Cac Dang Bai Tap VDC So Phuc

CHƯƠNG 4.
SỐ PHỨC
BÀI 1&2. KHÁI NIỆM SỐ PHỨC VÀ CÁC PHÉP TOÁN CỦA SỐ PHỨC
A. LÝ THUYẾT
I. KHÁI NIỆM VỀ SỐ PHỨC
1. Số phức Bài tập:

Định nghĩa 2
+) z  5  i   ;
Cho số phức z có dạng: z  a  bi với a, b   , trong đó 7
a gọi là phần thực của z , b gọi là phần ảo của z , i gọi là +) z   2   i   ;

đơn vị ảo thỏa mãn i 2  1 . 4 
+) z  i, w  cos i, u  i ,… là
3 12
Đặc biệt:
các số thuần ảo.
Tập hợp các số phức, kí hiệu là  .
Số phức z là số thực nếu b  0 .
Số phức z là số thuần ảo nếu a  0 .
Số phức z  0  0i  0 vừa là số thực, vừa là số ảo (còn gọi là
số thuần ảo).
Bài tập
Số phức liên hợp
2
Số phức liên hợp của số phức z , kí hiệu z , là z  a  bi . +) Số phức z  5  i có số phức
7
2
liên hợp là z  5  i ;
7
4
+) Số phức z  i có số phức liên
3
4
hợp là z   i .
3
Nhận xét: Mỗi số thực có số phức
liên hợp là chính nó.
Bài tập:
Môđun của số phức
2
Môđun của số phức z , kí hiệu là z  a 2  b 2 . Số phức z  5  i có môđun
7
2
 2 1229
z  5   
2
 7 7
2. Hai số phức bằng nhau
Bài tập:
Định nghĩa
Số phức z  a  bi bằng 0 khi và
Hai số phức z1  a1  b1i và z2  a2  b2i được gọi là bằng
a  0
chỉ khi 
b  0
 a  a2 hay z  0 .
nhau khi và chỉ khi  1 .
b1  b2 Nhận xét:
3. Biểu diễn hình học của số phức +) OM  z ;
Trên mặt phẳng tọa độ Oxy , mỗi số phức z  a  bi; a, b   +) Nếu z1 , z2 có các điểm biểu diễn
được biểu diễn bởi điểm M (a; b) . Ngược lại, mỗi điểm lần lượt là M1, M 2 thì
M (a; b) biểu diễn duy nhất một số phức là z  a  bi .
M 1M 2  z1  z2 .
SƠ ĐỒ HỆ THỐNG HÓA
a là phần thực của số phức z

b là phần ảo của số phức z
Số phức liên hợp của z Đại số z  a 2  b2

z  a  bi (  là tập hợp
số phức)
Môđun số
Số phức SỐ PHỨC
liên hợp phức
z  a  bi
 a, b  ; i 2
 1
M  là điểm biểu diễn của Độ dài đoạn OM là môđun

số phức z
số phức z
Hình học
M là điểm biểu diễn của số phức z

II. CÁC PHÉP TOÁN SỐ PHỨC
1. Phép cộng số phức Bài tập:

Định nghĩa  5  4i    3  2i   8  2i.
Tổng của hai số phức z  a  bi, z   a  bi  a, b, a, b   
là số phức z  z   a  a   b  b  i.
Tính chất
Bài tập:
Với mọi z , z , z    ta có:
2 2
Tính chất kết hợp:  z  z    z   z   z   z   ; z  5  i có số đối là  z  5  i.
7 7
Tính chất giao hoán: z  z  z  z;
Cộng với 0: z  0  0  z  z;
z    z     z   z  0.
2. Phép trừ số phức

Bài tập:
Hiệu của hai số phức z  a  bi, z   a  bi  a, b, a, b    :
 5  4i    3  2i   2  6i.
z  z   z    z     a  a    b  b  i.
3. Phép nhân số phức Bài tập:

Định nghĩa
 5  4i  3  2i   15  8  12  10  i  23  2i.
Tích của hai số phức z  a  bi, z   a  bi  a, b, a, b    là
số phức zz   aa  bb   ab  ab  i.
Tính chất
Chú ý:
Với mọi z , z , z    ta có:
• Ta có thể thực hiện phép cộng và phép nhân
• Tính chất giao hoán: zz   z z;
các số phức theo các quy tắc như phép toán
• Tính chất kết hợp:  zz   z   z  z z   ;
cộng và nhân các số thực.
• Nhân với 1: 1.z  z.1  z; ° Các hằng đẳng thức của các số thực cũng
• Tính chất phân phối của phép nhân đối với phép cộng: đúng đối với các số phức.
z  z   z    zz   zz . Bài tập: z 2  4  z 2   2i    z  2i  z  2i  .
2
4. Phép chia cho số phức khác 0

Số nghịch đảo của số phức z  0 kí hiệu là z 1 , là số phức Bài tập:
1 z  3  2i có số phức nghịch đảo là
thỏa mãn zz 1  1, , hay z 1  2
z.
z 1 1 3 2
 .  3  2i    i.
z 13 13 13
Thương của phép chia số phức z  cho số phức z khác 0,
Bài tập:
z z z 5  4i  5  4i  3  2i  7  22i 7 22
kí hiêu là  zz 1  2 .     i.
z z 3  2i  3  2i  3  2i  13 13 13
Phép cộng số phức Tính chất phép cộng số phức
Tổng của hai số phức z  a  bi Với mọi z , z , z    ta có

và z   a  bi  a, b, a, b     z  z   z  z   z  z  ;
z  z   z   z;
là số phức z  z   a  a   b  b  i.
z  0  0  z  z;
z    z     z   z  0.
Phép trừ số phức
Hiệu của hai số phức z  a  bi
CÁC
và z   a  bi  a, b, a, b    là số
PHÉP TOÁN
VỚI SỐ PHỨC phức z  z    a  a    b  b  i.
Tính chất phép nhân số phức
Với mọi z , z , z    ta có
zz   z z;
Phép nhân số phức
Tích của hai số phức z  a  bi  zz  z  z  zz  ;
và z   a  bi  a, b, a, b    là số 1.z  z.1  z;
phức zz   aa  bb   ab  ab  i. z  z   z    zz   zz .
Phép chia số phức khác 0

Số nghịch đảo của số phức z  0 kí hiệu là z 1 là số
1
phức thỏa mãn zz 1  1 hay z 1  2
z.
z
Thương của phép chia số phức z  cho số phức z  0 , kí

z z z
hiệu là  z z 1  2 .
z z
B. PHÂN LOẠI VÀ PHƯƠNG PHÁP GIẢI BÀI TẬP
Dạng 1: Thực hiện các phép toán của số phức, tìm phần thực phần ảo
1. Phương pháp giải

Cho hai số phức z  a  bi và z   a  bi , Bài tập:
trong đó a, b, a, b   . Khi đó: Hai số phức z1  3  7i, z2  4  3i có
 z  z '  a  a '  b  b  i; z1  z2   3  4    7  3 i  7  4i;
 z  z '   a  a '    b  b  i ; z1  z2   3  4    7  3 i  1  10i;
 zz   aa  bb   ab  ab  i; z1 z2   3.4   7  .3   3.3  4.  7   i  33  19i;
z z z z1  3  7i  4  3i  9 37
  2.     i.
z z z2  4  3i  .  4  3i  25 25
2. Bài tập
Bài tập 1: Tất cả các số phức z thỏa mãn 2 z  3 1  i   iz  7  3i là
8 4 8 4
A. z   i. B. z  4  2i. C. z   i. D. z  4  2i.
5 5 5 5
Hướng dẫn giải
Chọn D.
10
Ta có: 2 z  3 1  i   iz  7  3i   2  i  z  10  z   z  4  2i.
2i
Bài tập 2: Cho số phức z  a  bi  a, b    thỏa mãn z  1  3i  z i  0 . Giá trị của S  a  3b là
7 7
A. S   . B. S  3. C. S  3. D. S  .
3 3
Chọn B.
Ta có z  1  3i  z i  0
a  1  0

 a  1  b  3  a2  b2 i  0   
b  3  a  b
2 2
a  1 a  1
 
  b  3  4  S  3.
 b  3 2  1  b 2 b   3
 
Bài tập 3. Tính C  1   1  i    1  i    1  i   ...   1  i 
2 3 20

Áp dụng công thức của cấp số nhân:
Ta có:
1  q 21
C  1   1  i    1  i    1  i   ...   1  i 
2 3 20
 u1 .
1 q
1  1  i  1  1  i 
21 21
 1.  .
1  1  i  i
Ta có:
1  i   2i
2
  1  i    1  i  .  1  i    2i  .  1  i   210  1  i   210  i.210

21 20 10
Do đó: C 
1  210  i.210
i
 210  1  210 i.  
Bài tập 4. Tính tổng S  i  2i 2  3i 3  ...  2012.i 2012 .
A. 1006  1006i B. 1006  1006i C. 1006  1006i D. 1006  1006i
Chọn D
Cách 1.
Ta có iS  i 2  2i 3  3i 4  ...  2012i 2013
 S  iS  i  i 2  i 3  ...  i 2012  2012.i 2013
Dãy số i, i 2 , i 3 , ...,i 2012 là một cấp số nhân có công bội q  i và có 2012 số hạng, suy ra:
1  i 2012
i  i 2  i 3  ...  i 2012  i. 0
1i
2012i
Do đó: S  iS  2012.i 2013  2012i  S   1006  1006i
1i
Cách 2. Dãy số 1,x,x 2 ,...,x 2012 là một cấp số nhân gồm 2013 số hạng và có công bội bằng x.
1  x 2013
Xét x  1, x  0 ta có: 1  x  x 2  x 3  ...  x 2012 
1 x
 1
Lấy đạo hàm hai vế của (1) ta được:
2012.x 2013  2013x 2012  1

1  2x  3x 2  ...  2012x 2011  2
1  x 
2
Nhân hai vế của (2) cho x ta được:
2012.x 2014  2013x 2013  x

x  2x 2  3x 3  ...  2012x 2012   3
1  x 
2
Thay x  i vào (3) ta được:
2012i 2014  2013i 2013  i

S  i  2i 2  3i 2  ...  2012i 2012 
1  i 
2
Với i 2014  1, i 2013  i
2012  2012i
Vậy S   1006  1006i.
2i

Bài tập 5. Cho  ,  hai số phức liên hiệp thỏa mãn  R và     2 3. Tính  .
2
A. 3 B. 3 C. 2 D. 5

Chọn C
Đặt   x  iy    x  iy với x, y  R.
Không giảm tính tổng quát, ta coi y  0.
Vì     2 3 nên 2iy  2 3  y  3.
 3
Do  ,  hai số phức liên hợp nên .  , mà    do đó  3  . Nhưng ta có
   
2 2
  
 3  x 3  3xy 2  3x 2 y  y 3 i nên  3   khi và chỉ khi 3x 2 y  y 3  0  y 3x 2  y 2  0  x 2  1. 
Vậy   x 2  y 2  1  3  2.
Bài tập 6. Tìm c biết a,b và c các số nguyên dương thỏa mãn: c   a  bi   107i.
3
A. 400 B. 312 C. 198 D. 123

Chọn C
Ta có
3

c   a  bi   107i  a 3  3ab 2  i 3a 2 b  b3  107 .  Nên c là số nguyên dương thì

3a 2 b  b 3  107  0. Hay b 3a 2  b 2  107.
Vì a, b  Z  và 107 là số nguyên tố nên xảy ra:
11450
 b  107; 3a 2  b2  1  a 2   Z (loại).
3
 b  1; 3a 2  b2  107  a 2  36  a  6 (thỏa mãn). Vậy nên c  a 3  3ab 2  6 3  3.6.12  198.
z
Bài tập 7. Cho số phức z có phần ảo bằng 164 và với số nguyên dương n thỏa mãn  4i. Tìm
zn
n.
A. n  14 B. n  149 C. 697 D. 789

