Język polski | Słowa z uśmiechem | Klasa 5 Szkoła podstawowa 4–6

SPRAWDZIAN Z JĘZYKA POLSKIEGO

PODSUMOWUJĄCY NAUKĘ W KLASIE 5 SZKOŁY PODSTAWOWEJ

Liczba punktów:

Imię i nazwisko Klasa ...................... / 36

Grupa A

Wersja rozszerzona o dłuższą pracę

pisemną. Liczba punktów:

...................... / 43

Przeczytaj uważnie tekst, a następnie wykonaj zamieszczone poniżej polecenia. Odpowiedzi zapisz w wyznaczonych miej-
scach. Przy zadaniach oznaczonych gwiazdką wybierz i zaznacz odpowiedź.

Halina Rudnicka1 Uczniowie Spartakusa2 (fragment)

Smak zwycięstwa

Wszystkie przygotowania skończone. Zawodnicy grupują się przy odskoczni, bo od skoków rozpoczną się rozgrywki.
Trębacze z długimi, wąskimi trąbami ustawiają się po bokach startu. Niecierpliwość i oczekiwanie drży we wznoszonych
okrzykach.
Wreszcie głośne: „Jadą, jadą!” rozładowuje napięcie. To na wspaniałym białym koniu w otoczeniu starszyzny wojskowej
[…] nadjeżdża Spartakus3. Głos trębaczy, którzy dmą co sił w płucach w długie trąby, ginie we wrzasku wielotysięcznych
wiwatujących tłumów. Spartakus unosi rękę powitalnie i uśmiecha się. Ostre rysy twarzy podobne do granitowego posągu
łagodnieją i miękną, oczy są pełne ciepła i radości. Nie nikną tylko dwie pionowe zmarszczki tworzące trójkąt na czole u na-
sady nosa. Przedwczesna siwizna na skroniach jasnym srebrem odcina się od ciemnej twarzy.
Wodzowie zajmują miejsca na przygotowanej dla nich trybunie. Wiwatujący i trąby milkną. W pełnej oczekiwania ciszy
wysuwa się na środek stadionu jeden trębacz, uroczyście podnosi do ust swoją trąbkę i krótki sygnał daje znak rozpoczęcia
uroczystości.
Kalias pręży się do skoku. Wszystkie mięśnie napięte jak struna lutni. Świadomość zwycięstwa daje mu pewność i spokój.
Zawsze był pierwszy w skokach, więc i dziś nie żywi żadnych obaw. Ciała wypadają z odskoczni, gibkie, zwinne, niby strzały
wyrzucone wprawną ręką z łuku przecinają powietrze. Zawodnicy prześcigają sami siebie, lecz Kalias wysuwa się przed
najlepszy skok o dwie stopy. Jego imię wykrzykuje helladonik4 jako pierwsze. Kalias patrzy w stronę trybuny wodzów. Spar-
takus kiwa do niego serdecznie ręką. Czyż to nie jest najpiękniejsza nagroda zwycięstwa?
Teraz rozpoczyna się drugi punkt zawodów – biegi. Szybkobiegacze ustawiają się w równej linii. Tu konkurencja będzie
znacznie trudniejsza. Znakomity biegacz Ikkos ukośnym spojrzeniem mierzy szczupłą sylwetkę Kaliasa. Jego szeroka, wypu-
kła klatka piersiowa podnosi się równym, mocnym oddechem. Nogi sprężyste, śniade i owłosione drżą napięciem mięśni jak
uda konia oczekującego niecierpliwie na bieg. Wreszcie upragniony, krótki sygnał trąbki – porwali się z miejsc jak liście
zerwane przez niespodzianą burzę. Kalias biegnie, nie dotykając niemal ziemi. Obok niego w równym kłusie, niby konie
w jednej uprzęży, biegną współzawodnicy. Ciepły wiatr gra uszom wesołą melodię. Ale szereg jakoś załamuje się, wydłuża.
Zostaje z tyłu jeden, potem dwóch, trzech. Na równej linii biegną już tylko Kalias, Ikkos, Filanor. Grube krople potu spływa-
ją Kaliasowi po twarzy i plecach. Serce łomoce silnie, zda się, chce rozsadzić szczupłe piersi. Przyjemny wiatr staje się nagle
wrogiem, który stawia opór, którego trzeba pokonać jak wodę na wzburzonym jeziorze. Nagle Ikkos krzyknął i zatrzymał się
na moment. Nie wiadomo skąd nawiany cierń wraził się w jego nogę. Filanor zaś biegnie niestrudzenie. Kalias słyszy jego
przyspieszony, nierówny oddech.

