ã¨iH˘`«Î q=~°}Å`À

ã¨=∞„QÆ ÉèÏ~°`« K«i„`«

*ÏfÜ≥∂^Œº=∞O

ÔH. Hõ$ëê‚Ô~_ç¤

Ñ„ *¨ Ïâ◊HÎ̃ |∞H±ÇϨ ∫ãπ

1–1–187/1/2, zHõ¯_»Ñ¨e¡, ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^£–20. á¶È<£ : 27660013

i
 J#∞"å^ŒO : QÆq∞_ç Nx"åãπ

„ѨK«∞~°} ã¨OYº : 1011

„ѨK«∞~°} HÍÅO : ãà Ñà Oì |~ü, 2007
"≥Å : ~°∞. 100/–
>ˇÿ\˜Öò : N~åO HÍ~°OH˜
„Ѩ`«∞ʼnõΩ
„Ѩ*Ïâ◊HÎ̃ |∞H±Ç¨Ï∫ãπ
1–1–187/1/2, zHõ¯_»Ñe¨ ,¡
Çà Ϸ ^Œ~åÉÏ^£–20. á¶È<£ : 27660013
„ÉÏOpÅ∞
Çà Ϸ ^Œ~åÉÏ^£, q[Ü«∞"å_»,
qâßYѨ@flO, u~°∞Ѩu, Y=∞‡O,
ǨÏ#‡H˘O_», #ÖÁæO_», QÆ∞O@∂~°∞

ii
q+¨Ü«∞ã¨∂zHõ
=ÚO^Œ∞=∂@........................................................................................5

(1) *ÏfÜ≥∂^Œº=∞O – „a\©+π áêÅ#‰õΩ `˘e x~°ã¨# .............................7

(2) ÉèÏ~°`« ™êfi`«O„`« ã¨O„QÍ=∞O – QÍOnèH˜ =ÚO^Œ∞ ^Œâ◊ ...................... 59

(3) =∞Ǩ`å‡QÍOnè =∞iÜ«Ú QÍO^èÜ

Õ ∞« L^Œº=∞O .............................. 97

(4) *ÏfÜ≥∂^Œº=∞OÖ’ W`«~° â◊‰õΩÎÅ∞ ............................................. 129

(5) qÉèí[#‰õΩ ^•ifã≤# „Ѩ`ÕºHõ"å^Œ ^èÀ~°}∞Å∞
=∞iÜ«Ú ™êfi`«O„`«ºO ............................... 177
(6) qÉèí[#‰õΩ ^•ifã≤# Ѩiã≤÷`«∞Å∞ =∞iÜ«Ú ™êfi`«O„`«ºO ............. 195

