(Finanse Ue) Cezary Kosikowski Finanse I Prawo Finansowe Unii Europejskiej

FINANSE | PRAWO FINANSOWE UNII EUROPEJSKIEJ Cezary:Kosikowski VIDINTaVAY Weds ca Cee at LittoStan prawny na 15 grudnia 2013 r Wydawea Monika Pawtowska Redaktor prowadzacy Ewa Fonkowicz Opracowanie redakcyjne Littera” Maria Beata Wawrayhiczak-Jedryka tamanie Wolters Kluwer Ta ksigtka jest wspéinym dzietem twércy i wydawcy. Prosimy, bys praestrze ujacych Wipe ksiatks motesz udostepni¢ osobom bliskim lub osobiscie znanym, ale nic publikuj je) A jaa necie: Jesi cytujesz fragmenty, nie zmieniaj ich tresci i koniecznie zaznacz, czyje to drieto. A jesli musisz skopiowac czgS¢, rdb to jedynie na uiytek osobisty at praystu ° SZANUJMY PRAWO I WEASNOSE prawolubni Wiece} na wn ganar TT Pouska izna Ksiaie © Copyright by Wolters Kluwer SA, 201. ISBN: 978-83-264-3117-3 Wydane przez Wolters Kluwer SA Dziat Praw Autorskich 01-208 Warszawa, ul. Prayokopowa 33 tel. 22 535 82 00, fax 22 535 8135, e-mail: ksiazki@wolterskluwer pl www.wolterskluwer.pl ksiegarnia internetowa www.profinfo.pl SPIS TRESCI Wykaz skrotow ” - won . a 11 Wprowadzenie cela pea brat 15 Czesé 1 USTROJ WALUTOWY I FINANSE UNII EUROPEJSKIEJ Rozdziat I Ustr6j walutowy Unii Europejskiej = eerie tins 4g J, Pole i zakres oraz podstawy prawne ustroju walutowego Unii Europejski) 19 2. Euro jako waluta Unii Europejskiej ss es 3. Strefa euro - - 3:1. Warunki wejécia do strefy euro— kryteria konwergengji okreslone w Traktacie z Maastricht ; be (25 3.2. Pakt Stabilnosci i Wzrostu sy ai mo BD *3. Status gospodarczy i finansowy pafistw czlonkowskich nalezacych do stety euro : zs eB 34. Status gospodarczy i finansowy paristw czlonkowskich objetych derogacja.. 35 35 Dalszy rozw6j strefy euro - nowe warunki oraz tryb i procedura 40 4. Instytucjonalizacja ustroju walutowego Unii Europejskiej ae 4.1. Europejski System Bankow Centralnych .... ee . 4 4.1.1. Podstawy prawne powolania i organizacji ESBC “4 4.1.2. Celizadania ESBC...... aw 4 43. Sytuacja prawna narodowych bankéw centrainych przed wejéciom i po wejéciu do ESBC 4.2. Europejski Bank Centralny 4.2.1. Status prawny EBC 42.1.1. Organy EBC.... 4212. Zadania EBC i rodzaje kompetengj 42.13. Kompetencje prawotworcze oraz konsultacyjne i opiniodaweze EBC a 51 42.14. Kompetencje monetarne (polityka pienigzna) i dewizowe EBC 4.2.1.5. Kompetencje EBC w zakresie nadzoru bankowegoSpis tresci 5. > < Pozostale instytucje zarzadzajqce w zakresie ustroju walutowego Uni Europejskie} 5.1. Komitet Ekonomiczno-Finansowy (Komitet Walutowy) 5.2. Europejski Komitet Bankowy . 5.3. Europejski Komitet Kontroleréw Bankowych 5.4. Komitet ds. Statystyki Walutowej, Finansowej i Bilansu Platniczego Banki inwestycyjne Unii Europejski Since se 6.1. Europejski Bank Inwestycyjny 6.2. Europejski Fundusz Inwestycyjny .. 6.3. Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju Obowiazywanie jednolitych instytugji prawa walutowego Unii Europe) realizujacych zasade swobody przeplywu kapitalu i platnoéci 7.1, Unijna zasada swobody przeplywu kapitalu i platnosci a obrot dewizowy w Polsce 7.2. Ustugi platnicze 7.3. Stosowanie elektronicznych instrumentéw platniczych 7.4. Zastosowanie rozwiqzaf prawa unijnego dotyczacych platnosei transgranicznych ... 7.5. Regulacja prawna rozwiqzaf dotyczacych swiadczenia ushug finansowych na odleglosé 7.6. Zwalczanie zjawiska tzw. prania coiiveh pieniedzy wedlug unijnyc regulaqji prawnych ... 8 Rozdziat II Finanse Uni Europejskiej oraz ich planowanie i ochrona 1 ns » = . Ochrona interes6w finansowych Unii Europejskiej Specyfika finans6w Unii Europejskiej Wydatki Unii Europejskigj.. 2.1. Ewolucja wydatkow unijnych na tle zmieniajacych s instytucjonalnych oraz celéw i zadan integracji europejskiej. 2.2. Rodzaje wydatkow .... 2.3. Formy prawne wydatk6w 2.4. Struktura wydatk6w Dochody Unii Europejskiej . 3.1. Zasada koncentracji dochodéw w budzecie ogéInym Unii Europejskie} 3.2. Katalog dochodéw budzetu ogéInego UE oraz ich struktura .. 33. Problem zasobéw wlasnych a autonomia finansowa Unii Europejskiej Wieloletnie programowanie i planowanie finansowe w Unii Europejskiej . 4.1. Dotychczasowe rozwiazania i doswiadczenia (Agenda 2000, Strategia Lizbohska, Perspektywa Finansowa na lata 2000-2006) ... 95 4.2. Nowe podstawy prawne wieloletniego planowania finansowego ray finansowe i Nowa Perspektywa Finansowa na lata 2007-2013). sn 4.3. Ramy finansowe na lata 2014-2020 .. Rozdziat II Budet ogéIny Unii Europejskie . Pojgcie budzetu ogélnego Unii Europejskiej i jego charakter prawny eR ie Podstawy prawne budzetu ogéInego Unii Europejskiej . Zasady budzetowe w prawie Unii Europejskiej 3.1. Pojecie i funkcje zasad budietowych 3.2. Zasady budzetowe wynikajace z postanowien Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskigj 3.3. Zasady budzetowe wynikajace z rozporzadzenia wykonawczego Rady Procedura tworzenia, wykonywania i kontroli budzetu ogéInego Unii Europejskie] 4.1, Przygotowanie projektu budzetu ogélnego Unii Europejskiej 4.2. Ostateczne przyjecie budzetu ogéInego przez Parlament Europejski 43. Zmiany budzetu ogéinego UE w ciagu roku budzetowego 4.4. Wykonywanie budzetu ogélnego Unii Europejskie] 45. Kontrola wykonania budzetu coe Uni ee 4.6. Absolutorium budetowe Rozdziat IV Fundusze, inicjatywy wspélnotowe i instrumenty finansowe oraz mechanizmy finansowe w Unii Europejskie} 2, ae Now 2 Pojecie i zadania oraz klasyfikacja funduszy tworzonych w Unii Europejski Fundusze strukturalne .. 2.1. Cele funduszy strukturalnych 2.2. Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego 2.3. Europejski Fundusz Spoleczny.. 2.4. Europejski Fundusz Rolny na rzecz Wsparcia Obszarow Wiejskicl 2.5, Europejski Fundusz Rybacki ... 2.6. Wspdlnotowy Fundusz Tytoniowy Fundusz Sp6jnosci.... Pozostale fundusze niestrukturalne . 4.1, Europejski Fundusz Inwestycyjny . 4.2. Fundusz Solidarnosci Unii Europejskiej... 4.3. Europejski Fundusz Dostosowania do Globalizacji 4.4. Europejski Fundusz Rozwoju .... Srodki przeznaczone na realizacje programéw przedakcesyjnych Inicjatywy wspélnotowe Instrumenty Finansowe . 7.1. Europejski Instrument Sasiedztwa i Partnerstwa .. 7.2. Instrument na rzecz Stabilnosci .. 7.3. Instrument finansowania wspélpracy na rzecz rozwoju.. 7.4. Instrument Finansowy Ochrony Ludnosci 7.5. Inne instrumenty finansowe Mechanizmy Finansowe EOGSpis tres Czegé I PRAWO FINANSOWE UNII EUROPEJSKIEJ Rozdzial V Charakterystyka ogé6lna prawa finansowego Unii Europejskiej . Wladztwo finansowe Unii Europejskiej a suwerennos¢ finansowa paistw czlonkowskicl »- 167 167 2. Pojecie i zakres oraz Zrédla prawa finansowego Uni Europejskic§ 172 3. Obowiazywanie prawa finansowego Unii Europejskiej w pafistwach czlonkowskich i wynikajace stad ich obowiqzki . 174 3.1. Zasady obowigzywania prawa finansowego Unii Europejskiej w paristwach calonkowskich ... 174 3.2. Obowiqzki pafistw czionkowskich wynikajace z faktu obowiazywania prawa unijnego w krajowym systemie prawnym vere 179 Rozdziat VI Prawo sektora finanséw publicznych w Unii Europejskig).... sennenns 184 1, Formy i instrumenty oddzialywania Unii Europejskiej na finanse publiczne paristw czlonkowskich w okresie poprzedzajacym wystapienie éwiatowego kryzysu finansowego w 2008 r. y S 184 1.1. System rachunkéw narodowych i regionalnych (ESA95) oraz jego znaczenie dla okreslenia pojgcia sektora finans6w publicznych w pafstwach cztonkowskich Unii Europejskie) ...u:u0s:sornsnuininon eee | 1.2. Harmonizacja obliczania produktu krajowego brutto (dochodu narodowego brutto) oraz wysokoéciinflacji, deficytu i diugu publicznego w panstwach czlonkowskich Unii Europejskie§... 187 1.3. Przeciwdzialanie nadmiernemu deficytowi budetowemu i zadluzeniu publicznemu paristw cztonkowskich Unii Europejskiej w okresie do kryzysu finansowego .... snide BB 2. Zmiana postawy Unii Europejskiej w dziedzinie finans6w publicznych ze wzgledu na pojawienie sie Swiatowego kryzysu finansowego wwe 194 21. Kryzys finansowy w Unii Europejskij.. teteent iol 22, Stabilnos¢ finansowa i r6wnowaga makroekonomiczna jako howe zasady ingerencji Unii Europejskiej w dziedzinie finans6w publicenych pafstw calonkowskicl 195 2.3. Dyscyplinowanie paristw cztonkowskich do przestrzegania jednolitej rachunkowosci i sprawozdawezosc 2.4. Nowe podstawy planowania budzetowego (prognozy) i sredniookresowe ramy budzetowe . 2.5. Wamocnienie nadzoru budzetowego i dyscypliny finansow publicznych 25.1 Zmiany Paktu Stabilnoéci i Wzrostu - nowe dzialania prewencyjne (zapobiegawcze) i koryguiace (naprawcze)... 252. Zmiany w zakresie nadzoru i koordynagji polityk gospodarczych ~ Semestr Europejski i Dialog Gospodarczy 210 213 Spi tres 25.3. Zapobieganie zakiéceniom rownowagi makroekonomicznej iich korygowarie..... 2.6. Traktat o stabilnosci, koordynagjii zarzadzaniu w Unii Gospodarczej i Walutowej (Pakt Fiskalny) . san wend 2.7. Wprowadzenie nowych form pomocy finansowej Unii Europejskiej dla paristw czlonkowskich ~ Europejski Mechanizm Stabilizacji Finansowej i Europejski Mechanizm Stabilnosci , 27.1. Europejski Mechanizm Stabilizac 2.7.2. Europejski Mechanizm Stabilnosci Rozdziat VI Prawo podatkowe Unii Europejskiej Zz 1. Pojecie i zakres oraz podstawy prawne i kierunki rozwoju prawa podatkowego Unii Europejskiej Harmonizacja opodatkowania posredniego ... 2.1. Podatek od wartosci dodangj.... 2.2. Podatek akcyzowy .. 23, Podatek od gromadzenia kapitalu Harmonizacja opodatkowania bezposredniego 3.1. Uwagi ogélne fe RAD: 3.2. Opodatkowanie dochod6w spélek dominujacych i spélek zaleznych... 33. Unikanie podwojnego opodatkowania zysk6w przedsiebiorstw powigzanych (Konwencja Arbitrazowa) ... Be 34. Opodatkowanie w praypadku laczenia, podzialéw, wydzielenia, wnoszenia majatku i zamiany udzialéw dotyczacych spélek réznych pafistw czlonkowskich oraz przeniesienia statutowej siedziby spotki europejskiej lub spéldzielni europejskiej z jednego paristwa do drugiego pafistwa czlonkowskiego oa 35. Opodatkowanie dochod6w z oszezednosci w postaci odsetek 3.6. Opodatkowanie przychod6w spélek powiazanych w postaci odsetek oraz naleznosci licencyjMyCh -arrv.nonenrneee e . Wspélpraca administracyjna pafistw czlonkowskich w sferze podatkowej 4.1. Podstawy prawne i zakres wspélpracy .... 4.2. Szczegdlowe zasady wspélpracy administracyjnej w zakresie opodatkowania . Pc Finansowej w . 238 2 ies Rozdzial VIII Prawo rynku finansowego Unii Europejskiej . Wewnetrzny rynek finansowy Uni Europejskiej i nadzér nad jego funkcjonowaniem .. wih, ean 1.1. Pojecie i zakres oraz organizacja wewnetrznego rynku finansowego Unii Europejskie 1.2. Unia Europejska wobec kryzysu na wewnetrznym rynku finansowym . Instytucje kredytowe i nadz6r nad ich funkcjonowaniem 2.1, Pojecie instytucji kredytowej ijej formy organizacyjne wee 270 ~- 270 270 . 273 nSys tres 2.2. Warunki podejmowania i wykonywania dzialalnosci przez instytucje kredytowe wedlug prawa Uni Europejskiej ...c.cn0nennn 23. Nadz6r nad instytucjami kredytowymi i spotkami holdingowymi w sektorze bankowo-inwestycyjnym wedlug prawa Unii Europejskig......289 23.1, Zasady i organizacja nadzoru nad instytucjami kredytowymi ..... 23.2. Instrumenty indywidualnego nadzoru ostroznosciowego nad instytucjami kredytowymi ... ieee bs, ‘po 2.3.3. Nadz6r skonsolidowany w sektorze bankowo-inwestycyjnym......... 295 3. System gwarangji i odpowiedzialnosci instytucji kredytowych wobec klientow w prawie Unii Europejski@] ..ecussncen eee 4, Instytucje finansowe i nadz6r nad ich funkcjonowaniem .. : 4.1. Pojecie instytucji finansowych i ich formy organizacyjne...... 