HỆ THỐNG NHÚNG

CHƯƠNG 4
So sánh hai quá trình thiết kế Top-Down và Bottom-Up? Khi nào thì sử dụng
phương pháp thiết kế Top-Down, khi nào thì sử dụng phương pháp thiết kế
Bottom-Up?
Thiết kế Top-Down và Bottom-Up là hai phương pháp tiếp cận phổ biến trong
quá trình phát triển sản phẩm và dự án. Dưới đây là so sánh giữa hai phương pháp
này:
Thiết kế Top-Down:
- Định nghĩa: Phương pháp thiết kế Top-Down bắt đầu từ việc xác định mục
tiêu tổng quát và sau đó chia nhỏ thành các bộ phận cụ thể hơn.
- Ưu điểm: Cho phép quản lý và kiểm soát tốt hơn đối với quá trình thiết kế,
đặc biệt là trong các dự án phức tạp với nhiều mối quan hệ phụ thuộc.
- Nhược điểm: Có thể trở nên cồng kềnh và khó quản lý nếu không được lập kế
hoạch cẩn thận từ đầu.
Thiết kế Bottom-Up:
- Định nghĩa: Phương pháp Bottom-Up bắt đầu từ việc thiết kế các chi tiết cụ
thể và sau đó kết hợp chúng lại để tạo nên một hệ thống hoàn chỉnh.
- Ưu điểm: Linh hoạt và thích hợp cho việc phát triển nhanh chóng, cũng như
cho phép sự đổi mới và sáng tạo trong từng phần của sản phẩm.
- Nhược điểm: Có thể dẫn đến sự thiếu nhất quán và khó khăn trong việc tích
hợp các phần với nhau nếu không có sự lập kế hoạch tổng thể.
Khi nào sử dụng Top-Down:
- Khi dự án có quy mô lớn và cần một kế hoạch tổng thể rõ ràng.
- Khi cần kiểm soát chặt chẽ mối quan hệ giữa các thành phần.
Khi nào sử dụng Bottom-Up:
- Khi dự án nhỏ, cần sự linh hoạt và khả năng thích ứng nhanh với thay đổi.
- Khi các thành phần của dự án có thể phát triển độc lập mà không cần phụ
thuộc nhiều vào nhau.
Cả hai phương pháp đều có giá trị và nên được xem xét tùy thuộc vào mục tiêu
và yêu cầu cụ thể của dự án.
Câu 4.1: Để phát hiện và hạn chế tối đa các lỗi mà hệ thống sẽ gặp phải sau khi
được xây dựng, ta có thể mô hình hóa các thành phần hoặc toàn bộ hệ
thống nếu có thể. Vậy công việc mô hình hóa ở đây là phải làm gì?
Công việc mô hình hóa trong phát triển hệ thống bao gồm việc tạo ra các mô
hình ảo để hiểu, phân tích, và dự đoán hoạt động của hệ thống trước khi chúng
được triển khai thực tế. Dưới đây là những bước cụ thể trong quá trình mô hình
hóa:
Xác định Mục Tiêu Mô Hình Hóa:
Định rõ mục tiêu của việc mô hình hóa, có thể là để hiểu rõ cấu trúc, nguyên lý
hoạt động, hoặc để thử nghiệm và đánh giá hiệu suất của hệ thống.
Chọn Phương Pháp và Công Cụ Mô Hình Hóa:
Lựa chọn phương pháp mô hình hóa phù hợp, như UML (Unified Modeling
Language) hoặc BPMN (Business Process Model and Notation), và công cụ hỗ trợ
như phần mềm mô hình hóa.
Tạo Mô Hình:
Tạo mô hình vật lý, toán học, hoặc logic của hệ thống, bao gồm cấu trúc và các
thành phần liên quan1.
Thực Nghiệm và Phân Tích:
Sử dụng mô hình để thực hiện các thử nghiệm ảo, phân tích kết quả, và dự đoán
hiệu suất của hệ thống.
