CHUONG II HOAT DONG, GIAQ TIEP VA SU HINH THANH, PHAT TRIEN TAM Li, Y THUC giao tip, tdm lt, § thie 1A nhing khéi nigm eo bin nhit cia chiing c6 m6i quan hé chat ché véi nhau. Hoat dong va giao tigp ciia con ngudi khong thé din ra néu thiéu su tham gia cia tam If, ¥ thie. Mit khdc, tam Ii, ¥ thife eting khong thé tw nhien sinh ra bén ngoai cude song hoat dong va giao tiép cia con ngudi. Vi vay, trong chuong nay, ching ta edn tim higu: Hoat dong 1a gi?; Giao tiép 1a gi?; Cau tric ciia chting, méi quan he gia tam Ii, § thiée véi hoat dong va giao tip. 1. HOAT BONG Bat ki su vat, hign tugng nao cing ludn van dong. Bing van dong va thong qua van dong ma sir vat, hién twong t6n tai va thé hign dic tinh cita nd. Bai vay, van dong 1a thude tinh von ¢6, 1a phyong thite t6n tai cia stt vat va hién tong. 6 con ngudi, thude tinh 46, phuong thiic d6 chinh Ia hogt dong. 1. Khai nigm hoat dong 1.1. Hoat déng la gi? C6 nhiéu dinh nghia khac nhau vé hoat dong tuy theo géc do xem xét. Dudi géc do triét hoc, hoat dong 1a quan hé bign ching cia chit thé va khdch thé, Trong quan hé d6, chi thé 1 con nguvi, Khdch thé [a hign thyc khdch quan. 6 géc do nay, hoat dong duoc xem 1a qué trinh ma trong d6 c6 sit chuyén hod ln nhau gitta hai cue “cha thé ~ khiéch thé”. Dudi g6e do sinh hoc, hoat dong 1a sy tiéu hao nang lugng than kinh va bap thit cia con ngudsi Khi tfc dong vao hign thc khéch quan nhim thoa man nhu cu vat chat va tinh than ciia con ngudi Dudi g6e do tam If hoc, xudt phat tir quan diém cho ring cuge s6ng cia con ngudi 1a chudi nhimg hoat dong, giao tiép ke tiép nhau, dan xen vio nhau, hoat dong duroc hiéu 1a phyong thie t6n tai cita con ngudi trong thé gidi. 42Hout dong 1a mdi quan hé tée dong qua lai giita con ngudi vd thé gidi (khdch thé) dé tao ra sin phim cd vé phia thé’ gidi va ed vé phia con ngudi (chit thé). ~ Trong méi quan hé d6 ©6 hai qué tinh dién ra déng thei, bi nhau, thong nba véi nhau. sung cho + Qua trinh thie nhdt la qué trink ddi twong hod (cdn goi La “xust tam”), trong 46 chi: thé chuyén nang Iuong cia minh thanh sin phim hoat dong. Day Ta qué tinh ma tam If cia con ngudi (cia chit thé) durge boc 16, dutoc khich quan hod trong qué trinh 1am ra san phim. Nhd vay, ching ta méi ¢6 thé tim higu duge tam If con ngudi thong qua hoat dong cita ho. + Qué trinh thit hai la qué trink chi thé hod (con goi Wa “nhap tam”), trong 46 con ngudi chuyén ndi dung khéch thé (nhimg quy luat, ban chat, dic diém... ita khdch thé) vao ban than minh, tgo nén tam Ii, ¥ thtic, nhan céch cia ban than, Day chfnh 1a qué trinh chiém Tinh (inh hoi) thé gidi, 1A qué trinh nhap tam. Vi thé, nguaii ta c6 thé n6i tam If 1A sur phan nh thé giéi khach quan; noi dung tam If do thé gidi khach quan quy din. Nhu vay, trong hoat dong, con ngudi vita tao ra sin phdm vé phfa thé gidi, vita tao ra tam If, ¥ thie cla minh, hay néi khée di, tam If, ¥ thie, nhan each duge boc 19, hinh thanh va phat trién trong hoat dong. Hoat dong cita con ngudsi bao g6m céc qué trinh con ngudi tic dong vio vat thé vat chat goi chung 1a qué trinh bén ngoai va qué trinh tinh than, tri tug qué tinh bén trong. Nghia Ia trong hoat dong bao gém ca hanh vi lin tam Ii, cd cong vige chan tay lin cong vige tri 6c. 1.2. Bac diém ctia hoat déng ~ Hoat dong bao gid'ciing la “hoat déng cé déi twong”. Bi tuong cita hoat dong 1a cai ma chit thé téc dong vio nhiim thay d6i hoae chim link. NO ¢6 thé 1 su vat, hign tugng, khéi nigm, con ngudi hose méi quan he... c6 kha nang thod min nhu céiu nao