Do. Dr.

Rahmi GL, Makine Dinamii Ders Notlar

1
m=sistemin ktlesi
o
m
Fdin
kama yuvas

2)
1)

mk
G
Rijit dst=0

Kons. el.
mk:dengesizlii
oluturan ktle
(kama yuvasnn
arl)
n
Fdin=mk
Elastik dst0
DENGELEME
1.) Ktle dengelemesi (Rotor)
2.) Periyodik evrimli makinalarn dengelenmesi (Krank-Biyel)
3.) G dengelenmesi (Volan)

1.) Ktle Dengelenmesi :

Makine mhendisliinde btn dnen makine paralarnn adna rotor denilmektedir. rnein;
miller, dili arklar, kasnaklar vs. Btn bu elemanlarn dnme ekseni ile arlk merkezinden
geen eksenin akmas gerekir. Aksi takdirde dnme hzlar arttka ktle atalet kuvvetleri
(merkezka kuvvetleri, santrifj kuvvetleri) ve bunlarn meydana getirecekleri eilme
momentleri ile dnme momentleri konstrksiyon iin byk problemler olutururlar. Bundan
dolay, rotorlarn dnme ekseni ile arlk merkezinden geen eksenin akmasn
salayabilmek iin ktle atalet kuvvetlerinin dengelenmesi gerekmektedir.

Rotorlar iki snfa ayrlr :
1.) Rijit Rotor : Dnme hareketi esnasnda hibir deformasyon yapmad kabul edilir.
2.) Elastik Rotor : Dnme hareketi esnasnda azda olsa zerinde deformasyonlarn olutuu
kabul edilen rotor.





















2
din k
F m =




Eksen kakl


Do. Dr. Rahmi GL, Makine Dinamii Ders Notlar
2
L1
Fdin=mk
A
Fden=mdd
L2
B
Fiziksel Model

kuvvet) (santrifj . . . .
2 2
e m m F
din
= =
= =e eksen kakl
= . m dengelenmemi byklk
( )
sn
rad
30
.n
= =
Arlk merkezi kaydndan dolay bu rotor zerinde dengesizlik meydana gelecektir.
Dolaysyla bu dengelenmemi bykln bir dengeleme bykl ile dengelenmesi
gerekmektedir.
=
d d
m . dengeleme bykl











( ) ( ) ( ) ( )
d d k d d k
din din den din
din
m m m m
B A F F
F B A
. . . . . .
0
2 2
= =
= = =
= +


Pratikte dnen elemanlarn meydana getirdikleri ktle atalet kuvvetleri, yataklarda dinamik
kuvvet olarak ortaya kacaktr. Bu durumda, yatak kuvvetlerini sfr ( 0 = =
din din
B A )
yapabildiimiz takdirde ideal (en mkemmel) dengeleme yaplm olacaktr.

0 0 = =
din din
B A

3 3
m
2 2
m
1 1
m
4 4
m
A B
Do. Dr. Rahmi GL, Makine Dinamii Ders Notlar
3
G
o

Rotorlarn dengelenmesi sonucunda dengeleyemediimiz kalc artk ktle atalet kuvvetleri

olacaktr. Bu durumda, standartlar atalet kuvvetlerinin dourduu titreimlerin hzlarnn
snrlarn belirlemitir. Bu hz snr aada verilmitir.

Titreim hz ( ) . mm/s . = =
dt
dx
e
Rotor Titreim Hz ( . e )

Otomobil tekerlei 40 mm/s
Santrifj pompa 6,5 mm/s
Uak tahrik sist. rotoru 2,5 mm /s
Talama tezgah mili 0,4 mm/s

I.) Statik Dengeleme ( 0 M ve 0 F =

)














Dengelenmemi . m bykln dengelemek iin karsna ayn dorultuda
d d
m .
dengeleme bykln yerletirmek ve bylece dengelemeyi gerekletirmek her zaman
mmkn olmayabilir. (rnek: Kam Mili)

A
L1
Fden=mdd
I d1
Fdin=m
m

s
L2
md
d
B A
me
L
B
Do. Dr. Rahmi GL, Makine Dinamii Ders Notlar
4
Adin=0
md
Bdin=0