300 42. Zasady tworzenia i funkcjonowania instytucji ubezpieczeniowych oraz nadzoru nad nimi 4.2.1. Uwagi ogéine.... i eet os aa 422. Zaktady ubezpieczen i zaklady reasekuracji oraz nadzor finansowy Nad ich dzialalnO$Cig .anmnesnnnnninnnnnnnnese sc a 423. Posrednictwo ubezpieczeniowe i nadz6r nad jego wykonywaniem ....317 Instytucje publicznego obrotu papierami wartoSciowymi oraz nadzér nad nimi. 317 Fundusze inwestycyjne oraz nadzor nad nimi... . ote Fundusze emerytalne i nadz6r nad ich funkcjonowaniem ..... » 336 Konglomeraty finansowe oraz nadzér wzupetniaj 301 301 exam JACY «on Bibliografia. cs Bae sao ntl Wykaz powolywanych aktow prawa Unii Europejskiej eg teehee el AFI DNB UE Dz. Urz, EBC EBI ECU EFG EFI EFOIGR EFR EFRR EFS EFSF EFSM EIW EKB EKKB EOG EPS ERMII ESM ESRB WYKAZ SKROTOW alternatywne fundusze inwestycyjne dochéd narodowy brutto Unii Europejskie} Dziennik Urzedowy Europejski Bank Centralny Europejski Bank Inwestycyjny European Currency Unit (europejska waluta rozliczeniowa obowigzujaca we Wspélnotach Europejskich do 1 stycenia 2002 1.) Europejski Fundusz Dostosowania do Globalizacji Europejski Fundusz:Inwestycyjny Europejski Fundusz Orientagji i Gwarangji Rolnej Europejski Fundusz Rybacki Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego Europejski Fundusz Spoteczny European Financial Stability Facility (Europejski Instrument Stabilnosci Finansowe)) European Financial Stabilisation Mechanism (Europejski Me- chanizm Stabilizagji Finansowej) Europejski Instytut Walutowy (zastapiony przez Europejski Bank Centralny) Europejski Komitet Bankowy Europejski Komitet Kontroleréw Bankowych Europejski Obszar Gospodarczy Europejski Praeglad Sadowy Exchange Rate Mechanism Il (Mechanizm Stabilizowania Kur- s6w Il) European system of national and regional accounts (Europej- ski System Rachunkéw Narodowych i Regionalnych) Europejski System Bank6w Centralnych, obejmujacy Euro- pejski Bank Centralny i krajowe banki centralne pafistw caton- kowskich European Stability Mechanism (Europejski Mechanizm Sta- bilnosci) European Systemic Risk Board (Europejska Rada ds. Ryzyka Systemowego)ETS/TS UE EUNB EuratonvVEWEA Eurosystem EWG EWwis GSP Karta praw podstawowych UE ke Konstytucja RP NBP OLAF OTK-A PP PKB TFUE TO Traktat Euratom Traktat Lizbonski Traktat Reymski TUE TWE uGw n Europejski Trybunal Sprawiedliwosci (po wejsciu w aycie Traktatu Lizbofiskiego ~ TS UE - Trybunal Sprawiedliwosci . Europejski Urzad Nadzoru Bankowego Europejska Wspélnota Energii Atomowej Europejski Bank Centralny i krajowe banki centralne pafstw calonkowskich, ktérych waluta jest euro Europejska Wspélnota Gospodarcza Europejska Wspolnota Wegla i Stali Gdariskie Studia Prawnicze Karla praw podstawowych Unii Europejskiej (Dz. Urz. UEC 326/02 z 26.10.2012, s. 391) ustawazdnia 23 kwietnia 1964 r.—Kodeks cywilny (tekstjedn, Dz. U.2.20148. poz. 121) Konstytucja Rzeczypospolitej Polskie} z dnia 2 kwietnia 1997 (Dz. U.Nr78, poz. 4832 péén. zm.) Narodowy Bank Polski LOffice européen de lutte antifraude (Europejski Urzad Zwalezania Naduzyé Finansowych) Orzecznictwo Trybunalu Konstytucyjnego - Zbi6r Uraedowy (seria A) Pafistwo i Prawo produkt krajowy brutto Traktat 0 funkcjonowaniu Uni Europejskiej, wprowadzony ha mocy Traktatu z dnia 17 grudnia 2005 r. zmieniajacego Traktat oUnii Europejskieji Traktat ustanawiajgcy Wspolnotg Europejska (tekst skonsolidowany: Dz. Urz. UE C 8 2303.2010, s 47) Trybunal Obrachunkowy Traktat ustanawiajacy Europejskq Wsp6lnote Energii Atomo- We; (tekst skonsolidowany: Dz. Urz. UE C 84 z 30.3.2010, s.1) Traktat z dnia 17 grudnia 2007 i Europejskiej) Tr. zmieniajacy Traktat 0 Unii Europejskiej i Traktat ustanawiajacy Wspdlnote Europejska (D2. Urz. UE € 306 z 17.12.2007, s. 1) Traktat z dnia 25 marca 1957 + ustanawiajacy Europejska Wep6lnote Gospodareza (w polskiej wersji jezykowej opubl w Dz. U. z 2004 r. Nr 90, poz 864/2 z pozn. zm.) Traktat o Unit Europejski) (Dz. U. 2 2004. Nr 90, poz 864/30 2 péén. zm.) Traktat ustanawiajacy Wspélnote Europejska (tekst skonsolidowany: Dz, Ure. UEC321E 2 29.12.2006, « 37) [zastapiony na mocy Traktatu Lizboriskiego Unii Europejskiej Unia Gospodarcza i Walutowa Przez Traktat o funkcjonowanit Wokaz skrétée ounijny WE/Wspélnoty/Wspélnoty Europejskie WRF wspélnotowy” Iny rynek ZAFL dotyczacy Unii Europejskiej [termin ten zastapil wyraz wspélnotowy” po wejsciu w zycie Traktatu Lizborskiego] Wspélnota Europejska i Europejska Wspélnota Energii Ato- mowej [zastapione na mocy Traktatu Lizboriskiego przez Unie Europejska] wieloletnie ramy finansowe dotyczacy Wspolnot lub WspéInoty Europejskie} [po wejSciu wiycie Traktatu Lizboriskiego oznacza ,unijny”| powejéciu w zycie Traktatu Lizboriskiego-rynekwewnetrany Unii Europejskie} zarzadzajacy alternatywnymi funduszami inwestycyjnymi BRozdziat | USTROJ WALUTOWY UNII EUROPEJSKIE) 1, Pojecie i zakres oraz podstawy prawne ustroju walutowego Unii Europejskiej Unia Europejska, mimo Ze nie jest pafistwem ani federacja pafstw, ma wlasny ustrdj walutowy. Pojecie ustroju walutowego UE obejmuje swoim zakresem zaréwno regulacje odnoszace sie do euro jako waluty, jak i regulacje dotyczace strefy euro (tworzenia iroz- woju) oraz instytucjonalizacji ustroju walutowego. Droga do dzisiejszej Unii Gospodarczej i Walutowej, funkcjonujacej w ramach UE, byla dluga i trudna'. Przez wieki poszczegélne pafistwa i pafistewka demonstrowaly bowiem swojq suwerennosé m.in. przez emisjg wlasnej waluty oraz jej ochrone. Rozw6j handlu migdzynarodowego zapewniano glwnie poprzez dwustronne umowy migdzy- narodowe, a poZniej takze w drodze ustanawiania wolnych stref handlu. Koniecznosé dokonywania rozliczen pienieznych zmuszala do ustanowienia parytetu walut i postu- giwania sig nim dla okreslenia wartosci pieniadza w obiegu miedzynarodowym. Prowa- dzilo to do nadania szczegdlnego znaczenia kursom walut obcych oraz do wyznaczania niektérym walutom funkcji pienigdza swiatowego. Pééniej pojawily sie takze waluty rozliczeniowe, ktore pelnily te funkcje. W XIX wieku pojawialy sie takze proby tworzenia unii monetarnych (np. w Niemczech Zollverein, Lacifiska Unia Monetarna, Skandynaw- ska Unia Monetarna). W pierwszej potowie XX wieku powstala zas unia walutowa Belgii i Luksemburga (1921 r.), a w czasie II wojny swiatowe) wysunieto koncepcje unii walutowej Rzeszy Niemieckiej z niektérymi pafstwami, ktorych terytoria znajdowaly sie pod wplywami Niemiec (1940 r.?. Zalamanie sig systemu walutowego opartego na parytecie zlota sprawilo, ze pelna wymienialnosé wigkszosci walut na zloto stala sie niemotliwa, co doprowadzito do znacznych wahah kurs6w walut. Kolejna probe utrzymania systemu stabilizacji kurs6w podjeto w 1944r. w tzw. ukladziez Bretton Woods. Przyjeto w nim, Ze kursy walut pafistw uczestniczacych w ukladzie mogly wahaé sie jedynie w granicach , plus minus 1%” w stosunku do kursu odniesienia wyznaczonego wobec zlota (praktycznie takze wobec dolara USA). A. Nowak-Far, Uia Gospodarcza i Wi ? A. Nowak-Far, Unia Gospadarcea seawa 2008, s, 135-136, dowa w Europie, Warszawa 2001, s.13in a (w-) Prawo Uni Europese. Zagadnieniasytemowe, red, J Barce, War-i ralutowy i fnanse Unti Europese 7 Cons ae Europa nie rezygnowala zidei utworzenia Scislejszejintegracji walutowej, Idea taka Pojawila sie w planie Schumana z 1950 r, majacym na celu polaczenie europejskich z- sobow wegla istal’ W traktacie ustanawiajacym Europejska Wspélnote Wegla i Stal nie zawarto jednak zadnych postanowien na temat integracji walutowej. Powstala natomiast Europejska Unia Platnicza (1950 r.), w ramach ktérej nastepowalo wyréwnywanie nad- wyzek lub deficyt6w obrotéw biezacych panstw czlonkowskich Uni W Traktacie Rzymskim z 1957 r. ustanawiajacym Europejska Wspélnote Gospodarcag (EWG) idea integracji monetame) pafstw czlonkowskich (fj. ,szdstki” pafistw, ktére wezesniej utworzyly Europejska Unie Platnicza) zostala poczatkowo sprowadzona do nastepujacych zalozen i celéw': 4) celem paristw ezlonkowskich jest zapewnienie réwnowagi bilansu platniczego, chowanie zaufania do wlasnej waluty i dbalosé o wysoki stopien zatrudnienia orn stabilny poziom cen (art. 104); 2) Srodkami shuzacymi do osiagania tych cel6w sq koordynacja polityki gospodarcagj {walutowe) utworzenie Doradczego Komitetu Walutowego) paristw czlonkowskich + wspélpraca bank6w centralnych tych krajéw (art. 105); 3) lieralizacja obrotu walutowego pafstw celonkowskich jako niezbedny warunekwy- miany towar6w, uslug i kapitalu (art. 106); 4) wspotna polityka pafstw czlonkowskich w dziedzinie ksztaltow ania kursw walt- towych (art. 107); ace eae Ksztaltowania sytuacji platniczej lub dewizowg 6) kompetencje Rad i aie ; F os si bal inanylibuchylenia Stodk6w podjetych przez pafistwaczlon- kcjonowanie wspélnego rynku (art. 109). ue rate oes de retin nie przewidywano, aby EWG stala sig takie niente ee a a _ wal me Obowiazujaca na jej terytorium’, W latach 1958-1972 bnpenh tym kierunku, chociaz w 1961 zaproponowano utworzenie Po seBo systemu rezerw walutowych (Komitet pod prze' no tzw. memorandum, peat ktorym sformutowano potreby i ntralnych®, Pod koniec lat 60. w Hadze podjeto eat (Gamer aR ct Wwaluty, planujac jej wprowadzenie w 1980 pod éjonowalakrétko w formic ‘eh nit) Planu tego jednak nie wdrozono, a ECU funk- tad tm, plage Wenn rr Todliczeniowej. Dopiero w 1970 r. podjeto dyskusjg W198017Po pierw, zych probach Zawieral scenariusz dojécia do uni walutowe) . planu zarzucono, tBteeeth Eo rei aes ty, ding S278 M. Ola, Euroa ate War co Pat yt nase fo chow, Pcs i Prawofnansowe w werunbach pn 2 Pr2ygtowene me warinlach oe a seta iar cada A Nowak Fer, nia Ge Warszawa 1999, 5,14 21983, §. 12 id 'ystem prawn finansowego, t. 1V, Prawo walutowe, rH” Shows, Warszawa 200,624], euro (¥) Finasowego i niefinan Finansoicego i niefinansowego sie Wi Keg jubileuscown ded na Profesor Pernice. 137-156 2 Rozdziat I. Ustréjwalutowy Uni Europejskiej W 1978 r. Rada Europejska podjela uchwale, w kt6rej sformutowala podstawowe zalozenia Europejskiego Systemu Walutowego. Obejmowal on: 1) ECU jako walute rezerwowa oraz rozliczeniowa; 2) Mechanizm Kursowy, stanowiacy zabezpieczenie zakresu waha kursu walut; 3) wsparcie kredytowe operacji interwencyjnych na rynkach walutowych, obstugiwane przez Bank Rozlicze Migdzynarodowych w Bazylei, Doswiadczenia zwiqzane z realizacjq planu Wernera oraz z funkcjonowaniem Euro- pejskiego Systemu Walutowego wykorzystano przy formulowaniu kolejnego planu, §, planu Delorsa z 1989 r., a wige po uplywie ponad 30-letniego okresu funkcjonowania EWG. Plan Delorsa przewidywal trzy etapy dochodzenia do uni walutowe}’. Tabela 1. Etapy dochodzenia do unii walutowej wedlug planu Delorsa z 1989 r. Etap Dzialania Etap! Mialo zostaé zakoriczone tworzenie jednolitego rynku wewnetrznego, w tym (0d 1 lipea 1990) rynku finansowego, ze swobodaym przeplywem kapitaléw i uslug finanso- ‘wych oraz miata nastapi¢ konsolidacja Mechanizmu Kurs6w Walutowych, ‘w ramach kt6re) kraje clonkowskie zobowigzane byly utrzymywaé kursy swych walut w przedziale dopuszczalnych wahaf Enap It Miato nastapi¢ przejécie do sztywnych kursow oraz do utworzenia zaladka eu: *opejskiego banka centralnego, koordynujgcego polityke monetama i przygotowania do utworzenia unii walutowe} Etap I Miata zacza¢ funkcjonowa¢ unia gospodarcza i walutowa, 2 niezmiennymi kursami wymiennymi, jednolitg waluta i niezaleznym europejskim systemem bank6w centralnych, 2x6: opracowanie wlase Europejski System Walutowy ulegt likwidacji z mocy postanowieh Traktatu ustana- wiajacego Wspélnote Europejska z dniem 31 grudnia 1998 r. Jego miejsce zajql Mecha- nizm Stabilizowania Kurs6w I (ERM Il) Sluzy on stabilizowaniu kurs6w migdzy euro a walutami paristw cztonkowskich nienalezacych do unii gospodarcze} i walutowe}. Za- sady funkcjonowania ERM Il zostaly zatwierdzone przez Rade Europejskq na szczycie w Amsterdamie w czerwcu 1997 1 W pééniejszych latach ulegal on modyfikacji", Aktualnie zaé obowiqzuje Porozumienie nr 2006/73/08 z dnia 16 marca 2006 r. pomiedzy Europejskim Bankiem Centralnym oraz. krajowymi bankami centralnymi pafistw calonkowskich spoza strefy euro okreslajace procedury operacyjne mechanizmu kurs6w walutowych w trzecim etapie Unii Gospodarczej i Walutowej, Przedmiotem Porozu- mienia sq nastepujace zagadnienia: 1) dwustronne kursy centralne oraz kursy interwengji pomiedzy waluta euro a uczestniczacymi walutami spoza strefy euro, 2) interwencja, * K Jakubiszyn, B. Karski,D. Rybittska, Euro. s. 17. * Dz. Urz. WE C345 z 13.11.1998, s.6. "Ostatnio yto zmieniane Porocumieniem pomigdzy EBC a narodowymi bankamicentralnymiz dnia 16 wrzeSnia 2004 r, Dz. Urz. UEC 281 2 18.11.2004, s. 3 * Dz. Urz. UEC 73225.3.2006, s. 2 a(Caps sin oalutory i firanse Uni Europes 3) finansowanie krétkoterminowe, 4) wspélpraca kursowa, 5) monitorowanie funkcjonowania systemu, 6) zasady obowiazujace narodowe banki centralne spoza strefy euro nieuczestniczace wERMIL W Traktacie z Maastricht zrealizowano plan Delorsa, wprowadzajac