊp hµnh, thÈm tra phª duyÖt
quyÕt to¸n kinh phÝ cña çc ®¬n vÞ thô hëng. §ång thêi dùa vµo ®Þnh møc
chi mµ çc ngµnh, çc cÊp, çc ®¬n vÞ míi cã c¨n cø ph¸p lý ®Ó triÓn khai
çc c«ng viÖc cô thÓ cña qu¸ tr×nh qu¶n lý, sö dông kinh phÝ thuéc chi
thêng xuyªn cña NSNN t¹i ®¬n vÞ cña m×nh theo ®óng chÕ ®é.
Th«ng thêng ®Þnh møc chi thêng xuyªn cña NSNN ®îc thÓ hiÖn ë
çc d¹ng sau:
1.1.1.1. Lo¹i ®Þnh møc chi tiÕt theo tõng môc chi cña Môc lôc NSNN
(hay cßn gäi lµ ®Þnh møc sö dông).
Dùa trªn c¬ cÊu chi cña NSNN cho mçi ®¬n vÞ ®îc h×nh thµnh tõ çc
môc chi nµo, ngêi ta sÏ tiÕn hµnh x©y dùng ®Þnh møc chi cho tõng môc ®ã.
Do vËy, qui m«, ph¹m vi vµ tÝnh chÊt ho¹t ®éng cña çc ®¬n vÞ kh¸c nhau sÏ
cã sè lîng çc ®Þnh møc chi theo môc kh¸c nhau. ChÝnh v× vËy, viÖc x©y
dùng lo¹i ®Þnh møc chi nµy ®ßi hái ph¶i cã mét sù phèi hîp chÆt chÏ gi÷a c¬
quan chñ qu¶n cña mçi ngµnh víi c¬ quan Tµi chÝnh. VÝ dô: §Ó x©y dùng
®îc çc ®Þnh møc chi theo çc môc phï hîp víi ho¹t ®éng cña çc bÖnh
viÖn hay çc trung t©m y tÕ th× nhÊt thiÕt ph¶i cã sù phèi hîp gi÷a Bé Tµi
chÝnh víi Bé Y tÕ. Trªn c¬ së ®ã mµ x©y dùng ®Þnh møc chi cho tõng môc
chi l¬ng, phô cÊp, vËt liÖu, c«ng cô, .v.v. thuéc ho¹t ®éng cña ngµnh Y tÕ.
§Þnh møc sö dông sÏ lµ mét trong nh÷ng c¨n cø rÊt quan träng ®Ó çc
®¬n vÞ sö dông ng©n s¸ch qu¶n lý ®iÒu hµnh kinh phÝ trong ph¹m vi cña
®¬n vÞ m×nh. §ång thêi, nã còng lµ mét trong nh÷ng c¨n cø quan träng ®Ó
214
c¬ quan chñ qu¶n cÊp trªn, c¬ quan Tµi chÝnh, c¬ quan Thanh tra, c¬ quan
KiÓm to¸n nhµ níc thùc hiÖn çc phÇn viÖc liªn quan ®Õn xÐt duyÖt, thÈm
®Þnh, hay kiÓm tra chÊp thuËn tÝnh hîp lÖ, hîp lý cña sè kinh phÝ mµ çc
®¬n vÞ dù to¸n ®· sö dông. Bëi vËy, çc ®Þnh møc sö dông nµy ph¶i ®îc thÓ
chÕ ho¸ mét çch râ rµng, cô thÓ vµ x¸c nhËn thêi gian cã hiÖu lùc chung.
V× thÕ, çc ®Þnh møc sö dông thuéc chi thêng xuyªn cña NSNN nhÊt thiÕt
ph¶i ®¹t ®îc tÝnh æn ®Þnh t¬ng ®èi theo thêi gian.
Trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay, cïng víi tiÕn tr×nh thùc hiÖn tõng bíc c¶i
çch tµi chÝnh c«ng, çc ®Þnh møc sö dông thuéc chi thêng xuyªn cña
NSNN ta ®· cã nh÷ng thay ®æi ®¸ng kÓ, lµm ph©n ho¸ çc ®Þnh møc sö
dông thµnh 2 lo¹i: çc ®Þnh møc b¾t buéc chung vµ çc ®Þnh møc kh«ng b¾t
buéc chung.
Çc ®Þnh møc b¾t buéc chung ®îc ¸p dông ®èi víi çc c¬ quan qu¶n
lý nhµ níc cha ®îc giao kho¸n biªn chÕ vµ kinh phÝ qu¶n lý hµnh chÝnh;
çc ®¬n vÞ sù nghiÖp kh«ng cã thu; vµ çc kho¶n kinh phÝ kh«ng kho¸n cña
tÊt c¶ çc ®¬n vÞ ®· ®îc giao kho¸n. Çc ®Þnh møc b¾t buéc chung nhÊt
thiÕt ph¶i qu¶n lý vµ sö dông theo ®óng çc qui ®Þnh cña LuËt NSNN vµ çc
v¨n b¶n híng dÉn thi hµnh luËt nµy hiÖn ®ang cã hiÖu lùc thi hµnh.
Çc ®Þnh møc kh«ng b¾t buéc chung ®îc ¸p dông ®èi víi çc kho¶n
kinh phÝ ®· ®îc giao kho¸n cho çc c¬ quan qu¶n lý hµnh chÝnh nhµ níc
®· ®îc kho¸n biªn chÕ vµ kinh phÝ qu¶n lý hµnh chÝnh vµ kinh phÝ thuéc
ho¹t ®éng thêng xuyªn mµ ®¬n vÞ sù nghiÖp cã thu ®· ®îc giao quyÒn tù
chñ tµi chÝnh. Song çc ®Þnh møc sö dông kh«ng b¾t buéc chung nµy nhÊt
thiÕt ph¶i ®îc qui ®Þnh trong qui chÕ chi tiªu näi bé ®· ®îc tËp thÓ c«ng
chøc, viªn chøc ®¬n vÞ nhÊt trÝ th«ng qua.
1.1.1.2. Lo¹i ®Þnh møc chi tæng hîp theo tõng ®èi tîng ®îc tÝnh
®Þnh møc chi cña NSNN (hay cßn gäi lµ ®Þnh møc ph©n bæ).
§Þnh møc chi tæng hîp thêng ®îc sö dông nhiÒu nhÊt trong qu¸
tr×nh lËp dù to¸n NSNN, nh»m x©y dùng ®îc dù to¸n ng©n s¸ch s¬ bé ®Ó
giao sè kiÓm tra vµ híng dÉn çc ngµnh, çc ®¬n vÞ sö dông ng©n s¸ch lËp
dù to¸n kinh phÝ. §Þnh møc chi tæng hîp nhiÒu khi còng ®îc dïng ®Ó Ên
®Þnh chÝnh thøc møc chi mµ mçi ®èi tîng ®îc phÐp ¸p dông khi x©y dùng
dù to¸n ng©n s¸ch kú kÕ ho¹ch. ChÝnh v× thÕ, ngêi ta gäi nh÷ng ®Þnh møc
nµy lµ ®Þnh møc ph©n bæ. §Þnh møc ph©n bæ ®îc dïng nhiÒu nhÊt trong
quan hÖ gi÷a çc cÊp ng©n s¸ch víi nhau trong qu¸ tr×nh lËp dù to¸n chi
215
thêng xuyªn cña NSNN. HiÖn t¹i gi÷a çc cÊp ng©n s¸ch cña níc ta ®ang
sö dông çc ®Þnh møc ph©n bæ ng©n s¸ch cho nhu cÇu chi thêng xuyªn dùa
trªn tiªu chÝ d©n sè b×nh qu©n kú kÕ ho¹ch. VÝ dô: §Þnh møc ph©n bæ ng©n
s¸ch cho sù nghiÖp y tÕ n¨m 2004 ®îc x¸c ®Þnh nh sau:
§¬n vÞ tÝnh: ®ång/ ngêi d©n/ n¨m

Vïng §Þnh møc ph©n bæ
§« thÞ 32.180
§ång b»ng 35.400
Nói thÊp – vïng s©u 44.780
Nói cao – h¶i ®¶o 58.050
MÆc dï ®· cã tÝnh ®Õn sù chªnh lÖch vÒ ®iÒu kiÖn kinh tÕ – x· héi gi÷a
çc vïng kh¸c nhau; trªn c¬ së ®ã ®a ra çc møc cho çc vïng, theo híng
vïng nµo khã kh¨n h¬n th× ®îc ph©n bæ kinh phÝ cao h¬n. Theo çch lËp
luËn ®ã, çc c¬ quan tµi chÝnh cÊp trªn cho r»ng ®· ®¶m b¶o ®îc yÕu tè c«ng
b»ng trong ph©n bæ nguån vèn ng©n s¸ch cho çc ®Þa ph¬ng kh¸c nhau.
Nhng cã rÊt nhiÒu ®Þa ph¬ng khi tÝnh to¸n sè kinh phÝ cã thÓ ®îc hëng
theo çc møc ph©n bæ trªn, th× hä l¹i cho r»ng kh«ng c«ng b»ng. §©y lµ vÊn
®Ò vÉn cßn g©y ra nhiÒu tranh c·i trong qu¸ tr×nh lËp dù to¸n hµng n¨m. Lùa
chän çc tiªu chÝ ph©n bæ ng©n s¸ch nh thÕ nµo cho c«ng b»ng h¬n vÉn
lu«n ®îc coi lµ vÊn ®Ò cha cã ®îc lêi gi¶i tho¶ ®¸ng.
Khi c¬ quan tµi chÝnh trùc tiÕp qu¶n lý ng©n s¸ch mét cÊp tiÕn hµnh
ph©n bæ kinh phÝ cho çc ®¬n vÞ dù to¸n thuéc ng©n s¸ch cÊp m×nh, th× l¹i
kh«ng thÓ dùa vµo ®Þnh møc ph©n bæ theo ®Çu d©n ®· ®îc ¸p dông cho
çc cÊp ng©n s¸ch trong hÖ thèng NSNN. Lóc nµy ®Þnh møc chi tæng hîp
cho mçi ngµnh, mçi lÜnh vùc trùc thuéc ng©n s¸ch mét cÊp l¹i ph¶i dùa vµo
®Æc thï ho¹t ®éng cña mçi ngµnh, mçi lo¹i h×nh ®¬n vÞ ®Ó x¸c ®Þnh ®èi
tîng tÝnh ®Þnh møc chi sao cho võa phï hîp víi ho¹t ®éng cña çc ®¬n vÞ,
võa phï hîp víi yªu cÇu qu¶n lý. VÝ dô: Khi ph©n bæ kinh phÝ tõ ng©n s¸ch
cÊp tØnh cho sù nghiÖp Gi¸o dôc - §µo t¹o cña mçi trêng cô thÓ, Së Tµi
chÝnh kh«ng thÓ ph©n bæ theo ®Çu d©n; thay vµo ®ã, ®Þnh møc l¹i ph¶i x¸c
®Þnh theo sè häc sinh, sinh viªn b×nh qu©n dù kiÕn cã mÆt n¨m kÕ ho¹ch.
216
Hay khi ph©n bæ kinh phÝ tõ ng©n s¸ch cÊp huyÖn cho çc tæ chøc ®oµn thÓ
chÝnh trÞ – x· héi do huyÖn qu¶n lý, Phßng Tµi chÝnh cÊp huyÖn còng kh«ng
thÓ dùa theo tiªu chÝ ®Çu d©n; mµ l¹i ph¶i dùa trªn c¬ cÊu tæ chøc vµ nhiÖm
vô cña mçi tæ chøc ®ã ph¶i thùc hiÖn trong kú kÕ ho¹ch. HoÆc ®Þnh møc chi
cho qu¶n lý hµnh chÝnh cña mét cÊp ng©n s¸ch l¹i thêng ®îc x¸c ®Þnh
theo sè lîng biªn chÕ ®îc duyÖt thuéc mçi cÊp qu¶n lý kh¸c nhau .v.v..
Qua nh÷ng vÝ dô kÓ trªn cho thÊy: B¶n th©n ®Þnh møc ph©n bæ ng©n
s¸ch còng cã nh÷ng çch lùa chän tiªu chÝ rÊt kh¸c nhau qua mçi bíc cña
qu¸ tr×nh lËp dù to¸n NSNN. Mét tiªu chÝ sÏ chØ ®îc sö dông thèng nhÊt
khi mèi quan hÖ gi÷a chñ thÓ ®îc quyÒn ph©n bæ vµ chñ thÓ ®îc nhËn
ph©n bæ ng©n s¸ch lµ gièng nhau (ph©n bæ ng©n s¸ch cÊp trªn cho ng©n
s¸ch cÊp díi trong hÖ thèng NSNN; hay ph©n bæ kinh phÝ cho çc trêng
tõ mét cÊp ng©n s¸ch nhÊt ®Þnh). §iÒu quan träng nhÊt lµ lùa chän tiªu chÝ
nh thÕ nµo ®Ó võa ®¹t ®îc c«ng b»ng, l¹i võa ph¸t huy ®îc hiÖu qu¶ cña
qu¸ tr×nh ph©n bæ nguån tµi lùc ®ã tõ phÝa nhµ níc.
Nh÷ng ®Þnh møc ph©n bæ ng©n s¸ch tõ mét cÊp cho çc ngµnh, çc
lÜnh vùc thuéc ph¹m vi chi thêng xuyªn mµ cÊp ng©n s¸ch ®ã ph¶i ®¶m
nhËn thêng ®îc dùa vµo çc tiªu chÝ sau:
- §èi víi sù nghiÖp Gi¸o dôc - ®µo t¹o:
Tiªu chÝ ®Ó ph©n bæ kinh phÝ cho çc trêng dù kiÕn n¨m kÕ ho¹ch
chñ yÕu lµ sè häc sinh, sinh viªn b×nh qu©n dù kiÕn cã mÆt trong n¨m kÕ
ho¹ch. ViÖc x¸c ®Þnh sè häc sinh, sinh viªn b×nh qu©n dù kiÕn cã mÆt trong
n¨m kÕ ho¹ch ®îc dùa vµo ph¬ng ph¸p tÝnh to¸n nh sau:
§èi víi çc trêng phæ th«ng:
(Sè HS cã (Sè HS dù kiÕn
Sè HS b×nh qu©n
mÆt ®Çu x 5) + cã mÆt tõ x 4)
dù kiÕn cã mÆt
= n¨m KH th¸ng 9
n¨m KH
9
Trong ®ã: Sè HS cã mÆt ®Çu n¨m KH ®îc tÝnh b»ng sè HS hiÖn cã
mÆt ®Õn cuèi n¨m b¸o ço; cßn sè HS cã mÆt tõ th¸ng 9 sÏ tÝnh nh sau:
Sè HS dù Sè HS dù kiÕn
Sè HS dù Sè HS cã
kiÕn ra tuyÓn vµo
kiÕn cã mÆt = mÆt ®Çu - +
trêng trêng trong
tõ th¸ng 9 n¨m KH
trong n¨m n¨m KH
217
KH
§èi víi çc c¬ së ®µo t¹o (tõ d¹y nghÒ ®Õn ®¹i häc vµ sau ®¹i häc):
Sè SV dù
Sè SV b×nh Sè SV dù kiÕn
Sè SV cã kiÕn gi¶m
qu©n dù kiÕn t¨ng b×nh
= mÆt ®Çu + - b×nh qu©n
cã mÆt n¨m qu©n trong
n¨m KH trong n¨m
KH n¨m KH
KH
Trong ®ã: Sè SV cã mÆt ®Çu n¨m ®îc tÝnh b»ng sè SV hiÖn cã mÆt
®Õn cuèi n¨m b¸o ço; cßn sè SV dù kiÕn t¨ng (hoÆc gi¶m) b×nh qu©n sÏ
tÝnh nh sau:
Sè SV dù kiÕn t¨ng Sè SV dù kiÕn nhËp trêng x sè th¸ng häc
b×nh qu©n trong = trong n¨m KH
n¨m KH 12
Sè SV dù kiÕn gi¶m Sè SV dù kiÕn ra trêng x sè th¸ng kh«ng häc

b×nh qu©n trong = trong n¨m KH
n¨m KH 12
- §èi víi sù nghiÖp Y tÕ:
Khi tiÕn hµnh ph©n bæ kinh phÝ cho çc ®¬n vÞ thuéc lo¹i h×nh sù
nghiÖp nµy ë çc bÖnh viÖn, çc trung t©m ®iÒu dìng ngêi ta thêng ph¶i
dùa vµo chØ tiªu sè giêng bÖnh b×nh qu©n thùc sö dông hiÖn mçi c¬ së
kh¸m vµ ®iÒu trÞ ®îc giao ph¶i thùc hiÖn. ViÖc x¸c ®Þnh sè giêng bÖnh
b×nh qu©n thùc sö dông t¹i mçi c¬ së ®Ó lµm c¨n cø ph©n bæ kinh phÝ ®îc
tÝnh nh sau:
Sè giêng bÖnh b×nh Sè giêng bÖnh b×nh 340

qu©n thùc sö dông dù = qu©n thùc cã dù kiÕn x
360
kiÕn n¨m KH n¨m KH
Trong ®ã: 340 lµ sè ngµy ®ßi hái 01 giêng trong 01 n¨m ph¶i cã
ngêi n¨m ®iÒu trÞ; 360 lµ sè ngµy ®îc tÝnh trßn cho 1 n¨m khi lËp dù to¸n
218
chi; cßn sè giêng bÖnh b×nh qu©n thùc cã dù kiÕn n¨m KH sÏ ®îc x¸c
®Þnh theo c«ng thøc sau:
Sè giêng
Sè giêng Sè giêng
Sè giêng bÖnh dù
bÖnh b×nh bÖnh dù kiÕn
bÖnh thùc kiÕn gi¶m
qu©n thùc cã = + t¨ng b×nh -
cã ®Çu b×nh qu©n
dù kiÕn n¨m qu©n trong
n¨m KH trong n¨m
KH n¨m KH
KH
Trong ®ã: Sè giêng bÖnh thùc cã ®Çu n¨m KH ®îc lÊy theo sè
giêng bÖnh thùc cã cuèi n¨m b¸o ço; çc chØ tiªu cßn l¹i ®îc tÝnh nh
sau:
12
Sè giêng bÖnh dù kiÕn t¨ng Â (GixTi)

i =1
b×nh qu©n trong n¨m KH =
12
Gi- Sè giêng dù kiÕn t¨ng ë th¸ng thø i;
Ti- Sè th¸ng tÝnh tõ th¸ng thø i ®Õn hÕt th¸ng 12 n¨m KH cho sè
giêng dù kiÕn ®a vµo sö dông ë th¸ng thø i.
12
Sè giêng bÖnh dù kiÕn gi¶m Â (GjxTj)

j =1
12
Gj - Sè giêng dù kiÕn gi¶m ë th¸ng thø j;
Tj - Sè th¸ng tÝnh tõ th¸ng thø j ®Õn hÕt th¸ng 12 n¨m KH cho sè
giêng dù kiÕn th«i kh«ng sö dông kÓ tõ th¸ng thø j.
- §èi víi çc c¬ quan qu¶n lý nhµ níc:
ViÖc ph©n bæ kinh phÝ tõ NSNN cho çc c¬ quan nµy ë mçi cÊp ng©n
s¸ch thêng tÝnh theo sè c«ng chøc viªn chøc (CCVC) b×nh qu©n dù kiÕn cã
mÆt trong n¨m KH cña mçi c¬ quan ®ã. Do ®ã, sè CCVC b×nh qu©n dù kiÕn
cã mÆt trong n¨m KH ®· trë thµnh ®èi tîng ph©n bæ kinh phÝ cho çc c¬
quan qu¶n lý nhµ níc ë mçi cÊp. Sè CCVC lµ ®èi tîng ph©n bæ kinh phÝ
cña ng©n s¸ch ®îc x¸c ®Þnh nh sau:
Sè CCVC b×nh Sè Sè CCVC dù Sè CCVC dù

qu©n dù kiÕn = CCVC + kiÕn t¨ng b×nh - kiÕn gi¶m
cã mÆt trong cã mÆt qu©n trong b×nh qu©n
219
n¨m KH ®Çu n¨m n¨m KH trong n¨m
KH KH
Trong ®ã: Sè CCVC cã mÆt ®Çu n¨m KH ®îc tÝnh theo sè CCVC
hiÖn cã mÆt cuèi n¨m b¸o ço; cßn sè CCVC t¨ng (gi¶m) b×nh qu©n ®îc
tÝnh nh sau:
12
Sè CCVC dù kiÕn t¨ng Â ( LixTi)

i =1

12
Li – Sè CCVC dù kiÕn t¨ng thªm ë th¸ng thø i;

Ti - Sè th¸ng tÝnh tõ th¸ng thø i ®Õn hÕt th¸ng 12 n¨m KH cho sè
CCVC dù kiÕn tuyÓn vµo lµm viÖc kÓ tõ th¸ng thø i.
12
Sè CCVC dù kiÕn gi¶m Â ( LjxTj )

j =1

12
Lj – Sè CCVC dù kiÕn gi¶m kÓ tõ th¸ng thø j;
Tj - Sè th¸ng tÝnh tõ th¸ng thø j ®Õn hÕt th¸ng 12 n¨m KH cho sè
CCVC dù kiÕn th«i kh«ng lµm viÖc kÓ tõ th¸ng thø j.
Cã thÓ nãi çc tiªu chÝ ®Ó x¸c ®Þnh ®Þnh møc chi tæng hîp lµm c¨n cø
ph©n bæ ng©n s¸ch cho mçi ngµnh, mçi lÜnh vùc rÊt ®a d¹ng. Çc tiªu chÝ
nµy cã tÝnh æn ®Þnh t¬ng ®èi dµi; nhng møc tiÒn cÊp cho mét ®èi tîng
®îc tÝnh ®Þnh møc chi tæng hîp sau mçi n¨m l¹i cã sù thay ®æi cho phï
hîp víi nhu cÇu chi vµ kh¶ n¨ng ®¶m b¶o tõ nguån vèn cña NSNN.
1.1.2. Çc yªu cÇu ®èi víi ®Þnh møc chi thêng xuyªn cña NSNN
Trong ho¹t ®éng thùc tiÔn c¶ 2 lo¹i ®Þnh møc chi (®Þnh mc sö dông
vµ ®Þnh møc ph©n bæ) ®· nªu trªn ®Òu ®îc sö dông cho c«ng t¸c qu¶n lý
chi thêng xuyªn cña NSNN. Tuy nhiªn, muèn cho ®Þnh møc trë thµnh
chuÈn mùc ®Ó ph©n bæ kinh phÝ hay kiÓm tra, gi¸m s¸t t×nh h×nh sö dông
kinh phÝ vµ quyÕt to¸n kinh phÝ chi thêng xuyªn th× çc ®Þnh møc chi ®îc
x©y dùng ph¶i tháa m·n çc yªu cÇu sau ®©y:
Mét lµ, çc ®Þnh møc chi ph¶i ®îc x©y dùng mét çch khoa häc. Tõ
viÖc ph©n lo¹i ®èi tîng ®Õn tr×nh tù, çch thøc x©y dùng ®Þnh møc ph¶i
220
®îc tiÕn hµnh mét çch chÆt chÏ vµ cã c¬ së khoa häc x¸c ®¸ng. Nhê ®ã mµ
çc ®Þnh møc chi ®¶m b¶o ®îc tÝnh phï hîp víi mçi lo¹i h×nh ho¹t ®éng,
phï hîp víi tõng ®¬n vÞ. Bëi vËy, sù ®ång nhÊt mét çch réng r·i çc lo¹i
h×nh ®¬n vÞ hay çc lo¹i h×nh ho¹t ®éng, hay viÖc lµm t¾t ®i mét bíc c«ng
viÖc nµo ®ã sÏ lµm gi¶m hoÆc triÖt tiªu tÝnh khoa häc cña çc ®Þnh møc chi.
Hai lµ, çc ®Þnh møc chi ph¶i cã tÝnh thùc tiÔn cao. Tøc lµ, nã ph¶i
ph¶n ¸nh møc ®é phï hîp cña çc ®Þnh møc víi nhu cÇu kinh phÝ cho çc
ho¹t ®éng. ChØ cã nh vËy th× ®Þnh møc chi míi trë thµnh chuÈn mùc cho
c¶ qu¸ tr×nh qu¶n lý kinh phÝ chi thêng xuyªn. Trong ho¹t ®éng qu¶n lý
tµi chÝnh nhµ níc ë níc ta thêi gian qua ®· béc lé kh¸ nhiÒu ®Þnh møc chi
kh¸ l¹c hËu nh: ChÕ ®é c«ng t¸c phÝ; chÕ ®é båi dìng trùc ®ªm cho y, b¸c
sü t¹i çc bÖnh viÖn c«ng v.v. nªn ®· lµm cho ®Þnh møc chi hiÖn hµnh kh«ng
cßn lµ c¨n cø ph¸p lý ®Ó kiÓm tra gi¸m s¸t, ®Ó xö lý çc vÊn ®Ò cã liªn quan
®Õn vi ph¹m chÝnh s¸ch, chÕ ®é qu¶n lý tµi chÝnh hiÖn hµnh.
Ba lµ, ®Þnh møc chi ph¶i ®¶m b¶o thèng nhÊt ®èi víi tõng kho¶n chi
vµ víi tõng ®èi tîng thô hëng NSNN cïng lo¹i h×nh hoÆc cïng lo¹i ho¹t
®éng.
Bèn lµ, ®Þnh møc chi ph¶i ®¶m b¶o tÝnh ph¸p lý cao.
Tãm l¹i, ®Ó cã thÓ gãp phÊn chÊn chØnh l¹i kû c¬ng cña Nhµ níc
trong qu¶n lý tµi chÝnh nãi chung vµ qu¶n lý chi thêng xuyªn cña NSNN
nãi riªng, ®ßi hái çc ®Þnh møc chi ph¶i ®¸p øng mét çch cao nhÊt çc yªu cÇu
trªn.
1.2. Ph¬ng ph¸p x©y dùng ®Þnh møc chi
1.2.1. §èi víi çc ®Þnh møc sö dông
Ph¬ng ph¸p x©y dùng ®Þnh møc chi cho lo¹i ®Þnh møc nµy ®îc tiÕn
hµnh theo çc bíc sau:
+ X¸c ®Þnh nhu cÇu chi cho mçi môc.
C¨n cø vµo ®Þnh møc cña ngµnh chñ qu¶n vÒ møc tiªu hao çc lo¹i
vËt t, dông cô cho mçi ho¹t ®éng hay chÝnh s¸ch chÕ ®é chi cña Nhµ níc
hiÖn ®ang cã hiÖu lùc ®Ó x¸c ®Þnh nhu cÇu chi. VÝ dô: Dùa vµo møc tiªu hao
vÒ çc vËt t cÇn thiÕt cho mét ca ®¹i phÉu vÒ tim m¹ch cña ngµnh y tÕ. Hay
dùa vµo ®Þnh møc chi b»ng tiÒn cho tiÒn l¬ng, phô cÊp cña mçi bËc l¬ng
theo chÕ ®é hiÖn hµnh thuéc ng¹ch l¬ng hµnh chÝnh – sù nghiÖp. Ngoµi ra
221
cßn ph¶i dùa vµo quy m«, tÝnh chÊt ho¹t ®éng cña mçi lo¹i h×nh ®¬n vÞ ®Ó
xem xÐt sè lîng çc môc chi cã liªn quan vµ cÇn ph¶i x©y dùng ®Þnh møc.
+ Tæng hîp nhu cÇu chi theo çc môc ®· ®îc x¸c ®Þnh ®Ó biÕt ®îc
tæng møc cÇn chi tõ NSNN cho mçi ®¬n vÞ, mçi ngµnh lµm c¬ së ®Ó lªn c©n
®èi chung.
+ X¸c ®Þnh kh¶ n¨ng vÒ nguån tµi chÝnh cã thÓ ®¸p øng cho nhu cÇu
chi thêng xuyªn. Tøc lµ ph¶i dù tÝnh tríc nguån thu thêng xuyªn cã thÓ
huy ®éng ®îc trong mét kho¶ng thêi gian nhÊt ®Þnh (thêng tõ 3 ®Õn 5
n¨m) ®Ó cã thÓ lªn c©n ®èi chung.
+ C©n ®èi gi÷a kh¶ n¨ng vµ nhu cÇu chi thêng xuyªn ®Ó quyÕt ®Þnh
®Þnh møc chi cho çc môc. §©y lµ bíc khã kh¨n nhÊt, phøc t¹p nhÊt. Bëi
lÏ nã ®ßi hái çc nguån th«ng tin cung cÊp cho dù ®o¸n ph¶i ®a d¹ng, chÝnh
x¸c; tr×nh ®é xö lý th«ng tin ph¶i ®iªu luyÖn; ®ång thêi nã t¸c ®éng rÊt
m¹nh ®Õn viÖc thùc hiÖn çc chÝnh s¸ch cña Nhµ níc (kÓ c¶ trùc tiÕp vµ
gi¸n tiÕp). Do vËy, viÖc xö lý mèi quan hÖ c©n ®èi nµy ngêi ta thêng gi¶i
quyÕt nh sau:
Tríc hÕt, xem xÐt quan hÖ c©n ®èi gi÷a tæng møc nhu cÇu chi víi
tæng møc thu thêng xuyªn. NÕu tæng møc chi thêng xuyªn lín h¬n tæng
møc thu thêng xyªn th× ph¶i kiªn quyÕt c¾t bá nhu cÇu chi. NÕu tæng møc
chi thêng xuyªn nhá h¬n hoÆc b»ng tæng møc thu thêng xuyªn th× míi
tiÕp tôc xem xÐt quan hÖ c©n ®èi gi÷a çc bé phËn (chi thanh to¸n cho ç
nh©n; chi nghiÖp vô chuyªn m«n; chi mua s¾m, söa ch÷a; çc kho¶n chi
thêng xuyªn kh¸c).
Khi xem xÐt quan hÖ c©n ®èi gi÷a çc bé phËn cña chi thêng xuyªn
®îc gi¶i quyÕt theo híng: Tríc hÕt ®¶m b¶o ®ñ nhu cÇu chi thanh to¸n
cho ç nh©n theo chÕ ®é hiÖn hµnh vµ sè cã thÓ t¨ng thªm nÕu Nhµ níc cã
®iÒu chØnh l¹i møc l¬ng vµ phô cÊp; ®¶m b¶o nhu cÇu chi vÒ hµng hãa,
dÞch vô thiÕt yÕu sau ®ã míi tÝnh ®Õn nhu cÇu chi kh¸c vµ cho çc hµng hãa,
dÞch vô kh«ng thiÕt yÕu. Trªn c¬ së gi¶i quyÕt çc c©n ®èi bé phËn theo
híng trªn, c¬ quan Tµi chÝnh quyÕt ®Þnh ®Þnh møc chi cho tõng môc hoÆc
nhãm môc cô thÓ.
Trong ®iÒu kiÖn triÓn khai thùc hiÖn c¬ chÕ kho¸n kinh phÝ ho¹t ®éng
thêng xuyªn cho çc ®¬n vÞ nh hiÖn nay, th× ngoµi çc ®Þnh møc sö dông
do c¬ quan tµi chÝnh x©y dùng cßn cã çc ®Þnh møc sö dông do çc ®¬n vÞ
®· nhËn kho¸n tù x©y dùng theo Qui chÕ chi tiªu néi bé mµ Nhµ níc ®·
222
cho phÐp. Tuy nhiªn, ®Þnh møc sö dông do çc ®¬n vÞ ®· nhËn kho¸n kinh
phÝ tù x©y dùng chØ cã gi¸ trÞ ¸p dông trong qu¸ tr×nh qu¶n lý kinh phÝ cho
tõng ®¬n vÞ ®ã mµ th«i.
Víi ph¬ng ph¸p x©y dùng ®Þnh møc chi theo môc nh trªn, cho thÊy
lo¹i ®Þnh møc nµy cã tÝnh chÝnh x¸c vµ tÝnh thùc tiÔn kh¸ cao. Nªn nã
thêng ®îc sö dông trong qu¸ tr×nh nghiªn cøu ban hµnh çc chÕ ®é chi
thêng xuyªn cña NSNN. Ngoµi ra, nã còng cßn ®îc sö dùng trong qu¸
tr×nh kiÓm tra, xem xÐt tÝnh hîp lý cña chÝnh çc ®Þnh møc chi chi tiÕt hiÖn
®ang cã hiÖu lùc thi hµnh. Trªn c¬ së ®ã mµ ®iÒu chØnh, bæ sung cho çc
®Þnh møc chi chi tiÕt; nh»m ®¹t tíi sù hoµn thiÖn cña çc ®Þnh møc nµy.
Mét khi çc ®Þnh møc chi chi tiÕt ®· ®îc lùa chän th× nã trë thµnh mét
trong nh÷ng c¨n cø ph¸p lý cho qu¸ tr×nh thÈm ®Þnh tÝnh kh¶ thi cña çc
dù to¸n kinh phÝ; hay tÝnh hîp lÖ cña çc kho¶n kinh phÝ ®· ®îc sö dông
t¹i çc ®¬n vÞ thô hëng NSNN.
1.2.2. §èi víi ®Þnh møc ph©n bæ
§Þnh møc ph©n bæ thêng ®îc dïng ®Ó x¸c ®Þnh nhu cÇu chi tõ
NSNN cho mçi lo¹i h×nh ®¬n vÞ thô hëng; trªn c¬ së ®ã mµ ph¸c th¶o dù
to¸n s¬ bé vÒ chi cña NSNN kú kÕ hoÆch. Ngoµi ra, nã cßn ®îc dïng lµm
c¨n cø ®Ó ph©n bæ chÝnh thøc tæng møc chi kinh phÝ trong hÖ thèng çc ®¬n
vÞ dù to¸n; hoÆc ®¸nh gi¸ kh¸i qu¸t t×nh h×nh qu¶n lý vµ sö dông kinh phÝ
cña mçi ®¬n vÞ thô hëng sau mçi kú b¸o ço. Do vËy, víi mçi lo¹i h×nh ®¬n
vÞ kh¸c nhau sÏ cã ®èi tîng ®Ó tÝnh ®Þnh møc ph©n bæ kh¸c nhau. Bëi vËy,
ph¬ng ph¸p x©y dùng ®Þnh møc ph©n bæ cho çc lo¹i h×nh ®¬n vÞ ®îc tiÕn
hµnh nh sau:
+ X¸c ®Þnh ®èi tîng tÝnh ®Þnh møc.
§èi tîng ®Ó tÝnh ®Þnh møc ph©n bæ cho mçi lo¹i h×nh ®¬n vÞ ph¶i võa
ph¶n ¸nh ®Æc trng cña ho¹t ®éng thuéc nhiÖm vô chuyªn m«n cña mçi lo¹i
h×nh ®¬n vÞ ®ã, võa ph¶i g¾n chÆt víi çch thøc qu¶n lý, ph¬ng ph¸p ®¸nh
gi¸, ph©n tÝch t×nh h×nh sö dông kinh phÝ t¹i mçi ®¬n vÞ thô hëng. Nªn víi
mçi lo¹i h×nh ho¹t ®éng kh¸c nhau, ngêi ta x¸c ®Þnh ®èi tîng ®Ó tÝnh ®Þnh
møc kh¸c nhau, nh: §Þnh møc theo ®Çu d©n khi s¬ bé ph©n bæ dù to¸n chi
kinh phÝ cho ho¹t ®éng Gi¸o dôc - §µo t¹o vµ ho¹t ®éng Y tÕ; ®Þnh møc cho
1 ha gieo trång ®èi víi çc tr¹m, tr¹i nghiªn cøu, lai t¹o gièng c©y trång;
®Þnh møc cho sè km ®êng duy tu, b¶o dìng ®èi víi çc ®¬n vÞ thuéc sù
nghiÖp giao th«ng.v.v..
223
Tuy nhiªn, ngay trong mét lo¹i h×nh ho¹t ®éng còng sÏ cã çc lo¹i
®Þnh møc chi cho çc ®èi tîng kh¸c nhau tïy theo nh÷ng yªu cÇu cô thÓ
thuéc tiÕn tr×nh thùc hiÖn çc kh©u c«ng viÖc thuéc chu tr×nh qu¶n lý chi
thêng xuyªn cña NSNN. VÝ dô: ViÖc lËp dù to¸n kinh phÝ t¹i çc trêng
häc l¹i ®îc x¸c ®Þnh theo sè häc sinh b×nh qu©n dù kiÕn cã mÆt kú kÕ
ho¹ch. Hay sè giêng bÖnh b×nh qu©n thùc sö dông l¹i ®îc dïng trong lËp
dù to¸n kinh phÝ cho çc bÖnh viÖn kú kÕ ho¹ch .v.v..
+ §¸nh gi¸, ph©n tÝch t×nh h×nh thùc tÕ chi theo ®Þnh møc chi nh»m
xem xÐt tÝnh phï hîp cña ®Þnh møc hiÖn hµnh.
Yªu cÇu rÊt quan träng ®èi víi çc ®Þnh møc ph©n bæ nµy lµ ph¶i
®¶m b¶o ®îc sù c«ng b»ng gi÷a çc vïng, çc ®Þa ph¬ng vÒ kh¶ n¨ng t¹o
nguån Ng©n s¸ch ®Ó ®¸p øng cho çc nhu cÇu chi thêng xuyªn mµ mçi ®Þa
ph¬ng ®ã ph¶i ®¶m b¶o. Trong khi ®ã, çc lo¹i h×nh ho¹t ®éng thuéc
pham vi chi thêng xuyªn cµng ngµy cµng ph¸t triÓn nªn lµm n¶y sinh çc
nhu cÇu míi. §Æc biÖt, trong ®iÒu kiÖn cßn xÈy ra hiÖn tîng mÊt gi¸ cña
tiÒn tÖ cµng dÔ lµm cho ®Þnh møc chi dÔ bÞ l¹c hËu so víi thùc tiÔn.
+ X¸c ®Þnh kh¶ n¨ng nguån tµi chÝnh cã thÓ huy ®éng ®Ó ®¸p øng nhu
cÇu chi thêng xuyªn.
Sù m©u thuÉn gi÷a kh¶ n¨ng vµ nhu cÇu vÒ nguån tµi chÝnh lu«n lµ
hiÖn tîng phæ biÕn. Do vËy, mÆc dï tÝnh thùc tiÔn cña çc ®Þnh møc ph©n
bæ cha cao nhng trong qu¸ tr×nh kiÓm tra, ®¸nh gi¸ hay x©y dùng l¹i çc
®Þnh møc ph©n bæ vÉn lu«n ph¶i dùa vµo kh¶ n¨ng nguån tµi chÝnh dù kiÕn
cã thÓ huy ®éng dµnh cho nhu cÇu chi thêng xuyªn nµy. Trªn c¬ së ®ã mµ
cã thÓ ®iÒu chØnh ®Þnh møc ph©n bæ t¬ng øng víi nguån ®¶m b¶o.
+ ThiÕt lËp c©n ®èi tæng qu¸t vµ quyÕt ®Þnh ®Þnh møc ph©n bæ theo
mçi ®èi tîng tÝnh ®Þnh møc.
Dùa trªn c¬ së sè liÖu dù ®o¸n - kh¶ n¨ng huy ®éng nguån thu thêng
xuyªn vµ møc dù tÝnh chi cho çc ®èi tîng tÝnh ®Þnh møc; sè lîng ®èi
tîng ®îc tÝnh ®Þnh møc, c¬ quan Tµi chÝnh lªn c©n ®èi tæng qu¸t gi÷a kh¶
n¨ng vµ nhu cÇu chi thêng xuyªn (t¬ng tù nh ®· ®Ò cËp ë ®Þnh møc sö
dông). NÕu r¬i vµo trêng hîp cho phÐp th× c¬ quan Tµi chÝnh sÏ quyÕt ®Þnh
®Þnh møc ph©n bæ cho mçi ®èi tîng. §Þnh møc nµy ®îc lÊy lµm c¨n cø ®Ó
híng dÉn cho çc ngµnh, çc cÊp tiÕn hµnh x©y dùng dù to¸n kinh phÝ; vµ
cßn ®îc sö dông lµm c¨n cø ®Ó kiÓm tra gi¸m s¸t qu¸ tr×nh chÊp hµnh vµ
quyÕt to¸n kinh phÝ ë mçi ®¬n vÞ thô hëng. Song ®Ó ®¶m b¶o tÝnh kh¶ thi
224
cña ®Þnh møc ph©n bæ, hµng n¨m c¬ quan Tµi chÝnh cÇn ph¶i xem xÐt l¹i
tÝnh hîp lý cña çc yÕu tè cÊu thµnh ®Þnh møc nµy.
Trong qu¸ tr×nh lËp dù to¸n ng©n s¸ch 2004, ®Þnh møc ph©n bæ cho çc
ho¹t ®éng thêng xuyªn ®· ®îc Thñ tíng ChÝnh phñ qui ®Þnh trong QuyÕt
®Þnh sè 139/2003/Q§-TTg ngµy 11/ 7/ 2003.
2. LËp dù to¸n chi thuêng xuyªn
2.1. Çc c¨n cø lËp dù to¸n chi thêng xuyªn
Dù to¸n chi thêng xuyªn lµ mét bé phËn rÊt quan träng cña dù to¸n chi
NSNN. Do vËy, khi lËp dù to¸n chi thêng xuyªn ph¶i dùa trªn nh÷ng c¨n cø
sau:
+ Chñ tr¬ng cña Nhµ níc vÒ duy tr× vµ ph¸t triÓn çc ho¹t ®éng
thuéc bé m¸y qu¶n lý Nhµ níc, çc ho¹t ®éng sù nghiÖp, ho¹t ®éng quèc
phßng - an ninh vµ çc ho¹t ®éng x· héi kh¸c trong tõng giai ®o¹n nhÊt
®Þnh. Dùa vµo c¨n cø nµy sÏ gióp cho viÖc x©y dùng dù to¸n chi thêng
xuyªn cña NSNN cã mét çch nh×n tæng qu¸t vÒ nh÷ng môc tiªu vµ nhiÖm
vô mµ NSNN ph¶i híng tíi. Trªn c¬ së ®ã mµ x¸c lËp çc h×nh thøc, çc
ph¬ng ph¸p ph©n phèi nguån vèn cña NSNN võa tiÕt kiÖm, võa ®¹t hiÖu
qu¶ cao.
+ Dùa vµo çc chØ tiªu cña kÕ ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi, ®Æc
biÖt lµ çc chØ tiªu cã liªn quan trùc tiÕp ®Õn viÖc cÊp ph¸t kinh phÝ chi
thêng xuyªn cña NSNN kú kÕ ho¹ch. §©y chÝnh lµ viÖc cô thÓ hãa çc chñ
tr¬ng cña Nhµ níc trong tõng giai ®o¹n thµnh çc chØ tiªu cho kú kÕ
ho¹ch. Çc chØ tiªu nµy cña kÕ ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi kÕt hîp víi
çc ®Þnh møc chi thêng xuyªn sÏ lµ nh÷ng yÕu tè c¬ b¶n ®Ó x¸c lËp dù to¸n
chi thêng xuyªn cña NSNN. Tuy nhiªn, khi dùa trªn c¨n cø nµy ®Ó x©y
dùng dù to¸n chi thêng xuyªn cña NSNN nhÊt thiÕt ph¶i thÈm tra, ph©n
tÝch tÝnh ®óng ®¾n, hiÖn thùc, tÝnh hiÖu qu¶ cña çc chØ tiªu thuéc kÕ ho¹ch
ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi. Trªn c¬ së ®ã, mµ cã kiÕn nghÞ ®iÒu chØnh l¹i çc
chØ tiªu cña kÕ ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi cho phï hîp.
+ Kh¶ n¨ng nguån kinh phÝ cã thÓ ®¸p øng cho nhu cÇu chi thêng
xuyªn kú kÕ ho¹ch. Muèn dù ®o¸n ®îc kh¶ n¨ng nµy, ngêi ta ph¶i dùa
vµo c¬ cÊu thu NSNN kú b¸o ço vµ møc t¨ng trëng cña çc nguån thu kú
kÕ ho¹ch. Nhê ®ã mµ thiÕt lËp møc c©n ®èi tæng qu¸t gi÷a kh¶ n¨ng nguån
kinh phÝ vµ nhu cÇu chi thêng xuyªn cña NSNN.
225
+ Çc chÝnh s¸ch, chÕ ®é chi thêng xuyªn cña NSNN hiÖn hµnh vµ
dù ®o¸n nh÷ng ®iÒu chØnh hoÆc thay ®æi cã thÓ x¶y ra trong kú kÕ ho¹ch.
§©y sÏ lµ c¬ së ph¸p lý cho viÖc tÝnh to¸n vµ b¶o vÖ dù to¸n chi thêng
xuyªn cña NSNN. §ång thêi nã còng t¹o ®iÒu kiÖn cho qu¸ tr×nh chÊp hµnh
dù to¸n kh«ng bÞ r¬i vµo t×nh tr¹ng hÉng hôt khi cã sù ®iÒu chØnh hoÆc thay
®æi mét hay mét sè chÝnh s¸ch, chÕ ®é chi nµo ®ã.
+ KÕt qu¶ ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ t×nh h×nh qu¶n lý vµ sö dông kinh phÝ
chi thêng xuyªn kú b¸o ço sÏ cung cÊp çc th«ng tin cÇn thiÕt cho viÖc lËp
dù to¸n chi theo çc ph¬ng diÖn:
- TÝnh phï hîp cña çc ®Þnh møc chi hay çc chÝnh s¸ch, chÕ ®é chi
hiÖn hµnh; trªn c¬ së ®ã mµ hoµn chØnh bæ sung cho kÞp thêi.
- TÝnh phï hîp cña çc h×nh thøc cÊp ph¸t, ph¬ng thøc qu¶n lý tµi
chÝnh ®èi víi mçi lo¹i h×nh ®¬n vÞ. Tõ ®ã ®Æt ra vÊn ®Ò cÇn c¶i tiÕn çc h×nh
thøc cÊp ph¸t kinh phÝ vµ ph¬ng thøc qu¶n lý tµi chÝnh sao cho tiªn tiÕn
h¬n.
- Xem híng gia t¨ng çc kho¶n chi c¶ vÒ tèc ®é vµ c¬ cÊu thêng
diÔn ra nh thÕ nµo? KÕt qu¶ cña çc lo¹i ho¹t ®éng ®îc ®¶m b¶o bëi
nguån kinh phÝ chi thêng xuyªn cña NSNN ra sao?
Cã thÓ nãi çc th«ng tin thu thËp ®îc tõ kÕt qu¶ ph©n tÝch, ®¸nh gi¸
t×nh h×nh qu¶n lý vµ sö dông kinh phÝ chi thêng xuyªn cña NSNN kú b¸o
ço lµ c¨n cø mang tÝnh thùc tiÔn cao ®èi víi qu¸ tr×nh lËp kÕ ho¹ch chi
thêng xuyªn. Trong khu«n khæ cña dù ¸n “LËp tr×nh tµi chÝnh vµ c¶i çch
c¬ cÊu” do Häc viÖn ®µo t¹o khu vùc cña IMF t¹i Singapore (STI) hç trî
cho Bé Tµi chÝnh ViÖt Nam, th¸ng 9/1999 ®· ®Ò cËp ®Õn ph¬ng ph¸p ph©n
tÝch sè liÖu thùc tiÔn qua mét giai ®o¹n ®Ó x¸c ®Þnh chØ sè gia t¨ng b×nh
qu©n qua çc n¨m, nh»m lùa chän møc dù ®o¸n cho tõng chØ tiªu thu, chi
NSNN kú kÕ ho¹ch. Tuy nhiªn, muèn t¨ng tÝnh chÝnh x¸c cña çc chØ tiªu
dù ®o¸n cÇn ph¶i cã sù kÕt hîp víi nhiÒu tham sè kh¸c n÷a. ChÝnh v× vËy,
viÖc sö dông vµ t«n träng tÊt c¶ çc c¨n cø lµ yªu cÇu kh«ng thÓ l¬ lµ khi
x©y dùng dù to¸n chi thêng xuyªn cña NSNN kú kÕ ho¹ch.
2.2. Ph¬ng ph¸p lËp dù to¸n chi thêng xuyªn
2.2.l. Tr×nh tù lËp dù to¸n
Qu¸ tr×nh lËp dù to¸n chi thêng xuyªn cña NSNN ®îc tiÕn hµnh
theo çc bíc c¬ b¶n sau ®©y:
226
Thø nhÊt, c¨n cø vµo quyÕt ®Þnh cña Thñ tíng ChÝnh phñ, Bé Tµi
chÝnh híng dÉn vÒ yªu cÇu, néi dung, thêi h¹n lËp dù to¸n NSNN; th«ng
b¸o sè kiÓm tra dù to¸n vÒ tæng møc vµ tõng lÜnh vùc thu, chi ng©n s¸ch ®èi
víi çc bé, c¬ quan ngang bé, c¬ quan thuéc ChÝnh phñ, c¬ quan kh¸c ë
trung ¬ng vµ tæng sè thu, chi mét sè lÜnh vùc quan träng ®èi víi tõng tØnh,
thµnh phè trùc thuéc trung ¬ng. C¨n cø vµo quyÕt ®Þnh cña Thñ tíng
ChÝnh phñ, híng dÉn cña Bé Tµi chÝnh, Uû ban nh©n d©n cÊp tØnh híng
dÉn viÖc lËp dù to¸n ng©n s¸ch çc cÊp ë ®Þa ph¬ng.
Bíc nµy cßn ®îc gäi lµ x¸c ®Þnh vµ giao sè kiÓm tra tõ c¬ quan
hµnh chÝnh ë trung ¬ng vµ ®Þa ph¬ng cho çc c¬ quan chñ qu¶n cÊp
ngµnh vµ Uû ban nh©n d©n cÊp díi. Trªn c¬ së ®ã, çc bé, ngµnh vµ Uû
ban nh©n d©n çc cÊp ®· ®îc ph©n cÊp vÒ qu¶n lý chi thêng xuyªn cña
NSNN l¹i cô thÓ ho¸ çc ®Þnh møc chi cho phï hîp víi ®iÒu kiÖn cô thÓ cña
m×nh, tiÕp tôc híng dÉn cho çc ®¬n vÞ dù to¸n trùc thuéc, ®Ó çc ®¬n vÞ
nµy híng dÉn theo hÖ thèng däc cho xuèng ®Õn tËn ®¬n vÞ dù to¸n cÊp c¬
së. VÝ dô: Bé Gi¸o dôc & §µo t¹o sau khi nhËn ®îc v¨n b¶n híng dÉn vµ
sè kiÓm tra ®îc giao ®Ó lËp dù to¸n kinh phÝ cña ngµnh Gi¸o dôc - §µo
t¹o, ph¶i tiÕp tôc cô thÓ ho¸ çc møc chi; ph¬ng ph¸p x¸c ®Þnh çc kho¶n
chi hay kh¶ n¨ng t¹o lËp nguån kinh phÝ; thêi gian vµ çch thøc lËp, göi, xÐt
duyÖt dù to¸n kinh phÝ; .v.v.. thµnh v¨n b¶n híng dÉn cña ngµnh göi çc
®¬n vÞ dù to¸n cÊp díi trùc thuéc. C«ng viÖc nµy cßn tiÕp tôc diÔn ra ë çc
®¬n vÞ dù to¸n cÊp II cho ®Õn khi v¨n b¶n híng dÉn vµ sè kiÓm tra ®îc
giao tíi tËn çc ®¬n vÞ dù to¸n cÊp III thuéc Bé Gi¸o dôc & §µo t¹o.
Víi hÖ thèng ng©n s¸ch ®Þa ph¬ng qui tr×nh giao sè kiÓm tra cßn
diÔn ra ë nhiÒu cÊp ng©n s¸ch vµ nhiÒu ®¬n vÞ dù to¸n thuéc çc cÊp kh¸c
nhau cho ®Õn khi nµo ®¬n vÞ dù to¸n c¬ së (®¬n vÞ dù to¸n cÊp III) nhËn
®îc sè kiÓm tra vµ v¨n b¶n híng dÉn lËp dù to¸n kinh phÝ, th× míi ®îc
coi lµ hoµn tÊt c«ng viÖc cña bíc nµy.
Thø hai, dùa vµo sè kiÓm tra vµ v¨n b¶n híng dÉn lËp dù to¸n kinh
phÝ, çc ®¬n vÞ dù to¸n c¬ së tiÕn hµnh lËp dù to¸n kinh phÝ cña m×nh ®Ó göi
®¬n vÞ dù to¸n cÊp trªn hoÆc c¬ quan Tµi chÝnh.
C¨n cø vµo møc ®é ph©n cÊp vÒ chi thêng xuyªn, c¬ quan Tµi chÝnh
çc cÊp ë ®Þa ph¬ng cã tr¸ch nhiÖm xem xÐt vµ tæng hîp dù to¸n kinh phÝ
cña çc c¬ quan, ®¬n vÞ dù to¸n cÊp I cña ng©n s¸ch cÊp m×nh. Cô thÓ lµ:
Phßng Tµi chÝnh cÊp huyÖn cã nhiÖm vô xem xÐt vµ tæng hîp dù to¸n kinh
227
phÝ cña çc ®¬n vÞ dù to¸n cÊp I cña ng©n s¸ch cÊp huyÖn ®Ó lËp dù to¸n chi
thêng xuyªn cña ng©n s¸ch huyÖn; ®ång thêi b¸o ço dù to¸n chi thêng
xuyªn cña ng©n s¸ch huyÖn cho Së Tµi chÝnh.
Së Tµi chÝnh cã nhiÖm vô xem xÐt vµ tæng hîp dù to¸n kinh phÝ cña
çc ®¬n vÞ dù to¸n cÊp I cña ng©n s¸ch cÊp tØnh vµ dù to¸n chi thêng
xuyªn cña ng©n s¸ch çc huyÖn ®Ó lËp dù to¸n chi thêng xuyªn cña ng©n
s¸ch tØnh vµ b¸o ço dù to¸n chi thêng xuyªn cña ng©n s¸ch tØnh cho Bé
Tµi chÝnh.
Bé Tµi chÝnh cã tr¸ch nhiÖm kiÓm tra, tæng hîp dù to¸n kinh phÝ cña
çc bé, c¬ quan ngang bé, c¬ quan thuéc ChÝnh phñ, c¬ quan kh¸c ë trung
¬ng… víi t çch lµ ®¬n vÞ dù to¸n cÊp I cña ng©n s¸ch trung ¬ng cïng
víi dù to¸n chi thêng xuyªn tõ ng©n s¸ch çc tØnh (thµnh phè trùc thuéc
trung ¬ng) thµnh dù to¸n chi thêng xuyªn cña NSNN.
Trong qu¸ tr×nh tæng hîp, lËp dù to¸n NSNN, c¬ quan Tµi chÝnh çc
cÊp cã tr¸ch nhiÖm lµm viÖc víi çc c¬ quan, ®¬n vÞ dù to¸n trùc thuéc ®Ó
®iÒu chØnh çc ®iÓm thÊy cÇn thiÕt trong dù to¸n kinh phÝ mµ çc ®¬n vÞ ®·
lËp. NÕu cã ý kiÕn kh¸c nhau vÒ dù to¸n chi thêng xuyªn gi÷a Bé Tµi
chÝnh víi çc c¬ quan ë trung ¬ng hoÆc Uû ban nh©n d©n çc tØnh, th× Bé
Tµi chÝnh ph¶i tr×nh ChÝnh phñ hoÆc Thñ tíng ChÝnh phñ nh÷ng ý kiÕn
cßn kh¸c nhau ®Ó quyÕt ®Þnh theo thÈm quyÒn. ë çc ®Þa ph¬ng, nÕu cã ý
kiÕn kh¸c nhau gi÷a c¬ quan tµi chÝnh vµ ®¬n vÞ dù to¸n cÊp I thuéc cÊp
hµnh chÝnh nµo, th× c¬ quan tµi chÝnh cÊp ®ã ph¶i tr×nh Uû ban nh©n d©n
hoÆc Chñ tÞch Uû ban nh©n d©n cÊp ®ã quyÕt ®Þnh.
Thø ba, c¨n cø vµo dù to¸n chi thêng xuyªn ®· ®îc c¬ quan quyÒn
lùc nhµ níc ®ång cÊp th«ng qua vµ ®· ®îc sù chÊp thuËn cña c¬ quan
hµnh chÝnh nhµ níc cÊp trªn; c¬ quan Tµi chÝnh sau khi xem xÐt ®iÒu
chØnh l¹i cho phï hîp sÏ ®Ò nghÞ c¬ quan quyÒn lùc Nhµ níc ®ång cÊp
chÝnh thøc ph©n bæ vµ giao dù to¸n chi thêng xuyªn cho mçi ngµnh, mçi
cÊp, mçi ®¬n vÞ. Theo LuËt NSNN sè 01/2002/QH11 ngµy 16 th¸ng 12 n¨m
2002 cña Quèc héi kho¸ XI, th× Quèc héi ph¶i ph©n bæ dù to¸n ng©n s¸ch
trung ¬ng; Héi ®ång nh©n d©n çc cÊp ph¶i ph©n bæ dù to¸n ng©n s¸ch
cÊp m×nh. ViÖc lËp dù to¸n chi thêng xuyªn chØ ®îc coi lµ hoµn tÊt vµ
tu©n thñ ®óng qui ®Þnh cña LuËt NSNN hiÖn hµnh khi vµo thêi ®iÓm tríc
ngµy 31 th¸ng 12 cña n¨m b¸o ço, tÊt c¶ çc ®¬n vÞ dù to¸n cÊp III ®·
228
nhËn ®îc th«ng b¸o vÒ tæng sè kinh phÝ theo dù to¸n cña ®¬n vÞ ®· ®îc
duyÖt vµ ®¬n vÞ ®îc quyÒn sö dông cho n¨m kÕ ho¹ch.
Víi tr×nh tù tiÕn hµnh nh trªn, qu¸ tr×nh lËp dù to¸n chi thêng
xuyªn võa ®¶m b¶o ®îc tÝnh khoa häc, võa ®¶m b¶o ®îc tÝnh thùc tiÔn,
®ång thêi nã thÓ hiÖn râ sù t«n träng nguyªn t¾c thèng nhÊt, tËp trung vµ
d©n chñ trong qu¶n lý NSNN thuéc vÒ ph¹m vi cña qu¶n lý kho¶n chi nµy.
2.2.2. Ph¬ng ph¸p x¸c ®Þnh sè chi thêng xuyªn cña NSNN kú kÕ
ho¹ch
Cã 2 ph¬ng ph¸p tÝnh ®Ó x¸c ®Þnh sè chi thêng xuyªn cña NSNN kú
kÕ ho¹ch.
2.2.2.1. Phu¬ng ph¸p tÝnh tæng hîp:
Theo ph¬ng ph¸p nµy th× sè chi thêng xuyªn kú kÕ ho¹ch cho mçi
lo¹i h×nh, ®¬n vÞ sÏ ®îc x¸c ®Þnh dùa vµo ®Þnh møc chi tæng hîp (hay ®Þnh
møc ph©n bæ) dù kiÕn cho mét ®èi tîng vµ sè ®èi tîng b×nh qu©n ®îc
tÝnh ®Þnh møc. Tæng sè chi thêng xuyªn cho çc lo¹i h×nh ®¬n vÞ sÏ lµ sè
chi thêng xuyªn kú kÕ ho¹ch cña NSNN. Cã thÓ m« t¶ ph¬ng ph¸p nµy
theo c«ng thøc sau:
n
C TK = Â ( MixDi
i =1
)
Trong CTK : Sè chi thêng xuyªn kú kÕ ho¹ch cña NSNN;

®ã: Mi : §Þnh møc chi tæng hîp dù kiÕn cho mét ®èi tîng
thuéc lo¹i h×nh ®¬n vÞ thø i;
Di : Sè ®èi tîng b×nh qu©n ®îc tÝnh ®Þnh møc thuéc lo¹i
h×nh ®¬n vÞ thø i.
VÝ dô: §Ó cã thÓ x¸c ®Þnh ®îc sè chi thêng xuyªn dù kiÕn kú kÕ
ho¹ch lµm c¬ së cho viÖc x©y dùng dù to¸n s¬ bé cña ng©n s¸ch cÊp huyÖn,
Phßng tµi chÝnh huyÖn ph¶i tÝnh to¸n theo çc bíc nh sau:
Bíc 1- X¸c ®Þnh sè ®èi tîng tÝnh ®Þnh møc chi tæng hîp theo mçi
lo¹i ngµnh thuéc ng©n s¸ch huyÖn ph¶i cÊp kinh phÝ; trong ®ã:
Sè ®èi tîng ®îc tÝnh ®Þnh møc chi tæng hîp cho ngµnh Gi¸o dôc lµ
sè häc sinh b×nh qu©n cña tõng cÊp häc vµ ®îc m· ho¸ theo çc sè hiÖu:
D1.1- MÇm non; D1.2- TiÓu häc; D1.3- Trung häc c¬ së; D1.4- §èi tîng kh¸c.
Sè ®èi tîng tÝnh ®Þnh møc chi tæng hîp cña ngµnh Gi¸o dôc thêng ®îc
229
dùa vµo qui m« d©n sè vµ c¬ cÊu d©n sè trong ®é tuæi ®Õn trêng; vµ dùa
vµo sè liÖu cña n¨m b¸o ço.
Sè ®èi tîng ®îc tÝnh ®Þnh møc chi tæng hîp cho sù nghiÖp Y tÕ m·
ho¸ lµ D2. Trong ®ã: D2.1- VÒ ho¹t ®éng kh¸m ch÷a bÖnh víi ®Þnh møc chi
tæng hîp lµ sè giêng bÖnh b×nh qu©n thùc sö dông; D2.2- VÒ ho¹t ®éng
phßng bÖnh víi ®Þnh møc tæng hîp ®îc tÝnh theo ®Çu d©n sè.
Çc ngµnh, çc lÜnh vùc kh¸c còng lÇn lît m· ho¸ cho çc ®èi tîng
®îc tÝnh ®Þnh møc chi tæng hîp t¬ng tù nh hai ngµnh trªn.
Bíc 2- X¸c ®Þnh ®Þnh møc chi tæng hîp dù kiÕn cho mét ®èi tîng
®îc tÝnh ®Þnh møc thuéc mçi lo¹i ngµnh, lo¹i h×nh ®¬n vÞ.
C¨n cø ®Ó x¸c ®Þnh lµ tæng sè ®èi tîng ®îc tÝnh ®Þnh møc cña mçi
lo¹i ngµnh, mçi lo¹i h×nh ®¬n vÞ ®ã; tæng sè kinh phÝ thêng xuyªn dù kiÕn
cã thÓ ph©n chia cho mçi ngµnh, mçi ®¬n vÞ ®ã lµ bao nhiªu; vµ møc dù
kiÕn ph©n chia cho tõng lo¹i ®èi tîng cña ngµnh, hay lo¹i h×nh ®¬n vÞ ®ã.
VÝ dô: Sè häc sinh tiÓu häc b×nh qu©n dù kiÕn cã mÆt n¨m kÕ ho¹ch
(D1.2) trªn ®Þa bµn toµn huyÖn lµ 13.550 em. Dù kiÕn sè kinh phÝ mµ ng©n
s¸ch huyÖn cã thÓ dµnh cho gi¸o dôc tiÓu häc kú kÕ ho¹ch lµ 4.150 triÖu
®ång. Khi ®ã møc dù kiÕn chi cho mét ®èi tîng ®îc tÝnh ®Þnh møc sÏ lµ:
306.273 ®ång/ 1 häc sinh n¨m. Còng víi çch lµm t¬ng tù, ngêi ta cã thÓ
x¸c ®Þnh ®îc tÊt c¶ çc ®Þnh møc chi cho tõng ®èi tîng ®îc tÝnh ®Þnh
møc chi tæng hîp cô thÓ.
Tuy nhiªn, muèn quyÕt ®Þnh cã lùa chän møc ®· x¸c ®Þnh nh trªn
hay kh«ng l¹i ph¶i tÝnh ngîc l¹i ®Ó xem kh¶ n¨ng c©n ®èi gi÷a tæng thu vµ
tæng chi ng©n s¸ch huyÖn cã ®¹t ®îc hay kh«ng? NÕu ®¹t ®îc çc c©n ®èi
cÇn thiÕt, th× míi quyÕt ®Þnh lùa chän ®Þnh møc ®· x¸c ®Þnh ®îc. Cã thÓ
nãi ®Ó lùa chän ®îc mét ®Þnh møc chi nµo ®ã cho mçi lo¹i ngµnh, hay lÜnh
vùc ®Òu ®ßi hái ph¶i cã sù c©n nh¾c “ngîc, xu«i” nhiÒu lÇn råi míi cã thÓ
®i ®Õn quyÕt ®Þnh cuèi cïng. Gi¶ sö ®Þnh møc chi tæng hîp cho gi¸o dôc
trung häc c¬ së cña huyÖn trªn dù kiÕn lµ 385.000 ®ång/ 1 häc sinh n¨m; vµ
cho çc ho¹t ®éng gi¸o dôc kh¸c lµ 276.000 ®ång/ 1 häc sinh n¨m.
Bíc 3- TÝnh nhu cÇu kinh phÝ cÇn cã tõ NSNN ®Ó ®¸p øng cho nhu
cÇu chi thêng xuyªn n¨m kÕ ho¹ch.
ë bíc nµy chØ lµ phÇn viÖc l¾p r¸p nh÷ng thµnh phÇn thuéc c«ng
thøc (1) ®· tÝnh ®îc ë 2 bíc trªn; cô thÓ lµ:
230
CTK = (13.550 x 306.273) + (D1.3 x 385.000) + (D1.4 x 276.000) + …..
Trong ®ã: D1.3 lµ sè häc sinh trung häc c¬ së b×nh qu©n dù kiÕn cã
mÆt trong n¨m kÕ ho¹ch; D1.4 lµ sè häc sinh b×nh qu©n thuéc ho¹t ®éng gi¸o
dôc kh¸c dù kiÕn cã mÆt n¨m kÕ ho¹ch; .v.v..
Ph¬ng ph¸p nµy cã u ®iÓm lµ x¸c ®Þnh sè chi thêng xuyªn trong
dù to¸n chi cña NSNN nhanh. Nhng ngîc l¹i nã còng béc lé mét nhîc
®iÓm ®ã lµ tÝnh chÝnh x¸c kh«ng cao. V× vËy, nã thêng ®îc dïng cho c¬
quan Tµi chÝnh khi lËp dù to¸n s¬ bé vÒ chi NSNN kú kÕ ho¹ch. §ång thêi
nã còng cßn lµ mét trong nh÷ng c¬ së cho c¬ quan Tµi chÝnh khi tæng hîp
dù to¸n kinh phÝ cña çc ®¬n vÞ trùc thuéc vµ quyÕt ®Þnh chÊp thuËn sè
kinh phÝ do NSNN ®¶m b¶o cho mçi ®¬n vÞ trong n¨m kÕ ho¹ch.
Tuy nhiªn, trong thùc tiÔn qu¶n lý NSNN ë níc ta thêi gian qua,
®Þnh møc chi tæng hîp ®· ®îc sö dông ngay c¶ khi chÝnh thøc ph©n bæ
ng©n s¸ch cho çc ®Þa ph¬ng víi hÇu hÕt çc ho¹t ®éng thuéc lÜnh vùc v¨n
– x·, sù nghiÖp kinh tÕ vµ qu¶n lý hµnh chÝnh Nhµ níc, ®¶ng, ®oµn thÓ víi
mét tiªu thøc duy nhÊt theo ®Çu d©n ®· g©y ra nhiÒu tranh c·i vÒ tÝnh c«ng
b»ng trong çch ph©n bæ nµy.
2.2.2.2. Phu¬ng ph¸p tÝnh theo çc nhãm môc chi
Trong c«ng t¸c qu¶n lý çc kho¶n chi thêng xuyªn cña NSNN ngêi
ta thêng ph©n chia néi dung chi theo mét sè nhãm chi chñ yÕu nh sau:
- Chi cho con ngêi trong mçi mét c¬ quan, ®¬n vÞ (hay cßn gäi lµ chi
thanh to¸n cho ç nh©n);
- Chi cho nghiÖp vô chuyªn m«n;
- Chi cho mua s¾m, söa ch÷a tµi s¶n;
- Çc kho¶n chi kh¸c.
Dùa trªn c¬ së ph©n chia çc nhãm môc chi theo çc tiªu thøc kÓ trªn,
ph¬ng ph¸p tÝnh sè chi thêng xuyªn kú kÕ ho¹ch theo çc nhãm môc
®îc tiÕn hµnh nh sau:
+ Tríc hÕt, x¸c ®Þnh sè kinh phÝ ®Ó chi cho con ngêi (hay cßn gäi lµ
chi cho c«ng chøc, viªn chøc).
Nhãm môc nµy ®îc x¸c ®Þnh dùa trªn sè CCVC b×nh qu©n dù kiÕn
cã mÆt trong kú kÕ ho¹ch vµ møc chi b×nh qu©n 1 CCVC dù kiÕn kú kÕ
hoÆch.
231
CCN = ( MCNi x SCNi )
Trong ®ã:
CCN : Sè chi CCVC dù kiÕn kú kÕ hoÆch cña NSNN.
MCNi : Møc chi b×nh qu©n mét CCVC dù kiÕn kú kÕ hoÆch thuéc
ngµnh thø i.
SCNi : Sè CCVC b×nh qu©n dù kiÕn cã mÆt n¨m kÕ hoÆch thuéc ngµnh
i.
MCNi thêng ®îc x¸c ®Þnh dùa vµo møc chi thùc tÕ cña kú b¸o ço,
®ång thêi cã tÝnh ®Õn nh÷ng ®iÒu chØnh cã thÓ x¶y ra vÒ møc l¬ng, phô cÊp
vµ mét sè kho¶n kh¸c mµ Nhµ níc dù kiÕn thay ®æi trong kú kÕ ho¹ch.
Sè CCVC dù
Sè CCVC cã Sè CCVC dù
kiÕn t¨ng
SCNi = mÆt ®Çu n¨m + - kiÕn gi¶m b×nh
b×nh qu©n
KH qu©n n¨m KH
n¨m KH
Sè CCVC dù kiÕn t¨ng gi¶m b×nh qu©n trong n¨m kÕ ho¹ch ®îc tÝnh
to¸n t¬ng tù nh x¸c ®Þnh sè CCVC b×nh qu©n ®· ®îc ®Ò cËp ë môc
1.1.1.2, phÇn nãi vÒ x¸c ®Þnh sè CCVC b×nh qu©n dù kiÕn cã mÆt trong n¨m
kÕ ho¹ch cña çc c¬ quan qu¶n lý nhµ níc.
VÝ dô: T¹i mét trêng trung häc phæ th«ng cuèi n¨m b¸o ço cã 55
gi¸o viªn vµ çn bé ®ang lµm viÖc. Dù kiÕn ®Çu th¸ng 7 n¨m kÕ ho¹ch cã 02
ngêi ®îc nghØ hu. Dù kiÕn ®Çu th¸ng 9 n¨m kÕ ho¹ch sÏ tuyÓn dông
thªm 03 gi¸o viªn míi. Trong trêng hîp nµy, viÖc x¸c ®Þnh sè CCVC b×nh
qu©n dù kiÕn cã mÆt trong n¨m kÕ ho¹ch ®îc tÝnh to¸n nh sau:
Sè CCVC cã mÆt ®Çu n¨m KH ®îc lÊy theo sè CCVC hiÖn cã mÆt
®Õn cuèi n¨m b¸o ço.
Sè CCVC dù kiÕn t¨ng 3 ngêi x 4 th¸ng

= = 1 (ngêi )
b×nh qu©n trong n¨m KH 12
Sè CCVC dù kiÕn gi¶m = 2 ngêi x 6 th¸ng = 1 (ngêi )
232
b×nh qu©n trong n¨m KH 12
VËy sè CCVC b×nh qu©n dù kiÕn cã mÆt n¨m KH cña trêng trung
häc phæ th«ng lµ:
55 + 1 – 1 = 55 (ngêi)
+ Thø hai, tÝnh sè chi kinh phÝ cho nghiÖp vô chuyªn m«n:
Tuú theo tÝnh chÊt ho¹t ®éng cña mçi ngµnh vµ chÕ ®é Nhµ níc cho
phÐp mµ sè chi nghiÖp vô chuyªn m«n cã sù kh¸c nhau. Do vËy, viÖc x¸c
®Þnh sè chi nghiÖp vô chuyªn m«n thuéc mçi lo¹i ngµnh sÏ ®îc x¸c ®Þnh
theo tõng néi dung cô thÓ g¾n víi nhu cÇu kinh phÝ vµ kh¶ n¨ng ®¶m b¶o
cña nguån kinh phÝ thuéc NSNN. Tõ ®ã, sè chi NSNN cho nghiÖp vô chuyªn
m«n thuéc mçi ngµnh sÏ ®îc x¸c ®Þnh lµ:
Sè dù kiÕn Sè dù kiÕn
Sè dù Sè dù
chi vÒ vËt chi vÒ ®ång
kiÕn chi kiÕn chi
liÖu, dông cô phôc, trang
C NV =
i
+ vÒ NCKH + + vÒ çc
cho nghiÖp phôc.....
hay thuª kho¶n
vô chuyªn
NCKH kh¸c
m«n
Sè chi NSNN cho nghiÖp vô chuyªn m«n kú kÕ ho¹ch sÏ lµ:
n
C NV = S C NVi
i =1
C NV : Chi nghiÖp vô chuyªn m«n cña NSNN dù kiÕn kú kÕ ho¹ch cho

