Altnc Ulusal Deprem Mhendislii Konferans, 16-20 Ekim 2007, stanbul Sixth National Conference on Earthquake Engineering, 16-20

October 2007, Istanbul, Turkey

TRKYE DEPREM BLGELER HARTALARININ GELM

DEVELOPMENT OF EARTHQUKE ZONING MAPS OF TURKEY
Sleyman PAMPAL1 ve Blent ZMEN2

ZET
Trkiyede deprem zararlarnn azaltlmasna ynelik almalara; son yzyln en byk depremlerinden biri olan ve 32.962 kiinin lmne neden olan 26 Aralk 1939 Erzincan depremi ile balayan ve 20 Aralk 1942 Niksar-Erbaa, 20 Haziran 1943 Adapazar-Hendek, 26 Kasm 1943 Tosya-Ladik ve 1 ubat 1944 Bolu-Gerede gibi depremlerin ok yakn zaman aralklar ile meydana gelmesi ve bu depremlerin byk can ve mal kayplarna neden olmas sonucunda balanmtr. 18 Temmuz 1944 tarih ve 4623 sayl Yersarsntsndan Evvel ve Sonra Alnacak Tedbirler Hakknda Kanun un 1.maddesi gereince Bayndrlk ve skan Bakanl ve Milli Eitim Bakanl eldeki mevcut bilgi ve verilerden yararlanarak 1945 ylnda lkemizin ilk resmi deprem blgeleri haritasn hazrlamtr. Bu harita Bakanlar Kurulunun 12.7.1945 tarih ve 3/2854 sayl kararyla Yersarsnts Blgeleri Haritas ad altnda 1/2.000.000 lekli olarak yrrle girmitir. Haritaya gre lkemiz Byk Hasara Uram Blgeler, Tehlikeli Yersarsnts Blgeleri ve Tehlikesiz Blgeler olmak zere blgeye ayrlmtr. Mhendislik sismolojisindeki gelimeler, tektonik ve sismotektonik bulgularn ve deprem kaytlarnn artmas gibi nedenlere bal olarak bu harita srasyla 1947, 1963, 1972 ve 1996 yllarnda yenilenerek bakanlar kurulu karar ile yrrle girmitir. lkemiz iin resmi olarak onaylanmam sfat tayan ilk deprem blgeleri haritas ise 1932 ylnda A.Sieberg tarafndan yaplmtr. almamzn amac resmi ve resmi olmayan deprem blgeleri haritalar hakknda bilgileri kronolojik bir sra ile vererek gemiten gnmze haritalarn geirdii evrelerin daha iyi anlalmasna katk salamak ve konuya ilikin almalara k tutmaktr. Anahtar Kelimeler: Deprem Blgeleri

ABSTRACT
In Turkey, the studies on minimizing the harms of earthquakes started after a series of serious earthquakes including Erzincan earthquake which took place on December 26, 1939 causing 32,962 people to die. Erzincan earthquake was one of the earthquakes with the greatest magnitude in the last century. The series continued with Niksar-Erbaa (December 20, 1942), Adapazar-Hendek (June 20, 1943), Tosya-Ladik (November 26, 1943) and Bolu-Gerede (February 1, 1944). The main reason for these studies to start in Turkey was the fact that all these earthquakes occurred in a short period of time resulting in the loss of many lives and properties. As a result, Precautions to be Taken Before and After Earthquakes Act (no. 4623) was made by the government. As the first article of the act stated, Ministry of Public Works and Settlement and Ministry of National Education, with all the data in hand, prepared the first official earthquake zoning map in 1945. Earthquake Zoning Map came into force on July 12, 1945 with the Council of Ministers 3/2854 numbered decision. The map was scaled 1/2,000,000. According to the map, our country was divided into 3 regions as: Regions of High Damage, Dangerous Earthquake Regions and Regions without Danger. The map was updated by the decision of the Council of Ministers and put into force respectively in 1947, 1963, 1972 and 1996 because of the developments in engineering seismology, the increase in tectonic and seismo tectonic data as well as the increase in earthquake records. The first unofficial earthquake zoning map was prepared by A. Sieberg in 1932.
1 2

Prof.Dr., Gazi niversitesi Deprem Aratrma ve Uygulama Merkezi, Ankara, spampal@gazi.edu.tr Yk. Mh., Gazi niversitesi Deprem Aratrma ve Uygulama Merkezi, Ankara, bulentozmen@gazi.edu.tr 1

Trkiye Deprem Blgeleri Haritalarnn Tarihsel Geliimi

The aim of our study is to enlighten the studies made on the issue and help the phases of which the earthquake zoning maps went through to be understood in a better fashion by giving chronological information both on official and unofficial earthquake zoning maps. Keywords: Earthquake Zoning