3
4
 ~°K~« Ú`« `˘e ѨÅ∞‰õΩÅ∞
ÉèÏ~°`«^Õâ◊ K«i„`«#∞ JOâßÅ "åsQÍ, âß„ãÎ̈|^ŒúOQÍ Ñ¨ijeOz, q=iOK«_»O
D ѨÙã¨HÎ Oõ Ö’x #∂`«#`«fiO Jx =ÚO^Œ∞QÍ K≥áêÊe. ѨÓiÎQÍ aè#fl"≥∞#ÿ , #∂`«# „Ѩ}ÏoHõ`À
D ѨÙãÎ̈HÍxfl ~°zOKå#x "Õ~°∞QÍ K≥ѨÊ#=ã¨~°O ÖË^Œ∞. nxÖ’ ~å[H©Ü«∞ K«i„`«ÃÑ· H͉õΩO_®
W`«~° JOâßÅÃÑ· ˆHO„nHõ~°} ÃÇÏK«∞ÛQÍ LOk. „Ѩu J^蕺ܫ∞OÖ’#∞ P HÍÖÏxH˜ K≥Ok#
~å[H©Ü∞« K«i„`«#∞ „Ѩ`ºÕ HõOQÍ ¿Ñ~˘¯<åfl#∞. J~Ú#ѨÊ\˜H© `«~`° ~« åÅ∞QÍ =ã¨∞#Î fl q™êÎ~"° ∞≥ #ÿ ,
qaè#fl"≥∞ÿ# Jxfl rq`« HÀ}ÏÅ Pq+¨¯~°}‰õΩ W"åfieû# „áê^è•#º`« WKåÛ#∞. áêÅHõ =º=ã¨÷,
Pi÷Hõ =º=ã¨÷, ™ê=∂lHõ, =∞`«, ™êOã¨$¯uHõ ã¨Oã¨÷Å∞, PKå~åÅ∞, qâßfi™êÅ#∞ ã¨∞É’^èŒHõOQÍ
q=iOKÕ „ѨÜ∞« `«flO KÕâß#∞. ÃÑH· ˜ aè#fl`«fiO HõxÑ≤ã∞¨ #Î flѨÊ\˜H© ÉèÏ~°`« ^Õâ◊ K«i„`« "≥Ú`«OÎ Ö’#∞
JO`«s#¡ OQÍ H˘#™êy# UHõ`åfixfl K«∂Ñ≤OKå#∞.
qq^èŒ ^ŒâÖ◊ ’¡ K«i„`«#∞ „ѨÉÏè q`«O KÕã#≤ ~°H~õ H° ÍÅ â◊‰Ωõ ÅÎ QÆ∞iOz qâı+¡ O≤ K«_®xH˜
âßÜ«∞â◊‰õΩÎÖÏ „Ѩܫ∞uflOKå#∞. ™ê=∂lHõ =∂~°∞ʉõΩ ^ÀǨÏ^ŒÑ¨_ç Jq K«i„`«#∞ ZÖÏ
fiÛk^•ÌÜ≥∂ `≥eÜ«∞ KÕâß#∞. ^Œ∞~°^Œ$+ì̈=âß`«∞Î J<ÕHõ iѶÔ̈~#∞û „QÆO^ä•ÅÖ’ ™ê=∂#∞º_ç
QÆ∞iOz HÍx, ^Õâ◊ ™êOã¨$¯uHõ "å~°ã¨`«fiO QÆ∞iOz HÍx `«y#O`« K≥ѨÊHõáÈ=_»"Õ∞ H͉õΩO_®,