1
Halina Rudnicka (1909–1982) – pisarka i publicystka; autorka utworów dla dzieci i młodzieży.
2
Uczniowie Spartakusa – powieść, której głównym bohaterem jest kilkunastoletni Grek Kalias, uprowadzony przez piratów i sprzedany
na targu niewolników. Dołączył do powstańców pod przywództwem Spartakusa.
3
Spartakus – przywódca największego powstania niewolników w starożytnym Rzymie w 73–71 r. p.n.e.
4
helladonik – w starożytnej Grecji sędzia czuwający nad przestrzeganiem reguł zawodów.

AUTORZY: Ewa Horwath, Anita Żegleń

1 © Copyright by Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 2018

 Język polski | Słowa z uśmiechem | Klasa 5 Szkoła podstawowa 4–6

„Aha, już tak – jak błyskawica przelatuje przez myśl Kaliasa. – Nie dobiegnie”.
Kalias wysuwa się naprzód o szerokość klatki piersiowej – w następnym momencie już o długość cienia Filanora, który
ginie mu nagle sprzed oczu.
„Został poza mną” – uświadamia sobie chłopiec. I pewność zwycięstwa uskrzydla jego kroki. Jak baletnica przeskakuje
zaklętą linię mety.
Tłumy ryczą. A Kalias bezwładny i mokry osuwa się w ramiona przyjaciół – Kastora i Polluksa, którzy pieczołowicie
okrywają go ręcznikami. Wierny Efebus1, jakby postradał zmysły, krzyczy z przejęciem:
– Ka–lias, Ka–lias, Ka–lias! – i wymachuje rękoma. Głos jego to jakby słabe echo tłumu, który krzyczy imię zwycięzcy.
Jest teraz błogosławiona chwila odpoczynku, dopóki nie rozpoczną się następne biegi. Przyjaciele poją Kaliasa mlekiem
i karmią tłustymi, słonawymi placuszkami.
Rzucanie dyskiem najbardziej dręczy Kaliasa. To mu się nie zawsze udawało. […]
Potem rzucanie oszczepami. Tu najlepsze wyniki osiągnęli pasterze z Samnium. Wyniki Kaliasa były mierne, nie dyskwa-
lifikowały go jednak.
I wreszcie ostatnia część zawodów – mocowanie się. Były to ulubione przez wszystkich zapasy, gdzie nie tylko siła,
wytrzymałość i zręczność decydowały o zwycięstwie, ale także inteligencja i przytomność umysłu. […]
Zawody dobiegały końca. Zwycięzców ustawiono w jednym szeregu. Zaraz zbliżył się do nich Spartakus, by wieńczyć
każdego gałązką oliwną. Kalias zaczerpnął szerokim wdechem powietrze. Co za cudowny dzień! Jakże ucieszy się matka
i Sara! Jakie będą z niego dumne! Spartakus wieńczył chłopców uśmiechając się życzliwie […]. Tłum wiwatował na cześć
zwycięzców. Niejeden ze starych Greków miał łzy w oczach – oto tu, na obcej ziemi, odżyła pamięć Olimpiady i wcieliła się
w czyn.

ZADANIE 1. (0–4)
Ustal, czy poniższe zdania dotyczące fragmentu powieści są prawdziwe, czy fałszywe. Odpowiedź zapisz obok.

• Spartakus rozpoczął zawody przemową do uczestników. .............

• Kalias najbardziej lubił skoki w dal. .............

• Kalias najmniej obawiał się o wynik w rzucie dyskiem. .............

• Kaliasowi kibicował przyjaciel Egipcjanin. .............

ZADANIE 2.* (0–1)

Wybierz właściwe dokończenie wypowiedzi.
Przeciwnik Kaliasa Ikkos miał kłopoty podczas biegu z powodu
a) zbytniej duchoty w powietrzu.
b) słabej kondycji tego dnia.
c) lekkiego zranienia nogi.
d) nieuczciwych konkurentów.

ZADANIE 3.* (0–1)

Wybierz właściwe dokończenie wypowiedzi.
Spartakus uhonorował zwycięzców
a) medalami.
b) gałązką oliwną.
c) wieńcem laurowym.
d) wyryciem ich imion w kamieniu.