GR Trkiyede Cumhuriyetin kuruluundan sonra Deprem zararlarnn azaltlmasna ynelik almalar kapsayan ilk yasa 22 Temmuz 1944 tarihinde Yersarsntlarndan Evvel ve Sonra Alnacak Tedbirler Hakknda Kanun ad altnda yrrle girmitir. 4623 sayl bu yasa gerei Bayndrlk ve Milli Eitim Bakanlklar tarafndan 1945 ylnda ilk resmi Yersarsntlar Blgeleri Haritas ve buna paralel olarak ta Deprem Ynetmelii hazrlanmtr. Resmi olmayan ilk deprem blgeleri haritas ise 1932 ylnda Sieberg (1932) tarafndan yaplmtr.

ekil 1. Sieberg (1932) tarafndan hazrlanm olan deprem blgeleri haritas ok az saydaki alma ve veriden yararlanarak 1932 ylnda hazrlanm olan harita ekil 1de gsterildii gibidir. Haritada deprem blgelerine ilave olarak faylar, nehirler, gller ve nemli yerleim birimlerinin isimleri de verilmitir. Konya ve Ankarann deprem blgesi iinde gsterilmesi, Kuzey Anadolu Fay hatt zerinde olan baz blgelerin deprem blgesi dnda gsterilmesi, Marmara denizindeki faylar, Afyondan baalayarak Akdenize kadar uzanan Sultanda fay bu haritann hemen gze batan taraflardr. Resmi olarak onaylanmam sfat tayan dier deprem blgeleri haritalarna; Pamir (1948), pek vd., (1965), Tabban (1969), Ergin ve Gl (1971), Yarar vd., (1980), Ketin (1982),

Sleyman PAMPAL ve Blent ZMEN

Erdik vd., (1985), Eyidoan ve Gl (1993), Erdik vd., (1999), TEFER (2001), gibi aratrclar tarafndan yaplm haritalar rnek verebiliriz. Resmi olarak onaylanm deprem blgeleri haritalar ise 1945 ylndan balayarak dnyada ve lkemizdeki gelimelere paralel olarak ve mevcut bilgi ve verilerin artmas gibi nedenlere bal olarak ilgili kurumlarla ibirlii ierisinde hazrlanarak 1947, 1963, 1972 ve 1996 yllarnda bakanlar kurulu karar ile yrrle girmitir. DEPREM BLGELER HARTALARI Bir lke ierisinde sismik bakmdan farkl zelliklere sahip blgeleri gsteren ve sismik kuvvetlerin tahmininde kullanlan deprem blgeleri haritalar ve bu haritalara paralel olarak hazrlanan deprem ynetmelikleri Deprem Zararlarnn Azaltlmas almalarnda nemli bir yere sahiptir. Giri blmnde ok ksa olarak deinilen resmi olmayan deprem blgeleri haritalarna ek olarak bu blmde resmi olarak onaylanm sfat tayan deprem blgeleri haritalar hakknda daha detayl bilgiler verilmeye allacaktr. 1945 Yersarsnts Blgeleri Haritas Bakanlar Kurulunun 12.7.1945 gn ve 3/2854 sayl kararyla Yersarsnts Blgeleri Haritas ad altnda 1/2.000.000 lekli olarak yrrle girmitir (ekil 2) (Pampal ve zmen (2006)). Bu haritaya gre lkemiz; 1.Byk hasara uram blgeler, 2.Tehlikeli yersarsnts blgeleri ve 3.Tehlikesiz blgeler olmak zere blgeye ayrlmtr. Harita; a) Son yllar iinde meydana gelmi olan depremlerden elde olunan ve Bayndrlk Bakanlnda mevcut olan bilgiler, b) Maden Tetkik ve Arama Enstitsnce hazrlanm bulunan lkenin jeoloji haritas, c) Maden Tetkik ve Arama Enstitsnce hazrlanm bulunan lkenin tektonik haritas, d) stanbul niversitesi Jeoloji Enstitsndeki mevcut bilgiler, e) stanbul Rasathanesi Mdrlnde bulunan mevcut bilgiler ve f) Bu gne kadar lkemiz depremleriyle ilgili her trl yaynlardan yararlanlarak Bayndrlk ve Milli Eitim Bakanlklarnca tekil edilen komisyon tarafndan hazrlanmtr (Sayar vd., 1945). Ancak bu tarihten sonra haritada tehlikesiz blge olarak gsterilmi olan Van ilinde, birbiri ardndan bir takm iddetli depremler meydana gelmi ve yaplarn ar hasar grmesine neden olmutur. Bu nedenle haritay hazrlayan komisyon tarafndan hazrlanan rapor dorultusunda, Van merkez ilesiyle Geva ilesinin tamamnn ve Grpnar ilesinin bir ksmnn tehlikeli yersarsntlar blgesinin iine alnmas Bakanlar Kurulunca 18.4.1946 gn ve 3/4058 sayl kararyla kararlatrlmtr.

