1

1. Είπε και εγεννήθησαν ενετείλατο και εκτίσθησαν”. Βίβλος:.
Γένεσις Κεφ 1 11-13 σελ

9- 10,Γεν.κεφ 3 1-6, Γεν.κεφ 3 1-6, Μτθ:6:28-30, Γέν.Κεφ ΙΗ 1-8, Ἡσαΐου τὸ Ἀνάγνωσμα
τῆς Ἰνδίκτου Κεφ. 61, 1-10 Ματθ. 8,17., Ματθ. 8,20, Γεν. 3,17-19, Προς Ρωμ. Παύλου
(ιγ΄11 - ιδ΄4). Γεν. 1,11, 1,12, 1,13. Αγία Γραφή. Γένεσις Κεφ 1 11-13 σ. 9.
2. καὶ εἶπεν ὁ Θεός· ἰδοὺ δέδωκα ὑμῖν πάντα χόρτον σπόριμον σπεῖρον σπέρμα, ὅ ἐστιν
ἐπάνω πάσης τῆς γῆς, καὶ πᾶν ξύλον, ὃ ἔχει ἐν ἑαυτῷ καρπὸν σπέρματος σπορίμου,
ὑμῖν ἔσται εἰς βρῶσιν·.ΒίβλοςΓέν.1. 29
3. Μην. Σεπτεμβρίου Εσπερινός της Αρχής της Ινδίκτου Προφ. Ἡσ. (Κεφ. 61, 1-10)
4.Γεν. κ. Β 8,9 Γεν. 2,8-9.. Γένεσις Κεφ 1 11-13 σελ 9- 10,Γεν.κεφ 3 1-6, Γεν.κεφ 3 1-6,
Μτθ:6:28-30, Γέν.Κεφ ΙΗ 1-8, Ἡσαΐου τὸ Ἀνάγνωσμα τῆς Ἰνδίκτου Κεφ. 61, 1-10, Ματθ.
8,17., Ματθ. 8,20, Γεν. 3,17-19, Προς Ρωμ. Παύλου (ιγ΄11 - ιδ΄4). κ.α.π
Το δένδρο της ζωής ή αλλιώς το ξύλο της ζωής, αναφέρεται για πρώτη φορά στο Γεν 2,9
όπου γίνεται αναφορά σε τριών ειδών δέντρα του παραδείσου.Τα τρία είδη δέντρων του
παραδείσου είναι:1ον) Εκείνα που έχουν βρώσιμους καρπούς2ον) Το δέντρο που θα
συντελούσε στην πνευματικη αύξηση του ανθρώπου ή και στην ολοκληρωτική
αποξένωση από το Θεό, το δέντρο της γνώσης του καλού και του κακού. 3ον ) Στο
Δέντρο της ζωής, εκείνο που θα χάριζε αιώνια ζωή και για το οποίο γίνετααι επίσης
αναφορά στο Γεν 3,22.24 Οἱ περισσότεροι πατέρες συμφωνοῦν ὅτι πρόκειται γιά
πραγματικά δέντρα πού ἐπιφορτίστηκαν μέ ἔνα ἐπιπλέον χαρακτηριστικό. Τό δέντρο
τῆς γνώσης τοῦ καλοῦ καί τοῦ κακοῦ ἦταν πραγματικό δέντρο καί ὄχι συμβολισμός, πού
παρεῖχε στόν ἄνθρωπο τήν ἀφορμή τῆς ὑπακοῆς ἤ ἀνυπακοῆς στήν ἐντολή τῆς νηστείας
πού τοῦ εἶχε δοθεῖ. Κατά παρόμοιο τρόπο, γιά νά ἐνθαρρύνει καί νά ὑπενθυμίζει στούς
πρωτόπλαστους τή δυνατότητα τῆς ἄμεσης μετοχῆς στήν ἀθανασία, ὑπῆρχε τό δέντρο
τῆς ζωῆς. Ὅπως παρατηρεῖ στήν ἑρμηνεία τῶν παραπάνω χωρίων ὁ μακαριστός π.
Ἱωήλ Γιαννακόπουλος, δέν ἦταν ὁ καρπός τοῦ δέντρου πού θά παρεῖχε τήν ἀθανασία.
Αἴτιο τῆς ἀθανασίας εἶναι μόνο ἡ θεία βουλή καί ἡ ἐντολή τοῦ Θεοῦ πού θά δινόταν
ἐφόσον ὁ ἄνθρωπος καθιστοῦσε τόν ἑαυτό του (μέ τήν πνευματική ἄσκηση πού τοῦ
παρεῖχε τό δέντρο τῆς γνώσης) ἕτοιμο νά δεχτεῖ τή θεία αὐτή δωρεά.Ἡ εἰκόνα τοῦ
«ξύλου τῆς ζωῆς» ἐπανέρχεται στήν Ἀποκάλυψη. Στο 2,7 ὁ καρπός του δίνεται πρός
βρώση σ’ ὅποιον νικήσει καί ἐξασφαλίζει τή θεραπεία ὅλων τῶν ἐθνῶν στο 22,2.14.
Ἐπειδή στό βιβλίο τῆς Ἀποκάλυψης ἡ γλῶσσα εἶναι συμβολική, ὅπως συμβαίνει γενικά
μέ τόν προφητικό λόγο, θά εἶναι ἄστοχο ἑρμηνευτικά νά δοῦμε ἐκεῖ τό δέντρο τῆς ζωῆς
κυριολεκτικά, ὅπως βέβαια καί ὅλη την περιγραφή τῆς ἄνω Ἰερουσαλήμ, ὡς πόλης
γεμάτη ἀπό πολύτιμους λίθους. Ἀναμφίβολα πρόκειται γιά συμβολισμούς. Ἄλλωστε
στήν Ἀποκάλυψη γενικά ἐπαναλαμβάνονται πολλές ἀπό τίς εἰκόνες τῆς Παλαιᾶς
Διαθήκης πού βρίσκουν πιά τήν τελική τους πραγμάτωση.Στή λατρευτική γλώσσα τό
«ξύλο τῆς ζωῆς» συνδέθηκε μέ τό ξύλο τοῦ σταυροῦ πού ἔγινε πρόξενος καί πηγή ζωῆς
καί σωτηρίας τῆς ἀνθρωπότητας. Εἰδικά στήν ὑμνογραφία, μέ ποιητικό τρόπο
ἀντιπαρατίθεται ο Σταυρός ἔναντι τῆς παρακοῆς τοῦ Ἀδάμ. Ψάλουμε στα τροπάρια τῆς
μεγάλης ἑβδομάδας «Διά ξύλου ὁ Ἀδάμ, παραδείσου γέγονε ἄποικος, διά ξύλου δέ
σταυροῦ, ὁ ληστής παράδεισον ῳκησεν…», ἤ στό ἐξαπόστειλάριο τῆς Μ. Παρασκευῆς
«… καμέ τῶ ξύλῳ οῦ σταυροῦ, φώτισον καί σῶσον με».
5. Ρωμ. ιγ΄11 - ιδ΄4
6:Γεν. κ. 3 1 & Γεν.3.7
7. καὶ διηνοίχθησαν οἱ ὀφθαλμοὶ τῶν δύο, καὶ ἔγνωσαν ὅτι γυμνοὶ ἦσαν, καὶ ἔῤῥαψαν φύλλα
συκῆς καὶ ἐποίησαν ἑαυτοῖς περιζώματα. Το πράσινο εις την Αγία Γραφή Ιερομ. Τιμ.
Ματθαιάκη Αθήνα 1939
8. Οι ρίζες του Ευχελαίου π. Ιωα. Σκιαδαρέσης 2023.
9. Μεταγενέστερος γιος των πρωτοπλάστων. (Γεν 4, 25.5,3)
10. Απόκρυφα της Π.Δ υπό τον Σ. Αγουρίδη στο έργο Διήγησις και πολιτεία. Αδάμ και Εύας
τ. 1ος σ.163-201
11. Γεν. 2.9
11α). Οίκοι του Τιμίου Σταυρού: Ωδή δ Τροπάριον 5ον : Ξύλον τρισόλβιον χαίρε Ζωής
ξύλον.Ακολουθία του Ακαθίστου ύμνου:…χαίρε Δέσποινα , έμψυχε παράδεισε , το
ξύλον εν μέσω έχων ζωής….Παρακλητική ηχος α΄Κυριακή Ωδή δ΄Θεοτοκίον: Ξύλον σε
Παρθένε της Ζωής επιστάμεθα ……Προεόρτια της εν τω ναώ εισόδου της Υπεραγίας
Θεοτόκου.Προεόρτιος Ωδή . τροπάριον 4ον ( Ζαχαρίας προς Άννα): Νυν έγνων γύναι …
ξύλον εν μέσω εκβλαστάνει ναούόπερ εξανθήσει θείον όντως καρπόν εν παραδείσω
εισοικίζοντα…..Ωδή Θ΄.Τροπάριον 2ον :Ώμωσε Θεός…..την αειπάρθενον ης η κοιλία ξύλον
βλαστήσει Ζωής. Μνήμη του Αποστόλου Ματθαίου: Ωδή Θ΄τροπάριον 2ον : Ξύλου της
Ζωής αξίως τετύχηκας κήρυξ του ζώντος Θεού…………….Μνήμη των αγίων Αποστόλων
Φιλήμονος, Αρχίπου, Απφίας, και Ονήσιμου. Ωδή Η Θεοτοκίον: Νέος παράδεισος ημίν η
γαστήρ σου αληθώς Αγνή ωράθη , Ζωής Ξύλον βλαστάνων……Μνήμη του Αγίου Σάββα.
Ωδή δ Θεοτοκίον: Νεοθαλής, αθανασίας Παράδεισος και ωραίος όντως αναδέδειξαι, Ξύλον
Ζωής …..Κυριακή προ της Χριστού Γεννήσεως Ωδή 8η των πατέρων Θεοτοκίον: Συγχαίρει
πάσα η κτίσις…….και ιδού της Ζωής του ξύλου απάντες …….Ηχος Γ Παρασκευή Ωδή Θ
Μαρτυρικόν τροπάριον 1ον : Στρατός ιερών αγίων , αγία παραμβολή εκλεκτή παράδεισος
εν μέσω Ζωής ξύλον έχων Χριστον…..Ηχός πλάγιος α΄Τρίτη Ωδή δ΄Μαρτυρικόν
Τροπάριον 1ον : Σταλάζοντα μάρτυρες, γλυκασμόν ώφθητε, θεία όρη, και παράδεισος
θεοφύτευτος ,Ζωής ξύλον έχοντες τον Κύριον. Ήχός Πλάγιος β΄Κυριακή Ωδή δ Τροπάριον
1ον :Το ξύλο ήνθησε Χριστέ της όντως Ζωής, ο Σταυρός γαρ επάγη………Ηχος πλάγιος
β΄Τετάρτη Ωδή ς κανών της Θεοτόκου . Τροπαάριον 1ον : Ράβδος ή έντιμος, η βλαστήσασα
ημίν ξύλον ζωής τον Κύριον…Ήχος α΄Τετάρτη Ωδή ε΄Μαρτυρικόν Τροπάριον 1ον :
Παράδεισος ώφθη, μαρτύρων πληθύς της Ζωής μέσον έχων το Ξύλον Χριστόν ……Ήχος
β΄Κυριακή Ωδή ς Σταυροαναστάσιμον Τροπάριον 1ον: Φύλακας έθου τω πταίσαντι, τα
Χερουβίμ του ξύλου της Ζωής ……….Ήχος β΄ Τετάρτη Απόστιχο στιχ. Σταυρώσιμον
τροπάριον 2ον: Του Σταυρού σου το ξύλον Χριστέ ο Θεός , ξύλον της Ζωής ανέδειξας ημίν
τοις πιστεύούσιν……Κυριακή της Σταυροπροσκυνήσεως Ωδή θ΄Τροπάριον 4ον : Εν ξύλω
τέθνηκας ξύλον σε εύρηκα Ζωής, Χριστοφόρε Σταυρέ μου……Τριώδιον Τετάρτη δ
Εβδομάδος Εσπέρας: Σήμερον τον Σταυρόν του Κυρίου προσκυνούντες βοήσωμεν . χαίρε
Ζωής ξύλον…..Παρασκευή δ΄εβδομάδος Ωδή ε΄τροπάριον 5ον : Σήμερον προστίθεται ο
Σταυρός σου Ξύλον Ζωής……Ήχος βαρύς Δευτέρα Ωδή δ΄Μαρτυρικόν Τροπάριον 2ον :
Παράδεισος νοητός εδείχθητε, μέσον έχοντες το ξύλον της Ζωής μακάριοι Χριστόν τον
φυτουργόν του παντός. …Υψωσις του Τιμίου Σταυρού εις την Λιτήν. Στιχηρόν Ιδιόμελον
Τροπάριον 2ον : Το φυτευθέν εν κρανίου τόπω ξύλου της όντως Ζωής εν ω ειργάσατο……
Ωδή ζ Τροπάριον 3ον : Έλυσε πρόσταγμα Θεού παρακοή …….εντεύθεν Ζωής το ξύλον
είργετο………Θεος ευλογητός εί. Καθίσματα Σταυρώσιμα (Παρακλητικῆς)Ἦχος
γ΄Σταυρὸς ἐπάγη ἐπὶ γῆς, καὶ ἥψατο τῶν οὐρανῶν, οὐχ ὡς τοῦ ξύλου φθάσαντος τὸ ὕψος,
ἀλλὰ σοῦ τοῦ ἐν αὐτῷ πληροῦντος τὰ σύμπαντα, Κύριε δόξα σοί.
12. Παράδεισε πάντιμε, τὸ ὡραιότατον κάλλος, θεόκτιστον σκήνωμα, εὐφροσύνη ἄληκτε,
καὶ ἀπόλαυσις, δόξα τῶν Δικαίων, Προφητῶν τερπνότης, καὶ Ἁγίων οἰκητήριον
Τριώδιον:Στιχηρόν προσόμοιο του εσπερινού της Κυριακής Τυρινής.
12α) Οι Αγιοι και το φυσικό περιβάλλον. Σ. Μπαλατσούκας Δρ Θεολογίας Θεσσαλονίκη
1996 σ.σ 179- 187.
13. Ἐμὲ θρηνήσατε, Ἀγγέλων τάγματα, Παραδείσου τὰ κάλλη καὶ τῶν φυτῶν, τῶν ἐκεῖ
εὐπρέπεια, τὸν πλανηθέντα δυστυχῶς καὶ Θεοῦ ἀποσκιρτήσαντα Τριώδιον:Δ ωδή του
κανόνος της Κυριακής της Τυρινής.
14 ὡς ἐμεγαλύνθη τὰ ἔργα σου, Κύριε· πάντα ἐν σοφίᾳ ἐποίησας ἐπληρώθη ἡ γῆ τῆς

κτίσεώς σου Μικρον Ιερατικόν :Καθημερινός Εσπερινός Ψαλμ 103ος
15. Στερέωσον ἀγαθέ, ἣν κατεφύτευσε πόθῳ, ἐπὶ τῆς γῆς ἡ δεξιά σου, κατάκαρπον
ἄμπελον, φυλάττων σου τὴν Ἐκκλησίαν Παντοδύναμε Μηναίον Σεπτεμβρίου: Όρθρος
της Ινδίκτου ωδὴ γ´ Εἱρμὸς.
16.Μτθ:6:2 8-30.
17. Μηναίον Σεπτεμβρίου:Τροπάριο του Αγίου Ιερομάρτυρα Ανθίμου Όρθρος της 2ας
Σεπτεμβρίου.(Ανθήσας ἱερῶς, ὥσπερ κρίνον λειμῶνι, τῶν Μαρτύρων τὰς ψυχάς, ἁπάντων
εὐσεβῶν, εὐωδίᾳ τῶν ἄθλων σου, Ἄνθιμε εὐωδιάζεις, τῶν πιστῶς εὐφημούντων σε, Ἱεράρχα καὶ
Μάρτυς πολύαθλε). Μηναίον Ιουλίου:Τη Ζ’του μηνός Ιουλίου Μνήμη τοῦ Ἁγίου Θωμᾶ τοῦ
ἐν Μαλεῷ, καὶ τῆς Ἁγίας Μάρτυρος Κυριακῆς.Εις τον εσπερινό Στιχηρὰ τῆς
ἉγίαςἮχος β' Ὅτε, ἐκ ξύλου σε. Ῥίζης, εὐκλεοῦς Κυριακή, κλάδος ὡραιότατος ὤφθης,
καρπὸν σωτήριον, φέρων τῆς ἀθλήσεως, τὰ κατορθώματα, καὶ μαραίνων ἐν χάριτι,
φυτὰ ἀσεβείας· ὅθεν τὴν πανίερον……, ἐξ αὐτῆς ἰάσεων λαμβάνοντες.
18. Καὶ εἶπεν ὁ Θεός· βλαστησάτω ἡ γῆ βοτάνην χόρτου, σπεῖρον σπέρμα κατὰ γένος,
καὶ ξύλον κάρπιμον ποιοῦν καρπὸν κατὰ γένος, οὗ τὸ σπέρμα αὐτοῦ ἐν αὐτῷ.
Ἀκολούθως μετὰ τὸ ἀναπαύσασθαι τὴν γῆν ἀποσκευασαμένην τὸ βάρος τοῦ ὕδατος, τὸ
πρόσταγμα αὐτῇ γέγονε βλαστῆσαι πρῶτον βοτάνην, ἔπειτα ξύλον· ὅπερ ἔτι καὶ νῦν
ὁρῶμεν γινόμενον. Ἡ γὰρ τότε φωνή, καὶ τὸ πρῶτον ἐκεῖνο πρόσταγμα, οἷον νόμος τις
ἐγένετο φύσεως, καὶ ἐναπέμεινε τῇ γῇ, τὴν τοῦ γεννᾶν αὐτῇ καὶ καρποφορεῖν δύναμιν
εἰς τὸ ἑξῆς παρεχόμενος. Βλαστησάτω ἡ γῆ. Πρῶτόν ἐστιν ἐν τῇ γενέσει τῶν φυομένων
ἡ βλάστησις· ἔπειτα, ὅταν προκύψῃ μικρὸν τὰ βλαστήματα, βοτάνη γίνεται· εἶτ᾿ ἐπειδὰν
αὐξηθῇ, χόρτος ἐστὶ, κατὰ μικρὸν διαρθρουμένων τῶν φυομένων, καὶ μέχρι τῆς ἐπὶ τὸ
σπέρμα τελειώσεως προϊόντων. Τὸ γὰρ χλοερὸν καὶ ποάζον παραπλήσιόν ἐστιν
ἁπάντων. Βλαστησάτω ἡ γῆ βοτάνην χόρτου. Καθ᾿ ἑαυτὴν ἡ γῆ προφερέτω τὴν
βλάστησιν, οὐδεμιᾶς συνεργείας ἑτέρωθεν δεομένη. Ἐπειδή τινες οἴονται τὸν ἥλιον
αἴτιον εἶναι τῶν ἀπὸ τῆς γῆς φυομένων, τῇ ὁλκῇ τοῦ θερμοῦ πρὸς τὴν ἐπιφάνειαν τὴν ἐκ
τοῦ βάθους δύναμιν ἐπισπώμενον, διὰ τοῦτο πρεσβυτέρα τοῦ ἡλίου ἡ περὶ γῆν
διακόσμησις· ἵνα καὶ τοῦ προσκυνεῖν τὸν ἥλιον, ὡς αὐτὸν τὴν αἰτίαν τῆς ζωῆς
παρεχόμενον, οἱ πεπλανημένοι παύσωνται. Ἐὰν ἄρα πεισθῶσιν, ὅτι πρὸ τῆς ἐκείνου
γενέσεως τὰ περὶ τὴν γῆν πάντα διακεκόσμητο, καὶ τοῦ ἀμέτρου περὶ αὐτὸν θαύματος
καθυφῶσιν, ἐνθυμηθέντες ὅτι χόρτου καὶ βοτάνης νεώτερός ἐστι κατὰ τὴν γένεσιν. Ἆρα
οὖν τοῖς μὲν βοσκήμασιν ἡ τροφὴ προαπετέθη, τὸ δὲ ἡμέτερον οὐδεμιᾶς ἐφάνη προνοίας
ἄξιον; Ἀλλὰ μάλιστα μὲν ὁ βουσὶ καὶ ἵπποις τὸν χιλὸν προαποθέμενος, σοὶ τὸν πλοῦτον
καὶ τὴν ἀπόλαυσιν παρασκευάζει. Ὁ γὰρ τὰ κτήματα σου διατρέφων, τὴν σὴν συναύξει
τοῦ βίου κατασκευήν. Ἔπειτα, ἡ τῶν σπερμάτων γένεσις τί ἄλλο ἐστὶ, καὶ οὐχὶ τῆς σῆς
διαγωγῆς παρασκευή; πρὸς τῷ πολλὰ τῶν ἐν πόαις ἔτι καὶ λαχάνοις ὄντων, τροφὴν
ἀνθρώπων ὑπάρχειν.
Μέγας Βασίλειος Εξαήμερος ΟΜΙΛΙΑ ε´.Περὶ βλαστήσεως γῆς PG 29b, σελ. 4 – 208.
Διονυσίου Άρεοπαγίτου, Περὶ τῆς Ἐκκλησιαστικῆς Ἰεραρχίας, Μυστήριον Τελετῆς
Μύρου, PG τ. 3, σ.σ 477-479
19. Μήνυμα στο Διεθνές Συνέδριο για την ηθική, την Θρησκεία & το Περιβάλλον
Πανεπιστήμιο του Όρεγκον, 5/4/ 2009).
20. https://www.orthodoxianewsagency.gr/
Η οιολογική κρίσις απεκάλυψεν ότι ο κόσμος μας αποτελεί ενότητα, ότι τα προβλήματά μας είναι
κοινά, ότι ουδεμία πρωτοβουλία, ουδείς λαός, ουδέν κράτος ή άλλος θεσμός, ούτε η επιστήμη και
η τεχνολογία, ούτε αι θρησκείαι, είναι εις θέσιν να αντιμετωπίσουν τας προκλήσεις χωρίς
σύμπραξιν. Διά τον σκοπόν αυτόν απαιτείται πολύπλευ-ρος κινητοποίησις, κοινή προσπάθεια,
σύγκλισις και συμπόρευσις. Δυστυχώς, μέχρι και σήμερον διαδίδεται η άποψις, ότι η φύσις έχει
την δύναμιν να ανανεώνεται, παρά την συνεχιζομένην και επιτεινομένην ανθρωπο-γενή
επιβάρυνσίν της. Όμως, η αναβολή λήψεως δραστικών μέτρων κατά της αλογίστου
εκμεταλλεύσεως του φυσικού περιβάλλοντος αυξάνει τους κινδύνους. Όντως, η οικολογία δεν
είναι πολυτέλεια. Είμεθα βέβαιοι ότι, όπως όλαι αι μεγάλαι σύγχρονοι προκλήσεις, ούτω και το
οικολογικόν πρόβλημα, είναι αδύνατον να αντιμετωπισθή άνευ της συμβολής των θρησκειών.
Θεωρούμεν την προώθησιν της προστασίας του φυσικού περιβάλλοντος κεντρικόν θέμα του
διαλόγου των θρησκειών και της διαθρησκειακής συνεργασίας.
β’) Η πρωτοφανής έκτασις του οικολογικού προβλήματος εις την εποχήν μας είναι διάστασις της
κυριαρχίας του πολιτισμού του Έχειν. Ορθώς έχει λεχθή, ότι «όταν το Έχειν καθορίζει τον
τρόπον υπάρξεώς μου, τότε η σχέσις μου με τον υπόλοιπον κόσμον είναι κτητική». Αυτό σημαίνει
ότι, εάν εις την σχέσιν μας με το περιβάλλον κυριαρχή το Έχειν, τότε αναπόφευκτα αυτή η
κτητική νοοτροπία δεσπόζει και εις τας διανθρω-πίνας σχέσεις. Έχομεν ανάγκην ενός πολιτισμού
του Είναι, τεθεμελιω-μένου εις την πεποίθησιν ότι το ζην και το ευ ζην του ανθρώπου και της
ανθρωπότητος συναρτώνται με την ορθήν σχέσιν προς το φυσικόν περιβάλλον, το οποίον
οφείλομεν να κληροδοτήσωμεν ακέραιον και βιώσιμον εις τας επερχομένας γενεάς. Πρέπει
οριστικώς να υπερβώμεν το «καθελώ μου τας αποθήκας και μείζονας οικοδομήσω» και το
«αναπαύου, φάγε, πίε, ευφραίνου» (Λουκ. ιβ’, 18-19) του «άφρονος πλουσίου» του Ευαγγελίου, και
να πορευθώμεν προς ένα «πολιτισμόν αλληλεγγύης» με τον συνάνθρωπον και την κτίσιν γ’) Η
επιστήμη και η τεχνολογία προσέφερον και προσφέρουν πάμπολλα και πολύτιμα εις τον
άνθρωπον. Συνέβαλον εις την υπέρβασιν των λεγομένων «μοιραίων» καταστάσεων, εις την
αντιμετώπισιν των ασθενειών, εις την άνοδον του βιοτικού επιπέδου και της ποιότητος ζωής και
εις την προαγωγήν της επικοινωνίας. Ουδείς νουνεχής δύναται να αμφισβητήση την
ανθρωπιστικήν διάστασιν της επιστήμης. Βεβαίως, διά τα ευεργετήματα αυτά, η ανθρωπότης
πληρώνει βαρύ τίμημα. Η επιστημονική και τεχνική πρόοδος δίδει λύσεις, δημιουργεί όμως νέα
προβλήματα, τα οποία η ιδία δυσκολεύεται να αντιμετωπίση. Ο σύγχρονος «ανθρωποθεός», με
όπλον τα πανίσχυρα τεχνολογικά μέσα, είναι ιδιαιτέρως επικίνδυνος διά το φυσικόν περιβάλλον,
ακόμη και δι’ αυτήν ταύτην την επιβίωσίν μας. Διά πρώτην φοράν εις την ιστορίαν της, η
ανθρωπότης δύναται, διά των πυρηνικών όπλων, να αφανίση την ζωήν. Δυστυχώς, η
επιστημονική γνώσις δεν διεισδύει εις τα βάθη της ανθρωπίνης ψυχής και δεν εξασφαλίζει αφ’
εαυτής την ορθήν εφαρμογήν της. Ο άνθρωπος γνωρίζει, αλλά δρα ωσάν να μη εγνώριζεν.
Επανα-λαμβάνομεν, ότι η κριτική απέναντι εις την θεοποίησιν της τεχνολογίας και τον
επιστημονισμόν δεν σημαίνει υποτίμησιν ή αγνόησιν των ευεργετη-μάτων της επιστημονικής και
τεχνολογικής προόδου. Όμως είναι βέβαιον ότι δεν είναι δυνατόν να γίνεται λόγος περί προόδου,
όταν φαλκιδεύεται το ανθρώπινον πρόσωπον και καταστρέφεται ο οίκος του. Τόσον ο άνθρωπος
όσον και η φύσις είναι πάντοτε περισσότερον από αυτό που δύναται να συλλάβη η επιστήμη. δ’)
Το κυρίαρχον πρότυπον οικονομικής αναπτύξεως οξύνει επικιν-δύνως τα περιβαλλοντικά
προβλήματα και λειτουργεί κατά του αληθούς συμφέροντος του ανθρώπου. Ο αποκλειστικός
προσανατολισμός της οικονομικής δραστηριότητος προς την μεγιστοποίησην του κέρδους δεν
ευνοεί εν τέλει ούτε την οικονομικήν ανάπτυξιν, ούτε το κοινόν καλόν. Είναι απαράδεκτον να
καταστρέφωμεν τους όρους της επιβιώσεως και της συμβιώσεως ημών εις το όνομα του
βραχυπροθέσμου οφέλους, να λαμβάνωνται οικονομικαί αποφάσεις χωρίς να υπολογίζωνται αι
οικολο-γικαί επιπτώσεις των. Η οικονομική πρόοδος πρέπει να κρίνεται από τας συνεπείας αυτής
διά το περιβάλλον, διά να μη γίνεται η οικολογία θύμα της οικονομίας. Επειδή δεν υπάρχει
βιώσιμος οικονομική ανάπτυξις εις βάρος του φυσικού περιβάλλοντος, το μέλλον ανήκει εις μίαν
«οικολογικήν οικονομίαν», με κέντρον τας πραγματικάς ανάγκας του ανθρώπου, αι οποίαι
υπηρετούνται μόνον μέσα εις εν ακέραιον περιβάλλον.
ε’) Απορρίπτομεν το κυνικόν «Δεν υπάρχει άλλη λύσις», την αρχήν δηλαδή ότι η μη συμμόρφωσις
προς τας επιταγάς και την άτεγκτον νομοτέλειαν της οικονομίας, οδηγεί εις επέκτασιν της
πτωχείας και εις ανεξελέγκτους κοινωνικάς εξελίξεις και συγκρούσεις. Δεν είναι δυνατόν να
αγνοώνται και να δυσφημίζωνται αι εναλλακτικαί μορφαί αναπτύξεως και η ισχύς της
κοινωνικής αλληλεγγύης και δικαιοσύνης. Με το ίδιον πνεύμα, η Αγία και Μεγάλη Σύνοδος της
Ορθοδόξου Εκκλησίας (Κρήτη, 2016) είχε δηλώσει την αντίθεσίν της εις την «ιδιονομίαν της
οικονομίας», την αυτονόμησίν της δηλαδή από τας ζωτικάς ανάγκας του ανθρώπου και της
κοινωνίας και την μετατροπήν της εις αυτοσκοπόν, και είχεν αντιπροτείνει «μίαν βιώσιμον
οικονομίαν, τεθεμελιωμένην εις τας αρχάς του Ευαγγελίου». Η Εκκλησία, με πυξίδα τον
Κυριακόν λόγον «ουκ επ’ άρτω μόνω ζήσεται άνθρωπος», θεωρεί ότι είναι αδύνατον να υπάρξη
αληθινή πρόοδος διά μόνης της ανόδου του βιοτικού επιπέδου και «εις βάρος των πνευματικών
αξιών». στ’) Εις το κέντρον της πολιτικής, μετά και τας συγχρόνους, πρωτοφανείς εις την
ιστορίαν, βιαιότητας του ανθρώπου απέναντι εις τον άνθρωπον και κατά της φύσεως, του
κλίματος, της βιοποικιλότητος, της πανίδος και της χλωρίδος, ανήκει η διακονία της ελευθερίας,
της δικαιοσύνης και της ειρήνης, αλλά και η προστασία του φυσικού περιβάλλοντος.
Αγωνιζόμεθα διά την καταλλαγήν, την συμφιλίωσιν και την συνεργασίαν, απορρίπτομεν το
ιδεολόγημα της «συγκρούσεως των πολιτισμών», και προωθούμεν τον διάλογον ως κίνησιν
αλληλεγγύης και ως προώθησιν της αλληλεγγύης με τον συνάνθρωπον και την δημιουργίαν. Δεν
σιωπώμεν ενώπιον της βίας και της αδικίας, της μισαλλοδοξίας και του ρατσισμού, των
αντιπερσοναλιστικών δυνάμεων, αι οποίαι υποσκάπτουν την κοινωνικήν συνοχήν. Τελικός στόχος
είναι ο εξανθρωπισμός της πολιτικής, ο σεβασμός της ανθρωπίνης αξιοπρεπείας, η προστασία
των δικαιωμάτων του ανθρώπου και του «πελωρίου θησαυρο-φυλακίου» της φύσεως ζ’)Ο αγών
διά την προστασίαν του περιβάλλοντος και διά την εδραίωσιν του πολιτισμού της αλληλεγγύης
είναι συνέπεια της χριστιανικής πίστεως και κεντρική διάστασις της ζωής της Εκκλησίας. Η
κτίσις δεν είναι κτήσις του ανθρώπου, αλλά δωρεά του αγαθοδότου Θεού, την οποίαν ο άνθρωπος
καλείται ως καλός οικονόμος να συντηρή, να προστατεύη και να ομορφαίνη, να την προσφέρη ως
ευχαριστίαν εις τον Θεόν.Η εκκλησιαστική ζωή είναι νίκη εναντίον εκείνων των δυνάμεων, εκ
των οποίων απορρέουν αι οικοκαταστροφικαί τάσεις και η συρρίκνωσις της αλληλεγγύης,
δυνάμεων όπως ο εγωκεντρισμός, η αδιαφορία διά τον πλησίον, η πλεονεξία, η
αντικειμενοποίησις και η εκμετάλλευσις της κτίσεως κ. α. Η φιλάνθρωπος και οικοφιλική στάσις
των πιστών είναι προέκτασις όσων βιώνουν ως μέλη της Εκκλησίας. Εν τη εννοία ταύτη, το
ενδιαφέρον της Εκκλησίας διά την προστασίαν του περιβάλλοντος δεν εγεννήθη περιστασιακώς,
ως αντίδρασις εις την σύγχρονον οικολογικήν κρίσιν. Αληθές είναι, ότι το οικολογικόν πρόβλημα
του παρόντος ήτο η αφορμή και όχι η αιτία της οικολογικής δραστηριοποιήσεως της Ορθοδόξου
Εκκλησίας. Ήτο ευκαιρία διά να αναδείξη το οικοφιλικόν ήθος της και διά να αναπτύξη την
διδασκαλίαν της περί της σχέσεως ανθρώπου και κτίσεως. Ο πολιτισμός της Ορθοδοξίας είναι
οίκοθεν οικοφιλικός. Η ζωή της Εκκλησίας είναι «βιωμένη», «εφηρμοσμένη» οικολογία. η’) Η
κατανόησις και ερμηνεία του Βιβλικού «Αυξάνεσθε και πληθύνεσθε και πληρώσατε την γην και
κατακυριεύσατε αυτής» (Γεν. Α´, 28), ως θεμελιώσεως και απαρχής κυριαρχικής και
εκμεταλλευτικής στάσεως του ανθρώπου έναντι της δημιουργίας, αποτελεί διαστρέβλωσιν και
παρανόησιν της Θείας εντολής και αντίκειται πλήρως εις το πνεύμα της Βίβλου. Εις το δεύτερον
κεφάλαιον της Γενέσεως (στιχ. 15), τονίζεται η ευθύνη του ανθρώπου απέναντι εις τον οίκον του,
με την προτροπήν «εργάζεσθαι και φυλάττειν» αυτόν.Η εξουσιαστική σχέσις του ανθρώπου προς
την δημιουργίαν είναι απότοκος της αμαρτίας, της αλλοτριώσεώς του από τον Θεόν και των
τραγικών συνεπειών της. Της βλαπτικής διά το περιβάλλον συμπεριφοράς προηγείται η κακή
αλλοίωσις της ελευθερίας μας. Η σαπρότης του δένδρου είναι η αιτία της σαπράς καρποφορίας,
κατά το Βιβλικόν: «ου δύναται … δένδρον σαπρόν καρπούς καλούς ποιείν» (Ματθ. ιζ’, 18).θ’) Επί
τη βάσει των ευλογημένων χριστιανικών ημών παραδόσεων και αρχών, κατανοούμεν τα
βαθύτερα αίτια της οικολογικής κρίσεως και την σύνδεσιν αυτών με την ανθρωπολογικήν κρίσιν
ή την κακήν χρήσιν της ανθρωπίνης ελευθερίας. Η Εκκλησία γνωρίζει ότι η ρίζα του οικολογικού
προβλήματος είναι πνευματική. Η αμαρτία έχει όχι μόνον κοινωνικάς, αλλά και εμφανεστάτας
κοσμολογικάς διαστάσεις και επιπτώσεις. Επειδή ακριβώς το οικολογικόν πρόβλημα είναι ζήτημα
πνευματικόν και ηθικόν, κεντρικής σημασίας διά την αντιμετώπισίν του είναι η ριζική αλλαγή
νοοτροπίας και πνευματικής στάσεως απέναντι εις την δημιουργίαν. Εις την μακραίωνα
Παράδοσιν της Ορθοδόξου Εκκλησίας εβιώθησαν και ανεδείχθησαν δύο ανεξάντλητοι τρόποι
ορθής σχέσεως με την κτίσιν: Πρόκειται διά τον ευχαριστιακόν τρόπον του βίου και διά το
ασκητικόν πνεύμα. Ο ευχαριστιακός και ασκητικός άνθρωπος είναι πρόκλησις διά την
αλαζονικώς ευδαιμονιστικήν και αντιασκητικήν εποχήν μας και προσφέρεται ως εναλλακτικόν
πρότυπον σχέσεως με την δημιουργίαν και τα αγαθά της ζωής, αλλά και με τον συνάνθρωπον. Ο
χριστιανικός ασκητισμός δεν σημαίνει απόρριψιν του κόσμου και της ζωής εν τω κόσμω, αλλά
ευχαριστιακήν κατάφασιν και κατά Θεόν χρήσιν των. Το ευχαριστιακόν ήθος εκφράζεται ως
σεβασμός του δώρου της ζωής, ως «καύσις καρδίας υπέρ πάσης της κτίσεως», ως πολιτισμός του
Είναι και του συνείναι, ως αγάπη και αλληλεγγύη. ι’) Η καταστροφή της φύσεως αρχίζει μέσα εις
τον νούν του ανθρώπου και από εκεί οφείλει να ξεκινά και η θεραπεία. Η παιδική και η εφηβική
ηλικία αποτελούν ιδιαιτέρως ευνοικάς περιόδους της ζωής του ανθρώπου δι’ οικολογικήν
ευαισθητοποίησιν, διά να αναπτυχθή εις την νέαν γενεάν το αισθητήριον διά την ωραιότητα του
ανθρωπίνου προσώπου και την ιερότητα της δημιουργίας. Η παιδεία οφείλει να ενσταλάζη εις
τον νούν και την καρδίαν των παιδιών και των νέων οικολογικήν ευαισθησίαν και ευθύνην διά το
φυσικόν περιβάλλον. Η διδασκαλία της ουσιωδώς οικοφιλικής Ορθοδόξου Παραδόσεως εις το
σύγχρονον σχολείον δύναται να αναδειχθή, μέσα εις τον αριθμόπληκτον και εαυτοκεντρικόν
πολιτισμόν της εποχής μας, εις έξοχον ευκαιρίαν παιδείας υπευθύνου ελευθερίας, η οποία θα
αντλή αξίας και ιδεώδη από το μοναδικόν εις την ιστορικήν πορείαν της ανθρωπότητος,
προσωποκεντρικόν, κοινοτικόν και οικοφιλικόν ήθος της Ορθοδοξίας Πέραν κάθε αμφιβολίας, το
φυσικόν περιβάλλον απειλείται σήμερον όσον ποτέ άλλοτε κατά το παρελθόν. Ως έχει γραφή,
εκτυλίσσεται εις την εποχήν μας ένας «τρίτος παγκόσμιος πόλεμος» εναντίον της φύσεως. Η
οικολογική κρίσις δεν γνωρίζει σύνορα, αποτελεί παγκόσμιον πρόβλημα, το οποίον όχι μόνον
επηρεάζει τον σύγχρονον άνθρωπον και τα λοιπά έμβια όντα, αλλά απειλεί και το μέλλον της
ζωής εις τον πλανήτην μας.Τα αποτελέσματα της κλιματικής αλλαγής εγγίζουν πρώτον και
πρωτίστως αυτούς, οι οποίοι ζούν εν πτωχεία, απανταχού της γης». Είναι αυτονόητον, ότι ο
λόγος περί προόδου είναι κίβδηλος, όταν καταστρέφεται ο οίκος του ανθρώπου και
φαλκιδεύεται το ανθρώπινον πρόσωπον.Δι’ ημάς, η αδιαφορία διά τον πάσχοντα
συνάνθρωπον και διά την καταστροφήν του φυσικού περιβάλλοντος είναι αδιαφορία διά τον
Θεόν και διά τας εντολάς του. Όπου υπάρχει αγάπη και αλληλεγγύη, όταν αγωνιζώμεθα διά
την ακεραιότητα της δημιουργίας, δοξάζεται ο Θεός.
Στην συνέχεια των λόγων του για την θέση του Οικουμενικού Πατριαρχείου και της
Ορθοδόξου Εκκλησίας ο Παναγιότατος έθεσε την δεκάλογο πρόταση του δείχνοντας τις
αέναες και διαχρονικές ευαισθησίες του στα θέματα της φυσικής ομορφιάς και της έκφρασης
της αγάπης του για την ωραιότητα του κόσμου όπως αυτή δημιουργήθηκε από τον Άγιο Θεό
μας ως μια ολοκληρωμένη προσπάθεια διάσωσης όσων ακόμη μπορούν να διασωθούν
τονίζοντας τα παρακάτω: Εν τω πνεύματι τούτω, επιθυμούμεν να διατυπώσωμεν τον εξής
«Δεκάλογον κοινωνικής Οικολογίας»:
Σ. Μπαλατσούκας Δρ Θεολογίας Οι Ά γιοι και το Φυσικό περιβάλλον Αντιμετώπιση της
οικολογικής Κρίσεως σ.σ179- 187.
21. Ότι πιο ευώδες υπάρχει στην φύση προσφέρει το αρωμά του και την βαθύτερη ουσί
του για να παρασκευασθεί μυστηριακά η υή του αγίου Χρίσματος με το οποίο
σφραγίζονται όλοι οι Χριστιανοί…..Το κάλλος και η αρμονία των κτισμάτων , η πτώση
του ανθρωπου και η ενανθρώπηση του Θεού, εμπνεόυν τους μαστόρους της
χριστιανικής τέχνης οι οποίοι αποτυπώνουν , την χαρισματική τους έμπνευση, στην
ναοδομία, την αγιογραφία, την ξυλογλυπτική, την μικρογραφία , τα ψηφιδωτά και την
ποιήση. ….. Το υλικό που υπάρχει για τηνα ανάπτυξη του θέματος είναι τεράστιο. Και
μόνο η ενασχόληση με τον 103Ο ψαλμό που είναι γνωστός ως Προοιμιακός ή και τον 148ο
πρώτο των Αίνων θα μας έπαιρνε αρκετό χρόνο γι αυτό θα περιοριστούμε σε όρισμένα
που θα μας δώσουν έστω μια αμυδρή ικόνα ….συμπληρώνει ο π. Βασίλειος.
Επιστημονική ημερίδα (προς τιμή των ομοτίμων καθηγητών κ.κ Ματζαρίδη, Ζιάκα,
Χαραλαμπίδη, και Χριστοφορίδη) . Ευθύνη παρουσιάσης για τον πρωτ. Βασίλειο
Καλλιακμάνης Αναπλ. Καθηγητή Α.Π.Θ: Το Φυσικό Περιβάλλον στην Εκκλησιαστική
ποίηση και Υμνογραφία. Εντός της εισηγήσεως του αναπτύχθηκαν οι ενότητες με τα
εξής θεματά: α) Το σύμπαν που μας περιβάλλει είναι δημιούργημα του Θεού και
διέπεται από την προνοητική και συνεκτική του ενέργεια. β) Το φυσικό περιβάλλον
έχει αναγωγικό χαρακτήρα, οδηγεί στον Θεό αποκαλύπτοντας τα μεγαλεία του. γ) Ο
αισθητός κόσμος έχει πλασθεί για τον άνθρωπο, ο οποίος αντιπροσφέρει στον Θεό την
ευχαριστεία του. δ) Με πλείστα όσα καλολογικά στοιχεία, μεταφορές,
προσοποποίησεις και αντιθέσεις οι ιεροί υμνωδοί παρουσιάζουν την κτίση να
συμμετέχει στο μυστήριο της Γέννησης, της Βάπτισης, του πάθους, της Σταύρωσης και
της Ανάστασης του Χριστού. Και τέλος ε) Η σημερινή αντιμετώπιση του περιβάλλοντος
που αγγίζει τα όρια της ύβρεως αποτελλεί επανάληψη και επίσταση της αμαρτάις του
Αδάμ.
Μέγα Βασίλειου: Ομ. ε´.Περὶ βλαστήσεως γῆς,Ομιλία Είς την Εξαήμερον. PG29 4- 208 .
Μέγα Βασίλειου :Προς τους Νέους όπως αν εξ Ελληνικών Ωφελοίντο Λόγων PG 29.
Μέγα Βασίλειου . Ομιλίαι εις ψαλμούς PG 29-209-494 και PG 30 71-118.
22.Π. Μενεβίσογλου Μητροπολίτη Σουηδίας:Το Άγιον Μύρον εν τη Ορθοδόξω