Chọn C
Đặt z  x  164i ta có:
x  164i
 4i  x  164i  656  4  x  n  i
z
 4i 
zn x  164i  n
x  656
  n  697.
x  n  41
Vậy giá trị cần tìm của n là 697.
Bài tập 8. Cho số phức z thỏa mãn z 

1  3i  .Tìm mô đun của số phức z  iz
1 i
A. 2 B. 3 C. 5 D. 7
Chọn A
Từ z ta phải suy ra được z và thay vào biểu thức z  iz rồi tìm môđun:
z
1  3i   1  3i  1  i   1  3

1 3
i
1 i 2 2 2
1 3 1 3 1 3 1 3
Suy ra: z   i  i.z   i
2 2 2 2
Do đó: z  iz  1  i  z  iz  2 .
Dùng MTCT:
Bước 1: Lưu
1  3i   A
1 i
Bước 2: Tính A  iA
Lời bình: Nhận thấy rằng với số phức z  a  bi bất kì ta đều có z  iz  1  i  a  b  hay
z  iz z  iz
 a  b   , z   . Về phương diện hình học thì luôn nằm trên trục Ox khi biểu diễn
1 i 1 i
trong mặt phẳng phức.
im 2m
Bài tập 9. Tìm số thực m biết: z  và zz  ( trong đó i là đơn vị ảo)
1  m  m  2i  2
 m  1 m  0 m  0 m  2
A.  B.  C.  D. 
m  1  m  1 m  1 m  1
Định hướng: Quan sát thấy z cho ở dạng thương hai số phức. Vì Vậy cần phải đơn giản z bằng
2m
cách nhân liên hiện ở mẫu. Từ z  z . Thay z và z vào zz  ta tìm được m
2
Chọn C
Ta có:
z
im

  
 i  m  1  m 2  2mi m 1  m 2  2m  i 1  m 2  2m 2

  
1  m  m  2i 
   
2 2
1 m 2
 4m 2
1  m2

  
m 1  m2  i 1  m2  m

i
z
m

i
1  m  1 m 1 m 1 m 1  m2
2 2 2 2
2
Như vậy:
2m m2  1 m  0
   m  2     m  2   m 3  2m 2  m  0  
1 1 1
zz  
  1 m m  1
2 2 2 2 2
m2  1
Bài tập 10. Tìm phần thực của số phức: z   1  i  ,n   thỏa mãn phương trình:
n
log 4  n  3   log 4  n  9   3 .
A. 6 B. 8 C. 8 D. 9
Chọn C
Điều kiện: n  3,n  
Phương trình log 4  n  3   log 4  n  9   3  log 4  n  3  n  9   3
 n  3  n  9   43  n 2  6n  9  0  n  7  do:n  3 
3
z   1  i    1  i  .  1  i     1  i  .  2i    1  i  .  8i   8  8i
7 2 3
 
Vậy phần thực của số phức z là 8.

m  3i
Bài tập 11. Cho số phức z 
1 i
 m    . Tìm m, biết số phức w  z2 có môđun bằng 9.
 m  1 m  3 m  3 m  3
A.  B.  C.  D. 
m  1  m  1 m  1  m  3

Chọn D
Ta có:
2
m 2  9  6mi  m2  9   m2  9 
wz  2
 3m    i w  9  9m 2    9
2i  2   2 
   
1
 m 4  18m 2  81  9  m 2  9  18  m 2  9  m  3
2
Vậy giá trị cần tìm là m  3
im
Bài tập 12. Cho số phức z  ,m   . Tìm giá trị nhỏ nhất của số thực k sao cho tồn
1  m  m  2i 
tại m để z  1  k
5 1 52 5 1 5 2
A. k  B. k  C. k  D. k 
2 2 2 2
Chọn C
im 1 1 m  i
Ta có z    z 1
i  mi  m
2 2 im mi
k  0
1 m  i m 2  2m  2 
z 1    z  1  k   m 2  2m  2
mi m2  1   k2
 m2  1
m 2  2m  2
Xét hàm số f  m  
m2  1
Ta có: f  m  
ʹ 
2 m2  m  1   f m  0  m  1 
ʹ 5
.
 
2 2
m2  1
1 5  3  5
Lập bảng biến thiên ta có min f  m    
 2  2
 
3 5 3 5 5 1
 Yêu cầu bài toán k 2  k 
2 2 2
5 1
Vậy k  là giá trị phải tìm.
2
Dạng 2. Tìm số phức liên hợp, tính môđun số phức

 Số phức z  a  bi có z  a  bi và Bài tập: Số phức liên hợp của số phức
z   2  3i  3  2i  là
z  a 2  b2 .
Chú ý: Nếu z  a  bi thì A. z  12  5i. B. z  12  5i.

z  z  2a; z.z  a 2  b 2 . C. z  12  5i. D. z  12  5i.
Ta có z   2  3i  3  2i   6  5i  6i 2  12  5i
 z  12  5i.
Chọn D.
2. Bài tập mẫu

Bài tập 1: Cho số phức z  a  bi, với a, b là các số thực thỏa mãn
a  bi  2i  a  bi   4  i, với i là đơn vị ảo. Môđun của   1  z  z 2 là
A.   229. B.   13. C.   229. D.   13.

Chọn A
a  2b  4 a  2
Ta có a  bi  2i  a  bi   4  i    . Suy ra z  2  3i.
b  2 a  1 b  3
 2    15
2 2
Do đó   1  z  z 2  2  15i. Vậy    229
1  3i
Bài tập 2: Cho số phức z thỏa mãn z  . Môđun của số phức w  i.z  z là
1 i
A. w  4 2. B. w  2. C. w  3 2. D. w  2 2.
Chọn C.
1  3i
Ta có: z   1  2i.
1 i
 z  1  2i  w  i.  1  2i    1  2i   3  3i.
 3   3
2 2
 w  18  3 2.
Bài tập 3: Cho z1 , z2 là các số phức thỏa mãn z1  z2  1 và z1  2 z2  6.
Giá trị của biểu thức P  2 z1  z2 là
A. P  2. B. P  3. C. P  3. D. P  1.
Chọn A.
Đặt z1  a1  b1i; a1 , b1  , z2  a2  b2i; a2 , b2  .
1
Suy ra a12  b12  a22  b22  1 và z1  2 z2  6  a1.a2  b1.b2  .
4
Ta có: 2 z1  z2  2a1  a2   2b1  b2  i
1
 2 z1  z2   2a1  a2    2b1  b2 
2 2
2 a
2
1  b12   .  a22  b22    a1a2  b1b2 
4
Suy ra P  2 z1  z2  2.
Dạng 3. Bài toán liên quan đến điểm biểu diễn số phức
1
Bài tập 1: Cho A, B, C lần lượt là các điểm biểu diễn của các số phức 4  3i, 1  2i  i, . Số phức
i
có điểm biểu diễn D sao cho ABCD là hình bình hành là
A. z  6  4i. B. z  6  3i. C. z  6  5i. D. z  4  2i.
Chọn C.
Ta có
A là điểm biểu diễn của số phức 4  3i nên A  4; 3 .
B là điểm biểu diễn của số phức 1  2i  i  2  i nên B  2;1 .
1
C là điểm biểu diễn của số phức  i nên C  0; 1 .
i
 
Điều kiện để ABCD là hình bình hành là AD  BC
 xD  x A  xC  xB  xD  xC  x A  xB  6
   D  6; 5   z  6  5i.
 yD  y A  yC  yB  yD  yC  y A  yB  5
Bài tập 2: Cho tam giác ABC có ba đỉnh A, B, C lần lượt là điểm biểu diễn hình học của các số
phức z1  2  i, z2  1  6i, z3  8  i. Số phức z4 có điểm biểu diễn hình học là trọng tâm của tam
giác ABC . Mệnh đề nào sau đây đúng?
A. z4  3  2i. B. z4  5.
C.  z4   13  12i.
2
D. z4  3  2i.
Chọn D.
Ta có: A  2; 1 , B  1;6  , C  8;1 .
Gọi G là trọng tâm tam giác ABC.

 G  3; 2   z4  3  2i  z4  3  2i.
Bài tập 3: Cho các số phức z1 , z2 thoả mãn z1  3, z2  4, z1  z2  5 . Gọi A, B lần lượt là các
điểm biểu diễn số phức z1 , z2 trên mặt phẳng toạ độ. Diện tích S của OAB (với O là gốc toạ độ)
là
25
A. S  5 2. B. S  6. C. S  . D. S  12.
2
Chọn B.
Ta có: z1  OA  3, z2  OB  4, z1  z2  AB  5
 OAB vuông tại O (vì OA2  OB 2  AB 2 )

1 1
 SOAB  OA.OB  .3.4  6.
2 2
Dạng 4. Tìm số phức thỏa mãn điều kiện cho trước
 z  i  z  1
Bài tập 1: Có bao nhiêu số phức z thỏa mãn  ?
 z  2i  z
A. 1. B. 2. C. 3. D. 4.
Chọn A.
Đặt z  x  yi,  x, y    .
 x 2   y  12   x  12  y 2
Ta có hệ phương trình:   x  y  1.
 x   y  2   x  y
2 2 2 2
Do đó z  1  i nên có một số phức thỏa mãn.

Bài tập 2: Có bao nhiêu số phức z thỏa điều kiện z.z  z  2 và z  2?
A. 2. B. 3. C. 1. D. 4.
Chọn C.
2
Ta có: z.z  z  2  z  z  2  z  4  2.
Suy ra điểm M biểu diễn số phức z là giao của hai đường tròn  C1  : x 2  y 2  4
và  C2  :  x  4   y 2  4.
2
Vì I1 I 2  R1  R2 ( I1 , I 2 là tâm của các đường tròn  C1  ,  C2  ) nên  C1  và  C2  tiếp xúc nhau).

Suy ra: Có một số phức z thỏa mãn yêu cầu.
Bài tập 3: Có bao nhiêu số phức thỏa mãn z  z  6  i   2i   7  i  z ?
A. 2. B. 3. C. 1. D. 4.
Chọn B.
Nhận xét: Từ giả thiết, ứng với mỗi z cho ta duy nhất một số phức z.
Đặt z  a  0, a   , khi đó ta có
z  z  6  i   2i   7  i  z
 a  z  6  i   2i   7  i  z
  a  7  i  z  6a  ai  2i
  a  7  i  z  6a   a  2  i
  a  7  i  z  6a   a  2  i
  a  7   1 a 2  36a 2   a  2 
2 3
 
 a 4  14a 3  13a 2  4a  4  0   a  1  a 3  13a 2  4   0.
Hàm số f  a   a 3  13a 2  a  0  có bảng biến thiên:
Đường thẳng y  4 cắt đồ thị hàm số f  a  tại hai điểm nên phương trình a 3  13a 2  4  0 có
hai nghiệm khác 1 (do f 1  0 ). Thay giá trị môđun của z vào giả thiết ta được 3 số phức thỏa
mãn điều kiện.
Bài tập 4: Có tất cả bao nhiêu giá trị nguyên của m để có đúng hai số phức z thỏa
mãn z   2m  1  i  10 và z  1  i  z  2  3i ?
A. 40. B. 41. C. 165. D. 164.

