1. Қазіргі кезде Интернетке қандай «заттар» қосылуда?
Кестені толтырындар
Атауы
Компьютерлер
Мобильді құрылғылар
Спутниктік орнын анықтау
(GSM) датчиктері
Интеллектуалды сенсорлар
(сымсыз сенсорлық желілер-
Smart Dust)
Сипаттамасы
Компьютерлер IoT (IoT) экожүйесінде де
маңызды рөл атқарады."Компьютер" термині
әртүрлі құрылғылар мен жүйелерге, соның
ішінде микроконтроллерлерге, бір тақталы
компьютерлерге, кіріктірілген есептеу
модульдеріне және бұлттағы серверлерге
қатысты болуы мүмкін.
Мобильді құрылғылар заттар интернетінде
(IoT) маңызды рөл атқарады. IoT тұрғыда
мобильді құрылғылар бірнеше рөлдерді атқара
алады:
1. Құрылғыларды басқару және бақылау
2. Деректерді жинау
3. Байланыс және деректерді беру
4. Қауіпсіздік
IoT-тегі мобильді құрылғылардың
мысалдарына үйде, көлікте, өнеркәсіптік
жүйелерде және басқа салаларда ақылды
құрылғылармен өзара әрекеттесе алатын
Смартфондар, планшеттер, киілетін
құрылғылар (мысалы, ақылды сағаттар)
жатады.
GPS (Ғаламдық позициялау жүйесі) сияқты
спутниктік позициялау датчиктері
құрылғыларды бақылау және орналастыру
үшін IoT (IoT) интернетінде жиі қолданылады.
Олар нақты орналасқан жер туралы ақпарат
береді, бұл оларды әртүрлі қолданбаларда
пайдалы етеді. Алайда, GSM (Global System for
Mobile Communications) спутниктік позициялау
емес, ұялы байланыс технологиясы.
Ақылды сенсорлар, сондай-ақ сымсыз
сенсорлық желілер (Wireless Sensor Networks,
WSN) немесе "ақылды шаң" (Smart Dust) деп
аталады, сенсорлармен және сымсыз байланыс
модульдерімен жабдықталған көптеген шағын
және арзан құрылғылардың желілері. Бұл
құрылғылар нақты уақыт режимінде деректерді
жинай, өңдей және жібере алады. Контекстінде
Заттар интернеті (IoT), ақылды сенсорлар
бірегей мүмкіндіктер ұсынады.
М/с:
 1. Қоршаған ортаны бақылау:
- Температура, ылғалдылық, жарық деңгейі
және ауа сапасы сияқты параметрлерді бақылау
үшін ақылды сенсорларды қоршаған ортаға
таратуға болады.
2. Ақылды қалалар:
- Ақылды қалаларда" ақылды шаң " көлікті,
ластану деңгейін, дыбысты және қалалық
инфрақұрылымның басқа аспектілерін бақылау
үшін пайдаланылуы мүмкін.
3. Ауыл шаруашылығы
- Ауыл шаруашылығында интеллектуалды
датчиктерді топырақты, ылғалдылықты,
температураны және басқа параметрлерді
бақылау үшін пайдалануға болады, бұл
егіншілік процестерін оңтайландыруға
көмектеседі.
Радио белгілер (RFID) Радиожиілікті Сәйкестендіру технологиясы
(RFID) Интернеттегі маңызды элемент (IoT)
болып табылады. RFID радиожиілік
сигналдарын қолдана отырып, объектілерді
сымсыз анықтау және бақылау әдісін ұсынады.
IoT шеңберінде, RFID бірегей артықшылықтар
бере отырып, әртүрлі сценарийлерде
қолданыла алады. IOT-те RFID-ді қолданудың
бірнеше мысалдары:
1.Ақылды дүкендер:
- RFID ақылды дүкендерге біріктірілуі мүмкін,
мұнда тауарлардағы белгілер жүйеге
сатылымды бақылауға, автоматты түрде
толықтыруға және тұтынушыларға жеке
ұсыныстар беруге мүмкіндік береді.
2.Медициналық бақылау:
- RFID тегтер медициналық жабдықтарды,
дәрі-дәрмектерді, тіпті пациенттерді бақылау
және анықтау үшін пайдаланылуы мүмкін, бұл
денсаулық сақтау мекемелеріндегі тиімділік
пен қауіпсіздікті жақсартады.
RFID технологиясы объектілерді анықтау мен
бақылаудың арзан және тиімді әдістерін
ұсынады, бұл оны IoT-тағы әртүрлі
қосымшалар үшін маңызды құрал етеді.
Аспаптар «бұлттық» (Cloud Бұлтты есептеу құралдары (Cloud Instruments)
Instrument) термині интернет заттары (IoT) қолданбаларын
әзірлеу, орналастыру және басқару үшін
 бұлттық платформалар ұсынатын әртүрлі
қызметтер мен шешімдерді қамтуы мүмкін.
Бұл құралдар деректермен жұмыс істеуді,
құрылғыларды басқаруды және IOT
экожүйесіне арналған қосымшаларды әзірлеуді
жеңілдетеді.
м/с:
IoT бұлтты платформалары:
- Microsoft Azure IoT: Microsoft платформасы
IoT құрылғыларынан деректерді жинауға,
сақтауға және талдауға, сондай-ақ
қолданбаларды әзірлеуге және бұлттық
қызметтермен біріктіруге арналған құралдар
жиынтығын ұсынады.
- AWS IoT: Amazon Web Services (AWS)
деректерді жинау және талдау, құрылғыны
басқару және қауіпсіздік құралдарын қоса, IoT
қосымшаларын әзірлеу және басқару
қызметтерін ұсынады.
- Google Cloud IoT: Google Cloud IoT
құрылғыларынан деректерді жинау, талдау
және визуализациялау шешімдерін, сондай-ақ
қолданбаларды құру және бұлтпен өзара
әрекеттесу құралдарын ұсынады.
«Ақылды заттар» Заттар интернеті (IoT) контекстіндегі "ақылды
заттар" (Smart things) термині әдетте деректерді
жинау, өңдеу және бөлісу технологияларын
қолдану арқылы жетілдірілген физикалық
нысандарды білдіреді. Ақылды заттар әдетте
сенсорлармен, актуаторлармен және байланыс
интерфейстерімен жабдықталған, бұл оларға
қоршаған ортамен, басқа құрылғылармен және
Орталық жүйелермен өзара әрекеттесуге
мүмкіндік береді. М/с:
1. Үйдегі ақылды құрылғылар:
- Мобильді қосымшалар немесе
орталықтандырылған жүйелер арқылы
басқарылатын және бақыланатын ақылды
термостаттар, шамдар, розеткалар, құлыптар,
камералар және басқа құрылғылар.
2. Ақылды көліктер:
- Кіріктірілген байланыс, навигация,
қауіпсіздік жүйелері және оларды
интеллектуалды және байланысты ететін басқа
технологиялары бар автомобильдер.
2. Заттар интернетін пайдаланудың перспективалық бағыттары ретінде
«Ақылды ауылшаруашылығы» тақырыбына проект дайындау.

