^

- ,J ^/
'

L^ h "-7^. .^ --'-
tlc^

82 _AIaier (Michael) De Circulo Physico Quadrato hoc cst.

:

^Auro, Oppenheim, 1616 Viatorium, hoc est, De montibus

;

)lanetarum septem seu metalloram, title within engraved

vder, plates, ib. 1618
; Symbola Aureae Mensae Duodecim
lationum, title within engraved border, portrait and plates,
late altered with a pen, Frankfort, 1617 ; Jocus Severus, %
ngnette on title, ib. 1617 Norton (Thomas) and others.
;

iTripus Aureus, hoc est, Tres Tractatus Chymici, plates,

water-stained, ib. 16 18
; all first editions,
in 1 voL, half calf

liihhris BiblioThecce Domj/hicoe^

^GEOROE-OAffLEYFJSNEIZ

nn
 Digitized by tiie Internet Arciiive
in 2010 witii funding from
Research Library, Tiie Getty Researcii Institute

littp://www.archive.org/details/decirculophysicoOOmaie
 :

D E C I R C U L O
P H Y S I C O,
QUADRATO:
tfoc eU,

A U R O,
EIVS^E VIKTVTE MEDlClNALh
SFB DVRO CORTICE INSTAR NFCLEI
Utente 5 An c^ qualls inde petendor
flty

Tractatus haud inutilis

A V T H O R E
^M I c H A E L E M Aj E R o Com. P. Med D. Eq. exera. S:a ^

O P P E N H H I M I I

Typis HiiR.ON)rMiGALLxKi, Sum/iiha LucaJinnisi<i«,

 ILLFSTXISSIMO ET SERENISIMO
Trincip r ac Dommo,
Dn. MA UR I T I O,
LANDGRAVIO HASSI^,
C OM T I I N C A T Z E NE L BO G
I E N,
Dl£T2, ZlGENHEIN & NlDDA,&C.
Domino fuo clementiUimo
D. D. B.

i^icHAEL Majerus Mcd, D. C, P.

I Rcu L I quadratiiraiTjJlIuftnn-
fime P R I N c E p s , Ariftoteles
fuo temporc non fdtam^at fcibi-
lem pronunciavit. Poft eum
non pauci Archimedeum illud
rw^KJt^^iV^jjKct.nimis pra^propere cantant^s fefe in-
venifle proclamarunt,at alii in aliaforma Plu- :

rimiinGeometricisfoIis,nonnulliin fabjedlis
non tam ad mathefin quam phyficam fpe *

(l^antibuSjUt funtcorpora naturaliajex quibus

A 2 cum
4 E? I S T O LA
cum Aurum maxime & intrinfece prsefulgeat,.
huic inter hos calculum mc dedifTe non abf-
quecaufaprofiteor:non quidem ea intentio-
ne^quafi Geometriam fuis terminis & inventis
depra^dari, at magis , ut naturalem fcientiam
hoc quoque problemate inde mutuato (nifi
quisidphy(ica?propriumagnoverit,cum rigi-
dicenforisUcentia)ornare& augere exoptem.
Quodfcriptumj,cumjampridem deeo conci-
piendo cogitarim^nunc^dum Coloniaspaucis
ab hinc diebus fub(ifterem,mihi extorfit^fere
Ephemerum,cujufdamnimisiniqui &c preco-
cis authoris ElIeborifmus,omnibus Chymicis

6cexauro,aliisve metallicis(ut abufus medici-

nx vcAc taxacos non taxemj medicamcnta ad
hominum falutem fped:antia,pra?parantibus,
purgationispropinatus.Cum
inftar fortiffimre
vcro nonnulhinter Chymi^,noltrique aman-
l^es hocinprimis publicaricuperent,ne fcilicct

veritasin herba,quod dicitur, fupprimatur,at

procujufhbet vinli a calumniisadverfantium
liberetur,hujusgratiain hanc arenam defccn-
derenon fum!vcritus,cujuscum CelfitudoVc-
ftrapatrocinium nunquam non fufcipiat,non
cft quod dubitem,quin clementifEmam eidcm

janx
 DEblCATORIA. j

jam manum prasbitura hunc quantu-

fit, cui
lumcunquetrad:atum dico &obfero,camque
Divinas prote^tioni diutiflime commendo.
Francofurti ad Moenum Anno : i6i6, Men-
fe Augufto.

A j; CAR.
 :

<:apvMen authoris
fammam libri exponens.

»U N T /m , mirifcis griduum concordtA vinclU

Harmoriiam mundi,qu£Monumenta, docent:
^emfe C OR humanih S o L cali at^^ A u R E a
^•nSi-i^:
Inje dum vicihm conventeter eunt. (virtut^
S6lequidemfupera,ceuRex,regit Arce Planetas^
m terram radios infmudtque fuos
Hinchommum calido vis vivida corde movetury
HincinviBa A u R o forma decusque ventt.
Hic veluti centrum reliquis c^ Regula motus
Cernitur,htc coeli lumcn Ocellus hahet.
iJdohilU hic orhis funBusyflipante corona
Errantum mcedit Diixque captUque Facum.
Sfc Co R d^humanidominatur corporis Jula
Prvquefio nutufuhdita memhra trahit.
illudjprritihus vtnas,veget()que teporc^^
Undefuit vitafammea tdda, heat.
Omnihti5,inmedio Princepsvclut imperat \Jrhi(,
K_yfrtubu6 hoc vires datquenegatqucfuxs.
T^c minus his terra rehus pr^ponderat A u R u m ,

Dumpreciumfiatuatfe, Dominumque probet.

Subdita namftdvofunt hdc terrena metallo ,
Hocjpeculum mundi totiu^ ahdtt opes.
Hocpatultfuccinciafoli compendiaprdbety
Etjpecimen magni monjlrat imago poU.
Brrtr
 : :

Garmen Authoris.
Error^n hic hofnimm coKUsjlne menteyqnod Amum
Prdvaleat cuncfisjmos an inanU erit f
K^hfit^ut humanis Numen ccelefte negemtu
Rebmyd^ hocprecium nonfiatmjfe Deum :
llle dedit vires aurojcordiquefavoremy
\Jit corametycordis cui medicamenineft,

Ille dcditfoli virtutem mitis,ui aurum

Progeneret,terr£ vifcerihusquetegat.
Wtque DeHsSoliySolauroJjocdenique cordi
Vim datjd^ hoc vterjb rejpicit orbe Deum :

Cmnia ab hoc d^[adhunc mortalia condita tendunt^

Circulus hic,quicquidconfiat ubiqueyreplet.
XJnius 06favA velut interi)alla videntur
Solem interque Deumf bene mente notes
^uadruplafc interfolem numerantnri d^ auru m^
Cordefed o6fuplo Numen abeHJpacio
Hic C^ ibiremanetfibdupla proportio,metis
7^n tamen immenfiMens capienda DeU
Solcceli radios cordiinJeritjAt Deas ignem

Vivificumyvires Aurea visfiimulat,-

SolyUtimage Deificcftc4)rJolisd^ aurum\
Xltque hocperpetuo monfirat honore Deum ;
Sicquoquecornofirum^confiansvelutignihus aurum>
Semper erityterr^ cumfitabaBa lues.
i^odfupereHyexfenfibilibus Menspergat ad illa,
^luAfunt.d^quamvis non videantur^erunt.
lUa manentjabeunt h^Cyilla a bfconditafunt hac
2(ot4jD L i BQnitas hinc ut & indepatet:

ELEI^
 '^^*'^.'?'^"!"»^ <"
r*^?^ '^ VTv'i-r^^
• •~\"*^s.-«'/ >'^-!^'c' jr^^\>^i •

^-^itH^

ELENCHUS CAPITUM
S I N G U L O R U M
.hujus Tradatus.

Cap: I.

AVrutn ejfe inflar circuU ahfolutijjimi d natum

circumfcn^ti.

Cap. ii.

In aureo circulo effe quadraturam quatuor qualita-

tumjooc eH^oiquationem fkSiam,

Cap. IIL
Inbocaureocirculo^tancfuamfigm^a natur^ munitiff-
ma,ejfe dotes ubernmiZi reconditas^ qu£ non cudt-
hetohyioz^^ntfi circumf^eUo rerum i^flmAton^oC'
currunt.

Cap. IV.
zAurum , quafi foitm terrtnum a quihufdam diSiumy
ejfe centruinoWtiit\m htmanarum acitonum^^e"

luti cGeleJlis planetarum,

Cap. V.
.^od caufk pr£cipu<e^cur menftra menfltrabiltum O*
precium prcciabd/umft aurum^in ternis frofne-
tatibfu
 EleKCHUS CAPitUM.' ^
tatibu^ extjiantiprimo m ^xtemis accidentihus^
colore],furitate,Jj^lendore^ extenjtoney^ondere ^
.mnoxta qualitate.
Cap. VI.
iSecundoj auri frxrogattyam dependere ah ejus a cor-
"
Tufttone immunitate^is* quajt perpetuitate con'-
traomnium elementorum mjunas^ut ita (Sterm-

. tatis imago cor^orea haheatur,

.. '•Cap. TII. ,.

.^uodtotmhic mundtis apertus liherjit^docens rattp-

nales homines ingenere^quod t^ qualts Jit Dem^

quodh^c '-vita tranfitura^ahdque ^ietern^feltct-

tatis exfeciandajit^tn quo Aurum^ qui pa£tnam

ejje negaty Ellehoro indtgeat.

Cap. VIII.
Tertioauripracel/entiampetiah internts i^recondtttk
ineo '-virtutthtis medtctnalihfis,quihus cordi hu-
mano conjortando inprimis afpropriatur,

Cap. IX.
^ua rationeaurum^adeo 'ijentriculo indigejithile^car^
: dtjjtrttuum ^italium ojjictniz fuccurrat , taBu
(jT aciu frtgtdum eidem calorem fuppedttet ^ is*
njtrtutem medtcmalem mJiiUet^^contra adyerfan^
.tiumopmones^
B Ca?. X«
to Elenchus Capitum*
Cap. X.
'De auro aquato^quomodo agat in non aquata i/ijcera
corporij humani ^ mtemperiem lUorum emen-
det,

Cap. XI.
J^od aurum deteBum a fuocorttce^ nuckum mtdici^
nalem offeratyfine quo tota compages ejuifere /»-
efficax habeatur.

Cap. XII.
Cantilena Anacrcontca.

^mdtUt Anticyram mittendi^adeoque effentia Elleho^

n extraSia ( ut tfjt perhibent) furgandi Jtnt,qu'i
auro medicmales njirtutes yfrofna ammi igno^
rantta aut fecuind altenus non exferti opimone
JeduSit detrahunt^ Deo m htk Magnattbt^s {qu£ in
mundo ex Jingulari providentta fua fr^valere
n;olutt)laud.em ^grattam dehttam nonreddunty
ahisque altter edoEiis e^* docenttbm pro fr<emic
mytdiamjpro didaUiro mendacium reportant.

DE
 n

DE
P
C
H Y
I R CU
S I C
LO
O
qjl A D R A T Os
Iloc eH^

A U R O:
TKACTATFS,
C A p. L
^urum ejje infiar drmli ahfolwtifjiml d natura r/r-

cumjcrptt,

L A T o, Divinus illePKilofophus binas

ingenii humani alas, Geometriam &:
Arichmeticam,non inconcinne voca-
vitjquibusadcoelumfcientiasq; argu-
tiffimasfubvoIanpoflit.UndeScholar
fux vefbibulo hoc Symbolum infcri-
pfifle dicitur j s^«f olyieafxsiiKl^^ «ffiTwt hoc eftjGeome-
triarudis abefto. Abfquehisenim fcientiis,quarum{e-
mina 6c principia mentibus humanis a primo ortu qua-
fi infculpta voIuit,nuIIum adPhy/icae autAilronomias
/ludia aptumcxiftimavit,in quibus omnia numeris 6c
A 2 menTuris
 112. *2)e Circmlo Physico
. menruris a natura &: arte dcfinita animadvertk. De*
motibus coeleftibus^quod certis temporum & loco-
rumfpaciisintermediisdeterminentur&iabrolvantur».
nullumeftdubiumjideoque non ab{queGeometria&:.
Arithmetica indagari au t explic^ri polle, vehiti ipfa ex-
perientia quotidjana ad ociilurri demonftrat. At de
Phyfica, naturalique corpore, quatenus mobili, ejus
fubjedo,anGeometra:acAritlimctic^e adminiculis o-
pus iiabeat, ambigitur. Motus enim Phyficus nullam
iecundum locum mutationem corporis videtur prx-
fupponerccumfenfusocuiorum tale quid non dilcer-
nat. Veriim fi rat ione ipfa acutiusni hxc inquiramus,>
Omne corpus Phyficum conflare tribus dimenfioni-
busa:que,utMathematicum,nempe longitudine,lati-
tudine&profunditatejudicabimus. QiKecumitafint,.
Geometriamquoque,qua:circahasdimenfiones,tan-
quamprmcipia6cfundamentaverfatur,necnonArith-
meticam-, qua: quantitateldifcreta eadem metitur,
omni naturaU corpori fuas dotes contuliiTe , veri-
vhfnr.Tcjf. tati confentaneum efl. Naturaenim ipfi, ut Lullius
tamverequamfubtihterdifIerit,fuaGeometria,Arith-
metica, Rhetorica,Mufica, aliisque fcientiis in produ-
(flionecorporumnaturahumutiturjUtnonindigeata-
lieno ornataautadditamento.Quodcuminomnibus
a natura generatis communiterpateatjtum in primis in
iUiscorporibus,inquibusmagiscuriofap]usartificiiaut
temporis miriiicamque mixtionem collocavit, qualia.
ex animatis funt corpora humana, ex inanimatis, Au-
rumintermetaliapreciofiilimum. De Anatomiafabri-
cxillorum quam piurimi fcriptores&iantiqui &:noll:ri
2Evi extant, qui omnibus numeris abfoIutifJima de ea
©pera^femper ahquid novi in parvo illo mundo anno-
tanteS;^,
 .^V A Ji) R AT O. Sl
«antcsjcdiderunt. De auri vero ftrucniura 6c eflentia^
perpaucijiique obfcurercripferunt, ita ut de materia
defperata,veIcujusproprietasnoniatis exprimi po/Jit,
tradafTe videantur. At enimvero cum non folumia-
pientiflimusantiquorumSalomondeomnibusexterra
Bafcentilius,nempeacedro ad.rutam murariam ufquc
diileruent/ed & noftro feculo tot fintedita commen-
tariaBotanica, Anatomica&Phyfica de minimis quo-
que terra; creaturisjtam animakulis quam plantis,in-
decorumfuerit&humanacuriolitateindio-numneale-
xiiTe^licet mutum illud ex foiIilibus,tamen in mundo
pretioMimum donarium, Aurum quod ideo videtur
j

in terr^ mteriora vifcera tam proRinde demerfum 6c

abditum,ut diligentiore cura indagaretur,labore ma-
joreerueretur6culibushumanis accommodaretur. In
hocequidemproducendo utnaturafubterranea quafi
fummumapicemfu^perfe(5tionisoftedit,ita in eodem
conquirendoappetitushumanus omnesnervos inten-
dit, ingenium corpusque exercer, ne fruftra genera-
tumarftimetur necfegniterin cunabulis fuis deiitefcat.
Hic eflille Circulus Phyficus,quem fi natura circumgy-
ratione fui abfoIverit,merito quiefcitj cum poftmotum-
quiesappetaturabomnibus:DequaIoquendiratione
fiquifquamdubitet,nodum,quodajunt,infcyrpoqu(^-
rens,huichoccapitulo,quoad titulumlibrijfatisfaciam.
&
Quod Pythagqras de Deo fummo optimo analogicc
dixit,eumefleinfl:arcirculi,cujus circumferentia fit u-
bique,centruniver6nufquam,id nos fuo modo de au-
ro diclum putamusjllud cife Circulumjcujus centrum:^^^^^'
fitcircumferentixinnatum,hocefl,homogeneamfub- '„/,^.
ffantiamexiflere, cujus millefima & interior pars fit c/tr *Kr/«»j

iarmalis 6c agensj reliqu^.materiales Sc formata:. ^ZZr^rt^

JBm 3, materia./w..
 14 'De Circui«
materiaenimforma,6c excircumferentiacentruTn fe*
concentraleslinea:,clucuntur,tanquamexmatricefoe-
tus.Rede itaqueinhocCirculophyficocentralepun-
•<3:umexfuperticieattenuataprotluxifre dicitiu",6c non
vice ver/a ex puncto lineam,ex linea fuperficif=m,6c ex
iuperficie corpus , ut Mathematici volunt. llt enim
materia multiplex,ita fijperficies. Centrum vero fim-
plex, ita forma : Ex fliperficie 6c cenrro Circulus : Ex
materia forma corpus phyficum componitur Di-
S>c :

A verfitasinparalielisapparetvixulla. Siverofecundum
prius &; poilerius confideremns utrumque,&:forma&;
ccntrum antecedunt,ut dignitate iictempore, matc-
riam&ifuperficiem notandam. Etfi enim animo con-
cipiatur,materiam extitille ante formam,&matrkem
antefuumfoetum,tam.en cum illa fine vefte nuntquam
videatur rudis 5c nuda, quin Idea qu.:Edam inftar exi-
gui pundi formalis introducla fit hinc Centrum feu
,

iormam(quiee£bfulfur rubeum dc coagulatum)in hoc

Circulo, AurOjprxparaffe materixMercuriali, tan-
quam fuperficiei,fijam eflentiam puram &: denomina-
tionem dediire, veriflime flatuimus. Nam materia o-
mnisjUt fo£mina,per fe frigida,6c ad generationemine-
pta eft nifi excitetur caiore
, &
motu fux forms,tan-
quam agentis mafculi a quo ut initium generationis
,

t.i.»fi: c^P^^' iic perfeciionem&finemnancifcitur. Adh^c

Circirculum Aurum diximus,quia ut in rotario operc
textorumobfervamus,f1:aminaexcentroducirecl:a,fu-
per qu^ fubtegmina circumgyrantur contigue,doncc
{pha^ricafiguraquafiperfe(51:aintrodu<51:a fit,fic in auro
formaipiimateriasexmaterias finu iimul lemelque in-
tertexitur,hoc modo,ut quo magis illa excrefcat^hjcc
iniiiuatur,compoiitumquenaturaIenumeriifuisabfb-
-*
lutiufi
 c^U A D R A T O. «5

[utius fiat Si quoquc corporibus a natura producn^io j. 9.*^->

propriafiguraex Geometria addicanda fit^ut igni Py-

ramidalis,aquxgIobofaj8c reliquis fua,imprimis Auro
Circularisconvenietjfiveliquefactamejusiubllantiam
fuis terminis fe continentem refpicias , /ive homoge-
neitatempurxeiTenticejquiEangulisquibufcunquene-
terogeneitatiscarensjinicipfimreditpuriflima&con-
fi:ans,nullis elenientomm injuriis obnoxia aut fiibje-
<^a:Exfigui*is ehim omnibuSjUt Circulus eft capacifli^
fnus,{implici/Iimus &: ab injuriis obftaculorum maxi-
mh immunis ita &c Aurum inter naturalia corpora o-
,

mnia plurimum iiabet materix,atque hinc ponderis,

minimumque fa:cumaut/uperfiuitatum,uiide iimpli-
ciffimum&cquafiincorruptibileexiftit. Annonhiceil ^*'»'*^
ilieCircuIusrotundus,exmafculo Sc foemina coriilaos
ex quo triangulum, atque hinc quadrangulum extra-
hendum, quod in circulum iterum reducendum eix, fl
authoriR.o/arii credimus?An nonhujufce circuiidupli-
eatio intelligatur a Philofopho Zachario , qui eam a
Principe GaTlia: fe accepiile tefl:atur? Qujd multis? Hoc ^«•'«'»«»*'
cft circulatoriumopus a magno illo curfbre mundi, So- '^lws"^
le,multis millibus circumgyrationibus fadum dc pro-
dudum. Dum enim Heros ille, tanquam gigas exul-
tans^ab ortu exurgit,&; in occafum properans demergi-
tur,ut iterum ab ortu redeatcontinue.has circulatia-
nes cauiatur,inquemateria fplendida argenti vivi, vel-
otinipeculo,id-eas relinquit,uthumanainduflriaau-
rum inquiratur, ab adhicrentibus fegregetur, igne,a-
quaexaminetur,&in uiiimDEo Creatori placentem
transferarur.Hic efl circulus a natura ipfa circumicri- ^^^'"^'»*»?-
CUiUS tUit**-
ptus,non imagniationeMaLnematica,ied reah &:Phy-
, £co duclu deiineatus, ad quem CGliirriant omnes rcs
 iii^ ^E
ClRClXLO
•'^'
humanar, tanquam fagittie ad umbonem 5c mctaKb,
.Hxceftlineainfereduclaltanquamanguiscapkecau-
dampiopriampreliendens)exquafummusille&;a^ter-
nus piclor & fidor, D
e u s (ut olim Apelles Cous &: Du-
rerus Noricus ex linea &: circuIo)proprie agnofci tur,et-
.rfttKWTs/a-iamfialiadocumentanonoccurrerent. Hoceftlutum
S^^^" fplendidLirota&: manu maximi illius 6c omnipotentis
rigulirubaclumformatumqueinrubftantiampulcher-
rimam, m qua radii folares congregantur^ elucent,
hauddubii teiles illius xtherixclaritatis8clucis,in ter-
Aurum reftrimateria detentvX &
portata:. Imo h^c eft: unica
Promethei
p^ omethci ferula qua haufit 6c deduxit io-nem cocle-
,

itemadmortales,nimisobnocaonumingratos:quam
fi quis ob ingratitudineminnatamjanimive vecordiam

non agnofcat,cum pneris ad ferulam mittendus eft.

