UNIVERZITET U ISTOČNOM SARAJEVU

SAOBRAĆAJNI FAKULTET
DOBOJ

MASTER STUDIJ: DRUMSKI I GRADSKI SAOBRAĆAJ

PREDMET: Telematski sistemi u drumskom saobraćaju

ТЕМА: ELEKTRONSKA NAPLATA

(SEMINARSKI RAD)

Profesor:
Dr Smiljan Vukanović, red. prof.
Asistent:
Mr Aleksandar Stjepanović, dipl.el.inž

Doboj, april 2015.

Student:
Sanja Nedić, dis
Nataša Radanović, dis
Sažetak: U ovom radu biće prikazana elektronska naplata putarine na
autoputevima. Rad takođe obrađuje prednosti i nedostatke elektronske naplate
putarine, kao i uređaje koji se koriste u ovom procesu. Uređaji za elektronsku
naplatu putarine trenutno su aktivni ne samo u svijetu nego i na našim
autoputevima.
Ključne riječi: Elektronska naplata putarine, TAG uređaji, naplatne rampe,
tehničke karakteristike, prednosti i nedostaci ENP sistema.

2
SADRŽAJ
SPISAK
SLIKA .............................................................................
......................... 4
UVOD ..............................................................................
..................................... 5
2. OPŠTE O ITS-u…………………………………………………………………….…6
3. ELEKTRONSKA NAPLATA
PUTARINE ........................................................... 7
3.1. E-
go ................................................................................
............................ 7
3.2.
TAG ...............................................................................
............................. 8
4. AUTO
RAMPE .............................................................................
................... 11
5. NAPLATA PUTARINA BEZ
ZAUSTAVLJANJA .............................................. 12
5.1. Nivo naplatnog
prolaza ...........................................................................
.. 13
5.2. Nivo naplatne
stanice ...........................................................................
.... 14
5.3. Centalni
nivo...............................................................................
.............. 14
6. VAŽNE KARAKTERISTIKE ENP
SISTEMA ................................................... 16
6.1. Prednosti sistema
…..................................................................................
......16
6.2. Nedostaci
sistema ...........................................................................
......... 17
7. IDEJE I PRAVCI UNAPREĐENJA ENP SISTEMA .........................................
19
7.1. Unapređenje postojećeg
sistema ............................................................. 19
7.2. Uvođenje nove
tehnologije .......................................................................
21
8.
ZAKLJUČAK .........................................................................
.......................... 23
LITERATURA.........................................................................
............................. 24

3
SPISAK SLIKA
Slika 1. TAG
uređaj ............................................................................
..................................8
Slika 2. Postavljanje uređaja sa
držačem ...........................................................................
.9
Slika 3. Savremeni TAG
uređaj ............................................................................
................9
Slika 4. Mapa naplatnih stanica u
Srbiji ............................................................................
.10
Slika 5. CAME
rampe..............................................................................
...........................11
Slika 6. Primjer CAME
rampe .............................................................................
...............11
Slika 7. Institut „Mihajlo
Pupin”. ...........................................................................
...............12
Slika 8. Naplatna
rampa .............................................................................
........................13
Slika 9. Zatvoreni sistem
naplate ...........................................................................
............15
Slika 10. m-ENP
transponder .......................................................................
.....................20
Slika 11.Free Flow
Tolling ...........................................................................
.......................21

4
UVOD

Dosadašnja praksa je pokazala da je protok vozila u sastavu konvencionalne

naplate putarine smanjena. Shodno tome, 2006. godine uvodi se sistem naplate
putarine temeljen na bežičnoj ENP (elektronska naplata putarine) tehnologiji sa
očekivanjem poboljšanja i unapređenja protoka. Predmet rada je istražiti i utvrditi
objektivne posledice eksploatacije ENP sistema naplate putarine, potrebno je
analizirati i objasniti princip rada ENP sistema i predstaviti raspoložive platne
modele i tarifnu politiku ENP sistema. Nadalje, pregledno će se izložiti prednosti
i
nedostatci, te korištenjem spoznaje i primjenom tehnike brainstorminga, osmisliti
tehnologiju i tehniku unapređenja sistema ili zamjena postojećeg novima. Cilj
istraživanja je korištenjem metoda analize i sinteze materijala ocijeniti postojeći
sistem i odrediti odgovarajuće direktive o eventualnom poboljšanju te ukazati na
mane i propuste istoga.
Sistemskom analizom i sintezom ENP sistema moguće je predložiti da ENP
kao podsistem inteligentnog transportnog sistema poboljšava protok vozila na
naplatnim kućicama u odnosu na ručnu naplatu. Takođe ENP sistem unapređuje
postojeći sistem naplate te je funkcionalniji i cijenovno prihvatljiviji od
klasične
naplate putarine.