Ανατολική Εκκλησία από τις εκδόσεις Ανάλεκτα Βλατάδων14 Θεσσαλονίκη 1972, σελ.
37-39. Τα 57 υλικά που αναφέρονται στον Πατριαρχικό Κατάλογο, κάποια από τα οποία
είναι γνωστά στους πολλούς, ενώ κάποια ελάχιστοι τα γνωρίζουν, είναι τα εξής: έλαιον
καθαρόν, οίνος στίφων μέλας, ανθόνερον αρίστης ποιότητας, ροδόσταμον αρίστης
ποιότητας, μαστίχη καθαρή, μετζουβί ή κόμμι ευώδες, άμωμον, ξυλαλόη μαβέρτη,
πέπερι μακρό, κάρυα αρωματικά, φύλλος ινδικός, ξυλοκασία ήτοι αγγέλικα Βοεμίας,
στύραξ υγρά, σμύρνα καθαρά, πέπερις, εχινάνθη, ξυλοβάλσαμον, άκορος ή κάλαμος
ευώδης, ίρις φλωρεντινή, βάκχαρις ή αντ' αυτής εμπερατόρια (σαφράν), αριστολοχία
βέρα, καρποβάλσαμον ή κουβέβι, κύπερις, μυρισινόκοκκα, νάρδος κελτική, κασσία
μέλαινα ή αντ' αυτής κασκαρίλια όπερ εστί φλοιός αμπάρεως, βάλανος μυρεψική,
καρδάμωμον μικρόν, καρυόφυλλα, κιννάμωμον, άσσαρον βέρον, μάκερος Ολλάνδας,
τερέβινθος βενετική, ρετσίνη λευκή καθαρά, μυροβάλανον καθαρόν, σάμψυχος ή
μαντζουράνα, λάδανος καθαρά, στάχυς νάρδου ινδικού, λίβανος λευκός, ζιγγίβερις
λευκή, ζαρνάβας, τύλλις, ελένιον. Μετά την έψηση προστίθενται έλαιον κινναμώμου
σειλάνικον, έλαιον καρυοφύλλων, μοσχοκαρυδέλαιον Ολλάνδας πηκτόν, βάλσαμον
Μέκκας ήτοι βαλσαμέλαιον, ροδέλαιον ή έλαιον τριανταφύλλου, έλαιον μάκερις,
έλαιον κίτρου, έλαιον καρποβαλσάμου, έλαιον σαμψύχου, έλαιον δάφνης, έλαιον
δενδρολιβάνου, έλαιον νάρδου ή λεβάντας, μόσχος ινδικός και άμπαρι.
Σχετικό με το άγιο Μύρο είναι και το έγχειρίδιο παρασκευής και έμψυσης του Αγίου
Μύρου, από τον Πρόδρομο Θανάσογλου. Εκδ. Άκριτας Αθήνα 2002 σελ 42-44.
23:Γέν.Κεφ ΙΗ 1-8 Ώφθη δὲ αὐτῷ ὁ Θεὸς πρὸς τῇ δρυΐ τῇ Μαμβρῇ, καθημένου αὐτοῦ ἐπὶ
τῆς θύρας τῆς σκηνῆς αὐτοῦ μεσημβρίας ἀναβλέψας δέ τοῖς ὀφθαλμοῖς αὐτοῦ εἶδε, καὶ
ἰδοὺ τρεῖς ἄνδρες εἱστήκεισαν ἐπάνω αὐτοῦ· καὶ ἰδὼν προσέδραμεν εἰς συνάντησιν
αὐτοῖς ἀπὸ τῆς θύρας τῆς σκηνῆς αὐτοῦ καὶ προσεκύνησεν ἐπὶ τὴν γῆν.καὶ εἶπε· κύριε,
εἰ ἄρα εὗρον χάριν ἐναντίον σου, μὴ παρέλθῃς τὸν παῖδά σου·ληφθήτω δὴ ὕδωρ, καὶ
νιψάτωσαν τοὺς πόδας ὑμῶν, καὶ καταψύξατε ὑπὸ τὸ δένδρον·καὶ λήψομαι ἄρτον, καὶ
φάγεσθε, καὶ μετὰ τοῦτο παρελεύσεσθε εἰς τὴν ὁδὸν ὑμῶν, οὗ ἕνεκεν ἐξεκλίνατε πρὸς
τὸν παῖδα ὑμῶν. καὶ εἶπαν· οὕτω ποίησον, καθὼς εἴρηκας.καὶ ἔσπευσεν Ἁβραὰμ ἐπὶ τὴν
σκηνὴν πρὸς Σάῤῥαν καὶ εἶπεν αὐτῇ· σπεῦσον καὶ φύρασον τρία μέτρα σεμιδάλεως καὶ
ποίησον ἐγκρυφίας.καὶ εἰς τὰς βόας ἔδραμεν Ἁβραὰμ καὶ ἔλαβεν ἁπαλὸν μοσχάριον καὶ
καλὸν καὶ ἔδωκε τῷ παιδί, καὶ ἐτάχυνε τοῦ ποιῆσαι αὐτό.ἔλαβε δὲ βούτυρον, καὶ γάλα,
καὶ τὸ μοσχάριον ὃ ἐποίησε, καὶ παρέθηκεν αὐτοῖς, καὶ ἔφαγον· αὐτὸς δὲ παρειστήκει
αὐτοῖς ὑπὸ τὸ δένδρον.
24.Ψαλμ 79ος στ.15….ὁ Θεὸς τῶν δυνάμεων, ἐπίστρεψον δή, καὶ ἐπίβλεψον ἐξ οὐρανοῦ
καὶ ἴδε καὶ ἐπίσκεψαι τὴν ἄμπελον ταύτην καὶ κατάρτισαι αὐτήν, ἣν ἐφύτευσεν ἡ δεξιά
σου
25.:Ματθ. 8,17 ὅπως πληρωθῇ τὸ ῥηθὲν διὰ Ἡσαΐου τοῦ προφήτου λέγοντος· αὐτὸς τὰς
ἀσθενείας ἡμῶν ἔλαβε καὶ τὰς νόσους ἐβάστασεν.
26. Ελεύθεροι Πολιορκημένοι) Διονύσιος Σολωμός «Μάγεμα η φύσης κι όνειρο στην

ομορφιά και χάρη, Η μαύρη πέτρα ολόχρυση και το ξερό χορτάρι, με χίλιες βρύσες
χύνεται, με χίλιες γλώσσες κρένει, όποιος πεθαίνει σήμερα χίλιες φορές πεθαίνει».
27. Ματθ. 8,20 αἱ ἀλώπεκες φωλεοὺς ἔχουσι καὶ τὰ πετεινὰ τοῦ οὐρανοῦ
κατασκηνώσεις, ὁ δὲ υἱὸς τοῦ ἀνθρώπου οὐκ ἔχει ποῦ τὴν κεφαλὴν κλίνῃ.
28. Γεν. 3,17-19 τῷ δὲ Ἀδὰμ εἶπεν· ὅτι ἤκουσας τῆς φωνῆς τῆς γυναικός σου καὶ ἔφαγες ἀπὸ
τοῦ ξύλου, οὗ ἐνετειλάμην σοι τούτου μόνου μὴ φαγεῖν, ἀπ᾿ αὐτοῦ ἔφαγες, ἐπικατάρατος ἡ
γῆ ἐν τοῖς ἔργοις σου· ἐν λύπαις φαγῇ αὐτὴν πάσας τὰς ἡμέρας τῆς ζωῆς σου·ἀκάνθας καὶ
τριβόλους ἀνατελεῖ σοι, καὶ φαγῇ τὸν χόρτον τοῦ ἀγροῦ.εν ἱδρῶτι τοῦ προσώπου σου φαγῇ
τὸν ἄρτον σου, ἕως τοῦ ἀποστρέψαι σε εἰς τὴν γῆν, ἐξ ἧς ἐλήφθης, ὅτι γῆ εἶ καὶ εἰς γῆν
ἀπελεύσῃ
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2ο
1.Ιω.. 15:1-8 . &Λευιτ. κε- Ης. Ε 6, Ιω.ιε2 / Κρ. Θ 27, Ης ιστ 10. Ιερ κε30 / Ιωβ λβ 19. Ματθ. Θ
17, Μαρκ. Β 22 / Δευτ. κγ 26 Δευτ. κ 6 Α Μακκ. Γ 56 Ματθ.κστ 29 και ,Μαρκ. Ιδ 25 αλλά
και Λουκ. Κβ 18 .
2. ……ἡ γυνή σου ὡς ἄμπελος εὐθηνοῦσα ἐν τοῖς κλίτεσι τῆς οἰκίας σου· οἱ υἱοί σου ὡς
νεόφυτα ἐλαιῶν κύκλῳ τῆς τραπέζης σου Ακολουθία του Γάμου. Ρκζ 3η ᾿ῼδὴ τῶν
ἀναβαθμῶν. Μυστήριο του Γάμου. Καθώς και . ψαλμος 47.
3. Καὶ ἤρξατο Νῶε ἄνθρωπος γεωργὸς γῆς καὶ ἐφύτευσεν ἀμπελῶνα Βίβλος:Γεν Θ 20.
4. Θεοτόκε σὺ εἶ ἡ ἄμπελος ἡ ἀληθινή, ἡ βλαστήσασα τὸν καρπόντης ζωής. Μηναίον: Εις
τον Εσπερινό της ΣΤ του Μηνός Οκτωβρίου Θεοτοκίον Μνήμη τοῦ Ἁγίου ἐνδόξου
Ἀποστόλου Θωμᾶ.
5. Συναντούμε συμφωνα με την έρευνα και την καταμέτρηση που καναμε πανω από 200++
αναφορές στην άμπελο. Ενώ οι αναφορές στην λέξη οίνος είναι περισσότερες από 260 και
πλεον.
6. Μτθ.21- 33-41 καθώς και στο Λκ 20,9-19, και Μκ 12, 1-12.
7. Λουκ. 20,15, Ο.π σελ 380 .
8. Λουκ. 20,9-16..
9. Πῶς. κατέσχισται τῆς ἀμπέλου τὸ φῦλλον, ἵνα καὶ πρὸς τὰς ἐκ τοῦ ἀέρος βλάβας ὁ
βότρυς ἀντέχῃ, καὶ τὴν ἀκτῖνα τοῦ ἡλίου διὰ τῆς ἀραιότητος δαψιλῶς ὑποδέχηται;
Ἦπου καθάπερ φυτοῦ οἰκεία μὲν ἀρετὴ τῷ καρπῷ βρύειν ὡραίω, φέρει δέ τινα κόσμον καὶ
φύλλα τοῖς κλάδοις περισειόμενα· οὕτω δὴ καὶ ψυχῇ προηγουμένως μὲν καρπὸς ἡ ἀλήθεια,
οὐκ ἄχαρί γε μὴν οὐδὲ τὴν θύραθεν σοφίαν περιβεβλῆσθαι, οἷόν τινα φύλλα σκέπην τε τῷ
καρπῷ καὶ ὄψιν οὐκ ἄωρον παρεχόμενα.
Μεγάλου Βασιλείου: Ομιλία εις την εξαήμερον α΄ Μέρος. ΕΠΕ Τόμος 4. Σελ. 25-29.
10. Μ. Βασίλειος :Προς τους Νέους όπως αν εξ Ελληνικών Ωφελοίντο Λόγων. Πατρολογία
Β΄, Αθήνα 1990, σελ. 39
11. α) Εσπερινό της της Πέμπτης της Τυρινής, στα απόστιχα ιδιομέλα και σε ήχο β΄.
β)Την κστ του μηνός Ιανουαρίου.Μνήμη τοῦ Ὁσίου Πατρὸς ἡμῶν Ξενοφῶντος καὶ τῆς
συνοδίας αὐτοῦ.ΣτονΕσπερινό .Στιχηρά Προσόμοια Ἦχος β'Ὅτε, ἐκ τοῦ ξύλου σε
νεκρὸν. γ) Τετάρτη του β ήχου Εσπερινός ∆όξα... Καὶ νῦν... Σταυροθεοτοκίον ὅµοιον
Στιχηρὰ προσόµοια Σταυρώσιµα Ἦχος β' Ὅτε ἐκ τοῦ ξύλου σὲ νεκρὸν .δ) Την ΚΔ'
Ιουλίου Μνήμη τῆς Ἁγίας Μεγαλομάρτυρος Χριστίνης.Στον Εσπερινό. Στιχηρὰ
Προσόμοια /Σταυροθεοτοκίον.ε) Παρασκεύη B ήχου.Στον Εσπερινό Στιχηρὰ
προσόμοια Σταυρώσιμα.Δεσποτικὰ.Ὅτε ἐκ τοῦ ξύλου σε νεκρὸν. Δόξα... Καὶ νύν...
Σταυροθεοτοκίον.
12. Μρκ.ιε 23 και Ματθ. Κζ 14.
13. Ευλόγησε , Κύριε, τά σταφύλια αὐτά, τον νέο καρπό τοῦ ἀμπελιοῦ τόν ὁποῖο με τούς
κατάλληλους ἀνέμους καί τήν βροχή καί τήν γαλήνη τῶν ἡμερῶν τόν ἔκανες να ὡριμάσει.
Δῶσε, Κύριε, αὐτή ἡ προσφορά σέ Σένα τῶν πρώτων αὐτῶν καρπῶν νά εἶναι γιά μᾶς πού θά
τά γευθοῦμε εὐλογία καί εὐφροσύνη,καί γι’ αὐτούς πού τά πρόσφεραν,συγχώρησις τῶν
αμαρτιῶν τους μέσῳ τοῦ ἁγίου Σώματος καί Αἵματος τοῦ Χριστοῦ σου μέ τόν ὁποῖον καθώς
καί μέ τό πανάγιο και ἀγαθό καί ζωοποιό Πνεῦμα εἶσαι εὐλογητός τώρα καί πάντοτε καί
στούς αἰῶνες τῶν αἰώνων.ἈμήνΜικρό Ευχολόγιο της Εκκλησίας Αποστολική Διακόνία της
Εκκλησίας της Ελλάδος σελ. 359 . Αθήνα Εκδοση ΙΕ 2003.
14. Κύριε ό θεός εξαπόστειλον τον άγγελόν σου του πατάξαι παν γένος κακούργων θηρίων
των άδικούντων αμπέλους χώρας και κήπους τών δούλων σου.'Ορκίζω υμάς κάκιστα
θηρία, κάμπη, σκώληκα, ακωληκοκάμπη, ο κάνθαρος, βρούχος, ακρίδα, επίμαχος ,
καλιγάρις, μακρόποδα, μύρμηκα, φθεϊραι, ρυγίτης, ψυλλίτης, καυσοκόπος, κοχλός,
ψαλίτης και είτι τον καρπόν άλλο προσφυσούν, και μαραίνον της οταφυλής καί παν είδος
χρησίμων λαχάνων, ορκίζω υμάς, κατά των αγίων πολυομάτων χερουβίμ καί των
έξαπτερύγων σεραφείμ, των Ιπταμένων κύκλο του θρόνου και κραζόντων το άγιος, άγιος,
άγιος, κύριος, Σαβαώθ, είς δόξαν του Θεού πατρός, ορκίζω υμάς μη αδικήαητε τό έντεύθεν
μήτε την άμπελον μήτε τά σιτοφόρα μήτε τους κήπους των δένδρων τε λαχάνων, των
δούλων του Θεού, των δι’ εμού επικαλουμένων το όνομα της δόξης κυρίου Ο εξορκισμός
ούτος είναι τμήμα του εν τώ Εύχολογίω έξορκισμού του ΑγίουΤρύφωνος, του oποίου
παραλλαγήν έδημοσίευσεν ό Pradel Hist.-Phil. Gesellschaft, ενθ. άν. 11, 15 κέ. καί δύο άλλες
παραλλαγές ό Almazov έν Jahrbuch. der bei der k. Neurussischen Univ. zuOdessa VI Byzant Abt.
Ill Odessa 1896 σ. 380-432, περί ών καί ό Kurz έν τη βιβλιοκρισία αύτού ΒΖ VII 206, όστις
θεωρεί τον έξορκισμόν απόκρυφον ώς καί ό εκδότης του Ευχολογίου Goar.
15. Συ ει η άμπελος Χριστέ η αληθινή και ο πατήρ σου ο γεωργός εστί . Συ και τους
αποστόλους εκάλεσας κλήματα, συ και τον Ισραήλ ως άμπελον εξ Αιγύπτου μετήρας,
εξέβαλες έθνη και κατεφύτευσας αυτόν, ούτω και νυν Δέσποτα εππιφοίτησον επί τον
αμπελώνα σου τούτον, φύτευσον, ρίζωσον, βάθυνον, το ελεός σου επ΄αυτώ , δός αυτώ
φύλακα την βοήθεία σου, περιχαράκωσον τας εισόδους και εξόδους αυτού τη προνοία σου,
λυτρωσαι αυτόν και πάσαν την περιοχήν αυτού από πάσης χιόνος και ζάλης κρυστάλλου
φερομένου βιαίως και πνεύματος καύσωνος, από καταιγίδος και δαίμονος, από πάσης
απαξαπλώς εφόδου ορατού και αοράτου εχθρού. Έπιδε και επίσκεψαι την άμπελον ταύτην
και κατάρτισαι αυτήν ήν εφύτευσε η δεξιά σου , ίνα αποδώ εν καιρώ τους καρπούς αυτής
και καταξιωθώμεν εις ώρας τρυγήσαι και προσκομίσαι σοι εξ αυτής και μεταποιηθήναι είς
αίμα του Χριστού σουΕις καιρούς και Ενιαυτούς ( Λειτουργικά και Υμνολογικά Παράλληλα
2) Π. Σκαλτσής . Εκδόσεις Κυριακίδη Θεσσαλονίκη. σ 124 . Από το ευχολόγιον Α
Αγιασματάριον.Εκδ.Ι.Μ.Σίμωνος Πέτρας .Άγιον Όρος 2001.σσ.52-53
16. Από το Ευχολόγιο Α Αγιασματάριον . Έκδοσις Σ. Πέτρας .Αγιον Όρος 2001 σελ. 222.
Στην Οκτάηχο :1).Στον Δ ήχο : ἡ νοητὴ καὶ ἀληθὴς ἄμπελος,ἐπὶ Σταυροῦ κρέμαται,πᾶσιν
ἀμβροσίαν πηγάζουσα.ὥσπερ ἄμπελον, γεωργηθεῖσαν πάθεσιν. Ἀμπέλου τῆς ζωῆς, οἱ
κυπρίζοντες βότρυες. 2)Στον πλάγιο Β ήχο : Ὡς τὸν βότρυν τεκοῦσα τὸν ἀγεώργητον,
τὸν πηγάζοντα οἶνον πᾶσι σωτήριον. Θεοτόκε, σὺ εἶ ἡ ἄμπελος ἡ ἀληθινή, ἡ βλαστήσασα τὸν
καρπὸν τῆς ζωῆς 3) Στον Πλάγιο Δ ήχο:
Βότρυν σε ζωηφόρον, τὸν τῆς παγκοσμίου ἀποστάζοντα, γλυκασμὸν σωτηρίας. Ἡ ἄμπελος,
ἡ τὸν βότρυν τεκοῦσα. Ὡς ἐφηπλώθη ἐπὶ ξύλου ἄμπελος, ἡ ἀγεώργητος. Επίσης στο
Τριώδιον είναι γνωστές ως πάραπανω αλλά και παρακάτω αναφερόμενες καταγραφές:
Α' Εβδομάδα: Καθάπερ ἄμπελος, ἐπὶ ξύλου Σωτὴρ κρεμάμενος, οἶνον ἐπότισας
ἀφθαρσίας. Θεοτόκε σὺ εἶ ἡ ἄμπελος ἡ ἀληθινή, ἡ βλαστήσασα τὸν καρπὸν τῆς ζωῆς.
Δ΄ Εβδομάδα:Ὡς ἀγεώργητος Παρθένε ἄμπελος, τὸν ὡραιότατον, βότρυν ἐβλάστησας. Ὁ
βότρυς ὁ πέπειρος, πῶς ἐπὶ ξύλου κρέμασαι. Τὸν βότρυν ἡ ἄμπελος, Παρθένος ὃν
ἐβλάστησε, ξύλῳ κρεμασθέντα κατιδοῦσα. Τὸν τῆς πίστεως βότρυν, θείᾳ γεωργίᾳ σου,
Πάτερ ἐξέθρεψας*Δεῦτε ἐργασώμεθα ἐν τῷ μυστικῷ ἀμπελῶνι καρποὺς μετανοίας.
Ε Εβδομάδα: Ὁ τὸν ἀμπελῶνα φυτεύσας. Ἀμπελὼν ἐγενήθητε, Χριστῷ τῷ ὄντως
ἠγαπημένῳ· τὸν γὰρ οἶνον τὸν τοῦ Πνεύματος, ἐξεβλύσατε τῷ Κόσμῳ Ἀπόστολοι.
Τρυγὼν ἡ φιλέρημος, ἄμπελος ἀληθινή, τὸν βότρυν τὸν πέπειρον, ἡ γεωργήσασα, οἶνον
στάζοντα.* Ὡς ἔμψυχος ἄμπελος, ἐξήνθησας ἡμῖν, τὸν βότρυν τὸν πέπειρον, πηγάσαντα
Ἁγνή, Παρθένε τὸν οἶνον, τῆς ἀφέσεως, καὶ τῆς ἁμαρτίας,ξηράναντα τὴν μέθην, ὂν τρόπον
εὑρεθήσεται ἡ ῥὼξ ἐν τῷ βότρυϊ.
Μεγάλη Εβδομάδα:Ἀμὴν λέγων ἔφησε, τοῖς κλήμασιν ἡ ἄμπελος, τοῖς Ἀποστόλοις,
Χριστὸς ἡ ἀλήθεια,ἀπ' ἄρτι οὐ μὴ πίω ἐκ τῆς ἀμπέλου πόμα, ἕως ἂν πίω αὐτὸ καινόν,
Γεννήματος ἀμπέλου δέ, πίομαι λοιπόν. μείνατε ἐν ἐμοί, ἵνα βότρυν φέρητε· ἐγὼ γάρ εἰμι
τῆς ζωῆς ἡ ἄμπελος. Θεοτόκε, σὺ εἶ ἡ ἄμπελος ἡ ἀληθινή, ἡ βλαστήσασα τὸν καρπὸν τῆς
ζωῆς. Ἤρθης ἀπὸ γῆς, ἀλλ' ἀνέβλυσας τῆς σωτηρίας, τὸν οἶνον ζωήρρυτε
ἄμπελε.Ἀνάγνωσμα ΙΑ'Προφητείας Ἡσαΐου τὸ Ἀνάγνωσμα(Κεφ. ΞΑ', 1-10). καὶ ἀλλόφυλοι
ἀροτῆρες καὶ ἀμπελουργοί.
Μεγάλο Σαββατο:καὶ τοῦ σοῦ ἀμπελῶνος… Ὡς ἀγεώργητος Παρθένε ἄμπελος, τὸν
ὡραιότατον βότρυν ἐβλάστησας, ἀναπηγάζοντα ἡμῖν τὸν οἶνον τὸν σωτήριον.
Στο Πεντηκοστάριον – Πάσχα της Διακαινησίμου: Δεῦτε τοῦ καινοῦ τῆς ἀμπέλου
γεννήματος τῆς θείας εὐφροσύνη,καὶ τοῦ σοῦ ἀμπελῶνος ἐργάτην δόκιμον ἀνάδειξόν με.
Γαστρὶ ἀγεωργήτως συνέλαβες Ἁγνή, τῆς ἀφθαρσίας τὸν βότρυν ὡς ἄμπελος,ἐξ οὗ τῆς
ἀθανασίας οἱ κρουνοί, τὸν βότρυν ὡς ἄμπελος, ἐξ οὗ τῆ
17&18. Γιόζεφ Ράτσιγκερ πάπας Βενέδικτος Ιστ. ( Ιησόυς από την Ναζαρέτ Κεφ.
Οι μεγάλες Εικόνες του Ιωάννη Οίνος και Άμπελος σ. 243.
19.Ησ. Εξ. 19, 16-18) . ἀθανασίας οἱ κρουνοί.Δεῦτε τοῦ καινοῦ τῆς ἀμπέλου γεννήματος
τῆς θείας εὐφροσύνης.τῆς ἀφθαρσίας τὸν βότρυν ὡς ἄμπελος, Δεῦτε τοῦ καινοῦ τῆς
ἀμπέλου γεννήματος.
20. «…λάβετε φάγετε· τοῦτό ἐστι τὸ σῶμά μου…» και «…πίετε ἐξ αὐτοῦ πάντες· τοῦτο γάρ
ἐστι τὸ αἷμά μου…» «τούτο ποιείτε εις την εμήν ανάμνησιν»Μτθ 26, 26-28 καιΜατθ. 26, 28
και Λουκά 22, 12
21. Γενικά για την Άμπελο μπορούμε να βρούμε αναφορές στην Π.Δ και Κ.Δ στα παρακάτω
καταγεγραμμένα χωρία:
Αριθ.στ.4, κα 21, κβ 24. Δευτ. κη 39. Κρ. Θ 27, ιγ 14, ιδ 5, κα 20, 21.
Α΄ Βασ. η 14, 15, ιε 9. Βασ. β 46η κ 1εξ..Δ. Βασ. δ 39. ε 26, ιη 31, 32.
Α Μακκ. ιδ 12.Εσδρ. δ 16. Νεεμ. ε 4, 5 ,11, θ 25. Ψαλμ. ρστ,37.
Ασμ. α,6, 14, β 13, 15, στ 11, ζ 9,13, η 11, 12. Εκλ. β 4. Σειρ. κδ 17.
Ιωβ. κδ 6. Αγγ. β 19. Ζαχ. γ 10. Ως. ιδ 8. Μιχ. α 6, δ 4. Ιωήλ. β 22, α 7, 12. Σοφον. α. 13. Μαλ. γ
11. Ης. α 8 , ζ 23, ιστ8-10. Αμ. δ 9, ε 11, θ 14. Ης. κζ 2, λδ 4, λζ 30, ξε 21. Ιερ. ε 17, στ9, η 13, ιβ
10, λα 32, λη 5, μβ 7,9. Θρ. β 6. Ιεζ. ιε 2, ιζ 6,8, ιθ 10, κη 26. Ιακ. γ 12. Αποκ. ιδ 18 . Λκ ιγ 6 . Α
Κορ. θ. 7. Ενώ για τον οίνο οι αναφορές σε Π.Δ και Κ.Δ. είναι επιπλέον οι παρακάτω: Γεν. κγ
25, κθ.40. Ιησ. θ 4,13. Α΄Βας. α 11, 14, 24 ι 3, ιστ 20. Α΄Παρ. β 10,15, ια 11, λβ. Β΄Βας ιστ
1.Δ΄Βασ.ιη 31. Α΄Εσδρ. στ 29, Νεεμ. ε 15, 18 ιγ 5, 12, 15. Ιουδιθ. ιβ 1.13,20. Παροιμ θ 2,5, κζ 9.
Εκκλ. β.3, θ.7 Σειρ. μθ 1. Ασμ. α 2,4, β 4, δ 10, ε 1. ζ.1, η 2. Σοφ. Σολ. β 7. Ψαλμ. δ 8. Ησ.α 22,
ιστ 10 κδ 7 -9 κη 9, μθ 26 , να 21,νε1, ξβ 8. Ιερ. ιγ 12 , κη 7, λη 12, μβ 6,8 μζ 10. Ιεζ. κζ 18. Δαν
α 16 στιχ 11. Ωσ. β 10.24, γ 2, θ 2, 4 ιδ 8. Αμ. β 8, στ 6, θ 14.Μιχ. β 11, στ 15. Ιωηλ α 5, β 19, 24,
δ 3. Αγγ. α 11. Ζαχ.θ 15, ι 7. Ματθ.θ 17. Μαρκ. β 22. Λουκ.ε 37. 38. Ρωμ. ιδ 21. Αποκ. στ 6, ιδ
8,10, ιη 3, ιστ 19, ιθ 15, ιη 13.
22. Αμπέλι (κλήμα) - Vitis vinifera
23. Π.Ν.Τρεμπέλας. Λειτουργικοί τύποι Αιγύπτου και Ανατολής Αθήνα 1961 σ.σ 1-10.
24. Ιουστίνου Απολογία Α P.G 6,106-165 & Γ.Ν Φίλια Ο τρόπος αναγνώσεως των ευχών
στην λατρεία της Ορθοδόξου εκκλησίας όπ. σ.σ.34- 36. & ΒΕΠΕΣ 3 σ.244
25. Διδαχή των 12 Αποστόλων 12. ΒΕΠΕΣ τ.2 σ. 218 & Ιερομονάχου Γρηγορίου ( Σχόλια) Η
Θεία Λειτουργία. Αθήνα 1987 σ. 15. Π.Ν.Τρεμπέλα Αρχαί και Χαρακτήρ της Χριστιανικής
Λατρείας σ.σ 139-140. 155-156. ΒΕΠΕΣ 3ος
26. «Ευλόγησον Κύριε τον σίτον ,τον οίνον και το έλαιον και πλήθυνον αυτά εν τοις οίκοις
των προσφερόντων σοι τα δώρα ταύτα.» Ευχή της Αρτοκλασίας( Μικρόν Ιερατικόν σ. 33)
27. «… οίνος ευφραίνει καρδίαν ανθρώπου του ιλαρύναι πρόσωπον εν ελαίω και άρτος
καρδίαν ανθρώπου στηρίζει.». Βίβλος:Γεν Η 11).
28. « σου δε νηστεύοντος άλλειψαί σου την κεφαλήν ελαίω και το πρόσωπόν σου νίψε όπως
μη φανείς τοις ανθρώποις νυστεύων, αλλά τω πατρί σου τω εν τω
κρυπτώ»Ψαλτήριον:Ψαλμός 103.
29. «…προσελθών κατέδησε τα τραύματα αυτού, επιχέων έλαιον και οίνον».
Ματθ. 6, 17-18.
30. «Αυτός ευλόγησον και τούτο το έλαιον τη δυνάμει και ενεργεία και επιφοιτήσει του
Αγίου Σου Πνεύματος, ώστε γενέσθαι αυτό χρίσμα αφθαρσίας, όπλο δικαιοσύνης,
ανακαινισμός ψυχής και σώματος, πάσης διαβολικής ενεργείας αποτρόπαιον, εις
απαλλαγήν κακών, πάσι τοις χριομένοις αυτό εν πίστει, ή και μεταλαμβάνουσι εξ
αυτού.»Ευχή του Αγίου Ελαίου στο Μυστήριο του Βαπτίσματος.
31. «χρήσεις δε πρώτον ελαίω αγίω, έπειτα βαπτίσεις ύδατι και τελευταίον σφραγίσεις
μύρω»Αποσ. Διατ. Ζ ,22 Μigne 1, 1012 & Συμεών Θεσσαλονίκης, Διατὶ καὶ ἔλαιον ἐν τῷ
ἁγίῳ καὶ μεγάλῳ μύρῳ, καὶ ἔλαιον ἐν τῷ εὐχελαίῳ, PG τ. 155, ΝΖ΄, στ. 205, Πρβλ.
Φουντούλη, Ιω., Ἔλαιον, ΘΗΕ τ. 5ος, Αθήναι, 1964, 544.
32. « ως πολλώ τιμιωτέρας και ηδίονος ή η εν τω οίκω λάμπουσα » και εξηγώντας τον
λόγο προσθέτει «και ίασιν όσοι, μετά πίστεως και ευκαίρως ελαίω χρισάμενοι, νοσήματα
έλυσαν» «και ίασιν όσοι, μετά πίστεως και ευκαίρως ελαίω χρισάμενοι, νοσήματα έλυσαν»
(Χρυσ. Ομιλ.ΛΒ εις Ματθαίον ΕΠΕ τ.10, Θεσ/νίκη 1978, σ.600-601 ).
33. «ασθενεί τις εν υμίν , προσκαλεσάσθω τους πρεσβυτέρους της εκκλησίας και
προσευξάσθωσαν επ’ αυτόν, αλείψαντες αυτόν ελαίω, εν τω ονόματι του Κυρίου , και η
ευχή της πίστεως σώσει τον κάμνοντα και εγερεί αυτόν ο Κύριος καν αμαρτίας εί
πεποιηκώς αφεθήσεται αυτώ».Μέγα Ευχολόγιο Ιερό Ευχέλαιο σελ 162.
34. δια Ιησού Χριστού αγιάσει το ύδωρ και το έλαιον και δώσει εις αυτό «δύναμιν υγείας
εμποιητικήν, νόσων απελαστικήν, δαιμόνων φυγαδευτικήν, πάσης επιβουλής
διωκτικήν.»Αποστ.Διατ Η 29 Migne 125.
35. :« ελαίω της ευσπλαχνίας Δέσποτα , ο ιλαρύνων αεί, ψυχάς ομού και σώματα βροτών
και φρουρών εν ελαίω πιστούς Αυτός και νυν οικτείρησον , τους δι ελαίου προσοιόντας σοι»
Κανόνας του Αγίου Αρσενίου.
36. Βαρβερινό Ευχολόγιο GR 336.Ευχολόγιο Σεραπίωνος Θμουέως (350 μ.Χ 4 ς αιώνας μ.Χ ).
R.TAFT, The precommunion Rites. Orientalia Christiana Analecta 261. Τ. 5, Pontificio Instituto
Orientale, Roma 2000.σ. 60 Πειλαμβάνει συλλογή 30 Ευχών Επισκοπικού ή Αρχιερατικού
προσανατολισμού. Συμεών Θεσσαλονίκης, Διατὶ καὶ ἔλαιον ἐν τῷ ἁγίῳ καὶ μεγάλῳ μύρῳ,
καὶ ἔλαιον ἐν τῷ εὐχελαίῳ, PG τ. 155, ΝΖ΄, στ. 205, Πρβλ. Φουντούλη, Ιω., Ἔλαιον, ΘΗΕ τ.
5ος, Αθήναι, 1964, 544. Συμεών Θεσσαλονίκης, Ὅτι καὶ τὸ
τοῦ ἁγίου ἐλαίου ἤτοι εὐχέλαιον μυστήριον ὑπὸ τοῦ Σωτῆρος ἐστι δοθὲν, PG τ. 155, ΝΣΤ΄,
στ. 204-205,
37& 38. Μέγα Ευχολόγιο Ιερό Ευχέλαιο σελ 162.
39. Επιστημονική – Λατινική ονομασία / Είδος: Ελιά - Olea europaea
39α.Τα υλικά που χρησιμοποιούνται για την Παρασκευή κολλυβων είναι καρποί δένδρων
και μπαχαρικά και από την λειτουργική παράδοση έχει επικρατήσει να αποκαλούνται
Αβραμιαία και είναι τα εξής:Σιτάρι, σουσάμι καβουρδισμένο αλεσμένο, κουκουνάρι,
Αμύγδαλα αποφλοιωμένα, καρύδια, φουντούκια, σταφίδες, κράνμπερι, κάσιους, ινδοκάρυδο,
κανέλα σκόνη, γαρύφαλλο σκόνη, μοσχοκάρυδο σκόνη, φρυγανιά τριμμένη για την υγρασία
του σιταριού, ζάχαρη καστανή και ζάχαρη άχνη και πολλά άλλα που συνήθως είναι
δυνατόν να προστεθούν στα κόλλυβα αναλόγα με την παράδοση που έχει κάθε τόπος, κάθε
χώρα αλλά και κάθε συνοικισμόςειδικότερα αυτοί που έχουν προσφυγικές ρίζες.
40. Μικρόν Ευχολόγιον σ.362 Εκδ. Αποστολική Διακονία της Εκκλησίας Εκδ.ΙΕΑθήνα 2003
αναθεωρημένη και επηυξημέμη.
41. Επιστημονική Ονομασία/ Ταξινόμηση

