ANALIZA ELEKTROENERGETSKIH SISTEMA

Elektrijada 2004.
Razmatra se jednostavan elektroenergetski sistem sa jednopolnom šemom i parametrima
prikazanim na slici 1.

Radi pojednostavljenja zadatka može se smatrati:

− da su otocni parametri vodova (otocne susceptanse i konduktanse) i transformatora (impedanse
magnecenja), kao i sve omske otpornosti bez znacaja za oba zadatka;
− svi vodovi (2-3, 4-5, 3-6 i 6-7) potpuno su jednaki;
− da je subtranzitna reaktansa generatora za simetrican režim direktnog redosleda jednaka sa
reaktansom generatora za simetrican režim inverznog redosleda.

Slika 1 – Jednostavan elektroenergetski sistem.

Zadatak br. 1:
Ako su za razmatrani elektroenergetski sistem poznate sledece vrednosti:
− trofazna snaga potrošnje potrošaca u cvoru br. 5: 50 MW i 20MVAr,
− modula fazora napona u cvoru br. 1, od 15.5 kV,

potrebno je odrediti:
− fazor napona u potrošackom cvoru br. 5 i
− trofaznu snagu koju generator injektira u cvor br. 1.
Napomena: Ostale velicine režima nisu od interesa.

Zadatak br. 2:
Odrediti vrednosti struja dvostrukog zemljospoja (bilo koje dve faze) u subtranzitnom
režimu koji se desio u potrošackom cvoru br. 5.
Napomene: Pri proracunu zanemariti uticaj struje potrošaca pre kvara.
Sistem je pre kvara radio u simetricnom režimu pozitivnog redosleda – režimu
izracunatom u Zadatku br. 1.

1
 REŠENJE:
Odredivanje parametara:
x gd ′′⋅Vng
2
xig ⋅Vng
2
25 ⋅(15.75 ⋅103 ) 2
Ø Generator: X gd ′′ = X gi = = = = 0.2481 [Ω ]
100 ⋅S ng 100 ⋅S ng 100 ⋅250 ⋅106

ukTr1 ⋅Vn2 10 ⋅(121 ⋅103 ) 2 121 kV 

Ø Tr1: X k1 = = = 5.8564 [Ω ] M1 =
100 ⋅S nTr1 100 ⋅250 ⋅106 15.75 
kV 


ukTr 2 ⋅Vn2 10 ⋅(115 ⋅103 ) 2 220 kV 

Ø Tr2: Xk2 = = = 8.8167 [Ω ] M2 =
100 ⋅S nTr 2 100 ⋅250 ⋅106 115 
kV 


u kTr 3 ⋅Vn2 10 ⋅(115 ⋅10 3 ) 2 220 kV 

Ø Tr3: X k3 = = = 8.8167 [Ω ] M3 =
100 ⋅S nTr 3 100 ⋅250 ⋅10 6 115 
kV 


Ø Vodovi: X Vd = X Vi = xVd ⋅l = 0.34 ⋅50 = 17 [Ω ]

X Vo = 3,5 ⋅X Vd = 3.5 ⋅17 = 59.5 [Ω ]
Izbor baznih vrednosti:
b
V110 = 115 [kV]
b
V220 = 220 [kV]
S b = 100 [MVA]
Da bi se normalizacijom eliminisao idealni transformator iz ekvivalentne šeme Tr.1,
vrednost baznog napona na naponskom nivou 15.75 kV (cvor br. 1) treba izabrati na sledeci nacin:
15.75 V15b .75 15.75
= b ⇒ V15b .75 = ⋅115 = 14.9691 [kV]
121 V110 121
(V15b ,75 ) 2 (14.9691 ⋅103 ) 2
,75 = = = 2.2407 [O ]
b
Z15
Sb 100 ⋅106
b 2
(V110 ) (115 ⋅103 ) 2
b
Z110 = = = 132.25 [O ]
Sb 100 ⋅106
b 2
(V220 ) (220 ⋅103 ) 2
Z 220 =
b
= = 484.00 [O ]
Sb 100 ⋅106
Normalizacija velicina:
def def
S = U ∗ ⋅I = P − jQ
Sˆ (50 − j20) ⋅106
sˆ5 = p5 − j ⋅q5 = 5b = = (0.5 − j0.2) [r.j.]
S 100 ⋅106
Sb 100 ⋅106
b
I 220 = b = = 454.5455 [A]
V220 220 ⋅103
Uˆ1 15,5 ⋅103
uˆ1 = b = = 1.0355 [r.j.]
V15,75 14.9691 ⋅103