Đánh Giá và Tối Ưu Hóa:
Đánh giá mô hình dựa trên kết quả thử nghiệm, tiến hành tối ưu hóa để cải thiện
hiệu suất và giảm thiểu rủi ro.
Truyền Thông và Hỗ Trợ Quyết Định:
Sử dụng mô hình để trình bày và giải thích hệ thống cho các bên liên quan, hỗ
trợ trong việc ra quyết định.
Mô hình hóa giúp phát hiện sớm các lỗi tiềm ẩn, giảm thiểu chi phí và rủi ro
trong quá trình phát triển, đồng thời tạo điều kiện cho việc tối ưu hóa và cải thiện
hệ thống trước khi triển khai. Đây là một phần quan trọng không thể thiếu trong
quá trình phân tích và thiết kế hệ thống.
Câu 4.2: Việc kế thừa các thiết kế có sẵn, được thực hiện ở khâu n nào trong quy
trình thiết Top-Down? Nêu ý nghĩa của việc kế thừa đó?
Trong quy trình thiết kế Top-Down, việc kế thừa các thiết kế có sẵn thường được
thực hiện ở giai đoạn phân tích và thiết kế chi tiết. Đây là khâu mà các yêu cầu
tổng quát đã được định nghĩa ở cấp độ cao nhất được chia nhỏ thành các thành
phần cụ thể hơn, và các thiết kế có sẵn có thể được sử dụng làm điểm khởi đầu cho
việc phát triển các thành phần này.
Ý nghĩa của việc kế thừa thiết kế:
- Tối ưu hóa thời gian và nguồn lực: Sử dụng các thiết kế có sẵn giúp giảm bớt
thời gian và công sức cần thiết để phát triển từ đầu.
- Tăng cường tính nhất quán: Kế thừa thiết kế giúp duy trì tính nhất quán trong
các thành phần của hệ thống, làm cho việc tích hợp và quản lý dễ dàng hơn.
- Cải thiện chất lượng: Các thiết kế đã được thử nghiệm và tối ưu có thể cải
thiện chất lượng tổng thể của sản phẩm cuối cùng.
- Khuyến khích tái sử dụng: Khuyến khích việc tái sử dụng các thành phần và
mô hình đã được chứng minh là hiệu quả, giúp tăng cường sự đổi mới và
sáng tạo.
Kế thừa thiết kế là một phần quan trọng trong quy trình thiết kế Top-Down, giúp
tận dụng tối đa các nguồn lực có sẵn và tạo ra các giải pháp hiệu quả về mặt kỹ
thuật lẫn kinh tế. Đây là một chiến lược thông minh để xây dựng các hệ thống
phức tạp mà không cần phải bắt đầu từ con số không
Câu 4.3: Trong kỹ thuật thiết kế Bottom-Up, chúng ta có thể đưa ra các yêu cầu và
các điều kiện ràng buộc ngay từ khi bắt đầu thiết kế hay không?
Trong kỹ thuật thiết kế Bottom-Up, việc xác định các yêu cầu và điều kiện ràng
buộc từ sớm là quan trọng và có thể thực hiện được. Dù phương pháp này tập trung
vào việc phát triển từ các thành phần cụ thể đến hệ thống tổng thể, nhưng việc đặt
ra các yêu cầu và ràng buộc từ đầu giúp định hình quá trình thiết kế và đảm bảo
rằng các thành phần phát triển sẽ phù hợp với mục tiêu và điều kiện của dự án.
Các yêu cầu và ràng buộc có thể bao gồm:
- Yêu cầu kỹ thuật: Như tính tương thích, hiệu suất, và các giới hạn phần
cứng/phần mềm.
 - Yêu cầu chức năng: Các tính năng cụ thể mà hệ thống phải cung cấp.
- Ràng buộc kinh doanh: Bao gồm ngân sách, thời gian, và nguồn lực có sẵn.
- Ràng buộc về khả năng sử dụng: Đảm bảo sản phẩm cuối cùng phục vụ tối
ưu nhu cầu của người dùng.
