Pisana nastavna priprema za nastavni sat

Nastavna oblast: jezik

Nastavna jedinica: Skraćenice

Struktura i tip časa: usvajanje novih znanja

Odgojno-obrazovni ciljevi:

Odgojni: njegovanje privrženosti vlastitom jeziku kao nasljeđu, njegovanje govorne

kulture, razvijanje međusobnog uvažavanja i poštovanja različitosti u izražajnim
sposobnostima, navikavanje na timski rad
Obrazovni: upoznavanje učenika sa jezičkim zakonitostima, utvrđivanje postojećih i
sticanje novih znanja iz oblasti jezika
Funkcionalni: razvijanje sposobnosti za pravilan govor i pisanje, razvijanje smisla za
konkretno precizno izražavanje, razvijanje, izgrađivanje i formiranje perceptivnih,
mentalnih, manuelnih i komunikativnih sposobnosti, razvijanje vještine govora,

Nastavne metode i postupci: metoda rada na tekstu, metoda usmenog izlaganja i

razgovora, metoda demonstriranja, ilustrativna metoda

Oblici rada: frontalni rad, individualni rad, individualizirani rad,

Nastavna sredstva pomagala: Naš jezik 9, Radna sveska 9, kreda, sveska
Korelacija: književnost, kultura izražavanja, medijska kultura

Tok izvođenja nastavnog sata

Uvodni dio sata ( 5 min)

Šta su skraćenice? Šta znaš o skrećenicama? Da li i sam koristiš neke?

Prepoznaj značenje ovih skraćenica:

šk. g.
PTT bos.

KM SKRAĆENICE SAD

aor. BiH
ž. r.

Glavni dio sata (35 min)

Najavljujem cilj nastavnog sata. Danas ćemo raditi skraćenice.

Skraćenice/kratice nastaju kraćenjem riječi na jedno ili više slova ili jedan ili više
slogova. Mogu se pisati s tačkom ili bez nje, malim i velikim slovom.
Skraćenice mogu biti stalne/ustaljene i prigodne.
Stalne skraćenice su općeprihvaćene, poznate, uobičajene i njihovo pisanje je
utvrđeno pravopisnim pravilima o pisanju skraćenica.
Prigodne skraćenice imaju svog autora, nisu općeprihvaćene, uobičajene, ali su
ekonomične i lahko prepoznatljive.

 Stalne skraćenice mogu biti:

o obične skraćenice
o sastavljene (složene) skraćenice

 Obične skraćenice su skraćeni dijelovi riječi ili skupova riječi. Mogu biti
sastavljene samo od jednog ili više slova, od sloga/slogova i početnih slova
narednog sloga. Najčešće se pišu sa tačkom, ali postoje i posebne skraćenice,
znakovi/simboli, koji se pišu bez tačke. Izgovaraju se u neskraćenom obliku, kao
puna riječ, kao da nisu skraćene.

1. Skraćenice sa tačkom na kraju

a) Jednoslovne skraćenice

Skraćenice nastale uzimanjem prvog slova riječi (jednoslovne skraćenice) pišu se sa

tačkom:

o č. (čitaj); g. (godina); v. (vidi/vijek); r. (razred); o. g. (ove godine); v. d.

(vršilac dužnosti); ž. r. (ženski rod); j. (jednina); l. (lice); t. (tačka);

S nekim jednoslovnim skraćenicama iz latinskog jezika si se, možda, već

susreo/la, ili ćeš se susresti:

o a. a. (ad acta/među spise); l. c. (loco citato – na navedenome mjestu); f.

(femininum – ženski rod); m. (masculinum – muški rod); n. (neutrum –
srednji rod); s. a. (sine anno – bez oznake godine);

Neke jednoslovne skraćenice se pišu velikim slovima sa tačkom:

o kada kratimo lična imena, pišemo ih velikim slovom i sa tačkom:

M. M. D. (Mehmedalija Mak Dizdar), A. G. M. (Antun Gustav Matoš);

S. S. K. (Silvije Strahimir Kranjčević) ili M. M. Dizdar, A. G. Matoš, S.
S. Kranjčević;

o neke skraćenice latinskih riječi i izraza pišu se velikim slovom sa

tačkom:

P. S. (post scriptum – poslije napisanoga); N. B. ( nota bene – pazi

dobro,); A. D. (anno domini – poslije Hrista); A. H. (anno Hagire – po
Hidžri); L. S. / M. P. (locus sigilli – mjesto pečata);
 b) Višeslovne skraćenice/kratice

o Neke skraćenice se tvore tako što se uzimaju početna slova do prvog

samoglasnika i iza njih se stavlja tačka:

br. (broj); i sl. (i slično); mn. (množina), pr. (primjer); st.

