MO HiNH DQ TRE
TRONG CHiNH SACH KINH TE Vi MO
TRAN NGQC SON’
1. Xay dung m6 hinh
Khai niém d6 té 1a thuat ng duge ding rong rai trong ky thudt va
Negay nay. cdc chuyén gia kinh té da dién dat khai nigm nay
inh vue cé anh hudng dén yéu t6 thdi gian trong kinh té. DO
tré thoi gian trong dau tu cing nhu dé tré thdi gian cilia cdc hoat déng
khac 1a kha nang ra cham tré trong qua trinh thy hién céng viée nao
d6 ctfa du an. cé thé anh hudng téi tién dé thue hién cta buoe hoac
ca dur dn. Dé xac dinh d6 tré, cdc nha quan ly du an thudng sir dung
phuong phap dudng Gang (su dung mang dé thi cé hudng trong ly
thuyét do thi dé t6 chire cdc hoat dong céng viéc. cdc céng tac trong mot
du an dudi dang mot so dé mang).
Khai niém d6 tré trong kinh té cé thé duge xay dung bing mét ch
cac gia tri thuong xay ra theo tun tu boi cdc hé qua. M6 hinh duge
dat qua viée thiét lap cac yéu té tir chinh sach dén viéc thyc thi co hiéu
luc trong nén kinh té c6 mi quan hé véi nhau. gém:
- DO tré ve dir ligu thudng xay ra trong viée thu thap aif Jiéu lién quan
dén tinh hinh kinh té. M@t so chi tiéu kinh té chi duge thu thap dinh ky
hang qui hay U chi hang nam nén cée nha hoach dinh chién luge sé
khéng co duge sé ligu hién tai dé ra chinh sch. O cae nuée phat trién viée
thu thap thong tin kinh té di duge khu vue tu nhan tham gia kha nhiéu,
vira gitip gidm bot do tré nay, vira da dang héa cac ngun théng tin.
- Dé tré vé danh gia ti khi c6 thong tin dén khi théng tin duge danh gid
va toan canh vé nén kinh 18 dugc mé 1a mét cach rd rang. DO wé nay khong
nhiéu, nhung trén thy té khi nén kinh té roi vao khing hoang. thi phan lon
nhitng phan tich danh gid dit liu phai chap nhén mite d6 sai 6 cao, nén cdc
nha hoach dinh chién huge cé thé sé than trong khi dua ra quyét dinh.
- D6 tré vé su dong thugn ti khi chinh sach duge xdy dung cho dén
khi né duge cae co quan quyén luc cao nhat déng thudn. G Viét Nam céc
“TS. Truong DiMo hinh dé we. - _ _ — iv
co quan hanh phap co thé quyét dinh chinh séch nhanh chong hon. Tuy
nhién, quyét dinh nhanh khéng phai Itc nao ciing t6t. Mot dé tré nhat
dinh céng véi viée céng khai chinh sach cho cdc thanh phan khdc nhau
trong xa hoi tham gia gop y cé thé sé hoan thién chinh sach hon.
- BO tré vé thye hign tir khi chinh sch duoc théng qua dén khi duoc
thue hién. D6 tré nay phy thude nhiéu vao tinh chat cua chinh sach. No
cing phy thude vao mire dé higu qua cia hé thong hanh chinh va vai tro
ctia ngudi lanh dao kinh té cia mét nude hay mot nganh.
- D@ tré vé sy phy thuge mé ta nhimg yéu 16 ban dau tap lam quen véi
nhiing nguyén tac moi ctla chinh sach. Ndi chung 6 giai doan nay cac
chinh sich phy thuéc vao yéu 16 nhanh hay cham cua y thire céng déng
trong vige thuc hign, vi da quen voi nhimg rang budc true day. Day chinh
la bude dém dé tién dén sur nhat tri cao trong thye hién chinh séch mdi.
- D6 tré vé sy anh hwéng tir khi chinh sach duge chuyén qua thuc hién
mot cach tich cyc va déng b6 dén khi nd c6 anh hurong vao nén kinh té. DO
tré nay ciing phy thudc vao tinh cl at cua chinh sach. Ngoai ra n6 con phy
thudc vao dic thi va co cau nén kinh té cing nhu cdc diéu kién bén ngoai.