Cap. II.

.7» 4tireo circulo efje quadrattiram quattior qualita*

tumjooc esi^d^cjuationem fkUam»

LI RUM cireuli inftar fe habercfliccinclc demon-

flravimus, nunc quadraturam in eo fubjiciemusj
de qua cum plurimi Problemata
, &
exercitationes
Geometncasediderint,nos adum agCxe videremur,fi
cand.^^m in Palscflram defcendentes eadem de iifdera
occineiemus,hoceft,furdisfabuIamnarraremus.Quo-
circa tamfubtiliafila retexcndl'nobis non amimus,ut*-
f

pote,quxFortepluslabons,quamlucri',pliisfubtiIitatis,
quam docftrina^ utilis habitura fint, ac legentem rario-
rcm^in tellige ntem vcro rariiHmum invenirentifed loJt-
 J^ A T> Ti A TXy. 17
gc alio fenfu & csptu ca damus 6c accipimus. In auro unmmii^
itaquedicimusjtanquamincirculo anatura delineato, *'*'*"*
quadrationem quandam exadi/fimam factam ellCi
quod Ariftoteles ut fuprameminimus) nec dumfci-
(

•tumjat fcibile, afTeruit. Nullum eft dubium, quin pleri-

que hoc de Mathematica sequatione intelligant, quo-
modo nimirumarca circuli datiin aream quadratamil-
lixqualicapacitatecorreipondentem,fecundumartii
axiomata verai-educatur,hcet potius AriftotelesPhv-
iicas&concretas,quam abflrudas quantitates trada-
ritjtamen nos pro infhituti ratione de longe alia mter- §i»ifdr»tt»
pretamur,qua: ut fada.eft: per naturam, ita cum a pau- ^^*^^^^,
ciffimis fcita fi-t^pronon fa^avel impoflibilj habeatur.
Natura,/>^//4»?,dumcircumgyravit aureum circulum,
in ipfo motu quahtates quatuor ineosequavitjhocefl,
Jiomogcneam illam"fimpiicitatemin fefe redeuntem
quadravitjfiveinquadrangulumduxit xquilaterum,
nac ratione,ut contrariaacontrariis&hofles abhofti-
busiEternisquafi vinculis col]igentur,t^ invicemtene-
.antur .Ut enimquadratusilk proverbio dicitur,quifc.
j:>cr fibi fimilis in adverfis &c l^etis, ita quadraturaqua-

iitatum ^quatio efl, cui nihil a qy o Ixdatur vel eiFe-,

, , _

ratur,contingere potefl. Veriim cum non cujufvis fit

imaginarihanccEquationem inmateriatam abftrufaSc
ab oculis hominum,dum actio ilia peragitur,remota,
^am, prout poirumus, rationaH confiderandam flibji-
ciemus. Prim6exnaturietliefaurisabditis,in terrsevi- ^jandmti»

iceribus fumofa fubftantia argenti vivi liquidi,riec dum Z^JI^V*'

<:ongelati,calorc fubterraneo,quj locis centro propio- nmurdi-
'^*"*
ribusfortiorefle dicitur,rarefa(n:a afcendit,qu2e infiia
propria natura frigida &humida cxiftens , dum alteri
Tapori _caiido U. ficco ieu fulfureo, mutuo complexu
C coBJun-
W *I>I ClRCUZO PHtSlCO
(fcohjuft'gitur,continud cftlore circumeunte ^b hocful-
furealiquaqualitascalida&/iccailli argcto vivo com-
municatur,qua2 pumum ad ienfiim non perceptibilis,
poftfiicceflu temporis accrcfcit. Exempii gratia Ha- :

beantur in vafb magnoj tempore brumali frigidiflimo,

aqux fluvialis centies mille centeUaria pondera, quaj
coufquereducenda funt^ut nec frigidanecfervida/ed
tepida 6c temperatiiFima ad lenfum videatur aqua,6c
quafi ad ^quationem qualitatum licet momenta-
(

neam,6c non donfta^ntdm } reducatur Exiguo calore

:

aliquantulumaqu^ejufdemincalercat^nempevingin-
tiquatuorhoris,ad drachmamunam,qu« deindemix-
ta cum tanta aqu^ frigidiffima: mole ne tantillum in ea
alterat ad fenfum,licet(dato eo,quod in illa aqua cali d^
qualitatesintroducla^femperpermaneantintenfx-jnec
evanefcant)adrationemauia,fcdvaldcexi(xuum.Hoc
paclo annuo fpatio,}^^; drachma^, feu libr^ i. &c drach-
mx 109. calidce aqua^ perficiuntur,hoc efl mille annis,
looo.librie & amphus. Gum vero unadrachmaaqux
caHda^milledrachmasaqux frigidar ad temperiem re-
digerc pra^fijpponatur, patet mille annis, looocoo. li-
bras aqucE frigidv^e contemperari, qua^ fumma falteni
quintaparsef?aqua*fngidxpra^fuppofitx>aqualiqua-
tuorpartesfeparentur,quintaremanenserit 2000000.
librarum cvquatarum feu tepefadarum, in quibus ial-
temmillefimapars,utdidum,efl:calida&ficca,nempe
200o,libra^: Eundem ad modum in mineris fubterra-
neisfuanatura frigidis &humidis,quoad argenturnvi-
vum.(qUoad fiilfur vero ten eflre 6c comburens admix-
;^umdiverfimode6caCGidentaiiterca]idis)caloraliquas
^exiguas pardculas Viiicit,'ebagiilat, fibique aflimilat,
'hoc eftr(!:alidas '&. flccas rtddit, qu^ fi per ignisvehe-
mcntiaiim
 ^y A D n A r o. i^
mentiam indefeparentur,combibunt,milIenas fui de
argentovivofrigido &:humido,easque a:quando qua-
litatibusquatuorinaurumreducunt. Quxoperatioeo
ulque continuatur,donectotum per partes fuas perfi- •

ciatur,quodcontingitfortemille.annorumlpatiQ. Hic Tetr/igoma

eftTetragonusinfereduclusfivecubusPiivficuSjCUJus
radix eft quaternio, corpus vero 6^. Ex quaque enim
qaalitateoportetefrefeaecimparticulasinunoquoque
latere , fi a^qualitas fupervenire debeat quod fi plures
j

autpauciores fuerint,anticipatiacontinget.iiiquaiita-
tibus quibufdam. Hsc eft aureola illaDamusexqua- ^^7J/«.
tuorangulisconfe(fla,exquibusfiunus aiiquis deticiat,
utcorruatjnecefTumeft. HiceftCircuiusillebisfeduSj ctrcuiu^
*^'
nempein quatuor angulosxecT:os,quorum fl unus ob- **•'*
tufior aut acutior altero fuerit,perpendicularis propor-
tio in omnibus interrumpitur. ^xc eft phalanx illa: ^^''^*"*
quadrata,qua; cum a^quilatera lit,u:iter hguras omnes^
fortifHme quemcunque impetum expedat. Si enim ab
Orienteiioftisingruat,ab Occafu illi reiiil:itur,fi ab oc-
cafu,ab oriente,8cfiG de aliisiatcribus dicendum) quo-
rumunumalterixqualitermanum impertit,8c ftipan-
dofubvenit. Necv£r6timendum,quodineminentiis
.cjusvisiiat,cumhxc quadratura in Circulo concluda-
tur,qui ab omniinjuria,ut did:um,immunis efliHoc M»r2u*
aurem»
vallum exiflit &: hic murus,non aheneus feu corruptibi
iisaquis,ignibus,fedaureus,quo acies illa quadrilatera
cingitur,nequamaVulcano,Neptuno,Jove
autPlutone cladem experiatur
.unquam.,.

Cap III
2.0 'Dl ClI^CULO
Cap. III.

Inhocaureocirctilo^tanqHamfigura natura munitijji^

ma^ejje dotesuberrmas reconditas^ o^uae non cutli^
bet obyii/z^mfi ctrcumJJ>eSio rerum (ejitmatori^oc^
eurrunt.

ATpacium,&
quidcaufeeft,inquies,quod aurum adeo comf-
a natura communitum fit, an hoc fa-
clum fruftra, an ut otioforum ipeculationes aut lufus
faltemexerceret? DeSemiramidisfepulchrolegimus,
quod infcriptionem hujufmodi habuerit T« : i- Qu
c u N Qiu^E Regum thefturos diuitarum incxhaujios Affe-^
tis.intTA me-,quodfitffcitityinvenies :WoQ cum nullus Re-
gum prxcedentium religionis causaaperire auderet,-
Cyrus aurr deftderio flagrans animum iibi addidit,ut
fcrut'aretur,quid intus lateret: Veriim ibi nihil invenit
& hxc verba Ntjl pejfimtis ejjes o-
prcXter olla putrida :

mninm viventium^non mortuisrequic??i negAreSjeorum clat^

fira inqfiirendoyftt auro potirerisjquodhic m^n rej/erisjnifide-
dcctts tuigeneris. Non ita fe rem babcre cum auro exifti-

mandum cittanquamCreatorillad tamarde conclu-

feritjUtavertat curiofos ab C}m infpeclione folummo-
doablquecaufaiimopotius ideo abfcondit,ut aperia-
tur&cperkifbretur. Qux cnim pulchra &: optima fiint,.
nunquamnatura vilefcere voluitjaut ante pedes jacc-
Tti(cdfimperfiidorrm ante virtutem fofiuerunt Dii immor-
taleSyUt Heliodus inquit: Qu^ rara,cara,6(: 'm jc«'Aflt,lww»-
A«: CaflaneiE nuces, amydala 6^fere omnes fruclus
meliores vel duris putaminibus teguntur,vel/pinisar-
inantur acutis,aut quocunq^ue alio modojne omnium
Ubidi-
 J^ A D K A T O, %t
Tibidini pateant, clefenduntur:Sic res preciojfe & che-
fauri gazophylacio, clauftris &: arcis fervantur, vulga-
res vero ipii populo proftant, nec abfconduijitur un-
quam:Hinc non fruilra Aurum fapientiores ita fera-
tumautconclufumautumant,fedid infigniores virtu-
tes, prxter colorem vifibilem,in efrenti^ fu« latibulis
abditas habere,quas indignos fcire aut acquirere non
deceat: AlexanderMagnus fcrinium Darii preciofiffi-
mum rei preciofiflim^,lliadi nempe Homeric^ con-
fervandsE deputavit, oftendens, quo continens feu te-
gumen fit carioris precii,e6 contentum feu inclufiim
illolongefibi carius 6c rarius videri Ita 6c de auro judi-
:

candum,quoad faciem externam,qux cum fit pnlchra

6c munita,^oportet medullam ejus ieu formam feu ef^
fentiam eilelongemajoris virtutis 6c dignitatis Princi-
:

pesuxores &: fihas fibi cariffimas an non in munitiori-

buscaftelli^fervant ? Nec venenain aurea pyxide,fed
alexipharmaca &
Bezoardica recondi debent , ne o-
piumproapiominiflreturignaris. Injuriofiitaqueerga
Deum,ne dicam,blafphemi,exiflimandi funt,qui pu«
tant,aurum faltem propter externas quahtates omni-
bus aliis rebus prxpofitum efTe ab eo,tanquam luderer,
eum humano genere cui fplendida in colore, virtute
,

autem inania &

frivola , a:flimanda fLippediraffet 6c
prarfcripnfTet. Anver6cenfent,forrijit6 gentes omnes Aur»m tx

in auriprecium coi}fpiralIe,abfque Dei iingularinutu vsiprcvi.

Scprovidentia Qupdli fic,ut Epicura:i,longe a fcopo S"^;^,^"^"
?

aberrant. Socrates juvenem de facie pulchrum, fed rerum pt-

elinguem & mahs moribus videns EceCy inquk,plum- aum.
,

hemfigUdiwnmmreAvaginaiKin Philofophi,inter quo»

Alphonfus fapientjiIimus,Pveges ornatu &: faflugraves,
dodrinaieviilimos 8c vacuos^Cifinoi coronatosjarietes
C 3 aurea
 aureoycirerc,/imiaspurpuratasvocarunt,innuentesa-
flimum,quipotiorpars eftliominisjcorporis nitori re-
fpondere ciebere , &
Regem commendari a benere-
gendopopulum,quod a doctrina&:animiculturapro-
venit:Sicaurum,irritamentum malorum^dulce vene-
rifivires
^ium Sc poudus tcrr^ dixerimus foliim , niii vires alias
mbfcondnt, fub corticc tegat,obquasade6gratum homini ellede-
i*^' beat. Natura^ inftinAu parva animalcula ad objecta
fibi gratiflima moventur,an folus homo ad noxia virtu-
tecraila? An ideo recondit aurum , quiaalii-hoc fa-
ciunt,nempeobneceffitatem? Sic opinorfaneiAt cur
aliihocfaciunt? Ancoeco dudu 6c tacito folo confen-
fu? Itaquidamrelpondent:Quodiiverum,omneshu-
manxres a cafu inani,nullo Dei con{iho,gubernaren-
tur,quodabfitfbatuere. Aurumenimexteriusfplendi-
dumjCUJusnullaeiretinteriorvirtus,taTiquampuerici-
tra &: conchas,in.precio haberent : AdmirarenturiUud,
cujusnullusefretufus,nuilavis,ni{ihabendi fiii defide-
riumapudcundosrelinquere)&;,uthabeatur,admores
perverfosincendere,quemadmodumPoctacanit:
'^nidnon mortdinpciorA cogis
K^AnrifAcrxfames ?
^t^ abuilis non tollit rei dignitatem 8c verum ufum.
Aurum ergo,ut ca:tera omnia,non efle
datum homini
in damnum,veluti Pandoram,a Dco ftatuimus, tan-
AurHm ^^^"^ multorum malorum caufam fedpotius quad ,

fcrinium fcrinium immeiifarum virtutumSc bonorum,quod ab

'Vtrtutum.
ip(a natura ckufum adeo ^
munitum efl:,ne ad dotes
in eo reconditas indigni, & cerdones penetrarent, at
iblummodo dodijindullrii & prudentcs,quibus folis
ha^cicriptavolumus, aliis, quibusutfiiibus amaraci-
num internecinum,oletum gr^tiffimiim videtur,utfuo
<e obledent genio,permittimus. C ap. IY.
 ^J^ A B RyiT 0. ty

Cap. IV.
^Hrtm^ qmji Solem terrenum a quihufd.tm diSium^
ejfe centrum ommum humanarum aUionum^nje:^

luti coeleflis ^Urietarum.

NOn veremur judicia iirorum,qui legentes vel au-

dienteshasnollraspageila^pro auri digpitatc fcri-
ptas,exclamabunt,utquidam de Herculcj
,^uls UudAbilenonputet,autfafttdiat aurum ?
Annonut.
Laudibus arguitur vini vinofus Homerm^
fit.tu hirudo &:iititorauri,quodoccinisadravimu{qi?
Veriim his rerpondemus-.Quodhumanu/itnoshomi-
nes,inter ahos deeentes,pati 5cfateri,fed ita fitire,ut

non pro morbo, k6. grato hunc affedum a-

appetitu
gnofcamus :Qu.odfi bonum eft per fe aurum,& virtu-
tesiibi inditas habet,quid ni appetendum lit Arifto-?

telesrogatus,curpulchra adeo efTentappetibiliajhanc

quiellionem coeci efle refponditjquia fcilicet oculi pro-
ditoresfuntpulchrijidqueimaginationijhasc cordi,ob-
ferunt. Hinc Alexander Magnusjejufdemdifcipulus,
Perficas puellasvocabat dolores oculorum. Sumus i-
gitur inter bonorum appetentes, non litibundos Eu-
cliones aut Idericos^oD auridefiderium cxtremelabo-
iantes,dequibus Jicitur:
^uf^lusfuntptji,^lusjitiunturaqu£ t
Etv. -:

Crefiitamorntmmi-tqumtunti-pfipecumd-crefut. x>.^»«-

Si bonum efb auriim, propter aliud,nempe neceinta^ ^^**^

tem &; ufuin eKternum fofummodo,quiS; niii Cyni cus,
ab
 .