5
2. OPŠTE O ITS – u
Inteligentni transportni sistemi podrazumjevaju bilo koji sistem ili uslugu koji
obezbjeđuje efikasnije i racionalnije kretanje ljudi i dobara. Pojam Inteligentni
Transportni Sistem (ITS), dat je kroz nekoliko različitih definicija:
 Inteligentni transportni sistemi predstavljaju primjenu novih tehnologija u
cilju smanjenja zagušenja, materijalnih ušteda, povećanja bezbjednosti i
smanjenja uticaja na okruženje u svim vidovima transporta. Ovi sistemi
su sastavljeni iz velikog broja fizičkih komponenti, kao što su različite vrste
senzora, kamera i elemenata signalizacije, čiji je rad podržan različitim
upravljačkim i telekomunikacionim tehnologijama, sa osnovnom funkcijom
obezbjeđenja
operativnog
upravljanja i kontrole funkcionisanja
saobraćajnog sistema.
 Inteligentni transportni sistemi obezbjeđuju saobraćajnom sistemu da
funkcioniše efikasnije i racionalnije. Ovi sistemi integrišu korisnike na
različitim nivoima, saobraćajne sisteme različitih zemalja i vozila pomoću
komunikacionih tehnologija koje vrše prenos informacija u realnom
vremenu.
 ITS integriše telekomunikacije, elektroniku, informatiku sa saobraćajnim
inženjerstvom u smislu planiranja, projektovanja i upravljanja saobraćajnim
sistemima. Ova integracija povećava
efikasnost
i
bezbjednost
saobraćajnog sistema i ima pozitivan uticaj na životnu sredinu. Da bi se to
ostvarilo ITS zahtjeva procedure, sisteme i opremu koje omogućavaju
prikupljanje podataka, komunikaciju, analizu i distribuciju podataka i
informacija do korisnika saobraćajnog sistema. [1]
Proces razvoja ITS arhitekture predstavlja bitan i značajan dio cjelokupnog
procesa uvođenja i primjene ITS-a. Proces razvoja ITS arhitekture omogućava da
se izradi projekat sistema na visokom nivou i da ga verifikuju zainteresovane
strane prije nego što se izvrši bilo kakva nabavka odnosno realizacija.
Komponente ITS arhitekture su: korisnička, funkcionalna, fizička i komunikaciona.
Korisnička komponenta koja definiše korisnike i njihove želje i zahtjeve.
Funkcionalna komponenta definiše funkcionalnost potrebe da ITS sistem ispuni
korisničke zahtjeve, uključuje definisanje potrebnih podataka. Fizička komponenta
opisuje različite načine korišćenja funkcionalne arhitekture preko definisanja
načina grupisanja funckionalnih komponenti na fizičke lokacije uzimajućiu u obzir
sve korisničke zahtjeve. Podsistemi i moduli su međusobno povezani pomoću
tokova fizičkih podataka, koji su sastavljeni od jednog ili više tokova
funkcionalnih
podataka, koji su ponovo u funkcionalnom konceptu. [1]

6
3. ELEKTRONSKA NAPLATA PUTARINE
Elektronska naplata putarine ENP je način bezkontaktne naplate, pri kome
vozila prolaze bez zaustavljanja ulaznom/naplatnom saobraćajnom trakom.
Transakcija je automatska, između baterijski napajnog transpordera (TAG)
smještenog sa unutrašnje strane prednjeg vjetrobranskog stakla vozila i posebnog
komunikacionog sistema kratkog dometa, sa antenom instaliranom na nadstrešnici
iznad ulazne/naplatne saobraćajne trake.
Uređaji za elektronsku naplatu putarine trenutno su aktivni ne samo u svijetu nego
i sve više na našim autoputevima.
Na čeonim i većim bočnim naplatnim stanicama postoji po najmanje jedan
izdvojeni prolaz koji služi za elektronsku naplatu putarine, dok će ulazne/naplatne
saobraćajne trake na manjim bočnim naplatnim stanicama ( gdje ne postoje uslovi
za posebne ENP trake ) biti kombinovane za manuelnu i ENP naplatu.
Kada se vozilo opremljeno TAG uređajem približi izlaznoj brzoj traci koja je
opremljena ENP sistemom antena na nadstrešnici detektuje prisutni TAG uređaj,
čita memorisane podatke, i ako je komunikacija uspješna na displeju se pokazuje
kategorija vozila, iznos putarine, sredstvo plaćanja i preostalo stanje na računu.
Rampa se diže i vozilo napušta izlaznu traku.
Korisnik TAG-a može biti svako pravno i fizičko lice koje potpiše ugovor sa firmom
koja je odgovorna za taj dio autoputa i preuzme uz odgovarajuću nadoknadu ENP
uređaj (TAG), te uplati početni iznos pretplate čime TAG postaje validan za
korištenje, pri čemu se jedan TAG može koristiti za jedno vozilo odgovarajuće
kategorije.