instytucje unit gospodarczej i walutowe). Preyjeto, Ze jest to obszar walutowy, na ktorym jest zagwa rantowana: 1) peina i nieodwracalna wymienialnos¢ walut, 2) calkowitaliberalizacja transakc} kapitalowych i pelna integracja rynku finansowego, 3) eliminacja wahaf kurs6w walutowych i usztywnienie parytetow w alutowych. Utworzono Europejski Instytut Walutowy jako namiastke przyszlego Europejskiego Banku Centralnego, wehodzacego w sklad Europejskiego Systemu Bankow Centralnych Sformulowano tzw. kryteria zbieznosci (konwergencji), na podstawie ktérych miano ocenia€ modliwos wstapienia pafstw czlonkowskich UE do Unii Gospodarczej i Walu- ‘owe) (UGW)". Opracowano take trzyetapowy scenariusz dochodzenia do UGW, pray mujac jednoczesnie harmonogram poszczegslnych etapow. ___, W Tetapie (od 1 lipca 1990. do 31 grudnia 1998 r,) zatozono zakonczenie tworzenia jednolitego tynku finansowego. W II etapie (od 1 stycznia 1994 r. do 31 grudnia 1998) Europejski Instytut Walutowy wemocnit wspélprace narodowych bankéw centralnych i koordynacje polityki walutowej pafstw czlonkowskich oraz przygotowal instrumen- eS Stycznia 1999 x. do 31 grudnia 2001) przeprowadzono przygotowania do wpr be ; Pe (od 1 vou 2002 t) oraz stworzenia strefy euro, a przez to powolanie sai eos pea tttowe) spost6d pafistw czlonkowskich UE, ktore spelniaty krytera a e cj wyrazaly wole wstapienia do tej uni". Zalozenia te zostaly zrealizowane, aoe ra powstanie wlasnego ustroju walutowego UE stalo sie faktem, E podkreslono przede wszystkim to, # Zo0st rynié tylko wtedy, gdy ard UPowainione prze Bs (art. 128 TFUE). W odniesieniu do emisji monet EBC lament Europejskii Rada, st onde eu roced : pejski i Rada, stanowigc zgodnie ze zw) Manes Pane da natiai Sr0dKi niezbedne do uzywania euro jako jee jue Walp 54P*2Yimowane po konsultacjiz EBC. W swietle art. 282 nie ma juz a “ } 7 banki centraine Pa do tego, ée w sklad ESBC wehodza wszystkie kajov® : i ‘onkowskich. Natomiast EBC i banki centralne panstw cZlom 74 tzw. Eurosystem, prowadzacy polityke pie wigkszyly sieo tyle, ze EBC przejatostatecznie lewice- Walt, Ei " rapa Unie Gospdara i Walutowa, Warszawa 200, 5.854 seerzjC. Kosikowski, Po "Poi einai fans UE w Train Lizboriskim, EPS 2008, nr 6,8. 4-10 Rozdzia L. Ustréjwalutoavy Uni Europejskiej W Traktacie o funkcjonowaniu Unii Europejskiej okreslono rozwiazania prawne dotyczqce polityki gospodarczej i pienieznej (tytul VIM). Znakomita czes¢ postanowieh odnosi sie do wszystkich paristw czlonkowskich UE (art. 119-135). Natomiast oprécz tego Traktat zawiera postanowienia szczegélne dla paristw czlonkowskich, ktérych waluta jest euro (art. 136-138) i postanowienia przejéciowe, w ramach kt6rych uregulowano odrgbnosci odnoszace sie do pafistw objetych derogacja (art. 139-144). Oznacza to, ze status prawnogospodarczy i prawnofinansowy paristw czlonkowskich UE nie jest jednolity. Stalo sig to jaskrawo widoczne w warunkach kryzysu finansowego, ktory dotknal takie UE i jej pafistwa czlonkowskie. 2. Euro jako waluta Unii Europejskiej Od strony normatywnej problematyka euro ijej wprowadzenie zostaly unormowane zaréwno przepisami prawa traktatowego, jak i licznymi przepisami prawa wtérnego UES, Regulujg one nastepujace grupy zagadnien: 1) zasady wprowadzania euro", 2) emisje banknot6w i monet” oraz ich ochrone przed falszowaniem', 3) tryb postepowania dotyczacy sprawdzania, czy paristwo ubiegajace sie o uchylenie derogacji wypelnia kryteria konwergencji oraz inne obowiazki zwiazane z wejéciem do strefy euro®, "© Zob. szerze} M. Olszak, Europese praw wwalutowe (w:) System prawn finansonego,t. IV, Prawo walutowe, prawo owe, prawo rynku finansowego, red. J. Ghuchowski, Warszawa 2010, s. 33 n. " Zob. rozporzadzenie Rady 1108/97 2 dnia 17 czerwea 1997 r. 0 pewnych postanowieniach odnoszacych sig do wprowadzenia euro, Dz. Urz. WE L 162 2 196.1997, s. 1, 2m. rozporzadzeniem Rady nt 2595/2000 z dnia 7 istopada 2000, Dz. Urz. WE 1.300 .29,11.2000, s. 1; rozporzadzenie Rady 974/98 z dnia 3 maja 1998 r. w sprawie wprowadzenia euro, Dz, Urz. WE L 1392 11.5.1998, s. 1, zm. rozporzadzeniem Rady nr 2169/2005 2 dnia 21 grudnia 2005 r,, Dz. Urz. EL 3462 28.12.2005, s.1irozporzadzeniem Rady nr 1674/2006 z dna 7 listopada 2006, Dz. Urz. UE L 3082 9.11.2006, S.2 oraz rozporzadzeniem Rady nr 693/2008 z dnia$ lipca 2008 r, Dz. Urz. UE L 195 2 24.7208, s. I; ozporzadzenie Rady nr 2866/98 z dnia 31 grudnia 1998, w sprawie kurs6w wymiany migdzy euro a walutami paristw czlonkowskich Prayjmujacych euro, Dz. Urz. WE L359 31.12.1998, s. 1, zm. rozporzadzeniem Rady nr 1086/2006 z dnia 11 lipca 20061, Dz. Urz. UE L 195 2 157.2006, s, 25 oraz rozporzadzeniem Rady nr 654/2008 z dnia 8 lipca 2008 r., Dz. Ure. UE L195 2247.2008, 5.3. Por. rozporzadzenie Rady nt 97598 z dnia 3 maja 1998 r. w sprawie nominal6w i parametréw technicznych monet euro przeznaczonych do obiegu, Dz. Urz. WE L 139 z 11.5.1998,s. 6; decyzja Europejskiego Banku Centralnego 2 dnia 19 kwietnia 2013 r, w sprawie nominal6w, parametréw, reprodukcji, wymiany oraz wycofywania banknotéw euro, Dz. Urz. UEL 118230.4.2013, s, 37; zalecenie Komisjiz dnia 27 marca 2010 r. dotyczace zakresu i skutk6w statusu banknotow i monet euro jako prawnego srodka platniczego, Dz. Urz. UE L 832 303.2010, .70; decyzja Europeskiego Banku Centralnego nr 2010/29 z dnia 13 grudnia 2010 r. w sprawie emisji banknotéw euro (wersja przeksztalcona, Dz. Urz. UE L 352 92.2011, s. 26); rozporzadzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 651/2012 z dia 4 lipca 2012. w sprawie emisji monet euro, Dz, Urz. UE L201 2 277.2012, s. 135. ® Zob.rozporzadzenie Rady nt 1338/2001 z dnia 28 czerwea 2001 r.okreSlajgce Srodki ochrony euro przed falsz0- waniem, Dz. Urz. WE L 181 2 4.72001, . 6, zm. rozporzadzeniem ne 1339/2001 z dnia 28 czerwea 2001, Dz. Ure. WE 1329214.12.2001, 5.1. ® Por. uchwala Rady z dnia 17 czerwea 1997. w sprawie Paktu StabilnoSa i Wzrostu, Dz. Urz. WE C236 228.1987, s 1; decyaja Rady nr 98/415 z dnia 29 czerwca 1998 . w sprawie konsultacf przez organy krajowe opinii Europejskiego Banku Centralnego udzielanych wladzom krajowym w sprawie projektow preepisow prawnych, Dz. Urz. WE L 189 23.7.1998, s, 42Usirjwaltouy ifnanse Uni Europese 4) praygotowanie do przejécia na euro od strony technicznej i organizacyjnej®, 5) decyzje o uchyleniu derogacji podjgte w stosunku do imiennie oznaczonych Patisti, tore wypelnily kryteria konwergencji oraz inne warunki i ktore zgodnie z kreslong przez organy UE data moga wejéé do strefy euro. J Euro jest walutgobowigzujacq w UE niezaleznie od tego, Ze nie wszystkie jj patsy, calonkowskie uczestnicza jeszcze w strefie euro. Dla euro ustala sie wymienny kurs wa lutowy wobec walutinnych pafstw. W euro prowadzi sig finanse UE oraz dokonujese roalczez pafstamiczlonkowskimi,Banknotyimonety euro podlegaja ochronie rad falscowaniem? Znaczenie euro jako waluty naledy oceniaé zarwno w odniesieni do je obowigy. wania na jednoltym rynku finansowym UE jako waluty referencyjnej, inwestycyjne, interwencyjne| i rezerwowe) jak i w zastosowaniu tej waluty w handlu migdzynare owym, czy jako waluty migdzynarodowej® 4 Pojawienie sie euro oznacza, ze rynek pienigano-walutowy staje sie jednolity, ozs Zwigksza jego przejrzystose. Znikaja w strefie euro narodowe stopy referencyjne. Nast Pip 2miany na rynku walutowym. Euro sta sie walut rezerwowa dla pafstw ucze niczgcych w strefe euro, w kt6rej gromadzi sie rezerwy dewizowe tych paristw. Wpre wadzenie euro ma ogromny wplyw na europejskie rynki akcji oraz na gieldy ina rynek obligacji oraz ustugi powiernicze 5 ma wi sii okresie od wprowadzenia euro okazalo sie, wego.Zmalalo natomiast znaczenie dolara USA jako pieniadza swiatowep to; ji fed Sak: Seatbumo ako waluty platnosc oki waluty rezerw dewizowyeh Dotyezytozwlasme obrot6w z paristwami europejskimi ; Jak ué wyéejzaznaczano, euro ne jest walut, Ze zaczal on pelnié role pie kowskich UE zastapil ktéra we wszystkich pafistwach czlon- oznacza didimaread cee narodowe tych paristw, Uzyskanie czlonkostwa w UBnie ejscia danego paristwa do strefy euro. Aby euro stato sie waluly eae See > ob. zlecerie Kos zdnia Der. VELZ2251anGe a Wyn OBE dotyzyce srk ulatwijgeych preys preg me tant ace WveeEupeegy Banks caeeee 3 De Ur UeL ap roy genta uaesLur ae nickych pryppone ae Wee Epes Bane ee \ sprawie opatrenia ws ipca 2006. w sprawie wy n waluty ea 14 lipca 2006. w spat iych z wprowadzeniem waluty euro 00 ne30 i zagpatenna 2 De Ure UBL 27 2 2872005 «8, sa hazeia wtémego w banknoty oroncty ee ppodmiotow poza stele per eB Podawaiaceniinnyeh wot oon eerie Komi nt RTs Un 2 Latta 008 w HE Za 2 kimi 198. pres ee eIEN, Dz Urz, WEL 1302 151090 se Reh Te WELT 15198 a enon nformac majgcych na cele lctwenie wowed 2awymian emaDe. Ure WE eo ese Konig ne aN RYH Na cel ulate mtg | otek ame De Uz WEL Desens Nash HG za Bbw prop eacych narodowyeh ston obese ete Komisiz dia 3czerwea Nr. w sprawie wspty> Centralnego nr eeteych monet euro, Dz. Urz. UE L186 z 18.725, s. 1; Wy zi 7M zdnia | sierpnia 2007, te ar rset De. Ur. UEL 341227 pay PANT. w sprawiestatytyki pinging orazinsy adzenie Rady ne 13382001 dnp N, “Gia 28 coerce 2001. okresljgesrodk ochrony euro prod S.7in, PelnypiengdsEuropyikonselavencje je ed. W. Kraszewski, Toru 2000, « 3 Rozdziat L. Ustréjtwalutowy Uni Europejskiej Fakt, Ze czeSé pafistw cztonkowskich UE znajduje sie w strefie euro, natomiast inna czeS¢ postuguje sie nadal walutaminarodowymi, ma daleko idace konsekwencje prawne. Wynikaja one z postanowien prawa traktatowego, ktore odroznia i réznicuje status prawny pafistw, dla ktérych waluta jest euro, od statusu prawnego paristw objetych derogacja. Na pojecie statusu prawnego skladaja sig uprawnienia i obowiazki patistw czlonkowskich oraz ich organ6w i instytucji. Podmioty te nie maja wiec tozsamych uprawnien i obowiqzkéw. Jesli zatem za zasade przyjaé obecnosé patistwa cztonkowskiego w strefie euro, to w stosunku do paristw objetych derogacja nalezy mowié o od- rebnosci ich rezimu walutowego w swietle prawa UE. 3. Strefa euro 3.1. Warunki wejcia do strefy euro - kryteria konwergenqji okreslone w Traktacie z Maastricht Budujac podstawy przyszlej Unii Gospodarczej i Walutowej, zalozono, Ze wejécie do strefy euro wymaga¢ bedzie od pafistwa czlonkowskiego spelnienia okreslonych warunkow. W Traktacie z Maastricht okreslono je jako kryteria konwergengji prawnej i ekonomicznej. Postanowienia te wlaczono nastepnie w ramy TWE, do ktorego dolgczono Pro- tokét nr 21 w sprawie kryteriGw konwergencji. Obecnie regulacje te sq zawarte w TFUE (gtownie art. 140) oraz w zmodyfikowanym Protokole w sprawie kryteridw konwergencj. Sq one dwojakiego rodzaju. Z jednej strony dotycza konwergencji prawnej, az drugiej - konwergencji ekonomicznej (monetarnej i budzetowej)*. Konwergencja prawna (art. 131 TFUE) polega na zobowiazaniu paristw cztonkowskich do zapewnienia zgodnosci prawodawstwa krajowego z regulacjami prawnymi za- wartymi w art. 129i 130 TFUE dotyczacymi niezaleznosci ESBC oraz narodowego banku centralnego w zakresie wykonywania ich zadaf na terytorium paristwa czlonkowskiego W spos6b okreslony w Statucie ESBC i EBC. Wykonanie tego obowiqzku oznacza najezesciej koniecznosé zmiany przepis6w kon- stytucyjnych oraz przepis6w licznych ustaw zwyklych (zwlaszcza dotyczacych centralnego banku pafstwa), a takZe opartych na nich akt6w wykonawezych. W szczegdlnosci chodzi o usuniecie z konstytugji oraz z ustawy o centralnym banku paristwa przepis6w Pozostajacych w sprzecznosci z postanowieniami TFUE oraz statutu ESBC. Spostéd paristw aspirujacych do strefy euro zmian takich dokonano juz w konstytu- cach Cypru, Litwy i Wegier oraz w szwedzkim Akcie o formach sprawowania rzadéw, mimo Ze tylko Cypr wszedt dotychczas do strefy euro. Zmian Konstytucji nie dokonano jeszcze w Polsce, natomiast przeprowadzona na Lotwie nowelizacja Konstytucji nie weszla jeszcze w Zycie, ale dotychczasowy stan prawny zostal zaakceptowany przez Ko- misje. ® Zob.szerze|H.Gronkiewicz- Waltz, Europejska Uni... 85in.oraz E. Chojna-Duch, Padstawy inanscwpublicenych i prowafinansowego, Warszawa 2010, s.97 in. 3BCos Us wulowy ifnanse Uni Europese Konwergencja ekonomiczna ma umoZliwi¢ osiagniecie wysokiego poziomu zbiei- nosci w zakresie