2,4 T>E ClHCUZO

ab eo tum qiioque abhorreat? Qui^ oblatum Iioncflc
Crxtes repudiet,authenepartumin mareabjiciat? Fuitolim
Thebtnnui.
illaraensquibufciam,at rariflimisjqui ob hanc quoquc
fuperbiam,quocl aurum/uperbirealios faciens>fprevc-
rint,in oreruntomnium ik. admiratione Nobis hac x-
:

tate aurea non licet aurum non appetere,quoad necef^

iitasprarfcribitjlmmodicamejus Bulimiamahis rehn-
Attrum
quimus. Atfi inter bona,&; ex bonis non minimum,i-
qunt bo-
tium prt- mo precioiiflimum,cur non prxdicetur,cur non dignis
dkandftm. laudibus efFeratur &: celebretur? Curn fint, qui quii^

quilias &
apertc mala paiiegyrice dixerint. Circulum
efle aurum,cui quadrangulum a natura infit demon-
jturHm flravimus , nunc idem Centrum omniu.m fere terre-
^ntrum ffcrium innuimus. \Jt enim Terra ha:c quanta,quanta,
terre-
^Jtrwm. eft Centrum Univerfi,primique Mobihi,&: Soi cccle-
fl:is,tanquam Lampas diurna circ;i hanc in CircuJum
<iucitur,nihiloTninusipfe exiflens c^teforum Planeta-
rumnormaCentralisjfit.aurumin fua natura cjrculare
Ccntrum inveniturrerumin mundo proftantmm Ex- :

cipimusfemperDivina,quibus virtutem,eruditionem
6c honorem adj ungimus,in auri cenfum non cadentia,
Centrum nifi peflimo exemplo. Centrum communi vocabulo
qhid. dicituridpunclum,a quodiametraleslinea^dudarfunt
^urum cur
^equalesjin peripheriam terminatx Itaab auro res pre-
:

centrum
AtSlum. cio &c xftimationi fubjacentes a^quahter diftant , hoc
eft,Geometrica proportione,vel,fi mavis,Arithmetica
omnesabunoauro determinentur,earumquevalor 6c
Aurnm
jeftimatioponderatur. H^c efl Polycleti Regula,qua
Fcl^cleti Reipub.finguladefiniuntur,quameuma tuo difcerni-
M.ept'0.
jinrum im
tur , & cuitibet meta vivendi prsfcribitur : Aurum in
tnedio »-
raedio ponitur, circa quod omnes laborant homines,
g^Mmm. Reges,Principes>Nobiies,Ignobilc5,Cives,Ruflici>0-
pifice»
'plfices,Iiterati,illiterati,&cIeniqueqiiotquot4nman-
do degunt Quod fi ita efb , an non Ceotrum Cil o-
mnium? Annonmultioperatur^ftudentjoquunturjii-
lentproauroobtinendo? Refpice bella^navigationes,
mercaturas.tot inventa fubtilia,quibus Orbis fere to-
tuspr;Eoccupatur,annonproaurofiant? InOceanum
fermonisimm.enlilaplusdicipofremjundevixunquam
emergar,{icommoditatem6cneceffitatemauri infini-
tamevoivereconareriNon ignis autaquic majorufus
eftjquam auri in liac mortali vita,Iicet ba^c m primo fla-
tuiimpiiciillmisnatura^donis contenta fuilTetjnec au-
roindiguii]et,ca:terisparibus Nuncaliterfe resliabet,
:

cum patrium imperium a Nimrodi, venatoris coram

Domino,ictateceisarit,regesque terrx pra^efTe populis
cepenntijura& ieges,crefcente hominum malitia,in-
flituta',repes,muri,tec^a,liniitc^ agrorum &: fines re-
gionum pofiti, a:s cufum, argentum iignatum,aurum
preciabilmm precium unum habitum lit Pauciffima :

•exmultisinnulirefufiiciat. Nuilumitaque dubiumeft,

fclemhunc terrenum prarlucere aliis quibufcunque re-
bus,utfoiplanetis: Hi a fole, tanquam rc£e,lumen o- ^j^"^^^
mnerecipiunt, cni vicariam operam praritant ailur-'
gendo vei motus variatione i^ei^e. accomodando,dum
m apogcTo tardi, in perigxo ceieres, nunc retrogradi,
nuncdired:iapparent:Sicabauro c^tera; res valorem
6c fui precium confequuntunqua; vicifllm iiii cedunt in
Jionore,durabilitate &: virtute:In iionore,quia in re-
gum coronis&fceptrisgeftatur,mpoculis&: patinis u-
furpatur , in catlienis &: veftibus viiitur:In duratione
quoniam ca^tet^e res in ciiaos Eiementorum cito re-
.deunt,aurum vero nunquam,nifi forte tardiiTime In :

yirtutepquia&MediciHippocraticiipfifummas vires
D afTcri-
 :

z^ 'De Circulo
aircribunt^propterquasfuismedicimsfQliatumaurum'
immifcent^ xgns propinant.

Cap,. V..

,^od catifipr^icipm^^curmenfiiramcnjurabilium e^-

frecmm preciabdiHm Jit aururn^m ternis proprie-'
tatibus extjianti prima m externu accidentibpts^ .

colore,furitate,JJ?lendore^ extcnjiojie, Donderejo--

not^mnoxiacjualitate:

A Ukum cxteris terrellribus pnxvalere cum noni

.XXlonga probatione egeat tellantibus id^iingulis
,

mundi angulis^huic ad faftidium inculcandofuperfe--

debimus,acpotiuscaufas,curitafitjrimabimur,quasJi-
cet diiJgentiirimeFrancifcus Picus Gomes Mirandula-
nuSjPhilofophus acerrimus indiigarit,cum tamenaho
refpeclu id feceritjeafdem noflrie Mmervx propone-
Aurum mus. Ex tcmis itaque fontibusfeu proprietatibus auri
mrpre- eascmergereftatuimus Primo ex lisjqu^ fenfuiexter-
:

yJJ^ noinnotefcuntjUtvifui,colore,puritate,(j.">lendore. Co-

Anripro- lorinauronon pallidus erb(utquidam,ideo pallere re-
fneiam fpondit,quia multosiniidiatores fui patitur ) fed Citri-
grmA nuSjquiexrubeoccaiDOjmixtismterfe proportionabi--
Viaii,
Iitergeneratur,utpotemediusinterextt-emas,nigrLi &:
album. Hic enim ut nimis difpergitvifivam virtutem
6cille in ardum contrahit,fic Citrinus color oculorum
jikmm' aciem,quemadmodum & viridis, reficit,in mediocri-
^''^te confervat ^ delec1:at. Aurum rubeum dicitura
tVTu;
^.,ff^, formahvelcoIorante6cpotiiIimaejusparterubea,quse
dum-
 ^Jl A D K AT O. -27

f dum per cancclLos albos pellucet Citrina videtur}c«^o>r»-

,

quemadmodum in virginum malis albiffimisjdumfan--"^'")''*

guistrafparetjpudoricolorcernitur.H^c eft Rofapur-
purea inter fpinas, Venerisfanguine&lepore tincla,
qux nonammadvertiturjmri afcienteinter colores dif^
cernere. Tindores ex albo flavuum herbis fiiis effi-
ciunt.exflavoCitrinumleviterfuperveniente rubedi-
.ne,ne quid de reliquis adjiciam. Fufores metallorum
cuprum rubei.colorjs in Havuum latonem mixtione
cumtutiafubalbavelfumometallorumalborum pro-
movent. Xlnde manifefte patet^ex rubeo albo Ci- &
trinum emergerevqui culor auro proprius efl,& ex ru-
beaalbaqce-ejusfubll:antia,unitajComponitur.Quem-
&
admodum enim aqua^ rubea: alba: flmui conHuen-
tes,medii coloris aquam redduntjita magis CQcla in au-
ro cumcrudiorimixta,eamtingitj&:yiceversaa
par:>

Etfi vero non omnis venuftas a colore

tindia diluitur.
petatur.necquod pulchrum,,mox virtuofum exiflime-
turyt3.\nenqui3.gratiores^pu/chroveme^s e corpore virtmy
e6acceptabi}iorefl:ha:cintermetalla fpecies,qu6 co-
lore efh rpeciofior. Ut enim quihbet talispra:fumitur>
qualemfehominum oculisjextrinfecus ornatus^infert,
itaaurum a pulchro & grato fuo colore apud vulgum
primam commendationem mernit, hac prxfuppofita
ratiocinatione,fubtampulchra veflie corpus pra:clarac
indolisIatere,autindomotamhoneftaDominumfIn-
guIarigravitateprseditumhabitare.QuacdecoIoreau-
ridida funt, eadem de puritate &: fplendore ejufdem
accipienda veniunt. Puritas feu homogeneitas eflen-p«w>«<,
tia:fimphcitatemarguit,qua:qu6majorefl,e6 ad Cir-
culum,^ternitatisf)'mbolum,fivepundum indivifibi-
lepropinquius accedit. Animalia 6c vegetabiha ex par-
D z tibiw
 i^ *^E Clkcmlo
tibus hcterogeneis &; organicis conftant,ideoque mor-
tiobnoxiafuntjElementa vero ipfa^quia adiimplicita-
tem magistenduntjicet non fecundum partes^tamen
lecundumtotum,permanent. His adrinia fimtex Ele-
metis compoiitapuris,multiplici mixtione intervenie-
te,qualia lunt inter metallajperfecliora dicTia.Inliis for-
tiorcompoiitioj&perminimamixtioeffecitvinculum
Elementorumgravium &: leviumarcli/Iimumjquod
VJxfblubileiitliumanisvinbusautteporuinjuriis.Puri-
tasverb in auro prxvalet magis^^quamin reliquismetaL
lis>quialiocmagis calorecociiijCodione purgatia, pur-
gatione confolida tumjSc totum aurum merumfadura
eft.lnlacletresfuntfubftacia^feparabilesjquxaleinvi-
cedifFeruntcolore6cc6iifl:entia,feroia,butyrofa Sc ca~
/eofa:fiCinvino/anguine6caliisliquoribusviderelicet..
At in auro quamvis fint bin^e eflenti^E a natura con-
jund^j tamen utriufque eadem eft denominatio,pu-
ritasSchomogeneitas, eadem radix, bafis 6c origo^
nempeMercuriaiis jqUcX una efl; ex caufis,curnullafe'-
paratio fiatin auro partium,fi ve igne,five aqua torque-
^ltndor. atur.SpIendorab aquea&clarafubftantiaterr^homo-
eene^incorporata provenit,quiideomajor efl inauro
quaminca:teris metallis,quia aqualavitinhocmagis
&
fuam terram, eamque penetravit fibi univit. Pro-
prium enim aqua: eilfplendere,ut ignis fulgere & ruti-
iare: Utruraqueinauroconfpicitur. Dumenimfplen-
node mican-
d^t^ rutilat &: fulget, inflar flellarum in
tium lltque fplendor Soh coelefli proprius efl,inde-
:

que communicatur Luiia: 6c cxteris ccjeli facibas,fic 6C

terreflrijhoc ell^auro quod cum aqua & igne, nec non
j

aere &: terra proporrionaliter temperatum fit, hin

^lendidum fulgorena nodu diuque oculos humano
perftria-
 ^ll A D K A r O. 2^
perdringentemde fe projicit. Quod prxter ipfam ex-
perientiam teftaturHermes cap. 7. traclatuLimy. ideOf
in qu t, Phtbfiphi ipjumprdttilcrunt cr fnagnijic^rtmtjdicen -
i

tcs, Aitrnm hichaberi in corporihtcsjicut Solinjiellisfti h hmme

csi fplendidior.Et Geberin Summa Iib.i.cap. ^.^ufdverh
anrum claram (^^ mundam iffitis[^X2z\\i\ vivi )fiihjlantiam
hahmiyperjplendorem ejui fulgorem ^ radtantem manifefta-
ttirnonfolumin die^verum etiam notvz^ Prxterea . tam ta- TaBui,
^*^^"/*'*'
(5tu,quam vifu Auri incredibilis exteniio leu dilatatio &:
pondusexploranturiinquibusproprietatibuscumlon-
ge fuperet omnia aiia metalla, videntur iila: elTentiam
auri magis exprimere, hominibusque gratum facerc.
Tantuenim unica uncia auri deaurarijquantu vix denis
argenti argentetur, referunt illi, qui experti funt, ob

fumm.am ejus fubftantix fubtiiitatem 6c concoclio-

nem,qux in argento non tanta occurrit,quippe crudio-
ri6ccraffioricorpore,in quo non tanta &: tam diutma,
quam m illo, elementorum attenuatio 6c commixtio
fa(fhafuit)quodpatetinuvisimmaturis,quarumfuccus
"

refrigerat,aftringit,incrafIatScrepellit,cum vinum de-

puratum exiifdem maturis contra calefaciat, aperiat,
attenuet 6c difcutiat. In hoc enim fpiritus ille ^therius
maturatione &: calore Solis fatis elaboratus , circulatus
&: perfedus eft,qui omniu vini operationum author ex-
fiftitjinillisnequaquam. Simili modo in aurofulfureft
rubeum,maturum,diutiilime excod:um,ideoque par-
tiumtenuilTimarum &: quaii a:theriarum,unde omnis
ejus exteniio,dilatatio,penetrabilitas Scfohatio con-
tin^it^ In aro^ento vero fulfur album &: nonfatis codum
invenitur. De ponderis auri qucque experimentato: ^on^.m.

res teftantur,quodfere duplum habeat argenti,/Lib iif^

dem quantitatis dimenilonibus^ita ut fiperidemfora-
D 3 men
 ^o ^H CiKcnio
ijmen diverforum metallorum trahantur, ejufdem
fila

xraiEtudinis-& longitudiniSi Aureum fit in pondere do-

cimaftico granorum 71. argenteum }6. totidem plum-
beumjftanneuzj.cupreumjo.ferreumiy.chalybeuiS.
fiClaveodebeturfidesjQuamvis Erkerus auri argen-
tiqueinpondereproportionempauloaliterobfervarit.^
iefcitudi-
^^i notabile quid jam dic1:us Erkerus, Cxfare^e Ma-
^»#w«OT. jeftatisperBohemixregnummetallorumfcrutatorfeu
Docimaflesacerrimuijadjicitjnempenullum aurum a
natura vel artedepuratum invenir^aut adeo depurari
pofi^perignes,aquasautaliacriteria,quniiempertan-
tiliumdeargentO;naturalicer ipfi immixto, apud fe re-
1. tineat. Idemdeipfbargentotefi:atur,viximmuniomni
ex parte reddendo a pIumbo,quomodocunque.exami-
' neturvelprobetur. Quibus accinithocaxioma,abex-
perientia deductum^quod omnis minera plumbi vel et-
lam alterius imperfedi metalli femper granum,can-
quam Embrionem, argenti in vifceribus iuis abicon-
datjfivehocfitoperxpretiumjUtfepareturiivenon. Et
'• iicquodmineraargentiqu^hbetaliquantuium aurece
prolisfoveat6cretineat,quicquid ofores doclrinx me-
5- talliGT contra futililfimc diiputent. Ubi & hoc ipfius
natura: placitum dc omnium in jnftetallicis locis ieu fodi-
xiis expertorum, ut apparet, Paradoxon, imo veriffi-

mum dogma,aficribemusattefi:anteRevei'edo &Do-

cliiTimo Viro M. Johanne Mathefio vallis Joachimica:
(ubifefquimille,&:ampliusmetallicos operarios nodu
diuque occupatiiliraosper tot annosjcircitenoo.huc
uique vixiiTe conicat , ex quorum confenfu & relatu
fuamhanchauficdoclrinamjdiviniverbiolimminiftro,
inSarepta fua de metallis,eorumque ortu difertiifime,
.HcetGermanice, cdita, nempe non folum metalla
omnia
 •

omnia ex argento vivo 6c fulfure orta efle & oriri,fed

quoqueadhucinvifceribusterrx&minerisfuis crefce- tf*

re,hoc eft/uo modo vegetarejaugeri &c fieri mixtione Sc

concodione naturali , quemadmodum fiipra terram
creaturce aliXjnec{imul6cremelefre creata &: fada ab
initio) imo benedicl:ionis divin^E-verbum j Crefckey &
miUipi/cammijhis quoquc mutis &:latentibuscreaturis
a D £ o didum. Adha^c,quod amplius efl,eadem exim- 7-

perfedis perfeda gradatim & ufqj adacmen pro-

fieri

vehi , adquam cumpervenerint, accedente calore ^*

immodico, abfumi, comburiScimminuijatque ficse-

matu-
tates fuas diverfas, infantiam, adolefcentiam,
ram &:fenilem*experiri. Qu^jfiitafunt,quemadmo-
dum didus Vir Reverendus (a Chymicis alias prorfus
abhorrens,ne quid in illorum gratiam retulifTe exifti-
metur) multis argumentis &: experimentis demonflrat
(qu^ fiio videantur apud ipfum loco) taceanralii,qui
hanc in metallis potentiam negant, exibilant& explo-
dunt,utpoteingratiergabenignammatrem,Natur;am
D E I opificis miniftram ejusque fcrutatoresmiquifTimi
rcx-um cenfores jquibus 6c hoc obiter enodand.um relin-
uo,fimetallainfemvicemnonfintnaturaveIartemu-
Mlia,utcaufam exponant,jampartimdiclorum odo
._oudiilium,&:partimdicendorum',Curmetanaomnia *""
perfecla&imperfecla in argentum vivum currens re-
duciqueancquod adeo vulgatum eft, ut dubitationem
nullam admittat; Curferrum in chalybem,& utrum- lo.
quein cuprum traufeat,non fblunT per aquas,naturales
infodinis Zepuficnfibus,Goflarienfibus (ut oculatus te—
ftis adiirmare poifum) 6caliis,fed etiam artificialesvi- -^

triohcommunisfolutivasjUbi,nequis ex vitriolo,cupri
atomos feufemina inferro corroio congregante, id ac-
cidere;
 32 •
T>E ClRCVLLO PhYSICO
cidere opinetiir, ut Gulbercus 6c aliicavilIantur,no-
&
tandam;quodhoc6c a natura arte refuteturhocmo-
"• do: Anatura,utantedicl:usErkerusobferuavjtiquiain
Cuticenfibus fodinis, ferrei clavi lignis intixi, ibique
peraliquDtannosretenti,in merum dcverum cuprum,
"• integra fua fubflantia tranfmutati fint. Ab arte pro- s

ut ahi experimentati lunt abfque vitriolo, folo oleo

,

fulphuris per campanam fado,cum duplo aqux fon-

Experimen. taux commixto , cui chalybis vel ferri iaminas te-
'"'
Jt^uiffimas fkpe ignitas 6c reftinctas in aqua frigida ,in-
TfWf!*
coquendasperfexhoras lento igne,tradunt5unde vi-
triolo viridi pofl refrigerationem vaiis colled:o,inquc
aqua communi cum aliis laminis chalybis,bullito,ni-
inauro cur tellasa^ris,igne propriereducendas,apparituras. Gra-
^^(immK viffimum vero pondus in auro efhciunt elementa terre-
flria^in copiaexcedentia,ut&:aquea,ab acreis&igneis
in virtute prarvalentibus per minima penetrata, confb-
lidata&repleta,utnulli pori aeri relidi fint, ita ut qui-
dam {l:atuant,in eo efle ocluplum terras ,
quadruplum
aqux,duplumaeris&:fimplumignis.quoadfubil:antias
&
elementorumj quoad virtutes vero quahtatesjunam
particulam ignis in efficacia correfpondere denis aeris,
centenis aqua^,millenis terra:)& quibus omnibus mixtis
&:remixtisanaticaproportionefeu2:quationeauripro-
duci.Quprum omnium,ne nos ipfi authores videamur,
plurimatefl:imoniaadducerehceret,fiopusefret,&:ra-
t io fcripti exigeret. Verum cum per k{& pateant,nec ab
ullo,nifiignaro,indubiumrevocari pofhnt,aliis prxte-
ritis,BernhardiComitis,Philofophi pradici &
experti
(cuinonminus,quamalteri,infiiaarte,artifici fides ad-
hibenda eftabinexpertis) hac de re authoritatem pro-
feremus^qui in epiflola phyfica fua ad Thomam de Bo-
noniaj
 ^

^y A i> n A r e. 33
nonia*, Tn aurseFf,'mquit,multo magU de ekmenfo graviori
d^pajjtviorijmateriafiilicetjtjrnon qualitate,qunm de leviori

CT* ahtnjioriyideHyquariiitate. In eo major esi terr^quantitayf

quam aqu£, ^ major quantitas aquA.quam aeris, d^ major ,{e-
ris,quam ignk. Troperea omnium metallorum est gravijjl'

mum In hac tamen imzqu&li propartione quantitas efi &qua. lis

dr anaticaproportio qualitatum calidijicciyhmnidi &frigidr-,
quta quodlibet horum esi in aurOjUtjamprius dicium eli. Cu-
jtisc&ujaponderis eHfermanentia [oliditdtis terr^ d^ aqu£ (^
phitio aqutghomogeneis, cum terra\ quia aquafohit terram ho-
fnogenefim.Item caufaponderis eH intrinfeca eorum permtni-
wapermixtio qutaaquancnpatttur terram poros habere,tans
in anroyquam in argento vivojquodaliter eHin reliquis metal-
iis In quorum congeUtionepropterfcoriAm a mercurioftatefiu

Mercttrii natura rejeciam d" hcterozeneam e fdem metallis

"permixtam yVon tnfenfbtbter punt imdefupervenit levita^
qu£ non eHaliud, quam abfintia mater:& & ejufdempproftas\
utgravitas non eHaliud^ quam folida appoftio materi^ H^c
illc Rellat fonu^ in auro, qiii-obtufus eft 6c quafi nullus ^ti,Htm

fen mutus pmpter caufas eardem,Dempe cumfonus-^'^""'-

fiatlocisconcavisjporafis &acre plenis, ut tynipano&.
aliisjdc aurum nil concavitatis in ie aclmittat Ergo 6c j

exmetallis minus fonorum. efl, per fe confderandoi

ii vero cum aliis mifceatur, harmonir<m feu tinnitum

nonmconcinnumiedlepidumj caufatur. In auroequi-

dem Apolio cum Mufis fiiis auditur, ex quibus liiE du-
cunt choreas &: (altant adlymphas fontis Hipnocrenes,
illecanit ad citharam&:dj(fI.atcarmina..A(ulfureenim
aureo &: rubeo, utpote igneo, ejus acutus fonus prove-
nitjAMercurio,ceuaquofispartibus,gravis. DeQuali- Gufiatui