Chọn B.
Giả sử z  x  yi  x, y    và M  x, y  là điểm biểu diễn số phức z.
Ta có: z   2m  1  i  10  z   2m  1  i  100
2
  x   2m  1    y  1  100.
2 2
Khi đó điểm biểu diễn số phức z nằm trên đường tròn  C  có tâm I  2m  1;1 , bán kính R  10.
Lại có z  1  i  z  2  3i   x  1   y  1 i   x  2    3  y  i
2 2
  x  1   y  1   x  2    3  y   2x  8 y  11  0.
2 2 2 2
Khi đó điểm biểu diễn số phức z cũng nằm trên đường thẳng  : 2 x  8 y  11  0
Có đúng hai số phức z thỏa mãn nếu đường thẳng  cắt đường tròn  C  tại 2 điểm phân biệt.
2  2m  1  8  11 5  20 17 5  20 17
Tức là d  I ,    10   10  m .
2 82 2 4 4
Vậy có 41 giá trị nguyên của m để có đúng hai số phức z thỏa mãn yêu cầu bài toán.
Bài tập 5: Cho hai số phức z1 và z2 thỏa mãn z1  3, z2  4, z1  z2  37. Hỏi có bao nhiêu
z1
số z mà z   a  bi ?
z2
A. 1. B. 2. C. 3. D. 4.
Chọn B.
Đặt z1  x  yi, z2  c  di  x, y, c, d    . Ta có:
z1  3  x 2  y 2  9;
z2  4  c 2  d 2  16;
z1  z2  37  x 2  y 2  c 2  d 2  2 xc  2 yd  37  xc  yd  6.
Lại có:
z1 x  yi xc  yd yc  xd 3 3
  2  2 i    bi. Suy ra a   .
z2 c  di c  d 2
c d 2
8 8
z1 z 3 9 9 27 3 3
Mà  1   a2  b2  a2  b2   b2   a2  b
z2 z2 4 16 16 64 8
Vậy có hai số phức z thỏa mãn.
Bài tập 6: Gọi S là tập hợp tất cả các giá trị thực của tham số m để tồn tại duy nhất số phức z
thỏa mãn z.z  1 và z - 3 + i = m . Số phần tử của S là
A. 2. B. 4. C. 1. D. 3.
Chọn A.
Dễ thấy m  0.
Đặt z  a  bi; a, b   ta có hệ phương trình.
a 2  b 2  1


 
2
 a  3   b  1  m
2 2
Phương trình a 2  b 2  1 là đường tròn tâm O, bán kính R  1 .
   
2
  b  1  m2 là đường tròn tâm I
2
Phương trình a  3 3; 1 , bán kính R  m .
Có duy nhất số phức thỏa mãn đề bài

a 2  b 2  1

 Hệ phương trình  có nghiệm duy nhất
 
2
 a  3   b  1  m
2 2
 Hai đường tròn này tiếp túc với nhau
m  1
 OI  m  1  m  1  2   (thỏa mãn m  0 ).
m  3
Vậy, có hai số thực thỏa mãn.
z z
Bài tập 7: Có tất cả bao nhiêu số phức z thỏa mãn z  1 và   1.
z z
A. 3. B. 4. C. 6. D. 8.
Chọn D.
Đặt z  a  bi,  a, b    . Ta có
z  a 2  b 2  1  a 2  b 2  1.
 a  bi    a  bi 
2 2 2
z z z2  z
   2
 2a 2  2b 2  1.
z z z.z z
a 2  b 2  1 a 2  b 2  1 a 2  b 2  1
 
Ta có hệ:  2   2 2 1 hoặc  2 2 1
 2a  2b  1 a  b  2
2
a  b  
 2
 2 3  2 1
a  4  a  4
 hoặc  .
b 2  1 b 2  3
 4  4
 1 3  1 3  3 1  3 1  
Suy ra  a; b    ;   ;   ;   ;  ;   ;   ;    .
 2 2   2 2   2 2  2 2  
Vậy có 8 cặp số  a; b  do đó có 8 số phức thỏa mãn.
Dạng 5: Bài toán tập hợp điểm biểu diễn số phức

Sử dụng các định nghĩa, tính chất hình học đã biết. Bài tập:
Cho trước các điểm cố định I , F1 , F2 ; F1 F2  2c  c  0  Trên mặt phẳng Oxy tập hợp các điểm
Tập hợp các điểm M thoả mãn MI  R  R  0  là biểu diễn số phức z thoả mãn
z  2  5i  4 là đường tròn tâm
đường tròn tâm I bán kính R.
Tập hợp các điểm M thoả mãn I  2;5  , bán kính R  2.
MF1  MF2  2a  a  c 
là elip có hai tiêu điểm là F1 , F2 .
Tập hợp các điểm M thoả mãn MF1  MF2 là đường

trung trực của đoạn thẳng F1 F2 .
2. Bài tập
 
Bài tập 1: Xét các số phức z thỏa mãn  z  6  8  z.i là số thực. Biết
Chú ý:
Trong mặt phẳng Oxy ,
rằng tập hợp tất cả các điểm biểu diễn của z là một đường tròn, có tâm
I  a; b  và bán kính R. Giá trị a  b  R bằng  x  a   y  b
2 2
 R 2 là
A. 6. B. 4. C. 12. D. 24. phương trình đường tròn
có tâm I  a; b  và bán
kính R  0 .
Chọn B.
Đặt z  x  yi  x, y    .
 
Vì  z  6  8  z.i   x  6   yi   y  8   xi  là số thực nên
x  x  6   y  y  8   0   x  3   y  4   25.
2 2
Tập hợp tất cả các điểm biểu diễn của z là đường tròn có tâm I  3; 4  , bán kính R  5.
Vậy a  b  R  4.
Bài tập 2: Cho số phức z thỏa mãn z  3  z  3  10 . Tập hợp các điểm biểu diễn số phức z là
A. Một parabol.
B. Một đường tròn.
C. Một elip.
D. Một hypebol.
Chọn C.
Gọi z  x  yi  x, y    thì z  3  z  3  10   x  3  yi   x  3  yi  10(*)
Gọi M là điểm biểu diễn số phức z và các điểm F1  3;0  , F2  3; 0  . Dễ thấy F1 F2  6  2c
Khi đó: z  3  z  3  10  MF1  MF2  10  2a.
Vậy tập hợp các điểm M biểu diễn số phức z là elip có hai tiêu điểm F1 , F2 , độ dài trục lớn là
2a  10
Bài tập 3: Cho số phức z thỏa mãn z  10 và w   6  8i  z  1  2i  . Tập hợp các điểm biểu
2
diễn số phức w là đường tròn có tâm là

A. I  3; 4  . B. I  3; 4  . C. I 1; 2  . D. I  6;8  .
Chọn A.
Ta có
w   6  8i  z  1  2i 
2
 w   3  4i    6  8i  z
 w   3  4i   62  82 z
 w   3  4i   10.10  w   3  4i   100
Vậy tập hợp các điểm biểu diễn số phức w là đường tròn  C  có tâm I  3; 4  .
Bài tập 4: Trong mặt phẳng tọa độ Oxy, tập hợp các điểm biểu biễn các số phức z
thỏa mãn z  1  2i  z  1  2i là đường thẳng có phương trình
A. x  2 y  1  0. B. x  2 y  0.
C. x  2 y  0. D. x  2 y  1  0.
Chọn C.
Đặt z  x  yi  x, y     z  x  yi.
Gọi M  x; y  là điểm biểu diễn của số phức z.
Ta có: z  1  2i  z  1  2i
 x  yi  1  2i  z  yi  1  2i
  x  1   y  2  i   x  1   2  y  i
 x  1   y  2   x  1   2  y 
2 2 2 2
 
 x2  2x  1  y2  4 y  4  x2  2x  1  y2  4 y  4
 x  2 y  0.
Vậy tập hợp các điểm biểu biễn các số phức z thỏa mãn yêu cầu bài toán là đường thẳng có phương
trình là x  2 y  0.
Bài tập 5. Giả sử M(z) là điểm trên mặt phẳng tọa độ biểu diễn số phức z. Tập hợp những
điểm M(z) thỏa mãn điều 2  z  i  z là
A. Đường thẳng 4x  2y  3  0 B. Đường thẳng 4x  2y  3  0
A. Đường thẳng x  2y  3  0 D. Đường thẳng x  9y  3  0
Chọn A
Cách 1. Đặt z  x  yi;  x, y    . là số phức đã cho và M  x; y  là điểm biểu diễn của z trong
mặt phẳng phức

Ta có z  2  i  z   x  2   yi  x   y  1 i  x  2  y 2  x 2   y  1
2 2
 4x  2y  3  0 . Vậy tập hợp điểm M cần tìm là đường thẳng 4x  2y  3  0
Cách 2. z  2  i  z  z   2   i  z  * 
Đặt z  x  yi;  x, y    . là số phức đã cho và M  x; y  là điểm biểu diễn của z trong mặt
phẳng phức, Điểm A biểu diễn số ‐2 tức A  2; 0  và điểm B biểu diễn số phức i tức B  0;1
Khi đó  *   MA  MB . Vậy tập hợp điểm M cần tìm là đường trung tực của AB:
4x  2y  3  0 .
Bài tập 6. Tập hợp các điểm trên mặt phẳng tọa độ biểu diễn các số phức z thỏa mãn điều
kiện z  2i  z  1  i là
A. Đường thẳng x  y  3  0 B. Đường thẳng x  2y  3  0
A. Đường thẳng x  2y  3  0 D. Đường thẳng x  y  1  0
Chọn D
Giả sử z  x  yi (x, y  ) , điểm M  x; y  biểu diễn z. Theo bài ra ta có:
x   y  2  i   x  1   y  1  i  x 2   y  2    x  1   y  1 
2 2 2
 4y  4  2x  2y  2  x  y  1  0
Suy ra M thuộc đường thẳng có phương trình x  y  1  0 .
Vậy tập hợp điểm biểu diễn các số phức z là đường thẳng có phương trình x  y  1  0 .
kiện 5  1  i  z  3  2i   1  7i  z  i là
A. Đường thẳng B. Đường tròn
A. Đường elip D. Đường Parabol
Chọn A
Nhận thấy 5 1  i  5 2  1  7i
Ta có 5  1  i  z  3  2i   1  7i  z  i
3  2i
 5 1  i  . z 
i
 1  7i . z 
5  5i 1  7i
3  2i i 1 1 7 1
 z  z  z  i  z  i
5  5i 1  7i 10 2 50 50
 1 1  7 1 
Vậy tập hợp M là đường trung trực AB, với A   ;  , B  ;  .
 10 2   50 50 
kiện z  z  3  4 là
1 7 1 7
A. Hai đuờng thẳng x  , x B. Hai đuờng thẳng x   , x  
2 2 2 2
1 7 1 7
A. Hai đuờng thẳng x  , x D. Hai đuờng thẳng x   , x 
2 2 2 2
Chọn A
Đặt z  x  yi,  x, y   
Lúc đó:
z  z  3  4  x  yi  x  yi  3  4  2x  3  4  4x 2  12x  9  16
 1
 x
 4x 2  12x  7  0   2
x   7
 2
1 7
Vậy tập hợp điểm M là hai đường thẳng x= ; x   song song với trục tung.
2 2
kiện z  z  1  i  2 là
1 3 1 3 1 3 1 3
A. Hai đuờng thẳng y  ;y  B. Hai đuờng thẳng y  ;y 
2 2 2 2
1 5 1 3 1 5 1 3
A. Hai đuờng thẳng y  ;y  D. Hai đuờng thẳng y  ;y 
2 2 2 2
Chọn B
Đặt z  x  yi,  x, y   
Lúc đó:
z  z  1  i  2  x  yi  x  yi  1  i  2  1   2y  1 i  2
 1   2y  1  2  1  4y 2  4y  1  4  4y 2  4y  2  0
2
 1 3
y 
 2y  2y  1  0  
2 2
 1 3
y 
 2
1 3 1 3
Vậy tập hợp điểm M là hai đường thẳng y  ;y  song song với trục hoành.
2 2
kiện 2 z  1  z  z  2 là
A. Hai đuờng thẳng x  0 , y  0 . B. Hai đuờng thẳng x  0 , y  2 .
C. Hai đuờng thẳng x  0 , x  2 . D. Hai đuờng thẳng x  2 , y  2 .
Chọn C
Gọi M  x; y  là điểm biểu diễn số phức z  x  yi ,  x, y    thỏa 2 z  1  z  z  2
 2 x  yi  1  x  yi   x  yi   2  2 x  1  yi  2  2yi
x  0
 x  1  2    2y 
2 2 2
2  y2   x 2  2x  0  
 x  2
Vậy tập hợp các điểm M cần tìm là hai đường thẳng x  0 , x  2 .
kiện z  1  i  2 là
A. Đuờng thẳng x  y  2  0 B. Đường tròn  x  1   y  1  4