3.1. E-go
E-go je način bezkontaktne naplate, pri kome vozila prolaze bez zaustavljanja
ulaznom/naplatnom saobraćajnom trakom. Ovo savremeno rješenje podrazumjeva
da vozila moraju biti opremljena malim elektronskim uređajem, tzv. TAG-om.
Automatska transakcija koja se odvija između TAG-a i posebnog komunikacionog
sistema kratkog dometa, sa antenom instaliranom na nadstrešnici iznad
ulazne/naplatne saobraćajne trake od prepaid sume na TAG-u se odbija iznos
putarine bez potrebe da se vozilo zaustavlja. Iz bezbjednosnih razloga brzina
prolaska kroz saobraćajnu traku sa elektronskom naplatom je ograničena na 50
km/h.

7
Firma provjerava mogu li se potraživanja koja nastanu za vrijeme željenog
razdoblja ispostavljanja računa i roka plaćanja osigurati putem kreditnog
osiguranja, odnosno mora li se osiguranje izvršiti u vidu bankovne garancije.
Instrument osiguranja pritom se mora čim prije usporediti sa nabavnim okvirom
kreditne kartice, s' obzirom da se u slučaju prekoračenja limita zadanih
instrumentom osiguranja obračun više ne može obavljati putem usluge Go Direkt.
S' toga je od posebne važnosti da se adekvatno odabere limit za instrument
osiguranja.

3.2. TAG

Slika 1. TAG uređaj

Izvor:http://www.vrelegume.rs

TAG predstavlja elektronski uređaj za plaćanje putarine. Korisnik TAG-a

može biti svako pravno i fizičko lice koje potpiše ugovor sa firmom koja je
odgovorna za taj dio autoputa i preuzme uz odgovarajuću nadoknadu TAG koji
uplatom početnog iznosa pretplate inicijalizovan da se može koristiti za plaćanje
putarine na svim naplatnim mjestima sa ENP naplatom. Na narednoj slici
prikazano je postavljanje uređaja sa držačem.

8
Slika 2: Postavljanje uređaja sa držačem
Izvor:http://www.vrelegume.rs

Kada se vozilo opremljeno TAG uređajem približi izlaznoj brzoj traci koja je
opremljena ENP sistemom antena na nadstrešnici detektuje prisutni TAG uređaj,
čita memorisane podatke, i ako je komunikacija uspješna na displeju se pokazuje
kategorija vozila, iznos putarine, sredstvo plaćanja i preostalo stanje na računu.
Rampa se diže i vozilo napušta izlaznu traku.
Vozila koja budu imala savremene elektronske uređaje TAG-ove ,prikazan na Slici
3. prolaziće kroz naplatnu stanicu u punoj brzini.

Slika 3. Savremeni TAG uređaj

Izvor:http://www.scitech.sgi.co.rs 

9
Na slici je prikazana mapa naplatnih stanica u Srbiji.

Slika 4: Mapa naplatnih stanica u Srbiji

Izvor:http://www.autoprevoznik.rs 

10
4. AUTO RAMPE
Italijanska kompanija CAME je vodeći svjetski proizvođač automatskih rampi.
Rampe G - 4000 su predviđene za intenzivnu upotrebu i imaju kompletnu
garanciju,što ih preporučuje kao najbolji izbor.
Uz brzinu otvaranja do dvije sekunde i minimalni radni vijek od 1 200 000 ciklusa
otvaranja i zatvaranja rampe CAME G – 4000 su u potpunosti programirane prema
zahtjevima korisnika. U slučaju nestanka struje rampe se mogu podizati i spuštati
uz pomoć ključa. Jedna takva rampa je prikazana na sledećim slikama.

Slika 5: CAME rampa

Izvor:http://www.moigarage.ru 

Slika 6: Primjer CAME rampe

Izvor:http://www.mandic-company.com 

11
5. NAPLATA PUTARINA BEZ ZAUSTAVLJANJA
Institut „Mihajlo Pupin“ ima zavidno iskustvo u realizaciji savremenih sistema
za naplatu putarine. U ovoj oblasti institut je prisutan već više od 20 godina.
Njegovi sistemi za naplatu putarine instalirani su na svim autoputevima u Srbiji i
Hrvatskoj. Institu „Mihajlo Pupin“ je jedini proizvođač sistema za naplatu putarine
u
Jugoistočnoj Europi.
Neprekidan razvoj i dogradnja ovog sistema u skladu sa novim tehnološkim
dostignućima, svrstava institut u skup malog broja kompanija koje su u stanju da
odgovore svim potrebama operatera naplate putarine na autoputevima.

Slika 7: Institut „Mihajlo Pupin“

Izvor:http://www.lec.best.rs 

Svojim najnovijim sistemom za naplatu putarine institut „Mihajlo Pupin“ je postao

jedan od vodećih proizvođača koji nudi potpuno nova tehnološka rješenja u naplati
putarine, jedinstvena u svijetu sa najpovoljnijim odnosom cijena/karakteristika.
Novi sistem za naplatu putarine u potpunosti zadovoljava europske standarde za
interoperabilnošću usaglašeno zahtjevima CEN 278, obezbjeđuje jednostavno i
pouzdano rukovanje, i najveće moguće bezbjednosti u razmjeni svih podataka.
Njegovo održavanje je jednostavno, a sistem u potpunosti onemogućuje bilo koji
vid zloupotrebe bilo od strane inkasanata naplate putarine ili nesavjesnih vozača.