= =
= =
= =
s F s F M M
m m m m
F F F
den din e
d d d d
den din
. . 0
. . . . . .
0
2 2



2 1 2 1
2
2
2 1 2 1
. . .
. . . ) .( ) .(
l l
s F
l l
s m
B A
s m s F l l B l l A M
din
bin din
din din din e
+
=
+
= =
= = + = + =




Tek dzlemde dengeleme yapldndan burada mkemmel dengeleme yaplamamtr. Yalnz
kuvvetler dengelenmi olup momentler dengelenmemitir. Dolaysyla, 0 0
din din
B A dr.
Bu ekilde, ideal dengelemenin olmad duruma statik dengeleme denilir.


II.) Dinamik Dengeleme : 0 M ve 0 F = =



A) s=0 (Ayn dzlemde dengeleme)




den d d
F m =
2




din
F m =
2

d d
den din
din din
m m
F F
M F
B A
=
=
= =
= =

0 , 0
0 , 0


B) s0 (Farkl dzlemde dengeleme - Kam mili mekanizmas)
Sistem, zerinde bulunan ktlelerin durumuna gre 1 veya 2 dengeleme dzlemi ile
dengeleme yaplr.








(mdd)1
Adin=0
(mdd)2
a
s1
m
s2
Bdin=0
b
d2 d1
n
Do. Dr. Rahmi GL, Makine Dinamii Ders Notlar
5

= =
= =
0 , 0
0 , 0
M F
B A
bin din

Dengeleme dzlemlerinin ( )
2 1
ve d d yeri,
2 1
ve s s olarak seilerek, ( ) ( )
1
. ve .
d d d d
m m
dengeleme byklkleri hesaplanr.
( ) ( )
( ) ( ) bulunur. . 0 ) ( . . . . 0
. . . . . . 0
2 1
2

2
1 1
2 2

2
1
d d d d d
d d d d
m s s m s m M
m m m F


= + =
= + =

( ) ( )
1
. . 0
d d d d
m m m F = =

olarak hesaplanr.


rnek:












G=100N
n=1200 d/dak

a) Tekerlek zerinde yataklara gelen dinamik kuvvetleri hesaplaynz?
b) Bu sistemin dengelenmesini gerekletiriniz?

zm:
a)
N 25 , 1207
2
N 5 , 2414
30
1200 .
. 10 . 15 .
81 , 9
100
. .
2
3
2
= = =
=
|

\
|
=
=

din
din din
din
din
din
F
B A
F
F
m F

a=150mm
n
A
e=15mm
b=150mm
1
0
0
0
m
m
G
jant
o
B
A
Fdin=m
a
m
B
b
Do. Dr. Rahmi GL, Makine Dinamii Ders Notlar
6
1
0
0
0
m
m
G
o
md
e
b)
I-) lave ktle koyarak dengeleme :



den d d
F m =
2





din
F m =
2



kg 315 , 0
485 , 0 . 10 . 15 .
81 , 9
100
. . . . . .
3 2 2
=
= = =

d
d d d d d
m
m m e m m e m


Eksen kaklnn tam karsna kg 315 , 0 =
d
m deerinde bir dengeleyici ktle (kurun)
konularak sistem dengelenmi olur.

II-) Ktle kararak dengeleme:

Bu konstrksiyonda ktle karma sistemin mukavemetini azaltabilir. Ancak, aada verilen
bir konstrksiyon tarznda ktle karma mmkn olabilir.























R
=
5
m
bosaltilan ktle
G
d
o
Do. Dr. Rahmi GL, Makine Dinamii Ders Notlar
7
(mdd)
150
A
I
150 150
II
a
B
rnek:
ekilde verilmi dengelenmemi ktlelerin iki dzlemde dengelenmesi istenmektedir.
a) Yatak kuvvetlerini bulunuz?
b) Verilenlere gre dengeleme bykln bulunuz?
n= 900 d/dak