Việc xác định sớm các yêu cầu và ràng buộc giúp hướng dẫn quá trình thiết kế,
tạo điều kiện cho việc đánh giá và điều chỉnh liên tục, từ đó tối ưu hóa quá trình
phát triển và giảm thiểu rủi ro phát sinh. Điều này cũng giúp đảm bảo rằng các
thành phần khi được tích hợp sẽ tạo nên một hệ thống hoạt động hiệu quả và đáp
ứng được các yêu cầu đặt ra.
Câu 4.4: Trong quá trình thiết kế một sản phẩm, các giá trị của linh kiện, kiểu
chân của linh kiện, loại linh kiện được chọn ở khâu nào? Khâu sau có thể
thay đổi những thông số ở khâu trước hay không?
Trong quá trình thiết kế sản phẩm, việc lựa chọn các giá trị của linh kiện, kiểu
chân của linh kiện, và loại linh kiện thường được thực hiện trong giai đoạn nghiên
cứu và phát triển sản phẩm. Đây là khâu quan trọng để xác định các thông số kỹ
thuật và chức năng cần thiết cho sản phẩm.
Các giai đoạn sau trong quá trình thiết kế có thể yêu cầu thay đổi thông số của
các linh kiện nếu phát hiện ra rằng chúng không phù hợp hoặc cần cải thiện để đáp
ứng tốt hơn các yêu cầu về chất lượng, chi phí, hoặc hiệu suất. Quy trình thiết kế
linh hoạt cho phép các nhà thiết kế điều chỉnh và cải tiến sản phẩm thông qua các
vòng lặp thiết kế, thử nghiệm và đánh giá.
Nói chung, quy trình thiết kế sản phẩm bao gồm các bước như sau:
- Nghiên cứu tầm nhìn và chiến lược sản phẩm: Xác định mục tiêu và định
hướng cho sản phẩm.
- Nghiên cứu giá trị sản phẩm: Phân tích nhu cầu của người dùng và thị
trường.
- Xác định khách hàng mục tiêu: Hiểu rõ đối tượng sẽ sử dụng sản phẩm.
- Thiết kế và phát triển: Lựa chọn linh kiện và thiết kế sản phẩm.
- Prototyping và Testing: Tạo mẫu thử và kiểm tra chức năng.
- Đánh giá và Cải tiến: Sửa đổi thiết kế dựa trên phản hồi và kết quả thử
nghiệm.
Mỗi giai đoạn đều có thể ảnh hưởng và thay đổi thông số của giai đoạn trước
nếu cần thiết để đạt được kết quả tối ưu.
Câu 4.5: Công việc kiểm thử được tiến hành ở những khâu nào? Nêu ý nghĩa của
việc kiểm thử?
Công việc kiểm thử sản phẩm là một phần không thể thiếu trong quy trình phát
triển sản phẩm và nó được tiến hành ở nhiều khâu khác nhau để đảm bảo chất
lượng và hiệu suất của sản phẩm. Dưới đây là các giai đoạn chính trong quy trình
kiểm thử:
- Phân tích yêu cầu (Requirement Analysis): Xác định và phân tích các yêu cầu
chức năng và phi chức năng của sản phẩm.
- Lập kế hoạch kiểm thử (Test Planning): Thiết lập kế hoạch tổng quan cho
việc kiểm thử, bao gồm phạm vi, hướng tiếp cận, tài nguyên và nhân lực cần
thiết.
- Phát triển kịch bản kiểm thử (Test Case Development): Xây dựng các trường
hợp kiểm thử dựa trên yêu cầu của sản phẩm.
- Thiết lập môi trường kiểm thử (Environment Setup): Chuẩn bị môi trường
cần thiết để thực hiện kiểm thử.
- Thực hiện kiểm thử (Test Execution): Chạy các trường hợp kiểm thử và ghi
lại kết quả.
- Kết thúc chu kỳ kiểm thử (Test Cycle Closure): Đánh giá kết quả kiểm thử và
chuẩn bị báo cáo1.