i
ngµnh thø i.
VÝ dô: Theo dù tÝnh sè chi cho nghiÖp vô chuyªn m«n thuéc ph¹m vi
chi thêng xuyªn cña ng©n s¸ch huyÖn X kú kÕ ho¹ch lÇn lît cña mét sè
ngµnh nh sau: Gi¸o dôc - ®µo t¹o: 0,9 tû ®ång; Y tÕ: 0,75 tû ®ång; ThÓ dôc
– ThÓ thao: 0,27 tû ®ång; V¨n ho¸ - Th«ng tin: 0,31 tû ®ång; .v.v.. Khi ®ã,
tæng sè chi cho nghiÖp vô chuyªn m«n cña ng©n s¸ch huyÖn X dù kiÕn kú kÕ
ho¹ch sÏ lµ: CNV = 0,9 + 0,75 + 0,27 + 0,31 + ….
+ Thø ba, tÝnh sè chi mua s¾m, söa ch÷a tµi s¶n.
233
H»ng n¨m do nhu cÇu ho¹t ®éng, do sù xuèng cÊp tÊt yÕu cña çc tµi
s¶n dïng cho çc ho¹t ®éng hµnh chÝnh – sù nghiÖp nªn thêng ph¸t sinh
nhu cÇu kinh phÝ cÇn cã ®Ó mua s¾m thªm, trang bÞ thªm hoÆc phôc håi l¹i
gi¸ trÞ sö dông cho nh÷ng tµi s¶n ®· bÞ xuèng cÊp ë nh÷ng ®¬n vÞ ®îc
NSNN bao cÊp. V× vËy, cÇn ph¶i x¸c ®Þnh nhu cÇu kinh phÝ ®¸p øng cho
mua s¾m, söa ch÷a tµi s¶n trong dù to¸n kinh phÝ hµng n¨m cña mçi ®¬n vÞ,
mçi ngµnh ®Ó lµm c¬ së lËp dù to¸n chi NSNN.
Khi lËp dù to¸n chi NSNN cho nhãm môc nµy, c¬ quan Tµi chÝnh chñ
yÕu dùa trªn çc c¨n cø sau:
- Thùc tr¹ng cña tµi s¶n ®ang sö dông t¹i mçi ngµnh, mçi ®¬n vÞ ®îc
x¸c ®Þnh th«ng qua çc tµi liÖu quyÕt to¸n kinh phÝ kÕt hîp víi ®iÒu tra thùc
tÕ ®Ó dù tÝnh møc chi cho mçi ngµnh, mçi ®¬n vÞ.
- Kh¶ n¨ng cña nguån vèn NSNN dù kiÕn cã thÓ huy ®éng vµ dµnh
cho mua s¾m, söa ch÷a lín hoÆc x©y dùng nhá thuéc kinh phÝ chi thêng
xuyªn kú kÕ hoÆch.
KÕt hîp hai c¨n cø trªn, c¬ quan Tµi chÝnh cã thÓ dù tÝnh møc chi cho
mua s¾m, söa ch÷a tµi s¶n b»ng mét tû lÖ phÇn tr¨m trªn nguyªn gi¸ tµi s¶n
cè ®Þnh hiÖn cã t¹i mçi ngµnh, mçi ®¬n vÞ. Cô thÓ lµ:
n
C MS = S NG i xTi
i =1
Trong ®ã: CMS : Sè chi cho mua s¾m, söa ch÷a tµi s¶n cña NSNN dù
kiÕn kú KH.
NGi : Nguyªn gi¸ tµi s¶n cè ®Þnh hiÖn cã cña ngµnh (hoÆc
®¬n vÞ) thø i.
Ti : Tû lÖ % ¸p dông ®Ó x¸c ®Þnh kinh phÝ dù kiÕn chi mua
s¾m, söa ch÷a tµi s¶n cña ngµnh (hoÆc ®¬n vÞ) thø i.
VÝ dô: Trêng ®¹i häc Má ®Þa chÊt cã tæng nguyªn gi¸ tµi s¶n cè ®Þnh
cuèi n¨m b¸o ço lµ 45 tû ®ång. Tû lÖ % ®îc ¸p dông ®Ó x¸c ®Þnh sè chi
ng©n s¸ch cho nhu cÇu mua s¾m, söa ch÷a cña trêng nµy lµ 20% trªn
nguyªn gi¸ tµi s¶n cè ®Þnh mµ trêng hiÖn cã ®Õn cuèi n¨m b¸o ço.
Trêng ®¹i häc Giao th«ng vËn t¶i cã tæng nguyªn gi¸ tµi s¶n cè ®Þnh
cuèi n¨m b¸o ço lµ 55 tû ®ång. Tû lÖ % ®îc ¸p dông ®Ó x¸c ®Þnh sè chi
ng©n s¸ch cho nhu cÇu mua s¾m, söa ch÷a cña trêng nµy lµ 15% trªn
nguyªn gi¸ tµi s¶n cè ®Þnh mµ trêng hiÖn cã ®Õn cuèi n¨m b¸o ço.
234
Mét lo¹t çc trêng kh¸c còng sÏ cã çc sè liÖu t¬ng tù. Khi ®ã, sè
chi cña ng©n s¸ch trung ¬ng cho nhu cÇu mua s¾m, söa ch÷a n¨m kÕ
ho¹ch sÏ lµ tæng sè nhu cÇu lo¹i nµy cña çc ®¬n vÞ mµ nã ph¶i ®¶m b¶o; vµ
®îc tÝnh nh sau:
CMS = (45 x 20%) + (55 x 15%) + ……
+ Thø t, tÝnh sè chi cho çc kho¶n chi kh¸c.
Tríc hÕt lµ x¸c ®Þnh sè chi cho nhu cÇu ho¹t ®éng qu¶n lý chung cña
®¬n vÞ mµ ta quen gäi lµ chi qu¶n lý hµnh chÝnh trong mçi c¬ quan ®¬n vÞ
®ã.
Çc ho¹t ®éng qu¶n lý hµnh chÝnh nh»m duy tr× sù ho¹t ®éng b×nh
thêng cña bé m¸y qu¶n lý t¹i mçi c¬ quan, ®¬n vÞ hay toµn ngµnh lµ vÊn
®Ò tÊt yÕu ph¶i x¶y ra.
Víi çc ®¬n vÞ thuéc ph¹m vi bao cÊp cña NSNN vÒ c«ng t¸c qu¶n lý
hµnh chÝnh th× kinh phÝ chi tiªu cho qu¶n lý hµnh chÝnh bao gåm: Chi tiÒn
chÌ, níc t¹i c¬ quan, chi tr¶ tiÒn ®iÖn, tiÒn níc ®· sö dông t¹i v¨n phßng
c¬ quan, chi tr¶ çc dÞch vô vÒ th«ng tin liªn l¹c; chi giao dÞch, tiÕp kh¸c;
chi héi nghÞ s¬ kÕt, tæng kÕt, lÔ t©n, kh¸nh tiÕt v.v. Çc kho¶n chi trªn liªn
quan nhiÒu ®Õn ho¹t ®éng vµ tæ chøc cña mçi lo¹i h×nh ®¬n vÞ. V× vËy, viÖc
x¸c ®Þnh sè chi kinh phÝ cho qu¶n lý hµnh chÝnh thêng ®îc dùa vµo sè
CCVC b×nh qu©n vµ møc chi qu¶n lý hµnh chÝnh b×nh qu©n mét CCVC kú
kÕ hoÆch .
n Ê _ _ ˆ
CQL = S Á M QLi x S CNi ˜
i =1ÁË ˜
¯
Trong M QLi : Møc chi qu¶n lý hµnh chÝnh b×nh qu©n 1 CCVC dù
®ã: kiÕn n¨m KH thuéc ngµnh thø i;
S CNi : Sè CCVC b×nh qu©n dù kiÕn cã mÆt trong n¨m KH
thuéc ngµnh thø i.
C¨n cø ®Ó x¸c ®Þnh møc chi qu¶n lý hµnh chÝnh dù kiÕn cho n¨m kÕ
ho¹ch lµ dùa vµo møc chi qu¶n lý hµnh chÝnh thùc tÕ b×nh qu©n 1 CCVC kú
b¸o ço, kh¶ n¨ng nguån vèn cña NSNN kú kÕ ho¹ch vµ yªu cÇu chi tiªu tiÕt
kiÖm trong qu¶n lý hµnh chÝnh.
Ngoµi çc nhãm môc chñ yÕu nh trªn, trong c¬ cÊu chi thêng xuyªn
cña NSNN cßn mét sè kho¶n chi kh¸c, nh: chi hç trî kinh tÕ ngoµi quèc
doanh, chi trî gi¸,.v.v.. Nh÷ng kho¶n chi nµy ®îc x¸c ®Þnh phô thuäc vµo
235
kh¶ n¨ng nguån vèn cña NSNN vµ yªu cÇu thùc hiÖn çc chñ tr¬ng cña
Nhµ níc vÒ mçi lo¹i ho¹t ®éng nµy.
Dùa vµo sè liÖu ®· ®îc x¸c ®Þnh theo çc nhãm môc chi nh trªn,
tæng hîp l¹i ta cã:
CTK = CCN + CNV + CMS + CQL&kh¸c
Trong ®ã:
CTK : Sè chi thêng xuyªn cña NSNN dù kiÕn kú KH.
CCN: Sè chi c«ng nh©n viªn dù kiÕn kú KH.
CNV: Sè chi nghiÖp vô chuyªn m«n dù kiÕn kú KH.
CMS: Sè chi mua s¾m, söa ch÷a tµi s¶n dù kiÕn kú KH.
CQL&kh¸c: Sè chi qu¶n lý hµnh chÝnh vµ chi kh¸c dù kiÕn kú KH.
Trong ®iÒu kiÖn thùc hiÖn kho¸n biªn chÕ vµ kinh phÝ cho çc c¬
quan qu¶n lý hµnh chÝnh Nhµ níc theo QuyÕt ®Þnh sè 192/2001/Q§-TTg
ngµy 17/12/2001 cña Thñ tíng ChÝnh phñ vµ kho¸n thu, kho¸n chi cho çc
®¬n vÞ sù nghiÖp cã thu theo NghÞ ®Þnh sè 10/2002/N§-CP ngµy 16/01/2002
nh hiÖn nay, th× c«ng t¸c lËp dù to¸n chi thêng xuyªn cña NSNN ë nh÷ng
n¨m trong thêi kú æn ®Þnh chØ cÇn xem xÐt ®Õn sè cã thÓ t¨ng thªm cho mçi
ngµnh, mçi ®¬n vÞ n÷a mµ th«i. Cã thÓ coi ®©y lµ mét trong nh÷ng bíc ®ét
ph¸ vÒ c¶i çch tµi chÝnh c«ng ë kh©u lËp dù to¸n chi thêng xuyªn cña
NSNN.
3. ChÊp hµnh dù to¸n chi thêng xuyªn
3.1. C¨n cø tæ chøc chÊp hµnh dù to¸n chi thêng xuyªn
Tæ chøc chÊp hµnh dù to¸n chi thêng xuyªn lµ mét trong nh÷ng néi
dung quan träng cña chÊp hµnh dù to¸n chi NSNN. Nã lµ kh©u thø hai cña
chu tr×nh qu¶n lý NSNN. Thêi gian tæ chøc chÊp hµnh dù to¸n NSNN ë
níc ta ®îc tÝnh tõ ngµy 01 th¸ng 1 ®Õn hÕt ngµy 31 th¸ng 12 n¨m d¬ng
lÞch. Trong qu¸ tr×nh tæ chøc chÊp hµnh dù to¸n chi thêng xuyªn cÇn dùa
trªn nh÷ng c¨n cø sau:
Thø nhÊt, dùa vµo møc chi cña tõng chØ tiªu (hoÆc tæng møc chi nÕu
®ã lµ kinh phÝ ®· nhËn kho¸n) ®· ®îc duyÖt trong dù to¸n. Cã thÓ nãi
®©ylµ c¨n cø mang tÝnh quyÕt ®Þnh nhÊt trong chÊp hµnh dù to¸n chi
thêng xuyªn cña NSNN. Bëi lÏ, hÇu hÕt nhu cÇu chi thêng xuyªn ®· cã
®Þnh møc, tiªu chuÈn, ®· ®îc c¬ quan quyÒn lùc Nhµ níc xÐt duyÖt vµ
236
th«ng qua. §Æc biÖt trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay, cïng víi viÖc t¨ng cêng qu¶n
lý Nhµ níc b»ng ph¸p luËt, hÖ thèng v¨n b¶n qui ph¹m ph¸p luËt ®iÒu
chØnh ho¹t ®éng qu¶n lý NSNN ngµy cµng ®îc hoµn thiÖn. Do ®ã chi tiªu
cña NSNN nãi chung, chi thêng xuyªn nãi riªng ngµy cµng ®îc luËt hãa.
Nhê ®ã mµ kû c¬ng trong c«ng t¸c qu¶n lý chi NSNN ngµy cµng ®îc cñng
cè.
Thø hai, dùa vµo kh¶ n¨ng nguån kinh phÝ cã thÓ dµnh cho nhu cÇu chi
thêng xuyªn trong mçi kú b¸o ço. Trong qu¶n lý vµ ®iÒu hµnh ho¹t ®éng
cña NSNN ta lu«n ph¶i tu©n theo quan ®iÓm “lêng thu mµ chi”. Riªng chi
thêng xuyªn cña NSNN lu«n bÞ giíi h¹n bëi kh¶ n¨ng huy ®éng çc kho¶n
thu thêng xuyªn. Do vËy, mÆc dï çc kho¶n chi thêng xuyªn ®· ®îc ghi
trong dù to¸n nhng mét khi sè thu thêng xuyªn kh«ng ®¶m b¶o vÉn ph¶i
c¾t gi¶m mét phÇn nhu cÇu chi. §©y còng lµ mét trong nh÷ng gi¶i ph¸p thiÕt
lËp l¹i sù c©n ®èi gi÷a thu vµ chi NSNN trong qu¸ tr×nh chÊp hµnh dù to¸n.
Thø ba, dùa vµo çc chÝnh s¸ch, chÕ ®é chi NSNN hiÖn hµnh. §©y lµ
c¨n cø mang tÝnh ph¸p lý cho c«ng t¸c tæ chøc chÊp hµnh dù to¸n chi
NSNN. Bëi lÏ, tÝnh hîp lÖ, hîp lý cña çc kho¶n chi cña NSNN sÏ ®îc ph¸n
xÐt dùa trªn c¬ së çc chÝnh s¸ch, chÕ ®é chi cña Nhµ níc hiÖn ®ang cã
hiÖu lùc thi hµnh. Tuy nhiªn, muèn lµm ®îc ®iÒu ®ã, ®ßi hái çc chÝnh
s¸ch, chÕ ®é chi cña NSNN ph¶i phï hîp víi thùc tiÔn. Trong ®iÒu kiÖn
níc ta hiÖn nay ®Ó cho chÝnh s¸ch, chÕ ®é chi NSNN thùc sù trë thµnh c¨n
cø ph¸p lý trong qu¸ tr×nh chÊp hµnh chi NSNN th× ®ßi hái b¶n th©n chÝnh
s¸ch, chÕ ®é ®ã ph¶i kh«ng ngõng ®îc hoµn thiÖn ®Ó võa ®¸p øng ®îc çc
yªu cÇu cña qu¶n lý NSNN l¹i võa n©ng cao tÝnh thùc tiÔn cña nã.
3.2. Çc yªu cÇu c¬ b¶n trong tæ chøc chÊp hµnh dù to¸n chi thêng
xuyªn.
Môc tiªu c¬ b¶n cña viÖc tæ chøc chÊp hµnh dù to¸n chi thêng xuyªn
cña NSNN lµ ®¶m b¶o ph©n phèi, cÊp ph¸t vµ sö dông nguån vèn mét çch
hîp lý, tiÕt kiÖm vµ hiÖu qu¶. §Ó ®¹t ®îc çc môc tiªu c¬ b¶n ®ã, trong qu¸
tr×nh tæ chøc chÊp hµnh dù to¸n chi thêng xuyªn cña NSNN cÇn chó träng
®Õn çc yªu cÇu c¬ b¶n sau:
+ §¶m b¶o ph©n phèi nguån vèn mét çch hîp lý, tËp trung cã träng
®iÓm trªn c¬ së dù to¸n chi ®· x¸c ®Þnh.
237
+ Ph¶i ®¶m b¶o viÖc cÊp ph¸t vèn, kinh phÝ mét çch kÞp thêi, chÆt
chÏ tr¸nh mäi s¬ hë g©y l·ng phÝ, tham « lµm thÊt tho¸t nguån vèn cña
NSNN.
+ Trong qu¸ tr×nh sö dông çc kho¶n vèn, kinh phÝ do NSNN cÊp
ph¸t ph¶i hÕt søc tiÕt kiÖm nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ kinh tÕ - x· héi cña mçi
kho¶n chi ®ã.
Do sù h¹n hÑp cña nguån vèn NSNN, do kh¶ n¨ng dù ®o¸n diÔn biÕn
vÒ kinh tÕ - x· héi cha cao nªn ch¾c ch¾n gi÷a thùc tÕ diÔn ra trong qu¸
tr×nh chÊp hµnh víi dù to¸n chi sÏ cã nh÷ng kho¶ng çch nhÊt ®Þnh. §Æc
biÖt, trong hoµn c¶nh níc ta cßn cã thÓ ph¸t sinh nh÷ng kho¶n chi ®ét
xuÊt thuéc ho¹t ®éng thêng xuyªn mµ qu¶n lý Nhµ níc ph¶i lo toan, nªn
cµng ®ßi hái trong qu¸ tr×nh chÊp hµnh dù to¸n chi thêng xuyªn ph¶i cã sù
®iÒu phèi linh ho¹t. Song còng cÇn ph¶i tr¸nh hai khuynh híng: hoÆc qu¸
cøng nh¾c, hoÆc qu¸ tïy tiÖn, còng ®Òu lµm gi¶m hoÆc mÊt ®i tÝnh hiÖu qu¶
cña çc kho¶n chi thêng xuyªn cña NSNN. §Æc biÖt, trong ®iÒu kiÖn hiÖn
nay khi quyÒn tù chñ vÒ tµi chÝnh cña çc ®¬n vÞ ®· vµ ®ang ®îc ph¸t huy
th× quyÒn ®iÒu phèi cña thñ trëng ®¬n vÞ sö dông ng©n s¸ch trong qu¸
tr×nh chÊp hµnh lµ rÊt cao. Do vËy, cÇn ph¶i thiÕt lËp ®îc mét c¬ chÕ ®ång
bé nh»m ph¸t huy cao ®é quyÒn d©n chñ ë c¬ së trong qu¶n lý tµi chÝnh,
kiÓm so¸t tèt nhÊt sù l¹m quyÒn hay qu¸ t¶ trong sö dông kinh phÝ cña thñ
trëng ®¬n vÞ sö dông ng©n s¸ch.
3.3. Çc biÖn ph¸p nh»m t¨ng cêng qu¶n lý chi thêng xuyªn cña
NSNN trong qu¸ tr×nh chÊp hµnh.
§Ó cã thÓ tháa m·n ®îc çc yªu cÇu trªn, trong qu¸ tr×nh chÊp hµnh
dù to¸n chi thêng xuyªn cña NSNN ®ßi hái ph¶i t×m kiÕm vµ ¸p dông çc
biÖn ph¸p thÝch hîp. Cô thÓ lµ:
+ Trªn c¬ së dù to¸n chi thêng xuyªn ®· ®îc duyÖt vµ çc chÝnh
s¸ch chÕ ®é chi NSNN hiÖn hµnh, c¬ quan chøc n¨ng vÒ qu¶n lý NSNN ph¶i
híng dÉn mét çch cô thÓ, râ rµng cho çc ngµnh, çc cÊp, çc ®¬n vÞ thi hµnh.
+ Tæ chøc çc h×nh thøc cÊp ph¸t vèn thÝch hîp víi sù thay ®æi vÒ c¬
chÕ qu¶n lý tµi chÝnh do nh÷ng ®ßi hái cña qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ – x·
héi n¶y sinh. Trªn c¬ së ®ã mµ qui ®Þnh râ rµng tr×nh tù cÊp ph¸t, tr¸ch
nhiÖm vµ quyÒn h¹n cña mçi c¬ quan cã liªn quan ®Õn çc h×nh thøc cÊp
ph¸t ®ã nh»m t¹o c¬ së ph¸p lý cho viÖc thèng nhÊt thùc hiÖn. ViÖc tæ chøc
cÊp ph¸t vèn ng©n s¸ch cho chi thêng xuyªn trong qu¸ tr×nh chÊp hµnh
238
cÇn ph¶i qu¸n triÖt mét yªu cÇu gÇn nh mét nguyªn t¾c lµ: çc kho¶n chi
thêng xuyªn theo ®Þnh kú ®îc bè trÝ kinh phÝ ®Òu trong n¨m ®Ó chi; çc
kho¶n chi cã tÝnh chÊt thêi vô hoÆc mua s¾m lín ®îc bè trÝ trong dù to¸n
chi quý ®Ó thùc hiÖn
+ Híng dÉn çc ®¬n vÞ thùc hiÖn tèt chÕ ®é h¹ch to¸n kÕ to¸n ¸p dông
cho çc ®¬n vÞ sö dông NSNN. Sao cho sù h×nh thµnh nguån kinh phÝ vµ sö
dông kinh phÝ ®Òu ph¶i ®îc h¹ch to¸n ®óng, ®ñ, chÝnh x¸c vµ kÞp thêi. Trªn
c¬ së ®ã mµ ®¶m b¶o cho viÖc quyÕt to¸n kinh phÝ vµ chi thêng xuyªn ®îc
nhanh, chÝnh x¸c, ®ång thêi cung cÊp çc tµi liÖu cã tÝnh chuÈn mùc cao cho
kiÓm to¸n Nhµ níc xÐt duyÖt çc b¸o ço quyÕt to¸n ®ã.
+ C¬ quan Tµi chÝnh ph¶i thêng xuyªn xem xÐt kh¶ n¨ng ®¶m b¶o
kinh phÝ cho nhu cÇu chi thêng xuyªn tõ nguån vèn quÜ cña Nhµ níc ®Ó cã
®îc çc biÖn ph¸p ®iÒu chØnh kÞp thêi nh»m thiÕt lËp l¹i thÕ c©n ®èi míi
trong qu¸ tr×nh chÊp hµnh dù to¸n. Trong kho¶n 3 §iÒu 58 LuËt NSNN sè
01/2002/QH11 do Quèc héi kho¸ XI, kú häp thø hai ®· th«ng qua ngµy
16/12/2002 nhÊn m¹nh: …“c¬ quan Tµi chÝnh cã tr¸ch nhiÖm bè trÝ nguån ®Ó
thùc hiÖn kÞp thêi çc kho¶n chi theo dù to¸n, kiÓm tra viÖc thùc hiÖn chi tiªu
vµ cã quyÒn t¹m dõng çc kho¶n chi vît nguån cho phÐp hoÆc sai chÝnh
s¸ch, chÕ ®é, tiªu chuÈn; cã quyÒn yªu cÇu c¬ quan giao dù to¸n ®iÒu chØnh
nhiÖm vô, dù to¸n chi cña çc ®¬n vÞ trùc thuéc ®Ó ®¶m b¶o thùc hiÖn ng©n
s¸ch theo ®óng môc tiªu, tiÕn ®é qui ®Þnh”.
Çc biÖn ph¸p ®iÒu chØnh cã thÓ diÔn ra nh sau:
- Tríc hÕt, cè g¾ng khai th¸c tèi ®a çc kho¶n thu thêng xuyªn ®Ó
tháa m·n cho çc nhu cÇu chi thêng xuyªn theo dù to¸n ®· ®îc duyÖt;
- Trêng hîp sè thu thêng xuyªn ®· ®îc huy ®éng mét çch tèi ®a
nhng vÉn kh«ng ®ñ ®¶m b¶o cho nhu cÇu chi thêng xuyªn th× buéc ph¶i
c¾t gi¶m mét sè kho¶n chi thêng xuyªn. Nh÷ng kho¶n bÞ c¾t gi¶m ®Çu tiªn
sÏ lµ sè dù kiÕn chi cho mua s¾m tµi s¶n, cho x©y dùng nhá. NÕu vÉn cßn
tiÕp tôc bÞ th©m hôt th× ph¶i tiÕp tôc c¾t gi¶m nhu cÇu chi cña qu¶n lý hµnh
chÝnh t¹i mçi ngµnh, mçi ®¬n vÞ. ThÈm quyÒn c¾t gi¶m ®· ®îc LuËt NSNN
sè 01/2002/QH11 x¸c ®Þnh trong kho¶n 2 §iÒu 59 lµ: “Trêng hîp sè thu
kh«ng ®¹t dù to¸n ®îc Quèc héi, Héi ®ång nh©n d©n quyÕt ®Þnh, ChÝnh
phñ b¸o ço Uû ban thêng vô Quèc héi, Uû ban nh©n d©n b¸o ço Thêng
trùc Héi ®ång nh©n d©n, ®èi víi cÊp x·, Uû ban nh©n d©n b¸o ço Héi ®ång
nh©n d©n ®iÒu chØnh gi¶m mét sè kho¶n chi t¬ng øng”.
239
+ Thêng xuyªn kiÓm tra, gi¸m s¸t t×nh h×nh nhËn vµ sö dông kinh
phÝ t¹i mçi ®¬n vÞ ®îc cÊp. Sao cho mçi kho¶n chi tiªu kinh phÝ võa ph¶i
®¶m b¶o theo ®óng dù to¸n, ®óng ®Þnh møc tiªu chuÈn cña chÕ ®é chi
NSNN hiÖn hµnh. Nhê ®ã mµ gãp phÇn n©ng cao tÝnh tiÕt kiÖm vµ hiÖu qu¶
trong qu¶n lý chi thêng xuyªn cña NSNN. ViÖc kiÓm tra, gi¸m s¸t ®ßi hái
ph¶i ®îc tiÕn hµnh mét çch liªn tôc vµ cã hÖ thèng th«ng qua çc h×nh
thøc kh¸c nhau:
- Thùc hiÖn kiÓm tra, gi¸m s¸t hµng ngµy qua mçi nghiÖp vô cÊp ph¸t
kinh phÝ cho nhu cÇu chi thêng xuyªn. H×nh thøc nµy do chÝnh mçi çn bé
cã tr¸ch nhiÖm kiÓm so¸t tríc khi xuÊt quÜ cña Kho b¹c nhµ níc thùc
hiÖn.
- Thùc hiÖn kiÓm tra, gi¸m s¸t theo ®Þnh kú b»ng viÖc thÈm ®Þnh çc
b¸o ço tµi chÝnh hµng quÝ cña çc ®¬n vÞ sö dông ng©n s¸ch. H×nh thøc nµy
do çc c¬ quan chøc n¨ng ®îc Nhµ níc giao thÈm quyÒn thÈm ®Þnh çc
b¸o ço tµi chÝnh nh: c¬ quan tµi chÝnh vµ Kho b¹c nhµ níc thùc hiÖn.
KiÓm tra, gi¸m s¸t theo ®Þnh kú cßn lµ tr¸ch nhiÖm cña c¬ quan chñ qu¶n
cÊp trªn. Víi t çch lµ ®¬n vÞ dù to¸n cÊp trªn, c¬ quan chñ qu¶n ph¶i xÐt
duyÖt çc b¸o ço quyÕt to¸n cña çc ®¬n vÞ cÊp díi trùc thuéc vµ chÞu
tr¸ch nhiÖm tríc ph¸p luËt vÒ sè liÖu ®· duyÖt quyÕt to¸n ®ã (kho¶n 7
§iÒu 72 LuËt NSNN sè 01/2002/QH11).
- Thùc hiÖn kiÓm tra, gi¸m s¸t mét çch ®ét xuÊt t¹i ®¬n vÞ b»ng viÖc
tæ chøc thanh tra tµi chÝnh. H×nh thøc nµy sÏ do çc c¬ quan chuyªn tr¸ch
cña ngµnh hoÆc cña Nhµ níc thùc hiÖn, mçi khi ph¸t hiÖn thÊy cã dÊu hiÖu
kh«ng lµnh m¹nh trong qu¶n lý tµi chÝnh ë mét ®¬n vÞ nµo ®ã.
ViÖc triÓn khai çc biÖn ph¸p nh trªn thÓ hiÖn sù ph¸t huy ®Çy ®ñ
hai chøc n¨ng (ph©n phèi vµ gi¸m ®èc) cña NSNN trong qu¸ tr×nh chÊp
hµnh dù to¸n chi thêng xuyªn. V× vËy, ®ßi hái ph¶i t«n träng vµ ¸p dông
mét çch ®ång bé çc gi¶i ph¸p ®ã th× c«ng t¸c qu¶n lý chi trong qu¸ tr×nh
chÊp hµnh dù to¸n míi ®¹t hiÖu suÊt mét çch cao nhÊt.
4. QuyÕt to¸n vµ kiÓm to¸n çc kho¶n chi thuêng xuyªn cña NSNN
4.1. Yªu cÇu ®èi víi c«ng t¸c quyÕt to¸n vµ kiÓm to¸n chi thêng
xuyªn
C«ng t¸c quyÕt to¸n çc kho¶n chi thêng xuyªn cña NSNN lµ c«ng
viÖc cuèi cïng trong mçi chu tr×nh qu¶n lý çc kho¶n chi thêng xuyªn nãi
riªng vµ chi NSNN nãi chung. Nã chÝnh lµ qu¸ tr×nh nh»m kiÓm tra, rµ so¸t,
240
chØnh lý l¹i çc sè liÖu ®· ®îc ph¶n ¸nh sau mét kú chÊp hµnh dù to¸n ®Ó
ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ chÊp hµnh dù to¸n, rót ra nh÷ng kinh nghiÖm vµ
bµi häc cÇn thiÕt cho kú chÊp hµnh dù to¸n tiÕp sau. Bëi vËy, trong qu¸ tr×nh
quyÕt to¸n çc kho¶n chi thêng xuyªn ph¶i chó ý ®Õn çc yªu cÇu c¬ b¶n
sau:
+ Ph¶i lËp ®Çy ®ñ çc lo¹i b¸o ço tµi chÝnh vµ göi kÞp thêi çc lo¹i b¸o
ço ®ã cho çc c¬ quan cã thÈm quyÒn xÐt duyÖt theo ®óng chÕ ®é ®· qui
®Þnh.
+ Sè liÖu trong çc b¸o ço ph¶i ®¶m b¶o tÝnh chÝnh x¸c, trung thùc.
Néi dung çc b¸o ço tµi chÝnh ph¶i theo ®óng çc néi dung ghi trong dù
to¸n ®îc duyÖt vµ theo ®óng môc lôc NSNN ®· qui ®Þnh.
+ B¸o ço quyÕt to¸n n¨m cña çc ®¬n vÞ dù to¸n çc cÊp vµ cña ng©n
s¸ch çc cÊp chÝnh quyÒn tríc khi tr×nh c¬ quan Nhµ níc cã thÈm quyÒn
phª chuÈn ph¶i cã x¸c nhËn cña Kho b¹c nhµ níc ®ång cÊp.
+ Thñ trëng çc ®¬n vÞ dù to¸n cÊp trªn cã tr¸ch nhiÖm kiÓm tra vµ
duyÖt quyÕt to¸n thu, chi ng©n s¸ch cña çc ®¬n vÞ trùc thuéc, chÞu tr¸ch
nhiÖm vÒ quyÕt to¸n ®· duyÖt; lËp quyÕt to¸n thu, chi ng©n s¸ch thuéc
ph¹m vi qu¶n lý göi c¬ quan Tµi chÝnh cïng cÊp (®iÓm a, kho¶n 4 §iÒu 64
LuËt NSNN sè 01/2002/QH11).
+ B¸o ço quyÕt to¸n cña çc ®¬n vÞ dù to¸n kh«ng ®îc ®Ó x¶y ra
t×nh tr¹ng quyÕt to¸n chi lín h¬n thu.
+ C¬ quan KiÓm to¸n Nhµ níc thùc hiÖn kiÓm to¸n, x¸c ®Þnh tÝnh
®óng ®¾n, hîp ph¸p cña b¸o ço quyÕt to¸n NSNN çc cÊp, c¬ quan, ®¬n vÞ
cã liªn quan theo qui ®Þnh cña ph¸p luËt (kho¶n 1 §iÒu 66 cña LuËt NSNN
sè 01/2002/QH11).
ChØ mét khi çc yªu cÇu trªn ®îc t«n träng ®Çy ®ñ th× c«ng t¸c quyÕt
to¸n çc kho¶n chi thêng xuyªn cña NSNN míi ®îc tiÕn hµnh thuËn lîi.
§ång thêi, nã míi t¹o c¬ së v÷ng ch¾c cho viÖc ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ qu¸
tr×nh chÊp hµnh dù to¸n mét çch chÝnh x¸c, trung thùc vµ kh¸ch quan.
4.2. Çc lo¹i b¸o ço quyÕt to¸n chi thêng xuyªn cña NSNN
Çc kho¶n chi thêng xuyªn cña NSNN thùc tÕ sÏ ®îc thùc hiÖn t¹i
çc ®¬n vÞ cô thÓ. V× vËy, viÖc quyÕt to¸n çc kho¶n chi thêng xuyªn thuéc
vÒ tr¸ch nhiÖm cña çc ®¬n vÞ dù to¸n vµ c¬ quan Tµi chÝnh.
241
4.2.1. §èi víi çc ®¬n vÞ dù to¸n (hay cßn gäi lµ ®¬n vÞ sö dông ng©n
s¸ch):
Cuèi mçi kú b¸o ço çc ®¬n vÞ dù to¸n ph¶i lËp çc lo¹i b¸o ço
quyÕt to¸n sau:
+ B¶ng c©n ®èi tµi kho¶n, mÉu B 01 - H.
+ Tæng hîp t×nh h×nh kinh phÝ vµ quyÕt to¸n kinh phÝ ®· sö dông,
mÉu B 02 - H.
+ B¸o ço chi tiÕt kinh phÝ ho¹t ®éng, phô biÓu F 02 - 1H.
+ B¸o ço chi tiÕt kinh phÝ dù ¸n, phô biÓu F 02 – 2H.
+ B¶ng ®èi chiÕu dù to¸n kinh phÝ ng©n s¸ch t¹i Kho b¹c, phô biÓu F
02-3a/H.
+ B¶ng ®èi chiÕu t×nh h×nh sö dông kinh phÝ ng©n s¸ch t¹i Kho b¹c
nhµ níc, phô biÓu F 02-3b/H.
+ B¸o ço t×nh h×nh t¨ng, gi¶m tµi s¶n cè ®Þnh, mÉu B03-H.
+ B¸o ço kÕt qu¶ ho¹t ®éng sù nghiÖp cã thu, mÉu B04-H.
+ B¸o ço t×nh h×nh thùc hiÖn çc chØ tiªu kho¸n chi hµnh chÝnh, mÉu
B10-KC.
+ B¸o ço sö dông sè kinh phÝ tiÕt kiÖm vÒ kho¸n chi hµnh chÝnh,
mÉu B11-KC.
+ ThuyÕt minh b¸o ço tµi chÝnh - MÉu B05-H.
TÊt c¶ çc lo¹i b¸o ço nµy ®· ®îc Nhµ níc quy ®Þnh cô thÓ trong
chÕ ®é kÕ to¸n ¸p dông cho çc ®¬n vÞ sö dông ng©n s¸ch. ChÕ ®é kÕ to¸n
dïng cho çc ®¬n vÞ sö dông ng©n s¸ch ®ang ¸p dông hiÖn nay ®îc gäi lµ
"ChÕ ®é kÕ to¸n Hµnh chÝnh - Sù nghiÖp" ®îc ban hµnh theo quyÕt ®Þnh sè
999-TC/Q§/C§KT ngµy 02/ 11 /1996 cña Bé trëng Bé Tµi chÝnh, cã söa ®æi bæ
sung theo çc th«ng t:
Sè 184/1998/TT-BTC ngµy 28/12/1998 vÒ híng dÉn kÕ to¸n quyÕt to¸n
vËt t, hµng ho¸ tån kho, gi¸ trÞ khèi lîng söa ch÷a lín, XDCB hoµn thµnh ë
thêi ®iÓm cuèi n¨m;
Sè 185/1998/TT-BTC ngµy 28/12/1998 vÒ híng dÉn kÕ to¸n thuÕ GTGT
vµ thuÕ TNDN trong çc ®¬n vÞ HC-SN;
Sè 109/2001/TT-BTC ngµy 31/12/2001 híng dÉn kÕ to¸n tiÕp nhËn vµ sö
dông çc kho¶n viÖn trî kh«ng hoµn l¹i;
242
Sè 03/2004/TT-BTC ngµy 13/01/2004 híng dÉn kÕ to¸n çc ®¬n vÞ hµnh
chÝnh sù nghiÖp thùc hiÖn LuËt NSNN vµ kho¸n chi hµnh chÝnh.
V× vËy, néi dung cña çc lo¹i b¸o ço quyÕt to¸n dïng cho çc ®¬n vÞ
dù to¸n sÏ ®îc nghiªn cøu kü ë ch¬ng "KÕ to¸n çc ®¬n vÞ HC-SN" thuéc
m«n häc kÕ to¸n tµi chÝnh Nhµ níc.
4.2.2. §èi víi c¬ quan tµi chÝnh çc cÊp
Víi t çch lµ c¬ quan trùc tiÕp gióp c¬ quan chÝnh quyÒn Nhµ níc
çc cÊp qu¶n lý NSNN, nªn cuèi mçi kú b¸o ço c¬ quan tµi chÝnh çc cÊp cã
tr¸ch nhiÖm cung cÊp çc th«ng tin vÒ t×nh h×nh ng©n s¸ch cho c¬ quan chÝnh
quyÒn trùc tiÕp qu¶n lý ng©n s¸ch ®ång cÊp. Çc th«ng tin nµy c¬ quan tµi chÝnh
tæng hîp ®îc nhê çc b¸o ço quyÕt to¸n ng©n s¸ch do Kho b¹c nhµ níc ®ång
cÊp chuyÓn ®Õn.
Çc lo¹i b¸o ço quyÕt to¸n mµ Kho b¹c nhµ níc ph¶i lËp vµ néi
dung cña çc b¸o ço ®ã sÏ ®îc nghiªn cøu kü ë môc kÕ to¸n to¸n chi
NSNN trong çc ch¬ng cña "KÕ to¸n ng©n s¸ch nhµ níc vµ ho¹t ®éng
nghiÖp vô Kho b¹c nhµ níc” thuéc m«n häc KÕ to¸n tµi chÝnh Nhµ níc.
4.3. LËp, göi, xÐt duyÖt b¸o ço quyÕt to¸n
Thêi h¹n lËp, göi, xÐt duyÖt çc b¸o ço quyÕt to¸n thuéc ph¹m vi chi
thêng xuyªn cña NSNN g¾n chÆt víi tr¸ch nhiÖm qu¶n lý vµ tæ chøc c«ng
t¸c h¹ch to¸n kÕ to¸n ë c¶ hai lo¹i h×nh ®¬n vÞ (c¬ quan tµi chÝnh vµ çc ®¬n
vÞ sö dông ng©n s¸ch), theo hai chÕ ®é kÕ to¸n kh¸c nhau (kÕ to¸n Kho b¹c
nhµ níc vµ kÕ to¸n HC-SN). Do ®ã, néi dung mang tÝnh kü thuËt nghiÖp vô
thuéc môc nµy ®· ®îc tr×nh bµy kü trong kÕ to¸n tµi chÝnh Nhµ níc.
Tuy nhiªn, trªn gi¸c ®é qu¶n lý trong qu¸ tr×nh lËp, göi, xÐt duyÖt
b¸o ço quyÕt to¸n chi thêng xuyªn cña NSNN cÇn quan t©m ®Õn mét sè vÊn
®Ò sau:
4.3.1. §èi víi çc ®¬n vÞ dù to¸n
Sau khi thùc hiÖn xong c«ng t¸c khãa sæ cuèi ngµy 31 th¸ng 12 hµng
n¨m, sè liÖu trªn sæ s¸ch kÕ to¸n cña mçi ®¬n vÞ ph¶i ®¶m b¶o c©n ®èi vµ
khíp ®óng víi sè liÖu cña Kho b¹c nhµ níc c¶ vÒ tæng sè vµ chi tiÕt; khi ®ã
®¬n vÞ míi ®îc tiÕn hµnh lËp b¸o ço quyÕt to¸n n¨m ®Ó göi xÐt duyÖt theo
tr×nh tù sau:
§¬n vÞ dù to¸n cÊp díi lËp b¸o ço quyÕt to¸n n¨m göi ®¬n vÞ dù
to¸n cÊp trªn.Trong thêi gian tèi ®a 20 ngµy kÓ tõ ngµy nhËn ®îc b¸o ço
243
quyÕt to¸n cña çc ®¬n vÞ dù to¸n cÊp díi, ®¬n vÞ dù to¸n cÊp trªn cã tr¸ch
nhiÖm xÐt duyÖt quyÕt to¸n vµ th«ng b¸o kÕt qu¶ xÐt duyÖt quyÕt to¸n cho
®¬n vÞ dù to¸n cÊp díi. Sau 10 ngµy kÓ tõ ngµy nhËn ®îc th«ng b¸o xÐt
duyÖt quyÕt to¸n cña ®¬n vÞ dù to¸n cÊp trªn, ®¬n vÞ dù to¸n cÊp díi
kh«ng cã ý kiÕn g× kh¸c th× coi nh ®· chÊp nhËn ®Ó thi hµnh.
§¬n vÞ dù to¸n cÊp I cã tr¸ch nhiÖm tæng hîp vµ lËp b¸o ço quyÕt
to¸n n¨m göi c¬ quan Tµi chÝnh ®ång cÊp sau khi ®· cã sù x¸c nhËn cña
Kho b¹c nhµ níc vµ KiÓm to¸n Nhµ níc. C¬ quan Tµi chÝnh cã tr¸ch
nhiÖm thÈm ®Þnh quyÕt to¸n n¨m cho çc ®¬n vÞ dù to¸n cÊp I trùc thuéc
m×nh qu¶n lý trong thêi gian tèi ®a 10 ngµy ®èi víi cÊp huyÖn; 20 ngµy ®èi
víi cÊp tØnh; 30 ngµy ®èi víi cÊp trung ¬ng, kÓ tõ ngµy nhËn ®îc b¸o ço
ço quyÕt to¸n. Sau 10 ngµy, kÓ tõ khi ®¬n vÞ dù to¸n cÊp I nhËn ®îc th«ng
b¸o vÒ quyÕt to¸n ®· ®ùîc thÈm ®Þnh, nÕu kh«ng cã ý kiÕn g× kh¸c coi nh ®·
chÊp nhËn ®Ó thi hµnh. NÕu ph¸t hiÖn sai sãt, c¬ quan Tµi chÝnh cã quyÒn yªu
cÇu c¬ quan duyÖt quyÕt to¸n ®iÒu chØnh l¹i cho ®óng, ®ång thêi xö lý hoÆc ®Ò
nghÞ xö lý vi ph¹m theo qui ®Þnh cña ph¸p luËt.
Trêng hîp ®¬n vÞ dù to¸n cÊp I cã ý kiÕn kh«ng thèng nhÊt víi
th«ng b¸o thÈm ®Þnh quyÕt to¸n cña c¬ quan Tµi chÝnh th× ph¶i tr×nh Uû
ban nh©n d©n ®ång cÊp (nÕu lµ ®¬n vÞ dù to¸n thuéc cÊp chÝnh quyÒn ®Þa
ph¬ng) hoÆc tr×nh ChÝnh phñ (nÕu lµ ®¬n vÞ dù to¸n thuéc trung ¬ng) ®Ó
xem xÐt quyÕt ®Þnh. Trong khi chê ý kiÕn quyÕt ®Þnh cña Uû ban nh©n d©n
®ång cÊp hoÆc ChÝnh phñ th× mäi quyÕt ®Þnh cña c¬ quan Tµi chÝnh vÉn
®îc thi hµnh.
C¬ quan Tµi chÝnh ®ång cÊp cã quyÒn tham gia xÐt duyÖt quyÕt to¸n
n¨m ®èi víi ®¬n vÞ dù to¸n trùc thuéc cÊp I (nÕu thÊy cÇn thiÕt). C¬ quan
dù to¸n cÊp I vµ c¬ quan Tµi chÝnh ®ång cÊp cã quyÒn xuÊt to¸n, thu håi
çc kho¶n chi kh«ng ®óng chÕ ®é vµ kh«ng n»m trong dù to¸n ®îc duyÖt;
®ång thêi ra lÖnh nép ngay çc kho¶n ph¶i nép vµo NSNN theo chÕ ®é quy
®Þnh.
4.3.2. §èi víi c¬ quan Tµi chÝnh çc cÊp
+ Ban Tµi chÝnh x· cã tr¸ch nhiÖm lËp b¸o ço quyÕt to¸n n¨m cña
x·, xin x¸c nhËn cña Kho b¹c nhµ níc n¬i giao dÞch råi tr×nh Héi ®ång
nh©n d©n x· phª chuÈn. Sau khi Héi ®ång nh©n d©n x· phª chuÈn, b¸o ço
quyÕt to¸n sÏ ®îc lËp thµnh 04 b¶n:
- 01 b¶n göi Héi ®ång nh©n d©n x·;
244
- 01 b¶n göi Uû ban nh©n d©n huyÖn;
- 01 b¶n göi phßng Tµi chÝnh huyÖn;
- 01 b¶n lu t¹i ban Tµi chÝnh x·.
+ Phßng Tµi chÝnh huyÖn cã tr¸ch nhiÖm thÈm ®Þnh b¸o ço quyÕt
to¸n thu, chi ng©n s¸ch cña cÊp x·, lËp b¸o ço quyÕt to¸n ng©n s¸ch huyÖn
tr×nh Uû ban nh©n d©n ®Ó Uû ban nh©n d©n huyÖn tr×nh Héi ®ång nh©n d©n
huyÖn phª chuÈn. Sau khi Héi ®ång nh©n d©n huyÖn phª chuÈn, b¸o ço
quyÕt to¸n n¨m ®îc lËp thµnh 04 b¶n:
- 01 b¶n göi Héi ®ång nh©n d©n huyÖn;
- 01 b¶n göi Uû ban nh©n d©n tØnh;
- 01 b¶n göi Së Tµi chÝnh;
- 01 b¶n lu t¹i phßng Tµi chÝnh huyÖn.
+ Së Tµi chÝnh cã tr¸ch nhiÖm thÈm ®Þnh b¸o ço ng©n s¸ch huyÖn,
lËp b¸o ço ng©n s¸ch tØnh, tæng hîp b¸o ço quyÕt to¸n thu, chi ng©n s¸ch
tØnh tr×nh Uû ban nh©n d©n ®Ó Uû ban nh©n d©n tØnh tr×nh Héi ®ång nh©n
d©n tØnh phª chuÈn, ®ång thêi göi c¬ quan KiÓm to¸n nhµ níc khu vùc.
Sau khi ®îc Héi ®ång nh©n d©n tØnh phª chuÈn, b¸o ço quyÕt to¸n ®îc
lËp thµnh 04 b¶n:
- 01 b¶n göi Héi ®ång nh©n d©n tØnh;
- 01 b¶n göi Uû ban nh©n d©n tØnh;
- 01 b¶n göi Bé Tµi chÝnh;
- 01 b¶n lu t¹i Së Tµi chÝnh.
+ Bé Tµi chÝnh cã tr¸ch nhiÖm thÈm tra b¸o ço quyÕt to¸n thu
NSNN trªn ®Þa bµn tØnh, chi ng©n s¸ch tØnh; lËp b¸o ço quyÕt to¸n thu, chi
ng©n s¸ch trung ¬ng.Tæng hîp lËp b¸o ço tæng quyÕt to¸n thu, chi NSNN
tr×nh ChÝnh phñ ®Ó tr×nh Quèc héi phª chuÈn; ®ång göi c¬ quan KiÓm to¸n
nhµ níc.
Tr×nh tù lËp, göi, xÐt duyÖt çc b¸o ço tµi chÝnh ®· ®îc quy ®Þnh
nh trªn võa ph¶n ¸nh mét quy tr×nh b¾t buéc ph¶i tu©n thñ, võa ph¶n ¸nh
yªu cÇu cÇn ph¶i t«n träng vÒ thêi gian t¹i mçi cÊp, mçi ®¬n vÞ. ChØ cã nh
vËy th× c«ng t¸c quyÕt to¸n thu, chi NSNN nãi chung vµ chi thêng xuyªn
nãi riªng míi ®¶m b¶o ®îc tÝnh kÞp thêi, chÝnh x¸c, trung thùc, kh¸ch
quan.
245
Ch¬ng thø s¸u
Qu¶n lý tµi chÝnh
ë çc c¬ quan hµnh chÝnh nhµ níc vµ ®¬n vÞ sù nghiÖp c«ng lËp cã
thu
I. qu¶n lý tµi chÝnh ë çc c¬ quan hµnh chÝnh nhµ níc.

1. HÖ thèng çc c¬ quan hµnh chÝnh nhµ níc.
C¬ quan hµnh chÝnh nhµ níc lµ c¬ quan thùc hiÖn quyÒn hµnh ph¸p
cña nhµ níc. §ã lµ c¬ quan qu¶n lý chung hay tõng mÆt c«ng t¸c, cã nhiÖm
vô chÊp hµnh ph¸p luËt vµ chØ ®¹o thùc hiÖn chñ tr¬ng, kÕ ho¹ch cña nhµ
níc.
C¬ quan hµnh chÝnh nhµ níc cã çc ®Æc ®iÓm sau:
- C¬ quan hµnh chÝnh nhµ níc cã chøc n¨ng thùc hiÖn quyÒn hµnh
ph¸p theo l·nh thæ vµ lÜnh vùc.
- Mçi c¬ quan hµnh chÝnh nhµ níc cã mét thÈm quyÒn vµ chØ giíi
h¹n trong ph¹m vi ho¹t ®éng chÊp hµnh, ®iÒu hµnh.
- C¬ quan hµnh chÝnh nhµ níc ®Òu trùc tiÕp hoÆc gi¸n tiÕp trùc
thuéc c¬ quan quyÒn lùc nhµ níc; chÞu sù l·nh ®¹o, gi¸m s¸t, kiÓm tra cña
çc c¬ quan quyÒn lùc nhµ níc ë cÊp t¬ng øng; chÞu tr¸ch nhiÖm vµ b¸o
ço c«ng t¸c tríc c¬ quan quyÒn lùc ®ã.
Theo thÈm quyÒn, çc c¬ quan hµnh chÝnh nhµ níc ®îc chia
thµnh: c¬ quan hµnh chÝnh nhµ níc thÈm quyÒn chung vµ c¬ quan hµnh
chÝnh nhµ níc thÈm quyÒn riªng.
C¬ quan hµnh chÝnh nhµ níc thÈm quyÒn chung qu¶n lý mäi ngµnh,
mäi lÜnh vùc, mäi ®èi tîng t¬ng øng trong ph¹m vi çc ®¬n vÞ hµnh chÝnh
l·nh thæ. C¬ quan hµnh chÝnh nhµ níc thÈm quyÒn riªng qu¶n lý ®èi víi
ngµnh hoÆc lÜnh vùc.
246
Néi dung qu¶n lý hµnh chÝnh Nhµ níc ®îc thÓ hiÖn cô thÓ th«ng
qua çc môc tiªu, nhiÖm vô, chøc n¨ng ho¹t ®éng cña tõng c¬ quan hµnh
chÝnh nhµ níc, tõng cÊp, tõng ngµnh vµ toµn thÓ hÖ thèng hµnh chÝnh nhµ
níc. Çc c¬ quan hµnh chÝnh nhµ níc thùc hiÖn chøc n¨ng hµnh ph¸p
trªn çc mÆt sau:
- Qu¶n lý hµnh chÝnh nhµ níc vÒ kinh tÕ, v¨n ho¸, x· héi, ngo¹i giao,
an ninh, quèc phßng.
- Qu¶n lý hµnh chÝnh nhµ níc vÒ tµi chÝnh, ng©n s¸ch nhµ níc,
c«ng s¶n, h¹ch to¸n, kiÓm to¸n, b¶o hiÓm, tÝn dông,v.v...
-Qu¶n lý hµnh chÝnh nhµ níc vÒ khoa häc, c«ng nghÖ, tµi nguyªn
thiªn nhiªn vµ m«i trêng.
- Qu¶n lý hµnh chÝnh nhµ níc vÒ nguån lùc vµ ph¸t triÓn çc nguån
nh©n lùc.
- Qu¶n lý hµnh chÝnh nhµ níc vÒ tæ chøc bé m¸y hµnh chÝnh.
Tæ chøc hÖ thèng çc c¬ quan hµnh chÝnh nhµ níc ë níc ta hiÖn
nay:
- Tæ chøc bé m¸y hµnh chÝnh nhµ níc ë Trung ¬ng: Theo HiÕn
ph¸p n¨m 1992 (söa ®æi bæ sung n¨m 2001), ChÝnh phñ lµ "c¬ quan chÊp
hµnh cña Quèc héi, c¬ quan hµnh chÝnh nhµ níc cao nhÊt cña níc
CHXHCN ViÖt Nam". ChÝnh phñ l·nh ®¹o ho¹t ®éng cña çc bé vµ chÝnh
quyÒn ®Þa ph¬ng.
C¬ cÊu tæ chøc cña chÝnh phñ gåm cã: çc bé, çc c¬ quan ngang bé.
- Tæ chøc bé m¸y hµnh chÝnh nhµ níc ë ®Þa ph¬ng:
Theo HiÕn ph¸p n¨m 1992 (söa ®æi bæ sung n¨m 2001), Uû ban nh©n
d©n, c¬ quan hµnh chÝnh nhµ níc ®Þa ph¬ng cã hai t çch. Mét lµ, c¬
quan chÊp hµnh cña Héi ®ång nh©n d©n, chÞu tr¸ch nhiÖm thi hµnh çc
nghÞ quyÕt cña Héi ®ång nh©n d©n, b¸o ço c«ng viÖc tríc Héi ®ång nh©n
d©n vµ Uû ban nh©n d©n cÊp trªn. Hai lµ, chÞu tr¸ch nhiÖm chÊp hµnh c¶
çc quyÕt ®Þnh cña çc c¬ quan chÝnh quyÒn cÊp trªn; Uû ban nh©n d©n çc
cÊp chÞu sù l·nh ®¹o thèng nhÊt cña ChÝnh phñ lµ c¬ quan hµnh chÝnh cao
nhÊt.
2. Kinh phÝ qu¶n lý hµnh chÝnh ®èi víi c¬ quan hµnh chÝnh nhµ níc:
247
Sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña Nhµ níc ®ßi hái ph¶i cã çc nguån tµi
chÝnh ®¶m b¶o ®Ó duy tr× sù ho¹t ®éng b×nh thêng cña çc c¬ quan trong
bé m¸y nhµ níc. Çc c¬ quan hµnh chÝnh nhµ níc cã nhiÖm vô phôc vô
lîi Ých c«ng, kh«ng ®ßi hái ngêi ®îc phôc vô ph¶i thï lao. Do ®ã, ng©n
s¸ch nhµ níc ph¶i cÊp ph¸t kinh phÝ ®Ó duy tr× ho¹t ®éng cña çc c¬ quan
hµnh chÝnh nhµ níc. HiÖn nay, trong ho¹t ®éng hµnh chÝnh nhµ níc, cã
®îc phÐp thu mét sè kho¶n nhá nh phÝ, lÖ phÝ vµ ®îc coi lµ nguån bæ
sung kinh phÝ, nhng sè thu cßn rÊt Ýt, vµ chñ yÕu vÉn do Nhµ níc cÊp
kinh phÝ.
XÐt vÒ néi dung, kinh phÝ ng©n s¸ch nhµ níc cÊp cho çc c¬ quan
hµnh chÝnh nhµ níc gåm cã: kinh phÝ ho¹t ®éng vµ çc kho¶n chi ®Çu t
ph¸t triÓn (chñ yÕu lµ vèn x©y dùng c¬ b¶n). Kinh phÝ ho¹t ®éng cña çc c¬
quan hµnh chÝnh nhµ níc do ng©n s¸ch nhµ níc cÊp thuéc vÒ chi thêng
xuyªn nªn nã cã ®Æc ®iÓm: mang tÝnh æn ®Þnh cao; thÓ hiÖn tÝnh chÊt tiªu
dïng; néi dung, c¬ cÊu chi, møc ®é chi g¾n liÒn víi c¬ cÊu tæ chøc bé m¸y
nhµ níc vµ sù lùa chän cña nhµ níc trong viÖc cung cÊp çc hµng ho¸
c«ng céng. Bªn c¹nh ®ã, kinh phÝ ho¹t ®éng do ng©n s¸ch nhµ níc cÊp cho
çc c¬ quan hµnh chÝnh nhµ níc cßn cã mét sè ®Æc ®iÓm sau:
Thø nhÊt, ng©n s¸ch nhµ níc ph¶i ®¶m b¶o 100% kinh phÝ ®Ó duy
tr× sù tån t¹i vµ ho¹t ®éng cña c¬ quan hµnh chÝnh nhµ níc.
§iÒu ®ã xuÊt ph¸t tõ chç, ho¹t ®éng hµnh chÝnh nhµ níc mang tÝnh
chÊt hµng ho¸ c«ng céng thuÇn tuý, kh«ng thÓ x· héi ho¸. Mäi ngêi ®îc
hëng lîi tõ nh÷ng dÞch vô qu¶n lý hµnh chÝnh nhµ níc trªn tÊt c¶ lÜnh
vùc chÝnh trÞ, kinh tÕ, v¨n ho¸, x· héi, ngo¹i giao, an ninh, quèc phßng.
ThuÕ lµ gi¸ cña nh÷ng dÞch vô mµ c«ng d©n ®îc hëng tõ lÜnh vùc qu¶n lý
hµnh chÝnh nhµ níc. Tuy nhiªn, lîi Ých mµ tõng ngêi nhËn ®îc rÊt khã
®o lêng, v× vËy nÕu ®Ó thÞ trêng ®iÒu hµnh hoÆc "®¸nh thuÕ theo lîi Ých"
sÏ dÉn ®Õn kÐm hiÖu qu¶ vµ thiÕu c«ng b»ng.
Thø hai, ®o lêng hiÖu qu¶ cña chi ng©n s¸ch nhµ níc cho qu¶n lý
hµnh chÝnh lµ rÊt khã kh¨n, tuy nhiªn, viÖc ®o lêng lµ cã thÓ.
Çc ho¹t ®éng qu¶n lý hµnh chÝnh nhµ níc cã ph¹m vi réng, liªn
quan ®Õn tÊt c¶ çc ho¹t ®éng kinh tÕ, chÝnh trÞ, x· héi. Doanh nghiÖp víi
môc tiªu thu lîi nhuËn tèi ®a cã thÓ dïng chØ tiªu tû suÊt lîi nhuËn, cæ tøc,
gi¸ cæ phiÕu, doanh thu,v.v... ®Ó ®¸nh gi¸ mét çch râ rµng hiÖu qu¶ ho¹t
®éng. Nhng ®¸nh gi¸ xem chi ng©n s¸ch Nhµ níc t¨ng lªn hay gi¶m
248
xuèng cã t¸c ®éng nh thÕ nµo ®Õn viÖc ®iÒu hµnh kinh tÕ x· héi trong ®iÒu
kiÖn çc nh©n tè chÝnh trÞ, kinh tÕ, v¨n ho¸, x· héi lu«n lu«n vËn ®éng th×
çc chØ tiªu trªn kh«ng thÓ dïng ®îc. HiÖu qu¶ kinh tÕ cã tÝnh râ rµng,
nhng hiÖu qu¶ x· héi cha cã thíc ®o chuÈn mùc. Gi÷a ®Çu vµo vµ ®Çu
ra trong çc ho¹t ®éng hµnh chÝnh kh«ng cã mèi quan hÖ râ rµng ®· g©y
khã kh¨n cho viÖc ®¸nh gi¸ chi tiªu trong lÜnh vùc nµy. Tuy nhiªn, viÖc
®¸nh gi¸ kÕt qu¶ c«ng t¸c cña çc c¬ quan hµnh chÝnh nhµ níc lµ cÇn thiÕt
vµ cã thÓ hoµn thiÖn dÇn tõng bíc. §iÒu nµy dÉn tíi ý tëng qu¶n lý kinh
phÝ qu¶n lý hµnh chÝnh theo kÕt qu¶ ®Çu ra. Cô thÓ, phÊn ®Êu ®Õn n¨m
2005, tÊt c¶ çc c¬ quan hµnh chÝnh nhµ níc ®Òu ph¶i ®îc thùc hiÖn
kho¸n kinh phÝ.
3. C¬ chÕ kho¸n kinh phÝ qu¶n lý hµnh chÝnh ®èi víi çc c¬ quan
hµnh chÝnh nhµ níc.
C¬ chÕ kho¸n kinh phÝ qu¶n lý hµnh chÝnh cã thÓ thay ®æi qua çc
thêi kú vµ kh«ng gièng nhau gi÷a çc quèc gia. Nhng vÒ c¬ b¶n, hiÖn nay ë
níc ta, cã thÓ h×nh dung c¬ chÕ kho¸n kinh phÝ qu¶n lý hµnh chÝnh ®èi víi
çc c¬ quan hµnh chÝnh nhµ níc ph¶i gåm nh÷ng néi dung c¬ b¶n sau:
(1) Môc tiªu:
- C¬ quan hµnh chÝnh (tríc tiªn lµ Thñ trëng c¬ quan) ph¶i ®îc
tù chñ vµ tù chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ ho¹t ®éng cña c¬ quan th«ng qua kho¸n
biªn chÕ vµ kinh phÝ hµnh chÝnh.
- Thóc ®Èy c¬ quan s¾p xÕp tæ chøc bé m¸y, tinh gi¶n biªn chÕ gän
nhÑ, hiÖu lùc, hiÖu qu¶.
- Thùc hµnh tiÕt kiÖm, chèng l·ng phÝ trong c¬ quan hµnh chÝnh.
- N©ng cao hiÖu qu¶ c«ng t¸c qu¶n lý cña c¬ quan hµnh chÝnh.
- T¨ng thu nhËp cho çn bé cña c¬ quan hµnh chÝnh.
(2) §èi tîng kho¸n lµ nh÷ng c¬ quan hµnh chÝnh çc cÊp tõ trung
¬ng ®Õn ®Þa ph¬ng vµ çc tæ chøc trùc tiÕp sö dông ng©n s¸ch nhµ níc,
cã ®Çy ®ñ çc ®iÒu kiÖn ®îc ph¸p luËt quy ®Þnh .
(3) Nguyªn t¾c kho¸n:
- C¬ quan b¶o ®¶m thùc hiÖn chøc n¨ng, nhiÖm vô ®îc Nhµ níc
giao.
- Kh«ng t¨ng biªn chÕ vµ tæng kinh phÝ chi thêng xuyªn so víi tríc
khi kho¸n.
249
- C«ng khai, d©n chñ vµ b¶o ®¶m quyÒn lîi hîp ph¸p cña çn bé, c«ng
chøc c¬ quan.
(4) Biªn chÕ giao kho¸n: Lµ sè biªn chÕ do c¬ quan nhµ níc cã thÈm
quyÒn giao cho c¬ quan thùc hiÖn thÝ ®iÓm kho¸n sau khi ®· rµ so¸t l¹i trªn
c¬ së biªn chÕ hiÖn cã. Trªn c¬ së sè biªn chÕ ®ã, c¬ quan thùc hiÖn kho¸n
®îc quyÒn quyÕt ®Þnh s¾p xÕp l¹i tæ chøc, biªn chÕ néi bé cña m×nh.
(5) Çc néi dung thùc hiÖn kho¸n chi thêng xuyªn hiÖn nay gåm:
1.TiÒn l¬ng
2. TiÒn c«ng
3. Phô cÊp l¬ng
4. TiÒn thëng
5. Phóc lîi tËp thÓ
6. Çc kho¶n ®ãng gãp (Gåm: B¶o hiÓm x· héi, B¶o hiÓm y tÕ,
Kinh phÝ c«ng ®oµn)
7. Çc kho¶n thanh to¸n cho ç nh©n
8. Chi thanh to¸n dÞch vô c«ng céng
9. VËt t v¨n phßng
10. Th«ng tin, tuyªn truyÒn, liªn l¹c
11. Héi nghÞ
12. C«ng t¸c phÝ
13. Chi phÝ thuª mín
14. Chi söa ch÷a thêng xuyªn tµi s¶n cè ®Þnh
15. Chi phÝ nghiÖp vô chuyªn m«n
16. Chi kh¸c.
(6) Møc kho¸n chi ®îc x¸c ®Þnh c¨n cø vµo:
- HÖ thèng ®Þnh møc, tiªu chuÈn, chÕ ®é sö dông kinh phÝ thêng
xuyªn cña ng©n s¸ch nhµ níc theo quy ®Þnh.
- T×nh h×nh thùc tÕ sö dông kinh phÝ cña c¬ quan trong mét sè n¨m
(hiÖn nay lµ 3 n¨m) liÒn kÒ tríc n¨m thùc hiÖn kho¸n, cã xem xÐt ®Õn çc
yÕu tè t¨ng gi¶m ®ét biÕn.
- Biªn chÕ ®îc c¬ quan nhµ níc cã thÈm quyÒn giao, trªn c¬ së rµ
so¸t l¹i chøc n¨ng, nhiÖm vô vµ vÞ trÝ c«ng viÖc cña c¬ quan thùc hiÖn
250
kho¸n, ®¶m b¶o nguyªn t¾c kh«ng lín h¬n sè biªn chÕ ®îc giao cña n¨m
tríc n¨m nhËn kho¸n chi. Biªn chÕ ®îc kho¸n ®îc ph©n ®Þnh râ biªn
chÕ qu¶n lý hµnh chÝnh vµ biªn chÕ sù nghiÖp. Biªn chÕ giao kho¸n gåm
biªn chÕ qu¶n lý nhµ níc vµ biªn chÕ sù nghiÖp phôc vô cho c«ng t¸c qu¶n
lý hµnh chÝnh cña ®¬n vÞ nhËn kho¸n; kh«ng gåm biªn chÕ cña çc ®¬n vÞ
sù nghiÖp (cã t çch ph¸p nh©n, cã tµi kho¶n) trùc thuéc ®¬n vÞ thùc hiÖn
kho¸n chi.
(7) Møc kho¸n biªn chÕ vµ kinh phÝ qu¶n lý hµnh chÝnh ®îc æn ®Þnh
trong mét sè n¨m (hiÖn nay lµ 3 n¨m) vµ ®îc xem xÐt ®iÒu chØnh trong çc
trêng hîp sau:
- Nhµ níc thay ®æi chÝnh s¸ch tiÒn l¬ng, phô cÊp l¬ng.
- Cã sù thay ®æi lín ®èi víi çc ®Þnh møc, tiªu chuÈn, chÕ ®é hiÖn lµ
c¬ së cho viÖc lËp dù to¸n vµ ph©n bæ kinh phÝ ®èi víi çc kho¶n chi thùc
hiÖn kho¸n.
- §îc c¬ quan cã thÈm quyÒn bæ sung thªm nhiÖm vô.
- Nhµ níc cã chÝnh s¸ch t¨ng chi cho çc lÜnh vùc ®ang thùc hiÖn
kho¸n.
- S¸p nhËp, chia t¸ch c¬ quan ®ang thùc hiÖn kho¸n theo quyÕt ®Þnh
cña c¬ quan cã thÈm quyÒn.
(8) Çc néi dung kh«ng thùc hiÖn kho¸n chi cã thÓ bao gåm:
- Chi söa ch÷a lín, c¶i t¹o, n©ng cÊp, x©y dùng míi trô së, nhµ c«ng
vô, trang thiÕt bÞ, ph¬ng tiÖn lµm viÖc.
- Chi mua s¾m tµi s¶n cè ®Þnh ( Gåm c¶ h÷u h×nh vµ v« h×nh)
- Chi ®oµn ra, ®oµn vµo.
- Chi ®µo t¹o çn bé, c«ng chøc.
(9) LËp dù to¸n :
Çc c¬ quan thùc hiÖn kho¸n chi lËp dù to¸n n¨m c¨n cø theo qui
®Þnh cña LuËt ng©n s¸ch Nhµ níc vµ çc v¨n b¶n híng dÉn kh¸c. ViÖc
lËp dù to¸n cÇn chi tiÕt thµnh hai néi dung:
1- Dù to¸n ®èi víi çc néi dung kho¸n chi:
1.1- Dù to¸n ®èi víi çc néi dung kho¸n chi, c¬ quan chØ lËp cho n¨m
®Çu tiªn khi nhËn kho¸n vµ khi cã sù ®iÒu chØnh vÒ møc kho¸n. Dù to¸n
®îc x©y dùng dùa trªn nh÷ng c¨n cø sau:
251
1.1.1 ChØ tiªu biªn chÕ ®îc c¬ quan qu¶n lý nhµ níc cã thÈm quyÒn
giao:
- ë trung ¬ng lµ Bé, c¬ quan ngang Bé, c¬ quan thuéc ChÝnh phñ
hoÆc tæ chøc ®îc uû quyÒn;
- ë ®Þa ph¬ng lµ Uû ban nh©n d©n tØnh, thµnh phè trùc thuéc Trung
¬ng hoÆc Ban Tæ chøc chÝnh quyÒn ®îc Uû ban nh©n d©n tØnh, thµnh phè
trùc thuéc Trung ¬ng uû quyÒn.
1.1.2- Tæng quü tiÒn l¬ng x¸c ®Þnh trªn c¬ së sè biªn chÕ ®îc c¬
quan cã thÈm quyÒn giao kho¸n, hÖ sè tiÒn l¬ng theo chøc vô bÇu cö, hÖ
sè tiÒn l¬ng theo ng¹ch, bËc l¬ng, phô cÊp (nÕu cã) cña çn bé, c«ng chøc
theo quy ®Þnh vµ çc chÕ ®é liªn quan ®Õn chÝnh s¸ch tiÒn l¬ng hiÖn hµnh
cña Nhµ níc.
1.1.3- HÖ thèng ®Þnh møc, tiªu chuÈn, chÕ ®é sö dông kinh phÝ thêng
xuyªn cña ng©n s¸ch nhµ níc theo quy ®Þnh; t×nh h×nh thùc tÕ sö dông
kinh phÝ cña c¬ quan trong çc n¨m liÒn kÒ (hiÖn nay lµ 3 n¨m) tríc n¨m
thùc hiÖn kho¸n, cã xem xÐt ®Õn çc yÕu tè t¨ng gi¶m ®ét biÕn.
1.2- Trªn c¬ së dù to¸n n¨m ®îc duyÖt, hµng quý çc c¬ quan lËp
nhu cÇu chi ng©n s¸ch quý göi Kho b¹c nhµ níc lµm c¨n cø cho viÖc qu¶n
lý vµ cÊp ph¸t.
2- Dù to¸n ®èi víi çc kho¶n kh«ng thùc hiÖn kho¸n chi: C¬ quan lËp
dù to¸n n¨m, nhu cÇu chi ng©n s¸ch quý theo qui ®Þnh hiÖn hµnh.
3- Dù to¸n ®èi víi trêng hîp thay ®æi møc kho¸n: §èi víi çc trêng
hîp ph¶i thay ®æi møc kho¸n theo quy ®Þnh, c¬ quan lËp dù to¸n gi¶i tr×nh
chi tiÕt çc yÕu tè t¨ng, gi¶m chi ®èi víi çc néi dung chi ®· ®îc kho¸n, göi
c¬ quan cã thÈm quyÒn ®Ó xem xÐt ®iÒu chØnh.
(10) Ph©n bæ dù to¸n:
Hµng n¨m çc ®¬n vÞ dù to¸n cÊp trªn tæ chøc ph©n bæ vµ giao dù
to¸n cho çc c¬ quan trùc thuéc lµ c¬ quan thùc hiÖn kho¸n chi, ®ång thêi
göi hå s¬ ph©n bæ ®Õn c¬ quan Tµi chÝnh vµ Kho b¹c nhµ níc ®ång cÊp ®Ó
lµm c¨n cø qu¶n lý vµ cÊp ph¸t kinh phÝ. Néi dung ®îc chi tiÕt nh sau:
- §èi víi kinh phÝ ®îc giao kho¸n: HiÖn nay ph©n bæ vµo môc 134
(chi kh¸c) vµ chi tiÕt theo néi dung chi phï hîp víi nhiÖm vô chuyªn m«n
cña c¬ quan.
252
- §èi víi kinh phÝ kh«ng giao kho¸n: ph©n bæ vµo çc môc chi cña
môc lôc ng©n s¸ch nhµ níc phï hîp víi môc ®Ých sö dông.
§èi víi çc ®¬n vÞ dù to¸n cÊp trªn lµ ®Çu mèi nhËn kho¸n cã nhiÒu
®¬n vÞ dù to¸n trùc thuéc th× khi ph©n bæ kinh phÝ cho çc c¬ quan trùc
thuéc cã thÓ gi÷ l¹i mét phÇn kinh phÝ cha ph©n bæ (hiÖn nay tèi ®a kh«ng
qu¸ 3% tæng kinh phÝ nhËn kho¸n). Sè kinh phÝ nµy sÏ ®îc ph©n bæ vµ
giao tiÕp cho çc c¬ quan trùc thuéc chËm nhÊt trong quý 4 hµng n¨m.
(11) CÊp ph¸t vµ thanh to¸n kinh phÝ:
1- C¨n cø vµo dù to¸n kinh phÝ cña c¬ quan thùc hiÖn kho¸n chi ®îc
cÊp cã thÈm quyÒn giao, c¬ quan Tµi chÝnh tiÕn hµnh cÊp ph¸t kinh phÝ qua
Kho b¹c Nhµ níc ®Ó ®¬n vÞ thùc hiÖn. Kinh phÝ ®îc chi tr¶, thanh to¸n
theo dù to¸n:
1.1- §èi víi kinh phÝ giao kho¸n chi, cÊp vµo môc chi kh¸c.
1.2- §èi víi kinh phÝ kh«ng thùc hiÖn kho¸n chi, cÊp vµo çc môc chi
cña môc lôc ng©n s¸ch nhµ níc theo néi dung sö dông vµ dù to¸n ®îc
giao.
2- §èi víi kinh phÝ kho¸n chi, Kho b¹c Nhµ níc thùc hiÖn trÝch,
chuyÓn kinh phÝ theo ®Ò nghÞ chi cña chñ tµi kho¶n. Chñ tµi kho¶n chÞu
tr¸ch nhiÖm vÒ quyÕt ®Þnh chi tiªu cña c¬ quan m×nh theo quy ®Þnh.
3- §èi víi kinh phÝ kh«ng kho¸n chi, Kho b¹c Nhµ níc c¨n cø vµo
dù to¸n kinh phÝ cña c¬ quan, thùc hiÖn thanh to¸n theo quy ®Þnh hiÖn
hµnh cña Nhµ níc.
4- §èi víi nh÷ng kho¶n mua s¾m, söa ch÷a lín c¬ quan ph¶i thùc
hiÖn ®Êu thÇu theo quy ®Þnh hiÖn hµnh.
(12) KÕ to¸n vµ quyÕt to¸n kinh phÝ :
Çc c¬ quan thùc hiÖn kho¸n chi thùc hiÖn chÕ ®é kÕ to¸n hµnh
chÝnh sù nghiÖp vµ thùc hiÖn quyÕt to¸n kinh phÝ theo quy ®Þnh.
§èi víi kinh phÝ kho¸n chi, c¬ quan quyÕt to¸n kinh phÝ theo ®óng
çc môc chi cña Môc lôc ng©n s¸ch Nhµ níc kÌm theo b¶n thuyÕt minh
quyÕt to¸n n¨m gåm c¶ viÖc ph©n tÝch t×nh h×nh, néi dung sö dông kinh phÝ
tiÕt kiÖm ®îc trong n¨m.
§èi víi kinh phÝ kh«ng kho¸n chi, kÕt thóc n¨m ng©n s¸ch nÕu kh«ng
sö dông hÕt ph¶i hoµn tr¶ ng©n s¸ch nhµ níc.
(13) Quy ®Þnh vÒ sö dông kinh phÝ tiÕt kiÖm:
253
C¨n cø vµo møc kho¸n chi, c¬ quan thùc hiÖn tinh gi¶n biªn chÕ, s¾p
xÕp çc kho¶n chi hîp lý ®Ó tiÕt kiÖm kinh phÝ. Sè kinh phÝ tiÕt kiÖm cã thÓ
®îc sö dông nh sau:
1- §èi víi sè kinh phÝ tiÕt kiÖm ®îc tõ quü l¬ng do thùc hiÖn tinh
gi¶n biªn chÕ ®îc sö dông toµn bé cho môc ®Ých t¨ng thu nhËp cña çn bé,
c«ng chøc trong c¬ quan.
2- §èi víi sè kinh phÝ tiÕt kiÖm ®îc tõ çc kho¶n chi hµnh chÝnh, chi
nghiÖp vô vµ chi kh¸c ®îc sö dông cho çc môc ®Ých:
2.1- Chi bæ sung thu nhËp cho çn bé, c«ng chøc trong c¬ quan: C¬
quan ®îc sö dông kinh phÝ tõ nguån nµy vµ tõ nguån t¹i ®iÓm 1 nªu trªn
®Ó tÝnh quü tiÒn l¬ng, tiÒn c«ng theo hÖ sè ®iÒu chØnh t¨ng thªm møc tiÒn
l¬ng tèi thiÓu kh«ng qu¸ mét hÖ sè nhÊt ®Þnh (hiÖn nay ¸p dông hÖ sè t¨ng
thªm kh«ng qu¸ 1,5) so víi møc tiÒn l¬ng tèi thiÓu chung do Nhµ níc quy
®Þnh.
- Trong ph¹m vi tæng quü tiÒn l¬ng, tiÒn c«ng ®îc x¸c ®Þnh t¹i ®iÓm
2.2 díi ®©y, sau khi thèng nhÊt víi tæ chøc C«ng ®oµn vµ ®îc c«ng khai
trong c¬ quan, Thñ trëng c¬ quan quyÕt ®Þnh viÖc chi tr¶ thu nhËp cho
çn bé, c«ng chøc theo nguyªn t¾c chÊt lîng vµ hiÖu qu¶ c«ng viÖc, ngêi
nµo, bé phËn nµo cã thµnh tÝch, cã ®ãng gãp ®Ó tiÕt kiÖm chi, t¨ng thu (nÕu
cã), cã hiÖu suÊt c«ng t¸c cao th× ®îc tr¶ thu nhËp cao h¬n.
- Thñ trëng c¬ quan quyÕt ®Þnh chän çc h×nh thøc tr¶ l¬ng theo
thêi gian, theo vÞ trÝ c«ng viÖc nhng ph¶i duy tr× h×nh thøc tr¶ l¬ng ®·
chän trong mét kho¶ng thêi gian (hiÖn nay Ýt nhÊt lµ 3 th¸ng) vµ ph¶i th«ng
b¸o cho çn bé, c«ng chøc biÕt.
- §Ó b¶o ®¶m tiÒn l¬ng tr¶ cho çn bé, c«ng chøc kh«ng vît tæng quü
l¬ng thùc tÕ ®îc hëng sau quyÕt to¸n hoÆc tr¸nh t×nh tr¹ng dån chi tiÒn
l¬ng vµo çc th¸ng cuèi n¨m, c¬ quan nhËn kho¸n cã thÓ thùc hiÖn viÖc tr¶
l¬ng cho çn bé, c«ng chøc nh sau:
+ Hai th¸ng ®Çu cña quý: L¬ng cè ®Þnh (l¬ng theo ng¹ch, bËc hiÖn
hëng theo chi ®Þnh kú hµng th¸ng theo qui ®Þnh hiÖn hµnh.
+ Th¸ng cuèi quý: C¨n cø kÕt qu¶ thùc hiÖn thÝ ®iÓm kho¸n, c¬ quan
nhËn thÝ ®iÓm kho¸n quyÕt ®Þnh møc l¬ng tèi thiÓu ®Ó tr¶ cho çn bé, c«ng
chøc.
254
- Trêng hîp nÕu cã ®iÒu kiÖn x¸c ®Þnh ®îc kÕt qu¶ kinh phÝ qu¶n lý
hµnh chÝnh tiÕt kiÖm theo th¸ng th× cã thÓ qui ®Þnh møc l¬ng tèi thiÓu
th¸ng ®Ó tr¶ cho çn bé, c«ng chøc ngay tõ th¸ng ®Çu quý.
2.2- Quü tiÒn l¬ng, tiÒn c«ng n¨m (gäi chung lµ quü tiÒn l¬ng) cña
®¬n vÞ ®îc x¸c ®Þnh ®Ó lµm c¨n cø tÝnh to¸n tr¶ l¬ng cho ngêi lao ®éng
theo kÕt qu¶ c«ng viÖc nh sau:
QTL = Lmin x ( 1+ K1) x (K2 + K3) x L x 12 th¸ng.
Trong ®ã:
QTL: Lµ quü tiÒn l¬ng, tiÒn c«ng n¨m cña ®¬n vÞ ®îc x¸c ®Þnh.
Lmin: Møc l¬ng tèi thiÓu chung (®ång/ngêi/th¸ng) hiÖn hµnh do
Nhµ níc quy ®Þnh.
K1: HÖ sè ®iÒu chØnh t¨ng thªm møc l¬ng tèi thiÓu cña ®¬n vÞ ®îc
x¸c ®Þnh theo kÕt qu¶ c«ng viÖc (hiÖn nay tèi ®a kh«ng qu¸ 1,5).
K2: HÖ sè l¬ng cÊp bËc b×nh qu©n cña ®¬n vÞ
K3: HÖ sè phô cÊp l¬ng b×nh qu©n cña ®¬n vÞ.
L: Sè biªn chÕ vµ lao ®éng hîp ®ång dµi h¹n.
2.3- ViÖc tr¶ l¬ng cho tõng ngêi ®îc tÝnh theo c«ng thøc sau:
LCN = LTT§C x (k1 + k2)
Trong ®ã:
LCN : tiÒn l¬ng tr¶ cho ç nh©n
LTT§C : Møc l¬ng tèi thiÓu do c¬ quan thÝ ®iÓm kho¸n ¸p dông hÖ sè
®iÒu chØnh theo nguyªn t¾c t¹i ®iÓm 2.1.
k1: hÖ sè møc l¬ng hiÖn hëng
k2 : hÖ sè phô cÊp (nÕu cã) gåm: phô cÊp chøc vô, phô cÊp t¸i cö, phô
cÊp b¶o lu, phô cÊp khu vùc, phô cÊp tr¸ch nhiÖm.
2.4- ViÖc ®ãng vµ hëng chÕ ®é b¶o hiÓm x· héi (gåm c¶ b¶o hiÓm y tÕ)
cña çn bé, c«ng chøc trong c¬ quan kho¸n thùc hiÖn theo quy ®Þnh cña chÕ
®é b¶o hiÓm x· héi hiÖn hµnh.
2.5- Kho¶n chªnh lÖch thu nhËp thùc tÕ so víi tiÒn l¬ng cÊp bËc chøc
vô cña tõng ngêi ®îc h¹ch to¸n vµo môc 108 trong môc lôc ng©n s¸ch
nhµ níc .
255
2.6- Chi khen thëng, phóc lîi cho çn bé, c«ng chøc cña c¬ quan:
HiÖn nay chi khen thëng h¹ch to¸n vµo môc 104, chi phóc lîi h¹ch to¸n
vµo môc 105 trong môc lôc ng©n s¸ch nhµ níc.
2.7- Chi cho viÖc n©ng cao hiÖu qu¶, chÊt lîng c«ng viÖc cña c¬ quan
bao gåm c¶ t¨ng chi cho mua s¾m, söa ch÷a tµi s¶n cè ®Þnh, chi cho c«ng
t¸c ®µo t¹o çn bé, c«ng chøc c¬ quan. Çc kho¶n chi nµy ®îc h¹ch to¸n
vµo çc môc t¬ng øng cña môc lôc ng©n s¸ch nhµ níc.
2.8- Trî cÊp thªm ngoµi nh÷ng chÝnh s¸ch chung cho nh÷ng ngêi tù
nguyÖn vÒ nghØ viÖc trong qu¸ tr×nh tæ chøc, s¾p xÕp l¹i lao ®éng, hiÖn nay
®îc h¹ch to¸n vµo môc 105 trong môc lôc ng©n s¸ch nhµ níc.
2.9- §èi víi çc c¬ quan cã kh¶ n¨ng tiÕt kiÖm kinh phÝ nhng kh«ng
æn ®Þnh, cã thÓ lËp quÜ dù phßng cña c¬ quan ®Ó æn ®Þnh thu nhËp cho çn
bé, c«ng chøc.
- Møc trÝch cô thÓ cho çc néi dung chi quy ®Þnh trªn do Thñ trëng
c¬ quan quyÕt ®Þnh sau khi thèng nhÊt víi tæ chøc C«ng ®oµn c¬ quan.
- Kinh phÝ tiÕt kiÖm ®îc chi kh«ng hÕt trong n¨m, ®îc chuyÓn sang
n¨m sau ®Ó tiÕp tôc sö dông.
II. QU¶N Lý TµI CHÝNH §¬n vÞ sù nghiÖp cã thu CñA NHµ N¦íC
1. §¬n vÞ sù nghiÖp cã thu
1.1. Kh¸i niÖm ®¬n vÞ sù nghiÖp cã thu.
1.1.1. Kh¸i niÖm ®¬n vÞ sù nghiÖp cã thu.
§¬n vÞ sù nghiÖp cã thu (SNCT) lµ nh÷ng ®¬n vÞ do Nhµ níc thµnh
lËp ho¹t ®éng cã thu thùc hiÖn cung cÊp çc dÞch vô x· héi c«ng céng vµ çc
dÞch vô nh»m duy tr× sù ho¹t ®éng b×nh thêng cña çc ngµnh kinh tÕ quèc
d©n. Çc ®¬n vÞ nµy ho¹t ®éng trong çc lÜnh vùc: y tÕ, gi¸o dôc ®µo t¹o,
khoa häc c«ng nghÖ vµ m«i trêng, v¨n häc nghÖ thuËt, thÓ dôc thÓ thao, sù
nghiÖp kinh tÕ, dÞch vô viÖc lµm...
§¬n vÞ SNCT ®îc x¸c ®Þnh dùa vµo çc tiªu chuÈn sau:
- Cã v¨n b¶n quyÕt ®Þnh thµnh lËp ®¬n vÞ sù nghiÖp cña c¬ quan cã
thÈm quyÒn ë Trung ¬ng hoÆc ®Þa ph¬ng.
- §îc Nhµ níc cung cÊp kinh phÝ vµ tµi s¶n ®Ó ho¹t ®éng thùc hiÖn
nhiÖm vô chÝnh trÞ, chuyªn m«n vµ ®îc phÐp thùc hiÖn mét sè kho¶n thu
theo chÕ ®é nhµ níc quy ®Þnh.
256
- Cã tæ chøc bé m¸y, biªn chÕ vµ bé m¸y qu¶n lý tµi chÝnh kÕ to¸n
theo chÕ ®é nhµ níc quy ®Þnh.
- Cã më tµi kho¶n t¹i kho b¹c Nhµ níc ®Ó ký göi çc kho¶n thu, chi
tµi chÝnh.
1.1.2. §Æc ®iÓm cña ®¬n vÞ sù nghiÖp cã thu.
Thø nhÊt, ®¬n vÞ SNCT lµ mét tæ chøc ho¹t ®éng theo nguyªn t¾c
phôc vô x· héi, kh«ng v× môc ®Ých kiÕm lêi.
Trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng, çc s¶n phÈm, dÞch vô do ho¹t ®éng
sù nghiÖp t¹o ra ®Òu cã thÓ trë thµnh hµng hãa cung øng cho mäi thµnh
phÇn trong x· héi. ViÖc cung øng çc hµng hãa nµy cho thÞ trêng chñ
yÕu kh«ng v× môc ®Ých lîi nhuËn nh ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh.
Nhµ níc tæ chøc, duy tr× vµ tµi trî cho çc ho¹t ®éng sù nghiÖp ®Ó cung
cÊp nh÷ng s¶n phÈm, dÞch vô cho thÞ trêng tríc hÕt nh»m thùc hiÖn vai
trß cña Nhµ níc trong viÖc ph©n phèi l¹i thu nhËp vµ thùc hiÖn çc
chÝnh s¸ch phóc lîi c«ng céng khi can thiÖp vµo thÞ trêng. Nhê ®ã sÏ hç
trî cho çc ngµnh, çc l·nh vùc kinh tÕ ho¹t ®éng b×nh thêng, n©ng cao
d©n trÝ, båi dìng nh©n tµi, ®¶m b¶o nguån nh©n lùc, thóc ®Èy ho¹t ®éng
kinh tÕ ph¸t triÓn vµ ngµy cµng ®¹t hiÖu qu¶ cao h¬n, ®¶m b¶o vµ kh«ng
ngõng n©ng cao ®êi sèng, søc kháe, v¨n hãa, tinh thÇn cña nh©n d©n.
Thø hai, s¶n phÈm cña çc ®¬n vÞ SNCT lµ s¶n phÈm mang l¹i lîi Ých
chung cã tÝnh bÒn v÷ng vµ g¾n bã h÷u c¬ víi qu¸ tr×nh t¹o ra cña c¶i vËt
chÊt vµ gi¸ trÞ tinh thÇn.
S¶n phÈm, dÞch vô do ho¹t ®éng sù nghiÖp t¹o ra chñ yÕu lµ nh÷ng
gi¸ trÞ vÒ tri thøc, v¨n hãa, ph¸t minh, søc kháe, ®¹o ®øc, çc gi¸ trÞ vÒ x·
héi... §©y lµ nh÷ng s¶n phÈm v« h×nh vµ cã thÓ dïng chung cho nhiÒu
ngêi, cho nhiÒu ®èi tîng trªn ph¹m vi réng. Nh×n chung, ®¹i bé phËn
çc s¶n phÈm cña ®¬n vÞ sù nghiÖp lµ s¶n phÈm cã tÝnh phôc vô kh«ng
chØ bã hÑp trong mét ngµnh hoÆc mét l·nh vùc nhÊt ®Þnh mµ nh÷ng s¶n
phÈm ®ã khi tiªu dïng thêng cã t¸c dông lan táa, truyÒn tiÕp.
MÆt kh¸c s¶n phÈm cña çc ho¹t ®éng sù nghiÖp chñ yÕu t¹o ra çc
"hµng hãa c«ng céng" ë d¹ng vËt chÊt vµ phi vËt chÊt, phôc vô trùc tiÕp
hoÆc gi¸n tiÕp qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt x· héi. Còng nh çc hµng hãa kh¸c
s¶n phÈm cña çc ho¹t ®éng sù nghiÖp cã gi¸ trÞ vµ gi¸ trÞ sö dông nhng
cã ®iÓm kh¸c biÖt lµ nã cã gi¸ trÞ x· héi cao, ®iÒu ®ã ®ång nghÜa lµ ngêi
cïng sö dông, dïng råi cã thÓ dïng l¹i ®îc trªn ph¹m vi réng. V× vËy,
257
s¶n phÈm cña ho¹t ®éng sù nghiÖp chñ yÕu lµ çc "hµng hãa c«ng céng".
Hµng hãa c«ng céng cã hai ®Æc ®iÓm lµ "kh«ng lo¹i trõ" vµ "kh«ng tranh
giµnh". Nãi çch kh¸c, ®ã lµ nh÷ng hµng hãa mµ kh«ng ai cã thÓ lo¹i trõ
nh÷ng ngêi tiªu dïng kh¸c ra khái viÖc sö dông nã, vµ tiªu dïng cña
ngêi nµy kh«ng lo¹i trõ viÖc tiªu dïng cña ngêi kh¸c.
ViÖc sö dông nh÷ng "hµng hãa c«ng céng" do ho¹t ®éng sù nghiÖp
t¹o ra lµm cho qu¸ tr×nh s¶n xuÊt cña c¶i vËt chÊt ®îc thuËn lîi vµ ngµy
cµng ®¹t hiÖu qu¶ cao. Ho¹t ®éng sù nghiÖp gi¸o dôc, ®µo t¹o, ytÕ, thÓ
dôc thÓ thao ®em l¹i tri thøc vµ ®¶m b¶o søc kháe cho lùc lîng lao ®éng,
t¹o ®iÒu kiÖn cho lao ®éng cã chÊt lîng ngµy cµng tèt h¬n. Ho¹t ®éng sù
nghiÖp khoa häc, v¨n häc, v¨n hãa th«ng tin mang l¹i hiÓu biÕt cho con
ngêi vÒ tù nhiªn, x· héi t¹o ra nh÷ng c«ng viÖc míi phôc vô s¶n xuÊt vµ
®êi sèng... V× vËy, ho¹t ®éng sù nghiÖp lu«n g¾n bã h÷u c¬ vµ t¸c ®éng
tÝch cùc ®Õn qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt x· héi.
Thø ba, ho¹t ®éng sù nghiÖp trong çc ®¬n vÞ SNCT lu«n g¾n liÒn vµ
bÞ chi phèi bëi çc ch¬ng tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ, x· héi cña Nhµ níc.
Víi chøc n¨ng cña m×nh, ChÝnh phñ lu«n tæ chøc, duy tr× vµ ®¶m
b¶o ho¹t ®éng sù nghiÖp ®Ó thùc hiÖn çc nhiÖm vô ph¸t triÓn kinh tÕ, x·
héi. §Ó thùc hiÖn nh÷ng môc tiªu kinh tÕ - x· héi nhÊt ®Þnh, ChÝnh phñ tæ
chøc thùc hiÖn çc ch¬ng tr×nh môc tiªu quèc gia nh: Ch¬ng tr×nh
xãa mï ch÷, Ch¬ng tr×nh ch¨m sãc søc kháe céng ®ång, Ch¬ng tr×nh
d©n sè - kÕ ho¹ch hãa gia ®×nh, ch¬ng tr×nh phßng chèng AIDS, Ch¬ng
tr×nh xãa ®ãi gi¶m nghÌo, Ch¬ng tr×nh phñ sãng ph¸t thanh truyÒn
h×nh... Nh÷ng ch¬ng tr×nh môc tiªu quèc gia nµy chØ cã Nhµ níc, víi
vai trß cña m×nh míi cã thÓ thùc hiÖn mét çch triÖt ®Ó vµ cã hiÖu qu¶,
nÕu ®Ó t nh©n thùc hiÖn, môc tiªu lîi nhuËn sÏ lÊn chiÕm môc tiªu x· héi
vµ dÉn ®Õn h¹n chÕ viÖc tiªu dïng s¶n phÈm ho¹t ®éng sù nghiÖp, tõ ®ã
k×m h·m sù ph¸t triÓn cña x· héi.
1.2. Ph©n lo¹i ®¬n vÞ sù nghiÖp cã thu
1.2.1. C¨n cø vµo lÜnh vùc ho¹t ®éng, ®¬n vÞ SNCT bao gåm:
§¬n vÞ SNCT ho¹t ®éng trong lÜnh vùc v¨n hãa nghÖ thuËt:
+ Çc ®oµn nghÖ thuËt: ca móa nh¹c kÞch, c¶i l¬ng, chÌo, tuång,
móa rèi, xiÕc...
+ Trung t©m chiÕu phim quèc gia.
+ Nhµ V¨n hãa.
258
+ Th viÖn, b¶o tån, b¶o tµng.
+ §µi ph¸t thanh truyÒn h×nh.
+ Trung t©m b¸o chÝ xuÊt b¶n.
§¬n vÞ SNCT ho¹t ®éng trong l·nh vùc gi¸o dôc ®µo t¹o bao gåm çc
c¬ së gi¸o dôc c«ng lËp thuéc hÖ thèng gi¸o dôc quèc d©n:
+ Trêng phæ th«ng: mÇm non, tiÓu häc, phæ th«ng c¬ së, phæ
th«ng trung häc.
+ Çc häc viÖn, trêng, trung t©m ®µo t¹o.
§¬n vÞ SNCT ho¹t ®éng trong lÜnh vùc nghiªn cøu khoa häc.
+ ViÖn nghiªn cøu khoa häc.
+ Trung t©m øng dông, chuyÓn giao c«ng nghÖ.
§¬n vÞ SNCT ho¹t ®éng trong lÜnh vùc thÓ dôc thÓ thao:
+ Trung t©m huÊn luyÖn thÓ dôc thÓ thao.
+ Liªn ®oµn, ®éi thÓ thao
+ C©u l¹c bé thÓ dôc thÓ thao.
§¬n vÞ SNCT ho¹t ®éng trong lÜnh vùc y tÕ.
+ C¬ së kh¸m ch÷a bÖnh: bÖnh viÖn, phßng kh¸m.
+ Trung t©m ®iÒu dìng, phôc håi chøc n¨ng.
§¬n vÞ SNCT ho¹t ®éng trong lÜnh vùc x· héi
+ Trung t©m chØnh h×nh
+ Trung t©m dÞch vô viÖc lµm
§¬n vÞ SNCT ho¹t ®éng trong lÜnh vùc kinh tÕ.
+ Çc ViÖn ThiÕt kÕ, quy ho¹ch ®« thÞ, n«ng th«n.
+ Çc trung t©m b¶o vÖ rõng, Côc b¶o vÖ thùc vËt, Trung t©m níc
s¹ch vÖ sinh m«i trêng, Trung t©m d©u t»m t¬... Trung t©m ®¨ng kiÓm,
Trung t©m ®Þnh kiÓm an toµn lao ®éng...
+ Çc ®¬n vÞ sù nghiÖp giao th«ng ®êng bé, ®êng s«ng.
+ Çc Vô ®êng biÓn, ®êng s«ng, ®êng hµng kh«ng.
+ Trung t©m khÝ tîng thñy v¨n.
Ngoµi çc ®¬n vÞ SNCT ë çc lÜnh vùc nªu trªn cßn çc ®¬n vÞ
SNCT trùc thuéc çc tæng c«ng ty, tæ chøc chÝnh trÞ, tæ chøc x· héi.
1.2.2. C¨n cø vµo kh¶ n¨ng tù ®¶m b¶o nguån kinh phÝ cho ho¹t
259
®éng thêng xuyªn, ngêi ta ph©n chia çc ®¬n vÞ SNCT thµnh hai lo¹i:
§¬n vÞ SNCT tõ ®¶m b¶o toµn bé chi phÝ cho ho¹t ®éng thêng xuyªn
vµ ®¬n vÞ SNCT tù ®¶m b¶o mét phÇn chi phÝ cho ho¹t ®éng thêng xuyªn.
- §¬n vÞ SNCT tù ®¶m b¶o toµn bé chi phÝ ho¹t ®éng thêng xuyªn
lµ çc ®¬n vÞ cã nguån thu sù nghiÖp ®¶m b¶o toµn bé chi phÝ ho¹t ®éng
thêng xuyªn, NSNN kh«ng ph¶i cÊp kinh phÝ ®¶m b¶o ho¹t ®éng thêng
xuyªn cho ®¬n vÞ. VÝ dô nh §µi truyÒn h×nh ViÖt Nam víi nguån thu sù
nghiÖp vît tréi tõ ho¹t ®éng qu¶ng ço hiÖn ®ang lµ mét ®¬n vÞ ®¶m b¶o
®îc toµn bé kinh phÝ ho¹t ®éng thêng xuyªn. Hµng n¨m sè tiÒn ®¬n vÞ
nép cho NSNN ®· ®îc Nhµ níc ®Ó l¹i ®¬n vÞ phôc vô ho¹t ®éng x©y
dùng c¬ b¶n ë ®¬n vÞ.
- §¬n vÞ SNCT tù ®¶m b¶o mét phÇn chi phÝ ho¹t ®éng thêng
xuyªn lµ ®¬n vÞ cã nguån thu sù nghiÖp cha tù trang tr¶i toµn bé chi phÝ
ho¹t ®éng thêng xuyªn, NSNN cÊp mét phÇn chi phÝ ho¹t ®éng thêng
xuyªn cho ®¬n vÞ. VÝ dô, §µi tiÕng nãi ViÖt Nam gåm cã hai khèi: sù
nghiÖp ®µo t¹o gåm 2 ®¬n vÞ, khèi ù nghiÖp ph¸t thanh gåm 14 ®¬n vÞ,
theo quy ®Þnh nµy, §µi tiÕng nãi ViÖt Nam lµ mét ®¬n vÞ SNCT ®¶m b¶o
mét phÇn chi phÝ ho¹t ®éng thêng xuyªn vµ ®îc giao quyÒn tù chñ tµi
chÝnh trong 3 n¨m.
Çch x¸c ®Þnh ®Ó ph©n lo¹i ®¬n vÞ SNCT.
* §¬n vÞ SNCT tù ®¶m b¶o mét phÇn chi phÝ ho¹t ®éng thêng
xuyªn lµ ®¬n vÞ cã nguån thu cha trang tr¶i ®îc toµn bé chi phÝ ho¹t
®éng thêng xuyªn, cã møc kinh phÝ tù ®¶m b¶o chi phÝ ho¹t ®éng
thêng xuyªn cña ®¬n vÞ ®îc x¸c ®Þnh theo c«ng thøc sau ®©y nhá h¬n
100%.
Møc tù ®¶m b¶o Tæng sè nguån thu sù