Trkiye Deprem Blgeleri Haritalarnn Tarihsel Geliimi

ekil 2: 1945 ylnda bakanlar kurulu karar ile yrrle girmi bulunan ilk resmi deprem blgeleri haritas (Pampal ve zmen (2007)) 1947 Yersarsnts Blgeleri Haritas lk haritann hazrlanmasndan bu yana geen zaman iinde yaplan incelemeler sonucunda, haritada ok iddetli yersarsnts blgelerini gsteren snrlarn geni tutulduu ve bu snrlarn daha kk ve dar sahalar ereveliyen snrlar iine alnmas gerektii ynnde hazrlanan rapor dorultusunda, Bakanlar Kurulunun 20.12.1947 gn ve 3/6739 sayl kararyla Yersarsnts Blgeleri Haritas ad altnda 1/2.000.000 lekli olarak yrrle girmitir (Pampal ve zmen (2006)). Bu haritaya gre lkemiz; 1.Birinci derecede yersarsnts blgeleri, 2.kinci derecede yersarsnts blgeleri ve 3.Tehlikesiz blgeler olarak blgeye ayrlmtr. Haritaya stanbul blgesi ikinci derecededir. Ancak, stanbul ehrinin jeolojik detay haritas yaplncaya kadar 500 000 liraya giren zel ve resmi her trl inaatlarn arsas, stanbul niversitesi Jeoloji Enstits tarafndan tetkik edilecektir eklinde bir dipnot eklenmitir. Harita 1948 ylnda; yersarsnts snrlarnda bir deiiklik yaplmakszn haritann lejandnda ufak deiiklikler yaplarak yine 1 / 2.000.000 lekli olarak fakat iki para halinde ve farkl renkte yeniden baslmtr. Bu harita zaman iinde aadaki deiikliklere uramtr. 1947 yl tarihli haritadan stanbul blgesi hakknda yazl olan dipnotun karlarak yerine stanbul blgesi ikinci derecededir. Ancak rk araziye yaplacak inaat iin denetleyici dairenin onamasyla birinci derece artlar uygulanabilir kaydnn konulmas Bakanlar Kurulunun 4.3.1949 gn ve 3/8815 sayl kararyla kararlatrlmtr. 24.02.1951 tarihli ve 7743 sayl Resmi Gazetede zmir, Bursa, Bingl, Bitlis ve Elaz deprem blgelerinde deiiklik yaplmas ile ilgili karar yaymlanarak yrrle girmitir. anakkale ilinin Yenice, Biga ve an ilelerinin ikinci derece yersarsnts blgelerine ithali Bakanlar Kurulunun 13.7.1953 gn ve 4/1028 sayl kararyla kararlatrlmtr.

1963 Trkiye Deprem Blgeleri Haritas 22 Temmuz 1944 tarihinde yaymlanan 4623 sayl yasa gereince Bayndrlk ve Milli Eitim Bakanlklar ile birlikte hazrlanmakta olan yersarsnts haritalar, 25.5.1959 tarih ve 10213 sayl resmi gazetede yaymlanarak yrrle giren Umumi Hayata Messir Afetler Dolaysyla