42. Έξοδος 28/κη: 29,30.
43.Α’ Βασ. 7:18-20).
44. Έξοδος, 28:33-34
45. Ροδιά - Punica granatum .
46. Ησαΐας 15:7, 44:4,,
47 Ιώβ 40:22 .
48 Ιεζεκιήλ 17:5.
49. J. M. Berg· J. L. Tymoczko· G. J. Gatto· L. Stryer (2018). Βιοχημεία. Πανεπιστημιακές
Εκδόσεις Κρήτης. σελ. 1082.. votaniki. «Οικογένεια Salicaceae». Βοτανική ( votaniki. «Salix
alba». Βοτανική .
50Ασμ. Ζ.8-10.
51.Εξ. ιε 27.
52.:Λευΐτ. κγ 39-43
53 .Ιω. Ιβ 13 & Απ. Ζ 9 .
54. Μικρόν Ιερατικόν Αποστολική Διακονία Της Εκκλησίας Της Ελλάδος Ι Αθηνα εκδ. 2005
σ.189. 60. Κρ. Θ 15, Γ’Βασ ε13, Δ΄Βασ ιδ9, ιθ 23, Ησ ιδ 8, Ιερ. κβ 23, Ψαλμ. κη 5, λστ35, 91 13.
Ργ16, Ασμ. ε 15 .
55.Dransfield J., Uhl N.W., Asmussen C.B., Baker W.J., Harley M.M., Lewis C.E.: «A new
phylogenetic classification of the palm family, Arecaceae», Kew Bulletin, τόμος 60 (Ιανουάριος 2005),
σσ. 559-569 (η πιο πρόσφατη ταξινόμηση)Hahn, W.J.: «A Molecular Phylogenetic Study of the
Palmae (Arecaceae) Based on atpB, rbcL, and 18S nrDNA Sequences», Systematic Botany τόμος 51,
νο. 1 (Φεβρουάριος 2002), σσ. 92-112.Schultz-Schultzenstein, C.H.: Natürliches System des
Pflanzenreichs..., σελ. 317. Βερολίνο 1832
56.Ιεζ. κζ 5.
57.Σειράχ κδ 13.
58. Λεΰτ. Ιδ 4-32, 49. 52.
59.Παρ.β 8,Γ 5.Γ΄ Βασ. ε, 22.24, στ 9.10, 15. Εξ. θ,11,27. Ησ,ξ.13
60.Α΄Εσδράς δ’48.
61. Ψαλτήριον:Ψαλμ. ρμη 148ος 9, 10, 13α
61α.Καθίσματα Σταυρώσιμα (Παρακλητικῆς)Ἦχος γ΄Στίχ Ὑψοῦτε Κύριον τὸν Θεὸν ἡμῶν
καὶ προσκυνεῖτε τῷ ὑποποδίῳ τῶν ποδῶν αὐτοῦ.
Ἐν κυπαρίσσῳ καὶ πεύκη καὶ κέδρω, ὑψώθης ὁ Ἀμνὸς τοῦ Θεοῦ, ἵνα σώσης τοὺς ἐν πίστει.
62. Επιστημονική – Λατινική ονομασία Κέδρος - Cedrus libani subsp. Atlantica.
63. Faure, P., Μύρα και αρώματα της αρχαιότητας, 114.Houtman, C., «Holy Incence, On the function of
the Holy Incence (Exodus XXX 34-8) and the sacred anointing oil (Exodus XXX 22-33) », Vêtus Testamentum,
XLII, 4 (1992) 458-465, 462.Όπωςπαραπάνω, 465.Parenti S. e Velkovska Elena, L’ Euchologio Barberini gr.
336, Edizioni Liturgiche – Roma, 20002, Barb. gr. 336, 140, σ. 143.Jacob, A.,«Cinq Feuillets du Codex
Rossanensis (VAT. GR. 1970), Retrouvés à Grottaferrata», Museon, 87, 1974, 45-57. Εὐχολόγιον τὸ Μέγα τῆς
κατὰ ἀνατολᾶς Ὀρθοδόξου Καθολικῆς Ἐκκλησίας, σπουδῇ καὶἐπιστασίᾳ Σπυρίδωνος Ζερβοῦ
ἱερομονάχου ἀρχιμανδρίτου τοῦ Οἱκουμενικοῦ Θρόνου, ἐπανεκδιδόμενον εἱς δ΄ έκδοσιν ὑπό τοῦ
ἐκδοτικού οικου «Ἀστήρ» του Ευχολογίου της Βενετίας β΄ εκδόσεως 1862 ἐκ τῆς ἐλληνικής
τυπογραφίας τοῦ Φοίνικος, εκδ. «Αστήρ», Αλ. &Ε. Παπαδημητρίου, Αθήναι, 1992, 159.Οικουμενικόν
Πατριαρχείον, Τὸ Ἁγιον Μύρον ἐν τῇ Ὁρθοδόξῳ Ἐκκλησίᾳ, Ἀποστολική Διακονία τῆς Ἐκκλησίας τῆς
Ἐλλάδος, Ἀθῆναι, 1992, 14.
Αγαθαγγέλου επισκόπου Φαναρίου .
Χαραμαντίδη), Ἡ Θεολογική και Κανονική Παράδοση τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος περί τοῦ καθαγιασ
μοῦ τῆς παραλαβῆς καὶ τῆς λατρευτικῆς χρήσεως τοῦ Ἁγίου Μύρου κατά τὸν ΙΘ΄και Κ΄αιώνα, Ἀθήνα,
2012,271-292, Μενεβίσογλου, Το Άγιον Μύρον, 204-211, 226.Διονυσίου Αρεοπαγίτου, PGτ. 3, Μυστήριον
φωτίσματος, παρ. 8, 404.αντερή Βικτωρίας, Ο καθαγιασμός του Αγίου Μύρου στα πρεσβυγενή
Πατριαρχεία της Ανατολής, Μύρον – Ευχελαιον -Καλλιέλαιον, εκδ. Γρηγόρη, Αθήνα, 2017 (όπου η
έκδοση και η συγκριτική λειτουργική μελέτη του χφ. E55 του1156 μ.Χ.),173-177.Ό.π., 216-236.Ό.π.,
Ε55Α: 33-42.Ό.π.,E55A: 128-129.Ό.π. Ε55Α: 219-228. Ό.π.,Ε55Α: 298-299.Ό.π.,Ε55Α: 296-297.
Μτ. 3,13-17,Μκ. 1,9-11,Λκ. 3,21-22,Ιω. 1,29-34 Eξ. 30.22-25. Εξ. 30.34-38. Έξ. 36,1. Εξ. 38,25, Εξ.
39,15. Παραλ. Α΄ 9.3. Α΄Βασ.16, 13 . Βασ. Γ΄1,38-40. Εξ. 29,7-8, Λευϊτ. 8,1-3. Λευ.8,10-12. Λκ.
3,22 Μτ. 3.16, Μκ. 1.10, Λκ. 3.21-.22, Ιω. 1.32.- 32, Λκ. 4.1. Πράξ. 2,1-4. Πράξ. 2,38 8,14-17,
19,1- 6, 10,38.44.47, Ιω. 3,5, Ἐβρ. 6, 1-2, Ρωμ. 5,5. 8,15, Α’ Κορ. 2,12, Γαλ. 3,2. 4,6. Barb. gr 336.
Ιω. 19,39. Μκ.16,1, Λκ.23,56, Codex 43, S. Crucis
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3ο
1. Ιωαν. 15:1-8
2. Κορινθίους 6, 19.
3.Γέν. β΄ 9, 17).
4 :Γέν. β΄ 9.
5.Ρωμ. ια 16
6.Λουκ. 9.58 .
7. Ψαλτήριον:Ψαλμ. οθ 8.
8.Ησ. ε 4.
9. Ρωμ. ια 22
10.Ιώβ η 11,12,13.
11. Μηναίον Ιουνίου:Θεοτοκίον Ἦχος πλ. β’Εσπερινός των Αγίων Αποστόλων Πέτρου &
Παυλου 29/6.
12. Εἱρμός Α' Ὠδῆς τοῦ Κανόνος τοῦ Ἀκαθίστου Ὕμνου.
13:Ἐξοδ. γ’ 1-3
14.Ἐξοδ.ιγ’ 20.
15..Μηναίον Σεπτεμβρίου:Ακολουθία του Αγίου Προφήτου Μωυσέως του Θεόπτου
Ψαλλομένη τῇ 4η Σεπτεμβρίου Εσπερινός,Ἐξαποστειλάρια. Φῶς ἀναλλοίωτον Λόγε.Ἡ
Βάτος ἐν τῷ Σιναίῳ, Σὲ προετύπου Παρθένε, τὸ πῦρ τῆς θείας οὐσίας, ἀφλέκτως
ἐγγυμονοῦσα, διὸ ἡμᾶς τοὺς Σοὺς δούλους, ποίησον οἴκους, τοῦ Πνεύματος τοῦ Ἁγίου.
16. Μηναίον Σεπτεμβρίου:Εις τον Όρθρον της αυτής εορτής στο Θεοτοκίον σε τρίτο
ήχο.Μωσῆς Θεόνυμφε, τὸν τῆς λοχείας Σου, τόκον ἑώρακεν ὁ ἀξιόθεος, Προφήτης μέγας ἐν
Σινᾷ, τῷ ὄρει προτυπωθέντα, Βάτον ἀκατάφλεκτον διεσκόπει γὰρ φέρουσαν, αἴγλῃ τῆς
θεότητος, θεῖα σύμβολα Ἄχραντε. Σὺ γὰρ πρὸ τόκου Παρθένος ὤφθης, καὶ μετὰ τόκον
Παρθένος ἔμεινας
17. Μηναίον Δεκεμβρίου:Από την Οκτάηχο και την Παρακλητική Την 18η του μηνός
ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ Μνήμη τοῦ Ἁγίου Μάρτυρος Σεβαστιανοῦ, καὶ τῶν σὺν αὐτῷ. ΕΙΣ ΤΟΝ
ΟΡΘΡΟΝ Κάθισμα Ἦχος α' Ωδή θ' «Τύπον τῆς ἁγνῆς λοχείας σου, πυρπολουμένη βάτος,
ἔδειξεν ἄφλεκτος, καὶ νῦν καθ' ἡμῶν, τῶν πειρασμῶν ἀγριαίνουσαν, κατασβέσαι αἰτοῦμεν
τὴν κάμινον, ἵνα σε Θεοτόκε, ἀκαταπαύστως μεγαλύνωμεν.
18. Οκτάηχος:Τετάρτη Α΄ ΗΧΟΣ Στιχηρὰ Προσόµοια Σταυρώσιµα Ἦχος α' Κανὼν τῆς
Ὑπεραγίας Θεοτόκου, ἔχων Ἀκροστιχίδα, κατ' Ἀλφάβητον. Ὁ Εἱρµὸς. Βότρυν ἡ τεκοῦσα τῆς
ζωῆς, ἀναπηγάζοντα οἶνον σωτήριον, µέθῃ σκοτισθέντα µε, ἁµαρτιῶν, ὡς συµπαθὴς
σωφρόνισον, καὶ πρὸς µετανοίας, ὁδοὺς εὐθείας εἰσάγαγε.
19.Μηναίον Δεκεμβρίου:Δόξα... Καὶ νῦν... Θεοτοκίον Ἦχος β' Ὅτε, ἐκ τοῦ ξύλου σε νεκρὸνἪ
Σταυροθεοτοκίον Βότρυν, τὸν παμπέπειρον Ἁγνή, ὃν ἀγεωργήτως ἐν μήτρᾳ, ἐκυοφόρησας,
ξύλῳ ὡς ἑώρακας, τοῦτον κρεμάμενον, θρηνῳδοῦσα ἠλάλαζες, καὶ ἔκραζες· Τέκνον,
γλεῦκος ἐναπόσταξον, δι' οὗ ἡ μέθη ἀρθῇ, πᾶσα, τῶν παθῶν εὐεργέτα, δι' ἐμοῦ τῆς σὲ
τετοκυΐας, σοῦ τὴν εὐσπλαγχνίαν ἐνδεικνύμενος.
20. Μηναίον Δεκεμβριου:Την Α' του μηνός Δεκεμβρίου .Μνήμη τοῦ Ἁγίου Προφήτου
Ναούμ.Όρθρος Ειρμός της Ωδὴς δ'. Η χάρις ἤνθησεν, ὁ νόμος πέπαυται, διὰ σοῦ Παναγία·
σὺ γὰρ Ἁγνή, τέτοκας τὸν Κύριον, τὸν παρεχόμενον ἡμῖν, Ἀειπάρθενε τὴν ἄφεσιν.
21. Μηναίον Δεκεμβρίου:Ωδή ζ' Ειρμός.Ανυμνούμέν σε, βοώντες Χαίρε όχημα, Ηλίου του
νοητού, άμπελος αληθινή, τον βότρυν τον πέπειρον, η γεωργήσασα, οίνον στάζρντα, τον τας
ψυχάς ευφραίνοντα, των πιστώς σε δοξαζόντων
22. Χαιρετισμοί της Παναγίας:Αγνείας θησαύρισμα, χαίρε δι’ ης εκ του πτώματος ημών
εξανέστημεν ˙ χαίρε, ηδύπνοον κρίνον, Δέσποινα, πιστούς ευωδιάζον ˙ θυμίαμα εύοσμον,
μύρον πολύτιμον.
23. Χαιρετισμοί της Παναγίας «Ρόδον το αμάραντον, χαίρε, η μόνη βλαστήσασα· το μήλον
το εύοσμον, χαίρε η τέξασα, το οσφάδιον του πάντων Βασιλέως».
24. Ὡς ἄνθος μαραίνεται, καὶ ὡς ὄναρ παρέρχεται, καὶ διαλύεται πᾶς ἄνθρωπος·
απόσπασμα Ακολουθία Νεκρώσιμος Εις κεκοιμημένους.
25. Ιακ. 1,10. Α’ Πέτρ. 1,24
26.Αριθ.ιζ 23
27. Μηναίον Φεβρουαρίου:Παρασκευή ήχος Α. ᾨδὴ γ' Ὁ Εἱρµὸς Μαρτυρικὰ Στίχ. Ἅγιοι τοῦ
Θεοῦ πρεσβεύσατε ὑπὲρ ἡµῶν. Οἷά περ θεῖα ὄντες κλήµατα, νοητῆς ἀµπέλου οἱ Μάρτυρες,
βότρυας ἤνεγκαν σαφῶς, καρτερίας προχέοντες οἶνον, πάντων τὰς καρδίας, τῶν πιστῶν
κατευφραίνοντα.
Την 29η του μηνός Φεβρουαρίου Μνήμη τοῦ Οσίου Πατρὸς ημών καὶ Ομολογητού Κασσιανοῦ.
Εις τον Όρθρον.Ωδή γ. Ειρμός «Ἐξήνθησεν ἡ ἔρημος, ὡσεὶ κρίνον Κύριε, ἡ τῶν ἐθνῶν
στειρεύουσα Ἐκκλησία, τῇ παρουσίᾳ σου, ἐν ᾗ ἐστερεώθῃ ἡ καρδία μου» Το αυτό βρίσκουμε
και στον Κανώνα των Αγιων Αποστόλων.
28. Χαιρετισμοί εις τους Αγίους Δέκα Μάρτυρες εν Μεγάρων .

Των Αγίων Μαρτύρων (των εν Μεγάροις Αθλησάντων, των οποίων η μνήμη τελείται την
16η Αυγούστου.Ποίημα Ισιδώρας Μοναχής Αγιεροθεϊτίσσης.Χαίροις τάγμα δεκάριθμον.
Δένδρα ὡς τοῦ Παραδείσου τὰ καλλίκαρπα, πάνυ ἐδείχθητε ὦ Μάρτυρες θεῖοι· καρπὸν
γὰρ τῷ Χριστῷ γλυκὺν καὶ ἄφθονον ἐδώκατε ὑμῶν τὰ αἵματα, ἐν γῇ τῆς τῶν Μεγάρων
πόλεως χυθέντα, αὐτὴν μὲν ἁγιάσαντες, ἡμᾶς δὲ εὐλογοῦντες τοὺς ἀεὶ χαρμονικῶς
βοῶντας·
29. Μύρου οὐρανίου χάριν ἀναβλύζετε ἀεί, καταθέλγουσαν καρδίας καὶ ἡδύνουσα
ψυχάς, ἄριστοι συστρατιῶται οὐρανίου Στρατηγοῦ. Ἅρτι γὰρ ἀναφανέντες ἐκ τῶν
τάφων θαυμαστῶς, λύετε πικρίαν πλάνης καὶ παθῶν τὸν σκοτασμόν. Θεοσδότου
εὐωδίας χάριν δότε δυσωπῶ, ἵνα μύρα τῶν ᾀσμάτων προσενέγκωμεν ὑμῖν, ᾄδοντες
πανευφροσύνως χαριστήριον ᾠδήν·Στήν λειτουργική ἐπίσης ζωή καί παράδοση τῆς
Ἐκκλησίας μας μετά τόν 10ο αἰῶνα ὁ Ἅγιος Δημήτριος μνημονεύεται ὡς
«μεγαλομάρτυς καί μυροβλύτης». Ἀπό τή μελέτη τῶν πηγῶν, τῶν κανόνων, τῶν ὕμνων,
τῶν τροπαρίων καί γενικά τῆς λειτουργικῆς καί λατρευτικῆς παράδοσης, προκύπτει
ὅτι ἡ ἀνάβλυση τοῦ μύρου γινόταν εἴτε ἀπό τό πηγάδι , εἴτε ἀπό τόν τάφο, εἴτε ἀπό τή
λάρνακα καί τό κιβώριο, εἴτε ἀπό τή λογχισμέ νη πλευρά, εἴτε ἀπό τό σῶμα καί τή σορό
τοῦ μάρτυρα, ὡς τήν ἀστείρευτη πηγή. Τά μύρα αὐτά ἦταν «ἀείρροα», σχημάτιζαν
«ποταμόν» πού διαπότιζε ὄχι μόνο τήν πόλη ἀλλά καί «πᾶσαν τήν γῆν» μέ ἀποτέλεσμα
νά καταγγέλλεται στήν οἰκουμένη ὅτι τό μύρο εἶναι «ἀμοιβή τῆς ἁγνείας» τοῦ μάρτυρα
καί δεῖγμα «ἀληθοῦς ἀφθαρσίας». Ἐπίσης «τό αἷμα Δημητρίου»πού ἔρρευσε ἀπό τή
λογχισμένη πλευρά μεταβάλλεται σέ «μύρον κοινόν ἀναβλύζον ἐξ αὐτῆς καί παρέχον
τοῖς πιστοῖς ἰάματα» (τό αἷμα τοῦ Δημητρίου πού ἔρρευσε ἀπό τήν πλευρά του
μεταβάλλεται σέ κοινό – πού μποροῦν νά τό πάρουν ὅλοι – μύρο πού ἀναβλύζει ἀπό
αὐτήν (τήν πληγή) καί παρέχει θεραπεῖες στούς πιστούς), ἐνῶ ἡ εὐωδία του ἐκδιώκει
τούς δαίμονες. Ἡ σορός τῶν ἁγίων λειψάνων ἀνέκαθεν, ἀναφέρει ὁ ἅγιος Συμεών
ἀρχιεπίσκοπος Θεσσαλονίκης, ἀποτελεῖ «πηγή ἀκενώτων δωρεῶν πού ἀναβλύζει
ἀβύσσους ἰαμάτων πρός ἀνακούφιση ὅσων δοκιμάζονται», διότι ἀναδεικνύεται πάντα
«θεραπευτήριο ὅσων πάσχουν, θεραπεία τῶν ἀσθενῶν, παρηγοριά γιά ὅσους
στενοχωριοῦνται, κοινό καί σωτήριο καταφύγιο» ὅλων τῶν ἀνθρώπων ὄχι μόνο τῶν
πολιτῶν αὐτῆς τῆς πόλης ἀλλά «καί τῶν ξένων». (Ἐπιγραφή ψηφιδωτοῦ δεξιοῦ πεσσοῦ
ἱεροῦ βήματος 7ου αἰ.). Βιώνοντας ὁ ὑμνογράφος τήν εὐεργεσία πού λαμβάνει κανείς
ἀπό τίς πρεσβείες τοῦ Ἁγίου, πού ἑνώθηκε μέ τήν πηγή τοῦ μύρου πού εἶναι ὁ Χριστός,
κι ἀπαθανατίζοντας ἐπιγραμματικά τήν ὀρθόδοξη θεολογική θεώρηση τῶν ἁγίων ὡς
μελῶν τῆς Ἐκκλησίας, ἀποκαλύπτει ὅτι ὁ Χριστός, ἡ κεφαλή καί ἡ δόξα τῆς Ἐκκλησίας,
αὐτός εἶναι τό μύρο. «Τό μύρον Χριστός ἐν τῇ ψυχῇ σου, Δημήτριε, ῥεῦσαν νοητῶς, ὡς
χείλεσι σοῖς μέλεσι, μύρου πηγήν ἐξέχεε, τῆς χάριτος τοῦΠνεύματος σεπτόν δεικνύων
σε σκήνωμα». Ὁ Χριστός, πού εἶναι τό αἰώνιο μύρο, ἔρρευσε στήν καρδιά σου, Δημήτριε.
Κι αὐτό τό μύρο, ὁ Χριστός, ξεχείλιζε ὄχι μόνο ἀπό τό στόμα – μέ τήν ὀρθόδοξη
διδασκαλία σου – ἀλλά ἀπό ὅλα τά μέλη τοῦ σώματός σου, τοῦ ἁγνοῦ καί ἁγίου. Ἔγινες
ὁ ἴδιος πηγή μύρου κι εὐωδίαζες μέσα στόν κόσμο σκορπώντας τό ἄρωμα τῆς χάρης
στήν Ἐκκλησία.Ὁ στενός καί ἀδιάρρηκτος δεσμός μέ τόν Κύριο τόν ταυτίζει μαζί του,
ὥστε τελικά καί τό αἷμα τοῦ Μάρτυρα νά γίνεται μύρο. Ἀκούει ὁ ποιητής τόν
Μεγαλομάρτυρα νά ἀπευθύνεται μέ περιπάθεια πρός τόν Κύριο:«Ἐγώ φησιν ὁ
ἐρώμενος, ἐγώ, Νυμφίε, σπεύδω ὀπίσω σου· ὀσμή γάρ μύρων σου πάντων τῶν μύρων
ὑπέρκειται, ἥτις ἡμῶν τό αἷμα μύρον εἰργάσατο». Πληγωμένος ἀπό τόν ἔρωτά σου,
Νυμφίε μου, λέει ὁ ἅγιος, τρέχω ξοπίσω σου. Τό ἄρωμα τῶν δικῶν Σου μύρων ξεπερνᾶ
κάθε μύρο. Κι εἶναι αὐτό πού μέ ἀλλοιώνει, ὥστε καί τό αἷμα μου μετέβαλε σέ μύρο. Σέ
ἄλλο τροπάριο ἀπηχεῖ ἡ ἔννοια τοῦ χωρίου τῆς Β΄ πρός Κορινθίους Ἐπιστολῆς (2, 15) ὅτι
ὁ χριστιανός ἔχοντας μέσα του τόν Χριστό, μέ τή διδασκαλία καί τά μυστήρια, γίνεται
«εὐωδία Χριστοῦ». Τέλος, ὁ 132ος Ψαλμός τοῦ Δαυίδ, ὅπου γίνεται λόγος γιά τό μύρο
πού εὐωδίαζε κατά τή στέψη τοῦ Ἀαρών καί συμβόλιζε τήν ἑνότητα τοῦ λαοῦ τοῦ Θεοῦ,
δίνει ἀφορμή στόν ἅγιο πατριάρχη Φιλόθεο νά διατυπώσει μία θεμελιώδη
ἐκκλησιολογική ἀλήθεια. Ἀπευθυνόμενος πρός τόν μυροβλύτη ἅγιο λέγει: «Ὡς μύρον
μέν ἔφησε Δαυίδ ὁ θεῖος, ἐν Πνεύματι, τήν ἕνωσιν, ἔνδοξε, τῶν ἀδελφῶν τήν τερπνήν·
τά δέ μύρα σου, σοφέ, τήν νέαν κτίσιν συνάγει πρός ἕνωσιν, μύρου τοῦ κρείττονος». Ἡ
μνήμη τοῦ Μυροβλύτη, πού συνάγει ὅλους τούς χριστιανούς, εἶναι ἕνα δυνατό μάθημα
πρός ὅλα τά μέλη τῆς νέας κτίσης, τῆς Ἐκκλησίας. Προτρέπει νά διατηρήσουμε τήν
ἑνότητα τοῦ Πνεύματος, νά μείνουμε ἑνωμένοι στή μία, ἁγία, καθολική καί ἀποστολική
Ἐκκλησία, ὅπου ἀναβλύζει τό ἀνώτερο, τό «κρεῖττον» μύρο, ὁ Ἰησοῦς Χριστός. Τό
ἀληθινό μεγαλεῖο τό βρίσκουμε σέ δύο στοιχεῖα πού ἀναβλύζουν ἀπό τή ζωή του καί
ἀρδεύουν τήν Ὀρθοδοξία: τό μύρο καί τό αἷμα, πού πρόσφερε στόν Χριστό. Μέσα σ’
αὐτά κλείνεται σάν σέ πολύτιμες φιάλες τό ἀπόσταγμα τῆς ὕπαρξης τοῦ Δημητρίου,
πού παίρνει ἡ Ἐκκλησία καί τό προσφέρει στούς πιστούς. Γνώρισμα λαμπρό τοῦ ἁγίου
εἶναι ἡ παρθενία, πού ἄσκησε μέ μία τέλεια ἀφιέρωση στόν Θεό. Ὁ Δημήτριος κράτησε
καθαρή τή σκέψη καί τήν καρδιά του, ἁγνό τό σῶμα του καί ἅγια τήν ψυχή του, δοσμένη
ὁλοκληρωτικά στόν Κύριο. Ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς τόν χαρακτηρίζει ὅσιο,
παρθένο, πάγκαλο καί παναμώμητο. Εἶχε ἔργο του κύριο τό κήρυγμα καί τή διδασκαλία
τοῦ εὐαγγελίου. Προικισμένος μέ διδακτικό χάρισμα, συγκέντρωνε πλήθη
Θεσσαλονικέων στή Χαλκευτική στοά καί μέ παρρησία, «ἀπτοήτῳ γλώσσῃ» κατά τόν
Λέοντα Σοφό, εὐαγγελιζόταν στόν εἰδωλολατρικό κόσμο τή βασιλεία τοῦ Θεοῦ.
Κατέστησε ἔτσι τόν ἑαυτό του ὁ ἅγιος σκεῦος εὐωδιαστό, πού ἀνέβλυζε τήν ὀσμή τῆς
ζωῆς στούς γύρω του(Β΄ Κορ. 2,14.16). Κι ὅταν ἀργότερα οἱ χριστιανοί βρέθηκαν μπρός
στό ἁγιασμένο νερό τοῦ πηγαδιοῦ, μέσα στό ὁποῖο ρίχτηκε τό νεκρό σῶμα τοῦ Μάρτυρα,
αὐθόρμητα συνεδύασαν τό μύρο τοῦ τάφου μέ τήν εὐωδία τῆς ἁγνότητας καί τό εἶδαν
ὡς σύμβολο παρθενίας. Σχολιάζει ἐμπνευσμένα ὁ ἅγιος Νικόλαος ὁ Καβάσιλας
προσφωνώντας τόν ἅγιο Δημήτριο: «Ὤ σύ, πού δέν φάνηκες μόνο ὁ ἴδιος εὐωδία
Χριστοῦ, ἀλλά καί στούς ἄλλους ἀνθρώπους συνιστοῦσες τό “κενωθέν μύρον”.Ὤσύ,
πού ἄφησες πρῶτα μέν αἷμα, τώρα δέ μύρο ἀπ’ τίς πληγές σου ἤ μᾶλλον καί τώρα ὄχι
λιγότερο ἀπό πρίν αἷμα. Διότι τό σῶμα σου, πού πληγώθηκε ἀπό χτυπήματα καί
τραύματα τότε, ἀνέβλυσε μύρο. Ἐπειδή καθόλου δέν τοῦ ἔλειπε ἡ καθαρότητα καί ἡ
ἁγνότητα καί ἡ παρθενία, μετέσχε κι αὐτό στήν εὐωδία τοῦ πνεύματος. Τό αἷμα
κατέστη τό ἴδιο μύρο».Ἄν τό μύρο συμβολίζει τήν παρθενία τοῦ Δημητρίου, τό αἷμα
δηλώνει τό μαρτύριό του. Ὁ ἅγιος ὑπῆρξε παρθένος ἀλλά καί ὁμολογητής. Ὑπῆρξε
διδάσκαλος ἀλλά καί ἀθλητής. Ὁμολόγησε τήν πίστη του μπροστά στόν αὐτοκράτορα
τοῦ ρωμαϊκοῦ κράτους πού βρέθηκε ἐκεῖνες τίς μέρες στή Θεσσαλονίκη ἐπιστρέφοντας
ἀπό μία ἐκστρατεία καί ἄθλησε γιά τό ὄνομα τοῦ Χριστοῦ παλεύοντας μέ τό θάνατο.
Ὑπακούοντας στήν προτροπή τοῦ ἀποστόλου Παύλου πρός τόν Τιμόθεο, πρῶτος αὐτός
γεύθηκε τούς καρπούς τῆς διδασκαλίας του, τό μαρτύριο δηλαδή, καί τή δόξα του, ὅπως
ὁ καλός γεωργός μεταλαμβάνει πρῶτος ἀπό τούς καρπούς τῶν κόπων του (Β΄ Τίμ. 2,6).
Φυλακισμένος μέσα στά λουτρά καί ἀποδυτήρια τοῦ σταδίου, λογχίστηκε μόλις ἔγινε
γνωστό ὅτι «ὁ Θεός τοῦ Δημητρίου» βοήθησε τόν Νέστορα νά νικήσει τόν φοβερό
μονομάχο Λυαῖο. Τό σῶμα του ρίχτηκε μέσα σ’ ἕνα πηγάδι τῶν λουτρῶν καί τό αἷμα του
πορφύρωσε τό νερό μεταβάλλοντάς το σέ μύρο. Ἀλλά τό μύρο καί τό αἷμα τοῦ
Δημητρίου θά ἔμενε περιβεβλημένο μόνο μέ ἀνθρώπινη αἴγλη, ἄν τό περιορίζαμε στό
πλαίσιο μίας ἁπλῆς θυσίας, μεγαλειώδους ὁπωσδήποτε καί ἡρωικῆς, ὅπως εἶναι κάθε
θυσία ἀνθρώπου γιά μία πίστη. Ἡ θυσία ὅμως τοῦ ἁγίου ἔχει ἄλλες διαστάσεις, πού
ξεφεύγουν ἀπό τά μέτρα αὐτοῦ τοῦ κόσμου καί τήν περιβάλλουν μέ φωτοστέφανο
θεϊκό. Συντελεῖται ὡς μίμηση Θεοῦ καί ἐπιτελεῖται ἐν ἀγάπῃ, «καθώς καί ὁ Χριστός
ἠγάπησεν ἡμᾶς καί παρέδωκεν ἑαυτόν ὑπέρ ἡμῶν προσφοράν καί θυσίαν τῷΘεῷ εἰς
ὀσμήν εὐωδίας» (ὅπως καί ὁ Χριστός μᾶς ἀγάπησε καί ἔδωσε τή ζωή του γιά μᾶς ὡς
προσφορά καί θυσία, πού τή δέχεται εὐχάριστα ὁ Θεός) (Εφ 5, 1-2). Ἀπό τό μαρτυρικό
τέλος του, λοιπόν, ἐπί βασιλείας Μαξιμιανοῦ (286-305) μέχρι καί σήμερα ὁ
μεγαλομάρτυρας καί μυροβλύτης Ἅγιος Δημήτριος ἀξιώνεται μεγάλης τιμῆς καί
εὐλάβειας σ’ ὅλο τόν χριστιανικό κόσμο. Χριστιανοί ἀπό τά πέρατα τῆς γῆς
κατέκλυζαν τόν τάφο τοῦ μάρτυρα καί καθαγίαζαν τίς ψυχές καί τά σώματα ἀπό τό
ἅγιο μύρο πού ἀνέβλυζε ἀπό τή σορό του, ἐνῶ προκαθήμενοι ἅγιοι καί ἱεράρχες τῆς
Ἐκκλησίας τῶν Θεσσαλονικέων ἀπό τό ἕνα μέρος καί λόγιοι ἄνδρες, ποιητές καί
ρήτορες ἀπό τό ἄλλο, μέ λόγους, ἐγκώμια καί ὕμνους, ὕμνησαν καί τίμησαν τόν
Μεγαλομάρτυρα Δημήτριο, μέ ἀποτέλεσμα νά δημιουργηθεῖ μέ τήν πάροδο τοῦ χρόνου
μεγάλη καί πλούσια ρητορική καί ποιητική φιλολογία γύρω ἀπό τόν Ἅγιο. Ἡ ἀφθονία
καί τό ἀέναο τοῦ μύρου κατακλύζει καί ἀρδεύει ὡς ποταμός καί πέλαγος ὄχι μόνο τή
Θεσσαλονίκη ἀλλά καί ὁλόκληρη τήν οἰκουμένη καί ὁ μεγαλομάρτυς ἀπό ὑπέρμαχος
30. Το δέντρο στους πολιτισμούς της αρχαίας Μεσοποταμίας και στη Βίβλο. Μια
διαπολιτισμική και διαθρησκειακή προσέγγιση Ευλαμπία ΤσιρέληParpola, 1993, σελ.163.
καί φρουρός τῆς Θεσσαλονίκης γίνεται «ὑπέρμαχος τῆς οἰκουμένης» ὁλόκληρης.
31. Η χειροτονία η χειροθεσία των Διακονισσών Ευαγγέλου Θεοδώρου Gunkel, 1901