chi phÝ ho¹t ®éng nghiÖp x
thêng xuyªn cña ®¬n Tæng sè chi ho¹t ®éng 100
vÞ sù nghiÖp (%) thêng xuyªn
Trong ®ã:
+ Tæng sè nguån thu sù nghiÖp cña ®¬n vÞ bao gåm:
1. TiÒn thu phÝ, lÖ phÝ thuéc NSNN (phÇn ®îc ®Ó l¹i ®¬n vÞ thu
theo quy ®Þnh).
2. Thu tõ ho¹t ®éng s¶n xuÊt, cung øng dÞch vô.
260
3. Çc kho¶n thu sù nghiÖp kh¸c theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt (nÕu
cã).
+ Tæng sè chi cho ho¹t ®éng thêng xuyªn cña ®¬n vÞ bao gåm:
1. Chi cho ngêi lao ®éng: chi tiÒn l¬ng, tiÒn c«ng, çc kho¶n phô
cÊp l¬ng, çc kho¶n trÝch BHYT, BHXH, kinh phÝ c«ng ®oµn theo quy ®Þnh.
2. Chi qu¶n lý hµnh chÝnh: vËt t v¨n phßng, dÞch vô c«ng céng,
th«ng tin liªn l¹c, c«ng t¸c phÝ, héi nghÞ phÝ...
3. Chi ho¹t ®éng nghiÖp vô
4. Chi ho¹t ®éng tæ chøc thu phÝ, lÖ phÝ.
5. Chi ho¹t ®éng s¶n xuÊt, cung øng dÞch vô (kÓ c¶ chi nép thuÕ,
trÝch khÊu hao TSC®).
6. Chi mua s¾m tµi s¶n, söa ch÷a thßng xuyªn c¬ së vËt chÊt: nhµ
cöa, m¸y mãc thiÕt bÞ...
7. Chi kh¸c.
Tæng sè thu sù nghiÖp vµ tæng sè chi ho¹t ®éng thêng xuyªn ®¬n
vÞ tÝnh theo dù to¸n thu, chi cña n¨m ®Çu thêi kú æn ®Þnh; t×nh h×nh thùc
hiÖn dù to¸n thu, chi cña n¨m tríc liÒn kÒ (lo¹i trõ çc yÕu tè ®ét xuÊt,
kh«ng thêng xuyªn) ®îc cÊp cã thÈm quyÒn phª duyÖt.
* §¬n vÞ SNCT tù ®¶m b¶o chi phÝ ho¹t ®éng thêng xuyªn lµ çc
®¬n vÞ sau ®©y:
+ §¬n vÞ cã çch tÝnh theo c«ng thøc trªn, b»ng hoÆc lín h¬n 100%.
+ §¬n vÞ sù nghiÖp ®· tù ®¶m b¶o kinh phÝ ho¹t ®éng thêng xuyªn
tõ nguån thu sù nghiÖp NSNN kh«ng cÊp kinh phÝ b¶o ®¶m ho¹t ®éng
thêng xuyªn cho ®¬n vÞ.
+ §¬n vÞ sù nghiÖp ®· tù ®¶m b¶o kinh phÝ ho¹t ®éng thêng xuyªn
tõ nguån thu sù nghiÖp vµ tõ nguån NSNN cho c¬ quan cã thÈm quyÒn
cña Nhµ níc ®Æt hµng.
+ §¬n vÞ sù nghiÖp lµm c«ng t¸c kiÓm dÞch, kiÓm nghiÖm, gi¸m
®inh, kiÓm tra chÊt lîng... mµ nguån thu ®· ®¶m b¶o chi phÝ ho¹t ®éng
thêng xuyªn tõ çc dÞch vô trªn theo quy ®Þnh cña c¬ quan nhµ níc cã
thÈm quyÒn quy ®Þnh. NSNN kh«ng cÊp thªm kinh phÝ ®Ó ®¶m b¶o ho¹t
®éng thêng xuyªn.
2. Nguån tµi chÝnh vµ néi dung chi cña ®¬n vÞ sù nghiÖp cã thu.
261
2.1. Nguån tµi chÝnh cña ®¬n vÞ sù nghiÖp cã thu.
Nh×n chung, nguån tµi chÝnh c¬ b¶n cña ®a sè çc ®¬n vÞ sù nghiÖp
lµ nguån tõ NSNN nh»m thùc hiÖn chøc n¨ng kinh tÕ - x· héi mµ ®¬n vÞ
®¶m nhiÖm (gi¸o dôc, ®µo t¹o, nghiªn cøu khoa häc, ho¹t ®éng v¨n hãa,
th«ng tin, b¶o vÖ søc kháe nh©n d©n, b¶o vÖ tµi nguyªn thiªn nhiªn, biÓn,
c©y, con...). Tuy nhiªn, víi sù ®a d¹ng cña ho¹t ®éng sù nghiÖp trong
nhiÒu lÜnh vùc, çc ®¬n vÞ sù nghiÖp ®îc nhµ níc cho phÐp khai th¸c
mäi nguån thu cho çc ®¬n vÞ vµ ®¶m b¶o cho çc ®¬n vÞ tù chñ trong
ho¹t ®éng chi tiªu. Nh vËy, nguån tµi chÝnh cña çc ®¬n vÞ SNCT bao
gåm: nguån NSNN cÊp, nguån thu sù nghiÖp cña ®¬n vÞ vµ nguån thu
kh¸c.
2.1.1. Nguån NSNN cÊp.
* §èi víi c¶ hai lo¹i ®¬n vÞ sù nghiÖp tù ®¶m b¶o chi phÝ vµ ®¬n vÞ tù
®¶m b¶o mét phÇn chi phÝ, NSNN cÊp:
- Kinh phÝ thùc hiÖn çc ®Ò tµi nghiªn cøu khoa häc cÊp Nhµ níc,
cÊp bé, ngµnh; ch¬ng tr×nh môc tiªu quèc gia vµ çc nhiÖm vô ®ét xuÊt
kh¸c ®îc cÊp cã thÈm quyÒn giao.
- Kinh phÝ Nhµ níc thanh to¸n cho ®¬n vÞ theo chÕ ®é ®Æt hµng ®Ó
thùc hiÖn çc nhiÖm vô Nhµ níc giao, theo gi¸ hoÆc khung gi¸ do Nhµ
níc quy ®Þnh (®iÒu tra, quy ho¹ch, kh¶o s¸t...).
- Kinh phÝ cÊp ®Ó tinh gi¶n biªn chÕ theo chÕ ®é do Nhµ níc quy
®Þnh ®èi víi sè lao ®éng trong biªn chÕ d«i ra.
- Vèn ®Çu t x©y dùng c¬ së vËt chÊt, mua s¾m trang thiÕt bÞ phôc vô
ho¹t ®éng sù nghiÖp theo dù ¸n vµ kÕ ho¹ch hµng n¨m, vèn ®èi øng cho çc
dù ¸n ®îc cÊp cã thÈm quyÒn phª duyÖt.
* Riªng ®èi víi ®¬n vÞ tù ®¶m b¶o mét phÇn chi phÝ: NSNN cÊp kinh
phÝ ho¹t ®éng thêng xuyªn. Møc kinh phÝ NSNN cÊp ®îc æn ®Þnh theo
®Þnh kú 3 n¨m vµ hµng n¨m ®îc t¨ng thªm theo tû lÖ do Thñ tíng ChÝnh
phñ quyÕt ®Þnh. HÕt thêi h¹n 3 n¨m, møc NSNN b¶o ®¶m sÏ ®îc x¸c ®Þnh l¹i
cho phï hîp.
2.1.2. Nguån thu sù nghiÖp cña ®¬n vÞ.
- TiÒn thu phÝ, lÖ phÝ thuéc NSNN (phÇn ®îc ®Ó l¹i ®¬n vÞ thu theo
quy ®Þnh). Møc thu phÝ, lÖ phÝ, tû lÖ nguån thu ®îc ®Ó l¹i ®¬n vÞ sö dông vµ
néi dung chi thùc hiÖn theo quy ®Þnh cña c¬ quan Nhµ níc cã thÈm quyÒn
262
®èi víi tõng lo¹i phÝ, lÖ phÝ.
- Thu tõ ho¹t ®éng s¶n xuÊt, cung øng dÞch vô. Møc thu tõ çc ho¹t
®éng nµy do thñ trëng ®¬n vÞ quyÕt ®Þnh, theo nguyªn t¾c ®¶m b¶o bï ®¾p
chi phÝ vµ cã tÝch lòy.
- Çc kho¶n thu sù nghiÖp kh¸c theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt (nÕu cã).
Nguån thu cô thÓ ®èi víi tõng lÜnh vùc nh sau:
*V¨n hãa - th«ng tin:
+ Thu tõ ho¹t ®éng biÓu diÔn cña çc ®oµn nghÖ thuËt.
+ Thu tõ dÞch vô cña çc nhµ b¶o tån, b¶o tµng.
+ Thu tõ dÞch vô cña th viÖn.
+ Thu tõ dÞch vô chôp ¶nh, qu¶ng ço.
+ Thu tõ çc Ên phÈm in Ên v¨n hãa (b¸o, tin, t¹p chÝ, tranh b¸o,
¶nh...).
*Gi¸o dôc - ®µo t¹o:
+ Häc phÝ: (phæ th«ng, trung häc, cao ®¼ng, ®¹i häc, häc nghÒ...). Thu
kÕt qu¶ do ho¹t ®éng s¶n xuÊt vµ øng dông khoa häc cña çc trêng trung
häc chuyªn nghiÖp, d¹y nghÒ, çc trêng cao ®¼ng, ®¹i häc, lÖ phÝ tuyÓn
sinh.
+ Thu hîp ®ång gi¶ng d¹y nghiÖp vô chuyªn m«n khoa häc kü thuËt.
* Y tÕ, d©n sè - kÕ ho¹ch hãa gia ®×nh.
+ Thu tõ dÞch vô kh¸m, ch÷a bÖnh, thùc hiÖn çc biÖn ph¸p tr¸nh
thai.
+ B¸n çc s¶n phÈm dÞch vô øng dông khoa häc s¶n xuÊt ®Ó phôc vô
phßng ch÷a bÖnh: viªm gan, b¹i liÖt, viªm n·o...
+ LÖ phÝ cÊp giÊy hµnh nghÒ y, dîc t nh©n.
+ LÖ phÝ ®¨ng ký kinh donh môc thuèc lu hµnh.
* Ngµnh giao th«ng vËn t¶i.
+ PhÝ qua cÇu, phµ, bÕn b·i, ®êng...
+ PhÝ c¶ng biÓn, phÝ ®¶m b¶o hµng h¶i.
+ LÖ phÝ thi vµ cÊp giÊy phÐp l¸i xe c¬ giíi.
+ LÖ phÝ kiÓm tra kü thuËt an toµn vµ cÊp giÊy phÐp lu hµnh xe.
* Ngµnh n«ng nghiÖp - l©m nghiÖp - ng nghiÖp:
263
+ LÖ phÝ c«ng t¸c thó y.
+ LÖ phÝ c«ng t¸c b¶o vÖ thùc vËt.
+ LÖ phÝ b¶o vÖ nguån lîi h¶i s¶n.
+ Thñy lîi phÝ.
+ PhÝ kiÓm dÞch.
+ PhÝ kiÓm nghiÖm chÊt lîng.
* Nghiªn cøu khoa häc
+ Thu tõ viÖc b¸n çc s¶n phÈm, ph¸t minh míi.
+ Thu tõ dÞch vô khoa häc, b¶o vÖ m«i trêng.
+ Thu tõ ho¹t ®éng nghiªn cøu khoa häc trong vµ ngoµi níc...
* ThÓ dôc thÓ thao
+ Thu tõ vÐ çc buæi thi ®Êu biÓu diÔn thÓ dôc thÓ thao, tõ ho¹t ®éng
qu¶ng ço.
+ Thu ho¹t ®éng dÞch vô thÓ dôc thÓ thao: thuª nhµ tËp, nhµ thi ®Êu,
dông cô thÓ dôc thÓ thao, híng dÉn tËp luyÖn.
* Sù nghiÖp kinh tÕ:
+ Thu dÞch vô khÝ tîng thñy v¨n.
+ Thu dÞch vô ®o ®¹c b¶n ®å, ®iÒu tra, kh¶o s¸t, quy ho¹ch n«ng l©m,
thiÕt kÕ trång rõng.
+ Thu tõ dÞch vô thiÕt kÕ kiÕn tróc, quy ho¹ch ®« thÞ...
2.1.3. Nguån thu kh¸c theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt.
- Thu tõ çc dù ¸n viÖn trî, quµ biÕu tÆng, vay tÝn dông.
- Thu kh¸c.
2.2. Néi dung chi cña ®¬n vÞ SNCT.
Chi ho¹t ®éng thêng xuyªn cña ®¬n vÞ theo chøc n¨ng, nhiÖm vô
®îc cÊp cã thÈm quyÒn giao vµ chi cho çc ho¹t ®éng cã thu sù nghiÖp, bao
gåm:
+ Chi cho ngêi lao ®éng: chi tiÒn l¬ng, tiÒn c«ng, çc kho¶n phô
cÊp l¬ng, çc kho¶n trÝch b¶o hiÓm x· héi, b¶o hiÓm y tÕ, kinh phÝ c«ng
®oµn theo quy ®Þnh.
+ Chi qu¶n lý hµnh chÝnh: vËt t v¨n phßng, dÞch vô c«ng céng, th«ng
tin liªn l¹c, c«ng t¸c phÝ, héi nghÞ phÝ...
264
+ Chi çc ho¹t ®éng nghiÖp vô.
+ Chi ho¹t ®éng s¶n xuÊt, cung øng dÞch vô: vËt t, hµng hãa, lao vô,
dÞch vô (kÓ c¶ chi nép thuÕ, trÝch khÊu hao tµi s¶n cè ®Þnh).
+ Chi ho¹t ®éng tæ chøc thu phÝ, lÖ phÝ.
+ Chi mua s¾m tµi s¶n, c«ng cô thiÕt bÞ v¨n phßng (kh«ng bao gåm
®Çu t x©y dùng c¬ b¶n), söa ch÷a thêng xuyªn c¬ së vËt chÊt; nhµ cöa,
m¸y mãc thiÕt bÞ.
+ Çc kho¶n kh¸c theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt.
Chi thùc hiÖn çc ®Ò tµi nghiªn cøu khoa häc cÊp Nhµ níc, cÊp Bé,
ngµnh; ch¬ng tr×nh môc tiªu quèc gia, chi thùc hiÖn nhiÖm vô ®Æt hµng
cña Nhµ níc; chi vèn ®èi øng thùc hiÖn çc dù ¸n cã vèn níc ngoµi theo quy
®Þnh.
Chi thùc hiÖn tinh gi¶n biªn chÕ do nhµ níc quy ®Þnh.
Chi ®Çu t ph¸t triÓn, bao gåm: chi ®Çu t x©y dùng c¬ së vËt chÊt,
mua s¾m trang thiÕt bÞ, söa ch÷a lín tµi s¶n, chi thùc hiÖn çc dù ¸n ®Çu t
theo quy ®Þnh.
Chi thùc hiÖn çc nhiÖm vô ®ét xuÊt ®îc cÊp cã thÈm quyÒn giao.
+ Çc kho¶n chi kh¸c (nÕu cã).
3. Çc nguyªn t¾c c¬ b¶n cña c¬ chÕ tù chñ tµi chÝnh ®èi víi ®¬n vÞ sù
nghiÖp cã thu.
3.1. ChÕ ®é qu¶n lý chi tiªu néi bé.
3.1.1. Nguyªn t¾c x©y dùng quy chÕ chi tiªu néi bé.
- Quy chÕ chi tiªu néi bé bao gåm çc quy ®Þnh vÒ chÕ ®é, tiªu chuÈn,
®Þnh møc chi tiªu ¸p dông th«ng nhÊt trong ®¬n vÞ, ®¶m b¶o ®¬n vÞ sù
nghiÖp cã thu hoµn thµnh nhiÖm vô chÝnh trÞ ®îc giao, thùc hiÖn ho¹t ®éng
thêng xuyªn phï hîp víi ho¹t ®éng ®Æc thï cña ®¬n vÞ, sö dông kinh phÝ
cã hiÖu qu¶ vµ t¨ng cêng c«ng t¸c qu¶n lý.
- Nh÷ng néi dung chi n»m trong ph¹m vi x©y dùng quy chÕ chi tiªu
néi bé ®· cã chÕ ®é, tiªu chuÈn ®Þnh møc do c¬ quan cã thÈm quyÒn ban
hµnh, th× thñ trëng ®¬n vÞ ®îc quy ®Þnh møc chi cao hoÆc thÊp h¬n møc
chi do Nhµ níc quy ®Þnh, trõ mét sè tiªu chuÈn, ®Þnh møc vµ néi dung chi
sau ®©y:
+ Tiªu chuÈn, ®Þnh møc sö dông xe « t« trong çc c¬ quan hµnh chÝnh
sù nghiÖp vµ doanh nghiÖp nhµ níc
265
+ Tiªu chuÈn vÒ nhµ lµm viÖc
+ ChÕ ®é c«ng t¸c níc ngoµi
+ ChÕ ®é tiÕp kh¸ch níc ngoµi vµ héi th¶o quèc tÕ ë ViÖt Nam
+ Kinh phÝ çc ch¬ng tr×nh môc tiªu quèc gia.
+ NhiÖm vô ®ét xuÊt ®îc cÊp cã thÈm quyÒn giao.
+ Kinh phÝ thùc hiÖn çc ®Ò tµi nghiªn cøu khoa häc cÊp Nhµ níc,
cÊp Bé, ngµnh.
+ Kinh phÝ thùc hiÖn tinh gi¶n biªn chÕ.
+ Vèn ®Çu t x©y dùng c¬ b¶n; vèn ®èi øng dù ¸n vµ vèn viÖn trî.
+ Kinh phÝ mua s¾m vµ söa ch÷a lín tµi s¶n cè ®Þnh.
Nh÷ng néi dung chi cÇn thiÕt phôc vô cho ho¹t ®éng cña ®¬n vÞ n»m
trong ph¹m vi x©y dùng quy chÕ chi tiªu néi bé, nhng Nhµ níc cha ban
hµnh chÕ ®é, th× Thñ tëng ®¬n vÞ cã thÓ x©y dùng møc chi cho tõng nhiÖm
vô, néi dung c«ng viÖc, trong ph¹m vi nguån tµi chÝnh cña ®¬n vÞ.
- §¬n vÞ SNCT kh«ng ®îc dïng kinh phÝ cña ®¬n vÞ ®Ó mua s¾m
thiÕt bÞ, ®å dïng, tµi s¶n trang bÞ t¹i nhµ riªng cho ç nh©n hoÆc cho ç
nh©n mîn díi bÊt kú h×nh thøc nµo (trõ trang bÞ ®iÖn tho¹i c«ng vô t¹i
nhµ riªng theo quy ®Þnh).
- Quy chÕ chi tiªu néi bé ®îc th¶o luËn réng r·i, d©n chñ, c«ng khai
trong ®¬n vÞ SNCT, cã ý kiÕn tham gia cña tæ chøc c«ng ®oµn ®¬n vÞ. Quy
chÕ chi tiªu néi bé ®¬n vÞ SNCT göi c¬ quan qu¶n lý cÊp trªn ®Ó b¸o ço vµ
göi kho b¹c Nhµ níc n¬i ®¬n vÞ më tµi kho¶n giao dÞch lµm c¨n cø kiÓm
so¸t chi.
3.1.2. Ph¹m vi vµ néi dung x©y dùng quy chÕ chi tiªu néi bé.
3.1.2.1. TiÒn l¬ng, tiÒn c«ng vµ çc kho¶n phô cÊp ®Æc thï (nÕu cã):
Trong quy chÕ cÇn x¸c ®Þnh: Tæng quü tiÒn l¬ng cña ®¬n vÞ thùc
hiÖn theo quy ®Þnh t¹i Th«ng t sè 25/2002/TT-BTC ngµy 21/03/2002 cña
Bé Tµi chÝnh "híng dÉn thùc hiÖn NghÞ ®Þnh sè 10/2002/N§-CP ngµy
16/1/2002 cña ChÝnh phñ vÒ chÕ ®é tµi chÝnh ¸p dông cho çc ®¬n vÞ sù
nghiÖp cã thu" vµ ®¶m nguyªn t¾c sau:
- HÖ sè ®iÒu chØnh t¨ng thªm møc l¬ng tèi thiÓu ®Ó lËp quü tiÒn
l¬ng cña ®¬n vÞ (c¨n cø vµo nguån thu sù nghiÖp vµ kh¶ n¨ng tiÕt kiÖm chi
thêng xuyªn cña ®¬n vÞ) tèi ®a kh«ng vît qu¸ 2,5 lÇn so víi møc l¬ng tèi
thiÓu chung do Nhµ níc quy ®Þnh ®èi víi ®¬n vÞ tù b¶o ®¶m toµn bé chi
266
phÝ ho¹t ®éng thêng xuyªn; kh«ng vît qu¸ 2 lÇn so víi møc tiÒn l¬ng tèi
thiÓu chung do Nhµ níc quy ®Þnh ®èi víi ®¬n vÞ tù b¶o ®¶m mét phÇn chi
phÝ ho¹t ®éng thêng xuyªn.
- Ph¬ng ¸n tiÒn l¬ng: tríc hÕt ®¶m b¶o møc l¬ng tèi thiÕu vµ çc
chÕ ®é phô cÊp do Nhµ níc quy ®Þnh cho sè lao ®éng trong biªn chÕ vµ lao
®éng hîp ®ång, lao ®éng tõ 1 n¨m trë lªn; sau ®ã ph©n chia theo hÖ sè ®iÒu
chØnh t¨ng thªm cho ngêi lao ®éng. HÖ sè ®iÒu chØnh t¨ng thªm cho tõng
ngêi lao ®éng theo nguyªn t¾c ngêi nµo cã hiÖu suÊt c«ng t¸c cao ®ãng
gãp nhiÒu cho viÖc t¨ng thu, tiÕt kiÖm chi th× ®îc hëng nhiÒu h¬n.
- §èi víi ®¬n vÞ sù nghiÖp nghiªn cøu khoa häc kh«ng ®îc giao biªn
chÕ vµ quü tiÒn l¬ng tõ nguån kinh phÝ nghiªn cøu khoa häc, th× ®îc tÝnh
chi phÝ tiÒn c«ng theo ®Þnh biªn ®îc cÊp cã thÈm quyÒn phª duyÖt vµo chi
phÝ thùc hiÖn çc ®Ò tµi nghiªn cøu khoa häc vµ çc dÞch vô khoa häc do
®¬n vÞ thùc hiÖn.
- §èi víi sè lao ®éng hîp ®ång díi 1 n¨m, ®¬n vÞ thùc hiÖn theo hîp
®ång ®· ký gi÷a ®¬n vÞ vµ ngêi lao ®éng.
- Trêng hîp quü tiÒn l¬ng cña çc ®¬n vÞ SNCT ®îc thùc hiÖn
theo ®¬n gi¸ s¶n phÈm do Nhµ níc ®Æt hµng mµ vît qu¸ quü tiÒn l¬ng
tÝnh theo møc tèi ®a quy ®Þnh t¹i NghÞ ®Þnh 10/2002/N§-CP th× phÇn vît
quü l¬ng ®îc chuyÓn vµo quü dù phßng æn ®Þnh thu nhËp cña ®¬n vÞ ®Ó
®¶m b¶o thu nhËp cho ngêi lao ®éng trong trêng hîp nguån thu bÞ gi¶m
sót.
- §¬n vÞ cã thÓ lùa chän çch tr¶ l¬ng theo thêi gian, hoÆc tr¶ theo
l¬ng kho¸n.
- ChÕ ®é phô cÊp ®Æc thï cña çc ngµnh thùc hiÖn theo quy ®Þnh hiÖn
hµnh.
3.1.2.2. C«ng t¸c phÝ trong níc
Quy chÕ chi tiªu néi bé cña ®¬n vÞ ®îc quy ®Þnh møc chi cao h¬n
hoÆc thÊp h¬n møc quy ®Þnh cña Nhµ níc vÒ c«ng t¸c phi cho çn bé viªn
chøc ®i c«ng t¸c trong níc trong ph¹m vi nguån tµi chÝnh cña ®¬n vÞ, bao
gåm çc néi dung sau:
- Phô cÊp c«ng t¸c phÝ.
- TiÒn thuª chç ë t¹i n¬i ®Õn c«ng t¸c (cã thÓ kho¸n chi cho çn bé ®i
c«ng t¸c).
267
- Tiªu chuÈn ph¬ng tiÖn tµu xe çn bé sö dông ®i c«ng t¸c.
Chøng tõ ®Ó thanh to¸n c«ng t¸c phÝ cho çn bé viªn chøc ®i c«ng t¸c
lµ:
- GiÊy ®i ®êng cã ký duyÖt cña Thñ trëng c¬ quan cö çn bé ®i
c«ng t¸c vµ x¸c nhËn cña c¬ quan n¬i çn bé ®Õn c«ng t¸c.
- VÐ tµu, xe, cÇu, phµ... vµ cíc hµnh lý (nÕu cã).
- Hãa ®¬n thuª chç ë n¬i ®Õn c«ng t¸c. §èi víi ®¬n vÞ thùc hiÖn kho¸n
tiÒn thuª chç ë t¹i n¬i ®Õn c«ng t¸c cho çn bé viªn chøc th× kh«ng cÇn kÌm
theo hãa ®¬n thuª chç ë n¬i ®Õn c«ng t¸c.
3.1.2.3. Chi tiªu héi nghÞ
Trªn c¬ së quy ®Þnh hiÖn hµnh vÒ chÕ ®é chi tiªu héi nghÞ, ®¬n vÞ x©y
dùng quy chÕ chi tiªu héi nghÞ phï hîp víi tÝnh chÊt cña héi nghÞ vµ kh¶
n¨ng nguån tµi chÝnh cña ®¬n vÞ, møc chi tiªu cã thÓ cao h¬n hoÆc thÊp h¬n
møc quy ®Þnh cña Nhµ níc.
3.1.2.4. Chi phÝ sö dông ®iÖn tho¹i c«ng vô t¹i nhµ riªng vµ ®iÖn tho¹i di
®éng
- VÒ trang ®iÖn tho¹i c«ng vô t¹i nhµ riªng vµ ®iÖn tho¹i di ®éng:
Tiªu chuÈn trang bÞ ®iÖn tho¹i vµ chi phÝ mua m¸y ®iÖn tho¹i, chi phÝ
l¾p ®Æt vµ hßa m¹ng ®¬n vÞ thùc hiÖn theo QuyÕt ®Þnh cñaThñ tíng ChÝnh
phñ vÒ viÖc ban hµnh quy ®Þnh tiªu chuÈn, ®Þnh møc sö dông ®iÖn tho¹i
c«ng vô t¹i nhµ riªng vµ ®iÖn tho¹i di ®éng ®èi víi çn bé l·nh ®¹o trong
çc c¬ quan hµnh chÝnh, ®¬n vÞ sù nghiÖp, tæ chøc chÝnh trÞ, çc tæ chøc
chÝnh trÞ-x· héi.
- Riªng møc thanh to¸n tiÒn cíc phÝ sö dông ®iÖn tho¹i, ®¬n vÞ cã thÓ
x©y dùng møc thanh to¸n tiÒn cíc phÝ sö dông ®iÖn tho¹i cao h¬n hoÆc
thÊp h¬n so víi quy ®Þnh t¹i QuyÕt ®Þnh cña Thñ tuíng ChÝnh phñ, nhng
møc thanh to¸n tiÒn cíc sö dông ®iÖn tho¹i tèi ®a kh«ng qu¸ 200.000
®/m¸y/th¸ng ®èi víi ®iÖn tho¹i cè ®Þnh t¹i nhµ riªng vµ 400.000®/m¸y/th¸ng
®èi víi ®iÖn tho¹i di ®éng.
- §èi víi nh÷ng trêng hîp kh«ng ®ñ tiªu chuÈn trang bÞ ®iÖn tho¹i
cè ®Þnh t¹i nhµ riªng vµ ®iÖn tho¹i di ®éng theo quy ®Þnh trªn, nhng trong
thùc tÕ xÐt thÊy cÇn thiÕt ph¶i trang bÞ phôc vô c«ng viÖc th× thñ trëng ®¬n
vÞ ®îc quyÒn më réng ®èi tîng ®îc cÊp tiÒn ®Ó thanh to¸n tiÒn cíc phÝ
sö dông ®iÖn tho¹i cho phï hîp (riªng tiÒn mua m¸y, chi phÝ l¾p ®Æt vµ hßa
268
m¹ng m¸y do ç nh©n ph¶i tù thanh to¸n). Møc thanh to¸n tiÒn cíc sö
dông ®iÖn tho¹i tèi ®a kh«ng qu¸ 200.000 ®/m¸y/th¸ng ®èi víi ®iÖn tho¹i cè
®Þnh t¹i nhµ riªng vµ 400.000 ®/m¸y/th¸ng ®èi víi ®iÖn tho¹i di ®éng.
3.1.2.5. Trang bÞ, qu¶n lý vµ sö dông ph¬ng tiÖn th«ng tin ®iÖn tho¹i,
m¸y fax t¹i c¬ quan ®¬n vÞ
Çc ®¬n vÞ trang bÞ çc ph¬ng tiÖn theo nhu cÇu vµ kh¶ n¨ng tµi
chÝnh cña ®¬n vÞ vµ x©y dùng quy chÕ qu¶n lý, sö dông çc tµi s¶n ®ã cã
hiÖu qu¶ vµ tiÕt kiÖm.
§¬n vÞ cã thÓ x©y dùng møc ph©n bæ sö dông ®iÖn tho¹i theo th¸ng,
quý cho tõng phßng, ban. §èi víi çc phßng, ban míi thµnh lËp, thñ trëng
®¬n vÞ c¨n cø møc ph©n bæ cña çc phßng, ban t¬ng øng ®Ó x¸c ®Þnh møc
ph©n bæ cho phï hîp.
3.1.2.6. VÒ trang bÞ vµ qu¶n lý thiÕt bÞ sö dông ®iÖn chiÕu s¸ng c¬ quan
Quy chÕ cÇn quy ®Þnh râ viÖc trang bÞ çc thiÕt bÞ sö dông ®iÖn trong
c¬ quan vµ çc gi¶i ph¸p tiÕt kiÖm ®iÖn, kh«ng sö dông ®iÖn phôc vô nhu
cÇu ç nh©n.
3.2.1.7. VÒ sö dông v¨n phßng phÈm
§¬n vÞ cã thÓ x©y dùng møc ph©n bæ sö dông v¨n phßng phÈm cho
tõng phßng, ban trong ®¬n vÞ. Quy ®Þnh viÖc in Ên, ph« t« çc tµi liÖu chung cña
c¬ quan.
3.1.2.8. Thanh to¸n chi phÝ nghiÖp vô chuyªn m«n
Chi nghiÖp vô chuyªn m«n cña mçi lÜnh vùc cã ®Æc ®iÓm riªng (chi
nghiÖp vô chuyªn m«n cña ngµnh gi¸o dôc ®µo t¹o lµ chi viÕt gi¸o tr×nh; chi
phÝ ®i thùc tËp; chi phÝ thuª chuyªn gia vµ gi¶ng viªn trong vµ ngoµi níc;
chi tr¶ tiÒn d¹y vît giê cho gi¸o viªn; chi ®µo t¹o, båi dìng gi¸o viªn; chi
cho c«ng t¸c tæ chøc tuyÓn sinh, thi tèt nghiÖp...; chi nghiÖp vô chuyªn m«n
cña ngµnh y tÕ lµ chi phÝ kh¸m, ch÷a bÖnh, phßng bÖnh, ®å v¶i, quÇn ¸o cho
bÖnh nh©n, ch¨n mµn, giêng chiÕu vµ vËt t rÎ tiÒn mau háng, trang phôc
b¶o hé lao ®éng cho ngêi lao ®éng...), do ®ã tïy theo tõng lo¹i h×nh ho¹t
®éng, ®¬n vÞ SNCT x©y dùng quy chÕ chi tiªu vÒ nghiÖp vô chuyªn m«n cao
h¬n hoÆc thÊp h¬n møc Nhµ níc quy ®Þnh cho phï hîp.
3.1.2.9. Ho¹t ®éng s¶n xuÊt, cung øng dÞch vô
Çc ®¬n vÞ SNCT x©y dùng quy chÕ kho¸n thu, kho¸n chi çc dÞch vô
s¶n xuÊt cung øng dÞch vô ®èi víi çc ®¬n vÞ trùc thuéc, trong ®ã x¸c ®Þnh
269
râ:
- Chi phÝ qu¶n lý dÞch vô: thùc hiÖn theo quy chÕ chi tiªu néi bé cña
®¬n vÞ.
- Çc quy ®Þnh qu¶n lý, sö dông tµi s¶n, dông cô phôc vô ho¹t ®éng
s¶n xuÊt dÞch vô; sö dông xe « t«, m¸y mãc thiÕt bÞ ®a vµo khai th¸c trong
lao ®éng kÕt hîp s¶n xuÊt dÞch vô..., trong ®ã tû lÖ trÝch khÊu hao TSC§
cña çc tµi s¶n ®îc dïng trong s¶n xuÊt vµ dÞch vô thùc hiÖn theo quy ®Þnh
t¹i QuyÕt ®Þnh cña Bé trëng Bé Tµi chÝnh. Khi x©y dùng ph¬ng ¸n s¶n
xuÊt cung øng dÞch vô ®¬n vÞ x¸c ®Þnh yÕu tè khÊu hao TSC§ trong gi¸ dÞch
vô ®¶m b¶o nguyªn t¾c bï ®¾p ®îc chi phÝ vµ cã tÝch lòy.
- Quy ®Þnh tû lÖ trÝch nép cho ®¬n vÞ ®Ó chi phÝ qu¶n lý chung cña ®¬n
vÞ.
- Tû lÖ kho¸n chi ®èi víi çc dÞch vô: trong ®ã phÇn kho¸n chi ®èi víi
çc ®¬n vÞ trùc thuéc quy chÕ cÇn quy ®Þnh çc møc chi thùc hiÖn theo quy
chÕ chi tiªu néi bé cña ®¬n vÞ vµ cã ®Çy ®ñ chøng tõ kÕ to¸n theoi quy ®Þnh
cña ph¸p luËt.
3.1.2.10. TrÝch lËp vµ sö dông çc quü:
C¨n cø vµo quy ®Þnh t¹i NghÞ ®Þnh sè 10/2002/N§-CP ngµy16/01/2002
cña ChÝnh phñ, ®¬n vÞ x©y dùng çc quy chÕ vÒ møc trÝch lËp ®èi víi tõng
quü; quy chÕ sö dông ®èi víi tõng quü cña ®¬n vÞ.
3.1.2.11. Nh÷ng néi dung chi cÇn thiÕt phôc vô cho ho¹t ®éng cña ®¬n
vÞ n»m trong ph¹m vi x©y dùng quy chÕ chi tiªu néi bé, nhng Nhµ níc cha
ban hµnh chÕ ®é
Thñ trëng ®¬n vÞ cã thÓ x©y dùng møc chi cho tõng nhiÖm vô, néi
dung c«ng viÖc, trong ph¹m vi nguån tµi chÝnh cña ®¬n vÞ.
3.2. Chi tr¶ l¬ng.
3.2.1. X¸c ®Þnh quü tiÒn l¬ng, tiÒn c«ng (gäi chung lµ quü tiÒn l¬ng).
- Nhµ níc khuyÕn khÝch çc ®¬n vÞ t¨ng thu, tiÕt kiÖm chi, thùc hiÖn
tinh gi¶m biªn chÕ, t¹o ®iÒu kiÖn t¨ng thu nhËp cho ngêi lao ®éng trªn c¬
së hoµn thµnh nhiÖm vô ®îc giao, thùc hiÖn ®Çy ®ñ nghÜa vô ®èi víi
NSNN. C¨n cø vµo kÕt qu¶ ho¹t ®éng tµi chÝnh trong n¨m, Thñ trëng ®n
vÞ x¸c ®Þnh quü l¬ng, tiÒn c«ng cña ®¬n vÞ nh sau:
+ §èi víi ®¬n vÞ SNCT tù ®¶m b¶o chi phÝ: HÖ sè ®iÒu chØnh t¨ng
thªm møc l¬ng tèi thiÓu kh«ng qu¸ 2,5 lÇn so víi møc tiÒn l¬ng tèi thiÓu
270
chung do Nhµ níc quy ®Þnh.
+ §èi víi ®¬n vÞ SNCT b¶o ®¶m mét phÇn chi phÝ: HÖ sè ®iÒu chØnh
t¨ng thªm møc l¬ng tèi thiÓu kh«ng qu¸ 2 lÇn so víi møc tiÒn l¬ng tèi
thiÓu chung do Nhµ níc quy ®Þnh.
L¬n HÖ sè
Biªn
g tèi ®iÒu
Quü HÖ sè HÖ sè chÕ vµ
thiÓu chØnh
tiÒn l¬ng phô lao
chung t¨ng
l¬ng cÊp cÊp ®éng
ngêi/ thªm
tiÒn bËc lu¬ng hîp x 12
= th¸ng x 1+ møc x + x
c«ng b×nh b×nh ®ång th¸ng
do l¬ng
cña qu©n qu©n tõ 1
Nhµ tèi
®¬n cña c¬ cña c¬ n¨m
níc thiÓu
vÞ quan quan trë
quy
lªn
®Þnh
Chó ý:
+ HÖ sè l¬ng cÊp bËc b×nh qu©n chung cña ®¬n vÞ, theo NghÞ ®Þnh sè
25/CP ngµy 23/5/1993 cña ChÝnh phñ.
+ HÖ sè phô cÊp l¬ng: theo çc chÕ ®é phô cÊp hiÖn hµnh.
+ Biªn chÕ: c¨n cø vµo chØ tiªu biªn chÕ ®îc cÊp trªn cã thÈm quyÒn
®· giao, ®¬n vÞ ®îc chñ ®éng s¾p xÕp, bè trÝ lao ®éng phï hîp víi chøc
n¨ng nhiÖm vô cña ®¬n vÞ.
VÝ dô: n¨m 2003 ®¬n vÞ A ®îc xÕp vµo lo¹i ®¬n vÞ sù nghiÖp tù b¶o
®¶m mét phÇn chi phÝ, cã 250 biªn chÕ ®îc cÊp cã thÈm quyÒn giao vµ 50
lao ®éng hîp ®ång dµi h¹n. HÖ sè l¬ng cÊp bËc b×nh qu©n cña ®¬n vÞ lµ 3,5.
Phô cÊp l¬ng cña ®¬n vÞ lµ 0,4 (phô cÊp chøc vô b×nh qu©n 0,1, phô cÊp
tr¸ch nhiÖm 0,2; phô cÊp khu vùc 0,1). §¬n vÞ cã nguån tµi chÝnh ®Ó chi tr¶
tiÒn l¬ng cho ngêi lao ®éng theo quy ®Þnh. C¨n cø vµo møc l¬ng tèi
thiÓu chung do Nhµ níc quy ®Þnh lµ 290.000 ®ång/th¸ng, quü tiÒn l¬ng
n¨m 2003 cña ®¬n vÞ ®îc x¸c ®Þnh theo c«ng thøc nªu trªn, nh sau:
Quü tiÒn l¬ng tèi ®a cña ®¬n vÞ = 290.000® x( 1+2) x (3,5+0,4) x 300
ngêi x 12 th¸ng = 11.588,4 triÖu ®ång.
- §¬n vÞ sù nghiÖp kh«ng ®îc sö dông çc nguån kinh phÝ sau ®©y ®Ó
chi tr¶ tiÒn l¬ng t¨ng thªm cho ngêi lao ®éng:
271
+ Kinh phÝ NSNN cÊp ®Ó thùc hiÖn tinh gi¶m biªn chÕ.
+ Kinh phÝ nghiªn cøu khoa häc ®Ò tµi cÊp Nhµ níc, cÊp bé, ngµnh.
+ Ch¬ng tr×nh môc tiªu quèc gia
+ Thùc hiÖn nhiÖm vô ®ét xuÊt cña cÊp cã thÈm quyÒn giao.
+ TiÒn mua s¾m, söa ch÷a tµi s¶n ®îc x¸c ®Þnh trong phÇn thu phÝ,
lÖ phÝ ®îc ®Ó l¹i ®¬n vÞ theo quy ®Þnh.
+ Vèn ®Çu t XDCB, mua s¾m trang thiÕt bÞ, söa ch÷a lín tµi s¶n.
+ Vèn ®èi øng çc dù ¸n; vèn viÖn trî; vèn vay.
+ Kinh phÝ cña nhiÖm vô ph¶i chuyÓn tiÕp sang n¨m sau thùc hiÖn.
- ViÖc ®ãng vµ hëng chÕ ®é b¶o hiÓm x· héi, b¶o hiÓm y tÕ, kinh phÝ
c«ng ®oµn cña ngêi lao ®éng trong çc ®¬n vÞ SNCT thùc hiÖn theo quy
®Þnh hiÖn hµnh.
3.2.2. Chi tr¶ l¬ng cho tõng ngêi lao ®éng.
Trong ph¹m vi tæng quü tiÒn l¬ng, tiÒn c«ng ®îc x¸c ®Þnh nh trªn,
sau khi thèng nhÊt víi tæ chøc c«ng ®oµn vµ ®îc c«ng khai trong ®¬n vÞ,
thñ trëng ®¬n vÞ quyÕt ®Þnh ph¬ng ¸n chi tr¶ tiÒn l¬ng cho tõng ngêi
lao ®éng theo nguyªn t¾c: ngêi nµo cã hiÖu suÊt c«ng t¸c cao, ®ãng gãp
nhiÒu cho viÖc t¨ng thu, tiÕt kiÖm chi th× ®îc hëng nhiÒu h¬n.
C¨n cø vµo quü l¬ng thùc tÕ cña ®¬n vÞ, viÖc tr¶ l¬ng cho tõng
ngêi lao ®éng ®îc x¸c ®Þnh nh sau:
HÖ sè
TiÒn L¬ng tèi thiÓu ®iÒu HÖ sè l¬ng cÊp
l¬ng chung ngêi/ chØnh bËc vµ hÖ sè
= x 1+ x
ç th¸ng do nhµ t¨ng phô cÊp l¬ng
nh©n níc quy ®Þnh thªm cho cña ç nh©n
ç nh©n
Trêng hîp nguån thu bÞ gi¶m sót, kh«ng b¶o ®¶m møc tiÒn l¬ng tèi
thiÓu cho ngêi lao ®éng, thñ trëng ®¬n vÞ thèng nhÊt víi tæ chøc c«ng
®oµn sö dông quü dù phßng æn ®Þnh thu nhËp ®Ó b¶o ®¶m møc tiÒn l¬ng
tèi thiÓu cho ngêi lao ®éng trong ®¬n vÞ.
3.2.3. §iÒu chØnh chi tr¶ l¬ng.
Khi nhµ níc thay ®æi hoÆc ®iÒu chØnh çc quy ®Þnh vÒ tiÒn l¬ng,
272
n©ng møc l¬ng tèi thiÓu hoÆc thay ®æi ®Þnh møc, chÕ ®é, tiªu chuÈn chi
NSNN, th× çc ®¬n vÞ sù nghiÖp tù b¶o ®¶m trang tr¶i çc kho¶n chi t¨ng
thªm tõ çc nguån sau:
- §èi víi ®¬n vÞ tù b¶o ®¶m chi phÝ, sö dông çc nguån thu sù nghiÖp,
çc kho¶n tiÕt kiÖm chi vµ çc quü cña ®¬n vÞ.
- §èi víi ®¬n vÞ tù b¶o ®¶m mét phÇn chi phÝ, sö dông çc nguån thu
sù nghiÖp, çc kho¶n tiÕt kiÖm chi çc quü cña ®¬n vÞ vµ kinh phÝ NSNN cÊp
t¨ng thªm hµng n¨m theo tû lÖ do Thñ tíng ChÝnh phñ quyÕt ®Þnh.
3.3. Thùc hiÖn nghÜa vô víi ng©n s¸ch nhµ níc.
Çc ®¬n vÞ sù nghiÖp cã ho¹t ®éng s¶n xuÊt, cung øng dÞch vô cã
tr¸ch nhiÖm ®¨ng ký kª khai vµ nép çc lo¹i thuÕ vµ çc kho¶n nép kh¸c
(nÕu cã); ®îc hëng çc chÕ ®é vÒ miÔn gi¶m thuÕ theo quy ®Þnh cña luËt
thuÕ vµ çc v¨n b¶n híng dÉn hiÖn hµnh.
Trêng hîp cã nhiÒu ho¹t ®éng s¶n xuÊt, dÞch vô kh¸c nhau, trong
thùc tÕ khã h¹ch to¸n riªng, ®Ó x¸c ®Þnh møc thuÕ ph¶i nép cña tõng lo¹i
thuÕ theo quy ®Þnh, ®¬n vÞ ph¶i b¸o ço víi c¬ quan thuÕ ®Þa ph¬ng n¬i
®¬n vÞ ®ãng trô së. C¬ quan thuÕ ®Þa ph¬ng thÈm tra cã v¨n b¶n b¸o ço
Tæng côc thuÕ ®Ó x¸c ®Þnh møc thuÕ ph¶i nép cho çc ho¹t ®éng dÞch vô
cña ®¬n vÞ.
3.4. ChÕ ®é tÝn dông trong çc ®¬n vÞ sù nghiÖp cã thu
Çc ®¬n vÞ SNCT ®îc vay vèn tÝn dông ng©n hµng hoÆc quü hç trî
ph¸t triÓn ®Ó më réng vµ n©ng cao chÊt lîng ho¹t ®éng sù nghiÖp, tæ chøc
s¶n xuÊt, cung øng dÞch vô vµ tù chÞu tr¸ch nhiÖm tr¶ nî vay theo quy ®Þnh
cña ph¸p luËt.
3.5. TrÝch lËp vµ sö dông çc quü.
3.5.1. TrÝch lËp çc quü.
- Hµng n¨m c¨n cø vµo kÕt qu¶ ho¹t ®éng tµi chÝnh, sau khi trang tr¶i
toµn bé chi phÝ ho¹t ®éng, nép thuÕ vµ çc kho¶n ph¶i nép kh¸c (nÕu cã)
cho NSNN theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt; sè chªnh lÖch (nÕu cã) gi÷a phÇn
thu (sau khi lo¹i trõ kinh phÝ nghiªn cøu khoa häc ®Ò tµi cÊp Nhµ níc, cÊp
Bé, ngµnh; ch¬ng tr×nh môc tiªu quèc gia; çc nhiÖm vô ®ét xuÊt ®îc cÊp
cã thÈm quyÒn giao; kinh phÝ NSNN cÊp ®Ó thùc hiÖn tinh gi¶n biªn chÕ,
tiÒn mua s¾m, söa ch÷a tµi s¶n ®îc x¸c ®Þnh trong phÇn thu phÝ, lÖ phÝ
®îc ®Ó l¹i ®¬n vÞ theo quy ®Þnh; vèn ®Çu t XDCB, mua s¾m trang thiÕt bÞ,
273
söa ch÷a lín tµi s¶n vèn ®èi øng çc dù ¸n; vèn viÖn trî, vèn vay; kinh phÝ
cña nhiÖm vô ph¶i chuyÓn tiÕp sang n¨m sau thùc hiÖn) vµ phÇn chi t¬ng
øng, ®¬n vÞ ®îc trÝch lËp çc quü: quü dù phßng æn ®Þnh thu nhËp, quü
khen thëng, quü phóc lîi vµ quü ph¸t triÓn ho¹t ®éng sù nghiÖp.
Thu sù nghiÖp vµ Chi ho¹t ®éng
Chªnh lÖch NSNN cÊp chi ho¹t thêng xuyªn
= -
thu, chi ®éng thêng xuyªn vµ vµ chi nhµ
chi nhµ níc ®Æt hµng níc ®Æt hµng
- ViÖc trÝch lËp çc quü do Thñ trëng ®¬n vÞ quyÕt ®Þnh, sau khi
thèng nhÊt víi tæ chøc c«ng ®oµn cña ®¬n vÞ vµ ®îc thùc hiÖn theo tr×nh tù
sau:
+ TrÝch lËp quü dù phßng æn ®Þnh thu nhËp.
+ TrÝch lËp 2 quü khen thëng vµ phóc lîi tèi ®a kh«ng vît qu¸ 3
th¸ng l¬ng thùc tÕ b×nh qu©n trong n¨m.
+ TrÝch lËp quü ph¸t triÓn ho¹t ®éng sù nghiÖp sau khi ®· trÝch lËp 3
quü nªu trªn.
3.5.2. Sö dông çc quü
- Quü dù phßng æn ®Þnh thu nhËp ®Ó ®¶m b¶o thu nhËp cho ngêi lao
®éng trong trêng hîp nguån thu bÞ gi¶m sót.
- Quü khen thëng ®îc dïng ®Ó khen thëng ®Þnh kú, ®ét xuÊt cho
tËp thÓ, ç nh©n theo kÕt qu¶ c«ng t¸c vµ thµnh tÝch ®ãng gãp. Thñ trëng
®¬n vÞ quyÕt ®Þnh viÖc chi quü khen thëng sau khi thèng nhÊt víi tæ chøc
c«ng ®oµn ®¬n vÞ.
- Quü phóc lîi dïng ®Ó x©y dùng, söa ch÷a çc c«ng tr×nh phóc lîi;
chi cho çc ho¹t ®éng phóc lîi tËp thÓ cña ngêi lao ®éng trong ®¬n vÞ; trî
cÊp khã kh¨n ®ét xuÊt cho ngêi lao ®éng kÓ c¶ nh÷ng trêng hîp nghØ
hu, nghØ mÊt søc. Chi thªm cho ngêi lao ®éng trong biªn chÕ khi thùc
hiÖn tinh gi¶m biªn chÕ. Thñ trëng ®¬n vÞ quyÕt ®Þnh viÖc sö dông qòy
phóc lîi sau khi thèng nhÊt víi tæ chøc c«ng ®oµn ®¬n vÞ.
- Quü ph¸t triÓn ho¹t ®éng sù nghiÖp dïng ®Ó ®Çu t, ph¸t triÓn n©ng
cao ho¹t ®éng sù nghiÖp, bæ sung vèn ®Çu t x©y dùng c¬ së vËt chÊt, mua
s¾m m¸y mãc thiÕt bÞ, nghiªn cøu, ¸p dông tiÕn bé khoa häc kü thuËt c«ng
nghÖ; trî gióp thªm ®µo t¹o, huÊn luyÖn n©ng cao tay nghÒ n¨ng lùc c«ng
274
t¸c cho çn bé, viªn chøc trong ®¬n vÞ. ViÖc sö dông quü ph¸t triÓn ho¹t
®éng sù nghiÖp vµo çc môc ®Ých trªn do thñ trëng ®¬n vÞ sù nghiÖp quyÕt
®Þnh theo quy ®Þnh cu¶ ph¸p luËt.
3.6. Qu¶n lý vµ sö dông vèn, tµi s¶n.
- §¬n vÞ sù nghiÖp cã tr¸ch nhiÖm qu¶n lý, sö dông vèn vµ tµi s¶n cã
hiÖu qu¶ theo quy ®Þnh hiÖn hµnh cña nhµ níc vµ híng dÉn cña Bé Tµi
chÝnh vÒ chÕ ®é tµi chÝnh ¸p dông cho çc ®¬n vÞ SNCT.
- §èi víi TSC§ sö dông vµo ho¹t ®éng s¶n xuÊt, dÞch vô ®¬n vÞ ph¶i
trÝch khÊu hao TSC§ theo chÕ ®é ¸p dông cho doanh nghiÖp Nhµ níc. Sè
khÊu hao cña TSC§ ®¬n vÞ ®îc ®Ó l¹i ®Çu t t¨ng cêng c¬ së vËt chÊt, ®æi
míi trang thiÕt bÞ, tr¶ nî vèn vay ®Çu t tµi s¶n (nÕu cã).
- §èi víi çc tµi s¶n ®îc thanh lý theo quy ®Þnh, tiÒn thu thanh lý sau
khi trõ chi phÝ thanh lý, ®îc ®Ó l¹i ®¬n vÞ.
Toµn bé tiÒn khÊu hao TSC§ vµ tiÒn thu thanh lý tµi s¶n ®Ó l¹i ®¬n vÞ
nãi trªn, ®îc h¹ch to¸n vµo quü ph¸t triÓn ho¹t ®éng sù nghiÖp, ®Ó ®Çu t
t¨ng cêng c¬ së vËt chÊt, ®æi míi trang thiÕt bÞ cña ®¬n vÞ.
4. Tæ chøc qu¶n lý tµi chÝnh ®¬n vÞ sù nghiÖp cã thu
4.1. LËp dù to¸n thu, chi.
4.1.1. LËp dù to¸n thu, chi ®èi víi n¨m ®Çu cña thêi kú æn ®Þnh.
* LËp dù to¸n:
C¨n cø vµo chøc n¨ng, nhiÖm vô ®îc cÊp cã thÈm quyÒn giao, nhiÖm
vô cña n¨m kÕ ho¹ch; c¨n cø vµo ®Þnh møc, chÕ ®é chi tiªu tµi chÝnh hiÖn
hµnh cña nhµ níc quy ®Þnh; c¨n cø vµo kÕt qu¶ thu sù nghiÖp vµ chi ho¹t
®éng thêng xuyªn n¨m tríc liÒn kÒ (cã lo¹i trõ çc yÕu tè ®ét xuÊt, kh«ng
thêng xuyªn) ®îc cÊp cã thÈm quyÒn phª duyÖt; ®¬n vÞ sù nghiÖp lËp dù
to¸n thu, chi n¨m kÕ ho¹ch.
- §èi víi dù to¸n thu, chi ho¹t ®éng thêng xuyªn:
§©y lµ c¨n cø x¸c ®Þnh møc b¶o ®¶m kinh phÝ ho¹t ®éng thêng
xuyªn vµ møc kinh phÝ NSNN hç trî ho¹t ®éng thêng xuyªn (®èi víi ®¬n
vÞ tù b¶o ®¶m mét phÇn chi phÝ).
+ C¨n cø ®Ó lËp dù to¸n thu:
1. §èi víi çc kho¶n thu phÝ, lÖ phÝ: c¨n cø vµo ®èi tîng thu, møc
thu cña tõng lo¹i phÝ, lÖ phÝ.
2. §èi víi çc ho¹t ®éng s¶n xuÊt, cung øng dÞch vô: c¨n cø vµo kÕ
275
ho¹ch s¶n xuÊt, tiªu thô s¶n phÈm, khèi lîng cung øng dÞch vô vµ møc gi¸
do ®¬n vÞ quyÕt ®Þnh hoÆc theo hîp ®ång kinh tÕ ®· ký kÕt, theo nguyªn t¾c
b¶o ®¶m bï ®¾p chi phÝ vµ cã tÝch lòy.
+ C¨n cø lËp dù to¸n chi.
1. Çc kho¶n chi tiÒn l¬ng, tiÒn c«ng vµ çc kho¶n phô cÊp, trî cÊp
theo l¬ng: tÝnh theo l¬ng cÊp bËc, chøc vô vµ çc kho¶n phô cÊp l¬ng
theo quy ®Þnh hiÖn hµnh ®èi víi tõng ngµnh nghÒ, c«ng viÖc.
§èi víi ®¬n vÞ SNCT ¸p dông ®¬n gi¸, ®Þnh møc lao ®éng ®îc c¬
quan nhµ níc cã thÈm quyÒn phª duyÖt, th× tiÒn l¬ng, tiÒn c«ng tÝnh theo
®¬n gi¸.
2. Chi ho¹t ®éng nghiÖp vô: c¨n cø vµo chÕ ®é vµ khèi lîng ho¹t
®éng nghiÖp vô.
3. Chi qu¶n lý hµnh chÝnh: vËt t v¨n phßng, dÞch vô c«ng céng, c«ng
t¸c phÝ... theo chÕ ®é chi tiªu tµi chÝnh hiÖn hµnh do c¬ quan nhµ níc cã
thÈm quyÒn quy ®Þnh.
4. Chi ho¹t ®éng s¶n xuÊt dÞch vô: vËt t, hµng hãa... theo ®Þnh møc
kinh tÕ, kü thuËt do c¬ quan Nhµ níc cã thÈm quyÒn quy ®Þnh vµ thùc hiÖn
cña n¨m tríc; khÊu hao TSC§ theo chÕ ®é ¸p dông cho çc doanh nghiÖp
nhµ níc; møc thuÕ ph¶i nép theo quy ®Þnh hiÖn hµnh.
+ Dù to¸n thu, chi ®¬n vÞ lËp theo néi dung quy ®Þnh t¹i môc 2.1 vµ
2.2 cña ch¬ng nµy.
- Dù to¸n kinh phÝ ®Ò tµi nghiªn cøu khoa häc cÊp Nhµ níc, cÊp Bé,
ngµnh; Ch¬ng tr×nh môc tiªu quèc gia; kinh phÝ thùc hiÖn nhiÖm vô ®Æt
hµng cña Nhµ níc; kinh phÝ thùc hiÖn tinh gi¶n biªn chÕ; vèn ®Çu t, mua
s¾m trang thiÕt bÞ; vèn ®èi øng dù ¸n; ®¬n vÞ lËp dù to¸n theo quy ®Þnh hiÖn
hµnh.
Dù to¸n thu, chi cña ®¬n vÞ ph¶i cã thuyÕt minh c¬ së tÝnh to¸n, chi
tiÕt theo néi dung thu, chi vµ môc lôc NSNN göi Bé chñ qu¶n (®èi víi çc
®¬n vÞ sù nghiÖp trùc thuéc Trung ¬ng) göi c¬ quan chñ qu¶n ®Þa ph¬ng
(®èi víi çc ®¬n vÞ sù nghiÖp thuéc ®Þa ph¬ng) theo quy ®Þnh hiÖn hµnh vµ
theo biÓu mÉu ®Ýnh kÌm.
* Giao dù to¸n.
- §èi víi çc ®¬n vÞ sù nghiÖp trùc thuéc Trung ¬ng:
C¨n cø vµo dù to¸n thu, chi ng©n s¸ch ®îc Thñ tíng ChÝnh phñ
276
giao; c¨n cø vµo dù to¸n thu, chi cña ®¬n vÞ lËp; bé trëng bé chñ qu¶n
xem xÐt, thÈm tra vµ ra v¨n b¶n x¸c ®Þnh ®¬n vÞ sù nghiÖp thuéc lo¹i tù b¶o
®¶m chi phÝ hoÆc ®¬n vÞ tù b¶o ®¶m mét phÇn chi phÝ; giao dù to¸n thu, chi
NSNN cho çc ®¬n vÞ trùc thuéc, trong ®ã cã møc NSNN b¶o ®¶m ho¹t
®éng thêng xuyªn (®èi víi ®¬n vÞ tù ®¶m b¶o mét phÇn chi phÝ).
- §èi víi çc ®¬n vÞ sù nghiÖp trùc thuéc ®Þa ph¬ng:
C¨n cø vµo dù to¸n thu, chi NSNN ®îc cÊp cã thÈm quyÒn giao; c¨n
cø vµo dù to¸n thu, chi do ®¬n vÞ lËp; c¬ quan chñ qu¶n thÈm tra, xem xÐt
tr×nh Chñ tÞch ñy ban nh©n d©n çc cÊp.
Chñ tÞch ñy ban nh©n d©n çc cÊp c¨n cø vµo ®Ò nghÞ cña c¬ quan
chñ qu¶n vµ c¬ quan tµi chÝnh cïng cÊp ra v¨n b¶n x¸c ®Þnh ®¬n vÞ sù
nghiÖp thuéc lo¹i tù b¶o ®¶m chi phÝ hoÆc ®¬n vÞ sù nghiÖp b¶o ®¶m mét
phÇn chi phÝ; giao dù to¸n thu, chi NSNN cho çc ®¬n vÞ trùc thuéc, trong
®ã cã møc NSNN b¶o ®¶m ho¹t ®éng thêng xuyªn (®èi víi ®¬n vÞ tù b¶o
®¶m mét phÇn chi phÝ).
4.1.2. LËp dù to¸n 2 n¨m tiÕp theo cña thêi kú æn ®Þnh.
- §èi víi dù to¸n thu, chi ho¹t ®éng thêng xuyªn.
Bé Tµi chÝnh th«ng b¸o møc NSNN ®îc Thñ tíng ChÝnh phñ quyÕt
®Þnh t¨ng thªm hµng n¨m ®èi víi tõng lÜnh vùc.
C¨n cø vµo møc NSNN ®îc t¨ng vµ dù to¸n thu, chi ho¹t ®éng
thêng xuyªn ®îc Bé chñ qu¶n vµ ñy ban nh©n d©n çc cÊp giao n¨m ®Çu,
çc n¨m tiÕp theo ®¬n vÞ lËp dù to¸n thu, chi theo nhiÖm vô vµ tiÕn ®é ho¹t
®éng hµng n¨m, göi Bé chñ qu¶n (®èi víi çc ®¬n vÞ sù nghiÖp trùc thuéc
Trung ¬ng), göi c¬ quan chñ qu¶n ®Þa ph¬ng (®èi víi çc ®¬n vÞ sù
nghiÖp ®Þa ph¬ng) vµ kho b¹c nhµ níc n¬i ®¬n vÞ më tµi kho¶n giao dÞch
®Ó theo dâi, kiÓm so¸t chi theo dù to¸n cña ®¬n vÞ. C¬ quan chñ qu¶n vµ c¬
quan tµi chÝnh kh«ng duyÖt l¹i dù to¸n cho 2 n¨m tiÕp theo cña thêi kú æn
®Þnh.
- Dù to¸n kinh phÝ ®Ò tµi nghiªn cøu khoa häc cÊp nhµ níc, cÊp Bé,
ngµnh; Ch¬ng tr×nh môc tiªu quèc gia; kinh phÝ thùc hiÖn nhiÖm vô ®Æt
hµng cña nhµ níc; kinh phÝ thùc hiÖn tinh gi¶n biªn chÕ; vèn ®Çu t, mua
s¾m trang thiÕt bÞ; vèn ®èi øng dù ¸n; hµng n¨m ®¬n vÞ lËp dù to¸n theo
tiÕn ®é ho¹t ®éng vµ quy ®Þnh hiÖn hµnh.
4.2. ChÊp hµnh dù to¸n thu, chi
277
4.2.1. CÊp ph¸t kinh phÝ ng©n s¸ch nhµ níc.
- §èi víi kinh phÝ NSNN b¶o ®¶m ho¹t ®éng thêng xuyªn (®èi víi
®¬n vÞ b¶o ®¶m mét phÇn chi phÝ), cÊp qua kho b¹c nhµ níc vµo môc 134
"chi kh¸c" cña môc lôc NSNN. §¬n vÞ thùc hiÖn chi vµ kÕ to¸n, quyÕt to¸n
theo çc môc chi cña môc lôc NSNN t¬ng øng víi tõng néi dung chi.
- §èi víi çc kho¶n kinh phÝ kh¸c cña hai lo¹i ®¬n vÞ sù nghiÖp: kinh
phÝ thùc hiÖn nhiÖm vô ®Æt hµng cña Nhµ níc; kinh phÝ ®Ò tµi nghiªn cøu
khoa häc cÊp Nhµ níc, cÊp Bé, ngµnh; ch¬ng tr×nh môc tiªu quèc gia,
thùc hiÖn tinh gi¶n biªn chÕ; thùc hiÖn nhiÖm vô ®ét xuÊt ®îc cÊp cã thÈm
quyÒn giao, vèn ®èi øng çc dù ¸n vµ vèn ®Çu t, mua s¾m trang thiÕt bÞ,
qu¶n lý, cÊp ph¸t theo dù to¸n ®îc cÊp cã thÈm quyÒn phª duyÖt vµ çc
môc chi cña môc lôc NSNN theo quy ®Þnh hiÖn hµnh.
4.2.2. §iÒu chØnh dù to¸n.
- Trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn, ®¬n vÞ ®îc ®iÒu chØnh dù to¸n thu, chi
ho¹t ®éng sù nghiÖp, kinh phÝ ho¹t ®éng thêng xuyªn ®· ®îc giao cho
phï hîp víi t×nh h×nh thùc tÕ cña ®¬n vÞ, göi Bé chñ qu¶n (®èi víi çc ®¬n
vÞ sù nghiÖp thuéc Trung ¬ng), göi c¬ quan chñ qu¶n ®Þa ph¬ng (®èi víi
çc ®¬n vÞ sù nghiÖp ®Þa ph¬ng) vµ kho b¹c Nhµ níc n¬i ®¬n vÞ më tµi
kho¶n giao dÞch ®Ó theo dâi, qu¶n lý.
- §èi víi çc kho¶n chi thùc hiÖn ch¬ng tr×nh môc tiªu quèc gia;
kinh phÝ ®Ò tµi nghiªn cøu khoa häc cÊp nhµ níc, cÊp bé, ngµnh; kinh phÝ
thùc hiÖn nhiÖm vô nhµ níc ®Æt hµng; çc nhiÖm vô ®ét xuÊt ®îc cÊp cã
thÈm quyÒn giao; kinh phÝ thùc hiÖn tinh gi¶n biªn chÕ; vèn ®Çu t x©y
dùng c¬ b¶n; vèn ®èi øng dù ¸n vµ vèn viÖn trî; viÖc ®iÒu chØnh dù to¸n theo quy
®Þnh hiÖn hµnh.
4.2.3. Kinh phÝ chuyÓn n¨m sau.
- Cuèi n¨m ng©n s¸ch, çc kho¶n kinh phÝ cha sö dông hÕt ®¬n vÞ
®îc chuyÓn sang n¨m sau ®Ó ho¹t ®éng, bao gåm:
+ Kinh phÝ NSNN b¶o ®¶m ho¹t ®éng thêng xuyªn (®èi víi ®¬n vÞ sù
nghiÖp tù b¶o ®¶m mét phÇn chi phÝ).
+ Çc kho¶n thu sù nghiÖp cña 2 lo¹i ®¬n vÞ.
- §èi víi çc kho¶n kinh phÝ nghiªn cøu khoa häc; Ch¬ng tr×nh môc
tiªu quèc gia; kinh phÝ thùc hiÖn çc nhiÖm vô cña nhµ níc ®Æt hµng; çc
nhiÖm vô ®ét xuÊt ®îc cÊp cã thÈm quyÒn giao; kinh phÝ thùc hiÖn tinh
278
gi¶n biªn chÕ; vèn ®Çu t XDCB; vèn ®èi øng cña NSNN vµ vèn viÖn trî, dù
to¸n n¨m tríc cha thùc hiÖn kh«ng ®îc chuyÓn sang n¨m sau, tõ trêng
hîp ®Æc biÖt theo quy ®Þnh cña LuËt NSNN vµ çc v¨n b¶n híng dÉn hiÖn
hµnh cña Bé Tµi chÝnh.
4.2.4. Më tµi kho¶n giao dÞch.
- §¬n vÞ SNCT më tµi kho¶n t¹i kho b¹c nhµ níc, ®Ó thùc hiÖn chi
qua kho b¹c nhµ níc ®èi víi çc kho¶n kinh phÝ thuéc NSNN, gåm: thu,
chi, phÝ, lÖ phÝ thuéc NSNN, kinh phÝ NSNN cÊp.
- §¬n vÞ SNCT ®îc më tµi kho¶n t¹i ng©n hµng hoÆc t¹i kho b¹c nhµ
níc ®Ó ph¶n ¸nh çc kho¶n thu, chi cña ho¹t ®éng s¶n xuÊt cung øng dÞch
vô.
4. 3. KiÓm tra, kiÓm so¸t ho¹t ®éng thu, chi .
4.3.1. §èi víi kho b¹c nhµ níc.
- §èi víi thu, chi sù nghiÖp: kinh phÝ NSNN b¶o ®¶m ho¹t ®éng
thêng xuyªn (®èi víi ®¬n vÞ b¶o ®¶m mét phÇn chi phÝ) kho b¹c nhµ níc
c¨n cø vµo dù to¸n thu, chi cña ®¬n vÞ ®îc cÊp cã thÈm quyÒn phª duyÖt
(®èi víi n¨m ®Çu) hoÆc dù to¸n thu, chi do ®¬n vÞ lËp (®èi víi çc n¨m ®îc
giao æn ®Þnh) ®Ó kiÓm so¸t chi b¶o ®¶m thuËn tiÖn cho ®¬n vÞ.
§èi víi tiÒn l¬ng, tiÒn c«ng cho ngêi lao ®éng. Kho b¹c nhµ níc
thùc hiÖn kiÓm so¸t chi c¨n cø vµo kÕt qu¶ ho¹t ®éng sù nghiÖp, b¸o ço kÕt
qu¶ tµi chÝnh quý, n¨m vµ ph¬ng ¸n chi tr¶ tiÒn l¬ng, tiÒn c«ng cña ®¬n
vÞ.
- §èi víi çc kho¶n kinh phÝ nghiªn cøu khoa häc, ch¬ng tr×nh môc
tiªu quèc gia; kinh phÝ thùc hiÖn çc nhiÖm vô cña nhµ níc ®Æt hµng; çc
nhiÖm vô ®ét xuÊt ®îc cÊp cã thÈm quyÒn giao; kinh phÝ thùc hiÖn tinh
gi¶n biªn chÕ; vèn ®Çu t XDCB; vèn ®èi øng cña NSNN vµ vèn viÖn trî,
kho b¹c nhµ níc c¨n cø vµo dù to¸n hoÆc ®¬n gi¸ ®îc cÊp cã thÈm quyÒn
giao ®Ó thanh to¸n cho ®¬n vÞ.
4.3.2. §èi víi c¬ quan chñ qu¶n vµ çc c¬ quan nhµ níc cã liªn quan.
C¬ quan chñ qu¶n vµ çc c¬ quan nhµ níc cã liªn quan thùc hiÖn
viÖc kiÓm tra, thanh tra, kiÓm so¸t ho¹t ®éng thu, chi cña ®¬n vÞ SNCT theo
®óng quy ®Þnh cña Bé Tµi chÝnh vÒ chÕ ®é tµi chÝnh ¸p dông cho ®¬n vÞ
SNCT.
279
Ch¬ng thø b¶y
Tæ chøc c©n ®èi ng©n s¸ch nhµ níc
I. Lý luËn c¬ b¶n vÒ c©n ®èi ng©n s¸ch nhµ níc.