3
1 1
10 . 9

= m






3
2 2
10 . 3

= m




zm:
a)
N 94 , 79
30
900 .
. 10 . 9
. .
1
2
3
1
2
1 1 1
=
|

\
|
=
=

din
din
din
F
F
m F

N 64 , 26
30
900 .
. 10 . 3
. .
2
2
3
2
2
2 2 2
=
|

\
|
=
=

din
din
din
F
F
m F

N B A
B A
m B m A
F
7 , 52
) 30 .( 10 . 6
. . . .
0
2 3
2
1 1
2
2 2
=
=
+ = +
=

N A A
N B
B
M
A
44 7 , 52 ) 68 , 8 (
68 , 8
0 450 . 300 . 64 , 26 150 . 94 , 79
0
= =
=
= +
=

b)
I. zm : II. dzlem olarak, ( )
2 2
m nin dzlemi ve dengeleme bykl seilerek, I
dzleminin yeri ve dengeleme bykl bulunabilir.
( )
( )
mm a a
a m a m M
kgm m
m m m F
d
d d
d d
75 0 ) 150 .( 10 . 3 10 . 9 -
0 ) 150 ( . . . . . - 0
10 . 6 10 . 3 10 . 9 .
. . . . . 0
3 3
2
2 2
2
1 1 1
3 3 3

2
1 1
2
2 2
2

= = + +
= + + =
= =
= + =

Do. Dr. Rahmi GL, Makine Dinamii Ders Notlar
8
II. zm : I ve II dzlemlerinin yeri seilerek dengeleme byklkleri bulunur.
( ) ( )
( ) ( )
( )
( )
( ) ( ) 10 . 5 , 5 10 . 5 , 0 10 . 6 . 10 . 5 , 0 .
0 .350 . 250 . 10 . 3 100 . 10 . 9 -
0 350 . . 250 . . 100 . . - 0
10 . 6 10 . 3 10 . 9 . .
. . . . . . . 0
3 3 3
1 1
3
2 2
2 2
3 3
2 2 2 2 1 1 1
3 3 3
2 2 1 1
2
1 1
2
2 2
2
2 2
2
1 1
kgm m kgm m
m
m m m M
kgm m m
m m m m F
d d d d
d d
d d d
d d d d
d d d d



= = =
= + +
= + + =
= = +
= + + =

(mdd)
100
Adin=0
50
I
m22
150
m11
(mdd)
50
100
II
Bdin=0
Do. Dr. Rahmi GL, Makine Dinamii Ders Notlar
9

Farkl Dzlemlerdeki Ktlelerin Dengelenmesi:

ekil 1)


ekil 2)

ekil 3)












A
d
a
I
Z
m22
nden
m11
b
d
II
X
B
Y
A
d
X
Y
I
Z
m22
B
m11 m33
3
d
m22
Y
2
1
m33
II
Z
(referans ekseni)
X
m11
d
A
d
I
m11
m22 II
m33
B
m22
m11
Y
soldan
Z
X
Do. Dr. Rahmi GL, Makine Dinamii Ders Notlar
10

ekil 4)













ekil 5)



















(m)z
Y
A
m
B
(m)y
(m)x

Z
m
X
A
D1 D2
B
D1
Z
X
D2
Z
X
Do. Dr. Rahmi GL, Makine Dinamii Ders Notlar
11



Dinamik Dengeleme lemi:
0
0
=
=
din
din
B
A

0
0
=
=
M
F
din

1-) En genel durumda matematik olarak dengelemeyi yapabilmek iin mil zerinde
dengelenmemi ktlelerin bulunduu blge dnda iki dengeleme dzlemi seilir.
2-) Seilen dengeleme dzlemlerinin konstrksiyon iin uygun olup olmad aratrlr. Eer,
ktlelerin blgesi dnda dengeleme dzlemleri seilmemesi gerekiyorsa konstrksiyona uygun
olacak tarzda ara yerde dengeleme dzlemleri seilerek dengeleme gerekletirilir.
3-) Dengelenmemi her ktle, bulunduklar dzlemde ayr ayr I ve II nolu dengeleme
dzlemleri kullanlarak dengelenir.
4-) Dengeleme dzlemlerinde ortaya kan dengeleme byklklerinin bileke vektr ve as
bulunur. Yani, nce I nolu dengeleme dzlemine konulan dengeleme byklklerinin x ve z
ynndeki bileenleri bulunur. Sonra bilekesi alnarak bu dzleme konulmas gereken bileke
dengeleme bykl
2 2
) ( ) ( ) (
I dz dz I dx dx I d d
m m m + =
bulunur. Bu bykln yeri de ) / (
I d I d I
x F z F Arctg =
olarak hesaplanr. Ayn ilemler, II nolu dengeleme dzleminde tekrar edilerek oradaki
2 2
) ( ) ( ) (
II dz dz II dx dx II d d
m m m + =
dengeleme bykl ve ) / (
II d II d II
x F z F Arctg =
as hesaplanr.