pewnych scisle okreslonych wskaZnik6w ekonomicznych. Konwergen- cja ekonomicana obejmuje dwie grupy kryteriow: 1) monetarne i 2)budéetowe. Spelniaé i utraymywaé nalezy jedne i drugie. Obowiazek ten dotyczy zarswno pafstw, Ktorezabiegajao wejsciedostrefy euro, jaki paristw, ktore juz-sig w nie) znajdug, Obowigzki te sq oczywiscie inaczej realizowane. Budietowe kryteria konwergencji odnosza sie do stabilne) sytuacji finans6wy publicenych danego paftstwa czlonkowskiego. Za miernik oceny uznano taka sytuacje bud- Zetowa, ktora nie wykazuje nadmiernego deficytu budzetowego w rozumieniu art. 126 Ust. 2 TFUE. Dla oceny tego zjawiska oparto sig na dwéch kryteriach, wymagajacych zbadania: 1) czy stosunek miedzy planowanym lub rzeczywistym deficytem publicznym a PKB przekracza wartosé odniesienia, chyba ze: a) stosunek ten zmniejszyl sie znacznie oraz w spos6b staly i osiagnal poziom blski wartosci odniesienia lub >) przekroczenie wartosci odniesienia ma charakter wryjatkowy oraz tymezasowy i stosunek ten pozostaje bliski wartosci odniesienia; 2) czy stosunek migdzy dlugiem publicznym a PKB przekracza wartosé odniesienia, chyba ze stosunek ten zmniejsza sig dostatecznie i zbliza sie do wartosci odniesienia w zadowalajacym tempie. Wartosci odniesienia okreslono w Protokole nr'5 w sprawie procedury nadmiemego oes Ustalono je odpowiednio dla: deficytu na poziomie nieprzekraczajqcym 3% oraz dlugu publicznego na poziomie nieprzekraczajacym 60% PKB. Obecnie war toScite wynikaja7 art. I Protokolu 20zalaczonego do TWE, ktory nie zostal merytorycanie zmieniony przez Traktat Lizborisk® ; i Weeht stosowant : a teed ae Protokolu wydano rozporzadzenie Rady nr 3605/93 z dnia 22s 7, Wake ena stosowania Protokolu w sprawie procedury nadmiemego de plan etm wealnn szereg istotnych dla tematu sit i definicji, jak np. wladz oa ene: dlugu, Przyjeto zatem, ze deficyt sektora publicemeg0 dlug pubiceny oznacza ath ose (udzielone) przez sektor publicany. Natoma koniec roku przez sektor ea) dug brutto w wartosci nominalnej niesplacony 14 liczny posiada odpowied ie Tee iiatkiem tych pasywow, dla ktorych sektor pb- wisty deficyt oraz dlug publiene vy finansowe, Wyrézniono takée planowany i r2eczy- : ® Publiczny. Na patistwa cztonkowskie nalozono obowiqzek opt 2 2b De Ue WEC 1912 19715 «54 Za. rzpozaizeie Rady (WE) nr Goze nadniemego defy caer com Den UELIS ingame ye Ure, WEL 332 231 12,1099 « 7 Bar Dee EE 2311218%5 «7 mean na on bee NEL EO tpnie rozporzadzeniem Rady nt 2252260 5.2 oraz roporsnae ge Tzporzadzriem Rady nr ora em Ray ne $7 $1 roxpo even aly 5) 2109205 zen oped Dem VEL 109.2 dia 25 maja 2009 ro st e procedury maja 20090 stosowaniu Protokoku w sprawie proceduly do Traktatu ustanawijacego Wspdlnote Europeska (wersp weit % Roadziat I, Ustréj walutowy Unii Europejskiej cowywania i przekazywania Komisji co kwartal danych dotyczacych dlugu publicznego* Nalezy zwréci¢ uwage na pewne okolicznosci, ktére subiektywnie wplywaja na wystepowanie r6znic w poziomie deficytu budzetowego i dlugu publicznego w poszcze- gélnych pafistwach, Dotyczy to m.in. Polski, poniewaz ~ inaczej niz w Uni - nie zalicza sig do sektora finans6w publicznych otwartych funduszy emerytalnych, co sprawia, i2 poziom deficytu budzetowego jest nizszy 0 ok. 1,5%. Ponadto w Polsce stosuje sig od- mienna niz. w Unii metodologie obliczania deficytu budetowego, Wedlug metodologii unijnej, opartej na ESA'95, wszystkie transakcje sq prezentowane memorialowo, czyli w momencie powstania, natomiast w niektérych patistwach cztonkowskich (np. w Polsce) sq ujmowane metodg kasowa, czyli w momencie faktycznego transferu srodkow. W rezultacie jest wiec tak, Ze: 1) powstale w danym roku zobowigzania wymagalne sektora publicenego zwiekszaja deficyt obliczany w Unii, odwrotnie niz w Polsce; 2) przyrost naleénosci wymagalnych sektora publicznego zmniejsza deficyt sektora publicznego, a w Polsce niekoniecznie; 3) umorzenie diugu jednostkom nalezacym do sektora przez jednostki spoza sektora zmniejsza deficyt sektora publicznego w Uni, natomiast nie ma wplywu w Polsce; 4) przejgcie dlugu jednostki spoza sektora przez jednostke nalezqcq do sektora wplywa na zwigkszenie deficytu sektora publicznego w Unii, a nie ma wplywu na deficyt kasowy w Polsce. Monetarne kryteria konwergencji dotyczq: 1) wysokiego stopnia stabilnosci cenowej, 2) przestrzegania zwyklych marginesow (granic) odchylen od kursu centralnego w ramach Mechanizmu Stabilizowania Kurs6w II (ERM Il) bez dewaluacji waluty narodowej; 3) odpowiednio niskiego poziomu diugoterminowych stop procentowych. W momencie kwalifikacji poszczegélnych pafistw czlonkowskich UE do trzeciej fazy uunii gospodarczej i walutowej Rada przyjela nastepujace wartosci dla monetarnych kry- teriéw zbieznosci: ~ dla kryterium inflacyjnego~3% w stosunku rocenym, ~ dla kryterium walutowego — plus minus 15% wahaf kursu w stosunku do kursu centralnego, ~ dla kryterium stop procentowych ~ 7,8% dla dziesiecioletnich obligacji skarbowych lub instrument6w podobnych. Natomiast w przepisach TWE (art. 121 ust. 1), a obecnie TFUE (art. 140 ust. 1), monetarne kryteria konwergengji zostaly zdefiniowane abstrakcyjnie, a wyjasniono je bardziej szczegdtowo w przepisach Protokolu nr 21. Tak wiec przyjeto: 1) kryterium inflacyjne, rozumiane jako osiagnigcie wysokiego stopnia stabilnosci cen, co bedzie wynikalo ze stopy inflacji zblizonej do inflagji istniejace| w co najwyze] trzech pafistw czlonkowskich, ktore majq najlepsze rezultaty w dziedzinie stabilnosci cen o najbardziej stabilnych cenach. W art. 1 Protokolu 21 wyjasniono, Ze pafistwo ® Rozporzadzenie Rady nr 1222/2004 2 dnia 28 czerwea 2004 r. dotyczace opracowywania i preekazywania kwar- talnych danych dotyczacych dlugu publicenego, Dz. Urz, UE L 233 2.2.7 2004, 8.1 aCag Ustjoalutoroy i finanse Uni Europjskiej calonkowskie spelnia to kryterium, jeslisrednia stopa inflacji odnotowana w tym pafistwie w ciagu jednego roku poprzedzajacego badanie, nie Przekracza 0 wigcej niz, © 1,5% inflagji obliczone} dla trzech patistw czlonkowskich o najbardziej stabilnych cenach; 2) kryterium walutowe, oznaczajqce poszanowanie zwyklych margineséw wahan kursow przewidzianych mechanizmem kurs6w wymiany walut eu ropejskiego systemu walutowego, przez.co najmniej dwa lata, bez. dewaluacji w stosunku do euro. W art.3. zmodyfikowanego Protokolu wyjasniono, ze kryterium to uwaza sie za spelnione, gdy patistwo czlonkowskie stosowalo normalne granice wahah przewidziane w me. chanizmie kurs6w walut europejskiego systemu walutowego, bez powaznych napigé Przynajmnie) przez dwa lata przed badaniem. W szczegdlnosci zas wtedy, edy pate stwo czlonkowskie nie zdewaluowalo dwustronnego centralnego Kursu swoje) wae luty wobec euro z wlasnej inicjatywy przez ten sam okres; 5) kayterium konwergengji dlugoterminowych st6p procentowych. Zgodnie z art. 4 Protokolu warunek ten jest spetniony, jezeli w ciqgu jednego roku przed badaniem Patistwo czlonkowskie posiadalo sredniq nominalng dlugoterminowa stope procen- ‘owa nieprzekraczajaca wiece| niz 0 dwa punkty procentowe stopy procentowej trzech panstw czlonkowskich o najbardziej stabilnych cenach. Stopy procentowe ob- licea sig na podstawie dlugoterminowych obligagji Paristwowych lub porswnywal- nych papiersw wartosciowych, ___ Pierwszej kwalifikacji paristw dwezesne) Wspélnoty Europejskiej do trzeciego etapu integraqii gospodarczej i walutowej dokonano w maju 1998 r.” Rada Europejska zakwa- lifkowala wowezas 11 spost6d 15 krajow czlonkowskich. Dwa paristwa (Dania i Zjedno- czone Krélestwo) nie podlegaly kwalfikagj, poniewai nie wyrazily woli wejcia do unii a ee objete regulacja szczegéing (tzw. derogacja). Szwecja nie zostala za seu tel nie uczestniczyla dostatecznie dlugo w Mechanizmie Kurso- a mea iH Ag Py talutowege,obecnie znanym jako ERM IL. Grecja zas miala spelnla pon Bs Si Hioaeele stopy procentowe, a kryteria konwergendj i) pad tia z lOstrefy euro zdniem 1 stycznia 2001 r (glownie ze wagledu ipreyjecie do srety A lmpiade). Nie wyszlo to zreszta UE na dobre, podobnie jak ich Whagnie en Hisepaniii Portugalii, poniewaz w okresie kryz vysu finansowego do najpowasniejszego zagrozenia upadkiem stely Po toeszerzeniu UE do 25 past ( 2 patistw dostrety euro zostalazakwal @ dniem 1 maja 2004 r.), a w dwa lata poéniej do fikowana najpierw Sloweni om I stycznia 2008 . takée Cyp’s if najpierw Slowenia, az dniem | styczn Slowacja, aod Le Od 1 stycznia 2009 ¢. conkiem strefy euro stala sig rownied do strefy euro zapowiad me take Estonia, Rychle (od 1 stycznia 2014 r.) wstapienie bias ‘a Lotwa, a coraz Smielej 0 checi wejécia do strefy euro slychaé * L Oredak Eur, "eat, Euro. Nowy pena, Warsong 19,5. 42in a Rozizial I, Ustréj walutowy Uni Europeskiej 3.2. Pakt Stabilnosci i Wzrostu W dniu 17 czerwea 1997 r. Rada podjela uchwate w sprawie Paktu Stabilnoscii Wzros- tu®, w kt6rej wyrazono wole polityczna do wspélpracy pafistw czlonkowskich z Komisja i Rada dla wykonania postanowieh wprowadzonych przez Traktat z Maastricht w zakresie dotyczacym konwergencji ekonomicznej. Ponadto Rada wydala dwa rozporz9- dzenia, ktore uregulowaly istote Paktu od strony merytorycznej* W rozporzadzeniu nr 1466/97 podkreslono, ze celem Paktu Stabilnosci i Wzrostu sq sprawne finanse pafistwa jako spos6b wzmocnienia warunk6w sprzyjajacych stabilnosci cen oraz osiagnigcia trwalego wzrostu, przyczyniajacego sie do tworzenia miejsc pracy. Jednoczesnie zwrécono uwage na potrzebe uzupelnienia procedury wielostronnego nadzoru wynikajacego z art. 103 ust. 3 4 TWE (obecnie art. 125 TFUE) poprzez wprowadzenie systemu wezesnego ostrzegania paristw czlonkowskich w celut zapobiezenia nadmiernemu deficytowi. W sprawie wprowadzenia Paktu Stabilnosci i Wzrostu wysuwano argumenty za i przeciw wprowadzeniu®®. Do pierwszych zaliczono to, ze narzucenie dyscypliny fiskal- ej sprzyja podnoszeniu wiarygodnosci wspélnej waluty, zaé dzialanie automatycanych stabilizatorow koniunktury daje najlepsze efekty w przypadku zréwnowazenia budéetu Ww fazie rozkwitu, Uznano przy tym, ze nadmiemy deficyt budzetowy i dlug publiczny w jednym kraju czlonkowskim moze doprowadzié do zaostrzenia wspélnej polityki pie- nigéne}, co moze mie¢ z kolei niekorzystny wplyw na gospodarke innych paristw czlonkowskich unii gospodarczej i walutowej. Natomiast do zagrozen zwigzanych z wprowadzeniem Paktu zaliczono to, ze: 1) przedwezesne utworzenie unii gospodarczej i walutowej spowodowalo, iz niektore kraje calonkowskie dokonywaly zmian w polityce budetowej w spos6b pobiezny lub wrecz oszukaniczy; 2) moze nastapi¢ ograniczenie dzialania automatycanych stabilizatoréw koniunktury 2 powodu sztywnego przestrzegania wielkosci referencyjnych dotyczacych deficytu budzetowego i diugu publicanego; 5) nalozenie sankgji na paiistwa, w kt6rych przekroczono wartosci referencyjne moze poglebi¢ problemy budzetowe tych pafistw. W zaleznosciod tego, czy patistwo cztonkowskie przyjelo jednolita walute, czy ted jj nie przyjelo wyrézniono dia tych cel6w dwie kategorie paristw czlonkowskich, a mia- nowicie ,uczestniczqeych pafistw cztonkowskich” i ,nieuczestniczacych pafistw czton- Kowskich’, Pierwsze zostaly zobowigzane do przedstawienia Sredniookresowych pro- Sramow stabilnosci w terminie do 1 stycznia 1999 r. oraz do corocznej ich aktualizacji Natomiast drugie paristwa zobowiazano przede wszystkim do prowadzenia polityki, tore) celem bedzie osiagnigcie duzego stopnia trwale) konwergengji, na podstawie pro. Bramow konwergengji, ktore mialy byé przekazane do 1 marca 1999 r. i nastepnie co- * Dz. Urz. WE C236 228.1997, 5,1. Rozporzadzenie Rady nr 1466997 2 dna 7 ipca 1997 r.w sprawvie wemocnienia nadzoru pozyqj budetowych Sraznadzoru ikoordynacjipolityk gospodarczych Dz. Urz. WEL 20922.8.1997,s.