You are on page 1of 42
CHUONG 2 Nhén thén,* quyén cong dan va viéc dua tin trong tuong lai ‘Trong thap nién t6i, dan s6 cha thé gidi ao sé vuigt qué dan s6 trén tréi dét, Gdn nhu t&t cd moi ngudi déu sé c6 nhiéu hon mot tai khodn trén mang, tao ra nhiing cng déng nang dng va tich ci{c cd nhiing méi quan tam chéng chéo nhau, thé hign cho thé gidi phong phi cia chiing ta. Tét ci nhiing két néi dy sé tao ra mét lugng dat ligu khéng I6 — mot cudc cach mang d@ ligu nhu mot vai ngudi da goi nhui vay — va dem Iai site manh cho ngudi dan theo nhiing céch thiic chuta ai tiing tuding tugng, Tuy nhién, mic dit c6 nhiing tién bd dé, vin cé mét canh béo dang cha ¥ sau: Tac dong clia cudc céch mang dif ligu nay sé tuéc khdi tay che céng din phén lén kha nang kiém sodt théng tin cé nhan cia ho trong Khong gian Ao, va diéu dé sé cé nhiing hau qua ding kké trong thé gidi that. Digu nay c6 thé khong xy ra trong tt cA moi trugng hop hay cho tat ci nhiing ngudi it dung Internet, nhuing xét trén binh dign vi mé né sé c6 anh hung sau rong va + identity: & day dich Ia nhan thin theo nghfa bao quit nhét ota titmiy gm tét ca nhiing of lidn quan dén sy xée din mét con ngudi (dan tinh, than thé, hoat Nhan thén, quyén cbng dén va vic dua tintrong tuong lai 64 inh hinh thé giéi cia chting ta, Thach thiéc mi mdi m@t cé nhan chiing ta phai d6i din 1A quyét dinh xem chiing ta cn tin hanh cdc bign phap gi dé ly lai quyén kiém sodt ddi sOng riéng tu va an ninh cho chinh minh. Ngay nay, nhan than trén mang cita ching ta cé anh hudng dén, nhung {t khi nao hon toan lan at, nhan than that cua ta trong thé giéi thuc. Nhiing gi ma moi nguéi ni va lam trén. céc trang mang x4 h9i cia ho cé thé thu hut sy khen nggi hay chi trich, nbuing phén Ién nhiing thong tin c4 nhan va that sit nhay cém vin cdn dutge che gidu thost khdi su nhém ngé ciia cong chting. Nhéng chién dich béu xdu va nhéing rhoi that hén trén mang théng thuéng chi lién quan dén nding nhan vit cha cong ching, Khong lién quan dén nhting cng dan binh thing. ‘Trong tuong lai, nhén thén cia chting ta trong cudc sng hang ngay sé ngay cing duigc xéc dinh béi céc hash vi va méi quan hé do cia ching ta. Qué khtt duge ghi lai rat chi tiét cha ching ta trén mang sé téc déng dén trién vong cia chiing ta, va kha nang ching ta cé thé anh hung va kiém soét nguéi khéc nhin nhfn ching ta nh thé nao sé gidm stit ding ké. Kha nang mét ai dé c6 thé truy cép, sit dung hay thao ting nhting khia canh nhan than ndo dé ciia ching ta trén mang sé gia ting, dic biét Ja do sy phy thudc cia ching ta vao viéc liu git dif li¢u dién toan dm may (cloud-based data storage). (Giai thich bing ngon ngit khéng chuyén thi dign ton dam may (cloud computing] 4m chi phén mém trén Internet ma ngudi si dung khéng cin phai bd céng quan ly; Latu trit cdc van ban hay ndi dung “trén dm may” cé nghia ld dit ligu duge chita trén céc may chi 6xa thay vi trén cdc may chit é dja phuong hay trin méy tinh ca