Sleyman PAMPAL ve Blent ZMEN

Alnacak Tedbirlerle Yaplacak Yardmlara Dair Kanun gereince mar ve skan, Bayndrlk, ileri, Milli Eitim ve Tarm Bakanlklarnca ortaklaa hazrlanmaya balanmtr. lgili bakanlk temsilcilerinden oluan deprem blgelerini tesbit komisyonu halen yrrlkte bulunan 1948 tarihli haritann bu konudaki bilgilerin ok eksik olduu ve daha ok yabanc yaynlardan faydalanlarak hazrland, ad geen haritada deprem blgeleri dnda braklmas gereken Trabzonun ikinci derece deprem blgesinde, birinci derece deprem blgesinde bulunmas gereken an ve Yenice kasabalarnn da deprem blgesi dnda braklmas gibi nemli yanllklar ierdiini belirtmilerdir. Sz konusu komisyon yukarda belirtilen eksiklikleri giderecek ekilde, niversite ve ilgili kurumlarn grn de alarak deprem blgelerini 3 kategoriye ayran bir harita hazrlamlardr (Pampal ve zmen (2007)). Bakanlar Kurulunun 5.4.1963 gn ve 6/1613 sayl kararyla Trkiye Deprem Blgeleri Haritas ad altnda 1/2.000.000 lekli olarak yrrle girmitir (Pampal ve zmen (2006)). Bu haritaya gre lkemiz; 1. Birinci derece deprem blgeleri 2. kinci derece deprem blgeleri 3. nc derece deprem blgeleri 4. Tehlikesiz blgeler olmak zere drt blgeye ayrlmtr. Harita hissedilen maksimum iddet deerleri esas alnarak hazrlanmtr. Haritada VIII ve daha byk iddet gsteren yerler Birinci Derece Deprem Blgesini, VII VIII iddeti arasndaki yerler kinci Derece Deprem Blgesini ve V VII iddeti arasndaki yerlerde nc Derece Deprem Blgesini gstermektedir. Bu harita eski haritalarn hazrlanmas iin kullanlan bilgilerin yan sra 1952 ylnda N.Pnar ve E.Lahn tarafndan hazrlanan ve Bayndrlk Bakanlnca yaymlanan Trkiye Depremleri zahl katalou ve 1959 ylnda T Sismoloji Enstitsnce S.Omote ve M.pek tarafndan hazrlanm olan Trkiyenin Sismisitesi isimli kitab, MTA tarafndan hazrlanm olan jeoloji ve tektonik haritalar ve Bayndrlk Bakanlnn kuruluundan itibaren depremle ilgili yapm olduu almalardan faydalanlarak hazrlanmtr (Tabban, 1970a). 1963 Deprem Blgeleri Haritasna gre hangi dereceli blgelerde ne kadar nfus bulunduu 1960 nfus saym ve 1965 geici nfus saymlarndan yararlanarak aadaki ekilde bulunmutur (Suher, 1967). Tablo 1. 1963 Deprem Blgeleri haritasna gre nfus dalm Deprem Blgesi I.Derece Deprem Blgesi II. ve III. Blgesi TOPLAM Derece Deprem 1960 Nfus 6 556 424 11 494 103 9 704 293 27 754 820 % 23.62 41.41 34.96 100 1965 Nfus 7 432 000 13 130 580 10 828 627 31 391 207 % 23.68 41.83 34.50 100

Tehlikesiz Deprem Blgesi

1972 Trkiye Deprem Blgeleri Haritas 25.5.1959 tarih ve 10213 sayl resmi gazetede yaymlanarak yrrle giren Umumi Hayata Messir Afetler Dolaysyla Alnacak Tedbirlerle Yaplacak Yardmlara Dair Kanun un 2 inci maddesi; 2/7/1968 tarih ve 1051 sayl yasa gereince deitirilmi ve yersarsntsna uram veya urayabilir blgelerin mar ve skan Bakanlnn teklifi zerine Bakanlar Kurulunca kararlatrlaca ifade edilmitir. Bu kanun deiikliinden sonra yeni deprem blgeleri haritasnn hazrlanmas almalarna; 1963 haritasnda baz uyumsuzluklarn olmas, 1963 haritasnda tehlikesiz blge olarak gsterilen baz blgelerde ykc depremlerin meydana gelmesi ve 1968 ylnda Strasbourgda