Do. Dr. Rahmi GL, Makine Dinamii Ders Notlar
12
a
A
I
B
b
II
B A
a b
I II
I
x
z
II
z
x
a b
A B
I II
z
x
y
x
z

rnek:


1 1
m
1 1
m


2 2
m
2 2
m




Z ekseni X ekseni




1 1
m

2 2
m
( )
I dx dx
m ( )
II dx dx
m
( )
I dz dz
m ( )
II dz dz
m ( )
I dx
F ( )
II dx
F
( )
I dz
F ( )
II dz
F

I nolu dengeleme dzlemi II nolu dengeleme dzlemi




( )
I dx dx
m ( )
II dx dx
m

1

2

( )
I dz dz
m ( )
II dz dz
m
( )
I d d
m ( )
II d d
m
Do. Dr. Rahmi GL, Makine Dinamii Ders Notlar
13

I nolu dengeleme dzleminde oluturulan dengeleme kuvveti.
2 2
) ( ) ( ) (
I dx I dz I d
F F F + =
II nolu dengeleme dzleminde oluturulan dengeleme kuvveti.
2 2
) ( ) ( ) (
II dx II dz II d
F F F + =
I nolu dengeleme dzlemindeki dengeleme bykl
2 2
) ( ) ( ) (
I dz dz I dz d I d d
m m m + =

II nolu dengeleme dzlemindeki dengeleme bykl

2 2
) ( ) ( ) (
II dz dz II dx dx II d d
m m m + =

I dx dx
I dz dz
I d
I d
I
m
m
Arctg
x F
z F
Arctg
) (
) (
) (
) (

= =
II dx dx
II dz dz
II d
II d
II
m
m
Arctg
x F
z F
Arctg
) (
) (
) (
) (

= =
Problem1

d/d 1500 m, 3 . 0 m, 2 . 0 kg, 1.5 kg, 3 kg, 0.5 kg, 1
2 1 4 3 2 1
= = = = = = = n r r m m m m
a) Dengelenmemi durumda, A ve B yatak kuvvetlerini bulunuz?
b) Bu sistemde ideal dengelemeyi gerekletirerek, I ve II nolu dengeleme dzlemlerine
konulacak dengeleme byklklerini ve alarn bulunuz?




n
A
100 150 200 150 250
I II
z
m1
x
B
D2 D1
z
x
y
m2
D1
r2
m2
D2
m3
x
r1
Do. Dr. Rahmi GL, Makine Dinamii Ders Notlar
14

zm:
a)
kg m m
kg m m
Z
X
5 . 1 5 . 0 3 60 cos
6 . 2 866 . 0 3 30 cos
3 3
3 3
= = =
= = =

rd/s 50
30
1500 .

= =
D
2
Z ekseninde
0 5 . 1 5 . 1
3 4
= =
Z
m m


Z Ekseni X Ekseni

N r m B A
Z Z
4 . 2467
2
1 2
= = +

= + = 0 600 250 0
2
1 2 z z
B r m MA

N B
z
1028
600
250 . 616850
= = N A
z
3 . 1439 =

2
1 1
2
2 3
r m B r m A
x x x
+ = +

8 . 4934 7 . 19245 + = +
x x
B A

N A B
x x
8 . 14310 =

= + = 0 600 450 250 0

2
2 3
2
1 1 x x x
B r m r m MA
N B
x
13 . 12378
600
8 . 7426877
= = N A
x
77 . 1932 =