M6 hinh dé tré trong chinh sach kinh té vi mé 6 day 1a Chinh sach tai
khéa. Trong Kinh té hoc vi m6, Chinh sch tai khéa 4 chinh séch thong
qua ché dé thué va dau tu cong cong dé tac dong t6i nén kinh té, Chinh
sdch tai khda cling voi chinh sach tien té 1a cac inh sach kinh té vi mé
quan trong, nhim én dinh va phat trién kinh té. Hai chinh séch nay
thuong anh huong lan nhau va ¢6 tac dong manh mé true tiép dén nén
kinh té va thuong cé dé tré vé thai gian. Co nghia ching phai cd mét gia
s6 At (thi gian) nao do thi cdc chinh sach nay mdi cé higu luc ké tir khi
ban hanh. Theo d6
Ti = Ton + At
Trong dé: Ty): Thoi gian chinh sach bat dau c6 higu luc.
Tin : Thoi gian chinh sach bat dau ban hanh.
At : D6 tré dang dé cap dén.
2. Y nghia ciia 46 tré trong thie tién
Sir dung mé hinh nay gitp chting ta cd duge mot dy bao do tré cla mot
sé chinh sach trong kinh té nham c6 ké hoach kha thi don dau nhiing co hdi
cing nhu viée khac phuc va diéu chinh cac thiéu s6t cla nén kinh té.4s Tap chi Khoa hue xa hoi Viet Nam — 6/2011
thu hign cdc chinh sdch
Chinh sach tai khéa tac dong dén lam phat. Chinh sach tai khoa co do
tré khé xde dinh, nhung véi chinh sach tién té theo tinh toan thi do wé
thoi gian (At) khoang 5-6 thang. So di chinh sach tai khéa kho dinh
thi gian han hitu la vi phu thude vao su ting hode giam thué va dau tur
cong cia Chinh pht mdi quéc gia.
Trong thye té, dé chinh sach tai khoa e6 hiéu lye can phai tao ra sy
can déi thu-chi giita chinh sach thué va dau wr céng. Hién nay trong
nen kinh té, chinh sch tién té luén huéng theo chinh sach dau tu va ca
hai cing theo dudi muc tiéu cua tang truong quoc gia. Nhung vi hiéu qua
dau tu ngay m6t giam, nén nén kinh té phai lién tue gia tang dau tu nham
dat muc tiéu tang truéng. Hé qua 1a lam phat da tré thanh van dé thudng
truc va la cdi bong theo sau tang truéng.
ac
Chinh phi muon thyc hién chinh sach tai chinh néi long bang cach
tang chi tiéu Chinh phu. str duge Quéc héi thong qua thi ciing da mat
thoi gian chd dgi Quéc hdi xem xét thao 1 An dé cé duoc su déng thudn
d6. Sau dé, dé trién khai con phai tién hanh cac hoat dong nhu lap ké
hoach dy an, khao sat- thiét ké dé trién khai dau tu. Nhimng viée nay cting
mat khéng it thoi gian. Chinh vi vay, c6 mot do tré dé chinh sach tai
chinh néi long bat dau phat huy tac dung.
fi
Thdng thudng chinh sach tién té co do tré 1a 5-6 thang, tire la sau khi
tang truéng cung tién cia chinh sach tién t&. Ngoai ra, cé mot bién quan
trong khac, dé chinh la vong quay tién. Bién vong quay tién 1a yéu t6 cé
bicu hign khac nhau trong timg giai doan tuy theo “site khoe™ ctia nén
kinh té. Nhimg thoi ky kinh té gap kho khan, vong quay tién thong
cham lai do ngudi dan tang ty Ié tién tich tri. Do vay, tang trudng tin
dung va cung tién cao khong gay ra lam phat ngay lap tite. Ngoai ra.
trong thdi ky suy thodi, d6 tré ctia cung tién dén lam phat cing thong
kéo dai hon.
Dé hiéu hon van dé nay, ta xem xét cdc yéu t5 du6i day biéu thi méi
quan hé giita cung tién, chi sé gia tigu ding (CPI) va tin dung trong giai
doan 1996-2009 doi véi nén kinh té Viét Nam qua dé thi minh hoa (lam
co’ sé cho ta dat van dé vé dé tré cia chinh sach tin dung va cung tién
nay so voi CPI tie la lién quan téi lam phat).M6 hinh do. wré... 19
TANG TIN OUNG, CUNG TIEN M2 va CPI NHiNG NAM GUA
3
1996
1997
1908
1909
2003
= 2 Be
RoR R AR R RR RR
—eCingténM2 = we CPl | —e—Tinding
Nguon: ADB va Vietstack ting hop |
Chinh ph da cd Nghi quyét 11 dé ra cae bién phap nham kiém ché
lam phat, 6n dinh kinh te 6. an sinh xa héi. Trong d6, dé cap dén van
dé that chat tin dung vao chimg khoan va bat d6ng san trong nam 2011,
dé ting ky vong lam phat dén quy II] nam nay sé giam tinh theo dé tré
clia chinh sach tién té-chinh sach kiém ché lam phat ré rang hon. Hién
nay, vé mat tin higu chinh sach thi tién té nhin r6 rang hon [a tai khoa,
day chinh la y nghia cia van dé dat ra.
