13. 04. 2024.

07:35 Rimski toponimi antičke Bosne - Wikipedia

Rimski toponimi antičke Bosne

U sljedećem spisku navedeno je oko 70 latinskih toponima, odnosno romanizovanih iz starog
grčkog, za koje postoje bilo kakvi zapisi iz vremena Rimske imperije. Ovaj spisak obuhvata rimske
nazive starih naselja, rijeka i planina na području Bosne i Hercegovine. Najvažniji antički izvori
brojnih informacija o osvojenim zemljama su rimski cestovni vodiči (itineraria) nalik današnjim
autokartama, na kojima su uz makadamske drumove šematski naznačeni hanovi (kao danas
moteli) za predah, nabavu živeža i zamjenu svježih konja.

Kao pragmatični vojnici i trgovci, stari Rimljani nisu previše mijenjali domaće toponime osvojenih
zemalja, pa su imena ženskog roda većinom ostala ista, a u muškom i srednjem rodu bi tek dodali
nastavak -us ili -um. Ovdje nisu navedeni mogući stariji toponimi koji se tek indirektno izvode iz
današnjih etimološkom rekonstrukcijom, nego samo pravi pisani antički nazivi.

Kontinuitet autohtonih toponima

Iz ovog spiska je odmah vidljivo da su u Bosni i Hercegovini antički toponimi do danas prilično
dobro sačuvani u slabo izmjenjenom obliku, pa se na ostalom Balkanu izvan Grčke i jadranskih
ostrva, baš u BiH dosad sačuvalo ponajviše antičkih toponima. Od pismeno usporedivih 70 naziva,
njih oko 2/5 u današnjoj BiH imaju vidljivu antičku podlogu. Ovo je nadasve očito u današnjim
imenima bosanskih rijeka gdje među usporedivim antičkim hidronimima (vodeni toponimi),
gotovo svi nazivi rijeka pa čak i manjih rječica u BiH potiču iz antičkih hidronima: tu je jedna od
malobrojnih iznimaka Trebižat (antički Orontius).

Takav kontinuitet antičkih toponima u BiH sve do danas stvarno znači da su se tu obilno održali i
autohtoni potomci antičkih starinaca koji su u živom govoru uz neznatne izmjene sačuvali sve
takve drevne nazive (na slično upućuju i nova biogenetska istraživanja u BiH).

Ako su se takvi drevni toponimi najbolje sačuvali baš u današnjim imenima rijeka, to nadalje
potvrđuje da su se starinci razmjerno najbolje održali kao seoski ratari u pripadnim rječnim
dolinama, a manje u bosanskim planinama gdje je brojnost antičkih toponima znatno niža. To
znači da su se, od seobe naroda u srednjem vijeku pa sve donedavno ovdašnji poljoprivrednici
većinom održali na svojoj zemlji, dok su se vlaški stočari sezonski kretali duž bosanskih planina i
tamo dijelom unosili nove drugačije toponime iz krajeva odakle su doseljeni, pa zato u nazivlju
planina BiH većinom nema tog antičkog kontinuiteta.

Bassanias i Bassantes
Naročito je važno da je i samo ime Bosne zapravo antičkog porijekla: ilirsko Bathinus označuje
dolinu rijeke Bosne čiji se naziv kasnije proširio i na svu okolnu zemlju. Također i posebni rimski
antroponim Bassantes (latinski singular: Bassans, gen. Bassantis, plur. Bassantes = 3.
deklinacija), označuje antičke stanovnike uzduž doline Bosne, pa je to prastari izvorni protonim iz
kojeg zatim nastaju srednjovjekovni Bošnjani i kasniji oblik Bošnjaci.

Naprotiv u susjednoj Srbiji i kopnenoj Hrvatskoj je broj dosad baštinjenih antičkih toponima
znatno manji - osim na jadranskim ostrvima i dijelu obale. Za razliku od autohtonih antičkih
Basanta, na Balkanu su Hrvati, Srbi i Bugari sve do srednjeg vijeka bili nepoznati, jer su tek kasnije

https://bs.wikipedia.org/wiki/Rimski_toponimi_antičke_Bosne 1/4
13. 04. 2024. 07:35 Rimski toponimi antičke Bosne - Wikipedia

pristigli nakon seobe naroda i tu su po propasti Rimske Imperije zapisani kao srednjovjekovni
Croatae, Serbi et Bulgari (ili bizantski: Chrobatoi, Serboi kai Balgaroi).