Trkiye Deprem Blgeleri Haritalarnn Tarihsel Geliimi

toplanan Avrupa Sismoloji Komisyonunun tavsiyeleriyle tam uyumlu olmamas gibi nedenlerle 1968 ylnda balanmtr (Ergnay, 1976). Yukarda belirtilen eksiklikleri giderecek ekilde hazrlanm olan harita Bakanlar Kurulunun 23.12.1972 gn ve 7/5551 sayl kararyla Trkiye Deprem Blgeleri Haritas ad altnda 1/1.850.000 lekli olarak yrrle girmitir (Pampal ve zmen (2006)). Bu haritaya gre lkemiz; 1. Birinci derece deprem blgeleri (IX veya daha byk iddetteki depremlerin olduu veya olabilecei yerler) 2. kinci derece deprem blgeleri (VIII iddetindeki depremlerin olduu veya olabilecei yerler) 3. nc derece deprem blgeleri (VII iddetindeki depremlerin olduu veya olabilecei yerler) 4. Drdnc derece deprem blgeleri (VI iddetindeki depremlerin olduu veya olabilecei yerler) 5. Tehlikesiz blgeler olmak zere be blgeye ayrlmtr. Haritada IX ve daha byk iddet gsteren yerler Birinci Derece, VIII iddetinde bulunan yerler kinci Derece, VII iddetinde bulunan yerler nc Derece ve VI iddetinde bulunan yerler Drdnc Derece deprem blgesi dier yerlerde Tehlikesiz Blgeler diye isimlendirilmitir. Bazen blgenin tektonii, jeolojisi, deprem riski ve binalarn ekonomik mrleri gibi konular gz nne alnarak baz blgelerde iddet arttrc veya azaltc faktr olarak kullanlmlardr. Ayrca harita zerinde tehlikeli blgeleri ayran snrlarn uygulamada kolaylk salamak amac ile kasaba merkezi hangi blgede ise mlki snrlar ile birlikte o blgeye dahil olmas gerektii benimsenmitir (Tabban, 1970b). Bu harita hazrlanrken; deprem haritalarnn hazrlanmasnda ortak yntemleri saptamak amac ile 1964 Paris hkmetler aras Sismoloji ve Deprem Mhendislii toplantsnda deprem blgeleri haritasnn hazrlanmasna temel tekil edecek kaynaklar olarak belirlenen a) Deprem Kataloglar, b) Episantr Haritalar, c) Hissedilen maksimum iddet haritalar ve d) Sismo-Tektonik haritalar temel kaynak olarak kullanlmtr. 1968 Strasbourg Avrupa Sismoloji Komisyonunun tavsiyelerine uyularak ta tehlikeli blgelerin snflamas yaplmtr. Deprem blgelerine gre nfus ve alan dalm aadaki gibidir (Gencolu vd. (1990)). Tablo 2. 1972 Deprem Blgeleri Haritasna gre nfus ve alan dalm Deprem Blgesi I.Derece Deprem Blgesi II.Derece Deprem Blgesi III.Derece Deprem Blgesi IV.Derece Deprem Blgesi V.Derece Deprem Blgesi TOPLAM Nfus 10 877 245 15 924 284 11 084 823 10 174 184 2 603 922 50 664 458 % 21.5 31.4 21.9 20.1 5.1 100 Alan (km2) 122 592 208 596 225 989 150 000 67 638 774 815 % 16.8 26.9 29.2 19.4 8.7 100

1996 Trkiye Deprem Blgeleri Haritas Birlemi Milletler Genel Kurulunun 42. Genel Oturumunda 1990 2000 yllar arasn kapsayan sre Doal Afet Zararlarnn Azaltlmas Uluslararas On Yl olarak ilan edilmitir. Ayrca bu toplantda doal afetlere maruz lkelerde birer milli komite kurulmas kararlatrlm ve komitede yeralacak alma gruplarnn neler yapmas gerektii belirlenmitir. Bu karar dorultusunda 7269 sayl yasa ile kamunun, btn doal afetlerin sonularndan korunmas iin hizmet vermek ve bu amala her trl nleyici ve koruyucu tedbirleri almakla grevlendirilmi olan Bayndrlk ve skan Bakanl, almalara hemen balam ve kendi koordinatrlnde ilgili kurum, kurulu ve niversite temsilcilerinden oluan Doal Afet Zararlarn Azaltma On Yl Trkiye Milli Komitesini kurmutur (Trkiye Milli Plan,1989).

Sleyman PAMPAL ve Blent ZMEN

Milli Komite bnyesinde depremler, heyelanlar ve kaya dmeleri, su basknlar, yangnlar ve dier afetler (, Frtna, Tsunami vb.) balklar altnda ilgili Kurum, niversite ve Meslek Odalarnn temsilcilerinden alma gruplar oluturulmutur. Bu alma gruplarndan biri olan ve yrtcl Afet leri Genel Mdrl Deprem Aratrma Dairesi Bakanlnca (DAD) yaplan Deprem alma Grubunun ana hedefleri arasnda yrrlkteki 1972 tarihli Deprem Blgeleri Haritasnn ada bir anlayla yeniden dzenlenmesi yer almtr. Bu hedef dorultusunda almalarna hemen balayan Deprem alma Grubu mevcut bilgiler erevesinde Deprem Kaynak Zonlarn belirleyen bir taslak harita hazrlam ilgili Kurum ve niversitelerin grne amtr. Bu taslak harita son eklini aldktan sonra Orta Dou Teknik niversitesi naat Mhendislii Blmne En Son Verilere gre Trkiyenin Deprem Tehlikesi Haritas nn olaslk yntemi esas alnarak hazrlanmas bir proje olarak verilmitir. Projenin amac; En son verilere gre hazrlanm bulunan Trkiye sismotektonik kaynak zonlar haritasna dayal olarak Trkiye deprem tehlikesi haritasnn istatistiksel yntemlere ve ihtimal hesaplar prensiblerine gre hazrlanmas ve Afet Blgelerinde Yaplacak Yaplar Hakkndaki Ynetmelik hkmlerinin yerine getirilmesine imkan tanyacak bir formatta sunulmas eklinde zetlenmitir (Glkan vd. (1993)). Haritann hazrlanmas srasnda: Deprem kaynak zonu snrlarnn belirlenmesi (ekil 3), Tanmlanan herbir kaynak zonu iin gemiteki deprem verilerinin istatistiksel olarak deerlendirilmesi ve kaynak zonlarn dourabilecekleri en byk deprem magnitdlerinin belirlenmesi (Tablo 3), Her bir kaynak zonu iin azalm ilikilerinin belirlenmesi, Yer hareketi parametresi olarak seilen ivmeye ait, belirlenen bir zaman iin geerli maksimum birikimli ihtimal dalm fonksiyonunun hesaplanmas,