Ý nghĩa của việc kiểm thử sản phẩm bao gồm:
- Đảm bảo tính an toàn cho người sử dụng.
- Đảm bảo hiệu suất đáng tin cậy và đánh giá chất lượng sản phẩm.
- Giảm thiểu rủi ro và thất thoát tài chính do lỗi sản phẩm.
- Tăng cường độ tin cậy của sản phẩm trong mắt khách hàng.
Cải thiện tuổi thọ và bảo trì của sản phẩm.
Như vậy, kiểm thử giúp đảm bảo rằng sản phẩm cuối cùng sẽ đáp ứng được các
tiêu chuẩn và yêu cầu đã đặt ra, từ đó tạo dựng niềm tin và sự hài lòng cho người
tiêu dùng.
Câu 4.6: Công việc đặc tả yêu cầu là làm những gì? Kết quả được khâu nào sử
dụng? Nếu không đặc tả yêu cầu, có thể thiết kế một sản phẩm hay
không?
Công việc đặc tả yêu cầu trong quá trình phát triển sản phẩm bao gồm việc xác
định và ghi chép chi tiết các yêu cầu chức năng và phi chức năng của sản
phẩm. Đây là bước quan trọng để đảm bảo rằng tất cả các bên liên quan có cùng
một hiểu biết về những gì sản phẩm cần thực hiện và không thực hiện.
Kết quả của công việc đặc tả yêu cầu thường được sử dụng bởi:
- Nhóm phát triển: để xây dựng và thiết kế sản phẩm dựa trên các yêu cầu đã
được định nghĩa.
- Nhóm kiểm thử: để tạo ra các kịch bản kiểm thử và đảm bảo sản phẩm đáp
ứng các yêu cầu đã đặt ra.
Nếu không có việc đặc tả yêu cầu, việc thiết kế sản phẩm có thể gặp nhiều rủi ro
như:
- Sản phẩm không đáp ứng đúng nhu cầu: có thể dẫn đến việc sản phẩm không
giải quyết đúng vấn đề mà người dùng cần.
- Tăng chi phí và thời gian phát triển: do phải thực hiện nhiều vòng lặp chỉnh
sửa và cải tiến sản phẩm.
- Khó khăn trong việc kiểm thử: không có cơ sở rõ ràng để xác định sản phẩm
có hoạt động như mong đợi hay không.
Vì vậy, việc đặc tả yêu cầu là bước không thể thiếu trong quá trình thiết kế và
phát triển sản phẩm để đảm bảo chất lượng và hiệu quả của sản phẩm cuối cùng.
Câu 4.7: Tại sao phải đặc tả mô-đun? Đặc tả mô-đun và đặc tả yêu cầu có giống
nhau không? Tại sao?
Việc đặc tả mô-đun là quan trọng trong quá trình phát triển phần mềm vì nó giúp
xác định các chức năng và trách nhiệm cụ thể của từng phần trong hệ thống. Mỗi
mô-đun thường tập trung vào một chức năng riêng biệt và được thiết kế để có thể
hoạt động độc lập, điều này giúp tăng cường tính linh hoạt và khả năng bảo trì của
hệ thống.
Đặc tả mô-đun và đặc tả yêu cầu không giống nhau. Đặc tả yêu cầu tập trung
vào việc xác định những gì hệ thống cần làm từ góc độ của người dùng và các yêu
cầu chức năng cũng như phi chức năng của hệ thống. Trong khi đó, đặc tả mô-đun
tập trung vào cách thức thực hiện các yêu cầu đó thông qua việc phân chia hệ
thống thành các phần nhỏ hơn, mỗi phần đảm nhận các nhiệm vụ cụ thể.
Sự khác biệt chính giữa hai loại đặc tả này nằm ở mục tiêu và phạm vi của
chúng. Đặc tả yêu cầu nhằm mô tả những gì cần đạt được, trong khi đặc tả mô-đun
mô tả cách thức đạt được những mục tiêu đó thông qua thiết kế và cấu trúc của hệ
thống. Đặc tả mô-đun cung cấp thông tin chi tiết về kiến trúc và thiết kế nội bộ của
hệ thống, giúp các nhà phát triển hiểu rõ cách các phần của hệ thống tương tác và
làm việc với nhau.
