Professional Documents
Culture Documents
(123doc) - Thuc-Trang-Su-Dung-Von-Oda-O-Viet-Nam
(123doc) - Thuc-Trang-Su-Dung-Von-Oda-O-Viet-Nam
1. Khái niệm:
Viện trợ phát triển chính thức ODA ( Official Development Assistant)
ODA là nguồn vốn hổ trợ chính thức từ bên ngoài bao gồm các khoảng viện trợ và cho
vay với điều kiện ưu đãi. ODA được hiểu là nguồn vốn dành cho các nước đang và kém
phát triển được các các cơ quan chính thức của chính phủ trung ương và điạ phương
hoặc các cơ quan thừa hành của chính phủ, các tổ chức liên chính phủ, các tổ chức phi
chính phủ tài trợ. Vốn ODA phát sinh từ nhu cầu cần thiết của một quốc gia, được tổ
chức quốc tế hay nước bạn xem xét và cam kết tài trợ thông qua một hiệp định quốc tế
được đại diện có thẩm quyền hai bên nhận và hổ trợ vốn ký kết.Hiệp định ký kết hổ trợ
nầy được chi phối bởi công pháp quốc tế.
Theo cách thức hoàn trả ODA có ba loại:
+ Viện trợ không hoàn lại : Là loại ODA mà bên nước nhận không phải hoàn lại, nguồn
vốn nầy nhằm để thực hiện các dự án ở nước nhận vốn ODA, theo sự thoả thuận trước
giữa các bên. Có thể xem viện trợ không hoàn lại như một nguồn thu ngân sách của nhà
nước, dược cấp phát lại theo nhu cầu phát triển kinh tế xã hội của đất nước.
Viện trợ không hoàn lại chiếm 25% tổng số ODA trên thế giới và được ưu tiên cho
những dự án về các lãnh vực như y tế, dân số, giáo dục, môi trường...
+ Viện trợ có hoàn lại (còn gọi là tín dụng ưu đãi): Là loại vốn ODA với một lãi suất ưu
đãi và một thời gian trả nợ thích hợp, tín dụng ưu đãi chiếm một tỉ trọng lớn trong tổng
số vốn ODA trên thê giới. Nó không được sử dụng cho mục tiêu xã hội, môi trường mà
thường được sử dụng cho các dự án về cơ sở hạ tầng thuộc các lãnh vực giao thông vân
tãi, nông nghiệp, thủy lợi, năng lượng...làm nền tảng vững chắc cho ổn định và tăng
trưởng kinh tế. Các điều kiện ưu đãi bao gồm:
· Lãi suất thấp
· Thời gian trả nợ dài
· Có khoảng thời gian không trả lãi hoặc trả nợ
+ ODA cho vay hỗn hợp: Là loại ODA kết hợp hai dạng trên, bao gồm một phần không
hoàn lại và tín dụng ưu đãi.
* Xây dựng-Vận hành-Chuyển giao BOT (Built-Operation-Transfer)
Do thiếu vốn nên Chính Phủ có thể kêu gọi các công ty bỏ vốn xây dựng trước (Built)
thông qua đấu thầu, sau đó khai thác vận hành một thời gian (Operation) và sau cùng là
chuyển giao (Transfer) lại cho nhà nước sở tại. Hình thức nầy cũng được sử dụng ở VN,
nhưng sau một thời gian có nhười ta có chung một nhận xét là thường các dự án dạng
BOT giá thành thường được đẩy lên cao hơn thực tế nhiều do phía đầu tư biết rằng bên
đối tác thiếu vốn để xây dựng để phát triển cơ sở hạ tầng và có quá nhiều nước đang
phát triển cần vốn.
Bên cạnh những đóng góp tích cực, việc thu hút và sử dụng ODA trong thời gian qua
cũng có những mặt hạn chế chủ yếu sau:
Quá trình tổ chức thực hiện dự án gặp nhiều ách tắc, kéo dài thời gian dẫn đến tốc độ
giải ngân vốn ODA chậm.
Những ách tắc chủ yếu diễn ra trong các khâu sau:
- Giải phóng mặt bằng: Theo tài liệu theo dõi của Bộ Kế hoạch và Đầu tư thì 80% các dự
án bị ách tắc, vướng mắc, chậm trễ là do nguyên nhân này. Ví dụ, dự án Đài Truyền hình
Việt Nam, thời hạn rút vốn sắp hết mà mới giải phóng xong mặt bằng; dự án nâng cáp
quốc lộ 5, thời gian giải phóng mặt bằng lâu gấp 4 lần thời gian thi công công trình, do
không có cơ chế thống nhất cho tất cả các địa phương để làm cơ sở giải quyết các vấn đề
đền bù.