aamalar izlenmitir. Hesaplara esas tekil eden deprem listesi Kandilli Rasathanesi tarafndan 1881 1980 arasn iine alacak ekilde Ayhan vd. (1984) tarafndan derlenen katalogdan alnmtr.

ekil 3. 1996 Trkiye Deprem Blgeleri Haritas iin kullanlan Deprem Kaynak Blgeleri (Glkan vd. (1993))

Trkiye Deprem Blgeleri Haritalarnn Tarihsel Geliimi

Deprem kataloundan elde edilen depremlerin d merkez dalm haritasna baklnca tarif edilmi 15 kaynak blgenin dna da depremlerin dt grlm ve meydana gelen btn depremleri gznne alma gereinden hareketle geri planda yzer-gezer depremleri ierecek ekilde 7 adet kaynak blge daha (bgno, bgwe, bgso, bgea, bgi1, bgi2 ve bgi3) tanmlanmtr (Glkan vd. (1993)). Tablo 3. 1996 Deprem Blgeleri Haritasnn hazrlanmas srasnda kullanlan kaynak blgelere ait parametreler (Glkan vd. (1993)) Blge No 1a 1b 1c 2 3 4 5 6a 6b 6c 7 8 9 10 11 12 13 14 15 bgno bgwe bgso bgea bgi1 bgi2 bgi3 Mmaks 7.4 7.2 7.9 6.4 7.6 6.4 5.2 7.0 7.2 7.4 7.7 6.0 6.3 6.5 6.3 5.8 Mmin 4.5 4.6 4.5 4.5 4.5 4.5 4.5 4.5 4.5 4.5 4.5 4.5 5.0 4.8 4.7 4.5 (1) -1.41 -1.09 -1.34 -1.35 -1.11 -2.26 -2.12 -1.01 -2.26 -1.78 -1.95 -2.37 -0.46 -3.47 -1.45 -0.73 -2.36 -2.00 -2.00 -2.00 -2.00 -2.00 -2.00 -2.00 (2) -1.84 -1.60 -1.65 -1.29 -1.68 -2.29 -2.08 -1.62 -2.62 -1.92 -2.25 -1.99 -0.73 -3.47 -1.39 -1.02 -1.85 -2.00 -2.00 -2.00 -2.00 -2.00 -2.00 -2.00 Deprem/yl (1) 2.215 0.79 1.231 0.563 0.334 1.853 0.453 0.466 1.538 2.52 6.26 0.219 0.083 0.136 4.0 0.32 1.413 1.266 2.487 0.77 0.452 0.474 0.239 Deprem/yl (2) 3.899 1.164 1.873 0.379 0.621 1.880 0.280 0.663 2.750 4.254 8.567 0.100 0.010 0.030 0.020 0.070 0.070 0.162 2.810 1.020 2.500 1.350 0.380 0.480 0.250

Harita hazrlanrken Joyner ve Boore (1981) tarafndan gelitirilmi aadaki azalm ilikisi kullanlmtr.