2 2
C. Đường thẳng x  y  2  0 D. Đường tròn tâm I  1; 1 và bán kính
R  2.
Chọn D
Xét hệ thức: z  1  i  2 Đặt z  x  yi,  x, y    .
 x  1   y  1   2   x  1   y  1   4
2 2 2 2
Khi đó: (1) 
Vậy, tập hợp những điểm M(z) thỏa mãn hệ thức (1) là đường tròn tâm I  1; 1 và bán
kính R  2.
z
kiện  3 là
z 1
18 9 18 9
A. Đuờng tròn x 2  y 2  y 0 B. Đường tròn x 2  y 2  y 0
8 8 8 8
18 9  9
C. Đường tròn x 2  y 2  y 0 D. Đường tròn tâm I  0;  và bán kính
8 8 8  
1
R .
8
Chọn B
Đặt z  x  yi,  x, y    . Ta có
z 18 9
 3  z  3 z  1  x2  y2  y   0
z 1 8 8
 9
Vậy, tập hợp những điểm M(z) thỏa mãn hệ thức (1) là đường tròn tâm I  0;  và bán
 8
3
kính R  .
8
kiện z  3  2i  2z  1  2i là
2 4 8 2 4 8
A. Đuờng tròn x 2  y 2  x  y   0 B. Đường tròn x 2  y 2  x  y   0
3 3 3 3 3 3
2 4 8 2 4 8
C. Đường tròn x 2  y 2  x  y   0 D. x 2  y 2  x  y   0
3 3 3 3 3 3
Chọn C
Đặt z  x  yi;  x, y    .
Ta có: z  3  2i  2z  1  2i
  x  3    y  2  i   2x  1   2y  2  i   x  3    y  2    2x  1   2y  2 
2 2 2
 3x 2  3y 2  2x  4y  8  0
Suy ra: Tập hợp các điểm biểu diễn z là phương trình đường tròn (C):
2 4 8
x2  y2  x  y   0 .
3 3 3
kiện z  i  1  i  z là
A. Đuờng tròn x 2   y  1  2 B. Đường tròn x 2   y  1  2

2 2
C. Đường tròn  x  1   y  1  2 D.  x  1   y  1  2
2 2 2 2
Chọn A
Gọi M  x; y  là điểm biểu diễn của số phức z  x  yi;  x, y    .
Suy ra z  i  x 2   y  1  1  i  z   1  i  x  yi   x  y  x  y
2 2 2
Nên z  i  1  i  z  x 2   y  1   x  y    x  y   x 2   y  1  2
2 2 2 2
Vậy tập hợp điểm M là đường tròn x 2   y  1  2 .

2
kiện z  4i  z  4i  10 là
x2 y2 x2 y2
A. Đuờng elip  1 B. Đuờng elip  1
9 16 16 9
x2 y2 x2 y2
C. Đuờng elip  1 D. Đuờng elip  1
4 3 9 4
Chọn A
z  4i  z  4i  10
Xét hệ thức:
z  x  yi,  x, y   
Đặt . Lúc đó
x2 y2
(4)  x 2   y  4   x 2   y  4   10 
2 2
 1
9 16
Vậy tập hợp điểm M là đường elip có hai tiêu điểm là F1 (0; 4); F2 (0; 4) và độ dài trục lớn là
16.
kiện z  2  z  2  5 là
A. Đuờng tròn B. Đuờng elip
C. Đuờng parabol D. Đuờng thẳng
Chọn B
Đặt z  x  yi;  x, y    .
Ta có: z  2  z  2  5
  x  2   yi   x  2   yi  5  x  2 x  2  y 2  5  1
2 2
 y2 
Xét A  2; 0  ; B  2; 0  ; I  x; y   IA  IB  5
Vậy tập hợp điểm biểu diễn số phức z chính là tập hợp các điểm I thỏa mãn IA  IB  5 , đó
AB IA  IB 5
chính là một elip có tiêu cự c   2;a  
2 2 2
Bài tập 17. Tập hợp các điểm trên mặt phẳng tọa độ biểu diễn các số phức z thỏa mãn
điều kiện 2  z  z  2 là
A. Tập hợp các điểm là nửa mặt phẳng ở bên phải trục tung
B. Tập hợp các điểm là nửa mặt phẳng ở bên trái trục tung
C. Tập hợp các điểm là nửa mặt phẳng phía trên trục hoành
D. Tập hợp các điểm là nửa mặt phẳng phía dưới trục hoành
Chọn A
Xét hệ thực: 2  z  z  2  1 . Đặt z  x  yi,  x, y    .
Khi đó: (3)  8x  0
Tập hợp những điểm M(z) thỏa mãn điều kiện (1) là nửa mặt phẳng ở bên phải trục tung,
tức các điểm  x,y  mà x  0
Bài tập 18. Tập hợp các điểm trên mặt phẳng tọa độ biểu diễn các số phức z thỏa mãn
điều kiện 1  z  1  i  2 là
A. Tập hợp các điểm là hình tròn có tâm I 1; 1 , bán kính 2
B. Tập hợp các điểm là hình vành khăn có tâm tại A  1;1 và các bán kính lớn và nhỏ lần
lượt là 2; 1
C. Tập hợp các điểm là hình tròn có tâm I  1; 1 , bán kính 1
D. Tập hợp các điểm là hình vành khăn có tâm tại I 1; 1 và các bán kính lớn và nhỏ lần
lượt là 2; 1
Chọn 18 B
Xét hệ thực: 1  z  1  i  2  2  . Đặt z  x  yi,  x, y    .
Khi đó:  2   1   x  1   y  1  4
2 2
Vậy tập hợp những điểm M(z) thỏa mãn điều kiện (2) là hình vành khăn có tâm tại
A  1;1 và các bán kính lớn và nhỏ lần lượt là 2; 1
zi
Bài tập 19. Tìm tất cả các điểm của mặt phẳng phức biểu diễn các số phức z sao cho
zi
là số thực.
A. Tập hợp điểm gồm hai trục tọa độ
B. Tập hợp điểm là trục hoành
C. Tập hợp điểm gồm hai trục tọa độ bỏ đi điểm A(0;1)
D. Tập hợp điểm là trục tung, bỏ đi A(0;1)
Chọn C
Đặt z  x  yi,  x, y    .
zi x   y  1 1  y    x  y  1  x  1  y   i
Ta có: 
zi x2  1  y 
2
zi
là số thực  x  y  1  x 1  y   0  xy  0.
zi
Mặt khác: x 2   y  1  0  cả mặt phẳng phức bỏ đi điểm  0;1

2
x  0

Tóm lại: ycbt    y  0 . Vậy các điểm của mặt phẳng phức cần tìm gồm hai trục tọa
 x,y  0;1
   
độ bỏ đi điểm A(0;1)
z  2  3i
Bài tập 14. Tìm tập hợp các điểm biểu diễn số phức z sao cho u  là một số thuần
zi
ảo.
A. Đường tròn tâm I  1; 1 bán kính R  5
B. Đường tròn tâm I  1; 1 bán kính R  5 trừ đi hai điểm A  0;1 ; B  2; 3  .
C. Đường tròn tâm I  1;1 bán kính R  5
D. Đường tròn tâm I  1;1 bán kính R  5 trừ đi hai điểm A  0;1 ; B  2; 3  .
Chọn B
Đặt z  x  yi,  x, y   
Ta có:
z  2  3i  x  2   y  3  i   x   y  1 i  x  y  2x  2y  3  2  2x  y  1 i
2 2
u  
zi x 2   y  1 x 2   y  1
2 2
 x1 2  y1 2  5
 x  y  2x  2y  3  0
2 2     

u là số thuần ảo     x, y    0;1
 2x  y  1  0 
 x, y    2; 3 
Vậy tập hợp điểm z là đường tròn tâm I  1; 1 bán kính R  5 trừ đi hai điểm
A  0;1 ; B  2; 3  .
Bài tập 21. Tìm tập hợp các điểm biểu diễn số phức z  x  yi thỏa mãn điều kiện
x  y  1 là
A. Ba cạnh của tam giác
B. Bốn cạnh của hình vuông
C. Bốn cạnh của hình chữ nhật
D. Bốn cạnh của hình thoi

Chọn B
Gọi M là điểm biểu diễn số phức z.
x  y  1 khi x  0,y  0

x  y  1 khi x  0,y  0
Ta có: x  y  1  
x  y  1 khi x  0,y  0
x  y  1 khi x  0,y  0
Vậy tập hợp điểm M là 4 cạnh của hình vuông.
Bài tập 22. Trong mặt phẳng tọa độ Oxy, tìm tập hợp điểm biểu diễn các số phức z thỏa
zi zi
mãn  là số thuần ảo.
z1 z1
 1  1
A. Đường tròn tâm I   ; 0  bán kính R 
 2  2
 1 
B. Đường tròn tâm I   ; 0  bán kính R  trừ đi hai điểm  1; 0  .
1
 2  2
 1  1
C. Đường tròn tâm I   ; 0  bán kính R 
 2  4
 1 
D. Đường tròn tâm I   ; 0  bán kính R  trừ đi hai điểm  0;1 .
1
 2  4
Chọn B
Giả sử z  x  yi và điểm biểu diễn số phức z là M  x; y  .
Ta có:   

2 2

z  i z  i 2 z  z  z  i z  z  2i 2 x  y  2x  2  x  1 i
2
 
z1 z1  x  1  y 2
2 2
z zz1
 

2
 2 x 2  y 2  2x  0 1 1
zi zi  
 x  y 
2
 là số thuần ảo     2 4
z1 z1  x  1  y 2  0
2

  x; y    1; 0 
2
 1
Vậy tập hợp điểm M là đường tròn  x    y 2  bỏ đi điểm  1; 0  .
1
 2 4
Bài tập 23. Tìm quỹ tích các điểm trên mặt phẳng phức biểu diễn cho số phức w  iz  1 ,
 
3
biết z là số phức thỏa mãn: z  2i  1 8.
A. Đường tròn  C  :  x  3    y  1  4
2 2
B. Đường tròn  C  :  x  3    y  1  2
2 2
C. Đường tròn  C  :  x  3    y  1  4
2 2
D. Đường tròn  C  :  x  3    y  1  4
2 2
Chọn C
    * 
3 3
Ta có z 3  z nên z  2i  1  2 3  z  2i  1  2
Đặt w  x  yi
Ta lại có w  iz  1  z  i  iw  z  i  i.w . (*) trở thành:
 y  1   x  3   2   y  1   x  3   4
2 2 2 2
iw  3i  1  2 
Vậy quỹ tích các điểm biểu diễn w trên mặt phẳng phức là đường tròn
 C  :  x  3    y  1
2 2
4.
Bài tập 24. Trong mặt phẳng tọa độ Oxy, tìm tập hợp điểm biểu diễn số phức w thỏa mãn:
w  z  2  i , biết z là số phức thỏa z  1  2i  1 .
A. Đường tròn tâm I 1; 2  bán kính R  2
B. Đường tròn tâm I  2;1 bán kính R  2
C. Đường tròn tâm I  1;1 bán kính R  1
D. Đường tròn tâm I  3; 3  , bán kính R  1 .
Chọn D
Gọi w  x  yi  x, y     M  x; y  là điểm biểu diễn cho số w trên hệ trục Oxy.
z  w  2  i  x  2   y  1 i  z  x  2   1  y  i
z  1  2i  1  x  3   3  y  i  1   x  3    y  3   1
2 2
Vây tập hợp điểm biểu diễn số phức w là một đường tròn tâm I  3; 3  , bán kính R  1 .
Bài tập 25. Trong mặt phẳng phức Oxy, tìm tập hợp các điểm M biểu diễn số phức
w   1  2i  z  3 biết z là số phức thỏa mãn: z  2  5 .

A. Đường tròn tâm I 1; 2  bán kính R  5
B. Đường tròn tâm I  2;1 bán kính R  5
C. Đường tròn tâm I 1; 4  bán kính R  5 5 .
Chọn C
a  1   b  4 i
Theo giả thiết: z  2  5   5  a  1   b  4  i  5 1  2i
1  2i
 a  1   b  4   5 5   a  1   b  4   125
2 2 2 2

Vậy tập hợp điểm M thỏa mãn đề bài là đường tròn tâm I 1; 4  bán kính R  5 5 .