c4 nhan, va nhiéu hé théng mang va ngudi diing 6 thé truy c4p né. V6i dign toan dam may, céc hoat dong trén mang cha chting ta 62 SONG SAO TRONG THO! DAISO? thong tin t6t hon.) Diém yéu ndy — cd vé mat ly thuyét va thc t& — sé budc cdc cong ty céng nghé phai nd Iyc lam viée dé ldy dug lang tin cha ngwdi sit dung. Néu ho khéng hoan toan théa man duge nhiing yéu cu, ky vong ca vé mat riéng tu cing nhu 6 an toan, két qua sé la khdch hang sé c6 phan itng nguge hay ti bd sin pham cia ho. Nginh cOng nghé hign dang tich cic am vigc dé tim nhiing céch thifc sang tao gitip gidm thiéu nhiing rai ro nay, ching han nhut yéu cdu ngudi ding chiing minh danh tinh cia minh bing céch cung cép chinh xéc hai yéu t6 thong tin sau truéc khi ho duge phép truy cp d@ ligu cé nhan: thong tin ho biét (ching han nhu mat ma), thit ho sé hitu (thiét bj di dng) va ban than ho (chang han nhu du tay). Chiing ti cing rét phan khdi khi biét nhiéu ky su ti gidi nhit trén thé gidi dang ra stic lam vigc dé cho ra cdc gidi phap thé hé méi. Va t6i thiéu thi ky thuat ma héa tién tién sé dugc ap dung gin nhu trén toan thé gidi nhut mot gidi phép kha di mc di vin chua phai la gidi phép hoan hao. (“Ma héa” [encryption] 4m chi dén viéc im xéo tr6n théng tin sao cho chting chi cé thé duige gidi ma va sit dung boi mot ngudi cd thé dap ting duge nhitng yéu cdu vé xéc minh danh tinh.) Nhiing yéu t6 co ban ciia nhan than trén mang cing cé thé thay d6i. Mét s6 chinh pha sé cho ring c6 hang ngin cong dan 4n danh, khong thé x4c minh danh tinh va khéng thé truy ling nguén g6c la qué mao hiém — tic “nhiing ké gidu m§t’; ho sé muén biét méi mét tai khoan trén mang cé nguén géc trong nude 14 cé lién quan véi ai, va sé yeu cfu xéc thytc danh tinh, nh&m muc dich kiém soat thé gidi ao. Nhan thin trén mang chia ban trong titong lai sé khong chi la mét trang Facebook; ma thay vao dé sé la-mét tap hop nhaing hé so (profile), tit tat cA cée hoat dong mang, ching sé duige xc minh va th4m chf cé thé i duge ER ee han than, quyén cong dan va vidc dua tin trong tuong lai 63 cia ban — trén Facebook, Twitter, Skype, Google, Netflix, New York Times — duige néi vio mot “h6 s0 chinh thite® Tromg of. Két qua tim kiém théng tin trén mang, théng tin lien ket oor nhiing h6 so mang da duigc xéc minh sé duge xép vi tri cao hon hing noi dung khéng cé xc min, va di nkién hu hét nko, »gubi sit dung sé nhap chugt vao nhiing két qui nim tren dé ‘ang (c6 xc minh). Cai gid that su phai tra cho vige git sy nic danh 6 thé 18 ching c6 ai quan tam dén ban; vi tham ehi nhitn asi cng hip din nhit cing sé khong duge ai doc, néu ching luge gan véi thé s¢ i diving ac gin aes dan, dan gtin bai vind dugexép 6 cho cdc cOng dan, chinh phii va céc cng ty Khiho do‘dm kiss Pha thé gidi ky thuat s6 mdi, Va céch thie nhiing ngudi dan va cfc thé ché xitly nhiing vin dé lo ngai vé bi mat ddi tava an nin cA nhan trong giai doan hinh thanh nay sé quyét dinh nha dutdng bien gidi méi