You are on page 1of 225
NHIET DONG LUC HOC _KY THUAT & a i i Ht © | ‘THU Vien DAL HOG THUY SAM . TM, = [ i @ a i 2h oo 2000001668 = se - Be NHAMUABBAN KHOA HOC VAKYTHUAT . 1007 a, Ul ee HOANG DINH TIN - LE CHi HIEP hs a . NHIET DONG LUC HOC KY THUAT Te aa FE HE FBOOKBKMT.COM . - . Cech TAI LIEU KY THUAT MIEN PHI NHA XUAT BAN KHOA HOC VA KY THUAT LOT NOL DAU Nhict dong lee hoe le mon hoe nghien erie nhitng quy lat ve ign Bi ning luting, ma chi vole le nhiel nang loni miiy whist nds rid a cat nang, didn ra trong cdc va cic he théng nhidi dong ndi chung Do tink chat cua mon hoe, nhiet dong lve hoe duge xem Hr nbn tang HO nghién ein cdc vdin d® chiyén stu ¢6 [ion quan. Chink vi vay, vide we dink noi dung vie mui fe trink bay ci in d® trong min hoe clin phat duee xem X8t mot céeh ky tdny, Y thie duge dite dd, ode tac gia dd vgn dung kink nghigm ban thin trong nhidu nam giang day, kt hop val swe tham Khio cde tit figu lien det be nhit nguon khde rhew, dé Aoiin chenh nOi dung cx quyén stich, Quven sdch diate viet tren tak thin (lp can met céeh 6 de trink 6 chung ctie ode nucic Wong blue cite ve tren toi the gidt vd von de nhiet dong lige hue. Noi chung, 06 the 0 dung ote phion co bin trone guyén séeh dé lion gido irink gitiny day cho sinh bp eae inuiing dea hor ke thudt vit cong nghé. A 86 phitn khde 6 tink chuybn stu han 36 inte dina fam lai lige tham Rhtie cho ode sink vid cua hee. Quyén sack ban gom 12 chiang vie cae ph tye chi tidt cm ihe PS LE CIT WEEP vier cae cheng 1, 2 phy tue, GS HOANG BINH TIN pilin phi tue con kai LAS. B12 wit son met 66 pint ede Cheomg 7. 8.9. 10. LE vie som Mac di vde tic gid hét site of ging nhumg chde chin Rhé tranh khét otic sat s8t. Rét mong ubdn didse nhPng gop ¥ te pkia ngiedi doc. Cac tac gia HOANG DINE TIN CHi HIEP (Dai Hoc Ky thuat - Dai Hoe Quée Gia TP.HCM) Chuong 1 MOT SO KHAI NIEM CO BAN VA PHUONG TRINIL TRANG THAI CUA VAT CHAT 6 THE Kui LL CAC VAN DE CHUN Nhiet dong lye boc 14 mét bg phan ctia vat ly hee. Ve cu bin, nhiét dong Ive hoc duge phat trién trén cd sé nhitng khao sat thule nghiém. Myc nhidt dong lue hoc ki nghien ety nhing qui luAt vé bin ddi nang lugng, mA chil yeu fa nhige nang vd cd nang, va cic bién ph4p nam ndng cao hieu qui cia cde su bi’n déi ad. Co 36 cia nhiét dong Ive hoc la 2 dinh kuét thye nghiém ma ta goi 1A dinh luat ahiet dong thi phat vA dink luat nhiét dong thi hai. Noi dung co ban ca dinh luat nhiet dong thit nbat la van dé bito toan nang Iugng. Tuy nhién, khong giding nhw cd hoe cd ain, ngoai dong ning va thé nang ngudi ta con Iu ¥ den sy bin déi cia cdc thanh phan nang higng khdc ma trong a6 nhiét va cdng JA 2 thanh phan duge quan tam nhi¢u nhat. Dinh tudt nist dong tht nhat chi dé cap dén van dé bao toan nang lugng va khdo sit su bign doi nang lugng téng ctia chat moi gidi trude vA sau méi qua trink, khong Ke lu y dén hudng dién bién ctia qua trinh cing nhu diéu kign dé qua trinh 46 06 thé dién ra. Chin vi vay. dink Juat nhiét d@ng thi hai gép phan lam sdng té van dé trén, n6 sé chi 6 qua trinh nao 6 thé dién ra ho&e khong dién ra, cae ditu kign dé mot qua trinh dién ra nguge voi chiéu ty nhién cia n6, dong thési néu len mic gidi han oiia wang Iugng duge ding 48 chuyén déi ra cong trong cde dong eo nhigt. Can Iu y, nang lvong khong thé te sink ra kote te mat di ma chi cb thé chuyén déi tie dang nay sang dang khdc. Nang lugng, ngoai khdi niém quen thugc la s6 lvong, cin phi duge xem xét ky bon dudi géc dé chat lugng (xem muc $4.2). Chinh sy hidu biét thau dao vin dé nay 36 din dén sy sii dung nang lygng hgp ly hon, hiéu qua hon va tit kiém hon Déi tugng nghién citu trong pham vi nbiét dong Ie hoe duge goi la hé thong nhiét dong. Ben trong nhung hé thong nay. nhat dinh phai cd chat cOng téc ma ta hay goi lA chat moi gidi, Khi hé thong hoat dong, trang thai cia chdt moi gidi phai co sy thay déi. Chinh su thay d6i trang thai cda chat moi gici lam xudt hign sy trao doi cong va nhiet lugng gitta chat mdi gidi va mdi trudng, hoje nguge lai, chinh cong va nhigt lugng trao déi gitta chat méi gidi va méi trudng lim cho trang thai ctuia chat moi gidi bi thay déi ‘Tuy theo hidng chuyén dong cia nhiés leong ma ngudi ta chia cée may nhidt ra thanh 2 loai; Joai thudn chiéu vi loai nguge chitu. Cac may nhiét lam viéc theo chu trink thudn chibu dugé goi chung la dong co nhiét, cdc may nbigt Lam vige theo chu trinh nguge chidu duge goila bom nhigt kote may lam lank. Tuy nhién, dit chu trinh [a thuan chiéu hay nguge chiéu, trong bat otf hé théng nao thi nhiét lugng cing duge van chuyén ti mot ngudn nhidt -nay-dén mot nguon nhidt khdc qua trung gian cita chat méi gidi. Trong cing mot hé thing, ta goi nguon niet 6 nhiét dé Ids hon la ngudn néng, cbn ngudn nhidt c6 nhigt 4) nh hon Ya ngudn tanh. - ‘DS vide bién hoa nang htong o6 hidu qué. nhét trong ting hd nhigt dong cu thé, thong thuding ngudi ta phai quan tam dén vn d® Iya chon chat mdi gidi thich hop, va xée dinh cde qua trinh bién déi trang thdi cua chat moi gidi mot céch hgp ly. Déi véi céc he thong nhist, g thc té, ta thutng gap nhitng trudng hop ma & dé chat moi gidi sé bin ai trang thai lién tue va tao nén nbiing qué trinh cé tinh chat khép kin, ta goi nhitng qué trink cé tinh chéit khép-kin la ‘chu trink. ‘Tx nhung disu da ni & tréti, 06 thé xem nhiét dong lyc hoc 1A mot trong nhdng mon hoc co sé nhim nghién ctu va thiét ké cic loai may whiét noi riéng va cdc hé thOng nhidt dong noi chung. Trong thc £8, cdc kit the vé nhiét dong lye hoe rat clin thigt ‘cho ede lamb vye sa : Cae thigt bi sit dung hoi aude . - Cac loai dong co nhu turbine, djng cv dot trong va doag es phn lye - Hé thong diéu hoa. Ihong khi, may lanh, thong gid, sudi dm va bom nhiét - Bom va may nén - Thi bj sity - Cong nghé tach kchi va héa Tong gid, dia nhiét, thuy tridu, . - Cac hé théng st dung nang lugng mat tré -'M6t 6 day chuyén cong nghé trong pham vi céng nghiép nhe $1.2, MOT SO KHAI NIEM VA BINH NGHIA 1.2.1. Hé thong nhigt dong Day la khai niém hét svc quan trong trong nhiét dong I¥c hoc. C6 thé xem Ad thong niet dong nhit la khoing khéng gian trong 46 c6 chita mét lugng nhdt dinh chat moi gidi dang duge khao sét bling cdc bin phap nhiet dong. Ta goi tt ca nhitng gi khong nim trong hé thdng va khdng thudc pham vi khdo sit bing mdt thuat ng chung la mdi trudng. O bait ky hé théng nao, ludn luén fén tai b2 mat ranh gidi ngin cfch gida ch&t mdi gidi va modi trugng. Ba mat ranh gidi nay cé thé 1A be mat that hode be mat tudng tugng, c6 thé ditng yen hay chuyén dong,'e6 thé bién déi phy thudc vao titng muc dich nghién ettu cu thé ado. a6 Nhu da noi, bén trong hé thdng nhiét dong nhat dink phai c6 chét hoat dong ma quen goi IA chat méi gidi. Trong qui trinh lam viéc cia hé théng, chat moi gidi sé bién trang thii 4d van chuyén nhiét lugng ti nguon nhiét nay din ngudn nhiét khdée. Nh vay, tw nhing diéu da noi 6 trén, bat ky mot hé thdng nhiet dong ndo cing déu phai gin lien véi cic thuat nga: chat mdi gidi, nguén néng va ngudn lanh. Day la 3 you to cAn thist cho su hoat déng cua mot hé théng, thidu 1 trong 3 yéu t6 46 thi hé thdng sé khong hoat déng duge, hoe néi auing hon, he théng khong h6i aii ede tinh chat cam phai 06 ctia imdt he thug nhigt dong. . 