Câu 4.9: Khâu đặc tả yêu cầu và khâu thiết kế kỹ thuật có liên quan gì đến nhau?
Khâu đặc tả yêu cầu và khâu thiết kế kỹ thuật có mối liên hệ chặt chẽ trong quá
trình phát triển sản phẩm, đặc biệt là trong lĩnh vực phần mềm. Đặc tả yêu cầu là
bước đầu tiên, nơi các yêu cầu của sản phẩm được xác định và ghi chép lại một
cách chi tiết. Nó bao gồm cả yêu cầu chức năng và phi chức năng, định rõ những gì
hệ thống cần làm từ góc độ của người dùng.
Sau khi đặc tả yêu cầu được hoàn tất, khâu thiết kế kỹ thuật bắt đầu. Trong giai
đoạn này, các kỹ sư sẽ tạo ra các giải pháp kỹ thuật để đáp ứng các yêu cầu đã
được đặt ra. Thiết kế kỹ thuật bao gồm việc lựa chọn công nghệ, xác định kiến trúc
hệ thống, và thiết kế chi tiết các mô-đun và giao diện. Mục tiêu là để thể hiện đầy
đủ các giải pháp, thông số kỹ thuật và vật liệu sử dụng phù hợp với tiêu chuẩn và
quy chuẩn kỹ thuật.
Mối liên hệ giữa hai khâu này là:
Đặc tả yêu cầu cung cấp cơ sở cho việc thiết kế kỹ thuật.
Thiết kế kỹ thuật phải tuân thủ và đáp ứng các yêu cầu đã được đặc tả.
Cả hai khâu đều phản hồi lẫn nhau; thiết kế có thể yêu cầu làm rõ hoặc điều
chỉnh yêu cầu nếu cần thiết.
Nếu không có đặc tả yêu cầu rõ ràng, khâu thiết kế kỹ thuật có thể gặp khó khăn
trong việc đảm bảo sản phẩm cuối cùng đáp ứng đúng nhu cầu và mong đợi của
người dùng. Ngược lại, thiết kế kỹ thuật tốt cũng có thể góp phần làm rõ và cải
thiện đặc tả yêu cầu ban đầu, qua đó nâng cao chất lượng của sản phẩm cuối cùng.

Câu 4.10: Mã giả có phải là ngôn ngữ lập trình hay không? Mục đích của việc sử
dụng mã giả để làm gì?
Mã giả không phải là một ngôn ngữ lập trình chính thức. Nó là một công cụ mô
tả thuật toán mà không yêu cầu cú pháp ngôn ngữ lập trình cụ thể nào. Mã giả giúp
lập trình viên triển khai ý tưởng của mình một cách rõ ràng và mạch lạc, thường sử
dụng ngôn ngữ tự nhiên hoặc ký hiệu toán học đơn giản để diễn đạt.
Mục đích chính của việc sử dụng mã giả là để:
 - Minh họa cách hoạt động của thuật toán: Giúp hiểu rõ về cách thức một thuật
toán sẽ được thực hiện.
- Làm cầu nối giữa ý tưởng và mã lập trình: Dùng làm bước trung gian trước
khi chuyển đổi ý tưởng thành mã lập trình cụ thể.
- Giao tiếp ý tưởng: Mã giả có thể giúp lập trình viên trình bày ý tưởng của
mình với người khác, kể cả những người không chuyên về lập trình.
- Thiết kế và phát triển chương trình: Đặc biệt hữu ích trong việc thiết kế các
chương trình phức tạp hoặc khi làm việc nhóm.
Mã giả không có tiêu chuẩn cú pháp cố định và không thể thực thi trực tiếp trên
máy tính như mã lập trình thực tế. Tuy nhiên, nó rất hữu ích trong việc lập kế
hoạch và thiết kế thuật toán trước khi viết mã thực sự.