^
tateinnoxiaauri dicimus,quod in cibis poribus pro '""°^**

patinis & pocuus Regum & Prmcipum optime inier-

J4,
^2)^ ClRCMLO
viatjCumillisnecarruginemjnec ferruginem vel plum-
baginem,aliudve fimile^humanis vifceribus ingratum
f^noxiumjadminiflretjfedcontentaeclbliaScpotulen-
ra tanquam diligentiilimus Condus Promus accipiat 8c
reddat. Acetoia/uccuscibi^Iimonuminvafis alns me-
tallicis potius venena fiuntjquam Alexiteria adverfus
venena,cumcorrodanturabiplisvafi>quemadmodum
&i ipfi iapidea & marmorea, in auro vero manent, quae
ilmtjimo in virtute augentur. Hinc qUcE maia a plum-
beis canalibus£cvafis,quibus aquaduciturSccontine-
potibus ufurpata frpius^inferuntur, ut^
tiu*,in cibis 6c
£intftruma;gutturis6cnodijaurodicunturcurarijUtpa-
tc t in quibuidam regionibus ,ubi pro curatione eorum
aureus^numus patientiumcollis nudis adaptatun Ad
hoc a PvCgibus m edic^ntibus fit non Medicis,qui po-
,

tiusaccipiunt, quamdent aurum, pro mercede. Iii

aliis quoque locis ubi are^entum vivum feu infpi-
,

ratione feu inundione corporibus humanis fe infi-

riuaver!t:peridemaureumre;TiediumiIludeduci8cca-
Innoxiamvero qualita-
ptari pofie, funt, qui teflantur.
te:m m auro inprimis animadvertimus in uflulationi-
bus,qux{iiiantcum auro abfque foeda eiulceratione
aut erolione,im6abfqundecenti cicatrice perfici,ipfb
uiu expertum ert, ut in pilbrum frontiseradicatione,
cauterns quibufcunque &aliis hujufrnodi: Unde Avi-
cennadid.f.cap.y. Jnmroj inquit,/*';?/ ncittir& abfcondiUy
cjHJiprQfmt toxicoy aut illt,qm^ercujfiis eHferro drfuerls na-
\

fccntihit^sfi qttando nattisfuerit , teneat,non timehit Damth-

nc/n. Et (l p\tgnansm;dierhiberitj2on ahcrtabtt. Etdi(fl:.<5.
cap. Nonpiitef:, quod lapidesj qtiamuls carioresvendantur
13.

auro.quod magls valeant-,qtiam aurum. ideo enimprecium ha-

kcntjquiapaticiinvemunttir 5 Etde omnihas rehas hujti^sfecttU
mag^
 y A DK AT o. 35
magis vdlet auriimy cjr itafuit,dr erit fer omntafecula. I te m
dici:.i. cap.i. Etficut SolmagUvakt^dansfortitudinemfuAm
ufque adSaturnum.d" deorfum ufque adLimam,(drita aurum
eU p-eciofiu.s omnihiu alits Bt ideo quia omnes res ccelefles
, y

funt niixtA cum terreflrihtis. Hxc Avi cenna. Qux omnia

&iingiilaantedic1:apnmam6cGxternamquaiicaufani
pnxbuerunt hominibus, quod aurum ita lionorarint,
propreciopreciabiliumaflumpferintj&iquiburcunque
aliisterreftribusantepofuerintjUtMonarcham. Cum-
que,quod rarum, carum,&: femper cupiamus ncgata,
hinc auro preciumaugemus,ejusqaeiitimmagispati-
mur,quam fi ejuscopiam,quantam vellemus,in propa-
tulo haberemus,quodtamen peraccidenscontingere
;non difHtem.ur.

Cap. VL
Secundo^^duri pr^rcganva?n dependere ab ejtis d cor-

mmumtate^i^ qttafi perpetuitate con-

rupti07ie

tra omnium elementorum tnjurias^ut ita Merni^

tatis imago corporea babeatur.

QLI haclenus dicla fjnt de au ri TEilimationis cau-

A:
fis, vulgo fatisfecifle potuerunt, qui faltem exte-

riora refpicit accidentia,uiqueiis hrcret obtutu,ad in-

teriotavixunquampenetrans , quemadmodumpue-
ruli videntes pomum ex ejuscdlore & fapore non in-
grato certi nihil ulterius,cur appetant,animadvertunt.
Verum hxc prudentibus non fatis ad palatum fuere,
quieflentiam rerum & caufasinternas acrius fcrutan-
tur:Undeni/iquidaIiudinauropra*c^terismundiob-
jcclis re|>erif]!ent,calculumiuum alteri natur^ potius.

<]uam
 5^ 'De ClRCUL9
quamauro dedifTentjinqua nimirum hoc,quodmaxi-
me optarent,aut reipfa>aut imaginetenus mvenirent.
Ut autem omni creatur«jpra:iertim rationali feu ho-
minijhoc in votis maximc efl:,ut cumfit,bene fit,nec
jittrHm unquam efle deiinat,ita videntes aurum verc unicuin
tcrtenmL hi rebus humanis incorruptibile exiftere , aut longiifi-
xrl'«.vv. msdurationi,qua3prdximcada^ternitatemaccedit,a-
ptii]imum,hocelegcruntunacumvuIgoconfentientea
in ilibjedo , hcet tme diverib. Aurum itaque ut pul-
cherrimum vifu, tenuiilimum dilatatu ,
ponderoliih-
mum taclu,rariiliim]m inventu,ialuberrimum ufu ju-
dicatum,cumaternitatishaudobicuras in feollendac
propietates,pnx aiiis,f^pientibus arriiit,ut eilet corru-
ptibilium norma, terreftrium thefaurus 6c elemento-
lum compendium. Exiftimarunt infuper ^ternum il-

RimLIniverii Creatorem(qui ex elementorum iinu &;

capfula omnia corporea fublunaria cduxit) cum indivi-
dua hominum per fe,ut jam vivunt,a;terna non crearit,
fed per ibbolc iubiequente eoru corruptioni & elem^-
tali diOiilutioni coniuluerit &i fubvenerit^voluiiTe aliq?.
'f^T? f\"inbolum dc tecmvrion ^ternitatis poil; hanc vitam.
titermmk. mturx,cumcorpus&anima eodem vinculo iocietatis
quaii poiiliminio copuIabuntur,nobis ob oculos pro-
ponere,undetanquam exaperto libro ea, Qv^ J a m:
NoN SuNT, Sed Erunt, Qjvy£ Vero Sunt Et
EssE Desinunt, quotidie diiceremus,nempe Au-
rum corporeum & elementatum a natura fad:um,non
dercruendum, quoad terminus mundi adfuerit. Ani-
maiia.planti^&reliquaomniain hac mundi inferioris
m.achinafeutheatro,Griuntur,augentur,diminuuntur,
monuQtur,pcreunt,&: perfonas (iias mutant,im6 eilc
iaicipiuntSc defiflunt,promagniillius Adoris volunta-
tc».
 ,^v ^ » R j r «. 57
«e. Solumaurum a prologoadCataflrophen cxpeclat, AmtmpeT'
onines aclus perticit, in omnibus fcenis currit , nunc '^'"'"'*^^^,^
ReXj nunc fervus, nunc MedicuSj miles, agricola, mer- jHnet infi*^
cacor, ut ipfo Vertumno aut Protheo plures ailiimat n;imy.nii.

forma>&:iiabitus. Omnes enimiiomines ieu iuperio-

hoc uno decorari cupiunt,hoc
risleuinfenoris ordinis
unohonorarijimo&lexusfoemineushosiibidatumad
mundum &: dehtias arbitratur,6c quis non/ibi vendi-
cat Aurum, ut proprium? Sexcenta funt artificum ge-
nera,qux id ex fuis tenebrofis clauflris eruunt^ab ad-
mixtisfegregant, puriiicant, fundunt 6c elaborant.
Piures,quipropteridlucrandum 6c obtinendum,infu-
dantiCauiahiEcunaeftjquiaetfi a furibus&prardoni-
busauferripofnt,tamenabigne6c aqua,carie,putredi- AurHmvP'
ne, tineis 6c vermibus pr^fervetunut tutiflimum vitas ^^^]"'"^"*
numan^bailamuma: viaticum,quodmparvocorpo-
remuitarum rerum cenfum contineat, tanquam alter
Tydeus, de quo dicitur, quod parvus mole corporis,
magnus virtute mentis extiterit. Si quis ab oriente in
occidentem vel a feptentrione in meridiem aut vice
, ,

verfa tendat,Comes aureus numus aptiflimu*

itineris
efljquianecgravatportantem,fedI;£titiapotius afficit, '^urumfer*
^-'^'^^"
cum fefe captivum pro Dominofuo in exteris oris apud
barbaros duci patiatur &
detineri , ut Dominus liber
per mundum migrare poflit qui eidem vidlum &: ami-
:

d:um,equos,quadrigas,arma6: gratiam apud cundos

qua:rit,fefe pro pignore fiftens creditoribus. Aurum
fblumnon formidat hofl:es,quia intrepidum,Iicet fere
omnium infidias patiatur,invic1:umquepermaDet,li-
cet vim fentiat. Ignis quidem illud liquefacit, at non
deflruitiaqua corrodit,at non confumit, Oceanus ab-
ibrhet,icdinfundofuo abfcondit&poftrevomit. Hoc
£ .
.5 unum
 :

3^ "T^E CiRGni»
unum ri Jet omnes omnium conatus hoftiles , eftqac
AurumCy- yelutiCygnus invulnerabilisja nullo,ne Hercule/ub-
^ntMhi^! jugandus. H^cellAquila illa geminaDelphis (ubi A-
poilo ex auro folido aram,ex Croefi illius ditillimi dono,
millelaterumhabuit)utrmque verfusOrtumScOcca-
fum ad terrenum orbem circurrilineandum emilTa,
quxeodemlocirevertitur. Aurum folumjUt fapiens,
quamlibet terram elegit pro patria,cum ubique bene
fehabeatjomniafuafecum portet,nec,aIienaappeta£,
^Aurfi A- ipfumabaliisfemperappetitum:In lioc uno ceternita-

^^1»!^ tisimago relucet,cumidemtanquam pulcherrimns il-

leNarciilusfefein-fonte aqux fplendida; contemple-
t-ur,feipfumdepereatamore& afeipfbpereatperennis
Htvivat. A auoenimIiauefcit>&: omnia aha labafcunt,
nempe igne,nutritur folumjUt Salamandra,cum in igne
creveritjUt Pyrauf{:a,quoddefulfureeJusfeu forma ru-
MiemMet-
beamtelligi debet:Cui fanclus Euangcli-ui |ohannc5
fAtataau- In ApocaIypficap.iL]l^.i8.aflimiIaridicitUr.W;y5/?^i?^z;,
"• affirma ns eamfuijfe
, mrum j>urtim , drjinnlem i;itro puro
De quibus verb is Mathefius m Sarepta Conc. i j. Tcxtui

equidem ^ohannes^ inquit, njideturnon de co7n?tnmi auro,

quodafudnos co^nitum esijoqnijedde novo drjingulariquo-
dam auri gcnere quodfupra pnliinamjltam ncbtlitatem dt
j

'vim innovo mimdo froprietatcs hahiturum fit ad inftar cri-

Jialltynectantum rcfufurum^ftcut lapls auri veihjacinthtiSf
qui tantum auri coioremhahetfedhicetiamibfumaurtiinfpif-
Jumacdefacatumfored^perfpe^tbtle. HcEciile. Qua^fimi-
jitudo ideo ab auro defumpta vidctur,tum quia hujus
formaabflracta a materialiparte inllarvitriruberrimi
^ pellucidi appareat , tum quia tota ejus compages
quafi asternis vinculis Lgatainterfecoha:reat,ideoque
seterux* civitatis , Hierufalem ideam repriefentet : A
. flramine
 ci^V A D R A 7 0. 5^
€ramineenim&fl!pulis,aliisve combuflibilibus & fa"^
delumpta alieniflima fuif^
eilcperiturisrebus allegoria
fetjubide perpetuo duratura focietate autde ccelefti-
bus fermo efc,qua; nihii cum iflis adfinitatis aut com-
mercii, cum auro vero plurimum obtinent. Nam ut:
co£lum,quoadvifibile,purum eftabfque maculis,ro-
tunduminforma&motUjmutationi nulli exelemen-* -

tis obnoxium,{ic Aurumo Quicquid beatorum homi-

num coeli arcem 6c felicitatem poflidet, illud fubluna-

ria omniaj//^ vmitatem vmitatum ^ omnia. vamtatesAQ-
ipicit, 6c ab illorum injuriis hberum evafit, etiamfi gi-
gantea manus fiiperaddat Pelion Offe,6c minas horri-
das crepet Ita quicquid ex imperfedis metallis aut
:

mixtis ad auri conflantiam a natura magiftrayel arte

obfletriceprovedumefl,idmanet m
eo llatu profper-
rimo,donecmundusipfe,quicquidcontra fremantnu-
gigeruIiblaterones,quife coelum digitis tangere pofle
imaginatur. Adh^cMagi illi feu fapientes viri,quiRe- ^^^'«^
gi RegiirecesinBethlehemnato,Chrifl:oSalvatorino- y«f,'X-
itro,Genethliacaobtuleruntdonainterca:teraaurum tumin
eiegerunt,utpoteRegiob a^ternitatis imaginem debi- •^"*^''^^^^'
tu.lZt enim palma &: laurus dabatur antiquitus asterno
&
temporalibus mox morituris Regibus in fymbolum
cert^ ahcujus vid:orise,fic huic^terno Monarch^,qui
earne humanam in tempore airumpiit,at in^ternum
non depofiturus efl^merito datur Aurum,unum,per-
petuum,tumobhumanam nece(Iitatcm,tum ob dvfi-
nam omuiipotentiam.&^affluentiam. Ne quid deauri
ufuin Veteri Teflamento adjiciamus,hocconflatjetfi:
iit &: habeatur a:ternum aurum,ignibusque infupera-

Bile^tamen a Moife,ex julFu divino,aureum'vitulum ^«f'^^**'

^EremQldoIolatrix objedumj ab Aarone ^i^diwm^^^^*^^

Exod*-
 40 ^E ClKCUlO
Exod.cap.13 yombufliim,ejusc|uepulverem aqiKr in-
fperfiim populo Ifraelitico propinatum fuiile quod ,

non abfque miraculofo artihcio iivc divino livc chvmi-

co fadum fufpicamur,aliiique magis cnodandum re-
linquimus. Caufas vero hujus in auro pcrpetuitatis,
quamvis ex ante diclis quilibet fubinteliigere queat,
tamenhic eas uberiores indigetabimus. Triplcx omni-
I, y/*f*i noaurei-nodi filum efb,quo ille conne<51:itur Primum, 3

npdifnm £lcnientoru,terrx,aquas5aeris&;ip:nisiIlaproportionc

rttm m vC mixtionis luotilitatc mira compiexio oc n minimos a-

tBiniai» tomos mutua colligatio.ut terra abfq;aerc & aqua abf^
'V^*'' qucigncjicetinimicoaliasinfefliflimojmanereno pof-
cathenatim
fit,utqi igcis aer,aerc aqua,aquG 1 3rra,quafi
conjungat in rarcfaciendo,&: econtra tcrra aquam,a-
qua aerem,acr igncm copulet in condcnfando,ut fiat
unum compofitum conilans perpctuum.licet £le-
, ,

mentatum. Dumcnimigniscxternu^flimuLitaquam
Mercurialcm^ut fubvolet m auras,qucmadmodum in
vulgari Mercurio,mctallisimperfe<fl:is,aIii.squeliquo-
rofisfubfl:atiis!contin?it,detineturatcrrahomoo;enea,
cui ea aqaa incorporata eft , & per acri"? interceflio-
nemcommendatur igniinterno,neillcadmittat fepa-
rationem aquearfubflantiara reliquocompofito.Nam
fimilia fimilibus confervantur & contraria contrariis
tolIuntur,uthabcntMedicorumaxiomata. Cumvero
confuetudo fiat altera natura,8c qUcTconfiietafuntjfa-
cile tolcrantur,infueta minus.ut patet in^thiopibus,
qui Sohs ardorc inde a pueris exufli,noflra: arfbatis in-
tenfumcalorcm quemcunque facilimc ferunt,qui for-
tcGermanisminusafTuctismolefliflimus fithincaqua
frigorc continuo dcnfata tranfit in criflallum vcl tcr-
tQASi fubflantiampeiliicidam,6c vice vcrfa Mercuria-
1«
 J^AD-RAT9. -4S
lisaquacalorc diutinoexercita,abrque evaporatlone,
caloriafTuercit&iiit calida,permanente qualitate. Ti-
tandem difciplinam agnofcit,&: leones ^urfido-
gris
mantur temporc. Qmdni Elementa quoque a con-
trario fuo emolliantur,fuperentur &Tincantur, dum-
modo violentiafijbitaiieaoperationiablit? Hincna-
turalentefeftinatinfuismutationibusnaturalibusjdo-
Hec Aquila Bufonem att6llat,6c bufo aquilam depri-
matjhocefljalterumabalteroinfeparabiliterteneatur,
&;fulfurexaTgento vivogeneretur,identitate fubflan-
ti^ Mercuriajis manento. Secundumtilum comple- ^'-J^^^f'
,

xionis aurex cL\ in duplicijam didafubflantiaMercu- Dupiku

riali,fixa&: volatiliyrubea&aiba,rnatura & immatura^ MercuriO'
exquibus cruda aiba 6c volatiiisperfeconfideretDr, tJ"f^^"^
fi

invenitur,quod in eo aqua ita adhxreat terr^e^&terrat/aMw

aqu.-^, quod terra cum aqua fimul in aera feu alembi-
'^'"^j"''^"-'

cum alcendat,quod efl alias contra communenaturce

inftitutum. Ex animalibus, vegetabihbus 6c reliquis
omnibu s calore iit feparatio, ut aqua abfque terra
afcendat , terra abfque aq^ua in fundo refideat. At in
Mercurio omnia Elerhenta cumaqua Yolant,nempein
voIatih,quemadmodum&;in fundo quiefcunt,nempe
infixo. Quantum enim jurishabet aerinterram,util-
lamfubvehat,tantum6cterrahabet inaerem,ut illum
Tecum in fundo retineatjQuodcoritingitinalteraauri
parte,codla,rubea,fixa. Hx dUx fubflantisc fimplici-
ter6<:feorfnTipeTfemixt^denuomifcentur&;unacum
altera confunditur,ficutfixa,rubea6c coda albam,vo- j.^^»-*^»
latilem 6c crudam figat,fixet & concoquat. Qusedu- J'^}^^'"^^
plex mixtio in auro naturali facta efKcit,ut ejus fubftan-^«/*/w
tia fit indivifibilis,6c prorfus quafi perpetua. Tertium?"*^^''*'
^ureinodi yinculura cfl arquatio quatuor quahtatum. ^^^''*"
F Cura
 4^ *3>£ ClRCMLO
Cum enim qualitates , utaccidentia, fuis fubflantiis-
quxqueadhxreantjnecabiisfeparenturunquamjfub-
rtantiiE vero f int inter fe mix tx omnimodcjliinc 6c qua-
litatesinfmsintenfisgradibusrunt verc commixta: lic,
ut una alia admediocritatem reducat,& exadam tem-
periemexprimatjqaxdiciturasquatioquadrataquali-
tatu elementaliiij ut fupracap. i. difTeruimus. In cxte-
rismixtis:,excepto aurojnoneflejufmodi a^quatura in
fiimmisgradibus,6cfifit quo ad quaIitates,non tamen
fubflantia^funtitadupiiciterperminimaconjuncla^jUt
terra potius cum aqua fubvolare velit,quam feparari,
agente igne,eamquerarefaciente. Hincintemperatis
vegetabilium vel animalium fubftantiis, manna, fac-
caro, aliisvehujufmodifaciliseft feparatio Elemento-^
rum feu partium compofiti,ideoque h^c temperata a
calore ventnculi humani mox vincuntur &
fegregan-
tur,utin cibis alimentofisque medicamentis contin^it.
nHrcnm. Hoc triphci muro Caltrum aureum circumdatum o-
mnibus Elementorum hoflribus infliperabile perma-
net,nifiquisveramclavem a DominoCaftri acceperit
diutinaanimi fpeculatione,exercitio manuum & labo-
reChymico. Hoc eft omnibus Tempis Theilahcis,
campis Elyfiis 6c cornu copi^ longe ante ferendum,-
quippe quod terreftrium thefaurorum omnium gazo-
phylacium exiflit. Hoc gazas Arabum, arenas Indo-
rum& fcrinia ^gyptiorum longe anteceUit.inio Pfy-
chesillius{aureolodecantat^Apulejo) voluptatum il-
lecebrisreferta Aulaeft,in qua Appetitiva aiiimcT hu-^
Anrum £ maiiiE visiiunquam noii degere exoptat. Verum Au-

tifijp/uiter.
rumitaxternum putemus,utfecundum quid did:um,
&
accipiamus. I x fragilibus enim caducis bonis,ideft,
in fuis partibus firmius 6v conftantius, quo ad amiflio-
nem:
 ^Jl A D K. A T O, 45
irem vero ejus polleffionisj cceteris omnibus par eft,&:
inter Fortuna: dotesjqux efle vel abelle pouunt,nu-
merandumjimo doc);rina,virtute 8c ingenii donis ad-
huclonge fragilius : Undeea confideratione liabita,
quod aurum facile amittaturnaufragio,furtOjVel aliis
modis , Philofophi antiqui adhortati funt inquihnos
iuos , ut fihis ea qu^ererent &c relinquerent bona, quiE

cum naufragiounacumipfis enatare,ac a furibus noii

comminui poflentjinteUigentes bonas hteras,virtutes
& icientiarum liberahum cultum. Veriim ilh relative
&: politice aurum confiderant , nos per fe &: phyficc,
quatenusefl corpus naturale,mixtum ex quatuor ele-
metis,ex terreflribus maxime fblidu Sc incorruptibilc
Unde ipfum non proprie dicendo,fit ieternum,fed x-
ternitatis imago vifibilisjhominibus ante oculos pofi-
ta,ut a corporeo ad incorporeum, a terreno ad coele-
fte, a propmquo ad remotum, a prasfenti ad futurum
cogitationes dirigat,quod quomodofienpoflit,in fe-
quenticapitulo trademus.