σελ 1-40.
32.Αποκάλυψης: 2,7
2.3. Αρωματικά φυτά και άνθη στη Θεία Λατρεία
Από τα πρώτα κιόλας χρόνια της παρουσίας του ανθρώπου στη γη είχαν
ανακαλυφθεί τα βότανα και τα αρωματικά φυτά, και η χρήση τους καθώς
και οι θεραπευτικές τους ιδιότητες.
Τα χρησιμοποιούσαν ως διακοσμητικά στις διαφορες καθημερινές
δραστηριότητες, στις τέχνες τους, καθως επίσης και στις σχέσεις τους με
τους θεούς,και στις κάθε είδους εκδηλώσεις λατρείας προς αυτούς.
Στις θρησκευτικές λατρείες, εκτός από τα δρεπτά άνθη είτε ως αυτόυσια
είτεσε σχηματισμούς ως στεφάνια και συνθέσεις λουλουδιών,
χρησιμοποιούσαν διάφορα μύρα ή θυμιάματα .
Μέχρι και σήμερα η εκκλησία μας χρησιμοποιεί στις μεγάλες γιορτές
διάφορα βότανα. Ο βασιλικός έχει σημαντικό ρόλο στην ελληνική λαϊκή
και θρησκευτική παράδοση. Σύμφωνα με αυτή το φυτό φύτρωσε τάφο του
Χριστού που ο κόσμος λησμόνησε τη θέση του και η έντονη μυρωδιά του
στάθηκε ως αφορμή να ανακαλυφθεί εκ νεόυ.
Η Αγία Ελένη κατά την λαική παράδοση οδηγήθηκε στον Τίμιο Σταυρό
από το έντονο άρωμα του βασιλικού που φύτρωσε δίπλα του. Ετσι την
ονομασία του το φυτό την πήρε από το «βασιλιάς» και βασιλιάς είναι ο
Ιησούς Χριστός. Η ιερότητα του φυτού αυτού είναι μεγάλη και βρίσκει
ευρεία χρήση σε σειρά ιερών ακολουθιών και μυστηρίων της Ορθοδόξου
Εκκλησίας. Κατά τη Δεσποτική εορτή των Θεοφάνειων ο ιερέας ραίνει
τους πιστούς με αγιασμό βουτώντας ένα κλαδί βασιλικό μέσα στο
καθαγιασμένο ύδωρ.
Επίσης στη Δεσποτική εορτή της Υψώσεως του Τίμιου Σταυρού στις 14
Σεπτεμβρίου εκάστου έτους στους Ιερούς Ναούς μοιράζεται βασιλικός
μετά από μια λιτή καθαγιαστική λιτανευτική τελετή .
Έχει καθιερωθεί την Κυριακή των Βαΐων, όλες οι εκκλησίες να στολίζονται
με κλαδιά δάφνης και Βαΐα των Φοινίκων, εις ανάμνηση των βαΐων των
Φοινίκων που κρατούσαν οι Ισραηλίτες κατά την είσοδο του Ιησού στα
Ιεροσόλυμα. Μετά το τέλος της λειτουργίας οι νοικοκυρές συνηθίζουν να
παίρνουν τα βάγια που τους διανέμονται και τα φυλάνε στα εικονίσματα
των σπιτιών τους. Την Κυριακή της Σταυροπροσκυνήσεως
συγκεντρώνονται στο ναό άφθονα λουλούδια, για να ανθοστολίσουν
προκαταβολικά το Σταυρό, που σε λίγες πάλι βδομάδες θα δεχτεί πάνω
του το Σταυρωμένο Χριστό,ενώ όλα στο τέλος μοιράζονται, ως ευλογία
στους πιστούς.Μοιάζει σαν ξαναφυτεμένο το ξύλο του σταυρού ανάμεσα
σε τόσα λουλούδια και δενδρολίβανο, που φέρνουν κι αποθέτουν στα
πόδια του οι πιστοί.Δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι η θαυματουργή εικόνα
της Παναγίας της Μυρτιδιώτισσας (που βρέθηκε στα Κύθηρα κατά τον 14ο
αιώνα,)πήρε το προσωνύμιο «Μυρτιδιώτισσα», γιατί κατά την παράδοση
βρέθηκε από ένα βοσκό σε μια τοποθεσία γεμάτη με μυρτιές.
Η Αγία Αναστασία Φαρμακολύτρια που την μνήμη της τιμά η Εκκλησία
μας στις 22 Δεκεμβρίου, 3 ημέρες πριν την εορτή των Χριστουγέννων,έχει
καθιερωθει ως η Αγία των Βοτάνων και των φαρμάκων ( φαρμακοποιών),
ενώ έχει και το προσωνύμιο της θεραπεύτριας Αγίας .
Σύμφωνα με τους Συναξαριστές, η Αναστασία ήταν θεραπεύτρια και
απάλυνε των πόνο των βασανιζόμενων Χριστιανών στις φυλακές, με
βότανα και φάρμακα που έφτιαχνε από αυτά.
Για τους Ελληνορθόδοξους είναι η Αγία-ιατρός και σε πολλά χωριά της
Ελλάδας την ημέρα της μνήμης της ζυμώνουν γλυκά ψωμάκια με βότανα,
σταφίδες, καρύδια και σύκα και τα πηγαίνουν στην εκκλησία.
Όπου οι ιερείς διαβάζουν ευχές για καλή υγεία και τα μοιράζουν στους
πιστούς. Όσοι εκ των πιστών προσεύχονται εκτός από το παραδοσιακό
καντήλι , θυμιατίζουν το χώρο και τα εικονίσματα.
Το θυμίαμα πρέπει να προσφέρεται με ευλάβεια και κατάνυξη πρώτιστα.
«Κατευθυνθήτω η προσευχή μου ως θυμίαμα ενώπιόν σου· έπαρσις των
χειρών μου θυσία εσπερινή· εισάκουσόν μου, Κύριε….
Η όμορφη αυτή ευχή του καθημερινού εσπερινού από τα γνωστά σε όσους
γνωρίζουν κεκραγάρια ,είναι μια από τις προσευχές κάθε ευλαβούς
Χριστιανού προς τον Θεό. Αναφέρεται όμως και στο θυμιάτισμα.
Το Θυμίαμα είναι μια ευώδης και αρωματική ύλη που όταν καίγεται βγάζει
ωραία μυρωδιά εις οσμήν ευωδίας πνευματικής.
Το θυμίαμα στην αρχαία και μεταγενέστερη εποχή ήταν φτιαγμένο
άλλοτε από ζωικό λίπος (μοσχαριού από ένα ιδιαίτερο μέρος του σώματος)
άλλοτε από ξύλο διαδόρων δένδρων, άλλοτε από πέτρα μαλακιά από
διάφορα πετρώματα, άλλοτε πυκνό υγρό (ρετσίνι) που έβγαζαν από
δένδρα και είχε ιδιαίτερη μυρωδιά, όπως το πεύκο, το κυπαρίσσι και άλλα
ρητινώδη.
Εδώ και δυο χιλιετίες με την επικράτηση του Χριστιανισμού, ως θυμίαμα
για την προσευχή στην Εκκλησία και στα σπίτια καθιερώθηκε να καίμε το
λιβάνι. Το λιβάνι είναι ένα από τα τρία δώρα που προσέφεραν οι Μάγοι
στον Χριστό μας.
Καταλαβαίνουμε λοιπόν ότι ήταν, κάτι τό πολύτιμο και δυσεύρετο τα
χρόνια εκείνα.Βγαίνει από ένα δένδρο πού ονομάζεται Λίβανος ή Βοσβελία
ή Καρτεριού και βρίσκεται σε Αιθιοπία, Σομαλία, Σουδάν, Όμάν, Υεμένη.
Το δένδρο αυτό το χαράζουν και βγαίνει το ρετσίνι του (το γνωστό σε εμάς
ως το λιβάνι), το όποιο αγφού αποξεραίνεται επάνω στο δένδρο στην
συνέχεια μέσα από μια διαδικασία το αφηνουν σε στεγνό τόπο ως ώτου να
είναι έτοιμο.
Σε αυτή την μορφή φθάνει από τότε εως και σήμερα στα χέρια μας, ενώ
στην συγχρονη εποχή το απλό αυτό λιβάνι με απλή κατεργασία ζυμώνεται
με διάφορα αρώματα και, διατίθεται στην μορφή πλέον πού κυκλοφορεί
στην αγορά.
Ο τρόπος χρήσεως του θυμιάματος, μας είναι γνωστός καθώς και το πως
και πόσο χρησιμοποιείται στους Ιερούς Ναούς κατά τις καθημερινές
ακολουθίες,στα μυστήρια, αλλά και τις οικίες των ευλαβών Ορθοδόξων
Χριστιανών απανταχού της γης.
Έτσι έγινε στο πέρασμα των αιώνων το θυμίαμα και το θυμιάτισμα για τον
Χριστιανό ή πρώτη και πλέον προσιτή προσφορά προς τον Θεό, μέσα από
μία όμορφη και ευώδη διαδικασία . Το θυμίαμα αποτελεί σε συνάρτηση με
το κερί και το καντήλι πνευματική δωρεά προς τον Ιησού ,και ταυτίζεται
πνευματικό τον τρόπο με τις προσφορές των τριών Μάγων, και συνήθως το
βρίσκουμε στα σπίτια των Χριστιανών.
Με το θυμίαμα δείχνουμε την αφοσίωση, την πίστη ,καθώς και την θέλησή
μας να υπακούσουμε χωρις περιορισμούς και όρους στο θείο θέλημα.
Αναγνωρίζοντας την δύναμη του Θεού, Τον παρακαλούμε να δεχθεί την
προσευχή μας ως όσμήν ευωδίας πνευματικής που πηγάζει από τα βάθη
της ψυχής μας. Ικανή και αναγκαία συνθήκη, για να γίνει δεκτή η
προσευχή μας και το θυμιάτισμα, είναι η κατά τα μέτρα των δυνάμεων μας
καθαρότητα ψυχής και σώματος, καθώς επίσης και η καθαρότητα καρδιάς
και λογισμού.
Το θυμιάτισμα στο σπίτι συνήθως γίνεται μία ή δυο φορές την ημέρα
κυρίως πρωί και βράδυ, που είναι οι ώρες προσευχής και ευχαριστίας.
Αρχικά το πρωί, όταν δοξάζουμε τον Θεό που μας χαρίζει μια νέα ημέρα
καθως και για την νύχτα πού πέρασε, ειρηνικά και τον παρακαλούμε να
ευλογήσει και την ημέρα, ώστε να είναι και αυτή καλή και ειρηνική χωρίς
τους πειρασμούς του Σατάν.
Το βράδυ στη συνέχεια προσευχόμενοι και πάλι δοξάζουμε τον Θεό για
όσα συνέβησαν την ημέρα και τον παρακαλούμε να μας φυλάξει την
επερχόμενη νύκτα. Το λιβάνι το προσφέρουμε καίγοντάς το στα γνωστά
θυμιατήρια, είτε πήλινα είτε μεταλλικά, αλλά και αυτοσχέδια ανάλογα
την στιγμή και φυσικά προσέχουμε να είναι από σωστά υλικά, διότι στον
Θεό πρέπει vα προσφέρουμε ό,τι καλύτερο και καθαρότερο.
Σύμφωνα με την ιερά παράδοση το θυμιατήριο συμβολίζει την Παναγία
μας, ενώ τα κάρβουνάκια και το θυμίαμα συμβολίζουν τον Χριστό μας, ο
οποίος είναι το Θείο πυρ και τον όποιο ή Παναγία μας είχε μέσα της, και ή
ευωδία είναι ή χάρη του που σκορπίζεται στον κόσμο και τον ευλογεί.
Η κυριότερη και με την μεγαλύτερη σημασία για την Ορθόδοξη πίστη μας
χρήση των αρωματικών φυτών και ανθέων είναι αυτή του Αγίου Μύρου.
Το πλέον σπουδαίας σημασίας και κορυφαίο στην χρήση του στα μυστήρια
της Ορθοδόξου Εκκλησίας μας είναι φυσικά το Άγιο Μύρο.
Η διαδικασία της προετοιμαίας του και της εμψυσής του έχει καθιερωθεί
από το Οικουμενικό Πατροαρχείο αιωνες τώρα. Την διαδιασία αυτή έχουν
υπο την επιβλεψή τους εντεταλμένοι και καταξιωμένοι στον χρόνο
οφικιούχοι λειτουργοί και επιστήμονες της Αγίας Πύλης του Οικουμενικού
Πατριαρχείου.
Δεν σπανίζουν μάλιστα οι περιπτώσεις οικογενειακής διαδοχής των
οφικιούχων αυτών με δεδομένη την διαδοχή στην επιστημοσύνη αλλά και
τον μικρό πληθυσμό Ορθοδόξων Χριστιανών στην Αγία Πόλη της
Ορθοδοξίας.
Η διαδικασία αυτή έχει θεσμοθετηθεί αιώνες τωρα και οι οφικιούχοι
εντεταλμένοι από τον Οικουμενικό Πατριάρχη την διατηρούν με
θρησκευτική ευλάβεια και τελούν μια συγκεκριμένη και άκρως αυστηρή
διαδιακασία που ξεκινά από την Κυριακή των Βαΐων και τελειώνει το
Μεγάλο Σαββατο.
Στην Αίγυπτο η προσφορά αρωματικών ελαίων στους θεούς και στους
νεκρούς ήταν συνήθης πρακτική, ενώ έλαιο ως χρίσμα χρησιμοποιείτο
τελετουργικά και από τον Φαραώ για την χρίση των αξιωματούχων
του.Στη Μεσοποταμία οι χρίσεις είχαν χαρακτήρα θρησκευτικό και
αφορούσαν τα ιερατικά αξιώματα.
Στην Παλαιά Διαθήκη ο Μωυσής έλαβε εντολή από τον Θεό να
παρασκευάσει μύρο και θυμίαμα Μάλιστα, ο Θεός όρισε την ακριβή
σύσταση και χρήση τους, αφού Του ανήκουν αποκλειστικά και αποτελούν
χαρακτηριστικά Αυτού και των αγίων Του, των αφιερωμένων σε Αυτόν σε
αντίθεση με τον βέβηλο κόσμο.
Ωστόσο, η παρασκευή τους ανατέθηκε στον Βεσελεήλ, στον οποίο «εδόθη
σοφία και επιστήμη… συνιέναι ποιεῖν πάντα τὰ ἔργα κατὰ τὰ ἅγια
καθήκοντα͵ κατὰ πάντα͵ ὅσα συνέταξεν κύριος» Πρόκειται για τον πρώτο
«μυρεψό» και αναφέρεται, ότι «οὗτος ἐποίησεν τὸ ἔλαιον τῆς χρίσεως τὸ
ἅγιον καὶ τὴν σύνθεσιν τοῦ θυμιάματος͵ καθαρὸν ἔργον μυρεψοῦ»
καθώς «καὶ τὸ θυσιαστήριον καὶ πάντα τὰ σκεύη αὐτοῦ καὶ τὸ ἔλαιον τῆς
χρίσεως καὶ τὸ θυμίαμα τῆς συνθέσεως». Αργότερα, το
έργο των μυρεψών ανέλαβαν ιερείς, γιοί ιερέων και λευΐτες.
Δημιουργήθηκε έτσι μια εξειδικευμένη ομάδα μυρεψών που παρασκεύαζε
αρώματα στον Ναό του Σολομώντα τηρώντας μυστικότητα σχετικά με τη
σύσταση και τον τρόπο παρασκευής τους.
Στην Παλαιά Διαθήκη με έλαιον χρίονταν οι βασιλείς και οι ιερείς. Στην
πρώτη περίπτωση υπάρχουν δύο αναφορές, η χρίση του Δαυίδ από τον
Σαμουήλ και η χρίση του Σολομώντα από τον αρχιερέα Σαδώκ.
Όσον αφορά τη χρίση των ιερέων, ο Θεός στο όρος Σινά έδωσε στον Μωυσή
την εντολή να χρίσει ιερείς τον Ααρών και τους γιούς του, ορίζοντας
επακριβώς και τον τρόπο της χρίσεως.
Λαμβάνοντας ο Μωυσής από το έλαιον αυτό καθαγίασε το θυσιαστήριο,
τα σκεύη του «καὶ ἐπέχεεν… ἀπὸ τοῦ ἐλαίου τῆς χρίσεως ἐπὶ τὴν κεφαλὴν
Ἀαρών καὶ ἔχρισεν αὐτὸν καὶ ἡγίασεν αὐτόν»
Στην περίπτωση των προφητών, αυτοί εκλέγονται και καλούνται από τον
Θεό που χορηγεί σε αυτούς χαρίσματά, τις δωρεές του Άγιου Πνεύματος
χωρίς την τελετουργική χρίση με έλαιο.
Στην Καινή Διαθήκη ο Κύριος με την Ενανθρώπισή Του ανακαίνισε την
ανθρωπότητα, η οποία μεταπτωτικώς βίωνε μία τραγική κατάσταση
αμαρτίας και απερίγραπτης δυσωδίας σύμφωνα με τον Ιωάννη τον
Χρυσόστομο.
Προσφορές αρωματικές δέχτηκε ο Θεάνθρωπος Ιησούς Χριστός μετά τη
Γέννησή Του, τα δώρα των τριών Μάγων, σμύρνα, λιβάνι και χρυσό.
Τα δύο πρώτα είναι γνωστές αρωματικές ουσίες, αλλά και για το χρυσό,
κάποιοι μελετητές εκφράζουν την άποψη ότι στην πραγματικότητα
πρόκειται για πολύτιμο βάλσαμο ή αρωματισμένο έλαιο
χρίσματος.Επομένως, ενδέχεται -σύμφωνα με την παραπάνω άποψη – να
προσφέρθηκαν στον Χριστό ως δώρα τρεις αρωματικές ουσίες.
Στη Βάπτισή Του στον Ιορδάνη ο Κύριος έλαβε χρίσμα πνευματικό, όταν το
Άγιο Πνεύμα κατήλθε από τον ουρανό «σωματικῷ εἴδει ὡς περιστερὰ» και
έμεινε πάνω στον Ιησού ο οποίος «…πλήρης πνεύματος ἁγίου ὑπέστρεψεν
ἀπὸ τοῦ Ιορδάνου͵…» Το Μύρο ως κοσμικό άρωμα στην Καινή Διαθήκη
λαμβάνει άλλη σημασία από τη στιγμή που η αμαρτωλή γυναίκα στους
Ευαγγελιστές Ματθαίο, Μάρκο και Λουκά η Μαριάμ, η αδελφή του
Λαζάρου στον Ιωάννη άλειψε τον Ιησού με Μύρο. Μετά την επιφοίτηση του
Αγίου Πνεύματος την Πεντηκοστή οι Απόστολοι με επίθεση χειρών
μετέδιδαν στους βαπτισμένους το Άγιο Πνεύμα.
Έπειτα, πιθανότατα κατά τον 2ο αιώνα, με την αύξηση του αριθμού των
Χριστιανών καθιερώθηκε η χειροθεσία σε συνδυασμό με τη χρίση με έλαιο,
που αποτελεί το αισθητό σημείο της χρίσεως.
Ο δε καθαγιασμός του Αγίου Μύρου τη Μ. Πέμπτη καθιερώθηκε κατά τον
Ζ΄ αιώνα. Η επιλογή της χρήσης του ελαίου στη λατρεία της Εκκλησίας
σύμφωνα με τον Συμεών Θεσσαλονίκης είναι «τύπος τοῦ θείου ἐλέους,της
ἐλεημοσύνης καὶ ἱλαρότητος, ἐν ᾗ καὶ τὸ θεῖον καὶ ἱλαρόν άστράπτει τῆς
χάριτος φῶς». Για τα συσταστικά του αναφέρει ότι «οὐκ ἑλαιον μόνον ἐστὶν,
ἀλλὰ καὶ ἐκ πλείστων ἄλλων εἰδῶν εὐόσμων συγκείμενον, παριστάνον καὶ ἐν
συμβόλοις τὸ πολυδύναμον, καῖ τὸ τῶν ἐνεργειῶν ποικίλον τε καὶ πολυειδὲς
τῶν χαρισμάτων τοῦ Πνεύματος, καὶ τῆς αὐτοῦ ἁγιοσύνης τὸ εὔοσμον».
Επίσης, στα Αρεοπαγιτικά Συγγράμματα η σύνθεση του μύρου ορίζεται ως
«συναγωγή εὐπνόων ὑλῶν» και θεωρείται «συμβολική».Είναι η «θεαρχική
εὐωδία», που συντελεί στην «προς τὸ θείον ἐπιστροφήν» και στην «θεία
μέθεξη των εὐωδῶν διαδόσεων» πηγή των οποίων είναι ο Ιησούς Χριστός.
Οπωσδήποτε, η επιλογή του αρωματικού ελαίου για το Χρίσμα συνδέεται
με το μύρο που η αμαρτωλή γυναίκα άλειψε τον Θεάνθρωπο, με το μύρο
της Ταφής Του, ένα μίγμα σμύρνης και αλόης και με τα μύρα και τα
αρώματα που είχαν ετοιμάσει οι γυναίκες, όταν επισκέφτηκαν τον τάφο
του Αναστάντος Χριστού.
Στη Λειτουργία του Αγίου Μύρου του Πατριαρχείου Ιεροσολύμων του
12ου αιώνα του κωδ. της Μονής του Τιμίου Σταυρού 43(«Τάξις σὺν Θεῷ τῆς
Λειτουργίας τοῦ Ἁγίου Μύρου», σε τροπάριο που ψάλλεται αντί χερουβικού
αναφέρεται:«Ἰδού τὸ μύρον ἔρχεται, ἡ ευωδία πέμπεται, εἰς ἄφεσιν ἁμαρτιών
καἰ εἰς ζωὴν αἰώνιον. Τούτο ἐστί τὸ μύρον τὸ τῆς ταφῆς τοῦ Σωτῆρος,
ἀρραβών τῆς ἀναστάσεως φωτίζων ζῶντας καὶ νεκρούς…Τὀ μύρον γὰρ
προέρχεται εὐωδιάζον ἅπαντας. Ἁγίασον τοὺς δούλους σου, Χριστὲ σωτήρ,
ὡς εὔσπλαγχνος, Διὰ τοῦ θεῖου μύρου σου, ὅ πνεύματι ἡγιάσας…»
Επίσης, στην ίδια ακολουθία ψάλλεται το ακόλουθο τροπάριο:«Ὡς μύρον
σεπτόν καἰ θεῖον καὶ ἀτίμητοντῆς πόρνης, Χριστέ, τὸ μύρον δέχῃ σήμεροντῶν
ποδὼν φιλήματι τὸ δυσώδες καθαίρεις τῶν πράξεωνσὺν αὐτῇ οὖν, μόνε
Σωτήρ,τοὺς πόθῳ τιμῶντάς σε οἰκτείρησον» Όσον αφορά την σύσταση του
μύρου, αυτή παρατίθεται στο βιβλίο της Εξόδου «…ἄνθος σμύρνης
ἐκλεκτῆς πεντακοσίους σίκλους καὶ κινναμώμου εὐώδους τὸ ἥμισυ τούτου
διακοσίους πεντήκοντα καὶ καλάμου εὐώδους διακοσίους πεντήκοντα καὶ
ἴρεως πεντακοσίους σίκλους τοῦ ἁγίου καὶ ἔλαιον ἐξ ἐλαίων… ».
Το πρώτο αυτό Χρίσμα αποτελείται από τέσσερα συστατικά εκτός του
ελαίου, τα οποία προέρχονται από τα τέσσερα σημεία του ορίζοντα
στοιχείο που δηλώνει την πληρότητα του και την καθολικότητα της
επενέργειας του μύρου στον κόσμο. Η μοναδικότητα του μύρου, καθώς και
του θυμιάματος εκφράζουν τη μοναδικότητα του Θεού, όπως ακριβώς και ο
Ναός Του και ό,τι σχετίζεται με Αυτόν.
Το άρωμα του Θεού, μύρο και θυμίαμα αποτελούν διακριτικό
χαρακτηριστικό Του και οριοθετούν τον κόσμο Του σε σχέση με τον κόσμο
των ανθρώπων. Επίσης, στον 44ο Ψαλμό αναφέρεται αρωματικό έλαιο –
χρίσμα, «ἔλαιον ἀγαλλιάσεως» παρασκευασμένο από «σμύρνα καὶ στακτὴ
καὶ κασία…».Στο αρχαιότερο σωζόμενο ευχολόγιο, τον Βαρβερινό κώδικα
του 8ου αιώνα δια τη «Σκευή του Νάρδου» αναφέρονται δώδεκα (12)
συστατικά: ἔλαιον, κύπηρις, ἶρις, ῥασδον, ἀσπάλαθος, ἄμωμον,
ξυλοκαρυόφυλλον, μυροβάλανον, κάσσαμον, κασσίαν, τερεμίνθη, σμύρνα,
βάλσαμον. Επίσης, στον κωδ. του Ροσσάνο «Ἡ τοῦ ἁγίου Μύρου σκευὴ καὶ
ὅπως τελεῖται πᾶσα ἡ ἀκολουθία τῇ μεγάλῃ Ε’»,CodexVaticanusgr.1970 του
12ου αιώνα παρατίθεται κατάλογος εικοσιτεσσάρων (24) συστατικών για
την έψηση του Μύρου.
Προφανώς, τα παραπάνω υλικά αποτελούν τη βάση για την παρασκευή
του Μύρου της Εκκλησίας, ενώ με το πέρασμα του χρόνου προστέθηκαν
και άλλα συστατικά. Ἐτσι, στην «Ακολουθία του Αγίου Μύρου» του
Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως στο «Ευχολόγιον το Μέγα» της
έκδοσης της Βενετίας του 1862 χρησιμοποιούνται τριάντα επτά (37)
συστατικά, ενώ η σύνθεση του Αγίου Μύρου, όπως καθαγιάζεται σήμερα
από το Οικουμενικό Πατριαρχείο, περιλαμβάνει πενήντα επτά (57)
συστατικά.
Η σημασία του Αγίου Μύρου για την Εκκλησία είναι τεράστια, αφού
χρησιμοποιείται σε όλες τις τελετές αφιέρωσης στον Θεό ανθρώπων,
λατρευτικών χώρων και λειτουργικών αντικειμένων.Χρησιμοποιείται στο
Μυστήριο του Χρίσματος ως «ἡ ἱερᾶ τῆς θεογενεσίας τελείωσις» στα
Εγκαίνια ιερού ναού και στις ειδικές περιπτώσεις της αποδοχής στην
Εκκλησία ετεροδόξων και πεπτωκότων και στην ανακομιδή λειψάνων
Αγίων, ενώ κατά το παρελθόν χρησιμοποιείτο και στη στέψη των
αυτοκρατόρων.
Στη αλεξανδρινή Λειτουργία του Αγίου Μύρου («Ἀκολουθία τοῦ Ἁγίου
Μύρου τῆς Μ. Πέμπτης» κατά τὰ τυπικά τῆς Ἀλεξάνδρειας,
Κωνσταντινουπόλεως,ΕιλητάριοΕ55 του 1156 μ.Χ., Νέα Ευρήματα της
Μονής Αγίας Αικατερίνης Σινά) το Χρίσμα χαρακτηρίζεται «…
πνευματικὸν, φυλακτήριον ζωῆς, σφραγὶς ἀνεπιβούλευτος, ὅπλον πίστεως,
θώραξ δυνάμεως καὶ πᾶσης διαβολικῆς ἐνέργειας, περιβόλαιον σωτηρίου καὶ
ἀγαλλίαμα τῆς καρδίας, εὐφροσύνη αἰώνιος» Η
μεταβαπτισματική χρίση με το Μύρο οδηγεί τους νεοφώτιστους «εἰς
τελείαν υἱοθεσίαν αυτών από τον Θεό. Αποτελεί την ανεξίτηλη πνευματική
σφραγίδα του Θεού πάνω στους δούλους Του: «εἰς τὸἐπιγινώσκεσθαι
αὐτοὺς διὰ τῆς ἁγίας σου σφραγίδας ὑπὸ τῶν ἀγγέλων, καὶἀρχαγγέλων· καὶ
ὑπὸ πάσης ἀγγελικῆἐξουσίας·καὶ ταῖς ἀντικειμένοις δυνάμεσιν, φοβεροὺς
ἐπιγινώσκεσθαι·ὅτι σοι εἰσί λαὸς ἐσφραγισμένος, τῇ θείᾳσου σφραγίδι· διὰ
τοῦ ἁγίου σου τοῦτουμύρου· τοῦ μυρεψικοῦκαὶ ἡγιασμένου·».
Μάλιστα, οι φέροντες τη σφραγίδα του Θεού θα απολαύσουν τη
μακαριότητα στη Βασιλεία Του, όπως αποκαλύπτει ο προφήτης Ησαΐας
(25,6)«καὶ ποιήσει κύριος σαβαώθ πᾶσι τοῖς ἔθνεσιν ἐπὶ τὸ ὄρος τοῦτο (της
Σιών) πίονται αὐφροσύνην, πίονται οἶνον, χρίσονται μύρον». Όμως, η
επενέργεια του Αγίου Μύρου δεν αφορά μόνο τον άνθρωπο, ολόκληρος «ὁ
κόσμος εὐωδιάζεται·ὅσος ὁρατὸς καὶ ὅσος ἀόρατος» αφού το ἐκκενωθέν
μύρον είναι ο ίδιος ο Χριστός.63
Ως τριαντάφυλλο που δεν θα μαρανθεί ποτέ και ως η μόνη που βλάστησε
το πλέον εύοσμο μήλο παρομοιάζεται η Παναγία στη λειτουργική
υμνογραφία και στην Ε εβδομάδα του Τριώδιου
Ως Ῥόδον τὸ ἀμάραντον, χαῖρε ἡ μόνη βλαστήσασα, τὸ μῆλον τὸ εὔοσμον.
_______________________________________________________________
63. Faure, P., Μύρα και αρώματα της αρχαιότητας, 114.Houtman, C., «Holy Incence, On the function of the
Holy Incence (Exodus XXX 34-8) and the sacred anointing oil (Exodus XXX 22-33) », Vêtus Testamentum, XLII,
4 (1992) 458-465, 462.Όπωςπαραπάνω, 465.Parenti S. e Velkovska Elena, L’ Euchologio Barberini gr. 336,
Edizioni Liturgiche – Roma, 20002, Barb. gr. 336, 140, σ. 143.Jacob, A.,«Cinq Feuillets du Codex Rossanensis
(VAT. GR. 1970), Retrouvés à Grottaferrata», Museon, 87, 1974, 45-57. Εὐχολόγιον τὸ Μέγα τῆς κατὰ
ἀνατολᾶς Ὀρθοδόξου Καθολικῆς Ἐκκλησίας, σπουδῇ καὶἐπιστασίᾳ Σπυρίδωνος Ζερβοῦ ἱερομονάχου
ἀρχιμανδρίτου τοῦ Οἱκουμενικοῦ Θρόνου, ἐπανεκδιδόμενον εἱς δ΄ έκδοσιν ὑπό τοῦ ἐκδοτικού οικου
«Ἀστήρ» του Ευχολογίου της Βενετίας β΄ εκδόσεως 1862 ἐκ τῆς ἐλληνικής τυπογραφίας τοῦ Φοίνικος,
εκδ. «Αστήρ», Αλ. &Ε. Παπαδημητρίου, Αθήναι, 1992, 159.Οικουμενικόν Πατριαρχείον, Τὸ Ἁγιον Μύρον
ἐν τῇ Ὁρθοδόξῳ Ἐκκλησίᾳ, Ἀποστολική Διακονία τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἐλλάδος, Ἀθῆναι, 1992, 14.
Αγαθαγγέλου επισκόπου Φαναρίου .
Χαραμαντίδη), Ἡ Θεολογική και Κανονική Παράδοση τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος περί τοῦ καθαγιασμο
ῦ τῆς παραλαβῆς καὶ τῆς λατρευτικῆς χρήσεως τοῦ Ἁγίου Μύρου κατά τὸν ΙΘ΄και Κ΄αιώνα, Ἀθήνα,
2012,271-292, Μενεβίσογλου, Το Άγιον Μύρον, 204-211, 226.Διονυσίου Αρεοπαγίτου, PGτ. 3, Μυστήριον
φωτίσματος, παρ. 8, 404.αντερή Βικτωρίας, Ο καθαγιασμός του Αγίου Μύρου στα πρεσβυγενή
Πατριαρχεία της Ανατολής, Μύρον – Ευχελαιον -Καλλιέλαιον, εκδ. Γρηγόρη, Αθήνα, 2017 (όπου η
έκδοση και η συγκριτική λειτουργική μελέτη του χφ. E55 του1156 μ.Χ.),173-177.Ό.π., 216-236.Ό.π.,
Ε55Α: 33-42.Ό.π.,E55A: 128-129.Ό.π. Ε55Α: 219-228. Ό.π.,Ε55Α: 298-299.Ό.π.,Ε55Α: 296-297.
Μτ. 3,13-17,Μκ. 1,9-11,Λκ. 3,21-22,Ιω. 1,29-34 Eξ. 30.22-25. Εξ. 30.34-38. Έξ. 36,1. Εξ. 38,25, Εξ.
39,15. Παραλ. Α΄ 9.3. Α΄Βασ.16, 13 . Βασ. Γ΄1,38-40. Εξ. 29,7-8, Λευϊτ. 8,1-3. Λευ.8,10-12. Λκ. 3,22
Μτ. 3.16, Μκ. 1.10, Λκ. 3.21-.22, Ιω. 1.32.- 32, Λκ. 4.1. Πράξ. 2,1-4. Πράξ. 2,38 8,14-17, 19,1- 6,
10,38.44.47, Ιω. 3,5, Ἐβρ. 6, 1-2, Ρωμ. 5,5. 8,15, Α’ Κορ. 2,12, Γαλ. 3,2. 4,6. Barb. gr 336. Ιω. 19,39.
Μκ.16,1, Λκ.23,56, Codex 43, S. Crucis
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΡΙΤΟ
Τα φυτά και τα δένδρα ως πηγή του Εικονικού λόγου της Θείας
Λατρείας.
3.1 Ο Χριστολογικός συμβολισμός του δένδρου.
Όπως αναφερθηκε παραπάνω ο Χριστός εκφραζόταν μέσα από τις
διδαχές του και τις παραβολές του πολλές φορές. Αγαπημένος του
συμβολισμός και παραβολή – παρομοίωση του εαυτού του ήταν αυτή με
την άμπελο. Ο Χριστός εκφράζονταν μέσα από την την άμπελο και η
άμπελος εξέφραζε στην Καινή Διαθήκη τον τύπον του Χριστού.
Ἐγώ εἰμι ἡ ἄμπελος ἡ ἀληθινή, καὶ ὁ πατήρ μου ὁ γεωργός ἐστιν· 1συνήθιζε
να λέει στους μαθητές του και σε όσους με πίστη τον ακολουθούσαν.Στο
πλέον κεντρικό σημείο του παραδείσου βρίσκονταν φυτευμένο το δέντρο
της ζωής.Το ξύλο του δέντρου αυτού στην πορεία του χρόνου
αντανακλάται στο ξύλο του σταυρού, πάνω στο οποίο υψώθηκε και
θανατώθηκε ο Χριστός.
Κατά τον Άγιο Ισαάκ το Δέντρο της Ζωής ήταν ο Χριστός, τον οποίο και
κερδίσαμε δια της Θείας Κοινωνίας. Ο καρπός του δέντρου του σταυρού
είναι φυσικά το σώμα και το αίμα του Χριστού, το οποίο όταν τρώγεται
από τους πιστούς τους χαρίζει ζωή αιώνιον.
Το δέντρο της ζωής αντικαθίσταται στην πράξη από το δέντρο/ξύλο του
σταυρού, και ο ουρανός αντανακλάται στο ναό, έτσι ο οίκος του Κυρίου
στην Ιερουσαλήμ, προαναγγέλει την Εκκλησία του Θεού.
Η εκκλησία αυτή αποτελείται από ναούς του Αγίου Πνεύματος που είναι
τα σώματα όλων των Χριστιανών που μετέχουν των Θείων Μυστηρίων 2
Ρίζα στο δένδρο της ζωής και θεμέλιο της εκκλησίας είναι το ξύλο του
σταυρού, του οποίου δένδρου οι Χριστιανοί αποτελούν τα κλαδιά.
Αυτός ο Σταυρός είναι το όπλο και η σημαία της νίκης, καθώς και ο φάρος
που δείχνει τον δρόμο ,και το μονοπάτι για την αληθινή ζωή.
Ο σταυρός είναι η δύναμη,και η ουράνια δωρεά που με την ουράνια
προστασία του επιβλέπει μυστικά την κάθε Λειτουργία στο ιερό βήμα.
Είναι η ουράνια κλίμακα που ανεβάζει στον ουρανό τον καθένα από εμάς
που είμαστε δεκτικοί της Θείας χάριτος.
Όπου επισκιάζει η χάρις του τιμίου Σταυρού δεν υπάρχει ουτε φόβος, ουτε
ασθένεια, ούτε και πρόβληματα γιατί η δύναμη της αγάπης του θεού
καλύπτει τα πάντα γύρω μας. Πάνω από τους ανθρώπους του χθες, του
σήμερα ή του αύριο είναι ο Χριστός και η δύναμη του Σταυρού του.
Ο Χριστός είναι το δένδρο της Ζωής που νικησε τον Θάνατο και την
αμαρτία. __________________________________________
1. Ιωαν. 15:1-8
2. Κορινθίους 6, 19.
Κήπο της Εδέμ που ονόμασε Θεός τον Παράδεισο, και δια του λόγου του
και μόνο αναπτύχθηκαν πάρα πολλά δέντρα με όμορφους καρπούς, αλλά
και μη καρποφόρα δένδρα.
Μέσα στο πλήθος των καρποφόρων και μη δένδρων ,δύο ξεχώριζαν όχι
μόνο, γιατί πιθανόν να βρισκονταν πλησίον το ένα προς το άλλο, αλλά
και γιατί βρίσκονταν στο κέντρο του Παραδείσου.
Το πρώτο από αυτά ήταν το "Δέντρο ή ξύλο τής γνώσεως του καλού και
του κακού"3 ενώ το άλλο ήταν το "Δέντρο ή ξύλο της Ζωής 4..
Όμως οι πρωτόπλαστοι δεν έδωσαν τη βαρύτητα που έπρεπε στην
αυστηρή εντολή του Θεού και την καταπάτησαν με επιπολαιότητα.
Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να εκδιωχθούν από την τρυφή του Παραδείσου.
Όπως ήταν φυσικό έπαψαν να γεύονται τους καρπούς του παραδείσου
και κατ΄επέκταση και αυτούς του Δέντρου της Ζωής, τόσο οι ίδιοι όσο και
οι απόγονοί τους. Ως επακόλουθο του προπατωρικού αμαρτήματος
γεύθηκαν τον θάνατο. Ως Θεός της αγάπης και του ελέους δεν άφησε τον
άνθρωπο χωρίς βοήθεια και προστασία. Όταν ήλθε το πλήρωμα του
χρόνου δια της ενανθρωπήσεως του μονογενούς Του Υιού ολοκλήρωσε το
σχέδιο της σωτηρίας του γένους των ανθρώπων.
Έτσι έλαβε σάρκα ο Χριστός και με τη βιοτή του, και τον μαρτυρικό
θάνατό Του πάνω στο Ξύλο του Σταυρού, έδωσε πάλι στον άνθρωπο την
δυνατότητα να διεκδικήσει με την δική του θέληση και βούληση την
αθανασία και την αιώνια ζωή . Ετσι το ξύλο του Σταυρού γίνεται μια νέα
πηγή Ζωής και ο Χριστός το νέο ’’Δέντρο ή ξύλο της Ζωής".
Η αλήθεια αυτή αποτελεί τη βασική διδασκαλία της Ορθοδόξου
Εκκλησίας , που σε συνάρτηση με τα θεόπνευστα κειμένα των αγίων
Πατέρων,και των ομιλιών των Αγίων Ιεραρχών και διδασκάλων της
γίνεται η αλήθεια αυτή γνωστή και βίωμα για τα μέλη της.
Βίωμα γίνεται επίσης και το συνεχές άκουσμα των θεόπνευστων ύμνων
και των λειτουργικών ακολουθιών του νυχθημέρου που τελούνται στους
ναούς της Ορθοδοξίας. Επιπλέον θα λέγαμε ότι συναφής και βιωματική
είναι επίσης η δια των αγιογραφικών απεικονίσεων και παραστάσεων
θεολογική προσέγγιση που συναντούμε σε ναούς και μονές της
Ορθοδόξου Εκκλησίας________________________________________________
3.Γέν. β΄ 9, 17).
4 :Γέν. β΄ 9.
Όπως προαναφέρθηκε ο Χριστός ταύτισε ευατόν, με την άμπελο την