Bài tập 26. Tìm tập hợp các điểm biểu diễn số phức zʹ  1  i 3 z  2 với z  1  2 . 

A. Hình tròn tâm I 3; 3 , R  4 . 

B. Đường tròn tâm I 3; 3 , R  4 . 
C. Hình tròn tâm I  1; 4  bán kính R  5 .
Chọn A
z  a  bi  a, b   
Giả sử ta có 
zʹ  x  yi  x, y   
Khi đó:
   
zʹ  1  i 3 z  2  x  yi  1  i 3  a  bi   2  x  yi  a  b 3  2  b  a 3  
 xy 3 2
 x  a  b 3  2 a 
 4
 
 y  b  a 3  3x  y2 3
 b  4
Theo bài ra ta có:

2 2
xy 3 2   3x  y  2 3 
z  1  2   a  1
2
b 4
2
 1    4
 4   4 
   
   
2 2
 xy 3 6 3x  y  2 3  64  4x 2  4y 2  24x  8 3y  16  0
 
2
 x 2  y 2  6x  2 3y  4  0   x  3   y  3
2
 16
Vậy quỹ tích các điểm biểu diễn số phức z’ là hình tròn tâm I 3; 3 , R  4 .  
Bài tập 27. Tìm tập hợp các điểm biểu diễn trong mặt phẳng phức w  1  i 3 z  2 biết  
rằng số phức z thỏa mãn z  1  2.

A. Hình tròn tâm I 3; 3 , R  4 . 
B. Đường tròn tâm I  3; 3  bán kính R  4

C. Đường tròn tâm I 3; 3 bán kính R  4 . 

D. Hình tròn tâm I 3; 3 bán kính R  4. 
Chọn D
Đặt z  a  bi,  a, b    và w  x  yi,  x, y   
Ta có: z  1  2   a  1  b2  4  * 
2
Từ
  
w  1  i 3 z  2  x  yi  1  i 3  a  bi   2 
 x  a  b 3  2 x  3  a  1  b 3
 
 y  3a  b  y  3  3  a  1  b
  x  3    y  3   4  a  1  b2   16  Do (*) 
2 2 2
 
Vậy tập hợp các điểm cần tìm là hình tròn tâm I 3; 3 bán kính R  4.  
2
Bài tập 28. Tìm tập hợp các điểm biểu diễn số phức zʹ  2z  3  i với 3z  i  zz  9 .

A. Hình tròn tâm I 3; 3 , R  4 . 
B. Đường tròn tâm I  3; 3  bán kính R  4

C. Đường tròn tâm I 3; 3 bán kính R  4 . 
 7 73
D. Hình tròn tâm I  3;   , R 
 4 4
Giải
Chọn D
z  a  bi  a, b   
Giả sử ta có 
zʹ  x  yi  x, y   
 x3
 x  2a  3 a  2
Khi đó zʹ  2x  3  i  x  yi   2a  3    2b  1 i   
 y  2b  1  b  y  1
 2
Theo bài ra ta có:
3z  i  zz  9  9a 2   3b  1  a 2  b2  9  4a 2  4b 2  3b  4  0
2 2
2
2  7
  x  3    y  1   y  1  4  0   x  3    y   
2 2 3 73
2  4 16
 7 73
Vậy quỹ tích các điểm biểu diễn số phức z’ là hình tròn tâm I  3;   , R 
 4 4
Bài tập 29. Cho các số phức z thỏa mãn z  4 . Biết rằng tập hợp các điểm biểu diễn các số
phức w  (3  4i ) z  i là một đường tròn. Tính bán kính r của đường tròn đó.
A. r  4. B. r  5. C. r  20. D. r  22.
Chọn C
a  (b  1)i  a  (b  1)i  (3  4i )
Gọi w  a  bi , ta có w  a  bi  (3  4i ) z  i  z  
3  4i 9  16i 2
3a  4b  4 (3b  4a  3) (3a  4b  4) 2  (3b  4a  3) 2

  .i  z 
25 25 25
Mà z = 4 nên  (3a  4b  4) 2  (3b  4a  3) 2  1002  a 2  b 2  2b  399
Theo giả thiết, tập hợp các điểm biểu diễn các số phức w  (3  4i ) z  i là một đường tròn
nên ta có a 2  b 2  2b  399  a 2  (b  1) 2  400  r  400  20

BÀI 3. PHƯƠNG TRÌNH BẬC HAI VỚI HỆ SỐ THỰC
A. LÍ THUYẾT
1. Căn bậc hai của một phức

Định nghĩa
Cho số phức w. Mỗi số phức z thỏa mãn z 2  w được gọi là
một căn bậc hai của w
Tìm căn bậc hai của số phức w Nhận xét:
 w là số thực. +) Số 0 có đúng một căn bậc hai
+ Nếu w  0 thì w có hai căn bậc hai là i  w và là 0

+) Mỗi số phức khác 0 có hai căn
i  w
bậc hai là hai số đối nhau (khác
+ Nếu w  0 thì w có hai căn bậc hai là w và  w
0)
 w  a  bi  a, b    , b  0
Nếu z  x  iy là căn bậc hai của w thì  x  iy   a  bi

2
 x2  y2  a
Do đó ta có hệ phương trình: 
2xy  b
Mỗi nghiệm của hệ phương trình cho ta một căn bậc hai
Chú ý:
của w
Mọi phương trình bậc n:
2. Giải phương trình bậc hai với hệ số thực
A0 z n  A1 z n 1  ...  An 1 z  An  0
Xét phương trình az  bz  c  0  a, b, c  ; a  0 
2
luôn có n nghiệm phức (không

Ta có   b  4ac
2
nhất thiết phân biệt) với n nguyên
b dương.
 Nếu   0 thì phương trình có nghiệm thực x  
2a
 Nếu   0 thì phương trình có hai nghiệm thực phân
biệt:
b   b  
x1  ; x2 
2a 2a
 Nếu   0 thì phương trình có hai nghiệm thực phân
biệt:
b  i  b  i 
x1  ; x2 
2a 2a
Hệ thức Vi-ét đối với phương trình bậc hai với hệ số thực
Phương trình bậc hai ax 2  bx  c  0  a  0 có hai nghiệm
phân biệt x1 , x2 (thực hoặc phức) thì
 b
 S  x1  x2   a

P  x x  c
 1 2
a
B. PHÂN LOẠI VÀ PHƯƠNG PHÁP GIẢI BÀI TẬP
Dạng 1: Giải phương trình. Tính toán biểu thức nghiệm
1. Phương pháp giải Ví dụ: Xét phương trình z 2  2 z  5  0

Cho phương trình: a) Giải phương trình trên tập số phức
az 2  bz  c  0  a, b, c  ; a  0  b) Tính z1  z2
 Giải pương trình bậc hai với hệ số thực Hướng dẫn giải
 Áp dụng các phép toán trên tập số phức a) Ta có:  '  1  5  4   2i 2
để biến đổi biểu thức
Phương trình có hai nghiệm là:
z1  2  2i ; z2  2  2i
b) Ta có z1  z2  22  22  2 2
Suy ra z1  z2  2 2  2 2  4 2
2. Bài tậ
Bài tập 1. Trong các số sau, số nào là nghiệm của phương trình z 2  1  z  z   ?
1  3i 1 3 1 3 1  2i
A. B. C. D.
2 2 2 2
Chọn A
2
1 1 3  1  3i 2
Ta có z 2  1  z  z     z 2  2.z.   z  
2 4 4  2 4
 1 3i  1  3i
z   z 
 2 2  2
 1  3i  1  3i
z   z 
 2 2  2
Bài tập 2. Phương trình z 2  az  b  0  a, b    có nghiệm phức là 3  4i . Giá trị của a  b bằng
A. 31 B. 5 C. 19 D. 29
Chọn C Chú ý: Nếu z0 là
Cách 1: Do z  3  4i là nghiệm của phương trình z 2  az  b  0 nên ta có: nghiệm của phương
trình bậc hai với hệ
 3  4i   a  3  4i   b  0   3a  b  7    4a  24  i  0
2
số thực thì z0 cũng

3a  b  7  0 a  6
 
4a  24  0 b  25 là nghiệm của
Do đó a  b  19 phương trình
Cách 2: Vì z1  3  4i là nghiệm của phương trình z 2  az  b  0 nên
z2  3  4i cũng là nghiệm của phương trình đã cho
 z  z  a
Áp dụng hệ thức Vi-ét vào phương trình trên ta có  1 2
 z1.z2  b
 3  4i    3  4i   a a  6
   a  b  19
 3  4i  3  4i   b b  25
Bài tập 3. Gọi z0 là nghiệm phức có phần ảo dương của phương trình z 2  6 z  34  0 . Giá trị của
z0  2  i là
A. 17 B. 17 C. 2 17 D. 37
Chọn A
ra có  '  25   5i  . Phương trình có hai nghiệm là z  3  5i ; z  3  5i

2
Do đó z0  3  5i  z0  2  i  1  4i  17
Bài tập 4. Gọi z1 là nghiệm phức có phần ảo âm của phương trình z 2  2 z  5  0
7  4i
Tọa độ điểm biểu diễn số phức trên mặt phẳng phức là
z1
A. P  3; 2  B. N 1; 2  C. Q  3; 2  D. M 1; 2 
Chọn A
 z  1  2i
Ta có z 2  2 z  5  0  
 z  1  2i
Theo yêu cầu của bài toán ta chọn z1  1  2i . Khi đó:
7  4i 7  4i  7  4i 1  2i 
   3  2i
z1 1  2i 12  22
Vậy điểm biểu diễn của số phức là P  3; 2 

Bài tập 5. Gọi z1 , z2 là hai nghiệm phức của phương trình z 2  4 z  5  0 . Giá trị của biểu thức
 z1  1   z2  1
2019 2019
bằng
A. 21009 B. 21010 C. 0 D. 21010

Chọn D
z  2  i
Xét phương trình z 2  4 z  5  0   z  2   1   1
2
 z2  2  i
Khi đó ta có:  z1  1   z2  1  1  i   1  i 
2019 2019 2019 2019

 1  i  . 1  i  
2 1009

 1  i  . 1  i  
2 1009
 1  i  .  2i   1  i  .  2i 
1009 1009
  2i   1  i   1  i     2i   i2 
1009 1010 505
.21010  21010
Dạng 2: Định lí Vi-ét và ứng dụng
1. Phương pháp giải Ví dụ: Phương trình z 2  4 z  24  0 có hai

Định lí Vi-ét: Cho phương trình: nghiệm phức z1 , z2 nên
az  bz  c  0 ; a, b, c   ; a  0
2
z1  z2  4 ; z1.z2  24
 b b
 z1  z2   a Chú ý: Học sinh hay nhầm lẫn: z1  z2 
có hai nghiệm phức z1 , z2 thì  a
 z .z  c
 1 2 a
2. Bài tập
Bài tập 1: Gọi z1 , z2 là hai nghiệm phức của phương trình z 2  2 z  5  0 . Giá trị của biểu thức
z12  z22 bằng
A. 14 B. –9 C. –6 D. 7
Chọn C
Gọi z1 , z2 là nghiệm của phương trình z 2  2 z  5  0
z  z  2
Theo định lí Vi-ét ta có:  1 2
 z1.z2  5
Suy ra z12  z22   z1  z2   2 z1 z2  22  2.5  6