P K≥ÑÊ≤ #k ‰õÄ_» XHõ Ѩ^uúŒ „ѨHÍ~°O ÖË^∞Œ . D ѨÙã¨HÎ Oõ Ö’ #∂`«# „Ѩ}ÏoHõ#∞ J#∞ã¨iOK«_O»
^•fi~å P Ö’áêÅ#∞ JkèQÆq∞OKÕ „Ѩܫ∞`«flO [iyOk. JO`ÕHÍ^Œ∞ P^èŒ∞xHõ Ü«ÚQÍxH˜
ã¨O|OkèOz# ÉèÏQÆOÖ’ q^•º~°∞÷Å J=ã¨~åÅ#∞ QÆ=∞#OÖ’ LOK«∞H˘x q+¨Ü«∂Å#∞
á⁄O^Œ∞ѨiKå#∞. ÉÏ~°`« ™êfi`«O„`«ºáÈ~å\Ïxfl q=iOKÕ ã¨=∞Ü«∞OÖ’ "åã¨Î"åʼnõΩ
J#∞QÆ∞}OQÍ L#fl^Œ∞#fl@∞¡ K≥ѨÊ_®xH˜ Hõ$+≤ KÕâß#∞. ÉèÏ~°`« ^Õâ◊ K«i„`«#∞, ã¨Oã¨$¯ux
„áêp# HÍÅO #∞O_ç, =~°Î=∂# HÍÅO =~°‰õΩ ã¨=∞„QÆ"≥∞ÿ# suÖ’ q=iOK«_®xH˜
XHõ #=∞‡Hõ"≥∞ÿ# „Ѩܫ∞`«flO KÕâß#∞.
'ã¨iH˘`«Î q=~°}Å`À ã¨=∞„QÆ ÉèÏ~°`« K«i„`«— ¿Ñ~°∞`À "≥Å∞=_»∞`«∞#fl D ѨÙã¨HÎ Oõ Ö’
<åÅ∞QÆ∞ ÉèÏQÍÅ∞<åfl~Ú. 1. „áêp# Ü«ÚQÆO, 2. =∞^茺 Ü«ÚQÆO, 3. P^èŒ∞xHõ Ü«ÚQÆO,
4. *ÏfÜ≥∂^Œº=∞O. q^•º~°∞÷Å#∞ =∂„`«"Õ∞ H͉õΩO_®, ÉèÏ~°`« ^Õâ◊ K«i„`«, ã¨Oã¨$¯u Ѩ@¡
Pã¨HΘ Hõey# „Ѩu XHõ¯ix ^Œ$+≤Öì ’ ÃÑ@∞ìH˘x D ѨÙã¨HÎ Íxfl ~°∂á⁄OkOKå#∞. D „ѨÜ∞« `åflxfl
áê~î°‰õΩÅ∞ ǨÏi¬Oz P^Œi™êÎ~°x Pt™êÎ#∞. z=iQÍ, D ѨÙãÎ̈HÍxfl K«Hõ¯\˜ `≥Å∞QÆ∞Ö’H˜
`≥zÛ# J#∞"å^Œ‰õΩʼnõΩ, xt`«OQÍ Z_ç\ò KÕã≤ ZO`À "ÕQÆOQÍ „ѨK«∞iOz# „Ѩ*Ïâ◊HÎ̃ "åiH˜
Hõ$`«[˝`«Å∞ `≥Å∞ѨىõΩO@∞<åfl#∞.