αληθινή και εμάς τους πιστούς με τα κλήματα. Ο ευαγγελιστής Ιωάννης
περιγράφει με την θεόπνευστη γραφίδα του πολύ χαρακτηριστικά τους
λόγους του Ιησού στο 15ο κεφάλαιο και στους στίχους 1-7 δίνοντας με τον
πλεόν όμορφο τρόπο αυτή την απεικόνιση και την αμφίδρομη
παρομοίωση.Ας δούμε πως περιγράφει ο Ευαγγελιστής της Αγάπης και
ηγαπημένος Του μαθητής, τους λόγους του διδασκάλου του.
Ἐγὼ εἰμι ἡ ἄμπελος ἡ ἀληθινή καὶ ὁ πατήρ μου ὁ γεωργός ἐστι
Τονίζει ο Ιησούς δια των λόγων του την δεδομένη και την επιθυμητή
ενότητα του με τους πιστούς σε αυτόν μαθητές και όσους με αγάπη
ακολουθούσαν τις διδασκαλίες του. Όπως μας είναι γνωστό κατά την
προσφιλή του συνήθεια ονομάζει εαυτόν ως άμπελον αληθινή και όσους
έχουν ριζώσει μέσα του και τους τρέφει,ώστε να καρποφορούν αγαθά έργα
τους ονομάζει κλήματα. Ονομάζει μάλιστα τον εαυτό του και ως την ρίζα.
Αυτός είναι το αμπέλι και οι κληματίδες βλαστάνουν από αυτόν και
προέρχονται, από αυτόν που είναι η μητέρα και η τροφός.
Ταυτόχρονα θεωρεί ότι οι κληματίδες που ενώθηκαν μαζί του, έγιναν εν
τέλει ένα με αυτόν, αφού εισχώρησαν σε αυτόν, και έχουν γίνει κοινωνοί
της δικής του φύσης. Με τον φυσικό τρόπο που ο κορμός της κληματαριάς
υπηρετεί και μοιράζει στα κλαδιά την απόλαυση, με τον ίδιο τρόπο και ο
Μονογενής Λόγος του Θεού, δίνει διαχρονικά την την συγγένεια του Θεού
και Πατέρα και της δικής του φύσης, την βάζει μέσα στους αγίους Πνεύμα
Άγιο, αφού βεβαίως έχουν αυτοί ενωθεί μαζί του δια της πίστης και της
αγιότητας. Τους τρέφει λοιπόν ώστε να έχουν ευσέβεια και εργάζεται μέσα
τους τη γνώση κάθε αρετής και αγαθοεργίας.
Στο εδάφιο αυτό του ευαγγελίου, όπου ο Κύριος ονομάζει εαυτόν ως
άμπελον και τους μαθητές του κλαδιά διακηρύττει ότι αυτός είναι η μόνη
Οδός που οδηγεί τους ανθρώπους προς τον Θεό.
Έτσι τονίζει ο Ιησούς Χριστός ότι αυτός είναι η Κεφαλή της εκκλησίας και
ότι εμείς που είμαστεπιστοί σε αυτόν και την διδασκαλία του είμαστε τα
μέλη αυτής.
Η άμπελος και τα κλαδιά της έχουν την ίδια φύση, στην πραγαμτικότητα
όμως η φύση του Χριστού ως Θεού είναι τελείως διαφορετική από τη δική
μας. Για τον λόγο αυτό και δια της Παναγίας Μητέρας Του έλαβε σάρκα
και έγινε Θεάνθρωπος, έτσι ώστε μέσα από αυτόν η ανθρώπινη φύση να
γίνει πνευματικώ τω τρόπω Θεοειδής. Έτσι και κατ΄επέκταση εμείς ως
κληματίδες της αμπέλου της αληθινής να γίνουμε κατά χάριν Θεοί ως
γνήσια και αληθινά κλαδιά της. Ο Χριστολογικός συμβολισμός του Ιησού
ως δέντρο, και των μαθητών του ως τα κλαδιά που εκφύονται από αυτό,
ομοιάζει σε κάποιες από τις πτυχές του με την παρομοίωση για την οποία
γίνεται λόγος στην προς Ρωμαίους επιστολή του Παύλου5.
Σύμφωνα λοιπόν με την οποία ο λαός του Ισραήλ ταυτίζεται και
συγκρίνεται με την ελιά, στην οποία τη θέση της ρίζας κατέχουν ο Αβραάμ
και οι πατριάρχες, ενώ τη θέση των κλαδιών κατέχουν οι απόγονοί τους.
Η ταπεινοφροσύνη του Χριστού είναι δείγμα της πνευματικής του δύναμης.
Μιλά για τον εαυτό του συνήθως σε τρίτο πρόσωπο και αφήνει να μιλά
για αυτόν η βίωτή του και η αγάπη του ιδιαίτερα για την απλότητα και την
λιτή ζωή, διότι ὁ υἱὸς τοῦ ἀνθρώπου οὐκ ἔχει ποῦ τὴν κεφαλὴν κλείνῃ6.
Αυτός είναι ο νοητός ήλιος,το Φως , η Οδός, η Αληθεια και η Ζωή και
παρομοιάζει εαυτόν με το ταπεινο αμπέλι. Η εκκλησία, είναι το μυστικό
σώμα του Χριστού, είναι η αμπέλος η αληθινή 7 και ο Χριστός, στον οποίο
δυναμικά και σπερματικά περιλαμβάνεται η εκκλησία από την δημιουργία,
της καθώς και όλοι όσοι εις τους απεράντους αιώνες θα καταστούν μέλη
του Χριστού, θα αποτελουν τον Αμπελώνα τον καλό και αγαθό.
Έτσι και ο Χριστός έγινε γνωστός ως σωτηρία από του νυν και εως του
τελευταίου αιώνος. Είναι λοιπόν ο Χριστός η ρίζα, που τρέφει και δίνει ζωή
σε ολά τα ζωντανά κλαδιά. Και ζωντανά είναι τα κλαδιά που μένουν
ενωμενα με την ρίζα, είναι δηλαδή εκείνα τα κλαδιά που τρέφει με τους
φυσικούς χυμούς της η ίδια η ρίζα. Κατά τον ίδιο τρόπο και ο Χριστός
τρέφει και αυξάνει όλους εμάς που μένουμε ενωμένοι μαζί του.
Έτσι όλοι οι αληθινοί Χριστιανοί, όσο μακριά και εάν βρίσκονται μεταξύ
τους, με αποστάσεις χρόνου και τόπου, παραμένουνε ενωμένοι όλοι στο
Χριστό ως κλαδιά του ίδιου δένδρου, ως κληματίδες νέες ή παλαιότερες που
τρέφονται από την ιδία ρίζα της αμπέλου της αληθινής.
Όταν λέει λοιπόν ο Χριστός, ότι εγώ είμαι η άμπελος η αληθινή, θέλει να
ξεχωρίσει εαυτόν από την άμπελο εκείνη, την μη καρποφόρα , που αντί
των εύγεστων σταφυλιών, δίνει αγουρίδες και αγκάθια.8
______________________________________________________________________
5.Ρωμ. ια 16
6.Λουκ. 9.58 .
7. Ψαλτήριον:Ψαλμ. οθ 8.
8.Ησ. ε 4.
Ο Θεός έστειλε τον Υιό του στον κόσμο,και δια αυτού και των μαθητών του
φυτεύτηκε το αμπέλι. Ένα αμπέλι που όπως είπαμε παραπάνω τα κλαδιά
του είναι οι πιστοί ΄που παραμένουνενωμένοι με τον Χριστό
Η αναφορά λοιπόν στην ρίζα γίνεται για να μάθουν οι πιστοί ότι δεν
μπορούν τίποτα να επιτελέσουν χωρίς τη δύναμή του του Γεωργού, και ότι,
έτσι πρέπει να είναι συνεχώς ενωμένοι με την πίστη, όπως το κλαδί με το
αμπέλι. Με ευσέβεια μας φροντίζει ο Πατέρας δια του Υιού και εν Αγίω
Πνεύματι, καλλιεργεί επιβλέπει και επισκέπτεται και ζητά να υπάρχει
διαρκής φροντίδα που επανορθώνει τα κακώς κείμενα.
Για να μην παρανοήσει ο ανθρωπος και βάλει στον νού του, ότι η συνολική
φροντίδα του αμπελώνα είναι εργο αποκλειστικά του Μονογενούς Υιού,
παρουσιαζει ως ενεργό συνεργάτη του κατά τρόπο αποκλειστικό τον Θεό
και Πατέρα. Ετσι ονομάζει εαυτόν ως την Αμπελο που τρέφει τα κλαδιά
της και τους δίνει ζωή για να καρποφορούν, και τον Θεό Πατέρα ως τον
καλό γεωργό. Πᾶν κλῆμα ἐν ἐμοὶ μὴ φέρον καρπόν,αἴρει αὐτό,καὶ πᾶν τὸ
καρπὸν φέρον,καθαίρει αὐτό, ἵνα πλείονα καρπὸν φέρῃ.
Η ρίζα έχει ανάγκη από φροντίδα πιο νωρίς από ότι τα κλήματα, γιατί εάν
δεν σκαφτεί και δεν καθαρισθεί το χώμα από τα ζιζάνια δεν θα έχει την
αποδοση που της πρέπει η άμπελος. Όλα τα λόγια του Ιησού που
αναφέρονται στα κλήματα, δείχνουν ότι είναι αυτάρκης, ενώ οι πιστοί σε
αυτόν μαθητές του έχουν ανάγκη από την φροντίδα και την βοήθεια του
γεωργού, ακόμη και εάν είναι ενάρετοι και καρποφόροι.
Λέγει ο Ιησούς ότι κάθε κλαδί που βλάστησε με την φροντίδα μου είναι
ενωμένο με εμένα μέσω της πίστης. Το ίδιο και ο κάθε άνθρωπος, που
μέσω της πίστης έγινε μέρος της ρίζας και ενώθηκε με τον Κύριο έγινε ένα
σώμα με αυτόν. Όταν βρεθήκαμε εκτός της φροντίδας της ρίζας και του
καλού γεωργού καταλήξαμε αβοήθητοι και εγκαταλελειμμένοι, σχεδόν
χωρίς ζωή .Από μόνοι μας δεν έχουμε τη δύναμη να βλαστήσουμε και να
αναπτυχθούμε, ώστε να φέρουμε νέα κλαδιά για καρποφορία.
Η πίστη μας είναι η γέφυρα που μας ενώνει με τον Χριστό, έτσι ώστε
μπολίαζοντας μας μέσα στην άμπελο να ζούμε πλέον μέσα σε αυτόν σαν
τα κλαδιά σε ζωηφόρο αμπέλι. Έτσι δια της χάριτος του Αγίου Πνέυματος
η Ζωή ρέει μέσα στις καρδιές μας, ως θεία δωρεά του Πατρός δια του Υιού
κατά τον τρόπο που οι φυσικοί χυμοί της ρίζας διαχέονται στην
κληματαριά και στα κλαδιά της. Η καρποφορία η καλή και αγαθή είναι
πλέον εξασφαλίσμένη, εκτός και την εμποδίσει η δική μας ελεύθερη
θέληση και βούληση. Η χάρη δεν πρέπει να παρεμποδιστεί από τη θέλησή
μας, για να εισρεύσει στον καιρό της, οπότε και θα μεταβληθεί σε έργα και
συνήθειες αγαθές. Εάν όμως παρεμποδιστεί, τότε θα γίνουμε κλαδιά ξερά
ή άκαρπα που δεν έχουν άλλη ζωή και ως τέτοια ο καλός γεωργός θα
φροντίσει, ώστε να κοπούμε και να πεταχτούμε στην φωτιά ως μη
χρήσιμα, αφού δεν έχουμε κοινωνία με τον Χριστό.
Είναι δυνατόν ένα κλαδί να είναι πράγματι δίπλα στην πηγη της Ζωής που
είναι ο Χριστός και ταυτόχρονα να είναι άκαρπο;
Η υπόθεση αυτή αποτελεί προφανή υπαινιγμό για την περίπτωση της
προδοσίας, της πτώσης και της τελικής αυτοκαταδίκης του Ιούδα του
Ισκαριώτη. Θα πρέπει να γνωρίζουμε πως, εάν απλά είμαστε ενωμένοι με
την άμπελο τηνΑληθινή χωρίς ουσιαστική απόδειξη αυτής της ένωσης,
λέγοντας λόγια μόνο τότε θα είμαστε νεκρές πνευματικά κληματίδες που
δεν παράγουν καρπούς, αφού τα έργα μας είναι έργα που δεν περιέχουν
Αγάπη. Όπως λοιπόν από κάθε αμπέλι αναμένουμε να δούμε και να
γευθούμε τους καρπούς του, έτσι από κάθε χριστιανό περιμένουμε ως
καρπό, διάθεση ζωή και συμπεριφορά χριστιανική.
Θα πρέπει να περιμένουμε να δούμε καλούς και αγαθούς σκοπούς και
προθέσεις χριστιανικές. Λόγω και έργω πρέπει να τιμούμε το Θεό και να
πράττουμε μόνο το καλό και το αγαθό, και να γινόμαστε για τους άλλους
παράδειγμα καθαρότητας, και αγνότητας καθώς και δύναμης της
θρησκείας, την οποία πρεσβεύουμε και ομολογούμε.
Φυσικά όλα τα παραπάνω ομολογούν την καλή και αγαθή καρποφορία.
Όμως ένα κλαδί άκαρπο και άχρηστο ο καλός γεωργός το κόβει, αφού το
ανεχτεί για κάποιο χρονικό διαστημα και στη συνέχεια το ρίχνει στη φωτιά
για να μην μολύνει και το υπόλοιπο δένδρο.
Όσοι από εμάς συνδέονταν με το Χριστό με την φαινομενική πίστη της
εξωτερικής ομολογίας παρόλο που μοίαζουν να είναι ζωηρά κλαδιά,
γρήγορα θα φανεί ότι είναι ξερά μη καρποφόρα. Επίσης ακόμη και το
καρποφόρο κλαδί, δεν θα μείνει εκτός της φροντίδας του καλού γωεργού,
γιατί εάν δεν καθαριστεί δεν θα μπορέσει να καταστεί καρποφόρο. Για τον
λόγο αυτό ο καλός γεωργός όπως χαρακτηριστικά λέει αίρει-καθαίρει τα
ζωντανά κλήματα.
Η πράξη του κλαδέματος είναι αυτή που προλαμβάνει την υπερβολική
λαίμαργη αύξηση και για τον λόγο αυτό είναι απαραίτητο να κοντύνουμε
τα κλαδιά, με την αποκοπή των βλαστών που πλεονάζουν.
Το ίδιο συμβαίνει και με τον άνθρωπο, ο λόγος του Ιησού, σαν το
κλαδευτήρι καθαρίζει τις βλάσφημες, λαίμαργες αναπτύξεις που
δημιουργούν λάθρες ορέξεις, για μη καρποφόρες κληματίδες και για
επιθυμίες που δεν μας πρέπουν. Έτσι είναι σίγουρο ακόμα και ο πολύ
ενάρετος, χρειάζεται τη φροντίδα από το Θεό, ακόμη και αυτόν τον πολύ
ενάρετο άνθρωπο τον καθαρίζει ο Θεός.
Το πνευματικό αυτό κλαδευτήρι με την ενέργεια του Πνεύματος περικόβει
και από τους καλούς και αγαθούς, τα πάθη, τις ηδονές και ότι άλλο
χρειστεί και τους οδηγεί έτσι σε έργα αγάπης και πεισσότερη και φυσικά
καλυτερη καρποφορία.
Αυτή η πνευματική καλλιέργεια της κληματαριάς, θα είναι φυσικά
επίπονη, γιατί ο Θεός αγαπά την αρετή, και μας εκπαιδεύει πολλές φορές
με πόνο και θλίψη.
Ο πόνος αυτός βοηθάει τον άνθρωπο να εξευγενιστεί και να
συγκαταλεχθεί μαζί με τα καρποφόρα κλαδιά, και πρέπει να τον
δεχθούμε με ευγνωμοσύνη γνωρίζοντας, ότι ο πόνος μας κάνει ικανούς,
για να φέρουμε περισσότερο καρπό.
Ο καλός γεωργός και ουράνιος Πατέρας επιδιώκει να είναι όλα τα κλαδιά
καθαρά καρποφόρα,έτσι η καθαρότητα και καρποφορία είναι καταστάσεις
που βοηθούν η μια την άλλη. Οι θλίψεις της βιοτής μας είναι σαν το
κλάδεμα που οι γεωργοί θεωρούν ενέργεια αναγκαία για την
καλλιεργητική φροντίδα. Μέσα από τις θλίψεις οι καλοί και αγαθοί
γίνονται γόνιμοι κατά τον ίδιο τρόπο που το κλάδεμα κάνει γόνιμα τα
κλήματα.Έτσι όλες οι θλίψεις δεν είναι παρά η φροντίδα της επίσκεψης
απο το κλαδευτήρι του πάνσοφου Γεωργού, με την οποία καθαρίζονται και
κλαδεύονται τα κλήματα, ετσι ώστε να φέρουν καρπό εκαταντοπλασίονα.
Στην καθαρότητα της ζωής μας βοηθάει ο Θεός, ολοκληρώνοντας τη δική
μας φροντίδα προς το καλό και την προθυμία μας, έτσι με τον τρόπο αυτό,
εξοικονομούμε όλη τη δύναμη της ψυχής στην καρποφορία των
σημαντικών έργων. Περισσότερη και πλουσιότερη καρποφορία είναι η
ευλογημένη αμοιβή προηγούμενης καρποφορίας και κάπως έτσι η πρώτη
ευλογία και καλύτερη καρποφορία είναι το να φέρει το δένδρο καρπό.
Ἤδη ὑμεῖς καθαροί ἐστε διὰ τὸν λόγον ὃν λελάληκα ὑμῖν.
Ο Κύριος φανερώνει, ότι τοποθετεί τους μαθητές του στα δεύτερα κλαδιά,
από τα οποία αναμένεται η καλή καρποφορία,ενώ το έργο του κλαδέματος
στα αρχικά του στάδια το έχουν συντελέσει οι μαθητές του .
Εξ αιτίας τουΛόγου και δια του Λόγου μεταδίδεται η καθαρότητα και η
αγιότητα στους μαθητές,ενώ έχει γίνει πράξη από τον Πατέρα ο τρόπος
της πνευματικής κάθαρσης .
Ο λόγος Του μας καθάρισε· και όσοι πιστεύουμε σε αυτό θα γεμίσούμε με
πίστη και θα προσπαθήσουμε να γίνουμε ευάρεστοι στο Θεό με τα αγαθά
έργα μας. Μας δηλώνει ο Κύριος ξεκάθαρα ότι εγώ σας καθάρισα μέσα
από την διδασκαλία μου, και σας φροντίζω σας καθαρίζω όπως τα
κλήματα, και ενώ είμαι το αμπέλι,είμαι συνάμα και γεωργός.
Γιατί είναι κοινή αυτή η καλλιεργητική φροντίδα τόσο από τον πατέρα όσο
και από τον υιό.
Μείνατε ἐν ἐμοί, κἀγὼ ἐν ὑμῖν.Καθὼς τὸ κλῆμα οὐ δύναται καρπὸν φέρειν
ἀφ' ἑαυτοῦ,ἐὰν μὴ μείνῃ ἐν τῇ ἀμπέλῳ, οὕτως οὐδὲὑμεῖς, ἐὰν μὴ ἐν ἐμοὶ
μείνητε.
Όποιος θέλει, μένει προσκολημμένος στο αμπέλι από αυτούς που έχουν
την επιθυμία να έρθουν ή να ενωθούν μαζί του, διότι όπως είναι φυσικό η
ρίζα του δένδρου θα μείνει στην θέση της όμως τα κλαδιά είναι στην
φροντίδα του κλήματος για το εάν και πόσα θα μείνουν.
Λέει ο Κύριος ως το πνευματικό δένδρο της Αμπέλου.
Μείνετε μέσα σε μένα,και συνεχίστε να με ακολουθείτε γνήσια με την τέλεια
και ανελλιπή αγάπη. Ετσι το να μείνει ο Χριστός μέσα μας και εμεις μαζί
του εξαρτάται από το εα θα μένουμε εμείς σε αυτόν.
Διότι όπως μας είπε μείνετε μαζί μου για να μπορέσω και εγώ να μένω
μέσα σας.
Όπως είναι φυσικό δεν είμαστε εμείς μαζί και μέσα στον Χριστό με τον ίδιο
τρόπο με τον οποίο είναι ο Ιησούς μαζί μας. Αυτό συμβαίνει γιατί τα
κλαδιά έχουν ζωτική σχέση ζωής με το αμπέλι, το αμπέλι είναι αυτό που
τρέφει τους χυμούς του στα κλήματα ώστε αυτά να καταφέρουν να
μεγαλώσουν.Έτσι το μένει ο Χριστός μέσα μας, και εμεις ταυτόχρονα να
είμαστε ενωμενοι μαζί του αυτό είναι ωφέλιμο για εμας και όχι για Αυτόν.
Διότι το δένδρο της Αμπέλου είναι αυτό που τρέφει τις κληματίδες του σαν
τροφός και μητέρα, έτσι ώστε οι κληματίδες να φέρουν καρπό.
Απο μόνοι σας μας λέει ο Κύριος και χωρίς την δική μου μέριμνα και
φροντίδα δεν μπορείτε να καρποφορείτε, εάν επιλέξετε να αποσχιστείτε
από την ένωση μαζί μου. Διότι ποιό κλαδί καρποφόρησε εάν έχει
προηγουμένως αποκοπεί από το δένδρο;
Το ίδιο ισχύει για εμάς τους πιστούς ότι χωρίς την δύναμη του Κυρίου και
καλού γεωργού και από μόνοι μας δεν μπορούμε να κάνουμε τίποτα.Είναι
φυσικό και σχεδόν αδύνατο για τον ηθικά αδύναμο άνθρωπο να πράξει
καλό και αγαθό έργο, όταν αυτός αφεθεί στις δικές του δυνάμεις. Τις
περισσότερες φορές καθίσταται άγονος, και δεν παράγει την πνευματική
ζωή.
Η μεμονωμένη και αυτοτελής ζωή στον επί μέρους άνθρωπο μόνο ιδεατά
είναι νοητή, η πείρα και η θεία αποκάλυψη μας διδάσκουν ότι ουδέποτε
βρέθηκε ούτε μπορεί να υπάρξει πνευματική ζωή χωρίς την παρουσία του
Χριστού στην ζωή μας. Εάν λοιπόν υπάρχει κάτι αγαθό μέσα μας πρέπει
να προέρχεται και να συνεχίζεται η αύξησή του από την πηγή αυτή που
δεν είναι άλλη πό την αληθινή Άμπελος που είναι ο Χριστός.
Ἐγώ εἰμι ἡ ἄμπελος ὑμεῖς τὰ κλήματα. ὁ μένων ἐν ἐμοὶ κἀγὼ ἐν αὐτῷ
οὗτος φέρει καρπὸν πολύν ὅτι χωρὶς ἐμοῦ οὐ δύνασθε ποιεῖν οὐδέν.
Ο Υιός δεν συντελεί λιγότερο από τον Πατέρα στη φροντίδα των μαθητών
Ενώ ο Πατέρας τους καθαρίζει πνευματικό τον τρόπο, ο Υιός είναι αυτός
που τούς κρατά ενωμένους μεταξύ τους και με τον ίδιο.
Όπως είπαμε παραπάνω η παραμονή στη ρίζα είναι εκείνη που τρέφει τα
κλήματα και τα κάνει να καρποφορούν.
Το κλαδί που δεν καθαρίζεται, αλλά μένει στη ρίζα, φέρνει καρπό, αλλά
όχι αυτόν που πρέπει και όσον πρέπει. Όμως όπως αποδείχτηκε ο
καθαρισμός είναι έργο που παράγει ο Υιος, ενώ η παραμονή στη ρίζα είναι
έργο του Πατέρα, ο οποίος γέννησε και τη ρίζα. Οι βλαστοί, αν δεν
παίρνουν δύναμη από τη ρίζα δεν μπορούν να καρποφορήσουν, το ίδιο
συμβαίνει και με όσους δεν μένουν ενωμένοι με το δένδρο και την ρίζα που
λέγεται Χριστός.
Εάν χωριστούμε από τη Χάρη του Αγίου Πνεύματος τίποτε δεν μπορούμε
να να πράξουμε για τον αγιασμό μας. Είναι γεγονός ότι από μόνοι μας
τίποτε δεν μπορούμε να πράξουμε που να είναι αρεστό ενώπιον του Θεού
και ωφέλιμο σε εμάς. Είμαστε σε πνευματική και βιωματική εξάρτηση από
τον Χριστό όχι μόνο όπως η κληματαριά από την υποστύλωση στο ξύλο
που την υποστηρίζει, αλλά όπως και το κλαδί από την ρίζα, από την οποία
παίρνει τον χυμό που το ζωοποιεί.
Ἐὰν μή τις μείνῃ ἐν ἐμοί ἐβλήθη ἔξω ὡς τὸ κλῆμα καὶ ἐξηράνθη καὶ
συνάγουσιν αὐτὰ καὶ εἰς τὸ πῦρ βάλλουσι καὶ καίεται.
Η αναφορά σε αυτούς που εσκεμμένα ή από λάθος διέκοψαν την σχέση
ζωής με την Άμπελο την αληθινή γίνεται διότι πλέον δεν απολαμβάνουν
τη φροντίδα του καλόυ γεωργού και για τον λόγο αυτό θα αποκοπούν
βίαια από το τμήμα της Αμπέλου που εως τώρα κατείχαν.
Αναφορά πρέπει να γίνει εδώ στον Θείο Παύλο σχετικά με αυτή την βίαιη
αποκοπή την οποία ξεκάθαρα υποννοεί αν και ευθέως δεν αναφέρεται
στην άμπελο την αληθινή όμως την υπαινίσσεται. 9.
Εαν υπάρχει κάποιο τμημα της αμπέλου που σταμάτησε να τρέφεται από
την ρίζα τότε αυτό αποβάλλεται και εάν υπήρχε σε αυτό κάποια χάρη
αγαθής καρποφορίας απογυμνώνεται από αυτήκαι ως μη τρεφόμενο
ξεραίνεται και πέφτει ή αποκόπτεται βίαια πριν μολύνει και τα άλλα
κλαδια της αμπέλου. Εκείνοι οι οποίοι αποκόπτονται και δεν έχουν σχέση
Ζωής με τον Χριστό, αν και για κάποιο χρονικό διαστημα φαινομενικά
μοίαζουν να έχουν ζωή και να ανθοφορούν, δεν είναι μακριά ο χρόνος
αυτός που θα ξεραθούν εντελώς.
Πιθανά χαρίσματα και Ουράνιες δωρέες που είχαν, όπως ο θείος ζήλος
τους, ο θείος έρως, η φήμη τους, οι ελπίδες τους και οι ανέσεις χάνονται
μαζί με την ζωή που είχαν μέσα τους ως απευθείας τρεφόμενα από την
άμπελο και την ρίζα της.10
Στην πορεία λοιπόν όσοι σταματήσαν να παράγουν τον καρπό τον καλό
και αγαθό δεν θα έχουν ούτε και φύλλα και θα ξεραθούν, όπως έγινε με
την συκιά η οποία αμέσως ξεράθηκε. Το κλήμα είναι χρήσιμο είτε ως
δένδρο, όταν παράγει τους καρπούς είτε για την φωτιά όταν πλέον έχει
ξεραθεί.
____________________________________________________________
9. Ρωμ. ια 22
Ο οκνηρός και τεμπέλης άνθρωπος θα υποστεί την δεδομένη πνευματική

ξηρασία, αφού έχει αποκοπεί από την φροντίδα και την μέριμνα του
καλού γεωργού και την τροφή από την άμπελο και την ρίζα. Κατά
συνέπεια θα πεθανει πνευματικά και θα είναι χρήσιμος μόνο για την
φωτιά….όπου και θα καταλήξει.
Η χρησημότητα αυτού του είδους των ανθρώπων είναι ανάλογη με αυτή
που έχουν οι ξερές κληματίδες που προορίζονται αποκλειστικά και μόνο
για την φωτιά.Ἐὰν μείνητε ἐν ἐμοὶ καὶ τὰ ρήματά μου ἐν ὑμῖν μείνῃ ὃ ἐὰν
θέλητε αἰτήσασθε καὶ γενήσεται ὑμῖν.
Η εικόνα του δέντρου και των κλαδιών τονίζει την παρουσία του
Χριστολογικού συμβολισμού του δένδρου, και της αμπέλου της αληθινής
στην προκείμενη περίπτωση. Έτσι το να μένει κάποιος στο Χριστό και με
τον Χριστό είναι πέραν της Θείας δωρεάς και ικανότητα για πνευματική
καρποφορία, η οποία με την σειρά της θα φέρει την πνευματική εκείνη
δύναμη η οποία θα αποκτηθεί μέσα από την προσευχή και την δυναμική
που έχουν τα αποτελεσματά της.
Επομένως το να μένει κάποιος στο Χριστό σημαίνει ότι θα σταματησει να
λέει λόγια και θα περασει στη δυναμική ενέργεια της πράξης όσων λέει.
Αυτοί μεν που ομολόγησαν με λόγους την πίστη τους χωρίς να κανουν
τους λόγους πράξεις και πνευματικά κατορθώματα, μένουν μεν με το
Χριστό, ως προς την ελάχιστη ομολογία και την οικειότητα λόγω της
πίστης, καθώς δεν αλλαξοπίστησαν, όμως θα λογιστούν σαν να μην έχουν
πλέον μέσα τους τα λόγια του Χριστού.
Εκείνοι οι οποίοι αποκόπτονται και δεν έχουν σχέση Ζωής με τον Χριστό,
αν και για κάποιο χρονικό διαστημα φαινομενικά μοίαζουν να έχουν ζωή
και να ανθοφορούν, δεν είναι μακριά ο χρόνος αυτός που θα ξεραθούν
εντελώς. Πιθανά χαρίσματα και Ουράνιες δωρέες που είχαν, όπως ο θείος
ζήλος τους, ο θείος έρως, η φήμη τους, οι ελπίδες τους και οι ανέσεις
χάνονται μαζί με την ζωή που είχαν μέσα τους ως απευθείας τρεφόμενα
από την άμπελο και την ρίζα της.10 Στην πορεία λοιπόν όσοι σταματήσαν
να παράγουν τον καρπό τον καλό και αγαθό δεν θα έχουν ούτε και φύλλα
και θα ξεραθούν, όπως έγινε με την συκιά η οποία αμέσως ξεράθηκε.
Το κλήμα είναι χρήσιμο είτε ως δένδρο, όταν παράγει τους καρπούς είτε
για την φωτιά όταν πλέον έχει ξεραθεί.
______________________________________________________________________
10.Ιώβ η 11,12,13.
Το κλήμα είναι χρήσιμο είτε ως δένδρο, όταν παράγει τους καρπούς είτε
για την φωτιά όταν πλέον έχει ξεραθεί.Αυτοί αποκόβονται πνευματικά
από την Άμπελο την αληθινή. Τέλος υπάρχουν εκείνοι οι άνθρωποι στους
οποίους ο λόγος του Χριστού βρήκε την γη την αγαθή και η άμπελος
μεγάλωσε και καρποφόρησε καρπό εκαταντοπλασίονα.
Αυτοί πράγματι μένουν στα λόγια του Κυρίου, οπότε και στον Χριστό
μένουν και με τον Χριστό πορεύονται, ενώ στο τέλος της βιοτής τους θα
φανεί ότι εχουν τα λόγια Του Χριστού στην καρδιά τους .
Με αυτά λόγια είναι βέβαιο πως οι προσευχές τους συνεχώς θα
εισακούονται.
Η κατάνυξη και η προσευχή με τα λόγια του Χριστού στην καρδιά
μελετώμενα γίνονται για τον πιστό τροφή αγίων σκέψεων, ευσεβών
προθέσεων και ουρανίων πόθων και για αυτό ο Χριστός και οι λόγοι του
είναι πηγή αληθινών προσευχών.
Η θεία Χάρις προσφέρει δύναμη, όταν αυτή προσελκύστηκε από την
προσευχή, μπορεί να δώσει τα πάντα σε όσους την κατέχουν.
Είναι προφανές και ξεκάθαρο ότι θεολογικά και σημειολογικά ο Χριστός
εκφράζεται μέσα από τον συμβολισμό του δένδρου. Αυτός είναι η ρίζα, ο
κορμός της αμπέλου της αληθινής, και ο γεωργός ο καλός .
Αυτός είναι το δένδρο και η άμπελος η αληθινή, ενώ εμείς είμαστε τα
κλαδιά που θα φέρουν τον καρπό έχοντας συνεχή εξάρτηση, από την
μητέρα και τροφό και συνάφεια με την ρίζα και το δένδρο.
3.2 Η εκ του φυτικού κόσμου τυπολογία της Θεοτόκου και των Αγίων.
Συνεχείς είναι οι εκ΄ του φυτικού κόσμου αναφορές και οι παρομοιώσεις
τόσο για το πρόσωπο της Παναγίας Θεοτόκου όσο και αυτά των Αγίων
ειδικότερα για των μάρτυρων της Εκκλησίας. Η πλέον συχνή αναφορά
στην Παναγία δεν είναι άλλη από αυτή της φλεγομένης και μη
κατακαιομένης βάτου.Δεν λείπουν και αυτές οι περιπτώσεις που
παρομοιάζεται ως : Θεοτόκε, σὺ εἶ ἡ ἄμπελος ἡ ἀληθινή, ἡ βλαστήσασα τὸν
καρπὸν τῆς ζωῆς11. που είναι ο Χριστός, καθώς και εκείνες που την
παρομοιάζουν με το ρόδο ( το τριαντάφυλλο) το αμάραντο, αλλά και το
μήλο το εύωσμο. Ρόδον τὸ ἀμάραντον,χαῖρε, ἡ μόνη βλαστήσασα, τὸ μῆλον τὸ
εὔοσμον, χαῖρε, ἡ τέξασα, τὸ ὀσφράδιον τοῦ πάντων Βασιλέως, χαῖρε,
ἀπειρόγαμε,κόσμου διάσωσμα.12. Κατά τον Θείο και Ιερό Χρυσόστομο η
βάτος προεικονίζει την Παναγία που ενώ δέχθηκε εντός αυτής το Θείο και
φοβερό πυρ της Θεότητος, κατά τρόπο θαυμαστό και υπερφυσικό, δεν
κάηκε.Το πυρ συμβολίζει το Θεό, ο όποιος εισήλθε εντός της Παναγίας, για
να την καθαρίσει και να την λαμπρίνει . ______________________________
11. Μηναίον Ιουνίου:Θεοτοκίον Ἦχος πλ. β’Εσπερινός των Αγίων Αποστόλων Πέτρου &
Παυλου 29/6.
12. Εἱρμός Α' Ὠδῆς τοῦ Κανόνος τοῦ Ἀκαθίστου Ὕμνου.
Δια της Παναγίας Θεοτόκου έλαβε την ανθρωπινη σάρκα την οποία και
ενεδύθηκε με σκοπό να την καθαρίσει από το προπατορικό αμάρτημα, και
μαζι της και τον κόσμο από το βάρος των αμαρτιών του.
Το πυρ της Θεότητος παρέχει εντός της Παναγίας αρχικά την
καθαρότητα,την φωτεινότητα, την θερμότητα,καθώς και την ακατάβλητη
δύναμη και είναι πηγή ζωής και ευλογίας. «Δύναμιν και φιλανθρωπίαν
κηρύττει, ότι φρυγανώδη όντα την βάτον το άσβεστον ου καταλύσεται πυρ»
σύμφωνα με τον Θεοδώρητο. Το γεγονός βέβαια είναι πέραν και μακράν
της ανθρώπινης λογικής και δεν ερμηνεύεται ούτε προσεγγίζεται δια
αυτής,είναι πέρα και πάνω από την φύση των ανθρώπων.
Το μυστήριο της βάτου προτυπώνει και οδηγεί την πάσχουσα ανθρώπινη
φύση στο “τό κατά την παρθένον μυστήριον”.
Το Φως του Θεού που διαπέρασε και έλαμψε μέσα από την Παρθένο
Μαριάμ, πέρασε και στην βιοτή των ανθρώπων,ενώ ταυτόχρονα δια της
γεννήσεως, διεφύλαξε αδιάφθορη την παρθενία της Θεοτόκου. ‘Ετσι
τηρουμένων των αναλογιών, το ίδιο μπορεί να συμβεί στον κάθενα από
εμάς,όταν γίνουμε δεκτικοί της Χάριτος του Αγίου Πνεύματος.
Κάνοντας βίωμα στη ζωή μας το μέγα μυστήριο της ενανθρωπίσεως του
Χριστού γινόμαστε κατά χάριν Θεοφόροι και Χριστοφόροι .
Ο Χριστός είναι Φώς αληθινό, είναι η αλήθεια, και επομένως ο Ίδιος ο
Θεός κατά συνέπεια λόγου και έργου ο καθένας, (εάν πραγματικά το
επιθυμεί) μπορεί να φθάσει στην αλήθεια. Αυτό γίνεται βίωμα μόνον εάν
γνωρίσουμε το Φως εκείνο, το οποίο με την σειρά του γίνεται βίωμα μέσα
από την οδό της αρετής, η οποία με την σειρά της μας φέρνει την γνώση
του φωτός εκείνου.
Ο άγιος Γρηγόριος θα πεί: “ουκ εστι δεδεμένοις ποσίν αναδραμείν προς το
ύψος εκείνο εν ω το φως της αληθείας οράται, ει μη περιλυθείη των της
ψυχής βάσεων η νεκρά τε και γηίνη των δερμάτων περιβολή η περιτεθείσα
κατ’ αρχάς τη φύσει, ότε δια της παρακοής του θείου θελήματος
εγυμνώθημεν”. Όταν ο άνθρωπος κατορθώσει να φθάσει στη θέα του
ακτίστου φωτός εκείνου, τότε είναι βέβαιο ότι θα αποβάλλει από την νού
του κάθε βλάσφιμη φαντασία περί του μη όντος, που εδεν είναι άλλο από
το ψέμμα, ενώ ταυτόχρονα γίνεται μέτοχος της αλήθειας, και της
ασφαλούς νόησης του όντος, διότι “η του όντος επίγνωσις της περί το μη όν
υπολήψεως καθάρσιον γίνεται”.
Μέσα από το θαυμαστό γεγονός περιστατικό της «καιομένης καί μή
καταφλεγομένης» βάτου 13 η Εκκλησία αναγνώρισε την πρώτη εικόνα και
την προτύπωση του μέγα μυστηρίου του τόκου τῆς Παρθένου Μαρίας.
Κατά τον τρόπο και τον τύπο που η βάτος φλεγόταν, ἀλλά δέν καιγόταν,
κατά τον ίδιο τρόπο και η Θεοτόκος δέχθηκε το πύρ της Θεότητος και δεν
κάηκε.
Δηλαδή αυτό το πυρ της θεότητος που πέρασε από μέσα της και την «τήν
νηδύν τῆς Παρθένου» κατά τήν ἐνσάρκωση τοῦ Θεοῦ δεν την έκαψε , αλλά
την καθάρισε και την ελάμπρυνε.
Από την Παλαιά Διαθήκη μας είναι γνωστός ο λόγος του Θεού που είπε:
«οὐ μή ἴδη ἄνθρωπος τό πρόσωπόν μου καί ζήσεται»14
Στο μέγα θαύμα της ενανθρωπήσεως, και στην περίπτωση της Θεοτόκου
Μαριάς τα δεδομένα της ουράνιας συνάντησης του Θείου με τα χοικά τα
εως τότε δεδομένα λαμβάνουν μία εντελώς νέα σχέση μεταξύ του Θεού
και του ανθρώπου.
Η νέα αυτή στενή και οικογενειακή σχέση εξαφανίζει στην κυριολεξία της
λέξης την παλαιά σχέση Θεού και ανθρώπου χωρίς να βλάπτεται ή να
καταστρέφεται η ανθρώπινη φύση.
Το ακριβώς αντίθετο θα λέγαμε ότι συμβαίνει η ανθρωπινη φύση
αγιάζεται και γίνεται κατά Χάριν Θεική.
Η Θεοτόκος με την ενσάρκωση και την γέννηση του Ιησού κατέβασε τον
Ουρανό στην γή , ενώ ταυτόχρονα ανεβασε και την γη στον Ουρανό,
κάθιστώντας τον εως τότε άγνωστο και απρόσιτο Θεό, γνωστό και προσιτό
στους ανθρώπους . Από την παρουσία και την ευεργεσία της Παρθένου
Μαρίας και μετά οι άνθρωποι έχουν πλέον τη δυνατότητα να συνδέονται
με τον Θεό με μια σχέση οικία και ουρανοδρόμο , μια σχέση με προοπτική
την θέωση. Δίνεται η δυνατότητα στον άνθρωπο να μετέχει διά της
πίστεως στή ζωή τοῦ Θεού, ενώ ο Θεός βρίσκεται σε κοινωνία με τον
άνθρωπο διά Χάριτος του Αγίου Του πνεύματος , τον οποίο σώζει με τις
ενέργειες Του. Η Θεοποιός ενέργεια δεν πυρπολεί πλέον την ανθρωπινη
αδυναμία , αλλά την καθαρίζει και την κάνει κατά χάριν Θεό.
Ο Άγιος Συμεών ο νέος θεολόγος θαυμάζει αυτή την κοινωνία μεταξύ
θεού και ανθρωπου και την περιγράφει με τα εξής λόγια: «Τοῦ πυρός
μεταλαμβάνω, χόρτος ὧν καί ξένον θαῦμα! Δροσιζόμενος ἀφραστως
ὡσπεροῦν ἡ βάτος πάλαι, ἡ ἀφλέκτος καιομένη».
____________________________________________________
13:Ἐξοδ. γ’ 1-3
14.Ἐξοδ.ιγ’ 20.
Δεν δύναται ο άνθρωπος να συλλάβει το μέγεθος και το μέγα μυστήριο της