«Ақылды ауыл шаруашылығы» (Smart Agriculture) - ауыл

шаруашылығының тиімділігі мен тұрақтылығын арттыру үшін заманауи
технологияларды қолданатын заттар интернетінің (IoT) саласы. Ақылды ауыл
шаруашылығы жобалары ауыл шаруашылығының әртүрлі аспектілерін
бақылау және басқару үшін әртүрлі сенсорларды, байланыс жүйелерін және
аналитикалық құралдарды пайдалануды қамтуы мүмкін. Ақылды ауыл
шаруашылығы жобаларының бірнеше негізгі элементтеріне мыналарды
жатқызсақ болады
1. Топырақ мониторингі:
- Суаруды оңтайландыру және топырақ сапасын жақсарту үшін
топырақтың ылғалдылығын, температурасын және қоректік деңгейін
өлшегіштерді пайдалануға болады.
2. Автоматтандырылған суару:
- Өсімдіктердің қажеттіліктеріне, ауа-райы деректеріне және
топырақтың ылғалдылығына байланысты су көлемін реттейтін автоматты
суару жүйелері.
3. Өсімдіктерді бақылау:
- Өсімдіктердің күйін, соның ішінде жарық деңгейін, температураны,
ылғалдылықты және зиянкестердің болуын бақылауға арналған сенсорлар.
4. Мал шаруашылығында ақылды технологияларды қолдану:
- Малдың жай-күйін, олардың орналасуын бақылау және ұстаудың
оңтайлы жағдайларын қамтамасыз ету үшін IoT пайдалану.
5. Дәл Ауыл шаруашылығы:
- Дрондар мен автономды көліктерді деректерді жинау және егістік
алқаптарын бақылау үшін пайдалану, бұл дақылдарға күтім жасаудың
қажетті шараларын дәл анықтауға мүмкіндік береді.
6. Ферманы басқарудың сандық жүйелері:
- Шешім қабылдау және өндірістік процестерді оңтайландыру үшін
әртүрлі көздерден (датчиктер, метеостанциялар, жабдықтар) деректерді
біріктіретін фермаларды басқару жүйелері.
 7. Ауыл шаруашылығында блокчейнді қолдану:
- Өнімнің ашықтығын және шығу тегін растауды қамтамасыз ету,
сондай-ақ ауыл шаруашылығы тауарларын есепке алу және тасымалдау
жүйесін жақсарту үшін блокчейн технологиясын іске асыру.
8. Метеорологиялық мониторинг:
- Ауылшаруашылық операцияларын болжау және оңтайландыру үшін
метеорологиялық деректерді жинау және оларды басқа ақпаратпен біріктіру
үшін IoT пайдалану.
9. Фермерлерге арналған мобильді қосымшаларды әзірлеу:
- Фермерлерге деректер мен аналитикаға қол жеткізуге, жабдықтар
мен ресурстарды басқаруға мүмкіндік беретін қосымшаларды әзірлеу.
Ақылды ауыл шаруашылығы жобалары өнімділікті арттыруға,
шығындарды азайтуға, ресурстарды пайдалануды оңтайландыруға және ауыл
шаруашылығында тұрақты дамуды қамтамасыз етуге бағытталған. Ауыл
шаруашылығына IoT технологияларын енгізу ауылшаруашылық
кәсіпорындарының интеллектуалды және тиімді болуына көмектеседі.