12
5.1. Nivo naplatnog prolaza
Osnovni hijerarhijski nivo naplatnog sistema čini nivo naplatnog prolaza.
U zatvorenom naplatnom sistemu postoje dvije vrste naplatnih saobraćajnih
prolaza:



Ulazni
Izlazni

Na svakom ulazu u naplatni sistem postavlja se podsistem za predkategorizaciju

vozila pri čemu se kategorija vozila određuje na osnovu broja osovina vozila i
visine vozila kod prvog točka.

Slika 8: Naplatna rampa

Izvor:http://www.superradio.rs 

Nakon kategorizacije vozila, automatski, dok je vozilo u pokretu očitava se njegov

registarski broj korištenjem podsistema za automatsko očitavanje sadržaja tablica.
U zavisnosti od toga da li je ulaz saobraćajni prolaz na kome se uzima magnetna
kartica ili je to prolaz za naplatu bez zaustavljanja podaci o kategoriji vozila,
registarskom broju vozila, ulaznoj saobraćajnoj traci, naplatnoj stanici i vremenu
ulaska upisuju se na magnetnu karticu koja se izdaje vozaču odnosno na
elektronski uređaj TAG u slučaju ulaza bez zaustavljanja.
Na izlazu iz naplatnog sistema ponovo se vršu kategorizacija vozila ( ona može biti
podkategorizacija ili postkategorizacija ) ponovo se vrši automatsko očitavanje

13
sadržaja registarskih tablica i ovi podaci se upoređuju sa podacima koji su upisani
na magnetnu karticu ili elektronski TAG. Ukoliko se podaci sa magnetne kartice ili
elektronskog TAG-a slažu sa podacima sa uređaja na naplatnom mjestu obavlja se
standardna procedura naplate putarine. Pri tome nosilac magnetne kartice putarinu
može platiti gotovim novcem, kreditnom karticom ili nekom drugom debitnom
karticom.
Plastične kartice (kreditne i debitne) mogu biti kontaktne (sa magnetnom trakom)
ili
beskontaktne (RF kartice).
Vozila koja su opremljena elektronskim TAG-om naplatu prolaze bez zaustavljanja
ukoliko na TAG-u imaju dovoljno uplaćenog novca (prepaid režim) ili se kasnije
izdaje račun vlasniku TAG-a (postpaid režim).
Sva vozila kod kojih se podaci o kategoriji vozila i registarskom broju na ulazu i
izlazu ne slažu podliježu posebnoj proceduri naplate putarine u cilju sprečavanja
zloupotreba.
U otvorenom naplatnom sistemu vrši se pred ili post kategorizacija i automatsko
očitavanje sadržaja registarskih tablica u zavisnosti od načina plaćanja putarine
vozači moraju na naplatnoj stanici ili da stanu ( plaćaju putarinu gotovim novcem
ili
plastičnim karticama) ili prolaze bez zaustavljanja ukoliko imaju validan
elektronski
TAG.
5.2. Nivo naplatne stanice
Na nivou cijele naplatne stanice svi naplatni sistemi su umreženi u LAN i
povezani sa serverom naplatne stanice koji ima nekoliko radnih mjesta:



Radna stanica rukovodioca naplatne stanice.

Službe održavanja i interne kontrole.

U serveru naplatne stanice čuvaju se podaci o svim transakcijama zajedno sa

registarskim brojem vozila i njihovim slikama u jpg formatu. Pri tom se ovi podaci
čuvaju u kriptovanom obliku a kriptovanje je izvršeno po posebnim algoritmima i
ključevima koje je za svoje naplatne sisteme razvio institut „Mihajlo Pupin“.
Ovo obezbjeđuje da se sa svih radnih mjesta server naplatne stanice može
ostvariti uvid u podatke do nivoa ovlaštenja korisnika ali bez mogućnosti njihove
izmjene.
5.3. Centalni nivo
Na najvišem nivou cijelog centralnog sistema nalazi se centralni server za
obradu svih podataka. Podaci na ovaj server se prenose sa svake naplatne stanice
u kriptovanom modu. U centralnom serveru se dekodiraju svi prispjeli podaci i
potom obrađuju korištenjem programske podrške koja je proizvod instituta.