(stoljeće); str. (strana); npr. (na primjer); pr. n. e. (prije nove
ere); šk. g. (školska godina); gl.(glagol);

o Skraćenice se često tvore i tako da se uzima prvi slog i početni dio drugoga
sloga, do samoglasnika:

akc. (akcent); bos. (bosanski); dem. (deminutiv); komp.

(komparativ); lok. (lokativ); engl. (engleski); uč. (učenik); inž.
(inžinjer); gosp. (gospodin); ul. (ulica); im. (imenica);

o Skraćenice se mogu tvoriti i tako da se od riječi koja se krati uzimaju prva

dva sloga i početni dio trećega:

etim. (etimološki); aor. (aorist); geogr. (geografija i geografski);

imperf. (imperfekt); augm. (augmentativ); demin. (deminutiv);

o Skraćenice se tvore i tako što se od riječi koja se krati piše:

 početni dio do drugoga suglasnika: rus. (ruski); tur.
(turski); češ. (češki);
 od prvog i zadnjeg slova u riječi: dr. (doktor); mr.
(magistar);
 uzimanjem nekoliko slova iz riječi ili skupa riječi: bh.
(bosanskohercegovački); itd. (i tako dalje); jd. (jednina);
vkv. (visokokvalificirani).

2. Skraćenice bez tačke na kraju

Bez tačke na kraju pišu se najčešće skraćenice koje su ustvari znakovi/simboli

mjernih jedinica, novčanih jedinica, strana svijeta, hemijskih elemenata koji su
kao takvi međunarodno prihvaćeni. Neke od tih skraćenica pišu se velikim
slovom a neke malim.

mm (milimetar) g (gram) USD (američki dolar)

cm (centimetar) kg (kilogram) EUR (euro)
dm (decimetar) l (litar) KM (konvertibilna marka)
m (metar) t (tona) GBP (britanska funta)
km (kilometar) dcl (decilitar) SIT (slovenački tolar)
 Simboli hemijskih elemenata, strana svijeta i pojedinih mjernih jedinica
izgovaraju se kao jedna riječ i pišu se velikim početnim slovom, bez tačke,
latinicom:

hemijski elementi strane svijeta mjerne jedinice

Cu – bakar I – istok A – amper
Al – aluminijum J – jug J – džul
O – kiseonik S – sjever V – volt
Ca - kalcijum Z – zapad W – vat

o I skraćenice gđa (gospođa) i gđica pišu se bez tačke.

Sastavljene/složene skraćenice

 Sastavljene/složene skraćenice se, za razliku od običnih skraćenica koje se

izgovaraju kao pune riječi, i izgovaraju i pišu kao skraćenice. Sva slova u ovim
skraćenicama, bez obzira da li se u punom nazivu pišu velikim ili malim slovom,
pišu se uvijek velikim slovom (osim veznika i):

o BiH – Bosna i Hercegovina; PTT - Pošta, telegraf, telefon; KUD – Kulturno

– umjetničko društvo; SAD – Sjedinjene Američke Države; Neke složene
skraćenice mogu se deklinirati: MUP-a, SAD-u, KUD-a, PTT-a... Padežni
se nastavci tada pišu malim slovima i odvajaju od skraćenice crticom.

 Kako se izgovaraju i pišu sastavljene/složene skraćenice?

o Sastavljene/složene skraćenice mogu se izgovarati (čitati) onako kako

su napisane: MUP, BiH, UNICEF..;

o Sastavljene/složene skraćenice mogu se izgovarati po nazivu slova u

abecedi: SAD – EsADe; UN – UeN; PTT – PeTeTe;

Završni dio sata (5min)