| oraz rozporzadzenie Rady nt 146797 7 lipca 1997 r. w sprawie przyspieszenia i wyjasnienia procedury nadmiemego deficytu, Dz. Ure. WE L 209 2 dnia7 228.1997, s 6; zab, szerze) A. Nowak-Far, Pak Stl ose, Warszawa 207, , 56 * Zob. L. Oreziak, Polity budzetowoa na obszarze euro (cz. I), Banki Kredyt 2002, nr7, 8.5. anO) Cx wi i Europejskiej Celine _____________+—ss4¥ rocenie aktualizowane. Obydwa rodzaje programow powinny by¢ publikowane w pag. stwach ezlonkowskich ay “ Program stabilnosci obejmuje nastepujace informacje: 1) sredniookresowy cel osiagnigcia wyniku zblizonego do rownowagi lub nadwyii budzetowej oraz zwigzanaz tym sciezke dojscia, a takze przewidy wane zmiany regi dlugu sektora publicznego do PKB; 2) podstawowe zalozenia dotyezqce spodziewanego rozwoju sytuacji gospodara i waénych zmiennych ekonomicanych, majacych znaczenie dla realizacji prograny stabilnosci, takich jak rzqdowe wydatki inwestycyjne, wzrost PKB w ujeciu realnym poziom zatrudnienia i inflacji; 1 3) opis dzialaf podejmowanych lub proponowanych w ramach polityki budzetovg iinnych polityk gospodarczych by osiagna¢ cele programu, a w przypadku pods wowych dzialaf w ramach polityki budzetowej takze ocene ich wplywu na budit W ujeciu ilosciowym; 4)analizg, w jaki spos6b zmiany podstawowych zalozen ekonomiicznych moghby wplynaé na saldo oraz na dlug publiczny. Informacje dotyezqcezmian relagjinadwy2kilub deficytu sektora publicenego doPKS faz zmian relagi diugu publicenego do PKB, a take zmian podstawowych zaluieh ckonomicenych maja by€ praedMladane w ujeciu rocenym, ale obejmowaé takie nk ubiegty ico najmniej trzy lata nastepne. f Program stabilnosci Podlega zbadaniu i ocenie przez Komisjg i Komitet Ekonomia- no-Finansowy, anastepnie podlega badaniu przez Rade. Ta ostatnia, w okresie nie dhui- szymniz dwa miesiace od przekazania Programu, wyda opinie w sprawie programu. ed ae oe * awartosé programy powinny byé wzmocnione, to wéwczas Rada str ie zalecenia dla pafstwa calonkowskiego do skorygowania programu. Nasteptié Ree Kk cante Naadanie program stabilnosci, opierajac sie na informacjach pafst do patistwa ee Komisjii Komitetu. Na tej podstawie Rada moze skierowa wystapieniem ee Zalecenie,stanowigce forme wezesnego ostrzezenia pred wanego skutku, meee deficytu publicznego, Jeslizalecenie to nie przynosi oczek- Bujacych i jeden pod ne Jalecenie do bezzwlocanego podjgcia dala ka ac to zalecenie do publicznej wi . Program konwergencji obeime; » publicznej wiadomosci programa stabilnose one informacje podobne do tych, ktore sq wymaganeod 1) stedniookreso on ‘ budzetowej ee enkeia wyniku zblizonego do réwnowagi lub nadwyat Aug seltora publicmeged reg aes iia takée preewidywane zmiany migdzy nimi a stabilnoscia con nt oKtesOWe cele polityki monetarnej, rete 2) podstawowe ala noscig cen i kurséw walutowych; : ; ; ‘Waznych zmienny. © spodziewanego Tozwoju sytuacji gospodartt| ch ekor konwergencji takich jok a Mmajacych znaczenie dla realizacji program 3) posi zatrudienia inlag tt inwestycyjne, wzrost PKB w ujgct Bis dZiala podejmowanych uh I tinnych polityk Bospedarrych ye mewaNICh W ramach polityki budzetov9 wowych dzialaf w ramach poh W ujeciuloscioeym, Pout siagnaé cele programu, a w dku pods slagnaé cele aw przypadku p i budzetowejtakze ocene ich wpywu na bud 30 en a 8) Se Rozdzial I. Ustréjwalutowy Uni Europejsiej 4) analize, w jaki sposb zmiany podstawowych zalozef ekonomicanych moglyby wplynaé na saldo oraz na dlug publicany, Na podstawie art. 140 TFUE obowiazuje zasada, Ze co najmniej co dwa lata lub na wniosek paristwa czlonkowskiego objetego derogacja, Komisja i EBC skladajq Radzie sprawozdania w sprawie postepow dokonanych przez pafistwa czlonkowskie objete derogacja w wypelnianiu ich zobowiqzan w zakresie urzeczywistniania unii gospodarczej i walutowej. Sprawozdania te okreslaja, czy ustawodawstwo krajowe kazdego z paristw czlonkowskich, w tym statuty jego krajowego banku centralnego, jest zgodne z artyku- Jami 130 i 131 i ze statutem ESBC. Sprawozdania okreslaja rownied, czy osiagniety zostal wysoki poziom trwalej konwergengji, analizujac, w jakim stopniu kazde pafstwo czlonkowskie objete derogacja spelnilo nastepujace kryteria: ~ osiggnigcie wysokiego stopnia stabilnosci cen, co bedzie wynikalo ze stopy inflagj zblizone} do istniejqcej w co najwyZej trzech pafistwach ezionkowskich, ktore maja najlepsze rezultaty w dziedzinie stabilnosci cen; ~ stabilna sytuacja finans6w publicanych, co bedzie wynikalo z sytuacji budzetowej, ktéra nie wykazuje nadmiernego deficytu budzetowego; ~ poszanowanie zwyklych margines6w wahan kurs6w przewidzianych w mechanizmie kurs6w wymiany walut przez co najmniej dwa lata, bez dewaluacji w stosunku do waluty innego paristwa cztonkowskiego; ~ trwaly charakter konwergengjiosiagnietej przez pafistwo czlonkowskie ijego udziatu wmechanizmie wymiany walut,co odzwierciedla sig w poziomie dlugoterminowych st6p procentowych. Program konwergengji podlega zbadaniu i ocenie przez Komisje i Komitet Ekono- miczno-Finansowy, a nastepnie podlega badaniu przez Rade. Ta ostatnia, w okresie nie dluzszym niz dwa miesiqce od przekazania programu, wydaje opinie w sprawie programu. Jesli uzna, Ze cele i zawartos¢ programu powinny byé wzmocnione, to wowczas jednoczesnie formutuje zalecenia dla pafistwa czlonkowskiego do skorygowania programu. Nastepnie Rada monitoruje wdrazanie programéw konwergencji, opierajac sig na informacjach paristw eztonkowskich oraz ocenach Komisji i Komitetu. Na tej podstawie Rada moze skierowa¢ do pafistwa czionkowskiego zalecenie, stanowigce forme Wwezesnego ostrzezenia przed wystapieniem nadmiernego deficytu publicznego. Jesliza- lecenie to nie przynosi oczekiwanego skutku, Rada moze wyda¢ zalecenie do bezzwlocz- ‘nego podjcia dzialan korygujacych ijednoczeSnie podaé to zalecenie do publiczne| wiadomosci, Paristwa calonkowskie sq informowane przez wlaSciwe organy UE 0 tym, jak UE ocenia stopien wypelniania przez nie kryteri6w konwergencji,a nawet—w przypadku oceny wypelniania kryteriow konwergengji prawnej-jakie przepisy prawa krajowego (lacznie z konstytucja) wymagajq usuniecia lub zmiany ze wzgledu na ich sprzecznosé z przepisami prawa UE. Przynajmniej co dwa lata lub na wniosek paristwa czlonkowskiego objetego derogacja sabowiem wydawane przez Komisje Europejska oraz przez EBC Raporty o konwergencji Jawne sq réwniez opinie i zalecenia tych organéw wydawane dia imiennie oznaczonych Paristw czlonkowskich. Te ostatnie maja wiec dos luksusowa sytuacje, poniewaz nie sq 2dane wylgcznie na siebie w dazeniach do wejscia do strefy euro, Organy UE oceniajg 3Cog Us ratowy i fnanse Uni Europes ——_ Postepy wrealzacjitych dazen oraz wskazuja na nieprawidlowosci, ktére naledy usunge 2 punktu widzenia paistwa calonkowskiego pozostaje wiec postepowa¢ zpodnie zp wem UE oraz zaleceniami, wytycznymi i decyzjami organow UE. Urzymanie kryteri6w konwergencji ekonomicene} sprawia poszczegslnym pa stwom sporo probleméw. W 2003, doszlo do podjgcia przez Rade decy7ji stwierdzajac istnienie nadmiemego deficytu w Niemezech iwe Frangj. Dzialania Rady zostay pry Komisj¢ Europejskq zaskarzone do ETS. Ten za6 orzekl, ze skarga Komisji na niewaénoi decyzji Rady jest niedopuszezaina, ale wnioski Rady odnoszace sie do REN i Frangjisg niewaane w zakresie,w jakim dotycza stosowania innej procedury niz. okreSlonej wobo. wiazujacych przepisach prawnych, Wydarzenie to podwazylo wiarygodnoséi sprawnos mechanizméw zawartych w Pakcie Stabilnosci i Wzrostu. Dlatego te zaczeto podejmowa¢ pewne prdby reformy Paktu Stabilnosci i Werostu welt zlagodzenia ego rezimu*. Przeciwko temu ostro wystapil wowczas EBC: Udale Sig jednak wypracowa¢ porozumienie polegajace na tym, Ze pafistwa czlonkowskie 7g0- daily signa bardziej analityczne podejécie do prayc yn naruszania kryteriGw konwer- Bench ze wagledu na konkretne pafstwo i czas, w ktorym to zjawisko ma miejsce*, Zi- godzenie Paktu polegalo takze na odstapieniu od au tomatycznego uruchamiania sankgi w wypadku naruszenia kryteriéw konwergencji, £ Swiatowy’ kryzys finansowy wskazal natomiast na potrzebe nadania postanowieniom ee Jednakbardze obostrzonego charakteru, bowiem procedu re przewidziang w Pak - a ilnoscii Warostu 'wszczeto az wobec 24 paristw czlonkowskich®, [ Dlatego w marci * Powolano grupe zadaniowa van Rompuya oraz rownolegle podjeto prace wKo- iis Europejskij, Prace te dotyczyly trzech obszarow. 1) regul fiskalnych, w tym: 4 Wamocnienia Paktu Stabilnosci i Wzrostu, asda 3) Europejskego Mechanizmu Stabitzacyinego, _ Mim . te mane fen a Torwiqzah rbznily sig miedzy soba, tonaich pd (tew. Szescopaky, Peaildiagesiee wy ania Pigciu rozporzadzen i jednej dyrektywy Plerwsze obszary; 2) zawarcia umowy migdzyn rodowej w formie Traktat Sci A i Walutowej (tv. Pakt Rae koordynagji zarzqdzaniu w Unii Gospodare eat esis” 1 Fob tte A, Nowak Far, Plt. 731 ‘2er2)tamze, 5.86%, H. Grom : H sronikiewicz-Waltz, Europeiska U 2 ab ee Oe Ge uropejska Una. s.68 in, 1. 7b. rorpocaenie Ray sags et Ns plete hones, Bank Kredy 25. 2005 2m oraz nadzor i koordyy 2 dnia 27 czerwea 2005 1 alae rozporzadzenie (WE) 146697 WP olityk gospodarczych, Dz. Urz ol ~zmieniajgce rozporzadzenie Rady (W \wie wzmocnienia nadzora £77205, 1 ore roeporadeone nyt 146797 w sprawie prayer fs ie prayspieszeniai wyiaSniens, S Oni Kons 2006, 5 459 ako UE stn nna etMegD deficyt, Dz Ure, UE L 174.27 005 $5 ST Nieto Perspektycy(w:)Finansepublicane, red. nauk-A. Pomorska, Lil : icborak, Problematyéa ; TO td meg A Si Va) nme poe mah ‘nauk. J. Szoino-Koguc, A Pomorska, Warszawa 2011, 8. 168 32 Rozdziat I. Ustréj walutorwy Unii Europejskiej dokonano kolejnej zmiany rozporzadzenia Rady (WE) nr 1466/97” oraz rozporzadzenia Rady (WE) nr 1467/97, Szerzej o zmianach Paktu Stabilnosci i Wzrostu zob. rozdzial VI 3.3. Status gospodarczy i finansowy pafistw cztonkowskich nalezacych do strefy euro Do paristw czlonkowskich, ktérych waluta jest euro, odnosza sie zaréwno przepisy dotyczqce wszystkich paristw ezlonkowskich, jaki przepisy, kt6re obowiazuia tylko panstwa strefy euro (zob. rozdzial 4 ,Postanowienia szczeg6Ine” ~art. 136-138 TFUB). Sta- nowi to o odrebnym statusie gospodarczym i finansowym tych pafistw. W zwiazku z tym wylania sie jednak pytanie, czy takie zxdznicowanie sytuagji pastw czlonkowskich UE jest potrzebne i uzasadnione, skoro realizuja one te same, wspdine cele UE, podlegajg jurysdykcji tych samych wladz i instytucji unijnych, korzystaja z tego samego budzetu ogélnego UE oraz ze srodkw funduszy europejskich? Pod wzglgdem formalnym to, co r6ani paristwa czlonkowskie strefy euro od pafistw czlonkowskich objetych derogacja, odnosi sig do zastapienia waluty narodowej waluta europejska (euro). O wejéciu niektérych paristw czlonkowskich UE do strefy euro prze- sadzilo to, Ze spetnily one wymagane kryteria konwergencji. To zas, a szczegélnie spel- nienie kryteri6w ekonomicznych, moze oznaczaé stan Swiadczacy o osiagnieciu przez te Pafistwa wymaganego poziomu ekonomicznego i finansowego oraz zachowania rownowagi ekonomicznej i stabilizacji finansowe). Na podstawie praktyki funkcjonowania UE (wezesniej EWG i Wspolnoty Europejskiej) wiemy jednak dobrze o tym, ze wiekszosci Paristw, ktorych waluta jest euro po wejsciu do strefy euro nie udaje sie utraymywaé na wymlaganym poziomie kryteriéw konwergencji ekonomiczne}. Niekiedy jest to sytuacja Przejsciowa, lecz w wigkszosci, a zwlaszcza ostatnio stalo sie to niemalie regula. Tymezasem dotychczas obowiqzujace prawo unijne powstania takie} sytuagi nie przewidzialo. Przewidywano, ze panistwa strefy euro moga znaledé sie w przejéciowych Klopotach gospodarezych i finansowych, ale Ze z pomoca UE pozbeda sig ich bez. wiek- szych probleméw. Nie wyobrazano sobie potrzeby ustanowienia zasady, Ze strefe euro mozna dobrowolnie opusci¢ lub byé z nie) usunietym wobecbraku moZliwosci spelniania kryteri6w konwergencji ekonomicznej w przyszlosci i to mimo pomocy finansowej udzielanej ze Srodkow UE. Pierwsza, niesmiala zreszta refleksja na ten temat, znalazta swoje odbicie w postano- Wieniach TFUE. Wtedy to zdecydowano sie przyjaé wobec panstw czlonkowskich strefy euro pewne rozwiazania szczegélne. Przewidziano bowiem, ze w odniesieniu do Panstw c2lonkowskich, ktorych waluta jest euro, dzialania Unii maja na celu zapewnienie pra- widlowego funkcjonowania Unii Gospodarczej i Walutowej (art. 136 TFUE). Dlatego tez w tym zakresie Unia przyjmuje srodki, ktére majq na celu: 1) wzmocnienie koordynacji i nadzoru dyscypliny budéetowej tych paristw; 0b, rozporzadzenie Parlamentu Europejskiego i Rady nr 1175/2011 z dnia 16 listopada 2011 +. zmieniajgce ‘Reporzadzenie Rady (WE) nr 146597 w sprawie wamocnienia nadzoru pozyeji budetowych oraz nadzonu i koordy. ‘acji polityk