1. He thing nhiét dong kin . . G he thong may, ltgng chat moi gidi 6 beh trong he thong duge duy tri’ khong d0i, chat mmol gidi khong thé di xuyén qua We mat ranh gidi ngén ciich gia he thong va moi trudng. G6 the gip he thong nbigt dong kin é nhung thiét bi dong We hoi nude cé hink ngung hone trong ede may lam lanh. Trong trittng hyp cia may lim lanh, téc nhén-lanh duge xem’ Ia chat moi gidi, thong thiténg may 1am lan’ thudc.logi ho. théng kin, . 2. HE thing nhiét dong he . : ‘Trong ho théng hd, chit moi gidi cé thé di vao va di ra khdi hé théing, ed nghia lA chit moi gidi e6 thé di xuyép qua bé mat ranh gidi. ong co dot trong, dong co phan: yc, turbine Khi, duge xem la nhing hé théng nhiét dng thude logi hd. Tuy nhién, cin nw $ hag: Khai nigm Jin va hé-- 6 mot chung myc: mio'd6 - chi c6 ¥ nghia tong adi 3, He thing nhiéc dng doun nhite Doan nbigt la thuat ngu duce ding @é chi trutmg hyp ma gitia chat mdi git vA moi trudng khong o6 sy trae doi nhiet. Nhu vay, dhe thong nay, trong qua trinh hoat ding thi chat m6i gidi hoan toan khong nba nhiée ra moi truong cang nhv khong nhan nhiét ti moi. trudng. . 4. He thong nhitt dong c0 tap ‘Trong trutng hyp nay,, gia chat mi. gidi va m6i-truong hodn toan khéng c6, bat “Igy mot ay tro d6i nang lugng nao. pham vi nhiet dong, c6 thé hiéu IA.hé thing khéng <6} trao d6i nhigt va céng vdi, mdi tung 1.2.2, Ngudn nhiét Bao gom nguon néng va ngubn lank. Khdi nigm nong va‘ Ianh cia. ngudn nhist chi o6 ¥ nghia tuong d6i trong ting hé nhiét déng cu thé. Néu xét’ trong cing mot .hé thi nguon nao cé nhigt 46 cao hon sé duge gei la ngudn néng, ngubni nao eé nhigt db nhé hon sé dude goi da ngzon Janh ; : : Do ¥ nghia tucng doi, nhu vay, cho nén - véi cng mot ngudn < oé thé abi vdi he nay né 1 nguon néng ‘con d6i vdi hé khdc né IA nguén lank. Vi di, trong dong co dt trong’ thi méi trudng khong khi xung quanh JA nguén lanh,.cdn trong tu, lanh thi méi tryéng khong khi xung quanh lai 1a nguén nong. 1.2.3. Dong co-nhist, bom nbigt vi) may lam lank Nhu dé ndi, tt ca’ ode loai may nhist dou duge chia thanh 2 loai: Dong co nhist - Bom whiét, may Jam lanh 1. Ding eo nhige Diy lit loi may nhige ding dé sinh cong. Trong ede loai may nity, chét moi gidi sé van chuyén nhiét dong theo chitu thudn ti nguidn néng-dén ngubn tanh vie gidn no sink cong, Dong co dot trong, dong co phan luc, thiét bi dong lye hoi nude, cdc loai turbine, ... 1A nhtng thf du cu thé cia dong co nhiét. Goi: Qi nhiét lwong ma chat méi gidi nhan duge bi nguén néng Qa Qe nhigt Iuyng ma chat m6i gidi nha ra cho nguén lanh Ong co nhiét W-céng sinh ra Theo nguyén tie bdo toln nang lung, ta ludn lyon Oe Qi = [Q] +W qa) Can liu ¥, theo qui wdc v8 dau, phy thude vao chiau chuyén dong cia nhiét va cong ma ta cé thé 6 diu am Hink 1.1. Dong co nhise hay dudng: . ~ Néu nbiét Iveng ti ngodi di vao chit moi gidi (di vao hé thong) thi nhiét lugng dé 06 dau duung, ngude lai sé cd déu am. ~ Néu he thong sinh ra cong thi cdng d6 cé du duong, von néu he thing nhan cong thi cong dé cé du am. G cde chuong sau, ching ta sé thay ro khong thé 06 bat ky mot dong co nhigt nao c6 kha ming bin tlt of nbigt lvong mA né nban vao tit ngudn néng thanh ra cng, nh vay - vé mat tri 96 - mht dinh Q) phai khéc khong, Dé dinh gid mute 4 hoan hao ctia dong co nhidt, tite mic 49 bite adi tit nhigt ra cong, ngudi ta sit dung khai nigm higu sudt nist y: peo QH IG | Ie ae Qa Qa Qa Néu timh theo 1 don vi khéi dugng ciia chat m6i gidi, ta c6: Jal (a3) a C6 thé minh hoa dng co nhiet bing s0 d0 cia chu trinh thigt bj dong Ive hoi nude trén hinh 1.2. Trong sd dé nay chit méi gidi IA hoi nude, d ld hoi 36 1 chat méi gidi sé nhan nhiét tir ngudn nong va b6e hai, sau dé di qua turbine hai nude sé 2 gian nd sinh cong dé kéo quay may phat dién sO 3, ke tigp no di vao binh ngung 86 4 dé nha nhigt cho ngudn lanh va ngung ty, sau dé duge bom nude sf 5 dua trd ve 18 hai dé tiép tuc thyc hin chu trinh khac 2. Bom nhiét, may lam tanh Bom nhiét vd méy lam lank déu le lopi may nhigt nhan cong tt bén ngott dé van chuyén nhidt luong Hink 1.2. Thiét bi dong lu: hoi nuée theo chigu nguoe tit ngudn lank dén ngubn néng. Goi: Qy- nbiét Iugng ma chat moi gidi nha ra cho ngudn néng Qo- nhiat lugng ma chat moi gidi nhan vao ti nguén lanh W- cong nh4n vao Ta c6: IQ = @2 + [WW] (La) ‘Dé dénh gid tinh higu qué ciia cdc loai maéy nhigt lam vige theo kiéu ngugc chiéu, ngudi ta ding cdc loai hé sé sau: - Hé sf tam nong y: day Ia he 36 ding a6 danh gid bom nhiét. R6 rang, ve mat muc dich, 6 cac may a nhigt duge goi la bom nhigt thi ngudi ta quan tam dén lwong nhi@t chuyén dén ngudn néng, nh vay gom anit, fe he so lam néng chinh Ia ti 90° gitta Q, va W. Ta My Jam lann cs: ~ Qe p=! lau as) Conn woh) WW i@t = @ - Hé sé lam lanh e: duge ding dé danh gia hieu qua ctia cdc ioai may Ianh. Trong truing hgp nay, ngudi ta quan tam dén lugng nhitt ma chat moi gidi Hinh 1.3. Bom nhigt va méy lam anh ~—snhan vao tit ngudn lanh, do dé: Qe ae 1Qi} - Q2 Néu tinh theo mét don vj khéi lugng chat mdi gidi, ta cé: p= ul (1.10) lai] ~ a2. lal (1.7) Ian] - a2 Can Iwu ¥, mac dit bom nbiét vd may lam lanh duge xép cing mot nhém nhung ‘ching khong hoan ton giéng nhau. Diém khéc nhau givta bom nhiét va may lam lanh la pham vi hoat dong. O cc loai may lah, 1 rang nhiét lugng 36 duge chuyén bY noi co mhiet do thap hon moi trudng xung quanh dén mdi trugng xung quanh. Con ¢ cdc Ioai bom nhiet, nhiét lugng 86 duge chuyén ti moi trudng xung quanh dn noi co mhist > cao hon mdi teudng xung quanh. Hinh 1.4 trinh bay so do nguy®n ly cia mgt méy lam lan. Chét moi gidi (téc nhan Janh) sau khi di qua van tiét leu sd 1 sé bj gidm ap suat va nhiét ad, 6 thiét bi béc hoi so 2 né sé nhgn nhigt tte nguén lanh vA hoa thanh hoi, sau dé tiép tuc di qua may nén 5 3, 9 day may nén sé nhan cOng ti ben ngoai dé nén chat moi gidi Ion dén mot 4p. sudt va nhigt do nao d6, 6 thiét bi ngung tu 80 4 chat mdi gidi sé nha nhigt cho nguén néng dé thyc hign qué trinh ngung ty, sau 46 ti€p tue di vao van tit Inu dé thyc hién chu trinh indi, \ 2. 