Sleyman PAMPAL ve Blent ZMEN

LogA = -1.02 + 0.249M logr 0.00255r A = g cinsinden maksimum yer ivmesi (sert zeminde olmas beklenen) M = magnitd r = (d2 + 7.32)1/2 d = yer hareketi hesaplanan noktann fay krnn yzeydeki belirtisine olan en yakn mesafesi, km Bu almalarda, gerek deprem kataloglaryla, azalm ilikilerindeki eksiklikler, gerekse baz deprem kaynak zonlarndaki belirsizlikler gznnde tutularak Deprem alma Grubu tarafndan gerekli dzeltmelere gidilerek haritaya son ekli verilmitir. Yukarda belirtilen almalar yaplarak hazrlanm olan harita; Bakanlar Kurulunun 18.4.1996 gn ve 96/8109 sayl kararyla Trkiye Deprem Blgeleri Haritas ad altnda 1/1.800.000 lekli olarak yrrle girmitir (ekil 4). Son yaymlanan harita ilk drt haritadan farkl olarak olaslk yntemleri ve yer ivmeleri esas alnarak hazrlanmtr. Harita lkemizde gelecekteki 50 yl ierisinde %90 ihtimalle almayacak yer ivmelerini gstermektedir. Bu haritaya gre lkemiz; 1. Birinci derece deprem blgeleri (yer ivmesinin 0.40 g ve daha byk olaca blgeler) 2. kinci derece deprem blgeleri (yer ivmesinin 0.30 0.40 g arasnda olmas beklenen blgeler) 3. nc derece deprem blgeleri (yer ivmesinin 0.20 0.30 g arasnda olmas beklenen blgeler) 4. Drdnc derece deprem blgeleri (yer ivmesinin 0.10 0.20 g arasnda olmas beklenen blgeler) 5. Beinci derece deprem blgeleri (yer ivmesinin 0.10 g den kk olmas beklenen blgeler) olmak zere be blgeye ayrlmtr.

ekil 4. Bayndrlk ve skan Bakanl 1996 Trkiye Deprem Blgeleri Haritas Haritann renkli olarak baslmas Harita Genel Komutanl tarafndan gerekletirilmitir. Deprem Blgeleri haritas 1 / 1.800.000 lekli olarak ve deprem blgeleri, il, ile snrlar, il, ile, bucak merkezleri, gller, barajlar ve demiryolu alarn gsterecek ekilde bastrlmtr. Harita Genel Komutanlndan alnan Yerleim birimlerinin merkez noktalar hangi dereceli deprem blgesine dyorsa o yerleim biriminin derecesi o blge olarak kabul edilmitir. Eer bu nokta snra denk geliyorsa emniyetli tarafta kalmak iin st dereceli deprem blgesi o yerleim biriminin deprem derecesi olarak kabul edilmitir. Kullanmda kolaylk salamas amacyla yerleim birimlerinin hangi dereceli deprem blgesinde bulunduu alfabetik olarak bir indeks halinde hazrlanarak haritayla beraber datlmtr. Haritada yeralmayan yada indekste yazlmayan yerleim birimleri

10

Trkiye Deprem Blgeleri Haritalarnn Tarihsel Geliimi

iin, bal olduu il veya ile merkezinin bulunduu deprem blgesi esas alnmaktadr (Pampal ve zmen (2007). 1996 Deprem Blgeleri Haritasna gre lkemiz yzlmnn % 42si I. Derece, % 24 II.derece, % 18i III.derece, % 12si IV.derece ve % 4 V.derece deprem blgesinde bulunmakta ve Nfusumuzun % 45i I.derece, % 26s II.derece, % 15i III.derece, % 13 IV.derece ve % 2si V. derece deprem blgesinde yaamaktadr (zmen vd. (1997)). SONU 1945 ylndan beri 6 kez deitirilmi olan deprem blgeleri haritalar mhendislik sismolojisindeki gelimeler, tektonik ve sismotektonik bulgularn ve deprem kaytlarnn artmas ile elde edilen yeni bilgi, yntem ve verilerin altnda gemite olduu gibi gelecekte de zaman iinde deiecektir. Deprem blgeleri haritalar, yerleim alan yer seiminde, imar planlarnn hazrlanmas ve deitirilmesinde, depreme dayankl yaplarn projelendirilmesi ve hesaplamalarda gereksinim duyulan verileri salamak iin, zellikle deprem nedeniyle oluabilecek yer ivmelerini belirlemeye ynelik bilgiler vermesi bakmndan deprem zararlarnn azaltlmas almalarnda nemli bir ilev stlenmektedir. Yasa, ynetmelik, ynerge ya da harita hazrlamak nemlidir ancak bunlarn titizlikle uygulanmas durumunda bir anlam ifade ettii gzden uzak tutulmamaldr. Trkiyede deprem zararlarnn beklenenin zerinde olmasnda en nemli rol harita ve geerli deprem ynetmeliklerine uygun yaplama yaplmamas oynamaktadr. Gemi deprem hasarlar incelendiinde bu durum son derece ak bir ekilde grlmektedir. TEEKKR Bu alma, 00/2006-01 nolu proje kapsamnda Gazi niversitesi Bilimsel Aratrma Projeleri Birimi tarafndan desteklenmitir. KAYNAKLAR
1945 Yersarsnts Blgeleri Haritas 1947 Yersarsnts Blgeleri Haritas 1948 Yersarsnts Blgeleri haritas 1963 T.C.mar skn Bakanl Trkiye Deprem Blgeleri Haritas 1972 T.C. mar ve skn Bakanl Trkiye Deprem Blgeleri Haritas 1996 T.C. Bayndrlk ve skan Bakanl Trkiye Deprem Blgeleri Haritas