Tuy nhién, cé y kién cho rang, d6 tré chinh sach bao git ciing tir 6 dén
9 thang. Vi vay, thye hién chinh sach kiém soat lam phat (d6ng nghia
that chat tién té) & mite d6 nao ciing phai can nhc nhitng anh hudng dén
su tang truéng kinh té cha Viet Nam trong nhing nam téi.
D6 tré ctia cdc tae déng chinh sich rat khac nhau gitta chinh sach tién
té va tai khéa. Chinh sach tién té quyét dugc ngay. Con chinh sach tai
kh6a, 6 nude nao ciing vay. déu phai tudn tha nhig quy trinh kha phire
tap, mat thoi gian. Do vay, chinh sach tai khoa thudng co dé tré. Tuy
nhién, khi da cé su né lye ctia Chinh phi thi tac dong trén thye 1é cia
chinh sach tai khoa lai nhanh, manh hon chinh sach tién té. Anh hudng
ctia chinh sach tién té téi nén kinh té thudng 6 dé tré. Trong qua trinh
thuc thi chinh sach, bo may diéu hanh chinh sach can phai ling nghe
phan hi ctia thi trudng dé cd nhiing digu chinh phi hgp.Su ___ Tap chi Khou hye xa hoi Vigs Nam — 62011
2.2, M6 hinh d6 tré trong dinh gid cic chink sch
Kinh té Vigt Nam 2 quy dau nam 2011: cau kéo va chi phi day déu c6
tac dong Cau kéo lién quan dén chinh sach tién t¢ phai 5-6 thang sau
moi c6 tac dong r6 rang. nhung chi phi day tac dong ngay lap tre, dua
lam phat lén, ma lai thyc hién diéu chinh don dap nhiéu thir mot loc.
Chinh sach tién 16 6 Viét Nam noi riéng da co do we. Tinh tir thoi
dicm Ngan hang Nha nude that chat tién té dén nay 1a vira dui dé chinh
sach tién té co hiéu lye. c6 nghia la chinh sach tign t¢ da co tae dung
dang ké wong viéc thu hep cung tién trong toan nén kinh té ma chu yéu
mi c6 tac dung that chat thanh khoan ctia cac ngan hang thuong mai.
Do do, dén thoi diém bat dau c6 hiéu lue nay, ede ngdn hang thuong
mai co dong thai thu hoi lai Ivong tién da cho vay truée dé thi chinh sach
tién té méi c6 tée dung lam giam hong tién low thong trong nén kinh té,
va qua do lam giam lam phat. Cho nén, viée ndi long tin té nham lam
gidm lai suat trong thoi diém hién nay 1a khong hop ly va di nguge voi
muc tiéu chong lam phat ca Chinh phu.
Chinh sach nao ciing can phai c6 thoi gian dé ngdim dé tré etia nd.
nhién, khi tinh thé chi sé tigu ding dang bién doi timg ngay, do tre
chinh sach c6 anh hung nhat dinh dén nén kinh té. Mot s6 doanh nghiép
ndi ho dang chay dua véi dé tré chinh séch béi dgi dén khi tinh hinh
durge cai thign. mute dO canh tranh sé lén hon nhiéu. Téc dé thay déi cla
gia dau, ca cdc hang hoa nguyén ligu quéc té da tang manh va cang gan
dén day. né cang lao déc nhanh truée khi bat tro lai. Do cing 1a co hoi
dang dé nam bat, chuan bi cho phyc héi va tang téc cia doanh nghiép.
Do tré cua chinh sdch tién 18 co méi quan hé true tiép dén cdc yéu 16
khae nhu: Khi co sur thay déi vé chinh sach Iai sudt hoac lugng tién cung
tng sé anh hudng dén ai suat thi truong, tin dung ngan hang, gid tai san,
ty gid va ky vong; tir dé lam thay dé 2 cau trong va ngoai nude déi
voi hang hoa va dich vu, anh huéng truc tiép dén gia ca trong nude va tir
dé tac dong dén lam phat.