1.2.4. Ch&t mai gidi Hink 14, May lam lank Nhu da n6i 6 trén, chat méi gidi 1a chat trung gian thuc hién sit bin d6i va chuyén tai ning lugng trong ede hé thong nhiét dong. Day JA mOt thank phan quan trong va khong thé thiéu duge trong cde loai may nhift ndi riéng va hé thong nhiet dong noi chung. Ve mat nguyén the, cht mdi gidi o6 thé 6 trang thai ran, l6ng, khi, hoi. Tuy nhién, trong hau hét oie trudng hop, ta thuding gap chat moi gigi & dang khi va hai. : That ra, rat khd phan bitt thé ndo la khi, thé nao.la hoi, o6 thé néi khong cé-mét ranh sidi 16 rang no gia khi-va hoi. Tuy nbien, & mgt mie do tuong Adi; cé thé xem chat moi thé khi néu nbu é ede thong 86 thutng gap thi trang thai cia né'da céch kha xa trang thai bao hoa, thong thudng cdc chit nay cd hist dd tdi han tuong ddi thp. Nguge lai, mot chat duve xem la @ thé hoi Ishi né 6 nhiet a6 tdi, han kthd cao 80, véi ede thong 36 thutng gap. . : . ‘Ve mit nhiét dong, trong qua. trinh aidi quy@t cde vain dé od lién quan, ngudi ta phai 4p dung céc phuong phép khic hau cho trudmg hop chét,méi gidi IA khi hose Ja hui. Néu chat. mOi gidi duge xem Ia khi, vin dé 38 duge gidi quyét dun gin hon, hic dé tinh quy luat ctia ede hién tugng 06 kha nang duoc thé hién thong qua cée cong thite ‘Trong céc. trutng hop khée, thong thudng ta phdi st dung bang va. do thi Lo C6 thé. thay rd ring, khi la tap hp cua vo sO céc phan ti. O cdc diou kien’ thyc té, gida cic phan ti déu cd mot lye tuong tée nh&t dinh. nao dé va ban than méi phan ta déu 6 mot thé tich nao a6. Tuy nhién, cing tir thyc té, cb rie ahiéu trudng bop ma lye tuong tic gitta ede phan td va thé tich eda ban than céc phan tit rat bé. Chinh vt vay, vé mat ly lugn, ngu@i ta dua ra mgt khai niém mdi la kA Ly ting, Ta goi mt ch&t' moi gidi-d thé khi la khi ly tudng néu né théa man ode diu kién sau: me ~ ThE tich ban than cde phin uF bing khong ~ Lye tuong tée gita cic phan td bing khong oo, «Nha Ichai niem ikhf ly tudng, qué trinh nghién outu gidnh bot d6 phtfc tap, cd’ thé thay thé. cde bién phap thye nghipm ton kém bang cde bién phip ly lug Nhu vay, 6 thé sif dung cac cong cy cia khi ly tuéng dé gidi quy€t cdc bai todn nhiet dong o6 Lian quan dén céc chat mdi gidi c6 tinh chat gin gitng khi ly tudng, tét-nhion két qua nhan duge sé khong hoin toan chinh xéc nhung vin ¢6 thé chdp nhan dude. . Can nbd lai, trong thye t& khong hd c6 mot chat Khi ndo od day di cdc tinh chét dia khi ly tuéng da néu. Tuy nhién, 3 cée trang thai thuing giip, c6 thé xem oxy, nit, argon, helium, hydro, hoi nude eé trong khong Kkhi im, .. 1A khi ly tuéng, Ta dang thugt ngv khi 10 thc dé chi nhang trudng hyp khong dap ung day di cdc tinh chat cia kh ly tuéng. Hoi nude trong thiét bj dng hte hai nude, tic nhan lanh trong cdc hé théng lanh, .. khong duge xem JA kbf ly tudng. Dé lam r6 hon, cé thé nau tiép mot sé vi dy sau ve chat mdi gidi: trong turbine khi va dong co dét trong thi chat méi gidi la sin pham chay cua nhign liéu, trong dong co hoi nude thi chat moi gidi 1A hoi nude, trong cdc hé théng lanh thi chat moi gisi la ammonia hay cdc loai fréon, Cuing nén ‘liu ¥, trong mot s& trutmg hyp cy thé thi co thé goi chat mOi gidi hang mOt cAi ten khéc cu thé hon, vi dy trong hé thng séy thi ta cé thé Roi chat mdi eidi la tae nhan say. 1.2.5. Trang thdi va trang thai can bang ‘Trang théi JA mét thust ngd duoc ding dé chi tng hyp tat ci cdc dac trung vat ly cla chat mdi-gidi tai mQt thai diém ndo dé va d mot vi tri nao dé. trong hé thdng nhiet dong. Khi be théng hoat dong, thong thuing trang théi cia chit mdi gidi khong hoan toan gidng nhau tai cde diém khéc nhau cia’ he thong. Chink vi vay, néu gidi quyét cc bai todn nhipt dong theo thyc t nay, van dé sé khéng don gian. Dé lam gidm. bit tinh phife tap, nhidt dong. lc hoc od dién dat toan bj nén ting cua minh trén ov sd trang thai can bing, va chi khdo’ st céc bin d6i trang thai ctia cht modi gidi tu trang thai can bing nay dén trang thdi cdn bling khde, Nhu vay, trang thai.cén bang lA mdt khdi nigm hét sie co bin ctia nhiét dong lyc hoc 6 dién. Trong pham vi co hoc, khéi nigm can b’ng cia mét vat nao 46 duge hiéu la tinh trang ton tai olia vat dé dudi tac dong cia cdc lye doi nghich bang nhau. Con trong nbiét dng lve hoc, khai niém cin bang mang mot y nghia rong lén hon. “Ngoai cdc yéu cau vé can bang Ive tée dong, trang thai can bing nhiét dong edn yeu cau sy tic dong can bing cua cdc yéu t khie. Cy thé, 4é-hiu 16 hon ndi dung ciia thuat nge nay, ta -hay khdo sat mot hé thong nhiét dong mao d6 twain ty qua cic bude sau: dau tien ta hay oO lap he théng nay, tric 14 tach hé thong khong cho né c6 quan hé gi vdi mdi trong xung quanh, sau 46 quan sat sy bign doi cdc thong 60 c6 lién quan cla ch&t mdi gidi bén trong hé théng, d&n khi nao cdc théng sé nay hodn todn khong thay déi mta thi ta cé thé két uan hé thong da dat dén trang thai cdn bing. . Nhu vay, khi hé thdng nhi¢t dong dat dén trang thai can bing, cdc thong sd trang thai nhu dp sudt vi nhigt dp déu cd gid tri dong déu trong toin bo he thing. Khi dé cAp dén si dong déu cia dp sidt trong hé théng, ta da ngam coi nhu khong tinh dén anh hung cia luc ‘trong trudng. Trong tring hgp cé tinh dén you té nay, cé kha nang co mét sy bin dédi nao d6 theo"chién cao cia c6t chat méi gidi. " Ngoai ra, & trang thai can bing, chat mdi gidi trong he thing cé thé ton tai 8 1 pha hod mt ef pha. Tuy-nhién, diéu then chét la, hé théng sé khOng-cd xu huéng bién déi tinh trang cia. minh khi bj cach ly (cO 4p) ra khéi moi trudng ctia no. 1.2.6. Qué trinh thuan nghich vi khong thuan nghich Nhw da noi trong myc 1.2.5, nhiét dong luce hoc cé dién chi khao sat cde bién déi ti trang thai cin bang nay dén trang thai can bing kh4c. Tap hop mét s6 trang thdi theo qui juat dién bién nao dé, ma méi treng thai déu Ja trang thai can bang, duge: goi la qua trinh thuan nghjch. Nhv vay, mot trong nhitng diéu kién then chét dé cd thé dién ra qua trinh W thuain nyhich la te d thay Adi trang thai phdi vo cing chém. RO ring, day 1 qué trinh hoAn toin od tinh chat Iy tudng, Khde réit nhiGu so vi ede qué trinh thic té. DSi wi ode qué trinh didn ra trong thye 16, ede trang thai trung gian khong thé théa man dibu kign can bing nhit di n6i, ta goi cdc qua trink thyc t6 la qua trinh khong thudn nghich. Cé thé hig khai niém qua trink thuan nghich trong ohiét dong lye hoc mht qua trinh khong os ma sat trong cd hoe, 1.2.7. Pha va ede chét thuan khiét Thuit ngw pha duge ding dé biéu diém mot khii chat moi gidi ob edng edu tric vat ly va thanh phan hda koe. Khdi nigm cau tric vit ly trong trudng hop nay duce higu la rin, Téng va hoi (hay khi). ‘Mot hé thOng cé thé chi cé 1 pha hoac fn tai cin bang véi nhieu pha khde nhau, Vi dy, ta 06 thé gap trudng hap ma nude vA hol nude cing duge chifa trong mot he théng nao 46, Talc 46, gia cic pha 6 ranh gidi ma ta goi lA H® mit phan chia pha. Can chi ¥ ring, 66 thé hoa tron oxy va nitro theo mot ti 18 bat ky mao dé dé tg0 nén mdt hén hop dong nbat 6 thé khi, Tuong tu nhw vay, o6 thé trén alcol vA nude dé hinh thanh mot chat long dong nhat. GO nhing trutng hop vita néu, trong hé théng chi cd 1 pha mae di’ duge cfu tao tt cde thanh phiin khée nhau. Tay viy, vdi mot sé chat khic, vi du nhtr du va nude, ro rang 80 xudt hién be mat ngin cach vi dau vi nude khong thé hoa tan voi nhau. O trubng hap nay, ta xem