N A A A
Z
X
8 . 2409
2 2
= + =
N B B B
Z X
74 . 12420
2 2
= + =

m3x
m4
z
m3z
m3
x
Az Bz
m2
350 250 250
r1
Ax
m3x
Bx
m1
r1
200 150 250 250 r2
Do. Dr. Rahmi GL, Makine Dinamii Ders Notlar
15
b)
Z Ekseni X Ekseni

Z Ekseni

+ = =
IIZ IZ z
m m r m F ) ( ) ( 0
1 2


IIZ IZ
m m ) ( ) ( 1 . 0 + =

= + = 0 750 ) ( 150 0
1 2 IIZ z
m r m MI
kgm 08 . 0 ) (m
kgm 02 . 0 ) (
IZ
=
=

IIZ
m

X Ekseni

= + + =
2 3 1 1
. ) ( ) ( 0 r m m r m m F
X IIX IX X

58 . 0 ) ( ) (
78 . 0 ) ( 2 , 0 ) (
= +
= + +
IIX IX
IIX IX
m m
m m



0 750 ) ( 350 150 . 0
2 3 1 1
= + =

IIX X X
m r m r m MI
kgm 256 . 0 ) (m
kgm 323 , 0 ) (
IX
=
=

IIX
m

I nolu dengeleme dzlemi
kgm 268 . 0 ) ( ) ( ) (
2 2
= + =
IZ IX I
m m m
o
IX
IZ
I
m
m
Arctg 35 . 17
) (
) (
= =

3. Blgede
o o o
I
35 . 197 35 . 17 180 = + =
2
. ) (
I denI
m F =
N F
denI
93 . 6605 =
Do. Dr. Rahmi GL, Makine Dinamii Ders Notlar
16
z
x
I II
x
z

II nolu dengeleme dzlemi
kgm 324 . 0 ) ( ) ( ) (
2 2
= + =
IIZ IIX II
m m m
o
IIX
IIZ
II
m
m
Arctg 53 . 3
) (
) (
= =

3. Blgede

o o o
II
53 . 183 53 . 3 180 = + =
2
. ) (
II denII
m F =
8001 =
denII
F N





( ) 256 , 0 =
Ix
m ( ) 323 , 0 =
IIx
m

1

11

( ) 08 , 0 =
Iz
m ( ) 02 , 0 =
IIz
m
( ) 268 , 0 =
I
m ( ) 324 , 0 =
II
m














Do. Dr. Rahmi GL, Makine Dinamii Ders Notlar
17
n
100
A
150
I
200 150 250
II
100
B
z
x
Problem 2:


( )
2
m ( )
3
m ( )
2
m ( )
3
m


( )
1
m ( )
1
m



d/d 1200 kgm, 4 . 1 kgm, 0.8 kgm, 2 . 1
3 3 2 2 1 1
= = = = n m m m
a) A ve B yatak kuvvetlerini bulunuz?
b) Tam dengelemeyi gerekletiriniz? (Dengeleme byklklerini ve alarn bulunuz?)

zm:
a)
7 . 0 , 69 . 0 , 848 . 0
40 , 21 . 1 , 4 . 0 , 848 . 0
3 3 2 2 1 1
3 3 2 2 1 1
= = =
= = = =
Z Z Z
X X
m m m
m m m
X




X Ekseni Z Ekseni

= 0
X
F
X X X X X
B m m m A + + = +
2
2 2
2
1 1
2
3 3

N B A
X X
600 ) 40 ( 038 . 0
2
= =
Do. Dr. Rahmi GL, Makine Dinamii Ders Notlar
18
= 0
X
MA
0 950 850 500 150
2
3 3
2
2 2
2
1 1
= + +
X X X X
B m m m
N A
N B
X
X
35 . 12257
35 . 11657
=
=

= 0
Z
F
Z Z Z Z Z
B m m m A + + = +
2
2 2
2
1 1
2
3 3

N A B
Z Z
9 . 9558 ) 40 ( 542 . 0
2
= =
= 0
Z
MA
0 950 850 500 150
2
3 3
2
2 2
2
1 1
= + +
Z Z Z Z
B m m m
N A
N B
Z
Z
56 . 4951
76 . 13510
=
=