14
Na ovaj način nijedan učesnik u procesu naplate putarine ili u obradi podataka
nema mogućnost da izvrši njihovu izmjenu. Svi podaci o naplati putarine smještaju
se u bazu podataka.
Korisnici autoputa (kompanije i pojedinci) ukoliko potpišu ugovor sa operaterom
naplate putarina mogu putem interneta pristupiti bazi podataka centralnog servera
(ali samo za svoja vozila) i u svakom trenutku mogu dobiti informaciju o vremenu
kada je vozilo ušlo ili izašlo iz naplatnog sistema, o naplatnoj stanici na kojoj
je
prolaz obavljen, kategoriji vozila koja je određena u procesu naplate putarine,
visini
naplaćene putarine, načinu plaćanja, vremenu putovanja između dvije naplatne
stanice i slično.
Ovo omogućava kompanijama, vlasnicima komercijalnih vozila uvid u sve detalje
korištenja vozila, a operateru naplate putarine dodatan prihod iz ovog servisa.
Korištenjem interneta ili mobilne telefonije u režimu prepaid naplate putarine bez
zaustavljanja mogu se izvršiti doplate na TAG-ove i ova doplata se unosi na TAG
prilikom prolaska vozila na naplatnoj stanici. Otvorenim sistemom naplate moguće
je isključiti se sa autoputa na bilo kojem isključenju, ali se unaprijed plaća puna
cijena, kao za prelazak pune dionice. Zatvoreni, moderniji sistem temelji se na
načelu „koliko pređes, toliko plaćaš“, na svakoj naplatnoj rampi za isključenje
plaća
se prethodno pređena kilometraža, uz pomoć kartica koje se dobijaju prilikom
uključenja na autoput.

Slika 9: Zatvoreni sistem naplate

Izvor:http://www.sa-c.net 

15
6. VAŽNE KARAKTERISTIKE ENP SISTEMA
Sistem elektronske naplatne putarine polako postaje sve popularniji način
naplate putarine. Prošli su dani kada su putnici plaćali putarinu službenicima
smještenim u naplatnim kućicama. Činjenica da vozači nemaju potrebu nositi
gotovinu je jedan od glavnih razloga zašto je elektronska naplata putarine postala
popularna. ENP sistem je jako brz i efikasan način naplate putarine na naplatnim
punktovima. Ušteda vremena je značajna jer vozila prolaze kroz naplatne punktove
ne zaustavljajući se prilikom plaćanja, već se naplata automatski vrši sa računa
vezanog uz njihovo vozilo.

6.1. Prednosti sistema

Brojne su pogodnosti elektronske naplate putarine. Najbitnije se navode u

tačkama koje slede1:
Ušteda vremena - ENP korisnici se ne zaustavljaju radi plaćanja putarine što
uveliko pridonosi uštedi vremena za vrijeme putovanja.
Emisija štetnih gasova - eliminisanjem procesa ubrzanja i kočenja vozila uticaj
emisije štetnih gasova je redukovan. Ova prednost se ogleda u djelovanju na
neposrednu okolinu i najizraženija je oko punkotova naplate putarine.
Povećan protok – pokazalo se da saobraćajni tokovi sa ENP sistemom u
odnosu na tokove sa konvencionalnim načinom plaćanja, u prosjeku, utrostručuju
protok vozila. Naplatni punktovi opremljeni ENP sistemom u mogućnosti su primiti
rastući saobraćaj bez dodavanja dodatnih tokova.
Smanjenje nezgoda – pokazalo se da postoji smanjenje broja automobilskih
nezgoda prouzrokovanih u blizini naplatnih stanica usled opadanja zagušenja.
Ušteda goriva – u ENP sistemu usporavanje, ubrzavanje i rad vozila u praznom
hodu su gotovo eliminisani. Ti faktori pomažu štednji goriva za neke buduće svrhe.
Izuzev toga te pogodnosti igraju vitalnu ulogu u redukovanju operativnih troškova
vozila.
Pojednostavljenje novčanih transakcija- ENP sistemom redukovane su
gotovinske novčane transakcije čime su smanjene poteškoće u rukovanju novcem.
Centralizovanje korisničkih računa pomaže u povećanju revizijske kontrole.
1

Benefits of Electronic Toll Collection System. Preuzeto sa:

http://ezinearticles.com/?Benefits-of-ElectronicToll-Collection-System&id=4584480
(03.04.2015.)

16
Fleksibilnost plaćanja - u ENP sistemu, putnici ne moraju biti zabrinuti oko
traženja gotovine za plaćanje putarine jer se ono vrši preko korisničkog računa što
omogućuje fleksibilnost pri plaćanju.
Smanjenje zagušenja - povećan je protok vozila radi korištenja sistema
elektronske naplate putarine zbog toga što se vozila ne moraju zaustavljati na
naplatnim stanicama. Broj vozila koja čekaju u redu se redukuje zbog smanjenja
prosječnoga vremena čekanja.
Povećanje prikupljanja podataka- informacije vezane uz dan, datum i vrijeme
mogu se prikupiti preko rada sistema za naplatu putarine.