1. Kh¸i niÖm c©n ®èi ng©n s¸ch nhµ níc.
Trong tiÕng ViÖt, "c©n ®èi" cã thÓ lµ danh tõ, ®éng tõ, hoÆc tÝnh tõ.
Víi t çch mét danh tõ, c©n ®èi ng©n s¸ch nhµ níc lµ mèi quan hÖ
c©n b»ng gi÷a tæng thu vµ tæng chi ng©n s¸ch nhµ níc.
Víi t çch mét ®éng tõ, c©n ®èi ng©n s¸ch nhµ níc cã nghÜa lµ lµm
cho tæng thu vµ tæng chi ng©n s¸ch nhµ níc ®îc c©n b»ng.
Víi t çch mét tÝnh tõ, ng©n s¸ch nhµ níc c©n ®èi cã nghÜa lµ tæng
thu vµ tæng chi cã t¬ng quan c©n b»ng.
C©n ®èi ng©n s¸ch nhµ níc nh»m môc ®Ých ®¶m b¶o tµi chÝnh cho
Nhµ níc thùc hiÖn ®îc tèt nhÊt chøc n¨ng, nhiÖm vô cña m×nh, chø
kh«ng ph¶i ®¬n gi¶n chØ ®Ó tæng thu vµ tæng chi b»ng nhau.
C©n ®èi ng©n s¸ch nhµ níc ph¶i ®¶m b¶o kh«ng chØ cho tæng thu
c©n b»ng víi tæng chi, mµ cßn ph¶i ®¶m b¶o cho c¬ cÊu thu, chi hîp lý; mèi
quan hÖ vÒ lîng gi÷a thu chi ng©n s¸ch nhµ níc vµ thùc tr¹ng nÒn kinh
tÕ; mèi quan hÖ hîp lý gi÷a ng©n s¸ch Trung ¬ng vµ ng©n s¸ch ®Þa ph¬ng
v.v...
Trong thùc tiÔn, c©n ®èi ng©n s¸ch nhµ níc lu«n ë trong tr¹ng th¸i
vËn ®éng, kh«ng ngõng ph¸t sinh m©u thuÉn gi÷a thu vµ chi, còng nh gi÷a
çc bé phËn cÊu thµnh ng©n s¸ch nhµ níc v.v...
2. Mét sè häc thuyÕt vÒ c©n ®èi ng©n s¸ch nhµ níc.
2.1. Lý thuyÕt cæ ®iÓn vÒ sù th¨ng b»ng ng©n s¸ch.
Nguyªn tæng thèng Ph¸p G. Doumergue, trong mét bµi diÔn v¨n ®äc
n¨m 1934 ®· tãm t¾t lý thuyÕt cæ ®iÓn nµy nh sau: "Nh bµ néi trî, ®i chî,
kh«ng ®îc tiªu qu¸ sè tiÒn cã trong tói. Quèc gia còng trong t×nh h×nh y
hÖt, kh«ng ®îc tiªu qu¸ sè tiÒn thu ®îc”. Nãi çch kh¸c, mçi n¨m ng©n
s¸ch, tæng sè thu ph¶i ngang tæng sè chi.
Cã hai lý do:
Tríc hÕt, tæng sè chi kh«ng ®îc qu¸ tæng sè thu.
280
NÕu sè chi vît qu¸ sè thu, Nhµ níc ph¶i t×m ra tiÒn ®Ó tho¶ m·n
çc nhu cÇu chi tiªu. Nhng v× çc kho¶n thu kh«ng ®ñ bï ®¾p çc kho¶n
chi, nªn ph¶i vay nî ng¾n h¹n. §iÒu nµy x¶y ra th× ng©n s¸ch cña n¨m nay
vµ nh÷ng n¨m sau cã nguån thu míi ®Ó bï ®¾p th©m hôt vµ hoµn tr¶ tiÒn
vay hay kh«ng, phô thuéc rÊt nhiÒu vµo thùc tr¹ng cña nÒn kinh tÕ.
Trong trêng hîp ng©n s¸ch bÞ chi ng©n lín vµ kÐo dµi, thêng lµ
Nhµ níc ph¶i ph¸ gi¸ ®¬n vÞ tiÒn tÖ. Sö dông gi¶i ph¸p nµy, Nhµ níc sÏ
"chiÕm" sè l·i do ph¸ gi¸ tiÒn mang l¹i vµ trang tr¶i ®îc hÕt hay mét phÇn
nµo ®ã cña sè nî. Nhng, mét sù ph¸ gi¸ lín ®¬n vÞ tiÒn tÖ sÏ g©y ra møc
l¹m ph¸t nguy h¹i cho nÒn kinh tÕ.
Thø hai, tæng sè thu ng©n s¸ch còng kh«ng ®îc lín h¬n tæng sè chi
ng©n s¸ch.
Khi sè thu lín h¬n sè chi sÏ g©y h¹i cho ®Êt níc trªn c¶ hai ph¬ng
diÖn: Kinh tÕ vµ chÝnh trÞ.
VÒ ph¬ng diÖn kinh tÕ, khi sè thu lín h¬n sè chi vµ gi¶ sö kh«ng
mang ra chi tiªu, tøc lµ ®Ó dµnh. Sè tiÒn nµy kh«ng sinh lêi, nÒn kinh tÕ sÏ
mÊt mét phÇn lîi tøc, mét sè s¶n phÈm t¹o ra kh«ng b¸n ®îc, mét sè
doanh nghiÖp thu hÑp hoÆc ngõng ho¹t ®éng, nÒn kinh tÕ cã thÓ bÞ ®×nh trÖ.
VÒ ph¬ng diÖn chÝnh trÞ, khi sè thu lín h¬n sè chi, xu híng lµ sè
thu tréi sÏ bÞ chi tiªu hÕt, mµ nhiÒu khi cßn vît qu¸. H¬n n÷a, cßn cã thÓ
dÉn ®Õn t©m lý qu¶n lý ng©n s¸ch nhµ níc mét çch dÔ d·i, g©y ra sù l·ng
phÝ vµ bÊt b×nh cña x· héi ®èi víi Nhµ níc.
Néi dung th¨ng b»ng ng©n s¸ch ®îc thÓ hiÖn ë çc khÝa c¹nh sau
®©y:
Tríc hÕt, tæng sè çc kho¶n thu vµo ngang víi tæng sè çc kho¶n chi
ra.
Thø hai, mét ng©n s¸ch th¨ng b»ng kh«ng ®îc dïng ®Õn c«ng tr¸i,
trõ khi ph¶i xuÊt tiÒn ra ®Ó thùc hiÖn nh÷ng nhiÖm vô to lín cña ®Êt níc.
TÊt c¶ çc kho¶n chi tiªu thêng xuyªn cña Nhµ níc ph¶i do thuÕ
tµi trî. Lý thuyÕt cæ ®iÓn cho lµ kh«ng chÝnh ®¸ng khi Nhµ níc ®øng lªn
vay ®Ó chi tiªu thêng xuyªn. Vay ng¾n h¹n chØ chÝnh ®¸ng khi nµo ng©n
s¸ch nhµ níc cÇn tiÒn mÆt vµ trong thêi gian ng¾n cã thÓ hoµn tr¶ mét
çch ch¾c ch¾n.
281
C«ng tr¸i chØ cã ý nghÜa vÒ ph¬ng diÖn kinh tÕ khi ®îc ®em dïng
®Ó tµi trî cho s¶n xuÊt, chÕ t¹o ra s¶n phÈm míi. VËy, Nhµ níc cã thÓ vay
tiÒn dµi h¹n ®Ó ®Çu t. Trong hoµn c¶nh chiÕn tranh, Nhµ níc còng cã thÓ
vay nî ®Ó chi tiªu cho quèc phßng, v× ®ã lµ vÊn ®Ò sèng cßn cña c¶ níc.
2.2. Lý thuyÕt vÒ ng©n s¸ch chu kú.
Tõ ®Çu thÕ kû 19 tíi nay, th«ng thêng nÒn kinh tÕ thÞ trêng tr¶i
qua mét chuçi çc chu kú, mçi chu kú gåm cã mét thêi kú thÞnh vîng vµ
mét thêi kú suy tho¸i.
ë thÕ kû 19, ng©n s¸ch nhµ níc chiÕm mét tû träng rÊt nhá so víi
tæng s¶n phÈm trong níc. V× vËy, mèi quan hÖ gi÷a ng©n s¸ch nhµ níc vµ
chu kú nÒn kinh tÕ cßn cha chÆt chÏ. Lý thuyÕt th¨ng b»ng ng©n s¸ch tá ra
thÝch øng víi thêi kú nµy.
Sang ®Çu thÕ kû 20, quan hÖ gi÷a ng©n s¸ch nhµ níc vµ chu kú nÒn
kinh tÕ rÊt chÆt chÏ. Trong mçi thêi kú cña chu kú kinh tÕ, thu, chi ng©n
s¸ch rÊt kh¸c nhau, dÉn ®Õn viÖc thùc thi ng©n s¸ch th¨ng b»ng triÖt ®Ó cã
thÓ ®i ngîc víi nh÷ng ®ßi hái cña mét chu kú kinh tÕ. Tõ ®ã n¶y ra lý
thuyÕt: Sù th¨ng b»ng cña ng©n s¸ch sÏ kh«ng duy tr× trong khu«n khæ mét
n¨m, mµ sÏ duy tr× trong khu«n khæ cña mét chu kú kinh tÕ.
Thùc hiÖn lý thuyÕt nµy, çc nhµ kinh tÕ ®a ra çc ph¬ng ph¸p sau
®©y:
Thø nhÊt: T¹o lËp mét quü dù tr÷ trong giai ®o¹n thÞnh vîng, nh»m
®Ò phßng nh÷ng n¨m thiÕu hôt cña thêi kú suy tho¸i, nhng ph¶i tr¸nh 2
®iÒu: Kh«ng ®Ó tiÒn n»m yªn kh«ng vËn ®éng; chÝnh phñ cã thÓ sö dông sè
tiÒn cña quü nµy ®Ó tr¶ dÇn cho çc chñ nî cña m×nh, nhng nªn tr¸nh tr¶
qu¸ nhiÒu mét lóc cho d©n chóng (g©y biÕn ®éng vÒ gi¸ c¶).
Thø hai: Trong giai ®o¹n kinh tÕ suy tho¸i kh«ng t×m çch th¨ng
b»ng ng©n s¸ch mµ tr¸i l¹i, cè ý t¹o ra mét t×nh tr¹ng mÊt th¨ng b»ng,
nghÜa lµ chi tiªu nhiÒu h¬n. T×nh tr¹ng nµy kh¬i mµo, ch©m ngßi cho sù
phôc håi kinh tÕ. Khi nÒn kinh tÕ ®· thÞnh vîng, sù kh«ng th¨ng b»ng cña
ng©n s¸ch n¨m cò sÏ ®îc ®Òn bï b»ng nh÷ng kho¶n thu tréi cña ng©n s¸ch
çc n¨m thÞnh vîng.
ChØ tõ ngµy çc Nhµ níc can thiÖp m¹nh vµo nÒn kinh tÕ, nhÊt lµ tõ
sau ChiÕn tranh thÕ giíi thø II, chu kú kinh tÕ mÊt ®i tÝnh ®Òu ®Æn, lý
thuyÕt vÒ ng©n s¸ch chu kú míi kh«ng cßn mang tÝnh thêi sù n÷a.
282
2.3. Lý thuyÕt vÒ ng©n s¸ch cè ý thiÕu hôt.
Trong ®êi sèng cña mét níc, kinh tÕ quyÕt ®Þnh tµi chÝnh, cßn tµi
chÝnh cã t¸c ®éng m¹nh mÏ trë l¹i ®èi víi kinh tÕ. Lý thuyÕt cæ ®iÓn ®· chØ
ra, muèn th¨ng b»ng ng©n s¸ch trong giai ®o¹n suy tho¸i th× hoÆc gi¶m chi
hoÆc t¨ng thu. Hai ph¬ng ph¸p kh¾c phôc nµy chØ ¶nh hëng vµo nÒn kinh
tÕ nh hai çi "m¸y h·m", khiÕn cho nÒn kinh tÕ ®· tr× trÖ l¹i cµng tr× trÖ
h¬n. §Ó tr¸nh ¶nh hëng k×m h·m ®ã, ngêi ta ®· hy sinh th¨ng b»ng ng©n
s¸ch, chi tiªu ra nhiÒu h¬n ®Ó g©y vµ kh¬i mµo cho sù phôc håi kinh tÕ. Gi¸o
s Barrere ®· m« t¶ lý thuyÕt nµy: §em ®èi lËp víi sù mÊt th¨ng b»ng kinh
tÕ mét sù bÊt th¨ng b»ng tµi chÝnh ngîc híng.
Cã thÓ nãi, t¸c ®éng xÊu vµ nguy h¹i nhÊt cña chÝnh s¸ch nµy lµ n¹n
l¹m ph¸t. Bëi v× muèn cã tiÒn ®Ó tµi trî cho nh÷ng ch¬ng tr×nh trong giai
®o¹n kinh tÕ suy tho¸i, Nhµ níc cã thÓ in thªm giÊy b¹c. MÆc dï thùc thi
lý thuyÕt nµy cã thÓ g©y hiÓm ho¹ cho nÒn kinh tÕ, nhng sù thóc ®Èy nh÷ng
ho¹t ®éng kinh tÕ ®ang ®×nh trÖ sÏ lµm nhÑ g¸nh nÆng cña ng©n s¸ch. ViÖc
më mang nh÷ng ho¹t ®éng kinh tÕ sÏ t¹o thªm nhiÒu viÖc lµm, do vËy ng©n
s¸ch sÏ bít ®îc nh÷ng kho¶n chi chuyÓn nhîng. H¬n n÷a, trong nÒn kinh
tÕ ®ang ph¸t triÓn, ®¸nh thuÕ luü tiÕn sÏ thu hót phÇn lín h¬n nh÷ng kho¶n
lîi tøc cao. Ng©n s¸ch b¬m tiÒn ra, cã ¶nh hëng ®èi víi nÒn kinh tÕ nh lµ
mét ®éng c¬ phô. Khi nÒn kinh tÕ ®· phôc håi trë l¹i th× ChÝnh phñ ph¶i ®Ó
cho nã tù vËn hµnh vµ cã thÓ ®Ó cho ®éng c¬ phô nµy nghØ ho¹t ®éng.
Lý thuyÕt nµy ®· ®îc nhiÒu níc thùc nghiÖm nh Anh, §øc,
Ph¸p,..... vµ ®· mang l¹i nh÷ng kÕt qu¶ ®¸ng khÝch lÖ. Nhng, kh«ng ph¶i
lóc nµo còng cã thÓ thi hµnh ®îc chÝnh s¸ch ng©n s¸ch cè ý thiÕu hôt. Khi
thùc hiÖn chÝnh s¸ch nµy, ph¶i n¾m ®îc nh÷ng giíi h¹n cña nã.
ThuyÕt vÒ ng©n s¸ch cè ý thiÕu hôt kh«ng thÓ thay thÕ vÜnh viÔn
thuyÕt ng©n s¸ch th¨ng b»ng; mÉu mùc cÇn híng tíi vÉn lµ mét ng©n s¸ch
th¨ng b»ng. Lý thuyÕt ng©n s¸ch cè ý thiÕu hôt chØ lµ mét ngo¹i lÖ quan
träng cña lý thuyÕt ng©n s¸ch th¨ng b»ng. Sù thiÕu hôt nµy ph¶i cã giíi h¹n
cña nã, kh«ng ®îc vÜnh viÔn vµ ph¶i ®îc theo dâi chÆt chÏ. Sù cè ý thiÕu
hôt cã t¸c dông thóc ®Èy mét nÒn kinh tÕ ra khái t×nh tr¹ng ®×nh trÖ .
Song, khi nÒn kinh tÕ ®· b¾t ®Çu chuyÓn ®éng th× Nhµ níc ph¶i gi¶m dÇn
nh÷ng chi phÝ ®Çu t, dÇn dÇn t¨ng thu ®Ó lµm cho ng©n s¸ch trë l¹i thÕ
th¨ng b»ng.
283
Theo Keynes th× t×nh tr¹ng thÊt nghiÖp lµ dÊu hiÖu cho biÕt lóc nµo
nªn thi hµnh hoÆc chÊm døt chÝnh s¸ch ng©n s¸ch cè ý thiÕu hôt. Theo kinh
nghiÖm cña níc Anh vµ mét sè níc kh¸c, khi nµo tû lÖ thÊt nghiÖp lín
h¬n 3%, Nhµ níc cã thÓ thùc thi chÝnh s¸ch cè ý thiÕu hôt. Khi tû lÖ thÊt
nghiÖp thÊp h¬n hoÆc b»ng 3% th× Nhµ níc ph¶i cè g¾ng g©y l¹i møc
th¨ng b»ng cña Ng©n s¸ch. Khi nÒn kinh tÕ cã møc thÊt nghiÖp thÊp th× sù
gia t¨ng cña chi tiªu sÏ kh«ng hiÖu qu¶ vµ l·ng phÝ.
II. béi chi ng©n s¸ch nhµ níc.
1.Kh¸i niÖm vµ çch tÝnh béi chi ng©n s¸ch nhµ níc.
Béi chi ng©n s¸ch nhµ níc trong mét n¨m lµ sè chªnh lÖch gi÷a chi
lín h¬n thu cña n¨m ®ã.
Mét vÊn ®Ò h×nh nh rÊt ®¬n gi¶n, nhng thËt ra l¹i rÊt phøc t¹p lµ:
Khi tÝnh béi chi ng©n ng©n s¸ch nhµ níc th× thu bao gåm nh÷ng kho¶n g×,
chi gåm nh÷ng môc nµo?
XÐt trªn ph¬ng diÖn lý luËn, sè thu trong c«ng thøc tÝnh béi chi ng©n
s¸ch Nhµ níc hµng n¨m kh«ng thÓ bao gåm çc kho¶n vay nî, bëi v× çc
kho¶n vay ph¶i cã tr¸ch nhiÖm hoµn tr¶.
ViÖn trî kh«ng hoµn l¹i hµng n¨m tõ çc chÝnh phñ vµ tæ chøc quèc
tÕ cã t¸c dông lµm gi¶m béi chi ng©n ng©n s¸ch nhµ níc. Nhng, çc
kho¶n viÖn trî thêng kh«ng cã kÕ ho¹ch tríc, kh«ng æn ®Þnh, viÖc dù
kiÕn çc kho¶n chi ®îc tµi trî b»ng nguån viÖn trî cã thÓ t¸c ®éng tiªu cùc
®Õn dù to¸n ng©n s¸ch nhµ níc, cã thÓ ph¶i ®iÒu chØnh lín trong t¬ng lai.
V× vËy, chØ nªn coi çc nguån viÖn trî lµ ®Ó bï ®¾p béi chi ng©n ng©n s¸ch
nhµ níc.
ViÖc thu håi hµng n¨m tiÒn nî Nhµ níc ®· cho vay kh«ng ®îc tÝnh
lµ mét kho¶n thu cña ng©n s¸ch nhµ níc. V× vËy, trong c«ng thøc tÝnh béi
chi ng©n s¸ch nhµ níc, sè chi kh«ng thÓ bao gåm toµn bé doanh sè cho vay
cña Nhµ níc, mµ chØ gåm sè cho vay rßng. Cho vay rßng hµng n¨m cña
Nhµ níc lµ chªnh lÖch gi÷a sè cho vay ra vµ sè ®· thu håi nî trong n¨m.
§Õn ®©y chóng ta cã thÓ ®a ra mét çch tãm t¾t b¸o ço vÒ ng©n
s¸ch nhµ níc hµng n¨m nh sau:
Ng©n s¸ch nhµ níc hµng n¨m
Thu Chi
A.Thu thêng xuyªn (thuÕ, D.Chi thêng xuyªn.
284
phÝ, lÖ phÝ).
B.Thu vÒ vèn (b¸n tµi s¶n E.Chi ®Çu t.
Nhµ níc). F.Cho vay thuÇn (= cho vay
C.Bï ®¾p béi chi. míi - thu nî gèc).
- ViÖn trî.
- LÊy tõ nguån dù tr÷.
- Vay thuÇn (= vay míi - tr¶ nî
gèc).
A + B +C = D + E + F
Dùa trªn sù ph©n tÝch nãi trªn, cã thÓ ®a ra c«ng thøc tÝnh béi chi
ng©n s¸ch nhµ níc theo th«ng lÖ quèc tÕ cña mét n¨m nh sau:
Béi chi
ng©n s¸ch = Tæng chi - Tæng thu = (D + E + F) - (A + B) = C (1)
Nhµ níc
C«ng thøc (1) ë trªn cho thÊy bøc tranh tæng qu¸t vÒ t×nh h×nh ng©n
s¸ch nhµ níc. KÕt qu¶ cña nã cã thÓ dïng ®Ó ph©n tÝch t¸c ®éng cña béi
chi ng©n s¸ch nhµ níc ®Õn t×nh h×nh tiÒn tÖ, cÇu trong níc vµ çn c©n
thanh to¸n. Tuy vËy, çch tÝnh cña c«ng thøc (1) còng cßn cã h¹n chÕ.
Nh÷ng møc béi chi nh nhau lµ kÕt qu¶ cña c«ng thøc (1) cã thÓ g©y ra
nh÷ng t¸c ®éng hoµn toµn kh¸c nhau, v× chóng cßn phô thuéc nhiÒu vµo c¬
cÊu thu, chi; nguån bï ®¾p béi chi.
§i liÒn víi møc béi chi tuyÖt ®èi, cÇn x¸c ®Þnh chØ tiªu tû lÖ phÇn tr¨m
béi chi so víi GDP. §©y lµ chØ sè tæng hîp vÒ t×nh h×nh ng©n s¸ch nhµ níc
vµ lµ chØ sè ®îc sö dông réng r·i ®Ó ph¶n ¸nh t×nh h×nh ng©n s¸ch nhµ
níc cña mét quèc gia. Cã nhiÒu çch tÝnh kh¸c nhau ®Ó ®o lêng (gÇn
®óng) hiÖn tîng béi chi ng©n s¸ch nhµ níc. Nhng dï dïng çch tÝnh
nµo, còng ph¶i xem xÐt kÕt hîp víi c¬ cÊu thu, chi cña ng©n s¸ch nhµ níc.
Cã nh vËy míi thÊy ®îc t¸c ®éng cña béi chi ng©n s¸ch nhµ níc ®èi víi
nÒn kinh tÕ x· héi.
2. Nguyªn nh©n béi chi ng©n s¸ch nhµ níc vµ nguån bï ®¾p.
Cã hai nhãm nguyªn nh©n g©y ra béi chi ng©n s¸ch nhµ níc:
* Nhãm nguyªn nh©n kh¸ch quan:
285
T¸c ®éng cña chu kú kinh doanh lµ nguyªn nh©n c¬ b¶n nhÊt trong sè
çc nguyªn nh©n kh¸ch quan g©y ra béi chi ng©n s¸ch nhµ níc. Khñng
ho¶ng lµm cho thu nhËp cña Nhµ níc co l¹i, nhng nhu cÇu chi l¹i t¨ng lªn
(®Ó gi¶i quyÕt nh÷ng khã kh¨n míi vÒ kinh tÕ vµ x· héi). §iÒu ®ã lµm cho
møc béi chi ng©n s¸ch nhµ níc t¨ng lªn. ë giai ®o¹n kinh tÕ thÞnh vîng,
thu cña Nhµ níc sÏ t¨ng lªn, trong khi chi kh«ng ph¶i t¨ng t¬ng øng.
§iÒu ®ã lµm gi¶m møc béi chi ng©n s¸ch nhµ níc.
Nh÷ng nguyªn nh©n kh¸ch quan kh¸c cã thÓ kÓ ra nh thiªn tai, ®Þch
ho¹ v.v... NÕu g©y t¸c h¹i lín cho nÒn kinh tÕ th× chóng sÏ lµ nh÷ng nguyªn
nh©n lµm gi¶m thu, t¨ng chi vµ dÉn tíi béi chi ng©n s¸ch nhµ níc
* Nhãm nguyªn nh©n chñ quan:
T¸c ®éng cña chÝnh s¸ch c¬ cÊu thu chi cña Nhµ níc lµ nguyªn nh©n
c¬ b¶n nhÊt trong sè çc nguyªn nh©n chñ quan g©y ra béi chi ng©n s¸ch
nhµ níc. Khi Nhµ níc thùc hiÖn chÝnh s¸ch ®Èy m¹nh ®Çu t, kÝch thÝch
tiªu dïng sÏ lµm t¨ng møc béi chi ng©n s¸ch nhµ níc. Ngîc l¹i, thùc hiÖn
chÝnh s¸ch gi¶m ®Çu t vµ tiªu dïng cña Nhµ níc th× møc béi chi ng©n
s¸ch nhµ níc sÏ gi¶m bít.
Nh÷ng nguyªn nh©n chñ quan kh¸c nh sai lÇm trong chÝnh s¸ch,
trong c«ng t¸c qu¶n lý kinh tÕ - tµi chÝnh v.v... lµm cho nÒn kinh tÕ tr× trÖ
còng cã thÓ dÉn tíi béi chi ng©n s¸ch nhµ níc.
Trong ®iÒu kiÖn b×nh thêng (kh«ng cã chiÕn tranh, kh«ng cã thiªn
tai lín,...), tæng hîp cña béi chi do chu kú vµ béi chi do c¬ cÊu sÏ lµ béi chi
ng©n s¸ch nhµ níc.
Béi chi ng©n s¸ch nhµ níc t¸c ®éng ®Õn kinh tÕ vÜ m« phô thuéc
nhiÒu vµo çch bï ®¾p béi chi. Mçi çch bï ®¾p ®Òu lµm ¶nh hëng ®Õn c©n
®èi kinh tÕ vÜ m«.
NÕu Nhµ níc ph¸t hµnh thªm qu¸ nhiÒu tiÒn ®Ó bï ®¾p béi chi ng©n
s¸ch nhµ níc sÏ kÐo theo l¹m ph¸t.
NÕu vay níc ngoµi qu¸ nhiÒu sÏ kÐo theo vÊn ®Ò phô thuéc níc
ngoµi.
NÕu gi¶m dù tr÷ ngo¹i hèi qu¸ nhiÒu, lµm c¹n dù tr÷ quèc gia sÏ dÉn
®Õn khñng ho¶ng tû gi¸.
NÕu vay qu¸ nhiÒu trong níc sÏ lµm t¨ng l·i suÊt, vµ çi vßng nî -
tr¶ l·i - béi chi sÏ lµm t¨ng m¹nh çc kho¶n nî c«ng chóng.
286
HiÖn nay, Nhµ níc ta kiªn quyÕt kh«ng ph¸t hµnh thªm tiÒn ®Ó bï
®¾p béi chi ng©n s¸ch nhµ níc.
Vay nî (trong níc, ngoµi níc) ®îc xem lµ gi¶i ph¸p bï ®¾p béi chi
ng©n s¸ch nhµ níc mét çch h÷u hiÖu. Kinh nghiÖm mÊy chôc n¨m c¶i
çch cña Trung Quèc cho hay tû lÖ gi÷a nî trong níc vµ níc ngoµi nªn ë
møc 1,4 :1.Tuy vËy, møc ®é nî ph¶i n»m trong giíi h¹n hîp lý.
III. Tæ chøc c©n ®èi ng©n s¸ch nhµ níc ë níc ta.
Qu¸ tr×nh thu chi ng©n s¸ch nhµ níc bao giê còng ë trong tr¹ng th¸i
biÕn ®æi kh«ng ngõng vµ chuyÓn ho¸ gi÷a c©n ®èi - kh«ng c©n ®èi, kh«ng
c©n ®èi - c©n ®èi,... Trong chÝnh s¸ch ng©n s¸ch, chóng ta híng tíi mét
ng©n s¸ch nhµ níc "c©n b»ng thu, chi" (thu kh«ng bao gåm çc kho¶n vay
nî).
1. Çch tÝnh béi chi ng©n s¸ch nhµ níc vµ nguyªn t¾c thùc hiÖn c©n
®èi ng©n s¸ch nhµ níc ë níc ta.
1.1. Çch tÝnh béi chi ng©n s¸ch nhµ níc ë níc ta.
Tríc ®©y, béi chi ng©n s¸ch nhµ níc ë níc ta ®îc x¸c ®Þnh b»ng
chªnh lÖch thiÕu gi÷a tæng sè chi cña ng©n s¸ch nhµ níc vµ tæng sè thu
ng©n s¸ch nhµ níc (tuy nhiªn, çch tÝnh sè thu, chi ng©n s¸ch nhµ níc ë
níc ta kh«ng trïng víi çch tÝnh cña th«ng lÖ quèc tÕ).
Tõ khi ¸p dông LuËt ng©n s¸ch nhµ níc n¨m 2002 vµ çc v¨n b¶n
híng dÉn thùc hiÖn LuËt nµy, çch tÝnh sè béi chi ng©n s¸ch nhµ níc cã
sù thay ®æi quan träng: Béi chi ng©n s¸ch nhµ níc lµ béi chi ng©n s¸ch
Trung ¬ng, ®îc x¸c ®Þnh b»ng chªnh lÖch thiÕu gi÷a tæng sè chi ng©n
s¸ch Trung ¬ng vµ tæng sè thu ng©n s¸ch Trung ¬ng cña n¨m ng©n s¸ch.
Néi dung çc kho¶n thu, chi cña ng©n s¸ch Trung ¬ng ®· ®îc tr×nh bµy ë
ch¬ng thø hai.
1.2. Nguyªn t¾c thùc hiÖn c©n ®èi ng©n s¸ch nhµ níc ë níc ta.
Trong qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi nÒn kinh tÕ theo c¬ chÕ thÞ trêng cã sù
®iÒu tiÕt cña Nhµ níc XHCN, ho¹t ®éng cña ng©n s¸ch nhµ níc nãi
chung, c©n ®èi ng©n s¸ch nhµ níc nãi riªng ®· cã nh÷ng thay ®æi dÇn vÒ
chÊt.
Theo LuËt ng©n s¸ch nhµ níc 2002 th×:
Ng©n s¸ch nhµ níc ®îc c©n ®èi theo nguyªn t¾c tæng sè thu tõ thuÕ,
phÝ vµ lÖ phÝ ph¶i lín h¬n tæng sè chi thêng xuyªn vµ gãp phÇn tÝch luü
287
ngµy cµng cao vµo chi ®Çu t ph¸t triÓn; trêng hîp cßn béi chi, th× sè béi
chi ph¶i nhá h¬n sè chi ®Çu t ph¸t triÓn, tiÕn tíi c©n b»ng thu, chi ng©n
s¸ch.
Béi chi ng©n s¸ch nhµ níc ®îc bï ®¾p b»ng nguån vay trong níc
vµ ngoµi níc. Vay bï ®¾p béi chi ng©n s¸ch nhµ níc ph¶i b¶o ®¶m
nguyªn t¾c kh«ng sö dông cho tiªu dïng, chØ ®îc sö dông cho môc ®Ých
ph¸t triÓn vµ b¶o ®¶m bè trÝ ng©n s¸ch ®Ó chñ ®éng tr¶ hÕt nî khi ®Õn h¹n.
VÒ nguyªn t¾c, ng©n s¸ch ®Þa ph¬ng ®îc c©n ®èi víi tæng sè chi
kh«ng vît qu¸ tæng sè thu; trêng hîp tØnh, thµnh phè trùc thuéc trung
¬ng cã nhu cÇu ®Çu t x©y dùng c«ng tr×nh kÕt cÊu h¹ tÇng thuéc ph¹m vi
ng©n s¸ch cÊp tØnh b¶o ®¶m, thuéc danh môc ®Çu t trong kÕ ho¹ch 5 n¨m
®· ®îc Héi ®ång nh©n d©n cÊp tØnh quyÕt ®Þnh, nhng vît qu¸ kh¶ n¨ng
c©n ®èi cña ng©n s¸ch cÊp tØnh n¨m dù to¸n, th× ®îc phÐp huy ®éng vèn
trong níc vµ ph¶i c©n ®èi ng©n s¸ch cÊp tØnh hµng n¨m ®Ó chñ ®éng tr¶
hÕt nî khi ®Õn h¹n. Møc d nî tõ nguån vèn huy ®éng kh«ng vît qu¸ 30%
vèn ®Çu t x©y dùng c¬ b¶n trong níc hµng n¨m cña ng©n s¸ch cÊp tØnh.
2. BiÖn ph¸p qu¶n lý tµi chÝnh ®Ó c©n ®èi ng©n s¸ch nhµ níc.
*Trong kh©u lËp dù to¸n ng©n s¸ch nhµ níc.
Ngay tõ kh©u lËp dù to¸n, thu ng©n s¸ch nhµ níc ph¶i ®îc x¸c ®Þnh
trªn c¬ së t¨ng trëng kinh tÕ, chi ng©n s¸ch nhµ níc ph¶i ®¶m b¶o çc
môc tiªu ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi, qu¶n lý Nhµ níc, ®¶m b¶o quèc phßng ,
an ninh.
Dù to¸n ng©n s¸ch cña çc ®¬n vÞ dù to¸n, cña çc cÊp chÝnh quyÒn,
çc bé ngµnh ®îc x©y dùng theo chÕ ®é, tiªu chuÈn, ®Þnh møc vµ lËp chi
tiÕt theo môc lôc ng©n s¸ch nhµ níc.
Dù to¸n ng©n s¸ch cña çc cÊp ®îc tæng hîp theo tõng lo¹i thu, tõng
lÜnh vùc chi theo c¬ cÊu gi÷a chi thêng xuyªn, chi ®Çu t ph¸t triÓn, chi tr¶
nî. Dù to¸n ng©n s¸ch cña çc Bé, c¬ quan Trung ¬ng, çc cÊp chÝnh
quyÒn ®Þa ph¬ng, çc c¬ quan qu¶n lý Nhµ níc ë ®Þa ph¬ng ®îc tæng
hîp theo ngµnh kinh tÕ, vµ ®Þa bµn l·nh thæ. Dù to¸n ng©n s¸ch çc cÊp
®îc ®¶m b¶o c©n ®èi theo nguyªn t¾c do LuËt ng©n s¸ch nhµ níc quy
®Þnh.
§Ó c©n ®èi ng©n s¸ch nhµ níc, trong nh÷ng trêng hîp nhÊt ®Þnh, cã
thÓ ph¶i cã sù ®iÒu chØnh dù to¸n ng©n s¸ch nhµ níc n¨m.
288
Trêng hîp cã biÕn ®éng lín vÒ ng©n s¸ch so víi dù to¸n ®· ph©n bæ
cÇn ph¶i ®iÒu chØnh tæng thÓ, ChÝnh phñ lËp dù to¸n ®iÒu chØnh ng©n s¸ch
nhµ níc tr×nh Quèc héi, Uû ban nh©n d©n lËp dù to¸n ®iÒu chØnh ng©n
s¸ch ®Þa ph¬ng tr×nh Héi ®ång nh©n d©n theo quy tr×nh lËp, quyÕt ®Þnh
ng©n s¸ch quy ®Þnh t¹i LuËt ng©n s¸ch nhµ níc 2002.
Trêng hîp cã yªu cÇu cÊp b¸ch vÒ quèc phßng, an ninh hoÆc v× lý do
kh¸ch quan cÇn ph¶i ®iÒu chØnh nhiÖm vô thu, chi cña mét sè c¬ quan, ®¬n
vÞ, ®Þa ph¬ng, song kh«ng lµm biÕn ®éng lín ®Õn tæng thÓ vµ c¬ cÊu ng©n
s¸ch, ChÝnh phñ tr×nh Uû ban thêng vô Quèc héi quyÕt ®Þnh ®iÒu chØnh dù
to¸n ng©n s¸ch nhµ níc vµ b¸o ço Quèc héi, Uû ban nh©n d©n tr×nh Héi
®ång nh©n d©n quyÕt ®Þnh ®iÒu chØnh dù to¸n ng©n s¸ch ®Þa ph¬ng.
§Ó chñ ®éng c©n ®èi ng©n s¸ch nhµ níc, dù to¸n chi ng©n s¸ch
Trung ¬ng vµ ng©n s¸ch çc cÊp chÝnh quyÒn ®Þa ph¬ng ®îc bè trÝ
kho¶n dù phßng tõ 2% ®Õn 5% tæng sè chi nh»m ®¸p øng çc nhu cÇu chi
ph¸t sinh ®ét xuÊt trong n¨m ng©n s¸ch. Dù phßng ng©n s¸ch ®îc sö dông
®Ó kh¾c phôc hËu qu¶ thiªn tai, ®Þch ho¹ vµ trong trêng hîp ph¸t sinh nhu
cÇu chi cÊp thiÕt cha ®îc bè trÝ ®ñ dù to¸n ng©n s¸ch ®îc giao. ChÝnh
phñ quyÕt ®Þnh sö dông dù phßng ng©n s¸ch trung ¬ng, ®Þnh kú b¸o ço
Uû ban thêng vô Quèc héi, b¸o ço Quèc héi t¹i kú häp gÇn nhÊt. Uû ban
nh©n d©n quyÕt ®Þnh sö dông dù phßng ng©n s¸ch ®Þa ph¬ng, ®Þnh kú b¸o
ço Thêng trùc Héi ®ång nh©n d©n, b¸o ço Héi ®ång nh©n d©n t¹i kú häp
gÇn nhÊt. §èi víi cÊp x·, Uû ban nh©n d©n quyÕt ®Þnh sö dông dù phßng
ng©n s¸ch x·, ®Þnh kú b¸o ço Chñ tÞch, Phã Chñ tÞch Héi ®ång nh©n d©n,
b¸o ço Héi ®ång nh©n d©n t¹i kú häp gÇn nhÊt.
ViÖc sö dông dù phßng ng©n s¸ch ph¶i tu©n thñ çc ®iÒu kiÖn vÒ chi
NSNN, vµ quy tr×nh cÊp ph¸t quy ®Þnh theo LuËt ng©n s¸ch nhµ níc vµ
çc v¨n b¶n híng dÉn thùc hiÖn luËt nµy.
*Trong kh©u chÊp hµnh ng©n s¸ch nhµ níc.
§Ó kh¾c phôc tÝnh thêi vô cña ng©n s¸ch nhµ níc, ®¶m b¶o çc nhu
cÇu chi khi nguån thu cha tËp trung kÞp thêi, ChÝnh phñ, UBND tØnh ®îc
lËp quü dù tr÷ tµi chÝnh tõ çc nguån: t¨ng thu, kÕt d ng©n s¸ch, bè trÝ
trong dù to¸n chi ng©n s¸ch hµng n¨m vµ çc nguån tµi chÝnh kh¸c theo
quy ®Þnh cña ph¸p luËt. Quü dù tr÷ tµi chÝnh chØ ®îc sö dông ®Ó ®¸p øng
çc nhu cÇu chi khi nguån thu cha tËp trung kÞp vµ ph¶i hoµn tr¶ ngay
trong n¨m ng©n s¸ch; trêng hîp ®· sö dông hÕt dù phßng ng©n s¸ch th×
289
®îc sö dông quü dù tr÷ tµi chÝnh ®Ó chi theo quy ®Þnh cña ChÝnh phñ
nhng tèi ®a kh«ng qu¸ 30% sè d cña quü.
Trêng hîp nguån thu vµ çc kho¶n vay trong kÕ ho¹ch cña ng©n
s¸ch Trung ¬ng kh«ng tËp trung kÞp thêi theo tiÕn ®é kÕ ho¹ch, sau khi ®·
sö dông quü dù tr÷ tµi chÝnh vÉn kh«ng ®¸p øng nhu cÇu chi, Bé Tµi chÝnh
®îc t¹m øng vèn cña Ng©n hµng Nhµ níc theo quyÕt ®Þnh cña Thñ tíng
chÝnh phñ vµ ph¶i hoµn tr¶ trong n¨m, trõ trêng hîp ®Æc biÖt do Uû ban
thêng vô Quèc héi quyÕt ®Þnh.
Trong qu¸ tr×nh tæ chøc c©n ®èi ng©n s¸ch nhµ níc, cÇn ph¶i khai
th¸c çc nguån thu mét çch hîp lý, chèng thÊt tho¸t nguån thu cña ng©n
s¸ch nhµ níc; kiÓm so¸t chÆt chÏ çc kho¶n chi, ®¶m b¶o tiÕt kiÖm vµ hiÖu
qu¶; mäi tµi s¶n ®îc ®Çu t, mua s¾m b»ng nguån ng©n s¸ch nhµ níc vµ
tµi s¶n kh¸c cña Nhµ níc ph¶i ®îc qu¶n lý theo ®óng chÕ ®é quy ®Þnh.
ViÖc ban hµnh vµ thùc hiÖn çc v¨n b¶n ph¸p luËt míi lµm t¨ng chi
hoÆc gi¶m thu ng©n s¸ch trong n¨m ph¶i cã nguån tµi chÝnh ®¶m b¶o.
Trong qu¸ tr×nh chÊp hµnh ng©n s¸ch nhµ níc, nÕu cã sù thay ®æi vÒ
thu, chi, Thñ tíng ChÝnh phñ vµ chñ tÞch UBND çc cÊp thùc hiÖn nh
sau:
NÕu t¨ng thu hoÆc tiÕt kiÖm chi so víi dù to¸n ®îc duyÖt th× sè t¨ng
thu hoÆc tiÕt kiÖm chi ®îc dïng ®Ó gi¶m béi chi, t¨ng chi tr¶ nî hoÆc ®Ó bæ
sung quü dù tr÷ tµi chÝnh, hoÆc chi mét sè kho¶n cÇn thiÕt kh¸c, nhng
kh«ng ®îc chi vÒ quü tiÒn l¬ng, trõ trêng hîp ®Æc biÖt ®îc cÊp cã thÈm
quyÒn cho phÐp.
NÕu gi¶m thu so víi dù to¸n ®îc duyÖt th× ph¶i s¾p xÕp l¹i ®Ó gi¶m
mét sè kho¶n chi t¬ng øng.
NÕu cã nhu cÇu chi ®ét xuÊt ngoµi dù to¸n nhng kh«ng thÓ tr× ho·n
®îc mµ nguån dù phßng kh«ng ®ñ ®¸p øng th× ph¶i s¾p xÕp l¹i çc kho¶n
chi, ®Ó cã nguån ®¸p øng nhu cÇu chi ®ét xuÊt ®ã.
Khi thùc hiÖn viÖc t¨ng, gi¶m thu, chi, Thñ tíng ChÝnh phñ (®èi víi
ng©n s¸ch T¦), chñ tÞch UBND (®èi víi ng©n s¸ch ®Þa ph¬ng) ph¶i b¸o ço
Uû ban thêng vô Quèc héi, Quèc héi hoÆc Héi ®ång nh©n d©n cïng cÊp
vµo kú häp gÇn nhÊt.
Ph©n cÊp qu¶n lý ng©n s¸ch nhµ níc ph¶i b¶o ®¶m çc nguyªn t¾c
theo luËt ®Þnh. Ph©n cÊp ®óng ®¾n võa b¶o ®¶m duy tr× tÝnh thèng nhÊt cña
290
Nhµ níc, vai trß chñ ®¹o cña Trung ¬ng, võa t¨ng cêng tÝnh chñ ®éng
vµ tr¸ch nhiÖm cña çc cÊp chÝnh quyÒn ®Þa ph¬ng, çc bé, ngµnh, çc ®¬n
vÞ sö dông ng©n s¸ch nhµ níc. §ã còng lµ yÕu tè quan träng ®Ó thùc hiÖn
c©n ®èi ng©n s¸ch nhµ níc mét çch tÝch cùc.
Khi nhËn ®îc sè ph©n bæ vÒ ng©n s¸ch, çc Bé, c¬ quan Trung ¬ng,
çc tØnh cÇn lµm tèt c«ng t¸c giao nhiÖm vô cho çc ®¬n vÞ trùc thuéc cÊp
díi.
VÒ thu ng©n s¸ch nhµ níc: C¨n cø møc thu Thñ tíng chÝnh phñ
giao, çc Bé, c¬ quan Trung ¬ng, çc tØnh vµ tæng côc H¶i quan cÇn khÈn
tr¬ng lµm tèt c«ng t¸c giao dù to¸n thu cho çc ®¬n vÞ trùc thuéc vµ cÊp
díi. Møc giao tèi thiÓu ph¶i b»ng møc Thñ tíng chÝnh phñ giao.
VÒ chi ng©n s¸ch nhµ níc: ChÝnh phñ sÏ giao dù to¸n chi ng©n s¸ch
Trung ¬ng cho çc bé, c¬ quan Trung ¬ng tèi ®a b»ng møc dù to¸n theo
ph¬ng ¸n ph©n bæ ®· ®îc Quèc héi th«ng qua. Uû ban nh©n d©n tØnh,
thµnh phè trùc thuéc Trung ¬ng giao dù to¸n chi cho çc ®¬n vÞ trùc thuéc
tèi ®a lµ 100% dù to¸n chi thêng xuyªn vµ cho ng©n s¸ch cÊp díi b»ng
møc 100% theo ph¬ng ¸n ph©n bæ dù to¸n chi ng©n s¸ch ®Þa ph¬ng. ñy
ban nh©n d©n huyÖn giao cho ®¬n vÞ trùc thuéc còng tèi ®a lµ 100% theo
ph¬ng ¸n ph©n bæ dù o¸n chi ng©n s¸ch ®· ®îc Héi ®ång nh©n d©n quyÕt
®Þnh.
Nh÷ng kho¶n chi trong dù to¸n vµ cã nguån thu b¶o ®¶m ph¶i ®îc
cÊp ph¸t ®óng ®ñ, kÞp thêi theo tiÕn ®é; çc cÊp, çc ngµnh, c¬ quan tµi
chÝnh kh«ng ®îc g©y tr× trÖ, dån chi vµo cuèi quý, cuèi n¨m.
* Trong kh©u quyÕt to¸n ng©n s¸ch nhµ níc.
Trong thêi gian chØnh lý quyÕt to¸n: H¹ch to¸n tiÕp çc kho¶n thu,
chi ng©n s¸ch nhµ níc ph¸t sinh tõ 31/12 trë vÒ tríc nhng chøng tõ cßn
®i trªn ®êng; h¹ch to¸n tiÕp çc kho¶n chi ng©n s¸ch nhµ níc thuéc
nhiÖm vô chi cña n¨m tríc nÕu ®îc cÊp cã thÈm quyÒn quyÕt ®Þnh cho
chi tiÕp vµo niªn ®é ng©n s¸ch nhµ níc n¨m tríc; ®èi chiÕu vµ ®iÒu chØnh
nh÷ng sai sãt trong qu¸ tr×nh h¹ch to¸n kÕ to¸n.
Trong kh©u quyÕt to¸n sÏ ph¶i ®¸nh gi¸ ho¹t ®éng ng©n s¸ch nhµ
níc n¨m ®· qua, trong ®ã cã vÊn ®Ò tæ chøc c©n ®èi ng©n s¸ch nhµ níc...,
nh»m rót ra kinh nghiÖm tèt ¸p dông cho n¨m tiÕp theo.
ThËt ra, tæ chøc c©n ®èi ng©n s¸ch nhµ níc còng chØ lµ mét trong
nh÷ng néi dung quan träng cña qu¸ tr×nh lËp, chÊp hµnh vµ quyÕt to¸n
291
ng©n s¸ch nhµ níc. TÊt c¶ çc gi¶i ph¸p vÒ kinh tÕ, tµi chÝnh, tæ chøc, v v...
®Ó thùc hiÖn tèt viÖc lËp, chÊp hµnh vµ quyÕt to¸n ng©n s¸ch nhµ níc còng
lµ nh÷ng gi¶i ph¸p ®Ó tæ chøc c©n ®èi ng©n s¸ch nhµ níc. Ngîc l¹i, lµm
tèt viÖc tæ chøc tèt c©n ®èi ng©n s¸ch nhµ níc, sÏ gãp phÇn thùc hiÖn tèt
viÖc qu¶n lý ng©n s¸ch nhµ níc.
Ch¬ng thø t¸m

Qu¶n lý quü ng©n s¸ch nhµ níc
I. M« h×nh tæ chøc qu¶n lý quü Ng©n s¸ch nhµ níc ë níc ta hiÖn
nay:
Quü ng©n s¸ch nhµ níc lµ toµn bé çc kho¶n tiÒn cña Nhµ níc, kÓ
c¶ tiÒn vay, cã trªn tµi kho¶n cña ng©n s¸ch nhµ níc çc cÊp. Quü ng©n
s¸ch nhµ níc ®îc qu¶n lý t¹i Kho b¹c Nhµ níc. Kho b¹c Nhµ níc ®îc
tæ chøc theo nguyªn t¾c tËp trung, thèng nhÊt, thµnh hÖ thèng däc tõ trung
¬ng ®Õn ®Þa ph¬ng, theo ®¬n vÞ hµnh chÝnh (®Õn cÊp huyÖn).
1. C¬ cÊu tæ chøc Kho b¹c Nhµ níc:
Kho b¹c Nhµ níc lµ tæ chøc trùc thuéc Bé Tµi chÝnh, thùc hiÖn chøc
n¨ng qu¶n lý nhµ níc vÒ quü ng©n s¸ch nhµ níc, çc quü tµi chÝnh nhµ
níc vµ çc quü kh¸c cña Nhµ níc ®îc giao; thùc hiÖn viÖc huy ®éng vèn
cho ng©n s¸ch nhµ níc, cho ®Çu t ph¸t triÓn qua h×nh thøc ph¸t hµnh
c«ng tr¸i, tr¸i phiÕu.
Kho b¹c Nhµ níc cã t çch ph¸p nh©n, cã Tæng Gi¸m ®èc vµ çc
Phã Tæng Gi¸m ®èc. Tæng Gi¸m ®èc Kho b¹c Nhµ níc do Thñ tíng
ChÝnh phñ bæ nhiÖm, miÔn nhiÖm theo ®Ò nghÞ cña Bé trëng Bé Tµi chÝnh
vµ chÞu tr¸ch nhiÖm tríc Bé trëng Bé Tµi chÝnh vÒ toµn bé ho¹t ®éng cña
hÖ thèng Kho b¹c Nhµ níc. Phã Tæng Gi¸m ®èc Kho b¹c Nhµ níc do Bé
trëng Bé Tµi chÝnh bæ nhiÖm, miÔn nhiÖm theo ®Ò nghÞ cña Tæng Gi¸m
®èc Kho b¹c Nhµ níc vµ chÞu tr¸ch nhiÖm tríc Tæng Gi¸m ®èc Kho b¹c
Nhµ níc vÒ lÜnh vùc c«ng t¸c ®îc ph©n c«ng.
Kho b¹c Nhµ níc cã c¬ cÊu tæ chøc nh sau:
1.1. Bé m¸y gióp viÖc Tæng Gi¸m ®èc:
292
Cã Ban KÕ ho¹ch tæng hîp; Ban KÕ to¸n; Ban Thanh to¸n vèn ®Çu
t; Ban Huy ®éng vèn; Ban Kho quü; Ban KiÓm tra, kiÓm so¸t; Ban Tæ
chøc çn bé; Ban Tµi vô - Qu¶n trÞ; V¨n phßng; Së Giao dÞch KBNN.
1.2. Çc ®¬n vÞ sù nghiÖp trùc thuéc:
Cã Trung t©m Tin häc vµ Thèng kª; Trung t©m Båi dìc nghiÖp vô;
T¹p chÝ Qu¶n lý ng©n quü Quèc gia.
1.3. Kho b¹c Nhµ níc tØnh:
Kho b¹c Nhµ níc ë çc tØnh, thµnh phè trùc thuéc trung ¬ng (gäi
chung lµ Kho b¹c Nhµ níc tØnh) lµ tæ chøc trùc thuéc Kho b¹c Nhµ níc,
cã chøc n¨ng thùc hiÖn nhiÖm vô Kho b¹c Nhµ níc trªn ®Þa bµn. Kho b¹c
Nhµ níc tØnh cã t çch ph¸p nh©n, cã con dÊu riªng. Kho b¹c Nhµ níc
tØnh cã Gi¸m ®èc vµ mét sè Phã Gi¸m ®èc. Gi¸m ®èc Kho b¹c Nhµ níc
tØnh chÞu tr¸ch nhiÖm tríc Tæng gi¸m ®èc Kho b¹c Nhµ níc vÒ toµn bé
ho¹t ®éng cña Kho b¹c Nhµ níc trªn ®Þa bµn. Phã Gi¸m ®èc Kho b¹c Nhµ
níc tØnh chÞu tr¸ch nhiÖm tríc Gi¸m ®èc Kho b¹c Nhµ níc tØnh vÒ lÜnh
vùc c«ng t¸c ®îc ph©n c«ng.
Bé m¸y gióp viÖc Gi¸m ®èc Kho b¹c Nhµ níc tØnh cã kh«ng qu¸ 8
phßng, gåm: Phßng KÕ ho¹ch tæng hîp; Phßng KÕ to¸n; Phßng Thanh to¸n
vèn ®Çu t; Phßng Kho quü; Phßng KiÓm tra, kiÓm so¸t; Phßng Tin häc;
Phßng Tæ chøc çn bé; Phßng Hµnh chÝnh - Tµi vô - Qu¶n trÞ.
Riªng Kho b¹c Nhµ níc Hµ Néi cã kh«ng qu¸ 11 phßng, Kho b¹c
Nhµ níc Thµnh phè Hå ChÝ Minh cã kh«ng qu¸ 9 phßng.
1.4. Kho b¹c Nhµ níc huyÖn:
Kho b¹c Nhµ níc ë çc huyÖn, quËn, thÞ x·, thµnh phè thuéc tØnh
(gäi chung lµ Kho b¹c Nhµ níc huyÖn) lµ tæ chøc trùc thuéc Kho b¹c Nhµ
níc tØnh, thùc hiÖn nhiÖm vô Kho b¹c Nhµ níc trªn ®Þa bµn. Kho b¹c
Nhµ níc huyÖn cã t çch ph¸p nh©n, cã con dÊu riªng. Kho b¹c Nhµ níc
huyÖn cã Gi¸m ®èc vµ mét sè Phã Gi¸m ®èc. Gi¸m ®èc Kho b¹c Nhµ níc
huyÖn chÞu tr¸ch nhiÖm tríc Gi¸m ®èc Kho b¹c Nhµ níc tØnh vÒ toµn bé
ho¹t ®éng cña Kho b¹c Nhµ níc trªn ®Þa bµn. Phã Gi¸m ®èc Kho b¹c Nhµ
níc huyÖn chÞu tr¸ch nhiÖm tríc Gi¸m ®èc Kho b¹c Nhµ níc huyÖn vÒ
lÜnh vùc c«ng t¸c ®îc ph©n c«ng.
Gióp viÖc cho Gi¸m ®èc cã çc bé phËn chñ yÕu nh: Bé phËn KÕ
ho¹ch, bé phËn KÕ to¸n, bé phËn Kho quü.
293
2. Quan hÖ gi÷a çc ®¬n vÞ Kho b¹c Nhµ níc:
Tæng Gi¸m ®èc Kho b¹c Nhµ níc víi sù gióp viÖc cña çc Ban vµ
V¨n phßng x©y dùng chiÕn lîc ph¸t triÓn, quy ho¹ch dµi h¹n, 5 n¨m, hµng
n¨m cña Kho b¹c Nhµ níc, ban hµnh çc v¨n b¶n híng dÉn nghiÖp vô
Kho b¹c Nhµ níc, tæ chøc ®iÒu hµnh, chØ ®¹o vµ kiÓm tra toµn bé ho¹t
®éng cña çc ®¬n vÞ Kho b¹c Nhµ níc trong hÖ thèng thùc hiÖn çc nhiÖm
vô ®îc giao.
Së Giao dÞch Kho b¹c Nhµ níc, Kho b¹c Nhµ níc tØnh, Kho b¹c
Nhµ níc huyÖn tæ chøc thùc hiÖn çc v¨n b¶n ph¸p luËt, çc v¨n b¶n chØ
®¹o, híng dÉn; th«ng tin, b¸o ço vµ chÞu sù l·nh ®¹o, kiÓm tra cña Kho
b¹c Nhµ níc cÊp trªn.
Gi÷a hai ®¬n vÞ Kho b¹c Nhµ níc víi t çch lµ hai ®¬n vÞ ®éc lËp
trong cïng mét hÖ thèng thêng cã quan hÖ phèi hîp thanh to¸n, nh»m
thùc hiÖn tèt nhiÖm vô chung cña Kho b¹c Nhµ níc. Mét nghiÖp vô thanh
to¸n cã thÓ ph¸t sinh ë Kho b¹c Nhµ níc nµy nhng kÕt thóc ë Kho b¹c
Nhµ níc kh¸c, hoÆc ngîc l¹i.
3. Tµi kho¶n cña ng©n s¸ch nhµ níc më t¹i Kho b¹c Nhµ níc:
Mçi cÊp ng©n s¸ch nhµ níc ®Òu cã tµi kho¶n thu, chi cña m×nh ë
Kho b¹c Nhµ níc. Toµn bé thu, chi cña ng©n s¸ch nhµ níc ®îc thÓ hiÖn
trªn çc tµi kho¶n nµy.
Thu, chi cña Ng©n s¸ch Trung ¬ng diÔn ra ë tÊt c¶ çc ®¬n vÞ hµnh
chÝnh trong ph¹m vi c¶ níc. Do ®ã, Ng©n s¸ch Trung ¬ng më tµi kho¶n
thu, chi ë tÊt c¶ çc ®¬n vÞ Kho b¹c Nhµ níc: Së Giao dÞch Kho b¹c Nhµ
níc, çc Kho b¹c Nhµ níc tØnh vµ çc Kho b¹c Nhµ níc huyÖn.
Thu, chi cña ng©n s¸ch cÊp tØnh diÔn ra ë tÊt c¶ çc ®¬n vÞ hµnh chÝnh
thuéc tØnh. Do ®ã, ng©n s¸ch tØnh më tµi kho¶n thu, chi ë tÊt c¶ çc ®¬n vÞ
Kho b¹c Nhµ níc thuéc tØnh: Kho b¹c Nhµ níc tØnh vµ çc Kho b¹c Nhµ
níc huyÖn trùc thuéc.
Ng©n s¸ch cÊp huyÖn vµ ng©n s¸ch x· më tµi kho¶n thu, chi ë Kho
b¹c Nhµ níc huyÖn (Kho b¹c Nhµ níc tØnh më tµi kho¶n thu, chi cho c¶
ng©n s¸ch thÞ x· vµ ng©n s¸ch phêng, nÕu trªn ®Þa bµn cha thµnh lËp
Kho b¹c Nhµ níc thÞ x·).
294
Tån quü ng©n s¸ch nhµ níc mçi cÊp ®îc tÝnh b»ng çch tæng hîp
sè tiÒn hiÖn cßn trªn çc tµi kho¶n ng©n s¸ch nhµ níc cña m×nh më ë çc
®¬n vÞ Kho b¹c Nhµ níc.
VÝ dô, muèn tÝnh tån quü ng©n s¸ch Trung ¬ng ë mét thêi ®iÓm nµo
®ã th× ph¶i tæng hîp sè liÖu tõ tÊt c¶ çc tµi kho¶n cña ng©n s¸ch Trung
¬ng më ë tÊt c¶ çc ®¬n vÞ Kho b¹c Nhµ níc vµo thêi ®iÓm ®ã. Sè chi luü
kÕ tõ ®Çu n¨m ng©n s¸ch cña ng©n s¸ch Trung ¬ng vµ ng©n s¸ch cÊp tØnh
t¹i mçi ®¬n vÞ Kho b¹c Nhµ níc qu¶n lý tµi kho¶n cña m×nh cã thÓ vît sè
thu luü kÕ tõ ®Çu n¨m ng©n s¸ch. Nhng, bÊt kú ng©n s¸ch cÊp nµo, tån quü
ng©n s¸ch ë mäi thêi ®iÓm ph¶i lu«n lu«n kh«ng ©m.
4. Quan hÖ gi÷a Kho b¹c Nhµ níc víi Uû ban nh©n d©n, çc c¬ quan
tµi chÝnh, ng©n hµng, çc tæ chøc vµ ç nh©n trªn ®Þa bµn:
Kho b¹c Nhµ níc ®Þa ph¬ng ®îc Uû ban nh©n d©n cïng cÊp t¹o
®iÒu kiÖn ®Ó thùc hiÖn nhiÖm vô vµ quyÒn h¹n cña m×nh; ®ång thêi chÞu sù
chØ ®¹o, kiÓm tra, gi¸m s¸t cña Uû ban nh©n d©n cïng cÊp.
Kho b¹c Nhµ níc ®Þa ph¬ng cã tr¸ch nhiÖm tham mu, ®Ò xuÊt,
kiÕn nghÞ víi Uû ban nh©n d©n cïng cÊp trong viÖc tæ chøc qu¶n lý, ®iÒu
hµnh ng©n s¸ch nhµ níc vµ çc h×nh thøc, biÖn ph¸p huy ®éng vèn trªn
®Þa bµn. Thùc hiÖn chÕ ®é th«ng tin, b¸o ço vÒ sè liÖu thu, chi ng©n s¸ch
nhµ níc vµ çc ho¹t ®éng Kho b¹c Nhµ níc cã liªn quan víi Uû ban nh©n
d©n cïng cÊp.
Kho b¹c Nhµ níc cã mèi quan hÖ phèi hîp c«ng t¸c chÆt chÏ víi çc
c¬ quan tµi chÝnh trªn ®Þa bµn (vÝ dô, ë cÊp tØnh lµ Së Tµi chÝnh, tæ chøc
ThuÕ, H¶i quan, Dù tr÷ quèc gia) trong viÖc thu, chi, kÕ to¸n, quyÕt to¸n
ng©n s¸ch nhµ níc v.v...
Kho b¹c Nhµ níc më tµi kho¶n t¹i Ng©n hµng Nhµ níc vµ çc ng©n
hµng th¬ng m¹i nhµ níc víi t çch mét kh¸ch hµng, ®ång thêi tham gia
thanh to¸n nh mét ng©n hµng ®Ó phôc vô cho çc cÊp ng©n s¸ch vµ çc
®¬n vÞ më tµi kho¶n t¹i Kho b¹c Nhµ níc.
Kho b¹c Nhµ níc t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó çc tæ chøc vµ ç nh©n cã quan hÖ
víi ng©n s¸ch nhµ níc giao dÞch ®îc ®óng theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt
(nép çc kho¶n thu ng©n s¸ch nhµ níc, thanh to¸n çc kho¶n chi tõ ng©n
s¸ch nhµ níc, …).
II. TËp trung, qu¶n lý çc kho¶n thu Ng©n s¸ch nhµ níc qua Kho
b¹c Nhµ níc:
295
1. Nguyªn t¾c tËp trung, qu¶n lý çc kho¶n thu ng©n s¸ch nhµ níc
qua Kho b¹c Nhµ níc:
Nguyªn t¾c thø nhÊt: Çc kho¶n thu ng©n s¸ch nhµ níc ph¶i ®îc
nép ®Çy ®ñ, ®óng h¹n.
Çc tæ chøc, ç nh©n, kÓ c¶ çc tæ chøc, ç nh©n níc ngoµi ho¹t ®éng
trªn l·nh thæ níc Céng hoµ x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam cã tr¸ch nhiÖm vµ
nghÜa vô nép ®Çy ®ñ, ®óng h¹n çc kho¶n thuÕ, phÝ, lÖ phÝ vµ çc kho¶n
ph¶i nép kh¸c vµo ng©n s¸ch nhµ níc.
C¬ quan ThuÕ nhµ níc, H¶i quan, Tµi chÝnh vµ çc c¬ quan kh¸c
®îc ChÝnh phñ cho phÐp hoÆc ®îc Bé Tµi chÝnh uû quyÒn thu ng©n s¸ch
nhµ níc (gäi chung lµ c¬ quan thu) phèi hîp víi Kho b¹c Nhµ níc tæ chøc
qu¶n lý, tËp trung çc kho¶n thu ng©n s¸ch nhµ níc, thêng xuyªn kiÓm
tra, ®«n ®èc, b¶o ®¶m mäi kho¶n thu ng©n s¸ch nhµ níc ph¶i ®îc tËp
trung ®Çy ®ñ, kÞp thêi vµo ng©n s¸ch nhµ níc.
Nguyªn t¾c thø hai: Çc kho¶n thu ng©n s¸ch nhµ níc ph¶i ®îc nép
trùc tiÕp vµo Kho b¹c Nhµ níc.
ChØ ®èi víi mét sè kho¶n phÝ, lÖ phÝ, thuÕ cña çc hé kinh doanh
kh«ng cè ®Þnh, çc hé s¶n xuÊt kinh doanh nhá vµ mét sè kho¶n thu ng©n
s¸ch nhµ níc ë ®Þa bµn mµ viÖc nép trùc tiÕp vµo Kho b¹c Nhµ níc khã
kh¨n, th× c¬ quan thu ®îc trùc tiÕp thu, sau ®ã ®Þnh kú nép vµo Kho b¹c
Nhµ níc theo quy ®Þnh.
Nguyªn t¾c thø ba: Mäi kho¶n thu ng©n s¸ch nhµ níc ®îc h¹ch
to¸n b»ng ®ång ViÖt Nam, chi tiÕt theo niªn ®é ng©n s¸ch, cÊp ng©n s¸ch vµ
môc lôc ng©n s¸ch nhµ níc.
Çc kho¶n thu ng©n s¸ch nhµ níc b»ng ngo¹i tÖ, b»ng hiÖn vËt,
b»ng ngµy c«ng lao ®éng ®îc quy ®æi ra ®ång ViÖt Nam theo tû gi¸ h¹ch
to¸n ngo¹i tÖ do Bé Tµi chÝnh quy ®Þnh, hoÆc gi¸ hiÖn vËt, gi¸ ngµy c«ng lao
®éng ®îc c¬ quan nhµ níc cã thÈm quyÒn quy ®Þnh ®Ó h¹ch to¸n thu
ng©n s¸ch t¹i thêi ®iÓm ph¸t sinh.
Nguyªn t¾c thø t: Çc kho¶n thu ng©n s¸ch nhµ níc ®îc ph©n chia
cho ng©n s¸ch çc cÊp theo ®óng tû lÖ phÇn tr¨m (%) ph©n chia do Uû ban
thêng vô Quèc héi, Héi ®ång nh©n d©n cÊp tØnh quyÕt ®Þnh ®èi víi çc
kho¶n thu.
Nguyªn t¾c thø n¨m: Çc kho¶n thu kh«ng ®óng chÕ ®é ph¶i ®îc
296
hoµn tr¶ cho ®èi tîng nép.
Çc kho¶n thu ®· tËp trung vµo ng©n s¸ch nhµ níc, nhng ®îc
miÔn gi¶m hoÆc hoµn tr¶, Kho b¹c Nhµ níc hoµn tr¶ cho çc ®èi tîng
nép theo lÖnh cña c¬ quan tµi chÝnh.
Nguyªn t¾c thø s¸u: C«ng khai ho¸ quy tr×nh tËp trung, qu¶n lý çc
kho¶n thu ng©n s¸ch nhµ níc.
Quy tr×nh, thñ tôc, çc hå s¬ cÇn thiÕt khi thu, nép, miÔn, gi¶m, hoµn
tr¶ çc kho¶n thu ng©n s¸ch nhµ níc ph¶i ®îc th«ng b¸o vµ niªm yÕt
c«ng khai t¹i c¬ quan thu vµ Kho b¹c Nhµ níc n¬i giao dÞch trùc tiÕp víi
®èi tîng nép.
2. NhiÖm vô, quyÒn h¹n cña çc c¬ quan trong viÖc tæ chøc thu ng©n
s¸ch nhµ níc:
2.1. C¬ quan thu:
TÝnh to¸n, x¸c ®Þnh møc thu vµ ra th«ng b¸o thu; chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ
tÝnh chÝnh x¸c vÒ ch¬ng, lo¹i, kho¶n, môc, tiÓu môc theo môc lôc ng©n
s¸ch nhµ níc ®èi víi tõng kho¶n thu ghi trong th«ng b¸o thu.
Theo dâi, qu¶n lý, ®«n ®èc çc ®èi tîng nép tiÒn vµo ng©n s¸ch nhµ
níc. Híng dÉn viÖc lËp giÊy nép tiÒn vµo ng©n s¸ch nhµ níc cña ®èi
tîng nép.
Trùc tiÕp thu çc kho¶n thu theo nhiÖm vô ®îc giao vµ nép vµo Kho
b¹c Nhµ níc ®Çy ®ñ, kÞp thêi theo quy ®Þnh.
QuyÕt ®Þnh çc trêng hîp t¹m thu ®Ó Kho b¹c Nhµ níc lµm c¨n cø
h¹ch to¸n kÕ to¸n; quyÕt ®Þnh xö lý çc kho¶n t¹m thu theo chÕ ®é quy
®Þnh.
KiÓm tra, xem xÐt vµ ®Ò nghÞ c¬ quan tµi chÝnh ra lÖnh hoµn tr¶ ®èi
víi çc kho¶n thu sai chÕ ®é hoÆc ®îc hoµn tr¶ theo chÕ ®é quy ®Þnh.
KiÓm tra vµ gi¶i quyÕt çc khiÕu n¹i vÒ thu nép ng©n s¸ch nhµ níc;
quyÕt ®Þnh xö ph¹t çc hµnh vi vi ph¹m chÕ ®é thu nép ng©n s¸ch nhµ níc
theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt.
Tæ chøc kÕ to¸n thu ng©n s¸ch nhµ níc theo chÕ ®é kÕ to¸n thèng kª
do Bé Tµi chÝnh quy ®Þnh.
KiÓm tra, ®èi chiÕu sè liÖu, lËp vµ göi b¸o ço thu ng©n s¸ch nhµ
níc, b¸o ço quyÕt to¸n thu ng©n s¸ch nhµ níc thuéc ph¹m vi qu¶n lý
theo quy ®Þnh cña Bé Tµi chÝnh.
297
Phèi hîp víi Kho b¹c Nhµ níc x¸c ®Þnh ®èi tîng thu trùc tiÕp qua
Kho b¹c Nhµ níc vµ thu qua c¬ quan thu ®Ó tæ chøc thu ng©n s¸ch nhµ
níc cã hiÖu qu¶.
2.2. Kho b¹c Nhµ níc:
TËp trung çc kho¶n thu ng©n s¸ch nhµ níc vµ ph©n chia çc kho¶n
thu cho ng©n s¸ch çc cÊp theo ®óng tû lÖ phÇn tr¨m (%) ph©n chia ®îc
cÊp cã thÈm quyÒn quyÕt ®Þnh ®èi víi tõng kho¶n thu;
Tæng hîp, lËp b¸o ço thu ng©n s¸ch nhµ níc göi c¬ quan tµi chÝnh
vµ çc c¬ quan h÷u quan theo chÕ ®é quy ®Þnh.
Phèi hîp kiÓm tra vµ ®èi chiÕu sè liÖu thu ng©n s¸ch nhµ níc víi çc
c¬ quan thu b¶o ®¶m chÝnh x¸c, ®Çy ®ñ, kÞp thêi; x¸c nhËn sè liÖu thu ng©n
s¸ch nhµ níc theo yªu cÇu cña çc c¬ quan nhµ níc cã thÈm quyÒn.
Thùc hiÖn hoµn tr¶ çc kho¶n thu ng©n s¸ch nhµ níc theo lÖnh cña
c¬ quan tµi chÝnh.
Kho b¹c Nhµ níc n¬i ®èi tîng nép më tµi kho¶n cã tr¸ch nhiÖm
trÝch tµi kho¶n tiÒn göi cña ®èi tîng nép theo yªu cÇu (b»ng v¨n b¶n) cña
c¬ quan thu ®Ó nép ng©n s¸ch nhµ níc theo quy ®Þnh.
2.3. C¬ quan tµi chÝnh:
Phèi hîp víi c¬ quan thu, Kho b¹c Nhµ níc trong viÖc tËp trung çc
kho¶n thu ng©n s¸ch nhµ níc; ®«n ®èc çc ®èi tîng thuéc ph¹m vi qu¶n
lý nép ®Çy ®ñ, kÞp thêi çc kho¶n thu ng©n s¸ch nhµ níc vµo Kho b¹c Nhµ
níc.
KiÓm tra, ®èi chiÕu vµ ra lÖnh hoµn tr¶ hoÆc ®Ò nghÞ cÊp cã thÈm
quyÒn hoµn tr¶ çc kho¶n thu ng©n s¸ch nhµ níc theo chÕ ®é quy ®Þnh.
Phèi hîp víi Kho b¹c Nhµ níc rµ so¸t, ®èi chiÕu çc kho¶n thu ng©n
s¸ch, ®¶m b¶o h¹ch to¸n ®Çy ®ñ, chÝnh x¸c, ®óng môc lôc ng©n s¸ch nhµ
níc vµ tû lÖ ph©n chia cho ng©n s¸ch çc cÊp.
ThÈm ®Þnh b¸o ço quyÕt to¸n thu ng©n s¸ch nhµ níc cña ng©n s¸ch
cÊp díi; tæng hîp vµ lËp b¸o ço quyÕt to¸n thu ng©n s¸ch nhµ níc thuéc
ph¹m vi qu¶n lý theo chÕ ®é quy ®Þnh.
2.4. Tæ chøc ç nh©n cã nghÜa vô nép ng©n s¸ch nhµ níc:
Kª khai vµ nép ®Çy ®ñ çc kho¶n ph¶i nép ng©n s¸ch nhµ níc theo
®óng chÕ ®é; chÊp hµnh nghiªm th«ng b¸o thu ng©n s¸ch nhµ níc cña c¬
quan thu; thùc hiÖn ®óng quy tr×nh, thñ tôc nép ng©n s¸ch nhµ níc.
298
Cã quyÒn khiÕu n¹i çc vÊn ®Ò vi ph¹m chÕ ®é thu nép ng©n s¸ch nhµ
níc cña çc c¬ quan chøc n¨ng.
2.5. Ng©n hµng n¬i ®èi tîng nép më tµi kho¶n:
Cã tr¸ch nhiÖm chuyÓn tiÒn theo yªu cÇu cña ®èi tîng nép vµo Kho
b¹c Nhµ níc ®Ó nép ng©n s¸ch nhµ níc; lËp vµ göi çc chøng tõ ®Çy ®ñ,
kÞp thêi, ®óng mÉu biÓu do Bé Tµi chÝnh quy ®Þnh ®Ó Kho b¹c Nhµ níc
lµm c¨n cø h¹ch to¸n thu ng©n s¸ch nhµ níc.
Thùc hiÖn trÝch tµi kho¶n tiÒn göi cña ®èi tîng nép theo yªu cÇu
(b»ng v¨n b¶n) cña c¬ quan thu ®Ó nép ng©n s¸ch nhµ níc theo quy ®Þnh.
3. Ph¬ng thøc thu ng©n s¸ch nhµ níc
3.1. Çc kho¶n thuÕ, phÝ, lÖ phÝ:
Kho b¹c Nhµ níc trùc tiÕp thu: çc kho¶n thuÕ, phÝ, lÖ phÝ cña çc
doanh nghiÖp, çc tæ chøc kinh tÕ, ç nh©n, hé kinh doanh ho¹t ®éng
thêng xuyªn, cã ®Þa ®iÓm cè ®Þnh, thuËn lîi cho viÖc nép tiÒn, th× ph¶i nép
trùc tiÕp vµo Kho b¹c Nhµ níc;
C¬ quan thu trùc tiÕp thu: thuÕ, phÝ, lÖ phÝ cña çc hé kinh doanh
kh«ng cè ®Þnh, kh«ng thêng xuyªn hoÆc ®Þa ®iÓm ë xa mµ viÖc nép tiÒn
trùc tiÕp vµo Kho b¹c Nhµ níc cã khã kh¨n. C¬ quan thu cã tr¸ch nhiÖm
thu tiÒn mÆt tõ ®èi tîng nép vµ nép toµn bé sè tiÒn ®· thu vµo Kho b¹c
Nhµ níc theo quy ®Þnh.
§èi víi çc kho¶n thu ng©n s¸ch x·: viÖc tæ chøc thu, nép ng©n s¸ch
x· ®îc thùc hiÖn theo quy ®Þnh cña Bé Tµi chÝnh quy ®Þnh vÒ qu¶n lý ng©n
s¸ch x· vµ çc ho¹t ®éng tµi chÝnh kh¸c cña x·, phêng, thÞ trÊn.
3.2. Çc kho¶n thu tiÒn ph¹t:
§èi víi çc kho¶n thu tiÒn ph¹t do ®èi tîng nép ph¹t nép trùc tiÕp
vµo Kho b¹c Nhµ níc, Kho b¹c Nhµ níc thùc hiÖn thu ng©n s¸ch nhµ
níc theo quy ®Þnh;
Trêng hîp c¬ quan nhµ níc cã thÈm quyÒn xö ph¹t trùc tiÕp thu
tiÒn ph¹t tõ ®èi tîng nép, c¬ quan thu cã tr¸ch nhiÖm nép ®Çy ®ñ, kÞp thêi
vµo ng©n s¸ch nhµ níc qua Kho b¹c Nhµ níc trªn ®Þa bµn theo quy ®Þnh.
3.3. Çc kho¶n vay trong níc vµ vay níc ngoµi:
3.3.1. Çc kho¶n vay trong níc:
§èi víi çc kho¶n vèn huy ®éng trong níc b»ng h×nh thøc ph¸t hµnh
tr¸i phiÕu ChÝnh phñ, c«ng tr¸i x©y dùng Tæ quèc cho ng©n s¸ch trung
299
¬ng, c¨n cø vµo sè vèn ®· huy ®éng, Kho b¹c Nhµ níc h¹ch to¸n vay bï
®¾p béi chi ng©n s¸ch trung ¬ng;
§èi víi çc kho¶n vèn huy ®éng cho ng©n s¸ch cÊp tØnh ®Ó cÊp ph¸t
®Çu t x©y dùng çc c«ng tr×nh kÕt cÊu h¹ tÇng, c¨n cø vµo sè vèn ®· huy
®éng, Kho b¹c Nhµ níc h¹ch to¸n thu ng©n s¸ch cÊp tØnh;
§èi víi çc kho¶n vay trong níc kh¸c, c¨n cø giÊy b¸o cã cña ng©n
hµng, Kho b¹c Nhµ níc h¹ch to¸n thu ng©n s¸ch nhµ níc. Çc kho¶n vay
cña ng©n s¸ch cÊp nµo, th× h¹ch to¸n thu ng©n s¸ch cÊp ®ã.
3.3.2. Çc kho¶n vay níc ngoµi ®îc ®a vµo c©n ®èi ng©n s¸ch nhµ
níc:
Çc kho¶n vay b»ng ngo¹i tÖ chuyÓn vÒ quü ngo¹i tÖ cña ng©n s¸ch
nhµ níc: c¨n cø giÊy b¸o cã cña ng©n hµng, Kho b¹c Nhµ níc quy ®æi ra
®ång ViÖt Nam theo tû gi¸ h¹ch to¸n do Bé Tµi chÝnh quy ®Þnh vµ h¹ch
to¸n thu ng©n s¸ch trung ¬ng (vay bï ®¾p béi chi);
Trêng hîp vay ngo¹i tÖ kh«ng chuyÓn vÒ quü ngo¹i tÖ cña ng©n s¸ch
nhµ níc: c¨n cø lÖnh ghi thu, lÖnh ghi chi cña Bé Tµi chÝnh, Kho b¹c Nhµ
níc quy ®æi ra ®ång ViÖt Nam theo tû gi¸ h¹ch to¸n do Bé Tµi chÝnh quy
®Þnh vµ h¹ch to¸n ghi thu, ghi chi ng©n s¸ch nhµ níc;
§èi víi kho¶n vay b»ng vËt t, thiÕt bÞ, hµng ho¸ cã gi¸ gèc ngo¹i tÖ:
c¨n cø lÖnh thu cña c¬ quan tµi chÝnh, Kho b¹c Nhµ níc h¹ch to¸n thu
ng©n s¸ch nhµ níc theo quy ®Þnh (xem môc 4.3).
3.4. §èi víi çc kho¶n thu kh¸c:
Thu tõ quü dù tr÷ tµi chÝnh, thu bæ sung c©n ®èi tõ ng©n s¸ch cÊp
trªn, thu kÕt d ng©n s¸ch nhµ níc, thu chuyÓn nguån tõ ng©n s¸ch n¨m
tríc: Kho b¹c Nhµ níc c¨n cø quyÕt ®Þnh cña c¬ quan tµi chÝnh ®Ó h¹ch
to¸n thu ng©n s¸ch nhµ níc.
Thu tõ ho¹t ®éng kinh tÕ cña nhµ níc, thu håi tiÒn cho vay, ho¹t
®éng sù nghiÖp, thu tiÒn sö dông ®Êt, tiÒn thuª ®Êt, tiÒn b¸n hoÆc cho thuª
tµi s¶n thuéc së h÷u nhµ níc, thu hoµn vèn, thu tõ çc kho¶n nép ng©n
s¸ch trong ho¹t ®éng ®Çu t x©y dùng c¬ b¶n, thu tõ çc di s¶n nhµ níc
®îc hëng, viÖn trî kh«ng hoµn l¹i, thanh lý tµi s¶n, b¸n tµi s¶n tÞch thu,...
viÖc nép trùc tiÕp vµo Kho b¹c Nhµ níc hoÆc nép qua c¬ quan thu ®îc
thùc hiÖn theo quy ®Þnh ®èi víi tõng kho¶n thu.
4. Quy tr×nh thu ng©n s¸ch nhµ níc
300
4.1. Thu b»ng tiÒn ViÖt Nam:
4.1.1. Thu b»ng chuyÓn kho¶n:
Khi nép tiÒn vµo ng©n s¸ch nhµ níc b»ng chuyÓn kho¶n, ®èi tîng
nép lËp 4 liªn giÊy nép tiÒn vµo ng©n s¸ch nhµ níc b»ng chuyÓn kho¶n, göi
ng©n hµng hoÆc Kho b¹c Nhµ níc n¬i më tµi kho¶n. Ng©n hµng hoÆc Kho
b¹c Nhµ níc cã tr¸ch nhiÖm trÝch tµi kho¶n tiÒn göi cña ®èi tîng nép ®Ó
nép kÞp thêi vµo ng©n s¸ch nhµ níc. Quy tr×nh thu nh sau:
a) Trêng hîp ®èi tîng nép më tµi kho¶n t¹i ng©n hµng:
- Khi nhËn ®îc 4 liªn giÊy nép tiÒn vµo ng©n s¸ch nhµ níc b»ng
chuyÓn kho¶n, ng©n hµng lµm thñ tôc trÝch tµi kho¶n tiÒn göi cña ®èi tîng
nép ®Ó nép ng©n s¸ch nhµ níc vµ xö lý çc liªn giÊy nép tiÒn:
+ Liªn 1: lµm chøng tõ ghi nî tµi kho¶n tiÒn göi cña ®èi tîng nép;
+ Liªn 2: göi cho ®èi tîng nép;
+ Göi 2 liªn cßn l¹i cho Kho b¹c Nhµ níc.
- Trêng hîp thanh to¸n liªn ng©n hµng, th× ng©n hµng ph¶i göi ®Õn
Kho b¹c Nhµ níc ®ñ 2 liªn chøng tõ phôc håi, cã ®Çy ®ñ çc néi dung ghi
trªn giÊy nép tiÒn vµo ng©n s¸ch nhµ níc b»ng chuyÓn kho¶n ®Ó lµm c¨n
cø h¹ch to¸n thu ng©n s¸ch nhµ níc;
- Khi nhËn ®îc chøng tõ nép tiÒn do ng©n hµng chuyÓn ®Õn, Kho
b¹c Nhµ níc thùc hiÖn h¹ch to¸n thu ng©n s¸ch nhµ níc vµ xö lý çc liªn
giÊy nép tiÒn:
+ Liªn 3: lµm chøng tõ h¹ch to¸n thu ng©n s¸ch nhµ níc;
+ Liªn 4: göi c¬ quan thu trùc tiÕp qu¶n lý ®èi tîng nép.
b) Trêng hîp ®èi tîng nép më tµi kho¶n t¹i Kho b¹c Nhµ níc:
- Khi nhËn ®îc 4 liªn giÊy nép tiÒn tõ ®èi tîng nép, Kho b¹c Nhµ
níc thùc hiÖn trÝch tµi kho¶n tiÒn göi cña ®èi tîng nép ®Ó thu ng©n s¸ch
nhµ níc vµ xö lý çc liªn giÊy nép tiÒn:
+ Liªn 1: lµm chøng tõ ghi nî tµi kho¶n tiÒn göi cña ®èi tîng nép;
®ång thêi, h¹ch to¸n thu ng©n s¸ch nhµ níc;
+ Liªn 2: göi cho ®èi tîng nép;
+ Liªn 3: huû bá;
+ Liªn 4: göi c¬ quan thu trùc tiÕp qu¶n lý ®èi tîng nép.
4.1.2. Thu b»ng tiÒn mÆt:
301
a) Thu qua Kho b¹c Nhµ níc:
- Thu b»ng giÊy nép tiÒn vµo ng©n s¸ch nhµ níc:
+ §èi tîng nép lËp 3 liªn giÊy nép tiÒn vµo ng©n s¸ch nhµ níc b»ng
tiÒn mÆt. Khi nhËn ®îc giÊy nép tiÒn tõ ®èi tîng nép, Kho b¹c Nhµ níc
lµm thñ tôc thu tiÒn, h¹ch to¸n thu ng©n s¸ch nhµ níc vµ xö lý çc liªn
giÊy nép tiÒn:
Liªn 1: lµm chøng tõ h¹ch to¸n thu ng©n s¸ch nhµ níc;
Liªn 2: göi ®èi tîng nép;
Liªn 3: göi c¬ quan thu trùc tiÕp qu¶n lý ®èi tîng nép.
- Thu b»ng biªn lai thu:
+ §èi víi trêng hîp Kho b¹c Nhµ níc sö dông biªn lai thu ®Ó thu
trùc tiÕp, Kho b¹c Nhµ níc lËp 3 liªn biªn lai thu ®Ó thu tiÒn tõ ®èi tîng
nép vµ xö lý çc liªn biªn lai thu: 1 liªn lu cuèng, 1 liªn göi ®èi tîng nép,
1 liªn lu t¹i Kho b¹c Nhµ níc;
+ Cuèi ngµy hoÆc theo ®Þnh kú (kh«ng qu¸ 2 ngµy), Kho b¹c Nhµ
níc lËp 2 liªn b¶ng kª biªn lai thu: 1 liªn lu t¹i Kho b¹c Nhµ níc, 1 liªn
göi c¬ quan thu; ®ång thêi, lËp 3 liªn giÊy nép tiÒn vµo ng©n s¸ch nhµ níc
b»ng tiÒn mÆt, h¹ch to¸n thu ng©n s¸ch nhµ níc vµ xö lý:
Liªn 1: lµm chøng tõ h¹ch to¸n thu ng©n s¸ch nhµ níc;
Liªn 2: huû bá;
Liªn 3: göi c¬ quan thu trùc tiÕp qu¶n lý ®èi tîng nép.
b) Thu qua c¬ quan thu:
- C¬ quan thu dïng biªn lai thu ®Ó trùc tiÕp thu tiÒn tõ ®èi tîng nép.
§Þnh kú, theo lÞch giao dÞch ®· tho¶ thuËn víi Kho b¹c Nhµ níc, c¬ quan
thu lËp 2 liªn b¶ng kª biªn lai thu: 1 liªn lu c¬ quan thu, 1 liªn göi Kho b¹c
Nhµ níc; ®ång thêi, c¨n cø b¶ng kª biªn lai thu ®Ó lËp 3 liªn giÊy nép tiÒn
vµo ng©n s¸ch nhµ níc b»ng tiÒn mÆt vµ nép sè tiÒn ®· thu vµo Kho b¹c
Nhµ níc. C¨n cø b¶ng kª biªn lai thu vµ giÊy nép tiÒn vµo ng©n s¸ch nhµ
níc b»ng tiÒn mÆt do c¬ quan thu göi ®Õn, Kho b¹c Nhµ níc lµm thñ tôc
thu tiÒn, h¹ch to¸n thu ng©n s¸ch nhµ níc vµ xö lý:
+ Liªn 1: lµm chøng tõ h¹ch to¸n thu ng©n s¸ch nhµ níc;
+ Liªn 2: göi l¹i c¬ quan nép tiÒn (c¬ quan trùc tiÕp thu);
+ Liªn 3: göi c¬ quan thu qu¶n lý ®èi tîng nép.
302
- C¬ quan thu vµ Kho b¹c Nhµ níc ®ång cÊp thèng nhÊt quy ®Þnh kú
h¹n nép tiÒn vµo Kho b¹c Nhµ níc (hµng ngµy hoÆc chËm nhÊt sau 5 ngµy
kÓ tõ ngµy thu, tuú theo doanh sè thu vµ ®iÒu kiÖn ®Þa bµn cô thÓ);
- C¬ quan thu ph¶i nép tiÒn t¹i trô së Kho b¹c Nhµ níc. Trêng hîp
®iÓm giao dÞch ngoµi trô së Kho b¹c Nhµ níc ®Æt t¹i c¬ quan thu, nÕu c¬
quan thu ®Ò nghÞ ®îc nép tiÒn trùc tiÕp t¹i ®iÓm giao dÞch, th× Gi¸m ®èc
Kho b¹c Nhµ níc tØnh, thµnh phè c¨n cø vµo ®iÒu kiÖn cô thÓ, xem xÐt cho
phÐp ®iÓm giao dÞch nhËn tiÒn tõ c¬ quan thu, ®¶m b¶o thu an toµn, kÞp
thêi.
4.2. Thu ng©n s¸ch nhµ níc b»ng ngo¹i tÖ:
4.2.1. Nguyªn t¾c qu¶n lý:
Nguyªn t¾c thø nhÊt:
Çc kho¶n thu ng©n s¸ch, thu vay nî, viÖn trî níc ngoµi b»ng ngo¹i
tÖ ®îc tËp trung vÒ quü ngo¹i tÖ cña ng©n s¸ch nhµ níc, thèng nhÊt qu¶n
lý t¹i Së Giao dÞch Kho b¹c Nhµ níc; ®îc ghi thu quü ngo¹i tÖ cña ng©n
s¸ch nhµ níc (theo nguyªn tÖ); ®ång thêi, quy ®æi ra ®ång ViÖt Nam theo
tû gi¸ h¹ch to¸n do Bé Tµi chÝnh quy ®Þnh ®Ó h¹ch to¸n thu ng©n s¸ch nhµ
níc vµ ph©n chia cho ng©n s¸ch çc cÊp theo quy ®Þnh (trõ sè ngo¹i tÖ tõ
çc Kho b¹c Nhµ níc tØnh, thµnh phè chuyÓn vÒ);
Nguyªn t¾c thø hai:
Ng©n s¸ch çc cÊp chÝnh quyÒn ®Þa ph¬ng (tØnh, huyÖn, x·) kh«ng
®îc phÐp lËp quü ngo¹i tÖ. Toµn bé sè thu ng©n s¸ch nhµ níc b»ng ngo¹i
tÖ t¹i ®Þa ph¬ng ph¶i göi vµo tµi kho¶n tiÒn göi ngo¹i tÖ cña Kho b¹c Nhµ
níc më t¹i ng©n hµng th¬ng m¹i nhµ níc vµ ®Þnh kú hµng th¸ng ®îc
chuyÓn vÒ quü ngo¹i tÖ cña ng©n s¸ch nhµ níc t¹i Së Giao dÞch Kho b¹c
Nhµ níc. Sè thu ngo¹i tÖ t¹i ®Þa ph¬ng ®îc quy ®æi ra ®ång ViÖt Nam
theo tû gi¸ h¹ch to¸n do Bé Tµi chÝnh quy ®Þnh ®Ó h¹ch to¸n thu ng©n s¸ch
nhµ níc vµ ph©n chia cho ng©n s¸ch çc cÊp. L·i tiÒn göi ngo¹i tÖ sau khi
trõ ®i çc kho¶n phÝ thanh to¸n ®îc qu¶n lý, sö dông vµ quyÕt to¸n víi
ng©n s¸ch nhµ níc theo chÕ ®é qu¶n lý tµi chÝnh ¸p dông ®èi víi hÖ thèng
Kho b¹c Nhµ níc;
Nguyªn t¾c thø ba:
Quü ngo¹i tÖ cña ng©n s¸ch nhµ níc ®îc sö dông ®Ó thanh to¸n, chi
tr¶ çc kho¶n chi b»ng ngo¹i tÖ theo quy ®Þnh cña Bé Tµi chÝnh. PhÇn ngo¹i
tÖ cßn l¹i, Së Giao dÞch Kho b¹c Nhµ níc b¸n cho ng©n hµng nhµ níc
303
theo ®Þnh kú hoÆc theo lÖnh cña Bé trëng Bé Tµi chÝnh. Cuèi n¨m, vµo
thêi gian chØnh lý quyÕt to¸n, Së Giao dÞch Kho b¹c Nhµ níc tæng hîp
chªnh lÖch tû gi¸ ph¸t sinh trong n¨m göi Bé Tµi chÝnh (Vô Ng©n s¸ch nhµ
níc) ®Ó xö lý;
Nguyªn t¾c thø t:
Bé trëng Bé Tµi chÝnh uû quyÒn cho Vô trëng Vô Tµi chÝnh ®èi
ngo¹i x¸c ®Þnh vµ th«ng b¸o tû gi¸ h¹ch to¸n ngo¹i tÖ, b¶o ®¶m çc yªu cÇu
sau:
+ Tû gi¸ h¹ch to¸n ®îc tÝnh b×nh qu©n theo tû gi¸ mua b¸n thùc tÕ
b×nh qu©n ngµy trªn thÞ trêng ngo¹i tÖ liªn ng©n hµng trong thêi gian 30
ngµy tríc ngµy th«ng b¸o;
+ Trêng hîp trong th¸ng tû gi¸ mua b¸n ngo¹i tÖ thùc tÕ trªn thÞ
trêng ngo¹i tÖ liªn ng©n hµng cã biÕn ®éng lín (t¨ng hoÆc gi¶m trªn 5% so
víi tû gi¸ h¹ch to¸n), Bé Tµi chÝnh xem xÐt, ®iÒu chØnh l¹i tû gi¸ h¹ch to¸n
cho phï hîp;
Nguyªn t¾c thø nÆm:
Tû gi¸ h¹ch to¸n ®îc ¸p dông thèng nhÊt trªn ph¹m vi c¶ níc ®èi
víi çc nghiÖp vô:
+ Quy ®æi vµ h¹ch to¸n thu, chi ng©n s¸ch nhµ níc b»ng ngo¹i tÖ (kÓ
c¶ çc kho¶n thu hiÖn vËt cã gi¸ gèc b»ng ngo¹i tÖ);
+ Quy ®æi vµ h¹ch to¸n kÕ to¸n cña Kho b¹c Nhµ níc.
4.2.2. Quy tr×nh thu:
4.2.2.1. Thu ngo¹i tÖ b»ng chuyÓn kho¶n:
Quy tr×nh thu ngo¹i tÖ b»ng chuyÓn kho¶n ®îc thùc hiÖn nh ®èi víi
thu chuyÓn kho¶n b»ng ®ång ViÖt Nam. C¨n cø giÊy b¸o cã, b¶ng kª thanh
to¸n vµ giÊy nép tiÒn vµo ng©n s¸ch nhµ níc b»ng ngo¹i tÖ chuyÓn kho¶n
do ng©n hµng göi ®Õn, Kho b¹c Nhµ níc xö lý:
Së Giao dÞch Kho b¹c Nhµ níc thùc hiÖn ghi thu quü ngo¹i tÖ cña
ng©n s¸ch nhµ níc (kho¶n thu t¹i Së Giao dÞch Kho b¹c Nhµ níc vµ
kho¶n ngo¹i tÖ Kho b¹c Nhµ níc ®Þa ph¬ng chuyÓn vÒ); ®ång thêi, quy
®æi ra ®ång ViÖt Nam theo tû gi¸ h¹ch to¸n do Bé Tµi chÝnh quy ®Þnh ®èi
víi sè ngo¹i tÖ thu t¹i Së Giao dÞch Kho b¹c Nhµ níc ®Ó h¹ch to¸n thu
ng©n s¸ch nhµ níc;
Kho b¹c Nhµ níc tØnh, thµnh phè h¹ch to¸n t¨ng tiÒn göi ngo¹i tÖ t¹i
304
ng©n hµng; ®ång thêi, quy ®æi ra ®ång ViÖt nam theo tû gi¸ h¹ch to¸n do Bé
Tµi chÝnh quy ®Þnh ®Ó h¹ch to¸n thu ng©n s¸ch nhµ níc.
4.2.2.2. Thu ngo¹i tÖ b»ng tiÒn mÆt qua ng©n hµng, ®îc thùc hiÖn
theo quy tr×nh sau:
§èi tîng nép lËp 4 liªn giÊy nép tiÒn vµo ng©n s¸ch nhµ níc b»ng
ngo¹i tÖ tiÒn mÆt vµo ng©n s¸ch nhµ níc vµ ®Õn ng©n hµng n¬i Kho b¹c
Nhµ níc më tµi kho¶n ngo¹i tÖ ®Ó lµm thñ tôc nép tiÒn;
Ng©n hµng lµm thñ tôc thu ngo¹i tÖ, vµ xö lý çc liªn giÊy nép tiÒn:
liªn 1 lu ng©n hµng, liªn 2 göi ®èi tîng nép, 2 liªn cßn l¹i göi Kho b¹c
Nhµ níc;
C¨n cø chøng tõ do ng©n hµng göi ®Õn, Kho b¹c Nhµ níc thùc hiÖn
nh ë môc 4.2.2.1.
4.2.2.3. Thu ngo¹i tÖ b»ng tiÒn mÆt qua c¬ quan thu hoÆc thu trùc tiÕp
vµo Kho b¹c Nhµ níc:
Trêng hîp c¬ quan thu trùc tiÕp thu ngo¹i tÖ b»ng tiÒn mÆt ph¶i nép
®Çy ®ñ, kÞp thêi vµo tµi kho¶n ngo¹i tÖ cña Kho b¹c Nhµ níc më t¹i ng©n
hµng. T¹i nh÷ng n¬i kh«ng thÓ nép ngo¹i tÖ vµo ng©n hµng, c¬ quan thu
nép toµn bé sè ngo¹i tÖ ®· thu vµo Kho b¹c Nhµ níc tØnh, thµnh phè. Quy
tr×nh thu vµ xö lý chøng tõ nh trêng hîp thu tiÒn mÆt b»ng ®ång ViÖt
Nam qua c¬ quan thu;
Trêng hîp ®èi tîng nép ngo¹i tÖ b»ng tiÒn mÆt nép trùc tiÕp vµo
Kho b¹c Nhµ níc, quy tr×nh thu thùc hiÖn nh thu tiÒn mÆt b»ng ®ång
ViÖt Nam;
ViÖc thu ng©n s¸ch nhµ níc b»ng ngo¹i tÖ tiÒn mÆt chØ ®îc thùc
hiÖn t¹i Kho b¹c Nhµ níc tØnh, thµnh phè vµ ®èi víi çc lo¹i ngo¹i tÖ tù do
chuyÓn ®æi theo th«ng b¸o cña Ng©n hµng Nhµ níc;
C¨n cø sè ngo¹i tÖ tiÒn mÆt thùc thu, Kho b¹c Nhµ níc thùc hiÖn
quy ®æi ra ®ång ViÖt Nam theo tû gi¸ h¹ch to¸n do Bé Tµi chÝnh quy ®Þnh
®Ó h¹ch to¸n thu ng©n s¸ch nhµ níc; ®ång thêi, göi toµn bé sè ngo¹i tÖ ®·
thu vµo tµi kho¶n tiÒn göi ngo¹i tÖ cña Kho b¹c Nhµ níc t¹i ng©n hµng ®Ó
chuyÓn vÒ Së Giao dÞch Kho b¹c Nhµ níc;
Trêng hîp Kho b¹c Nhµ níc tØnh, thµnh phè kh«ng cã tµi kho¶n
tiÒn göi ngo¹i tÖ t¹i ng©n hµng (do ng©n hµng nhµ níc vµ çc ng©n hµng
th¬ng m¹i nhµ níc trªn ®Þa bµn cha tæ chøc më tµi kho¶n tiÒn göi vµ
305
thanh to¸n ngo¹i tÖ), Kho b¹c Nhµ níc tØnh, thµnh phè ®îc b¸n ngo¹i tÖ
tiÒn mÆt cho ng©n hµng nhµ níc hoÆc ng©n hµng th¬ng m¹i nhµ níc
®îc phÐp kinh doanh ngo¹i tÖ (theo tû gi¸ mua ngo¹i tÖ cña ng©n hµng ®ã).
PhÇn chªnh lÖch gi÷a tû gi¸ b¸n ngo¹i tÖ thùc tÕ vµ tû gi¸ h¹ch to¸n thu
ng©n s¸ch ®îc theo dâi vµ chuyÓn vÒ Kho b¹c Nhµ níc Trung ¬ng ®Ó
quyÕt to¸n víi ng©n s¸ch trung ¬ng.
5. Hoµn tr¶ çc kho¶n thu ng©n s¸ch nhµ níc:
ViÖc hoµn tr¶ çc kho¶n thu ng©n s¸ch nhµ níc ®îc thùc hiÖn trong
çc trêng hîp: thu kh«ng ®óng chÝnh s¸ch, chÕ ®é; c¬ chÕ, chÝnh s¸ch thu
cã thay ®æi; ®èi tîng nép ®îc miÔn, gi¶m, hoµn thuÕ theo quyÕt ®Þnh cña
cÊp cã thÈm quyÒn; kho¶n nép thõa so víi quy ®Þnh.
Quy tr×nh, thñ tôc hoµn tr¶ çc kho¶n thu ng©n s¸ch nhµ níc ®îc
thùc hiÖn theo quy ®Þnh. Riªng kho¶n hoµn thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng (kÓ c¶ thuÕ
gi¸ trÞ gia t¨ng ®¬n vÞ nép nhÇm, nép thõa) ®îc thùc hiÖn hoµn tr¶ tõ quü
hoµn thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng.
ViÖc hoµn tr¶ çc kho¶n thu ng©n s¸ch nhµ níc cho ®èi tîng nép
khi cha quyÕt to¸n ng©n s¸ch nhµ níc ®îc thùc hiÖn theo lÖnh tho¸i thu
ng©n s¸ch nhµ níc cña c¬ quan tµi chÝnh; trêng hîp kho¶n thu ®· quyÕt
to¸n vµo niªn ®é ng©n s¸ch n¨m tríc, c¬ quan tµi chÝnh lËp lÖnh chi tiÒn
cña n¨m ng©n s¸ch hiÖn hµnh ®Ó hoµn tr¶.
C¨n cø lÖnh tho¸i thu ng©n s¸ch nhµ níc hoÆc lÖnh chi tiÒn cña c¬
quan tµi chÝnh, Kho b¹c Nhµ níc lµm thñ tôc ghi gi¶m thu (®èi víi çc
kho¶n thu cha quyÕt to¸n ng©n s¸ch) hoÆc h¹ch to¸n chi ng©n s¸ch nhµ
níc (®èi víi çc kho¶n thu ®· quyÕt to¸n ng©n s¸ch nhµ níc) vµ hoµn tr¶
cho ®èi tîng ®îc hëng.
7. H¹ch to¸n kÕ to¸n, b¸o ço, quyÕt to¸n thu ng©n s¸ch nhµ níc:
7.1. H¹ch to¸n thu ng©n s¸ch nhµ níc:
- Kho b¹c Nhµ níc tæ chøc h¹ch to¸n kÕ to¸n thu ng©n s¸ch nhµ
níc theo chÕ ®é kÕ to¸n do Bé Tµi chÝnh quy ®Þnh. ViÖc h¹ch to¸n kÕ to¸n
ph¶i ®¶m b¶o ®óng niªn ®é ng©n s¸ch vµ môc lôc ng©n s¸ch nhµ níc. Çc
kho¶n thu thuéc ng©n s¸ch n¨m tríc, nép trong n¨m sau ph¶i ®îc h¹ch
to¸n vµo thu ng©n s¸ch n¨m sau;
- §èi víi çc kho¶n thu ngoµi c©n ®èi ng©n s¸ch nhµ níc, Kho b¹c
Nhµ níc h¹ch to¸n t¹m thu cha ®a vµo c©n ®èi ng©n s¸ch nhµ níc;
306
- §èi víi çc kho¶n t¹m thu, t¹m gi÷, Kho b¹c Nhµ níc h¹ch to¸n
vµo tµi kho¶n t¹m thu, t¹m gi÷ vµ sau ®ã xö lý theo quyÕt ®Þnh cña cÊp cã
thÈm quyÒn. Çc kho¶n t¹m thu, t¹m gi÷ cha cã quyÕt ®Þnh xö lý cña cÊp
cã thÈm quyÒn, ®Õn cuèi ngµy 31 th¸ng 12 ®îc chuyÓn sè d sang n¨m sau
®Ó tiÕp tôc theo dâi xö lý;
- §èi víi çc c¬ quan, ®¬n vÞ cã ph¸t sinh kho¶n thu ng©n s¸ch nhµ
níc ®îc gi÷ l¹i ®Ó chi theo chÕ ®é quy ®Þnh, ®Þnh kú ph¶i lËp b¸o ço chi
tiÕt çc kho¶n thùc thu, thùc chi göi c¬ quan tµi chÝnh. C¨n cø lÖnh ghi thu,
lÖnh ghi chi do c¬ quan tµi chÝnh chuyÓn ®Õn, Kho b¹c Nhµ níc thùc hiÖn
h¹ch to¸n ghi thu, ghi chi ng©n s¸ch nhµ níc.
7.2. B¸o ço, quyÕt to¸n thu ng©n s¸ch nhµ níc:
ViÖc b¸o ço ®Þnh kú t×nh h×nh thu ng©n s¸ch nhµ níc, b¸o ço kÕ
to¸n, quyÕt to¸n thu ng©n s¸ch nhµ níc cña ng©n s¸ch çc cÊp ®îc lËp
theo ®óng mÉu biÓu, môc lôc ng©n s¸ch nhµ níc, thêi h¹n vµ chÕ ®é KÕ
to¸n ng©n s¸ch nhµ níc vµ ho¹t ®éng nghiÖp vô Kho b¹c Nhµ níc do Bé
Tµi chÝnh quy ®Þnh.
III. qu¶n lý, cÊp ph¸t, thanh to¸n çc kho¶n chi ng©n s¸ch nhµ níc
qua Kho b¹c Nhµ níc:
1. Nguyªn t¾c qu¶n lý, cÊp ph¸t, thanh to¸n çc kho¶n chi ng©n s¸ch
nhµ níc qua Kho b¹c Nhµ níc:
Nguyªn t¾c thø nhÊt: TÊt c¶ çc kho¶n chi ng©n s¸ch nhµ níc ph¶i
®îc kiÓm tra, kiÓm so¸t trong qu¸ tr×nh cÊp ph¸t, thanh to¸n.
Çc kho¶n chi ph¶i cã trong dù to¸n ng©n s¸ch nhµ níc ®îc ph©n
bæ, ®óng chÕ ®é, tiªu chuÈn, ®Þnh møc do cÊp cã thÈm quyÒn quy ®Þnh vµ
®· ®îc thñ trëng ®¬n vÞ sö dông ng©n s¸ch nhµ níc hoÆc ngêi ®îc uû
quyÒn quyÕt ®Þnh chi.Trêng hîp ph¶i qua ®Êu thÇu hoÆc thÈm ®Þnh gi¸ th×
cßn ph¶i tæ chøc ®Êu thÇu hoÆc thÈm ®Þnh gi¸ theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt.
Çc kho¶n chi cã tÝnh chÊt thêng xuyªn ®îc chia ®Òu trong n¨m ®Ó chi;
çc kho¶n chi cã tÝnh chÊt thêi vô hoÆc chØ ph¸t sinh vµo mét sè thêi ®iÓm
nh ®Çu t x©y dùng c¬ b¶n, mua s¾m, söa ch÷a lín vµ çc kho¶n chi cã
tÝnh chÊt kh«ng thêng xuyªn kh¸c ph¶i thùc hiÖn theo dù to¸n quý ®îc
®¬n vÞ dù to¸n cÊp I giao cïng víi giao dù to¸n n¨m.
307
Nguyªn t¾c thø hai: Mäi kho¶n chi ng©n s¸ch nhµ níc ®îc h¹ch
to¸n b»ng ®ång ViÖt Nam theo niªn ®é ng©n s¸ch, cÊp ng©n s¸ch vµ môc lôc
Çc kho¶n chi ng©n s¸ch nhµ níc b»ng ngo¹i tÖ, hiÖn vËt, ngµy c«ng
lao ®éng ®îc quy ®æi vµ h¹ch to¸n b»ng ®ång ViÖt Nam theo tû gi¸ ngo¹i
tÖ, gi¸ hiÖn vËt, ngµy c«ng lao ®éng do c¬ quan nhµ níc cã thÈm quyÒn
quy ®Þnh.
Nguyªn t¾c thø ba: Çc kho¶n chi ng©n s¸ch nhµ níc sai chÕ ®é ph¶i
®îc thu håi.
C¨n cø vµo quyÕt ®Þnh cña c¬ quan tµi chÝnh hoÆc quyÕt ®Þnh cña c¬
quan nhµ níc cã thÈm quyÒn, Kho b¹c Nhµ níc thùc hiÖn viÖc thu håi çc
kho¶n chi sai chÕ ®é cho ng©n s¸ch nhµ níc.
2. Tr¸ch nhiÖm vµ quyÒn h¹n cña çc c¬ quan, ®¬n vÞ trong viÖc qu¶n
lý, cÊp ph¸t vµ thanh to¸n çc kho¶n chi ng©n s¸ch nhµ níc.
2.1. C¬ quan Tµi chÝnh:
ThÈm tra viÖc ph©n bæ dù to¸n ng©n s¸ch nhµ níc cho çc ®¬n vÞ sö
dông ng©n s¸ch nhµ níc. Trêng hîp viÖc ph©n bæ kh«ng phï hîp víi néi
dung trong dù to¸n do c¬ quan nhµ níc cã thÈm quyÒn giao, kh«ng ®óng
chÝnh s¸ch, chÕ ®é, tiªu chuÈn, ®Þnh møc, th× yªu cÇu c¬ quan ph©n bæ ng©n
s¸ch ®iÒu chØnh l¹i.
Bè trÝ nguån ®Ó ®¸p øng nhu cÇu chi, trêng hîp nhu cÇu chi vît
qu¸ kh¶ n¨ng thu vµ huy ®éng cña quü ng©n s¸ch nhµ níc, th× c¬ quan tµi
chÝnh ph¶i chñ ®éng thùc hiÖn çc biÖn ph¸p vay t¹m thêi theo quy ®Þnh ®Ó
b¶o ®¶m nguån; trêng hîp ®· thùc hiÖn çc gi¶i ph¸p trªn mµ vÉn kh«ng
®¸p øng ®ñ nhu cÇu chi, c¬ quan tµi chÝnh ®îc quyÒn yªu cÇu (b»ng v¨n
b¶n) Kho b¹c Nhµ níc t¹m dõng thanh to¸n mét sè kho¶n chi vÒ mua
s¾m, söa ch÷a theo tõng nhiÖm vô cô thÓ ®Ó ®¶m b¶o c©n ®èi quü ng©n s¸ch
nhµ níc, nhng kh«ng ¶nh hëng ®Õn viÖc tæ chøc thùc hiÖn nhiÖm vô
chÝnh ®îc giao cña ®¬n vÞ.
KiÓm tra, gi¸m s¸t viÖc thùc hiÖn chi tiªu vµ sö dông ng©n s¸ch ë çc
®¬n vÞ sö dông ng©n s¸ch nhµ níc, trêng hîp ph¸t hiÖn çc kho¶n chi
vît nguån cho phÐp, sai chÕ ®é hoÆc ®¬n vÞ kh«ng chÊp hµnh chÕ ®é b¸o
ço, th× cã quyÒn yªu cÇu Kho b¹c Nhµ níc t¹m dõng thanh to¸n.
2.2. C¬ quan nhµ níc ë trung ¬ng vµ ®Þa ph¬ng:
308
Híng dÉn, theo dâi, kiÓm tra viÖc sö dông ng©n s¸ch nhµ níc
thuéc ngµnh, lÜnh vùc do c¬ quan qu¶n lý vµ cña çc ®¬n vÞ trùc thuéc; ®Þnh
kú b¸o ço t×nh h×nh thùc hiÖn chi ng©n s¸ch nhµ níc vµ çc b¸o ço tµi
chÝnh kh¸c theo chÕ ®é quy ®Þnh.
2.3. §¬n vÞ sö dông ng©n s¸ch nhµ níc:
TÊt c¶ çc ®¬n vÞ sö dông ng©n s¸ch nhµ níc vµ çc tæ chøc ®îc
ng©n s¸ch nhµ níc hç trî thêng xuyªn ph¶i më tµi kho¶n t¹i Kho b¹c
Nhµ níc; chÞu sù kiÓm tra, kiÓm so¸t cña c¬ quan tµi chÝnh, Kho b¹c Nhµ
níc trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn dù to¸n ng©n s¸ch nhµ níc ®îc giao vµ
quyÕt to¸n ng©n s¸ch nhµ níc theo ®óng chÕ ®é quy ®Þnh.
Thñ trëng çc ®¬n vÞ sö dông ng©n s¸ch nhµ níc cã tr¸ch nhiÖm:
+ QuyÕt ®Þnh chi theo chÕ ®é, tiªu chuÈn vµ møc chi trong ph¹m vi dù
to¸n chi ng©n s¸ch nhµ níc ®îc cÊp cã thÈm quyÒn giao;
+ Qu¶n lý, sö dông ng©n s¸ch nhµ níc vµ tµi s¶n nhµ níc theo ®óng
chÕ ®é, tiªu chuÈn, ®Þnh møc chi ng©n s¸ch nhµ níc; ®óng môc ®Ých, tiÕt
kiÖm, cã hiÖu qu¶. Trêng hîp vi ph¹m, tuú theo tÝnh chÊt vµ møc ®é, sÏ bÞ
xö lý kû luËt, xö ph¹t hµnh chÝnh hoÆc bÞ truy cøu tr¸ch nhiÖm h×nh sù theo
2.4. Kho b¹c Nhµ níc:
KiÓm so¸t çc hå s¬, chøng tõ chi vµ thùc hiÖn chi tr¶, thanh to¸n kÞp thêi
çc kho¶n chi ng©n s¸ch nhµ níc ®ñ ®iÒu kiÖn thanh to¸n theo quy ®Þnh;
tham gia víi c¬ quan tµi chÝnh, c¬ quan qu¶n lý nhµ níc cã thÈm quyÒn
trong viÖc kiÓm tra t×nh h×nh sö dông ng©n s¸ch nhµ níc; x¸c nhËn sè thùc
chi ng©n s¸ch nhµ níc qua Kho b¹c Nhµ níc cña çc ®¬n vÞ sö dông
Kho b¹c Nhµ níc cã quyÒn t¹m ®×nh chØ, tõ chèi chi tr¶, thanh to¸n
vµ th«ng b¸o cho ®¬n vÞ sö dông ng©n s¸ch nhµ níc biÕt; ®ång thêi, chÞu
tr¸ch nhiÖm vÒ quyÕt ®Þnh cña m×nh trong çc trêng hîp sau:
+ Chi kh«ng ®óng môc ®Ých, ®èi tîng theo dù to¸n ®îc
duyÖt;
+ Chi kh«ng ®óng chÕ ®é, tiªu chuÈn, ®Þnh møc chi do c¬ quan
nhµ níc cã thÈm quyÒn quy ®Þnh;
+ Kh«ng ®ñ çc ®iÒu kiÖn chi theo quy ®Þnh. .
309
Kho b¹c Nhµ níc cã tr¸ch nhiÖm t¹m dõng thanh to¸n theo yªu cÇu
cña c¬ quan tµi chÝnh (b»ng v¨n b¶n) ®èi víi çc trêng hîp quy ®Þnh ®·
nãi ë trªn.
3. KiÓm so¸t thanh to¸n vèn ®Çu t vµ x©y dùng thuéc nguån vèn
ng©n s¸ch nhµ níc qua hÖ thèng Kho b¹c Nhµ níc:
Ch¬ng thø t ®· ®Ò cËp t¬g ®èi chi tiÕt, cô thÓ vÒ viÖc qu¶n lý vµ
çc ®iÒu kiÖn thanh to¸n vèn ®Çu t vµ x©y dùng thuéc nguån vèn ng©n
s¸ch nhµ níc. Môc nµy sÏ chñ yÕu chØ ®Ò cËp ®Õn quy tr×nh kiÓm so¸t
thanh to¸n çc lo¹i vèn ®ã qua Kho b¹c Nhµ níc (thêi gian tèi ®a kiÓm
so¸t tõng lo¹i tµi liÖu, ë tõng bé phËn ®Òu cã quy ®Þnh cô thÓ trong çc v¨n
b¶n ph¸p quy, sinh viªn cÇn tham kh¶o thªm nh÷ng v¨n b¶n nµy).
3.1. §èi víi các trêng hîp tạm giữ chờ quyết toán 5% kế hoạch thanh
toán vốn đ ầu tư hàng năm của dự án:
Tµi liÖu chñ ®Çu t göi ®Õn trong trêng hîp ®Ó chuyÓn 5% kÕ ho¹ch
thanh to¸n vèn hµng n¨m vµo tµi kho¶n “T¹m gi÷ chê xö lý” hoÆc trong
trêng hîp ®iÒu chØnh t¨ng sè vèn t¹m gi÷ do ®iÒu chØnh t¨ng kÕ ho¹ch cña
dù ¸n: GiÊy ®Ò nghÞ t¹m gi÷ 5% chê quyÕt to¸n vµ GiÊy rót vèn ®Çu t.
Trong trêng hîp ®iÒu chØnh gi¶m: GiÊy ®Ò nghÞ t¹m gi÷ 5% chê quyÕt
to¸n.
Sau khi nhËn ®îc çc tµi liÖu trªn, çn bé thanh to¸n kiÓm tra, xö lý,
b¸o ço Trëng phßng hoÆc ngêi phô tr¸ch thanh to¸n vèn ®Çu t (sau
®©y gäi chung lµ Trëng phßng thanh to¸n vèn ®Çu t). Trªn c¬ së nguån
vèn hiÖn cã, trëng phßng thanh to¸n vèn ®Çu t ký tr×nh Gi¸m ®èc Kho
b¹c Nhµ níc duyÖt. Quy tr×nh t¬ng tù quy tr×nh thanh to¸n khèi lîng
x©y dùng c¬ b¶n hoµn thµnh.
3.2. Quy tr×nh kiÓm so¸t thanh to¸n vèn ®Çu t vµ x©y dùng thuéc
nguån vèn ng©n s¸ch nhµ níc qua hÖ thèng Kho b¹c Nhµ níc:
Vèn ®Çu t vµ x©y dùng ®îc ®Ò cËp ®Õn ë ®©y lµ vèn trong níc vµ
bao gåm 4 lo¹i: Vèn quy ho¹ch, vèn chuÈn bÞ ®Çu t, vèn chuÈn bÞ thùc
hiÖn dù ¸n vµ vèn thùc hiÖn ®Çu t.
3.2.1. Tµi liÖu lµm c¨n cø kiÓm so¸t thanh to¸n vèn:
Lo¹i tµi liÖu chØ göi 1 lÇn cho c¶ qu¸ tr×nh thùc hiÖn dù ¸n (trõ khi cã
bæ sung, ®iÒu chØnh) nh: Tµi liÖu ®Ó më tµi kho¶n, tµi liÖu vÒ cho phÐp tiÕn
hµnh c«ng viÖc, tµi liÖu vÒ dù to¸n chi phÝ, tµi liÖu vÒ phª duyÖt kÕt qu¶ ®Êu
310
thÇu (®èi víi c«ng viÖc ph¶i ®Êu thÇu), hîp ®ång kinh tÕ gi÷a chñ ®Çu t víi
nhµ thÇu, v.v...
Lo¹i tµi liÖu bæ sung hµng n¨m: KÕ ho¹ch vèn hµng n¨m vµ kÕ ho¹ch
thanh to¸n vèn hµng n¨m ®îc th«ng b¸o.
Lo¹i tµi liÖu ph¶i göi tõng lÇn ®Ó t¹m øng hoÆc thanh to¸n khèi lîng
c«ng viÖc hoµn thµnh, thanh to¸n lÇn cuèi.
+ §Ó t¹m øng ph¶i cã GiÊy ®Ò nghÞ t¹m øng vèn ®Çu t, GiÊy rót
vèn ®Çu t (vµ cã thÓ ph¶i kÌm çc tµi liÖu kh¸c).
+ §Ó thanh to¸n khèi lîng hoµn thµnh ph¶i cã GiÊy rót vèn ®Çu
t, GiÊy ®Ò nghÞ thanh to¸n t¹m øng vèn ®Çu t (nÕu cã thanh to¸n t¹m
øng), PhiÕu gi¸ (hoÆc b¶ng kª thanh to¸n), tµi liÖu x¸c nhËn khèi lîng
c«ng viÖc hoµn thµnh (vµ cã thÓ ph¶i kÌm nh÷ng tµi liÖu kh¸c).
+ Kh¸i niÖm thanh to¸n lÇn cuèi chØ dïng cho vèn quy ho¹ch, dù
¸n chuÈn bÞ ®Çu t bÞ huû bá, h¹ng môc c«ng tr×nh hoÆc c«ng tr×nh ®· ®îc
phª duyÖt quyÕt to¸n vèn ®Çu t. C¨n cø vµo çc tµi liÖu do chñ ®Çu t göi
®Õn (gièng nh trêng hîp ®Ó thanh to¸n khèi lîng c«ng viÖc hoµn thµnh)
vµ quyÕt to¸n vèn ®îc duyÖt; trªn c¬ së kÕ ho¹ch vèn, sè vèn t¹m gi÷ 5%
chê quyÕt to¸n vµ nguån vèn hiÖn cã, Kho b¹c Nhµ níc duyÖt thanh to¸n
lÇn cuèi cho dù ¸n.
3.2.2. Çc bíc kiÓm tra, kiÓm so¸t thanh to¸n vèn:
3.2.2.1. KiÓm tra tµi liÖu dù ¸n nép 1 lÇn cho c¶ qu¸ tr×nh thùc hiÖn dù
¸n vµ tµi liÖu bæ sung hµng n¨m:
a) KiÓm tra sù ®Çy ®ñ, tÝnh hîp ph¸p, hîp lÖ cña tµi liÖu:
Çn bé thanh to¸n kiÓm tra vµ tr¶ lêi chñ ®Çu t kÌm theo phiÕu
giao nhËn tµi liÖu; yªu cÇu 1 lÇn ®Ó chñ ®Çu t bæ sung, hoµn thiÖn hå s¬;
chuyÓn çc tµi liÖu më tµi kho¶n sang phßng kÕ to¸n ®Ó lµm thñ tôc më tµi
kho¶n.
b) KiÓm tra néi dung:
- §èi víi vèn quy ho¹ch vµ vèn chuÈn bÞ ®Çu t, çn bé thanh to¸n
chñ yÕu kiÓm tra viÖc ¸p dông ®Þnh møc, ®¬n gi¸ cña dù to¸n so víi quy
®Þnh hiÖn hµnh.
- §èi víi vèn chuÈn bÞ thùc hiÖn dù ¸n vµ vèn thùc hiÖn dù ¸n:
+ §èi víi dù ¸n, c«ng tr×nh ®Êu thÇu: KiÓm tra n¾m ch¾c çc chØ
tiªu nh çc h¹ng môc c«ng tr×nh chÝnh, tiÕn ®é x©y dùng, tiÕn ®é thanh
311
to¸n, çc lo¹i nguån vèn, c¬ cÊu vèn ®Çu t, hîp ®ång kinh tÕ,... Riªng hîp
®ång cung cÊp thiÕt bÞ ph¶i ®¶m b¶o danh môc, tÝnh n¨ng thiÕt bÞ phï hîp
quyÕt ®Þnh ®Çu t vµ dù to¸n ®îc duyÖt.
+ §èi víi dù ¸n, c«ng tr×nh chØ ®Þnh thÇu ngoµi çc néi dung kiÓm
tra nh dù ¸n, c«ng tr×nh ®Êu thÇu cßn ph¶i kiÓm tra viÖc ¸p dông ®Þnh
møc, ®¬n gi¸, ph¸t hiÖn lçi sè häc...
Sau khi cã ý kiÕn cña bé phËn kiÓm tra (nÕu cã), çn bé thanh to¸n cã
ý kiÕn b¸o ço Trëng phßng Thanh to¸n vèn ®Çu t. Trêng hîp cã chªnh
lÖch gi÷a kÕt qu¶ kiÓm tra so víi dù to¸n ®îc duyÖt, Trëng phßng Thanh
to¸n vèn ®Çu t tr×nh Gi¸m ®èc Kho b¹c Nhµ níc ®Ó th«ng b¸o cho chñ
®Çu t bæ sung, hoµn chØnh.
3.2.2.2. KiÓm so¸t t¹m øng, thanh to¸n vèn cho khèi lîng c«ng viÖc
hoµn thµnh:
a) KiÓm so¸t t¹m øng vèn:
NhËn ®îc ®Ò nghÞ t¹m øng, çn bé thanh to¸n kiÓm tra tÝnh hîp
ph¸p, hîp lÖ, møc vèn ®Ò nghÞ t¹m øng theo quy ®Þnh, ghi ®Çy ®ñ çc chØ
tiªu, ký vµo GiÊy ®Ò nghÞ t¹m øng, GiÊy rót vèn ®Çu t vµ b¸o ço Trëng
phßng Thanh to¸n vèn ®Çu t. Trªn c¬ së nguån vèn hiÖn cã, Trëng phßng
Thanh to¸n vèn ®Çu t ký vµ tr×nh Gi¸m ®èc Kho b¹c Nhµ níc duyÖt. Sau
khi ®îc duyÖt, phßng Thanh to¸n vèn ®Çu t chuyÓn GiÊy rót vèn ®Çu t
cho phßng KÕ to¸n. Sau khi lµm xong thñ tôc t¹m øng, kÕ to¸n lu 1 liªn
GiÊy rót vèn ®Çu t, 2 liªn cßn l¹i phßng KÕ to¸n chuyÓn l¹i phßng Thanh
to¸n vèn ®Çu t ®Ó lu hå s¬ dù ¸n vµ tr¶ chñ ®Çu t. Trêng hîp vèn chÊp
nhËn t¹m øng kh¸c møc ®Ò nghÞ t¹m øng, sau khi b¸o ço Trëng phßng
Thanh to¸n vèn ®Çu t, çn bé thanh to¸n tr¶ l¹i tµi liÖu ®Ó chñ ®Çu t lËp
l¹i GiÊy rót vèn ®Çu t.
a) KiÓm so¸t thanh to¸n vèn cho khèi l¬ng c«ng viÖc hoµn thµnh:
Nãi chung, sau khi nhËn ®ñ tµi liÖu, çn bé thanh to¸n tiÕn hµnh
kiÓm tra, thèng nhÊt sè liÖu vµ kÕt qu¶ tÝnh to¸n víi chñ ®Çu t, x¸c ®Þnh sè
vèn thanh to¸n, sè vèn t¹m øng cÇn ph¶i thu håi; tªn ®¬n vÞ ®îc hëng;
ghi ®Çy ®ñ çc chØ tiªu, ký vµo PhiÕu gi¸ hoÆc B¶ng kª thanh to¸n, GiÊy rót
vèn ®Çu t, GiÊy ®Ò nghÞ thanh to¸n t¹m øng vèn ®Çu t (nÕu cã thanh to¸n
t¹m øng) vµ b¸o ço Trëng phßng Thanh to¸n vèn ®Çu t. Trªn c¬ së
nguån vèn hiÖn cã, Trëng phßng Thanh to¸n vèn ®Çu t ký tr×nh Gi¸m
®èc Kho b¹c Nhµ níc duyÖt. Sau khi ®îc duyÖt, phßng Thanh to¸n vèn
312
®Çu t chuyÓn GiÊy rót vèn ®Çu t, GiÊy ®Ò nghÞ thanh to¸n t¹m øng vèn
®Çu t (nÕu cã thanh to¸n t¹m øng) cho phßng KÕ to¸n. Sau khi lµm xong
thñ tôc thanh to¸n, thu håi t¹m øng, kÕ to¸n lu 1 liªn GiÊy rót vèn ®Çu t,
1 liªn GiÊy ®Ò nghÞ thanh to¸n t¹m øng vèn ®Çu t (nÕu cã thanh to¸n t¹m
øng), tµi liÖu cßn l¹i phßng KÕ to¸n chuyÓn l¹i phßng Thanh to¸n vèn ®Çu
t ®Ó lu hå s¬ dù ¸n vµ tr¶ chñ ®Çu t. Trêng hîp vèn chÊp nhËn t¹m øng
kh¸c møc ®Ò nghÞ t¹m øng, sau khi b¸o ço Trëng phßng Thanh to¸n vèn
®Çu t, çn bé thanh to¸n tr¶ l¹i tµi liÖu ®Ó chñ ®Çu t lËp l¹i GiÊy rót vèn
®Çu t.
3.2.3. C«ng t¸c quyÕt to¸n vèn ®Çu t:
HÕt n¨m kÕ ho¹ch, çn bé thanh to¸n ph¶i x¸c nhËn sè vèn thanh
to¸n trong n¨m, luü kÕ sè vèn thanh to¸n tõ khëi c«ng ®Õn hÕt niªn ®é Ng©n
s¸ch nhµ níc cho tõng dù ¸n, nhËn xÐt vÒ tr×nh tù x©y dùng c¬ b¶n, chÊp
hµnh ®Þnh møc, ®¬n gi¸, çc chÕ ®é theo quy ®Þnh.
Khi dù ¸n (tiÓu dù ¸n, dù ¸n thµnh phÇn, h¹ng môc c«ng tr×nh)
hoµn thµnh ®îc quyÕt to¸n, çn bé thanh to¸n ph¶i kiÓm tra, ®èi chiÕu,
x¸c nhËn vèn ®Çu t ®· thanh to¸n cho dù ¸n ®ång thêi cã nhËn xÐt vÒ qu¸
tr×nh ®Çu t b¸o ço Trëng phßng Thanh to¸n vèn ®Çu t chuyÓn sang
phßng KÕ to¸n ®Ó x¸c nhËn vµ tr×nh Gi¸m ®èc Kho b¹c Nhµ níc x¸c nhËn
theo quy ®Þnh.
Kho b¹c Nhµ níc phèi hîp víi chñ ®Çu t thu håi vèn ®· chi tr¶
sai chÕ ®é hoÆc lín h¬n so víi quyÕt to¸n vèn ®Çu t ®îc duyÖt.
4. Qu¶n lý, cÊp ph¸t, thanh to¸n çc kho¶n chi thêng xuyªn cña
ng©n s¸ch nhµ níc qua Kho b¹c Nhµ níc:
4.1. §èi víi çc kho¶n chi thêng xuyªn kho¸n cho çc c¬ quan hµnh
chÝnh nhµ níc; çc kho¶n chi thêng xuyªn thuéc quyÒn tù chñ tµi chÝnh
cña ®¬n vÞ sù nghiÖp c«ng lËp cã thu:
Cïng víi çc v¨n b¶n ph¸p luËt kh¸c, quy chÕ chi tiªu néi bé vµ quy
chÕ tr¶ l¬ng do c¬ quan hµnh chÝnh thùc hiÖn kho¸n chi x©y dùng vµ chÕ
®é chi tiªu néi bé do ®¬n vÞ sù nghiÖp thùc hiÖn c¬ chÕ tù chñ tµi chÝnh x©y
dùng theo quy ®Þnh lµ c¬ së ph¸p lý ®Ó thùc hiÖn kiÓm so¸t chi.
4.1.1. §èi víi çc kho¶n chi thêng xuyªn kho¸n cho çc c¬ quan
hµnh chÝnh Nhµ níc:
4.1.1.1. §iÒu kiÖn cÊp ph¸t thanh to¸n:
313
Kho b¹c Nhµ níc thùc hiÖn cÊp ph¸t, thanh to¸n kinh phÝ cho çc
®¬n vÞ kho¸n chi khi cã ®ñ çc ®iÒu kiÖn sau:
- QuyÕt ®Þnh cña c¬ quan cã thÈm quyÒn cho phÐp ®¬n vÞ thùc hiÖn
kho¸n biªn chÕ, kinh phÝ qu¶n lý hµnh chÝnh vµ nguån kinh phÝ ®îc giao
kho¸n.
-Dù to¸n chi cña ®¬n vÞ ®· ®îc duyÖt trong ph¹m vi kinh phÝ ®îc
kho¸n theo môc lôc ng©n s¸ch nhµ níc.
- Cßn ®ñ kinh phÝ ®Ó thanh to¸n.
- §· ®îc Thñ trëng ®¬n vÞ hoÆc ngêi ®îc uû quyÒn chuÈn chi.
- Cã ®ñ hå s¬ chøng tõ liªn quan ®Õn tõng kho¶n chi.
4.1.1.2. KiÓm so¸t, thanh to¸n:
Khi cã nhu cÇu thanh to¸n, ®¬n vÞ thùc hiÖn kho¸n chi göi Kho b¹c
Nhµ níc n¬i giao dÞch çc hå s¬ , tµi liÖu chøng tõ thanh to¸n cã liªn quan:
GiÊy rót dù to¸n ng©n s¸ch kÌm theo b¶ng kª chi tiÕt çc kho¶n chi
theo môc lôc ng©n s¸ch (®èi víi çc kho¶n chi ®· x¸c ®Þnh ®îc néi dung
chi) lµm c¨n cø cho Kho b¹c Nhµ níc h¹ch to¸n chi ng©n s¸ch nhµ níc.
Do kinh phÝ ®îc giao vµo môc 134 (chi kh¸c) nhng theo quy ®Þnh hiÖn
hµnh khi rót kinh phÝ ph¶i tõ môc 134 chi tiÕt ra çc môc chi cña môc lôc
ng©n s¸ch nhµ níc. V× vËy ®èi víi nh÷ng kho¶n chi cha x¸c ®Þnh ®îc néi
dung chi th× Kho b¹c Nhµ níc t¹m thêi h¹ch to¸n vµo môc 134 vµ yªu cÇu
®¬n vÞ ph¶i x¸c ®Þnh râ môc chi ng©n s¸ch nhµ níc cho tõng kho¶n chi
tríc khi thùc hiÖn thanh to¸n lÇn sau.
4.1.1.3. §èi víi viÖc sö dông çc kho¶n kinh phÝ tiÕt kiÖm:
Kho b¹c Nhµ níc thùc hiÖn thanh to¸n cho ®¬n vÞ theo quy chÕ sö
dông kinh phÝ tiÕt kiÖm do ®¬n vÞ x©y dùng phï hîp néi dung ®îc qui
®Þnh.
4.1.1.4. Xö lý kinh phÝ cuèi n¨m:
Kinh phÝ kho¸n cuèi n¨m nÕu kh«ng chi hÕt ®¬n vÞ ®îc Kho b¹c Nhµ
níc chuyÓn n¨m sau sö dông
4.1.1.5. QuyÕt to¸n:
§¬n vÞ kho¸n chi quyÕt to¸n kinh phÝ theo ®óng çc môc chi cña môc
lôc ng©n s¸ch nhµ níc; x¸c nhËn thùc chi theo môc lôc ng©n s¸ch cña Kho
b¹c Nhµ níc n¬i më tµi kho¶n giao dÞch lµ c¬ së ®Ó ®¬n vÞ quyÕt to¸n göi
c¬ quan qu¶n lý cÊp trªn vµ c¬ quan tµi chÝnh ®ång cÊp.
314
4.1.2. §èi víi çc kho¶n chi thêng xuyªn thuéc quyÒn tù chñ cña çc
®¬n vÞ sù nghiÖp c«ng lËp cã thu:
4.1.2.1. §iÒu kiÖn cÊp ph¸t thanh to¸n:
Kho b¹c Nhµ níc chØ thùc hiÖn cÊp ph¸t, thanh to¸n cho ®¬n vÞ khi
cã ®ñ çc ®iÒu kiÖn sau:
* §· cã trong dù to¸n ®îc c¬ quan cã thÈm quyÒn duyÖt
- §èi víi n¨m ®Çu tiªn, ®¬n vÞ ph©n bæ dù to¸n ®· ®îc Bé chñ qu¶n
duyÖt (®èi víi ®¬n vÞ sù nghiÖp TW), Chñ tÞch UBND çc cÊp duyÖt (®èi víi
®¬n vÞ sù nghiÖp ®Þa ph¬ng) chi tiÕt theo môc lôc ng©n s¸ch nhµ níc vµ
mét sè néi dung chi chñ yÕu göi c¬ quan qu¶n lý cÊp trªn, c¬ quan tµi chÝnh
vµ Kho b¹c Nhµ níc n¬i giao dÞch. Hai n¨m tiÕp theo lµ dù to¸n do ®¬n vÞ
lËp.
- Trêng hîp çc kho¶n chi ®ét xuÊt ngoµi dù to¸n ®îc duyÖt nhng
kh«ng thÓ tr× ho·n ®îc nh kh¾c phôc hËu qu¶ thiªn tai, ho¶ ho¹n... Kho
b¹c Nhµ níc c¨n cø vµo quyÕt ®Þnh cña c¬ quan cã thÈm quyÒn ®Ó cÊp
ph¸t, thanh to¸n cho ®¬n vÞ. §¬n vÞ cã tr¸ch nhiÖm bæ sung dù to¸n trong
vßng 1 th¸ng kÓ tõ ngµy ph¸t sinh kho¶n chi ®ã.
- §èi víi çc kho¶n chi ho¹t ®éng thêng xuyªn, nÕu ®Çu n¨m ®¬n vÞ
cha cã dù to¸n ®îc duyÖt; trªn c¬ së ®Ò nghÞ cña ®¬n vÞ Kho b¹c Nhµ
níc xem xÐt t¹m øng cho ®¬n vÞ b×nh qu©n b»ng 01 th¸ng chi ho¹t ®éng
thêng xuyªn cña n¨m tríc ®ã.
* §óng chÕ ®é, tiªu chuÈn, ®Þnh møc chi do c¬ quan nhµ níc cã thÈm
quyÒn quy ®Þnh.
- §èi víi nh÷ng kho¶n chi phÝ qu¶n lý hµnh chÝnh (c«ng t¸c phÝ, héi
nghÞ phÝ, ®iÖn tho¹i, c«ng vô phÝ...), chi ho¹t ®éng thêng xuyªn, chi l¬ng
vµ çc kho¶n chi kh¸c, møc chi do Thñ trëng ®¬n vÞ quyÕt ®Þnh trong
ph¹m vi nguån kinh phÝ ®îc sö dông, phï hîp víi quy chÕ chi tiªu néi bé
vµ quy chÕ tr¶ l¬ng cña ®¬n vÞ ®· ®îc héi nghÞ çn bé c«ng chøc c¬ quan
quyÕt ®Þnh.
- §èi víi nh÷ng kho¶n chi ph¶i tu©n thñ tiªu chuÈn, ®Þnh møc, chÕ ®é
chung cña nhµ níc (nh÷ng kho¶n chi cha ®îc giao quyÒn tù chñ) th×
møc chi kh«ng vît qu¸ tiªu chuÈn, ®Þnh møc, chÕ ®é quy ®Þnh.
* §· ®îc Thñ trëng ®¬n vÞ hoÆc ngêi ®îc uû quyÒn chuÈn chi.
* Tµi kho¶n tiÒn göi, dù to¸n kinh phÝ cña ®¬n vÞ cßn ®ñ sè d.
315
4.1.2.2. KiÓm so¸t, thanh to¸n ®èi víi mét sè kho¶n chi chñ yÕu:
a) KiÓm so¸t chi tiÒn l¬ng vµ tiÒn c«ng:
- L¬ng cÊp bËc vµ chøc vô: Kho b¹c Nhµ níc c¨n cø vµo môc
100,101,102 trong dù to¸n ph©n bæ theo môc lôc ng©n s¸ch nhµ níc ®Ó
kiÓm so¸t vµ thanh to¸n cho ®¬n vÞ.
- §èi víi phÇn l¬ng t¨ng thªm tõ nguån thu sù nghiÖp cña ®¬n vÞ vµ
nguån kinh phÝ tiÕt kiÖm chi thêng xuyªn, Kho b¹c Nhµ níc c¨n cø vµo
ph¬ng ¸n chi tr¶ tiÒn l¬ng ®îc duyÖt ®Ó thanh to¸n cho ®¬n vÞ, ®¶m b¶o
tæng quü l¬ng ®îc duyÖt kh«ng vît qu¸ 3 lÇn so víi møc tiÒn l¬ng tèi
thiÓu chung do nhµ níc quy ®Þnh (®èi víi ®¬n vÞ tù ®¶m b¶o mét phÇn chi
phÝ) vµ kh«ng vît qu¸ 3,5 lÇn (®èi víi ®¬n vÞ ®¶m b¶o toµn bé kinh phÝ).
b) §èi víi nh÷ng kho¶n chi qu¶n lý hµnh chÝnh, nghiÖp vô chuyªn m«n
vµ nh÷ng kho¶n chi kh¸c: trong ph¹m vi nguån kinh phÝ cña ®¬n vÞ, Kho
b¹c Nhµ níc thùc hiÖn chi theo ®Ò nghÞ cña Chñ tµi kho¶n. Chñ tµi kho¶n
chÞu tr¸ch nhiÖm tríc ph¸p luËt vÒ quyÕt ®Þnh chi tiªu cña m×nh.
c) §èi víi viªc trÝch lËp vµ sö dông çc quü cña ®¬n vÞ, Kho b¹c Nhµ
níc thùc hiÖn theo çc quy ®Þnh t¹i NghÞ ®Þnh sè 10/2002/N§-CP ngµy
16/01/2002 cña ChÝnh phñ vÒ chÕ ®é tµi chÝnh ¸p dông cho ®¬n vÞ sù nghiÖp
cã thu.
4.1.2.3. Giao dù to¸n kinh phÝ ng©n s¸ch nhµ níc:
§èi víi phÇn kinh phÝ ng©n s¸ch nhµ níc ®¶m b¶o ho¹t ®éng thêng
xuyªn (®¬n vÞ ®¶m b¶o mét phÇn kinh phÝ), c¬ quan tµi chÝnh giao dù to¸n
vµo môc 134 (chi kh¸c). Kho b¹c Nhµ níc thùc hiÖ©othnh to¸n cho ®¬n vÞ
vµ h¹ch to¸n theo môc lôc ng©n s¸ch nhµ níc (nÕu ®· x¸c ®Þnh ®îc néi
dung chi). Trêng hîp cha x¸c ®Þnh ®îc néi dung chi, Kho b¹c Nhµ níc
thùc hiÖn thanh to¸n cho ®¬n vÞ vµ t¹m thêi h¹ch to¸n vµo môc 134, ®ång
thêi yªu cÇu ®¬n vÞ x¸c ®Þnh râ môc chi ®Ó h¹ch to¸n thùc chi theo môc lôc
ng©n s¸ch nhµ níc tríc khi thùc hiÖn thanh to¸n lÇn sau.
4.1.2.4. Ghi thu- ghi chi ng©n s¸ch nhµ níc:
§èi víi çc kho¶n thu phÝ, lÖ phÝ thuéc ng©n s¸ch nhµ níc, khÊu hao
tµi s¶n cè ®Þnh, thanh lý tµi s¶n cè ®Þnh vµ çc kho¶n thu kh¸c thuéc ng©n
s¸ch nhµ níc ®Ó l¹i cho ®¬n vÞ chi theo quy ®Þnh, ®Þnh kú hµng quý ®¬n vÞ
ph¶i lËp b¸o ço chi tiÕt çc kho¶n thùc thu, thùc chi theo môc lôc ng©n
s¸ch nhµ níc göi c¬ quan tµi chÝnh ®Ó thùc hiÖn ghi thu ng©n s¸ch nhµ
níc vµ ghi chi cho ®¬n vÞ. C¨n cø chøng tõ ghi thu, ghi chi ng©n s¸ch nhµ
316
níc do c¬ quan tµi chÝnh chuyÓn ®Õn, Kho b¹c Nhµ níc thùc hiÖn h¹ch
to¸n thu, chi ng©n s¸ch nhµ níc.
4.1.2.5. Xö lý chuyÓn kinh phÝ cuèi n¨m :
§èi víi nh÷ng kho¶n kinh phÝ ng©n s¸ch nhµ níc cÊp ®¶m b¶o ho¹t
®éng thêng xuyªn, çc kho¶n thu sù nghiÖp cuèi n¨m kh«ng sö dông hÕt
Kho b¹c Nhµ níc chuyÓn sang n¨m sau cho ®¬n vÞ ®îc tiÕp tôc sö dông.
4.2. §èi víi çc kho¶n chi thêng xuyªn cña ng©n s¸ch nhµ níc
kh«ng thuéc néi dung kho¸n cho c¬ quan hµnh chÝnh nhµ níc hoÆc giao
quyÒn tù chñ cho ®¬n vÞ sù nghiÖp cã thu.
4.2.1. §iÒu kiÖn chi tr¶, thanh to¸n.