cho céc cong dén &khap moi noi, 6 aus nay ching t6t muén xem xét dén vig két noi mang sé c6,y nghie B81 cho cfc céng dan trong tong lai, ho s& phan ting nhut thénte va hé qua sé la gi cho c4 nhiing nha déc tai va nha dan cha, Cuéc céch mang der ligu Cue cich mang di liu sé mang dén v6 s6Igi ich cho efe com din trong tong ll. Ho 88 duige tigp cn nhiing kign thite thane Stu chufa ting 6, cho phép ho higu duge nhitng ngudi khic teen thé gi6i suy nghi, cu xt vi tuan thi (hay vi pham) ede chudn maa 64 SONG SAO TRONG THO! DAI SO? ny, kha nding thu duge théng tin chinh xéc va duge de minh trén mang, mot cich dé dang, bing ngén ngi me dé va voi sé Iugng khong gidi han, sé ma du cho mot thoi ky moi ca tu duy phan bién trong céc xa hoi trén khap thé giéi, nhiing x4 hoi ma truéc dé da bi cé lap vé van héa. Trong nhiing xa hoi cé ha ting co si yu, Ket n6i mang s# cho phép ngudi dan thinh lép co si kinh doanh, tham gia thong mai dign ti va tuong tac vi chinh phi ca hg & mot cfp dé hodn toan méi, ‘Tiong li of mb xa mt th hy chu ing 6 vt niga Kh ing lva chon. Trong Khi mot s6 cOng dan sé ¢6 quan I nhan than cia ho bang céch chi tham gia vo nhing host dong t6i thiéu trong thé giéi do, thi nhiing ngubi Khéc s® nhgn thiy eg hi tham gia vao thé gidi ao nay xting dang véi su mgo hiém ho cé thé gap phai. Su tham gia cia céc cong din sé dat dén mite dinh diém hi bit ctt ai c6 thiét bi cémm tay di dng va o6 thé tray efp Internet dé e6 thé déng g6p mét phin vio vite déy manh tinh thén tréch ahigm va st minh bach. M6t nguai chi tigm tap héa & Addis Ababa va mot thiéu nién truéng thanh sém & San Salvador sé c6 thé ph6 bién théng tin vé hét 16 va tham ning, tung thuét céc hin vi gian Ign bu eit va néi chung 1h bt céc chinh ph cia ho pt e6 tich nhigm git thich. Cée may quay phim dt trong xe tun tra canh sat sé gitip gitt cho gidi cnh sat duigc trong sach, néu nhut may dign thoai cé gan camera cia cong dan chifa lam duigc viée nay. Néi mét cdch khdc, cong ngh@ sé trao quyén cho ngudi dan gidm sét canh sét bing vo s6 nbtng eich thic sing tao ma trge 46 chatting o, bao gdm cA nhiing he théng giim sét 24/24 cho phép cfc cong dan cé thé cng kha Génh gd ting abn vgn cinh strong thin ph ca ho. ‘Thuong mai, gido duc, stic khde va hé thong luét phdp sé trd nén higu qua, minh bach va dan chit hon khi céc thé ché quan teane ABne ts tham aia wha Wr nmin Is Nhan than, quyén cong dan va vigc duatin trong tuang lai 65 Nhiing nguéi c6 ging mun duy tri nhiing huyén thoai vé ton sido, van héa, sic toc hay bat cit diéu gi khéc sé phai nd Ic dé siit cho nbiing céu chuyén hoang dudng cia ho khong bj nhén chim trong m6t bién ngudi nghe cé hiéu biét. Khi cé nhiéu diz ligu hon, tét cé moi ngudi sé cé théng tin tham khdo t6t hon va tu duy phan xét t6t hon. Mot phép su 6 Malawi cé thé sé nhin thay ngudi dan trong cong déng béng nhién tré nén thi dich voi minh néu nhu cé nhiéu ngudi trong cong déng tim thay va tin vio nhting thong