6.2. Nedostaci sistema

Elektronska naplata putarine kao sistem ima stanovite nedostatke koji će biti
navedeni u tekstu koji slijedi.
Kao temeljni nedostatak može se izdvojiti ograničenost upotrebe uređaja
elektronske naplate putarine. Sistem djeluje na nivou države, ali se javlja potreba
za usklađenosti sistema odnosno za razvijanjem specifičnog standardizovanog
sistema koji djeluje na nivou Europe ili barem na nivou država članica Europske
unije. Posmatrano sa aspekta prosječnog korisnika ličnog automobila gdje su izleti
u inostranstvo svedeni na minimum koji iznosi u prosjeku pet puta godišnje
tendencija za razvoj takvog sistema i nema čvrsta polazišta, dok u slučaju
međunarodnog transporta u putnom prometu gdje su migracije između zemalja
svakodnevica predstavlja potrebu i nužnost. Na temelju iskaza profesionalnih
vozača u funkciji međunarodne špedicije ukazuje se na potrebu standardizovanja
uređaja zbog priličnih poteškoća koje nastaju kao posledica naplate putarine.
Naglasak se stavlja na potrebu posjedovanja jedinstvenoga uređaja, a ne za svaku
zemlju posebno kao što je već navedeno.
Poteškoće se javljaju i u registrovanju (očitavanju) ENP uređaja, kada se korisnik
uređaja služi motociklom kao prevoznim sredstvom. Poteškoće nastaju iz dva
ključna razloga:
- razlike u konstrukcijskoj izvedbi motocikala ogledaju se u nemogućnosti
pozicioniranja uređaja na standardizovano mjesto tik uz vjetrobransko staklo
(vizir)
motocikla zbog stanovitih varijacija izvedbi istoga od strane različitih
proizvođača
motocikala,

17
- promjene ugla nagiba motocikla usled njegova upravljanja koje su neizbježne
u toku vožnje; međutim tome problemu se može doskočiti eventualnim
montiranjem nosača ENP uređaja na ključnoj poziciji motocikla tako da se on može
montirati i demontirati u svakoj situaciji što je izuzetno bitno radi osjetljivosti
i
neotpornosti uređaja na vremenske prilike. Takođe, ovdje možemo dodati i poziciju
prilaza motociklista uređaju za očitavanje. Motociklist može biti pozicioniran uz
lijevu ili krajnju desnu ivicu kolovoza odnosno može se nalaziti u sredini kao
idealnom položaju za djelotvornost sistema.
Stanoviti problem predstavljaju vozači teretnih vozila koji postupaju protivno
pravilniku izdanog od strane davatelja usluga elektronske naplate putarine.
Prekršaj vozača se ogleda u tome što koriste uređaje registrovane na lične
automobile u saobraćanju kamiona sa prikolicom i tegljača sa poluprikolicom te
tako ostvaruju uštedu u razlici cijene koja zavisi od kategoriji vozila2.
Značajan problem koji se pojavljuje u sistemu elektronske naplate putarine vezan
uz samu tehnologiju baziranu na principu RFID (Radio Frequency Identification)
manifestuje se kroz poteškoće u čitanju uređaja pozicioniranog u vozilu za vrijeme
magle i povećane koncentracije vlage u zraku koji redukuju domet radijskih
frekvencija.
Manje bitan nedostatak je takođe u tome što vozači moraju prilagoditi brzinu
prilikom prilaza čitaču postavljenom na naplatnim stanicama, na 40-50 km/h, što se
nastoji izbjeći uvođenjem novih sistema za naplatu putarine.

Flint, D.: Electronic Toll Collection: An Introduction and Brief Look at Potential
Vulnerabilities, SANS
Institute InfoSec Reading Room, 2004., str. 4.

18
7. IDEJE I PRAVCI UNAPREĐENJA ENP SISTEMA

Sistemskim posmatranjem i analiziranjem djelotvornosti sistema elektronske

naplate putarine u stvarnim uslovima te pod uticajima vremenskih prilika i
devijacija
koje nastaju kao posledica neravnomjernosti saobraćajnog protoka zabilježene su
stanovite mane i nedostaci sistema te se u nastavku predlaže implementacija
novih tehnologija i unapređenja već postojećeg sistema kako bi se propusti
redukovali na minimum ili u potpunosti eliminisali.

7.1. Unapređenje postojećeg sistema

Problemu nehomogenosti sistema na nivou jednog šireg geografskog
područja kao što je područje Europske unije se može pristupiti sa aspekta
udruženja prevoznika na čiju inicijativu je potrebno apelovati nadležnome
ministarstvu Europske unije zaduženom za saobraćajni promet na način da se
ukaže na potrebu za stvaranjem homogeno sistema elektronske naplate putarine.
Što se tiče ograničavajućih barijera u pogledu stvaranja jednog takvog homogenog
sistema, takva ograničenja ne postoje od strane tehnike i tehnologije jer je sistem
potrebno unaprijediti kroz sinergiju GPS sistema (Global Positioning System) i
sistema elektronske naplate putarine korištenjem klasične RFID tehnologije.
U pogledu primjene ENP uređaja u grupi vozila motocikala postoji nekoliko
stanovitih problema koji bi se mogli redukovati uvođenjem dodatnih stavki u
pravilnik opštih uslova korištenja ENP uređaja. Kao prijedlog unapređenja potrebno
je definisati poziciju prilaza motociklista uređaju za očitavanje transpondera kao
i
prijedlog ucrtavanja naznačene pozicije na kolniku ka prilazu čitaču. U skladu sa
pozicijom transpondera na motociklu predstavlja se potreba standardizacije te
pozicije bez obzira na konstrukcijsku izvedbu samoga motocikla. Iz toga proizlaze
dva pravca standardizacije:
- standardizacija u skladu s proizvođačima motocikala oko posebno
konstruisanog dijela motocikla namjenjenog za instalisanje uređaja za
elektronsku naplatu putarine.
- konstruisanje zasebnoga nosača ENP transpondera koji se po potrebi
montira / demontira zavisno o zahtjevima korisnika predmetnog uređaja.
Analiziranjem problematike vozača teretnih vozila, kamiona s prikolicom i tegljača
sa poluprikolicom koji se ponašaju protivno pravilniku izdanog od strane davatelja