2
Bài tập 2: Phương trình bậc hai nào sau đây có nghiệm là 1  2i ? Chúng ta có thể giải từng
A. z 2  2 z  3  0 B. z 2  2 z  5  0 phương trình:
C. z 2  2 z  5  0 D. z 2  2 z  3  0 +) z 2  2 z  3  0
Hướng dẫn giải   z  1  2i 2
2
Chọn C
 z  1  i 2
Phương trình bậc hai có hai nghiệm phức là liên hợp của nhau nên
 z  1 i 2
phương trình bậc hai có nghiệm 1  2i thì nghiệm còn lại là 1  2i
Khi đó tổng và tích của hai nghiệm lần lượt là 2; 5 +) z 2  2 z  5  0
  z  1  4i 2
2
Vậy số phức 1  2i là nghiệm của phương trình z 2  2 z  5  0
 z  1  2i
 z  1  2i
+) z 2  2 z  5  0
  z  1  4i 2
2
 z  1  2i
 z  1  2i
+) z 2  2 z  3  0
  z  1  2i 2
2
 z  1  i 2
 z  1  i 2
Bài tập 3: Kí hiệu z1 , z2 là nghiệm phức của phương trình 2 z 2  4 z  3  0 . Tính giá trị biểu thức
P  z1 z2  i  z1  z2 
7 5
A. P  1 B. P  C. P  3 D. P 
2 2
Chọn D
Ta có z1 , z2 là hai nghiệm của phương trình 2 z 2  4 z  3  0
 z1  z2  2

Theo định lý Vi-ét ta có  3
 z1.z2  2
2
3 3 3 5
Ta có P  z1 z2  i  z1  z2    i  2    2i      2  
2
2 2 2 2
Bài tập 4: Gọi z1 , z2 là hai nghiệm phức của phương trình Cách khác:
Ta có:
z 2  4 z  7  0 . Giá tị của P  z13  z23 bằng z2  4z  7  0
  z  2   3i 2
2
A. –20 B. 20
C. 14 7 D. 28 7  z1  2  3i
Hướng dẫn giải 
 z2  2  3i
Chọn A
Do đó:
z  z  4
Theo định lý Vi-ét ta có  1 2 z13  z23
 z1.z2  7
   
3 3
Suy ra z  z   z1  z2   z  z1 z2  z
3
1
3
2
2
1
2
2   2  3i  2  3i
 20

  z1  z2   z1  z2   3 z1 z2
2

 4.  42  3.7   20
Bài tập 5: Gọi z1 và z2 là hai nghiệm phức của phương trình 3z 2  2 z  27  0 . Giá trị của
z1 z2  z2 z1 bằng
A. 2 B. 6 C. 3 6 D. 6
Chọn A
2
Áp dụng định lý Vi-ét, ta có z1  z2  và z1.z2  9
3
Mà z1  z2  z1 z2  z1.z2  9  3
2
Do đó z1 z2  z2 z1  z1.3  z2 .3  3  z1  z2   3.  2
3
Bài tập 6: Cho số thực a  2 và gọi z1 , z2 là hai nghiệm phức của phương trình z 2  2 z  a  0 .
Mệnh đề nào sau đây sai?

A. z1  z2 là số thực B. z1  z2 là số ảo
z1 z2 z1 z2
C.  là số ảo D.  là số thực
z2 z1 z2 z1
Chọn C
b
Ta có z1  z2    2 . Đáp án A đúng
a
Phương trình bậc hai với hệ số thực có hai nghiệm là số phức liên hợp. Gọi z1  x  yi ; x, y   là
một nghiệm, nghiệm còn lại là z2  x  yi
Suy ra z1  z2  2 yi là số ảo. Đáp án B đúng

z1 z2 z12  z22  z1  z2   2 z1 z2 4  2a
2
    
z2 z1 z1.z2 z1.z2 a
Vậy C là đáp án sai và D đúng
Dạng 3: Phương trình quy về phương trình bậc hai
1. Phương pháp giải Ví dụ: Giải phương trình: z 4  z 2  6  0 trên tập

 Nắm vững cách giải phương trình bậc số phức.
hai với hệ số thực trên tập số phức Hướng dẫn giải
 Nắm vững cách giải một số phương trình Đặt z 2  t , ta có phương trình:
quy về bậc hai, hệ phương trình đại số t  3
bậc cao;… t2  t  6  0  
t  2
Với t  3 ta có z 2  3  z   3
Với t  2 ta có z 2  2  z  i 2
Vậy phương trình đã cho có bốn nghiệm
z   3 ; z  i 2
2. Bài tậpmẫu
Bài tập 1: Tổng môđun bốn nghiệm phức của phương trình 2 z 4  3z 2  2  0 là
A. 3 2 B. 5 2 C. 2 5 D. 2 3
Chọn A
z  2

z   2
z  2
2

Ta có: 2 z 4  3z 2  2  0   2  z  2 i
 z   1  1 .i 2 
 2 2 2

z   2 i
 2
Khi đó, tổng môđun bốn nghiệm phức của phương trình đã cho bằng
2 2
2 2 i i 3 2
2 2
Bài tập 2: Kí hiệu z1 , z2 , z3 , z4 là bốn nghiệm phức của phương trình z 4  4 z 2  5  0 . Giá trị của
2 2 2 2
z1  z2  z3  z4 bằng
A. 2  2 5 B. 12 C. 0 D. 2  5
Chọn B
z  1
 z  1
z  1 2
Ta có: z  4 z  5  0   2
4 2
 
 z  5 z  5i

 z   5i
Phương trình có bốn nghiệm lần lượt là: z1  1 , z2  1 , z3  i 5 , z4  i 5
 5   5
2 2 2 2 2 2
Do đó: z1  z2  z3  z4  12  12   12
Bài tập 3: Gọi z1 , z2 , z3 , z4 là các nghiệm phức của phương trình  z 2  z   4  z 2  z   12  0 .

2
2 2 2 2
Giá trị của biểu thức S  z1  z2  z3  z4 là
A. S  18 B. S  16 C. S  17 D. S  15
Chọn C
Ta có:  z 2  z   4  z 2  z   12  0
2
t  2
Đặt t  z 2  z , ta có t 2  4t  12  0  
t  6
 z1  1
 z  2
 2
 z2  z  2  0 
Suy ra:  2   z  1  i 23
z  z  6  0
3
 2
 1  i 23
 z4 
 2
2 2
 1   23   1   23 
2 2
Suy ra S  1   2       
2
          17
2
 2  2   2  2 
4
z
Bài tập 4: Gọi z1 , z2 là hai nghiệm của phương trình 2  z  4 . Khi đó z1  z2 bằng
z
A. 1 B. 4 C. 8 D. 2
Chọn A
Điều kiện: z  0
2 2
z
4
 z2  z. z 
Ta có: 2  z  4     z  4     z  4
z  z   z 
 
 1 15  1 15
z    i z    i
2 2 2 2
 z2  z 4 0   
 1 15  1 15
z    i z    i
 2 2  2 2
1 15 1 15
Vậy z1  z2    i  i  1  1
2 2 2 2
Bài tập 5: Cho số thực a, biết rằng phương trình z 4  az 2  1  0 có bốn nghiệm z1 , z2 , z3 , z4 thỏa
mãn  z12  4  z22  4  z32  4  z42  4   441 . Tìm a
a  1  a  1  a  1 a  1
A.  B.  C.  D. 
 a   19  a  19  a   19  a  19
 2  2  2  2
Chọn B
Nhận xét: z 2  4  z 2   2i    z  2i  z  2i 
2
Đặt f  x   z 4  az 2  1 , ta có:
z  4  z22  4  z32  4  z42  4     zk  2i  .   zk  2i   f  2i  . f  2i 

4 4
2
1
k 1 k 1
 16i 4  4ai 2  116i 4  4ai 2  1  17  4a 

2
 a  1
Theo giả thiết, ta có 17  4a   441  
2
 a  19
 2
Bài tập 6: Cho số phức z thỏa mãn 11z 2018  10iz 2017  10iz  11  0 . Mệnh đề nào dưới đây đúng?
1 3
A. 2  z  3 B. 0  z  1 C. 1  z  2 D.  z 
2 2
Chọn D
11  10iz 11  10iz
Ta có z 2017 11z  10i   11  10iz  z 2017 
2017
 z 
11z  10i 11z  10i
Đặt z  a  bi có
11  10iz 11  10i  a  bi  10b  11  100a 2  100  a 2  b2   220b  121

2
 
11z  10i 11 a  bi   10i 121a 2  11b  10  121 a 2  b 2   220b  100
2
100t 2  220b  121

Đặt t  z  t  0  ta có phương trình t 2017 
121t 2  220b  100
Nếu t  1  VT  1 ; VP  1
Nếu t  1  VT  1 ; VP  1
Nếu t  1  z  1
BÀI 4. CỰC TRỊ SỐ PHỨC
A. LÍ THUYẾT TRỌNG TÂM
1. Các bất đẳng thức thường dùng

a. Cho các số phức z1 , z2 ta có:
+) z1  z2  z1  z2 (1).
z  0
Đẳng thức xảy ra khi và chỉ khi  1 .
 z1  0, k  , k  0, z2  kz1
+) z1  z2  z1  z2 (2).
z  0
Đẳng thức xảy ra khi và chỉ khi  1 .
 z1  0, k  , k  0, z2  kz1
b. Bất đẳng thức Cauchy – Schwarz
Cho các số thực a, b, x, y ta có: ax  by  a 2

 b 2  x 2  y 2 
Đẳng thức xảy ra khi và chỉ khi ay  bx .

2. Một số kết quả đã biết
a. Cho hai điểm A, B cố định. Với điểm M bất kỳ luôn có bất đẳng thức tam giác:
+) MA  MB  AB , dấu “=” xảy ra  M nằm giữa hai điểm A, B .
+) MA  MB  AB , dấu “=” xảy ra  B nằm giữa hai điểm A, M .
b. Cho hai điểm A, B nằm cùng phía đối với đường thẳng d và M là điểm di động trên d . Ta có:
+) MA  MB  AB , dấu “=” xảy ra  Ba điểm A, M , B thẳng hàng.
+) Gọi A là điểm đối xứng với A qua d , khi đó ta có

MA  MB  MA  MB  AB , dấu “=” xảy ra  Ba điểm A, M , B thẳng hàng.
c. Cho hai điểm A, B nằm khác phía đối với đường thẳng d và M là điểm di động trên d . Ta có:
+) MA  MB  AB , dấu “=” xảy ra  M nằm giữa hai điểm A, B .
+) Gọi A là điểm đối xứng với A qua d , khi đó ta có
MA  MB  MA  MB  AB , dấu “=” xảy ra  Ba điểm A, M , B thẳng hàng.
d. Cho đoạn thẳng PQ và điểm A không thuộc PQ , M là điểm di động trên đoạn thẳng PQ , khi đó
max AM  max  AP, AQ . Để tìm giá trị nhỏ nhất của AM ta xét các trường hợp sau:
+) Nếu hình chiếu vuông góc H của A trên đường thẳng PQ nằm trên đoạn PQ thì min AM  AH .
+) Nếu hình chiếu vuông góc H của A trên đường thẳng PQ không nằm trên đoạn PQ thì
min AM  min  AP; AQ .

e. Cho đường thẳng  và điểm A không nằm trên  . Điểm M trên  có khoảng cách đến A nhỏ nhất
chính là hình chiếu vuông góc của A trên  .
f. Cho x, y là các tọa độ của các điểm thuộc miền đa giác A1 A2 ... An . Khi đó giá trị lớn nhất (nhỏ nhất) của
biểu thức F  ax  by ( a, b là hai số thực đã cho không đồng thời bằng 0 ) đạt được tại một trong các
đỉnh của miền đa giác.
Bất đẳng thức Cauchy – Schwarz
Với các số thực a, b, x, y ta có
ax  by  a 2
 b 2  x 2  y 2  .
a b
Dấu “=” xảy ra khi  .
x y
Các bất đẳng thức

thường dùng
Bất đẳng thức tam giác

z1  z2  z1  z2 . Dấu “=” xảy ra khi z1  kz2  k  0  .
z1  z2  z1  z2 . Dấu. “=” xảy ra khi z1  kz2  k  0  .
z1  z2  z1  z2 . Dấu. “=” xảy ra khi z1  kz2  k  0  .
z1 z2 z1 z2 Dấu “=” xảy ra khi z1  kz2  k  0  .
B. CÁC DẠNG BÀI TẬP
Dạng 1: Phương pháp hình học

Vi dụ: Cho số phức z thỏa mãn
   
2
2 z  z  i z  z . Giá trị nhỏ nhất của z  3i
bằng
A. 3. B. 3.
C. 2 3 . D. 2.
Bước 1: Chuyển đổi ngôn ngữ bài toán số phức Giả sử z  x  yi  x, y     z  x  yi . Khi đó
sang ngôn ngữ hình học.
   