gospodarczych, Dz. Urz. UE L306 2 23.11.2011, s. 12. sejeab.rozporzadzenie Rady (WE) ne 1177/2011 z dia 8 istopada 2011 r.zmieniajace rozporzadzenie Rady (WE) ‘nr 1467197 w sprawie prayspieszenia procedury nadmiernego deficytu, Dz. Urz. UE L 306 7.23.112011, s.33,1. Ustrsalutory ifnanse Uni Europes 2)okteslenieKierunk6w izakresu, w jakim dotyezy to tych paristw oraz ich poly gospodarczej, sain 3) cauwanie nad zgodnoscia tych kierunkow zkierunkami przyjetymi dla calej Unio zapewnienie nadzoru nad nimi Rada moze podjaé wymienione srodki, 2godnie z odpowiednia procedura spose tych,okt6rychmowaw art 121 (koordynacjapolityk gospodarczych)iart. 126 obowiaek_| unikania nadmiemego deficytu budzetowego), z wyjatkiem procedury przewideing w artykule 126 ust. 14 TFUE (dotyczy stosowania Protokolu w sprawie procedury nad. miernego defcytu). W glosowaniu biorg udzial tylko czlonkowie Rady reprezentujy Patistwa calonkowskie, ktorych waluta jest euro. Wiekszos¢ kwalifikowana wyiej mienionych czlonkéw okresla sie zgodnie z art. 238 ust. 3 lit. a TFUE. Ponadto, szczegily dotyczace spotkaa ministrow pafistw czlonkowskich, ktrych waluta jest euro, sq ust Jone w Protokole w sprawie Eurogrupy (art. 137 TFUE). Prayjete w TFUE postanowienia szczegélne wcigz opieraly sie na przeswiadcoeniy, 4 patistwa czlonkowskie strefy euro moga bye dotknigte jedynie przejéciowo probe mami ekonomicanymiifinansowymi, Dziekizaé zastosowaniu, wieksze) ni dotychcas interwencj wladz UE uporaj sigz nimii strefa euro pozostanie niezagrozona, Prayjeto wage rozwiqzania minimalistyczne w swej wymowie, To na ich podstawie siegnigto po Przewidziane prawem srodki", gdy okazalo sie, 4e Swiatowy kryzys finansowy dlotknal takze UE oraz jej paristwa czlonkowskie®, W tym celu okreslono wytyczne dotyezace Polity gospodarezych paisticrlonkowskich UE*,zodrebnym odniesieniem do paiistw calonkowskich strefy euro", Wydano tez kilka nowych aktow prawnych, wprowadzajac na ich podstawie Europejski Mechanizm Stabilizacji Finansowej, a potem Europe Mechanizm Stabilnosci (zob, szerzej rozdzial VI apg ee aia: na to, ze w Tamach postanowien szczegdinych TFUE Zw Tak wiee w ce zane ro Mote Podkreslajg odrgbnosé statusu past strefy eu. \ pewnienia pozycji euro w Przyjeto, ze Rada, na wniosek Komisi, wiska w kwestiach secre, w ramach wlaéciwych mi TFUE), Rada stanowio migdzynarodowym systemie walutowym, i Przyjmuje decyzje ustanawiajaca wspolne stano ‘B6lnego zainteresowania dla Uni Gospodarczej i Walutowe eczynarodowych instytucji i konferencji finansowych (art 18 tym po konsultacji z EBC. . ‘Yia¢ odpowiednie srodki w celu zapew- entacjiw migdzynarodowych instytucjach i konferencjach finan © tym po konsullacjiz EBC. W gtosowaniu biora udzialtyo entujacy pafstwa czlonkowskie, ktérych w alta jest euro. Wigk *60 2002 r. ustanawiajgce instrument sredniotermino"4 © Zob.szerzejK Pi 'afistw Calonkowskich, Dz. Ur, 2s. 1zeam. Sikowski, Bialystok 2013 oraz is Whee ej sie u walutowego ifnansowego, red-C Ke oJ. Marezak, Stan, tk; Stan finan oe a ts zc Hipp ne Neue Rady 2 dia 13 grudnia 29 Je) wef do strefye Pistw clonkoviskch Uy Ti 20101 Ww sprawie ogsinych ae expose alec sich Uni Europese, De tne Tec yeh wytycanych dotyezqcych polityk gospodi jase areata ogélnych wytycznych dotyczacych poltyk B® est euro, Dz Ure, UEC 217 2 188.2013, s. 9 Publicenych Slowacji jako paristun celonkowstiey $8 Rozdzial |. Ustréj walutowoy Uni Europejskiej szos¢ kwalifikowang wyzej wymienionych czlonkéw okresla sie zgodnie z art. 238 ust. 3 lita Weig2 jednak nie ma podstaw prawnych umoéliwiajacych podejmowanie przez wladze iinstytucje UE dziala majacych na celu utrzymanie euro jako waluty UE. W szcze- golnoScinie ma bowiem nadal prawnych mozliwosci usunigcia pafistwa czlonkowskiego zesstrefy euro, gdy ono nie speinia w spos6b trwaly kryteriéw konwergengji ekonomicznej. Na tym tez tle moze razié szczegéIna troska 0 lost Paristw czlonkowskich strefy euro, tOre same niedostatecznie dbaja o stan wlasnych finansow publicznych, wybierajac wa- niant pozostawania ,,na garnuszku Unii”. 3.4, Status gospodarczy i finansowy pafistw cztonkowskich objetych derogacja Unia Europejska traktuje euro jako walute, kt6ra powinna obowiazywaé we wszystkich paristwach czlonkowskich UE. Stan taki oznacza sie wiec jako zasade i jednoczesnie cel, do kt6rego powinny dazyé paristwa czlonkowskie objete derogacja,czyli pozostajace Poza strefa euro. Dlatego tez skierowane do tych pafistw postanowienia rozdziatu 5 ,Po- stanowienia przejsciowe” TFUE (art. 139-144) uwaéa za rozwigzania tymczasowe. Znaj- duujq one zastosowane w odniesieniu do paristw, okt6rych Rada nie zdecydowala jeszcze, 2espelniaja one warunkiniezbedne do przyjecia euro (art. 139 ust. 1 TFUE).Z powyészego wywodzi sig obowiazek kazdego pafstwa czlonkowskiego UE w zakresie wejécia do strefy euro®. Problem polega jednak na tym, Ze w praktyce niektore pafistwa nie chca nalezeé do Strefy euro, chociaz. spetniajq lub z latwoscia moglyby wypetnic kryteria konwergengj, natomiast inne pafistwa chca wejs¢ do strefy euro, lecz nie spetniaja warunkow okreslo~ nych mianem kryteriéw konwergengji, Odrebnie nalezy wymieni¢ sytuacje Zjednoczo- nego Krdlestwa, ktéremu udalo sig wyméc na UE przyzwolenie na pozostawanie poza strefa euro. Jest zrozumiale, Ze na wejécie do strefy euro patrzy sie z punktu widzenia korzySci i kosztow oraz zagrozer, majacych charakter Konsekwengji pozostawania poza strefa euro. Konsekwence te sq licane. Odnoszq sie bowiem do pafstwa jako suwerennej or- sanizadj, a takze do centralnego banku pafistwa i jego organéw oraz do gospodarki Pafistwa czlonkowskiego, w tym do przedsiebiorc6w i konsument6w. Problem dotyczy take Polski oraz odpowiednio organéw NBP, a takze polskich przedsiebiorcow i kon- sument6w. Wystepowanie grupy paristw celonkowskich objetych derogacja wywoluje rowniez pewne konsekwence dla calej UE oraz dla tej czesci paristw czlonkowskich, ktore znajduja sie juz w strefie euro Podstawowa konsekwencjq pozostawania niektérych paristw czlonkowskich UB, tym m.in. Polski, poza UGW jest przede wszystkim to, Ze euro nie jest w tych pafstwach Waluta obowiazujaca, lecz stanowi walute obca (np. w Polsce w rozumieniu ustawyzdnia 4 Zob. szerzej C. Kosikowski, Prwo Uni Europeskijw systemie polskego praw finansowego, Bialystok 2010, s. 48% n. ra2].Gliniecka, Europejsi system bankéio centralnych (w:) System prawa finansowegot IV, Prawo walutowe, prawodewizowe, Prawo rynku fnansowoego, red. J. Guchowski, Warszawa 2010, s. 155i n.Oe (CapSéL.Ustrojoalutroy i finanse Unit Europese) a 27 lipca 2002 r. - Prawo dewizowe, tekst jedn.: Dz. U. z 2012 1, ee 826 2 péin, zm) Faktu tego nie zmienia to 2enajzesi|prawo dewizowe (np. polskie prawo devwizowe pozwala na wyrazanie pewnych wielkosc pienigénych w euro jako odniesienia do réw- nowartosci tych wielkosci wyrazanych w walutach narodowych”, Wprowadzonazmiang stanowi zaledwie namiastke korzysci, jakie moze przyniesé wprowadzenie euro w paf.- stwach objetych derogacjg, Wsr6d innych konsekwencji odnoszacych sig do pafistw objetych derogacja na pod. stawie art 139 TFUE wymieni¢ nalezy to, i2 wobec tych paristw nie stosuje sie niektérych postanowiet TFUE. Oznacza to, iz wymienione pafistwa: 1) nie majg obowigzku przyjmowania czesci ogélnych kierunk6w polityk gospodar. czych dotyczacych strefy euro w sposdb ogélny (art. 121 ust. 2); 2) nie sq objete mozliwoscig stosowania przez organy UE srodkow przymusowych majgcych na celu przeciwdzialanie nadmiernemu deficytowi, wymienionych W art. 126 ust. 9 (wezwanie do ograniczenia deficytu. w wyznaczonym terminie) iust. 11 (wezwanie do opublikowania dodatkowych informacji, wstrzymania udzie- lania pozyczek 2 Europejskiego Banku Inwestycyjnego, zlozenia nieoprocentowa- nego depozytu, nalodenia graywny); 3) nie moga uczestniczyé w procesie wskazywania niektorych celéw i zadan Europe skiego Systemu Bankow Centralnych (ESBC), co wynika z art. 127 ust. 1-315; 4) nie maja prawa emisji euro (art. 128); i 5) nie obowigzuja je akty wydane przez Europejski Bank Centralny (EBC), co wynika zart. 132; 6) nie stosuje sig wobec nich srodkw dotyczacych uzywania euro (art. 133); 7) nie maja mozliwosci zawierania Porozumien walutowych i stosowania innych srodkow dotycaacych polityki kursowej (art. 219); i a 8) sa pozbawione mozliwosci uczestniczenia w mianowaniu czlonkéw Zarzqdu EBC (art. 283 ust. 2); 9) nie maja mozliwosci podejmowania decyzji ustanawiajqcych wspélne stanowiska wkwestiach szezegoinego zainteresowania d mach wlasciwych migdzynarodowy ust. 1); 10) ty Las aed Rodking w celu zapewnienia jednolitej reprezentacji w mig ‘Yen instytucjach i konferencjach finansowych (art. 138 ust. 2). Ponadto, pafistwa c : nado, pafstwa czlonkowskie objete derogacja i ich narodowe banki centralne yl : " IBC! Tar Fobowigzkéw w ramach ESBC, zgodnie z rozdzialem IX statutu ESBC ESBC, lczjednoccea et” onkowskie, kt nie ma wplywu na funkcjonowat 0 ces onda eee a Ratodowegobanku centralnego nie podlega ograni® NIU, CO czesto ocenia sie jako wieksz me i jako wieksza korzySé.Z tego powo szcza Zjednoczone Krdlestwo i Szwecja, nie ners dasrfy cura, © fn 2 dla unii gospodarczej i walutowe), Ww ‘ch instytugji i konferengji finansowych (art. 138 a Gluck, ne csc Po zmianie at. 358k. strony uméw cre yi Zeawolenia dewizaw fake Play. 04 25 stycenia 2009. nie wymaga to juz uzyskanit 30, red. E90, t IV, Prawo woalutowe 50. Pray zastos ce own euro jako waluty one kk ch olascanym pace aks Yay wchodza w gre przeiceenia oparte na cbt howski, Pra fnanswe Uni M Europes, Bydgoszcz-Warszawa 2008, .51 im. 36 Rozdziat I. Ustr§roalutowy Unit Europesiej Kolejne konsekwencje prawne istnienia pafstw czlonkowskich objetych derogacja okresla art. 141 TFUE. Stanowi on, Ze tak dlugo, jak istnieja pafistwa czlonkowskie objete derogacjq oraz bez uszczerbku dla art. 129 ust. 3, Rada Ogélna EBC, okreslona w art. 45 statutu ESBC i EBC, jest ukonstytuowana jako trzeci organ decyzyjny EBC. Ponadto tak dlugo, jak istnieja paristwa czlonkowskie objete derogacja, EBC w odniesieniu do tych pafstw czlonkowskich: ~ umacnia wspélprace miedzy krajowymi bankami centralnymi; ~umacnia koordynace polityk pienieznych patistw czlonkowskich, dazac do zapewnienia stabilnosci cen; ~nadzoruje funkcjonowanie mechanizmu kursu waluty; ~udziela konsultacji w kwestiach, ktére podlegajq kompetencji krajowych bankow centralnych i wplywajq na stabilnos¢ instytucji i rynk6w finansowych; ~ przejmuje funkcje wykonywane dotychczas przez Europejski Fundusz Wspétpracy Walutowej, ktéry na mocy Traktatu Lizboriskiego" zostaje rozwigzany, Wart. 142 TFUE zastrzega, ze kazde paitstwo cztonkowskie objete derogacja traktuje swoja polityke kursowa jako przedmiot wspélnego zainteresowania, Czyniacto, pafistwa clonkowskie uwzgledniajg doswiadczenia zdobyte dzigki wspétpracy w ramach mechanizmu kursu walut. Stanowi to swoista dyrektywe postepowania dla pafistw czlonkowskich objetych derogacja. Namocy art. 143 TFUE paristwa cztonkowskie objete derogacjq moga liczyéna pomoc wzajemna, jesli wystapiq u nich trudnosci lub powazne zagrozenie trudnosciami w bi- lansie platniczym, co moze prowadzi¢ do zachwiania na rynku wewnetrznym lub w realizacji wsp6lnej polityki handlowej®. Najpierw jednak Komisja musi zbadaé, jakie dzialania podjelo samo paristwo, w ktorych taka sytuacja wystapila. Gdy zaS pomoc okaze sig niewystarczajaca, to Komisja moze upowaznié paristwo czlonkowskie do podjecia stodkow ochronnych, na warunkach okreslonych przez Komisje. Srodki te powinny po- wodowa¢ jak najmniejsze zakiécenia w funkcjonowaniu rynku wewnetranego (art. 144 TFUE). Rada moze zas zdecydowa¢o zniesieniu, zawieszeniu lub zmianie zastosowanych Stodkéw ochronnych. Inna konsekwencjq pozostawania poza strefa euro jest to, 2e prawa glosu czlonkow Rady reprezentujacych paiistwa cztonkowskie objete derogacja sq zawieszone podczas Przyjmowania przez Rade srodkéw, 0 ktérych mowa w artykulach wymienionych Wart. 139 ust. 2, a takze w nastepujacych przypadkach: !) wydawania zalecen kierowanych do paristw czlonkowskich, ktérych waluta jest euro, w ramach wielostronnego nadzoru, w tym dotyczqcych programow stabilnosci i os- trzezen (art. 121 ust. 4); 2) stosowania srodk6w odnoszacych sig do nadmiernego deficytu w pafstwach czionkowskich, kt6rych waluta jest euro (art. 126 ust. 6-8, 12 13). W pafistwach czlonkowskich UE objetych derogacja na wejécie do strefy euro inaczej Patrzy sig z punktu widzenia uprawnien i obowiazk6w patistwa czlonkowskiego objetego derogacja, a inaczej ze wzgledu na interesy gospodarki, przedsiebiorcéw i konsu- mentéw. Prayjmujac pierwszy punkt widzenia, ocenia sie, ze dobrodziejstwo plynace De. Urz. UEC 3062 17.12.2007,.1 * W 2009.2 pomocy wzajemne) korzystaly Wegry, Rumunia i Lotwa,finan Uni aro kh — Rozdzal I Ustrowalutowy Uni Europejsiej z praynaleénose pafstwa do strefy euro i zwigzane z tym uprawnienia nie musza ko niecanie praewaia¢ nad ucigzliwoscig zwigzana z wykonywaniem obowiazk6w parstyg nalezacego do unii gospodarczej i walutowej. gim, srednim i krotkim okresie. Do koszt6w dlugookresowych zaliczono utrate niezale?