1
Efebus – jedenastoletni Egipcjanin wzięty do niewoli, przyjaciel Kaliasa.

AUTORZY: Ewa Horwath, Anita Żegleń

2 © Copyright by Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 2018

 Język polski | Słowa z uśmiechem | Klasa 5 Szkoła podstawowa 4–6

ZADANIE 4.* (0–1)

Wskaż wszystkie poprawne dokończenia wypowiedzi.
Kalias
a) był niewolnikiem z Grecji.
b) był dojrzałym mężczyzną.
c) był szczupłym chłopcem.
d) był barczystym młodzieńcem.
e) miał gibkie ruchy.

ZADANIE 5.* (0–1)

Wybierz zestaw, w którym opisane we fragmencie powieści dyscypliny sportowe ułożono zgodnie z przebiegiem zawodów.
a) biegi zestaw I: a, c, b, d, e
b) rzut oszczepem
zestaw II: a, b, c, e, d
c) rzut dyskiem
d) skoki zestaw III: d, a, c, b, e
e) zapasy zestaw IV: d, a, b, c, e

ZADANIE 6.* (0–2)

Określ charakter utworu Uczniowie Spartakusa. Wybierz i zaznacz poprawne fragmenty wypowiedzi.

A. przedstawione wydarzenia są odległe

utwór historyczny,
1. 
od naszych czasów.
Powieść Haliny
ponieważ B. przedstawione wydarzenia mogły mieć
Rudnickiej to
2. utwór współczesny, miejsce w czasach, w których żyła
autorka.

ZADANIE 7. (0–3)
Przytocz określenia opisujące twarz Spartakusa. Zapisz znajdujące się w tekście:

a) przenośnię – ...........................................................................

b) epitet – .....................................................................................

c) porównanie – .........................................................................

ZADANIE 8. (0–3)
Uzupełnij podane frazeologizmy odpowiednimi czasownikami z ramki.

dostać, odnieść, okryć się, poprowadzić, przeprowadzić, przechylić

a) ................................. szalę zwycięstwa na czyjąś stronę.

b) ................................. kogoś do zwycięstwa

c) ................................. zwycięstwo

AUTORZY: Ewa Horwath, Anita Żegleń

3 © Copyright by Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 2018

 Język polski | Słowa z uśmiechem | Klasa 5 Szkoła podstawowa 4–6

ZADANIE 9. (0–2)
Określ czas czasowników, które przeważają w opisie biegu. Napisz, w jaki sposób forma ta wpływa na narrację fragmentu.

• ………………………………………………………………………………………….

• ………………………………………………………………………………………….

ZADANIE 10. (0–2)

Podkreśl w podanych zdaniach przymiotniki, które mają charakter oceniający.
Szybkobiegacze ustawiają się w równej linii. Ta konkurencja będzie najtrudniejsza. Z Kaliasem zmierzy się znakomity biegacz
Ikkos.

ZADANIE 11. (0–3)

Uzupełnij zdania dotyczące rzutu dyskiem wyrazami z ramki w odpowiedniej formie. Zapisz w kratkach przypadek wstawio-
nych rzeczowników.

chłopcy, strzałki, zawodnik

Każdy z ............................................... rzucał trzykrotnie.

Miejsce upadku krążka oznaczano ............................................... .

............................................... kibicowała publiczność.

ZADANIE 12. (0–4)

Połącz podane zdania składowe odpowiednimi spójnikami. Określ typ utworzonych zdań współrzędnie złożonych.

• Kalias był dobrze przygotowany, ..................... wygrał zawody.

...................................................................................................................................................................................................

• Chłopiec obawiał się rzucania dyskiem, ..................... udało mu się zakwalifikować do dalszych rozgrywek.

...................................................................................................................................................................................................

ZADANIE 13. (0–2)

Postaw w odpowiednich miejscach przecinek.
Kastor i Efebus kibicowali Kaliasowi. Byli przekonani że ich przyjaciel wygra zawody. Nie pomylili się lecz nie obyło się bez
dramatycznych momentów.

AUTORZY: Ewa Horwath, Anita Żegleń

4 © Copyright by Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 2018

 Język polski | Słowa z uśmiechem | Klasa 5 Szkoła podstawowa 4–6

ZADANIE 14. (0–14)

Jakim człowiekiem był Kalias? Opisz bohatera, wykorzystując informacje z fragmentu powieści.

...................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................................................

AUTORZY: Ewa Horwath, Anita Żegleń

5 © Copyright by Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 2018