2
2 zz i zz  2  2 yi   4 x 2i  y  x 2 .
Gọi M  x; y  ; A  0; 3 lần lượt là điểm biểu diễn
cho số phức z; 3i thì z  3i  MA .
Bước 2: Sử dụng một số kết quả đã biết để giải

bài toán hình học.
Parabol y  x 2 có đỉnh tại điểm O  0; 0  , trục đối
xứng là đường thẳng x  0 . Hơn nữa, điểm A

thuộc trục đối xứng của parabol, nên ta có:
MA  OA  3 . Suy ra, min MA  3 khi M  O .
Bước 3: Kết luận cho bài toán số phức. Vậy min z  3i  3 , khi z  0 . Chọn A.
2. Bài tập mẫu

Bài tập 1: Cho số phức z thỏa mãn z  3  4i  1 . Môđun lớn nhất của Nhận xét:
số phức z bằng OI  r  OM  z  OI  r
A. 7. B. 6.
C. 5. D. 4.
Chọn B
Gọi M  x; y  , I  3; 4  là các điểm biểu diễn lần lượt cho các số phức
z;3  4i . Từ giả thiết z  3  4i  1  MI  1 .
Tập hợp các điểm M biểu diễn số phức z thỏa mãn giả thiết là đường
tròn tâm I  3; 4  , bán kính r  1 .
Mặt khác z  OM . Mà OM đạt giá trị lớn nhất bằng OI  r , khi
M là giao điểm của đường thẳng OM với đường tròn tâm I  3; 4  , bán
 18 24 
kính r  1 . Hay M  ;  .
5 5 
18 24
Do đó, max z  OI  r  5  1  6 , khi z   i.
5 5
Bài tập 2: Trong các số phức z thỏa mãn z  2  4i  z  2i , số phức Nhận xét: Trong tất cả các đoạn
thẳng kẻ từ điểm O đến đường
z có môđun nhỏ nhất là
thẳng d , đoạn vuông góc OM
A. z  2  2i . B. z  1  i .
ngắn nhất.
C. z  2  2i . D. z  1  i .
Chọn C
Đặt z  x  yi  x, y    . Khi đó z  2  4i  z  2i  x  y  4  0
d  .
Vậy tập hợp điểm M biểu diễn số phức z là đường thẳng d .
Do đó z  OM nhỏ nhất khi M là hình chiếu của O trên d .
Suy ra M  2; 2  hay z  2  2i .
Bài tập 3: Cho số phức z thỏa mãn z  3  z  3  10 . Giá trị nhỏ
nhất của z là
A. 3. B. 4.
C. 5. D. 6.
Chọn B
Cách 1:
Gọi F1  3; 0  , F2  3; 0  , có trung điểm là O  0; 0  . Điểm M biểu diễn
số phức z . Với mọi số thực a, b ta có bất

MF12  MF2 2 F1 F2 2
 a  b
2 2
Theo công thức trung tuyến thì z  OM 2   .
2 4 đẳng thức: a  b
2 2

2
Ta có MF12  MF2 2 
 MF 1
2
 MF2 
2 2
 50 .
2
Đẳng thức xảy ra khi
 MF1  MF2  M  4;0  50 36

   min z   4 ,
 MF1  MF2  10  M  4;0  2 4
Khi z  4i hoặc z  4i .

Cách 2:.
Gọi F1  3; 0  , F2  3; 0  , M  x; y  ;  x, y    lần lượt là các điểm biểu Với mọi điểm M nằm trên elip,
đoạn OM ngắn nhất là đoạn nối
diễn các số phức 3;3; z .
O với giao điểm của trục bé với
Ta có F1 F2  2c  6  c  3 . Theo giả thiết ta có MF1  MF2  10 , tập
elip.
hợp điểm M là đường elip có trục lớn 2a  10  a  5 ; trục bé
2b  2 a 2  c 2  2 25  9  8 .
Mặt khác OM  z nhỏ nhất bằng 4 khi z  4i hoặc z  4i .
Vậy giá trị nhỏ nhất của z bằng 4.
Bài tập 4: Xét số phức z thỏa mãn 4 z  i  3 z  i  10 . Tổng giá trị
lớn nhất và giá trị nhỏ nhất của z là
60 58
A. . B. .
49 49
18 16
C. . D. .
7 7
Chọn D
Gọi A  0; 1 , B  0;1 , đoạn thẳng AB có trung điểm O  0;0  . Điểm
M biểu diễn số phức z .

2 MA2  MB 2 AB 2
Theo công thức trung tuyến z  OM 2   .
2 4
10  4a
Theo giả thiết 4 MA  3MB  10 . Đặt MA  a  MB  .
3
Khi đó
10  7 a 4 16
MA  MB   AB  2  6  10  7 a  6   a  .
3 7 7
 10  4a   5a  8   36
2 2
Ta có MA  MB  a  
2 2 2
  .
 3  9
36 24 576
 0   5a  8  
2
Do   5a  8  nên
7 7 49
 MA2  MB 2  4  z 1
 
 2 260   2 81 9 .
 MA  MB  z   z 
2
 49  49 7
24 7 9 9
Đẳng thức z  1 khi z    i . Đẳng thức z  khi z  i .
25 25 7 7
16
Vậy tổng giá trị lớn nhất và giá trị nhỏ nhất của z là .
7
Bài tập 5: Cho z là số phức thay đổi thỏa mãn z  2  z  2  4 2 .
Trong mặt phẳng tọa độ gọi M , N là điểm biểu diễn số phức z và z .

Giá trị lớn nhất của diện tích tam giác OMN là
A. 1. B. 2.
C. 4 2 . D. 2 2 .
Chọn D
Đặt z  x  yi  x, y     z  x  yi .
Gọi F1  2; 0  , F2  2; 0  , M  x; y  , N  x;  y  lần lượt là các điểm biểu
diễn các số phức 2; 2; z; z .
Do M , N là điểm biểu diễn số phức z và z nên suy ra M , N đối xứng

nhau qua Ox .
Khi đó S OMN  xy .
Ta có F1 F2  2c  4  c  2 . Theo giả thiết ta có MF1  MF2  4 2 ,
tập hợp điểm M thỏa điều kiện trên là elip có trục lớn
2a  4 2  a  2 2 ; trục bé 2b  2 a 2  c 2  2 8  4  4  b  2 .
x2 y 2
Nên elip có phương trình  E  :  1 .
8 4
x2 y 2 x2 y2 xy
Do đó 1   2 .   S OMN  xy  2 2 .
8 4 8 4 2 2
 x  2
Đẳng thức xảy ra khi  .
 y  2
Bài tập 6: Cho số phức z thỏa mãn z  i  z  2  i . Giá trị nhỏ nhất
của P   i  1 z  4  2i là
3
A. 1. B. .
2
3 2
C. 3. D. .
2
Chọn C
Gọi z  x  yi  x, y    ; M  x; y  là điểm biểu diễn số phức z .
Ta có z  i  z  2  i  x   y  1 i  x  2   y  1 i
 x 2   y  1   x  2    y  1  x  y  1  0    .
2 2 2
4  2i
Ta có P   i  1 z  4  2i   i  1 z   2 z 3i
 i  1
 x  3   y  1  2 MA , với A   3;1 .
2 2
 2
3 1  1
 Pmin  2 MAmin  2d  A,    2  3.
12  12
Đẳng thức xảy ra khi M là hình chiếu vuông góc của A trên đường
3 5 3 5
thẳng  hay M  ;   z   i .
2 2 2 2
Bài tập 7: Cho hai số phức z1 , z2 thỏa mãn z1  z2  6 và z1  z2  2 .
Gọi M , m lần lượt là giá trị lớn nhất và giá trị nhỏ nhất của biểu thức
P  z1  z2 . Khi đó môđun của số phức M  mi là
A. 76 . B. 76.
C. 2 10 . D. 2 11 .
Chọn A
Ta gọi A, B lần lượt là các điểm biểu diễn của các số phức z1 , z2 .
  
Từ giả thiết z1  z2  6  OA  OB  6  OI  3 với I là trung
điểm của đoạn thẳng AB .

 
z1  z2  2  OA  OB  2  AB  2 .
AB 2
Ta có OA2  OB 2  2OI 2   20 .
2
P  z1  z2  OA  OB  P 2  12  12  OA2  OB 2   40 .
Vậy max P  2 10  M .
   
Mặt khác, P  z1  z2  OA  OB  OA  OB  6 .
Vậy min P  6  m .
Suy ra M  mi  40  36  76 .
Bài tập 8: Cho số phức z thỏa mãn z  2  i  z  1  3i  5 . Giá trị
nhỏ nhất của biểu thức P  z  1  4i bằng
3
A. 1. B. .
5
1
C. . D. 2.
5
Chọn B
Gọi M  x; y  là điểm biểu diễn số phức z ; gọi A  2; 1 , B  1;3 là
điểm biểu diễn số phức 2  i; 1  3i . Ta có AB  5 .
Từ giả thiết z  2  i  z  1  3i  5
 x  2    y  1  x  1   y  3
2 2 2 2
  5
 MA  MB  5  MA  MB  AB  MA  MB  AB .
Suy ra M , A, B thẳng hàng ( B nằm giữa M và A ). Do đó quỹ tích
điểm M là tia Bt ngược hướng với tia BA .
 x  1   y  4  , với C  1; 4   P  MC .
2 2
P  z  1  4i 

Ta có AB   3; 4  phương trình đường thẳng AB : 4 x  3 y  5  0 .
4  1  3.4  5 3
CH  d  C , AB    1  1   3  4 
2 2
 , CB  1 .
42  32 5
3
Do đó min P  CH  khi H là giao điểm của đường thẳng AB và
5
đường thẳng đi qua điểm C và vuông góc với AB .
Dạng 2: Phương pháp đại số

Các bất đẳng thức thường dùng:
1. Cho các số phức z1 , z2 ta có:
a. z1  z2  z1  z2 (1)
z  0
Đẳng thức xảy ra khi và chỉ khi  1
 z1  0, k  , k  0, z2  kz1
b. z1  z2  z1  z2 .(2)
z  0
Đẳng thức xảy ra khi và chỉ khi  1
 z1  0, k  , k  0, z2  kz1
2. Bất đẳng thức Cauchy - Schwarz
Cho các số thực a, b, x, y ta có ax  by  a 2

 b 2  x 2  y 2 
Đẳng thức xảy ra khi và chỉ khi ay  bx .
2. Bài tập
Bài tập 1: Cho số phức z  a   a  3 i,  a    . Giá trị của a để Nhận xét: Lời giải có sử
dụng đánh giá
khoảng cách từ điểm biểu diễn số phức z đến gốc tọa độ là nhỏ nhất
bằng x 2  0, x  
3 1
A. a  . B. a  .
2 2
C. a  1 . D. a  2 .
Chọn A
2
 3 9 3 2
z  a   a  3
2
2
 2 a     .
 2 2 2
3 3 3
Đẳng thức xảy ra khi a  . Hay z   i .
2 2 2
Bài tập 2: Trong các số phức z thỏa mãn điều kiện z  2  4i  z  2i ,
số phức z có môđun nhỏ nhất là

A. z  1  2i . B. z  1  i .
C. z  2  2i . D. z  1  i .
Chọn C
Gọi z  a  bi  a, b    .
z  2  4i  z  2i   a  2    b  4  i  a   b  2  i  a  b  4  0 .
 z   4  b   bi  z  4  b  b2  2 b  2  8  2 2 .
2 2
Suy ra min z  2 2  b  2  a  2  z  2  2i .
z 1 3
Bài tập 3: Cho số phức z thỏa mãn  1 , biết z   5i đạt giá
z  2i 2
trị nhỏ nhất. Giá trị của z bằng
2
A. 2. B. .
2
5 17
C. . D. .
2 2
Chọn C.
Gọi z  a  bi  z  2i  a, b    .
z 1
 1  z  1  z  2i  2a  4b  3  0  2a  3  4b
z  2i
3
 2b    b  5  5  b  1  20  2 5
2 2 2
 z   5i 
2
 1
3 a  1
Suy ra min z   5i  2 5   2  z  i
2 b  1 2
5
Vậy z  .
2
Bài tập 4: Cho hai số phức z1 , z2 thỏa mãn z1  z2  3  4i và Nhận xét: Lời giải sử dụng
bất đẳng thức Cauchy –
z1  z2  5 . Giá trị lớn nhất của biểu thức z1  z2 là
Schwarz.
A. 5. B. 5 3 .
C. 12 5 . D. 5 2 .
Chọn D.