Cap. Vli.

^^uodtotujhtc mundm apertm liherjit^docens ratis-

nales hommes ingenere^quod (^ qualisjit De u 5,
quodhac ^ita tranfitura^aliaque ^terna felici^
tatis expe&andafit^in quo Aurum^ qui pagmam
ejfe negat^ Elleboro indtgeat.

SI cui h^c incredibiha 6c a longinquopeti«tavidean-

tur,tanquam ex mufca clephantem facere aut ter-
F z ram
 44 *2)fi ^jsriuir
ram cum ccclo mircere,fit noflri propofiti, huic cgo,fi
mocl6paululummeaudiat,rationes didorum amplio-
icsik, iiifticientei adduclurus funi^. Antonius quidam

Eremita cum in fblitariis locis vivens indies magi^ de-

votus 6c dodus evaderetjinterrogatus, unde tantam
dodrina: ubertatem liauriret cum abfque libris.efTets,.
j

refpondit: Hic totus mundus,quam latcpatet, miiii de;.

DEcejusque operibus apertusliber efljin quofene-"
fcens fhideo &i fludensdodrinis nbvis atque novis refi-
cior6c erudior^ocnobisinmundojnon in Eremo, vi-
ventibusa:qucdidum&:ratiimfit3quodtotahxcorbis
Mttndui
gcdex qu/i- macliinajqUcEamunditieMundusLatinis,8cabornatu.
iU. yJ(Tfj,(^Gi-xds dicitur,niinifi codexfit inultarum pagi-
narum,inquibuSjquo quis magisfi:udeat,e6 dodior e-
vadat. Incipiamusredireadelementaliterarumprima,.
non ut cum fene Piautino ternas A, M^ Ojdifcamusjfed
quaternasD, E, LI, M,agnofcamus. Primum hujus.
1,- Tolium- magni voluminis folium eft Coelum Empyra:um,iplius
cedhti.
mnndMi.
D
Dominorum D o m i n i 6c Deorum e i O r t. a x. M
xternumdomiciiium,quoad iiumana mensi.maginari
poteft,Angeiorum8cbeatorumomniumfedes,manfiO'
6c requiesjquo omnes,velut ad portum nauta^jafpira-
mus.Hocprimumuteftinconfiderationenoflrajficul-
tiinum iiipoHeffionc. Pofr,PrimumMobiie cftcum.
odofpiixns fleliarumjUnacum fuperiori iixarum,reii-
quiserrantium.lltrumquein auro,veluti in fpeculo a-
njinadvefEi.nus:nempeiiiiidinparteimmobi[i,fixa,ru-
mundi.
bea,quieta,&; Form a auri^qua^ proprium ejusfulfur-
efi & a;tiieri:eoriginis, quiaSoiis coeleflis proies&: efFc-
dusfit^ Hoc,.utpotefyfl'emanovemorbium inmobiii-
bus,yola tilibus & albisauri partibus reprcTfentatur,fci-
IiceiMercurialibus,qU|X intelligenti fuiiiciunt. Secun-
•

da.
i'npaginajquatuor elementa,quatenus talia complc- t.TaginM'

ditur^ioc eftjregiones ignisjaeris,aquaj 6c terrj:e. Hsc, ^^»'*'»»»-

quomodo inaurp fint elScacia &: manifeftaj in pracce-

dentibusfatis didum Globo terreno innumerx
efi:.- In
pagiii^ hujus magni libri patent>quas omnes recenierc
aut evolvere, non eflhujus angufcia: ta.m loci, quam
temporis. Edideruntdeimgulis volumina,qui-
alii fiia

busfupervacaneumeflet,quidadjicere.. Inter ea vero,

qua: ex terra^'efFodiuntur,vel ex Huviis coliiguntur,cum^ Anrum
^

aurumfitpra;fl-antifIimum,ideoinhocmundano codi- ^y"^'!^"

c"e non negligendumjfed altius confiderandum efl. Si gintt,

quidam.in apicularum fpcculatione fbla confenuit,at-

que inde De i providentiam&comnipotentiam aucu-
patusefl,quidnosnonfaciamusinauro?quodlicetpar-
tes non habeat organicas, nec motus aut operationes
vifibilesjtamen cum inter bona fortun^e optimum fi t,&:

non,nifilongiflimotemporisintervalloanaturaprodu-
eatur,meritoquoqueinde D Ei pr^fentiamatteilarili-
ceat f 1 rede Poeta ceciniti
:

Prdfentem^ refert tma velherha Deum.

Annon idem de hoc preciofifliimo D e i dono pra^di-
candum efl Mutum quidem aurum efl, quoadf bnum
?

aut vocem,;iihilominus tacito quodam efFeclu fii^ ef-

fentia: clamat,&: de Deo teflimonium ubique perhi-
bet. Si intricoloriviola,qu2e herbaTrinitatis vul^o di- •^*"'^?^

citDr,ob colorem trinum, xterna 1 r i n i t a s £c M a- tm ex^ri^

jESTAsDivinaexprimiputatur,infubjedoadeoviIi& """""""^ '^"'
ntt^ttema.
quohbetvento vel ^fl:uperituro,quidni eadem potius
inauro(quodnonavento,fednccardentifIimisignibu:S!
autflygiis aquis confumitur) tanquajndivinoquodam
fpeculo,repr^fentetur ? Nam, ut D
e u s tinus in eflen-..
'Siaj.at Trinus in perfbnis e(l:,iiec proptcr perfbnarurre

E 3, ternariunsi
 r
4^ T>E ClRCUlO
ternariumnumerumtresfuntDiijnecpropterefrenti^c
unitatemUnafaltemperfonaeflijficinaurounaeftfub-
ftantiahomogenea,MercuriaIis&:infeparabilis,in qua
tamen fubftantia fulfurea 6c rubea per fe confidera-
tur,&:albaperfe^quiarubeaabalbapra:ceirit,tanquam
a patre filius,nihilominus quia punclum illud Phyiicum
rube^&fixx • bftantixfixavit albam,atque hinc fecit
cam asquatam 6c auream, inde in auro fad:o a natura
neutrum iUorum fuit prius & pofterius, fed unum ad al-
terum relative refpicit. Cum vero hx dua: fubfbantia:
lint unit^ 6c coUigata; mutub, hoc earum vinculum.,
quodineirentianon difFert a colligandis,eftterrium in
hactrina unione. H^c intelleclui dida nifi flifficiunti
ifAu lib. X,
Enfenfuioculorum eadem manifeflemus. In Amau»
f«/ P3' fis feu vitris rubeo vel alio colore tindis tres funt fiib-

ftantiiKinunitate infeparabilesjprimo criftaiiinum vi-

trum,lecund6 color rubeus vitrificatusjquarduodum
confunduntur,tertiumintervenit,quouniuritur. Vide-
mus enim in ejufmodi vitro rubeo, quo decoratur au-
rum ab aurifabris, tria diftinda, colorem tingentem,
fubftantiamtincT:am&fufl:inentem,6cfubftantiam,per
quampellucet&apparet,qua: fi unumdixeris,nonfal-
^>«^ '^^•^•leris. Quodtingitenimrin(ftumeft,&:quodfLiftinet,fu-
c*p-90'
f]^inetu*^eaque lingula pellucent. Idem alii per laterna
ex cornu tranfparentem declarant,in qua id,quod 1 ufli-
iietlumen,unumeft^ipfumlumen,quodfuil:ineturalte-
rumiterrium,cornu,perquodlumentranlrnittitur: (td
ha^tres fiibftantixcumnonfint unit^,craflb modo fal-
temremexprimunt, ut eo melius intelligatur: Inauro
inauroo- omniafunt unum,atque iliudunum tripliciterconfidc-
tnnm u-
ratur vel ut fubfl;\ntia terrea,quae in fundo manet,6c
mm.
tanquam ofrainhominc, alia fuftiiaet j vel u t fubftanria
" aquea
 c!^U A D KA r <?. 47
aquea 5c acrea,quaE fiia natura in altum fubvolat, fed a.

terrea detinetur,nepofIit,efl:que veluti caro & humo-

resinhomineivelutfubfl:antiaignea,nuqrubeaeflpro-
pric &; cxteris duabus profundiflmie unita, eas per-
means &
maturans,eflquevelut fpiritus vitalis dc ani-
maliSjCahdumquenativuminhumanocorpore. Imo jiurumho-
ipfiim aurum hominis partes tanquam Microcofrni
,
mmup^ir-

idea,optime exprimit,tam animam,quam. corpus^qua- ^]'^^"'

rumunaimmortalis,altera ex c&rruptibilibus elemen-

tisconditaefl:,mirabiltmodointerfejuncl:^,itautaba-
nima,tanquam causa primaria feu Endelechia,ut Ari-
floteles vocatjomnes motus &Phyfici Sc^ocales pro-
cedant. Et quodomniummaximura,in auri compofl- i„ZaiZm-
tione refurreclionis humanorum corporum, anim^q;
, Tejmreaio^

inearemittend^imagoapparet manifeftifiime. Mille ^"

""^"i .

enim teflimoniis ilk)rum,qui viderunt,adfLierunt,fe-

cerunt,conflat,formam quafi animam aureamjunde-
cunquehabitam feuehcitam,feu artiiicio natura^ pro-
dudam immiflam in argentumvivum vulgi id iii
, ,

Gompofitum aureum,auro naturah in omnibuscorre-

fpondens &:^quale,provexifIe,mutafre vel perfecifTe.
Qua: autemvera funt,ut nulli nifi coeco vd ignaro vel
invido neganda, anima; human;^ a corporeTeparatx,
inqueiditerumnoviffimojudiciidieimmittend.^,prcT-
fentiilim.am figuram referunt. Quicunque vero hifce
totiesvifis^auditis&fadtis contradicere audeant,quod
illis exhbertate Philofbphica &: opin:onum varietate li-
cet, iidem,nifipudore&;metupben^ coercerentur, fa-
cilius,ut olimSaduciEi & etiamnumEpicur^i,refurre-
(flioninoftrorumcorporumpofthancvitamfutur^efe-
ieopponerent^quippe cujus Scripcura fbla, hcet mira-
€uhi> tk: exemphs probataj cxtet, nulia autem nolo xv.i i
4^ ^l €lViC\M9
cxperientia: quod didum nolirrij quafi
ideo i!t inect-
tiorjquiaantiquisinnitaturteflimoniis&fideChriftia-
rra fbluinmodd percipiatur^fed quia increduli ad ien-

liis, palpabile &

pra^iens objedum teflium vivorum,
&
multo magis ad intelleclum, non palpabile futurum,
tefUumdefundorum^pr^iupponantur. Hujus tempo-
ralis vitx tranlitur^e rationem qui petit, ratione dcM-
tuitur,dum in omnibus individuisut initiumfittermi-
nuanimadvertitjnecullusiiominum ab ^terno fucrit,
-jnec in seternum, prout nunc,vivet, icd unus pofl alium
.advenit &: difcedit,tanquam perf bucX in comocdia. JE-
ternxverb-Scfuturxfelicitatis veriflima teftimonia in
facrisliterisproflantiunde tanquamex fontibus Ifrae-
Iis,illaunicepetendafuntjQu^hicdicuntur,exNaturc^
libro adducuntur,nec ideo contemnenda,qubd a no-
bis^quafi primis,in medium proferantur,cum fint ipfa
Dei Opt. Max. magnalia,^que utanimaliaautvege-
tabiha , in quibus rellirredionis corporum qucedarm
imagoadumbratur,ex-empli gratia in ib.mno,quo ani-
mal quodcunqj fepultum jacet,privatum ienfu&imo-
tu,donecevigiletjinhirundinibus,ranis,&;ejufmodia-
liis,quxhiemeinaquis,veluti mortuardelitefcunt,vere
novovitamrefLimunt,nequid de mufcis ahisve infedis
chcam,quxfufrocata:inoleovelaqua,cinereconiperfx
dicunturrevivifcere. Si verbquish«cf)^mbola natura-
liainefTe, neget auro,illi Carneadisremedium,naflur-
tium quo cerebrum a mucofa fuperfiuitate expurget,
,

6c utlolioabffcineat,tam vilitritico,indicimus 6l opta-

mus. FruftraenimnodluaincrepatSolisradios&cfus a-
maricinumjcumhecroftrumfuumoletQmancipatum,
illaoculostenebris,deteflari&corrigere deberet. Sic-
vcincais ( Eraftiumbra) eirentiamEileborinon pofTeex-
trahi»
trahijcum tamen appareat a noflri jfeculi fcriptoribu*
fat emunda; naris eam feliciflime extrad:am &: novis
^uibufiam Medicispropinatamcilejcumrifu omnium
tacetillim^o?

Cap. VIII.
Tertio aHripr.tcelIentiamfetiab mternis (s* reconditti
in eo njirtuithtis medictnalibmjqmbHS Cordi hti-
mano confortando infrimis a^frefriatu^r,

THeo R ETi c A s auri proprietates/euquasinfblam

contemplationem humanie mentis veniunt,jam
produximus, reftant Practicie,lioc eft,qua: in ufum a-
<d:ionemque cadunt,percurrend2e,ideb internx &: re-
condit^ dicla;,quia non a quovis^ oculo aut intelleclu
capiantur abique prcTcedenteadmii:!ii1;ratione&: ufui
Ilt enim eladius in fua vao;ina abfconditus nianens nul-
lam aut cxiguamfui utilitatem ofrendit,Iic 6c aurum {o-
iidum Sc compaclum exifl:ens,virtutes,quas intus tegit,
nulli obvias reddit,nili moveatur arte &; manibus hu-
manis. QLiisUnionesadmiratusfuiiIetunquam,nifi ex
fiiis conchis extra<^os vidilTet ? lUi itaque,qui de auri

virtutibusinmedicinaquiclaiieruntautnegant,utpote
nonexpertis,utico2ci decoloribus judicant. Sunt,qui
auroomnemvim medicinalem detrahunt,quiavident
alios,quos erraITcnefciunt,ita feciiie: Sunt,qui eidem
incredibiliaaircribant exahorumquoqitraditione.Ac
neutris nos airentiripoiIumus,cumin extremis verien-
tur Iineis,a quibu5 ficilc eilprxcipitari in errores abiur-
ciiiIimos.M€diiinitenuiIIe,uttutius,iicveritatipropin-
G quius
 .

Aurum quius eft. Dicimus ergo Aurum non quidem efTe o^

Z^Hu*.
nrniumdcfeduum 6«Lruperfluoi-um in corpore huma-
mentiopt. HO remcdium fed tamen eile materiam in qua opti-
j ,

'^'-
mum Medicamentum, tanquam nuclcus in iiia teilaj
concluf iim d eiitefcat, quod uni,eique pra:cipuo corpo-
risnoflri vifceri Cord i conveniat vel ex proprietatc
occulta, ut quidam ex Medicis loquuntur, vel aperta
temperie,qu« incorumma&a^quatareperitur. Quod
fi hacc alicui adeo abfurda videatur,ut firontem caperetj,

Rhinocerotem fingat, inftar Ciconi^e crepct, tanquam

de efTentiaHellebori extrada quid guflafTct^nos Au-
KUM illi hoc potabilc pro Bezoardico ofFeremus,hoc
cftjfolidis rationibus probabimus,efre in auronaturaU.
virtutes medicinales excellentiflimas reconditas,im6^
!ongemajores,quam in ullovegetabilium,idque ad lu
nius creatoris laudcm 6c proximi utihtatemL,. Si quis
multorum abufus circa aurum in medicina &; aliis re-
lpiciat,eosqucdetef]:etur,ut merito,atque ideoverum
ufumunaimprobare velit,mufa:amjudicio nonfupe-
rat nec hirundinem au t murem docilitate. Illos profcri-
bmiusjhos laudamusiillos indignos non fbliim Medicisj,
fedquoque honeflis aliis quibufcunque hos dignifH-
,

|-nospronunciamus,quod in initio pra^monitum do-

Dhfcorides cuit. Diofcoridescquidem, quifingulav€getabilia8£
ct.
Z^a^L c^ tcrris efFofla, nec nonalia,adhumanammedicinam
rtu mruwt
ufurpata,diligentiilime,ut fateorjtradat & evolvit,nuL
lammentioneauri,ejusve virtutum medicinalium fe-
citjquodilquosmovitintercastera^quaiiauronilvirium
ejuimcdi inf t., iili falluntur fuaimaginatione. Multa
enim Diofcorides aut volens pra:teriit, aut ignorans
non percepit,aut nunquam vidit vel audivit. Aurum
quidemoptimenoverat,quoad ufum externum,quoad.
intsr.--
internum,nonitem.Etfiintegrum(civeritpropinatum
in 2egritudinibus,non tamen iftas vires in eo inventa: aut
animaciverfe,qux arlmirancicT fbrent,cum prajfertim
experimentum repeti non poilet ia:pius in tanta auri
caritate. Refpondemus itaque Diolcoridem excufa-
•tum efTe, cur niliil dc auri corpulenti,ade6 cari,reme-
diis tradiderit, cum ut vaniffimus 6c damni cujufdam
authorcoarguipofTet^fi efFedrus non refponderentfem^
.perexperimento. Deinde,quiacIaufLim auri compofl-
tum invenit, cujus proprium fit potius pati,quam age-
re,omnibusqualitatibus2equatisin fubflantiis tum nr-
miterconnexis&.mifi;is. AtDiofcoridiGa]enum,Avi- g^^«'"'&
cennam^cmultos alioscIafTicosMedicosopponemus, auriZ/u^m
quinifiauroefficaciammedicinaleminefrejudicaflent, medicirm
vcIrationevelexperientiaedodi,nonilludin tot com- ^''*^'*^*''
pofitione immiliflent etiam infua corpulentia 6cclau-
fijra,nilihocmodohomimbus divitibusimponere,aut
pauperes pecuniis emungere forte vellent,quod neuti-
quam eft credibiledetantiE authoritatis viris,quosno-
ilri feculi Medici volentes fequuntur,debere ftatui 6c
pr^/upponi. Aurum enim ingreditur antidotos,L2Bti-
tiam Galeni di(51:am,Diamofcum, Diambram, Aureara
Alexandrinam,AlGhermes,erofis,e lapide radiantej&l
alia mcdicamenta nuncin officinis ufitatiffima. Qmd
. a d hxc illi, qui au ro nullam vim,Elleb oro ^qualem aut
conferendamailcribunt? Aiitacent, autPrxceptores
iuos Ellcbori eilentia extrada pro didadro excipiunt?
Gerniani;^ noftr^e Medicus docliffimus,ut fa-
Ei-aflus,
teaT,improbavitexmetallisremedia,prarfertim ex au-
ro. Atidemtamenlapidesnonrejecitcmedicamento-
rum claile,cum deiabulofb (non PhiIofophico,cui con«
trarius) integrum tradatum cdiderit 6c rcipfa appro-
G ^ b^rit
 bantlapidamvirtutesjdummodo vel illi vel hxCmt hr
alium lapidem, vel etiam vires au-
tis cognitx: Si itaque

riinmedicina agnoviiret^abfque dubio illisneutiquam

contradixiflet. Qood vero noa cognitis contradixerit,
anideojquoddodiviriefljfecerit^judicentalii. Multa
lunt&: efIepofrunt,qua: nec Eraflusjnec tu,necego^ef^
fe forte credimus, at nofbra increduiitate non expu-
^^''''f«>"»'-gnatur,utefrede(inant.SedaudiamusEraftifequacium
'^'
^Sioaes! rationes Meia//orifm y'mqmunty pr^femm auri cf argenti
:

^' tin5iurA a natura nofira maxime alteni&femty quia venenatam

'^ quditatem, natuYA nofirA inimicam conttnents mordent enim
^' d^arrodunt. l//aautem,quA corfmnofirumnutriunt^ ca/idum
^' nativumfeoventjfiumidumradica/econfeervantjnaturd nofirA
'^feimi/ima totafeubfiantia.potentiafa/temefefedebentjUt infeub^
fiantiam nofiri corforU tranfenutari commod^epfelnt. Simi/ig
^'*

^'
enim fetmi/tbtis a/untur ^
confeervantur \Ca/idaenimca/idum
^ in confervatione, in ctiratione autem contrariumpofiu/at. Nam
^' ex quibtis confiamti^s, ex ils quoque propterfimi/itudinem^ quA
''
debet e(fe materixfeufientamur. Debcnt igitur efee ca/tda Im- &
^' midaproportionata^quodin hi^ confifiat vita : non enim quod-
'^ vis cuivts yfeed determinaie esi amictim^a/ias ex qm/ibetfeeret
" quod/ibet^quodomni P/ji/ofejp/jidrationa/i contrariu.Ouls ne-
'' fcitya/iispartesnervofets^a/tiscarnofeasya/iiscutaneasa/i c^con^
" feervari^Metal/a vero,quia a natura nofira difeitafeunt , tu quod
*'
e/ementis proxima d^ paucifeftmis y ut optime probat ErafitHy
''
conflata mifiionibtts\ Corpti^s autem nofirt*m ex ma\imemiftis,
" tu?n quodfetccaduracjfent,a,deo ut corpori noftro ncqiie nutri-
^ tione^ neqtie confeervatione y neque reftattratione congrua efefe

'' ^^^^^ ^^^^^ ^^^ ljtimeciariyemo//iri£. ui/a ratione aut arte,

P^Jfe^^-
'' atit mcdio naturdnofirji non inimicopoffemtyquomoc/o,qtufeo,
" riaturA congrua C^noninifnica erttnt? ^>uaratione-,inquam3
^ fAgle & cs/eriterin optimum mtmA fettccum mt feanguinem
 J^ A B K A T O. 15
furijpn^umyex quGj^iritus omnesfacuhaies-quoque (^ vifcera
iC
j>rdcipua,pr£ter nutritionem^rohur acquirent.quomodo muta-
btinturycrc, Ylis^wt veritati militantes,rc(].:)6rum arquiili-
mum opponamusj proteflamurnos^nebuiones peili-
mos,qui quid proquojvitriolum^antimonium &: ejuf^
modi non vera necprolicua medicamenta pro vero Au-
ro potabili proclamant,vendunt,aiiisque obtrudunt,
vel fcriptis ebuccinantur,deteftari,omnium proboruna
commercio&honore indignos pronunciare &
afTerer
re tum quia falia dicunt ,f cribunt &: facitmt ipfi , tum
,

quia alios emungunt bonis,raptorum inftar, &: multo-

rum damnorum 6cerrorumcaufselint. Verum fi ante-
didus author {cujns innominati verba recitavi) bonum
cum malo, legitimum cum iilegitimo,ufum cum abufu,
confundat,jam non «udiendus, imo refutandus efl^nc
Eraftierroreserraflcveritatemquc oppugnafTc fruflra
Propofitionoflra eflinhoccapite, ^ifochym»-
fuis chartis videatur.
ut patet, de auri viribus medicinalibus occultis, qux ^^J^JI'
quomodo auro afTcrihi pofIint,fi quieratur? Ego vicif^
£m qu^ro Qiiidni auro ? Cur non auro magis , quam
3

ulh ex vegetabilibus ? De cibis hic non loquimur aut

potulentis, quomodo aurum devorari aut potaridc-
Deat,utinfuccum&fanguinemtransferatur,quemad-
modumcibi,olera,carnes,vinum,6cejufmodi. Hocc-^
nim cfTet flulti imaginari Medicinales virtutes auri,
:

non alimcntales,6c aurum medicinam fieri pofle, non

ahmentum corpori humano, demonflramus. Omnia
itaqueantc relata contrarianobisfcopumpropofitum
non attingunt,imc)longifIimeindeabcrrant. Ncmo,ut
opinor,negabit inefTe vinooptimoRhcnanovires me-
dicinales,etiamfipro ahmcnto hquidoufurpetur,fepa-
ratisnempeaquoflspartibusapurofpiritu.quinonam-
3 C pHus
 "

f4 *2>J5 ClKCUia
;plius efl: aIimentorus,fed potius medicamcntofusjficcag
ficcalida^ facultatis,quamvis adu fit humidus inflar a-
quxpurac,atqueindefrigidus (quasqualitaspropria efl
aquicjexiftimaripofTit. Hic fpiritus,invinouvisque k-
tens,eflpoti(Iimaejus forma 6c efEcacia, qua feparata,
aqueum quid remanet, materise vicem obtincns. At
unde hasc forma introducitur in uvas,quas ab initio
gemmatxapparentesneminimumdc illo fpiritu,quo-
adfenfumhaouerunt? Deinde verocumracemigran-
diores fadi,fed adhuc immaturi funt auflerique,pro-
pinquam potentiam hunc fpiritum mox aucupandi ac-
quirunt. Unde igiturhunc infpiratum caloremobti-
nent? Anexnihiloautcafu? Neutiquam. ExSoleejiis-
queradiis, qui fucceflii temporis emittuntur in uvas
crudas,easque maturant-calefaciendoocvirtutem for-
jfnrHm malem immittendo. Ad eundem modum in argento
tmde hahet yivo,vel inmioera,exquafitaurumpernaturamabini-
ZlT/iZ- ^^^ "^^ ^^^^ ^^^ ^^^^ calida , ficca, humida , frigida 8c hu-
lem. mida abfque ^quationc Poflea vero cum calor Solis
vel fubterraneus,ejus vicarius ex reflexione,per miilc
£ortcannosinciperetagereinhancmineramvelargen-
tum vivum,produxit formam auri iequatam qua: quo-j

modo medicinalis non fit,haud video. Ratio enim 5c

experientia,duo illa optimaMedicina^ aliarumque ar-
tiumcriteria,unanimiconfenfuhocevincunt,&:autho-
otijn}* ritatesinnumeronvtefliumatteftantur. Cumhumana
medirT^ curiofitaspartimjpartimnecefTitasin medicinam adhi-
ment*. buerit&utiHtermmiftrariprobaveritomnia undecuu-
qutJm a:t
^^ pctita iimplicia naturaha,non folum ve<retabilia,
fed6canimaliumparte5,rejea:a,ltercora,imoveneno-
fa,ferpentes,viperas,aconitumpardalianches5chujuf^
modiinfinita alia,ctiam ab ipfo homine defun!pta,ut
aareum
turcum Galeni empiaftrum(non ex auro,fed lT:ercore'
humano fadumjaureum diclumi quia centenis aureis>
reGompenfatum Galeno dicatur) cranium,mumiam,
fanguinem, & quid non ? ipfam cicutam,opium,hyo-
( )

fcyamum&:rexcentaalia,quiEetiamtlieriacis,Mithri-
datio Scmagnis compofitionibus induntur cum totius
mundi applaufu,quare folum aurum aDeo aut natura
negle»5l:umforetautminusdotatum,utpofIetautdebc-
ret pro medicina ufurpari ? Si rcfpondent , ipfum non
pofledigeriacalorehumano.Hicviclusjaceo: atfacile
refurgam, ipfbsque adverfarios poflernam fuis proprijs
armis,nifimihidemonfl:raverint,quomodoomniajam
dida a calore humano evincantur 6c dieerantur. Imo ^^'^^'^^

contranumillisproriusoDltrepo,nempe,quod{iacaio-^/„;f„;„j^
re humano quid digeratur, non eilc medicamentumj utdefenditi

fcd alimentum Laduca lac, ova & ejufmodi digerun-

, ,

tur facile,hinc pro cibis,non medicamentis,nifi forte

aliquandomedicamentofis dantur. Idemdealiisoleri-
bus,utacetofa,beta,brailica,borragine,6cc.necnonde
vini 6c potus varii generibus iLatui potefl^ea nuncaH^
mentorum,nunc medicamentorum viccm obtinerc.
&
At de j uniperi ba ccis, elleboro, cicuta, napello hujus^i
fann^ealiisidem dici nonpotefl,quod humano ventri-
Gulopro cibis elfe queant,quamvis turdus,f]:urnus,bo-
ves,murcs montaniiifdemnutriantur &:pingucfcant,ur
abexperientiaconflat. Humans natura:nonfoliim o-
pium, fi dofin exccdat,fed etiam crocus, optimuma-
lias cordialc medicamentum 6c condimcntum cibo-
rum,necnon manna,inter bcncdi^lalenitiva cdcbra-
ta,{i hujus hbra una aut plurcs,illorum drachm^ toti-

demairumantur^cxtremasnoxi^fuifrelcguntur. Unde 0/''»»^«^''

Tidemus etiamoptima, abufu pcfrimacvadercpofre,&;''^^'^'^'^
geiiima.
 ^6 ^EtlRCUL^
peUimavici/Iimbonoufuoptima.utintheriacaAndro-
machi patet,qu^ optima eR-,(i bene adminiftretur,&c
quantitate decenti^ahas pcHima & noxiajSc econtra vi-
pera^ahas pellima veneno,pra:paratione in theriacam
Aumm promovctur. Kullaitaquecllratioxuraurumdicatur,
'vsneiu €X~ ^
rr \- i i i
•
i

ters,t]Hi nonpolieaigcn,quianecdebeatdigerijquoa veneno-

amidotttm /am qualitatem habcat adjun<fcam,manifefte falfum
'
* crt,6clihaberet,a^que tolhpofFet^utin venenatisjam
didis:cumcontra,cordiconfortandofubveniat6ccon-
travenenafuppetias ferat,non ut venenum propulfans
ahud(uti arfeiiicumcxterius cordiadmotumproamu-
leto contra pellem prasflare dicunt) led Alexipharma-
cumunicum6cpropriumcordiale,a Deo datumana-
turaproduGluiTf,6caSolecoelefliinfpiratLi. Ahquiinfe-

ObieBifM-
riitiiurriabfc], fumisarfenicalibus in terra: vifceribusjno
Um. produci, qL mauri minera (eper efi^ venenofas qualita-
tes adjuctas,atq^ideo no efle expersvenenofitatis,quo-
modocunque pr^eparetur aut uflirpetur. Medici O
mediam pertundite venam, ubi hellebori vix centum
plauftra tantas infania:fuiliciant,ut unoicluomnisfca-
turigo ejus erumpat. Quando aurum dicimus,aurum
intelligimus,quandorall:rum,rall:rum,nonalliaproca:-
pis,aut pepones pro cucumeribus accipientes. ^t iflis
Criticis pro virgula cenfbria raftrum,pro cerebro ca:pa,
procordepepooccurrit. Quandodehominefermoefb,

inter^ux crevitin utero materno,accipiendus efl. Ab

rllisenimabobftetrice&matre^duminfansefletrecens
editus,fatispurgatusfuit,licaurum,fl creviflet intcr ta-
lesfumosfubterr^vifceribus,utfxpccontingit,an non
ab illis,antequam Aurummerum Scpurumdici pofht,
pertotexamiQaignium^caquarumqUrtfifebruatumSc
luflratum
 K
\X A 1> R A T 0,
p
'laflratum,exquiritiffimeiiberatumeil?Demetallisim-
perfedis quibufclam hxc fortedici queant, atneuti-
quamde perfcdis^qux runtideoperfc6Vadida,quiaab
hisfumis8cfubftantiiscorrodcntibus per naturam fint
expurgata, per artem quoque legregata,qu2e ideo in-
corruptibilia habentur,quianihil fxcum corrumpen-
tium talium in fc habeant. Jdem itaque dicunt illi bis
pueri, cum aurum pcrfedi/fimum metailum hac labe
imperfcclionis poliuunt,tanquam demonflrandum Ci-
bi (iimerent triangulum abfque tribus angulis,aut cir-
culumperfedumnonrotundum. Eant igitur nugato-
resad tltopienfesmale fcriatos,ibique fuam caninam
exerceantfacundiam,quamdiuvelint. De experientia
&authoritatealibifatisdidumeft,tum anobis,tum ab
aliis. Qupcirca ad rationes defcendcmus magis cori=

^fpicuas.

^«S9»«W*dfe«

Cap. IX.

^ua ratione Aurumadeo T/entrkulo mdtgefttbileXor-'

dt.j^intuum njitalium ojftcin£ Juccurrat , taSiu
^ aSiu fitgidumyeidem calorem fippeditet, e>*
ojtrtutem medictnalem tnfltUet^contra adyerfan-
tium optniones,

/^U A M p L u I M I ex vulgo hanc noftram de aur®

V^^ifquifitioncm videntcs,eam prorfus-inutiiem ar-
bitrujjuntur,tanquam nemo ha:c ignorarit,antcquam
Theognisnafceretur, putantes, fi modo auri copiam
H habeanc
 :

habeantj/eoptimcejus vfresinemendojpompose fe o-
- flentando aut luxuriando , reipfa demonftraturos
QiHbus^nefcio an plus fit ingenii vel prudentiic,quam
mulis,quihcrbas &
avenam optime noverunt ad fiios
ufus communes transferrc depafcendo^at quxutilitas
illarum in medicina vel hominum operibus aliis exi-
llatjpIaneignorant.BoSc-Equecaftellumaliquod videt,
ut veteranus milcsjat iilc oculis colorcm externumro-
lummodojhic intelled:u difcernens,cujus fit figurcT 8c
munitionis. liieadurelkxudcftituiturjiicutitur. Ille
m pra:ienti faltem cjus imaginem fentit, hic quoque
longo temporepoftilmotanta difFerentiaintervifum
utriufque quanta inter fomnium dormientis dc adio-
nes vigilantis. BobusScmulisitaqueadfuapafcua de-
jmiflis^nos auri virtutes interiores alacriori animo rima-
bimur,non minus lietabundijucundailla&hberohor-
mine digniflima fpeculatione, quam fervi ilh avariticE
Tcl luxunXjqui idco aurum in oculis Sc mcnte geflanty
quia quantum ej us habeant,tantu m a pud alios autho-
ritatis,juriSjgratix,favoris,obfequii,eruditionis dc exi-
ftimationisconfequantur,hcct revcra fIntflohdi,eIifl-
gues, hoccfl, (utStratonicusdequodam) »«//ij/»rf^,
sdve^jkHo.
Qmm audio eofdcm inftarc advcrfarios,
magmypifc es :\
tHm. quivercntur,neccelumruat,autElcphantoscum potu
abfbrbcant,fe non habcre flrutiocameli vcntriculos,
quafiaurumpoflintdigcrerCjUtilie ferrum. Fateor,ta-
lcs plcrumque efTe dcTicatuIos , qui ncc manum ncc
mcntcm multum fatigarint laboribusjftudiis &: curis,
ideoque tenera: concodionis haberi , quibus caven-
dum inprimis ne aurum crudum vel indigeflibiie de-
,

-"
vorent,& fic iaobflrudtioncs ab auro fadas,morbum
priori dsteriorcm^incidant. His utfluisfaciamus & o
"
mnibwis.
 ^J' A B R A TO. 5^
mnibus aliis,{ententiam noilram clarius proferre iiac
de re conllituimus.
Phyficorumex Ariflotele diderrum efi:,quod fol ^'/''''^^«'
""'""^^
&: liomo generent liominemjlioc eft, quod ioi infun-
dat femini humano yim illam generativam 6c viviti-
cam,necnoncaIidumnativum,undcgenereturhomoi
quodabfquedubioverumelletjfianimapcriemcnge-
nerantisingenitum traducaturjfi vero^cotlitus inimit-
taturjUtveri/fimumefljminime. Qiiomodocunqueiit, <^«»''*«»"«»
o1 V
1 r II cordihu-
•

quod5ol,coeliquaiicor,cumcoraehumanomaximam;y,^„oco;^
fympathiam habeat,non abfque ratione credibile eft. -'JiniAu
tltenimillecalorem&lucemfbelhscoelijfichocmem-
bris& vifceribui corporishumani calorc&fjiiritus vita-
lesfuppeditat. Adha:c;SoIecoeli,quafiimagine6cidolu
fiiiin terra produxiflejAurumjnegarinon poteft. Non

movemurnudisvocabulisjquod Chymi ci auru fblem

vocent, fedipfius rei proprietatibus,quce funtj Qiiod
Aurum metallorum puriflimuml&clariilimum , nec
non magis maturum exiflat (ut cap. 5, 8c 6. dicium)
quodqueinillislocispotifiimuminveniatunubimajor
& calorfolis regnet,utin India,Arabiajubi obrizum
vis
& purum naturale inventum eft, &: adhuc invenitur.
In aliis locis,qub magisadfeptentrionemrecedant^eo
aurum inortu fuo primoplusimperfectorummetallo-
rum adjundrum habet,qu^ fiperaquasfeparatorias6c
cineritium aliaque examina inde feparentur maiTa
, ,

probata plus quidem amittit imperfectx fubfbantia:,

atnon minus perfedum aurum efbquam Indicum 3c
Arabicu Ut patet de Hifpanico UngaricOjG ermani-
: ,

co,ali6ve,quodiIlia:quaturperfufficienspurgamen-
tum&;examen.AurumitaquenaturaIeSoIisefbfilius,6c^«<-«^**-
rerus illc ^eta^ qui vellus aureum Jafoni feuMedico^"^''*^
H 1 (qui
 .

fia» fDjs CincuLo

(quiefl:Jafon)cxpofuitin lucoMartis.Qupdil itaefl:,fi-
depatris natura plurimum obtinet,&: Hccalorem
lius
innatum fblareminfuis. vifceribusabfcondit. Orevul-
tuque patrem referens foboles, plerumque ejufdem
moresjlioc efl,vitia vel virtutes imitatur. At Aurum co-
lorem rubeum folis oiI:endit,ncc non puritatem &.Iu-
jittrttmhe- cemjut argentum luna:. albedinem 8c nitorem, Quod.
Motrcpum. f^ eaherbarumgenera Heliotropia fcu Solifequiarede

vocemus qux nocle liofculos fuos languidulos clau-

,

dunt de die adiblis orientis calorem Sc motum ape-

,

riuntt^ccircumvertunt,utinHorefolis&: intybisfeu ci-

quidniaurum veriilimum
ehoreis quotidievidemus,
Heliotropiumexiflimemus^quod adorienrem &c me-
ridionalem folem ftiltem obvertiturfeugeneratur,ca-
lore gaudet,nec igne corrumpitur. Ut enim lateres 6c
vitra in igne ardentiffimo cocla dcfada, poft omnem-
violentiam ignisfacile perferunt,iicauTum a folis^efta:
latis maturatum non pertimefcit alienum quemcun-
quecalorem. Ergo fi aurum plurimum virtutis de fole
impetravit,non mirum efl:,fi cordi unice approprietur.
^iia caufa Quodli dicamus,hominisappetitum potius aurumde-
(ureorrifi.
{]tlerare coeco quodam raptu,quam.aiia jmundi bona,
itatnr aurc ^ ^

Cor ej us, tanquam magnes frerrum,illuclJ appetat,pro-

ll
occtiitior g?
-«i;w/>^//^»eptermedicinalemvirtutem,nonparadoxonabiurdum:
f^trahere
^^ vidcri debeatilli,qui reicircumftantiaspenitiuscon-
traditur,ut fidcrct. Albcrtus Magnusdcntibus 8c craneis humanis
tnagnssfer-
aurificam vim aircribit,quiafuis temporibus infutuns
iii'.;7.r.iQ. ^ dcntium cavicatibus mortuorum,aurum ixpc m-
K<;>r/,/m^r ventumrefert.Atdehisfidesfitpenesleclorem. Dear-
V£ra,
dearumtibiisvercnarratur,quodinaquis retenta: alli-
ciant pifces,quos illa; abfque labore captant dc devo-
nint.Sic Pantha:ra belua fuavitate fux peliis ferasad /©•
attrahit:
 .