Kho b¹c Nhµ níc chØ thùc hiÖn chi tr¶, thanh to¸n çc kho¶n chi ng©n
s¸ch nhµ níc khi cã ®ñ çc ®iÒu kiÖn sau:
4.2.1.1. §· cã trong dù to¸n chi ng©n s¸ch nhµ níc ®îc giao, trõ çc
trêng hîp sau:
- Dù to¸n vµ ph¬ng ¸n ph©n bæ dù to¸n ng©n s¸ch nhµ níc cha ®îc
c¬ quan nhµ níc cã thÈm quyÒn quyÕt ®Þnh hoÆc ph¶i ®iÒu chØnh dù to¸n
ng©n s¸ch nhµ níc theo quy ®Þnh.
- Chi tõ nguån t¨ng thu so víi dù to¸n ng©n s¸ch nhµ níc ®îc giao vµ
tõ nguån dù phßng ng©n s¸ch nhµ níc theo quy ®Þnh cña cÊp cã thÈm
quyÒn ®Ó kh¾c phôc hËu qu¶ thiªn tai, ho¶ ho¹n,...; çc kho¶n chi ®ét xuÊt
ngoµi dù to¸n ®îc duyÖt, nhng kh«ng thÓ tr× ho·n ®îc.
- Chi øng tríc dù to¸n ng©n s¸ch nhµ níc n¨m sau.
Kho b¹c Nhµ níc thùc hiÖn chi tr¶, thanh to¸n theo quy ®Þnh.
4.2.1.2. §óng chÕ ®é, tiªu chuÈn, ®Þnh møc chi ng©n s¸ch nhµ níc do c¬
quan nhµ níc cã thÈm quyÒn qui ®Þnh.
4.2.1.3. §· ®îc c¬ quan tµi chÝnh hoÆc thñ trëng ®¬n vÞ sö dông ng©n
s¸ch nhµ níc hoÆc ngêi ®îc uû quyÒn quyÕt ®Þnh chi.
- §èi víi çc kho¶n chi do c¬ quan tµi chÝnh cÊp ph¸t trùc tiÕp, th×
quyÕt ®Þnh chi lµ “lÖnh chi tiÒn” cña c¬ quan tµi chÝnh. C¬ quan tµi chÝnh
chÞu tr¸ch nhiÖm kiÓm tra, kiÓm so¸t néi dung, tÝnh chÊt cña tõng kho¶n
chi, b¶o ®¶m çc ®iÒu kiÖn cÊp ph¸t ng©n s¸ch nhµ níc theo qui ®Þnh. Kho
b¹c Nhµ níc thùc hiÖn chi tr¶, thanh to¸n cho ®¬n vÞ sö dông ng©n s¸ch
nhµ níc theo néi dung ghi trong lÖnh chi tiÒn cña c¬ quan tµi chÝnh.
317
- §èi víi çc kho¶n chi c¬ quan tµi chÝnh kh«ng cÊp ph¸t trùc tiÕp,
khi cã nhu cÇu chi, ®¬n vÞ sö dông ng©n s¸ch nhµ níc lËp vµ göi Kho b¹c
Nhµ níc giÊy rót dù to¸n ng©n s¸ch nhµ níc.
4.2.1.4. Cã ®ñ hå s¬, chøng tõ thanh to¸n.
Ngoµi dù to¸n n¨m ®îc giao (göi mét lÇn vµo ®Çu n¨m), nhu cÇu chi
quý ®· göi Kho b¹c Nhµ níc (göi mét lÇn vµo cuèi quý tríc), tuú theo
tÝnh chÊt cña tõng kho¶n chi, cßn cã çc hå s¬, chøng tõ thanh to¸n göi
tõng lÇn theo quy ®Þnh.
4.2.2. Ph¬ng thøc chi tr¶, thanh to¸n.
ViÖc chi tr¶, thanh to¸n ®îc thùc hiÖn díi hai h×nh thøc cÊp t¹m øng
vµ cÊp thanh to¸n:
4.2.2.1. CÊp t¹m øng.
a/ §èi tîng cÊp t¹m øng:
- Chi hµnh chÝnh;
- Chi mua s¾m tµi s¶n, söa ch÷a, x©y dùng nhá, söa ch÷a lín tµi s¶n cè
®Þnh cha ®ñ ®iÒu kiÖn cÊp ph¸t, thanh to¸n trùc tiÕp hoÆc t¹m øng theo
hîp ®ång.
b/ Møc cÊp t¹m øng:
Møc cÊp t¹m øng tuú thuéc vµo tÝnh chÊt cña tõng kho¶n chi theo ®Ò
nghÞ cña ®¬n vÞ sö dông ng©n s¸ch nhµ níc vµ phï hîp víi tiÕn ®é thùc
hiÖn. Møc cÊp t¹m øng tèi ®a kh«ng vît qu¸ çc nhãm môc chi trong dù
to¸n ng©n s¸ch nhµ níc ®îc ph©n bæ.
c/ Tr×nh tù, thñ tôc t¹m øng:
- §¬n vÞ sö dông ng©n s¸ch nhµ níc göi Kho b¹c Nhµ níc çc hå s¬,
tµi liÖu liªn quan ®Õn tõng kho¶n chi theo quy ®Þnh kÌm theo giÊy rót dù
to¸n ng©n s¸ch nhµ níc (t¹m øng), trong ®ã ghi râ néi dung t¹m øng ®Ó
Kho b¹c Nhµ níc cã c¨n cø gi¶i quyÕt vµ theo dâi khi thanh to¸n t¹m øng;
- Kho b¹c Nhµ níc kiÓm tra, kiÓm so¸t çc néi dung hå s¬, tµi liÖu,
nÕu ®ñ ®iÒu kiÖn theo quy ®Þnh th× cÊp t¹m øng cho ®¬n vÞ.
d/ Thanh to¸n t¹m øng:
Khi thanh to¸n, ®¬n vÞ sö dông ng©n s¸ch nhµ níc cã tr¸ch nhiÖm
göi ®Õn Kho b¹c Nhµ níc giÊy ®Ò nghÞ thanh to¸n t¹m øng, kÌm theo çc
hå s¬, chøng tõ cã liªn quan ®Ó Kho b¹c Nhµ níc kiÓm so¸t, thanh to¸n.
318
- Trêng hîp ®ñ ®iÒu kiÖn quy ®Þnh, th× Kho b¹c Nhµ níc thùc hiÖn
thanh to¸n t¹m øng cho ®¬n vÞ sö dông ng©n s¸ch nhµ níc:
+ NÕu sè ®Ò nghÞ thanh to¸n lín h¬n sè ®· t¹m øng: c¨n cø vµo giÊy ®Ò
nghÞ thanh to¸n cña ®¬n vÞ, Kho b¹c Nhµ níc lµm thñ tôc chuyÓn tõ cÊp
t¹m øng sang cÊp ph¸t thanh to¸n (sè ®· t¹m øng) vµ yªu cÇu ®¬n vÞ lËp
giÊy rót dù to¸n ng©n s¸ch nhµ níc ®Ó cÊp thanh to¸n bæ sung cho ®¬n vÞ
(sè ®Ò nghÞ thanh to¸n lín h¬n sè ®· t¹m øng);
+ NÕu sè ®Ò nghÞ thanh to¸n nhá h¬n sè ®· cÊp t¹m øng: c¨n cø giÊy ®Ò
nghÞ thanh to¸n t¹m øng cña ®¬n vÞ, Kho b¹c Nhµ níc lµm thñ tôc chuyÓn
tõ cÊp t¹m øng sang cÊp ph¸t thanh to¸n (b»ng sè ®Ò nghÞ thanh to¸n t¹m
øng).
- Trêng hîp sè t¹m øng cha ®ñ ®iÒu kiÖn thanh to¸n, çc ®¬n vÞ sö
dông ng©n s¸ch nhµ níc cã thÓ thanh to¸n trong th¸ng sau, quÝ sau. TÊt c¶
çc kho¶n ®· t¹m øng ®Ó chi theo dù to¸n ng©n s¸ch nhµ níc ®Õn hÕt ngµy
31 th¸ng 12 cha ®ñ thñ tôc thanh to¸n, ®îc tiÕp tôc thanh to¸n trong thêi
gian chØnh lý quyÕt to¸n vµ quyÕt to¸n vµo niªn ®é ng©n s¸ch n¨m tríc.
Trêng hîp hÕt thêi gian chØnh lý quyÕt to¸n mµ vÉn cha ®ñ thñ tôc thanh
to¸n, ®¬n vÞ ph¶i ®Ò nghÞ c¬ quan tµi chÝnh ®ång cÊp xem xÐt cho chuyÓn
t¹m øng sang n¨m sau. NÕu kh«ng ®Ò nghÞ hoÆc ®Ò nghÞ kh«ng ®îc chÊp
thuËn, th× Kho b¹c Nhµ níc thu håi t¹m øng b»ng çch trõ vµo môc chi
t¬ng øng thuéc dù to¸n chi ng©n s¸ch n¨m sau cña ®¬n vÞ. NÕu dù to¸n chi
ng©n s¸ch nhµ níc n¨m sau kh«ng bè trÝ môc chi t¬ng øng hoÆc cã bè trÝ,
nhng thÊp h¬n sè ph¶i thu håi t¹m øng, Kho b¹c Nhµ níc th«ng b¸o cho
c¬ quan tµi chÝnh biÕt vµ xö lý theo quyÕt ®Þnh cña c¬ quan tµi chÝnh.
Riªng kho¶n t¹m øng b»ng tiÒn mÆt ®Õn cuèi ngµy 31 th¸ng 12 cha
chi hÕt ph¶i nép tr¶ ng©n s¸ch nhµ níc vµ h¹ch to¸n gi¶m chi ng©n s¸ch
n¨m hiÖn hµnh, trõ çc kho¶n ph¶i chi theo chÕ ®é, nhng cha chi nh:
tiÒn l¬ng, phô cÊp l¬ng, çc kho¶n trî cÊp cho çc ®èi tîng theo chÕ ®é
vµ häc bæng häc sinh, sinh viªn. §Ó ®¶m b¶o ®¬n vÞ sö dông ng©n s¸ch nhµ
níc cã tiÒn mÆt chi trong nh÷ng ngµy ®Çu n¨m, ®¬n vÞ sö dông ng©n s¸ch
nhµ níc ph¶i lµm thñ tôc víi Kho b¹c Nhµ níc xin t¹m øng tiÒn mÆt
thuéc nguån kinh phÝ ng©n s¸ch nhµ níc n¨m sau.
4.2.2.2. CÊp thanh to¸n.
a/ Çc kho¶n cÊp thanh to¸n bao gåm:
- L¬ng, phô cÊp l¬ng;
319
- Häc bæng, sinh ho¹t phÝ;
- Çc kho¶n chi ®ñ ®iÒu kiÖn cÊp thanh to¸n trùc tiÕp;
- Çc kho¶n t¹m øng ®ñ ®iÒu kiÖn chuyÓn tõ cÊp t¹m øng sang thanh
to¸n t¹m øng.
b/ Møc cÊp thanh to¸n:
Møc cÊp thanh to¸n c¨n cø vµo hå s¬, chøng tõ chi ng©n s¸ch nhµ
níc theo ®Ò nghÞ cña ®¬n vÞ sö dông ng©n s¸ch nhµ níc. Møc cÊp thanh
to¸n tèi ®a trong quÝ, n¨m kh«ng ®îc vît qu¸ nhu cÇu chi quý vµ dù to¸n
ng©n s¸ch nhµ níc n¨m ®îc c¬ quan nhµ níc cã thÈm quyÒn ph©n bæ
(bao gåm c¶ chi t¹m øng cha ®îc thu håi).
c/ Tr×nh tù, thñ tôc cÊp thanh to¸n:
- Khi cã nhu cÇu cÊp ph¸t thanh to¸n, çc ®¬n vÞ sö dông ng©n s¸ch
nhµ níc göi Kho b¹c Nhµ níc çc hå s¬, tµi liÖu, chøng tõ thanh to¸n cã
liªn quan theo chÕ ®é quy ®Þnh;
- Kho b¹c Nhµ níc kiÓm tra, kiÓm so¸t tÝnh hîp lÖ, hîp ph¸p cña hå
s¬, chøng tõ; ®èi chiÕu víi dù to¸n ng©n s¸ch nhµ níc ®îc duyÖt. Trêng
hîp ®ñ ®iÒu kiÖn nh quy ®Þnh th× thùc hiÖn thanh to¸n trùc tiÕp cho çc
®¬n vÞ cung cÊp hµng ho¸, dÞch vô hoÆc chi tr¶ qua ®¬n vÞ sö dông ng©n
s¸ch.
4.2.3. H¹ch to¸n kÕ to¸n vµ b¸o ço chi ng©n s¸ch nhµ níc.
4.2.3.1. H¹ch to¸n kÕ to¸n.
Çc ®¬n vÞ sö dông ng©n s¸ch nhµ níc, Kho b¹c Nhµ níc tæ chøc
h¹ch to¸n kÕ to¸n chi ng©n s¸ch nhµ níc theo chÕ ®é kÕ to¸n nhµ níc vµ
çc quy ph¹m ph¸p luËt kh¸c vÒ kÕ to¸n.
b) B¸o ço chi ng©n s¸ch nhµ níc.
- Hµng th¸ng, quÝ, n¨m çc ®¬n vÞ sö dông ng©n s¸ch nhµ níc lËp b¸o
ço chi ng©n s¸ch nhµ níc göi c¬ quan chñ qu¶n cã x¸c nhËn cña Kho b¹c
Nhµ níc n¬i giao dÞch. C¬ quan chñ qu¶n tæng hîp b¸o ço chi ng©n s¸ch
nhµ níc göi c¬ quan tµi chÝnh ®ång cÊp.
- Hµng th¸ng, quÝ, n¨m Kho b¹c Nhµ níc ®Þa ph¬ng lËp b¸o ço chi
ng©n s¸ch nhµ níc göi c¬ quan tµi chÝnh ®ång cÊp, c¬ quan h÷u quan vµ
Kho b¹c Nhµ níc cÊp trªn. Kho b¹c Nhµ níc tæng hîp b¸o ço chi ng©n
s¸ch nhµ níc göi Bé Tµi chÝnh (Vô Ng©n s¸ch nhµ níc) theo chÕ ®é quy
®Þnh.
320
5. KiÓm so¸t thanh to¸n çc kho¶n chi ngo¹i tÖ:
5.5. Nh÷ng kho¶n chi ngo¹i tÖ ®îc cÊp ph¸t b»ng lÖnh chi tiÒn:
Çc kho¶n chi nµy bao gåm: chi tr¶ nî níc ngoµi; viÖn trî cho çc tæ
chøc quèc tÕ vµ níc ngoµi theo quyÕt ®Þnh cña ChÝnh phñ; kinh phÝ cho c¬
quan ®¹i diÖn ViÖt Nam ë níc ngoµi; ®ãng gãp cho çc tæ chøc quèc tÕ; chi
nghiÖp vô, nhËp thiÕt bÞ, vËt t cña an ninh, quèc phßng; chi trî cÊp vµ ®µo
t¹o ®èi víi lu häc sinh ViÖt Nam häc ë níc ngoµi theo QuyÕt ®Þnh cña Bé
trëng Bé Gi¸o dôc vµ ®µo t¹o; çc kho¶n chi kh¸c theo QuyÕt ®Þnh cña
Thñ tíng ChÝnh phñ, Bé trëng Bé Tµi chÝnh.
ViÖc cÊp ph¸t, thanh to¸n ®îc thùc hiÖn nh sau:
- Bé Tµi chÝnh lËp lÖnh chi tiÒn trong ®ã ghi râ sè chi ngo¹i tÖ vµ quy
ra ®ång ViÖt Nam theo tû gi¸ h¹ch to¸n do Bé Tµi chÝnh quy ®Þnh göi Kho
b¹c Nhµ níc;
- C¨n cø lÖnh chi tiÒn cña Bé Tµi chÝnh, Së Giao dÞch Kho b¹c Nhµ
níc thùc hiÖn h¹ch to¸n chi ng©n s¸ch trung ¬ng b»ng ®ång ViÖt Nam;
®ång thêi, trÝch quü ngo¹i tÖ cña ng©n s¸ch nhµ níc cÊp thanh to¸n cho
çc kho¶n chi b»ng ngo¹i tÖ theo néi dung ®· ghi trong lÖnh chi tiÒn.
5.2. Nh÷ng kho¶n chi ngo¹i tÖ ®îc cÊp ph¸t theo dù to¸n n¨m tÝnh
b»ng ®ång ViÖt Nam:
Çc kho¶n nµy bao gåm: chi cho çc ®oµn ®i c«ng t¸c níc ngoµi; chi
®ãng niªn liÔm tæ chøc quèc tÕ; chi mua tin, thanh to¸n cíc ph¸t sãng; çc
kho¶n chi kh¸c theo QuyÕt ®Þnh cña Bé Trëng Bé Tµi chÝnh.
Kho b¹c Nhµ níc thùc hiÖn kiÓm so¸t chi ng©n s¸ch nhµ níc, trÝch
quü ngo¹i tÖ cña ng©n s¸ch nhµ níc ®Ó cÊp ph¸t thanh to¸n cho ®¬n vÞ sö
dông ng©n s¸ch nhµ níc; ®ång thêi, h¹ch to¸n b»ng ®ång ViÖt Nam t¬ng
øng víi sè ngo¹i tÖ ®ã theo tû gi¸ do Bé Tµi chÝnh quy ®Þnh vµ trõ dÇn vµo
dù to¸n b»ng ®ång ViÖt Nam cña ®¬n vÞ.
IV. qU¶N Lý Vµ §IÒU HOµ TåN NG¢N KHO B¹C NHµ N¦íC
1. Tån ng©n Kho b¹c Nhµ níc:
Ho¹t ®éng thu, chi cña Kho b¹c Nhµ níc ®îc thùc hiÖn b»ng tiÒn
ViÖt Nam, ngo¹i tÖ, kim khÝ quý, ®¸ quý. Tuy nhiªn, thu, chi b»ng kim khÝ
quý, ®¸ quý cã c¬ chÕ ®éc lËp riªng, chØ diÔn ra trong ph¹m vi hÑp, t¹i mét
sè Ýt Kho b¹c Nhµ níc vµ trong nh÷ng thêi ®iÓm nhÊt ®Þnh. Thu, chi b»ng
321
tiÒn ViÖt Nam diÔn ra thêng xuyªn, ë mäi Kho b¹c Nhµ níc. Thu b»ng
ngo¹i tÖ cã thÓ diÔn ra ë mäi Kho b¹c Nhµ níc, nhng thêng tËp trung ë
nh÷ng thµnh phè lín, vµ chØ ë mét sè Ýt nghiÖp vô. Çc kho¶n thu, chi Ng©n
s¸ch nhµ níc b»ng ngo¹i tÖ ®îc qu¶n lý theo çc nguyªn t¾c ®· tr×nh bµy
ë môc 4.II vµ 5.III cña ch¬ng nµy.
Toµn bé sè tiÒn ViÖt Nam vµ ngo¹i tÖ hiÖn cã trong tay mét ®¬n vÞ Kho
b¹c Nhµ níc (hoÆc toµn hÖ thèng Kho b¹c Nhµ níc) t¹i mét thêi ®iÓm nhÊt
®Þnh ®îc gäi lµ tån ng©n cña ®¬n vÞ Kho b¹c Nhµ níc (hoÆc toµn hÖ thèng
Kho b¹c Nhµ níc) t¹i thêi ®iÓm ®ã.
Nh vËy, tån ng©n Kho b¹c Nhµ níc bao gåm tiÒn ViÖt Nam vµ
nhiÒu lo¹i ngo¹i tÖ kh¸c; mçi lo¹i tiÒn l¹i cã thÓ gåm tiÒn mÆt vµ tiÒn göi t¹i
Ng©n hµng. Tån ng©n Kho b¹c Nhµ níc thÓ hiÖn kh¶ n¨ng s½n sµng thanh
to¸n cña Kho b¹c Nhµ níc.
2. Sù cÇn thiÕt cña viÖc thèng nhÊt qu¶n lý vµ ®iÒu hoµ tån ng©n Kho
b¹c Nhµ níc:
ViÖc qu¶n lý vµ ®iÒu hoµ tån ng©n Kho b¹c Nhµ níc ®îc thùc hiÖn
thèng nhÊt trong toµn hÖ thèng Kho b¹c Nhµ níc xuÊt ph¸t tõ nh÷ng lý do
c¬ b¶n sau:
Thø nhÊt, Kho b¹c Nhµ níc lµ mét hÖ thèng thèng nhÊt, nhng kh¶
n¨ng thanh to¸n b»ng tiÒn cña tõng ®¬n vÞ Kho b¹c Nhµ níc l¹i chØ gåm sè
tiÒn cã trªn tµi kho¶n t¹i Ng©n hµng vµ tån quü tiÒn mÆt cña m×nh.
Ho¹t ®éng nghiÖp vô cña mçi ®¬n vÞ Kho b¹c Nhµ níc tuy ®îc
ph©n c«ng, ph©n cÊp vµ mçi ®¬n vÞ Kho b¹c Nhµ níc ®Òu cã tr¸ch nhiÖm
cô thÓ, nhng Kho b¹c Nhµ níc ViÖt Nam ph¶i cã tr¸ch nhiÖm vÒ mäi ho¹t
®éng nghiÖp vô cña tÊt c¶ çc ®¬n vÞ Kho b¹c Nhµ níc. Trong khi ®ã,
thanh to¸n b»ng tiÒn cña mçi ®¬n vÞ Kho b¹c Nhµ níc l¹i chØ cã thÓ lÊy tõ
sè tiÒn cã trªn tµi kho¶n tiÒn göi t¹i Ng©n hµng vµ quü tiÒn mÆt cña m×nh.
Thø hai, Do ho¹t ®éng thu, chi hé gi÷a çc ®¬n vÞ Kho b¹c Nhµ níc.
Trong ho¹t ®éng nghiÖp vô Kho b¹c Nhµ níc nh»m phôc vô cho çc
kh¸ch hµng, çc ®¬n vÞ Kho b¹c Nhµ níc thêng ph¶i thùc hiÖn thu, chi hé
cho nhau. §¬n vÞ Kho b¹c Nhµ níc nµo thu hé nhiÒu h¬n chi hé th× tån
ng©n sÏ thõa, ngîc l¹i th× tån ng©n sÏ thiÕu. §Ó ®¶m b¶o kh¶ n¨ng thanh
to¸n cho tõng ®¬n vÞ còng nh toµn hÖ thèng Kho b¹c Nhµ níc th× cÇn
ph¶i qu¶n lý vµ ®iÒu hoµ thèng nhÊt tån ng©n Kho b¹c Nhµ níc.
322
Ho¹t ®éng thu, chi hé gi÷a çc ®¬n vÞ Kho b¹c Nhµ níc rÊt ®a d¹ng,
cã thÓ kÓ ra mét sè trêng hîp nh:
- Kho b¹c Nhµ níc (Ban KÕ ho¹ch tæng hîp) qu¶n lý tån quü Ng©n
s¸ch Trung ¬ng, nhng thu, chi cña ng©n s¸ch Trung ¬ng l¹i ®îc thùc
hiÖn ë tÊt c¶ çc ®¬n vÞ Kho b¹c Nhµ níc. T¹i tõng ®¬n vÞ Kho b¹c Nhµ
níc, chi ng©n s¸ch Trung ¬ng theo dù to¸n kh«ng bÞ khèng chÕ bëi sè thu
ng©n s¸ch Trung ¬ng t¹i ®¬n vÞ Kho b¹c Nhµ níc ®ã. Chi ng©n s¸ch
Trung ¬ng chØ bÞ khèng chÕ bëi tån quü ng©n s¸ch Trung ¬ng. §èi víi
Kho b¹c Nhµ níc tØnh vµ ng©n s¸ch cÊp tØnh còng cã sù t¬ng tù.
- Thanh to¸n liªn kho b¹c: Mét ®¬n vÞ Kho b¹c Nhµ níc khi h¹ch
to¸n vµ göi GiÊy b¸o Cã liªn Kho b¹c ®i cho ®¬n vÞ Kho b¹c Nhµ níc kh¸c
lµ thùc hiÖn thu hé, nhng khi nhËn vµ h¹ch to¸n GiÊy b¸o Cã liªn Kho b¹c
®Õn tõ ®¬n vÞ Kho b¹c Nhµ níc kh¸c lµ thùc hiÖn chi hé, v.v...
- Kho b¹c Nhµ níc ®Þa ph¬ng sau khi thu ng©n s¸ch nhµ níc b»ng
ngo¹i tÖ, h¹ch to¸n thu ng©n s¸ch nhµ níc (vµ ph©n chia cho çc cÊp ng©n
s¸ch theo tû lÖ quy ®Þnh) b»ng ®ång ViÖt Nam, ®ång thêi chuyÓn ngo¹i tÖ vÒ
Së Giao dÞch Kho b¹c Nhµ níc, th× Kho b¹c Nhµ níc ®Þa ph¬ng trë
thµnh ®¬n vÞ chi hé.
- V.v...
Thø ba, Do Kho b¹c Nhµ níc chi hé ng©n s¸ch nhµ níc.
Mét ®¬n vÞ Kho b¹c Nhµ níc khi lÊy tån ng©n cña m×nh chi hé ng©n
s¸ch nhµ níc th× kh«ng chØ tån ng©n cña ®¬n vÞ Kho b¹c Nhµ níc ®ã mµ
c¶ tån ng©n cña hÖ thèng Kho b¹c Nhµ níc còng trë nªn thiÕu. Trong ®iÒu
kiÖn ®ã, hÖ thèng Kho b¹c Nhµ níc cÇn thèng nhÊt qu¶n lý, ®iÒu hµnh tån
ng©n ®Ó ®¶m b¶o kh¶ n¨ng thanh to¸n cho toµn hÖ thèng còng nh tõng
®¬n vÞ Kho b¹c Nhµ níc.
Ho¹t ®éng Kho b¹c Nhµ níc chi hé ng©n s¸ch nhµ níc cã thÓ kÓ ra
mét sè trêng hîp nh: T¹m øng tån ng©n Kho b¹c Nhµ níc cho ng©n
s¸ch nhµ níc; lÊy tån ng©n Kho b¹c Nhµ níc ®Ó thanh to¸n gèc vµ l·i tiÒn
vay cña ng©n s¸ch nhµ níc díi h×nh thøc tr¸i phiÕu ChÝnh phñ vµ c«ng
tr¸i (kho¶ng thêi gian cha quyÕt to¸n, cha ®îc ng©n s¸ch thanh to¸n
chÝnh lµ thêi gian Kho b¹c Nhµ níc chi hé ng©n s¸ch nhµ níc).
3. Çc nguyªn t¾c qu¶n lý vµ ®iÒu hoµ tån ng©n Kho b¹c Nhµ níc:
323
Thø nhÊt, Tån ng©n Kho b¹c Nhµ níc do Kho b¹c Nhµ níc (Ban
KÕ ho¹ch tæng hîp) ®iÒu hµnh tËp trung thèng nhÊt ®Ó ®¶m b¶o nhu cÇu
thanh to¸n, chi tr¶ cho çc ®¬n vÞ thô hëng vµ ®¬n vÞ giao dÞch víi Kho
b¹c Nhµ níc.
Thø hai, Theo lÖnh cña Tæng Gi¸m ®èc Kho b¹c Nhµ níc, Së Giao
dÞch Kho b¹c Nhµ níc thùc hiÖn ®iÒu hoµ tån ng©n cho çc Kho b¹c Nhµ
níc tØnh. Kho b¹c Nhµ níc tØnh qu¶n lý, ®iÒu hoµ tån ng©n trªn ®Þa bµn
tØnh, trùc tiÕp ®iÒu hoµ tån ng©n cho çc Kho b¹c Nhµ níc huyÖn.
Thø ba, §¶m b¶o kh¶ n¨ng thanh to¸n, chi tr¶ t¹i mçi Kho b¹c Nhµ
níc vµ trong toµn hÖ thèng Kho b¹c Nhµ níc ë mäi thêi ®iÓm ph¸t sinh
nhu cÇu thanh to¸n chi tr¶.
4. Çc nghiÖp vô c¬ b¶n thùc hiÖn qu¶n lý vµ ®iÒu hoµ tån ng©n Kho
b¹c Nhµ níc:
4.1. §iÒu chuyÓn tån ng©n Kho b¹c Nhµ níc b»ng ngo¹i tÖ:
Do quü ngo¹i tÖ cña ng©n s¸ch nhµ níc ®îc Kho b¹c Nhµ níc
qu¶n lý tËp trung thèng nhÊt, nªn tÊt c¶ çc kho¶n thu ng©n s¸ch nhµ níc
b»ng ngo¹i tÖ ë çc Kho b¹c Nhµ níc ®Þa ph¬ng ph¶i chuyÓn hÕt vÒ Së
Giao dÞch Kho b¹c Nhµ níc. Së Giao dÞch Kho b¹c Nhµ níc thùc hiÖn chi
ng©n s¸ch nhµ níc b»ng ngo¹i tÖ nh ®· tr×nh bµy ë môc 5.III cña ch¬ng
nµy; mua, b¸n ngo¹i tÖ theo lÖnh cña cÊp cã thÈm quyÒn ®Ó ®¸p øng nhu
cÇu chi ng©n s¸ch nhµ níc b»ng ngo¹i tÖ hoÆc ®ång ViÖt Nam. Kh«ng thùc
hiÖn ®iÒu chuyÓn ngo¹i tÖ tõ Së Giao dÞch Kho b¹c Nhµ níc vÒ çc Kho
b¹c Nhµ níc tØnh vµ tõ Kho b¹c Nhµ níc tØnh vÒ Kho b¹c Nhµ níc
huyÖn.
4.2. §iÒu chuyÓn tån ng©n Kho b¹c Nhµ níc b»ng tiÒn ViÖt Nam:
4.2.1. §Þnh møc tån ng©n Kho b¹c Nhµ níc tèi thiÓu b»ng tiÒn ViÖt
Nam:
§Þnh møc tån ng©n tèi thiÓu b»ng tiÒn ViÖt Nam ë mçi ®¬n vÞ Kho
b¹c Nhµ níc lµ tån ng©n thÊp nhÊt b»ng tiÒn ViÖt Nam ®Ó ®¶m b¶o kh¶
n¨ng thanh to¸n, chi tr¶ cña Kho b¹c Nhµ níc ®ã.
§Þnh møc tån ng©n tèi thiÓu ®îc x¸c ®Þnh trªn c¬ së tæng nhu cÇu
thanh to¸n, chi tr¶ trong quý, sè ngµy lµm viÖc hµng quý (65 ngµy) vµ sè
ngµy ®Þnh møc tån ng©n. C«ng thøc tÝnh nh sau:
§M Tæng nhu cÇu thanh to¸n dïng tån ng©n KBNN trong quý Sè ngµy
324
TN =--------------------------------------------------------------------- X §M
TT 65 ngµy
Sè ngµy ®Þnh møc trong c«ng thøc nµy lµ kho¶ng thêi gian b×nh qu©n
tèi thiÓu ph¶i duy tr× mét lîng tån ng©n cÇn thiÕt ®Ó thanh to¸n vµ ®iÒu
hoµ t¹i mét ®¬n vÞ Kho b¹c Nhµ níc. Nã phô thuéc vµo tèc ®é thu, chi ë
®¬n vÞ Kho b¹c Nhµ níc kú kÕ ho¹ch, thêi gian lu©n chuyÓn chøng tõ gi÷a
Kho b¹c Nhµ níc vµ ng©n hµng, v.v...
4.2.2. C«ng t¸c kÕ ho¹ch ®iÒu chuyÓn tån ng©n Kho b¹c Nhµ níc
b»ng tiÒn ViÖt Nam:
§Þnh møc tån ng©n tèi thiÓu vµ kÕ ho¹ch ®iÒu chuyÓn tån ng©n ®îc
x©y dùng hµng quý. C¨n cø vµo kÕ ho¹ch thu, chi cña toµn hÖ thèng, ®Þnh
møc tån ng©n tèi thiÓu cña çc Kho b¹c Nhµ níc tØnh, Kho b¹c Nhµ níc
(Ban KÕ ho¹ch tæng hîp) xÐt duyÖt vµ th«ng b¸o ®Þnh møc tån ng©n tèi
thiÓu cho çc Kho b¹c Nhµ níc tØnh tríc ngµy 10 cña th¸ng ®Çu quý kÕ
ho¹ch. C¨n cø ®Þnh møc tån ng©n tèi thiÓu ®· ®îc duyÖt, Kho b¹c Nhµ
níc tØnh xÐt duyÖt vµ ph©n bæ ®Þnh møc tån ng©n tèi thiÓu cho çc Kho
b¹c Nhµ níc huyÖn trùc thuéc tríc ngµy 20 cña th¸ng ®Çu quý kÕ ho¹ch.
Khi ®Þnh møc tån ng©n tèi thiÓu cha ®îc duyÖt, çc ®¬n vÞ Kho b¹c Nhµ
níc thùc hiÖn theo ®Þnh møc tån ng©n tèi thiÓu ®· ®îc duyÖt cña quý
tríc.
KÕ ho¹ch ®iÒu chuyÓn tån ng©n: Møc tån ng©n ®iÒu chuyÓn gi÷a Kho
b¹c Nhµ níc cÊp trªn vµ Kho b¹c Nhµ níc cÊp díi lµ phÇn chªnh lÖch
gi÷a kh¶ n¨ng thu víi nhu cÇu thanh to¸n, chi tr¶ cña ®¬n vÞ Kho b¹c Nhµ
níc trong quý kÕ ho¹ch.
4.2.3. Tæ chøc ®iÒu chuyÓn tån ng©n b»ng tiÒn ViÖt Nam trong hÖ
thèng Kho b¹c Nhµ níc:
a) Ph©n cÊp qu¶n lý vµ tæ chøc ®iÒu chuyÓn tån ng©n trong hÖ thèng
Kho b¹c Nhµ níc:
- Kho b¹c Nhµ níc (Ban KÕ ho¹ch tæng hîp) tæ chøc qu¶n lý, ®iÒu
hoµ tån ng©n trong toµn hÖ thèng; trùc tiÕp bè trÝ, s¾p xÕp vµ ®iÒu chuyÓn
tån ng©n cho çc Kho b¹c Nhµ níc tØnh.
325
- Kho b¹c Nhµ níc tØnh chñ ®éng s¾p xÕp ®iÒu chuyÓn tån ng©n víi
çc Kho b¹c Nhµ níc huyÖn trùc thuéc vµ chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ t×nh h×nh
qu¶n lý tån ng©n cña ®¬n vÞ.
b) X¸c ®Þnh møc tån ng©n cÇn ®iÒu chuyÓn:
- ViÖc tÝnh møc tån ng©n cÇn ®iÒu chuyÓn tõng lÇn ®ùa trªn çc c¨n
cø sau:
+ Chªnh lÖch gi÷a nguån vèn, kinh phÝ so víi nhu cÇu sö dông (gäi t¾t
lµ chªnh lÖch vèn) t¹i thêi ®iÓm tÝnh.
+ Tån ng©n thùc tÕ t¹i thêi ®iÓm tÝnh.
+ §Þnh møc tån ng©n tèi thiÓu ®· ®îc duyÖt.
+ Kh¶ n¨ng thu, nhu cÇu chi thùc tÕ t¹i thêi ®iÓm tÝnh.
- Møc tån ng©n chuyÓn tõ Kho b¹c Nhµ níc cÊp trªn cho Kho b¹c
Nhµ níc cÊp díi ph¶i kh«ng lµm ¶nh hëng ®Õn kh¶ n¨ng thanh to¸n cña
Kho b¹c Nhµ níc cÊp trªn; møc tån ng©n ®iÒu chuyÓn tõ Kho b¹c Nhµ
níc cÊp díi vÒ Kho b¹c Nhµ níc cÊp trªn ph¶i kh«ng lµm tån ng©n thùc
tÕ cña Kho b¹c Nhµ níc cÊp díi nhá h¬n ®Þnh møc tån ng©n tèi thiÓu.
c) H×nh thøc ®iÒu chuyÓn tån ng©n Kho b¹c Nhµ níc:
ViÖc ®iÒu chuyÓn tån ng©n ®îc thùc hiÖn díi h×nh thøc chuyÓn
kho¶n qua hÖ thèng Ng©n hµng. Trêng hîp ®Æc biÖt Kho b¹c Nhµ níc
tØnh míi ®iÒu chuyÓn tån ng©n b»ng tiÒn mÆt víi çc Kho b¹c Nhµ níc
trùc thuéc.
d) KÕ to¸n, b¸o ço vµ quyÕt to¸n t×nh h×nh ®iÒu chuyÓn tån ng©n Kho
b¹c Nhµ níc:
KÕ to¸n viÖc ®iÒu chuyÓn tån ng©n ®îc thùc hiÖn theo chÕ ®é KÕ
to¸n ng©n s¸ch nhµ níc vµ ho¹t ®éng nghiÖp vô Kho b¹c Nhµ níc. Hµng
th¸ng çc ®¬n vÞ Kho b¹c Nhµ níc ph¶i lËp vµ b¸o ço t×nh h×nh ®iÒu
chuyÓn tån ng©n vÒ Kho b¹c Nhµ níc cÊp trªn. Hµng quý çc ®¬n vÞ Kho
b¹c Nhµ níc ph¶i ®èi chiÕu sè liÖu vÒ sè tån ng©n ®· nhËn, sè ®· chuyÓn ®i
trong quý. Hµng n¨m çc ®¬n vÞ Kho b¹c Nhµ níc ph¶i thùc hiÖn quyÕt
to¸n t×nh h×nh ®iÒu chuyÓn tån ng©n theo quy ®Þnh.
326
Ch¬ng thø chÝn
Qu¶n lý ho¹t ®éng tÝn dông nhµ níc
I. nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ tÝn dông nhµ níc