nhu hé thdng bao gom 2 pha, cd 2 pha déu la ling va Be mat ngan cdch aa noi chinh 1A bé mat phan chia pha. Mot Khai nim Khe ma ta cin dé c&p trong phin nay la chat thudn khiét, day 1a mot thuat ngu bao gém nhieu loai chat mOi gidi khae nhau thudng duge sit dung trong cée hé théng nhiet dong thyc té. Chat thuan khiet la chit co tinh dong nhat va 6n dinh vé thanh phn héa hoc. Chat thuiin Khiet e6 thé ton tai 6 nhiéu pha khéc nhau, Tuy nhién, da & pha nao thi thanh phiin héa hoc van duge git nhu ed, tite JA sy bitin déi pha khong din dén ou bign d6i than phiin héa hoc. Vi du, nude dugc xem IA mét trong nhing chat thuan khiot, Be théng dang chita nude va hol nude & trang théi cin bing duge coi nhu ké théng bao gom 2 pha vai chat thudn khiét 1a nude, 16 rang nude (pha ling) va hoi nutée (pha hai) déu od thanh phn héa hoe giéng nhau. Can Inu ¥ khdi niém nay 6 mOt 86 truéng hgp gidi han, nhat la d cde chat khf duge cia tao nén bang ctich hdm hop co hoc (khdng gay phan ting héa hoc) mot sO thanh phan e6 cau trie héa hoc va tinh chét nhiét dong khac ubau. Vi du, Khong khi van cé thé duge xem IA mét chat thudin khiée khi né la hn hop etia cae chat khi a diet (Op, Nz, OOy, Ar, .. ) vi hoi mide. Tuy nhién, néu do tic dong cla mot qué trinh nhiet ding no a6, ¢6 thé mot hose vai thinh phan cau tuo nen khong khi bj tach ra do héa long, Ic do pha long va pha kh{ ¢6 sw khae nhau vé thinh phiin hoa hoc, e6 nghia la - Sial doan nay - khong khi khong gid duye tinh dong nhit va én djnh ve thanh phan hoa hoc, cho nén hic dé né khéng duge xem IA chat thuan khiét. § 1.3. VAL NET VE THUYET DONG HOC PHAN TU CUA CHAT Kui 1.3.1, Mé hinh cia Joule Nam 1640, trén co 86 cia thuyét phan ti vA co hoc Newton, Joule 44 dua ra cde gid 12 thayet sau dé xay dung mo hinh nghién cfu cae tinh chat dong hoc cia cde phan ti chat Ahi: ~ Céc phan ti chi chuyén dong tinh tién doc theo cdc truc x, y, z cia he toa do Descartes Gitta cdc phan ti khong 6 Ive tuang tac va khong tinh dén anh hudng cia Ive trong trudng. ~ Khoi chat khi dang khdo sat chtfa mot sé kha Idn cao phan tit dé cd thé xem t6e 6 ciia ede phan tir bang nhau theo moi phuong. Ve mat tri sé, gid tri We 4 dé néi chinh IA can bac hai cila trang binh binh phuong téc d$ iia cde phan ti. BS nghién edu vin dé nay, hay xem xét mot khOi chat khi hinh lap phutong. Ta goi: a chidu dai méi canh ciia hinh lap phuong N- téng sf phan tii cé trong khdi chat khi dang khao sit © can bac hai cia trang binh binh phuong i6e d0 cia ede phan tit M- khéi lugng cia 1 phan tit V- thé tich tugng ung ca khéi chat khi dang khdo sat : P- dp sudt tac dong lan mot mat ndo dé ciia hinh l4p phuong Trong truing hdp nay, 6 thé xem nhu so lugng cc phan tt chuyén dong tinh tién theo mot truc nao dé bing LN, trong dé 06 ; N cde phan 3 tit chuyén dong theo hudng dung va ; N cae phan td chuyén déng theo hudng am cia truc. Ta cd I mot sO nban xét sau: - Thdi, gian tOi da dé mdi phan te di chuyén tinh tién theo mét truc nao dé va vao bé mat cia khéi lap phuong 1A = Hinh 15 - Trong khodng thdi gian nay, 06 thé xem nhu cé 1 N cae phin tit va vao cing mbt KS 6 mat, nhy vay sf phan ti va vao cing mot be mit cia kiéi lap phuong trong moe don vj thai giana tN. 2 6 a .. - Gid trj bifn déi dong lugng cia mot phan ti 1a Mw - (-- Ma) = 2Mo. Tir dé, lugng bién 46i dong lwong tinh theo 1 don vj thdi gian va & mot bY mat nao dd L .MNo” = Ive téc dong len b8 mat 46. cita hinh khéi lap phusng win. 2. 2Me = a 3a : Nhu vay: > 1 MNo =p.a? . 3a Suy ra: 13 pa =! MN (8) 3 a day, tich sé M .N chinh 1A khéi long tong ctia khéi chat khi dang khdo sat. Tu biéu thie (1.8), c6 thé trinh bay méi quan hé da néu 6 tran thanh ede dang khée nhau nhu sau: pv =1 aN? (1.9a) 3 pv sty. ne? (1.9b) 3 pv = 12 (1.8e) 3 P% aie a (1.94) Trong a6: &- kh6i Iugng cia 1 kmol chat khi, kg/kmol n- 86 kmol chat khi dang khio sit ¥, Yr thé tich riéng tinh theo don vj khéi lugng hay don vj kmol. Bigu thie (1.9a) o6 thé dugc vist lai nhu sau: | pv=2n. ba (1.10) 3 2 ‘Thanh phan Mu? trong biéu thic (1.10) duge goi la dOng nang cia 1 phan ti. O cic 2 phan sau ta sé thay méi quan hé tryc tiép gia nhidt do va dong nang ctia phan ti. Do dé, ta phuong trinh (1.10), khi dp sudt duce git khong déi thi thé tich 6 ti 1@ thuan véi sy. bién déi ctia nbiét do tuyet ddi, ta goi dé la dinh luat Charles va Gay-Lussac, Cang ti biéu thiic (1.10), néu qué trinh nén duge thue hign 6 didu kitn nhiét do khong 46i (dong nang khong thay déi), ta thay tich 86 p.V carig duge git khong déi, tfc la sp sudt o6 sy gia thing theo mitc ti le vi sy sut gidm ciia thé tich, ta goi dé la dinh luat Boyle. 1.3.2. M6 hinh cai tién cia Clausius V6i cdc gid thuySt da néu, md hinh ciia Joule bé qua céc Anh hudng do sv va cham trong n6i bo chat khf va do chuyén dong quay cila céc phan tu chat khi. Diéu nay khong tac dong dén cde két qua nghién ctu ve ap sudt nhung cé gay ra nhitng su sai lech khi xdc dinh noi nang va nhiét dung riéng. Chinh vi vay, cic két qué nghién cfu thu duge trén ct sé-ctia mé hinh may hau nhu chi chap nhén dug cho trusng hyp khi l nguydn tit Clausius, trong mo hinh cdi tién cia minh, ngodi nhing dieu dé ni d trén con xét thém anh hudng cia lye tuong téc gida cae phan ti. Vige khdo sdt bd sung anh hudng cia cde lye twong tdc 06 tac dong dén khong chi ndi ning ma cdn cho cd ap suat 44 $1.4. THONG SO TRANG THAL Céc thong s6 ding dé xdc dinh trang théi cia chét mdi gidi duge goi Ia thong sé trang thai. Dé xse dinh mot trang thai nao d6 cia ch4t modi gidi ngudi ta phdi ding it nhat 2 thong sO trang théi doc lap véi nhau Nhu da néi, nhiét dong Ive hoc of dién chi khdo sat cdc trang thai cAn bing. Do vay, bat ky mot trang thai can bing ndo cing déu cd thé duge bidu dién bang 1 diém trén 4d thi, ma 6 46 2 truc cia do thi sé twong ung vi 2 thong sé trang thdi bat kj khong phy thude vao nhau Khi c6 sy trao déi ning lwdng gitia hé thong vA moi trudng, trang thai cda chat moi gidi 6 ben trong he thong sé 6 sy bién adi. Tuy nhién, d trudng hyp nay, khong ddi héi tat cA cao thong sO trang thai deu phai bién ddi. Can luu ¥, Ahi chdt mai gidi tién htnh mot qué trink, ligng bién déi (néiu e6) ciia mot thong sO trang théi nao dé chi phu thuge vio trang thai dau va trang thdi cudi cua qué trink dé ma hoan toon khong phy thudc vao doc diém vt hink dang cia qué trink, Néu cde trang théi trang gian tao nén qué trinh déu can bang thi ta goi dé Ja qua trinh cén bing. Tat nhién, khi chuyén tit trang thai can bing nay sang trang thdi cain bing khdc thi trang thai cin bang trude 6 phai bj pha hay. Nhu da ndi trong muc 1.2.6, qua trinh phai duge tién hanh vo cing cham d8 co di thi gian this lap su can bing méi. Khi mot trang thai da duc xéc dinh thi cdc théng s6 trang thai cing cé nhing gid tri xéc dink. Nhung théng s6 nay bao gom nhiéu loai khdc nhau, cé loai true tiép do duc, c6 loai phai tinh toxin, cé logi cé ¥ nghia vat ly v6 ring vA cd loai khong thé hign r6 ban chét vat ly. Trong phiin ndy ta s6 d® cap dén cde thOng sO trang thai nut; nhidt 49, ap suit, thé tich riéng (hay khdi Ivgng riéng), nOi nang, entanpi va entropi. Ta goi nhigt dd, dp sudt va thé tich riéng la cd thong 86 trang thdi od ban. Ngoai odc thong 86 trang thai a nu, & chuong 4 ta sé trinh bay thém thong s6 trang thdi exergy va 3 chuung 3 ta sé Jain ré them thong 86 entropi. LAL. Nhigt 9 Nhigt do la thong sf biéu thj mifc 4 néng hay lanh cia mOt vat, chinh nhigt 40 1a you +6 quyét dinh huéng chuyén dong céa dong nhitt. ‘Theo thuyét dong hoc phan tit thi nhit €6 1a thude do gid tri dng nang trung binh cia v6 sO céc phan ti dang chuyén dong tinh tién. Nhu vay, gitta t6c do chuyén dong trung: binb cia ode phan ti va mhiet do oO moi quan he véi mhau, tc a> chuyén dong cAng cao thi nhigt do chang cao va nguge Iai. Theo djah nghia nay, khéi nifm nhigt do khong thé ving dung duge cho 1 phan ti hay vai phan ti ma chi cé ¥ nghia khi nghién ctu m6t kh6i chét khi bao gdm khé nhiéu phan ti. Ta cé: (add) vole - a3 W wie Trong dé: k- hing s& Boltzmann, bang 1,3805 x 10779 Joule/ao 15 T. niet 49 tuySt déi cilia khéi chat khi dang khdo sat M. khéi lugng efia 1 phan tit @. can bac hai ciia trung binh binh phuong te 49 clia cic phan ti Nhu vay, theo thuyét nay, qu trinh trao déi mhigt chinh IA qué trinh trao déi dong nang. Qué trinh nay <8 chm ditt khi van téc trung binh cia cde phan ttt cila bo phan nha nhigt va bd phan than nhigt bing nhau. Trong thuc té, dé xdc dinh nhigt do cia mdt vat ndo dé ngudi ta cé thé ding dung cu do. Co sé cia nguyén tde nay la dinh luat nhiét thd khong, dinh hugt nay néu ro: “Néu hai vat e6 nhiét dé t; va tz cling bing nhiét d6 ts cia mot vat thi’ ba thi nhiét dé ciia hai vat a6 bing nhau, tic la ty = to”. Dé tugng héa kh4i niém nhiét do, hien nay ngudi ta dua ra nhiéu loai thang do nhigt 46 khée nhau: “1. Thang nhist 49 béch phan, con goi IA thang nhi@t 46 Celciis, ky higu 1a °C ‘Thang “ahigt 40 nay duge xay dung tren co sd 2 didm mée: diém nude 44 dang tan va diém nude soi 6 diéu den dp sudt tieu chudn, nbigt do tuong ung cia 2 diém nay duge chon la °C va 100°C 2, Thang nbigt a tuyét a0i Kelvin, ky hidu la "K, duge xay dung trén co sé dinh luat nbigt dong thd hai, 4 chénh lgch nhigt 46 gida °C va “K duce chon bing nhau, Theo thia thudn tai hot nghi quéc té fan thy 10 ve khéi Ivong va do Ivéng, ngudi ta dong ¥ lay gid tri mhiet 6 cia diém ba thé ca nude la 273,16 "K. Can hax ¥, trong hé thong Sh nhiee do Kelvin duge chon la nhiét dd cd sd trong ode phép tinh nhigt dong. 3. Thang nhiét do tuyét d6i Rankine, ky higu lA °R. Ve mat tri s6, diém khong cua thang nhiét 46 tuyét d6i Kelvin va Rankine dugc chon tring vdi nhau. Trong céc tinh todn nhipt dong thuge he Imperial System (duge si dung 3 cde nude Anh, My, Ue, ..), ngwai ta chon nhigt 46 tuyét ddi Rankine lam cu 3d dé tinh todn. 4. Thang nhiét dé Fahrenheit, ky higu la °F, cing thue hé Imperial System. Gita diém nuée sdi va nude di dang tan 6 digu kién 4p sudt tigu chudn, do chanh nhist a6 ke RR cia thang Celcius va Kelvin déu JA 100 2 fle fle fis don vj, trong khi d6 dd chénh nhiét 46 . Diém s6i cla mde —] |__| [= 6 cdc thang Rankine va Pahrenbeit la 180 s lh. don vi. Nhiét 4 didm 3 hé- ze ie Cu thé,-m6i quan hé gitta cdc thang iém dong Es do nhiét dé néu trén co thé duge trinh bing cia mise oe bay thong qua cdc biéu thie sau: ©C = T°K - 273,15 TR=18.1°K t'F = T'R - 459,67 cohsivs Rankine Fahvenhalt 78.15 459.67 (OF - 32) ‘Mic kb6ag oa thang mhidt 46 cayet 66: ~To00 Ta phuong trinh (1.11) va hinh 1.6, ta thy nhiét d6 tuyét déi phai lu6n luén . Hinh 1.6. MGi quan hg gia cde thang do nhigt a6 16 cé gid tri duong, chinh nhiet do tuyét déi biéu thi gid tri dong nang trung binh cia vd 3d cde phan ui, khi phan ti khong con chuyén dong ntia thi nhiét do tuyet doi dat gid nhat bang khong. j ahd 1.4.2. Ap suat ‘Theo dink nghia, 4p suit 1A lye tac dong lén mot don vi dim tich bé mat ranh gidi theo phuong php tuyén vdi be mar dé Tit cong thifc (1.8), ta ed thé vist phuong trink sau: (1.42) Goi N° lA. si phan ti 06 trong mét don vi thé tich, ta 05: MN? 13) ‘Pong quat, khi wu ¥ dén tat cA cie trvong hop. cong thie 11.131 dude chuyén thanh: = lawn? a4) 3 Frong cong thifc nay. « 1a he sO ti 1é phy thuge vio kick thude bin than phan ti va Ive tuong tic gia cdc fi, Khi dp sust cing nhé va mhiét dé cang cao thi cang tién gan dén 1, déi vdi khi Wy exong thio = 1 Dé lam ro khdi nigm Ap sudt, ta hay xem x6t mor khéi chat khi ding yen va mot be mat nbé A 6 bén trong khéi chat khi d6. O méi phia cia be mat A. ro ring o6 Ine F tic dong len Be mit theo phuong phap tuyén, cdc lye nay co chiéu ngugc nbau nhung tri so thi bling shau. Trong trudng hop nay, ngoai luc F khong obdn ive nao khac tic déng lén be mat. Ta dinh ngbia 4p suat p cda khéi chat khi dung yen dé nhy sau: p=lim fF a3 aes G day. A’ dign tich cia G8 mat 46 Khi cho n6 gidm nbd dén kich thude cia mot “diém”. ‘Ti biéu thde (1.15), o rang khi A tién dén A’ thi khong con khéi nigm be mat nda, diéu dé 06 nghia la gid tri cia ap sudt p trong khéi chat khi ding yén sé gidng nhau theo moi phusng. Tuy nhién, khi khdo sit mot khdi chat khi tong déi ding yén, od thé od mét sv thay déi nho vé 4p sudt gida diém nay so vdi diém khde. Ngoai ra, néu ku y dén 86 cao bay do sau, van cé thé cd mit su sai lech no dé cia dp sudt do tic dong cia lve trong truong, ‘Trong trudng hyp khéi chat khi dang ihdo sit o6 chuyém dong, od thé chia lyc tic dong én mot be mat A nao 46 ra lam 3 thanh phan thing goc voi nhau ting déi mét: mét thanh phan theo phugng phaip tuyén vdi be mat va hai thanh phan nam trén mat phang cia be mgt, Néu xét trén co 56 mét don vi dién tich b8 mat, ta goi thanh phan theo phudng phap tuyn Ja ung sudt phdp tuyén va hai thanh phn cin lai duge goi Ia ding suit dich chuyén. G trudng bop way, khi khOi chat khi dang chuyén dong, gid tri cia cdc tng sudt bj bién déi khi ta thay déi hudng dat cia bé mat A Vin de khdo sit cae gid tri ung sudt trong mot ae dong chit khi chuyén dong sé due xem xét ky trong pham vi os hoe lwu chat, con trong nhidt dang Ie hoc, e6 thé xem ting suat phip tuyén Wing vi dp suit cia truing hop khéi chat khi ding yén vi do sai lech givta ching khong dang ke DE do ap suit nguii ta ding nit nhiéu logi don vi khac nhau. Thong thuding ta gap cfc loai don vi nhu: N/m? thay Pa-paseal), kg/m’, mH,O, mmHg, bar, at. Trong he Imperial System, e6 thé c6 edie dan vi sau: inHg, psi, tonfin®, ... Quan hé chuyén déi gidta ede loa dun vj do 4p sudt duge trink bay trong bang 11 Bang 1.1 Bon vi do ap suat Gi tii trong duong vot cdc foal don vi dp suat khac tat = 0,9807 bar = 735,5 mmHg = 10 mH20 4 bar = 10°N¢m? = 10°Pa iT 1 kgtfom® 1 at = 98,0665 kPa = 10" mmAq 1 mmHg. Vitor = 139,322 Pa 1mm = 9.80665 Pa 89484 kPa = 6894.84 Nim? 1 psi (Ibf/in?) = ting = 3,38639 kPa 1 int¥20 = 0,24908 kPa 1 ft HO = 2.98896 kPa 1 tontlin?