.;^u A i) R A f o, ^ €ii

attrahitjquasvenaturin pricdam. Quid jam de /kpia,:

^hyxnajchamarleonte £c paftinaca marina,quiefimili a-:
fLUtiautuntur,dicemus?AnCreator omnipotens cordi
humano illa potentiam infuditjUt auru appetat,ejusq',
virtutem medicinalem adfe trahat in languoribus,ut
pinguedo vel meduUa arde^pifciculos?De gallina: oiB»
bus tradunt,quod cineritio admifta aururn ex naturse
proprietateabfbrbeantj&infefugaotjanforteejufmo-
di quid corhumanum efEcit ? Nihil hic affirmavero,ne
nimis abfurdus videar, fuam cuilibet cenfuram relin-
quens. Sedadrem. AurUm adu frigidam tangimus, ^«''^''»'»"-
ponderofum,durum 6c terreum animadvertfmusjqua^^^j,'^*"
ratione,cumaqua&:terraabundet,atqueita frigidis&: ob^aie,.
ficcis qualitatibus excellat,alienum a veritate videtur,
illud cordi, vifceri calidiflimo, quod calido & humido
fanguine puriilimo nutritur,confortatur,8c vires fiifci-
pit, nec non fpiritus tenuiflimos generat, vitse inftru-
menta &: motus,fimilitudine totius fubffcantis vel pro-
prietate occulta vel manifefba convenire^ cum fngida
& ficca morti,calida 6c humida vit^ propinquiora nnt,
6c magis amica. Ad qu^e exantedidis refpondemus,au- ^iopfej,
rum habere multum materis^ feu elementorum gra-
viorum,fL ad pondus refpiciamus,& parum levium,at
fiadqualitatem&:formam,tumtantum eft caliditatis,,
quantum frigiditatis,&tantum humiditatis,quantum
cum materia fit palpabilis,n6 aute
iiccitatis in eo.Hinc
forma,ideoauruaclumagisfrigidu.fentitur,quam ca-
lidu,gravifIimumpotius,quamleve:quemadmodum
fimiliter fpiritus vini adu-frigiduseft &:humidus,licet:
potertia calidus &: ficcusjimoipfaaquafortis&regia,.
piper, zinziber,euphorbium, pulvis pyrius,& fimilia;
p^otentia proximacalidiflimajadufrigida reperiuntur.
H. 3, Nihili
 iSt ^E ClRCVlLO
Nihil itaque infert, quod de frigiditate auri objicituf
cxternaj cuminterius iit«quatum,& fi tra<5letur,ut de-
bet,fiat calidum & humidum,cordRjUe amicillimum.
Hinc concludimus, quod aurum manens in fua corpu-
fj^l^Tn lentia clauliim,^quatum in qualitatibus,magis paili-
ej.^^iw)» yuj|;i ^ quamadivum, nihilominus radium qucndam

'^^^^ virtutis ad cor tranfmittat,licet valdetenuemj Unde

Medici nofbrx xtatis vel extindione auri in certis li-
quoribusjvelpulverifationeejufdeminconfeclionibus
hanc vimaucupari conantunqua fpe non omnino fal-

luntur. Atiiaurumreddatur abfque corrofivis ullis,fi-

ve aquis five pulveribus magisad;ivum6cipirituale,a-

liter fe res habet. Tum enim longe prcxdominantur
fubftan»tia2 6c qualitates fimul calid^E &: humidiE,qu^
cft proprie forma auri abftrada non omnimode , (ed
h^rens infubjedo, tanquam fomitej Ut fpiritus vini
fubflantiacalidaScficcainhumido hofpitatur,unde 6c
mifcibilis eft cum omni humido,non pingui Nam for-
:

ma illa per fe efl calida 6c ficca,cum vero cum fubjecbo

fuo humido 6c frigido,ceu fomite complexa manet,fit
humida ratione fubje(fli,Sc efb calida,rationc forma::,

itautpriflinaforma^ ficcitasper materix humiditatera

iuperetur,6c materi^e frigiditas per
forma^ cahditatem fup-
primatun

Cap.X.
 <^U A D RA T O. 6$,

Cap. X.

IDe Auro xquaio^quomodo agat m non xquata ^tjcera

corporis humam ^ mtemperiem lUdrum emen"
iet.

UT autemmelius
humanum
corpus
mocfum aciionfs arquati auri ia
defcribamus , ex hypothefi de-
mus, e{Ie auro arquatarum qualitatum qua;:uor fin-
in
gulasfedecimparticularumjquxfaciuntiimul (J^.Ca-
liditas enim cum fit i (j.ita 6c humiditas/rigiditas &: fio-
citaSjSc tale compofitum adminiflretur corpori huma-
no,non ita 2quato,apparet,quod vel nulla adio a tali
compofito procedat, aut valde exigua &: infeniibilis,
cum omnis quaHtas,quiE agere debeat,a fuis contrariis
iibi ^quahbus in virtutcab aclioneimpediatur & rc-
fi:xn€tur,undeidemcontingit,tanquamnulIaad-ioin-
terveniret. Quod melius confpicitur in quatuor bi- -Exsmfifm
lancibus in XGuilibrioftater^fefeinvicem fecantibus, evidtnn..
m quarum unam ad orientem politam li ledecim un- Laiitafu9>.
ciasponderis projicias,moxalteriadoccidentempofi- auri.
txpr^gravabituriatfiilhad occidentem totidem un-
ciasinferas,2equihbrium fiet;idemde rehquis ad meri-
diem&:feptentrionemverfusdicendumita,utfiinfin-
gulas fedenas unciiE ponantur,omnium quatuor con-
tingat ;^quatio>idemque fit,tanquam nihil in omnibus
eontineretur. Tale,inquam,cum fit aurum m fingulis
quatuor qualitatibus ^quatum , hinc probabile e(\:r

quod nihil aut parum agat fuisquahtatibusmanifeflis

ineorpora, quibus adminiflratur. Sunc, quirefpon-
deGS
 ^4 ^^ ClRCVilO
dent, quodaumm fit temperatiflimum,8c quafi mc-
•
dium ieque remotum ab omnibus fuis extremitatibus,
ideoque agat ex ^equo in omnes fuas extremitates,
quod quam verumiit hincpatet,quodantiflrephon6c
cornutum argumentum feu dycephalon (inftar Am-
phifiben^) utrinque feriens aut pungens videatur,quia
dicereverequoqueiiceat,quo(fmediumfeusequatum
in nullas extremitatum agat,cum cxtrema faltem in fi-
Aftrumi' 1)1 extrema opereotur. Ut igitur aurum xquatumfiat

^!m»"i^ medicinale^coptimeagatincorpuihumanumileviar-
fiat: tiHcio exbilancefrigiditati^ accipe odo uncias,& pone
in bilancem caliditatis,&: hicexbilance iiccitatisacci-
petotidem &:poneinhumiditatisjquo fiant in eodem
compofitopartes 24. caiiditatis & totidem liumidita-
tiSjfrigiditatisveroS.&S.iiccitatis^&erit adio in auro
optatilIima,nempein caiidoSc humidohaud delebilii
quod faltem in modum exempli dictum fit, potius ut
genus adionis intelligaturjquam pra:cise monflretur,
quodnecnecefIarium,necpofIibiIeefl:,cumfitexarca-
aiuAfiio Mc-
ttis naturx occultiffirais. At qu^Rio efi:,an humidum
tALUif. radicaie 6c calidum nativum in corde humano dimi-
nutum &. femiextinclum , ab koc calido 6c humido,
quod efl in auro piane diverfum ab illo^poffitreftitui,
Tapnfio.
augerivelrefocillarifecundumtotumvelpartes? Rc-
fpondeo, calidum illud ingenitum &
humidum oleo-
fum afeminaIiprincipioorta,fiperierintomnino,mor-
tefuperveniente,nullaartereflituipofrunti Si vero ex
parte confumpta fint,neque tum,quodperiitjrefarciri
potefbjat quod fuperefl:,ne ita cito evanefcat,detineri
&; prxoccupan,niiifaIIor,optimis medicamentis,ut6c
cibisbonifucci&;faciiisdigeflionis,pofIibile efl. Nam
fi hedica 8c marafmus conungit calido prseternaturali
m
 V A D R A r O,
~>
"^ ^t -^

corde nimix auAo Sc inccft-

in folidis partibus dc ipfo
dentecalidumnativumjUtbrevitempons /pacio ablii-
mat fere omne liumidum radicitus implantatum' pro-
ut videmus in lampade nimis inflammata oleum m ok
confumente) quod alias per multos annos confer vari
potuiflet,ea medicamenta^^qu^ vel id incendium calo-
ris extinguunt vel humidum oleofum ab eo defen-
,

dunt,'ne adeo devoreturjvidentur calidum & humi-

dum naturale temperare 5c confervare,ne rabie qua-
dam in fe invicem ruant aut fkviant Tale quid poHc
:

iieri a calidoSchumidoauriinterle proportionatis ita,

ut alterumjn aiterum ai^ere tentet, at nihil m
eo dc~
il:ruat,li hoc cordi in debita forma 6c modo propnietu r

aut offeraturjrationi 6c experientia: confentaneum. eft

Nec vero cibi &: potus 'etiam optime digefbi indivi-
duum calidi 6c humidi abfum.pti rcllaurarepoterunt
(ahaspofiibile foretbene&: temperate viventes nun-
quammoriexfeniovelmorbo^cumtantumreftituere-
tur, quantumabfumeretur quotidie) atquodrcma-
nens eftjiutrimento quodam analcgo & (imilimo diu
illicfum tueri. Quemadmodum enim camphora in (c- i-xtmplum:
^ mine hnijnefaciieevaporet.&rhabarbarumin cera,ne
exuccummoxfiatjbene confervatur,{ic ca]idum6c'hu-
midum naturale in cibis &:iijcciseuchvmis prima:,fe-
cuda: 6c tertix concoclionis. QiKEjh vera funtjaurea illa Aurexwe-
humiditas caliditati juncta, cordi inftarfeminislini aut •^^"»'» i»*^
cer^,qua:cahda6chumidafunt,habebitur. Exquibus-^j^*^"*^"''
patet-quantuni arti liceat retardare fenecflutem ca-. &
nos,autreducerejuventutem,prohiberemorbosimmi-
nentcSjCurarepr^fentesScejufrnodi aliaMedicin^e ve-
rs opera pra:llare. Ad impoffibilia naturx nullus corda-
tus medicus fe alligatjfed JEjnpyrici 8c SophlHe arrogan-
I tcs
 CC 1>E €i^CMlO
t£s, ilotidi &indocli. Medicus cnim rolum minifler na-
turx efl , non dominus, cui parct , non imperat, fervitio,
non mandato medicamentorum, quari inftrurnento-
,

rumjqu.^aliquandoDeorummanus, fi bene,aliquan-
do nihil, (i fecus ufurpentur, ab Herophilo rede di(fla
funt. Atlidubitetur,curcalidum&:humiduminquali-
dnm /f ca fit, id patet ex tOy
tate firmiori, cordis rellaurativum
bJ.fn auri
iffr.Uitmi- quiautantequoqjdiduni,vita inhis hoipitetur^^^ ian-
guis vit<ctheiauruscalidus6chumidusritper fe,non al-
teiiusqualitatis.Undecumputrefa(ftioomnisfiat,fica-
lidum pra:ternatu.rale augeatur in humido vel propter
obftrucliones viarum, qua; prohibentperfpirationem
(veluti ufu obfervatum eft fa:num madefadum in an-
gullisIocis,neeventilaripoiiit,conclufum, calore adeo
concipere,utinHammaserumpat&: tecta coburat) vet
propterchymiadputrefaiflionempronifquapropterSc
poftcopiofamingeftionemfacileputrefcibiliumjUtce-
rafbrum, prunorum, perficorum &: f milium horario-
jum frucluum febres putrida: femper fuccedunt ) dc-
generationem ad venenofam qualitatem calidam 6c
humidam,ut in pefte vel febribus malignis contingit,
hincquodcalidum &:humidumnonfacile putrefcibilc
reddit,velaputredinedefendit,oportetefrefirmiorum
qualitatum,clIenti^tenuioris ScnatuiTc human^e ami-
ciflimariGualeaurumellcexanterelati.nemodubitat.
&k>^i.iU6. Quin,refpondeat aliquis,multa funt calida&humida,
/implicia,&; fi non fmt,componi pof]unt,cum h^c fit
prajcipuacaufacompofitionismcdicamentorum.Fate-
tj^(''ij:6.
quacdam fimplicia calida & humida ut funt
xnwxy efle ,

fortemanna,cera,femen Iini,meliIotus,vinum oligo-

phorum,& aliaejufmodi,fed eorumqualitates adeoin
iuperficie fubflantix harrent^ut in ventriculo & primis
venLi
venismox cvancfcancncc ad cpar,ncd[(im adcoi*,aut
venarumintimapcnetrent,inque iis non altcratxper-
maneant. Perquiratur totus mundus, nec ulium tale c*Udum
ilmpiex invenirelicetjcumhumida &: calidaomnii fc- ^^*^^''
cundum qualitatis gradum yix cxcedant,a quo faciiiml-^&x ^«jfr-

quoque dejiciuntur mutatione fupcrvcniente feu co- mumai-

dione ventriculi epatis membrorum feu virceium 8f: ^„^'/^1^
, ,

vcnarum.Ad compofitaigiturprogrcdicndum&exca- <tor#,

lidii, &:liumidis in cxcellentibus gradibus,interccden-'
te,ut volunt fermcntatione,fiat compofitum cnlidum
-&iiumidum: fed ubi iliudinvenicndumcxtravencno-
ia ? Non video nec taic quid unquamoccurrit. Utta-
,

ceam,li iiumidx 8c caLida; quaiitates fummis&cprima;

lint componenda:, quot iecunda:, tertio: & quarta: coa-
current;fortc cordi magisinimic«,quam prima^gratasi
In {umma,omnes vegetabiliumquaiitatesdumini^ne
elcmentali ccmburantur, facile quoquea caiore nati-
vo deil:ruuntur,non quod nativus tam fortis iit.quam
igneLis,isd quia nonminusmutet vegetabilia,quam hl-
lcquccnon incineresquidemcomburit uitimosjfed in
maiFam humidam a priori fubfLantia ionge di ver/am-».
Exempiuro familiare hujus mutationis iit liujuimodi:
Inrenibusii iit uIcusputridu,quodpatet ex fignis dia- Exemi^tim.
gnoiticis iuis, primo utendum abil:ergcntibus,deinde J^^^^^'.
exiccantibus 6c coniolidantibus, tertio cicatriccm in- imfn qua-
'"^'^' ^!"'
<lucentibus. loter abilereentia iit lac caprillum , aqua

iioraeimeiieaulcorata,ccriujusoramis uinumera alia. corporc^.

Qu^,iipropin£ntur,antequam ad renes perventricu-

lum,inteiHna,venas meieraicas,epar, venam cavam, e-
mulsentes tranfeantyubi eflivisiilaabPccrcrens? Annon
fereomni parteabfceria? Idemdiccndum dccccterisSc
medicamentis 6cpartibusafi'cdis. Inhis ulu conflat,fo-
I 1 lam
 6t ^E ClRCUIO
lam tercbinthiham luas qualitates magna ex parte in-
fracl:asrcfervare,ut6curinadicaturvioiaceo quafiodo-
reimbuere.Quidjamdicendumdecorde&ejuscorro-
boratione lliuid^^quod cor confortabit,per nonminus
?