- Công tác đấu thầu: Thời gian tiến hành đấu thầu thường bị kéo dài do Việt Nam mới
làm quen với nguyên tắc và điều kiện đấu thầu theo thông lệ quốc tế. Các PMU thường
tự đưa ra các yêu cầu ban đầu mà không có sự tham gia của tư vấn chuyên nghiệp nên
nhiều dự án gây tranh cãi, thắc mắc trong quá trình chọn nhà thầu hoặc kéo dài thời gian
xét thầu.
Chất lượng các nhà thầu được lựa chọn thấp, không đáp ứng được yêu cầu của dự án đặt
ra. Các PMU không tiến hành xác minh những khả năng của nhà thầu như khả năng tài
chính, khả năng kỹ thuật, tiến độ thi công... Vì vậy, khi thực hiện xảy ra tình trạng: nhà
thầu không tuân thủ nghiêm ngặt quy trình, nội dung trong bản thiết kế chi tiết để giảm
chi phí hoặc cần tăng tiến độ thực hiện thì phía nhà thầu không có khả năng huy động đủ
nguồn lực về tài chính, máy móc thiết bị, con người...
Giải ngân chậm dẫn tới các hậu quả sau đây:
+ Giải ngân vốn ODA bị kéo dài làm thay đổi các thông số của F/S của các dự án, dẫn
tới làm giảm hiểu quả của dự án, hạn chế khả năng trả nợ, là nguy cơ làm tăng nợ quá
hạn cho Chính phủ, làm ùn đọng vốn ODA cam kết và ký kết.
+ Chậm đưa công trình vào sử dụng gây lãng phí, thất thoát nguồn lực, công trình kém
hiệu quả.
+ Làm giảm tính ưu đãi của vốn vay (rút ngắn thời gian ân hạn, kéo dài thời gian trả phí
cam kết).
+ Làm giảm uy tín của ta đối với các nhà tài trợ về năng lực tiếp nhận và sử dụng ODA,
ảnh hưởng trực tiếp đến việc vận động nguồn vốn này.
Chất lượng một số công trình sử dụng vốn ODA chưa bảo đảm
Phần lớn các chương trình dự án tập trung vào lĩnh vực xây dựng cơ bản. Chất lượng
một số công trình sử dụng vốn ODA chưa bảo đảm đúng những tiêu chuẩn định mức của
bản thiết kế đặt ra. Ban vận hành phải bỏ chi phí đáng kể ra để bảo dưỡng tu sửa.
Nguyên nhân là trong quá trình thực hiện xảy ra thất thoát, lãng phí. Thất thoát trong xây
dựng cơ bản hiện nay của Việt Nam chiếm khoảng 20%-30% tổng vốn đầu tư trong từng
dự án. Chẳng hạn trường hợp PMU đã không tiến hành xác minh các khả năng khác của
nhà thầu như: khả năng tài chính, kỹ thuật, tiến độ thi công nên dẫn đến trường hợp
nhiều nhà thầu đã ăn bớt, thay đổi nguyên liệu so với tiêu chuẩn kỹ thuật của bản thiết
kế đề ra như công trình quốc lộ 18, nhà thầu thay cát vàng bằng cát đen... PMU 18 - một
trong những đơn vị được ưu ái giao cho quản lý hàng trăm triệu USD từ nguồn vốn
ODA, vốn trái phiếu Chính phủ... để đầu tư phát triển hạ tầng giao thông, trở thành nơi
sử dụng lãng phí nhất nguồn vốn ODA và là nơi chứa đựng những hành vi tham nhũng
lớn và trắng trợn chưa từng có ở Việt Nam từ trước đến nay với hàng loạt những dự án
lớn nhưng đầy tai tiếng như cầu Hoàng Long (Thanh Hoá) (thất thoát 4,5 tỷ đồng trong
tổng kinh phí đầu tư 224 tỷ đồng), phà Minh Châu (Ba Vì, Hà Tây) do PMU 18 tự ý đưa
vào dự án giao thông nông thôn - WB 2 với kinh phí trị giá 64.000USD, thế nhưng khi
vừa đưa vào sử dụng đã hư, hay như Quốc lộ 2 đã xuống cấp nghiêm trọng sau 3 tháng
sử dụng...