® = 15,4443 MPa 1mm Aq = 1 kgtim? = 9,807 N/m? Can iuu y, vi Ap suft duge dink nghia Ia luc tae dong lén mgt don vi dién tich, cho nén can hét site than trong khi ait dung cic don vi do ap sudt nhu kgf/em’, Ibfiin’ va tonffin®, Twydt Adi khong duge vist kg/cm’, Ibfin’ hay ton/in” vi gita ching ¢6 sy hac nhau rit Idn Néu goi m lA khéi lvgng eda vat dang khao sét va g 1A gia t6c trong trugng cia moi trudng dang chifa vat dé, ta cé thé tinh hic F tuong tng trong diéu kién dé nhut sau: Pome Nhw vay, trong diéu kién ciia qua dat, ta hiéu 1 kgf IA lye tac dong bi mot vat o6 hoi hugng la 1 kg: Lkgf = 1 kg x 9,807 m/s = 9,807N Ngoai nhang digu da néi, Gin cht ¥ ring dp sudt o6 thé dude thé hign theo nhiéu cach khac nhau: 4p sudt du, do chin khong, dp sudt tuyét ddi va dp suét khi quyén. Khi 4p suit cua méi trusng khéo sat co tri sii ln hon 4p sudt, khi quyén, ta goi do chénb Kch gita 4p suat cia moi trudng 6 voi dp sudt khi quyén 1a dp sudt du. Khi moi trutng dang khdo sat c6 dp sudt nbd hon ap sudt khi quyén thi ta goi do chénh Igch gida ap sust khi quyén va 4p sudt cia méi trung do la do chan khong. Trong sy so s4nh cé tinh chat tuyét d6i, ta goi do chénh iéeh gidta dp sudt cda m6t mdi trviing nao dé so vdi chan khong tuyét déi la 2 9,087 kg.m/s” an Ap sudt tuyet doi, Ap suit moi wwing kendo sat Goi: 7 10 noe 4p suai khi gayéu Por dp suat khi quyén Ap saat dy Pa- Sp suit dw Po: dO chin khong Ee Ap sud tt quyde b- ap sudt tuygt doi Ap suit myét d6i BO chin khing 6: | _¢ Ap suit méi trutug khio st Pa=P— py (néu p> p,) TE abé hoa ép suit kh qny€n | Pek = Po — p (neu p< p,) | Ap suai cuyet 461 Hinh 1.7 thé hién méi quan hé gita ede loai dp sudt 44 néu. Cin nan munh, chi cd dp ¥_ Chin kbdng enyer 663 audit tybt doi mai diese cot ta thong 58 trang thi, Hink 17. Mai quan he wien eae loui ap suit Dé do sip suat du ngusi ta dang manometer, é do do chan khong ngudi ta ding vacummeter, edn dé do sip suit khi quytn nguai ta dang barometer, Hinh 1.8 trinh bay mot trong mhang Jogi manometer, trong trutng hyp nay gid tri dp sudt du duge chi thong qua d6 chénh eta c6t chat ling. Chat long duge ding trong ese loai Ap ké nay thuimg la nude. thiy ngan hay div . Ta ob Chait 1bng teong manometer pa=P—po=pgh 1.16) 6 aay: Hinh 18. p- khdi higng riéng cia chat ling 6 trong manometer g gia téc trong trong L- d@ chénh ciia cot chat ling ‘Trong cae dng dung thing thutng, c6 thé xem p va g la hlng sd. Chinh vi vay két qua do duge thé bien thong qua chiéu cao cia oft chat lng twung tig. Néu chét long duge dang lA thy ngin, khi cin két qua chinh xdc cé thé sti dung cong thitc dudi day dé qui ddi vé O°C: hy = (1 - 0,000172.. t) aan Trong dé: -hy- chiéu cao edt thiy ngan qui vé O°C h- chidu cao cbt thiy ngan 6 t°C t- nhiét dO ot thay ngfin, °C 1.4.3. Thé tich riéng va khéi lugng rieng Trong mot méi trudng lién tye, c6 thé dinh nghia khéi luong riéng nhw sau: 19 p= lim (2\ (1.18) val G day. V’ la thé tich tudng ing oda mot phim ti khi cho né giém nhé dén kich thide cia mot “diém”. Tir dinh nghia khéi lugng riéng di néu, vé mat todm hoc, od the xem khét jugng riéng la mot him lita tuc phu thudc vio thil gian va vi tri Khao sat Nhu vay, Eh6i lugng cia mét khdi chit méi gidi od thé tich V sé@ duge xdc dinh nhy G fo.av 19 Vv Ro rang, vé mat nguyén tic, khdi lugng khong chi don gidn JA tich si gid khéi lvgng riéng va thé tich. Twong ty nb vay, thé tich rigng cting co thé thay déi gid tri khi so sinh tai cic “diém” Khéc nhau. ‘Thé tich riéng dude hitu lA gia tri nghich dao cia khéi lugng ring, va do vay, thé tich riéng va khdi wong riéng duge xem la 2 thang s6 phy thude nhav. Trong bé ST. don vi cia Khoi lugng rifng thuimg duge. ding 14 kg/m’, con cia thi tich riéng Wa m°rkg ‘Trong be Imperial System,.dan vj cia kb6i Iugng ring vit thé tich’ridng [an lug 1A Mbit” va fet, G nbing truéng hop ma khéi chit mdi gidi dang khao sit c6 46 dong déu cao hoae 4 nbang phép tinh khong you cin chinh xc cao, ob thé tio gid tri trung binh cia khoi Ivang riéng wa thé tich riéng nbu sau: , kg/m? v Y mag c Trong dé: G- khdi long cia bhoi chit mai dang khdo sat, kg V- thé tich chodn ché ctia khoi chat moi gidi dé, m° 1.4.4. Noi nang ‘Trude tidn, cin dé cap d&n khéi nigm nang lucng tong E. Khao sét mot khéi chat moi gidi nao 46, ta thy - trong pham vi vi mé-hé thong co clita mot lugng nang wong nao dé do sy chuy6n déng cia cde phan ti va do lyc tuung tac gita cic phan tit. Ngpai ra, hé thong con ¢6 thé oS obiing thanb phan mang Ivong khéc nhw héa nang, ning lvong nguyen tu, ‘Trong pham vi vi md, néu khdo sat ci chuyén ding cia toan bb he thing va st thay didi vi tri ciia hé thong so véi mét hé toa dé chudn nao dé, hic 46 cbn cé thém thanh phan dong nang va thé nang. Vé mat téng quat, ta goi tat ea ning thinh phan nang higng &4 néo te nang ligng tong cia hé théng, ky hieu ta E. Trong pham vi nhige dong Iyc hoe, sy bién déi nang higng téng eua he thong co the dude chia thank cic thanh phin sau: Hong wang, do sy chuyén dong cia toan bd be thong. - Thé ning, do 3 thay déi vi tri ciia toan bo be thing. ~~ N6i nang, bao gom tat cA cic biéin doi naing Ivang con lai ban trong hf théng. Nhu vay, trong ede qua trinh nhigt dong, ta hiéu noi nang lé luong bién déi nang iang cia hé thong khi khong x6t dén cdc bién déi dong nang vA thé nung ofa toan BO he thong. Ta c6: Fp E,= Ea ~ Ey) + Be Fa + (Uy Uy) (1.20) Hay: AE = AEg + AE, + AU aay Trong a6: Ey, By: nang Iugng téng ciia hp théng 4 dau va cudi qua trinh Eq, Eqx dong nang cia hé thOng 6 dau va cudi qua trinh Ey, Eye thé nang ciia hé théng 6 dau va cudi qué trinh U;, Ux néi nang cia hé tuung ung vdi dau va cudi qué trinh AB, AB), AB, QU: cde Iugng bién déinang hong tng, dong nang, thé nang vA ndi nang. Thong thwdng, ede qud trink nhigt dong dién ra la do sy trao déi mhigt VA edng gida chat moi gidi vi moi trutng, do vay 6 thé néi lvgng bidn A6i noi nang thye ehiit 1a’ lusng bin di ngi mhiét mang, Néi nhiet ning bao gdm cdc think phiin sau: - Dong nang do chuyén dong tinh tién, do chuyén dong quay cia cde phan tu va do cde dao dong trong noi bé phiin ti - The ing do Iyc tugng tac gitta ede phan ti Ta co: . UsUgt+U, Néu khoi luong cia chit moi gigi dude khdo sit IA 1 kg thi ta dang ky higu y: ue ug toy (1.22) G day: . Ua ndi dong nang uy ndi thé nang. . “Theo thuyét dong hoc phan ti thi néi dong nang chi phy thuge nhigt 6, néicdch khie, noi dong nang JA-ham don tri eta nbiet do. Noi thé nang phu thuge vao khodng céich trung sbinh gida cae phan ttt, tite phy thudc vao thé tich riéng hay mat 46. Nhu vay, m6t cach, t6ng quét, noi nang phy thude vao nhigt do.va thé tich riéng: : Ua)” : + (1.28) Doi voi khi ly tung, do lye tuing tae giita céc phan ti duge xem bing khong cho wit gi natig cila Khf ly tudng chi cé mot thanh phan IA noi dong’ning, do dé n6i mang’ oda Rhi ly tung chi phu thube vo nhigt dé, : Noi’ ning 1a loai thong 96 trang trai khong try tip do dude ma phai tinh todn. “Dun vi cia noi nangla don. vj ding dé do nang lugng, bign nay ngudi ta thuong ding kJ. keal va kWh. O mot s8 nude sit dung hp Imperial System, don vi do ning lvng thudng duce at dung Ja Btu (British Thermal Unit). Trong mOt sé trudng hgp, don vj Chu (Centigrade Heat Unit) 6 thé duge sit dung. Ta co: Lkeal = 4,18 kJ = 4,18 kWs = D_!