^ longos meatus trandre debet,antequam eo perveniat:

Et cum jam pervenerit ad cor Ianguidui|ifneceiium eil,
quodi]tviriumadiiucintegrarum,validarum,infra(5la-
rumtaliasabiiofteviclodamnonobtinebit. Novimus,
qu6dilli,qui ex animiferocia lioilem in cailris fuistu-
tum &: firmum laQcilere auil iintjipii ex itineribus longis
&faraeconiecl:i,exitium iibi prarfentiilimumqua^iive-
rint Non enim pra:videndum, quo animo
: robone &
iunt>quicontralioilemexeunt,fedquofuturi,cumeum
adorturi. Unde patet in tota claile vegetabilium aut
^,l*^Z animaliumnondaii aliquodremedium vel fimplex vel
iftmdehtte. compoiitum,quod iimul calldum &;riumiduminfum-
remtdium j^-^^ ^ innoxiis lit 2:radibus,abic|j perecrrini permixtio-
ne,quoaque tale perduret in igne,in aqua,nec unquam
deilruatur,quodque iit tenuiiiimarum partium&: cor-
di familiariifimum, quale eil unicum &: folum Aurum
9Hh»n3, debitepra^paratum. Aliiexhisdubiumiibiqu^erentdi-
centesjputrefadioniliumorum iii febribus mahgnis6c
peiliferisjubi cahda'Schumidaqualitas exputrefaclio-
nepeccat,remediacontraria utiliter adliiberi,qua: iint
qualitatum frigidarum &: iiccarum, ut terram iigilla-
tam, boliim armenum,,cornu cervi, gemmas precio-
/as,perlas,iandala,multaque alia hujus generis, inter
qux & aurum iit Sclapis Bezoar. Quod ii ita efl:,non ca-
hdis&:humidiscordiconfortandoproipicitur,iedfrigi-
dis 6c iiccis,nec aurum tale c{\:yfed hujufmodi. At his

i*!Hti0 breviter refero : Ahud elie,ii hoilem ex civitate ejicere

y,ehmus,ahudii cives contrahoilem inilruere 6c arma-
re::
te: Sic aliudeflejfl caufam morbi eradicare tentemus.,
aliud ii cor corroborarc coiitravimmorbi,ne fuccum-
bat. Cum frigidisigitur6c/iccispravamqualitatemca-
lidam &humidampra:ternaturalem cordi impreflam,
tanquamcontrariis,toliimus8cfupprimimusjCumca-
lidis 6c humidis,ex auri eflentia petitis cordis naturalem
temperiem confervamus & rencimus.XIt enim contra- *

ria contrariis tolluntur,re/piciendo afFecLumcontrana-

turam,itafimilia fimilibus confervantur,ad ea,qua: fe-
cundumnaturamfunt^collimando. Cordeitaquecor- £«*/'<»^
"*'
roborato per fui iTmilia & amica, quOTtur an ea vis ad "*

ca:teramembra,inquibusfxpiflime tanquam partibus

afFedismorbificacaufa 8cmorbus ipfe delitefcit,tranf^
mitti, iisque communicari poflit? Refpondemus,hoc^'l/?''»/*'''
efTealteriusintentionis: Nobisfufficiat,aurum tiTQ ex
fummecorroborantibusprimum:Nihilominus,fiquid
fentiamhacinpartedicendum,brevitermeexpediam:
Galenus in quodam cafu recenfet, cuidam refblutam i- ^*»'"'*-

manum ejtisque articulos,cui afFeclui cum aliiMedici

manui & articulis frultra diuque topica applicallent/e-
fe nuch^ feu fpinas cervicis medicamentis^^ccommo-
datis adhibitis malum hoc curafle cum tanta omnium
admiratione tamfelicis fucceiIus,quato cum rifu prius,
quodafFedamanUjCervicimederi conaretur. Quod,fi
ita eft^rationenervcrum &; mufculorum,qui oriuntur
exnucha& deducunturin manum,an forte abfurdum
eritjfi febre vel obffcruclione vifccrum,vel inflamma-
tioneautalioafFecluinternourgente,cordiadjungatur
remedium,cum ex corde calor naturalis 8c fpiritus vita-
lesomnibuspartibus &:vifceribuscorpori humani fup-
peditentur,nec non omnes vena: per cavam ad cordis
dextrum ventriculum fanguinem ablegent pro mate-
I. 5 riai
 7d T>E ClRCVLLO
ria(pirituumtenuiffimorum,qui iii finiftro ejus finu fa-
bricantur. Adlicccfi coreft focus caloris,{i centrum cor-
poris jbumani,non Geometrice,fed Phyfice intelligen-
4- dojfiRex 6cPnnceps membrorum omnium,quo fal-
f- voc2terafalva,lielolx{a flint, fi primum vivens dc ulti-
4.
mummoriensin animali,fi efl fcdes afFe<5t:uum gravifil-
niorum,ir^,lxtitix6cfimiiium)nulla caufaefi:,cur cor-
de roborato &c confirmato morbus noceat &: nonab-
eat,cur fymptoma urgcat 6cnon evanefcat,cur humo-
res obftruant^repleantaut mordic^t meatus vifcerum^
i^:nonperfuaemuncl;oriajUtfuperfluieducantur:qua~
Corfocut tenus enim focus eft^caloremnaturalem & Ipiritus fup-
forferU'
peditat,qui expurgant corpus a fuperfluitatibus, apC'
riuntvias obftrudas &
congeftas txces educunt: qua-
tenuscentrumcorp.oris,xqucrefpicit ad omniavifcera
trum.
fua:peripheriie,adquxquafilinca.sfemidiametrales,vi-
CtrRix. tam 8c fpiritus viviucos tranfmittit: quatenus Rex aut
Princeps, fubditis profjiicit, utipfis benc fit,hoc efl,
membris Ut enim, Leonida Rege Spartanomm au-
:

Leone duce formidabilior

thore, exercitus cervorum
habetur,quam LeonumjCervoj f ic corde falvo & firmo,

vifcera illiaddida ^egra facilius falvantur,quam his fanis

Cer fn- Cor^grum Quatenus cor primum vivens,primogeni-
:

tttut» vi»
vt»t.
turxjus habet&: tutor efialiorum, imo infpcdor &re-
(5i:orjCuiquicquidbonorumautdonorumconfertur,ad
confervationem totius familia^ fpeclare videtur quate- :

Ccrfedes
nus efb mare a^ftuofum turbinibus afFecluum inprimis ,

pacandum venit,non oleojfed remedio accommodato^

nonutauruminfiuclusprojiciaturproarrhaboue,
ied in medicamentumconcinnetur
fineperegrini additionc.

Cat.
 ^jr A DR AT O, 71

Cap. XI
^uod aurum dete&um ajuocortice^ nucleum medtcl-^
nakm ojferatjinequo tota compages ejusferc /»-
cjficax haheatur.

fxph diverfis in locis hiijus tnidatus innuimuSi,

JAm
nos deauro verOjnaturaIi,mcro & purOjprout lioc
cxpurgatifnmum habetur,&: non dealioquodamfub-
jedo^hic loqui^quod nimirum tantam in medicina 6c
omnivita utiHtate &: virtutem obtineat,quicquid a!ii
de,nercio,quo fiditioaut fuppofititio nugentur,voca-
bula&resinterfemifcentesjfequeipfbs cum ahis con-
fiindentes. Veruminficiasirenequimus,inauro com-
paclo 8c fblido,quomodocunque in foha,pulveres,li-
rnatura.^, vel atomos redadio vim tantam, tamque
pra:fentancam vix inveniri,ob caufas fat ante inculca-
tas. ^quatioenimqualitatum,quafi corticem exter-
iiumfuperinduxitaurofeupotiusclypeumAchillis,fub
fjuojtanquamtefbudorubtefladurifiima/uainferiora
vifceraabfcondit,6cabinjuriis prxtereuntium feu ini-
que traclantium tuetur. Sparta ohm bellicofifljma
cumabfquemuris efret,&: ea de caufaRexinterrogare-
tur,hic refpondit ferreos fibi muros videri munitiili-
,

mos,hocefl:,pe<51:ora civiumconcordia,ferro&: virtute

fortia,nonlateritiosfeu afcititios circumcin(5):iis.Idem
deaurofratuipotefljquodlicetnonhabeatvifibileval-
lum auc definitum propugnaculum , tamen tctuma
quantum;quantum,invidum efb. Ita enim elementa
ineo omnia concordiam inierunt^atque fic in mutuas^
adfi-
 7^ T>i CiRcuie
adfinitates eonfpirariint , ut ex Romanis 6c Sabinis>

priusproptervirginumraptusinimias,non magis uni-

ta 6c confocderata civitasolimfada fit,quam ex igne 6c
aqua,iIlo Perlicojioc^gyptio Numine,cuorii unum
alterius pernicies,ex aere 5c terra,unum compofitum,
Aurum iadividuum producl;umeft,quodAurLimd!citur. Hoc
inexpti- efbinexpugnabile,cum tamenomniaalia cai]:ra,quan-
tumvis munita,Philippo Macedone tefte, expugnet.
Ut enim criltallinus oculihumor,ip{eexpcrs eilomnis
coloris,quia omnes fufcipere debeat, fic Aurum nulli
fuperabile.efl:,quia omniafuperare queat tam virtute
Aurum
fuperat «.
& precio, quam vi &: prxmio. Qui,s adeo circumfpe-
mni*. dus habet robora vel chalybem,ut multis in auro ar-
matis refiflere valeat? Qoem adeo virtus fuftulit, ut
non ab auro dejectus iit ? Quem adeo vitium depreffitr,
utnon ab auro evedusfit? Nemoinlaclebutyruma-
gnovilTetjnifi ufus &:ars dctexifref.nulluslinteamina,
necchartasnecincauflumoleofumhabuiflct,nillexu-
nohnifeminehxc omnia Palladia arte extudillet. Sic
necauri vires medicinales>quales pradicavimus^ullus
intamfirmis&duris copagibus aut clauftris laterefci-
vifret,nifiIabore6cfumptupra:vioindagafret. Hanni-
bal illc Pocnorum Dux pnmus docuit emoUiricautes
durifHmas aceto fervido &:frangi,utviapi"a:beantex-
ercitui. 'Xerxes Periicus Hexmontem Athum dejecit
i^imare&Oceano plagas,obedienti:equafif:erulas,in-
LTterque,ut deflderiofuoappetituiquefatishice-
tulit.

rent,quo tamen fiuPa-ati. liie enim Italiam, hic Grx-

ciam.fubigereuttentavitjlic piurimi unum aurum in-
fldiis violentiaque aggreili,nil inde nili damnum repor-
tarunt.NamquamlaboriofumiHisfuitP>.egiones iftas
.anatura munitas,populisque fortiilimis propugnatas
lupera-
'faperare,ita &: quamplurimis,alias in litcris verfatiili-
mis circumfpeclisque viris negotium faceflit Aurum
vincere &: medicinale totum reddere. Qtiod cum ex
mentisinfcitia, autlaborum&fiimptuum declmatio-
ne pra;(tare non valuerint, mirum eft, quantas na^nias
contexant,6c quam fubtilia reticula circumducantjiit
murcas captent voiantcs. At totos fe exenterarent
prius,quam hac via vel ullam veritatis umbram ftrin-
gerentAndabatx. DefatuOjquodroias,utcerafa,apcs,
uc culices,captare voluerit,narrant, eum dolore ferc
eiianimatum a propoflto deflitifle &c abjeciiFe jam
parta hac addita voce. MeretrkuU iftd qmdem pulchrii^
,

fedaciihHsarm&tJtfunt.quas infinu gerunt : Sic forte ab e-

jufmodi ftulcis, qui aurum & metallica tradant; uta^
quamroiarum aut faiem abfyntii/iuo cum damno,tot
convitiain Chymicam artem,Aurum potabilejauda-
.jiumperfeiaudandum medicamentum (fi abufum^ut
inomnibusdii5,excipias)jadant,eaomniavel uno lla-
tu, fi placetjCum Pyrgopolvnice Piautin-o djflipa-
diis
turi. At mea fententia prster caninam loquentiam

jcwi? 0|U|U<*7' txovlii, caninos quoque mores imitantur,

dum4apidem,quoLrfiveIpetitijmordent,eo,quiiniie-
Artemenim Chymicam,tanquamlapi-
rit,neglec1o.
dem,mordicus deteflantur, ignorantiam verofuani,
quaipfiiedueVi fint,prxtereunt,excufant,& minirne a-
gnofcunt.Illi LycurgumSpartanumlegiflatoremineo
imitantur,quodutipfepropter viniabufiim,omnes vi-
tesabfcidit&;amputavit,ficpropter querundam Chy-
mixpfeudartificumdolos,errores&: fcelera,totam ar-"
tem,eiusquepreciofifIImamunera,extirparefatagunt.
Quin illi adeo docti viri a rufticis &hoitulanisdifcere ^-"firifint
deb.erent,quomodohinonthticum cumiolio ncchor- ^^/^^
K deum DeStorum.
74 ^^ CiRcnio
deumcum Chryfanthemo neclinumcumpodagralini
feu cufcutajevellantjfed generoiam plantam a fylve-
ftrioptimediftinguantjhanc eradicent^illam intac1:am
relinqunt. EantadCliirurgos,quibus Poetx fententia
ipfb u(u exprimiturj ''^uod immedicahilevulnm
Bnfe recidendu?n eByneparsJyncera trahatur. Nec enim fer-
ro aut igne graflandu eft in partes fanasjnifi ab infanis:.
flcipfiinfaniremihi videnturjqui ab/qi uilo difcrimine
debacchanturin Chymica,aut alia occulta Remedia,
dummodonon fint ab omni ratione 6^ experientia a-
liena. Luxuries,ne dicam,petulantia ingeniorum no-
ftri^vi tanta eil>ut fityram pofluletjcenforem admit-
tatjdiclatoremflagitet. Atne Sylla 6c Marius,uterque
Rempubiicam mcdicam opprimant, primus hcentia,
alterrigore,uterquetyrannide. Quisenim nonSyllam
imitatus^quodhbetfibi fumitinmedicina,nunc Chy-
mica non mtellecl;a,nunc magica &: caballiflica,nunc
dxmoniaca dictans,nun6 ahaludicra ^^c inania Quam?

inulti libertatismcdici£quafivindices6^ patri^patres,

dumSyllanas&cSiculas gerras exibilare &:profcribere
geftiunt, ipfimajoresnugasprotulerunt, dumbona
cummaIis,veros ufus cum abufibus multarum rerum.
^cteftatifunt, quibus omnibus hoc ulamum Capitu-
kjm,tanquam Cantilenam quandam Anacreon-
teamjCarminedycoIo,dicabimus,,
ut fequitur..

Cap::
 Cap. XIL
Cantilena Anacreontea.

.^u^odtllt Anttcyram mittendi^adeoque ejfentii EUehQ-

n extraBct (
ut jpjt perbibent) purgandt fint^qui
auro medtcinales ^trtutes^proprtd animt igno-
ranttd aut pecuind alterius non experti optntopxe
feducit^detrahuntj^eo in his Magnahbu-siqup»
mundo ex fingtdari proyidentia fiia pr^yalere
njohiit)laHdcm l^gratiam debttam nonreddunt^
ahisque ahter edoUis e^* docenttbtis pro prami9
dnytdtam,pro dtdaSiro mendaciumreportant,

ANacreotttis aufas c^fervidosfonores

ISluncclaudicante dkam (fic respetit^camAna:
K_Apollo citm novcnts fororihtisvQntto
\Xtdiciites actitosfedahfqtie detJte^verfiis.
^updmagna visin herhis^atmajorin metallis^
Sepultafit:,rotimdo hrevisfonaho metro.
EH in rofa venuflas f.mahilispudica,
Esi aratiofa virttis in lilio caduco:

Hincflofculos corollis hos appUcant puell&y

^tk£ dum vacant lahorijtant^j^funciioni,
Eumos oderefiiaves pro prsimio capeffunt.
Eftfiiccino^crocoque pr&fians lepos/vigoyque^i
^uofinfihus recurrunt^ cum trita confi'icantur.
^uod emicant fireno [lel!£polo,totextant
Et verepJ-tntularum formA folofrequentes,
^^iifingulAperamplisfunt dotihns refertx^
K % Uortx-
 .

7f ^E CiRcnto
mfortalijm decorls ut ufiht^sdicemur.
l\atura non inanespvoduxit orhefoett^,
Sed intimis mednUU hic ahdidit medeUs
jExercitationis lahore ^erfruendas.
C^c cejjat iUagrattis nobis luc&re njires
Jnfditidls oletlsjmernhyisque hefiiarumy
Jnibnec iaftUisytvls a£[u^ petitisy
7<(£c ertitis profundo terrdfinu M ii T a L L i s..
^luod fifurore mentis inftitiaque diiclus
T^gahit ht&c, d^' illa concedst^ anne ^niquus
Hic arhitervideturj cr virg^tla exuendiisl
^uis J^emnioprohahit non tn luto laterc^
7(ec Armeno, Strigenfiveyquod cluetfigilh f
Si quisferatymetallum non concoquiper alviim^^
Us(ec digeri in cruorem,qui venults amicus
Detcorporijtivamen,cordique rohur addaty
Ctimfpiritus tenelli,qui cordefahricanturi
Bx fangiiinis reco^iifintptirioremaffa :

IJiuc ingero vicifJt??i,quodmdla catifipofcat-

Tantje-tieceffitatemrei,nec ohftet unquam,
Sitfic-,quod hattdpotejjit noffri cahre ventris
i^ttrtim teri,coquive,citit in fangtiinem redir^,
Huic Vharmacmnprohatur^necpahtdum clhiisve-,
^mdcorpori minifret vimfnitatis amplarj^,
Etdonet efiicacesfumos,potensqtie rohur.
I^mfit-^velut cihorum chjlus,periret alvo,
Gmnesque qualitates amitteret moventes,,
O^fedela nullapojfetfid eJcafioU.,dici.
Jnfiantis ergoJA^etfe efiinttaynchymumvc^
Traxijfe denigellis radicttlis Meleagri,
Dum hUterat^quodattro nilvirium ftperfit,
^Urt&lium quodartt^refimrct & vigorem ;

Mittmm:
 ^a ^ D "R A T o.
: :

77
Jiittamtis at negmtem^qudi funt in orhe nota,
cxf/ infuUm ft racem tam muneru'pote?itis,
\ltdifcat in liquores effcntiamquefuram
XJfi.manUjlabore^qu/t fiparanda reflent
iyiineum trahat c^rebrofdcemve bilisatrtt,

U/ intime^enetret res ahditas & inftar

Lyncei.quid adft imls in montibmjepultum
Terluflet omne njifi mentisfciensque tra^et.
^odftnec inde quicquam Lit^refihmetallis
Veloptimam medelam Unguonhm dicatam,.
Veidona multa caris qu& grattoragaz,'is
Exploret-,aH inanifeSjfephiUhore^
FelTantaliappctitUjdicatfuiJfefalfim^
BHrehm impolitmj^vel certe ineruditus,
7{amfintmetalUdurisperfe^iorateJiis
Jnclufa^ne quis altofopore preffus ilU
ZnucleetyteneliA cutfint mantis Uhorc^ :

C?(£ cUuflra tam arBa rumpat ccmpagibusfolHtis'

Explebecerdo crajfusycui niladestfalilli,
Velino^enhvel artis.veleruditionis:
Tr&dator ulUu mtfur adtantafacra ne intret,
£n ut videsfdcello Regum dicata gemmisy
K^uroquedona cUthris crferreis cathenii
ainc^ inde vincia noBuydiuqueftc (Jr auri
UtefitfuharSHoremurOy
Jvijflerium
dtruendm esijraudeynec ?nanm 'vi^
2ienille
SedcUveperforandiu.ut oftium pa tejcaf-i
Si cardines apertifnt rite^^ne timefcas
tMachaonisparata^ opeSyOpcmquefinam
^luinfcrin iofupefctnsfcruta herisfih un o
Hocfinegarepergesycumtalenonrecurrat
Vukoy ncc innotefcat, inertiAmMhoris
K 3 fUg:-*3fi-,
 :

7^ *2)r Cll(CViL9
J^ugam,ruJewque mentem vejiire tendisajht
rulcherrimi colori^ypoftquam Arhiterjidelu
Optes rei negata^ceu cognitdy uideri,
Hincjlultior CordhoMidAfodalis audisf
Tiomen ?etr£ molarishahens <vel omen hinni.
EuphorhiicalentisjVelJcammonitriuncem
Huic oxymcllis acris Ithram uel E l L E b orati
Offerte^ necjit ulluspoB exhihendafomnm:
Turgatim cerehrum quofat Ellehorato
Suhtiliorque fenfmyfagaciorque mentis
Vifcurfm a tenehris c^nuhe liheratm.
ISl^nfufficitfahurrdt?^ ter centiesperalvum
liecijfcy duplicatas fedfer vicesjuvidoity
\Jtomnevirm effletper os cahimniofim
Emittat dr receffmper Corporis profundos:
PoBnon negahit auro quidvirium laterz^i
J^io roheretur Aflupreffum cor aut maligna
Ex tahe palpitando faltUjcaiore egenum
^^n nonfielmputandumjcu crmen iUudmgenS)
J^uodquis D E ifacratas opes d^alta dona,
^luAfunt recondita auri chujlris, volens fateri,
^^odipfe non notaritfed alteris prohata
rlmmillieSyrecufetf Annon negahit idem,
SifasfitjOmne quodvel videritfuturum
Ea^umvcyvel capeffat :p mens iniquaftulti.
Si quis minm potentem Regis manum dftimahtt
UMortaliwmyVelaudax verho refiftat illi,
Impure vix ahthit : quidero-o cenfiamm,
Hospojje non teneri lahis reosfceleftx,
^ut pernegent opimas 'opes D
£ i Tovantisy
Regtmique Regisyauro quas indidit micanti:
Htcfcilicetfupindijacent velut feptdti
inertix,
 ::

^n A D RA TO, 19'
IrjeriiAjiio antrOjCjclopihtfs civili\

Vix unde Solls ortum rrccfenti.nnt diei

Lucemjopore glirem vincendojomnolentum r
^uin excitemm alta mox voce dormientes,
Et increpemm acri ventres figrosfufurro
^ujdccecutitisjhemvosjquidjlertitlsfedak^^
T^n h<£c dicatafomnls eli hora,nec quieti
i_yfdejle,lux ocellosperjiringat impotentesy

Mmhri^tenebroJJs &nHhihnir€motis.

F I N I 5:
J
i

'383-^73. bti"-.i-L«-'H
 —
""«wfiPiPHMppBpami

,-..-»^ - - -
iMm