Oznake
zvjezdica ( * ) = Romanizirani starogrčki nazivi
bold = Dosad sačuvani antički nazivi preoblikovani u današnje bosanske toponime
kurziv = Prevedeni sinonimi, odnosno međujezični kalkovi sličnog značenja koji isto upućuju na
prisutnost starinaca kao izvornika za prevođenje.

Rimska antička naselja

Ad Fines = Banja Luka
Addrinum = Zvornik
Adledios = Rekavice na Vrbasu
Admatrice = Travnik
Arduba = Vranduk
Argentaria = Srebrenica (lat. argentatus = srebren)
Azizium = Gacko
Baloie* = Ključ
Bariduo = Glamoč
Bassante = Šamac
Bistue = Zenica
Cleuna = Kulen Vakuf
Cypris* = Kupres
Dalluntum = Neum
Daorson* = Ošanjići (Stolac)
Delminium = Duvno / Tomislavgrad
Emporium* = Gabela
Fusciana = Ljubuški
Leusaba = Jajce
Marsonia = Bos. Brod
Martar = Mostar
Pelva = Livno
Praetorium = Bos. Dubica
Raetinium = Bihać
Salinae = Tuzla (lat. salinae = solana)
Salviae = Podhum
Saranda = Bos. Petrovac
Servitium = Bos. Gradiška
Tribunia = Trebinje

Antička imena rijeka

Autarias = Tara
Bassanias* i Bassanius = rijeka Bosna (nepravilno je novo pisanje "Basan": to bi se latinski
čitalo Bazan pa mora biti 2 ss)

https://bs.wikipedia.org/wiki/Rimski_toponimi_antičke_Bosne 2/4
13. 04. 2024. 07:35 Rimski toponimi antičke Bosne - Wikipedia

Bathinus ? = u historiji pripisan rijeci Bosni: ali u izvorniku je na rimskom Interamniju

(međurječje) što je bliže Bosutu u Slavoniji.
Bona = Buna
Corona = Korana
Drinus = Drina
Limus = Lim
Losua = Lašva
Martarita = Ugrovača
Naro = Neretva
Oeneus = Una (kasniji oblik poznat od srednjeg vijeka)
Orontius* = Trebižat
Preva = Pliva
Rama = Rama
Sana = Sana
Saus* i Savus = Sava
Tribessa = Trebišnjica
Urpanus = Vrbas

Klasična imena planina

Skraćenice: M. = Mons i visina u metrima

Alpes Illyricae = Dinaridi (Dinarski planinski sistem)

M. Albius = Plješevica, 1649 m
M. Buxanus = Trgovska gora, 630 m (kod Otoke uz Unu)
M. Cleunius = Klekovača, 1961 m
M. Daesitius = Romanija, 1649 m
M. Daversus = Prenj, 2155 m
M. Delontius = Cincar, 2006 m
M. Destinius = Ozren, 1452 m
M. Dindarus = Dinara-Troglav, 1913 m
M. Domavius = Zvijezda, 1381 m
M. Galas = Uzlomac, 1018 m
M. Hormus* = Orjen, 1895 m
M. Lamatinus = Čemernica, 1338 m
M. Leucinius* = Bjelaštica - Leotar, 1396 m (grč. leucos = bijel)
M. Masaeus = Manjača, 1239 m
M. Matrix = Vlašić, 1943 m
M. Megyretus* = Maglić, 2386 m
M. Melcumis = Zelengora, 2015 m
M. Oserias = Kozara, 978 m
M. Pineus = Čvrsnica, 2226 m
M. Sardaeus = Vranica, 2112 m
M. Sarutis = Grmeč, 1604 m
M. Ulcirus = Tušnica, 1700 m

https://bs.wikipedia.org/wiki/Rimski_toponimi_antičke_Bosne 3/4
13. 04. 2024. 07:35 Rimski toponimi antičke Bosne - Wikipedia

M. Vecenicus = Velež, 1969 m

Također pogledajte
Latinski jezik
Rimska imperija
Spisak rijeka u Bosni i Hercegovini

Preuzeto iz "https://bs.wikipedia.org/w/index.php?title=Rimski_toponimi_antičke_Bosne&oldid=3570975"

https://bs.wikipedia.org/wiki/Rimski_toponimi_antičke_Bosne 4/4