3. Заттар интернетін пайдаланудың қауіпсіздігі

Қауіпсіздік-бұл заттар интернетін (IoT) пайдаланудың негізгі

аспектілерінің бірі, өйткені байланысты желілік құрылғылар әртүрлі қауіптер
мен шабуылдарға ұшырауы мүмкін. Міне, IoT-пен жұмыс істеу кезінде
ескеру қажет кейбір негізгі қауіпсіздік аспектілері:
1. Құрылғыларды қорғау:
- Аутентификация және авторизация: тек уәкілетті құрылғылардың
желіге және деректерге қол жеткізуін қамтамасыз ету. Күшті парольдер мен
аутентификация әдістерін қолдану.
- Бағдарламалық жасақтаманы жаңарту: осалдықтарды жою үшін
құрылғылардағы операциялық жүйелер мен бағдарламалық жасақтаманы
үнемі жаңартып отыру.
2. Деректерді қауіпсіз тасымалдау:
- Деректерді шифрлау: шифрлауды қолдана отырып, желі арқылы
берілетін деректерді қорғау. Бұл ақпаратқа рұқсатсыз қол жеткізуге және
ұстап қалуға жол бермейді.
3. Желілік қауіпсіздік:
- Желіні қорғау: брандмауэрлер, виртуалды жеке желілер (VPN) және
брандмауэрлер сияқты желілік қауіпсіздік шараларын деректерді тасымалдау
және тыныштықта сақтау үшін пайдалану.
 - Желілік белсенділікті бақылау: ықтимал шабуылдарды көрсетуі
мүмкін ерекше үлгілерді анықтау үшін желілік белсенділікті үнемі бақылау.
4. Кіруді басқару:
- Қол жеткізу құқығын шектеу: рұқсатсыз кіруді болдырмау үшін
құрылғылар мен деректерге ең аз қажетті қол жеткізу құқығын орнату.
5. Физикалық қауіпсіздік:
- Физикалық қол жетімділікті қорғау: рұқсат етілмеген адамдардың
физикалық қол жетімділігін болдырмау үшін құрылғылардың физикалық
қауіпсіздігін қамтамасыз ету.
6. Бұлттағы қауіпсіздік:
- Бұлттық қызметтердің қауіпсіздігі: Егер деректер бұлтта өңделсе,
деректер қоймасы мен тиісті қызметтердің қауіпсіздігін қамтамасыз ету.
7. Зиянды бағдарламалардан қорғау:
- Антивирустық қорғаныс: антивирустық бағдарламалық
жасақтаманы орнату және зиянды бағдарламаларды анықтау және жою үшін
вирустық мәліметтер базасын үнемі жаңартып отыру.
8. Қолданбалар мен интерфейстердің қауіпсіздігі:
- Қауіпсіздікті тестілеу: осалдықтарды анықтау үшін қосымшалар
мен интерфейстердің қауіпсіздігін үнемі тексеріп отыру.
9. Қызметкерлерді оқыту
- Қызметкерлерді оқыту: әлеуметтік инженерия мен басқа
шабуылдардың алдын алу үшін қызметкерлер мен пайдаланушылар арасында
қауіпсіздік санасын дамыту.
10. Құрылғылардың өмірлік циклін басқару:
- Басынан аяғына дейін қауіпсіздік: құрылғылардың өмірлік циклінің
барлық кезеңдерінде оларды өндіруден бастап пайдаланудан шығаруға
дейінгі қауіпсіздікті қамтамасыз ету.
IoT құрылғылары санының өсуін ескере отырып, олардың қауіпсіздігін
қамтамасыз ету маңызды бола түсуде. Тұрақты қауіпсіздік аудиттері,
бағдарламалық жасақтаманы жаңарту және қауіпсіздіктің озық
стандарттарын сақтау IoT экожүйесін қорғауда шешуші рөл атқарады.