tin trén mang néi ngugc lai voi kién cia ong ‘a. Gi6t tr8 6 Yemen c6 thé sé duong dau véi nhiing tc truéng cita ho dé phan d6i tap tuc truyén théng cita bd toc Id ga c6 dau con nhé tuéi néu ho quyét dinh ring cong déng mang khép noi {ten thé gidi déu déng long lén én chuyén dé, va vi vay t&p tuc nay gay én tugng xdu vé cd nhan ho. Hay nhiing ngudi tin theo mét dao si An DQ cé thé tim cach d6i chiéu, kiém tra uy tin cia ong ta trén Internet, va bd roi éng ta néu ho khdm phé ra ring Ong di lita d6i ho. Mac dit nhiéu ngudi lo ngai vé hién tugng Khang dinh thanh kign (Ichi chiing ta mot cach v6 ¥ thite hay c6¥ thie chi quan tém dén nbiing ngudn théng tin khing @inh quan diém hign thai cia chiing ta) khi céc nguén thong tin trén mang tan rong, nhung mot nghién citu gén ay & Dai hoc bang Ohio cho thay anh hudng nay yéu hon a ching ta tuéng, ft nhét la trong linh vuc chinh trj My. Néi cho ding bon, xu huéng khing dinh thank kién xy ra cd Khi chéing ta phan ting thu déng véi thong tin nhgn dugc Jn Ikhi ching ta tieh eye chon Ia ngadn ‘Ong tin phit hop véi quan diém cé nhan. Vi viy khi hang trigu nguidi n6i mang, ching ta c6 Ij do dé lac quan vé nhiing thay &6i xa hi 6 phia trade, Cée chink phit cling s€ nbén thy vigc Iéo Idi, éinh huténg céng dan cia ho khé khan hon khi ho két néi mang. Hay bd tai liu. hét e&e wha Wa ane 7 - 66 SONGSAOTRONG THO! DAIS? khfc va din 4p nhu vay sé dénh mét chite nang va ste manh biéu tong ciia chiing trong thoi dai ky thuat s6 méi, Nhiing t8i lieu d6 6 thé dé dang duige phuc héi la, vi chiing duige lu tri trén dim may, va 4p lic cita cong d6ng Internet tich cyc trén toan cfu tap hap lal dé phan d6i sy bat cOng sé bude céc chinh pha phai suy nghi cin than truéc khi bat céc hay giam gif ai v6 thi han. M6t chinh phit nhu Taliban sé vin cé thé pha hiry c&c tuigng dai di tich nhu tugng Phat tai Bamiyan, nhung trong tuiong lai nhiing di tich nay sé dugc quét va hu gitt vao trong ky tic cita thé gidi 40 bing céng nghé tinh vi, cho phép con ngudi cé thé t4i dung Iai chang sau nay hay tai tao bling méy in 3-D, hay thm chf tai tao bang hinh anh ba chiéu. Cé 1é Trung tam Di sin ‘Thé gidi UNESCO sé dua nhting hoat dng nay vao cic chuong trinh khéi phuc di sin thé gidi cia ho. Vi du nhu, c&u tric gito dung lau ddi nhat & Syria, hién tai nim trong vién bio ting & Damascus, c6 thé dutge phéng chiéu thinh mot hinh anh ba chiéu hay ding may in 3-D dé tai dung né tai dja diém nguyén thiy Dura-Europos. Nhiing gi dang xay ra tei hau hét céc.qudc fia da phat trién — sy higm didn ciia mot xa hoi dan sy tich ce Iuén san sang kiém tra théng tin va diéu tra hanh vi cia chinh phi cita ho — sé dién ra hu nh 6 tat 8 céc noi, véi st trg gittp dic hic cita cdc thiét bi c&m tay gid ré va day site manh. Va 8 mét miic 46 ca ban hon, céc cong dan & bat noi nao ciing sé cé thé so s4nh ban than ho va cudc s6ng cia ho véi phan cbn Iai cia thé gidi. Nhiing tap quan dugc déng dio moi ngudi