2.3. D6 tré dbi v6i thi trong ching khodn
Khéng co kénh huy dong von nao tot cho doanh nghiép nhur thi | trudng
ching khoan khi ma ngudn vén huy d6ng duge tir phat hanh co phiéu
cho phép doanh nghigp duge str dung lau dai, trong khi néu vay vén
ngan hang hay tim von 6 bat ky kénh nao khac doanh nghiép cing chi
duge str dyng trong khoang théi gian nhat dinh. Hién nay. giéi dau twMo hinh do _ _ oe I
cho rang v6i chi s6 Index c6 mic diém nao dé thich hgp, ho sé tham gia
tré lai thi trudng, nhung nhan dinh thi trudng dang o rat gan mirc ky
vong dau tu. Thi trudng ching khoan thudng 1a biéu thi cho “sire khoe™
nén kinh té cla mot quoc gia. Chinh vi vay d6i voi thi trudng nay. d6 tré
chinh sach van c6 nhiing anh huong nhat dinh.
Muc tiéu kiém ché lam phat dan dén viéc that chat tién té That chat
tién té ludn 1a bai todn kho giai déi voi thi trudng ching Khon,
Lién tiép nhiing thay déi chinh sich gan day khi
kiém duge ly do dé vong vao vigc lam phat sé ha nhiét. Hang loat
diéu chinh vé ty gia doai, gia xing i én. lai suat ngan hang
khién nha dau tu béi réi. Tuy nhién viéc tang gid cia chi phi dau vao cla
san xuait thi dinh cia lam phat la day cia tin dung va cung tién, do do
nguon tién d6 vao thi trong ching khodn cang tré nén mong manh.
n thi truéng kho
Tam ly nha dau tu cing ludn co su thoa hig¢p. Mie chiu dung rui ro
cing khac nhau trong ting hoan canh. Thi quen cua tam ly trudéc nhiing
tin khong tét cho thi trudng dang kha cao. Tuy nhién, thi truéng khong
chimg kién nhiing hanh dong ban thao 6 at. Chi c6 nhimg théng tin thyc
su bat ngw, gay sée mdi co thé khién nha dau tu hoang sg. Co vé nhu dén
gid kha nang d6 tuong déi thdp, nhat 14 nhimg théng tin lign quan dén
chinh sach tién té.
Logic vé viée néi long tién 1é, ing truGng tin dung manh sé thc day
dong vén dé vao chimg khoan hong cé nghia la tién tir ngan hang chay
vao chimg khodn. Di nhién, yéu t6 don bay rat quan trong, nhung quan
trong hon 1a vige noi long tién té sé giai phong strc mua ma cho dén nay
van dang cho doi.
Dinh hu6ng thyc hign chinh sach tién té that chat, tiét kiém chi tiéu
cong kéo dai dén nam 2012 1a nhan t6 khac gép phan can tré su tham gia
-ctia dong tién dau tu chimg khoan.
R6 rang, dé tré chinh sach can thiép vao thi truong chimg khoan Ia rat
16, mOt thi trudng twong ching nhu khéng bj anh hung. Song thuc chat
huy dong vén thi nguén vén nay phan én cing tir viée chay tir ngan
hang ma co.52 Tap chi Khoa hye xa hoi Vigt Nam — 6/2011
2.4. DG tré va mai quan hé giita tin dung voi lam phat.
06
Du bao 2011
51.39%
0.5 va2012
A
0.4 /
02 21.40% 2220% 95x Ady 18%
’ 118%
y 6. = F124
0.1 Dae oe TO ON RY on,
40% Hyp, 29.6% 5%
0
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011
Tang truéng tin dung — — Lam phat theo chi so tiéu dung nam sau
M6i quan hé giita tang truéng tin dung va lam phat
Neguén: Tong cuc Thong keé.
Do chinh sch tién t¢ c6 d6 tré nhat dinh (khodng hai quy), chung ta
hoan toan co thé nhin thay cae ket qua chong lam phat cua chinh sach
that chat tién t¢ trong khoang thai gian vao dau quy 4/2011.
That chat tién t¢ khong ¢6 nghia rang lam phat gia tang do chi phi von
tang cao, day gia hang hoa tang. Trén thy té tong chi phi von giam do
doanh nghiép cat giém vén luu dong. nhan su va chi phi noi chung dé
dap tng mire cau moi yéu hon.