Mặt khác, chất lượng, nội dung thiết kế kỹ thuật tổng thể và chi tiết không phù hợp với
thực tế, không lường hết được biến cố kỹ thuật cũng như sự thay đổi bất thường của môi
trường nên phải chỉnh sửa thiết kế hoặc thiết kế lại toàn bộ nội dung. Ví dụ, dự án đường
xuyên á phải thiết kế lại gần như toàn bộ, và chậm so với thời gian tiến độ ban đầu là
một năm; tiểu dự án đường Tuy Phong- Nha Trang với hợp đồng R100-R200 thì khối
lượng công việc tăng lên 30% (Thay đổi đường từ 12,5m lên 18,6m và làm thêm 6
đường tránh).
Một số dự án hỗ trợ kỹ thuật viện trợ không hoàn lại cũng chưa đạt được hiệu quả như
mong muốn vì dự án còn nặng về các yếu tố đầu vào (nhập xe con, đi khảo sát ở nước
ngoài...), nhẹ về các kết quả đầu ra. Hậu quả là nhiều dự án chồng chéo nhau về nội
dung, kết quả dự án không được khai thác và sử dụng một cách thích đáng...
Công tác quản lý nhà nước còn nhiều hạn chế
Quản lý nhà nước là nguyên nhân bao trùm của những hạn chế trong việc thu hút và sử
dụng ODA. Bất cập trong công tác quản lý nhà nước thể hiện ở việc phân cấp, phân định
chức năng , nhiệm vụ của các cơ quan quản lý nhà nước; hệ thống chính sách và những
văn bản pháp luật liên quan đến vốn ODA; việc thẩm định phê duyệt, bố trí vốn đối ứng,
theo dõi, giám sát các dự án ODA...
Nhìn lại thực tiễn Việt Nam thời gian qua cho thấy, tham nhũng và tham nhũng trong sử
dụng ODA đã và đang trở thành vấn nạn mà Chính phủ cần thiết phải có biện pháp mạnh
để chấn chỉnh kịp thời khi chưa quá muộn. Không chỉ ở Việt Nam mà ngay cả thế giới,
tham nhũng trong các lĩnh vực sử dụng nguồn vốn ODA đã từng được cảnh báo, nhưng
có lẽ do mải say sưa với những lượng vốn ODA được cam kết ngày càng gia tăng mà
chúng ta đã sao nhãng để tình trạng PMU 18 - một trong những đơn vị được ưu ái giao
cho quản lý hàng trăm triệu USD từ nguồn vốn ODA, vốn trái phiếu Chính phủ... để đầu
tư phát triển hạ tầng giao thông, trở thành nơi sử dụng lãng phí nhất nguồn vốn ODA và
là nơi chứa đựng những hành vi tham nhũng lớn và trắng trợn chưa từng có ở Việt Nam
từ trước đến nay với hàng loạt những dự án lớn nhưng đầy tai tiếng như cầu Hoàng Long
(Thanh Hoá) (thất thoát 4,5 tỷ đồng trong tổng kinh phí đầu tư 224 tỷ đồng), phà Minh
Châu (Ba Vì, Hà Tây) do PMU 18 tự ý đưa vào dự án giao thông nông thôn - WB 2 với
kinh phí trị giá 64.000USD, thế nhưng khi vừa đưa vào sử dụng đã hư, hay như Quốc lộ
2 đã xuống cấp nghiêm trọng sau 3 tháng sử dụng... Vị Tổng giám đốc PMU 18 Bùi Tiến
Dũng thì đang được xác nhận là một “con bạc lớn” “một tay chơi tầm cỡ” “một kẻ tiêu
tiền mà nhiều người không thể hình dung nổi”. Vậy thử hỏi đó không phải là tiền tham
nhũng thì lấy từ đâu? Nếu như đồng tiền do chính bản thân ông ta làm ra bằng mồ hôi và
sức lực của mình thì liệu rằng ông ta có “ăn”, có “chơi” như vậy không? Và nếu những
đồng vốn ODA ở một nơi nào đó, một lĩnh vực nào đó và tới đây vẫn bị sử dụng lãng
phí như tại PMU 18 thì liệu có thể đảm bảo rằng Việt Nam không phải là một Pêru thứ
hai tại Châu Á.