déng ¥ 18 moi 1g hay lac hau s@ cing tr nén moi r¢ va lac héu hon Khi chiing duge dt trong béi cinh toan cau. Nhan thdn sé l& mén hang quy gid nhit cla cfc cong dan trong tung lai, va né sé hign hitu chi yéu trén thé gidi mang. Trai ke aa ashe met Alta WA Astron wien on Nhan than, quyén c6ng dan va viéc duatin trong tuang lai 67 hay tham chi truéc dé nia, Nhiing giai doan khéc nhau trong cudc dai cia tat cd moi ngudi sé dugc luu gitt va dé dang dem ra cho moi ngudi xem. Chinh vi vay, cfc cong ty s6 phai tq0 ra shéing cOng cu méi dé kiém soat thong tin, vf dy nhu nguai sit dung 6 thé lép ra mot damh séch dé quan If va cho phép nhiing ai duge phép xem dit ligu ciia ho. Cong nghé truyén thong ching ta sit dung ngay nay ¢6 ban chat la xim pham 48i tu, né thu thp hinh anh, Idi binh, va ban bé cia chiing ta dita vio nhiing kho a ligu Khong 16 ma ngudi truy cép c6 thé d& dang tim kiém va vi khong c6 nhiing quy dinh quan ly tit bén ngoai né tré thanh miéng méi ngon cho céc nha tuyén dung, nhén vién'tuyén sinh cita cfc truéng dai hoc va nhiing ngudi thich buén chuyén trong thanh phé. Chiing ta sé bj danh gié qua cée méu tin chiing ta géi lén Twitter. Trong mét thé gidi ly tudng, tt cd moi ngvoi sé phai ty gide ©6 thite quan Ij nhan thin va cudc s6ng 4o sia ho trén mang mét cach céin than, ho sé phai gidm sat va quan ly ching ngay tit Khi cén nhé dé khoi gay anh hudng xfu dén nhiing co hoi trong cudc sng cia ho sau nay. Di nhién, digu nay lA khong thé. Déi véi tré em va thank nién, dng co muén duige khoe véi ngudi Khée sé én 4t méi hiém hoa xa x6i va mo hé cia viéc phoi bay ban than tren mang, ngay c& khi da biét duge nhaing hau qui ciia viéc lam nay qua nbéing vi du lién quan dén nhiing nhan vat néi bat trong céng chting. Cho dén khi mot ngudi bude vio tu6i 40 thi anh ta hay c6 ta da tich Idy va Inu gitt mét céu chuyén dai dy di trén mang vé ban than minh, tt cd nhting su kign 6 that va khéng that, tt c@ nhiing sai lim va tdt cA nhitng thanh cong trong tat ci moi giai doan cude ddi cia anh ta hay cd ta. Ngay c& nhiing tin d6n cing sé t6n tai vinh vign. Trong m§t x4 h9i v6 cing bao this, khi bj béu x4u tude cong hs 68 SONGSAO TRONG THO! DAISO? tacé thé sé phai ching kign mot kiéu “giét ngudi 4é bao vé danh dy 40” — két qué cita viéc nhan than trén mang cia mot ngudi bi cha dap (bing cdch phoi bay nhiing hanh vi duige xem Ia sai tréi hay réu rao nhiing théng tin bia dat hay bing céch lién két nhan than trén mang cita ngudi dé t6i nhitng ndi dung mé td mét tdi dc, cé that hay 1A tuéng tugng). Tén tnéi trén mang bi hity hoai 6 thé khéng dan dén vigc ké chit muu phai ding bao luc, nhung mot phu nf tré phai chiu nhiing diéu tai tiéng 46 cé thé coi nhut da bj déng dau chit A 6 nhuc trén mang, va do thyc té khé trénh la di ligu mang sé t6n tai vinh vién, 6 ta cé thé sé chang bao gid c6 thé thoat dug nhiing tai tiéng d6. Két qua la mét su! 6 nhuc truiéc cng chting cé thé din dén vige mot ngudi