Tuy nhién, d6 chi 1a bé ndi va thue té cho thay day la mot phan img
binh thuong cua thi truong voi mot s6 hang thiét yéu chit khong phai voi
nhiéu mat hang khac. Déng théi, chinh sch tién
kiém ching trong thoi gian téi. Khi chinh sach tién té t Jt chat thye sur
phat huy tac dung, toc d6 ting gid sé giam xudng va niém tin vo chinh
sach sé tang lén.
Tuy nhién, trong trung han Ngan hang Nha nude nén str dung lam
phat muc tiéu va ding cung tién hoac lai sudt dé dat muc tiéu nay béi vi
kiém soat tin dung mang tinh ménh Iénh nhiéu hon 1a tinh thi truéngM6 hinh dé tré.
ey
nhung sit dung lam phat muc tiéu chi co két qua khi thi trang c6 niém
tin vao hiéu qua ctia chinh sach.
Diéu hanh chinh sach tién 1é phai ting bude, nhung cdn nhat quan va
phi hop voi téc d6 diéu chinh ctia thi trudng tai chinh. Vi vay mire dé
that chat bang chi tiéu tang truong tin dung duoi 20% trong nam 2011 va
co thé duy tri trong mét so nam tiép theo 1a hop ly dé tao lap ky vong 6n
dinh vé lam phat ctia thj trong.
2.5. D6 tré doi v6i thi trudug bit ding sin
Chu trong cat giam ngudn tin dung dau tr vao cae Tinh vue phi san xuat,
trong dé cé bat dong san dang khién gidi kinh doanh lo ngai vé thi trudng bat
d6ng san (BDS) dang nhen nhom kh6i sac, lai c6 nguy co am dam.
Tuy nhién, khong phai tat ca cdc phan khic déu bi thu hep, chinh sich
s€ co d6 tré thong trung binh tir 2-3 nam.
‘Thi truéng BDS sé cé nhing diéu chinh nhat dinh, nhung khong nhu
du ludn lo ngai. Thi truéng van sé c6 giao dich. thm chi 6 m6t s6 phan
khtc, giao dich sé s6i déng hon. Trong béi canh nguén cung nha dang
tang lén, gid vang va USD bién d6ng tang, thi nguoi din ludén tim dén
cde kénh dau tu hitu higu. Nhimng ngudi co diéu kién sé tranh tha mua
BDS khi gia 6 mite chap nhan duge. Nhiéu ngudi cing lo ngai, viéc siét
chat tin dung sé khién nguén cung giam di. Nhung trén thue té, thi
trugng BDS luén c6 dO tré nhat dinh, khong nhu linh vue san xuat.
Th6éng thuong, mét du an nha & theo quy trinh mat khoang 2-3 nam tir
khi khdi cng dén khi cé san pham, du an I6n phai tir 5-10 nam. Chinh vi
vay. chinh sach chi tac dong dén nhimg du én chuan bi dau tu, hodc c6
ngudn géc tir vin vay.
Thi trudng bat dng san c6 dac thd la can long von rat lon, ké ca déi
vai cée chi dau tu phat trién dy an, hay déi véi nha dau tu, khach hing
giao dich trén thi truong. C6 thé ndi, ngudn vén Ia yéu té quyét dinh dén
xu hung cia thi truong trong thoi gian toi.
Thi trudng d6ng san thoi gian toi sé rat khé khan. Tuy nhién,
khéng han ndi la khéng cé giao dich. Dac tha cua thi trong bat d6ng san
1a phan tng véi chinh sach sé c6 mot do tré nhat dinh, nhung rat cham.
Nhu vay, ta thay ring trén thy té thi trudng bat dong san chiu su tac
d6éng cia d6 tré chinh sach. Tuy nhién su tac dong nay khong manh mé
nhu cdc thi trong khaec duge phan tich 6 trén.St a Tap chi Khoa hoe x@ hoi Vide Nam — 6/2011
Tom lai, xem xét cdc mé hinh dé tré trong chinh sach kinh 1é vi mé
cho phép ching ta dé ra cée bién phap phong ngira. han ché cdc yéu t6
tiéu cue lam anh huéng dén viée thuc thi cdc chinh sdch.
* Bach khoa toin thu mo http:// wikipedia.
. Vi Phong “Dé tré cla chinh sch”. http://doanhnhansaigon.vn
. Nahi quyét |/NQ-CP ngay 24/02/2011 cda Chinh phi ban hanh * Nhiing gidi phap cha
yéu tap trung kiém ché lam phat, én dinh kinh té vi mo".
. Eeonomic's view : Policy Lags. http://economistsview.typepad.com
wpe
we
Mark Thoma (2008), Policy Lags: “The market can stray longer than can solvent".