ενανθρωπήσεως. Μέσα από παρομοιώσεις και μεταφορές σαν αυτή της
βάτου προσπαθεί να ερμηνεύσει το βάθος και το πλάτος της Θεικής
αγάπης και προστασίας.
Είναι όντως ο συμβολισμός και η τυπολογία της βάτου πολύ κοντά στην
πνευματικό τον τρόπο ερμηνεία αυτού του θαύματος.
Στο πέρασμα των αιώνων μεγάλοι και μικρότεροι κατά το πνευματικό
ανάστημα υμνωδοί προσπάθησαν μέσα από την θεόπνευστη πένα τους να
υμνήσουν την Παναγία. Μέσα από συμβολισμούς του φυτικού κόσμου
έχουμε πολλές καταγραφές, θα αναφέρουμε κάποιες από αυτές στην
παρουσα εργασία. Ετσι όσον αφορά την Παναγία Θεοτόκο και τις
συμβολικές αναφορές σε αυτήν, θα παραθέσουμε μια σειρά από ύμνους
και υμνογραφικά κείμενα που αναφέρονται, η υποννοούν την Παναγία
Παρθένο, συμβολίζοντας την είτε ως βάτο, είτε ως ρόδο και άνθος ,είτε ως
την άμπελο και ότι άλλο βρέθηκε και μπορούμε να παραθέσουμε.
Ετσι στο Μηνιαίο του Σεπτεμβρίου και στις 4 του αυτού μηνός βρίσκουμε
την ακολουθία του Αγίου Μωυσέως του Θεόπτου και στον εσπερινό μια
πρώτη συμβολική αναφορά στην Παναγία ως την Βάτω εν τω Σιναίω
όρος15.Ενώ στον όρθρο της ίδιας εορτής βρίσκουμε σε ήχο τρίτο από τον ίδιο
υμνωδό και κατά την ωραιότητα στο Θεοτοκίον με συμβολική αναφορά
και παραλληλισμό της Παναγίας ως την βάτο 16
_________________________________________________
15..Μηναίον Σεπτεμβρίου:Ακολουθία του Αγίου Προφήτου Μωυσέως του Θεόπτου
Ψαλλομένη τῇ 4η Σεπτεμβρίου Εσπερινός,Ἐξαποστειλάρια. Φῶς ἀναλλοίωτον Λόγε.Ἡ Βάτος
ἐν τῷ Σιναίῳ, Σὲ προετύπου Παρθένε, τὸ πῦρ τῆς θείας οὐσίας, ἀφλέκτως ἐγγυμονοῦσα, διὸ
ἡμᾶς τοὺς Σοὺς δούλους, ποίησον οἴκους, τοῦ Πνεύματος τοῦ Ἁγίου.
16. Μηναίον Σεπτεμβρίου:Εις τον Όρθρον της αυτής εορτής στο Θεοτοκίον σε τρίτο
ήχο.Μωσῆς Θεόνυμφε, τὸν τῆς λοχείας Σου, τόκον ἑώρακεν ὁ ἀξιόθεος, Προφήτης μέγας ἐν
Σινᾷ, τῷ ὄρει προτυπωθέντα, Βάτον ἀκατάφλεκτον διεσκόπει γὰρ φέρουσαν, αἴγλῃ τῆς
θεότητος, θεῖα σύμβολα Ἄχραντε. Σὺ γὰρ πρὸ τόκου Παρθένος ὤφθης, καὶ μετὰ τόκον
Παρθένος ἔμεινας
Συμβολικές αναφορές βρίσκουμε για την Παναγία συνήθως στην

Οκτάηχο, την Παρακλητική, καθώς και στο Τριώδιο. Οι πλέον συχνές
παρομοιάζουν την Παναγία ως την βάτο, την άμπελο, το ρόδο το
αμάραντο.17
Ως πυρπολούμενη βάτος που έμεινε άφλεκτος παρουσιάζεται η Παναγία η
οποία είναι η μόνη που μπορεί να κατασβέσει των παθών και των
πειρασμών την κάμινον που αγριεύει συνεργεία του διαβόλου την βιοτή
των ανθρώπων, για αυτό απαυστώς ας μεγαλύνουμε το Πανάγιον ονομά
της.
Ως την άμπελον την αληθινή , την τεκούσα τον βότρυ της ζωής ο οποίος
θα προσφέρει τον σωτήριον οίνο συναντούμε επίσης την Παναγία στις
παρακάτω παρομοιώσεις την Τετάρτη του πρώτου ήχου.18
Ενώ επίσης την 24η του μηνός Μαΐου και στην μνήμη τοῦ Οσίου Πατρὸς
ἡμών Συμεών, του εν τω θαυμαστώ όρει,και στον εσπερινό19 συναντούμε
επίσης την Παναγία ως την άμπελο την αληθινή η οποία εγέννησε τον
γεμάτο γνώσεις και σοφία καρπό της αμπέλου, τον βότρυν τον
παμπέπειρον όπως τον περιγράφει.
Ο βότρυς αυτός θα αποστάξει εκ βάθους της αγάπης του ότι καλύτερο και
πλέον αγνό το γλεύκος, το οποίο θα πάρει από το γένος των ανθρώπων
την μέθη των παθών και τις αμαρτίες του κόσμου.Ενώ ως Χάρι που άνθησε
ομολογείται η Παναγία, στον όρθρο της 1ης του μηνός Δεκεμβρίου όπου ο
νόμος της φύσης έπαψε να ισχύει όταν γεννησε τον Ιησού ο οποίος και μας
παρέχει την άφεση των αμαρτιών.
______________________________________________________________________
17. Μηναίον Δεκεμβρίου:Από την Οκτάηχο και την Παρακλητική Την 18η του μηνός
ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ Μνήμη τοῦ Ἁγίου Μάρτυρος Σεβαστιανοῦ, καὶ τῶν σὺν αὐτῷ. ΕΙΣ ΤΟΝ
ΟΡΘΡΟΝ Κάθισμα Ἦχος α' Ωδή θ' «Τύπον τῆς ἁγνῆς λοχείας σου, πυρπολουμένη βάτος,
ἔδειξεν ἄφλεκτος, καὶ νῦν καθ' ἡμῶν, τῶν πειρασμῶν ἀγριαίνουσαν, κατασβέσαι αἰτοῦμεν
τὴν κάμινον, ἵνα σε Θεοτόκε, ἀκαταπαύστως μεγαλύνωμεν.
18. Οκτάηχος:Τετάρτη Α΄ ΗΧΟΣ Στιχηρὰ Προσόµοια Σταυρώσιµα Ἦχος α' Κανὼν τῆς
Ὑπεραγίας Θεοτόκου, ἔχων Ἀκροστιχίδα, κατ' Ἀλφάβητον. Ὁ Εἱρµὸς. Βότρυν ἡ τεκοῦσα τῆς
ζωῆς, ἀναπηγάζοντα οἶνον σωτήριον, µέθῃ σκοτισθέντα µε, ἁµαρτιῶν, ὡς συµπαθὴς
σωφρόνισον, καὶ πρὸς µετανοίας, ὁδοὺς εὐθείας εἰσάγαγε.
19.Μηναίον Δεκεμβρίου:Δόξα... Καὶ νῦν... Θεοτοκίον Ἦχος β' Ὅτε, ἐκ τοῦ ξύλου σε νεκρὸνἪ
Σταυροθεοτοκίον Βότρυν, τὸν παμπέπειρον Ἁγνή, ὃν ἀγεωργήτως ἐν μήτρᾳ, ἐκυοφόρησας,
ξύλῳ ὡς ἑώρακας, τοῦτον κρεμάμενον, θρηνῳδοῦσα ἠλάλαζες, καὶ ἔκραζες· Τέκνον,
γλεῦκος ἐναπόσταξον, δι' οὗ ἡ μέθη ἀρθῇ, πᾶσα, τῶν παθῶν εὐεργέτα, δι' ἐμοῦ τῆς σὲ
τετοκυΐας, σοῦ τὴν εὐσπλαγχνίαν ἐνδεικνύμενος.
20. Μηναίον Δεκεμβριου:Την Α' του μηνός Δεκεμβρίου .Μνήμη τοῦ Ἁγίου Προφήτου
Ναούμ.Όρθρος Ειρμός της Ωδὴς δ'. Η χάρις ἤνθησεν, ὁ νόμος πέπαυται, διὰ σοῦ Παναγία· σὺ
γὰρ Ἁγνή, τέτοκας τὸν Κύριον, τὸν παρεχόμενον ἡμῖν, Ἀειπάρθενε τὴν ἄφεσιν.
Όπως έχουμε προαναφέρει η αμπελος, ο βότρυς, τα άνθη και τα ρόδα, και

φυσικά η βάτος, αλλά και η ράβδος και τέλος η ρίζα τυγχάνουν συνεχών
αναφορών και παρομοιώσεων στη λειτουργική υμνογραφία καθώς και στο
ευχολόγιο της Εκκλησίας. Πλήθος τέτοιους συμβολισμούς εκ του φυτικού
κόσμου για την Παναγία συναντούμε επίσης στην ακολουθία του
Ακαθίστου ύμνου.
Η πρώτη αναφορά και η πλέον προσφιλής όπως γνωρίζουμε είναι
αυτή της Αμπέλου. Θεοτόκος η Άμπελος η Αληθινή.(Ζ ωδή του Ακαθίστου
ύμνου)21.
Σε ελεύθερη απόδοση της υμνογραφικής αναφοράς θα λέγαμε ότι η ωδή
και ο υμνωδός υμνούν την Παναγία λέγοντας: Σε ανυμνούμε και δυνατά
σου φωνάζουμε Χαίρε όχημα Ηλίου του νοητού· αληθινή άμπελος, η οποία
καρποφόρησες το ώριμο σταφύλι που αποστάζει ζωή και γλυκαίνει τις
ψυχές εκείνων που με πίστη σε δοξάζουν. Η Παναγία παρομοιάζεται για
μία ακόμη φορά ως την άμπελο, από την οποία και βλάστησε ο βότρυς, και
το ώριμο σταφύλι, που είναι φυσικά ο Χριστός. Από τα αγνά της αίματα ως
δανειο πήρε ο Χριστός την σάρκα του, για να φτιάξει ως καλός γεωργός
τον δικό του αμπελώνα και εντός αυτού να συνάξει και να θρέψει τα
λογικά κλήματα, τους πιστούς σε αυτόν.
Οι πιστοί σε αυτόν θα πρέπει να γευθούν το αίμα του,και την σάρκα του
που είναι οι πηγές της Αθανασίας και της αιώνιας ζωής.
Ως η Βάτος επίσης παρομοιάζεται η Παναγία στην ακολουθία αυτή.
Σύμφωνα με τους πατέρες της Εκκλησίας και την ερμηνεία τους, η Αγία
Βάτος προεικόνισε την Θεοτόκο, η οποία παρότι εντός αυτής ετέχθη το πυρ
της Θεότητος , η ίδια δεν κατεκάη, αλλά γέννησε το Κύριο και Θεάνθρωπο
διατηρώντας το αειπάρθενο πριν- κατά και μετά την γέννηση του
Θεανθρώπου.
Επίσης ως Κρίνος παρομοιάζεται η Παναγία στους χαιρετισμούς .Να
σημειώσουμε εδώ ότι ο κρίνος σαν θρησκευτικό σύμβολο είναι γνωστός
εδώ και 3000 χρόνια. Κατά την παράδοση ο λευκός κρίνος κατείχε
εξέχουσα θέση ανάμεσα στα άλλα θρησκευτικά συμβόλα.Θα πρέπει να
αναφέρουμε ότι το λευκό χρώμα υπήρξε ανέκαθεν το χρώμα που
συμβόλιζε την αγνότητα σε όλες τις γνωστές εως σήμερα.
______________________________________________________________________
21. Μηναίον Δεκεμβρίου:Ωδή ζ' Ειρμός.Ανυμνούμέν σε, βοώντες Χαίρε όχημα, Ηλίου του
νοητού, άμπελος αληθινή, τον βότρυν τον πέπειρον, η γεωργήσασα, οίνον στάζρντα, τον τας
ψυχάς ευφραίνοντα, των πιστώς σε δοξαζόντων.
Όταν ειρηνικά επικράτησε ο Χριστιανισμός έναντι των παλαιών

παγανιστικών θρησκειών, ενσωματώθηκαν σε αυτόν διάφοροι αρχαίοι
πολιτισμοί που προσάρμοσαν αρχαίες θρησκευτικές
αναφορές,παραδόσεις, και θρύλους πολλές φορές.
Η καταγωγή του λευκού κρίνου από τα μέρη της Παλαιστίνης σύμφωνα με
τους βοτανολόγους, ίσως να ήταν η αφορμή στο να συνδεθεί το φυτό αυτό
με την αγνότητα και την καθαρότητα της Παναγίας.
Ως αυτοφυές και άγριο είδος ο λευκός κρίνος είναι ένα φυτό που
συναντούμε σε περιοχές που δεν υπάρχει ανθρώπινη παρουσία, κυρίως
στην Βόρεια Παλαιστίνη, όπου βρέθηκαν αποικίες του φυτού κοντά σε
βουνά και σε ποτάμια. Ο κρίνος ήταν το σύμβολο της αθωότητας, της
αγνότητας και της παρθενίας,της σωφροσύνης, της ωραιότητας και εν
γένει αρετής.22 Ως «κρίνον ηδύπνοον», και ως λουλούδι που εκχέει την
γλυκειά κι ευχάριστη ευωδιά του παρομοιάζεται η Παναγία.
Οι ευωδίες αυτές πνευματικό τον τρόπο γεμίζουν και ομορφαίνουν τις
ψυχές των πιστών ως θυμίαμα εύοσμον και ως μύρον πολύτιμον, ως οσμήν
ευωδίας πνευματικής ευφραίνουν μυστικά τις καρδιές εκείνων, που έχουν
κλείσει μέσα τους το θαύμα της Παρθένου.
Έτσι όσοι ανυμνούν τα άφθαρτα μεγαλεία της, και λαμβάνουν στα χείλη
τους το όνομα της περίσεμνης Κόρης, θα τιμήσουν, θα δοξάσουν, και θα
μεγαλύνουν το πάνσεπτο όνομά της. Το Πανάγιο ονομά της οποίας είναι
πλεόν τιμιότερο και του ονόματος των Χερουβίμ, ενώ είναι και ασυγκρίτως
ενδοξότερο και πλεόν λαμπρότερο από της δόξης των Σεραφείμ!
Επίσης ως Ρόδον και Μήλον παρομοιάζεται η Παναγία Παρθένος 23
Κάνει χρήση εικόνων λουλουδιών και δένδρων εδώ ο υμνογράφος, και
χρησιμοποιεί ως εικόνες ένα λουλούδι το τριαντάφυλλο και ένα δένδρο την
μηλιά και τον καρπό του. Το τριαντάφυλλο με το ωραιότερο άρωμα, και το
δένδρο με το γλυκύτερο καρπό είναι αυτά που φέρνει και κάνει εικόνες ο
υμνογράφος . Ως τριαντάφυλλο αμάραντο και ως μήλο εύοσμο ο ιερός
υμνωδός παρουσιάζει τόσο τον Υιό όσο και τη Μητέρα του την Παναγία
Παρθένο. Θα λέγαμε ότι ενώ οι ύμνοι των Χαιρετισμών φαίνεται και
φυσικά τιμούν την Παναγία,στην ουσίαν τιμάται δια αυτής και εξ αυτής ο
Σωτήρας και Λυτρωτής και Κύριός μας, ο Ιησούς Χριστός.
______________________________________________________________________
22. Χαιρετισμοί της Παναγίας:Αγνείας θησαύρισμα, χαίρε δι’ ης εκ του πτώματος ημών
εξανέστημεν ˙ χαίρε, ηδύπνοον κρίνον, Δέσποινα, πιστούς ευωδιάζον ˙ θυμίαμα εύοσμον,
μύρον πολύτιμον.
23. Χαιρετισμοί της Παναγίας «Ρόδον το αμάραντον, χαίρε, η μόνη βλαστήσασα· το μήλον το
εύοσμον, χαίρε η τέξασα, το οσφάδιον του πάντων Βασιλέως».
Για τον λόγο αυτό εξ αρχής το «ρόδον το αμάραντον» και «το μήλον το
εύοσμον» είναι ο Χριστός. Ο υμνωδός το λέει εξ’αλλου,«Χαίρε η
βλαστήσασα ρόδον το αμάραντον» – «Χαίρε η τέξασα το μήλον το εύοσμον».
Είναι προφανές και αυτονόητο ότι σε δεύτερο πλάνο ξεκάθαρα μπορούμε
να δούμε ότι η Παναγία επίσης είναι «ρόδον το αμάραντον» και «μήλον το
εύοσμον».
Όπως δεν υπάρχει φυσικά άνθος χωρίς το φυτό έτσι δεν υπάρχει
τριαντάφυλλο χωρίς την τριανταφυλλιά από την οποία και εκφύεται. Κατά
τον ίδιο τρόπο δεν μπορεί να υπάρξει μήλο χωρίς την μηλιά.
Έτσι και η Παναγία είναι η Τριανταφυλλιά, από την οποία και βλάστησε
το τριαντάφυλλο – το ρόδον το αμάραντον που δεν είναι αλλός από τον
Χριστό. Είναι ακόμη και η μηλιά, από την οποία προήλθε το μήλο το
εύοσμο , η γλυκύτατη εκείνη τροφή, που είναι ο Χριστός.
Κατά συνέπεια των λόγων η Παρθένος Μητέρα είναι το «ρόδον το
αμάραντον» και «το μήλον το εύοσμον». Σε αυτές τις δυο εικόνες
κρύβονται μεγάλες αλήθειες για την Παρθένο Μαρία. Η πρώτη αλήθεια
αφορά το αμόλυντον και το καθαρόν της Παρθένου, η οποία είναι η
μοναδική που ως άνθρωπος που έζησε στον κόσμο χωρίς να έχει κάποιο
μολυσμό, όντας αμόλυντη και καθαροτέρα από την λάμψη του ήλιου.
Ενώ η δεύτερη αλήθεια μιλά για το αμάραντον της Παρθένου.
Όλα τα λουλούδια μαραίνονται, γιατί αυτή είναι η φύση τους και ο
προορισμός τους, μάλιστα μαραίνονται γρήγορα.
Το ίδιο συμβαίνει και με την ζωή του ανθρώπου.24
Κατά τον ίδιο τρόπο και λόγο και η επίγεια δόξα είναι ένα άνθος είναι που
κατά την φυσική του λογική και πορεία μαραίνεται25. Με την ίδια λογική
και η ομορφιά του σώματος παρέρχεται και διαλύεται. Μόνο ένα λουλούδι
πλεόν των δύο χιλιάδων ετών τώρα παραμένει αμάραντο και ως τέτοιο θα
παραμένει στους αιώνες: η Πάρθενος Παναγία.
Ο χρόνος δεν μπορεί να αγγιξει αυτήν που έφερε στα σπλάχνα της, τον
Άχρονο και οι βλάσφημες θέσεις και προθέσεις των χοικών ανθρώπων δεν
μπορούν να μολύνουν αυτή που Μετέστη προς την ζωήν Μήτηρ
υπάρχουσα της ζωής.
______________________________________________________________________
24. Ὡς ἄνθος μαραίνεται, καὶ ὡς ὄναρ παρέρχεται, καὶ διαλύεται πᾶς ἄνθρωπος·
απόσπασμα Ακολουθία Νεκρώσιμος Εις κεκοιμημένους.
25. Ιακ. 1,10. Α’ Πέτρ. 1,24
Ως η Ράβδος επίσης παρουσιάζεται η Παναγία. Η ράβδος είναι είναι ένα

μόσχευμα που φυόμενο επι του εδάφους ή επί εδαφικού υποστρώματος
συνήθως βοηθούμενο αναπτύσει υποτυπώδες ριζικό σύστημα και δύναται
να ριζοβολεί από μόνο του. Μαρτυρίες της ΠαλαιάςΔιαθήκης μας
γνωστοποιούν ότι το εντελώς ξερό ραβδί- ράβδος του Ααρών βλάστησε
από μόνο του θαυματουργικά «εξήνεγκεν βλαστόν και εξήνθησεν άνθη»26.
Με το θαυμαστό αυτό γεγονός ο Θεός δείχνει για μια ακόμη φορά στον
Ισραηλίτη λαό το θελήμά Του, και ότι επιτρέπει μόνο στους απογόνους του
Λευί ( Λευίτες) να Τον υπηρετούν.
Έτσι το θαυμαστό αυτό γεγονός είναι θα λέγαμε μια ξεκάθαρη
προτύπωση της γεννήσεως του Ιησού από την παρθένο Μαριάμ η οποία,
ενώ ήταν παρθένος γέννησε τον Υιό του Θεού και έμεινε και μετά από την
γεννηση Του Παρθένος, διατηρώντας το Αειπάρθενο.( Πριν, κατά και μετά
από την γέννηση Παρθένος)
Ως το Δένδρο επίσης παρομοιάζεται και συμβολίζεται πνευματικό τον
τρόπο η Παναγία.Το δένδρο είναι η εξέχουσα βλαστική έκφραση του
φυτικού κόσμου. Το ύψος του είναι αυτό που αρχικά το κάνει να ξεχωρίζει
σε μεγαλοπρέπεια, καθώς και σε όγκο, ύψος, και φυσικά στην διάρκεια
ζωής . Το καρποφόρο μάλιστα δένδρο είναι πολύτιμο και για την προσφορά
του στην ανθρώπινη ύπαρξη.Έτσι καθόλου τυχαίο δεν μοιάζει το γεγονός
ότι Παναγία ονομάζεται και χαρακτηρίζεται «Δένδρον αγλαόκαρπον το
οποίο και παράγει αγλαόν καρπόν που δεν είναι άλλος από το τον Ιησού
Χριστό , από τον οποίο τρέφονται οι πιστοί.
Βασική είναι η συμβολική αναφορά της Παναγίας ως το Κλήμα. Είναι
η Παναγία η κληματαριά,(όπως και ο Ιησούς που είναι κι αυτός η Άμπελος
η αληθινή) που τρέφει από τους χυμούς της ρίζας της συντηρεί, σκιάζει και
φιλοξενεί στον κορμό ,τις κληματίδες που παραμένουν υπό την σκέπη των
αύλων πτερύγων της. Επίσης στολίζει και απλώνει τις κληματίδες της με
τους γλυκύτατους βότρυες σε όλον τον κορμό της, με καρπούς καλούς και
αγαθούς. Η Παναγία είναι αυτή που παράγει από τους καρπούς της το
επίγειο κρασί, που ευφραίνει τους ανθρώπους, και φυσικά η Θεοτόκος ως
καλή γεωργός καλλιέργησε και φρόντισε να ωριμάσει ο « βότρυς» εκείνος
που «ψυχάς ευφραίνει».
__________________________________________________________________
26.Αριθ.ιζ 23
Τέλος ο Στάχυς είναι η συμβολική παρομοίωση που κλείνει τους

χαιρετισμόυς προς την Παναγία. Ο ιερός υμνογράφος βλέπει την Παναγία
σαν την γή την καλή και αγαθή πάνω στην οποία βλάστησε ο Ουράνιος
στάχυς , χωρίς η γη αυτή να δεχτεί σπορά, κάποια προεργασία ή
καλλιέργεια, καθώς και φυσική φροντίδα ή πότισμα.
Η βλάστηση αυτή φυσικά και δεν ήταν αναίτια ,σίγουρα ήταν βλάστηση
πέραν της φύσεως, και της ανθρώπινης λογικής, καθώς υπερεβαινε όλους
τους νόμους και τους κανόνες, που παρατηρούνται στη φυσική τάξη των
πραγμάτων. Εκείνο που έλειπε για την καλλιέργεια της γης, το
αναπλήρωσε η Θεία Χάρις και το Πνέυμα το Άγιο.
Με τον τρόπο αυτό έγινε πράξη η αγαθή σοδειά του Θεού, από την οποία
δια της Παρθένου και δια του Υιού του Πατρός, θα ζυμωθεί ο Άρτος της
Ζωής που βαστάχθηκε στο τραπέζι της Παρθένου, από το οποίο έφαγε και
χόρτασε το τυραννούμενο και πεινασμένο γένος των ανθρώπων.
Και άλλες παρομοιώσεις και συμβολισμούς που αγγίζουν την Παναγία και
εκτός του φυτικού κόσμου συναντούμε στην πλούσια υμνογραφία της
Εκκλησίας. Αναφορικά καποιες από αυτές είναι οι παρακάτω:
Λειμών,Ανήροτος χώρα, Πόκος, Θάλασσα, Νεφέλη κούφη, δηλαδή
νεφέλη ελαφρά,Όρθρος φαεινός, Όρος αλατόμητον,το Κοχύλι και το
μαργαριτάρι.
Πολλές είναι λοιπόν αυτές οι αναφορές και οι συμβολισμοί που αφορούν
το Πανάγιο Όνομά της, πολλά θα μπορούσαμε να αναφέρουμε και να
παραθέσουμε και στις σελίδες αυτές.Αρχικά θα λέγαμε ότι η Παναγία
είναι η ίδια εκείνη η οδός που μας οδήγησε στο φως του Φωτός, είναι το
σκίρτημα μιας νέας αυγής, για την σωτηρία του κόσμου.
Εντός των σπλάχων της ασπόρως και θαυματουργικά κυοφορεί τον ήλιο
και το φως,ένα φως που δεν την έκαψε αλλά την λάμπρυνε και την φώτισε,
που δεν είναι άλλος από τον νοητό ήλιο της δικαιοσύνης Χριστό.
Η Παναγία γίνεται έτσι ο όρθρος, και η φωτεινή αυγή από την οποία θ’
ανατείλει ο ήλιος της δικαιοσύνης, ο Χριστός και Θεός ημών.
Η Παναγιά είναι ο αστήρ ο εμφαίνων τον ήλιον, η αυγή της μυστικής
ημέρας, είναι η το φως αρρήτως γεννήσασα, η φωτοδόχος λαμπάδα τοις εν
σκότει φανείσα, είναι η ακτίς του νοητού ηλίου, η αστραπή η τας ψυχάς
καταλάμπουσα, είναι η τον πολύφωτον ανατέλλουσα φωτισμόν.
Είναι όλα αυτά που τόσο όμορφα περιγράφει ο θεόπνευστος υμνωδός στον
Ακάθιστο ύμνο και που φανερώνουν ότι πράγματι η Παναγία είναι η οδός
που οδηγεί στην υπόσχεση για την αέναη όραση του Φωτός.
Η Παναγία όμως είναι πάνω και πέρα από τον όρθρο την ώρα της
ανατολής του ήλιου. Ο όρθρος σβήνει και χάνεται από το Φως ενώ η
Παναγία γίνεται ένα με τον ήλιο, γιατί είναι αυτή που έφερε το Φως.
Ο όρθρος έχει αρχή και τέλος, ενώ η Παναγιά είναι μόνο αρχή, δεν είναι
μόνο υπόσχεση και η όδός που οδηγεί στο Φως είναι η ίδια φως.
Είναι εκείνη «δι’ ης εγείρονται τρόπαια», κατά των δυνάμεων του σκότους
«Χαίρε δι’ ης εχθροί καταπίπτουσι» έγινε έτσι νικήτρια του σκότους.
Είναι η Παναγία αυτή που βοηθάει στο να έρθουν οι νίκες και κατά των
εχθρών της πίστεως, Υπέρμαχος Στρατηγός που φέρει τα νικητήρια.
Πρέπει να υπάρχει στα βάθη της ψυχής μας η βεβαιότητα ότι η Παναγιά
είναι αυτή που νικάει και ταπνευματικά σκοτάδια, καθώς η αυγή και το
Φως διαλύουν το σκοτάδι και τη νύχτα.Είναι ένας συμπαραστάτης στον
αγώνα μας κατά των σκοτεινών δυνάμεων.
Η Παναγιά λοιπόν δεν μπορεί παρά να είναι είναι και η μεγάλη μας
ελπίδα.
Οι άγιοι μάρτυρες συμβολίζονται και παρομοιάζονται ως εκ του φυτικού
κόσμου ευώδη άνθη, ή και άνθη της ερήμου, όταν πρόκειται για τους
ασκητές και τους ερημίτες, αλλά και ο κλήματα της αμπέλου καθώς και ως
δένδτα του παραδείσου καλλίκαρπα27.
Πολλοί εκ των αγίων μαρτύρων έλαβαν κατά την μοναχική τους κουρά
κυρίως ονόματα που παραπέμπουν σε αυτά των ανθέων, όπως ο Άγιος
Υάκινθος που εορτάζει την 3η του Μηνός Ιουλίου, ή σε ιδιότητες τους όπως
η ευωδία των Αγίων λειψάνων τους, όπως ο άγιος μάρτυς Μύρων που
εορτάζει την 17η του μηνός Αυγούστου28, αλλά και Μυροφόρα με
παραπομπή που φθάνει πίσω στις Μυροφόρες που ενταφίασαν και έραναν
το σώμα του Ιησού Χριστού κατά τον ενταφιασμό.
Μετά από το μαρτύριο τους πολλοί εξ αυτών αξιώθηκαν μυροβλησίας,
οπότε και έλαβαν το προσονύμιο του Μυροβλήτη, διότι τα άγια λειψανά
τους ευωδιάζουν εντός της λειψανοθήκης τους. Ενώ οι ιεροί υμνωδοί
εμπνεύστηκαν από την εκ του φυτικού κόσμου ομορφιά για να στολίσουν
με αυτήν το μάρτυριό τους και την Χάρι που έλαβαν μέσα από αυτό.
____________________________________________________________________________
27. Μηναίον Φεβρουαρίου:Παρασκευή ήχος Α. ᾨδὴ γ' Ὁ Εἱρµὸς Μαρτυρικὰ Στίχ. Ἅγιοι τοῦ
Θεοῦ πρεσβεύσατε ὑπὲρ ἡµῶν. Οἷά περ θεῖα ὄντες κλήµατα, νοητῆς ἀµπέλου οἱ Μάρτυρες,
βότρυας ἤνεγκαν σαφῶς, καρτερίας προχέοντες οἶνον, πάντων τὰς καρδίας, τῶν πιστῶν
κατευφραίνοντα.
Την 29η του μηνός Φεβρουαρίου Μνήμη τοῦ Οσίου Πατρὸς ημών καὶ Ομολογητού Κασσιανοῦ.
Εις τον Όρθρον.Ωδή γ. Ειρμός «Ἐξήνθησεν ἡ ἔρημος, ὡσεὶ κρίνον Κύριε, ἡ τῶν ἐθνῶν
στειρεύουσα Ἐκκλησία, τῇ παρουσίᾳ σου, ἐν ᾗ ἐστερεώθῃ ἡ καρδία μου» Το αυτό βρίσκουμε
και στον Κανώνα των Αγιων Αποστόλων
Ως δένδρα του παραδείσου καλλίκαρπα παρομοιάζονται σε πολλές των