- nej polityki pienieznej i utrate niezaleznosci kursowej. Do Sredniookresowych zagrozen zaliczono zas: nieoptymalny kurs konwersji, ryzyko pogorszenia konkurencyjnosci, ry- W szezeg6lnosci kontestowane sq sytuacje dotyczace: 1) utrzymaniabez zmiany wladztwa narodowego banku paristwa kosztem nieobeenoés w Eurosystemie; 2) niewprowadzania do porzadku krajowego jednolitych pojeé w zakresie sektora f nans6w publicznych oraz stosowania metodologii ESA'95 i jednolitych zasad oblizs. nia wysokosci dochodu narodowego brutto, a takze poziomu deficytu i dlugu pu licznego oraz wynikajgcych stad obowiazk6w pafstwa czlonkowskiego w zakteie unikania nadmiernego deficytu publicznego. Nie ulega watpliwosc, iz pokusa zachowania przez narodowy bank centralny je organy statusu podmiotu niezaleznego od rzadu i innych osrodkéw wiadzy publican)! jest bardzo duéa, zwlaszcza w oblicau straty tej pozycji na rzecz EBC po wejéciu do Eu rosystemu. Jeszcze gorze| jest wtedy, gdy minister finansow pafistwa czlonkowskiego UE objetego derogacja nie potrafi okielznaé rozmiaréw deficytu i dlugu publicznego i decyduje sig na odlozenie w czasie wejécia paistwa do strefy euro, aby uniknaé w ten spossb stosowania przez organy UE srodkow sanacyjnych zwiqzanych z brakiem postepov W ograniczaniu rozmiaréw stwierdzonego wczesniej nadmiernego deficytu publicanego w danym pafstwie. W poszczegélnych paristwach czlonkowskich UE objetych derogacja reakcje wladz publicznych dotyczqce wejécia do strefy euro sq rézne. W zaleznosci od zachowat po peer co cenralnego banku paristwa i ministra finansOw pafstna wykonania dla wef i aa oe decyduja 0 réznym tempie dzialaf niezbednych do hivletinh teeta ee Niezawsze dostrzega sie jednak to, Ze wypelienie wazjsthim opromey seit tiko warunkiem wejsca do strefy euro, lecz pad Problem polega eae : fe dobrego stanu finansow publicanych. wygode dla readu i banks aa ees ‘wimysleniu ostrefie euro bierze sie pod uwage Sgbiorw i Konsumentue eee ie 225 interes gospodarki oraz ineresy pa®- i '0z tego punktu widzenia wejécie do strefy euro powinno grozen i kosztéw ee hy PrOtvadzenia euro wymieniono: redukcje ryzyka kutsovee? re 0st stabilnosct i Wiarygodnosei makroekonomiczn) ‘onie szans, jakie daje wprowadzenie ndlowej, wzrost inwestyeji, integrace"™™ tu. Z kolei koszty i zagrozenia ujeto W sina eee 'NBP praz Net pdb. sez E Fojcik Masta, ia es 9 nase red} le rol Seite prawa UE, EPS 2 nk centraly chow sk, Wars 1 ne2, ) Sytem prawn finan " at finansoey, t V, P farszawa 2010, 5, 14in,; P. Kucharski, Kont 38 zyko inflacyjne, ryzyko wzrostu cen aktywow. Po stronie krétkookresowych koszt6w izagrozen wymieniono: zagrozenia dla kryteriow konwergengji, krotkookresowe efekty cenowe i koszty wprowadzenia euro do obiegu. Natomiast Pelnomocnik Rzqdu zawarl swe oceny w dokumencie pt. Ramy strategiczne narodowego planu wprowadzenia euro (Warszawa 26 pazdziernik 2010.) oraz w dokumencie uzupelniajacym pt. Bilans koszt6w ikorzysci wpprowadzenia euro w Polsce w swietle najnowszych badaii (Warszawa 26 paédziernik 2010 r.). Bilans sporzadzono w odniesieniu do okreséw kr6tkich i diugich oraz w wariancie optymistycznym i pesymistycznym. Bilans korzyéci i koszt6w ujeto takze w dw6ch réznych wariantach (optymistycznym i pesymistycznym), co ilustruje tabela 2. Tabela 2. Zrédla r6inic miedzy oszacowaniem optymistycznym a pesymistycznym bilansu korzySci i kosztow wprowadzenia euro Kategoria Wariant optymistyczny Wariant pesymistyczny spadek stop procentowych 1 pkt proc. (DH) 07 pkt proc. (BDK) Eliminacja kosztow transakeyjnych | ok.2% obrot6w polskiego handlu za- | ok 2% polskiego handlu zagranicz- ~spos6b zadania impulsu granicznego idodatkowo 1% ze _| nego, dotyczy 80% polskiego handlu wegledu na warost praejrzystosei | (BDK) i eliminacjg ryzyka kursowego (DH) ja Koszt6w transakeyjnych. | ok. 1,5% PKB (BDK-wariant max) | ok. 1% PKB (BDK - wariant min.) Krétkookresowe Warostliceby podmiotow bedacych | 25% (BDK)—zalozenie w wariancie | 50% (BDK)~ zalozenie w wariancie wstanie zmieniaé swoje ceny w okre- | min, max sie wymiany waluty euro 0.5% (RK) —dolna granica najbar- | 1,7% (RK) ~ goma granica najbar- Lacana skalaefektow cenowych zie} prawdopodobnego preedzialu | dziej prawdopodobnego przedziatu | Korzyscifskalne w latach 2009-2017 | 57/6 mld PLN (MF) — prey realistyea- | 24, mld PLN (ME)-przyostroanych nych zalozeniach zalozeniach Zamknigcie procesu realnej konwer- | 2035 (K) 72050(K) sencji Zrodo: Ramy stategicane narodowego planu wprowadzenia euro, Warszawa 26 paédziernik 2010 r, s. 25-26. W dlugiej perspektywie czasowej wprowadzenie euro moze przyniesé nastepujace korzysciz 1) werost inwestycji krajowych i zagranicanych, 2) wzrost handlu zagranicznego, 3) wzrost PKB 0 2,5-7,5%, 4) wzrost konsumpgji prywatnej 0 1,1-3,7% i konsumpaji rzadowej 0 7.5%. Natomiast po stronie koszt6w wymienia sie rezygnacje z mozliwosci autonomicznego prowadzenia polityki pienieznej i kursowej. 39(Cop Ustréjwoalutoey i nanse Uni Europes Bilans korzySci i koszt6w wskazuje, Ze zaréwno w krotkim, jak i w dlugim okresie czas korzySci wstapienia do strefy euro przewazajq nad kosztami zagrozeniami z tym zzwigzanymi, Podkresla se jednak, de wiele zalezeé bedzie takZe od wlasciwego praygo- towania irealizacji procesu zmiany waluty, a takée od czasu, w kt6rym proces ten bedzie mial miejce. Na to mamy wplyw i to od nas zalezy, kiedy rozpoceniemy proces wsle powania do strefy euro. Natomiast warunki i procedura postepowania z tym zwigzana jest ustalona w prawie unijnym*. Na tej podstawie bed tez podejmowane decyzje orea- lizagji poszczegélnych etapéw wchodzenia do strefy euro przez wlasciwe wladze UE i BBC, 3.5, Dalszy rozw6j strefy euro - nowe warunki oraz tryb i procedura Jest oczywiste, 2e euro moze by¢ waluta patistwa czlonkowskiego UE, jesli wypelni ono wszystkie kryteria konwergencji oraz weZmie udzial w Mechanizmie Stabilizowania Kursow Il (ERMID*idecyzjq Rady (bez udziatu przedstawicieli paiistw objetych tzw. de- ogacja) zostanie przyjete do strefy euro, stajac sig czlonkiem unii gospodarczej i wale towe)-Powejéciu w 2ycie Traktatu z Maastricht, co jeszcze wyrazniej podkreslil nastepnie Traktat Lizboriski® nie moze byéwatpliwosci co do tego, ze na pafistwach cztonkowskich UE objetych derogacia spoczywa obowigzek podejmowania dialan prowadzacych do wprowadzenia euro zamiast waluty narodowej. Natomiast uprawnieniem tych pafistw jest mozliwosé podjecia decyzji co do terminu rozpoczecia tych dzialan oraz tempa ich realizacji® 7 punktu widzenia cel6w i zadafi UE oraz funkcjonowania jednolitego rynku we- wnelrznego fakt istnienia pafstw Objetych derogacja staje sig powaznym problemem. Pot Swi hee Ms zwlaszcza najnowsze doswiadczenia, wywolane swiatowym kryzysem a ‘ym. Zaczely pojawiat sig wrecz watpliwosci, czy jego skutki nie doprowadza lo zalamania sig euro jako wspélnj A Waluty, ktora zaczela przeciez juz odgrywa¢ role Tae Ee ath aba, ze wladze panstw czlonkowskich UE moga . " Go strefy euro jest zbyt trudne, co checi j >cia skompliko- wane) procedury wejcia do stely euro, co zniecheci je do podjecia skompli Na og6l wyréznia sie nast ve nastepujace etapy post ia Ww celu weiécia do strefy etd! 1) przed wlaczeniem waluty Suave RAC Ww celu wejécia do strefy et 2 2)od momentu wlaczenia w; i ouchyleniu fae Waluty narodowej do ERM II do wydania decyzji Rady Zob. szerzej SI. Bukowski, Stef Zeb. C.Kosikowski, Prame asst co ae as rok sonia Pais do strefy euro, PIP 2008, 2 12. lia 16 czerwea 1997 r, w mech : i Walutowei, Dz. Ure, Weer Pt@We utworzenia mechanizméw walutowych na ted eee aes De. Urz. WE C 2367 287.1908, ¢ Hoge enone Pia 16 mara 208% Feo en en cate 122 krajowymi bankami centrainymi Pafstw Cztonkowskich P02 i stows De Ur. UEC 73225 3am a an2t Ku walatowych w trem etaie Uni spades ">. Szerze| C. Kosikowski, Polityka pion Polityka pe niezna i finanse UE w Swietle Traktatu 2 Lizbony, EPS 2008, nr 6, 8. 6-7- * Jak wynikaz .VIIR: -VilRaportu Komisii Europe ioe 2D ABr na tematpaktycenyeh paygotowan doprysce? Iheszerzeniastrey euro’, zdecydowara ya daty wprowadzenia euro 3 wigks208¢ paistw colonkowskich objetych derogacja nie podaje doceowe) Warszawa 2007, 5,41 in H, Gronkiewicz-Waltz, Europejska Unia.. 8-8. 40 I RS EA RR eben ae Naat Sl a a lie Ac rio Rozzi I, Ustréj walutowy Unii Europejskiej 3) od wydania decyzji Rady o uchyleniu derogacji do momentu przystapienia do strefy euro; 4) od przystapienia do strefy euro (wprowadzenie euro do obiegu i wycofanie z obiegu waluty narodowe}). Trwa tominimum 4-5 lat. Dzialania obejmujq zaréwno czynnoscifaktyczne (np. prace analityczne, kampania informacyjna), jak i czynnosci organizatorskie (np. powolanie od- powiednich organ6w koordynacyjnych i grup roboczych, przygotowanie dokumentéw strategicznych oraz. projektow, sprawozdah, wniosk6w itp.) oraz czynnosci legislacyjne (np. zmiana niektérych przepis6w obowiqzujqcej konstytucji i ustaw zwyklych, przygotowanie tzw. ustawy horyzontalne)). Ze wzgleduna szerokie unormowanie w prawie UE problematyki euro paitstwa czlonkowskie UE zainteresowane jego wprowadzeniem maja pelna jasnosé, w jaki sposdb nalezy postepowaé, aby ten cel osiagnaé W pierwszym etapie drogi do strefy euro dzialania paristwa czlonkowskiego dotyczq glownie troski o wypelnienie wymagan wynikajacychz kryteriow konwergencji prawnej i ekonomicznej. Panstwo czlonkowskie powinno samo oceni¢, na ile oraz kiedy pelne wykonanie tych kryteridw jest motliwe i jakich wymaga dzialan. Jednoczesnie UE nie pozostawia tej kwestii jedynie swobodnemu uznaniu danego pafistwa. Pray formutowaniu ocen Komisja stosuje nastepujace kryteria oceny: 1) zgodnos¢ cel6w krajowych bank6w centralnych z celami Europejskiego Systemu Bankéw Centralnych (ESBC); 2) niezaleznosé krajowych bank6w centralnych i czlonk6w ich organ6w zarzadzajacych (niezaleznos¢ instytucjonalna, funkcjonaina, finansowa i personalna); 3) integracje krajowych bank6w centralnych z ESBC. Natomiast EBC opiera sie w swych analizachiocenach na bardziej detalicznie sformulowanych kryteriach, wrod ktorych znajduje sie tez zachowanie poufnosci, zakaz finansowania ze srodkéw krajowego banku centralnego i uprzywilejowanego dostepu do tych srodkéw, a takée jednolita pisownia euro w jezykach paristwach czlonkowskich UE. W drugim etapie postepowania na drodze ku euro odbywa sie sprawdzanie wypel- nienia kryterium walutowego poprzez zastosowanie Mechanizm Stabilizowania Kurs6w (ERM Il)”. W literaturze przedmiotu zwraca sie uwage na to, ze uczestnictwo w ERM. {nie stanowi Srodka natury prawnej, ktorego wdrozenie do krajowych systeméw prawnych jest konieczne, ale uczestnictwo nie jest obojetne prawnie®. Zgodnie z rezolucja uczestnictwo w ERM I jest dobrowolne, chociaz oczekuje sig, Ze paristwa objete derogacja w odpowiednim czasie przystapia do tego mechanizmu, ograniczajac tym samym dobrowolnie swobode w ksztaltowaniu Kursu jego waluty krajowej w stosunku do waluty euro. Co wiecej, inaczej nie mozna bedzie ocenié, czy dane paistwo wypelnia walutowe kryterium konwergengji. Dlatego tez wymaga sie, aby paristwo czlonkowskie zainteresowane uchyleniem derogacji uczestniczylo w ERM II przez co najmniej dwa lata Zob. rezolucja Rady z dnia 16 czerwea 1997 +. w sprawie utworzenia mechanizméw walutowych na trzecim tapie Unit Gospodarcze) i Walutowe}, Dz. Ure. WE C 236 z 287.1988, s. 1 oraz porozumienie z dnia 16 marca 2006 r Pomigdzy Europejskim Bankiem Centralnym oraz krajowymi bankami centralnymi Pafstw Czlonkowskich spoza Strefy euro okreslajace procedury operacyjne mechanizmu kurséw walutowych w trzecim etapie Unii Gospodarcze} iWalutowej, Dz, Urz. UE C732.25.32006, . 