N A A A
Z
X
8 . 13219
2 2
= + = N B B B
Z X
73 . 17844
2 2
= + =

b) X Ekseni Z Ekseni


= 0
X
F
IIX X X X IX
m m m m m ) ( ) (
2 2 1 1 3 3
+ + = +
038 . 0 ) ( ) ( =
IIX IX
m m
= 0
X
MI
0 600 450 ) ( 250 100
3 3 2 2 1 1
= + +
X IIZ X X
m m m m
kgm 617 . 1 ) (
kgm 58 . 1 ) (
=
=
IX
IIX
m
m

Do. Dr. Rahmi GL, Makine Dinamii Ders Notlar
19
= 0
Z
F
Z Z IZ IIZ IZ
m m m m m
3 3 2 2 1
) ( ) ( + + = +
542 . 0 ) ( ) ( =
IZ IIZ
m m
= 0
Z
MI
0 600 450 ) ( 250 100
3 3 2 2 1 1
= + +
Z IIZ Z Z
m m m m
kgm 963 . 0 ) (
kgm 5 . 1 ) (
=
=
IZ
IIZ
m
m

I nolu dengeleme dzlemi
kgm 882 . 1 ) ( ) ( ) (
2 2
= + =
IZ IX I
m m m
o
IX
IZ
I
m
m
Arctg 77 . 30
) (
) (
= =

1. Blge

II nolu dengeleme dzlemi
kgm 178 . 2 ) ( ) ( ) (
2 2
= + =
IIZ IIX II
m m m
o
IIX
IIZ
II
m
m
Arctg 5 . 43
) (
) (
= =

3. Blge
o o o
II
5 . 223 5 . 43 180 = + =




Do. Dr. Rahmi GL, Makine Dinamii Ders Notlar
20
Problem 3:















n=1848 dev/dak
a) Dinamik yatak kuvvetlerini hesaplaynz?
b) Bu sistemi dinamik olarak dengeleyiniz?

KRANK - BYEL MEKANZMASININ DENGELENMES
Peryodik evrimli makinelerin en basiti olmak zere tek silindirli bir motorun dengelenmesi ele
alnacaktr. nk, byle bir sistem mhendislik asndan motorlarn kullanld her durumda
karmza kan bir problem olup, mutlaka dengelenmesi gerekmektedir. nk, gerek gaz
kuvvetleri gerekse gidip gelen ve dnen paralarn bulunmas sistem zerinde dengelenmemi
ktle ve kuvvetleri douracaktr.
Y
X
Z
Do. Dr. Rahmi GL, Makine Dinamii Ders Notlar
21
Ao
A
B
1
2
L
r
G1 G2
krank
biyel

piston
Ao
Ao
A
L B
Piston
Biyel
Krank
mb
mb
r

Krank biyel mekanizmalarnda gaz kuvvetleri oluurken dnen ve gidip gelen ktleler ise atalet
kuvvetlerini olutururlar. Bu sistemin dengelenebilmesi iin ana yataklara intikal eden atalet
kuvvetlerinin sfr veya sfra yakn bir deerde olmas gerekmektedir. Bunun iin kinetik analiz
yaplarak hz ve ivme deerleri bulunur. Daha sonra dinamik analiz iin ktle atalet kuvvetleri
dengeleme byklkleri, yatak byklkleri hesaplanr. Ktle atalet kuvvetleri bulunarak
bunlarn dengelenmesi yaplacaktr. Biyel ktlesi iki paraya ayrlr ve bunlar A ve B
noktalarna indirgenir. Ayn ekilde, krank ktlesi de iki paraya ayrlarak, A ve A
0
noktalarna
indirgenebilir.























Do. Dr. Rahmi GL, Makine Dinamii Ders Notlar
22
Ao
=t
r
piston
A
1
2
biyel
L
B
krank
mp
m
x
mb

H
y
md
x

G1 G2
1
G ( Krankn arlk merkezi)
2
G ( Biyelin arlk merkezi)

2
=AG
2
.G
2
B (Biyel atalet yarap)

2
=A
0
G
1
.G
1
A (Krank atalet yarap)


sin . . .
2
r m
d

2
. . r m
d

cos . . .
2
r m
d





m
d
= dnen ktle (krank miline indirgenmi ktle)
m

= telenen ktle (piston miline indirgenmi ktle)
m
p
= piston ktlesi
m
A
(1)
= (1) nolu krank elemanndan Aya indirgenen ktle
m
A
(2)
= (2) nolu biyel elemanndan Aya indirgenen ktle
m
B
(2)
= (2) nolu biyel elemanndan Bye indirgenen ktle
2
) 2 (
) 2 ( ) 1 (
) sin ( 1 cos sin sin
sin . sin .
/ sin ve / sin
cos . cos .
. .