_. Wh 861,24 1 Btu = 1,055 kJ = 0,55555 Chu Can Iau ¥ sy khde nhau giva kWh va kW, kWh IA mot trong nhing loai don vi do nang lugng con kW IA don vi thé hign cdng suit hay nang sudt. Ngoai ra, cing cAn dé y dén y nghia cia Bta. Theo djnh nghia, Btu la nhiét lvgng can thiét @é lam 1 tb nude gia tang nhiét dd tt 59,5°F dén 60,5°F. Trong otic bai'todn v8 nhiét dong, ndi chung khong can biét gid tri tuyat d0i cia ndi nang ma chi cn biét lugng bién di noi nang. Do dé ngudi ta cd thé tay chon mot trang thai nao dé dé lam géc. Néu trang thdi cia chdt mOi gidi 1A cin bing, ta lndn ludn cd: U=G.u (1.24) ‘Trong dé: Usd). ndi nang tvong tng vdi khoi chat méi gidi 26 khéi lugng G(kg) ‘u(ld /kg)- ndi nding tinh theo 1 kg chat mdi gidi 1.4.5. Entanpi Trong khi thyc hign cae bai todn vé nhigt dong ta thudng gap biéu thitc u + pv, J, Gibbs da dé nghj str dung bidu thite nay vao cde phép tinh thyc 18, vé sau bidu thitc nay 4a duge Kamerlingh Onnes dat tén la entanpi. Néu Khoi chat mdi gidi.duge khdo sit cd khéi Ingng la 1 kg thi ta ky hiou entanpi 1A i, néu kh6i lvgng la G kg (G # J) thi ta ding ky higu I. Nhw vay: ist pv (1.28a) G trang thai can bang, ta cd: f= Gi = Gu + pv) (1.25b) DOi vdi khi ly ting, do u vd pu chi phu thude vto nhiet dd cho nen I cing chi phy thube vdo nhiét dd, c6 nghta la entanpi la ham don tr{ cia nhigt dé, Tuong ty nbu ndi niing, ta khong tryc tiép do duge entanpi ma phai th ton. Trong céc bai toén ve nbigt dong, thong thudng ta chi can biét lugng bitin déi entanpi Ai, do 46 6 thé thy ¥ chon mét diém nao dé lam gic. Ve y nghia vat ly cia entanpi, trong nhiéu trudng hgp lvgng bién déi entanpi mang y nghia nang lvgng. Den vj cia entanpi ging nhu don vj ciia ngi ning va cc dang ning lugng khéc. 1.4.6. Entropi Day la logi thong 8 trang thai cé vai trd rét Ién trong cdc nghién citu 6 tinh chat ly lun. Ta ky higu entropi la s khi khoi Iugng chat mdi gidi la 1 kg va S néu khOi lung chat moi gigi a G kg. Ve ¥ nghia vat ly, khong nbu céc thong 96 dp sudt hay nhigt 49, rt kho te dién dat noi dung cia entropi mot céch day di. Rankine dinh nghia: “Sntropi IA mot ham nhitt dong”. Ve sau, trén co ad dinh nghia cia Rankine vé entropi, ngudi ta da lam r6 hon ¥ nghia ciia entropi: + “Entropi la logi thong sO trang théi ma gié trj eta né duge git khong doi khi chat moi gidi tén hanh qué trinh dogn nhiét thugn nghich” - “Entropi lit loai thong s6 trang théi ma lugng bién déi cia né trong mot qué trink thudn nghich nao dé cd gid tri bing OQIT” Nhu vay, trong mét qué trinh thuan nghich, ta cd: ds = 4 (1.26) T hay ds = 20 . (1.266) T Ro rang, ta cling ¢6 quan hé: a8 = G.ds 27 ‘Prong cae cong thite trén: ds, dS- lugng bién déi entropi trong qué trink thudn nghich v6 cing bé, véi kh6i lugng twang ung ciia chit méi gidi JA 1 kg va G kg. dq, 0Q- nhigt higng tno d6i gitta chat méi gidi va méi truéng trong qué trink vO cing bé d6, khdi lugng tung ung cia chat méi gidi la 1 kg va G kg. T. nhiét 46 tuy@t d6i cua qua trinh Tit cdc chng thife (1.26a) va (1.26b), 06 thé thay ré don vi ciia entropi s 1A kd/kg.K hay keal/kg.K. Can tu ¥ sy khde bit sau: A $s = Oda chu trinh la thuan nghich hay khong thugn nghjch A fa = Ondu ch re la thuan nghjch T f 28 << néu chu tinh la khong thuan nghich T Cac khéi niém 6 lién quan 4én qué trink thuan nghjch va khong thuan nghich da duge trinh bay 6 myc 1.2.6. Trong chyong vé dinh ludt nhigt dong thet hai ta s@ lam ro them cde Khai nigm nay ¥a khdi nigm v8 entropi Mac di cé nhiéu thong so trang thai khdc nhau, tuy nhién ta c6 thé xem cdc thong sé trang thai chi bao gom 2 loai. G loai thit nhst, ta thay tri 60 cia thong sé tinh cho toin hé thong sé bing téng cdc gid trj tinh cho ting bd phi tgo nén hé thdng dé, cdc thong so thudc logi nay phy thuge vio kich thudc ctia hé théng. Khoi higng, thé tich, ndi nang, .. 1a cée théng s6 thudc loai nay. Trong khi 46, céc thong sf thudc logi thit hai khong cd tinh cong nhu da ndi, cae thong sO nay la ham sO phy thude vio vj tri khdo sit va c6 thé bién a6i tu vi tri nay sang vj tri khéc. Thé tich riéng, dp sudt va nhist do 1A nhing thong of quan trong thud loai nay. 23 Vi dy L: . Chung minh rang 1 psi = 6,89484 kPa vA 1 kef/m” = 1mmH30 Gidi: Ta cd: 1 psi = 1 Ibffin® ‘Trong he Imperial System, gia t6c trong trang g = 32,174 ft/s, do dé: ‘ 1 Ibf = 1 Mh. 32,174 ftis® : = 0,4536 kg . 32,174 . 0,3048 m/s” = 4,44828 kg.m/s* = 4,44828 N Lin’ =.(26,4..10%). m® = 645,16. 107° m? Nau vay: 1 pat = Labriin? = 444828 _ yyy py? 645,16. 107° = 6894,8478 Pa = 689484 kPa Ta cing c6: Lkgf = 1 kg. 9,807 m 9,807 N Do do: 9,807N/ 1mm H,0 Mét lb xo of 46 gin trung binh 1a 0,25 em khi chiu tac dong cda 1 luc 06 gid tri 1 N Cho biét. khi treo mot vat cd kh6i lrgng m yao 1d xo, ngudi ta thy 1d xo bi Réo dai them 3 om. Xée dinh khéi lugng cia vat dé ig = 9,807 mis. Gi Néu 1d xo bi kéo dij thém 3 cm cd nghia Wi 10 xo dang chiu téc dong kéd ciia mot le c6 gid tri la: 2 = 12 N 0,25 Ta két qua d vi dy 1.1, ta 06: 7 1 kgf = 9,807 N = 1 keg. 9,807 mvs? Nhu vay khéi lugng cila vat treo vao Id xo la: 12 = 1.2936 kg 9,807 m § 1.5. PHUONG TRINH TRANG THAI CUA VAT CHAT 6 THE KHi - Nhu da n6i 6 trén, khi trang théi cia ch&t mai gidi d4 duge xéc djnh thi cic thong 36 trang théi tuong ving cling 6 gid tri xdc dinh. Trong sO cde thong 3 trang thai aA gi6i thigu, ngudi ta gol Ap sudt, uhigt dO va thé tich riéng 1A cA thong sO trang thai ca’ban. Ly 34 va thye nghigm da ching minh ring, dé xée dinh mOt trang thdi nko 46 cua chat mdi gidi ngudi ta chi cin biét tri sé cia 2 thong sd khong phy thudc nhau. Trong nhist dong luc hoc, nguéi ta thudng ding cdc d8 thi T-s, is, p-v va log p-i dé bidu dién trang thai cia chat mi giéi vA cée qué’ tinh tuong dng. Nhu vay, tir nhung diéu d& néi, khi biét 2 thong s6 trang thai doc lap nhau thi ta sé xdc dinh duoc cae thong s6 trang thai cdn lai. Ta goi mbi quan hé gida cdc thong s6 trang thai co ban p, v, T1a phuong:trinh trang thai: Fip, v, T) = 0° : 1.28) 1.5.1. Phuong trinh trang thai cla khi ly tuéng Khai niém vé khi ly tang da duce trinh bay trong phan 1.2.4. 