1. TÝnh tÊt yÕu kh¸ch quan vµ b¶n chÊt cña tÝn dông nhµ níc
1.1. TÝnh tÊt yÕu kh¸ch quan cña tÝn dông nhµ níc
ThuËt ng÷ "tÝn dông" xuÊt ph¸t tõ ch÷ La tinh: Creditium cã nghÜa
lµ sù tin tëng, tÝn nhiÖm. Trong tiÕng Anh ®îc gäi lµ "credit", tiÕng Nga
®îc gäi lµ "kpegum", theo ng«n ng÷ d©n gian ë ViÖt Nam, tÝn dông cã
nghÜa lµ sù vay mîn.
TÝn dông ®· xuÊt hiÖn cïng víi sù ph©n c«ng lao ®éng x· héi, s¶n
xuÊt vµ trao ®æi hµng hãa. Trong qu¸ tr×nh trao ®æi hµng hãa ®· h×nh
thµnh sù nî nÇn lÉn nhau, nh÷ng quan hÖ vay mîn ®Ó thanh to¸n. Nh
vËy tÝn dông lµ quan hÖ kinh tÕ gi÷a ngêi cho vay vµ ngêi ®i vay, lµ sù
vËn ®éng cña quy luËt gi¸ trÞ.
TÝn dông nhµ níc lµ ho¹t ®éng vay - tr¶ gi÷a Nhµ níc víi çc t¸c
nh©n ho¹t ®éng trong nÒn kinh tÕ, phôc vô cho môc ®Ých qu¶n lý vÜ m« cña
nhµ níc. TÝn dông nhµ níc ra ®êi vµ ph¸t triÓn lµ xuÊt ph¸t tõ çc lý do sau
®©y:
Thø nhÊt: Bªn c¹nh nh÷ng u ®iÓm, kinh tÕ thÞ trêng kh«ng ph¶i lµ
mét m« h×nh kinh tÕ hoµn h¶o mµ cßn chøa ®ùng nh÷ng khuyÕt tËt thuéc
327
b¶n chÊt vèn cã cña nã nh kh«ng chó ý ®Õn lîi Ých chung cña toµn x· héi,
ph©n hãa giµu nghÌo vµ bÊt b×nh ®¼ng lµm n¶y sinh çc hiÖn tîng tiªu cùc,
g©y mÊt æn ®Þnh kinh tÕ, chÝnh trÞ, x· héi vµ dÉn ®Õn viÖc h×nh thµnh c¬ cÊu
kinh tÕ tù ph¸t, sù ph¸t triÓn mÊt c©n ®èi, bÊt æn ®Þnh cña mét quèc gia...
cuéc khñng ho¶ng toµn diÖn cña kinh tÕ thÕ giíi t b¶n thêi kú 1929-1933 lµ
mét minh chøng thùc tÕ chØ ra r»ng c¬ chÕ thÞ trêng b¶n th©n nã kh«ng
thÓ ®¶m b¶o sù ph¸t triÓn kinh tÕ bÒn v÷ng. ChÝnh v× lý do nµy mµ m« h×nh
kinh tÕ hçn hîp ®ang ngµy cµng chiÕm u thÕ, ë ®ã vai trß ®iÒu tiÕt cña Nhµ
níc ngµy cµng ®îc kh¼ng ®Þnh.
Thùc hiÖn vai trß ®iÒu tiÕt kinh tÕ, Nhµ níc thêng sö dông çc c«ng
cô tµi chÝnh vèn cã nh: thuÕ, phÝ, chi NSNN... ngoµi ra Nhµ níc cßn sö
dông c«ng cô tÝn dông vµ coi ®ã lµ mét trong nh÷ng biÖn ph¸p ®iÒu tiÕt vÜ
m« h÷u hiÖu cña nhµ níc trong nh÷ng giai ®o¹n lÞch sö nhÊt ®Þnh cña qu¸
tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ nhµ níc.
Thø hai: Do quy m« chi NSNN ngµy cµng më réng vµ t¨ng lªn, nhng
thu NSNN lu«n bÞ h¹n chÕ bëi nh÷ng giíi h¹n nhÊt ®Þnh nh tèc ®é t¨ng
trëng nÒn kinh tÕ, çc ®Þnh chÕ ph¸p lý... ®iÒu ®ã thêng dÉn ®Õn sù thiÕu
hôt nguån vèn tõ NSNN. ThiÕu vèn cho ®Çu t kh«ng nh÷ng lµm cho nhµ
níc thiÕu hËu thuÉn vÒ ng©n s¸ch ®Ó ®iÒu chØnh kinh tÕ vÜ m« mµ cßn lµm
cho viÖc x©y dùng çc c«ng tr×nh kÕt cÊu h¹ tÇng ph¶i dùa chñ yÕu vµo
NSNN sÏ gÆp nhiÒu khã kh¨n. Ngoµi ra, nÕu chØ dùa vµo NSNN hµng n¨m
mÆc dï cã xu híng t¨ng lªn th× nguån vèn ®Çu t vÉn rÊt thiÕu. Do ®ã viÖc
ph¸t huy tèt h¬n vai trß cña tÝn dông nhµ níc ®Ó më réng kªnh nguån vèn
NSNN th«ng qua huy ®éng vèn lµ mét tÊt yÕu kh¸ch quan ®Ó t¨ng cêng
chøc n¨ng ®iÒu tiÕt kinh tÕ vÜ m« cña Nhµ níc.
Thø ba: Mét ®Æc ®iÓm phæ biÕn vµ næi bËt trong ph¸t triÓn kinh tÕ
cña çc quèc gia trªn thÕ giíi hiÖn nay lµ híng ra bªn ngoµi, héi nhËp cïng
víi sù ph¸t triÓn cña kinh tÕ thÕ giíi b»ng viÖc ®Èy m¹nh çc ho¹t ®éng
ngo¹i th¬ng vµ çc ho¹t ®éng ®èi ngo¹i kh¸c. H¬n n÷a, xu thÕ toµn cÇu
hãa vµ tù do hãa çc luång vèn lµ mét tÊt yÕu trong thÕ kû XXI. ChÝnh sù
ph¸t triÓn cña kinh tÕ thÕ giíi vµ sù më réng çc ho¹t ®éng ®èi ngo¹i còng
nh xu thÕ toµn cÇu hãa, tù do hãa çc luång vèn lµ c¬ së ph¸t sinh çc mèi
quan hÖ tÝn dông cña nhµ níc gi÷a çc quèc gia víi nhau.
Tõ nh÷ng lý do trªn ®©y cã thÓ kÕt luËn r»ng, tÝn dông nhµ níc lµ
mét ®ßi hái tÊt yÕu kh¸ch quan cña Nhµ níc. Tuy nhiªn, khi nÒn kinh tÕ
328
®· ph¸t triÓn, çc chñ thÓ kinh tÕ - tµi chÝnh kh¼ng ®Þnh ®îc vÞ trÝ trªn thÞ
trêng trong vµ ngoµi níc th× vai trß cña ho¹t ®éng tÝn dông nhµ níc sÏ
gi¶m dÇn, viÖc u ®·i trong ho¹t ®éng tÝn dông nhµ níc kh«ng ®îc a
chuéng n÷a v× nã tiÒm Èn sù bÊt b×nh ®¼ng vµ cã thÓ bãp mÐo ho¹t ®éng cña
thÞ trêng tµi chÝnh lµnh m¹nh.
1.2. B¶n chÊt cña tÝn dông nhµ níc
TÝn dông nhµ níc ra ®êi, tho¹t tiªn ®Ó bï ®¾p thiÕu hôt NSNN cho
çc kho¶n tiªu dïng thêng xuyªn vµ kh«ng tham gia vµo chu tr×nh t¸i s¶n
xuÊt cña nÒn kinh tÕ. Qua qu¸ tr×nh ph¸t triÓn, chøc n¨ng bï ®¾p thiÕu hôt
NSNN cña tÝn dông nhµ níc ®îc sö dông tÝch cùc h¬n nh»m bï ®¾p
nh÷ng kho¶n chi cho ®Çu t ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ, t¨ng thªm nguån lùc tµi
chÝnh cho nhµ níc ®Ó thùc thi çc chÝnh s¸ch qu¶n lý vÜ m« nÒn kinh tÕ.
TÝn dông nhµ níc lµ mét d¹ng cña tÝn dông nãi chung. Chøc n¨ng c¬
b¶n cña tÝn dông nhµ níc lµ bï ®¾p thiÕu hôt ng©n s¸ch vµ ph©n phèi l¹i
çc nguån vèn ®Ó tháa m·n nhu cÇu ®Çu t cña çc chñ thÓ theo kÕ ho¹ch,
®Þnh híng cña nhµ níc. Tuy nhiªn, tÝn dông nhµ níc l¹i lµ mét h×nh
thøc tÝn dông ®Æc biÖt võa mang tÝnh kinh tÕ võa mang tÝnh x· héi vµ chÝnh
trÞ. Sù kÕt hîp hµi hßa lîi Ých kinh tÕ, chÝnh trÞ vµ x· héi lµ ®Æc trng cña
tÝn dông nhµ níc vµ lµ môc tiªu ho¹t ®éng, tiªu chuÈn ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶
ho¹t ®éng cña c«ng t¸c qu¶n lý tÝn dông nhµ níc.
Lîi Ých kinh tÕ thÓ hiÖn trùc tiÕp trªn lîi tøc tiÒn vay, thÓ hiÖn gi¸n
tiÕp qua viÖc thô hëng çc tiÖn nghi c«ng céng, cã thªm viÖc lµm do ®Çu t
cña Nhµ níc mang l¹i. §èi víi vay nî níc ngoµi, lîi Ých kinh tÕ kh«ng chØ
thÓ hiÖn trªn lîi tøc tiÒn vay mµ cßn mang l¹i cho níc chñ nî nhiÒu lîi Ých
kh¸c vÒ thuÕ quan, vÒ xuÊt nhËp khÈu hµng hãa...
Lîi Ých chÝnh trÞ, x· héi cña tÝn dông nhµ níc thÓ hiÖn ë lßng tin cña
d©n chóng ®èi víi ChÝnh phñ, ë tr¸ch nhiÖm vµ mèi quan t©m cña ChÝnh
phñ ®èi víi d©n chóng ch¼ng h¹n nh cho vay ®Çu t, gi¶i quyÕt viÖc lµm,
xãa ®ãi gi¶m nghÌo. Trong quan hÖ ®èi ngo¹i, lîi Ých chÝnh trÞ thÓ hiÖn qua
mèi quan hÖ chÝnh trÞ, ngo¹i giao gi÷a níc chñ nî vµ níc con nî.
Víi ®Æc tÝnh kinh tÕ vµ x· héi trªn ®©y, tÝn dông nhµ níc thêng cã
çc ®Æc ®iÓm sau:
- Nguån vèn ®Ó cho vay lµ vèn cña NSNN ®îc c©n ®èi ®Ó cho vay ®Çu
t hoÆc nguån vèn huy ®éng theo kÕ ho¹ch cña nhµ níc ®Ó phôc vô ®Çu t
ph¸t triÓn theo chñ tr¬ng cña Nhµ níc.
329
- Tæ chøc tÝn dông lµm nhiÖm vô qu¶n lý, huy ®éng vµ cho vay lµ hÖ
thèng nh÷ng ®¬n vÞ, c¬ quan chuyªn m«n cña nhµ níc, ®îc thµnh lËp
theo quyÕt ®Þnh cña ChÝnh phñ.
- §èi tîng cña tÝn dông nhµ níc lµ nh÷ng tæ chøc, ç nh©n, çc dù ¸n
®Çu t theo çc ch¬ng tr×nh, môc tiªu, ®Þnh híng theo chñ tr¬ng cña nhµ
níc nh»m chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ theo chiÕn lîc ph¸t triÓn kinh tÕ - x·
héi.
- Ho¹t ®éng kh«ng v× môc ®Ých lîi nhuËn.
- VÒ l·i suÊt huy ®éng thêng thÊp nhÊt trªn thÞ trêng vèn v× nã cã ®é
an toµn cao nhÊt cßn l·i suÊt cho vay lµ l·i suÊt u ®·i, do nhµ níc ®iÒu tiÕt
phï hîp víi yªu cÇu, ®Æc ®iÓm, ®iÒu kiÖn cô thÓ cña ®Êt níc vµ chñ tr¬ng
khuyÕn khÝch ®Çu t ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi cña nhµ níc trong tõng thêi
kú.
Nh vËy tÝn dông nhµ níc võa cã néi dung kinh tÕ võa cã néi dung
x· héi vµ chÝnh trÞ ®ång thêi lµ c«ng cô tµi chÝnh h÷u hiÖu cña nhµ níc
nh»m thùc hiÖn çc môc tiªu kinh tÕ, chÝnh trÞ vµ x· héi.
2. Vai trß cña tÝn dông nhµ níc
2.1. TÝn dông nhµ níc lµ mét c«ng cô s¾c bÐn trong viÖc lµnh m¹nh
hãa nÒn tµi chÝnh - tiÒn tÖ quèc gia
§èi víi lÜnh vùc tµi chÝnh, tÝn dông nhµ níc cã t¸c dông tÝch cùc
trong viÖc t¹o dùng vµ ph©n bæ nguån vèn mét çch hiÖu qu¶ cho çc ho¹t
®éng ®Çu t thuéc tr¸ch nhiÖm cña tµi chÝnh quèc gia. ViÖc tËp trung vµ
ph©n bæ nguån vèn lu«n lµ hai mÆt cña mét vÊn ®Ò, cã t¸c dông hç trî, thóc
®Èy nhau cïng ph¸t triÓn. NÕu viÖc sö dông nguån vèn ®îc thùc hiÖn
kh«ng cã hiÖu qu¶ díi h×nh thøc cÊp ph¸t th× kh¶ n¨ng huy ®éng nguån
vèn vµ can thiÖp vµo nÒn kinh tÕ cña Nhµ níc rÊt h¹n chÕ. NÕu huy ®éng
vèn b»ng çc h×nh thøc t¨ng thuÕ, phÝ, lÖ phÝ... th× kh«ng nh÷ng môc ®Ých
huy ®éng nguån vèn khã cã thÓ ®¹t ®îc, mµ nÒn s¶n xuÊt cã thÓ sÏ bÞ bãp
mÐo. Trong c¶ hai trêng hîp, sù ph¸t triÓn cña nÒn tµi chÝnh quèc gia ®Òu
bÞ ®e däa.
Ngîc l¹i, vÊn ®Ò l¹i ®îc gi¶i quyÕt mét çch hiÖu qu¶ b»ng c¬ chÕ
tÝn dông. TÝnh chÊt ®ßn bÈy ®i tõ c¬ chÕ sö dông nguån vèn hiÖu qu¶ tíi
ho¹t ®éng huy ®éng vèn. Trªn thÞ trêng, ®éng c¬ ®Çu t vµo tÝn dông nhµ
níc còng t¨ng lªn do çc nguy c¬ vÒ l¹m ph¸t tiÒm Èn (h×nh thµnh do vÊn
®Ò chi tµi chÝnh quèc gia kh«ng hiÖu qu¶, tiÒn tÖ hãa th©m hôt ng©n s¸ch...)
330
kh«ng cßn n÷a. Nh vËy, tÝnh cìng chÕ trong ho¹t ®éng vay mîn cña
Nhµ níc trªn thÞ trêng kh«ng cÇn thiÕt n÷a. Thùc tÕ, víi çc c«ng cô nî
cña Nhµ níc hiÖn nay nh tr¸i phiÕu, tÝn phiÕu... Nhµ níc ®· cã thÓ tËp
trung mét çch nhanh chãng mét khèi lîng vèn theo nhu cÇu víi thêi h¹n
dµi vµ chi phÝ kh«ng cao. Kh¶ n¨ng nµy sÏ gióp Nhµ níc chñ ®éng trong
viÖc ®iÒu tiÕt vÜ m«, thóc ®Èy t¨ng trëng kinh tÕ, kÐo theo sù c¶i thiÖn tiÒm lùc
tµi chÝnh quèc gia.
§èi víi lÜnh vùc tiÒn tÖ, vai trß cña tÝn dông nhµ níc còng hÕt søc
quan träng. ViÖc xãa bá c¬ chÕ tiÒn tÖ hãa th©m hôt ng©n s¸ch lµ nÒn t¶ng
cho viÖc lµnh m¹nh hãa khu vùc tiÒn tÖ - ng©n hµng, gãp phÇn duy tr× sù æn
®Þnh gi¸ trÞ ®ång néi tÖ. Kh«ng dõng l¹i ë ®ã, c¬ chÕ tÝn dông nhµ níc ra
®êi cßn lµ c¬ së ®Ó t¸ch çc ho¹t ®éng tÝn dông mang tÝnh kinh tÕ - x· héi
khái ho¹t ®éng cã tÝnh th¬ng m¹i cña khu vùc trung gian tµi chÝnh, chuyÓn
ho¹t ®éng kinh doanh cña çc tæ chøc trung gian tµi chÝnh sang c¬ chÕ thÞ
trêng hoµn toµn. ViÖc t¸ch b¹ch tÝn dông chÝnh s¸ch vµ tÝn dông ng©n
hµng cßn cã t¸c dông tÝch cùc trong viÖc h¹n chÕ rñi ro vÒ tÝnh thanh kho¶n
cña çc NHTM
2.2. TÝn dông nhµ níc gãp phÇn ®iÒu chØnh c¬ cÊu kinh tÕ
Môc tiªu ®Çu tiªn ®îc ®Æt ra ®èi víi tÝn dông nhµ níc lµ thùc hiÖn
chøc n¨ng ®iÒu tiÕt vÜ m« nÒn kinh tÕ - vai trß cña Nhµ níc trong nÒn kinh
tÕ hçn hîp. NÕu nh khñng ho¶ng thõa, khñng ho¶ng thiÕu, suy tho¸i kinh
tÕ theo chu kú, ph©n hãa giµu nghÌo... lµ çc hÖ qu¶ cña c¬ chÕ thÞ trêng,
th× ®©y chÝnh lµ môc tiªu ph¶i gi¶i quyÕt cña tÝn dông nhµ níc. §Ó cã thÓ
gi¶i quyÕt ®îc nh÷ng vÊn ®Ò nµy, tÝn dông nhµ níc mét mÆt ph¶i tËp
trung vµo nh÷ng lÜnh vùc, ngµnh nghÒ cÇn thiÕt cho ph¸t triÓn kinh tÕ bÒn
v÷ng, nh»m trùc tiÕp hoÆc gi¸n tiÕp l«i kÐo çc t¸c nh©n thÞ trêng ph¸t
triÓn çc lÜnh vùc, ngµnh nghÒ, ®iÒu chØnh c¬ cÊu kinh tÕ theo híng mong
muèn... mÆt kh¸c, tÝn dông nhµ níc sÏ tËp trung vµo nh÷ng ngµnh nghÒ,
lÜnh vùc c«ng nghÖ míi, cã t¸c dông thóc ®Èy t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng, t¨ng
s¶n phÈm x· héi... nh»m c¶i thiÖn ®êi sèng, rót ng¾n kho¶ng çch víi çc
níc, còng nh kh«ng tôt hËu hoÆc ®i lÖch xu híng ph¸t triÓn kinh tÕ thÕ
giíi, khu vùc.
2.3. TÝn dông nhµ níc gãp phÇn n©ng cao hiÖu qu¶ ®Çu t, xãa bao
cÊp vÒ ®Çu t
331
N©ng cao hiÖu qu¶ cña ho¹t ®éng ®Çu t lµ vÊn ®Ò tiªn quyÕt ®èi víi
tÝn dông nhµ níc. Nh ®· ®Ò cËp trªn ®©y, chØ cã hiÖu qu¶ cña çc dù ¸n
®Çu t tÝn dông nhµ níc míi t¹o nÒn t¶ng cho sù ph¸t triÓn cña çc ho¹t
®éng tÝn dông nhµ níc nãi riªng, thÞ trêng nî cña ChÝnh phñ vµ thÞ
trêng tµi chÝnh nãi chung. §Ó ®¶m b¶o tÝnh hiÖu qu¶ cña ho¹t ®éng ®Çu t,
çc c¬ chÕ, chÝnh s¸ch qu¶n lý tÝn dông ®îc Nhµ níc ®a rÊt chÆt chÏ
nh»m kiÓm tra, giam s¸t tríc vµ trong khi cho vay mét çch nghiªm ngÆt.
Díi çc ¸p lùc nµy, chñ ®Çu t buéc ph¶i t¨ng cêng c«ng t¸c h¹ch to¸n kÕ
to¸n, ph¶i chøng minh vµ chÞu sù gi¸m s¸t chÆt chÏ cña c¬ quan qu¶n lý
nguån vèn tÝn dông nhµ níc vÒ kh¶ n¨ng t¹o ra nguån thu nhËp cao h¬n
chi phÝ ®Çu t ®Ó kh«ng chØ bï ®¾p ®îc çc kho¶n chi phÝ ®· bá ra mµ
ph¶i tr¶ l·i cña kho¶n tÝn dông.
Ph¸t triÓn ho¹t ®éng tÝn dông nhµ níc ®i liÒn víi viÖc gi¶m çc ho¹t
®éng bao cÊp vÒ chi ®Çu t. NÕu nh kh«ng cã c¬ chÕ tÝn dông, th× mäi
kho¶n chi ®Çu t tõ NSNN sÏ ®îc thùc hiÖn b»ng c¬ chÕ cÊp ph¸t vµ viÖc
kh«ng rµng buéc nghÜa vô ph¶i tr¶ nî sÏ kh«ng t¹o ra çc ®éng c¬ thùc hiÖn
viÖc ®Çu t mét çch hiÖu qu¶ ®èi víi chñ ®Çu t. Bªn c¹nh ®ã, víi c¬ chÕ
tÝn dông, kh¶ n¨ng ®iÒu tiÕt nÒn kinh tÕ cña Nhµ níc sÏ t¨ng lªn v× quy m«
nguån vèn dµnh cho ®Çu t ngµy cµng ®îc c¶i thiÖn khi çc kho¶n cho vay
®îc truy hoµn thay v× viÖc cÊp ph¸t kh«ng hoµn l¹i tríc ®ã.
2.4. TÝn dông nhµ níc gióp çc doanh nghiÖp më réng ®Çu t, ph¸t
triÓn s¶n xuÊt kinh doanh
C¬ chÕ kinh tÕ thÞ trêng lu«n t¹o ra sù lÖch pha gi÷a nhu cÇu vµ kh¶
n¨ng thanh to¸n cña çc tæ chøc, ®¬n vÞ kinh tÕ. TÝn dông ra ®êi nh lµ mét
®ßi hái tÊt yÕu kh¸ch quan ®Ó gi¶i quyÕt sù lÖch pha nµy vµ nh vËy nã cã
t¸c dông duy tr× sù liªn tôc còng nh kh¶ n¨ng më réng ®Çu t, ph¸t triÓn
s¶n xuÊt cña çc ®¬n vÞ kinh tÕ. §èi víi tÝn dông nhµ níc, t¸c dông më
réng ®Çu t ph¸t triÓn s¶n xuÊt kinh doanh thÓ hiÖn ë çc khÝa c¹nh:
Thø nhÊt, çc doanh nghiÖp ho¹t ®éng trong lÜnh vùc thuéc diÖn ®Çu
t tÝn dông cña Nhµ níc sÏ cã ®éng c¬ më réng s¶n xuÊt kinh doanh díi
çc h×nh thøc ®Çu t míi hoÆc ®æi míi thiÕt bÞ c«ng nghÖ, t¨ng quy m«...
th«ng qua viÖc trùc tiÕp nhËn ®îc çc kho¶n tÝn dông cña Nhµ níc hoÆc
sù b¶o l·nh, b¶o hiÓm tÝn dông hay hç trî l·i suÊt cña Nhµ níc.
Thø hai, ho¹t ®éng ®Çu t cña Nhµ níc sÏ l«i kÐo çc thµnh phÇn
kinh tÕ trong nÒn kinh tÕ më réng s¶n xuÊt kinh doanh th«ng qua viÖc t¹o
332
ra çc c¬ së h¹ tÇng thiÕt yÕu cho s¶n xuÊt, hoÆc ph¸t triÓn mét sè kh©u nµo
®ã cña chu tr×nh s¶n xuÊt.
VÊn ®Ò cã nghÜa s©u réng h¬n n÷a lµ sù ph¸t triÓn cña c¬ chÕ tÝn dông
nhµ níc ®· t¹o ra mét thÞ trêng tµi chÝnh n¨ng ®éng, thùc hiÖn tèt chøc
n¨ng chu chuyÓn, ®iÒu hßa çc nguån tµi chÝnh trong nÒn kinh tÕ - vÊn ®Ò
thiÕt yÕu ®èi víi viÖc duy tr× liªn tôc vµ më réng ph¸t triÓn nÒn s¶n xuÊt
hµng hãa.
3. Néi dung ho¹t ®éng cña tÝn dông nhµ níc
Còng nh ho¹t ®éng tÝn dông nãi chung, tÝn dông nhµ níc bao gåm
2 mÆt ho¹t ®éng: ho¹t ®éng huy ®éng nguån vèn vµ ho¹t ®éng sö dông vèn.
3.1. Çc h×nh thøc huy ®éng vèn
3.1.1. Huy ®éng vèn díi h×nh thøc ph¸t hµnh tr¸i phiÕu
Ph¸t hµnh tr¸i phiÕu lµ mét kªnh t¹o nguån vèn hiÖu qu¶ trong viÖc
®iÒu tiÕt kinh tÕ nãi chung, còng nh trong ho¹t ®éng tÝn dông nhµ níc,
®Æc biÖt ë çc níc cã thÞ trêng tµi chÝnh ph¸t triÓn. ViÖc ph¸t hµnh tr¸i
phiÕu cã u ®iÓm lµ kh¶ n¨ng tËp trung nguån vèn nhanh, víi khèi lîng
lín vµ chi phÝ t¬ng ®èi thÊp. Së dÜ nh vËy lµ v×, ®èi víi mét quèc gia th×
nhµ níc lµ c¬ quan quyÒn lùc cao nhÊt, cã ®é an toµn cao nhÊt, nªn tr¸i
phiÕu kh«ng chØ ph¶i tr¶ l·i suÊt thÊp mµ cßn cã tÝnh thanh kho¶n cao, vµ
®iÒu ®ã lµm cho thêi h¹n cña tr¸i phiÕu hÇu nh kh«ng cã giíi h¹n, cã thÓ
rÊt ng¾n, hoÆc rÊt dµi. Bªn c¹nh ®ã, víi ®Æc tÝnh trªn ®©y, tr¸i phiÕu do Nhµ
níc ph¸t hµnh còng ®· trë thµnh mét bé phËn quan träng cña thÞ trêng
tµi chÝnh, ®Æc biÖt nã ®· ®îc coi lµ c«ng cô an toµn trong ho¹t ®éng cña hÖ
thèng çc trung gian tµi chÝnh vµ lµ mét c«ng cô quan träng trªn thÞ trêng
më. V× lý do nµy, viÖc ph¸t hµnh chøng kho¸n tõ Nhµ níc ®· trë thµnh
mét ho¹t ®éng thêng xuyªn ë hÇu hÕt çc níc, kÓ c¶ çc níc cã thÆng d
vÒ ng©n s¸ch.
Tuy nhiªn, tr¸i phiÕu cña Nhµ níc, víi nh÷ng ®Æc tÝnh trªn ®©y l¹i
tiÒm Èn nh÷ng t¸c ®éng tiªu cùc nhÊt ®Þnh ®èi víi thÞ trêng tµi chÝnh, ®Æc
biÖt ®èi víi çc thÞ trêng cha ph¸t triÓn. Víi nh÷ng u thÕ vÒ tÝnh an toµn
vµ kh¶ n¨ng thanh kho¶n cao, çc lo¹i tr¸i phiÕu nµy cã thÓ trë thµnh n¬i
®Õn hÊp dÉn ®èi víi tÊt c¶ çc nhµ ®Çu t, h¹n chÕ çc ho¹t ®éng ®Çu t
trùc tiÕp còng nh çc ho¹t ®éng tÝn dông kh¸c, nh÷ng lÜnh vùc cã kh¶
n¨ng sinh lîi lín h¬n so víi tÝn dông nhµ níc.
333
3.1.2. Huy ®éng vèn th«ng qua vay nî, viÖn trî cña níc ngoµi
Lµ mét c¬ chÕ tµi chÝnh cña ChÝnh phñ, ngoµi phÇn vèn vay nî, viÖn
trî ®îc chuyÓn tõ NSNN sang, viÖc huy ®éng vèn tÝn dông nhµ níc cßn
®îc thùc hiÖn th«ng qua viÖc vay nî vµ nhËn viÖn trî cña çc tæ chøc, ç
nh©n níc ngoµi.Tuy nhiªn, ®èi víi viÖc vay nî níc ngoµi, chi phÝ thùc cßn
bao gåm c¶ sù biÕn ®éng vÒ tû gi¸. ChÝnh v× vËy, bªn c¹nh vÊn ®Ò l·i suÊt,
cÇn quan t©m tíi xu híng biÕn ®éng cña tû gi¸ ®Ó thùc hiÖn çc nghiÖp vô
phßng chèng rñi ro tû gi¸, hoÆc cã çc biÖn ph¸p sö dông hiÖu qu¶ h¬n.
3.1.3. Huy ®éng vèn th«ng qua viÖc ®i vay çc quü
Kh¸c víi ho¹t ®éng kinh doanh tiÒn tÖ cña çc trung gian tµi chÝnh
trªn thÞ trêng , ë ®ã viÖc huy ®éng vèn ®îc thùc hiÖn díi tÊt c¶ çc h×nh
thøc nhËn tiÒn göi, ph¸t hµnh phiÕu nhËn nî, chøng chØ tiÒn göi, tr¸i
phiÕu... ViÖc huy ®éng vèn th«ng qua h×nh thøc tÝn dông nhµ níc ®îc
thùc hiÖn díi h×nh thøc ph¸t hµnh tr¸i phiÕu vµ mua bu«n nguån vèn tõ
çc trung gian tµi chÝnh nh çc c«ng ty b¶o hiÓm, çc quü hu trÝ, çc quü
tµi chÝnh tËp trung cña nhµ níc (nÕu cã), çc c«ng ty tµi chÝnh, çc c«ng ty
tiÕt kiÖm, çc ng©n hµng th¬ng m¹i... Nãi çch kh¸c, ngoµi viÖc ph¸t hµnh
tr¸i phiÕu, nhµ níc cã thÓ vay tõ çc c«ng ty tµi chÝnh, c«ng ty b¶o hiÓm,
quü hu trÝ... Lý do c¬ b¶n n»m sau c¬ chÕ huy ®éng vèn nµy lµ thêi h¹n
cña tÝn dông nhµ níc thêng rÊt dµi, vµ do ®ã viÖc huy ®éng nguån vèn
nhµn rçi trong x· héi díi çc h×nh thøc phi tr¸i phiÕu sÏ gÆp khã kh¨n.
Ngîc l¹i, ®èi víi çc trung gian tµi chÝnh kh¸c, víi chøc n¨ng, nhiÖm vô
chuyªn m«n riªng cã, chóng cã thÓ liªn tôc huy ®éng ®îc çc nguån vèn
nhµn rçi trong x· héi vµ tÝnh liªn tôc cña çc kho¶n ®Çu t nµy gióp cho çc
thÓ chÕ tµi chÝnh cã thÓ t¹o dùng ®îc nh÷ng nguån vèn dµi h¹n nhÊt ®Ó
cho vay trªn thÞ trêng.
3.1.4. Huy ®éng vèn th«ng qua nguån vèn nhËn ñy th¸c cña çc tæ
chøc, ç nh©n trong vµ ngoµi níc
Ngoµi çc h×nh thøc huy ®éng vèn trªn ®©y, tÝn dông nhµ níc cßn cã
thÓ thùc hiÖn h×nh thøc nhËn nguån vèn ñy th¸c tõ çc ç nh©n, tæ chøc
trong vµ ngoµi níc nh ñy th¸c tõ çc tæ chøc b¶o hiÓm, çc quü hu trÝ,
quü kh¸m ch÷a bÖnh b¾t buéc...
3.2. Çc h×nh thøc sö dông nguån vèn
3.2.1. Cho vay ®Çu t
334
Cho vay ®Çu t lµ viÖc Quü hç trî ph¸t triÓn cho çc chñ ®Çu t vay
vèn ®Ó thùc hiÖn dù ¸n. ¦u ®iÓm cña h×nh thøc tÝn dông ®Çu t nµy lµ cã
kh¶ n¨ng thùc hiÖn qu¶n lý, gi¸m s¸t nguån vèn chÆt chÏ ë çc kh©u tríc
vµ trong khi cho vay. Tuy nhiªn, ®Ó thùc hiÖn viÖc cho vay ®Çu t th× ph¶i
lu«n cã s½n nguån vèn theo tiÕn ®é thùc hiÖn dù ¸n ®Çu t.
3.2.2. B¶o l·nh tÝn dông ®Çu t
B¶o l·nh tÝn dông ®Çu t lµ cam kÕt cña Quü hç trî ph¸t triÓn víi tæ
chøc tÝn dông cho vay vèn vÒ viÖc tr¶ nî ®Çy ®ñ, ®óng h¹n cña bªn ®i vay.
Trong trêng hîp bªn ®i vay kh«ng tr¶ ®îc nî hoÆc tr¶ kh«ng ®ñ nî khi
®Õn h¹n, Quü hç trî ph¸t triÓn sÏ tr¶ nî thay cho bªn ®i vay. Kh¸c víi cho
vay ®Çu t, nguån vèn tÝn dông ®Çu t cña nhµ níc sÏ kh«ng xuÊt hiÖn lóc
b¶o l·nh vµ còng kh«ng xuÊt hiÖn trong ho¹t ®éng tÝn dông ®Çu t ph¸t
triÓn trõ khi con nî kh«ng thùc hiÖn ®îc nghÜa vô tr¶ nî.
3.2.3. Hç trî l·i suÊt sau ®Çu t
Hç trî l·i suÊt sau ®Çu t lµ viÖc Quü hç trî ph¸t triÓn hç trî mét
phÇn l·i suÊt cho chñ ®Çu t vay vèn cña çc tæ chøc tÝn dông ®Ó ®Çu t dù
¸n, sau khi dù ¸n ®Çu t hoµn thµnh ®a vµo sö dông vµ tr¶ ®îc nî. §©y
thùc chÊt kh«ng ph¶i lµ mét lo¹i h×nh tÝn dông, song nã lµ ®éng c¬, lµ nh©n
tè hç trî cho ho¹t ®éng tÝn dông. Nãi çch kh¸c, nÕu kh«ng cã ho¹t ®éng hç
trî l·i suÊt sau ®Çu t cã thÓ sÏ kh«ng cã çc ho¹t ®éng tÝn dông thuéc ®èi
tîng ®iÒu tiÕt cña Nhµ níc. Do vËy viÖc hç trî l·i suÊt sau ®Çu t lu«n
g¾n liÒn víi ho¹t ®éng tÝn dông ®Çu t cña nhµ níc
4. Çc nguyªn t¾c trong qu¶n lý ho¹t ®éng tÝn dông nhµ níc
4.1. Nguyªn t¾c huy ®éng vèn
4.1.1. Nguyªn t¾c b¶o ®¶m c©n ®èi tµi chÝnh tiÒn tÖ quèc gia
ViÖc huy ®éng nguån vèn tÝn dông nhµ níc mÆc dï cã nh÷ng vai trß
nhÊt ®Þnh ®èi víi viÖc ®iÒu tiÕt kinh tÕ vÜ m« vµ thóc ®Èy sù ph¸t triÓn cña
thÞ trêng tµi chÝnh. Tuy nhiªn, ®iÒu ®ã kh«ng cã nghÜa lµ cµng huy ®éng
nhiÒu nguån vèn tÝn dông nhµ níc cµng tèt cho sù ph¸t triÓn thÞ trêng tµi
chÝnh vµ nÒn kinh tÕ. Quy m« cña nguån vèn huy ®éng cña tÝn dông nhµ
níc trong tæng nguån vèn ®Çu t x· héi tïy thuéc vµo yªu cÇu vµ nhiÖm vô
cña Nhµ níc trong tõng thêi kú nhÊt ®Þnh. Thêi kú ®Çu cña qu¸ tr×nh
chuyÓn ®æi c¬ chÕ tõ kÕ ho¹ch hãa tËp trung, bao cÊp vÒ ®Çu t sang c¬ chÕ
thÞ trêng, xãa bao cÊp vÒ ®Çu t, më réng nguån vèn ®Çu t th× quy m« vµ
®èi tîng ®Çu t b»ng h×nh thøc cÊp ph¸t kh«ng hoµn l¹i gi¶m dÇn, quy m«
335
vµ ®èi tîng ®Çu t b»ng h×nh thøc tÝn dông t¨ng lªn. Tuy nhiªn cïng víi
chuyÓn ®æi nÒn kinh tÕ ë çc níc ®ang ph¸t triÓn, th× quy m« cña tÝn dông
nhµ níc trong tæng ®Çu t ®Õn mét lóc nµo ®ã sÏ gi¶m dÇn ®Ó phï hîp víi
thÞ trêng hãa nÒn kinh tÕ. Song, trong mét nÒn kinh tÕ thÞ trêng hçn hîp,
th× tÝn dông nhµ níc còng cã thÓ tån t¹i ë mét giíi h¹n nµo ®ã ®Ó ®¸p øng
yªu cÇu ®iÒu chØnh nÒn kinh tÕ theo ý ®å cña Nhµ níc.
Do viÖc huy ®éng nguån vèn tÝn dông nhµ níc cã ¶nh hëng rÊt lín
tíi viÖc ®iÒu tiÕt tµi chÝnh - tiÒn tÖ, nªn qu¶n lý nguån vèn huy ®éng tÝn
dông nhµ níc thêng ®îc thùc hiÖn theo c¬ chÕ tËp trung, thèng nhÊt.
ViÖc huy ®éng nguån vèn tÝn dông nhµ níc n»m trong mét sè çc
rµng buéc tµi chÝnh tiÒn tÖ quèc gia sau:
- Huy ®éng nguån vèn tÝn dông nhµ níc ph¶i ®Æt trong quan hÖ víi
çc kªnh huy ®éng kh¸c, b¶o ®¶m c©n ®èi tÝch lòy, tiªu dïng, ®Çu t trong
nÒn kinh tÕ.;
- Nî níc ngoµi cña Nhµ níc ph¶i c©n ®èi trong tæng nî níc ngoµi
®Ó ®¶m b¶o çc chØ tiªu an toµn nî níc ngoµi; ®¶m b¶o kh¶ n¨ng chi tr¶
nghÜa vô nî cña Nhµ níc trong tæng thu ng©n s¸ch nhµ níc hµng n¨m theo
nguyªn t¾c:
+ Tæng d nî níc ngoµi/GDP £ 50%;
+ Tæng d nî níc ngoµi/ xuÊt khÈu £ 150%;
+ Tæng nghÜa vô tr¶ nî xuÊt khÈu £ 20%;
+ Tæng nghÜa vô tr¶ nî cña ChÝnh phñ/ thu NSNN £ 12%
- Huy ®éng tÝn dông ®Çu t nhµ níc ph¶i c©n ®èi víi nhu cÇu sö
dông nguån vèn thùc tÕ (trªn c¬ së çc dù ¸n ®Çu t tÝn dông nhµ níc kh¶
thi), h¹n chÕ t×nh tr¹ng vèn chê dù ¸n;
- Huy ®éng nguån vèn tÝn dông ®Çu t nhµ níc cÇn ®îc xem xÐt,
c©n ®èi trong mèi quan hÖ ®iÒu tiÕt tiÒn hµng, nh»m æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn
thÞ trêng tµi chÝnh lµnh m¹nh.
4.1.2. Nguyªn t¾c c©n ®èi thêi h¹n huy ®éng nguån vèn
XuÊt ph¸t tõ nh÷ng ®Æc ®iÓm cña ngµnh x©y dùng, s¶n phÈm x©y
dùng c¬ b¶n cã thÓ kh¼ng ®Þnh viÖc huy ®éng nguån vèn tÝn dông nhµ níc
thêng cã tÝnh chÊt dµi h¹n. Trong mét nÒn kinh tÕ thÞ trêng víi çc nhu
cÇu vµ kh¶ n¨ng kh«ng ®îc ®Þnh tríc th× viÖc huy ®éng nguån vèn dµi
h¹n chØ cã thÓ ph¸t triÓn ®îc nÕu çc h×nh thøc huy ®éng nguån vèn tÝn
336
dông nhµ níc trë thµnh çc hµng hãa cã tÝnh láng cao trªn thÞ trêng tµi
chÝnh. Hµng lo¹t çc ®ßi hái cã tÝnh hÖ qu¶ ®· xuÊt hiÖn, ®ã lµ:
- H×nh thøc huy ®éng nguån vèn tÝn dông ®Çu t nhµ níc ®îc
chøng kho¸n hãa;
- L·i suÊt ph¶i thÞ trêng hãa;
- C¬ chÕ ph¸t hµnh ph¶i ®îc thùc hiªn th«ng qua ®Êu thÇu;
- Ph¶i ph¸t triÓn thÞ trêng chøng kho¸n ChÝnh phñ thø cÊp.
4.1.3. Nguyªn t¾c x¸c ®Þnh l·i suÊt huy ®éng nguån vèn tÝn dông nhµ
níc
L·i suÊt trong huy ®éng nguån vèn cho tÝn dông nhµ níc lµ l·i suÊt
thÞ trêng, thc hiÖn th«ng qua viÖc ®Êu thÇu chøng kho¸n ChÝnh phñ trªn
çc trung t©m hoÆc së giao dÞch chøng kho¸n. Thùc hiÖn c¬ chÕ ®Êu thÇu
trong huy ®éng nguån vèn tÝn dông nhµ níc võa gióp tËp trung nguån vèn
nhanh, chi phÝ huy ®éng vèn thÊp, võa b¶o ®¶m viÖc h×nh thµnh mét møc
l·i suÊt chØ ®¹o trªn thÞ trêng. H¬n n÷a, viÖc thùc hiÖn c¬ chÕ ®Êu thÇu cßn
lµ nÒn t¶ng cho sù ph¸t triÓn thÞ trêng thø cÊp cña tr¸i phiÕu ChÝnh phñ,
lµm t¨ng tÝnh thanh kho¶n cho tr¸i phiÕu ChÝnh phñ, cñng cè quy m« vµ
thêi h¹n cña lo¹i chøng kho¸n nµy.
4.2. Nguyªn t¾c qu¶n lý sö dông nguån vèn tÝn dông nhµ níc
- Sö dông nguån vèn ph¶i ®óng môc tiªu vµ tiÕn ®é ®Çu t cña tõng
dù ¸n nh»m duy tr× sù ®iÒu tiÕt vÜ m« nh mong muèn vµ b¶o ®¶m cho dù
¸n ®Çu t hiÖu qu¶. ViÖc ph©n bæ nguån vèn sai ®èi tîng sÏ lµm mÊt c¬ héi
®Çu t vµo çc lÜnh vùc cÇn ®iÒu tiÕt cña Nhµ níc v× nguån vèn tÝn dông
®Çu t nhµ níc chÞu çc giíi h¹n nhÊt ®Þnh vµ viÖc ph©n bæ nguån vèn
kh«ng ®óng víi dù to¸n sÏ ¶nh hëng tíi kÕt qu¶ ®Çu t cña dù ¸n...
- Qu¶n lý vµ sö dông nguån vèn ph¶i ®¶m b¶o viÖc truy hoµn nguån
vèn tÝn dông. ThÈm ®Þnh tÝnh hiÖu qu¶ cña dù ¸n ®Ó quyÕt ®Þnh thùc hiÖn
viÖc ®Çu t tÝn dông míi lµ ®iÒu kiÖn cÇn trong ho¹t ®éng tÝn dông. VÊn ®Ò
quyÕt ®Þnh ®èi víi viÖc truy hoµn vèn trong ho¹t ®éng tÝn dông lµ qu¸ tr×nh
kiÓm tra, gi¸m s¸t viÖc sö dông nguån vèn.
- L·i suÊt cho vay linh ho¹t theo kh¶ n¨ng sinh lîi cña tõng dù ¸n,
theo diÔn biÕn thÞ trêng nhng thÊp h¬n l·i suÊt thÞ trêng cïng kú.
- B¶o toµn vµ ph¸t triÓn nguån vèn tÝn dông th«ng qua mét c¬ chÕ xö
lý rñi ro thÝch hîp.
337
4.2.1. Nguyªn t¾c cho vay
NÕu nh viÖc kiÓm tra, gi¸m s¸t qu¸ tr×nh sö dông nguån vèn tÝn
dông lµ ®iÒu kiÖn ®ñ ®èi víi viÖc n©ng cao hiÖu qu¶ cña ho¹t ®éng tÝn dông
th× çc nguyªn t¾c cho vay lµ ®iÒu kiÖn cÇn. §èi víi tÝn dông ®Çu t nhµ
níc çc nguyªn t¾c cho vay còng cã vai trß t¬ng tù. Çc nguyªn t¾c cho
vay ph¶i b¶o ®¶m ®óng ®èi tîng, ®¶m b¶o çc ®iÒu kiÖn tiÒn ®Ò cho viÖc
thu håi vµ çc cam kÕt kh¸c khi rñi ro x¶y ra. Thêng th×, ®èi víi tÝn dông
®Çu t nhµ níc, nã bao gåm:
- Dù ¸n ®Çu t thuéc diÖn ®iÒu tiÕt cña Nhµ níc theo h×nh thøc cho
vay u ®·i ®Çu t;
- Dù ¸n ®Çu t ®· ®îc thÈm ®Þnh vÒ tÝnh hiÖu qu¶, ph¬ng ¸n tµi
chÝnh vµ ph¬ng ¸n tr¶ nî;
- Cã ®ñ vèn ®èi øng ®Ó thùc hiÖn ch¬ng tr×nh (dù ¸n);
- Chñ ®Çu t cã n¨ng lùc hµnh vi d©n sù t çch ph¸p nh©n;
- Cã ®ñ ®iÒu kiÖn vÒ b¶o ®¶m tiÒn vay;
- Cã quyÕt ®Þnh ®Çu t hoÆc ®¨ng ký kinh doanh;
- Chñ ®Çu t thùc hiÖn ®Çy ®ñ çc cam kÕt kh¸c nh»m h¹n chÕ rñi ro
tÝn dông (cam kÕt thùc hiÖn ho¹t ®éng b¶o hiÓm tÝn dông, b¶o hiÓm tµi s¶n
h×nh thµnh tõ nguån vèn vay tÝn dông...).
C¬ quan qu¶n lý tÝn dông nhµ níc sÏ quyÕt ®Þnh viÖc cÊp hay kh«ng
cÊp tÝn dông nhµ níc cho chñ ®Çu t theo çc nguyªn t¾c cho vay trªn ®©y
vµ ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm toµn bé vÒ quyÕt ®Þnh cña m×nh. §Ó ®¶m b¶o tÝnh
hiÖu qu¶ cña quyÕt ®Þnh tÝn dông, c¬ quan qu¶n lý tÝn dông nhµ níc sÏ
®îc quyÒn ®ßi hái vµ tiÕp cËn çc vÊn ®Ò sau:
- Yªu cÇu chñ dù ¸n cung cÊp mäi tµi liÖu cã liªn quan tíi dù ¸n ®Çu
t, ®Ó x¸c minh ®óng ®¾n tÝnh kh¶ thi cña dù ¸n, cña ph¬ng ¸n tµi chÝnh
vµ ph¬ng ¸n tr¶ nî;
- KiÓm tra, gi¸m s¸t qu¸ t×nh vay vèn, sö dông nguån vèn trong qu¸
tr×nh ®Çu t;
- ¸p dông çc biÖn ph¸p xö lý trong çc trêng hîp x¶y ra çc vi
ph¹m hîp ®ång tÝn dông.
Mét sè çc vÊn ®Ò quyÒn h¹n cña chñ ®Çu t còng cã thÓ ®îc ®a ra
trong qu¸ tr×nh ®µm ph¸n tÝn dông, ®ã lµ quyÒn khëi kiÖn khi tæ chøc cho
vay vèn tÝn dông ®Çu t nhµ níc vi ph¹m hîp ®ång tÝn dông nh thÈm
338
®Þnh dù ¸n kh«ng kh¸ch quan, ¸p dông l·i suÊt kh«ng theo c¬ chÕ hiÖn
hµnh, gi¶i ng©n kh«ng theo cam kÕt.
4.2.2. Nguyªn t¾c b¶o l·nh tÝn dông ®Çu t
Th«ng thêng, ho¹t ®éng b¶o l·nh tÝn dông ®Çu t ®îc thùc hiÖn víi
çc nguyªn t¾c sau;
- Dù ¸n ®Çu t thuéc diÖn khuyÕn khÝch ®Çu t cña Nhµ níc;
- TÝnh hiÖu qu¶ cña dù ¸n ®Çu t ®îc thÈm ®Þnh;
- KiÓm tra, gi¸m s¸t chÆt chÏ ho¹t ®éng cña dù ¸n ®Çu t;
- Tr¸ch nhiÖm ®èi víi çc trêng hîp tæn thÊt tÝn dông x¶y ra ®îc
ph©n chia cho c¶ hai bªn - ngêi b¶o l·nh vµ ngêi nhËn b¶o l·nh. Tû lÖ
g¸nh chÞu tæn thÊt tÝn dông nÕu x¶y ra gi÷a nhµ b¶o l·nh vµ nhµ nhËn b¶o
l·nh lµ 70-80/30-20.
Hai ®iÒu kiÖn ®Çu (®iÒu kiÖn thø nhÊt vµ thø hai) xuÊt ph¸t tõ yªu cÇu
cña ho¹t ®éng b¶o l·nh tÝn dông. Trong ho¹t ®éng b¶o l·nh tÝn dông, ngêi
b¶o l·nh sÏ ph¶i thanh to¸n çc nghÜa vô nî nÕu chñ ®Çu t kh«ng cã kh¶
n¨ng tr¶ nî ®óng cam kÕt. V× vËy, ngêi b¶o l·nh, tæ chøc b¶o l·nh ph¶i
thÈm ®Þnh thËn träng ph¬ng ¸n tµi chÝnh vµ ph¬ng ¸n tr¶ nî cña chñ ®Çu
t. §iÒu kiÖn ®ñ ®Ó ®¶m b¶o tÝnh hiÖu qu¶ cña dù ¸n ®Çu t b»ng nguån tÝn
dông lµ c«ng t¸c kiÓm tra, gi¸m s¸t chÆt chÏ qu¸ tr×nh sö dông nguån vèn.
Do ®ã, nhµ b¶o l·nh cã quyÒn vµ nghÜa vô trong viÖc kiÓm tra, gi¸m s¸t qu¸
tr×nh sö dông nguån vèn tÝn dông cña chñ ®Çu t. §ã lµ nguyªn t¾c ho¹t
®éng tÝn dông cña çc tæ chøc kinh doanh tiÒn tÖ. Trong kinh doanh, lîi
nhuËn g¾n liÒn víi rñi ro vµ ®Ó h¹n chÕ phÇn nµo rñi ro, çc tæ chøc buéc
ph¶i n©ng cao tr×nh ®é chuyªn m«n, ý thøc tr¸ch nhiÖm trong viÖc thÈm
®Þnh dù ¸n; kiÓm tra, gi¸m s¸t qu¸ tr×nh sö dông nguån vèn cho vay. ViÖc
quy ®Þnh cô thÓ tû lÖ g¸nh chÞu rñi ro khi tæn thÊt tÝn dông x¶y ra lµ phï
hîp víi nguyªn t¾c kinh doanh trªn thÞ trêng vµ n©ng cao ý thøc tr¸ch
nhiÖm cña tæ chøc trùc tiÕp cÊp tÝn dông ®èi víi dù ¸n ®Çu t ®· ®îc b¶o
l·nh.
4.2.3. Nguyªn t¾c hç trî l·i suÊt (sau) ®Çu t
Hç trî l·i suÊt sau ®Çu t thùc chÊt lµ phÇn bï chªnh lÖch l·i suÊt
gi÷a l·i suÊt u ®·i ®Çu t nhµ níc vµ l·i suÊt vay theo h×nh thøc tÝn dông
th¬ng m¹i ®Ó ®Çu t sau khi dù ¸n ®Çu t ®· hoµn thµnh ®a vµo sö dông.
339
L·i suÊt kinh doanh cña çc tæ chøc tµi chÝnh - tÝn dông xoay quanh
møc l·i suÊt thÞ trêng, trong khi kh¶ n¨ng sinh lîi cña çc dù ¸n ®Çu t
thuéc diÖn ®iÒu tiÕt cña Nhµ níc thêng thÊp vµ rÊt ®a d¹ng, nªn c¬ chÕ
hç trî l·i suÊt sau ®Çu t còng ph¶i linh ®éng. Bªn c¹nh ®ã, ®Ó ®¶m b¶o
tÝnh hiÖu qu¶ cña nguån vèn ®Çu t nhµ níc, viÖc hç trî l·i suÊt sau ®Çu t
sÏ chØ diÔn ra khi cã ®ñ çc ®iÒu kiÖn nh:
- §èi tîng ®Çu t thuéc diÖn ®iÒu tiÕt cña Nhµ níc;
- Dù ¸n ®Çu t ®îc tæ chøc tÝn dông chÊp thuËn cho vay víi çc
nguyªn t¾c thÞ trêng trªn c¬ së thÈm ®Þnh tÝn dông cña tæ chøc tÝn dông;
- ViÖc gi¶i ng©n nguån hç trî l·i suÊt sau ®Çu t chØ ®îc thùc hiÖn
khi dù ¸n ®· hoµn thµnh ®a vµo sö dông, chñ ®Çu t ®· hoµn tr¶ nghÜa vô
nî thuéc tr¸ch nhiÖm cña chñ ®Çu t;
- Nguån vèn hç trî l·i suÊt sau ®Çu t ®îc chuyÓn th¼ng tíi tæ chøc
cÊp tÝn dông ®Çu t nhµ níc.
II. Qu¶n lý çc ho¹t ®éng tÝn dông nhµ níc
1. Qu¶n lý çc ho¹t ®éng huy ®éng vèn tÝn dông nhµ níc
1.1. Qu¶n lý ho¹t ®éng huy ®éng vèn trong níc
Huy ®éng vèn TDNN trong níc ®îc thùc hiÖn díi nhiÒu h×nh thøc
kh¸c nhau nhng c¬ b¶n nhÊt vÉn lµ h×nh thøc ph¸t hµnh tr¸i phiÕu. Sau
®©y lµ nh÷ng néi dung c¬ b¶n vÒ huy ®éng vèn trong níc b»ng h×nh thøc
ph¸t hµnh tr¸i phiÕu.
1.1.1. Tr¸i phiÕu vµ çc lo¹i tr¸i phiÕu
1.1.1.1 Tr¸i phiÕu
§· cã nhiÒu nhµ nghiªn cøu ®a ra çc kh¸i niÖm kh¸c nhau vÒ tr¸i
phiÕu song nh×n chung khi nãi ®Õn kh¸i niÖm tr¸i phiÕu, ngêi ta thêng ®Ò
cËp ®Õn chøc n¨ng x¸c nhËn cam kÕt vay nî cña ngêi ph¸t hµnh tr¸i phiÕu
(ngêi ®i vay) ®èi víi ngêi mua tr¸i phiÕu (ngêi cho vay) trong viÖc hoµn
tr¶ tiÒn vèn gèc vµ l·i vay theo kú h¹n ®· cam kÕt. Nh vËy, cã thÓ hiÓu tr¸i
phiÕu lµ chøng chØ vay nî cña nhµ ph¸t hµnh ®èi víi nhµ ®Çu t. Sù cam kÕt
®ã ®îc thÓ hiÖn trong çc néi dung sau cña tr¸i phiÕu:
- MÖnh gi¸: lµ gi¸ trÞ ®îc ghi trªn bÒ mÆt cña tr¸i phiÕu vµ nã ®îc
coi lµ kho¶n vèn gèc mµ nhµ ph¸t hµnh ph¶i tr¶ cho nhµ ®Çu t khi tr¸i
phiÕu ®¸o h¹n.
340
- L·i suÊt danh nghÜa: lµ tû lÖ l·i suÊt mµ nhµ ph¸t hµnh høa tr¶ cho
nhµ ®Çu t tr¸i phiÕu, th«ng thêng nã ®îc tÝnh b»ng tû lÖ nhÊt ®Þnh so víi
mÖnh gi¸.
- Kú tr¶ l·i: lµ kho¶ng thêi gian gi÷a hai lÇn tr¶ l·i liªn tiÕp, tuú vµo
®Æc ®iÓm tõng lo¹i tr¸i phiÕu mµ kú tr¶ l·i cña chóng lµ kh¸c nhau, th«ng
thêng tiÒn l·i ®îc tr¶ theo ®Þnh kú (theo n¨m hoÆc nöa n¨m). Trong
trêng hîp nµy, tiÒn l·i tr¶ theo ®Þnh kú ®îc x¸c ®Þnh b»ng mÖnh gi¸ nh©n
víi l·i suÊt danh nghÜa. Còng cã lo¹i tr¸i phiÕu kh«ng tr¶ l·i ®Þnh kú mµ tr¶
l·i vµo nh÷ng thêi ®iÓm nhÊt ®Þnh. VÝ dô, nh tr¶ vµo thêi ®iÓm ph¸t hµnh
hoÆc thêi ®iÓm ®¸o h¹n.
- Thêi h¹n: lµ kho¶ng thêi gian tõ khi tr¸i phiÕu ®îc ph¸t hµnh cho
®Õn khi tr¸i phiÕu ®¸o h¹n. Thêi h¹n cña tr¸i phiÕu còng ®îc coi nh thêi
h¹n vay tiÒn cña nhµ ph¸t hµnh ®èi víi ngêi mua tr¸i phiÕu (nhµ ®Çu t).
- GÝa ph¸t hµnh: lµ gi¸ tr¸i phiÕu t¹i thêi ®iÓm ph¸t hµnh, th«ng
thêng nã ®îc x¸c ®Þnh b»ng mét tû lÖ phÇn tr¨m so víi mÖnh gi¸.
Ngoµi çc néi dung chñ yÕu trªn ®©y, mét sè lo¹i tr¸i phiÕu cßn cã çc
tho¶ thuËn kh¸c nh: cam kÕt cho phÐp nhµ ph¸t hµnh mua l¹i tr¸i phiÕu
tríc khi tr¸i phiÕu ®¸o h¹n, cam kÕt cho phÐp nhµ ®Çu t ®îc phÐp
chuyÓn ®æi tõ tr¸i phiÕu sang mét lo¹i chøng kho¸n kh¸c tríc khi tr¸i
phiÕu ®¸o h¹n...
Tr¸i phiÕu lµ chøng chØ thÓ hiÖn quan hÖ vay mîn gi÷a nhµ ph¸t
hµnh vµ nhµ ®Çu t nªn ®Ó b¶o vÖ quyÒn lîi chÝnh ®¸ng cña nhµ ®Çu t
th«ng thêng cã sù tham gia cña bªn thø ba lµ ngêi uû th¸c. Ngêi uû th¸c
thêng lµ çc tæ chøc tµi chÝnh cã uy tÝn, cã n¨ng lùc chuyªn m«n ®Ó cã thÓ
hiÓu râ çc cam kÕt cña nhµ ph¸t hµnh vµ nhµ ®Çu t, hä tham gia víi t
çch lµ ®¹i diÖn quyÒn lîi cho tÊt c¶ çc nhµ ®Çu t.
1.1.1.2 Çc lo¹i tr¸i phiÕu
- C¨n cø vµo tÝnh chÊt cã thÓ chuyÓn nhîng cña tr¸i phiÕu, tr¸i
phiÕu ChÝnh phñ, tr¸i phiÕu ®îc ChÝnh phñ b¶o l·nh, tr¸i phiÕu ChÝnh
quyÒn ®Þa ph¬ng ( díi ®©y gäi t¾t lµ TPCP ) bao gåm: tr¸i phiÕu ghi danh
vµ tr¸i phiÕu v« danh. Tr¸i phiÕu ghi danh lµ lo¹i tr¸i phiÕu ghi râ hä tªn vµ
®Þa chØ cña ngêi mua tr¸i phiÕu, nªn viÖc chuyÓn nhîng tr¸i phiÕu thêng
gÆp nhiÒu khã kh¨n. Tr¸i phiÕu v« danh lµ lo¹i tr¸i phiÕu kh«ng ghi hä tªn
vµ ®Þa chØ cña ngêi mua tr¸i phiÕu, viÖc chuyÓn nhîng tr¸i phiÕu ®îc
thùc hiÖn dÔ dµng h¬n.
341
- C¨n cø vµo kú h¹n cña tr¸i phiÕu, TPCP bao gåm tr¸i phiÕu ng¾n
h¹n, tr¸i phiÕu trung h¹n vµ tr¸i phiÕu dµi h¹n. Quan niÖm vÒ kú h¹n cña
tr¸i phiÕu ë mçi quèc gia trong tõng thêi kú kh¸c nhau lµ kh¸c nhau. ë ViÖt
Nam hiÖn nay, tr¸i phiÕu ng¾n h¹n cã kú h¹n díi 1 n¨m, tr¸i phiÕu trung
h¹n cã kú h¹n tõ 1 ®Õn díi 5 n¨m, tr¸i phiÕu dµi h¹n cã kú h¹n tõ 5 n¨m
trë lªn.
- C¨n cø vµo chñ thÓ ph¸t hµnh, TPCP bao gåm: Tr¸i phiÕu ChÝnh
phñ, tr¸i phiÕu ®îc ChÝnh phñ b¶o l·nh vµ tr¸i phiÕu ChÝnh quyÒn ®Þa
ph¬ng.
+ Tr¸i phiÕu ChÝnh phñ lµ mét lo¹i chøng kho¸n nî, do ChÝnh phñ
ph¸t hµnh, cã thêi h¹n, cã mÖnh gi¸, cã l·i, x¸c nhËn nghÜa vô tr¶ nî cña
ChÝnh phñ ®èi vèi ngêi së h÷u tr¸i phiÕu. Tr¸i phiÕu ChÝnh phñ bao gåm:
TÝn phiÕu KBNN lµ lo¹i tr¸i phiÕu ChÝnh phñ cã kú h¹n díi 1 n¨m
do KBNN ph¸t hµnh nh»m ph¸t triÓn thÞ trêng tiÒn tÖ vµ huy ®éng vèn ®Ó
bï ®¾p thiÕu hôt t¹m thêi cña NSNN trong n¨m tµi chÝnh.
Tr¸i phiÕu kho b¹c lµ lo¹i tr¸i phiÕu ChÝnh phñ cã kú h¹n tõ 1 n¨m
trë lªn, do KBNN ph¸t hµnh ®Ó huy ®éng vèn bï ®¾p thiÕu hôt NSNN theo
dù to¸n NSNN hµng n¨m ®· ®îc Quèc héi quyÕt ®Þnh.
Tr¸i phiÕu c«ng tr×nh trung ¬ng lµ lo¹i tr¸i phiÕu ChÝnh phñ cã kú
h¹n tõ 01 n¨m trë lªn do KBNN ph¸t hµnh, nh»m huy ®éng vèn theo quyÕt
®Þnh cña Thñ tíng ChÝnh phñ, cho çc dù ¸n thuéc nguån vèn ®Çu t cña
ng©n s¸ch trung ¬ng, ®· ghi trong kÕ ho¹ch nhng cha ®îc bè trÝ vèn
ng©n s¸ch trong n¨m.
Tr¸i phiÕu ®Çu t lµ lo¹i tr¸i phiÕu ChÝnh phñ cã kú h¹n tõ 1 n¨m trë
lªn do çc tæ chøc tµi chÝnh nhµ níc, çc tæ chøc tµi chÝnh, tÝn dông ®îc
Thñ tíng ChÝnh phñ chØ ®Þnh ph¸t hµnh nh»m huy ®éng vèn ®Ó ®Çu t
theo chÝnh s¸ch cña ChÝnh phñ.
Tr¸i phiÕu ngo¹i tÖ lµ lo¹i tr¸i phiÕu ChÝnh phñ, cã kú h¹n tõ 1 n¨m
trë lªn do Bé Tµi chÝnh ph¸t hµnh cho çc môc tiªu theo chØ ®Þnh cña Thñ
tíng ChÝnh phñ.
C«ng tr¸i x©y dùng tæ quèc do ChÝnh phñ ph¸t hµnh nh»m huy ®éng
nguån vèn trong nh©n d©n ®Ó ®Çu t x©y dùng nh÷ng c«ng tr×nh quan
träng quèc gia vµ çc c«ng tr×nh thiÕt yÕu kh¸c phôc vô s¶n xuÊt, ®êi sèng,
t¹o c¬ së vËt chÊt, kü thuËt cho ®Êt níc.
342
+Tr¸i phiÕu ®îc ChÝnh phñ b¶o l·nh lµ lo¹i tr¸i phiÕu cã kú h¹n tõ 1
n¨m trë lªn, do çc doanh nghiÖp ph¸t hµnh nh»m huy ®éng vèn cho çc dù
¸n ®Çu t theo chØ ®Þnh cña Thñ tíng ChÝnh phñ.
+ Tr¸i phiÕu chÝnh quyÒn ®Þa ph¬ng lµ lo¹i tr¸i phiÕu ®Çu t cã kú
h¹n tõ 1 n¨m trë lªn do Uû ban nh©n d©n cÊp tØnh uû quyÒn cho KBNN
hoÆc tæ chøc tµi chÝnh, tÝn dông trªn ®Þa bµn ph¸t hµnh, nh»m huy ®éng
vèn cho çc dù ¸n, c«ng tr×nh thuéc nguån vèn ®Çu t cña ng©n s¸ch ®Þa
ph¬ng, ®· ghi trong kÕ ho¹ch nhng ph¶i cha ®ùoc bè trÝ vèn ng©n s¸ch
trong n¨m.
1.1.2.Tr×nh tù, thñ tôc ph¸t hµnh tr¸i phiÕu
1.1.2.1. §èi víi tÝn phiÕu kho b¹c, tr¸i phiÕu kho b¹c, tr¸i phiÕu c«ng
tr×nh Trung ¬ng vµ tr¸i phiÕu ngo¹i tÖ
- KBNN tæ chøc triÓn khai thùc hiÖn viªc ph¸t hµnh tÝn phiÕu kho
b¹c, tr¸i phiÕu kho b¹c, tr¸i phiÕu c«ng tr×nh Trung ¬ng vµ tr¸i phiÕu
b»ng ngo¹i tÖ ®Ó ®¸p øng nhu cÇu chi cña NSNN vµ çc dù ¸n, c«ng tr×nh
quan träng thuéc ph¹m vi c©n ®èi cña Ng©n s¸ch Trung ¬ng.
- C¨n cø tæng møc vèn ph¸t hµnh tr¸i phiÕu trong n¨m vµ kÕ ho¹ch
ph¸t hµnh ®· ®îc Bé trëng Bé tµi chÝnh phª duyÖt, KBNN chñ ®éng tæ
chøc triÓn khai thùc hiÖn viªc ph¸t hµnh tr¸i phiÕu theo nhu cÇu vµ tiÕn ®é
chi cña NSNN.
ViÖc ph¸t hµnh tr¸i phiÕu theo ph¬ng thøc b¸n lÎ qua hÖ thèng
KBNN do Bé trëng Bé Tµi chÝnh quyÕt ®Þnh cho tõng ®ît ph¸t hµnh.
1.1.2.2. §èi víi tr¸i phiÕu ®Çu t
- Quü hç trî ph¸t triÓn, çc tæ chøc tµi chÝnh, tÝn dông ®îc chñ déng
tæ chøc ph¸t hµnh tr¸i phiÕu ®Çu t ®Ó huy ®éng vèn ®¸p øng nhu cÇu vÒ
vèn tÝn dông ®Çu t ph¸t triÓn cña Nhµ níc theo kÕ ho¹ch hµng n¨m vµ kÕ
ho¹ch ph¸t hµnh tr¸i phiÕu ®· b¸o ço Bé Tµi chÝnh.
- ViÖc huy ®éng vèn ph¶i phï hîp víi tiÕn ®é gi¶i ng©n vèn vay,
nguån thu håi nî vµ ®¶m b¶o nguyªn t¾c tiÕt kiÖm ®Õn møc th¸p nhÊt çc
chi phÝ vÒ huy ®éng vèn. Kh«ng huy ®éng vèn khi cha cã nhu cÇu sö dông
hoÆc nguån vèn hiÖn t¹i vÉn ®¸p øng ®îc nhu cÇu vay vèn cña çc dù ¸n.
1.1.2.3. §èi víi tr¸i phiÕu ®îc ChÝnh phñ b¶o l·nh
- §iÒu kiÖn ph¸t hµnh tr¸i phiÕu:
343
+ Tæ chøc ph¸t hµnh lµ doanh nghiÖp ®îc Thñ tíng ChÝnh phñ chØ
®Þnh lµm chñ ®Çu t vµ ph¸t hµnh tr¸i phiÕu ®Ó huy ®éng vèn cho çc dù
¸n.
+ Dù ¸n ®Çu t hoµn thµnh thñ tôc ®Çu t theo quy ®Þnh cña ph¸p
luËt.
+ §îc Bé trëng Bé Tµi chÝnh b¶o l·nh thanh to¸n hoÆc uû quyÒn
cho çc tæ chøc tµi chÝnh nhµ níc, tæ chøc tÝn dông nhµ níc thùc hiÖn.
Møc phÝ b¶o l·nh tèi ®a lµ 0,05%/ n¨m trªn sè tiÒn thùc tÕ b¶o l·nh
hµng n¨m. PhÝ b¶o l·nh thanh to¸n ngoµi phÇn sö dông ®Ó tr¶ phÝ uû quyÒn
b¶o l·nh (nÕu cã), sè cßn l¹i ®îc nép NSNN.
- Khi cã nhu cÇu ph¸t hµnh tr¸i phiÕu, doanh nghiÖp göi ®Õn Bé Tµi
chÝnh çc tµi liÖu sau:
+ §¬n ®Ò nghÞ ph¸t hµnh tr¸i phiÕu kÌm theo ph¬ng ¸n ph¸t hµnh
thuyÕt minh râ vÒ tæng møc vèn dù kiÕn huy ®éng; thêi h¹n, l·i suÊt; kÕ
ho¹ch tr¶ nî vèn vay khi ®Õn h¹n; nguån tr¶ nî; biÖn ph¸p tæ chøc ph¸t
hµnh, thanh to¸n tr¸i phiÕu.
+ V¨n b¶n vÒ viÖc cho phÐp doanh nghiÖp ®îc phÐp ph¸t hµnh tr¸i
phiÕu ®Ó huy ®éng vèn cho dù ¸n.
+ Dù ¸n ®Çu t ®îc cÊp cã thÈm quyÒn phª duyÖt.
+ GiÊy ®Ò nghÞ Bé Tµi chÝnh thùc hiÖn b¶o l·nh thanh to¸n.
+ Çc tµi liÖu kh¸c cã liªn quan.
- Trong thêi h¹n 30 ngµy lµm viÖc, kÓ tõ ngµy nhËn ®ñ hå s¬ hîp
ph¸p, hîp lÖ, Bé Tµi chÝnh cã ý kiÕn tho¶ thuËn b»ng v¨n b¶n ®Ó doanh
nghiÖp thùc hiÖn ph¸t hµnh tr¸i phiÕu.
1.1.2.4 §èi víi tr¸i phiÕu chÝnh quyÒn ®Þa ph¬ng
- §iÒu kiÖn ph¸t hµnh tr¸i phiÕu:
+ Dù ¸n, c«ng tr×nh sö dông nguån thu tõ ph¸t hµnh tr¸i phiÕu ph¶i
thuéc danh môc ®Çu t trong kÕ ho¹ch ®Çu t 5 n¨m ®· ®îc Héi ®ång
nh©n d©n cÊp tØnh phª duyÖt.
+ Cã ph¬ng ¸n ph¸t hµnh tr¸i phiÕu ®îc Héi ®ång nh©n d©n cÊp
tØnh th«ng qua. Ph¬ng ¸n ph¸t hµnh tr¸i phiÕu ph¶i cã çc néi dung chñ yÕu
sau ®©y:
(1) Tªn dù ¸n ®Çu t sö dông nguån ph¸t hµnh tr¸i phiÕu
344
(2) QuyÕt ®Þnh ®Çu t cña cÊp cã thÈm quyÒn
(3) HiÖu qu¶ kinh tÕ - x· héi cña dù ¸n
(4) Tæng sè vèn ®Çu t cÇn huy ®éng vµ dù kiÕn nguån b¶o ®¶m tr¶
nî cña ng©n s¸ch cÊp tØnh
(5) Khèi lîng huy ®éng; thêi h¹n, l·i suÊt huy ®éng vµ ph¬ng ¸n
tr¶ nî khi ®Õn h¹n
(6) C©n ®èi ng©n s¸ch cÊp tØnh n¨m b¸o ço vµ kh¶ n¨ng tr¶ nî cña
ng©n s¸ch çc n¨m tiÕp theo
(7) Cac tµi liÖu kh¸c nh»m thuyÕt minh râ ph¬ng ¸n huy ®éng
+ D nî vèn huy ®éng t¹i thêi ®iÓm tr×nh ph¬ng ¸n vµ d nî nÕu
®îc chÊp thuËn ph¸t hµnh tr¸i phiÕu b¶o ®¶m kh«ng vît qu¸ 30% vèn
®Çu t XDCB trong níc hµng n¨m cña ng©n s¸ch cÊp tØnh, kh«ng kÓ vèn
®Çu t bæ sung theo môc tiªu kh«ng cã tÝnh chÊt æn ®Þnh thêng xuyªn tõ
ng©n s¸ch trung ¬ng cho ng©n s¸ch cÊp tØnh.
Riªng thµnh phè Hµ Néi vµ thµnh phè Hå ChÝ Minh, giíi h¹n huy
®éng vèn ®îc thùc hiÖn theo quy ®Þnh t¹i NghÞ ®Þnh sè 123/2004/N§-CP
vµ NghÞ ®Þnh sè 124/2004/N§-CP ngµy 18/05/2004 cña ChÝnh phñ quy ®Þnh
vÒ mét sè c¬ chÕ tµi chÝnh ng©n s¸ch ®Æc thï ®èi víi thñ ®« Hµ néi vµ thµnh
phè Hå ChÝ Minh.
- Khi cã nhu cÇu ph¸t hµnh tr¸i phiÕu, UBND cÊp tØnh göi Bé Tµi
chÝnh çc tµi liÖu sau:
+ V¨n b¶n ®Ò nghÞ ph¸t hµnh tr¸i phiÕu, trong ®ã nªu râ tæng møc
vèn dù kiÕn huy ®éng; thêi h¹n, l·i suÊt; thêi gian dù kiÕn ph¸t hµnh; biÖn
ph¸p tæ chøc ph¸t hµnh. thanh to¸n tr¸i phiÕu.
+ NghÞ quyÕt cña H§ND cÊp tØnh th«ng qua viÖc ph¸t hµnh tr¸i phiÕu
kÌm theo ph¬ng ¸n ph¸t hµnh.
+ Çc tµi liÖu kh¸c cã liªn quan.
- Trong thêi h¹n 30 ngµy, kÓ tõ ngµy nhËn ®ñ hå s¬ hîp ph¸p, hîp lÖ,
Bé Tµi chÝnh xem xÐt, cã ý kiÕn tho¶ thuËn b»ng v¨n b¶n ®Ó UBND cÊp tØnh
triÓn khai thùc hiÖn.
- C¨n cø ý kiÕn tho¶ thuËn cña Bé Tµi chÝnh, UBND cÊp tØnh cã quyÕt
®Þnh uû quyÒn cho KBNN hoÆc tæ chøc tµi chÝnh, tÝn dông trªn ®Þa bµn thùc
hiÖn viÖc ph¸t hµnh tr¸i phiÕu theo çc quy ®Þnh hiÖn hµnh.
1.1.2.5 §×nh chØ ph¸t hµnh tr¸i phiÕu
345
- Bé Tµi chÝnh thùc hiÖn ®×nh chØ viÖc ph¸t hµnh tr¸i phiÕu trong çc
trêng hîp sau:
+ Tæ chøc ph¸t hµnh kh«ng thùc hiÖn ph¸t hµnh theo ®óng ph¬ng
¸n ph¸t hµnh tr¸i phiÕu d· ®îc Bé Tµi chÝnh chÊp thuËn hoÆc kh«ng tu©n
thñ çc quy ®Þnh hiÖn hµnh vÒ ph¸t hµnh tr¸i phiÕu.
+ L·i suÊt tr¸i phiÕu ph¸t hµnh vît qu¸ møc l·i suÊt trÇn hoÆc biªn
®é l·i suÊt do Bé Tµi chÝnh th«ng b¸o.
+ Møc huy ®éng vît qu¸ giíi h¹n cho phÐp, vît tæng møc vèn ®Çu
t cña dù ¸n, c«ng tr×nh sö dông nguån thu tõ ph¸t hµnh tr¸i phiÕu vµ chØ
tiªu ph¸t hµnh tr¸i phiÕu ®· ®îc ChÝnh phñ hoÆc Thñ tíng ChÝnh phñ
quyÕt ®Þnh.
- Khi nhËn ®îc th«ng b¸o c¶u Bé Tµi chÝnh, Chñ tÞch UBND cÊp
tØnh, Tæng gi¸m ®èc (Gi¸m ®èc) tæ chøc ph¸t hµnh ph¶i thùc hiÖn ngay viÖc
®×nh chØ ph¸t hµnh tr¸i phiÕu.
§èi víi tr¸i phiÕu chÝnh quyÒn ®Þa ph¬ng, khi ®×nh chØ ph¸t hµnh,
Bé Tµi chÝnh ®ång b¸o ço Thñ tíng ChÝnh phñ vµ kiÕn nghÞ h×nh thøc xö
lý ®Ó Thñ tíng ChÝnh phñ quyÕt ®Þnh.
1.1.3 Çc ph¬ng thøc ph¸t hµnh tr¸i phiÕu
Ph¸t hµnh TPCP ®îc thùc hiÖn theo çc ph¬ng thøc sau:
- Ph¸t hµnh qua hÖ thèng KBNN
- §Êu thÇu qua thÞ trêng giao dÞch chøng kho¸n hoÆc Ng©n hµng
Nhµ níc, ng©n hµng th¬ng m¹i nhµ níc
- B¶o l·nh ph¸t hµnh
- §¹i lý ph¸t hµnh
HiÖn nay, çc ph¬ng thøc ph¸t hµnh tr¸i phiÕu ®îc thùc hiÖn theo
çc th«ng t híng dÉn cña Bé Tµi chÝnh ( TT 32/2004/TT-BTC ngµy
12/4/2004 híng dÉn viÖc ph¸t hµnh tr¸i phiÕu ChÝnh phñ qua hÖ thèng
KBNN; TT 21/2004/TT-BTC ngµy 24/3/2004 híng dÉn viÖc ®Êu thÇu tr¸i
phiÕu ChÝnh phñ, tr¸i phiÕu ®îc ChÝnh phñ b¶o l·nh vµ tr¸i phiÕu ChÝnh
quyÒn ®Þa ph¬ng qua thÞ trêng giao dÞch chøng kho¸n tËp trung; TT
29/2004/TT-BTC ngµy 6/4/2004 híng dÉn viÖc b¶o l·nh ph¸t hµnh vµ ®¹i
lý ph¸t hµnh tr¸i phiÕu ChÝnh phñ, tr¸i phiÕu ®îc ChÝnh phñ b¶o l·nh vµ
tr¸i phiÕu ChÝnh quyÒn ®Þa ph¬ng ).
1.1.4 §iÒu hµnh l·i suÊt vµ chøng chØ tr¸i phiÕu
346
1.1.4.1 §iÒu hµnh l·i suÊt
- Bé Tµi chÝnh thèng nhÊt ®iÒu hµnh mÆt b»ng l·i suÊt cña tÊt c¶ çc
lo¹i tr¸i phiÕu ph¸t hµnh .
- C¬ chÕ ®iÒu hµnh l·i suÊt ®îc thùc hiÖn nh sau:
+ §Þnh kú, c¨n cø t×nh h×nh thÞ trêng tµi chÝnh, tiÒn tÖ, Bé trëng Bé
Tµi chÝnh th«ng b¸o møc l·i suÊt trÇn ph¸t hµnh tr¸i phiÕu ChÝnh phñ, tr¸i
phiÕu ®îc ChÝnh phñ b¶o l·nh cho Tæng gi¸m ®èc (Gi¸m ®èc) tæ chøc
ph¸t hµnh; th«ng b¸o giíi h¹n biªn ®é l·i suÊt ph¸t hµnh tr¸i phiÕu ChÝnh
quyÒn ®Þa ph¬ng so víi tr¸i phiÕu ChÝnh phñ cã cïng kú h¹n cho Chñ tÞch
UBND cÊp tØnh ®Ó lµm c¨n cø tæ chøc ph¸t hµnh tr¸i phiÕu.
+ Chñ tÞch UBND cÊp tØnh, Tæng gi¸m ®èc (Gi¸m ®èc) tæ chøc ph¸t
hµnh thùc hiÖn ®iÒu hµnh l·i suÊt ®Ó tæ chøc ®Êu thÇu, l·i suÊt ph¸t hµnh
theo ph¬ng thøc b¶o l·nh vµ ®¹i lý ph¸t hµnh trong ph¹m vi l·i suÊt trÇn
vµ biªn ®é cho phÐp.
L·i suÊt tr¸i phiÕu ph¸t hµnh qua hÖ thèng KBNN theo ph¬ng
thøc b¸n lÎ do Bé trëng Bé Tµi chÝnh quyÕt ®Þnh cho tõng ®ît ph¸t hµnh.
+ L·i suÊt ®îc Bé Tµi chÝnh th«ng b¸o theo ph¬ng thøc tr¶ l·i sau
hµng n¨m. Trêng hîp thay ®ái ph¬ng thøc tr¶ l·i, Chñ tÞch UBND cÊp
tØnh, Tæng gi¸m ®èc (Gi¸m ®èc) tæ chøc ph¸t hµnh ph¶i thùc hiÖn x¸c ®Þnh
l¹i møc l·i suÊt tr¸i phiÕu cho phï hîp, cô thÓ:
(1) §èi víi tr¸i phiÕu tr¶ l·i tríc hµng n¨m:
Thùc hiÖn quy ®ái l·i suÊt tr¶ sau hµng n¨m vÒ l·i suÊt tr¶ tríc hµng
n¨m theo c«ng thøc:
Ls
Lt = (1)
(1 + Ls)
Trong ®ã: Lt: L·i suÊt tr¶ tríc hµng n¨m (%/n¨m)
Ls: L·i suÊt tr¶ sau hµng n¨m (%/n¨m)
(2) §èi víi tr¸i phiÕu tr¶ l·i sau ®Þnh kú:
Thùc hiÖn quy ®æi tõ l·i suÊt tr¶ sau hµng n¨m vÒ l·i suÊt tr¶ sau
®Þnh kú theo c«ng thøc:
k
(1 + Ls) = (2)
(1 + Lsk)
Trong ®ã: Ls: L·i suÊt tr¶ sau hµng n¨m (%/n¨m)
347
Lsk: L·i suÊt tr¶ sau tõng kú (%/kú)
k: sè kú tr¶ l·i trong n¨m
Møc l·i suÊt trÇn tÝnh theo n¨m cho viÖc ph¸t hµnh tr¸i phiÕu ®îc
x¸c ®Þnh theo c«ng thøc:
Lsn = Lsk x k (3)
Trong ®ã: Lsn: L·i suÊt tr¶ sau hµng n¨m (%/n¨m)
Lsk: L·i suÊt tr¶ sau tõng kú (%/kú)
(3) §èi víi tr¸i phiÕu tr¶ l·i tríc ®Þnh kú:
Thùc hiÖn quy ®æi tõ l·i suÊt tr¶ sau hµng n¨m vÒ l·i suÊt tr¶ sau
®Þnh kú nh c«ng thøc (2).
Quy ®æi l·i suÊt tr¶ sau tõng kú vÒ l·i suÊt tr¶ tríc tõng kú theo
c«ng thøc:
Lsk
Ltk = (4)
(1 + Lsk)
Trong ®ã: Ltk: L·i suÊt tr¶ tríc tõng kú (%/kú)
Lsk: L·i suÊt tr¶ sau tõng kú(%/kú)
Møc l·i suÊt trÇn tÝnh theo n¨m cho viÖc ph¸t hµnh tr¸i phiÕu ®îc
x¸c ®Þnh theo c«ng thøc:
Ltn = Ltk x k (5)
Tron Ltn: L·i suÊt tr¶ tríc hµng n¨m (%/n¨m)
g ®ã: Ltk: L·i suÊt tr¶ tríc tõng kú (%/kú)
+ Th«ng b¸o l·i suÊt cña Bé Tµi chÝnh ®îc qu¶n lý, sö dông theo quy
®Þnh vÒ qu¶n lý tµi liÖu "mËt".
1.1.4.2 Chøng chØ tr¸i phiÕu
- Chøng chØ tr¸i phiÕu do tæ chøc ph¸t hµnh in, qu¶n lý vµ ph©n phèi
cho tæ chøc, ç nh©n mua tr¸i phiÕu.
- Chøng chØ tr¸i phiÕu cã thÓ ghi tªn hoÆc kh«ng ghi tªn nhng ph¶i
cã çc néi dung chñ yÕu sau:
+ Tªn tæ chøc ph¸t hµnh tr¸i phiÕu
+ MÖnh gi¸, sè sª ri
348
+ Thêi h¹n, l·i suÊt tr¸i phiÕu
+ Tªn tæ chøc hoÆc ç nh©n së h÷u tr¸i phiÕu (trêng hîp tr¸i phiÕu
cã ghi tªn)
+ Ngµy ph¸t hµnh, ngµy ®Õn h¹n thanh to¸n
+ Ch÷ ký cña ngêi ®øng ®Çu tæ chøc ph¸t hµnh
- Trêng hîp tr¸i phiÕu ®îc ph¸t hµnh díi h×nh thøc ghi sæ, tæ chøc
ph¸t hµnh hoÆc ®¬n vÞ ®îc uû nhiÖm më sæ theo dâi viÖc mua tr¸i phiÕu
cña tõng tæ chøc, ç nh©n. Ngêi mua tr¸i phiÕu ®îc cÊp giÊy chøng nhËn
së h÷u tr¸i phiÕu trong ®ã ghi râ çc th«ng tin: tªn tæ chøc ph¸t hµnh;
mÖnh gi¸; thêi h¹n, l·i suÊt tr¸i phiÕu; tªn tæ chøc hoÆc ç nh©n së h÷u tr¸i
phiÕu; ngµy ph¸t hµnh, ngµy ®Õn h¹n thanh to¸n; ch÷ ký cña ngêi ®øng
®Çu tæ chøc ph¸t hµnh.
1.1.5 Nguån tr¶ nî vµ phÝ ph¸t hµnh tr¸i phiÕu
1.1.5.1 Nguån tr¶ nî
Ng©n s¸ch Trung ¬ng cã tr¸ch nhiÖm bè trÝ nguån thanh to¸n gèc,
l·i ®èi víi tÝn phiÕu kho b¹c, tr¸i phiÕu kho b¹c, tr¸i phiÕu c«ng tr×nh
Trung ¬ng vµ tr¸i phiÕu ngo¹i tÖ; Ng©n s¸ch ®Þa ph¬ng c©n ®èi nguån
hoµn tr¶ tr¸i phiÕu chÝnh quyÒn ®Þa ph¬ng; Quü hç trî ph¸t triÓn, çc tæ
chøc tµi chÝnh, tÝn dông bè trÝ nguån hoµn tr¶ gèc, l·i tr¸i phiÕu ®Çu t;
doanh nghiÖp cã tr¸ch nhiÖm bè trÝ nguån hoµn tr¶ gèc, l·i tr¸i phiÕu ®îc
ChÝnh phñ b¶o l·nh. C¨n cø kú h¹n tr¸i phiÕu vµ thêi ®iÓm tr¶ l·i, tæ chøc
ph¸t hµnh hoÆc tæ chøc ®îc uû quyÒn chÞu tr¸ch nhiÖm thanh to¸n kÞp
thêi gèc, l·i cho chñ së h÷u tr¸i phiÕu khi ®Õn h¹n.
1.1.5.2 PhÝ ph¸t hµnh tr¸i phiÕu
- PhÝ ph¸t hµnh, thanh to¸n gèc, l·i tr¸i phiÕu ®îc h¹ch to¸n vµo chi
NSNN (ng©n s¸ch trung ¬ng, ng©n s¸ch ®Þa ph¬ng), chi phÝ huy ®éng vèn
hoÆc vµo gi¸ trÞ quyÕt to¸n c«ng tr×nh theo chÕ ®é quy ®Þnh.
- ViÖc ph¸t hµnh phÝ ®Êu thÇu, b¶o l·nh ph¸t hµnh, ®¹i lý ph¸t hµnh;
phÝ thanh to¸n gèc, l·i tr¸i phiÕu ®èi víi çc lo¹i tr¸i phiÕu do KBNN ph¸t
hµnh ®Ó huy ®éng vèn cho ng©n s¸ch Trung ¬ng ®îc thùc hiÖn theo c¬
chÕ sau:
+ KBNN thùc hiÖn t¹m øng tån ng©n quü KBNN ®Ó thanh to¸n çc
kho¶n phÝ ph¸t hµnh.
349
§Þnh kú cuèi mçi quý, KBNN tæng hîp sè phÝ ®· thanh to¸n göi Bé
Tµi chÝnh (Vô NSNN, Vô Tµi chÝnh çc ng©n hµng vµ tæ chøc tµi chÝnh) ®Ó
lµm thñ tôc hoµn tr¶ sè kinh phÝ ®· t¹m øng cho KBNN.
+ ViÖc thanh to¸n phÝ ®Êu thÇu, thanh to¸n tÝn phiÕu kho b¹c vµ tr¸i
phiÕu ngo¹i tÖ qua Ng©n hµng Nhµ níc ®îc thùc hiÖn theo c¬ chÕ qu¶n lý
tµi chÝnh do Bé Tµi chÝnh quy ®Þnh ®èi víi Ng©n hµng Nhµ níc ViÖt Nam.
1.2. Qu¶n lý ho¹t ®éng huy ®éng vèn níc ngoµi
1.2.1. Kh¸i niÖm vay nî níc ngoµi
Vay níc ngoµi lµ çc kho¶n vay ng¾n h¹n, trung hoÆc dµi h¹n (cã
hoÆc kh«ng ph¶i tr¶ l·i) do Nhµ níc ViÖt Nam, ChÝnh phñ ViÖt Nam hoÆc
doanh nghiÖp lµ ph¸p nh©n ViÖt Nam (kÓ c¶ doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t
níc ngoµi) vay cña tæ chøc tµi chÝnh quèc tÕ, cña ChÝnh phñ, cña ng©n
hµng níc ngoµi hoÆc cña tæ chøc vµ ç nh©n níc ngoµi kh¸c.
Vay ng¾n h¹n lµ çc kho¶n vay cã thêi h¹n vay ®Õn mét n¨m.
Vay trung hoÆc dµi h¹n lµ çc kho¶n vay cã thêi h¹n vay trªn mét
n¨m.
Vay níc ngoµi cña ChÝnh phñ lµ çc kho¶n vay do c¬ quan ®îc ñy
quyÒn cña Nhµ níc hoÆc ChÝnh phñ ViÖt Nam ký vay víi bªn cho vay níc
ngoµi díi danh nghÜa nhµ níc hoÆc ChÝnh phñ Céng hßa x· héi chñ
nghÜa ViÖt Nam.
Vay níc ngoµi cña ChÝnh phñ bao gåm çc kho¶n vay u ®·i hç trî
ph¸t triÓn chÝnh thøc (ODA), vay th¬ng m¹i hoÆc tÝn dông xuÊt khÈu vµ
vay tõ thÞ trêng vèn quèc tÕ th«ng qua viÖc ph¸t hµnh tr¸i phiÕu díi
danh nghÜa nhµ níc hoÆc ChÝnh phñ (kÓ c¶ tr¸i phiÕu chuyÓn ®æi nî) ra
níc ngoµi.
1.2.2. Çc h×nh thøc vay nî níc ngoµi cña ChÝnh phñ
1.2.2.1 Vay ODA
ODA ®îc hiÓu lµ ho¹t ®éng hîp t¸c ph¸t triÓn gi÷a Nhµ níc hoÆc
ChÝnh phñ níc céng hßa x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam víi nhµ tµi trî, bao
gåm: ChÝnh phñ níc ngoµi vµ çc tæ chøc liªn ChÝnh phñ hoÆc liªn quèc
gia.
- Nguyªn t¾c vËn ®éng ODA
VËn ®éng ODA ®îc thùc hiÖn trªn c¬ së: chiÕn lîc ph¸t triÓn kinh
tÕ - x· héi, chiÕn lîc vay vµ tr¶ nî níc ngoµi, çc ch¬ng tr×nh ®Çu t
350
c«ng céng, quy ho¹ch, kÕ ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi cña nhµ níc,
çc ch¬ng tr×nh quèc gia, quy ho¹ch vµ kÕ ho¹ch ph¸t triÓn cña çc ®Þa
ph¬ng hoÆc çc ngµnh, nhu cÇu tiÕp nhËn vèn, c«ng nghÖ, kiÕn thøc, kinh
nghiÖm qu¶n lý, n¨ng lùc tiÕp nhËn vµ sö dông ODA trong tõng thêi kú.
- Danh môc ch¬ng tr×nh, dù ¸n u tiªn vËn ®éng ODA.
Tríc quý IV hµng n¨m, c¬ quan chñ qu¶n th«ng b¸o cho Bé KÕ
ho¹ch vµ §Çu t v¨n b¶n danh môc ch¬ng tr×nh, dù ¸n u tiªn vËn ®éng
ODA, kÌm theo ®Ò c¬ng cho tõng ch¬ng tr×nh, dù ¸n trong ®ã nªu râ sù
cÇn thiÕt, tÝnh phï hîp víi quy ho¹ch, môc tiªu, kÕt qu¶ dù kiÕn ®¹t ®îc,
çc ho¹t ®éng chñ yÕu, dù kiÕn thêi h¹n thùc hiÖn, dù kiÕn møc vèn ODA
vµ vèn ®èi øng, dù kiÕn c¬ chÕ tµi chÝnh trong níc ®èi víi viÖc sö dông vèn
ODA (cÊp ph¸t tõ ng©n s¸ch, cho vay l¹i), dù b¸o t¸c ®éng cña ch¬ng
tr×nh, dù ¸n vÒ çc mÆt kinh tÕ, x· héi vµ m«i trêng.
Bé KÕ ho¹ch vµ ®Çu t chñ tr× phèi hîp víi Bé Tµi chÝnh, Bé ngo¹i
giao, v¨n phßng ChÝnh phñ, Bé T ph¸p (liªn quan ®Õn lÜnh vùc hîp t¸c
ph¸p luËt víi níc ngoµi) Ban Tæ chøc çn bé - ChÝnh phñ (liªn quan ®Õn
lÜnh vùc c¶i çch hµnh chÝnh), çc bé vµ c¬ quan qu¶n lý ngµnh xem xÐt,
tæng hîp danh môc ch¬ng tr×nh, dù ¸n u tiªn vËn ®éng ODA cña çc c¬
quan chñ qu¶n, thµnh lËp danh môc ch¬ng tr×nh, dù ¸n u tiªn ®a vµo
b¸o ço cña ChÝnh phñ ®Ó vËn ®éng ODA t¹i Héi nghÞ thêng niªn nhãm t
vÊn çc nhµ tµi trî (Héi nghÞ CG). Danh môc nµy ®îc Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu
t rµ so¸t, bæ sung vµ ®iÒu chØnh hµng n¨m c¨n cø vµo t×nh h×nh thùc hiÖn
còng nh nh÷ng nhu cÇu ODA míi ph¸t sinh.
- Phèi hîp vËn ®éng ODA.
Bé KÕ ho¹ch vµ ®Çu t lµ c¬ quan ®Çu mèi cña ChÝnh phñ trong viÖc
chuÈn bÞ héi nghÞ CG vµ çc diÔn ®µn quèc tÕ vÒ ODA cho ViÖt Nam. C¬
quan cÊp bé, ngµnh chñ tr× chuÈn bÞ vµ tæ chøc héi nghÞ ®iÒu phèi ODA
theo ngµnh víi sù phèi hîp, ®ång chñ tr× cña Bé KÕ ho¹ch vµ ®Çu t. ñy ban
nh©n d©n cÊp tØnh chñ tr× tæ chøc héi nghÞ vËn ®éng ODA theo l·nh thæ víi
sù híng dÉn cña Bé KÕ ho¹ch vµ ®Çu t.
C¬ quan ®¹i diÖn ngo¹i giao cña ViÖt Nam t¹i níc ngoµi chñ ®éng
tiÕn hµnh vËn ®éng ODA theo híng dÉn cña Bé KÕ ho¹ch vµ ®Çu t.
- §µm ph¸n, ký kÕt ®iÒu íc quèc tÕ khung vÒ ODA.
Bé KÕ ho¹ch vµ ®Çu t chñ tr× phèi hîp víi Bé Tµi chÝnh, Bé Ngo¹i
giao, V¨n phßng ChÝnh phñ vµ çc c¬ quan chøc n¨ng cã liªn quan lËp danh
351
môc ch¬ng tr×nh dù ¸n ODA cña Nhµ tµi trî t¬ng øng vµ tr×nh Thñ tíng
ChÝnh phñ xem xÐt, phª duyÖt. §ång thêi chuÈn bÞ néi dung vµ tiÕn hµnh
®µm ph¸n, ký kÕt víi nhµ tµi trî çc ®iÒu íc khung vÒ ODA.
Sau khi ®iÒu íc quèc tÕ khung vÒ ODA ®· ®îc ký kÕt, Bé KÕ ho¹ch
vµ ®Çu t th«ng b¸o b»ng v¨n b¶n cho c¬ quan chñ qu¶n vÒ ch¬ng tr×nh,
dù ¸n ®îc nhµ tµi trî ®ång ý xem xÐt tµi trî trong tõng thêi kú ®Ó tiÕn
hµnh çc bíc chuÈn bÞ tiÕp theo.
- C¬ së ®µm ph¸n, ký kÕt ®iÒu íc quèc tÕ cô thÓ vÒ ODA
C¬ së ®µm ph¸n, ký kÕt ®iÒu íc quèc tÕ cô thÓ vÒ ODA lµ v¨n kiÖn
ch¬ng tr×nh, dù ¸n ODA (®èi víi ch¬ng tr×nh, dù ¸n ®Çu t lµ b¸o ço
nghiªn cøu kh¶ thi hoÆc quyÕt ®Þnh ®Çu t) ®· ®îc cÊp cã thÈm quyÒn cña
ViÖt Nam phª duyÖt. Trong mét sè trêng hîp ®Æc biÖt, Bé KÕ ho¹ch vµ
®Çu t kiÕn nghÞ Thñ tíng ChÝnh phñ cho phÐp sö dông b¸o ço nghiªn
cøu tiÒn kh¶ thi cña ch¬ng tr×nh, dù ¸n ODA ®· ®îc cÊp cã thÈm quyÒn
phª duyÖt lµm c¨n cø ®µm ph¸n, ký kÕt ®iÒu íc quèc tÕ cô thÓ vÒ ODA.
Bé KÕ ho¹ch vµ ®Çu t th«ng b¸o quyÕt ®Þnh phª duyÖt ch¬ng tr×nh,
dù ¸n ODA cña cÊp cã thÈm quyÒn cho nhµ tµi trî. Sau khi ®îc Nhµ tµi
trî chÊp thuËn, Bé KÕ ho¹ch vµ ®Çu t th«ng b¸o cho c¬ quan chñ qu¶n ®Ó
phèi hîp chuÈn bÞ néi dung ®µm ph¸n ®iÒu íc cô thÓ vÒ ODA.
- §µm ph¸n ®iÒu íc quèc tÕ cô thÓ vÒ ODA.
C¬ quan chñ tr× ®µm ph¸n ®iÒu íc quèc tÕ cô thÓ vÒ ODA.
(1) C¬ quan chñ qu¶n ®îc ñy quyÒn chñ tr× phèi hîp víi çc c¬ quan
liªn quan ®µm ph¸n çc ®iÒu íc quèc tÕ cô thÓ vÒ ODA kh«ng hoµn l¹i.
(2) Bé Tµi chÝnh ®îc ñy quyÒn chñ tr× phèi hîp víi çc c¬ quan liªn
quan ®µm ph¸n çc ®iÒu íc quèc tÕ cô thÓ vÒ ODA vèn vay.
(3) Ng©n hµng nhµ níc ViÖt Nam phèi hîp víi çc c¬ quan liªn quan
chuÈn bÞ néi dung ®µm ph¸n, theo sù ñy quyÒn cña Chñ tÞch níc hoÆc Thñ
tíng ChÝnh phñ, tiÕn hµnh ®µm ph¸n çc ®iÒu íc quèc tÕ cô thÓ vÒ ODA
víi çc tæ chøc tµi chÝnh quèc tÕ: Ng©n hµng thÕ giíi (WB), Quü tiÒn tÖ quèc
tÕ (IMF), Ng©n hµng ph¸t triÓn ch©u ¸ (ADB); bµn giao vèn vµ toµn bé çc
th«ng tin liªn quan ®Õn ch¬ng tr×nh, dù ¸n ODA cho Bé Tµi chÝnh sau khi
çc ®iÒu íc cô thÓ vÒ ODA cã hiÖu lùc, trõ tháa thuËn vay vèn Quü tiÒn tÖ
quèc tÕ.
352
Trong qua tr×nh ®µm ph¸n, c¬ quan chñ tr× ®µm ph¸n trùc tiÕp tham
kh¶o ý kiÕn cña çc c¬ quan liªn quan ®Ó tháa thuËn víi nhµ tµi trî néi
dung cña ®iÒu íc quèc tÕ cô thÓ vÒ ODA. NÕu néi dung ®iÒu íc quèc tÕ cã
thay ®æi so víi quyÕt ®Þnh phª duyÖt néi dung ch¬ng tr×nh, dù ¸n ODA, th×
cÊp ®· ra quyÕt ®Þnh phª duyÖt cã tr¸ch nhiÖm xem xÐt, quyÕt ®Þnh nh÷ng
néi dung cÇn söa ®æi.
§èi víi ch¬ng tr×nh, dù ¸n ODA do Thñ tíng ChÝnh phñ phª duyÖt
th× tríc khi tr×nh Thñ tíng ChÝnh phñ xem xÐt, quyÕt ®Þnh nh÷ng söa
®æi, bæ sung, c¬ quan chñ tr× ®µm ph¸n ph¶i lÊy ý kiÕn b»ng v¨n b¶n cña Bé
kÕ ho¹ch vµ ®Çu t, Bé Tµi chÝnh, Bé ngo¹i giao vµ çc c¬ quan cã liªn
quan.
Trong trêng hîp dù th¶o ®iÒu íc quèc tÕ cô thÓ vÒ ODA cã nh÷ng
néi dung tr¸i hoÆc cha quy ®Þnh trong çc v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt
cña ViÖt Nam hoÆc cã nh÷ng cam kÕt vÒ thÓ chÕ, chÝnh s¸ch vît thÈm
quyÒn th× c¬ quan chñ tr× ®µm ph¸n ph¶i b¸o ço lªn Thñ tíng ChÝnh phñ
xem xÐt.
- Ký kÕt ®iÒu íc quèc tÕ cô thÓ vÒ ODA.
Sau khi kÕt thóc ®µm ph¸n, c¬ quan chñ tr× ®µm ph¸n ph¶i th«ng b¸o
b»ng v¨n b¶n cho Bé KÕ ho¹ch ®Çu t, Bé Tµi chÝnh, Bé Ngo¹i giao, Bé T
ph¸p vµ çc c¬ quan cã liªn quan kÕt qu¶ ®µm ph¸n vµ göi kÌm dù th¶o
®iÒu íc quèc tÕ cô thÓ vÒ ODA.
§èi víi çc ch¬ng tr×nh, dù ¸n sö dông ODA vèn vay vµ ch¬ng
tr×nh, dù ¸n do Thñ tíng ChÝnh phñ phª duyÖt, sau khi cã ý kiÕn cña çc
c¬ quan cã liªn quan, c¬ quan chñ tr× ®µm ph¸n tr×nh Thñ tíng ChÝnh phñ
phª duyÖt kÕt qu¶ ®µm ph¸n vµ quyÕt ®Þnh ngêi ®îc ñy quyÒn thay mÆt
ChÝnh phñ ký ®iÒu íc quèc tÕ cô thÓ vÒ ODA víi nhµ tµi trî.
§èi víi nh÷ng ch¬ng tr×nh, dù ¸n sö dông nguån ODA kh«ng hoµn
l¹i do Thñ trëng c¬ quan chñ qu¶n phª duyÖt, sau khi cã ý kiÕn cña çc c¬
quan liªn quan, Thñ tíng c¬ quan chñ tr× ®µm ph¸n ®îc ChÝnh phñ ñy
quyÒn ký kÕt ®iÒu íc quèc tÕ cô thÓ vÒ ODA víi nhµ tµi trî.
1.2.2.2 Ph¸t hµnh tr¸i phiÕu ChÝnh phñ hoÆc tr¸i phiÕu ®îc ChÝnh
phñ b¶o l·nh trªn thÞ trêng vèn quèc tÕ.
Tr¸i phiÕu quèc tÕ lµ chøng chØ vay nî cã mÖnh gi¸, cã thêi h¹n, cã
l·i, ph¸t hµnh ®Ó vay vèn trªn thÞ trêng vèn quèc tÕ phôc vô nhu cÇu ®Çu
t ph¸t triÓn kinh tÕ cña ViÖt Nam.
353
Tr¸i phiÕu quèc tÕ bao gåm: Tr¸i phiÕu ChÝnh phñ, tr¸i phiÕu ng©n
hµng th¬ng m¹i quèc doanh vµ tr¸i phiÕu doanh nghiÖp nhµ níc.
Tr¸i phiÕu ChÝnh phñ ViÖt Nam ph¸t hµnh trªn thÞ trêng vèn quèc
tÕ ®îc ph¸t hµnh tõng ®ît theo quyÕt ®Þnh cña ChÝnh phñ. Tæ chøc ph¸t
hµnh vµ thanh to¸n tr¸i phiÕu thùc hiÖn theo th«ng lÖ quèc tÕ vµ phï hîp
víi luËt ph¸p ViÖt Nam. HiÖn nay, ViÖt Nam ®ang xóc tiÕn chuÈn bÞ çc
®iÒu kiÖn cÇn thiÕt ®Ó thùc hiÖn ph¸t hµnh tr¸i phiÕu ChÝnh phñ ra thÞ
trêng tr¸i phiÕu quèc tÕ.
1.2.3. Tr¶ nî níc ngoµi
C¨n cø vµo kÕ ho¹ch ng©n s¸ch nhµ níc tr¶ nî níc ngoµi hµng n¨m
®· ®îc ChÝnh phñ phª duyÖt, Bé Tµi chÝnh tæ chøc thùc hiÖn viÖc tr¶ nî
theo ®óng cam kÕt cña ChÝnh phñ víi bªn cho vay níc ngoµi. Trong
trêng hîp cÇn thiÕt Bé Tµi chÝnh chñ tr× cïng çc Bé cã liªn quan ®µm
ph¸n víi çc chñ nî níc ngoµi vÒ h¹n møc, thêi h¹n vµ h×nh thøc tr¶ nî
thÝch hîp (tr¶ b»ng tiÒn, b»ng hµng hãa, dÞch vô xuÊt khÈu hoÆc chuyÓn ®æi
nî thµnh ®Çu t...).
§Ó t¹o nguån tr¶ nî ®óng h¹n vµ h¹n chÕ rñi ro cho NSNN trong viÖc
vay vµ tr¶ nî níc ngoµi, thµnh lËp quü tÝch lòy tr¶ nî thuéc NSNN do Bé
Tµi chÝnh qu¶n lý trªn c¬ së nguån thu nî tõ çc dù ¸n vay l¹i vèn vay vµ
vèn viÖn trî níc ngoµi cña ChÝnh phñ, tiÒn thu phÝ b¶o l·nh cña ChÝnh
phñ vµ çc nguån thu kh¸c do thñ tíng ChÝnh phñ quy ®Þnh. Bé trëng Bé
tµi chÝnh x©y dùng quy chÕ qu¶n lý Qòy tÝch lòy tr¶ nî tr×nh Thñ tíng
ChÝnh phñ phª duyÖt.
2. Qu¶n lý ho¹t ®éng sö dông vèn tÝn dông nhµ níc
2.1. Qu¶n lý ho¹t ®éng cho vay ®Çu t ph¸t triÓn cña Nhµ níc
2.1.1. C¬ chÕ cho vay
C¬ chÕ cho vay vèn tÝn dông ®Çu t ph¸t triÓn cña Nhµ níc lµ tæng
thÓ çc h×nh thøc vµ ph¬ng ph¸p mµ Nhµ níc sö dông trong ho¹t ®éng
cho vay vèn ®Çu t nh»m gi¶i quyÕt çc nhiÖm vô kinh tÕ - x· héi. C¬ chÕ
cho vay vèn tÝn dông ®Çu t ph¸t triÓn cña Nhµ níc ®îc thÓ hiÖn trªn çc
néi dung c¬ b¶n sau ®©y:
2.1.1.1. §èi tîng cho vay
354
§èi tîng cho vay ®Çu t lµ çc dù ¸n cã kh¶ n¨ng thu håi vèn trùc
tiÕp thuéc danh môc çc dù ¸n, ch¬ng tr×nh do ChÝnh phñ quyÕt ®Þnh cho
tõng thêi kú.
Danh môc chi tiÕt çc dù ¸n, ch¬ng tr×nh vay vèn ®Çu t; thêi h¹n
u ®·i thùc hiÖn theo QuyÕt ®Þnh cña Bé trëng Bé tµi chÝnh vÒ quy ®Þnh cô
thÓ ®èi tîngvay vèn tÝn dông ®Çu t ph¸t triÓn cña Nhµ níc.
2.1.1.2. §iÒu kiÖn vay vèn
- Thuéc ®èi tîng vay vèn ®· quy ®Þnh ë trªn
- §· hoµn thµnh thñ tôc ®Çu t theo quy ®Þnh cña Nhµ níc
- Chñ ®µu t lµ tæ chøc vµ ç nh©n cã n¨ng lùc hµnh vi d©n sù ®Çy ®ñ
- §èi víi dù ¸n ®Çu t më réng s¶n xuÊt, ®æi míi c«ng nghÖ thiÕt bÞ,
chñ ®Çu t ph¶i cã t×nh h×nh tµi chÝnh b¶o ®¶m kh¶ n¨ng thanh to¸n;
- Cã ph¬ng ¸n s¶n xuÊt, kinh doanh cã l·i
- §îc quü hç trî ph¸t triÓn thÈm ®Þnh ph¬ng ¸n tµi chÝnh, ph¬ng
¸n tr¶ nî vµ chÊp thuËn cho vay tríc khi quyÕt ®Þnh ®Çu t.
- Thùc hiÖn çc quy ®Þnh vÒ b¶o ®¶m tiÒn vay. §èi víi tµi s¶n h×nh
thµnh tõ vèn vay thuéc ®èi tîng mua b¶o hiÓm b¾t buéc, chñ ®Çu t ph¶i
cam kÕt mua b¶o hiÓm tµi s¶n trong suèt thêi h¹n vay vèn t¹i mét c«ng ty
b¶o hiÓm ho¹t ®éng hîp ph¸p t¹i VÞªt Nam.
2.1.1.3. Møc vèn cho vay
- Møc vèn cho vay ®èi víi tõng dù ¸n do Quü hç trî ph¸t triÓn quyÕt
®Þnh, tèi ®a b»ng 70% tæng sè vèn ®Çu t TSC§ ®îc duyÖt cña dù ¸n.
-PhÇn vèn ®Çu t cßn l¹i cña dù ¸n, chñ ®Çu t ph¶i sö dông çc
nguån vèn hîp ph¸p kh¸c nh vèn chñ së h÷u, vèn vay çc tæ chøc, ç nh©n
theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt ®Ó ®Çu t. Çc nguån vèn nµy ph¶i ®îc x¸c
®Þnh cô thÓ vµ b¶o ®¶m tÝnh kh¶ thi cña tõng nguån vèn.
- Quü hç trî ph¸t triÓn thùc hiÖn gi¶i ng©n theo ®óng c¬ cÊu nguån
vèn ®· dîc x¸c ®Þnh trong hîp ®ång tÝn dông; chñ ®Çu t ph¶i sö dông
vèn chñ së h÷u, vèn tù huy ®éng ®Ó tham gia ®Çu t dù ¸n theo ®óng cam
kÕt.
355
2.1.1.4. Thêi h¹n cho vay
Thêi h¹n cho vay lµ kho¶ng thêi gian mµ bªn chñ ®Çu t vay vèn
®îc quyÒn sö dông vèn vay. Thêi h¹n cho vay ®îc tÝnh tõ khi chñ ®Çu t
nhËn kho¶n vay ®Çu tiªn ®Õn thêi ®iÓm tr¶ hÕt nî vay theo hîp ®ång tÝn
dông.
Thêi h¹n cho vay çc dù ¸n vay vèn tÝn dông ®Çu t ph¸t triÓn cña
Nhµ níc ®îc x¸c ®Þnh trªn c¬ së kh¶ n¨ng thu håi vèn phï hîp víi ®Æc
®iÓm s¶n xuÊt kinh doanh cña tõng dù ¸n vµ kh¶ n¨ng tr¶ nî cña chñ ®Çu
t, nhng tèi ®a kh«ng qu¸ 12 n¨m.
Mét sè dù ¸n ®Æc thï cã thêi gian thu håi vèn dµi, møc vèn ®Çu t lín
®îc xem xÐt cho vay víi thêi h¹n tèi ®a lµ 15 n¨m.
2.1.1.5. L·i suÊt cho vay
- L·i suÊt cho vay ®Çu t ®îc x¸c ®Þnh t¬ng ®¬ng 70% l·i suÊt cho
vay trung vµ dµi h¹n b×nh qu©n cña çc ng©n hµng th¬ng m¹i nhµ níc.
Bé trëng Bé tµi chÝnh quy ®Þnh l·i suÊt cho vay ®Çu t trong tõng thêi kú.
- Khi l·i suÊt thÞ trêng cã sù biÕn ®éng tõ 15% trë lªn, Bé trëng Bé
Tµi chÝnh quyÕt ®Þnh ®iÒu chØnh l·i suÊt cho vay. Sè lÇn ®iÒu chØnh l·i suÊt
mçi n¨m tèi ®a 2 lÇn.
- L·i suÊt cho vay ®èi víi mét dù ¸n ®îc x¸c ®Þnh t¹i thêi ®iÓm ký
hîp ®ång tÝn dông lÇn ®Çu vµ ®îc gi÷ nguyªn trong suèt thêi h¹n vay vèn
cña dù ¸n
- L·i suÊt nî qu¸ h¹n b»ng 150% l·i suÊt cho vay trong h¹n ghi träng
hîp ®ång tÝn dông, ®îc tÝnh trªn sè nî (gèc, l·i) ®Õn h¹n ph¶i tr¶ theo hîp
®ång tÝn dông nhng cha tr¶ ®îc.
- Trong thêi h¹n ©n h¹n çc chñ ®Çu t cha ph¶i tr¶ nî gèc nhng
ph¶i tr¶ l·i.
2.1.1.6. B¶o ®¶m tiÒn vay
- Khi vay vèn ®Çu t, çc chñ ®Çu t ®îc dïng tµi s¶n h×nh thµnh tõ
vèn vay ®Ó b¶o ®¶m tiÒn vay.
- Trong thêi gian cha tr¶ hÕt nî, chñ ®Çu t kh«ng ®îc chuyÓn
nhîng, b¸n hoÆc thÕ chÊp, cÇm cè tµi s¶n ®ã ®Ó vay vèn n¬i kh¸c. Khi chñ
®Çu t, ®¬n vÞ vay vèn kh«ng tr¶ ®îc nî hoÆc gi¶i thÓ, ph¸ s¶n, Quü hç trî
ph¸t triÓn ®îc xö lý tµi s¶n h×nh thµnh b»ng vèn vay nh ®èi víi tµi s¶n
356
thÕ chÊp theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt ®èi víi çc tæ chøc tÝn dông ®Ó thu håi
nî.
- Tr×nh tù vµ thñ tôc b¶o ®¶m tiÒn vay, xö lý tµi s¶n b¶o ®¶m trong
trêng chñ ®Çu t kh«ng tr¶ ®îc nî (gèc, l·i) thùc hiÖn theo quy ®Þnh c¶u
ph¸p luËt vÒ b¶o ®¶m tiÒn vay, giao dÞch b¶o ®¶m, ®¨ng ký giao dÞch b¶o
®¶m nh ®èi víi çc tæ chøc tÝn dông vµ híng dÉn cña Bé Tµi chÝnh vÒ xö
lý nî tÝn dông ®Çu t ph¸t triÓn cña Nhµ níc.
2.1.2. Qu¶n lý cho vay vèn tÝn dông ®Çu t ph¸t triÓn cña Nhµ níc
2.1.2.1. Tr×nh tù lËp, th«ng b¸o kÕ ho¹ch vay vèn tÝn dông ®Çu t ph¸t
triÓn cña Nhµ níc
(1) LËp kÕ ho¹ch:
+ Hµng n¨m, vµo thêi gian lËp dù to¸n ng©n s¸ch nhµ níc theo quy
®Þnh cña LuËt ng©n s¸ch nhµ níc, c¨n cø vµo tiÕn ®é thùc hiÖn dù ¸n ®·
x¸c ®Þnh trong QuyÕt ®Þnh ®Çu t vµ v¨n b¶n híng dÉn lËp kÕ ho¹ch cña
Nhµ níc, chñ ®Çu t lËp kÕ ho¹ch vay vèn tÝn dông ®Çu t ph¸t triÓn cña
Nhµ níc theo nguyªn t¾c b¶o ®¶m tiÕn ®é ®Çu t cña dù ¸n, göi Bé, c¬
quan ngang Bé, c¬ quan thuéc ChÝnh phñ, çc Tæng C«ng ty nhµ níc,
UBND tØnh, thµnh phè trùc thuéc Trung ¬ng (viÕt t¾t lµ Bé, UBND tØnh,
thµnh phè vµ çc tæ chøc cã liªn quan).
+ §Çu th¸ng 9 hµng n¨m, çc Bé, UBND tØnh, thµnh phè vµ çc tæ
chøc cã liªn quan tæng hîp kÕ ho¹ch ®Çu t x©y dùng c¬ b¶n b»ng vèn tÝn
dông ®Çu t ph¸t triÓn cña nhµ níc cña çc dù ¸n thuéc ph¹m vi qu¶n lý,
cã chia theo c¬ cÊu ngµnh, lÜnh vùc, vïng göi Bé KÕ ho¹ch vµ ®Çu t, Bé Tµi
chÝnh vµ Quü Hç trî ph¸t triÓn.
+ Cuèi th¸ng 9 hµng n¨m, c¨n cø vµo ®Þnh híng ph¸t triÓn kinh tÕ
x· héi, quy ho¹ch ngµnh, vïng, l·nh thæ, ®Ò nghÞ cña çc Bé, UBND tØnh,
thµnh phè vµ çc tæ chøc cã liªn quan; çc ®iÒu kiÖn ghi kÕ ho¹ch quy ®Þnh
t¹i quy chÕ qu¶n lý ®Çu t vµ x©y dùng hiÖn hµnh cña nhµ níc, Quü hç trî
ph¸t triÓn lËp vµ b¸o ço Bé KÕ ho¹ch vµ ®Çu t, Bé Tµi chÝnh ®Ó c©n ®èi
tæng hîp tr×nh ChÝnh phñ kÕ ho¹ch vÒ nguån vèn vµ tæng møc vèn ®Çu t
x©y dùng c¬ b¶n b»ng nguån vèn tÝn dông ®Çu t ph¸t triÓn cña Nhµ níc,
trong ®ã cã kÕ ho¹ch cho vay ®Çu t.
(2) Th«ng b¸o kÕ ho¹ch:
+ Trong thêi h¹n 30 ngµy kÓ tõ ngµy Thñ tíng ChÝnh phñ quyÕt
®Þnh giao kÕ ho¹ch tÝn dông ®Çu t ph¸t triÓn cña Nhµ níc cho Quü hç trî
357
ph¸t triÓn, Quü hç trî ph¸t triÓn ph¶i th«ng b¸o b»ng v¨n b¶n kÕ ho¹ch
cho vay vèn tÝn dông ®Çu t cho çc Bé, UBND tØnh, thµnh phè vµ çc tæ
chøc cã liªn quan.
+ C¨n cø vµo kÕ ho¹ch nhµ níc giao, trong thêi h¹n 30 ngµy kÓ tõ
khi nhËn ®îc th«ng b¸o cña Quü hç trî ph¸t triÓn, çc Bé, UBND tØnh,
thµnh phè vµ çc tæ chøc cã liªn quan ph¶i ®¨ng ký kÕ ho¹ch víi Quü hç trî
ph¸t triÓn (danh môc dù ¸n vµ møc vèn vay cña tõng dù ¸n). Sau ®ã Quü
hç trî ph¸t triÓn kiÓm tra viÖc ph©n bæ kÕ ho¹ch cña tõng bé, UBND tØnh,
thµnh phè vµ çc tæ chøc cã liªn quan. ViÖc bæ sung, ®iÒu chØnh kÕ ho¹ch
n¨m ®îc thùc hiÖn mét lÇn vµo cuèi quý III n¨m ®ã.
+ Sau khi ®· cã kÕ ho¹ch chÝnh thøc, Quü hç trî ph¸t triÓn th«ng b¸o
danh môc vµ møc vèn vay tõng dù ¸n cho çc chi nh¸nh Quü hç trî ph¸t
triÓn ®Ó cã c¨n cø híng dÉn chñ ®Çu t lËp hå s¬ vay vèn vµ ký hîp ®ång
tÝn dông.
Quy tr×nh lËp vµ th«ng b¸o kÕ ho¹ch
vay vèn tÝn dông ®Çu t ph¸t triÓn cña nhµ níc
4
ChÝnh phñ
Bé KH vµ §Çu t 5
Bé Tµi chÝnh
3
2a
2b
Çc Bé, UBND 6 Quü hç trî
tØnh, thµnh phè, tæ ph¸t triÓn
7
chøc cã liªn quan
8
1
9 Chi nh¸nh Quü