19
usluga elektronske naplate putarine, problemu je moguće doskočiti nadogradnjom
ENP sistema posebnim uređajem koji omogućuje komparaciju među korisnicima
odnosno transponderima koji su korišteni na određenoj naplatnoj stanici i
kategorije vozila koja je zabilježena u trenutku prolaska vozila. Tehnologija se
bazira na senzorima koji su posebno programirani te u obzir uzimaju brzinu
prolaza vozila kroz tačku mjerenja i vremensko trajanje prekida projekcije
svjetlosnog snopa senzora.
Manjkavost sistema elektronske naplate putarine vezane uz redukovanje brzine
kretanja vozila prilikom prilaza uređaju za čitanje transpondera kao i povećanje
korisnog učinka čitača transpondera za vrijeme vremenskih neprilika
manifestovanih u vidu magle i povećane koncentracije vlage u zraku moguće je
sanirati ugradnjom uređaja koji koriste jednake principe i tehnologiju rada ali
imaju
snažnije karakteristike koje se iskazuju u snažnijim emitiranjem radio frekvencija,
te u mogućnosti antena za očitavanje podataka vezanih uz transponder koji se
nalazi unutar vozila na većoj udaljenosti.
Još jedan od mogućih vidova unaprijeđenja ENP sistema je integracija mobilne
telefonije unutar tog sistema (m-ENPmobile ENP). m- ENP se može sa lakoćom
primjeniti na postojeći sistem elektronske naplate putarine korištenjem
odgovarajućega hardvera i softvera. Posebnim uređajem na koji je spojen mobilni
aparat (slika 10) , a koji ima ulogu svojevrsnog transpondera koji se koristi u
klasičnom ENP sistemu ostvaruje se veza između korisnika i pružatelja usluga
naplate putarine3.

Slika 10: m-ENP transponder

Izvor: Lin, C.E., Bi, L.Y.: A Mobile Electronic Toll Collection for E-Commerce
Applications, Journal
of Theoretical and Applied Electronic Commerce Research, Vol.3 , No. 2, Universidad
de Talca,
Chile, 2008., str. 116. 
3

Lin, C.E., Bi, L.Y.: A Mobile Electronic Toll Collection for E-Commerce
Applications, Journal of
Theoretical and Applied Electronic Commerce Research, Vol.3 , No. 2, Universidad de
Talca, Chile, 2008.,
str. 111.

20
U odnosu na ENP sistem m- ENP je ekonomičniji za primjenu jer zahtjeva mala
inicijalna investicijska ulaganja uz mogućnost nadogradnje postojećega sistema.
Za uspješnu primjenu u naplati putarine potrebna je saradnja sa financijskim
ustanovama i bankama na bazi e- trgovine te stoga taj sistem plaćanja predstavlja
svojevrsnu sintezu e- trgovine i m- trgovine (m- commercemobilna trgovina)4.

7.2. Uvođenje nove tehnologije

Tehnologija slobodnog protoka vozila (Free Flow Tolling) je nova vrsta ENP
tehnologije koja omogućava prolaz vozila kroz naplatne punktove bez smanjivanja
njihove brzine. Korisnici više neće trebati posjedovati ENP uređaj (transponder)
jer
sistem skenira njihovu registarsku tablicu uz pomoć implementirane tehnologije
optičkog raspoznavanja znakova (OCR- Optical Character Recognition). Sistem
omogućuje vozilima prolaznost kroz uređaj maksimalnom dopuštenom brzinom za
odnosnu saobraćajnicu, te takođe omogućava slikanje i identifikaciju registarskih
oznaka svih vozila koja prolaze kroz uređaj bez transpondera. Sistem omogućuje
operatorima slanje računa na adrese vlasnika vozila svaki puta kada vozilo biva
registrovano u sistemu. S' ciljem identifikacije svih vozila koja prolaze autoputem
sistem omogućuje njihovu klasifikaciju u specifične naplatne (cjenovne) kategorije
i
to omogućuje maksimiziranje prihoda naplaćujući teretnim vozilima (kamioni sa
prikolicom, tegljači sa poluprikolicom, itd.) višu putarinu. Sistem funkcioniše na
temelju bilježenja vozila probijanjem laserske barijere koja uzrokuje
fotografisanje
registarske oznake vozila (pokreće se uređaj za fotografisanje)5.