trong gia dinh sé giét chét cé ta dé bdo vé danh dy gia dinh. ‘Va con vai trd clia cha me thi sao? Lim cha me la mét cong vige khéng dé chuit nao, nhy bat ky ai cé con cai déu biét. Mac di thé gidi mang da khién cho tréch nhiém nay cang khé khan hon, nhung cing chua dén mite vo vong. Trong tong lai, tréch nhiém cia céc bac cha me sé vin nhu cii, nhung ho sé cén tham gia thdm chi nhiéu hon nifa vio cugc sng cita con céi néu ho muén bao dm ring con céi cita minh khéng pham phai nhiing sai lém trén mang cé thé lam anh hudng dén tuong lai that cla ching vé sau, BOi vi tré em sé sOng cudc s6ng trén mang véi téc 40 nhanh hon rat nhiéu so véi sy trudng thanh trong thé gidi thifc cita chiing c6 thé theo kip, da s6 cdc bac cha me s? nhan ra Ping céch quy gid nhat dé gitip con cai cita ho 1A ngéi xudng néi chuyén véi ching vé viéc bdo vé cudc s6ng riénig tu va an toan tham chi truéc khi néi chuyén vé van dé yéu dutong va tinh dye. Phuong thife ci ky la cha me néi chuyén véi con cai sé van git dhige gid tri rét Ién. Cac hé théng tru@ng hoc sé phai thay d6i dé thich nghi véi vai Nhdn than, quyén cong din va vie duatin trong twang at 69 va khong nén lim trong thé gi - id ing nhitng céu chuyén c6 that vé chuyén gi sé xy ra néu céc em khong biét kiém soat cuge sng rigne tu oa Senet g riéng tu va an toan Dinhién mbt s6 bic cha me sé tim céch loi dang dim yéu cba be thing bing céch st dung nhitng thugt toin ma co'the thank Cong hod 66 thé khong, Bat tén cho con ld mt vid. Kht gid in thue t€ cia nbn than tréu mang gia ting, s glam sit che cha me sé dong mot vai tr thi yéu tong ning giai doan du doi cin dita be, bit dau bing cdi ten ca n6. Steven D. Levit vk Stephen J. Dubner, hai téc gli cita cu6n sich kinh té adi tiéng rakonomics 8 phn tich rt hay cho thy ahing ef tn phe Dien cia ngs thi 56 (cu thé la nhng tén thong dung tone’ foc cOng dong ngudi Mp géc Phi) cé thé A mot cai cho bigt ec fot thinh céng cia mgt da tré trong cube s6ug Nhin vé tues Tei phia née, cdc bac cha me cing sé xem xét dén vige hit an tim kiém trén mang sé anh hung nu thé nio d6i vt tiene lei con cli cia ho, Nhing nguaithit stc6 de chia htge ot kore Chi dom gidn gi ché trude céc h6 so trén mang xa hoi va te ten mién trang web (vi dy nhu wwwrjohnDavidSmith com) cha 'Nh&n than, quyén cong dan v8 viec dua tir trong tuong lai 81 web chinh trén nhitng may chi dat 8 nhiéu vj tf khde nhau), vét fe dudng dn URL nhu WikiLeaks.fi (6 Phan Lan), WikiLeaks Gt (@ Canada) va WikiLeaks.nfo. (Trong m6: cuse tin cng DDoS, mot lung 1én cdc he thong my tinh da bjchiém quyén kigm sos tin cng mét mc tgu duy nhit, lim cho he thSng ndy bi {rin gp bit nbing yeu céa fy thong tin va Khia nb reo may, vA ngudi sit dung bi tt chi khéng lay dutge thong tin) Bes va WikiLeaks duge thigtké nn la mot ne thing cma a hoat déng cia n6 duige phén bé trén nhiéu may tinh khdc nhau, thay vi tap trang vio mgt diém ket n6i trang tim (hub) — ding

You might also like