περιπτώσεων οι άγιοι μάρτυρες οι καλώς αθλήσαντες και
στεφανωθέντες28.Η πλέον χαρακτηριστική Χάρις του Θεού επί Αγίου
Λειψάνου με Ουράνια Δωρεά μυροβλησίας και Ευωδίας του Πνεύματος
είναι αυτή του Αγίου Ενδόξου Μεγαλομάρτυρος Δημητρίου του
επωνομαζόμενου και Μυροβλήτου, που είναι προστάτης,ένδοξος
στρατηγός και φύλακας της πόλης της Θεσσαλονίκης. 29
Γίνεται σαφές ότι εκ του φυτικού κόσμου αναφορές είναι πηγή έμπνευσης
για τους παλαίους, οσο αλλά και για τους νεώτερους, σύγχρονους ιερούς
υμνωδούς. Οι συμβολισμοί παραμένουν εανάως ταυτόσημοι, στο πέρασμα
των αιώνων, σημείο που δείχνει ότι η πηγή της εμπνεύσεως είναι κοινή και
θα παραμείνει ως τέτοια εις απεράντους αιώνας και δεν είναι άλλη από
την Χάρι του Αγίου και Ζωαρχικού Πνέυματος, την οποία και επιζητούμε
και επικαλούμαστε.
______________________________________________________________________
28. Χαιρετισμοί εις τους Αγίους Δέκα Μάρτυρες εν Μεγάρων .
Των Αγίων Μαρτύρων (των εν Μεγάροις Αθλησάντων, των οποίων η μνήμη τελείται την 16η
Αυγούστου.Ποίημα Ισιδώρας Μοναχής Αγιεροθεϊτίσσης.Χαίροις τάγμα δεκάριθμον.
Δένδρα ὡς τοῦ Παραδείσου τὰ καλλίκαρπα, πάνυ ἐδείχθητε ὦ Μάρτυρες θεῖοι· καρπὸν γὰρ
τῷ Χριστῷ γλυκὺν καὶ ἄφθονον ἐδώκατε ὑμῶν τὰ αἵματα, ἐν γῇ τῆς τῶν Μεγάρων πόλεως
χυθέντα, αὐτὴν μὲν ἁγιάσαντες, ἡμᾶς δὲ εὐλογοῦντες τοὺς ἀεὶ χαρμονικῶς βοῶντας·
29. Μύρου οὐρανίου χάριν ἀναβλύζετε ἀεί, καταθέλγουσαν καρδίας καὶ ἡδύνουσα
ψυχάς, ἄριστοι συστρατιῶται οὐρανίου Στρατηγοῦ. Ἅρτι γὰρ ἀναφανέντες ἐκ τῶν τάφων
θαυμαστῶς, λύετε πικρίαν πλάνης καὶ παθῶν τὸν σκοτασμόν. Θεοσδότου εὐωδίας χάριν
δότε δυσωπῶ, ἵνα μύρα τῶν ᾀσμάτων προσενέγκωμεν ὑμῖν, ᾄδοντες πανευφροσύνως
χαριστήριον ᾠδήν·Στήν λειτουργική ἐπίσης ζωή καί παράδοση τῆς Ἐκκλησίας μας μετά
τόν 10ο αἰῶνα ὁ Ἅγιος Δημήτριος μνημονεύεται ὡς «μεγαλομάρτυς καί μυροβλύτης».
Ἀπό τή μελέτη τῶν πηγῶν, τῶν κανόνων, τῶν ὕμνων, τῶν τροπαρίων καί γενικά τῆς
λειτουργικῆς καί λατρευτικῆς παράδοσης, προκύπτει ὅτι ἡ ἀνάβλυση τοῦ μύρου γινόταν
εἴτε ἀπό τό πηγάδι , εἴτε ἀπό τόν τάφο, εἴτε ἀπό τή λάρνακα καί τό κιβώριο, εἴτε ἀπό τή
λογχισμέ νη πλευρά, εἴτε ἀπό τό σῶμα καί τή σορό τοῦ μάρτυρα, ὡς τήν ἀστείρευτη
πηγή. Τά μύρα αὐτά ἦταν «ἀείρροα», σχημάτιζαν «ποταμόν» πού διαπότιζε ὄχι μόνο τήν
πόλη ἀλλά καί «πᾶσαν τήν γῆν» μέ ἀποτέλεσμα νά καταγγέλλεται στήν οἰκουμένη ὅτι
τό μύρο εἶναι «ἀμοιβή τῆς ἁγνείας» τοῦ μάρτυρα καί δεῖγμα «ἀληθοῦς ἀφθαρσίας».
Ἐπίσης «τό αἷμα Δημητρίου»πού ἔρρευσε ἀπό τή λογχισμένη πλευρά μεταβάλλεται σέ
«μύρον κοινόν ἀναβλύζον ἐξ αὐτῆς καί παρέχον τοῖς πιστοῖς ἰάματα» (τό αἷμα τοῦ
Δημητρίου πού ἔρρευσε ἀπό τήν πλευρά του μεταβάλλεται σέ κοινό – πού μποροῦν νά τό
πάρουν ὅλοι – μύρο πού ἀναβλύζει ἀπό αὐτήν (τήν πληγή) καί παρέχει θεραπεῖες στούς
πιστούς), ἐνῶ ἡ εὐωδία του ἐκδιώκει τούς δαίμονες. Ἡ σορός τῶν ἁγίων λειψάνων
ἀνέκαθεν, ἀναφέρει ὁ ἅγιος Συμεών ἀρχιεπίσκοπος Θεσσαλονίκης, ἀποτελεῖ «πηγή
ἀκενώτων δωρεῶν πού ἀναβλύζει ἀβύσσους ἰαμάτων πρός ἀνακούφιση ὅσων
δοκιμάζονται», διότι ἀναδεικνύεται πάντα «θεραπευτήριο ὅσων πάσχουν, θεραπεία τῶν
ἀσθενῶν, παρηγοριά γιά ὅσους στενοχωριοῦνται, κοινό καί σωτήριο καταφύγιο» ὅλων
τῶν ἀνθρώπων ὄχι μόνο τῶν πολιτῶν αὐτῆς τῆς πόλης ἀλλά «καί τῶν ξένων».
(Ἐπιγραφή ψηφιδωτοῦ δεξιοῦ πεσσοῦ ἱεροῦ βήματος 7ου αἰ.). Βιώνοντας ὁ ὑμνογράφος
τήν εὐεργεσία πού λαμβάνει κανείς ἀπό τίς πρεσβείες τοῦ Ἁγίου, πού ἑνώθηκε μέ τήν
πηγή τοῦ μύρου πού εἶναι ὁ Χριστός, κι ἀπαθανατίζοντας ἐπιγραμματικά τήν ὀρθόδοξη
θεολογική θεώρηση τῶν ἁγίων ὡς μελῶν τῆς Ἐκκλησίας, ἀποκαλύπτει ὅτι ὁ Χριστός, ἡ
κεφαλή καί ἡ δόξα τῆς Ἐκκλησίας, αὐτός εἶναι τό μύρο. «Τό μύρον Χριστός ἐν τῇ ψυχῇ
σου, Δημήτριε, ῥεῦσαν νοητῶς, ὡς χείλεσι σοῖς μέλεσι, μύρου πηγήν ἐξέχεε, τῆς χάριτος
τοῦΠνεύματος σεπτόν δεικνύων σε σκήνωμα». Ὁ Χριστός, πού εἶναι τό αἰώνιο μύρο,
ἔρρευσε στήν καρδιά σου, Δημήτριε. Κι αὐτό τό μύρο, ὁ Χριστός, ξεχείλιζε ὄχι μόνο ἀπό
τό στόμα – μέ τήν ὀρθόδοξη διδασκαλία σου – ἀλλά ἀπό ὅλα τά μέλη τοῦ σώματός σου,
τοῦ ἁγνοῦ καί ἁγίου. Ἔγινες ὁ ἴδιος πηγή μύρου κι εὐωδίαζες μέσα στόν κόσμο
σκορπώντας τό ἄρωμα τῆς χάρης στήν Ἐκκλησία.Ὁ στενός καί ἀδιάρρηκτος δεσμός μέ
τόν Κύριο τόν ταυτίζει μαζί του, ὥστε τελικά καί τό αἷμα τοῦ Μάρτυρα νά γίνεται μύρο.
Ἀκούει ὁ ποιητής τόν Μεγαλομάρτυρα νά ἀπευθύνεται μέ περιπάθεια πρός τόν
Κύριο:«Ἐγώ φησιν ὁ ἐρώμενος, ἐγώ, Νυμφίε, σπεύδω ὀπίσω σου· ὀσμή γάρ μύρων σου
πάντων τῶν μύρων ὑπέρκειται, ἥτις ἡμῶν τό αἷμα μύρον εἰργάσατο». Πληγωμένος ἀπό
τόν ἔρωτά σου, Νυμφίε μου, λέει ὁ ἅγιος, τρέχω ξοπίσω σου. Τό ἄρωμα τῶν δικῶν Σου
μύρων ξεπερνᾶ κάθε μύρο. Κι εἶναι αὐτό πού μέ ἀλλοιώνει, ὥστε καί τό αἷμα μου
μετέβαλε σέ μύρο. Σέ ἄλλο τροπάριο ἀπηχεῖ ἡ ἔννοια τοῦ χωρίου τῆς Β΄ πρός Κορινθίους
Ἐπιστολῆς (2, 15) ὅτι ὁ χριστιανός ἔχοντας μέσα του τόν Χριστό, μέ τή διδασκαλία καί τά
μυστήρια, γίνεται «εὐωδία Χριστοῦ». Τέλος, ὁ 132ος Ψαλμός τοῦ Δαυίδ, ὅπου γίνεται
λόγος γιά τό μύρο πού εὐωδίαζε κατά τή στέψη τοῦ Ἀαρών καί συμβόλιζε τήν ἑνότητα
τοῦ λαοῦ τοῦ Θεοῦ, δίνει ἀφορμή στόν ἅγιο πατριάρχη Φιλόθεο νά διατυπώσει μία
θεμελιώδη ἐκκλησιολογική ἀλήθεια. Ἀπευθυνόμενος πρός τόν μυροβλύτη ἅγιο λέγει:
«Ὡς μύρον μέν ἔφησε Δαυίδ ὁ θεῖος, ἐν Πνεύματι, τήν ἕνωσιν, ἔνδοξε, τῶν ἀδελφῶν τήν
τερπνήν· τά δέ μύρα σου, σοφέ, τήν νέαν κτίσιν συνάγει πρός ἕνωσιν, μύρου τοῦ
κρείττονος». Ἡ μνήμη τοῦ Μυροβλύτη, πού συνάγει ὅλους τούς χριστιανούς, εἶναι ἕνα
δυνατό μάθημα πρός ὅλα τά μέλη τῆς νέας κτίσης, τῆς Ἐκκλησίας. Προτρέπει νά
διατηρήσουμε τήν ἑνότητα τοῦ Πνεύματος, νά μείνουμε ἑνωμένοι στή μία, ἁγία, καθολική
καί ἀποστολική Ἐκκλησία, ὅπου ἀναβλύζει τό ἀνώτερο, τό «κρεῖττον» μύρο, ὁ Ἰησοῦς
Χριστός. Τό ἀληθινό μεγαλεῖο τό βρίσκουμε σέ δύο στοιχεῖα πού ἀναβλύζουν ἀπό τή ζωή
του καί ἀρδεύουν τήν Ὀρθοδοξία: τό μύρο καί τό αἷμα, πού πρόσφερε στόν Χριστό. Μέσα
σ’ αὐτά κλείνεται σάν σέ πολύτιμες φιάλες τό ἀπόσταγμα τῆς ὕπαρξης τοῦ Δημητρίου,
πού παίρνει ἡ Ἐκκλησία καί τό προσφέρει στούς πιστούς. Γνώρισμα λαμπρό τοῦ ἁγίου
εἶναι ἡ παρθενία, πού ἄσκησε μέ μία τέλεια ἀφιέρωση στόν Θεό. Ὁ Δημήτριος κράτησε
καθαρή τή σκέψη καί τήν καρδιά του, ἁγνό τό σῶμα του καί ἅγια τήν ψυχή του, δοσμένη
ὁλοκληρωτικά στόν Κύριο. Ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς τόν χαρακτηρίζει ὅσιο,
παρθένο, πάγκαλο καί παναμώμητο. Εἶχε ἔργο του κύριο τό κήρυγμα καί τή διδασκαλία
τοῦ εὐαγγελίου. Προικισμένος μέ διδακτικό χάρισμα, συγκέντρωνε πλήθη
Θεσσαλονικέων στή Χαλκευτική στοά καί μέ παρρησία, «ἀπτοήτῳ γλώσσῃ» κατά τόν
Λέοντα Σοφό, εὐαγγελιζόταν στόν εἰδωλολατρικό κόσμο τή βασιλεία τοῦ Θεοῦ.
Κατέστησε ἔτσι τόν ἑαυτό του ὁ ἅγιος σκεῦος εὐωδιαστό, πού ἀνέβλυζε τήν ὀσμή τῆς
ζωῆς στούς γύρω του(Β΄ Κορ. 2,14.16). Κι ὅταν ἀργότερα οἱ χριστιανοί βρέθηκαν μπρός
στό ἁγιασμένο νερό τοῦ πηγαδιοῦ, μέσα στό ὁποῖο ρίχτηκε τό νεκρό σῶμα τοῦ Μάρτυρα,
αὐθόρμητα συνεδύασαν τό μύρο τοῦ τάφου μέ τήν εὐωδία τῆς ἁγνότητας καί τό εἶδαν ὡς
σύμβολο παρθενίας. Σχολιάζει ἐμπνευσμένα ὁ ἅγιος Νικόλαος ὁ Καβάσιλας
προσφωνώντας τόν ἅγιο Δημήτριο: «Ὤ σύ, πού δέν φάνηκες μόνο ὁ ἴδιος εὐωδία Χριστοῦ,
ἀλλά καί στούς ἄλλους ἀνθρώπους συνιστοῦσες τό “κενωθέν μύρον”.Ὤσύ, πού ἄφησες
πρῶτα μέν αἷμα, τώρα δέ μύρο ἀπ’ τίς πληγές σου ἤ μᾶλλον καί τώρα ὄχι λιγότερο ἀπό
πρίν αἷμα. Διότι τό σῶμα σου, πού πληγώθηκε ἀπό χτυπήματα καί τραύματα τότε,
ἀνέβλυσε μύρο. Ἐπειδή καθόλου δέν τοῦ ἔλειπε ἡ καθαρότητα καί ἡ ἁγνότητα καί ἡ
παρθενία, μετέσχε κι αὐτό στήν εὐωδία τοῦ πνεύματος. Τό αἷμα κατέστη τό ἴδιο
μύρο».Ἄν τό μύρο συμβολίζει τήν παρθενία τοῦ Δημητρίου, τό αἷμα δηλώνει τό μαρτύριό
του. Ὁ ἅγιος ὑπῆρξε παρθένος ἀλλά καί ὁμολογητής. Ὑπῆρξε διδάσκαλος ἀλλά καί
ἀθλητής. Ὁμολόγησε τήν πίστη του μπροστά στόν αὐτοκράτορα τοῦ ρωμαϊκοῦ κράτους
πού βρέθηκε ἐκεῖνες τίς μέρες στή Θεσσαλονίκη ἐπιστρέφοντας ἀπό μία ἐκστρατεία καί
ἄθλησε γιά τό ὄνομα τοῦ Χριστοῦ παλεύοντας μέ τό θάνατο. Ὑπακούοντας στήν
προτροπή τοῦ ἀποστόλου Παύλου πρός τόν Τιμόθεο, πρῶτος αὐτός γεύθηκε τούς
καρπούς τῆς διδασκαλίας του, τό μαρτύριο δηλαδή, καί τή δόξα του, ὅπως ὁ καλός
γεωργός μεταλαμβάνει πρῶτος ἀπό τούς καρπούς τῶν κόπων του (Β΄ Τίμ. 2,6).
Φυλακισμένος μέσα στά λουτρά καί ἀποδυτήρια τοῦ σταδίου, λογχίστηκε μόλις ἔγινε
γνωστό ὅτι «ὁ Θεός τοῦ Δημητρίου» βοήθησε τόν Νέστορα νά νικήσει τόν φοβερό
μονομάχο Λυαῖο. Τό σῶμα του ρίχτηκε μέσα σ’ ἕνα πηγάδι τῶν λουτρῶν καί τό αἷμα του
πορφύρωσε τό νερό μεταβάλλοντάς το σέ μύρο. Ἀλλά τό μύρο καί τό αἷμα τοῦ Δημητρίου
θά ἔμενε περιβεβλημένο μόνο μέ ἀνθρώπινη αἴγλη, ἄν τό περιορίζαμε στό πλαίσιο μίας
ἁπλῆς θυσίας, μεγαλειώδους ὁπωσδήποτε καί ἡρωικῆς, ὅπως εἶναι κάθε θυσία
ἀνθρώπου γιά μία πίστη. Ἡ θυσία ὅμως τοῦ ἁγίου ἔχει ἄλλες διαστάσεις, πού ξεφεύγουν
ἀπό τά μέτρα αὐτοῦ τοῦ κόσμου καί τήν περιβάλλουν μέ φωτοστέφανο θεϊκό.
Συντελεῖται ὡς μίμηση Θεοῦ καί ἐπιτελεῖται ἐν ἀγάπῃ, «καθώς καί ὁ Χριστός ἠγάπησεν
ἡμᾶς καί παρέδωκεν ἑαυτόν ὑπέρ ἡμῶν προσφοράν καί θυσίαν τῷΘεῷ εἰς ὀσμήν
εὐωδίας» (ὅπως καί ὁ Χριστός μᾶς ἀγάπησε καί ἔδωσε τή ζωή του γιά μᾶς ὡς προσφορά
καί θυσία, πού τή δέχεται εὐχάριστα ὁ Θεός) (Εφ 5, 1-2). Ἀπό τό μαρτυρικό τέλος του,
λοιπόν, ἐπί βασιλείας Μαξιμιανοῦ (286-305) μέχρι καί σήμερα ὁ μεγαλομάρτυρας καί
μυροβλύτης Ἅγιος Δημήτριος ἀξιώνεται μεγάλης τιμῆς καί εὐλάβειας σ’ ὅλο τόν
χριστιανικό κόσμο. Χριστιανοί ἀπό τά πέρατα τῆς γῆς κατέκλυζαν τόν τάφο τοῦ
μάρτυρα καί καθαγίαζαν τίς ψυχές καί τά σώματα ἀπό τό ἅγιο μύρο πού ἀνέβλυζε ἀπό
τή σορό του, ἐνῶ προκαθήμενοι ἅγιοι καί ἱεράρχες τῆς Ἐκκλησίας τῶν Θεσσαλονικέων
ἀπό τό ἕνα μέρος καί λόγιοι ἄνδρες, ποιητές καί ρήτορες ἀπό τό ἄλλο, μέ λόγους,
ἐγκώμια καί ὕμνους, ὕμνησαν καί τίμησαν τόν Μεγαλομάρτυρα Δημήτριο, μέ
ἀποτέλεσμα νά δημιουργηθεῖ μέ τήν πάροδο τοῦ χρόνου μεγάλη καί πλούσια ρητορική
καί ποιητική φιλολογία γύρω ἀπό τόν Ἅγιο. Ἡ ἀφθονία καί τό ἀέναο τοῦ μύρου
κατακλύζει καί ἀρδεύει ὡς ποταμός καί πέλαγος ὄχι μόνο τή Θεσσαλονίκη ἀλλά καί
ὁλόκληρη τήν οἰκουμένη καί ὁ μεγαλομάρτυς ἀπό ὑπέρμαχος καί φρουρός τῆς
Θεσσαλονίκης γίνεται «ὑπέρμαχος τῆς οἰκουμένης» ὁλόκληρης.
3.3 Τα φυτά και τα δένδρα ως σύμβολα της πνευματικής κατάστασης

του ανθρώπου.
Διαχρονικά και γυρνώντας την μνήμη μου στο παρελθόν της δικής μου
βιοτής, και της εως σήμερα πορείας μου, μέσα από τα προσωπικά μου
βιώματα, πάντα θυμάμαι τους ευλογημένους προγόνους μου να μιλάνε,
για το πόσο δυνατός μπορεί να είναι ένας ανθρωπος, όταν έχει βαθιά
πίστη. Ο άνθρωπος αυτός είναι όπως ένα μεγάλο και δυνατό δένδρο που
έχει βαθιές τις ρίζες του μέσα στη γη.
Θυμαμαι την αγιασμένη γερόντισσα την καλομάνα και γιαγιά μου,
( του πατέρα μου, την μητέρα) να μιλά για πονεμένους ξεριζωμούς από
την ρίζα της, τον άλησμόνητο, πονεμένο και αγιότοκο Πόντο.
Ο συμβολισμός του δένδρου και της βαθιάς ρίζας ήταν πάντα στη ζωή και
στα βιώματα των ανθρώπων, πόσο μάλλον, αυτών που με δάκρυα και αίμα
έζησαν, όπως επικράτησε να λέμε ξεριζωμούς από την μάνα γη που τους
έτρεφε τόσους αιώνες και μάλιστα όχι μόνο έναν, αλλά περισσότερους από
δύο ξεριζωμούς. Το ξερίζωμα προυποθέτει φυσικά ρίζα και μάλιστα βαθιά,
κατά συνέπεια μιλάμε για δένδρο και μάλιστα με βαθιές ρίζες που στους
αιώνες έφθασαν βαθιά μέσα στη γη, μέσα από τις παραδόσεις, τα ήθη και
τα έθιμα, καθώς επίσης φυσικά από την πατρογονική θρησκεία μας.
Το δένδρο που δεν έχει βαθιές ρίζες θα το πάρει και θα το σηκώσει ένας
δυνατός άνεμος, θα το ξεριζώσει εύκολα και θα αφήσει τον κορμό και τα
κλαδιά του να σαπίσουν στο έδαφος. Είδαμε (στο πέρασμα των αιώνων)
πολιτισμούς και χώρες να χάνονται, γιατί δεν είχαν βαθιές ρίζες να
στηριχτούν και να αντέξουν στον πανφάγο χρόνο.
Είδαμε πόλεις και μάλιστα μεγάλες που το ήθος και οι αξίες δεν είχαν
θέση στη ζωή τους να χάνονται, να σβήνουν από τον παγκόσμιο χάρτη και
να μην εμφανίζονται ποτέ ξανά.
Είδαμε τα Σόδομα και την Γομόρα να εκριζώνονται από το χέρι του Θεού
και να ρίχνονται στο πύρ της ολοκληρωτικής τους εξαφάνισης, όπως
γίνεται με τα δένδρα εκείνα που όχι μόνο δεν καρποφορούν, αλλά
μολύνουν και τα άλλα( καρποφορα δένδρα) γύρω τους.
Το χέρι του Καλού και ουράνιου Γεωργού, ξέρει πότε και πως θα αποκόψει
το κάθε κλαδί ή ακομη και ολόκληρο το δένδρο, εφόσον χρειαστεί.
Εάν παρατηρήσει ότι η παρουσία του δένδρου δεν είναι χρήσιμη για την
γόνιμη και καρποφόρα επιβιώση και των άλλων δένδρων στον πνευματικό
οπορώνα ή τον αμπελώνα του τότε το δένδρο αυτό θα εκριζωθεί και θα
ριχθεί στην πυρά. Δεν είναι λίγες οι φορές που βλέπουμε ένα μεγάλο
δένδρο όπως για παράδειγμα η Λεύκα να κλονίζεται και να πέφτει στο
φύσημα ενός δυνατού αέρα.
Όταν κοιτούμε το δένδρο της λεύκας όρθιο και στην θέση του, ίσως να το
θαυμάζουμε για το ύψος και για το πλούσιο φυλλωμά του. Όταν όμως το
δούμε πεσμένο στο έδαφος παρατηρούμε ότι το δένδρο αυτό δυστυχώς
είναι όπως λέμε επιπολαιόριζο με πολύ ισχνό και αβαθές ριζικό σύστημα
ανίκανο να στηρίξει το βάρος του.
Ως δένδρο δεν έχει καμία εμπορική αξία, ούτε ως καυσόξυλα δεν πωλείται
στην αγορά. Το ίδιο συμβαίνει με τους ανθρώπους,τους λαούς, και τα έθνη
που ζουν χωρις βαθιές ρίζες πολιτισμού και αξιών.
Στο πέρασμα των αιώνων χάθηκαν λαοί και πολιτισμοί που δεν είχαν ως
ρίζες βαθιές τις παραδόσεις και τους θεσμούς της κοινωνίας τους, για να
σταθούν κραταιοί και δυνατοί.
Δεν υπήρξε ως δυνατή ρίζα η οικογένεια, και η συνοχή των μελών της που
τρέφονταν από αυτή για να τη στηρίξουν. Δεν υπήρξε ο σεβασμός στην
ιστορία και πάνω από όλα αληθινή ζώσα Θρησκεία και πίστη, για να
μπορέσουν να κρατηθούν από αυτή.
Η πίστη στα είδωλα, στα μάρμαρα και τις πέτρες έγινε σκόνη και θρύψαλα,
όπως και οι λαοί που στηρίχθηκαν σε αυτά. Ο Αμπελώνας του Θεού
διαχρονικά επιβιώνει και καρποφορεί, τον καρπό τον καλό και αγαθό,
γιατί βρίσκεται πάντοτε υπο την επίβλεψη του.
Ο ζωντανός κορμός του αμπελώνα στήριζει τα ενωμένα με αυτόν κλαδιά
ως τροφός από την Άγια Ρίζα του,ο γεωργός τα κλαδεύει ανάλογα με τις
ανάγκες τους, ώστε να φέρουν καρπό εκαταντοπλασίονα.
Γέμισε το πατητήρι του Ουρανού από καρπούς άξιους να δώσουν το
γλεύκος και τον οίνο τον καλό. Πολύ ισχυρό και δυνατό δένδρο που
συμβολίζει εως και σήμερα την δύναμη ενός ανθρώπου ή ενός λαού ή και
έθνους είναι ο Πλάτανος, καθώς και ο Κέδρος και γενικά τα κονοφόρα
δένδρα και φυσικά η Ελιά. Αυτά έχουν πολύ βαθύ και δυνατό ριζικό
σύστημα, έχουν δυνατό κορμό και βαρύ γεμάτο από χυμούς, και με τάσεις
αυτοτροφής και αυτοπροστασίας. Το ριζικό τους σύστημα έχει την
δυνατότητα να περνά και να σπάζει ακόμη και πετρώδη εδάφη, για να βρεί
πηγή ζωής που είναι φυσικά το νερό.
Συνηθίζαμε στα ορεινά χωριά της πατρίδας μας κυρίως να βλέπουμε στην
κεντρική πλατεία, υπεραιωνόβιους πλατάνους που κράτησαν κάτω από
την σκιά τους γεννεές και γεννεές ανθρώπων.
Δένδρα που φυτεύθηκαν ή ως αυτοφυή αναπτύχθηκαν ανά τους αιώνες
πριν ζούν σήμερα κραταιά και δυνατά και είτε είναι καρποφόρα είτε όχι
να στηρίζουν τα γεμάτα ζωή κλαδιά τους .
Συνηθίζουν να αποκαλούν τους ανθρώπους που άντεξαν στο πέρασμα του
χρόνου και στέκονται στα πόδια τους, αν και μεγάλοι σε ηλικία ως
γεροπλάτανους στα ορεινά χωριά της πατρίδας μας.
Αυτό δείχνει την πολύ δυνατή σχέση που υπάρχει μεταξύ ανθρώπων και
φυτικού κόσμου στη χώρα μας.
Η πατρίδα μας είναι το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα σε όλη την
οικουμένη, όπου οι συμβολισμοί αυτοί των φυτών και των δένδρων
βρίσκουν τις απόλυτες εκφράσεις τους μέσα στο υγιές κομμάτι της
κοινωνίας μας. Ως ένα δένδρο δυνατό που άντεξε στα πολύ βαριά
κτυπήματα των καιρών, θα λέγαμε με ευκολία ότι είναι η πατρίδα μας.
Ίσως παρόμοιο να μην υπάρχει στον κόσμο, πιθανόν να βρούμε ευκολα
όνομα για να το ονομάσουμε. Θα το ονόμαζαμε με ευκολία και για χάρη
του γραπτού λόγου ως το Δένδρο Του Χριστού. Ρίζα του είναι ο Θεός,
κορμός ο Χριστός και η Παναγία μητέρα του, κλαδιά οι Έλληνες άγιοι και
ειδικά οι μάρτυρες που έδωσαν το αίμα τους, για να ποτίσουν σε σκληρούς
χρόνους πνευματικής ξηρασίας το Άγιο αυτό Δένδρο.
Ως καρποί του δένδρου ας ονομασθούν όλοι, όσοι αντεξαν και στάθηκαν
κραταιοί και δυνατοί στο πέρασμα των χρόνων ,και ειδικά αυτών αυτών
της μαύρης και πικρής σκλαβιάς.Ας δούμε γενικότερα τη σημασία και τον
πνευματικό ρόλο του δένδρου στη ζωή του ανθρώπου.
Είναι γνωστό ότι το δένδρο ήταν ένα διαχρονικό σύμβολο για πολλούς
λαούς του κόσμου. Κατείχε διάφορους σημαντικούς ρόλους στην ζωή των
λαών του κόσμου, καθώς θεωρήθηκε ως θεότητα ,αλλά και σύμβολο
γονιμότητας, πηγή ζωής και , γνώσης,αλλά και σύμβολο θανάτου.Γνωστή
μας είναι η παρουσία και η σημασία για την εξέλιξη της ανθρωπινηςζωής
επι της γής του δέντρου της ζωής και του δέντρου της γνώσης του καλού
και του κακού, όπως αυτό αναφέρεται στην Παλαιά Διαθήκη.
Η παρουσία του δέντρου ως συμβόλου πνευματικής κατάστασης του κάθε
λαού μας ταξιδέυει πίσω στους πρώτους αιώνες της ανθρώπινης
παρουσίας πάνω στη γη. Η πλέον ισχυρή θέση του δένδρου ως συμβόλου
στον Θρησκευτικοκοινωνικό πολιτισμό δόθηκε πρωτίστως από τους
πρώτους κιόλας στίχους του βιβλίου της Γενέσεως στην Αγία Γραφή.
Οι πρώτες γραμμές της αρχέγονης ιστορίας της ανθρώπινης παρουσίας
στην παραδείσια πατρίδα γράφονται στην σχέση τοθ ανθρώπου με δύο
δένδρα. Ανοίγοντας την πρώτη κιόλας σελίδα του βιβλίου αυτού βλέπουμε
γραμμένο το σχέδιο Θεού για τη Δημιουργία και την Σωτηρία του γένους
των ανθρώπων .
Το σχέδιο αυτό ξεκινά και τελειώνει στην πρώτη φάση της ιστορίας αυτής
γύρω από τα δύο αυτά δένδρα . Η ίδια η Σωτηρία του τυρανούμενου υπο
του διαβόλου ανθρωπίνου γένους οράτε κρεμάμενη επι του δένδρου του
ξύλου. Πλήθος μύθων, και δοξασιών, προκαταλήψεων και φόβων που
αφορούν τα δένδρα που θεωρήθηκαν ιερά ή και μη, θα συναντήσει όποιος
ξεφυλίσει το βιβλίο της ανθρώπινης ιστορίας των πρώτων λαών της γής
που σήμερα έχουν χαθεί στο πέρασμα των αιώνων.
Το δένδρο της γης συγκρατεί τον κόσμο όρθιο, και που ενώ πριονίζεται
ποτέ δεν πέφτει, καθως κοσμικές ή θεικές ιδιότητες που έχουν δοθεί στα
δένδρα συγκροτούν ένα κοινό κοσμοείδωλο για πολλόυς γειτονικούς
λαούς. Έχουμε έτσι δένδρα στα οποία ο άνθρωπος έχει δώσει ιδιότητες
κατοικίας μικρών θεοτήτων ή ξωτικών με δυνάμεις που προκαλούν τον
φόβο των ανθρώπων. Υπάρχουν ακόμη δέντρα που συμβολίζουν τη ζωή,
καθώς και δένδρα που συνδέθηκαν με τις βασιλικές οικογένειες καθώς
συμβολίζαν τη δόξα τους. Επιπλέον συναντούμε δένδρα που συμβολίζουν
τη γονιμότητα, την αιωνιότητα ή και την αθανασία.
Διαπιστωνει ο μελετητής σχετικά εύκολα ότι ο δεσμός μεταξύ ανθρώπου
και δένδρου είναι προαιώνιος και διαχρονικός, και κυρίως δεσμός
αγαπητικός. Συναντούμε όμορφα καρποφόρα ή καλωπιστικά δένδρα
καθώς και δασικά είδη δένδρων σχεδόν παντού, όπου υπάρχει ανθρώπινη
παρουσία. ‘Εγινε έτσι το δένδρο σύμβολο και μέσο της καθημερινής
επικοινωνίας του ανθρώπου με τον άγνωστο δυνατό Θεό, καθώς επίσης,
όπως είναι φυσικό θεωρήθηκε ως μέσο επικοινωνιας του ανθρώπινου
στοιχείου με το Θεικό.
Στην πίστη μας στον ένα και μόνο αληθινό Θεό, τα πλέον γνωστά δέντρα
είναι αυτά της Ζωής, καθώς αυτό το δέντρο της γνώσης του καλού και του
κακού που βρίσκονταν εντός του Παραδείσου.
Ο ισχυρός συμβολισμός του δένδρου, και η πνευματική αξία του είναι τόσο
σημαντική, στο βιβλίο της Γένεσης, ώστε να ορίζει την ακραία οριακή
σχέση μεταξύ αιώνιας Ζωής και ατελεύτητου Θανάτου, πριν και μετά από
την πτώση του πρώτου ανθρώπου.
Η παρουσία του δένδρου είναι σημαντική και στους πολιτισμούς της
ευρύτερης Μέσης Αντολής, μεταξύ αυτών και οι Σουμέριοι που σήμερα
έχουν χαθεί .
Η παρουσία του δένδρου ως σύμβολο στους αρχέγονους πολιτισμούς γύρω
από τον Ισραήλ βοηθά να συμπεράνουμε την ύπαρξη μιας διαφορετικής
και φυσικά αρχικής μορφής διήγησης, μέσα από μύθους και δοξασίες για
την δημιουργία και την αιτία της πτώσης του ανθρώπου.
Είναι προφανές, ότι διατηρήθηκε στην παράδοση τους ένας πολύ παλαιός
μύθος σχετικά με το είδος και την φυσική ή όχι παρουσία του δέντρου που
μεταφέρθηκε μέσα από τη γραπτή ή και προφορική παράδοση των πρώτων
λαών της Εγγύς και της Μέσης Ανατολής.
Σύμφωνα με τις ιστορικές πηγές και την λαογραφική έρευνα ως πιθανή
πατρίδα του μύθου είναι η περιοχή της Σουμεριακής γης.
Ο χρονικός προσδιορισμός της δημιουργίας αυτού του μύθου είναι πολύ
κοντά σε αυτή του έπους του Γκιλγκαμές που εισάγεται πολύ νωρίς στη
σουμεριακή γραμματεία. Περίπου δυο χιλιάδες χρόνια πριν από την
έλευση του Χριστού η μορφή του δένδρου δειλά εισάγεται στην τότε
εικονογράφηση και στη συνέχεια εξαπλώθηκε σε ολόκληρη την Εγγύς
Ανατολή με σταθερή πορεία έως την πρώτη χιλιετία.
Οι Ασσύριοι βασιλείς εικονογραφούνται δίπλα σε δένδρα, στα οποία είτε
τους αποδίδουν τιμές ,είτε εμφανίζονται ως προστάτες τους.
Κατά την αναπαράσταση στην αίθουσα του θρόνου του βασιλιά
Ασσουρνασιρπάλ Β’, πιθανόν το δέντρο συμβολίζει την γνωστή παγκόσμια
θεϊκή τάξη ενώ ο βασιλιάς, συμβολίζει και συμβολίζεται μέσα από τη
δύναμη του δέντρου. Επιπλέον έδιναν στον βασιλιά που είχε την δύναμη
του δένδρου ιδιότητες θεού, ενώ ταυτόχρονα παρουσιάζεται και ως τέλειος
άνθρωπος, δίνοντας έτσι διπλό συμβολισμό στο ασσυριακό ιερό δέντρο.
Παρομοιάζοντας αφ΄ενός το δένδρο ως τον βασιλέα και αφ΄ετέρου κανεί
χρήση του δένδρου, για να δείξει τον βασιλιά ως τέλειο άνθρωπο.
Με αυτό το σκεπτικό εξηγείται η χρήση του δένδρου ως τπαγκόσμια

αυτοκρατορικού σύμβολου, και επαληθεύει ταυτόχρονα την θέση του
βασιλιά ως απόλυτου κυρίαρχου της αυτοκρατορίας30
______________________________________________________________________
30. Το δέντρο στους πολιτισμούς της αρχαίας Μεσοποταμίας και στη Βίβλο. Μια
διαπολιτισμική και διαθρησκειακή προσέγγιση Ευλαμπία ΤσιρέληParpola, 1993, σελ.163.
Οι Βαβυλώνιοι θεωρούσαν, εξίσωναν και τιμούσαν το δέντρο ως αυτό το

δέντρο της γνώσης. Αρχαία παράσταση με ρίζες στην παλαιά
βαβυλωνιακή διήγηση και παράδοση απεικονίζει το ιερό δέντρο,(γενικά
χωρίς περιγραφή είδους) με τους καρπούς του, το ζεύγος των
πρωτοπλάστων καθώς και το φίδι. Η παράσταση αυτή μοιάζει να
αποτέλεσε μια αρχέγονη προσπάθεια απεικόνισης της βιβλικής
ιστορίας του δέντρου και των πρωτοπλάστων31. Στον παλαιό
Αίγυπτιακό πολιτισμό το δένδρο υπήρξε ένα εκ των βασικότερων
βασιλικών συμβόλων, ενώ ταυτόχρονα συμβόλιζε σειρά άλλων
δοξασιών και θεμάτων της καθημερινότητας και της βιοτής των
αρχαίων Αιγυπτίων. Θεωρούνταν έτσι και νεκρικό σύμβολο, αλλά και
σύμβολο της γονιμότητας, λόγω της καρποφορίας, αλλά και σύμβολο
κατοικίας μικρότερων θεοτήτων. Κατά την Αιγυπτιακή παράδοση
χρησιμοποιούσαν τα φύλλα ιερών δένδρων όπως αυτό της ιερής
δάφνης, για αναγράφονται εκεί τα ονόματα των Φαράω και των
χρόνων,τα οποία κυβέρνησαν τη χώρα αυτή.
Σε περιοχές κοντά σε κοιμητήρια και χώρους ταφής γενικότερα οι
Αιγύπτιοι φύτευαν συνήθως συκομουριές, ενώ τα φέρετρα συνήθιζαν
να τα κατασκευάζουν από το ιδιαίτερα ιδαρές ξύλο του πλατάνου.
Λόγω της στιβαρούς συστασής του το ξύλο του πλατάνου πιθανόν να
θεωρούνταν ως ασφαλές για το τελευταίο μακρινό ταξίδι των
ανθρώπων τους. Πίστευαν πάλι ότι οι άνθρωποι προέρχονταν από
κάποιο γενεσιουργό μητρικό δένδρο στο οποίο έπρεπε να επιστρέψουν
μετά από τον θάνατό τους με δεδομένο ότι από αυτό το μητρικό δέντρο
προέρχονταν όλες οι ψυχές. Μέσα από διασταλτικές ερμηνείες, και
προσεγγίσεις μιας ευρύτερης διαθρησκειακής κυρίως θεωρίας,
προσδίδεται στο δένδρο μια ιδιότητα που θέλουν να ομοιάζει
περισσότερο με το δέντρο της ζωής, ή της Γένεσης. Αυτή η θεωρία και η
σχέση των Αιγυπτίων με το θεωρούμενο ως δένδρο της ζωής δίνει
κατ΄αυτους το δικαιώμα στον αιγυπτιακό λαό της ιδιοκτησίας και
φυσικά της βρώσης των καρπών του για τους δίκαιους ακόμη και στην
άλλη ζωή. Στην γη της Χαναάν, οι κάτοικοι της τιμούσαν ως θεά την
Ασερά, η οποία ήταν κατ΄αυτους το ιερό σύμβολο της γονιμότητας και
της ευφορίας. ____________________________________________________
31. Η χειροτονία η χειροθεσία των Διακονισσών Ευαγγέλου Θεοδώρου Gunkel, 1901 σελ
1-40.
Δαμασκηνού Σάββα Αρχιμανδρίτου,Εξωβιβλικές Μαρτυρίες Ονομάτων, Φράσεων και
Θεσμών από την Αρχαία Αίγυπτο και από την Αρχαία Ουγκαρίτ στην Παλαία
Διαθήκη, Ανάτυπον από το Δελτίο Βιβλικών Μελετών, τ. 30ος, Ιανουαριος-Ιούνιος 2012,
έτος 40ο, Αθήνα, 2015,13-15.
Είχε ως κατοικία της τις κορυφές των λόφων, όπου οι Χανναναίοι σε γενικά
υψηλά μέρη συνήθιζαν να κατασκευάζουν βωμούς και στήλες από ξύλινα
ξόανα. Έτσι δέντρα και στήλες πλαισίωναν τα ιερά του Βάαλ και
συμβόλιζαν την παρουσία της θεάς ή τη λατρεία της.
Όπως εξ αρχής της εργασίας αυτής αναφέρθηκε ειδικά στην Παλαιά
Διαθήκη, το δέντρο της ζωής αποτελεί τον όρο και την ικανή και αναγκαία
συνθήκη της αγάπης του Θεού για τον άνθρωπο.
Η παρουσία του δένδρου και οι συμβολισμοί του, στους αρχαίους
πολιτισμούς της Μεσοποταμίας καθώς και η πνευματική παρουσία του
είναι διαχρονική. Το λάθος των πρωτοπλάστων και το προπατορικό
αμάρτημα διορθώνει η έλευση του νέου Αδάμ. Δια του νέου Αδάμ λοιπόν
ανοίγει πάλι ο Παράδεισος και συντελείται η νίκη του θανάτου και η
δυνατότητα της μετοχής των ανθρώπων στην κατά Χάριν θέωση και στην
αιώνια ζωή. Η ελπίδα γίνεται υπόσχεση και εμείς που θα νικήσουμε μαζί
αμαρτία και θάνατο θα γευθούμε ταυτόχρονα τον καρπό αυτού του
υπέροχου πνευματικού δένδρου της Ζωής.32
Η υψηλότερη θέση πνευματικό τον τρόπο στο παγκόσμιο αυτό σύμβολο
δόθηκε στην Βίβλο και την Αγία Γραφή.Η ιστορία της ανθρωπότητας
σύμφωνα με το Σχεδίο Αγάπης του Θεού για την σωτηρία των ανθρώπων
γράφει τις πρώτες γραμμές στην πρώτη κιόλας σελίδα της ανθρώπινης
ιστορίας με μελάνι από τον Παράσεισο.
Το δένδρο είναι αυτό που κυριαρχεί από την πρώτη στιγμή στην ζωή του
ανθρώπου και είναι αυτό που ουσιαστικά ανοίγει και κλείνει με το ιερό
σύμβολο του Δέντρου του Παραδείσου. Ως τελικό συμπέρασμα θα λέγαμε
ότι: Η ευλογημένη παρουσία του δέντρου ήταν πάντα προσιτή και οικεία
μέσα στην καθημερινότητα του ανθρώπου,ήταν σαφώς μια εικόνα αρεστή
και απαραίτητη στη βιοτή του. Ηταν η αφορμή αυτή η σχέση μεταξύ
ανθρώπου και δένδρου ώστε να ενταχθεί αυτό στην παγκόσμια ιστορία,
και στα πολιτισμικά στοιχεία της κάθε κοινωνίας.
Έτσι το βρίσκουμε μέσα στην γραμματεία, στην εικονογραφία και την
θεολογία της κάθε χώρας. Φυσικό είναι αυτή η σχέση να είναι διαφορετική
σε κάθε χώρα και πολιτισμό.
____________________________________________________________________
32.Αποκάλυψης: 2,7
Είναι έμφανής η ποικιλομορφία συμβολισμών και των πολιτισμικών

στοιχείων ειδικά μεταξύ των λαών των αρχαίων πολιτισμών γύρω από την
λεγόμενη αρχαία Εγγύς και Μέση Ανατολή.
Επίσης σαφής και δεδομένη είναι η επιρροή που άσκησαν οι χώρες αυτές
στην πνευματική υπόσταση, καθώς και στην φυσική παρουσία ειδικά των
δέντρων της Παλαιάς Διαθήκης και της βίβλου γενικότερα.
Η παρουσία του συμβόλου του δέντρου σε όλους τους παραπάνω
πολιτισμούς μας βοηθά να συμπεράνουμε, την ύπαρξη μιας αρχέγονης
μορφής του μύθου, από τον οποίο προήλθαν οι μεταγενέστερες αφηγήσεις
και περιγραφές. Πρόκειται για έναν πολύ παλιό μύθο του δέντρου που
επέζησε στην προφορική παράδοση των λαών της Εγγύς Ανατολής, ενώ το
πιθανότερο άλλαξε πολλές μορφές με το πέρασμα των αιώνων, και
σαφώς επηρέασε σε σημαντικό βαθμό τις μυθολογικές δοξασίες καθώς
και τις θρησκευτικές πεποιθήσεις των λαών.
Όπως ο σπόρος κάνει γόνιμη την μήτρα της μητέρας και ο άνθρωπος
έρχεται στη γη, έτσι και το δέντρο από έναν σπόρο μεγαλώνει και απλώνει
τα κλαδιά του και αυξάνει το ύψος του στην γη.
Η ρίζα και ο κεντρικός κορμός του δέντρου είναι η πήγή της ζωής για τα
κλαδιά και τα δύο τρέφουν το δένδρο στο σύνολό του και θα το οδηγήσουν
μέσα από τις κατάλληλες καλλιεργητικές φροντίδες στην καλή και αγαθή
καρποφορία. Δεν είναι τυχαίο ότι μία από τις τελειότερες εκφράσεις της
ζωής γύρω μας είναι το δένδρο. Ως τέλειος άνθρωπος και Θεός ο Ιησούς
επίσης δεν είναι τυχαίο ότι εκφράστηκε και συμβόλισε τον εαυτό του με το
δέντρο της Αμπέλου. Τα δένδρα μέσα από τον ετήσιο κύκλο της ζωής τους
εκφράζουν μετά από τον άνθρωπο ( που ζει λογικά και σκεπτόμενος) την
τελειότερη έκφραση της ζωής, της δύναμης και της ομορφιάς της φύσης.
Η ανάπτυξη, οι σωστές καλλιεργητικές φροντίδες, η ανθοφορία και η
καρποφορία όπου αυτή υπάρχει αποτελούν μια από τις τελειότερες
δημιουργικές εκφράσεις του Θεού. Μέσα απο το δένδρο συναντούμε και
εκφράζουμε τους πλεόν ιδανικούς πνευματικούς συμβολισμούς για την
κοινωνική και πνευματική ανάπτυξη των ανθρώπων γύρω μας.
Μέσα από τον ετήσιο αυτό δημιουργικό κύκλο των δένδρων που
προαναφέραμε ο ευσεβής άνθρωπος βρίσκει την ευκαιρία να ευχαριστήσει
τον Δημιουργό του για μια ακόμη φορά. Ο χοικός άνθρωπος κοιτάζοντας
προς τα πάνω, όπως ο προορισμός του ορίζει αενάως ευχαριστεί τον
δημιουργό του διότι τα πάντα εν Σοφία εποίησε.
Απολαμβάνει ο χοικός ανθρωπος που έχει Φόβο και Αγάπη στο κατ΄εικόνα
και ομοίωση τους ουράνιους προσανατολισμούς και προορισμούς για τους
οποίους δημιουργήθηκε. Η επιστροφή από την εξορία, στην άνω
Ιερουσαλήμ είναι ο προορισμός του και αυτόν πρέπει να επιδιώξει.
Μέσα από τους λόγους, τις παραβολές και τις διδαχές του Ιησού ο
άνθρωπος βρίσκει την Οδό και την Αλήθεια και την Ζωή, βρίσκει την
Άμπελο την αληθινή που τον τρέφει και τον ετοιμάζει, για να δώσει καρπο
εκαταντοπλασίονα. Ετσι μπορεί να βρει μέσα από τον συμβολισμό του
δένδρου, την έκφραση της πνευματικής του αναζήτησης, της αφύπνισής
του και της πορείας για αληθινή Ζωή που είναι ο Χριστός.
Επίλογος- Συμπεράσματα
Φθάνοντας στο τέλος της μεταπτυχιακής αυτής εργασίας, θα έλεγα ότι