Slika 11: Free Flow Tolling

Izvor: http://www.efkon.com/en/products-solutions/ITS/stationary-enforcement.php
(03.04.2015.) 

Ibidem, str. 127.

Electronic Toll Collection. Preuzeto sa:
http://www.americastransportationnetwork.com/pdf/bigbold
/electronic%20toll%20collection.pdf (03.04.2015.)

21
Podaci o vozilima se objedinjuju i proslijeđuju centrali za naplatu putarine.
Prednosti te tehnologije ogleda se u nepotrebnosti naplatnih stanica, čime se
automatski redukuje broj zaposlenih i investicije ulaganja u naplatnu
infrastrukturu.
Takođe oprema za tehnologiju slobodnog protoka vozila može se instalirati na bilo
koju saobraćajnicu bez obzira na raspoloživi prostor. Time dolazi do uštede
značajnih financijskih sredstava koja se potom mogu preusmjeriti u proračune za
održavanje saobraćajnica ili unapređenje sveopšteg saobraćajnog prometa.
Uvođenjem takve tehnologije u potpunosti se eliminišu gotovinske transakcije
prilikom plaćanja putarina. Pošto nema potrebe za oscilacijama u brzini kretanja
vozila (usporavanje vozila, držanje vozila u praznome hodu, ubrzavanje vozila)
uzrokovanih konvencionalnim metodama plaćanja putarine smanjuje se
zakrčenost, a time i automatski redukuju emisije štetnih gasova automobila6.

Ibidem

22
8. ZAKLJUČAK

Svrha ovoga rada bila je prikazati prednosti i nedostatke sistema elektronske

naplate u odnosu na konvencionalne naplate putarine te dati smjernice
unapređenja sistema uz osvrt na nove tehnologije koje se primjenjuju u naplati
putarina. Kroz dugi niz godina konvencionalni sistem naplate putarine ispoljio je
određene nedostatke koji se mogu otkloniti primjenom bežičnih sistema naplate.
Nedostaci se ogledaju kroz povećana inicijalna investicijska ulaganja u
infrastrukturu, potrebu za povećanim brojem zaposlenika, pojavom uskih grla pri
povećanoj koncentraciji vozila za vrijeme vršnih opterećenja saobraćajnica
(migracije za vrijeme turističke sezone, itd.), povećanu emisiju štetnih
automobilskih gasova. Uvođenjem ENP tehnologije svi prethodno navedeni
nedostaci mogu biti redukovani ako ne i u potpunosti eliminisani. Može se
zaključiti
da ENP sistem naplate kao primarni cilj nastoji izbjeći čekanja automobila u
redovima za naplatu, povećati protok vozila, pojednostaviti naplatu, pogodan je pri
zaštiti okoliša i redukovanju broja saobraćajnih nezgoda u krugu naplatnih stanica,
ali takođe kao i svi sistemi naplate ima izvjesne nedostatke. Uvođenje sistema u
praksi je ukazalo da nehomogenost pružatelja ENP usluga zbunjuje korisnike te se
takođe kao izraziti nedostatak pokazala smanjena učinkovitost sistema pri
nepovoljnim vremenskim prilikama (magla, vlaga). Iz svega toga proizlazi da ENP
ima veću učinkovitost u odnosu na konvencionalan sistem naplate. Postoji
tendencija uvođenja novih naprednijih tehnologija puno veće efikasnosti koje će
ukloniti nedostatke ENP sistema i optimizirati sveobuhvatni sistem naplate
putarine. Takva tehnologija je tehnologija slobodnog proticanja vozila ali ona još
nije zaživjela u širokoj primjeni kako u svijetu tako i kod nas.

23
LITERATURA

[1] Vukanović, S., Inteligentni

transportni

sistemi

drumskom

saobraćaju, Saobraćajni fakultet, Beograd, februar 2014. godine;

[2] Rožić, N., Vrdoljak, M., Begušić, D., Afrić W.: Inteligentni transportni
sustavi: arhitektura sustava, usluge i korisnici, stanje u svijetu i Hrvatskoj,
gospodarski i ekološki aspekti, razvitak i mogućnost uvođenja, Fakultet
elektrotehnike, strojarstva i brodogradnje, Split, 1999.
[3] Antoliš, K.: Informacijska sigurnost i inteligentni transportni sustavi;
Suvremeni promet, 28, 5, 2008. ,str. 353-355.
[4] http://www.its-croatia.hr/ (03.04.2015.)
[5] http://www.sap.com/ (03.04.2015.)
[6] http://www.putevi-srbije.rs/ (03.04.2015.)
[7] http://www.rtv.rs/ (03.04.2015.)
[8] http://www.pupin.rs/ (03.04.2015.)

24