dé cita con ngubi, thiic diy con ngudsi hoat dong. Vi thé, doi tugng hoat dong 1a hién than cita dong co hoat dong. Vi du: Di tuong ciia hoat dong hoc tap 18 tri thiic, Ki nang, Ki xdo.... ching e6 khi nang tho’ man nhu cu nhgn thife — hoe tap cia con ngudi nen trés thinh dong co dich thue thie day con ngudi tich cue hoc tap. Cin phai n6i them ring, c6 nhiéu trudng hgp déi tong cia hoat dong khong phai 18 mot cai gi dé c6 siin, ma 1a cai dang xuat hién ngay trong qué trinh 43hoat dong. Dac diém nay thudng thy khi con ngudi hoat dong mot cdch tich cyc nhur trong hoat dong nghién cifu, trong hoat dong hoc tap... = Hout dong bao gid’ cing 6 clui thé. Chis thé 1a con ngudi c6 ¥ thite tée dong vio khach thé ~ doi twong cia hoat dong. Nhu vay, him chia trong hoat dong 1a tinh chi thé ma dac diém néi bat nhat cia n6 1a tinh tw giée va tinh tich ewe Chit thé hoat dong c6 thé 1a c4 nhan hoae nhém ngu’i, Chi thé 1a nhém ngudi khi ho cing nhau thyc hign hoat dong véi mot déi tuong, mot dong co chung. Vi du: Chi thé hoat dong san bat 18 mot nhém ngudi di san béi IF ho cing chung mot déi tong, mot dong eg hoat dong ~ con méi = Hout dong bao gid ciing 6 tin muc dich. Muc dich 1a biéu tong vé sin phim hoat dong cé kha nang thoa min nhu edu ndo d6 ciia chi thé, né diéu khién, digu chinh hoat dong. Tinh muc dich gin lién v6i tinh d6i tong. Tinh muc dich Tuon bj ché use béi noi dung x4 hOi, vi thé khong nén hiu mue dich mot eich thuiin tuy chi quan nhur la ¥ thich riéng, mong mudn, § dinh chit quan... = Hoat dong van hanh theo nguyén tde gidn tiép. Trong hoat dong, con ngudi bao gid ciing phai sir dung nhing cong cu nhét dinh. Trong hoat dong lao dong, ngudi ta ding ce cong cu ki thuat nhu may méc, edi cua, efi cube... Lie dong vio d6i trong Iao dong. Tuong ty nh vay, tiéng noi, chit vigt, kinh nghiem va céc hinh anh tam If khéc 1A cong cu tam If duge sit dung dé t6 chic, digu khién thé gidi tinh thn cia méi con ngu’i. Nhimg cong cu dé git chtte ning trung gian gitta chit thé va d6i twong hoat dong, tao ra tinh gidn tip etia hoat dong. Diéu nay chi ra sur khéc biet vé chat giita hoat dong cia con ngudi véi hanh vi bin nang cita con vat, 2. Cau trac cla hoat dong * Phan tich, mo ta edu tric hoat dong 18 mot vain dé duge nhiéu nha tam Ii hoc quan tam. Ngudi déu tien e6 tw tudng nay va dat duoc nhiing két qua nghién ctu nhat dinh 14 L.S. Vygotsky. Ong da phan tich céc khdi nigm “cong cu”, “thao thic”, “mye dich”, “dong co”. Tiép tuc phat trién tu tudng va thinh qua dé, nha tam If hoc XO viet néi tiéng A.N. Leonchiey, trén co sé nghién ettu thyc nghieém, Lin diu tign di mo ti co ediu chung cia hoat dong vio nam 1947. Sau gan 30 nam (nam 1975), Ong da cu thé hos co eau dé trén nhiéu binh dign: hinh thai, kiéu loai, thanh phin, don vi, trinh do, cap bac... C6 thé khai quat két qua nghién ettu ciia A.N. Leonchiev vé ediu tric vi mo cia hoat dong nhur sau: 44= Hoat dong dinh hudng gid tri: 14 mot loai hoat dong tinh thin xe dink § nghia cia thyc tai v6i bin than chi thé, tao ra phuong hudng ciia hoat dong. Vi du: hoat dong xay dung thang gid tri, hoat dong danh gid va Iya chon gid ti — Hoat dong giao Iu (giao tiép): 18 hoat dong thiét lap va van hank méi quan he ngudsi ~ ngudi (sé duge ban ki 6 cde muc sau). ‘Tom Iai, con ngudi cé nhiéu hoat dong. Moi sit phan loai hoat dong chi c6 tinh chit tuong d6i va cic loai hoat dong cita con ngudi cé quan he gin bé, mat thiét véi nhau. 3.2. Hoat déng chii dao a. Khdi nigm hoat dong cli dao Trong tam If