L
r
L
r
L r AH
L AH r AH
L r x
B H H A x
m m m
m m m
o
B p
A A d
= =
= =
= =
+ =
+ =
+ =
+ =

Do. Dr. Rahmi GL, Makine Dinamii Ders Notlar
23
r/L<1 olmak zere Binom alm uygulanacak olursa;

) sin
2
1
1 ( cos .
..... sin
2
1
1 sin 1
2
2
2
2
2
2
2 / 1
2
2
2


L
r
L r x
L
r
L
r
+ =
+ =
(

x=x
B
pistonun hareketi olduuna gre pistonun hz ;
) 2 sin
2
1
(sin
cos . sin 2 2 sin ve
cos . sin
2
1
2 sin .
2

L
r
rw v
w
dt
d
dt
d
L
r
dt
d
r
dt
dx
v
B
B
+ =
= =
= =

B
a (B noktasnn ivmesi)
) 2 cos (cos a
B
dt
d
L
r
dt
d
rw
dt
dv
B

+ = =
) 2 cos (cos
2

L
r
rw a
B
+ =

Pistondaki ktle m

=m
p
+m
B
(2)
olduuna gre atalet kuvveti (x dorultusunda) hareketin ters
ynnde aadaki formlden bulunur.
2 cos ) .( . . cos . . .
2
.
2
L
r
w r m w r m a m F
b B
+ = =
x ynndeki toplam atalet kuvveti F
x
, y ynndeki atalet kuvveti F
y
olmak zere yataklara
gelen dinamik kuvvetler:

y d y
x d x
A w r m F
A
L
r
w r m w r m m F
) ( sin . .
) ( 2 cos ) ( . . cos . . ). (
0
2
0
2 2
= =
= + + =

Herhangi bir t annda sistemde oluan atalet kuvvetleri, bu ekilde yataklar vastasyla sisteme
iletilmi olur.
Do. Dr. Rahmi GL, Makine Dinamii Ders Notlar
24
mb
r
Ao
r'
md
II. mertebeden atalet kuvvetlerinin ) 2 cos ) ( . . (
2

L
r
w r m

ihmal edilmesi istendii durumlarda

yataktaki bileke dinamik kuvvet ( F ),
[ ]
2 / 1
2 2 2 2 2 2
0
) sin . . ( ) cos . . ) (( w r m w r m m Fy Fx F A
d d
+ + = + = =

Dengeleme (Balans) Ktlesinin Deeri ) (
b
m
Seilecek m
b
(balans ktlesi) dengeleyici ktle, yerletirilecei mesafe ve asal konuma gre Fx
ve Fy dinamik kuvvetlerini belirli lde etkileyecektir.







En genel halde, dengeleyici ktle m
b
ve ' r mesafesi ise:


cos '. . 2 cos . . cos . . ). (
sin '. sin . .
2 2 2
2
.
2
w r m
L
r
w r m w r m m Fx
w r m w r m Fy
b d
b d
+ + =
=

alma artlarna ve parametrelere gre ' .r m
b
deeri tespit edilir.

1-) m
b
=m
d
ve ' r r = olarak ekildeki konumda seilsin
r m r m
d b
= ' .
deyde 0 .sin ).w .r' m - .r (
2
b
= =
d
m Fy
yatayda cos cos 2 co . cos . .
2 2 2 2
.r'.w m . .r.w m s
L
r
r.w m w r m Fx
b d
+ + =
) 2 cos (cos . .
2 cos . . . . cos . . .
2
2 2


L
r
w r m Fx
L
r
w r m w r m Fx

+ =
+ =


Do. Dr. Rahmi GL, Makine Dinamii Ders Notlar
25
Grlyor ki dengeleyici ktle olarak ilave edilen kar arlk m
b
, dey kuvveti yok ederken
yatay kuvveti de azaltr. Dengeleyici kuvvet arttka eksenel kuvvette azalr. Ancak, bu durumda
bu sefer dey yndeki Fy kuvvetinin deeri sfr olmaz artar.