2
Normalizacija parametara:
X gd ′′ X gi 0.2481
Ø Generator: x gd ′′ = x ig = b
= b
= = 0.1107 [r.j.]
Z15 ,75 Z15 ,75 2.2407
X k1 5.8564 121 V15b .75
Ø Tr1: xk1 = b
= = 0.0443 [r.j.] m1 = b
=1
Z110 132.25 15.75 V110
b
Xk2 8.8167 220 V220
Ø Tr2: xk 2 = b
= = 0.0667 [r.j.] m2 = b
=1
Z110 132.25 115 V110
b
= 0.0667 [r.j.]
X k3 8.8167 220 V220
Ø Tr3: xk 3 = b
= m3 = b
=1
Z110 132.25 115 V110
X Vd 17
Ø Vod 110 kV: xVd110 = xVi 110 = b
= = 0.1285 [r.j.]
Z110 132.25
X Vo 59.5
xVo110 = b
= = 0.4499 [r.j.]
Z110 132.25
X Vd 17
Ø Vod 220 kV: xVd 220 = xVi 220 = b
= = 0.0351 [r.j.]
Z 220 484
X Vo 59.5
xVo 220 = b
= = 0.1229 [r.j.]
Z 220 484

Ekvivalentne šeme u domenu simetricnih komponeneti:

(E - elektromotorna sila generatora iza subtranzitne reaktanse)

Slika 2 – Pogonska šema direktnog (inverznog) redosleda pre kvara.
Po uslovu zadatka pogonske impedanse (reaktanse) za sve elemente direktnog i inverznog
redosleda imaju medusobno jednake vrednosti. Sledi da su i ekvivalentne šeme direktnog i
inverznog redosleda u potpunosti medusobno jednake (topološki i po vrednosti parametara).

Slika 3 – Pogonska šema nultog redosleda pre kvara.

3
Redukcija (svodenje) pogonskih šema na sistem od interesa:
′ = xkTr 2 + xVd 220 = 0.0667 + 0.0351 = 0.1018 [r.j.]
x35
′′ = xVd110 + xVd110 + xkTr 3 = 0.1285 + 0.1285 + 0.0667 = 0.3238 [r.j.]
x35

Slika 4 – Ekvivalentiranje, korak 1

′ ⋅x35
x35 ′′ 0.1018 ⋅0.3238
′′′ =
x35 = = 0.0774 [r.j.]
′ + x35
x35 ′′ 0.1018 + 0.3238

Slika 5 – Ekvivalentiranje, korak 2

′′′+ = 0.0443 + 0.1285 + 0.0774 = 0.2503 [r.j.]
x15 = xkTr1 + xVd110 + x35

Slika 6 – Ekvivalentna pogonska šema direktnog (inverznog) redosleda

Napomena: Vrednosti parametara ekvivalentne šeme nultog redosleda nisu od iteresa za

razmatranja u ovom zadatku tako da nisu poslebno ni isticane.

Zadatak br. 1:

Napon u cvoru 5 se može prikazati kao:

uˆ5 = e + jf . (1.1)
Pad napona izmedu cvorova 1 i 5:
sˆ p − jq5
? uˆ15 = uˆ1 − uˆ5 = u1 − (e + jf ) = jx15 ⋅ 5∗ = jx15 ⋅ 5 (1.2)
uˆ5 ( e − jf )
u1 ⋅(e − jf ) − (e 2 + f 2 ) = x15 ⋅q5 + jx15 ⋅p5 (1.3)