hoc, nhis str phan tich c hoat dong chinh va ¥ nghia ciia né d6i véi se hinh thanh va phat trién tam If nhan cach, khdi nigm “hoat dong chit dao” da ra adi. Hoat dong chit dao ta hoat dong quyét dinh nhitng bign adi chit yee nhat trong cae qué trinh tdm li va trong cde dae diém tdm Ui eita nan cach con ngudi d giai dogn phat trign nhdt dinh. Hoat dong chit dao c6 ba de diém co ban: = Hoat dong nay lin déu tign xuat hign trong dOi sng ed nhan. Khi da 1a hoat dong chit dgo thi trong long né di niy sinh yéu t6 cita hoat dong méi khéc = dang hoat dong chil dao 6 lia tuéi tigp theo. — Mot khi da nay sinh, hinh thinh va phat trién thi hoat dong chi dao khong mat di ma tigp tue t6n tai mai, — D6 1a hoat dong quyét dinh sy ra ddi thanh twu méi (edu tao tam Ii méi) dic trung cho mot lifa tuéi. ‘Tam Ii hoc di phat hign duge & mdi giai doan lita tudi 6 mot hoat dong chit dao. Vi dy: Hoat dong chi dao ciia tudi miu gido 1a vui choi... tuéi hoc sinh tigu hgc 1d hge tap..., tudi truémg thanh 1a lao dong... b. Su thay adi hoat dong chit duo ‘Thai diém xéc dinh sue thay thé tir hoat dong chit dgo nay sang hoat dong chit dao khée duge dic trumg béi vi trf cia con ngudi trong méi quan hé véi thuc tai xung quanh. Trong qué trinh phat trign, dén mot Iie nao d6, con ngudi nhan thiic duge vi trf cia minh dang chiém git trong ede méi quan hg khong, cOn phit hop véi kha nang cia minh va xudt hign nhu edu thay Adi vi tf hi tai. Tir d6 nay sinh mau thudn gitta kha nang phat trién cita con ngudi véi chinh 48miic do phat trién ma ho dang ¢6 do hoat dong hign thai tao ra. Viée gidi quyét mau thulin dy tat yéu din dén thay thé hoat dong chi dao nay bang hoat dong chit dao khéc trong cée giai doan phat trién. Vige dua khdi nigm hoat dong chit dao vio gido duc ¢6 ¥ nghia thye tin to 16n: Mi hoat dong chi dao sé mang Jai thinh yu méi, mot cifu trite tam If dic trung va chit thé sit dung n6 nhu Ia phuong tign dé thuc hién hoat dong ciia minh, Do dé, nhiém vu co ban cia giéo dyc 1A t6 chtie t6t qué tinh hinh thanh, cdc hoat dong chit dao cita hoc sinh trong qué trinh phat trién I GIAO TIEP. ‘Song trong x4 hoi, con ngudi khong chi c6 quan hé véi thé gidi su vat, hign tung bang hoat dong c6 doi tong, ma cdn c6 quan hé véi con ngudi, Véi xa Gi. Quan hé dé goi Ia giao 4. Khai nigm giao tiép 1.1. Giao tiép 1a gi? Giao tiép 1A moi quan he gitia con ngudi véi con ngudi, thé hign su tigp xtic tam If gidta ngudi va ngudi, thong qua dé con ngudi trao déi v6i nhau vé thong tin, vé cim xe, tri gide Kin nhau, din hudng tée dong qua lai véi nhau. Noi cach khde, gino tigp la qua trinh xdc lap va van hanh cde quan he ngudi — ngudi, hign tui hod cic quan hé xd hdi gita chit thé nay voi chi thé Khde Moi quan hé giao tigp gitta con ngudi voi con ngudi c6 thé xiy ra v6i céc hin thie kde nhau: ~ Giao tigp gitta 4 nhan véi e4 nhan. ~ Giao tip gitta cé nhan véi nhém. ~ Giao tigp gitta nhém v6i nhém, gitta nhém véi cong déng... Giao tigp vita mang tinh chat x4 hoi, vita mang tinh chet ci nhan. Tinh chat Xa hi cita giao tigp thé hien & viée n6 dugc nay sinh, hinh thanh trong xi hdi va sit dung cic phuong tign do con ngudi am ra, duge truyén tir thé he nay sang thé he khéc. Tinh chit c4 nhan thé hign & ngi dung, pham vi, nhu céu, Phong c&ch, ki nang... giao tiép cia méi nguii. 1.2. Chuic nding ctia giao tiép a. Chite nang thong tin Qua giao tigp, con ngudi trao déi, truyén dat tri thie, kinh nghiem véi nhau. Méi cd nhan vita 1a nguén phat thong tin vita 1a noi tiép nhan thong tin 49,