Chñ ®Çu t
hç trî ph¸t triÓn
1. LËp kÕ ho¹ch vay vèn tÝn dông ®Çu t ph¸t triÓn.
358
2. Tæng hîp kÕ ho¹ch göi Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t, Bé Tµi chÝnh vµ
Quü hç trî ph¸t triÓn.
3. LËp kÕ ho¹ch vµ b¸o ço Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t, Bé Tµi chÝnh.
4. Tæng hîp c©n ®èi tr×nh ChÝnh phñ quyÕt ®Þnh.
5. Giao kÕ ho¹ch cho Quü hç trî ph¸t triÓn.
6. Th«ng b¸o kÕ ho¹ch vay vèn tÝn dông ®Çu t ph¸t triÓn.
7. §¨ng ký kÕ ho¹ch víi Quü hç trî ph¸t triÓn.
8. Th«ng b¸o cho çc chi nh¸nh Quü hç trî ph¸t triÓn
9. Híng dÉn lËp hå s¬ vay vèn vµ ký hîp ®ång tÝn dông.
2.1.2.2. CÊp vèn vay:

- CÊp vèn vay t¹m øng.
- CÊp vèn vay thanh to¸n khèi lîng XDCB hoµn thµnh.
(Néi dung phÇn nµy t¬ng tù nh néi dung phÇn cÊp ph¸t vèn ®Çu t
x©y dùng c¬ b¶n ®· tr×nh bµy ë ch¬ng 4 - Qu¶n lý chi ®Çu t ph¸t triÓn
cña NSNN)
2.1.2.3. QuyÕt to¸n vèn ®Çu t
- Khi dù ¸n ®Çu t hoµn thµnh ®a vµo khai th¸c sö dông, chñ ®Çu t
cã tr¸ch nhiÖm lËp b¸o ço quyÕt to¸n vèn ®Çu t c«ng tr×nh hoµn thµnh ®Ó
tr×nh cÊp cã thÈm quyÒn phª duyÖt. Néi dung lËp, thÈm tra vµ phª duyÖt
b¸o ço quyÕt to¸n c«ng tr×nh hoµn thµnh thùc hiÖn theo ®óng quy ®Þnh
hiÖn hµnh cña nhµ níc.
- Tæ chøc cho vay cã tr¸ch nhiÖm kiÓm tra, x¸c nhËn tæng sè vèn ®·
cho vay, sè d nî vµ sè l·i ph¸t sinh ®Õn thêi ®iÓm dù ¸n ®Çu t hoµn thµnh
®a vµo sö dông (kÓ c¶ sè l·i ®· thu vµ sè l·i cha thu) vµ nhËn xÐt ®¸nh gi¸
t×nh h×nh qu¶n lý sö dông vèn vay ®Ó c¬ quan nhµ níc cã thÈm quyÒn phª
duyÖt b¸o ço quyÕt to¸n.
2.1.2.4. Thu nî vµ l·i vay
- §Õn kú h¹n tr¶ nî (gèc vµ l·i) quy ®Þnh trong hîp ®ång tÝn dông ®·
ký, chñ ®Çu t ph¶i chñ ®éng tr¶ ®ñ nî cho tæ chøc cho vay.
- Nguån tr¶ nî vay bao gåm:
+ Toµn bé khÊu hao hoÆc nguån thu phÝ sö dông tµi s¶n h×nh thµnh
b»ng vèn vay.
359
+ Lîi nhuËn sau thuÕ.
+ Çc nguån vèn hîp ph¸p kh¸c cña chñ ®Çu t.
- §Õn kú h¹n tr¶ nî, nÕu chñ ®Çu t kh«ng tr¶ nî vµ kh«ng ®îc gia
h¹n nî (kÓ c¶ ®iÒu chØnh thêi ®iÓm b¾t ®Çu tr¶ nî, ®iÒu chØnh kú h¹n nî)
hoÆc khoanh nî, th× tæ chøc cho vay chuyÓn ngay sè nî gèc ®Õn h¹n ph¶i tr¶
sang nî qu¸ h¹n vµ ¸p dông møc l·i suÊt qu¸ h¹n. §ång thêi lËp ñy nhiÖm
thu ®Ò nghÞ tæ chøc tÝn dông n¬i chñ ®Çu t më tµi kho¶n tiÒn göi thu hé nî
vay (gèc vµ l·i) vµ th«ng b¸o cho chñ ®Çu t biÕt.
-Sau thêi h¹n 6 th¸ng kÓ tõ ngµy chuyÓn nî qu¸ h¹n, sau khi ®· ¸p
dông çc biÖn ph¸p thu nî mµ chñ ®Çu t vÉn kh«ng tr¶ ®îc nî, Quü hç
trî ph¸t triÓn ®îc quyÒn ph¸t m¹i tµi s¶n ®¶m b¶o tiÒn vay theo quy ®Þnh
cña ph¸p luËt ®Ó thu håi nî.
2.2. Qu¶n lý ho¹t ®éng b¶o l·nh tÝn dông ®Çu t

2.2.1. C¬ chÕ b¶o l·nh tÝn dông ®Çu t
2.2.1.1 §èi tîng ®îc b¶o l·nh
- Çc dù ¸n thuéc ®èi tîng vay vèn ®Çu t theo quy ®Þnh cña nhµ
níc nhng míi ®îc vay mét phÇn hoÆc cha ®îc vay vèn tÝn dông ®Çu
t ph¸t triÓn cña Nhµ níc.
- Çc dù ¸n theo danh môc ngµnh nghÒ thuéc lÜnh vùc vµ ®Þa bµn
®îc hëng u ®·i ®Çu t theo quy ®Þnh hiÖn hµnh cña ChÝnh phñ vÒ híng
dÉn thi hµnh LuËt KhuyÕn khÝch ®Çu t trong níc ( söa ®æi) nhng kh«ng
thuéc ®èi tîng vay vèn ®Çu t vµ kh«ng ®îc hç trî l·i suÊt sau ®Çu t cña
2.2.1.2 §iÒu kiÖn b¶o l·nh
- Thuéc ®èi tîng b¶o l·nh vay vèn ®Çu t theo quy ®Þnh cña Nhµ
níc.
- §iÒu kiÖn dù ¸n ®îc b¶o l·nh t¬ng tù nh quy ®Þnh ®èi víi cho
vay ®Çu t
- §îc Quü Hç trî ph¸t triÓn thÈm ®Þnh ph¬ng ¸n tµi chÝnh, ph¬ng
¸n tr¶ nî.
2.2.1.3. Thêi h¹n b¶o l·nh
360
Thêi h¹n b¶o l·nh ®îc x¸c ®Þnh phï hîp víi thêi h¹n vay vèn ®·
®îc tho¶ thuËn trong hîp ®ång tÝn dông ®· ký gi÷a chñ ®Çu t víi tæ chøc
tÝn dông cho vay vèn ®Ó thùc hiÖn dù ¸n.
2.2.1.4. Møc b¶o l·nh
- Møc b¶o l·nh ®èi víi mét dù ¸n kh«ng vît qu¸70% tæng sè vèn
®Çu t TSC§ ®îc duyÖt cña dù ¸n.
- Tæng møc b¶o l·nh cho çc dù ¸n trong n¨m cña Quü hç trî ph¸t
triÓn kh«ng vît qu¸ tæng sè vèn cho vay ®Çu t trong n¨m ®ã.
2.2.1.5. PhÝ b¶o l·nh tÝn dông ®Çu t
Chñ ®Çu t ®îc b¶o l·nh kh«ng ph¶i tr¶ phÝ b¶o l·nh cho Quü hç
trî ph¸t triÓn.
2.2.2. Hå s¬ vµ tr×nh tù thÈm ®Þnh ph¬ng ¸n tµi chÝnh trong b¶o l·nh
tÝn dông ®Çu t
2.2.2.1. Hå s¬ xin b¶o l·nh tÝn dông ®Çu t gåm:
- §¬n xin b¶o l·nh cña chñ ®Çu t vµ v¨n b¶n cña tæ chøc tÝn dông
yªu cÇu b¶o l·nh.
- V¨n b¶n thÈm ®Þnh cho vay cña tæ chøc tÝn dông.
- Ph¬ng ¸n s¶n xuÊt kinh doanh vµ tr¶ nî vèn vay cña chñ ®Çu t
kÌm theo b¶n tÝnh to¸n hiÖu qu¶ kinh tÕ cña dù ¸n vay vèn.
- Riªng dù ¸n më réng s¶n xuÊt, ®æi míi thiÕt bÞ c«ng nghÖ, chñ ®Çu
t ph¶i göi b¸o ço tµi chÝnh cña doanh nghiÖp 2 n¨m liªn tôc tríc khi
®Çu t.
B¸o ço nghiªn cøu kh¶ thi, hoÆc b¸o ço ®Çu t ®· ®îc th«ng qua
theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt.
- QuyÕt ®Þnh ®Çu t hoÆc giÊy chøng nhËn ®¨ng ký kinh doanh.
- Tæng dù to¸n hoÆc dù to¸n h¹ng môc c«ng tr×nh.
- §èi víi chñ ®Çu t kh«ng ph¶i lµ doanh nghiÖp Nhµ níc ph¶i kÌm
theo danh môc, gi¸ trÞ tµi s¶n hîp ph¸p xin thÕ chÊp cho b¶o l·nh theo quy
®Þnh.
- Çc gi¶i tr×nh bæ sung (nÕu cã).
Çc tµi liÖu trªn ph¶i lµ b¶n chÝnh hoÆc lµ b¶n sao cã x¸c nhËn cña c¬
quan Nhµ níc cã thÈm quyÒn. Chñ ®Çu t ph¶i cã v¨n b¶n cam kÕt chÞu
361
tr¸ch nhiÖm vÒ tÝnh ®óng ®¾n, hîp ph¸p, hîp lÖ cña çc tµi liÖu göi ®Õn c¬
quan b¶o l·nh.
2.2.3. Qu¶n lý ho¹t ®éng b¶o l·nh tÝn dông ®Çu t
2.2.3.1 Tr×nh tù lËp, th«ng b¸o kÕ ho¹ch vèn b¶o l·nh tÝn dông ®Çu t
Néi dung phÇn nµy t¬ng tù nh néi dung lËp kÕ ho¹ch vµ th«ng b¸o
kÕ ho¹ch vèn ®Çu t ë phÇn cho vay d· tr×nh bµy ë môc 2.1.2.1.
2.2.3.2. Hîp ®ång b¶o l·nh vµ thùc hiÖn hîp ®ång b¶o l·nh
- Hîp ®ång b¶o l·nh:
Hîp ®ång b¶o l·nh lµ hîp ®ång kinh tÕ ®îc ký b»ng v¨n b¶n vÒ b¶o
l·nh tÝn dông ®Çu t gi÷a Quü hç trî ph¸t triÓn víi bªn ®îc b¶o l·nh.
Hîp ®ång b¶o l·nh bao gåm çc néi dung sau:
1. Tªn, ®Þa chØ Quü hç trî ph¸t triÓn vµ chñ ®Çu t ®îc b¶o l·nh.
2. Tæng møc vèn ®Çu t cña dù ¸n.
3. Tæng sè vèn vay ®Çu t cña tæ chøc tÝn dông
4. Sè tiÒn ®îc b¶o l·nh.
5. Thêi h¹n b¶o l·nh.
6. Møc phÝ b¶o l·nh vµ kú h¹n thu phÝ b¶o l·nh.
7. Çc h×nh thøc b¶o ®¶m cho kho¶n b¶o l·nh.
8. QuyÒn vµ nghÜa vô cña çc bªn vµ çc cam kÕt kh¸c ®îc çc bªn
tho¶ thuËn phï hîp víi quy ®Þnh cña ph¸p luËt.
- Thùc hiÖn hîp ®ång b¶o l·nh
§Õn thêi h¹n tr¶ nî, chñ ®Çu t kh«ng tr¶ ®îc mét phÇn hoÆc toµn
bé sè nî vay mµ kh«ng ®îc tæ chøc tÝn dông cho ho·n, gi·n nî th× Quü hç
trî ph¸t triÓn ph¶i tr¶ nî thay phÇn cßn thiÕu cho tæ chøc tÝn dông; ®ång
thêi chñ ®Çu t ph¶i ký khÕ íc nhËn nî vay b¾t buéc víi Quü hç trî ph¸t
triÓn vÒ sè tiÒn tr¶ nî thay víi l·i suÊt ph¹t b»ng150% l·i suÊt ®ang cho vay
cña tæ chøc tÝn dông. Quü hç trî ph¸t triÓn ®îc xö lý tµi s¶n b¶o ®¶m cho
b¶o l·nh nh ®èi víi tµi s¶n thÕ chÊp ®Ó thu håi nî hoÆc khëi kiÖn theo quy
2.3. Qu¶n lý ho¹t ®éng hç trî l·i suÊt sau ®Çu t
2.3.1. C¬ chÕ hç trî l·i suÊt sau ®Çu t
2.3.1.1 §èi tîng ®îc hç trî LSS§T
362
- Çc dù ¸n thuéc ®èi tîng vay vèn ®Çu t theo quy ®Þnh cña Nhµ
níc nhng míi ®îc vay mét phÇn hoÆc cha ®îc vay vèn tÝn dông ®Çu
t ph¸t triÓn cña Nhµ níc.
- Çc dù ¸n theo danh môc ngµnh nghÒ thuéc lÜnh vùc vµ ®Þa bµn
®îc hëng u ®·i ®Çu t theo quy ®Þnh hiÖn hµnh cña ChÝnh phñ vÒ híng
dÉn thi hµnh LuËt KhuyÕn khÝch ®Çu t trong níc ( söa ®æi) nhng kh«ng
thuéc ®èi tîng vay vèn ®Çu t vµ kh«ng ®îc b¶o l·nh tÝn dông ®Çu t cña
2.3.1.2. §iÒu kiÖn ®îc hç trî l·i suÊt sau ®Çu t
- Dù ¸n (hoÆc h¹ng môc c«ng tr×nh ®éc lËp) ®· hoµn thµnh ®a vµo sö
dông vµ ®· hoµn tr¶ ®îc vèn vay
- Chñ ®Çu t chØ ®îc nhËn hç trî l·i suÊt ®èi víi sè vèn vay cña tæ
chøc tÝn dông ho¹t ®éng hîp ph¸p t¹i ViÖt Nam ®Ó ®Çu t TSC§ vµ trong
ph¹m vi tæng sè vèn ®Çu t TSC§ ®îc duyÖt cña dù ¸n.
- Mét dù ¸n cã thÓ ®ång thêi ®îc cho vay ®Çu t mét phÇn vµ hç trî
l·i suÊt sau ®Çu t víi tæng møc hç trî kh«ng qu¸ 85% vèn ®Çu t TSC§
®îc duyÖt cña dù ¸n
- Nh÷ng dù ¸n ®· ®îc çc quü ®Çu t hoÆc NSNN çc cÊp hç trî l·i
suÊt th× kh«ng ®îc hç trî LSS§T tõ Quü hç trî ph¸t triÓn.
2.3.1.3 .Nguyªn t¾c x¸c ®Þnh vµ cÊp hç trî LSS§T
- Hç trî LSS§T ®îc tÝnh cho tõng dù ¸n vµ cÊp cho chñ ®Çu t sau
khi ®· tr¶ nî vay vèn ®Çu t (nî gèc) cho tæ chøc tÝn dông ho¹t ®éng hîp
ph¸p t¹i ViÖt Nam. Tuú theo quy m« cña dù ¸n, Quü hç trî ph¸t triÓn cÊp
hç trî LSS§T cho chñ ®Çu t tõ mét ®Õn hai lÇn trong n¨m.
- §èi víi nh÷ng kho¶n vay ®îc tr¶ tríc h¹n, møc hç trî LSS§T
®îc tÝnh theo thêi h¹n thùc vay cña kho¶n vèn ®ã.
- §èi víi çc dù ¸n khoanh nî th× thêi gian khoanh nî kh«ng ®îc
tÝnh vµo thêi h¹n thùc vay ®Ó tÝnh hç trî LSS§T vµ thêi h¹n hç trî tèi ®a
b»ng thêi h¹n vay ghi trong hîp ®ång tÝn dông.
- §èi víi çc kho¶n nî qu¸ h¹n, thêi h¹n ®Ó tÝnh hç trî LSS§T b»ng
thêi h¹n vay cña kho¶n nî ®ã ghi trong hîp ®ång tÝn dông. ViÖc xem xÐt hç
trî LSS§T ®èi víi çc kho¶n nî qu¸ h¹n chÊm døt khi hÕt thêi h¹n ghi
trong hîp ®ång hç trî LSS§T ký gi÷a chñ ®Çu t vµ Quü hç trî ph¸t triÓn.
2.3.1.4. Çch x¸c ®Þnh møc hç trî LSS§T
363
(1) §èi víi dù ¸n vay vèn b»ng ®ång ViÖt Nam
Møc hç Sè nî 50% L·i suÊt tÝn Thêi h¹n thùc vay
trî = gèc x dông ®Çu t ph¸t x (quy ®æi theo n¨m)
LSS§T thùc triÓn cña Nhµ cña sè nî gèc thùc
cña dù ¸n tr¶ níc tr¶
(2) §èi víi dù ¸n vay vèn b»ng ngo¹i tÖ
Møc hç Sè nî gèc 35% L·i suÊt cho Thêi h¹n thùc
trî = nguyªn tÖ x vay vèn ngo¹i tÖ x vay (quy ®æi
LSS§T thùc tr¶ theo hîp ®ång vay theo n¨m) cña sè
cña dù ¸n trong n¨m vèn cña TCTD nî gèc thùc tr¶
(3) Çch x¸c ®Þnh çc yÕu tè tÝnh hç trî LSS§T
- L·i suÊt tÝn dông ®Çu t ph¸t triÓn c¶u Nhµ níc ®îc sö dông ®Ó
tÝnh møc hç trî LSS§T lµ l·i suÊt tµi thêi ®iÓm rót vèn cña sè nî gèc ®îc
hç trî LSS§T.
- §èi víi çc kho¶n vay vèn b»ng ngo¹i tÖ: l·i suÊt ®Ó xem xÐt hç trî
LSS§T lµ l·i suÊt thùc vay cña çc tæ chøc tÝn dông theo hîp ®ång tÝn dông.
Trêng hîp ¸p dông l·i suÊt th¶ næi, l·i suÊt ®Ó xem xÐt hç trî LSS§T
trong suèt thêi gian hoâ trî l·i suÊt lµ l·i suÊt thùc vay cña kho¶n vay ®Çu
tiªn cña çc tæ chøc tÝn dông theo hîp ®ång tÝn dông.
- ViÖc x¸c ®Þnh møc hç trî LSS§T ®èi víi çc dù ¸n vay vèn b»ng
ngo¹i tÖ ®îc thùc hiÖn theo nguyªn tÖ. Trªn c¬ së ®ã, c¨n cø v¶o tû gi¸ gao
dÞch b×nh qu©n USD/VN§ trªn thÞ trêng ngo¹i tÖ liªn ng©n hµng hoÆc tû
gi¸ tÝnh chÐo cho çc laäi ngo¹i tÖ/ VN§ do Ng©n hµng nhµ níc ViÖt Nam
c«ng bè t¹i thêi ®iÓm cÊp tiÒn hç trî, ®Ó x¸c ®Þnh møc hç trî LSS§T b»ng
®ång ViÖt Nam cho dù ¸n.
- Thêi h¹n thùc vay ®Ó tÝnh hç trî LSS§T lµ kho¶ng thêi gian (quy
®æi theo n¨m) tõ ngµy, th¸ng, n¨m nhËn vèn vay ®Õn ngµy, th¸ng, n¨m nî
gèc trong h¹n ®îc tr¶ cho tæ chøc tÝn dông.
+ Nguyªn t¾c x¸c ®Þnh: c¨n cø vµo thêi ®iÓm nhËn nî ghi trªn khÕ íc
vµ thêi ®iÓm tr¶ nî gèc ghi trªn chøng tõ tr¶ nî (quy ®æi theo n¨m) cña chñ
®Çu t cho tè chøc tÝn dông ®îc lÊy tõ thêi ®iÓm gi¶i ng©n sè vèn vay lÇn
®Çu ®Ó tÝnh sè ngµy thùc vay cña sè nî gèc thùc tr¶ lÇn ®Çu vµ trªn c¬ së ®ã
tÝnh lïi ®Ó x¸c ®Þnh sè ngµy thùc vay cña sè nî gèc tr¶ çc lÇn tiÕp theo.
364
+ Ph¬ng ph¸p x¸c ®Þnh: tÝnh thêi h¹n hç trî LSS§T cho çc trêng
hîp sè vèn gi¶i ng©n mét lÇn vµ ®îc hoµn tr¶ vµo mét lÇn; sè vèn gi¶i ng©n
mét lÇn ®îc tr¶ vµo nhiÒu lÇn; sè vèn gi¶i ng©n nhiÒu lÇn ®îc hoµn tr¶
vµo mét lÇn; sè vèn gi¶i ng©n nhiÒu lÇn ®îc hoµn tr¶ vµo nhiÒu lÇn.
2.3.2. Hå s¬ vµ hîp ®ång hç trî LSS§T
2.3.2.1. Hå s¬ xin hç trî LSS§T
§Ó ®îc xem xÐt hç trî LSS§T, chñ ®Çu t ph¶i göi ®Õn Quü tÝn dông
ph¸t triÓn hå s¬ xin hç trî l·i suÊt gåm:
1. §¬n xin hç trî LSS§T.
2. QuyÕt ®Þnh ®Çu t hoÆc giÊy chøng nhËn ®¨ng ký kinh doanh.
3. QuyÕt ®Þnh cÊp giÊy chøng nhËn u ®·i ®Çu t cña c¬ quan nhµ
níc cã thÈm quyÒn.
4. Hîp ®ång tÝn dông ký gi÷a chñ ®Çu t vµ tæ chøc tÝn dông cho vay
vèn.
Trong thêi h¹n 20 ngµy lµm viÖc kÓ tõ ngµy nhËn ®ñ çc hå s¬ theo
quy ®Þnh, Quü hç trî ph¸t triÓn xem xÐt, nÕu chÊp nhËn th× lµm thñ tôc ký
hîp ®ång hç trî l·i suÊt. NÕu kh«ng chÊp nhËn th× Quü hç trî ph¸t triÓn cã
v¨n b¶n göi chñ ®Çu t, ®ång thêi ph¶i b¸o ço gi¶i tr×nh vµ chÞu tr¸ch
nhiÖm vÒ ý kiÕn cña m×nh víi cÊp cã thÈm quyÒn quyÕt ®Þnh ®Çu t.
2.3.2.2. Hîp ®ång hç trî LSS§T bao gåm çc néi dung sau:
- Tªn dù ¸n ®Çu t.
- Tæ chøc tÝn dông cho vay vèn.
- Tæng møc vèn ®Çu t.
- Sè vèn vay.
- Thêi h¹n cho vay.
- Kú h¹n tr¶ nî.
- Sè tiÒn hç trî LSS§T.
- Sè tiÒn hç trî l·i suÊt cã chia ra theo kú h¹n tr¶ nî vay vèn tÝn dông.
- QuyÒn vµ nghÜa vô cña çc bªn.
- Çc cam kÕt kh¸c ®îc çc bªn tho¶ thuËn theo ®óng quy ®Þnh cña
ph¸p luËt.
2.3.3. Qu¶n lý ho¹t ®éng hç trî l·i suÊt sau ®Çu t
2.3.3.1. Tr×nh tù lËp vµ th«ng b¸o kÕ ho¹ch hç trî LSS§T
365
Néi dung phÇn nµy t¬ng tù nh néi dung phÇn cho vay ®Çu t vµ
b¶o l·nh tÝn dông ®Çu t ®· tr×nh bµy ë môc 2.1.3.1 vµ 2.2.3.1.
2.3.3.2. CÊp vèn hç trî LSS§T
- Ph¬ng thøc cÊp vèn: ViÖc cÊp vèn hç trî LSS§T ®îc thùc hiÖn
mét lÇn vµo cuèi n¨m trªn c¬ së sè nî gèc chñ ®Çu t ®· tr¶ cho tæ chøc tÝn
dông.
- Hå s¬ cÊp vèn
§Ó ®îc cÊp tiÒn hç trî l·i suÊt, chñ ®Çu t ph¶i göi cho quü hç trî
ph¸t triÓn:
+ Biªn b¶o nghiÖm thu bµn giao c«ng tr×nh hoÆc h¹ng môc c«ng tr×nh
hoµn thµnh ®a vµo sö dông (b¶n chÝnh).
+ KhÕ íc nhËn nî (b¶n sao cã x¸c nhËn cña c¬ quan nhµ níc cã
thÈm quyÒn).
+ Chøng tõ gèc tr¶ nî trong n¨m cña chñ ®Çu t cho tæ chøc tÝn dông
cho vay vèn.
- Trong thêi h¹n 5 ngµy lµm viÖc kÓ tõ ngµy nhËn ®ñ hå s¬ theo quy
®Þnh, Quü hç trî ph¸t triÓn lµm thñ tôc cÊp tiÒn hç trî l·i suÊt cho chñ ®Çu
t.
2.3.3.3. QuyÕt to¸n vèn hç trî LSS§T
Quü hç trî ph¸t triÓn ®îc NSNN cÊp vèn hµng n¨m ®Ó hç trî
LSS§T theo tiÕn ®é cÊp tiÒn hç trî l·i suÊt cho çc chñ ®Çu t.
Hµng n¨m, Quü hç trî ph¸t triÓn cã tr¸ch nhiÖm quyÕt to¸n víi Bé
Tµi chÝnh vÒ sè tiÒn hç trî LSS§T thùc hiÖn, thùc cÊp cho çc chñ ®Çu t.
Hîp ®ång hç trî LSS§T chÊm døt khi hÕt thêi h¹n cho vay ghi trong
hîp ®ång tÝn dông vµ chñ ®Çu t ®· tr¶ hÕt nî vay vèn ®Çu t.
366
Ch¬ng thø mêi
Qu¶n lý çc quü tµi chÝnh Nhµ níc ngoµi ng©n s¸ch Nhµ níc
I. Qu¶n lý Tµi chÝnh Quü hç trî ph¸t triÓn

1. Kh¸i niÖm
Quü hç trî ph¸t triÓn ®îc t¹o lËp tõ çc nguån vèn cña Nhµ níc
dµnh cho tÝn dông ®Çu t ph¸t triÓn vµ çc nguån vèn huy ®éng trung, dµi
h¹n nh»m thùc hiÖn chÝnh s¸ch hç trî ®Çu t ph¸t triÓn cña Nhµ níc.
VÒ khÝa c¹nh tæ chøc, Quü hç trî ph¸t triÓn lµ mét tæ chøc tµi chÝnh
Nhµ níc ho¹t ®éng kh«ng v× môc ®Ých lîi nhuËn, b¶o ®¶m hoµn vèn vµ bï
®¾p chi phÝ, cã t çch ph¸p nh©n, cã vèn ®iÒu lÖ, cã b¶ng c©n ®èi, cã con
dÊu, ®îc më tµi kho¶n t¹i Kho b¹c Nhµ níc, çc Ng©n hµng trong níc,
ngoµi níc vµ ®îc tæ chøc thanh to¸n víi kh¸ch hµng cã quan hÖ trùc tiÕp
®Õn çc ho¹t ®éng cña Quü. Quü lµ ®¬n vÞ h¹ch to¸n tËp trung toµn hÖ
thèng; thùc hiÖn thu, chi vµ quyÕt to¸n thu chi tµi chÝnh theo chÕ ®é quy
®Þnh .
Bé Tµi chÝnh thùc hiÖn chøc n¨ng qu¶n lý Nhµ níc vÒ tµi chÝnh, cã
tr¸ch nhiÖm híng dÉn, kiÓm tra ho¹t ®éng thu, chi tµi chÝnh cña Quü.
2. Nguån h×nh thµnh Quü Hç trî ph¸t triÓn
Vèn thuéc së h÷u Nhµ níc: Bao gåm vèn §iÒu lÖ vµ vèn ng©n s¸ch
Nhµ níc cÊp bæ sung hµng n¨m dµnh cho môc tiªu ®Çu t. Bé Tµi chÝnh
thùc hiÖn viÖc giao vèn thuéc së h÷u nhµ níc vµ bè trÝ vèn bæ sung hµng
n¨m dµnh cho çc môc tiªu ®Çu t.
Vèn huy ®éng díi çc h×nh thøc: vay trung, dµi h¹n cña çc tæ chøc,
ç nh©n trong vµ ngoµi níc vµ vèn vay tõ Quü tÝch luü tr¶ nî níc ngoµi,
Quü tiÕt kiÖm bu ®iÖn, Quü b¶o hiÓm x· héi ViÖt Nam; vèn tõ ph¸t hµnh
tr¸i phiÕu; vay nî, viÖn trî níc ngoµi cña ChÝnh phñ dïng ®Ó cho vay l¹i
theo ñy th¸c cña Bé Tµi chÝnh.
Nguån vèn nhËn ñy th¸c cho vay ®Çu t ph¸t triÓn cña çc tæ chøc, ç nh©n
trong vµ ngoµi níc.
3. Sö dông Quü Hç trî ph¸t triÓn
Çc nguån vèn tÝn dông ®Çu t ph¸t triÓn cña Quü ®îc sö dông ®Ó:
- Cho vay ®Çu t
- Hç trî l·i suÊt sau ®Çu t.
367
- Thùc hiÖn nhiÖm vô b¶o l·nh tÝn dông ®Çu t.
- Tr¶ nî vèn vay çc tæ chøc, ç nh©n trong vµ ngoµi níc.
- Thùc hiÖn nh÷ng nhiÖm vô kh¸c theo quy ®Þnh cña ChÝnh phñ.
Quü cã tr¸ch nhiÖm qu¶n lý, sö dông nguån vèn ®Çu t ®óng môc
®Ých, ®óng ®èi tîng, cã hiÖu qu¶, b¶o ®¶m hoµn vèn vµ bï ®¾p chi phÝ.
Quü thùc hiÖn b¶o ®¶m hoµn vèn b»ng nh÷ng çch sau:
- Mua b¶o hiÓm tµi s¶n vµ çc chÕ ®é b¶o hiÓm kh¸c liªn quan ®Õn
vèn theo quy ®Þnh.
- §îc sö dông vèn nhµn rçi ®Ó:
§Çu t tr¸i phiÕu, tÝn phiÕu ChÝnh phñ; cho vay hç trî ®èi víi çc dù
¸n ®Çu t thuéc nguån vèn cÊp ph¸t cña ng©n s¸ch Nhµ níc t¹m thêi thiÕu
vèn; cho vay vèn s¶n xuÊt ban ®Çu ®èi víi dù ¸n ®Çu t ®îc vay vèn cña
Quü.
ViÖc sö dông vèn nhµn rçi ®Ó ®Çu t cña Quü cÇn ®¶m b¶o an toµn
vèn, cã hiÖu qu¶ vµ kh«ng lµm ¶nh hëng ®Õn nhiÖm vô tÝn dông ®Çu t
ph¸t triÓn cña Nhµ níc.
Hµng n¨m, Quü cã tr¸ch nhiÖm c©n ®èi nguån vèn vµ nhu cÇu vèn tÝn
dông ®Çu t ph¸t triÓn cña Nhµ níc, viÖc huy ®éng çc nguån vèn víi l·i
suÊt cao ®Ó cho vay ®Çu t ph¶i ®¶m b¶o nguyªn t¾c chØ huy ®éng khi ®· sö
dông tèi ®a çc nguån vèn kh«ng ph¶i tr¶ l·i hoÆc huy ®éng víi l·i suÊt
thÊp.
Khi thùc hiÖn nhiÖm vô tÝn dông ®Çu t cña Nhµ níc giao, Quü ®îc
Nhµ níc cÊp bï chªnh lÖch l·i suÊt. Møc cÊp bï ®îc x¸c ®Þnh trªn c¬ së
chªnh lÖch gi÷a l·i suÊt hoµ ®ång çc nguån vèn víi l·i suÊt cho vay theo
quy ®Þnh vµ phÇn phÝ qu¶n lý ®îc hëng.
Quü ®îc trÝch lËp quü dù phßng, rñi ro vµo chi phÝ nghiÖp vô ®Ó bï
®¾p nh÷ng tæn thÊt, thiÖt h¹i do nguyªn nh©n kh¸ch quan trong qu¸ tr×nh
thùc hiÖn çc dù ¸n vay vèn tÝndông, ®Çu t ph¸t triÓn cña Nhµ níc.
Quü ®îc h×nh thµnh quü dù phßng b¶o l·nh ®Ó tr¶ cho çc tæ chøc
tÝn dông khi chñ ®Çu t ®îc b¶o l·nh kh«ng tr¶ nî ®óng h¹n.
4. Tæ chøc qu¶n lý Quü
368
Thu- chi tµi chÝnh cña Quü:
Thu nhËp cña Quü hç trî ph¸t triÓn cã ®îc tõ çc nguån sau ®©y:
Thu nhËp tõ ho¹t ®éng nghiÖp vô; Thu l·i cho vay; Thu l·i tiÒn göi;
Thu phÝ dÞch vô b¶o l·nh; Thu phÝ nhËn ñy th¸c cho vay l¹i; Thu cÊp bï
chªnh lÖch l·i suÊt do ng©n s¸ch Nhµ níc cÊp;Thu ho¹t ®éng nghiÖp vô,
dÞch vô kh¸c;Thu nhËp tõ ho¹t ®éng tµi chÝnh;Thu tõ ho¹t ®éng mua b¸n
tr¸i phiÕu, tÝn phiÕu ChÝnh phñ; Thu cho thuª tµi s¶n; Çc kho¶n thu ph¹t;
Thu thanh lý, nhîng b¸n tµi s¶n (sau khi lo¹i trõ çc kho¶n chi phÝ thanh
lý, nhîng b¸n); Çc kho¶n thu nhËp bÊt thêng kh¸c.
` Çc kho¶n chi sau ®©y ®îc tÝnh vµo chi phÝ cña Quü hç trî ph¸t triÓn:
- Chi ho¹t ®éng nghiÖp vô nh: Chi tr¶ l·i vèn huy ®éng; Chi tr¶ l·i
tiÒn vay; Chi tr¶ l·i tr¸i phiÕu; Chi phÝ thanh to¸n; Chi phÝ ñy th¸c vµ dÞch
vô; Chi phÝ dù phßng rñi ro; Chi kh¸c cho ho¹t ®éng nghiÖp vô.
- Chi phÝ qu¶n lý nh: Chi lîng, phô cÊp l¬ng; Chi b¶o hiÓm x·
héi, y tÕ, ®ãng gãp kinh phÝ c«ng ®oµn theo chÕ ®é Nhµ níc quy®Þnh; Chi
trî cÊp khã kh¨n theo quy ®Þnh cña ph¸t luËt; chi trang phôc giao dÞch; Chi
ph¬ng tiÖn b¶o hé lao ®éng theo quy ®Þnh; chi phÝ khÊu hao tµi s¶n cè
®Þnh. Møc trÝch do Bé Tµi chÝnh quy ®Þnh nh ®èi víidoanh nghiÖp Nhµ
níc; mua s¾m c«ng cô lao ®éng, vËt t v¨n phßng vµ çc chi phÝ qu¶n lý
kh¸c theo quy ®Þnh.
- Chi ho¹t ®éng tµi chÝnh nh: Chi ho¹t ®éng mua b¸n tr¸i phiÕu, tÝn
phiÕu ChÝnh phñ; Chi phÝ thuª tµi s¶n.
- Çc kho¶n chi bÊt thêng nh: Chi phÝ cho viÖc thu håi çc kho¶n
nî ®· xo¸; Chi phÝ ®Ó thu çc kho¶n ph¹t theo quy ®Þnh; Chi b¶o hiÓm tµi
s¶n vµ chi çc lo¹i b¶o hiÓm kh¸c theo quy ®Þnh; Çc kho¶n chi phÝ kh¸c.
Çc kho¶n chi phÝ kh«ng ®îc h¹ch to¸n vµo ho¹t ®éng cña Quü bao
gåm:
- Çc kho¶n thiÖt h¹i ®· ®îc ChÝnh phñ hç trî hoÆc c¬ quan b¶o
hiÓm, bªn g©y thiÖt h¹i båi thêng.
369
- Çc kho¶n chi ph¹t do vi ph¹m hµnh chÝnh, vi ph¹m m«i trêng,
ph¹t nî vay qu¸ h¹n do nguyªn nh©n chñ quan, ph¹t vi ph¹m chÕ ®é tµi
chÝnh.
- Çc kho¶n chi ®Çu t x©y dùng c¬ b¶n, mua s¾m tµi s¶n cè ®Þnh.
- Çc kho¶n chi thuéc nguån kinh phÝ kh¸c ®µi thä
Ph©n phèi thu nhËp.
Chªnh lÖch thu, chi tµi chÝnh thùc hiÖn trong n¨m lµ kÕt qu¶ ho¹t
®éng tµi chÝnh cña Quü, ®îc x¸c ®Þnh gi÷a tæng thu nhËp trõ ®i tæng chi
phÝ ph¸t sinh trong n¨m. Chªnh lÖch thu, chi tµi chÝnh hµng n¨m sau khi
tr¶ tiÒn ph¹t do vi ph¹m çc quy ®Þnh cña ph¸p luËt, ®îc ph©n phèi nh
sau:
- TrÝch 10% vµo quü dù phßng rñi ro nghiÖp vô. Møc trÝch cho ®Õn
khi sè d cña quü b»ng 25% vèn §iÒu lÖ.
-TrÝch tèi ®a 50% vµo quü ®Çu t ph¸t triÓn.
- TrÝch 5% vµo quü dù phßng trî cÊp th«i viÖc.
- TrÝch quü khen thëng vµ quü phóc lîi. Møc trÝch hai quü thùc hiÖn
theo quy ®Þnh nh ®èi víi doanh nghiÖp Nhµ níc.
- Sè cßn l¹i sau khi trÝch lËp çc quü trªn sÏ ®îc bæ sung vµo quü
®Çu t ph¸t triÓn.
ChÕ ®é kÕ to¸n, thèng kª, kiÓm to¸n vµ kÕ ho¹ch tµi chÝnh
Quü thùc hiÖn chÕ ®é kÕ to¸n, thèng kª hiÖn hµnh vµ çc v¨n b¶n
híng dÉn cña Bé Tµi chÝnh.
N¨m tµi chÝnh cña Quü b¾t ®Çu tõ ngµy 01 th¸ng 01 vµ kÕt thóc vµo
ngµy 31 th¸ng 12 n¨m d¬ng lÞch.
Quü cã tr¸ch nhiÖm lËp vµ göi çc kÕ ho¹ch tµi chÝnh sau ®©y:
- KÕ ho¹ch nguån vµ sö dông vèn.
- KÕ ho¹ch hç trî tõ ng©n s¸ch Nhµ níc cho çc ho¹t ®éng u ®·i:
chªnh lÖch l·i suÊt cÊp bï, hç trî l·i suÊt sau ®Çu t.
- KÕ ho¹ch ®Çu t x©y dùng c¬ b¶n.
370
- KÕ ho¹ch thu - chi tµi chÝnh.
- KÕ ho¹ch biªn chÕ, quü l¬ng.
Quü cã tr¸ch nhiÖm lËp vµ göi çc b¸o ço nghiÖp vô, b¸o ço thèng
kª, b¸o ço kÕ to¸n vµ çc b¸o ço ®Þnh kú, ®ét xuÊt kh¸c theo yªu cÇu cña
Bé Tµi chÝnh.
B¸o ço quyÕt to¸n thu chi tµi chÝnh hµng n¨m cña Quü ®îc Héi
®ång qu¶n lý Quü th«ng qua vµ göi Bé Tµi chÝnh.
Hµng n¨m, trªn c¬ së b¸o ço quyÕt to¸n tµi chÝnh cña Quü, Bé Tµi
chÝnh sÏ xem xÐt, kiÓm tra theo chøc n¨ng cña c¬ quan qu¶n lý Nhµ níc.
Quü thùc hiÖn chÕ ®é kiÓm to¸n néi bé, c«ng bè kÕt qu¶ ho¹t ®éng tµi
chÝnh hµng n¨m theo híng dÉn cña Bé Tµi chÝnh vµ chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ sè
liÖu ®· c«ng bè.
II. Qu¶n lý tµi chÝnh Quü dù tr÷ quèc gia
1. Kh¸i niÖm vÒ quü dù tr÷ quèc gia
Quü dù tr÷ quèc gia lµ kho¶n tÝch lòy tõ ng©n s¸ch nhµ níc, h×nh
thµnh nªn nguån dù tr÷ chiÕn lîc (Dù tr÷ quèc gia), do Nhµ níc thèng
nhÊt qu¶n lý vµ sö dông nh»m ®¸p øng nh÷ng yªu cÇu cÊp b¸ch vÒ phßng,
chèng, kh¾c phôc hËu qu¶ thiªn tai, ho¶ ho¹n, dÞch bÖnh; b¶o ®¶m quèc
phßng, an ninh; tham gia b×nh æn thÞ trêng, gãp phÇn æn ®Þnh kinh tÕ vÜ
m« vµ thùc hiÖn çc nhiÖm vô ®ét xuÊt bøc thiÕt kh¸c cña Nhµ níc.
Dù tr÷ quèc gia ®îc dù tr÷ b»ng hµng vµ b»ng tiÒn ®ång ViÖt Nam.
ViÖc tæ chøc dù tr÷ quèc gia ph¶i b¶o ®¶m sù ®iÒu hµnh tËp trung, thèng
nhÊt vµo mét ®Çu mèi cña Nhµ níc, cã ph©n c«ng cho çc bé, ngµnh qu¶n
lý hµng dù tr÷ quèc gia theo quy ®Þnh cña ChÝnh phñ.
HÖ thèng tæ chøc dù tr÷ quèc gia ®îc bè trÝ ë trung ¬ng vµ çc khu
vùc, ®Þa bµn chiÕn lîc trong c¶ níc ®Ó kÞp thêi ®¸p øng yªu cÇu trong çc
trêng hîp cÊp b¸ch, bao gåm c¬ quan qu¶n lý dù tr÷ quèc gia chuyªn
tr¸ch thuéc Bé Tµi chÝnh (Côc dù tr÷ Quèc gia) vµ çc ®¬n vÞ dù tr÷ quèc
gia thuéc bé, ngµnh qu¶n lý hµng dù tr÷ quèc gia.
Côc Dù tr÷ Quèc gia ®îc tæ chøc theo hÖ thèng däc, gåm bé phËn ë
trung ¬ng vµ çc ®¬n vÞ ë ®Þa ph¬ng theo khu vùc.
Bé, ngµnh qu¶n lý hµng dù tr÷ quèc gia lµ bé, c¬ quan ngang bé, c¬
quan thuéc ChÝnh phñ ®îc ChÝnh phñ ph©n c«ng trùc tiÕp tæ chøc qu¶n lý,
371
b¶o qu¶n hµng dù tr÷ quèc gia nh Bé Tµi chÝnh, Bé Quèc phßng, Bé C«ng
an...
§¬n vÞ dù tr÷ quèc gia lµ tæ chøc thuéc bé, ngµnh qu¶n lý hµng dù tr÷
quèc gia ®îc giao nhiÖm vô trùc tiÕp qu¶n lý, nhËp, xuÊt, b¶o qu¶n, b¶o vÖ
hµng dù tr÷ quèc gia.
2. Nguån h×nh thµnh quü dù tr÷ quèc gia.
Quü dù tr÷ quèc gia ®îc h×nh thµnh tõ ng©n s¸ch nhµ níc do Quèc
héi quyÕt ®Þnh. Çch sö dông nguån nh sau:
Bé, ngµnh qu¶n lý hµng dù tr÷ quèc gia sö dông ng©n s¸ch ®îc cÊp,
tiÒn thu ®îc tõ b¸n lu©n phiªn ®æi hµng dù tr÷ quèc gia ®Ó mua hµng theo
kÕ ho¹ch ®îc duyÖt; trêng hîp ®· thùc hiÖn xong kÕ ho¹ch mua hµng nÕu
cßn tiÒn th× Bé Tµi chÝnh thu håi, bæ sung quü dù tr÷ quèc gia b»ng tiÒn;
trêng hîp hµng dù tr÷ quèc gia mang tÝnh thêi vô, ph¶i mua nhËp t¨ng dù
tr÷ tríc khi xuÊt b¸n ®æi hµng th× Bé trëng Bé Tµi chÝnh xem xÐt, t¹m
øng tiÒn ®Ó mua hµng, sau ®ã çc bé, ngµnh qu¶n lý hµng dù tr÷ quèc gia
ph¶i tr¶ l¹i ngay sè tiÒn ®· t¹m øng trong n¨m kÕ ho¹ch.
Khi ng©n s¸ch cÊp ®Ó mua hµng dù tr÷ quèc gia trong n¨m kÕ ho¹ch
cha sö dông hÕt th× Bé trëng Bé Tµi chÝnh xem xÐt, quyÕt ®Þnh chuyÓn
sang n¨m sau ®Ó tiÕp tôc thùc hiÖn trªn c¬ së ®Ò nghÞ cña Thñ trëng bé,
ngµnh qu¶n lý hµng dù tr÷ quèc gia.
3. Tæ chøc qu¶n lý quü dù tr÷ quèc gia.
3.1. Tæ chøc hÖ thèng quü dù tr÷ quèc gia.
Quü dù tr÷ quèc gia ®îc tæ chøc thµnh mét hÖ thèng thèng nhÊt ®Æt
díi sù chØ ®¹o trùc tiÕp cña Bé Tµi chÝnh .
HÖ thèng tæ chøc dù tr÷ quèc gia gåm cã : Côc dù tr÷ Quèc gia thuéc
Bé Tµi chÝnh vµ çc c¬ quan ®¬n vÞ qu¶n lý hµng dù tr÷ quèc gia chuyªn
dïng ®Æc chñng thuéc çc Bé, ngµnh.
Côc dù tr÷ quèc gia lµ c¬ quan trùc thuéc Bé Tµi chÝnh, thùc hiÖn
chøc n¨ng qu¶n lý Nhµ níc ®èi víi toµn bé ho¹t ®éng dù tr÷ quèc gia vµ
trùc tiÕp qu¶n lý mét sè mÆt hµng dù tr÷ quèc gia theo sù ph©n c«ng cña
ChÝnh phñ.
Díi Côc dù tr÷ quèc gia lµ çc chi côc dù tr÷ quèc gia ®îc tæ chøc
theo vïng l·nh thæ cÊp tØnh vµ cÊp thµnh phè trùc thuéc Trung ¬ng. Trùc
372
thuéc çc chi côc cã çc xÝ nghiÖp, kho thùc hiÖn viÖc qu¶n lý trùc tiÕp çc
mÆt hµng dù tr÷.
Çc c¬ quan, ®¬n vÞ qu¶n lý hµng dù tr÷ quèc gia chuyªn dïng, ®Æc
chñng thuéc çc Bé, ngµnh thùc hiÖn viÖc dù tr÷ çc hµng ho¸ riªng phôc
vô cho ho¹t ®éng cña çc cña çc Bé, ngµnh ®ã. Çc c¬ quan, ®¬n vÞ nµy ®Æt
díi sù chØ ®¹o trùc tiÕp cña Thñ trëng çc Bé, ngµnh vµ chÞu sù qu¶n lý
vÒ mÆt Nhµ níc cña Côc dù tr÷ Quèc gia. Çc c¬ quan ®¬n vÞ nµy còng tæ
chøc hÖ thèng kho b·i ®Ó gi÷ g×n, b¶o qu¶n çc hµng ho¸ dù tr÷.
3.2. Nguyªn t¾c qu¶n lý quü dù tr÷ quèc gia
Quü dù tr÷ quèc gia lµ mét lo¹i dù tr÷ cã tÝnh chÊt tËp trung cña Nhµ
níc, cã vai trß hÕt søc quan träng trong viÖc ®¶m b¶o lùc lîng hµng ho¸
can thiÖp vµo thÞ trêng khi x¶y ra çc “trôc trÆc thÞ trêng” vµ nh÷ng biÕn
cè kh¸ch quan. ViÖc qu¶n lý quü nµy cÇn ph¶i qu¸n triÖt çc nguyªn t¾c sau
®©y:
- Nguyªn t¾c tËp trung thèng nhÊt.
MÆc dï quü dù tr÷ quèc gia do nhiÒu ®¬n vÞ thùc hiÖn. Tuy nhiªn,
viÖc xuÊt, nhËp quü, b¸n ®æi hµng ph¶i chÞu sù chØ ®¹o tËp trung thèng nhÊt
cña ChÝnh phñ. Thùc hiÖn nguyªn t¾c nµy b¶o ®¶m sù ®iÒu hµnh cña ChÝnh
phñ mét çch chñ ®éng, kÞp thêi khi x¶y ra nh÷ng sù cè bÊt ngê Nhµ níc
cÇn ph¶i can thiÖp. TÊt c¶ çc lo¹i dù tr÷ cña Nhµ níc ®Òu ph¶i nghiªm
chØnh thùc hiÖn chÕ ®é qu¶n lý Nhµ níc ban hµnh trong tõng thêi kú.
C«ng t¸c thanh tra, kiÓm tra, kiÓm to¸n Nhµ níc cÇn hÕt søc coi träng
trong qu¶n lý quü nµy nh»m tr¸nh thÊt tho¸t, ®¶m b¶o cã nguån lùc ®èi
phã víi mäi t×nh huèng rñi ro x¶y ra bÊt ngê.
- Nguyªn t¾c bÝ mËt.
CÇn ph¶i ®¶m b¶o bÝ mËt kh«ng nh÷ng vÒ chñng lo¹i mµ cßn vÒ sè
lîng çc mÆt hµng dù tr÷. Gi÷ v÷ng nguyªn t¾c nµy sÏ tr¸nh ®îc trêng
hîp çc lùc lîng thï ®Þch lîi dông ph¸ ho¹i an ninh, quèc phßng, kinh tÕ,
chÝnh trÞ.
- Nguyªn t¾c s½n sµng.
Dù tr÷ quèc gia ph¶i ®îc Nhµ níc quan t©m kiÓm tra thêng xuyªn
nh»m ®¸p øng nhu cÇu ®ét xuÊt mét çch tèt nhÊt, kÞp thêi nhÊt. Quü dù
tr÷ quèc gia sau khi xuÊt ph¶i ®îc bï l¹i ®Çy ®ñ, kÞp thêi.
373
HÖ thèng kho hµng ph¶i ®îc x©y dùng mét çch bÝ mËt, an toµn,
thuËn tiÖn, ®¸p øng nhanh nhÊt nh÷ng khi t×nh huèng bÊt tr¾c x¶y ra.
Thêng xuyªn trang bÞ nh÷ng kü thuËt hiÖn ®¹i ®Ó b¶o qu¶n vËt t,
hµng ho¸. Çn bé lµm c«ng t¸c dù tr÷ quèc gia còng cÇn lu«n trau dåi tr×nh
®é, ®¶m b¶o s½n sµng phôc vô khi Nhµ níc cÇn. Cã kÕ ho¹ch ®æi hµng
nh»m tr¸nh biÕn hµng dù tr÷ thµnh hµng tån kho ø ®äng, kh«ng ®¶m b¶o
chÊt lîng.
Quü dù tr÷ quèc gia ph¶i ®îc sö dông ®óng môc ®Ých, ®óng quy
®Þnh cña ph¸p luËt; kh«ng ®îc sö dông quü dù tr÷ quèc gia ®Ó ho¹t ®éng
kinh doanh. Dù tr÷ quèc gia b»ng tiÒn chØ ®îc sö dông ®Ó mua hµng dù
tr÷ quèc gia.
3.3. Qu¶n lý sö dông quü dù tr÷ Quèc gia.
3.3.1. LËp kÕ ho¹ch dù tr÷ quèc gia
KÕ ho¹ch dù tr÷ quèc gia ®îc x©y dùng n¨m n¨m, hµng n¨m vµ
®îc tæng hîp chung vµo kÕ ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi vµ dù to¸n
C¨n cø x©y dùng kÕ ho¹ch dù tr÷ quèc gia bao gåm:
- Môc tiªu, yªu cÇu cña dù tr÷ quèc gia;
- Kh¶ n¨ng cña ng©n s¸ch nhµ níc;
- Dù b¸o vÒ t×nh h×nh chÝnh trÞ, kinh tÕ - x· héi trong níc vµ quèc tÕ;
- Dù b¸o kh¸c liªn quan ®Õn dù tr÷ quèc gia.
Néi dung kÕ ho¹ch dù tr÷ quèc gia bao gåm:
- Møc dù tr÷ tån kho cuèi kú, møc dù tr÷ tån quü cuèi kú;
- KÕ ho¹ch t¨ng, gi¶m vµ lu©n phiªn ®æi hµng dù tr÷ quèc gia;
- §Çu t ph¸t triÓn c¬ së vËt chÊt - kü thuËt;
- Nghiªn cøu, øng dông tiÕn bé khoa häc vµ c«ng nghÖ;
- C©n ®èi nguån tµi chÝnh cho ho¹t ®éng dù tr÷ quèc gia.
Tr×nh tù lËp kÕ ho¹ch n¨m: Hµng n¨m vµo dÞp cuèi quý 3, ®Çu quý 4,
çc c¬ quan dù tr÷ cã tr¸ch nhiÖm lËp kÕ ho¹ch dù tr÷ trªn c¬ së híng dÉn
cña Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t, Bé Tµi chÝnh tr×nh Thñ tíng ChÝnh phñ quyÕt
®Þnh. Tríc khi n¨m míi b¾t ®Çu, c¨n cø quyÕt ®Þnh cña Thñ tíng ChÝnh
phñ, thñ trëng çc c¬ quan dù tr÷ (Côc dù tr÷ Quèc gia vµ çc Bé ngµnh
374
®îc giao qu¶n lý hµng dù tr÷) giao chØ tiªu kÕ ho¹ch cho çc ®¬n vÞ trùc
thuéc vµ tæ chøc chØ ®¹o híng dÉn thùc hiÖn.
3.3.2. Tæ chøc thùc hiÖn kÕ ho¹ch dù tr÷ Quèc gia
Hµng n¨m c¨n cø vµo kÕ ho¹ch ®îc giao, çc c¬ quan ®¬n vÞ tiÕn
hµnh mua vµ nhËp hµng dù tr÷. Hµng ®îc nhËp trong çc trêng hîp sau:
T¨ng quü dù tr÷ theo kÕ ho¹ch vµ quyÕt ®Þnh cña Thñ tíng ChÝnh phñ;
lu©n phiªn ®æi hµng theo kÕ ho¹ch; ®iÒu ®éng trong néi bé hÖ thèng dù tr÷.
Gi¸ nhËp kho ®îc x¸c ®Þnh c¨n cø vµo gi¸ mua vµ phÝ nhËp. Gi¸ mua ph¶i
tu©n theo gi¸ cña c¬ quan Nhµ níc cã thÈm quyÒn quy ®Þnh. PhÝ nhËp lµ
nh÷ng phÝ hîp lý vÒ vËn chuyÓn, bèc dì v.v...
XuÊt hµng dù tr÷ thêng ®îc thùc hiÖn trong hai trêng hîp chÝnh
lµ ®æi hµng lu©n phiªn theo kÕ ho¹ch vµ xuÊt phôc vô çc nhiÖm vô ®ét
xuÊt bÊt thêng.
XuÊt ®æi hµng lu©n phiªn theo kÕ ho¹ch: Cã mét sè mÆt hµng chØ
®îc phÐp dù tr÷ trong mét thêi h¹n nhÊt ®Þnh, hÕt thêi h¹n ®ã ph¶i thùc
hiÖn ®æi hµng lu©n phiªn (nh l¬ng thùc, mét sè vËt t nguyªn liÖu). §æi
hµng lu©n phiªn thêng ®îc thùc hiÖn theo ph¬ng thøc b¸n hµng cò mua
hµng míi. Khi b¸n hµng sÏ ph¸t sinh phÝ xuÊt, ®ã lµ phÝ bèc dì, vËn chuyÓn
v.v.... Lóc nµy, gi¸ xuÊt ®îc x¸c ®Þnh b»ng gi¸ b¸n trõ ®i phÝ xuÊt. TiÒn
b¸n hµng cò sÏ ®îc göi vµo tµi kho¶n cña ngµnh dù tr÷ t¹i Kho b¹c Nhµ
níc vµ sÏ ®îc sö dông mua hµng míi theo kÕ ho¹ch.
XuÊt hµng phôc vô çc nhiÖm vô ®ét xuÊt, bÊt thêng: Hµng dù tr÷
Quèc gia chØ ®îc sö dông cho çc nhu cÇu ®ét xuÊt bÊt thêng khi cã lÖnh
cña Thñ tíng ChÝnh phñ hoÆc thñ trëng cña mét sè Bé, ngµnh (quèc
phßng, an ninh) ®îc Thñ tíng ChÝnh phñ uû quyÒn. Çc trêng hîp xuÊt
hµng dù tr÷ phôc vô çc nhiÖm vô ®ét xuÊt, bÊt thêng nãi chung kh«ng
theo c¬ chÕ mua, b¸n, mµ theo c¬ chÕ cÊp ph¸t. Do vËy, gi¸ xuÊt ®Ó lµm c¨n
cø thanh to¸n gi¶m dù tr÷ lµ gi¸ nhËp céng víi phÝ xuÊt (nÕu cã).
3.3.3. H¹ch to¸n, quyÕt to¸n quü dù tr÷ Quèc gia
Toµn bé ho¹t ®éng dù tr÷ Quèc gia ph¶i ®îc ph¶n ¸nh ®Çy ®ñ kÞp
thêi vµo sæ s¸ch kÕ to¸n. ChÕ ®é kÕ to¸n dù tr÷ Quèc gia ®îc x©y dùng c¨n
cø vµo ph¸p lÖnh kÕ to¸n thèng kª, ®iÒu lÖ tæ chøc kÕ to¸n Nhµ níc, chÕ ®é
kÕ to¸n thèng nhÊt cña Nhµ níc phï hîp víi néi dung, ®Æc ®iÓm cña ho¹t
®éng dù tr÷ Quèc gia .
375
Çc c¬ quan dù tr÷ Quèc gia ph¶i chÊp hµnh nghiªm chØnh chÕ ®é
thèng kª, b¸o ço, thanh quyÕt to¸n ®Þnh kú vµ hµng n¨m víi c¬ quan dù
tr÷ Quèc gia cÊp trªn, c¬ quan qu¶n lý trùc tiÕp vµ çc c¬ quan Nhµ níc cã
thÈm quyÒn (Bé Tµi chÝnh, Kho b¹c Nhµ níc, KiÓm to¸n Nhµ níc v.v...).
3.3.4. Thanh tra, kiÓm tra ho¹t ®éng quü dù tr÷ Quèc gia
Çc c¬ quan dù tr÷ Quèc gia ph¶i thêng xuyªn tæ chøc thanh tra,
kiÓm tra viÖc thùc hiÖn nhiÖm vô, kÕ ho¹ch, chÝnh s¸ch, ph¸p luËt theo
®óng ph¸p lÖnh thanh tra.
Côc dù tr÷ Quèc gia tiÕn hµnh thanh tra, kiÓm tra ®Þnh kú vµ ®ét
xuÊt çc c¬ quan dù tr÷ Quèc gia vÒ thùc hiÖn kÕ ho¹ch dù tr÷, chÊp hµnh
çc chÕ ®é luËt ph¸p quy ®Þnh cña Nhµ níc cã liªn quan ®Õn ho¹t ®éng dù
tr÷ Quèc gia, kiÓm tra viÖc thùc hiÖn çc quy ph¹m, quy tr×nh, ®Þnh møc
tiªu chuÈn vÒ nhËp, xuÊt vµ b¶o qu¶n hµng dù tr÷.
Thùc hiÖn chÕ ®é thëng ph¹t nghiªm minh ®èi víi ho¹t ®éng dù tr÷
Quèc gia .
III. Qu¶n lý tµi chÝnh quü B¶o vÖ M«i trêng ViÖt Nam
1. Kh¸i niÖm, nhiÖm vô cña Quü B¶o vÖ m«i trêng ViÖt Nam
B¶o vÖ m«i trêng lµ bé phËn cÊu thµnh kh«ng thÓ t¸ch rêi cña ChiÕn
lîc ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi, lµ c¬ së quan träng b¶o ®¶m ph¸t triÓn bÒn
v÷ng ®Êt níc. Ph¸t triÓn kinh tÕ ph¶i kÕt hîp chÆt chÏ, hµi hoµ víi ph¸t
triÓn x· héi vµ b¶o vÖ m«i trêng, cÇn coi ®Çu t b¶o vÖ m«i trêng lµ ®Çu
t cho ph¸t triÓn bÒn v÷ng.
Ngµy nay, b¶o vÖ m«i trêng kh«ng cßn chØ mang tÝnh quèc gia mµ
cßn cã tÝnh chÊt khu vùc vµ toµn cÇu, v× thÕ viÖc kÕt hîp gi÷a ph¸t huy néi
lùc víi t¨ng cêng hîp t¸c quèc tÕ trong lÜnh vùc nµy lµ rÊt quan träng.
Thµnh lËp Quü B¶o vÖ m«i trêng ViÖt Nam ®Ó huy ®éng vèn tõ çc tæ
chøc, ç nh©n trong vµ ngoµi níc; tiÕp nhËn çc nguån vèn ®Çu t cña Nhµ
níc nh»m hç trî çc ch¬ng tr×nh, dù ¸n, çc ho¹t ®éng, nhiÖm vô b¶o vÖ
m«i trêng trªn ph¹m vi c¶ níc lµ viÖc lµm hÕt søc cÇn thiÕt.
Quü b¶o vÖ m«i trêng ViÖt Nam ®îc thµnh lËp theo QuyÕt ®Þnh sè
82/2002/Q§-TTg ngµy 26 th¸ng 06 n¨m 2002 cña Thñ tíng ChÝnh phñ.
Quü B¶o vÖ m«i trêng ViÖt Nam ®îc t¹o lËp tõ nguån vèn ng©n
s¸ch nhµ níc vµ huy ®éng tõ çc nguån vèn kh¸c nh»m hç trî tµi chÝnh
trong lÜnh vùc b¶o vÖ m«i trêng.
376
VÒ tæ chøc: Quü B¶o vÖ m«i trêng ViÖt Nam lµ tæ chøc tµi chÝnh
nhµ níc, Quü cã t çch ph¸p nh©n, cã vèn ®iÒu lÖ, cã b¶ng c©n ®èi kÕ
to¸n riªng, cã con dÊu, ®îc më tµi kho¶n t¹i Kho b¹c Nhµ níc vµ çc
ng©n hµng trong vµ ngoµi níc. Quü b¶o vÖ m«i trêng ViÖt Nam ho¹t ®éng
kh«ng v× môc ®Ých lîi nhuËn nhng ph¶i ®¶m b¶o hoµn vèn ®iÒu lÖ vµ bï
®¾p chi phÝ qu¶n lý.
Ngoµi trô së chÝnh ®Æt t¹i Hµ Néi, Quü cßn cã çc v¨n phßng ®¹i diÖn
cña t¹i çc tØnh, trùc thuéc Trung ¬ng. V¨n phßng giao dÞch cña Quü ®Æt ë
níc ngoµi .
Quü b¶o vÖ m«i trêng ViÖt Nam cã çc nhiÖm vô chñ yÕu sau:
- Huy ®éng çc nguån vèn trong vµ ngoµi níc ®Ó ®Çu t b¶o vÖ m«i
trêng.
- Hç trî tµi chÝnh cho çc ch¬ng tr×nh, dù ¸n, çc ho¹t ®éng phßng,
chèng, kh¾c phôc « nhiÔm, suy tho¸i vµ sù cè m«i trêng mang tÝnh quèc
gia, liªn ngµnh, liªn vïng hoÆc gi¶i quyÕt çc vÊn ®Ò m«i trêng côc bé
nhng ph¹m vi ¶nh hëng lín.
- TiÕp nhËn vµ qu¶n lý nguån vèn uû th¸c tõ çc tæ chøc, ç nh©n
trong vµ ngoµi níc ®Ó hç trî tµi chÝnh cho çc ch¬ng tr×nh, dù ¸n, ho¹t
®éng vµ nhiÖm vô b¶o vÖ m«i trêng.
- Tæ chøc híng dÉn x©y dùng, thÈm ®Þnh vµ xÐt chän çc ch¬ng
tr×nh, dù ¸n, ho¹t ®éng vµ nhiÖm vô b¶o vÖ m«i trêng ®îc ®Ò nghÞ tµi trî
hoÆc hç trî tµi chÝnh theo ®óng quy ®Þnh cña ph¸p luËt.
- Sö dông vèn nhµn rçi kh«ng cã nguån vèn tõ ng©n s¸ch nhµ níc vµ
®îc sù ®ång thuËn cña tæ chøc, ç nh©n cung cÊp vèn ®Ó mua tr¸i phiÕu
ChÝnh phñ theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt.
Ho¹t ®éng cña Quü B¶o vÖ m«i trêng ViÖt Nam ®îc thùc hiÖn theo
çc ph¬ng thøc sau:
a. Cho vay víi l·i suÊt u ®·i.
b. Hç trî l·i suÊt vay.
c. Tµi trî vµ ®ång tµi trî.
d. NhËn uû th¸c vµ uû th¸c.
e. Mua tr¸i phiÕu ChÝnh phñ.
§èi tîng ®îc hç trî tµi chÝnh cña Quü lµ çc ch¬ng tr×nh, dù ¸n,
ho¹t ®éng vµ nhiÖm vô b¶o vÖ m«i trêng mang tÝnh quèc gia, liªn ngµnh,
377
liªn vïng, hoÆc gi¶i quyÕt vÊn ®Ò m«i trêng côc bé nhng ph¹m vi ¶nh
hëng lín thuéc çc lÜnh vùc phßng chèng, kh¾c phôc « nhiÔm, suy tho¸i vµ
sù cè m«i trêng.
2. Nguån h×nh thµnh cña Quü B¶o vÖ m«i trêng ViÖt Nam
Thø nhÊt: Nguån cÊp trùc tiÕp tõ NSNN bao gåm:
Vèn ®iÒu lÖ do ng©n s¸ch nhµ níc cÊp ban ®Çu vµ bæ sung vèn ®iÒu
lÖ do Thñ tíng ChÝnh phñ quyÕt ®Þnh.
Kinh phÝ ng©n s¸ch nhµ níc n¨m dµnh cho ho¹t ®éng qu¶n lý nhµ
níc vÒ b¶o vÖ m«i trêng. Nguån kinh phÝ nµy ®îc x¸c ®Þnh trong kÕ
ho¹ch ng©n s¸ch nhµ níc hµng n¨m.
Thø hai: Çc kho¶n thu nhËp hîp ph¸p trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng
cña quü bao gåm:
Thu nhËp tõ ho¹t ®éng nghiÖp vô nh:
- Thu l·i cho vay cña çc dù ¸n vay vèn ®Çu t cña Quü B¶o vÖ m«i
trêng ViÖt Nam.
Thu l·i tiÒn göi cña Quü B¶o vÖ m«i trêng ViÖt Nam göi t¹i Kho b¹c
Nhµ níc vµ çc Ng©n hµng th¬ng m¹i.
Thu phÝ nhËn uû th¸c cho vay l¹i theo hîp ®ång uû th¸c.
Thu ho¹t ®éng nghiÖp vô vµ dÞch vô kh¸c.
Thu nhËp tõ ho¹t ®éng tµi chÝnh nh:
Thu l·i tõ ho¹t ®éng mua, b¸n tr¸i phiÕu ChÝnh phñ.
Thu tõ ho¹t ®éng cho thuª tµi s¶n.
Çc kho¶n thu tõ dÞch vô tµi chÝnh kh¸c.
- Thu nhËp tõ ho¹t ®éng bÊt thêng nh:
- Çc kho¶n thu ph¹t.
- Thu thanh lý, nhîng b¸n tµi s¶n cña Quü B¶o vÖ m«i trêng ViÖt
Nam.
- Thu chªnh lÖch do ®¸nh gi¸ l¹i tµi s¶n thÕ chÊp khi chñ ®Çu t
kh«ng tr¶ ®îc nî, tµi s¶n h×nh thµnh tõ vèn vay cña Quü.
- Thu nî ®· xo¸ nay thu håi ®îc
3. Sö dông Quü B¶o vÖ m«i trêng ViÖt Nam
VÒ nguyªn t¾c vèn cña Quü ph¶i ®îc sö dông ®óng môc ®Ých, cã
hiÖu qu¶, ®¶m b¶o an toµn vµ cho çc môc tiªu sau:
378
- Cho vay vèn víi l·i suÊt u ®·i çc dù ¸n b¶o vÖ m«i trêng theo c¬
chÕ nh sau:
+ Møc vèn cho vay kh«ng vît qu¸ 70% tæng chi phÝ cña ch¬ng
tr×nh, dù ¸n ®Çu t b¶o vÖ m«i trêng.
+ L·i suÊt do Héi ®ång qu¶n lý quü quy ®Þnh cho tõng nhãm ®èi
tîng nhng kh«ng vît qu¸ 50% møc l·i suÊt cho vay th¬ng m¹i.
- Hç trî l·i suÊt vay vèn vµ tµi trî cho ho¹t ®éng b¶o vÖ m«i trêng
theo quy ®Þnh.
- §Çu t, mua s¾m tµi s¶n cè ®Þnh phôc vô cho ho¹t ®éng cña Quü
B¶o vÖ m«i trêng ViÖt Nam kh«ng vît qu¸ 7% vèn ®iÒu lÖ cña Quü. Toµn
bé c«ng t¸c ®Çu t, mua s¾m tµi s¶n cè ®Þnh cña Quü B¶o vÖ m«i trêng
ViÖt Nam ®îc thùc hiÖn theo çc quy ®Þnh nh ®èi víi doanh nghiÖp nhµ
níc. Hµng n¨m Quü B¶o vÖ m«i trêng ViÖt Nam ph¶i x©y dùng kÕ ho¹ch
®Çu t, mua s¾m tµi s¶n cè ®Þnh tr×nh Héi ®ång qu¶n lý xem xÐt phª duyÖt
vµ thùc hiÖn c«ng t¸c ®Çu t, mua s¾m trong ph¹m vi kÕ ho¹ch ®îc duyÖt.
- Mua tr¸i phiÕu ChÝnh phñ tõ nguån vèn t¹m thêi nhµn rçi kh«ng cã
nguån gèc tõ ng©n s¸ch nhµ níc trªn c¬ së cã sù ®ång ý cña tæ chøc, ç
nh©n cung cÊp vèn.
Quü B¶o vÖ m«i trêng ViÖt Nam ®îc trÝch lËp quü dù phßng rñi ro
®Ó bï ®¾p tæn thÊt do nguyªn nh©n kh¸ch quan ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh
cho vay nh: tæn thÊt do thiªn tai, ho¶ ho¹n...
Møc trÝch lËp Quü dù phßng rñi ro do Héi ®ång qu¶n lý quyÕt ®Þnh
hµng n¨m nhng tèi thiÓu b»ng 0,2% tÝnh trªn d nî cho vay hµng n¨m cña
Quü.
4. Tæ chøc qu¶n lý quü B¶o vÖ m«i trêng ViÖt Nam
VÒ ph©n phèi thu nhËp:
Chªnh lÖch thu, chi tµi chÝnh hµng n¨m sau khi tr¶ tiÒn ph¹t do vi
ph¹m çc quy ®Þnh cña ph¸p luËt, ®îc ph©n phèi nh sau:
- TrÝch 10% vµo Quü bæ sung vèn ®iÒu lÖ;
- TrÝch 50% vµo Quü ®Çu t ph¸t triÓn ®Ó ®Çu t, mua s¾m tµi s¶n,
®æi míi c«ng nghÖ trang thiÕt bÞ, ®iÒu kiÖn lµm viÖc.
- TrÝch Quü khen thëng vµ phóc lîi.. Møc trÝch hai quü thùc hiÖn
theo quy ®Þnh nh ®èi víi doanh nghiÖp nhµ níc.
379
- Sè cßn l¹i sau khi trÝch lËp çc quü trªn sÏ ®îc bæ sung vµo Quü
®Çu t ph¸t triÓn.
KÕ to¸n, thèng kª vµ kÕ ho¹ch tµi chÝnh
Quü B¶o vÖ m«i trêng ViÖt Nam ®îc vËn dông chÕ ®é kÕ to¸n cña
Quü Hç trî ph¸t triÓn ®Ó thùc hiÖn kÕ to¸n çc ho¹t ®éng cña Quü.
Hµng n¨m, Quü B¶o vÖ m«i trêng ViÖt Nam cã tr¸ch nhiÖm lËp vµ
b¸o ço, Bé Tµi nguyªn vµ M«i trêng vµ Bé Tµi chÝnh çc kÕ ho¹ch sau:
- KÕ ho¹ch vèn hµng n¨m bao gåm: vèn ®iÒu lÖ ng©n s¸ch nhµ níc
cÊp bæ sung; vèn ng©n s¸ch nhµ níc cÊp cho çc môc tiªu theo quy ®Þnh;
vèn thu håi nî vay; vèn huy ®éng kh¸c.
- KÕ ho¹ch sö dông vèn bao gåm: kÕ ho¹ch cho vay ®Çu t; kÕ ho¹ch
hç trî l·i suÊt; kÕ ho¹ch tµi trî kh«ng hoµn l¹i.
- KÕ ho¹ch thu - chi tµi chÝnh kÌm theo thuyÕt minh chi tiÕt vÒ çc
môc thu, chi vµ çc ®Þnh møc chi tiªu cô thÓ.
§Þnh kú (quý, n¨m) Quü B¶o vÖ m«i trêng ViÖt Nam lËp vµ göi b¸o
ço tµi chÝnh cho Bé Tµi nguyªn vµ M«i trêng, Bé Tµi chÝnh:
- B¸o ço quý ®îc göi chËm nhÊt vµo ngµy 25 th¸ng ®Çu quý sau.
- B¸o ço quyÕt to¸n ®îc göi chËm nhÊt vµo ngµy 30 th¸ng 3 cña
n¨m sau ®Ó Bé Tµi chÝnh xem xÐt, thÈm ®Þnh vµ phª duyÖt.
Quü B¶o vÖ m«i trêng ViÖt Nam chÞu sù kiÓm tra tµi chÝnh cña Bé
Tµi chÝnh, gåm:
- KiÓm tra b¸o ço kÕ to¸n vµ b¸o ço quyÕt to¸n ®Þnh kú hoÆc ®ét
xuÊt.
- KiÓm tra chuyªn ®Ò theo tõng yªu cÇu cña c«ng t¸c qu¶n lý tµi
chÝnh.
IV. Qu¶n lý quü b¶o hiÓm x· héi
1. Nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ quü BHXH
1.1. Kh¸i niÖm quü BHXH
Con ngêi ta sinh ra, lín lªn, h×nh thµnh nh©n çch vµ trëng thµnh,
cã søc lao ®éng vµ ®îc tham gia lao ®éng, t¹o thu nhËp, lµ mét qu¸ tr×nh
ho¹t ®éng kh«ng ngõng, võa nu«i sèng m×nh, gia ®×nh m×nh, cßn gãp phÇn
lµm giµu cho x· héi. Trong qu¸ tr×nh lao ®éng vµ sinh tån ph¸t triÓn Êy,
ngêi lao ®éng lu«n ph¶i g¸nh chÞu vµ ®¬ng ®Çu víi v« vµn çc rñi ro.
380
Nh÷ng rñi ro ®ã cã thÓ lµm cho ngêi lao ®éng mÊt kh¶ n¨ng lao ®éng t¹m
thêi hay vÜnh viÔn, mÊt nguån sèng hoÆc thËm chÝ chÕt ngêi, con çi mÊt
n¬i n¬ng tùa, hoÆc lóc vÒ giµ kh«ng cßn kh¶ n¨ng lao ®éng ®Ó cã thu nhËp
®¶m b¶o cuéc sèng. Do ®ã ®Ó cã thu nhËp duy tr×, æn ®Þnh cuéc sèng cña
b¶n th©n vµ gia ®×nh hä khi gÆp rñi ro hoÆc lóc tuæi giµ tÊt yÕu ph¶i lËp quü
dù tr÷ b¶o hiÓm thÝch hîp vµ ®ñ lín. MÆt kh¸c do quy luËt b¶o toµn nßi
gièng, duy tr× lùc lîng lao ®éng cho t¬ng lai cña x· héi, nh÷ng ngêi lao
®éng n÷ hä cßn cã nghÜa vô lµm mÑ, sinh con, ch¨m sãc con khi èm ®au...
®iÒu ®ã còng ®ßi hái ph¶i cã quü dù th× b¶o hiÓm. Nh vËy viÖc t¹o lËp quü
dù tr÷ b¶o hiÓm cho ngêi lao ®éng nh÷ng lóc rñi ro, bÊt ngê hoÆc lóc tuæi
giµ, vÒ hu lµ mét tÊt yÕu kh¸ch quan.
Nh vËy, quü BHXH lµ tËp hîp nh÷ng ®ãng gãp b»ng tiÒn cña nh÷ng
ngêi tham gia BHXH h×nh thµnh nªn mét quü tiÒn tÖ tËp trung nh»m ®Ó
chi tr¶ cho nh÷ng ngêi ®îc BHXH vµ gia ®×nh hä khi hä bÞ gi¶m hoÆc
mÊt thu nhËp do bÞ gi¶m, mÊt kh¶ n¨ng lao ®éng hoÆc bÞ mÊt viÖc lµm.
Quü BHXH lµ mét quü tiªu dïng, ®ång thêi lµ mét quü dù phßng, nã
võa mang tÝnh kinh tÕ, võa mang tÝnh x· héi rÊt cao vµ lµ ®iÒu kiÖn hay
ph¬ng tiÖn vËt chÊt quan träng nhÊt ®¶m b¶o cho toµn hÖ thèng BHXH
tån t¹i vµ ph¸t triÓn.
Quü BHXH h×nh thµnh vµ ho¹t ®éng ®· t¹o ra kh¶ n¨ng gi¶i quyÕt
nh÷ng "rñi ro x· héi" cña tÊt c¶ nh÷ng ngêi tham gia víi tæng dù tr÷ Ýt
nhÊt, gióp cho viÖc san sÎ rñi ro ®îc thùc hiÖn theo c¶ hai chiÒu kh«ng
gian vµ thêi gian, ®ång thêi gióp gi¶m tèi thiÓu thiÖt h¹i vÒ kinh tÕ cho
ngêi sö dông lao ®éng, tiÕt kiÖm chi cho c¶ NSNN vµ ng©n s¸ch gia ®×nh.
Quü BHXH ®îc h×nh thµnh bëi nhiÒu nguån kh¸c nhau. Tríc hÕt,
®ã lµ phÇn ®ãng gãp cña ngêi sö dông lao ®éng, ngêi lao ®éng vµ Nhµ
níc. §©y lµ nguån lín nhÊt vµ c¬ b¶n nhÊt cña quü BHXH. Thø hai, lµ
phÇn t¨ng thªm do ho¹t ®éng b¶o toµn vµ t¨ng trëng quü mang l¹i. Thø
ba, lµ phÇn nép ph¹t cña nh÷ng ç nh©n vµ tæ chøc kinh tÕ vi ph¹m luËt lÖ
vÒ BHXH vµ çc nguån vèn kh¸c.
Theo môc ®Ých sö dông cña BHXH, quü BHXH ph¶i ®¶m nhËn chi
tr¶ nh÷ng kho¶n chi chñ yÕu nh: tr¶ trî cÊp cho çc chÕ ®é BHXH
(kho¶n chi nµy chiÕm tû träng lín nhÊt); chi phÝ cho bé m¸y ho¹t ®éng
BHXH chuyªn nghiÖp; chi phÝ b¶o ®¶m çc c¬ së vËt chÊt cÇn thiÕt vµ çc
chi phÝ qu¶n lý kh¸c.
381
1.2. §Æc trng c¬ b¶n cña quü BHXH
- Môc ®Ých cña quü BHXH lµ nh»m huy ®éng sù ®ãng gãp cña ngêi
lao ®éng, ngêi sö dông lao ®éng vµ Nhµ níc nh»m t¹o lËp quü tµi chÝnh
®Ó ph©n phèi sö dông nã, b¶o ®¶m bï ®¾p mét phÇn thu nhËp cho ngêi lao
®éng khi cã nh÷ng sù cè b¶o hiÓm xuÊt hiÖn nh: èm ®au, tai n¹n, hu trÝ,
thÊt nghiÖp... lµm gi¶m hoÆc mÊt h¼n çc kho¶n thu nhËp thêng xuyªn tõ
lao ®éng, nh»m duy tr× vµ æn ®Þnh cuéc sèng cña hä. Nh vËy ho¹t ®éng cña
quü b¶o hiÓm x· héi kh«ng ph¶i v× môc ®Ých lîi nhuËn mµ v× phóc lîi,
quyÒn lîi cña ngêi lao ®éng, cña c¶ céng ®ång
- VÒ b¶n chÊt, quü BHXH võa mang tÝnh kinh tÕ, võa mang tÝnh x·
héi. VÒ mÆt kinh tÕ, nhê sù tæ chøc ph©n phèi l¹i thu nhËp, ®êi sèng cña
ngêi lao ®éng vµ gia ®×nh hä lu«n ®îc b¶o ®¶m tríc nh÷ng bÊt tr¾c rñi
ro x· héi. VÒ mÆt x· héi, do cã sù "san sÎ rñi ro" cña BHXH, ngêi lao
®éng chØ ph¶i ®ãng gãp mét kho¶n nhá trong thu nhËp cña m×nh cho quü
BHXH, nhng x· héi sÏ cã mét lîng vËt chÊt ®ñ lín ®Ó trang tr¶i nh÷ng
rñi ro x¶y ra. ë ®©y, BHXH ®· thùc hiÖn nguyªn t¾c "lÊy cña sè ®«ng bï
cho sè Ýt" ®iÒu nµy thÓ hiÖn sù t¬ng th©n, t¬ng ¸i lÉn nhau gi÷a çc thµnh
viªn trong x· héi.
- Qu¸ tr×nh ph©n phèi vµ sö dông quü ®îc chia lµm hai phÇn:
PhÇn thùc hiÖn chÕ ®é hu trÝ mang tÝnh chÊt båi hoµn, møc ®é båi
hoµn phô thuéc vµo møc ®ãng gãp vµo quü BHXH. V× vËy cã thÓ nãi r»ng,
quü BHXH lµ mét quü "tiÕt kiÖm dµi h¹n" (b¾t buéc hoÆc tháa thuËn) ®ßi
hái ngêi lao ®éng ph¶i ®ãng gãp ®Òu ®Æn liªn tôc míi ®¶m b¶o nguån chi
tr¶. Nã chØ kh¸c víi quü tiÕt kiÖm lµ kh«ng ®îc rót tiÒn ra tríc lóc nghØ
hu. Nhng nã l¹i t¹o ®iÒu kiÖn cho viÖc ®Çu t dµi h¹n ®Ó b¶o toµn vµ ph¸t
triÓn quü b¶o hiÓm x· héi.
PhÇn thùc hiÖn çc chÕ ®é cßn l¹i võa mang tÝnh chÊt båi hoµn, võa
mang tÝnh chÊt kh«ng båi hoµn. NghÜa lµ khi ngêi lao ®éng ®ang trong qu¸
tr×nh lao ®éng kh«ng bÞ èm ®au, tai n¹n... th× kh«ng ®îc båi hoµn, khi bÞ
èm ®au, tai n¹n... th× ®îc båi hoµn, møc båi hoµn phô thuéc vµo møc ®é
èm ®au, tai n¹n... PhÇn nµy ph¶n ¸nh tÝnh chÊt céng ®ång cña quü
BHXH. V× vËy ®Ó ®¶m b¶o cho qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ph¸t triÓn b×nh thêng
vµ gãp phÇn thùc hiÖn an toµn x· héi, ®ßi hái kh«ng chØ ngêi lao ®éng
mµ cßn c¶ ngêi sö dông lao ®éng vµ Nhµ níc ph¶i cã tr¸ch nhiÖm ®ãng
gãp vµ tæ chøc qu¶n lý quü BHXH.
382
- Sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña quü BHXH phô thuéc vµo ®iÒu kiÖn
ph¸t triÓn kinh tÕ, x· héi cña tõng quèc gia. BHXH lµ s¶n phÈm tÊt yÕu cña
nÒn kinh tÕ hµng hãa. Khi tr×nh ®é ph¸t triÓn kinh tÕ cña mét quèc gia ®¹t
®Õn mét møc ®é nµo ®ã th× hÖ thèng BHXH cã ®iÒu kiÖn ra ®êi vµ ph¸t
triÓn. V× vËy, çc nhµ kinh tÕ cho r»ng, sù ra ®êi vµ ph¸t triÓn cña BHXH
nãi chung vµ quü BHXH nãi riªng ph¶n ¸nh sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ.
Mét nÒn kinh tÕ chËm ph¸t triÓn, ®êi sèng nh©n d©n thÊp kÐm kh«ng thÓ cã
mét hÖ thèng BHXH v÷ng m¹nh. Ngîc l¹i kinh tÕ cµng ph¸t triÓn, hÖ
thèng BHXH cµng ®a d¹ng, çc chÕ ®é BHXH ngµy cµng më réng, çc h×nh
thøc BHXH ngµy cµng phong phó. V× vËy viÖc vËn dông vµ thùc hiÖn çc
chÕ ®é BHXH do tæ chøc lao ®éng quèc tÕ (ILO) khuyÕn nghÞ hoµn toµn
phô thuéc vµo ®iÒu kiÖn kinh tÕ - x· héi cña tõng níc, ®Ó võa æn ®Þnh ®êi
sèng cña ngêi lao ®éng, võa æn ®Þnh ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi cña ®Êt
níc.
Tïy theo m« h×nh qu¶n lý BHXH cña tõng níc, quü BHXH cã thÓ
bao gåm nhiÒu quü thµnh phÇn nh quü BHXH cho çc chÕ ®é BHXH dµi
h¹n, quü BHXH cho çc chÕ ®é BHXH ng¾n h¹n hoÆc cã níc chia ra tõng
lo¹i quü nh: quü b¶o hiÓm hu trÝ, quü b¶o hiÓm thÊt nghiÖp, quü b¶o
hiÓm èm ®au... Tuy nhiªn dï cã ®îc tæ chøc nh thÕ nµo th× quü BHXH
còng nh»m môc ®Ých chñ yÕu lµ chi tr¶ trî cÊp çc chÕ ®é BHXH cho nh÷ng
trêng hîp ®îc b¶o hiÓm. Ngoµi ra quü BHXH cßn ph¶i trang tr¶i cho bé
m¸y ho¹t ®éng BHXH chuyªn nghiÖp vµ çc chi phÝ qu¶n lý kh¸c.
1.3. Vai trß cña quü BHXH
Trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng viÖc t¹o lËp quü BHXH cã vai trß rÊt to
lín, vai trß ®ã ®îc thÓ hiÖn trªn çc mÆt sau ®©y:
XÐt vÒ mÆt kinh tÕ, quü BHXH lµ mét quü tµi chÝnh ®éc lËp ngoµi
ng©n s¸ch Nhµ níc do çc bªn tham gia b¶o hiÓm ®ãng gãp nh»m ph©n
phèi l¹i theo luËt ®Þnh cho mäi thµnh viªn khi bÞ ngõng hay gi¶m thu nhËp
g©y ra bëi t¹m thêi hay vÜnh viÔn mÊt kh¶ n¨ng lao ®éng... Do ®ã th«ng qua
qu¸ tr×nh ph©n phèi l¹i quü BHXH gãp phÇn thùc hiÖn môc tiªu b¶o ®¶m
an toµn x· héi vÒ kinh tÕ cho mäi thµnh viªn trong x· héi tríc nh÷ng tr¾c
trë rñi ro. MÆt kh¸c víi chøc n¨ng ph©n phèi l¹i theo nguyªn t¾c "lÊy cña sè
®«ng bï cho sè Ýt", BHXH gãp phÇn æn ®Þnh vµ thóc ®Èy s¶n xuÊt ph¸t
triÓn, c¶i thiÖn quan hÖ s¶n xuÊt, khuyÕn khÝch ®éng viªn ngêi lao ®éng an
t©m s¶n xuÊt.
383
XÐt vÒ mÆt chÝnh trÞ x· héi, viÖc h×nh thµnh quü BHXH sÏ t¹o ra hÖ
thèng an toµn x· héi. Bëi v×, khi ngêi lao ®éng mÊt viÖc lµm, hoÆc kh«ng
cßn kh¶ n¨ng lao ®éng ph¶i nghØ viÖc, nÕu kh«ng cã nguån tµi chÝnh ®¶m
b¶o cho hä khi mÊt thu nhËp th× sÏ cã thÓ ®a hä tíi con ®êng tÖ n¹n x·
héi... TÖ n¹n ®ã lµ nguyªn nh©n lµm cho x· héi rèi ren kinh tÕ, chÝnh trÞ mÊt
æn ®Þnh sÏ lµm suy yÕu ®Êt níc. Nhng nÕu cã BHXH chi tr¶ cho hä khi
gÆp rñi ro ®Ó duy tr× cuéc sèng, th× nh÷ng hiÖn tîng tiªu cùc x· héi sÏ
®îc h¹n chÕ. Trªn gãc ®é ®ã cã thÓ nãi r»ng th«ng qua viÖc t¹o lËp ph©n
phèi vµ sö dông quü BHXH sÏ gãp phÇn t¹o lËp hÖ thèng an toµn chÝnh trÞ
- x· héi, gi÷ v÷ng trËt tù an ninh x· héi.
Ngoµi ra quü BHXH còng lµ mét tô ®iÓm tµi chÝnh quan träng cña thÞ
trêng tµi chÝnh ®Ó ®Çu t ph¸t triÓn kinh tÕ, x· héi. Mét bé phËn lín cña
quü BHXH cã thêi gian nhµn rçi t¬ng ®èi dµi cã thÓ dïng ®Ó ®Çu t ph¸t
triÓn kinh tÕ vµ sinh lîi. ViÖc sö dông quü b¶o hiÓm nh vËy sÏ t¹o ra sù
g¾n bã gi÷a lîi Ých cña ChÝnh phñ víi çc tÇng líp nh÷ng ngêi lao ®éng
kh¸c nhau.
Nh vËy BHXH lµ mét trong nh÷ng chÝnh s¸ch x· héi quan träng
kh«ng thÓ thiÕu cña mçi quèc gia nh»m b×nh æn ®êi sèng kinh tÕ - x· héi vµ
gãp phÇn lµm v÷ng ch¾c thÓ chÕ chÝnh trÞ.
2. Néi dung thu, chi quü BHXH
2.1. Nguån thu quü BHXH
Nguån thu quü BHXH ®îc h×nh thµnh chñ yÕu tõ çc nguån sau ®©y:
- Thu tõ ngêi lao ®éng:
Ngêi lao ®éng ph¶i cã tr¸ch nhiÖm ®ãng gãp vµo quü BHXH bëi
çc lý do sau:
Tríc hÕt, chÕ ®é BHXH thay cho dù phßng ç nh©n, tuy nhiªn ë
®©y sù tù nguyÖn ®· bÞ nhêng chç cho tÝnh b¾t buéc, nhng sù b¾t buéc
lµ cÇn thiÕt vµ ®Çy thiÖn ý. Sù ®ãng gãp vµo quü BHXH cña ngêi lao
®éng ®îc coi nh mét kho¶n tiÒn ngêi lao ®éng ®¸ng lÏ dµnh cho dù
phßng ç nh©n. H¬n n÷a, ngêi lao ®éng lµ ngêi thô hëng çc chÕ ®é
trî cÊp BHXH. Theo lÏ c«ng b»ng Êy ngêi lao ®éng ph¶i ®ãng gãp v× ®ã
lµ ®èi kho¶n cña quyÒn thô hëng.
- Thu tõ chñ sö dông lao ®éng:
384
§èi víi chñ sö dông lao ®éng, BHXH rÊt ®¸ng ®îc quan t©m v× nã
t¸c ®éng lín ®Õn chÊt lîng, n¨ng suÊt lao ®éng vµ sù æn ®Þnh c«ng nh©n.
MÆt kh¸c, ë mét gi¸c ®é nµo ®ã, ngêi sö dông lao ®éng ph¶i cã tr¸ch
nhiÖm vÒ nh÷ng rñi ro x¶y ra cho ngêi lao ®éng mµ hä thuª mín. Sù
ban hµnh çc quy ®Þnh ph¸p luËt vÒ nghÜa vô cña ngêi sö dông lao ®éng
vÒ BHXH sÏ ®em l¹i sù b×nh ®¼ng gi÷a çc chñ sö dông lao ®éng trong
viÖc ch¨m lo ®êi sèng cho ngêi lao ®éng. Do ®ã BHXH lµ mét h×nh thøc
®Ó c¶i thiÖn quan hÖ chñ - thî. Sau hÕt sù ®ãng gãp cña ngêi sö dông lao
®éng lµ ®èi kho¶n thiÕt yÕu cho sù ®ãng gãp cña ngêi lao ®éng.
- Thu tõ nhµ níc:
Sù tham gia cña nhµ níc vµo quü BHXH víi hai t çch: t çch
nhµ níc vµ t çch chñ sö dông lao ®éng. Nhµ níc së h÷u hoÆc ®ång së
h÷u mét sè doanh nghiÖp, c«ng ty, tæng c«ng ty... Nhµ níc lµ chñ sö
dông lao ®éng cña sè ®«ng c«ng chøc, viªn chøc lµ ®èi tîng cña BHXH.
Trong trêng hîp ®ã Nhµ níc thùc hiÖn nghÜa vô cña chñ sö dông lao
®éng ®èi víi ngêi lao ®éng. Víi t çch Nhµ níc, sù tham gia nh»m hç
trî tµi chÝnh cho quü khi çc kho¶n ®ãng gãp kh«ng ®ñ ®¸p øng chi phÝ
hoÆc dù tr÷ cña quü bÞ ¶nh hëng do çc biÕn ®éng kh¸ch quan vÒ tiÒn tÖ.
Sù tham gia cña Nhµ níc cho phÐp san sÎ g¸nh nÆng cho x· héi, b¶o vÖ
nh÷ng ngêi lao ®éng yÕu kÐm vÒ mÆt kinh tÕ. Sù tham gia nµy cã thÓ ®îc
xem nh thay thÕ cøu trî mµ Nhµ níc thùc hiÖn nÕu kh«ng cã mét hÖ
thèng BHXH.
- Thu kh¸c
Ngoµi ra çc kho¶n ®ãng gãp cña ngêi lao ®éng, ngêi chñ sö dông
lao ®éng vµ Nhµ níc vµo quü BHXH, th× quü cßn cã nh÷ng nguån lîi kh¸c
bao gåm:
+ Nguån thu lîi tõ ho¹t ®éng ®Çu t quü, víi nhiÒu h×nh thøc kh¸c
nhau: l·i tiÒn göi ng©n hµng, tr¸i phiÕu, cæ phiÕu, l·i cho vay, l·i cho thuª
tµi s¶n, l·i ®Çu t vµo çc ho¹t ®éng s¶n xuÊt, kinh doanh, dÞch vô...
+ TiÒn ph¹t do çc c¬ quan ®¬n vÞ ®ãng BHXH chËm kh«ng ®óng quy
®Þnh.
+ TiÒn do çc tæ chøc trong vµ ngoµi níc hç trî cho quü BHXH.
385
+ Çc kho¶n thu kh¸c, nh kho¶n thuÕ ®Æc biÖt dµnh cho hÖ thèng
BHXH.
2.2. Néi dung chi tr¶ çc chÕ ®é BHXH
Trªn c¬ së quü BHXH ®îc h×nh thµnh, néi dung chi çc chÕ ®é
BHXH bao gåm:
- Chi trî cÊp èm ®au:
ChÕ ®é trî cÊp èm ®au ®îc chi tr¶ khi ngêi ®îc b¶o hiÓm ngõng
thu nhËp do bÞ èm hay tai n¹n kh«ng liªn quan ®Õn nghÒ nghiÖp ®· ®îc
quy ®Þnh. Trî cÊp èm ®au lµ sù cÇn thiÕt ®èi víi ngêi lao ®éng, nhng
tïy thuéc vµo ®iÒu kiÖn kinh tÕ x· héi cña tõng níc mµ chÕ ®é trî cÊp
kh¸c nhau, sè ngµy hëng trî cÊp còng kh¸c nhau. Theo quy ®Þnh cña
ILO th«ng thêng ngêi èm ®îc hëng trî cÊp BHXH b»ng 45-60%
møc l¬ng, thêi h¹n nghØ èm hëng BHXH tèi ®a tõ 13-16 tuÇn. NÕu qu¸
thêi h¹n èm ®au trªn, ngêi lao ®éng kh«ng hëng trî cÊp BHXH n÷a
mµ ph¶i chuyÓn sang hëng çc lo¹i trî cÊp phóc lîi kh¸c. ë ViÖt Nam
møc hëng trî cÊp èm ®au vµ thêi gian hëng tïy thuéc vµo tõng ngµnh
nghÒ, nÕu lao ®éng thuéc çc ngµnh nghÒ nÆng nhäc, ®éc h¹i th× møc trî
cÊp cao h¬n so víi lao ®éng trong çc ngµnh nghÒ b×nh thêng.
- Chi trî cÊp thai s¶n:
Trî cÊp thai s¶n ®îc quy ®Þnh nh»m hç trî cho b¶n th©n lao ®éng
n÷ vµ trÎ s¬ sinh tríc vµ sau khi sinh ®Ó b¶o vÖ søc kháe cho ngêi mÑ
vµ trÎ em. Theo c«ng íc 102 cña ILO quy ®Þnh thêi h¹n nghØ thai s¶n Ýt
nhÊt lµ 12 tuÇn lÔ víi møc hëng ë tû lÖ cao lªn tíi 100% møc l¬ng mµ
kh«ng giíi h¹n sè lÇn sinh. ë ViÖt Nam theo chÕ ®é hiÖn hµnh lao ®éng n÷
®îc nghØ tríc vµ sau khi sinh con lµ 120 ngµy trong ®iÒu kiÖn lao ®éng
b×nh thêng, 150 ngµy ®èi víi lao ®éng nÆng nhäc, ®éc h¹i, 180 ngµy ®èi
víi ngêi lµm viÖc thêng xuyªn trong çc nghÒ hoÆc c«ng viÖc ®Æc biÖt.
Møc hëng trî cÊp lµ 100% l¬ng, ngoµi ra cßn ®îc trî cÊp thªm 1 th¸ng
l¬ng.
- Chi trî cÊp tai n¹n lao ®éng vµ bÖnh nghÒ nghiÖp:
Kho¶n trî cÊp nµy ®îc chi tr¶ cho ngêi lao ®éng khi bÞ tai n¹n
lao ®éng hoÆc bÖnh nghÒ nghiÖp ®Ó ch÷a trÞ vµ bï ®¾p cho ngêi lao ®éng
khi bÞ mÊt thu nhËp vµ kh¶ n¨ng lao ®éng. Møc trî cÊp phô thuéc vµo
møc ®é th¬ng tËt ®· ®îc gi¸m ®Þnh vµ çc chi phÝ y tÕ. ë ViÖt Nam,
ngêi lao ®éng sau thêi gian ®iÒu trÞ th¬ng tËt, bÖnh tËt t¬ng ®èi æn
386
®Þnh nÕu bÞ suy gi¶m kh¶ n¨ng lao ®éng tõ 5%-30% th× ®îc hëng trî
cÊp 1 lÇn, nÕu suy gi¶m tõ 31% trë lªn th× ®îc hëng trî cÊp hµng
th¸ng.
- Chi trî cÊp hu trÝ:
Chi trî cÊp hu trÝ lµ nh»m ®Ó hç trî ngêi lao ®éng cã cuéc sèng
æn ®Þnh khi hä kh«ng cßn kh¶ n¨ng lao ®éng v× tuæi giµ. Trong çc chÕ ®é
BHXH th× chÕ ®é hu trÝ ®îc ngêi lao ®éng quan t©m nhiÒu nhÊt vµ
còng ®îc ph¸t triÓn sím nhÊt ë çc níc t b¶n. §iÒu kiÖn hëng trî
cÊp hu trÝ phô thuéc vµo tuæi ®êi vµ sè n¨m ®ãng BHXH. Sè n¨m ®ãng
BHXH ë çc níc quy ®Þnh cho lao ®éng tõ 15 n¨m ®Õn 45 n¨m. Tuæi ®êi
tïy thuéc vµo ®iÒu kiÖn kinh tÕ, x· héi mµ çc níc quy ®Þnh kh¸c nhau
gi÷a nam vµ n÷. ë ViÖt Nam quy ®Þnh nam 60 tuæi, n÷ 55 tuæi lµ ®îc
hëng chÕ ®é trî cÊp hu trÝ nÕu cã ®ãng BHXH tõ 20 n¨m trë lªn. Møc
hëng trî cÊp kh«ng vît qu¸ 75% møc b×nh qu©n cña tiÒn l¬ng th¸ng
cña 5 n¨m cuèi tríc khi nghØ hu lµm c¨n cø ®ãng BHXH.
- Chi trî cÊp tö tuÊt:
Trî cÊp tuÊt vµ mai tµng phÝ lµ nh÷ng kho¶n chi ®Ó bï ®¾p nh÷ng
kho¶n chi tiªu cã liªn quan ®Õn viÖc mai t¸ng cho ngêi tham gia BHXH
khi qua ®êi vµ hç trî thu nhËp cho th©n nh©n mµ hä cã tr¸ch nhiÖm nu«i
dìng. ë ViÖt Nam quy ®Þnh ngêi lao ®éng ®· cã thêi gian ®ãng BHXH
®ñ 15 n¨m trë lªn nÕu chÕt th× th©n nh©n míi ®îc hëng trî cÊp tiÒn
tuÊt hµng th¸ng. Møc tiÒn tuÊt ®èi víi mçi th©n nh©n b»ng 40% møc tiÒn
l¬ng tèi thiÓu. Trong trêng hîp th©n nh©n kh«ng cã nguån thu nhËp
nµo kh¸c vµ kh«ng cßn ngêi th©n trùc tiÕp nu«i dìng th× møc tiÒn tuÊt
hµng th¸ng kh«ng qu¸ 4 ngêi.
§èi víi ngêi lao ®éng ®ang lµm viÖc, ngêi lao ®éng nghØ viÖc chê
gi¶i quyÕt chÕ ®é hu trÝ, ngêi lao ®éng ®ang hëng l¬ng hu hoÆc trî
cÊp TNL§-BNN hµng th¸ng khi chÕt th× ngêi lo mai t¸ng ®îc nhËn tiÒn
mai t¸ng phÝ b»ng 8 th¸ng tiÒn l¬ng tèi thiÓu.
- Chi trî cÊp b¶o hiÓm y tÕ
Trî cÊp b¶o hiÓm y tÕ lµ çc kho¶n chi nh»m duy tr×, phôc håi chøc
n¨ng hay n©ng cao søc kháe cña ngêi ®îc b¶o hiÓm.
Nguyªn t¾c tham gia cña b¶o hiÓm y tÕ võa b¾t buéc võa tù nguyÖn.
Tõ n¨m 2003 BHYT ë níc ta ®îc tæ chøc qu¶n lý theo mét hÖ thèng
387
chung cïng víi çc chÕ ®é BHXH. ViÖc qu¶n lý quü BHYT ®îc t¸ch
riªng thµnh quü KCB b¾t buéc vµ quü KCB tù nguyÖn.
Quü KCB b¾t buéc dïng ®Ó thanh to¸n chi phÝ kh¸m, ch÷a bÖnh
cho nh÷ng ngêi cã thÎ, phiÕu KCB theo quy ®Þnh cña c¬ quan cã thÈm
quyÒn cña nhµ níc.
Quü KCB tù nguyÖn dïng ®Ó thanh to¸n cho ngêi cã thÎ BHYT tù
nguyÖn.
3. Tæ chøc qu¶n lý quü BHXH
Theo quy ®Þnh hiÖn hµnh quü BHXH ®îc qu¶n lý thèng nhÊt
trong hÖ thèng BHXH ViÖt Nam ®îc thùc hiÖn h¹ch to¸n riªng vµ c©n
®èi thu - chi theo tõng quü thµnh phÇn: Quü hu trÝ vµ trî cÊp, quü KCB
b¾t buéc vµ quü KCB tù nguyÖn.
3.1. Qu¶n lý quü hu trÝ vµ trî cÊp
Quü hu trÝ vµ trî cÊp lµ mét bé phËn cÊu thµnh cña quü BHXH
dïng ®Ó chi tr¶ çc chÕ ®é BHXH: èm ®au, thai s¶n, TNL§-BNN, hu trÝ
vµ tö tuÊt. ViÖc qu¶n lý quü hu trÝ vµ trî cÊp bao gåm çc néi dung sau
®©y:
3.1.1. Nguån thu néi dung chi quü hu trÝ vµ trî cÊp
- Nguån thu
+ TiÒn ®ãng BHXH cña chñ sö dông lao ®éng b»ng 15% tæng quü
tiÒn l¬ng.
+ TiÒn ®ãng BHXH cña ngêi lao ®éng b»ng 5% tiÒn l¬ng.
+ TiÒn ®ãng BHXH vµ hç trî tõ NSNN.
+ TiÒn sinh lîi tõ viÖc thùc hiÖn çc ho¹t ®éng ®Çu t b¶o toµn vµ
t¨ng trëng quü BHXH.
+ Thu tõ nguån tµi trî, viÖn trî cña tæ chøc, ç nh©n trong vµ ngoµi níc.
+ Çc kho¶n thu kh¸c (nÕu cã)
- Néi dung chi
Quü hu trÝ vµ trî cÊp sö dông ®Ó chi tr¶ cho çc ®èi tîng ®îc
hëng çc chÕ ®é BHXH tõ ngµy 01/10/1995 trë ®i bao gåm:
+ Chi l¬ng hu (thêng xuyªn vµ mét lÇn)
+ Trî cÊp cho ngêi bÞ tai n¹n lao ®éng vµ ngêi phôc vô ngêi bÞ
tai n¹n lao ®éng, trang cÊp dông cô cho ngêi bÞ tai n¹n lao ®éng.
388
+ Trî cÊp èm ®au.
+ Trî cÊp thai s¶n.
+ Trî cÊp bÖnh nghÒ nghiÖp.
+ Chi dìng søc vµ phôc håi søc kháe
+ TiÒn tuÊt (tuÊt mét lÇn, ®Þnh suÊt c¬ b¶n vµ nu«i dìng) vµ mai
t¸ng phÝ.
+ TiÒn mua thÎ kh¸m, ch÷a bÖnh cho ®èi tîng.
+ LÖ phÝ chi tr¶.
+ Çc kho¶n chi kh¸c.
3.1.2. Qu¶n lý nguån thu quü hu trÝ vµ trî cÊp
3.1.2.1 Ph©n cÊp qu¶n lý nguån thu
- BHXH ViÖt Nam (Ban thu BHXH) cã tr¸ch nhiÖm tæng hîp, ph©n
lo¹i ®èi tîng tham gia BHXH, híng dÉn chØ ®¹o, tæ chøc, qu¶n lý thu
BHXH vµ thÈm ®Þnh sè thu BHXH.
- BHXH tØnh, thµnh phè trùc thuéc Trung ¬ng (gäi chung lµ
BHXH tØnh) cã nhiÖm vô:
+ Trùc tiÕp thu BHXH ë çc ®¬n vÞ, doanh nghiÖp, ç nh©n theo sù
ph©n cÊp cña BHXH ViÖt Nam (xem quyÕt ®Þnh sè 722/Q§-BHXH-BT
ngµy 26/05/2003, QuyÕt ®Þnh cña Tæng Gi¸m ®èc BHXH ViÖt Nam).
+ Phßng thu BHXH cã tr¸ch nhiÖm:
Tæ chøc híng dÉn thu BHXH, cÊp, ghi, x¸c nhËn trªn sæ BHXH,
®èi víi çc ®¬n vÞ do tØnh qu¶n lý; híng dÉn BHXH huyÖn qu¶n lý thu
BHXH, cÊp, ghi, x¸c nhËn trªn sæ BHXH, cho ®èi tîng do huyÖn qu¶n
lý; ®Þnh kú quý, n¨m thÈm ®Þnh sè thu BHXH ®èi víi BHXH huyÖn.
Cung cÊp c¬ së d÷ liÖu vÒ ngêi lao ®éng tham gia BHXH trªn ®Þa
bµn cho phßng c«ng nghÖ th«ng tin ®Ó cËp nhËt vµo ch¬ng tr×nh qu¶n lý
thu BHXH.
Phèi hîp víi phßng kÕ ho¹ch tµi chÝnh lËp vµ giao kÕ ho¹ch, qu¶n
lý tiÒn thu BHXH trªn ®Þa bµn tØnh qu¶n lý.
- BHXH quËn, huyÖn, thÞ x·, thµnh phè thuéc tØnh (gäi chung lµ
BHXH huyÖn) cã nhiÖm vô:
+ Trùc tiÕp thu BHXH cña çc ®¬n vÞ trªn ®Þa bµn do huyÖn qu¶n
lý vµ çc ®¬n vÞ kh¸c do BHXH tØnh giao nhiÖm vô.
389
+ Híng dÉn, tæ chøc thùc hiÖn qu¶n lý thu, nép BHXH, cÊp,
híng dÉn sö dông sæ BHXH ®èi víi c¬ quan, ®¬n vÞ qu¶n lý ®èi tîng.
3.1.2.2. LËp vµ giao kÕ ho¹ch thu BHXH