6 digu kign 4p ust khé thap va nhiét do kha cao thi khi thye c6 thé dude xem‘la khi ly tudng. Moi quan ho gitta cide thong 36 p,v,T ciia khi ly tuéng dau tien duge rit ra ti cae két qua thyc nghiém, sau 46 dugé ching minh ‘bang ly Iwan nha thuyét dong hoe phan tif. Vao nam 1662 R. Boyle, va'sau dé ta E. Mariotte vao nam 1676, di phat hién bang thuc nghiém méi lién hé gida thé tich riéng va dp sudt tuyét déi cia chat khid disu kign nhiet 46 khong ddi. Phat hign 46, sau nay duge goi 14 dinh luae Boyle, cé thé bigu dién dink luat @6 bing phwong trinh sau! : py = const khi T = const - MGi lien he gida thé tich riéng va nhigt do tuyét'doi khi ap sudt khong d6i duge phat ign bdi Charles (1776) va Gay-Lussac (1802), sau nay ngudi ta goi dé IA dinh luat Gay-Lussac: “© = ‘const khi p = const 7 __, ‘Theo thuyét dong hoc phan ti thi nhiét do tuyét déi vA dp suat duge x4e dinh bang cdc phugng trinh (1.11) va-(1.14). Déi voi khi ly tudng, doa = 1 nén ta nit ra duge: p= LaMN'u® =2.N 2 Mu* 3° 3. 28 <2 3 p=N.kT (1.29° “ta 06: Nee N= Na Vow. . Trong dé: Nye 86 phan tt oS trong 1 kmol chat kbi Yar thé tich tuong ting voi 1 kmol Tit ds: o , pVeNKT (1.30a) var we Pye), kT (1.30b, Theo Avogadro thi b&t kj khi ly tuéng n&o cing ¢é sé phan tit trong 1 kmol la Ny = 6,0228. 10°°, Nine vay tich a6 Nj,.k ludn ludn khong déi va duge ky higu Ja Ry: By = Ny k= 6,0228. 10°. 1,3805, 10775 Ry = 8314 d/iemol.do Ry duge goi la hing off phd bién cia chit kh{, Ta 6 thé vist Ini phuong trinh (1.30b) ohw sau: py = RT asp Néu goi j 1 Kkhdi lugng cia 1 kmol chat khi, ta 6: pea Re op nH Suy ra: py = RT (1.32) G aay: v- thé tich ring, m'/kg R- hang s6 chat khi, R= Ry / se = 8314/4, I/kg.40 "Tat phuong trinh (1.32) ta cing c6 thé viét: pV =GRT (1.38) Ta goi cée cong thie (1.31), (1,32) va (1.33) 1a phuong trinh trang thdi ciia khi ly tudng, hay cdn gof la phuong trinh Clapeyron, Cac cong thite 46 fan lugt tuung ving voi t kmol, 1 kg va G kg cia chat khi khdo sit. Can chi ¥ si dung thi nguyén phi hep cho mdi loai thong sO trong cdc cng thite noi trén, cy thé: p- Sp suat tuyet aéi, Nim? ve thé tich ding vdi 1 kmol, m*Ykmol Ry- bling sf phé bin cia chét khi, ging nhau cho t&t of ede khi ly tuting, gid tri: R,, = 8314 J/kmol.do T- nbiet do tuyét déi, v- thé tich ring, m/kg R- hing sO ch&t khi, mdi chat khi ung wdi 1 gid tri khdée nhau, J/kg.dd V- thé tich oii kh6i chat khi, m* G- khéi lugng twang ving cia chat kbi khdo sat, kg. G day, cdng can phai nhc lai ndi dung cia djnh luat Avogadro: - O cing digu kién 4p sudt va nhiét do, thé tich cia 1 kmol cia tit cd ede khi ly tuéng eu bang hau. - O ditu kién 4p sudt va nhigt dO tiéu chudn (p = 101,325 kPa va T = 273,15 °K), thé tich cda 1 kmol ciia tat cd ode khi ly tuing dou bling nhau va bing 22,4 m* 1.5.2. Phuong trinh trang théi cha khi thye Do 6 sy khéc biét gita kbi ly tung va khi thyc cho nén khong thé 4p dung phugng trinh Clapeyron cho khi thyc. Déi vdi khi thyc, phy thugc vio cdc gid tri cy thé cia 4p sudt va nhigt do ma ti sé Z = pw/RT c6 thé nhé hon hay lén hon 1 Cho dén hign nay, c6 hon 200 phuong trinh trang thai ola khi thye dé duge cong bé. Tuy nhién, do xudt phat tk thule nghiém cho nén tat cd chi 1a gan dting va pham vi si dung rat gidi han. Dusi day ta sé xem xét mOt vai dang phuong trinh 6 kha nang duge sit dung nhiéu hon. Nam 1871, Vander Waals 44 thanh lap phusng trink trang thi ciia khi thyc dya tron phuong trinh trang théi cia khi twang: PHA! (yy ~b)=Ry.T (1.34) Ye : Trong a6: . a- hé sO hiéu chinh khi tinh dén lye tuong téc gia cde phan ti. Do cd Ive tuong tac cho nén 4p suit khi thyc ma ta do dugc s6 nhé hon dp sudt khi ly tudng & cong diéu kien nhidt do va thé tich riéng. Vander Waals gid thiét dO chénh léch dp sust dé ti 18 vdi Ug thong qua hé s6 a. b- dai lwgng higu chinh khi ké dén thé tich eda ban than phan ti, do I thé tich do cae phan tu chodn ché tinh trong 1 kmol chat khi. ‘Tu phuong trinh (1.34), ta thdy khi 4p sudt gidm nhé va nhiét d¢ tng kha cao thi thé riéng v, rét lén, do d6 a/v rét nhd va (vy, ~b) tién dén v,, didu dé 06 nghia la phuong trinh (1.34) tré thanh phuong trinh (1.31) Trong phuong trinh trén, a va b duge coi la khong ddi, ching chi phy thuge vio loai chat khi. Tuy nhién, thuc nghiém da chung td rang, a va b phu thugc vao ap sudt va nhiat dd. Do sy phy thude nay kha phifc tap, va - vé co ban - duge xsc dinh bing bién php thc nghiém cho nén gay nbiéu kho khan trong qua trinh sit dung, tir dé din 4@n sy khong chinh wdc. Bang 1.2 trinh bay cu thé cdc gid trj a va b trong cong thuc (1.34) cho mét s6 loai chét mi gidi khde nhau. Loai bar. (m* / kmoh? khong khi 1,368 Butane 13,86 ‘Carbon dioxide 3,647 Carbon monoxide 1474 Methane (2,293 Nitrogen 1,366 Oxygen 1,969 Propane 9,349 R12 10,49 ‘Sulfur dioxide 6,883 Nuse 5,531 MP. Vukalovich va 1.1, Novikov, khi chi ¥ dén hién tugng két hop cda cée phan tt khi thye, da dé nghj phuong trinh trang thai cia khi thye mhwt sau P + 3 ~b)= RT. [ ~ cam *.38) ¥ * 2am} 72 Trong do: . ava b- la nhing hé 36 higu chinh trong phuong trinh Vander Waals c vA m- nhdng bing so thyc nghiém. | Phvong trinh Vukalovich-Novikov duge xem Ia kha chin xde cho trung hop hoi nude. § 1.6. HE S6 NEN VA GIAN DO BIEU DIEN HE SON Nhu da néi trong cdc phn truée, khi chat moi gidi khong hoi dit ditu kién da néu cila khi ly tudng thi khong thé ung dung cdc cong thie (1.81), (1.82) va (1.83). Vibe sit dung ede cong thie trong phan 1.5.2 cdng khong c6 ¥ nghia thie tién vi khé Khim, phic tap va khong di d6 chinh xac can thiét. Chinh vi vay, & nbitng trubng hop nay, nguoi ta thing sit dung bing va d@ thi. Tuy whién, khong phai hic nao bing va d& thj cing IA phusng tien thuan tign nhat, do vay viéc sti dyng khai niém hé 36 nén va gidn dd biéu ‘dién hé 36 nén duge xem nhu mot phuong ti¢n bé sung dé str dung khi thich hop. Didu kien dé sit dung cée phusng trinh (1.31), (1.32) va (1.33) IA mat do cua khéi khi khdo sat phdi that nhé. Tuy nhién, chinh day 1A dieu hét site mo ho vi khai niém’ mat a nhé d6 khong duge dinh higng cy thé. Ngoai ra, khi 4p dung phugng trinh trang thai cia khi ly tudéng cho mot ch&t khi cu thé nao d6 thi cic két qua nhan dude sé bj sai léch, can phai lugng héa duge dO sai lech dé. Tat ci nhitng van dé da néu c6 thé duge giai quyet bing ch su dung hé sé nén va gidn dO bidu dién hé sé nén, _ . Dat: Za Pe . (1.36) RT -* Ta goi Z la hé s6 nén. Gi tri ctia %, trong mbi trudng hyp cu thé, S4e dinh dd sai Iéch gita cdc két qua nhan duce khi khdo sét m6t khi thyc mio dé:s0 véi két qué mhan duce khi sii dung phuong trink trang thai cia khi ly twéng, Bang céch nghién cu nhiéu loai chat thuan khiét khiic nhau; céc nba khod hoc da phat hign duge két qua hét sic ly thi 1a, née xét theo 4p suit va nhigt d> khong thi nguyén, lt cd cde gidn dd bidu dién he s6 nén ctia cic chat dé dau twong ty nhau vé hinh dang Nhu vay, cin lam r6 khéi niém dp sudt khong thit nguyén va niet dé khong thé nguyén. Goi: PK Tk: Sp sudt tuy@t doi va mhigt 46 tuyét déi tai diém téi halt cia méi‘chét thuan khiét x ° p, T- 4p.suat tuyet va nhigt dd tuyét déi ctia ch&t thuan khiét dang khdo st Pr, Tr: 4p sudt va nhigt do khong thi_nguyén tuong ung. . Ta ot: oe ' 28

You might also like