μέσα από την τριετή σχεδόν έρευνα και συγγραφή, άνοιξαν και
επιβεβαιώθηκαν πνευματικοί ορίζοντες που μου ήταν γνωστοί και
άγνωστοι ταυτόχρονα.
Χαριτολογόντας θα έλεγα με βεβαιότητα ότι εν μέρει είχα άγνοια των
πνευματικών κινδύνων, αλλά ταυτόχρονα πολύ αγάπη και όρεξη, για να
ανοίξω το νέο κεφάλαιο αυτό της ζωής μου, μη γνωρίζοντας τον
πνευματικό και σωματικό κόπο και τον μόχθο που θα συναντήσω.
Εν τέλει και με τις ευχές του Σεβασμιοτάτου Μητροπολίτου της νέας
πνευματικής έδρας μου, στην Ιερά Μητρόπολη Νεαπόλεως και
Σταυρουπόλεως κυρίου Βαρνάβα (του οποίου την ευλογία ζητώ και
επικαλούμαι) κατάφερα να βάλω την σκέψη μου στον δρόμο της.
Η συλλογή της βασικής ύλης από τα λειτουργικά βιβλία και τα ευχολόγια
ήταν επίσης μια επίπονη και κοπιαστική προσπάθεια που διήρκησε
τουλάχιστον 6 μήνες, ήταν πολυσέλιδη και φυσικά δεν ηταν δυνατόν να
παρατεθεί παρά δειγματοληπτικά στην προσπάθεια αυτή.
Ένα τεράστιο θέμα σαν αυτό πολύ δύσκολα το κλείνεις σε 140 μόλις
σελίδες. Σίγουρα θα μπορούσα να είχα γράψει ακόμη και τις διπλάσιες,
εάν δεν είχα την πνευματική καθοδήγηση του κυρίου Σκαλτσή που
συνεχώς μου έδινε οδηγίες για το τι να προσθέσω και κυρίως για το τι να
αφαιρέσω. Έτσι διαρκώς έκοβα και συμπλήρωνα τα κείμενα που
δακτυλογραφούσα.
Μέσα από την σωστή βιβλιογραφική επιλογή και βάζοντας, την κούπα της
γνώσεως στις πηγές της επιστήμης συχνά γευόμουν το καθαρό ύδωρ των
νέων γνώσεων, ενώ ταυτόχρονα εμβάθυνα την έρευνά μου σε γνωστά
πνευματικά χωράφια, και σε αμπελώνες ουράνιους.
Τολμώ να πώ ότι διεπίστωσα με πάσα βεβαιότητα, ότι ο πρώτος τον οποίον
αφορούν τα λόγια νουθεσίας και επιστροφής στην λογίκη της ορθής πίστης
τόσο του Ιησού,όσο και των Ευαγγελιστών, καθώς και των Αγίων πατέρων
είναι ο γράφων. Γνώρισα λοιπόν καλύτερα, δεδομένα που μου ήταν
γνωστά και εντρίφυσα σε αυτά, ενώ γνώρισα και άλλα που ίσως απλά τα
είχα ακούσει, ή ακόμη μου ήταν άγνωστα.
Εύχομαι να γίνω δια των ευχών σας αγαπητοί, καθ’ όλα κύριοι καθηγητές
της τριμερούς αυτής επιτροπής, έστω και τώρα πριν είναι αργά ένα κλαδί,
μια κληματίδα καλή και αγαθή του Αγίου Αμπελώνα του Χρίστού μας .
Να εύχεσθε να μείνω ενωμένος άρρηκτα με τον κορμό και την ρίζα της
Αμπέλου της Αληθινής που είναι ο Χριστός ώστε να έχω την καλήν
απολογία εμπρός εις το φοβερό βήμα της Βασιλείας Του.
Ευχηθείτε κι εσείς όπως διαρκώς εύχομαι και εγώ για εσάς εμπρός στο
άγιο θυσιαστήριο, να μας προσφέρει ο Ουράνιος Γεωργός μέσα απο τις
κατάλληλες πνευματικές καλλιεργητικές φροντίδες την δυνατότητα να
δώσουμε ως αντίδωρο της αγάπης Του, τον καρπό καλο και τον αγαθό, τον
καρπό τον εκατονταπλασίονα.
Αμήν.
Summary.
The purpose of this master's thesis is to capture and mention the plant world
from its creation until today both in the hymnography and in its eulogies of
our Church. Its development will be the typical that characterizes these works,
with an introduction and a preface, while it will be done in three main chapters
in which selected records and ifs will be recorded.
The overall reference of the collected material is impossible, given that the
volume is very large and it is not possible to fit so much in the size of a
master's degree, but not even in that of a doctoral thesis.
Each chapter will be expanded to approximately 30 to 40 pages on average
without excluding conditional excesses.
The first chapter bears the characteristic source title « Plants and trees as God's
creation and source of life for man» . It is divided into three sub-chapters
which will also refer to: a) Plants and trees as elements of creation. b) Plants
and trees as an expression of the beauty of the world and finally c) Planting
and fruiting as a source of life for man. It deals with the recording and
presence of the plant world in the Bible and in the hymnographic books of the
Church, as these refer to the earth from the beginning of creation in the years
of the originals until today.
There is also talk about their usefulness and the offering of their fruits and
their producers for the living and quality of life of people. The second chapter
was given the title:
«Tis on Plants and Trees hymnographic and euchological liturgical tradition
report.»
The second chapter is divided into three also sub-chapters: a)The vine in the
hymnography and the eulogy.b) Olive, walnut, pomegranate, willow, palm,
and cedar in the liturgical tradition and c) Aromatic plants and flowers in
Divine Worship.
This chapter has as its sources the hymnographic and liturgical books of our
Church and its material background is really huge. It is, so to speak, the
chapter with the greatest specialization of the others, given that it calls for the
development of specific thematic units.
It enables the development of more references to references than other
chapters, and is what will occupy the largest volume of pages in this paper.
Finally, in the Third Chapter we find the Thematic unit with a theological
horizon that bears the title: «Ta plants and trees as the source of the virtual
word of Divine Worship.» This in turn is divided into three sub-chapters with
the following titles:a) The Christological symbolism of the tree b) The typology
of the Virgin and the Saints from the plant world and finally c) Plants and trees
as symbols of the spiritual state of man. This Diplomatic work as a whole has a
very deep Theological background and incredibly great bibliographic support.
Much of the work will also be based beyond the sources and bibliography and
on my personal theological approach which does not claim the infallible and
will not reap laurels of glory, neither,but I believe that a worthwhile effort will
be made which had a lot of effort and endless 8 hours every day on the
thousands of pages of material that I collected for months and that of course it
was to be listed in its entirety.
The choice was made on a case-by-case basis and thematic unit and of course
with the randomization method.Arriving at the end of this postgraduate thesis,
I would say that through almost three years of research and writing, spiritual
horizons that were known to me and unknown to me were opened and
confirmed. Jokingly I would say with certainty that I was partly ignorant of
spiritual dangers, but at the same time too much love and appetite to open this
new chapter of my life, not knowing the spiritual and physical toil and toil I
will encounter. Finally, with the wishes of the Most Reverend Metropolitan of
my new spiritual seat, in the Holy Metropolis of Neapolis and Stavroupolis of
Mr. Barnabas (whose blessing I ask and invoke) I managed to put my thought
on its way. Collecting the basic material from liturgical books and wishful
thinking was also a painstaking and laborious effort that lasted at least 6
months, it was multi-page and of course it was only possible to list it sampled
in this effort. A huge topic like this is very difficult to close in just 140 pages.
Surely I could have written even twice as many, if I did not have the spiritual
guidance of Mr. Skaltsis who constantly gave me instructions on what to add
and above all on what to remove. So I was constantly cutting and filling in the
texts I was typing.
Through the correct bibliographic selection and putting the cup of knowledge
in the sources of science, I often tasted the pure water of new knowledge, while
at the same time I deepened my research into knowledge, and in heavenly
vineyards. I dare say that I found with all certainty, that the first to whom the
words of admonition and return to the logic of the right faith of both Jesus and
the Evangelists concern, as well as of the Holy Fathers he is the writer. So I got
to know better, facts that were known to me and indulged in them, while I got
to know others that I might have just heard, or were still unknown to me.
I wish to be by your wishes dear, dear professors of this tripartite committee,
even now before it is too late a branch, a good and good vine of the Holy
Vineyard of our Christ . Wish that I may remain inextricably united with the
trunk and root of the True Vine which is Christ so that I may have a good
apology before the terrible step of His Kingdom. Wish you too as I constantly
wish for you before the holy altar, may the Heavenly Farmer offer us, through
the appropriate spiritual cultivation care, the possibility to give as a gift of His
love, the good fruit and the good, the fruit.
Amen.
ΠΗΓΕΣ:
*Αγία Γραφή. Γένεσις Κεφ 1 11-13 σελ 9- 10,Γεν.κεφ 3 1-6, Γεν.κεφ 3 1-6,
Μτθ:6:28-30, Γέν.Κεφ ΙΗ 1-8, Ἡσαΐου τὸ Ἀνάγνωσμα τῆς Ἰνδίκτου Κεφ.
61, 1-10, Ματθ. 8,17., Ματθ. 8,20, Γεν. 3,17-19, Προς Ρωμ. Παύλου (ιγ΄11 -
ιδ΄4). κ.α.π
ΒΕΠΕΣ 3ος
*Διονυσίου Άρεοπαγίτου, Περὶ τῆς Ἐκκλησιαστικῆς Ἰεραρχίας,
Μυστήριον Τελετῆς Μύρου, PG τ. 3, σ.σ 477-479
*Ιουστίνου Απολογία Α΄ PG 6.
*Μέγα Βασίλειου: Ομ. ε´.Περὶ βλαστήσεως γῆς,Ομιλία Είς την

Εξαήμερον. PG29 4-208
*Μέγα Βασίλειου :Προς τους Νέους όπως αν εξ Ελληνικών

Ωφελοίντο Λόγων PG 29.
*Μέγα Βασίλειου . Ομιλίαι εις ψαλμούς PG 29-209-494 και PG 30 71-
118.
*Συμεών Θεσσαλονίκης, Διατὶ καὶ ἔλαιον ἐν τῷ ἁγίῳ καὶ μεγάλῳ
μύρῳ, καὶ ἔλαιον ἐν τῷ εὐχελαίῳ, PG τ. 155, ΝΖ΄, στ. 205, Πρβλ.
Φουντούλη, Ιω., Ἔλαιον, ΘΗΕ τ. 5ος, Αθήναι, 1964, 544.
*Συμεών Θεσσαλονίκης, Ὅτι καὶ τὸ τοῦ ἁγίου ἐλαίου ἤτοι εὐχέλαιον

μυστήριον ὑπὸ τοῦ Σωτῆρος ἐστι δοθὲν, PG τ. 155, ΝΣΤ΄, στ. 204-205,
Πρβλ. SchmemannAl., Ἐξ ὕδατος καὶ Πνεύματος, Λειτουργική μελέτη
τοῦ Βαπτίσματος, εκδ. Δόμος, (Πρώτη επανέκδοση) Αθήνα,1990,
σ.71-72.
*Συμεών Θεσσαλονίκης, Περὶ τῶν Μυστηρίων, Τὶ παρέχει τῷ
βαπτιζομένῳ τῷ χρίσμα, ἤτοι τὸ Μύρον, PG τ. 155, κεφ. ΞΕ’, 229,.
Χρυσοστόμου Ιωάννου: «Ὑπόμνημα εἰς τὴν Πρὸς Τιμόθεον

Ἐπιστολήν Πρώτην», PG 62,.Ψαλτήριον :Ψαλ.103ος Ψαλμός, . Ψαλμ
79ος στ.15.
Χρυσοστόμου Ιωάννου, «Ὑπόμνημα εἰς τὴν Πρὸς Τιμόθεον

Ἐπιστολήν Πρώτην», PG 62, 154
Ελληνόγλωσση Βιβλιογραφία Πηγές και Βοηθήματα.
*Αγαθαγγέλου Χαραμαντίδη επισκόπου Φαναρίου: Η Θεολογική

και Κανονική Παράδοση τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος περί τοῦ καθαγια
σμοῦ τῆς παραλαβῆς καὶ τῆς λατρευτικῆς χρήσεως τοῦ Ἁγίου Μύρου κ
ατά τὸν ΙΘ΄και Κ΄αιώνα, Ἀθήνα, 2012,271-292, Μενεβίσογλου, Το
Άγιον Μύρον, 204-211, 226. Διονυσίου Αρεοπαγίτου, PGτ. 3,
Μυστήριον φωτίσματος, παρ. 8, 404.
Γαλάνη Ιωάννη: Άνθρωπος και κτίση στην βιβλική Παράδοση. Εκδ.

Πουρναράς 2009 Θεσσαλονίκη.
Γέροντος Πορφυρίου Καυσοκαλυβίτου, Βίος και Λόγοι . εκδ. Ι. Μ.

Χρυσοπηγής Χανιά 2003, σ.461.
Ματζαρίδη Γ, Ι. Η εμπειρική Θεολογία στην οικολογία και την
πολιτική, εκδ. Πουρναρά Θεσσαλονίκη 1994, σ. 108
*Μενεβίσογλου Π. Μητροπολίτου Σουηδίας . Το Άγιον Μύρον εν τη
Ορθοδόξω Ανατολική Εκκλησία. Ανάλεκτα Βλατάδων 14 .
Θεσσαλονίκη 1972 σ. 37-39.
*Διονύσιου Σολωμού ( Ελεύθεροι Πολιορκημένοι).
*Δαμασκηνού Σάββα Αρχιμανδρίτου,Εξωβιβλικές Μαρτυρίες

Ονομάτων, Φράσεων και Θεσμών από την Αρχαία Αίγυπτο και από
την Αρχαία Ουγκαρίτ στην Παλαία Διαθήκη, Ανάτυπον από το Δελτίο
Βιβλικών Μελετών, τ. 30ος, Ιανουαριος-Ιούνιος 2012, έτος 40ο,
Αθήνα, 2015,13-15.
Ευθυμίου Στύλιου Επισκόπου Αχελώου : Η Πρώτη Αθήνα.Ευχολόγιο Α

Αγιασματάριον . Έκδοσις Σ. Πέτρας .Αγιον Όρος 2001.
Ζερβοῦ Σπυρίδωνος ἱερομονάχου ἀρχιμανδρίτου τοῦ Οἱκουμενικοῦ

Θρόνου, σπουδῇ καὶ ἐπιστασίᾳ Εὐχολόγιον τὸ Μέγα τῆς κατὰ
ἀνατολᾶς Ὀρθοδόξου Καθολικῆς Ἐκκλησίας, ἐπανεκδιδόμενον εἱς δ΄
έκδοσιν ὑπό τοῦ ἐκδοτικού οικου «Ἀστήρ» του Ευχολογίου της
Βενετίας β΄ εκδόσεως 1862 ἐκ τῆς ἐλληνικής τυπογραφίας τοῦ
Φοίνικος, εκδ. «Αστήρ», Αλ. &Ε. Παπαδημητρίου, Αθήναι, 1992,
σ.159.
Ζηζιούλα Ι.Δ ( Μητροπ.Περγάμου : Η κτίση ως Ευχαριστία

Θεολογική Προσέγγιση στο πρόβλημα της Οικολογίας . Εκδ.
Ακρίτας Αθήνα 1992.
Ζήση Θ. ( πρωτοπρεσβυτέρου) Ο σκοπός και η χρήση του κόσμου

κατά την πίστη της Εκκλησίας Αναφορά στο Οικολογικό
πρόβλημα εν Ορθοδοξία και δυσικό περιβαλλον Πρακτικά
συμποσίου Θεσσαλονίκη 1977 σ.σ 135-153.
Καραβιδόπουλου Ι. Σκηνοπηγία εν θρησκευτική και Ηθική

Εγκυκλοπαίδεια.
Θεοκτίστου Μοναχού του Στουδίτου Ικετήριος προς φιλάνθρωπο

Θεόν και Σωτήρα ημών Ιησούν Χριστόν.
ΘεοφράστουΦιλοσόφου, Περὶφυτῶναἱτίων.Κανών α', ωδὴ γ', τῆς

Ἰνδίκτου Όρθρος 1ης Σεπτεμβρίου. Καραγιάννη, Χρ., Βιβλική
Αρχαιολογία Θεσμολογία, εκδ. Έννοια, Αθήνα, 2013, σ.42.
Θανάσογλου Πρ. . Έγχειρίδιο προπαρασκευής και έκφυσης του

Αγίου Μύρου. Εκδ. Ακρίτας Αθήνα 2002, σ.42-44
Κεσελόπουλου Α. Άνθρωπος και φυσικό περιβαλλον .Σπουδή στον

Αγιο Συμεών το νέο Θεολόγο . Εκδ. Δόμος. Αθήνα 1989.
Κεσελόπουλου Α. Η επίδραση της παύλειας διδασκαλίας για το

φυσικό περιβάλλον στην πατερική Παράδοση ,έν Ε΄Παύλεια.
Απόστολος Παύλος και το Φυσικό περιβαλλον .Πρακτικά Διεθνούς
Επιστημονικού Συνεδρίου Βέροια 1999.
Κωνσταντίνου Μ: Θεσμόςκαι χάρισμα στην Παλαία Διαθήκη,

Εισήγηση στο Στ’ Δια χριστιανικό Συμπόσιο (Τμήμα Θεολογίας
Α.Π.Θ. – AtheneumAntonianum Ρώμης): «Θεσμός και χάρισμα στη
ανατολική και δυτική παράδοση», Θεσσαλονίκη-Βέρροια, 4-9
Σεπτεμβρίου 1999, Ανάτυπο, 4, 6.
Ματθαιάκη Ιερομ Τιμ. Το πράσινο εις την Αγία Γραφή Αθήνα 1939.
Ματσούκα Ν.Α Οι οικολογικές διαστάσεις στις ομιλίες της Εξαημέρου

του Μεγ. Βασιλείου. Εν Οικολογία και Εκκλησία. Αθήνα 1999.
Mητσοπούλου Ν: Θέματα Ὀρθοδόξου Δογματικῆς Θεολογίας,.
M.O.X.E
Μικραγιαναννίτου Γερασίμου :Ακολουθία υπέρ του περιβάλλοντος

ημάς στοιχείου και ευσταθείας πάσης της κτίσεως. . Οργανισμός
πολιτιστικής Πρωτεύουσας της Ευρώπης . Θεσσαλονίκη 1997.
Μενεβίσογλου Παύλου, Το Άγιον Μύρον ἐν τῇ Ὁρθοδόξῳ Ἐκκλησίᾳ,

ἰδία κατά τᾶς πηγᾶς καὶ τὴν πράξιν τῶν νεοτέρων χρόνων τοῦ
Οἱκουμενικοῦ Πατριαρχεῖου, Θεσσαλονική, 1972, σ.32-33.
Μπαλατσούκα Σωτήριος:Οι Άγιοι και το φυσικό Περιβάλλον

Θεσσαλονόκη 1996.
Νικοδήμου Βαληνδρά. + Μητροπολίτου Πατρών: Ιερά Ακολουθία

υπέρ προστασίας του περιβάλλοντος. Αθήνα 1993.
Βαρθολομαίος Οικουμενικός Πατριάρχης: Μήνυμα στο Διεθνές
Συνέδριο για την ηθική, την Θρησκεία & το Περιβάλλον Πανεπιστήμιο
του Όρεγκον, 5/4/ 2009. 648-649.
Οικουμενικόν Πατριαρχείον, Τὸ Ἁγιον Μύρον ἐν τῇ Ὁρθοδόξῳ

Ἐκκλησίᾳ, Ἀποστολική Διακονία τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἐλλάδος,
Ἀθῆναι, 1992, 14. Παππαδoπούλου-Κεραμέως, Α., Ἀνάλεκτα
Ἱεροσολυμιτικής Σταχυολογίας, τ. Β΄, Πετρούπολις 1894, 99-105, 103.
Πανεπιστημιακές Παραδόσεις Δογματικῆς, Ἀθῆναι, 19842, 313.
Παντερή Βικτωρία, Ο καθαγιασμός του Αγίου Μύρου στα πρεσβυγενή

Πατριαρχεία της Ανατολής, Μύρον – Ευχελαιον -Καλλιέλαιον, εκδ.
Γρηγόρη, Αθήνα, 2017 (όπου η έκδοση και η συγκριτική
λειτουργική μελέτη του χφ. E55 του1156 μ.Χ.),173-177. 216-236. Ε55Α:
33-42. E55A: 128-129. Ε55Α: 219-228. Ε55Α: 298-299. Ε55Α: 296-297.
Πλουτάρχου, Περί Ἴσιδος και Ὁσίριδος, Ἠθικά, Εισαγωγή – Κριτικαί

Παρατηρήσεις – Κείμενον – Μετάφρασις, Λεων. Φιλιππίδου, Αθήνα,
1975, Τα Άπαντα των Αρχαίων Ελλήνων Συγγραφέων, τ. Α΄ (372), τ.
Β΄ (373), εκδ. Επιστημονική Εταιρία των Ελληνικών Γραμμάτων
Πάπυρος, Ε80 (F833), τ. Β΄, 198-200.
Ρωμανίδη Ι. ( πρωτοπρ.) Το πρωπατορικόν Αμάρτημα .Αθήνα 1957.
Σκαλτσή Π.Ι Εις καιρούς και Ενιαυτούς . Εκδόσεις Κυριακίδη.

Θεσσαλονίκη 2017. Σς 116-134
Σκαλτσή Π. Ι.: Θεολογική προσέγγιση της χριστιανικλης Γιορτής Εν

λειτουργικές Μελέτες Ι Εκδ. Πουρναρά . Θεσσαλονίκη 1999 σελ.183-
207.
Σκαλτσή. Π. Ι. : Η εορτή του Πάσχα εν τω Χριστιανικόν

Εορτολόγιον. Πρακτικά. Η΄Πανελληνίου Λειτουργικού Συμποσίου
Στελεχών Ιερών Μητροπόλεων. Βόλος 2006. Σελ: 99-125.
Σειρά Ποιμαντική Βιβλιοθήκη 15. Αθήνα 2007.
Σκαλτσή Π. Ι. :Βιβλικά Στοιχεία στην Θεία Λειτουργία του Αγίου

Ιωάννου του Χρυσοστόμου, ανάτυπο από τον Τόμο Πρακρικά
Διεθνούς Επιστημονικού Συνεδρίου << Από τον Απόστολο Παύλο
στον Ιερό Χρυσόστομο>> . Βέροια 2007 σελ. 255-268.
Σκαλτσή. Π.Ι. <<Ευλογία των σταφυλιών κατά την εορτή της

Μεταμορφόσεως. >> Εν Λειτουργικές Μελέτες ΙΙ. Εκδ. Πουρναρά
Θεσσαλονίκη 2009 σελ.295- 312.
Σκαλτσή Π. Ι. Λειτουργικές Μελέτες 1 Θεσσαλονίκη 2010.
Σκαλτσή. Π. Ι. <<Ο Άγιος Συμεών ο Στυλίτης στο Χριστιανικό

Εορτολόγιο και την Υμνογραφία>>., έν << Ομοτίμοις Διαλεγόμενος>>
Τιμητικός Τόμος για τον επίκουρο καθηγητή Δημήτριο Λάπα . Εκδ.
Κυριακίδη. Θεσσαλονίκη 2012, σελ 137-165.
Σκιαδαρέση π.Ιω. Οι ρίζες του Ευχελαίου 2023 Θεσσαλονίκη.
Σκιαδαρέση π. Ιω. Αποκαλύψεως Εξηγητικόν . Ερμηνευτικά και

Θεολογικά Μελετήματαστην Αποκάλυψη του Ιωάννη. π
Θεσσαλονίκη 2011.
Σκιαδαρέση π. Ιω.:.Η δυναμική του σώματος. Ερευνητική
προσέγγιση του Β’ Κορ. 5. 1-10. π Εκδ. Πουρναρά Θεσσαλονίκη 2012.
Σκιαδαρέση π.Ι. Η αποκάλυψη του Ιωάννη . Τα πρώτα και τα
έσχατα σε Διάλογο. π . Εκδ. Βάνιας .Θεσσαλονίκη 2013.
Σκρέττα Νικοδήμου Aρχιμ..Λειτουργικά Βλατάδων 2 Θεσσαλονίκη

2001
Σπανού Γ΅ μτφρ:, Faure, P., Μύρα και αρώματα της αρχαιότητας,. εκδ.
Παπαδήμα, Αθήνα, 2004, σ.113-114.
Τίγγα Αναστασίου Η φυτό-ζωολογία της Αγίας Γραφής. Αθήνα1977

Αριστοτέλους, Ηθικά Νικομάχεια.
Τρεμπέλα Π.Ν..Αρχαί και χαρακτήρ της χριστιανικής λατρείας τ. Α .

Εκδ. ο Σωτηρ Αθήνα 1998.
Τρεμπέλα Π.Ν: . Λειτουργικοί τύποι της Αιγύπτου και της Ανατολης

Αθήνα 1961.
Τρεμπέλα Π.Ν., Δογματική, Γ΄, εκδ. Ὁ Σωτὴρ, Ἀθῆναι, 19792, 130-

131.Τροπάριο του Αγίου Ιερομάρτυρα Ανθίμου Όρθρος της 2ας
Σεπτεμβρίου.
Φιλοπόνου Ιωάννου Φιλοσόφου, Ἀλεξανδρέως,Ἱωάννου είς τῆν

περῖ ψυχῆς τοῦ Ἀριστοτέλους σχολικαὶ άποσημειώσεις,.
Φίλια Γ.Ν : Ο τρόπος αναγνώσεως αναγνώσεως των Ευχών στην

λατρεία της Ορθοδόξου Εκκλησίας . Εκδ. Γρηγόρη Αθήνα 1997.
Φίλια, Γ.Ν: Παραλ. Α΄ 9.3, Λειτουργική, τόμος Α΄,εκδ. Γρηγόρη, Αθήνα

2006.
Φουντούλη Ιωάννη .Συμέων Αρχιεπισκόπου Θεσσαλονίκης . Τα

λειτουργικά Συγγράμματα .Ι Ευχαί και Ύμνοι . Θεσσαλονίκη 1968.
Φουντούλη Ιωάννη Λειτουργική Α Εισαγωγή στην Θεία

Λατρεία.Εκδοση Ε΄ Θεσσαλονίκη 2007.
Ξενόγλωσση Βιβλιογραφία και Βοηθήματα.
Αlmazov έν Jahrbuch. der Hist.-Phil. Gesellschaft bei der k. Neurussischen

Univ. zuOdessa VI Byzant Abt. Ill Odessa 1896 σ. 380-432, Kurz ,Ευχολόγιο
Goar.
AristotelisEthicaNicomachea, I. Bywater, ClarendonPress,

ScriptorumClassicorumBibliotheca, Oxoniensis, Oxford, 1894,
(Ανατυπ.1962),1153a.23-53. 83 .Αριστοτέλους, Ηθικά Νικομάχεια,
Botany τόμος 51, νο. 1 (Φεβρουάριος 2002), σσ. 92-112.Schultz-

Schultzenstein, C.H.: Natürliches System des Pflanzenreichs..., σελ. 317.
Βερολίνο 1832.
Bonnet, H., «Salben», Reallexikon der Ägyptischen Religionsgeschichte,

Germany, 19712, 624-626, 19712, 624-626, 647.
Castelot j.j . Religious Institruction of Israel . The new Jerome Biblical

Commentary . Engelwood Cliffs-Hall 1990.
christoskatsaros.blogspot.com https://
Hayduk, IoannisPhiloponiinAristotelisdeanimalibroscommentaria, (Reimer),

Berlin, 1897, 15.476.17-25.
Klingbeil G., The Anointing of Aaron: A study of Leviticus 8:12 in its ot and
ane context, Andrews University Seminary Studies, 38.2 (Autumn 2000), 231-
243, 237.
Religionsgeschichte, Germany, 19712, 624-626, 19712, 624-626, 647 J. M. Berg· J.

L. Tymoczko· G. J. Gatto· L. Stryer (2018). Βιοχημεία. Πανεπιστημιακές
Εκδόσεις Κρήτης. σελ. 1082.. votaniki. Βοτανική votaniki. «Salix
alba». Βοτανική.
U.W., Asmussen C.B., Baker W.J., Harley M.M., Lewis C.E.: «A new
phylogenetic classification of the palm family, Arecaceae», Kew Bulletin,
τόμος 60 (Ιανουάριος 2005), σσ. 559-569 (η πιο πρόσφατη
ταξινόμηση)Hahn, W.J.: «A Molecular Phylogenetic Study of the Palmae
(Arecaceae) Based on atpB, rbcL, and 18S nrDNA Sequences», Systematic \
users.sch.gr.
www.orthodoxianewsagency.gr
http://giatroithsfyshs.blogspot.gr
http://bioi-agion.blogspot.gr/2009/02/blog-post.html
http://aerostatiks.blogspot.gr/2007/09/blog-post_22.html.
Houtman, C., Holy Incence, On the function of the Holy Incence (Exodus
XXX 34-8) and the sacred anointing oil (Exodus XXX 22-33) Vêtus
Testamentum, XLII, 4 (1992) 458-465, 462.
Theophrastus, De causis plantarum, (lib. 1), R.E. Dengler, (University of
Pennsylvania Press), Philadelphia, 1927, 6.19.3.7-8.
Hofius Ο : (Αιδεσ) . Ο Χριστός ως συνδημιουργός και ανακαινιστής

της κτίσεως κατά τον Χριστολογικό ύμνο. Εν Ε΄ Παύλεια . Πρακτικά
Διεθνούς Επιστημονικού Συνεδρίου. Ο Απόστολος Παύλος και το
φυσικό Περιβάλλον.
Houtman, C., «Holy Incence, On the function of the Holy Incence (Exodus
XXX 34-8) and the sacred anointing oil (Exodus XXX 22-33) », Vêtus
Hayduk, IoannisPhiloponiinAristotelisdeanimalibroscommentaria,
(Reimer), Berlin, 1897, 15.476.17-25.
Jacob, A.,«Cinq Feuillets du Codex Rossanensis (VAT. GR. 1970),

Retrouvés à Grottaferrata», Museon, 87, 1974, 45-57.
Parenti S. e Velkovska Elena, L’ Euchologio Barberini gr. 336, Edizioni

Liturgiche – Roma, 20002, Barb. gr. 336, 140, σ. 143.
Theophrastus, De causis plantarum, (lib. 1), R.E. Dengler, (University of

Pennsylvania Press), Philadelphia, 1927, 6.19.3.7-8.
Klingbeil G., The Anointing of Aaron: A study of Leviticus 8:12 in its ot

and ane context, Andrews University Seminary Studies, 38.2 (Autumn 2000),
231-243, 237.
Houtman, C., Holy Incence, On the function of the Holy Incence (Exodus
XXX 34-8) and the sacred anointing oil (Exodus XXX 22-33) Vêtus
.
Faure, Paul, Μύρα και αρώματα της αρχαιότητας, 127.

1

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

1

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

1. Είπε και εγεννήθησαν ενετείλατο και εκτίσθησαν”. Βίβλος:.

Γένεσις Κεφ 1 11-13 σελ

κανόνος της Κυριακής της Τυρινής.

14 ὡς ἐμεγαλύνθη τὰ ἔργα σου, Κύριε· πάντα ἐν σοφίᾳ ἐποίησας ἐπληρώθη ἡ γῆ τῆς

της Ινδίκτου ωδὴ γ´ Εἱρμὸς.

καρπὸν σωτήριον, φέρων τῆς ἀθλήσεως, τὰ κατορθώματα, καὶ μαραίνων ἐν χάριτι,

φυτὰ ἀσεβείας· ὅθεν τὴν πανίερον……, ἐξ αὐτῆς ἰάσεων λαμβάνοντες.

22.Π. Μενεβίσογλου Μητροπολίτη Σουηδίας:Το Άγιον Μύρον εν τη Ορθοδόξω

26. Ελεύθεροι Πολιορκημένοι) Διονύσιος Σολωμός «Μάγεμα η φύσης κι όνειρο στην

22. Αμπέλι (κλήμα) - Vitis vinifera

41. Επιστημονική Ονομασία/ Ταξινόμηση

62. Επιστημονική – Λατινική ονομασία Κέδρος - Cedrus libani subsp. Atlantica.

25. Ιακ. 1,10. Α’ Πέτρ. 1,24

28. Χαιρετισμοί εις τους Αγίους Δέκα Μάρτυρες εν Μεγάρων .

31. Η χειροτονία η χειροθεσία των Διακονισσών Ευαγγέλου Θεοδώρου Gunkel, 1901

2.3. Αρωματικά φυτά και άνθη στη Θεία Λατρεία

Όπως προαναφέρθηκε ο Χριστός ταύτισε ευατόν, με την άμπελο την

Ο οκνηρός και τεμπέλης άνθρωπος θα υποστεί την δεδομένη πνευματική

Δεν δύναται ο άνθρωπος να συλλάβει το μέγεθος και το μέγα μυστήριο της

Συμβολικές αναφορές βρίσκουμε για την Παναγία συνήθως στην

Όπως έχουμε προαναφέρει η αμπελος, ο βότρυς, τα άνθη και τα ρόδα, και

Όταν ειρηνικά επικράτησε ο Χριστιανισμός έναντι των παλαιών

Ως η Ράβδος επίσης παρουσιάζεται η Παναγία. Η ράβδος είναι είναι ένα

Τέλος ο Στάχυς είναι η συμβολική παρομοίωση που κλείνει τους

Ως δένδρα του παραδείσου καλλίκαρπα παρομοιάζονται σε πολλές των

3.3 Τα φυτά και τα δένδρα ως σύμβολα της πνευματικής κατάστασης

Με αυτό το σκεπτικό εξηγείται η χρήση του δένδρου ως τπαγκόσμια

Οι Βαβυλώνιοι θεωρούσαν, εξίσωναν και τιμούσαν το δέντρο ως αυτό το

Είναι έμφανής η ποικιλομορφία συμβολισμών και των πολιτισμικών

Φθάνοντας στο τέλος της μεταπτυχιακής αυτής εργασίας, θα έλεγα ότι

*Μέγα Βασίλειου: Ομ. ε´.Περὶ βλαστήσεως γῆς,Ομιλία Είς την

*Μέγα Βασίλειου :Προς τους Νέους όπως αν εξ Ελληνικών

*Συμεών Θεσσαλονίκης, Ὅτι καὶ τὸ τοῦ ἁγίου ἐλαίου ἤτοι εὐχέλαιον

Χρυσοστόμου Ιωάννου: «Ὑπόμνημα εἰς τὴν Πρὸς Τιμόθεον

Χρυσοστόμου Ιωάννου, «Ὑπόμνημα εἰς τὴν Πρὸς Τιμόθεον

Ελληνόγλωσση Βιβλιογραφία Πηγές και Βοηθήματα.

*Αγαθαγγέλου Χαραμαντίδη επισκόπου Φαναρίου: Η Θεολογική

Γαλάνη Ιωάννη: Άνθρωπος και κτίση στην βιβλική Παράδοση. Εκδ.

Γέροντος Πορφυρίου Καυσοκαλυβίτου, Βίος και Λόγοι . εκδ. Ι. Μ.

*Διονύσιου Σολωμού ( Ελεύθεροι Πολιορκημένοι).

*Δαμασκηνού Σάββα Αρχιμανδρίτου,Εξωβιβλικές Μαρτυρίες

Ευθυμίου Στύλιου Επισκόπου Αχελώου : Η Πρώτη Αθήνα.Ευχολόγιο Α

Ζερβοῦ Σπυρίδωνος ἱερομονάχου ἀρχιμανδρίτου τοῦ Οἱκουμενικοῦ

Ζηζιούλα Ι.Δ ( Μητροπ.Περγάμου : Η κτίση ως Ευχαριστία

Ζήση Θ. ( πρωτοπρεσβυτέρου) Ο σκοπός και η χρήση του κόσμου

Καραβιδόπουλου Ι. Σκηνοπηγία εν θρησκευτική και Ηθική

Θεοκτίστου Μοναχού του Στουδίτου Ικετήριος προς φιλάνθρωπο

ΘεοφράστουΦιλοσόφου, Περὶφυτῶναἱτίων.Κανών α', ωδὴ γ', τῆς

Θανάσογλου Πρ. . Έγχειρίδιο προπαρασκευής και έκφυσης του

Κεσελόπουλου Α. Άνθρωπος και φυσικό περιβαλλον .Σπουδή στον

Κεσελόπουλου Α. Η επίδραση της παύλειας διδασκαλίας για το

Κωνσταντίνου Μ: Θεσμόςκαι χάρισμα στην Παλαία Διαθήκη,

Ματσούκα Ν.Α Οι οικολογικές διαστάσεις στις ομιλίες της Εξαημέρου

Mητσοπούλου Ν: Θέματα Ὀρθοδόξου Δογματικῆς Θεολογίας,.

Μικραγιαναννίτου Γερασίμου :Ακολουθία υπέρ του περιβάλλοντος

Μενεβίσογλου Παύλου, Το Άγιον Μύρον ἐν τῇ Ὁρθοδόξῳ Ἐκκλησίᾳ,

Μπαλατσούκα Σωτήριος:Οι Άγιοι και το φυσικό Περιβάλλον

Νικοδήμου Βαληνδρά. + Μητροπολίτου Πατρών: Ιερά Ακολουθία

Οικουμενικόν Πατριαρχείον, Τὸ Ἁγιον Μύρον ἐν τῇ Ὁρθοδόξῳ

Πανεπιστημιακές Παραδόσεις Δογματικῆς, Ἀθῆναι, 19842, 313.

Παντερή Βικτωρία, Ο καθαγιασμός του Αγίου Μύρου στα πρεσβυγενή

Πλουτάρχου, Περί Ἴσιδος και Ὁσίριδος, Ἠθικά, Εισαγωγή – Κριτικαί

Ρωμανίδη Ι. ( πρωτοπρ.) Το πρωπατορικόν Αμάρτημα .Αθήνα 1957.

Σκαλτσή Π.Ι Εις καιρούς και Ενιαυτούς . Εκδόσεις Κυριακίδη.