- Hµng n¨m BHXH huyÖn c¨n cø vµo danh s¸ch lao ®éng, quü
l¬ng trÝch nép BHXH cña çc ®¬n vÞ vµ ®èi tîng tham gia BHXH, do
BHXH huyÖn qu¶n lý, thùc hiÖn kiÓm tra, ®èi chiÕu, tæng hîp vµ lËp 02
b¶n kÕ ho¹ch thu BHXH n¨m sau theo mÉu quy ®Þnh. 01 b¶n lu t¹i
BHXH, 1 b¶n göi BHXH tØnh tríc ngµy 20/10.
- BHXH tØnh c¨n cø vµo danh s¸ch lao ®éng, quü l¬ng trÝch nép
BHXH cña çc ®¬n vÞ do BHXH tØnh trùc tiÕp thu, thùc hiÖn kiÓm tra,
®èi chiÕu, lËp kÕ ho¹ch thu BHXH n¨m sau theo mÉu quy ®Þnh. §ång
thêi tæng hîp kÕ ho¹ch thu BHXH cña BHXH çc huyÖn, lËp 02 b¶n theo
mÉu quy ®Þnh, 01 b¶n lu t¹i tØnh, 01 b¶n göi BHXH ViÖt Nam tríc
ngµy 31/10.
- BHXH ViÖt Nam c¨n cø t×nh h×nh thùc hiÖn kÕ ho¹ch n¨m cña
BHXH çc ®Þa ph¬ng vµ t×nh h×nh ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi, c¨n cø vµo
kÕ ho¹ch thu BHXH, do BHXH tØnh vµ BHXH khèi lùc lîng vò trang
lËp, giao sè kiÓm tra vÒ thu BHXH cho BHXH çc tØnh, BHXH Bé Quèc
phßng, Bé C«ng an vµ Ban c¬ yÕu ChÝnh phñ tríc ngµy 15/11 hµng n¨m.
- C¨n cø vµo sè kiÓm tra cña BHXH ViÖt Nam giao, BHXH tØnh ®èi
chiÕu víi t×nh h×nh thùc tÕ trªn ®Þa bµn, BHXH khèi lùc lîng vò trang
®èi chiÕu víi qu©n sè sÜ quan, qu©n nh©n chuyªn nghiÖp hëng l¬ng; h¹
sÜ quan vµ binh sÜ hëng phô cÊp ®ang qu¶n lý nÕu cha phï hîp th×
ph¶n ¸nh vÒ BHXH ViÖt Nam ®Ó ®îc xem xÐt ®iÒu chØnh.
- BHXH ViÖt Nam tæng hîp sè thu BHXH trªn toµn quèc tr×nh Héi
®ång qu¶n lý BHXH ViÖt Nam phª duyÖt ®Ó giao dù to¸n thu BHXH cho
BHXH tØnh vµ BHXH lùc lîng vò trang trong th¸ng 01 n¨m sau.
- BHXH tØnh, c¨n cø vµo dù to¸n thu BHXH cña BHXH ViÖt Nam
giao, tiÕn hµnh ph©n bæ dù to¸n thu BHXH cho çc ®¬n vÞ trùc thuéc
BHXH tØnh vµ BHXH huyÖn tríc ngµy 15/01 cña n¨m kÕ ho¹ch.
3.1.2.3 Thùc hiÖn kÕ ho¹ch thu BHXH
- §¨ng ký tham gia BHXH lÇn ®Çu.
390
+ Doanh nghiÖp, c¬ quan, ®¬n vÞ (gäi chung lµ ®¬n vÞ) qu¶n lý çc
®èi tîng tham gia BHXH b¾t buéc cã tr¸ch nhiÖm ®¨ng ký tham gia
BHXH víi c¬ quan BHXH ®îc ph©n c«ng qu¶n lý theo ®Þa giíi hµnh
chÝnh cÊp tØnh, n¬i c¬ quan, ®¬n vÞ ®ãng trô së; hå s¬ ®¨ng ký ban ®Çu
bao gåm:
1. C«ng v¨n ®¨ng ký tham gia BHXH.
2. Danh s¸ch lao ®éng vµ quü tiÒn l¬ng trÝch nép BHXH theo mÉu
quy ®Þnh.
3. Hå s¬ hîp ph¸p vÒ ®¬n vÞ vµ ngêi lao ®éng trong danh s¸ch
(QuyÕt ®Þnh thµnh lËp, giÊy phÐp hîp ®ång, b¶ng thanh to¸n tiÒn l¬ng
hµng th¸ng).
+ C¬ quan BHXH tiÕp nhËn, thÈm ®Þnh hå s¬, th«ng b¸o kÕt qu¶
thÈm ®Þnh danh s¸ch tham gia BHXH, sè tiÒn ph¶i ®ãng gãp hµng th¸ng.
+ §¬n vÞ qu¶n lý ®èi tîng c¨n cø vµo th«ng b¸o cña c¬ quan
BHXH tiÕn hµnh ®ãng BHXH.
- Hµng th¸ng nÕu cã sù biÕn ®éng so víi danh s¸ch ®· ®¨ng ký
tham gia BHXH, ®¬n vÞ qu¶n lý ®èi tîng lËp danh s¸ch ®iÒu chØnh theo
mÉu quy ®Þnh göi c¬ quan BHXH ®Ó kÞp thêi ®iÒu chØnh.
- Hµng quý hoÆc ®Þnh kú, c¬ quan BHXH vµ ®¬n vÞ qu¶n lý ®èi
tîng tiÕn hµnh ®èi chiÕu sè liÖu nép BHXH vµ lËp biªn b¶n x¸c ®Þnh sè
tiÒn (thõa, thiÕu) cßn ph¶i nép trong quý.
- Tríc ngµy 30/11 hµng n¨m, ®¬n vÞ qu¶n lý ®èi tîng cã tr¸ch
nhiÖm lËp danh s¸ch lao ®éng vµ quü tiÒn l¬ng trÝch nép BHXH theo
mÉu quy ®Þnh ®Ó ®¨ng ký tham gia BHXH cña n¨m kÕ tiÕp cho ®èi tîng
víi c¬ quan BHXH ®îc ph©n c«ng qu¶n lý.
3.1.2.4 B¸o ço quyÕt to¸n thu BHXH
- BHXH huyÖn
+ LËp sæ theo dâi ®èi chiÕu thu nép BHXH, sæ chi tiÕt thu BHXH
vµ çc lo¹i b¸o ço th¸ng, quý, n¨m theo mÉu quy ®Þnh.
+ Thêi gian göi b¸o ço: b¸o ço th¸ng tríc ngµy 22 hµng th¸ng;
b¸o ço quý tríc ngµy 15 th¸ng ®Çu quý sau, b¸o ço n¨m tríc ngµy 20
th¸ng 01 n¨m sau.
- BHXH tØnh
391
+ LËp sæ theo dâi ®èi chiÕu thu nép, sæ chi tiÕt thu BHXH vµ çc
lo¹i b¸o ço th¸ng, quü, n¨m theo mÉu quy ®Þnh.
+ Thêi gian göi b¸o ço: B¸o ço th¸ng tríc ngµy 25 hµng th¸ng,
b¸o ço quü tríc ngµy 25 th¸ng ®Çu quü sau; b¸o ço n¨m tríc ngµy 31
th¸ng 01 n¨m sau.
- BHXH ViÖt Nam
+ LËp b¸o ço th¸ng, quý, n¨m.
+ §Þnh kú hµng quý, n¨m b¸o ço t×nh h×nh sè liÖu thu BHXH, cÊp
sæ BHXH víi héi ®ång qu¶n lý BHXH ViÖt Nam vµ çc c¬ quan cã thÈm quyÒn.
3.1.3. Qu¶n lý çc kho¶n chi tõ quü hu trÝ vµ trî cÊp
3.1.3.1 Ph©n cÊp qu¶n lý chi tr¶
ViÖc tæ chøc chi tr¶ BHXH cho ngêi hëng çc chÕ ®é BHXH thùc
hiÖn trªn ®Þa bµn tØnh, thµnh phè trùc thuéc Trung ¬ng vÒ nguyªn t¾c
®îc ph©n cÊp nh sau:
- §èi víi BHXH tØnh:
+ Tæ chøc thùc hiÖn chi tr¶ trî cÊp èm ®au, thai s¶n, mét lÇn ë
nh÷ng ®¬n vÞ do BHXH tØnh tæ chøc qu¶n lý thu vµ ghi sæ BHXH.
+ Chi ®ãng BHYT cho çc ®èi tîng hëng çc chÕ ®é BHXH hµng th¸ng.
- §èi víi BHXH huyÖn:
+ Tæ chøc thùc hiÖn chi tr¶ trî cÊp: èm ®au, thai s¶n, mét lÇn ë
nh÷ng ®¬n vÞ do BHXH huyÖn tæ chøc qu¶n lý thu vµ ghi sæ BHXH.
+ Tæ chøc thùc hiÖn chi tr¶ chÕ ®é hµng th¸ng, chÕ ®é mét lÇn cho
®èi tîng hëng l¬ng hu, trî cÊp BHXH trªn ®Þa bµn qu¶n lý.
+ Tæ chøc chi tr¶ çc chÕ ®é BHXH cho çn bé x·, phêng, thÞ trÊn
(gäi chung lµ çn bé x·).
+ TiÕp nhËn vµ cÊp thÎ BHYT cho çc ®èi tîng hëng chÕ ®é
BHXH hµng th¸ng ®îc cÊp thÎ BHYT trªn ®Þa bµn theo danh s¸ch cña
BHXH tØnh.
3.1.3.2 LËp, xÐt duyÖt dù to¸n chi quü hu trÝ vµ trî cÊp
- Dù to¸n chi BHXH tõ quü hu trÝ vµ trî cÊp cho çc ®èi tîng
hëng çc chÕ ®é BHXH hµng n¨m ph¶i ph¶n ¸nh ®Çy ®ñ çc néi dung
chi theo tõng lo¹i ®èi tîng, møc hëng vµ ph©n thµnh 2 nguån (NSNN,
quü hu trÝ vµ trî cÊp). Dù to¸n ph¶i kÌm thuyÕt minh vµ sè lîng ®èi
392
tîng ®ang hëng, dù kiÕn ®èi tîng t¨ng, gi¶m vµ nhu cÇu chi kh¸c
trong n¨m.
- Hµng n¨m BHXH huyÖn lËp dù to¸n kinh phÝ chi cho çc chÕ ®é
BHXH tõ quü hu trÝ vµ trî cÊp thµnh 3 b¶n: 1 b¶n lu; 1 b¶n göi KBNN
huyÖn vµ 1 b¶n göi BHXH tØnh tríc ngµy 31/08 n¨m tríc. BHXH tØnh
cã tr¸ch nhiÖm híng dÉn lËp, xÐt duyÖt vµ th«ng b¸o dù to¸n chi BHXH
hµng n¨m cho çc huyÖn. Trong n¨m cã biÕn ®éng ph¸t sinh chi ngoµi kÕ
ho¹ch ®îc duyÖt, BHXH huyÖn ph¶i b¸o ço víi BHXH tØnh ®Ó xem xÐt
bæ sung kinh phÝ kÞp thêi ®¶m b¶o ®ñ nguån chi cho çc ®èi tîng.
- Hµng n¨m BHXH tØnh lËp dù to¸n chi çc chÕ ®é BHXH tõ quü
hu trÝ vµ trî cÊp trªn ®Þa bµn tØnh theo híng dÉn cña BHXH ViÖt Nam.
Dù to¸n chi BHXH hµng n¨m cña BHXH tØnh ®îc lËp trªn c¬ së tæng
hîp dù to¸n chi BHXH ®îc duyÖt cña BHXH huyÖn vµ sè chi trùc tiÕp
t¹i BHXH tØnh, lËp thµnh 4 b¶n: 1 b¶n lu, 1 b¶n göi KBNN tØnh, 1 b¶n
göi Bé Tµi chÝnh vµ 1 b¶n göi BHXH ViÖt Nam tríc ngµy 15/09 n¨m
tríc. Trong n¨m thùc hiÖn cã biÕn ®éng ph¸t sinh chi ngoµi kÕ ho¹ch
®îc duyÖt, BHXH tØnh ph¶i b¸o ço BHXH ViÖt Nam ®Ó xem xÐt bæ
sung kinh phÝ kÞp thêi ®¶m b¶o nguån chi tr¶ cho ®èi tîng.
- Hµng n¨m, BHXH ViÖt Nam híng dÉn, tæ chøc xÐt duyÖt, th«ng
b¸o dù to¸n kinh phÝ chi çc chÕ ®é BHXH tõ quü hu trÝ vµ trî cÊp cho
BHXH çc tØnh theo quy ®Þnh. Dù to¸n kinh phÝ chi çc chÕ ®é BHXH
hµng n¨m ®îc lËp trªn c¬ së tæng hîp dù to¸n chi BHXH ®îc duyÖt
cña BHXH çc tØnh vµ ®îc héi ®ång qu¶n lý BHXH ViÖt Nam xem xÐt
th«ng qua. Dù to¸n ®îc lËp thµnh 4 b¶n: 1 b¶n göi KBNN Trung ¬ng,
1 b¶n göi Bé Tµi chÝnh; 1 b¶n lu t¹i Ban qu¶n lý chi, 1 b¶n lu t¹i Ban
kÕ ho¹ch - tµi chÝnh. C¨n cø vµo dù to¸n n¨m ®· ®îc duyÖt vµ v¨n b¶n
®Ò nghÞ ®iÒu chØnh dù to¸n chi BHXH trong n¨m cña BHXH tØnh (nÕu
cã), BHXH ViÖt Nam cã tr¸ch nhiÖm xem xÐt gi¶i quyÕt.
3.1.3.3 Tæ chøc chi tr¶ çc chÕ ®é BHXH tõ quü hu trÝ vµ trî cÊp
- §èi víi BHXH tØnh
+ Hµng th¸ng, c¨n cø vµo quyÕt ®Þnh (b¶n sao) hëng chÕ ®é
BHXH vµ danh s¸ch cña ®èi tîng t¨ng, gi¶m do phßng qu¶n lý chÕ ®é,
chÝnh s¸ch chuyÓn sang vµ danh s¸ch b¸o gi¶m do BHXH huyÖn göi ®Õn;
phßng kÕ ho¹ch - tµi chÝnh kiÓm tra l¹i sè liÖu (®èi tîng, sè tiÒn) ®Ó lËp
danh s¸ch chi tr¶ l¬ng hu vµ trî cÊp BHXH, tæng hîp danh s¸ch chi
393
tr¶; danh s¸ch ®èi tîng hëng trî cÊp mét lÇn vµ truy lÜnh; lËp chi tiÕt
cho tõng lo¹i ®èi tîng vµ t¸ch riªng thµnh 2 nguån: nguån do NSNN
®¶m b¶o vµ nguån do quü hu trÝ vµ trî cÊp ®¶m b¶o.
+ Thùc hiÖn chi tr¶ trùc tiÕp cho çc ®èi tîng lµ ngêi lao ®éng
®ang lµm viÖc bao gåm: ®èi tîng hëng trî cÊp mét lÇn theo ®iÒu 28
§iÒu lÖ BHXH, ngêi bÞ TNL§-BNN hëng chÕ ®é mét lÇn, mai t¸ng phÝ,
tuÊt mét lÇn vµ trî cÊp 1 lÇn ®èi víi ngêi nghØ hu cã trªn 30 n¨m ®ãng
BHXH ë çc ®¬n vÞ sö dông lao ®éng thuéc BHXH tØnh tæ chøc qu¶n lý
thu vµ ghi sæ BHXH. §èi víi ngêi lao ®éng ®ang lµm viÖc trong çc ®¬n
vÞ cã trô së ®ãng ë xa trung t©m tØnh th× BHXH tØnh ñy quyÒn cho BHXH
huyÖn n¬i gÇn nhÊt ®Ó thùc hiÖn chi tr¶ trùc tiÕp cho ngêi lao ®éng.
Riªng ®èi víi trî cÊp mai t¸ng phÝ khi cã giÊy chøng tö, BHXH tØnh gi¶i
quyÕt cho th©n nh©n ®èi tîng t¹m øng tiÒn mai t¸ng phÝ nÕu cã yªu cÇu.
+ ñy quyÒn cho ®¬n vÞ sö dông lao ®éng chi tr¶ chÕ ®é trî cÊp èm
®au, thai s¶n hµng th¸ng hoÆc quý c¨n cø vµo kÕt qu¶ thÈm ®Þnh chÕ ®é
trî cÊp èm ®au, thai s¶n do phßng chÕ ®é, chÝnh s¸ch chuyÓn ®Õn, phßng
kÕ ho¹ch - tµi chÝnh cã tr¸ch nhiÖm kiÓm tra tríc khi chuyÓn tiÒn cho
®¬n vÞ sö dông lao ®éng chi cho ngêi lao ®éng ®îc hëng chÕ ®é
BHXH.
+ Chi ®ãng BHYT: th¸ng 1 hµng n¨m c¨n cø vµo sè ®èi tîng
hëng chÕ ®é BHXH thuéc diÖn ®îc cÊp thÎ BHYT theo quy ®Þnh hiÖn
hµnh tÝnh ®Õn 31-12 n¨m tríc ®Ó hîp ®ång víi phßng thÈm ®Þnh BHYT
®ãng BHYT. Hµng quý, c¨n cø vµo danh s¸ch ®èi tîng t¨ng, gi¶m (c¶
®èi tîng hëng l¬ng hu t¹m tró, t¹m v¾ng) ®ãng bæ sung hoÆc gi¶m
sè thÎ BHYT cho quý sau. Cuèi n¨m, c¨n cø vµo sè ®èi tîng hµng th¸ng
®îc cÊp thÓ BHYT cña çc quý trong n¨m ®èi chiÕu, thanh lý hîp ®ång
®ãng BHYT vµ phßng gi¸m ®Þnh BHYT cña BHXH.
+ TiÕn hµnh kiÓm tra thêng xuyªn hoÆc ®ét xuÊt çc ®¬n vÞ sö
dông lao ®éng vµ BHXH huyÖn vÒ thùc hiÖn chi tr¶ çc chÕ ®é BHXH,
gi¶i quyÕt kÞp thêi çc víng m¾c cña ®èi tîng vµ cña BHXH cÊp huyÖn.
- §èi víi BHXH huyÖn
+ ñy quyÒn cho ®¬n vÞ sö dông lao ®éng chi tr¶ trî cÊp èm ®au, thai
s¶n: Hµng th¸ng c¨n cø vµo kÕt qu¶ thÈm ®Þnh chÕ ®é trî cÊp èm ®au,
thai s¶n, kÕ to¸n cã tr¸ch nhiÖm kiÓm tra tríc khi chuyÓn tiÒn cho ®¬n
vÞ sö dông lao ®éng, chi cho ngêi lao ®éng ®îc hëng chÕ ®é BHXH.
394
+ Chi tr¶ l¬ng hu, trî cÊp mÊt søc lao ®éng, TNL§, BNN, ngêi
phôc vô TNL§, c«ng nh©n cao su, tö tuÊt (tuÊt c¬ b¶n, tuÊt nu«i dìng)
vµ trî cÊp çn bé x· hëng hµng th¸ng.
+ Thùc hiÖn chi tr¶ trùc tiÕp trî cÊp 1 lÇn cho th©n nh©n ®èi tîng
®ang hëng BHXH hµng th¸ng bÞ chÕt gåm: mai t¸ng phÝ vµ tuÊt mét
lÇn. Chi tr¶ cho çc ®èi tîng lµ ngêi lao ®éng ®ang lµm viÖc gåm: ®èi
tîng hëng trî cÊp 1 lÇn. Theo ®iÒu 28 ®iÒu lÖ BHXH, ngêi bÞ TNL§,
BNN hëng chÕ ®é mét lÇn, mai t¸ng phÝ, tuÊt 1 lÇn, trî cÊp 1 lÇn ®èi víi
ngêi nghØ hu cã trªn 30 n¨m ®ãng BHXH thuéc çc ®¬n vÞ sö dông lao
®éng do BHXH huyÖn qu¶n lý. §ång thêi, thùc hiÖn chi tr¶ trùc tiÕp cho
ngêi lao ®éng ®ang lµm viÖc trong çc ®¬n vÞ ®îc BHXH tØnh ñy
quyÒn. Riªng ®èi víi trî cÊp mai t¸ng phÝ khi cã giÊy chøng tö, c¬ quan
BHXH gi¶i quyÕt cho th©n nh©n ®èi tîng t¹m øng tiÒn mai t¸ng phÝ nÕu
cã yªu cÇu.
+ Hµng th¸ng c¨n cø vµo danh s¸ch chi mét lÇn, kÌm quyÕt ®Þnh do
BHXH tØnh chuyÓn xuèng, tæ chøc chi tr¶ trùc tiÕp cho ®èi tîng ®îc hëng.
+ Qu¶n lý vµ cÊp phiÕu lÜnh l¬ng hu trî cÊp BHXH hµng th¸ng
cho çc ®èi tîng hëng BHXH. Tê phiÕu tríc khi cÊp cho ®èi tîng
ph¶i ®îc BHXH huyÖn ký tªn, ®ãng dÊu vµ kh«ng ®îc c¾t rêi. Thu håi
tê phiÕu khi ®èi tîng chÕt, di chuyÓn tØnh kh¸c, hÕt h¹n hëng chÕ ®é
BHXH vµ khi tê phiÕu sö dông hÕt.
+ Hµng th¸ng cã tr¸ch nhiÖm tæng hîp b¸o ço nh÷ng ®èi tîng
chÕt, hÕt h¹n hëng BHXH göi BHXH tØnh ®Ó gi¶m danh s¸ch chi tr¶
trong th¸ng sau.
+ §Þnh kú hoÆc ®ét xuÊt, BHXH huyÖn cã tr¸ch nhiÖm kiÓm tra
viÖc chi tr¶ chÕ ®é BHXH ë ®¬n vÞ sö dông lao ®éng, ®¹i diÖn chi tr¶ vÒ
sè ®èi tîng vµ sè tiÒn chi BHXH theo quy ®Þnh cña nhµ níc. KÞp thêi
gi¶i quyÕt hoÆc b¸o ço BHXH tØnh nh÷ng víng m¾c trong viÖc thùc
hiÖn chi tr¶ çc chÕ ®é BHXH.
3.1.3.4 LËp b¸o ço, xÐt duyÖt quyÕt to¸n chi BHXH
- C¬ quan BHXH huyÖn:
+ Hµng th¸ng lËp 2 bé b¸o ço chi l¬ng hu vµ trî cÊp BHXH,
danh s¸ch thu håi kinh phÝ chi BHXH, danh s¸ch ®èi tîng cha nhËn
l¬ng hu vµ trî cÊp BHXH, danh s¸ch kh«ng ph¶i tr¶ l¬ng hu vµ trî
395
cÊp BHXH vµ danh s¸ch gi¶m hëng BHXH, 1 bé göi BHXH tØnh tríc
ngµy 30 hµng th¸ng, 1 bé lu t¹i BHXH huyÖn.
+ Hµng quý lËp 2 b¶n b¸o ço chi trî cÊp èm ®au, thai s¶n kÌm
theo danh s¸ch ngêi nghØ hëng trî cÊp èm ®au, thai s¶n vµ biÓu thèng
kª sè cha tr¶ trî cÊp BHXH mét lÇn, èm ®au vµ thai s¶n ®Õn th¸ng cuèi
quý trªn ®Þa bµn BHXH huyÖn qu¶n lý. Mét b¶n lu t¹i BHXH huyÖn; 1
b¶n göi BHXH tØnh tríc ngµy 05 th¸ng ®Çu quü sau.
- C¬ quan BHXH tØnh:
+ BHXH tØnh lËp b¸o ço quyÕt to¸n trªn c¬ së tæng hîp quyÕt to¸n
cña BHXH çc huyÖn vµ chi t¹i BHXH tØnh.
+ Hµng th¸ng, kiÓm tra viÖc chi tr¶ çc chÕ ®é trî cÊp TNL§, BNN,
mÊt søc lao ®éng, hu trÝ, tuÊt cho çc ®èi tîng hëng thêng xuyªn,
mét lÇn vµ truy lÜnh, do BHXH huyÖn tæ chøc chi tr¶ vµ BHXH tØnh trùc tiÕp
chi.
+ Hµng th¸ng c¨n cø vµo danh s¸ch kh«ng ph¶i tr¶ cña BHXH çc
huyÖn lËp biÓu tæng hîp kh«ng ph¶i tr¶ l¬ng hu vµ trî cÊp BHXH toµn
tØnh, lu t¹i tØnh.
+ Hµng quý, tæ chøc kiÓm tra xÐt duyÖt b¸o ço tæng hîp èm ®au,
thai s¶n do BHXH huyÖn duyÖt chi vµ do BHXH tØnh trùc tiÕp chi ®Ó lËp
2 b¶n b¸o ço tæng hîp chi èm ®au, thai s¶n, lËp 2 b¶n b¸o ço thu håi
kinh phÝ chi BHXH (nÕu cã) vµ biÓu thèng kª sè cha tr¶ trî cÊp BHXH
1 lÇn, èm ®au vµ thai s¶n, mét b¶n lu t¹i BHXH tØnh, mét b¶n göi Ban
qu¶n lý chi BHXH ViÖt Nam.
+ Hµng quý, BHXH tØnh lËp b¸o ço tæng hîp ®ãng BHYT ®Ó lµm
c¨n cø thanh to¸n vµ cuèi n¨m thanh lý hîp ®ång ®ãng BHYT víi phßng
gi¸m ®Þnh BHYT.
+ Thêi h¹ngöi b¸o ço quyÕt to¸n chi BHXH vÒ BHXH ViÖt Nam
(Ban qu¶n lý chi): B¸o ço quü tríc ngµy 15 th¸ng ®Çu quý sau; b¸o ço
n¨m göi tríc ngµy 20 th¸ng 01 n¨m sau:
- ThÈm ®Þnh vµ xÐt duyÖt quyÕt to¸n chi.
+ Hµng quý, n¨m BHXH tØnh xÐt duyÖt quyÕt to¸n chi çc chÕ ®é
BHXH cho BHXH huyÖn theo chÕ ®é quy ®Þnh cña nhµ níc vµ theo
híng dÉn cña BHXH ViÖt Nam.
396
+ Hµng quý BHXH ViÖt Nam (Ban qu¶n lý chi) thÈm ®Þnh quyÕt
to¸n chi çc chÕ ®é BHXH cho BHXH çc tØnh.
+ Hµng n¨m, BHXH ViÖt Nam tæ chøc tæng kÕt duyÖt quyÕt to¸n
chi tr¶ çc chÕ ®é BHXH cïng víi ho¹t ®éng tµi chÝnh kh¸c cña toµn
ngµnh theo quy ®Þnh hiÖn hµnh.
3.2. Qu¶n lý quü kh¸m ch÷a bÖnh b¾t buéc
3.2.1. Nguån thu, néi dung chi quü KCB b¾t buéc
- Nguån thu Quü KCB b¾t buéc
Quü KCB b¾t buéc ®îc h×nh thµnh tõ çc nguån sau ®©y:
+ §ãng 3% tæng quü tiÒn l¬ng cña ®èi tîng tham gia BHYT b¾t
buéc lµm viÖc trong çc ®¬n vÞ s¶n xuÊt kinh doanh, çc c¬ quan hµnh
chÝnh, sù nghiÖp, c¬ quan §¶ng, çc tæ chøc chÝnh trÞ, chÝnh trÞ - x· héi,
x· héi, x· héi - nghÒ nghiÖp. Trong ®ã ngêi sö dông lao ®éng ®ãng 2%,
ngêi lao ®éng ®ãng 1%.
+ §ãng 3% møc l¬ng tèi thiÓu hiÖn hµnh cho sè ®èi tîng lµ ®¹i
biÓu Héi ®ång nh©n d©n ®¬ng nhiÖm çc cÊp, kh«ng thuéc biªn chÕ nhµ
níc hoÆc kh«ng hëng chÕ ®é BHXH hµng th¸ng.
+ §ãng 3% møc trî cÊp hµng th¸ng cña ngêi hëng l¬ng hu, trî
cÊp mÊt søc lao ®éng.
+ §ãng 3% møc l¬ng tèi thiÓu hiÖn hµnh cho sè ®èi tîng: TNL§,
BNN, c«ng nh©n cao su, mÊt søc lao ®éng theo quyÕt ®Þnh 91/2000/Q§-
TTg ngµy 4/5/2000 cña Thñ tíng ChÝnh phñ, ®èi tîng lµ ngêi cã c«ng
víi çch m¹ng, th©n nh©n sÜ quan qu©n ®éi t¹i ngò, ngêi nhiÔm chÊt ®éc
mµu da cam vµ con ®Î cña hä, ®èi tîng diÖn chÝnh s¸ch x· héi theo quy ®Þnh.
+ NSNN cÊp ®Ó mua thÎ kh¸m, ch÷a bÖnh cho ngêi nghÌo theo
mÖnh gi¸ çc nhµ níc quy ®Þnh.
+ §ãng 3% suÊt häc bæng lu häc sinh níc ngoµi häc tËp t¹i ViÖt Nam.
+ L·i tõ ho¹t ®éng ®Çu t quü KCB b¾t buéc.
+ Hç trî cña çc tæ chøc ç nh©n trong vµ ngoµi níc.
+ Çc kho¶n kh¸c (nÕu cã).
TiÒn l¬ng cña ngêi lao ®éng lµm c¨n cø ®ãng BHYT bao gåm:
tiÒn l¬ng ng¹ch, bËc, cÊp hµm, chøc vô, hîp ®ång, hÖ sè chªnh lÖch b¶o
lu vµ çc kho¶n phô cÊp chøc vô, phô cÊp th©m niªn, phô cÊp chøc vô
d©n cö, phô cÊp khu vùc, phô cÊp ®¾t ®á, ®éc h¹i, thu hót (nÕu cã). Tæng
397
quü tiÒn l¬ng ®ãng BHYT lµ tæng sè tiÒn l¬ng lµm c¨n cø ®ãng BHYT
cña tÊt c¶ ngêi lao ®éng trong ®¬n vÞ thuéc diÖn ph¶i tham gia BHYT
b¾t buéc.
- Néi dung chi quü KCB b¾t buéc
Quü KCB b¾t buéc dïng ®Ó thanh to¸n chi phÝ kh¸m, ch÷a bÖnh
cho nh÷ng ngêi cã thÎ, phiÕu kh¸m, ch÷a bÖnh theo quy ®Þnh cña c¬
quan cã thÈm quyÒn cña nhµ níc, gåm cã:
+ Kh¸m bÖnh, chÈn ®o¸n, ®iÒu trÞ.
+ XÐt nghiÖm, chiÕu chôp x-quang, th¨m dß chøc n¨ng.
+ Thuèc trong danh môc theo quy ®Þnh cña Bé Y tÕ.
+ M¸u, dÞch truyÒn.
+ Çc thñ thuËt, phÉu thuËt.
+ Sö dông vËt t, thiÕt bÞ y tÕ vµ giêng bÖnh.
3.2.2. Qu¶n lý nguån thu quü KCB b¾t buéc
Néi dung c«ng t¸c qu¶n lý nguån thu quü KCB b¾t buéc bao gåm:
ph©n cÊp qu¶n lý nguån thu, lËp vµ giao kÕ ho¹ch thu BHYT, thùc hiÖn
kÕ ho¹ch thu BHYT, b¸o ço quyÕt to¸n thu BHYT, ®îc thùc hiÖn t¬ng
tù nh qu¶n lý nguån thu quü hu trÝ vµ trî cÊp ®· tr×nh bµy ë trªn.
3.2.3. Qu¶n lý chi quü KCB b¾t buéc
- Ph¬ng thøc thanh to¸n chi phÝ KCB tõ quü KCB b¾t buéc.
§Ó çc c¬ së y tÕ cã kinh phÝ thùc hiÖn ch¨m sãc søc kháe, ®iÒu trÞ
néi tró, ngo¹i tró cho ngêi cã thÎ KCB, hµng quý c¬ quan BHXH cã
tr¸ch nhiÖm øng tríc cho c¬ së KCB mét kho¶n kinh phÝ Ýt nhÊt b»ng
80% sè tiÒn chi cho KCB ®· quyÕt to¸n quý tríc. Sau khi quyÕt to¸n c¬
quan BHXH chuyÓn tr¶ ®ñ sè tiÒn cßn l¹i vµ thùc hiÖn t¹m øng cho quý
sau.
- Chi phÝ KCB cña ngêi cã thÎ BHYT ®îc thanh to¸n nh sau:
+ C¬ quan BHXH chi tr¶ 100% chi phÝ KCB theo gi¸ viÖn phÝ ®èi
víi ®èi tîng u ®·i x· héi quy ®Þnh t¹i ph¸p lÖnh u ®·i ngêi ho¹t ®éng
çch m¹ng, liÖt sÜ vµ gia ®×nh liÖt sÜ, th¬ng binh, bÖnh binh, ngêi ho¹t
®éng kh¸ng chiÕn, ngêi cã c«ng gióp ®ì çch m¹ng.
+ C¬ quan BHXH chi tr¶ 80% chi phÝ KCB theo gi¸ viÖn phÝ, 20%
chi phÝ KCB theo gi¸ viÖn phÝ cßn l¹i do ngêi bÖnh tù tr¶ cho c¬ së KCB
398
®èi víi çc ®èi tîng kh«ng thuéc diÖn u ®·i x· héi nh quy ®Þnh trªn.
Sè tiÒn 20% chi phÝ KCB theo gi¸ viÖn phÝ ngêi bÖnh tù tr¶ cho c¬ së
KCB trong n¨m tèi ®a chØ b»ng 6 th¸ng l¬ng tèi thiÓu. NÕu vît qu¸ 6
th¸ng l¬ng tèi thiÓu th× çc chi phÝ KCB tiÕp theo trong n¨m sÏ ®îc c¬
quan BHXH thanh to¸n toµn bé.
VÝ dô: ¤ng NguyÔn V¨n A lµ ngêi cã thÎ BHYT, trong n¨m «ng A
®i KCB 3 lÇn vµ KCB theo ®óng chÕ ®é BHYT, møc l¬ng tèi thiÓu theo
quy ®Þnh hiÖn hµnh lµ 290.000®/th¸ng. Tæng sè tiÒn 20% theo gi¸ viÖn
phÝ mµ «ng A ph¶i tr¶ tèi ®a trong n¨m lµ:
290.000®/th¸ng x 6 th¸ng = 1.740.000®
* LÇn KCB thø nhÊt:
Chi phÝ KCB cña «ng A theo gi¸ viÖn phÝ lµ 2.500.000®.
+ ¤ng A ph¶i thanh to¸n cho c¬ së KCB lµ:
20% x 2.500.000® = 500.000®
+ C¬ quan BHXH thanh to¸n cho c¬ së KCB lµ:
80% x 2.500.000® = 2.000.000®
* LÇn KCB thø hai:
Chi phÝ KCB cña «ng A theo gi¸ viÖn phÝ lµ: 7.000.000®
+ 20% chi phÝ KCB theo gi¸ viÖn phÝ lµ
20% x 7.000.000® = 1.400.000®
Nhng lÇn KCB thø nhÊt «ng A ®· thanh to¸n lµ 500.000® nªn lÇn
KCB thø 2 nµy «ng A chØ ph¶i tr¶ chi phÝ KCB theo gi¸ viÖn phÝ tèi ®a lµ:
1.740.000® - 500.000® = 1.240.000®
+ C¬ quan BHXH thanh to¸n cho c¬ së KCB 80% chi phÝ KCB lµ:
80% x 7.000.000 = 5.600.000®
§ång thêi c¬ quan BHXH ph¶i thanh to¸n cho c¬ së KCB phÇn cßn
l¹i trong kho¶n 20% chi phÝ KCB theo gi¸ viÖn phÝ lÇn 2 mµ «ng A kh«ng
ph¶i tr¶ lµ: 1.400.000® - 1.240.000® = 160.000®.
Nh vËy, tæng sè tiÒn mµ c¬ quan BHXH ph¶i thanh to¸n cho c¬ së
KCB lÇn thø 2 lµ:
5.600.000® + 160.000® = 5.760.000®
* LÇn kh¸m ch÷a bÖnh thø ba:
Chi phÝ KCB cña «ng A theo gi¸ viÖn phÝ lµ 5.000.000®
399
+ ¤ng A kh«ng ph¶i thanh to¸n cho c¬ së KCB
+ C¬ quan BHXH thanh to¸n cho c¬ së KCB: 5.000.000®.
- Ngêi cã thÎ BHYT chØ ®îc hëng chÕ ®é BHYT theo quy ®Þnh
trªn khi:
+ KCB t¹i çc c¬ së y tÕ ®· ®¨ng ký trªn thÎ ®Ó qu¶n lý vµ ch¨m sãc
søc kháe.
+ KCB t¹i çc c¬ së y tÕ ®· ®¨ng ký trªn thÎ ®Ó qu¶n lý vµ ch¨m sãc
søc kháe.
+ KCB t¹i çc c¬ së y tÕ kh¸c theo giíi thiÖu chuyÓn viÖn phï hîp
víi tuyÕn chuyªn m«n kü thuËt quy ®Þnh cña Bé Y tÕ.
+ KCB t¹i bÊt kú c¬ së y tÕ.
- Trêng hîp KCB theo yªu cÇu riªng cña bÖnh nh©n: tù chän thÇy
thuèc, tù chän buång bÖnh, tù chän c¬ së KCB, tù chän çc dÞch vô y tÕ;
KCB vît tuyÕn chuyªn m«n kü thuËt theo quy ®Þnh cña Bé Y tÕ mµ
kh«ng cã giÊy chuyÓn viÖn; KCB t¹i çc c¬ së y tÕ kh«ng cã hîp ®ång víi
c¬ quan BHXH (trõ trêng hîp cÊp cøu) th× c¬ quan BHXH chØ thanh
to¸n chi phÝ KCB theo gi¸ viÖn phÝ t¹i tuyÕn chuyªn m«n kü thuËt phï
hîp theo quy ®Þnh cña Bé Y tÕ. PhÇn chªnh lÖch t¨ng thªm (nÕu cã) do
ngêi cã thÎ BHYT tù tr¶ cho c¬ së KCB.
- C«ng t¸c quyÕt to¸n chi BHYT b¾t buéc.
BHXH tØnh tæ chøc thùc hiÖn c«ng t¸c kÕ to¸n, lËp b¸o ço quyÕt
to¸n hµng quý, n¨m theo chÕ ®é quy ®Þnh quý BHXH ViÖt Nam. BHXH
ViÖt Nam cã tr¸ch nhiÖm xÐt duyÖt quyÕt to¸n cña BHXH tØnh vµ tæng
hîp quyÕt to¸n toµn ngµnh göi Héi ®ång qu¶n lý th«ng qua ®Ó b¸o ço Bé
Y tÕ phª duyÖt vµ th«ng b¸o quyÕt to¸n cho BHXH ViÖt Nam.
Sau khi quyÕt to¸n cña BHXH ViÖt Nam (phÇn quü BHYT b¾t
buéc) ®îc duyÖt, BHXH ViÖt Nam cã tr¸ch nhiÖm th«ng b¸o cho BHXH
tØnh vµ híng dÉn BHXH tØnh ®iÒu chØnh nh÷ng ®iÓm cÇn thiÕt (nÕu cã)
theo ®óng quyÕt to¸n ®îc duyÖt.
3.3. Qu¶n lý quü KCB tù nguyÖn

3.3.1. Nguån h×nh thµnh quü KCB tù nguyÖn
400
Quü KCB tù nguyÖn ®îc h×nh thµnh tõ viÖc ®ãng gãp tù nguyÖn
cña çc hé gia ®×nh, çc tæ chøc, héi, ®oµn thÓ... Møc phÝ ®ãng gãp ®îc
quy ®Þnh cô thÓ nh sau:
- Néi thµnh çc thµnh phè trùc thuéc Trung ¬ng: tõ 100.000® -
120.000®/ngêi/n¨m.
- Thµnh phè, thÞ x·, thÞ trÊn thuéc tØnh: tõ 80.000® - 100.000®/
ngêi/ n¨m.
- N«ng th«n tõ 60.000® - 80.000®/ ngêi/n¨m.
Riªng ®èi víi hé gia ®×nh cã nhiÒu thµnh viªn tham gia, th× tõ thµnh
viªn thø 2 trë ®i mçi thµnh viªn ®îc gi¶m møc phÝ lµ 6.000®/ngêi/n¨m.
Trêng hîp tØnh, thµnh phè cã hç trî kinh phÝ ®Ó mua phiÕu KCB cho
®èi tîng th× gi¶m phÇn ®ãng gãp cña ®èi tîng theo møc t¬ng øng do tØnh
hç trî.
3.3.2. QuyÒn lîi vµ ph¬ng thøc chi tr¶
- Ngêi cã thÎ BHYT tù nguyÖn ®îc hëng quyÒn lîi vµ ¸p dông
ph¬ng thøc thanh to¸n nh ngêi cã thÎ BHYT b¾t buéc khi ®i KCB
theo quy ®Þnh.
- §îc hëng trî cÊp tö vong theo møc 500.000®/trêng hîp.
- §îc thanh to¸n chi phÝ tiªm ngõa uèn v¸n, sóc vËt c¾n tèi ®a
300.000 ®/ngêi/n¨m.
- Mét sè quyÒn lîi chØ ®îc hëng khi ®èi tîng cã thêi gian tham
gia BHYT tù nguyÖn liªn tôc tõ 12 th¸ng trë lªn (riªng thai s¶n lµ 270 ngµy).
+ Chi phÝ thai s¶n.
+ PhÉu thuËt tim kh«ng qu¸ 10 triÖu ®ång/ngêi/n¨m.
+ Ch¹y thËn nh©n t¹o chu kú kh«ng qu¸ 12 triÖu ®ång/ngêi/n¨m.
- Ph¬ng thøc chi tr¶: c¬ quan BHXH thanh to¸n 80% chi phÝ
KCB, ngêi cã thÎ BHYT tù nguyÖn thanh to¸n 20% chi phÝ KCB. Trong
mét n¨m phÇn tù chi tr¶ cña ngêi cã thÎ BHYT tù nguyÖn tèi ®a lµ
1.500.000®, nÕu vît møc quy ®Þnh trªn ®©y c¬ quan BHXH thanh to¸n
toµn bé.
3.3.3. Ph©n bæ vµ sö dông quü BHXH tù nguyÖn
Quü BHYT tù nguyÖn ®îc qu¶n lý tËp trung thèng nhÊt t¹i BHXH
ViÖt Nam vµ ®îc ph©n bæ nh sau:
401
- Chi phÝ KCB b»ng 90% sè tiÒn thu BHYT tù nguyÖn ®îc sö
dông trong n¨m tµi chÝnh.
- Chi cho ®¹i lý thu, ph¸t hµnh thÎ BHYT tù nguyÖn b»ng 8% sè
tiÒn thu BHYT tù nguyÖn ®îc sö dông trong n¨m tµi chÝnh.
- Chi cho c«ng t¸c tuyªn truyÒn b»ng 2% sè tiÒn thuBHYT tù
nguyÖn ®îc sö dông trong n¨m tµi chÝnh.
402

Giao Trinh QLNN Ve Tai Chinh Cong

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Giao Trinh QLNN Ve Tai Chinh Cong

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

FORUM OF PUBLIC ADMINISTRATION’ STUDENT

(Sưu tầm bởi hanhchinhvn.com@gmail.com)

Nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ tµi chÝnh nhµ n­íc

I. Kh¸i niÖm vµ ®Æc ®iÓm cña tµi chÝnh Nhµ n­íc

C¬ cÊu tæ chøc cña Uû ban Chøng kho¸n Nhµ n­íc

I. Ng©n s¸ch nhµ n­íc

Ph©n lo¹i Ph©n lo¹i

1, 2, 3 4, 5 6, 7 8 9, 10 11, 12, 13 14, 15

L©p NS ChÊp hµnh NS n¨m QuyÕt to¸n NS n¨m (n+1)

LËp NS ChÊp hµnh NS n¨m QuyÕt to¸n NS n¨m (n+2)

LËp NS ChÊp hµnh NS n¨m QuyÕt to¸n NS n¨m (n+3)

6/n 1/n+1 ` 1/n+2 1/n+3 1/n+4 1/n+5 6/n+5

3.1. LËp dù to¸n ng©n s¸ch nhµ n­íc

Tãm t¾t quy tr×nh ng©n s¸ch ViÖt Nam

Néi dung c«ng viÖc Thêi gian

ThuÕ Gi¸ tÝnh thuÕ cña hµng

Gi¸ dÞch vô ch­a cã thuÕ

KBNN Ng©n hµng

KBNN Ng©n hµng

1: ChÝnh phñ giao chØ tiªu kÕ ho¹ch ®Çu t­ n¨m.

1: ChÝnh phñ giao chØ tiªu kÕ ho¹ch ®Çu t­ n¨m.

II Chi phÝ chung P ¥ NC hoÆc P ¥ M C

§¬n vÞ tÝnh: ®ång/ ng­êi d©n/ n¨m

Sè SV dù kiÕn gi¶m Sè SV dù kiÕn ra tr­êng x sè th¸ng kh«ng häc

Sè gi­êng bÖnh b×nh Sè gi­êng bÖnh b×nh 340

Sè gi­êng bÖnh dù kiÕn t¨ng Â (GixTi)

Sè gi­êng bÖnh dù kiÕn gi¶m Â (GjxTj)

Sè CCVC b×nh Sè Sè CCVC dù Sè CCVC dù

Sè CCVC dù kiÕn t¨ng Â ( LixTi)

b×nh qu©n trong n¨m KH =

Li – Sè CCVC dù kiÕn t¨ng thªm ë th¸ng thø i;

Sè CCVC dù kiÕn gi¶m Â ( LjxTj )

b×nh qu©n trong n¨m KH =

Trong CTK : Sè chi th­êng xuyªn kú kÕ ho¹ch cña NSNN;

Sè CCVC dù kiÕn t¨ng 3 ng­êi x 4 th¸ng

Sè CCVC dù kiÕn gi¶m = 2 ng­êi x 6 th¸ng = 1 (ng­êi )

Sè chi NSNN cho nghiÖp vô chuyªn m«n kú kÕ ho¹ch sÏ lµ:

C NV : Chi nghiÖp vô chuyªn m«n cña NSNN dù kiÕn kú kÕ ho¹ch cho

I. qu¶n lý tµi chÝnh ë c¸c c¬ quan hµnh chÝnh nhµ n­íc.

Møc tù ®¶m b¶o Tæng sè nguån thu sù

I. Lý luËn c¬ b¶n vÒ c©n ®èi ng©n s¸ch nhµ n­íc.

Ch­¬ng thø t¸m

4.2.1. §iÒu kiÖn chi tr¶, thanh to¸n.

I. nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ tÝn dông nhµ n­íc

9 Chi nh¸nh Quü

1. LËp kÕ ho¹ch vay vèn tÝn dông ®Çu t­ ph¸t triÓn.

2.1.2.2. CÊp vèn vay:

2.2. Qu¶n lý ho¹t ®éng b¶o l·nh tÝn dông ®Çu t­

I. Qu¶n lý Tµi chÝnh Quü hç trî ph¸t triÓn

3.1.2.2. LËp vµ giao kÕ ho¹ch thu BHXH

3.3. Qu¶n lý quü KCB tù nguyÖn

You might also like

Nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ tµi chÝnh nhµ níc

I. Kh¸i niÖm vµ ®Æc ®iÓm cña tµi chÝnh Nhµ níc

C¬ cÊu tæ chøc cña Uû ban Chøng kho¸n Nhµ níc

I. Ng©n s¸ch nhµ níc

3.1. LËp dù to¸n ng©n s¸ch nhµ níc

Gi¸ dÞch vô cha cã thuÕ

1: ChÝnh phñ giao chØ tiªu kÕ ho¹ch ®Çu t n¨m.

1: ChÝnh phñ giao chØ tiªu kÕ ho¹ch ®Çu t n¨m.

§¬n vÞ tÝnh: ®ång/ ngêi d©n/ n¨m

Sè SV dù kiÕn gi¶m Sè SV dù kiÕn ra trêng x sè th¸ng kh«ng häc

Sè giêng bÖnh b×nh Sè giêng bÖnh b×nh 340

Sè giêng bÖnh dù kiÕn t¨ng Â (GixTi)

Sè giêng bÖnh dù kiÕn gi¶m Â (GjxTj)

Trong CTK : Sè chi thêng xuyªn kú kÕ ho¹ch cña NSNN;

Sè CCVC dù kiÕn t¨ng 3 ngêi x 4 th¸ng

Sè CCVC dù kiÕn gi¶m = 2 ngêi x 6 th¸ng = 1 (ngêi )

I. qu¶n lý tµi chÝnh ë c¸c c¬ quan hµnh chÝnh nhµ níc.

I. Lý luËn c¬ b¶n vÒ c©n ®èi ng©n s¸ch nhµ níc.

Ch¬ng thø t¸m

I. nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ tÝn dông nhµ níc

1. LËp kÕ ho¹ch vay vèn tÝn dông ®Çu t ph¸t triÓn.

2.2. Qu¶n lý ho¹t ®éng b¶o l·nh tÝn dông ®Çu t