Ta có 2 z1  z2
2 2
 z z
1 2
2 2
 z1  z2  52  32  42  50 .
Sử dụng bất đẳng thức Cauchy – Schwarz, ta có

z1  z2  2 z1  z2
2 2
 50  5 2 .
Gọi z1  x  yi, z2  a  bi; a, b, x, y  
 z1  z2  3  4i

 z1  z2  5
Đẳng thức xảy ra khi và chỉ khi  2 2
 z1  z2  25
z  z
 1 2
 7  1
 x  2 a  2 7 1 1 7
 và  . Hay z1   i; z2   i .
y  1 b   7 2 2 2 2
 2  2
Thay z1 , z2 vào giả thiết thỏa mãn.
Vậy, giá trị lớn nhất của biểu thức z1  z2 bằng 5 2 .
Bài tập 5: Cho số phức z thỏa mãn z  1 . Giá trị lớn nhất của biểu Nhận xét: Lời giải sử dụng
bất đẳng thức Cauchy –
thức P  1  z  3 1  z bằng
Schwarz.
A. 2 10 . B. 6 5 .
C. 3 15 . D. 2 5 .
Chọn A.
Ta có P  12

 32  1  z  1  z
2 2
  2
20 1  z
2
 2 10
Đẳng thức xảy ra khi
 z 1  4
 x2  y2  1 x
   5 4 3
 1 z   2 5x  z  i .
x  y 1 0 y   3 5 5
2
1 z 
 3  2  5
Vậy max P  2 10 .
Bài tập 6: Cho số phức z thỏa mãn z  1  2i  2 . Giá trị lớn nhất của Nhận xét: Lời giải sử dụng
bất đẳng thức
z  3  i bằng
z1  z2  z1  z2 .
A. 6. B. 7.
C. 8. D. 9.
Chọn B.
Ta có z  3  i   z  1  2i    4  3i   z  1  2i  4  3i  7 .
 z  1  2i  k  4  3i  , k  0 13 16
Đẳng thức xảy ra khi  z  i .
 z  1  2i  2 5 5
Vậy giá trị lớn nhất của z  3  i bằng 7.
Bài tập 7: Cho số phức z thỏa mãn điều kiện z  3  4i  4 . Gọi M và Nhận xét: Lời giải sử dụng
bất đẳng thức
m là giá trị lớn nhất và nhỏ nhất của môđun số phức z . Giá trị của
M .m bằng z1  z2  z1  z2 và
A. 9. B. 10. z1  z2  z1  z2 .
C. 11. D. 12.
Chọn A.
Ta có z   z  3  4i    3  4i   z  3  4i  3  4i  4  5  9  M .
 4
 z  3  4i  k  3  4i  ,  k  0  k  5
Đẳng thức xảy ra khi   .
 z  3  4i  4 z  27 36
 i
 5 5
Mặt khác
z   z  3  4i    3  4i   z  3  4i  3  4i  4  5  1  m .
 4
 z  3  4i  k  3  4i  ,  k  0  k   5
Đẳng thức xảy ra khi  
 z  3  4i  4 z  3  4 i
 5 5
Bài tập 8: Cho số phức z thỏa mãn z 2  4  z  z  2i  . Giá trị nhỏ Chú ý: Với mọi số phức
z1 , z2 :
nhất của z  i bằng
z1.z2  z1 . z2 .
A. 2. B. 2.
1
C. 1. D. .
2
Chọn C.
Ta có z 2  4  z  z  2i    z  2i  z  2i   z  z  2i 
 z  2i . z  2i  z . z  2i
 z  2i  0  z  2i  z  2i
  
 z  z  2i  z  z  2i  z  a  i, a  
 z  i  2i  i  1
Do đó   min z  1  1 .
 z  i   a  i   i  a 2  4  2
 
Bài tập 9: Tìm số phức z thỏa mãn  z  1 z  2i là số thực và z đạt
giá trị nhỏ nhất.

4 2 4 2
A. z   i. B. z    i .
5 5 5 5
4 2 4 2
C. z    i . D. z   i.
5 5 5 5
Chọn D.
Gọi z  a  bi; a, b   .
 
Ta có  z  1 z  2i   a  1 a  b  2  b     2a  b  2  i
Do đó  z  1  z  2i  là số thực  2a  b  2  0  b  2  2a
2
 4 4 2 5
Khi đó z  a 2   2  2a   5  a    
2
.
 5 5 5
 4
a  5
Đẳng thức xảy ra khi 
b  2
 5
 4
a
2 5  5 4 2
min z   . Vậy z   i .
5 b  2 5 5
 5
Bài tập 10: Cho số phức z thỏa mãn điều kiện z  1  2 . Tìm giá trị
lớn nhất của biểu thức T  z  i  z  2  i .
A. max T  8 2 . B. max T  4 .
C. max T  4 2 . D. max T  8 .
Chọn B.
Đặt z  x  yi  x, y    , ta có
 x  1
2
z  1  2  x  1  yi  2   y2  2
  x  1  y 2  2  x 2  y 2  2 x  1 (*).
2
Lại có
T  z  i  z  2  i  x   y  1 i  x  2   y  1 i
 x2  y 2  2 y  1  x2  y 2  4 x  2 y  5
Kết hợp với (*) ta được
T  2x  2 y  2  6  2x  2 y  2  x  y   2  6  2  x  y 
Đặt T  x  y , khi đó T  f  t   2t  2  6  2t với t   1;3 .
Cách 1: Sử dụng phương pháp hàm số

1 1
Ta có f '  t    ; f  t   0  t  1 .
2t  2 6  2t
Mà f 1  4, f  1  2 2, f  3  2 2 . Vậy max f  t   f 1  4 .
Cách 2: Sử dụng phương pháp đại số

Áp dụng bất đẳng thức Cauchy – Schwarz ta có
T  2t  2  6  2t  1  1 .8  4 .
Đẳng thức xảy ra khi t  1 .
Bài tập 11: Cho số phức z thỏa mãn z  1 . Gọi M và m lần lượt là
giá trị lớn nhất và giá trị nhỏ nhất của z  1  z 2  z  1 . Khi đó giá trị
của M  m bằng
A. 5. B. 6.
5 9
C. . D. .
4 4
Chọn B.
Đặt z  a  bi  a, b    và t  z  1 . Khi đó
t2  2
 
t 2   z  1 z  1  z  1  z  z  2  2a  a 
2
2
.
Ta có
z 2  z  1  a 2  b 2  2abi  a  bi  1  a 2  1  b 2   a  b  2a  1 i
 2a  a   b 2  2a  1  a 2  2a  1  1  a 2   2a  1
2 2 2 2
 2
 2a  1  t 2  1
 z  1  z 2  z  1  t  t 2  1 (với 0  t  2 , do a 2  1 ).
Xét hàm số f  t   t  t 2  1 với t   0; 2 .
1 5
Trường hợp 1: t   0;1  f  t   t  1  t 2  t 2  t  1  f   
2 4
 5
max f t  
và có f  0   f 1  1 nên   0;1 4 .
min f  t   1
 0;1
Trường hợp 2:
t  1; 2  f  t   t  t 2  1  t 2  t  1, f   t   2t  1  0, t  1; 2
max f  t   f  2   5
 1;2
Do đó hàm số luôn đồng biến trên 1; 2   .
min f  t   f 1  1
1;2
 M  max f  t   5
 0;2
Vậy   M  m  6.
 m  min f t   1
0;2

Cac Dang Bai Tap VDC So Phuc

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Cac Dang Bai Tap VDC So Phuc

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

CHƯƠNG 4.

I. KHÁI NIỆM VỀ SỐ PHỨC

1. Số phức Bài tập:

a gọi là phần thực của z , b gọi là phần ảo của z , i gọi là +) z   2   i   ;

a là phần thực của số phức z

Số phức liên hợp của z Đại số z  a 2  b2

M  là điểm biểu diễn của Độ dài đoạn OM là môđun

M là điểm biểu diễn của số phức z

1. Phép cộng số phức Bài tập:

2. Phép trừ số phức

3. Phép nhân số phức Bài tập:

số phức zz   aa  bb   ab  ab  i.

4. Phép chia cho số phức khác 0

Phép cộng số phức Tính chất phép cộng số phức

Tổng của hai số phức z  a  bi Với mọi z , z , z    ta có

phức zz   aa  bb   ab  ab  i. z  z   z    zz   zz .

Phép chia số phức khác 0

Thương của phép chia số phức z  cho số phức z  0 , kí

1. Phương pháp giải

 z  z '  a  a '  b  b  i; z1  z2   3  4    7  3 i  7  4i;

 z  z '   a  a '    b  b  i ; z1  z2   3  4    7  3 i  1  10i;

 zz   aa  bb   ab  ab  i; z1 z2   3.4   7  .3   3.3  4.  7   i  33  19i;

Hướng dẫn giải

  1  i    1  i  .  1  i    2i  .  1  i   210  1  i   210  i.210

Ta có iS  i 2  2i 3  3i 4  ...  2012i 2013

 S  iS  i  i 2  i 3  ...  i 2012  2012.i 2013

2012.x 2013  2013x 2012  1

Nhân hai vế của (2) cho x ta được:

2012.x 2014  2013x 2013  x

2012i 2014  2013i 2013  i

Với i 2014  1, i 2013  i

Hướng dẫn giải

Không giảm tính tổng quát, ta coi y  0.

A. 400 B. 312 C. 198 D. 123

Hướng dẫn giải

Vậy giá trị cần tìm của n là 697.

Bài tập 8. Cho số phức z thỏa mãn z 

Phương trình log 4  n  3   log 4  n  9   3  log 4  n  3  n  9   3

Vậy phần thực của số phức z là 8.

Hướng dẫn giải

Dạng 2. Tìm số phức liên hợp, tính môđun số phức

1. Phương pháp giải

Chú ý: Nếu z  a  bi thì A. z  12  5i. B. z  12  5i.

2. Bài tập mẫu

a  bi  2i  a  bi   4  i, với i là đơn vị ảo. Môđun của   1  z  z 2 là

A.   229. B.   13. C.   229. D.   13.

Bài tập 3: Cho z1 , z2 là các số phức thỏa mãn z1  z2  1 và z1  2 z2  6.

Giá trị của biểu thức P  2 z1  z2 là

B là điểm biểu diễn của số phức 1  2i  i  2  i nên B  2;1 .

giác ABC . Mệnh đề nào sau đây đúng?

Gọi G là trọng tâm tam giác ABC.

 OAB vuông tại O (vì OA2  OB 2  AB 2 )

Do đó z  1  i nên có một số phức thỏa mãn.

Vì I1 I 2  R1  R2 ( I1 , I 2 là tâm của các đường tròn  C1  ,  C2  ) nên  C1  và  C2  tiếp xúc nhau).

Hàm số f  a   a 3  13a 2  a  0  có bảng biến thiên:

A. 40. B. 41. C. 165. D. 164.

Phương trình a 2  b 2  1 là đường tròn tâm O, bán kính R  1 .

Có duy nhất số phức thỏa mãn đề bài

Vậy có 8 cặp số  a; b  do đó có 8 số phức thỏa mãn.

Dạng 5: Bài toán tập hợp điểm biểu diễn số phức

1. Phương pháp giải

là elip có hai tiêu điểm là F1 , F2 .

Tập hợp các điểm M thoả mãn MF1  MF2 là đường