Sleyman PAMPAL ve Blent ZMEN

11

Ayhan E, Alsan E, Sancakl N, ve er S.B, 1984. Trkiye ve Dolaylar Deprem Katalou 1881-1980, Boazii niversitesi, 126 s. Ergnay O, 1976, Earthquake Zoning Map of Turkey, Proc., Seminar on Seismic Zoning Map, Vol.1., p. 359-370, UNESCO. Gencolu S, nan E, Gler H, 1990, Trkiyenin Deprem Tehlikesi, TMMOB Jeofizik Mhendisleri Odas, Ankara. Glkan P, Koyiit A, Ycemen M.S, Doyuran V, ve Baz V, 1993. En Son Verilere gre Hazrlanan Trkiye Deprem Blgeleri Haritas, Rapor no:METU/EERC 93-01, Ortadou Teknik niversitesi Deprem Mhendislii Aratrma Merkezi, 156 s. pek M, Uz Z, ve Gl U, 1965, Sismolojik Donelere Gre Trkiye Deprem Blgeleri, Deprem Ynetmelii Toplantsna Takdim Edilen Rapor, 22 ubat 1965, Ankara (Yaymlanmam). Joyner W.B, Boore D.M, 1981, Peak Horizontal Acceleration and Velocity from Strong Motion Records Including Records from the 1979 Imperial Valley, California, Earthquake, Bull. Seism. Soc. Am., Vol 71, No.6, pp.221-243. zmen B, Nurlu M, Gler H, 1997, Corafi Bilgi Sistemi ile Deprem Blgelerinin ncelenmesi, Bayndrlk ve skan Bakanl Afet leri Genel Mdrl, 89s., Ankara. Pamir H.N, 1948, Dinamik Jeoloji, Cilt II, stanbul niversitesi Yaynlar 348, 404 s. Pampal S, zmen B, 2006, Trkiye Deprem Blgeleri Haritalar, 17. Uluslararas Jeofizik Kongre ve Sergisi Konferans, 14-17 Kasm, TMMOB Jeofizik Mhendisleri Odas, MTA Kltr Sitesi, AnkaraTrkiye. Pampal S, zmen B, 2007, Trkiyenin Deprem Gerei Deprem Blgeleri Haritalar ve Ynetmeliklerinin Tarihsel Geliimi, 1028 s., Ankara (Baskda). Sayar S, Pamir H.M, Erkmen K, Alpay F, ve Onursal F, 1945. Yurdumuzun tehlikeli yersarsnts blgelerini tayin iin Milli Eitim ve Bayndrlk Bakanl mtehasss yelerinin hazrlad rapor (yaymlanmam). Sayar S, Pamir H.M, Erkmen K, Lahn E, ve Mimarolu S, 1947. Yurdumuzun Yersarsnts blgelerini gsteren ve Bakanlar Kurulunun 12.7.945 gn ve 3/2854 sayl kararile tatbik mevkiine konulmu olan Yersarsnts haritasn tdil iin toplanan Komisyonun verdii rapor (yaymlanmam). Sieberg A, 1932, Erdbebengeographie, Band IV, Lieferung 3, Verlag von Gebrder Borntraeger, Berlin. Suher H, 1967, Trkiyede Genel Yerleme Dzeni inde Depremsel Blgeler, Trkiyenin Deprem Durumu ve Etki Alanlar Deprem Paneli I, 2-3 Mart 1967, stanbul Teknik niversitesi Mimarlk Fakltesi. Tabban A, 1970a, Trkiyenin Sismisitesi ve Deprem Blgeleri Haritasnn Gelitirilmesi, Trkiye Jeoloji Kurumu Blteni, Cilt XIII, Say 2. Tabban A, 1970b. Trkiye Deprem Blgeleri Haritasnn Gelitirilmesine Ait Rapor, mar ve skan Bakanl, Afet leri Genel Mdrl, Deprem Aratrma Enstits Bakanl, Ankara, Mart (yaymlanmam). Uluslararas Afet Zararlarnn Azaltlmas On Yl Trkiye Milli Komitesi, 1989, Trkiye Milli Plan (1990 2000), Bayndrlk ve skan Bakanl, Ankara. Ycemen S, Koyiit A, Yakut A, ve Gencolu S, 2006. Deprem Tehlike Haritalarnn Hazrlanmas Seminer Notlar, Ankara (yaymlanmam).