4
 Kompleksna jednacina (1.3) može da se predstavi sa dve realne jednacine:
Re: e 2 − u1 ⋅e + ( f 2 + x15 ⋅q5 ) = 0 (1.4)
Im: − u1 ⋅f = x15 ⋅p5 (1.5)
Iz jednacine (1.5):
x ⋅p 0.2503 ⋅0.5
f = − 15 5 = − = −0.1208 [r.j.]
u1 1.0355
Na osnovu kvadratne jednacine (1.4):
u1 ± u12 − 4 ⋅1 ⋅( f 2
+ x15 ⋅q5 ) 1.0355 ± 1.0722 − 4 ⋅(0.0146 + 0.2503 ⋅0.2)
e= =
2 2
e1 = 0.9687 [r.j.]
e2 = 0.0667 [r.j.]
Ocigledno je da rešenje e2 nije prihvatljivo, tako da je e=e1, odnosno, fazor napona u cvoru
br. 5 iznosi:
uˆ5 = (0.9687 − j0.1208) [r.j.]
Uˆ = uˆ ⋅V b = (0.9687 − j0.1208) ⋅220 ⋅103 = (213.114 − j26.576) [kV]
5 5 220
Pad napona je:
? uˆ15 = uˆ1 − uˆ5 = 1.0355 − 0.9687 + j0.1208 = (0.0668 + j0.1208) [r.j.]
Gubici snage izmedu cvorova 1 i 5 su:
2
? uˆ 0.0191
? sˆ15 = 15 = = − j0.0761 [r.j.]
jx15 j0.2503
Snaga koja se injektira u cvoru 1 je:
sˆ1 = sˆ5 + ? sˆ15 = 0.5 − j0.2 − j0.0761 = (0.5 − j0.2761) [r.j.]
odnosno:
Sˆ1 = sˆ1 ⋅S b = (0.5 − j0.2761) ⋅100 ⋅106 = (50 − j27.61) [MVA ]

Zadatak 2
Izraz za faznu struju jedne faze dvopolnog kratkog spoja sa zemljom (2pKSsaZ):
3 ⋅U fazno
I 2 pKSsaZ = (2.1)
Z i ⋅Z o
Zd +
Zi +Zo
gde su Zd, Zi i Zo pogonske impedanse za direktni, inverzni i nulti redosled, gledano iz cvora br.5 u
sistem (Thevenin-ove impedanse). Kako je 2pKSsaZ u cvoru br.5, u skladu sa slikom 7, nulta
impedansa, gledano iz cvora br.5 u sistem (Thevenin-ova impedansa), ima beskonacnu vrednost
( Z 5o → ∞ ). Kako je 2pKSsaZ bez nulte komponente isti prelazi u dvopolni kratak spoj bez zemlje.
Za Z o → ∞ , vrednost imenioca u izrazu (2.1) je:

5
  Z i ⋅Z o 
lim Z d + i o
= Zd + Zi (2.2)
Z ⇒ ∞
o
 Z +Z  
odnosno izraz (2.1) dobija sledeci oblik:
3 ⋅U fazno
I 2 pKSsaZ = [A] (2.3)
Zd +Zi
što odgovara izrazu za proracun struje dvopolnog kratkog spoja bez zemlje.

Kako su reaktanse svih elemenata za simetricne režime direktnog i inverznog redosleda iste,
slika 6, sledi da je Z 5d = Z 5i , te se izraz (2.3) može dodatno pojednostaviti:

3 ⋅U fazno 3 U fazno 3
I 2 pKSsaZ = = ⋅ d = ⋅I 3 pKS (2.4)
2 ⋅Z d 2 Z 2

Slika 8 – Ekvivalentna šema za simetrican režim direktnog redosleda,

potrebno za proracun struje kratkog spoja.

Konacno:
uˆ
iˆ2 pKSsaZ = 5 d [r.j.]
2 ⋅zˆ5
gde je û5 – fazor faznog napona na mestu kvara pre kvara (vrednost izracunata u prethodnom delu
zadatka).
zˆ5d = jx gd '' + jx15 = j0.1107 + j0.2503 = j0.361 [r.j.]
0.9687 − j0.1208
iˆ2 pKSsaZ = = (−0.1673 − j1.3417) [r.j.]
2 ⋅j0.361
odnosno:

Iˆ2 pKSsaZ = iˆ2 pKSsaz ⋅I 220

b
= (−0.1673 − j1.3417) ⋅454.5455 = (−76.051 − j609.86) [A]
= 614.5836 ∠ 262.9 o [A]