2-) m
b
= m
d
+ m

ve II. derece atalet kuvveti

ihmal edilirse
yatayda Fx=0
deyde sin . . sin . ). ( sin . .
2 2 2
w r m w r m m w r m Fy
d d
= + =

3-) ,...)
5
4
,
3
2
,
3
1
,
2
1
( ,...)
5
3
,
3
2
,
3
1
,
2
1
(
d b
m m m + =

rnek :
Tek silindirli bir motorda;
d
d
n
mm L
mm r
kg m
kg m
kg m
krank
biyel
krank
krank
biyel
piston
2000
292
65
178 , 0
203 , 0
142 , 0
=
=
=
=
=
=

olduuna gre:
a) Dengelenmemi olan atalet kuvvetlerinin x,y eksenleri zerindeki bileenlerini krank
dnme as =0,90,180,270,360 derecelerde hesaplaynz ve grafiini iziniz?
b) ' r r = ve
d balans
m m m + =

konulduu takdirde Fx ve Fy kuvvetlerini bularak,
grafiini iziniz?
c) ' r r = ve
d balans
m m m
3
2
+ = konulduu takdirde Fx ve Fy kuvvetlerini bularak,
grafiini iziniz?




Do. Dr. Rahmi GL, Makine Dinamii Ders Notlar
26
2
5
m
m
4
0
m
m
Ao
G1
krank
1
biyel
G2
2
1
7
0
m
m
1
2
2
m
m
mp=0.142 kg





) 1 (
A
) 2 (
A





) 2 (
B


Krank ya da biyel zerinde bir arlk merkezi verilmedii takdirde, ktle yar yarya alt ve st
noktaya indirgenir.

a)

= 0
krank
F
kg m kg m
m m m
m m m
A A
A A G
krank A A
109 , 0 068 , 0
25 . 40 . 0
178 , 0
) 1 (
) 1 (
1
) 1 (
0
0
0
= =
= =
= = +

kg m kg m
m m m
m m m
F
B A
B A G
biyel B A
biyel
085 , 0 118 , 0
170 . 122 . 0
203 , 0
0
) 2 ( ) 2 (
) 2 ( ) 2 (
2
) 2 ( ) 2 (
= =
= =
= = +
=

sin . . . F
2 cos ). .( . . cos . . ). ( F

sn
rad
209,43
30
2000.
30
.n
226 , 0
227 , 0
2
Y
2 2
x
) 2 (
) 2 ( ) 1 (
r m
L
r
r m r m m
m kg m m m
m kg m m m
d
d
B B p
A A A d
=
+ + =
= = =
= = + =
= = + =

Do. Dr. Rahmi GL, Makine Dinamii Ders Notlar
27
3
2
4
1
5
Fx
y
-143
647
1435
-647
-1148

1 2 3 4 5

0
0
0
90
0
180
0
270
0
360
Fx (N) 1435 -143 -1148 -143 1435
Fy (N) 0 647 0 -647 0
F (N) 1435 662 1148 662 1435

















b)
' r r
m m m
d balans
=
+ =



2 cos ). .( . . F
cos . . ). ( 2 cos ). .( . . cos . . ). ( F
2
x
2 2 2
x
L
r
r m
r m m
L
r
r m r m m

d d
=
+ + + =

sin . . . sin . . ). ( sin . . . F
2 2 2
y
r m r m m r m
d d
= + =
Do. Dr. Rahmi GL, Makine Dinamii Ders Notlar
28
4
1,3,5
Fx
2
Fy
-143
644
-644




1 2 3 4 5

0
0
0
90
0
180
0
270
0
360
Fx (N) 143 -143 143 -143 143
Fy (N) 0 -644 0 644 0
F (N) 143 660 143 660 143





















Do. Dr. Rahmi GL, Makine Dinamii Ders Notlar
29
3
4
1
5
Fx
2
y
c)
' r r = ve
d balans
m m m
3
2
+ =