21 * A. Nowak-Far, Unia Gospodarcea i Walutowa... S378, aCopSL Ustrtoautowy ifnanse Uni Europejkiej Oiile uczestnictwo w ERM II dotyczy pafistw calonkowskich UE, o tyle stronami Po- rozumienia z dnia 16 czerwca 2006 r. sq EBC i krajowe banki centralne spoza strefy euro, czyli min. Narodowy Bank Polski. Nie jest to jednoznaczne z uczestnictwem Polski w ERMIL Do NBP odnosisig zreszta tylko czes¢ postanowien Porozumienia (art. 2 ust.2 art.5 oraz 19). Zgodnie z art. 18 nie znajdujq natomiast zastosowania pozostale postano. wienia Porozumienia®. Bardzo istotny jest r6wniez kolejny etap postepowania. Zmierza on bowiem do wydania przez rade decyzji ustalajqcej date wejscia pafistwa cztlonkowskiego do strefy euro, Samo paristwo czlonkowskie moze jedynie projektowaé pewna cezure czasu w tymza. kresie (np. slynne juz w Polsce ,euro na Euro 2012"), w ktorym wykaze, ze wypelnia wszystkie kryteria i obowiqzki z tym zwigzane, natomiast organy UE potwierdza to Ww trybie obowigzujace} procedury. W ramach tej ostatniej miesci sie zar6wno okreslona kolejnos¢ dzialaf, jak i terminy ich realizacj. To zaé sprawia, Ze patistwo celonkowskie ne tych ae lub omingé, a ma jedynie wplyw na tempo wykonywania wiazkéw wlasnych®. W tym je sie vi nogram dzi indoponoe mead i ari oetiaie si¢zwykle pewien harmonogram dzia- ‘wienczeniem procesu wejécia do strefy euro jest zastapienie waluty narodowej przez Gr W tym zakresie powstaje wiele probleméw natury merytorycznej i techie oceny dotychezasowe|praktyki panstw, ktore znalazly sieju w strefie euro, azwiaszcza Patistw Ktre vprowadzily euro po 2004, wynika, ze najlepiej problemy te rozwiazat pod wzgledem legislacyinym, i pene erent uchwalajac jeden akt, zwany zwykle ustawa horyzontalng tralnym o1 ; Bae peat ee 2eéciejednak ustawy horyzontane ui juja tr: ae. a i 1) stricte zwigzane z wprowadzeniem ti SS peaenintes 2) nowelizujace przepi pisy 0 narodowym banku 3) nowelizujace inne ustawy eae a ses Pomigdzy waluta euroa uczestniczacymi czy viczacymi walutami spoza ‘sig 0 wszelkich interwencjact ye cae Wiaeta et intachpsnammmecies Kr nskgorn ct cent nora eras oan ae : ™Ynowania interwengii wewnatrz pa (art ese - ct $18), 6) bi tse) wspOlpracy kursowej (art. 15) soma age ed do mares a0 en styeania 20? «, w ERM Ul uczestniczylaw okresie od 29 kwietnia 2004 tore d a e2#:}) dwustronnych kurs6w centralnych oraz kurs6w interwend do strefy tgpujacy: uczestnictwo w ay euro od 1 stycznia 2008 r. przebieg analogicanych ow ERMIl-od iis 205 domana 007tswiedie eae den eon aNarte w Raporciez 16 maja 2007 r, decyzja Rady ~ danych 0 datach), were 22 4° strefy euro od 1 stycznia 2009 1, w ERM IL ochodsi 28 lpca aN sek zea 7 maja 2006, ocenezawartow Rapore ustawe horyzontalna uchwalono 28 listopada 2007 2 Rozdziat I Ustrdjroalutocoy Unit Europeskiej W ramach kwestii bezposrednio odnoszacych sig do wprowadzenia euro regulacje prawne zawarte w ustawie horyzontalnej dotyczq nastepujacych zagadnieri: 1) wprowadzenia euro jako srodka platniczego, w tym emisji monet euro; 2) zasad przeliczania kwot pienieznych, w tym takée w prawie spélek oraz w prawie podatkowym; 3) nakazu podw6jnego podawania cen oraz zapobiegania naduzyciom cenowym; 4) zasady cigglosci uméw i innych stosunk6w (instrumentow) prawnych; 5) zasad wymiany gotowki krajowej (banknotéw i monet), w tym wymiany kwot pienieznych pochodzacych z nieujawnionych zrddel; 6) nadzoru i kontroli przestrzegania ustawy i sankcji za je) nieprzestrzeganie; 7) daty wejécia w zycie i stosowania ustawy oraz wyboru scenariusza wprowadzania euro; 8) ochrony banknot6w i monet euro. Trzeba wyraénie podkreslig, iz to, co pafistwa czlonkowskie objete derogacja maja uregulowaé w ustawie horyzontalnej oraz w innych przepisach prawa krajowego, jest zmerytorycznego punktu widzenia w gruncie rzeczy juz przesadzone w prawie UE oraz w decyzjach, opiniach, raportach itp. aktach jej organow*", Unia Europejska nie chce, aby w prawie krajowym postanowienia te byly ,niewolniczo” nasladowane, ale tez pilnuje, aby zachowano zgodnos¢ z wymogami prawa unijnego. W tych warunkach pafstwa objete derogacja muszq bardzo uwazaé, aby nie wprowadzié sprzecznych rozwiazai, ktorych nie zaakceptuja organy UE. Powstaja tez dylematy, kiedy przygotowa¢ i uchwali¢ ustawe horyzontalna (przed, czy po wydaniu decyzji Rady o uchyleniu deroga¢ji) oraz jak oznaczyé termin wejécia je) w Zycie, a takze okres stosowania i forme uchylenia. Na og6t pafistwa czlonkowskie de- cydowaly si¢na uchwalenie ustawy horyzontalnej jeszcze przed wydaniem decyzji Rady, z.czego ta ostatnia byla najbardziej zadowolona. Niekt6re paristwa przygotowaly zas projekty takich ustaw przed wydaniem decyzji Rady, ale ich jeszcze nie uchwalily (Es- tonia, Litwa, Czechy). Niekiedy jednak zbyt wezesne uchwalenie ustawy horyzontalnej wymagalo dokonania jej nowelizacji w péaniejszym terminie. Dlatego tez Rada dopusz- cza rowniez mozliwosé uchwalenia ustawy horyzontalnej rownied po wydaniu decyzji 0 uchyleniu derogacji. Odnosi sie to jednak tylko do tych pafistw, kt6re wezesnie} do- prowadzily do zgodnosci z prawem unijnym przepis6w o narodowym banku centralnym. © Zob. zalecenie Komisji z dnia 10 stycznia 2008 r. dotyczace Srodkéw ulatwiajacych preyscle przejécie na euro, Dz. Urz. UEL23226.1 2008s. 30; Wytycene Europejskiego Banku Centralnegoz dnia 2 lipca 206. w sprawie wymiany banknotéw nastepujace) po nieodwolalnym ustaleniu kursu walutowego w zwigzku z wprowadzeniem waluty euro, Dz. Urz, UE L 215 2 582006, s. 44; Wytyczne Europejskiego Banku Centralnego z dnia 14 lipca 2006 r. w sprawie niekt6rych przygotowan do wymiany pieniadza gotwkowego zwigzanych z wprowadzeniem waluty euro oraz \w sprawie zaopatrzenia wstepnego i zaopatrzenia wtSmego w banknoty i monety euro podiot6w poza strefg euro, Dz. Urz. UE L 207 2287-2006, s. 39, 2m. z 2008/07/05; zalecenie Komisji nr 98287 z dnia 23 kwietnia 1998 . w sprawie odwjnego podawania cen iinnych kwot pienigenych, Dz. Ure. WEL 130 z 15.1998, s 26; zalecenie Komisji nr 98/288 2 dnia 23 kwietnia 1998 r. w sprawie dialogu, monitoringu i informacji majacych na celu ulatwienie wprowadzenia euro, Dz, Ure. WEL 1302.1.5.1988, s.29; zalecenie komisjinr 98/2862 dnia 23 kwietnia 1998r. w sprawieoplat bankowych za wymiane euro, Dz, Ure. WE L 130 2 1.51998, s.22}; zalecenie Komisjiz dnia 3 czerwca 2005 rw sprawie wspélnych. wytyeznych dotyezacych narodowych stron obiegowych monet euro, Dz. Urz. UE L 186 z 187.2008, s. 1; Wytyczne Europejskiego Banku Centralnego nr EBC/21N07/92 dnia | sierpnia 2007 r. w sprawie statystyki pienigéne|orazinstytucji irynkow finansowych, Dz. Urz. UE L 341 2 27.12.2007, 8.1Cees, Using walutocy i finanse Uni Europese Jesldzio cznaceenie termina wejcia w ycie stawy horyzontaliej to wiele zaley on tego, co sklada sie na jj tres. Modna przyjaé technike oznaczania warunkowegy terminu wejcia w aycie (np. z dniem preyjecia do stefy euro) lub tet stosowac day wyznaczona przez Rade, ole pewne fragmenty ustawy nie musza obowiazywac were nig), aby wprowadzenie euro odbylo sie w sposéb sprawny. To samo mozna odniese dp Kwestii okresu obowiazywania ustawy horyzontalnej i do ewentualnego oznaczania sposobu derogacji tej ustawy, 4. Instytucjonalizacja ustroju walutowego Unii Europejskiej 4.1, Europejski System Bankow Centralnych 4.1.1, Podstawy prawne powotania i organizaqi ESBC eee cee prea migdzy bankami centralnymi paristw czlon- istnialo od dawna®, chociaz poczatkowo nie mialo wymiaru inst Gist awn a stytucjo- eee Eurpeitega Systemu Bankéw Centralnych (ESBC) bylo a cig Europejskiego Instytutu Walutowego (EIW), kto i TW ly ares 80 (EIW), ktory zgodnie z art. 117 j atku drugiego etapu tworzenia Unii Gos; ji We wej do 1 stycznia 1999 r,, kiedy to zostal zastapi PSEC! Tee shi ae Bi ty 99, Kiedy ‘apiony przez ESBC. Ten zag sklada sie EBC i narodowych bankéw centrainych pan ETT RUR i yen panstw czlonkowskich (art. 282 ust. 1 TFUE). ESI ieee przez organy decyzyjne EBC (art. 282 ust, 2 th pani a a ae ape TFUE na nowo okreslono zadania ESBC (art. 127 TFUE), a wart. eet Ea * organizacje ESBC. W art. 130 TFUE podkreslono zaé nieza- ieee ee ne sae en oraz od rzadéw Pafistw czlonkowskich, Szczegdlowe a a i kompetencj oraz organizacji ESBC i EBC zamiessczono Traldaka 2 Maastrich : ierajacym statut ESBC i EBC. Protok6t byt zatacznikiem do ale pozniej byt modyfikowany Traktatami z Amsterdamu i Nicei. 4.1.2. Cel i zadania ESBC Glownym celem ESBC ogélnych polityk gospod (art. 282 ust. TFUE) Natomiast za podstawow, i mia e zadania ESB okreslanieirealizaje polity ree ne ete een Jest utrzymywanie stabilnosci cen i wspieranie tear du arczych w UE, majacych przyczyniaésie do osia, feiece gniecia tego celu 1) System Banko Centrain y ww Centralnych (w-) Syste red. J. Guchowski, Warszawa 2010, EBC jest zamieszczony loncbeny ons esy hosiery vodnik po solidocoane wo brzmnieniu Traktat “ Rozdzial 1 Ustréjroalutowoy Uni Europejskej 2) przeprowadzanie operacji walutowych zgodnie z art. 219 TFUE, 3) utrzymywanie i zarzadzanie oficjalnymi rezerwami dewizowymi pafstw czlonkowskich UE, bez naruszenia kompetencji rzad6w paristw czlonkowskich; 4) popieranie nalezytego funkcjonowania systeméw platniczych, 5) prayczynianie sie donalezytego wykonywania polityk prowadzonych przez wlasciwe wiadze w odniesieniu do nadzoru ostroznosciowego nad instytucjami kredytowymi i do stabilnosci systemu finansowego; 6) udzielanie upowaznienia do emisji banknotow euro iwyrazanie zgody na emitowanie monet euro przez panstwa czlonkowskie. Zadania ESBC realizuja EBC i jego organy. 4.1.3, Sytuacja prawna narodowych bankéw centralnych przed wejsciem i po wejsciu do ESBC Nie ulega watpliwosci, ze powstanie ESBC oznacza nieuniknione zmiany w zadaniach i kompetencjach centralnych bank6w paristw czlonkowskich UE. Kierunek tych zmian mozna okreslié najogélniej w ten spos6b, 2e podstawowe zadania narodowego banku centralnego staja sie zadaniami EBC, natomiast podstawowe kompetencje organéw narodowych bank6w centralnych przechodza w zasadzie na szczebel organéw decyzyjnych EBC (Rada Prezes6w i Zarzad)®. Nie dzieje sie to jednak automatycznie. Jak wiemy, UE odréznia bowiem paristwa czionkowskie nalezace do strefy euro oraz pafistwa czlonkowskie, ktére nie spelniaja warunkéw niezbednych do przyjecia euro. Te drugie sq traktowane jako ,panistwa nieuczestniczqce w systemie euro”. Podzial ten oznacza, iz zadania i kompetencje organéw narodowych bank6w centralnych patistw cztonkowskich UE nie ksztaltuja sie jednakowo. Rownos¢ ta zostanie osiagni¢ta dopiero po spel- nieniu przez pafistwa czlonkowskie warunk6w przystapienia do Uni Gospodarczej i Walutowej w ramach UE. Do tego czasu paristwa te nie maja pelni obowiazkow ani uprawnien, jakie sq udzialem paristw zakwalifikowanych do trzeciego etapu Uni Gospodarczej i Walutowej. Byia juz otymczesciowo mowa wyzej (por. pkt3.3). W tym miejscu wskazaézas trzeba dodatkowo na sytuacje prawna narodowych bankéw centralnych paristw cztonkowskich objetych derogacja. Narodowe banki centralne pafstw czlonkowskich nieuczestniczacych w systemie euro: 1) nie moga byé upowaznione do emitowania banknotéw euro i dokonywania emisji monet euro (art. 139 w 2w. z art, 128 TFUE); 2) prezesi bankéw narodowych nie wchodza w sktad Rady Prezes6w EBC (art. 283 ust. 1 ‘TFUE iart. 10 ust. 1 statutu ESBC i EBC); 3) nie sq objete ustaleniami EBC w zakresie operacji otwartego rynku i operacji kredytowych (art. 18, 20, 23 i 24 statutu ESBC i EBC); 4) maja obowiazek gromadzenia rezerw dewizowych w EBC (art. 49 ust. 3 statutu ESBC iEBC); tych, Bydgoszcz -Gdatisk 2004, s.200 in. oraz sspétpraca?, Warszawa 2001, s. 146:in, sain, __& Zob. szerze J, Gliniecka, Si W. Sapringer, Bezpieczeistan s s © Dob. szerzej A. Nowak-Far, Uni Gospoda

(Finanse Ue) Cezary Kosikowski Finanse I Prawo Finansowe Unii Europejskiej

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

(Finanse Ue) Cezary Kosikowski Finanse I Prawo Finansowe Unii Europejskiej

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

You might also like