#∂º_èçb¡,
10–09–2007 ‰õÄ#O Hõ$ëê‚~Ô _ç¤
5
 JOH˜`«O

K«i„`« ~°K«#Ö’ <å D Hõ$+≤x „¿Ñ=∂^Œ~åÅ`À

JOwHõiOz ã¨ÇϨ Hõiã¨∞#Î fl
<å zxfl ‰õΩ@∞O|O
L=∞, Pk`«º, he=∞ʼnõΩ

6
 *ÏfÜ≥∂^Œº=∞O – „a\©+π áêÅ#‰õΩ `˘e x~°ã¨#
1857 u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞
™ê^è•~°} 㨈~fi
„Ѩ*Ï r=#OÖ’x „Ѩu JOâ◊=¸ =Å㨠PkèÑ`¨ º« ^ÀÑ≤_Hç ,˜ „ѨÉÏè "åxH˜ QÆ∞~°~ÚOk.
™êO„Ѩ^•Ü«∞ PiúHõ =º=ã¨÷#∞ ѨÓiÎQÍ <åâ◊#O KÕã≤Ok. ÅHõΔÅ H˘kÌ =∞OkH˜ Ѩx ÖˉõΩO_®
KÕã≤Ok. "åi ‰õΩ@∞OÉÏÅ ^Œ∞~°ƒù~° Ѩiã≤÷`«∞ʼnõΩ HÍ~°}=∞~ÚOk. =Å㨠áêÅ# Ü«ÚQÆO
^ÕâO◊ Ö’x Ç≤ÏO^Œ∞=ÙÅ∞, =Úã‘"¡ ∞£ Å =∞`« qâßfi™êʼnõΩ qѶ∂¨ `«O HõeOæ zOk. „ÔHã· =Ψ q∞+¨#sÅ
HÍ~°ºHõÖÏáêÅ∞ `«=∞#∞ q^Õj =∞`«OÖ’H˜ =∂~°∞Û`«∞<åflÜ«∞<Õ J#∞=∂<åxfl ã¨Q@Æ ∞ ÉèÏ~°fÜ«Úx
"≥∞^Œà◊¡Ö’ HõeæOzOk. ~å[H©Ü«∞OQÍ ÖÏ~ü¤ _»Ö∫›ã≤, J`«x =ÚO^Œ∞#fl „a\©+π JkèHÍ~°∞Å
xÜ«∞O`«$`«fi ^èÀ~°}∞Å∞ ™êO„Ѩ^•Ü«∞ ÉèÏ~°fÜ«∞ áêʼnõΩʼnõΩ k„Q̓ùOux HõeæOKå~Ú. J`«x
~å*ϺkèHÍ~° ã≤^•ÌO`«O ^Õâ◊"åºÑÎ̈OQÍ x~°ã¨# ÃãQÆÅ∞ ~°yeÛOk. Jã¨=∞~°ú áêÅ# ™ê‰õΩ`À
J=^è£ ~å*Ϻxfl „a\˜+π ǨÏãÎ̈QÆ`«O KÕã¨∞HÀ=_»O KåÖÏ „Ѩ=∂^ŒHõ~° K«~°ºQÍ =∂iOk. „a\©+π
„ѨÉ∞íè `«fiOÃÑ· „Ѩ[Ö’¡ JѨ#=∞‡HÍxfl HõeOæ zOk. „a\©+π Ãã#· ºOÖ’x ÉèÏ~°`« ã≤áê~ÚŠѨiã≤`÷ ∞« Å∞
Ç‘Ï<åuÇ‘Ï#OQÍ, ÉèíiOK«ÖËxqQÍ L<åfl~Ú. z#fl xѨÙÊ~°=fi`À Jyfl Ѩ~°fi`«O |^ŒÌÅÜÕ∞º
Ѩiã≤÷`«∞Å∞ =∂~å~Ú. W^Õ ã¨=∞Ü«∞OÖ’ „Ѩ"Õâ◊ÃÑ\˜ì# ѨOk, P=Ù =∂Oã¨O H˘=Ùfi`À
`«Ü∂« ~°∞KÕ¿ã~°x K≥Ñʨ |_»∞`«∞#fl `«∂\Ï =∞O^Œ∞ Jyfl Ѩ~fi° `åxfl ¿ÑÖËÛ xѨÙÊ~°=fiÖÏ =∂iOk.
WO`« ÃÑ^ŒÌ u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞ [~°QÆ_®xH˜ W`«~° ã¨=∞㨺Å∞ ‰õÄ_® HÍ~°}OQÍ L<åfl~Ú.
u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞ „áê~°OÉèí"≥∞ÿ# "≥O@<Õ `«∞áêH˜ QÆ∞O_»∞ÖÏ Jk "ÕQÆOQÍ L`«Î~°
ÉèÏ~°`«OÖ’x J`«ºkèHõ ÉèÏQÍÖ’¡ "åºÑ≤OzOk. 1857 "Õ∞Ö’ „a\©+π ÉèÏ~°`ü Ãã·<åºxH˜ K≥Ok#
ã≤áê~ÚÅ∞ `«=∞ „a\©+π JkèHÍ~°∞ÅÃÑ· HÍÅ∞ÊÅ∞ [iÑ≤ _èçb¡ "≥·Ñ¨Ù Ѩܫ∞#O ™êyOKå~°∞. gi
u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞ _èçb¡ #∞O_ç ɡ<å~°ãπ =~°‰õΩ L#fl L`«Î~°, =∞^茺 ÉèÏ~°`ü „áêO`åÖ’¡x „Ѩ[Å#∞
‰õÄ_® u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞Ö’H˜ fã¨∞‰õΩ=zÛOk. H˘xfl <≥ÅÅ áê@∞ D „áêO`«OÖ’ „a\©+π LxH˜
Ãã·xHõ ÉÏ~°H±Å‰õΩ =∂„`«"Õ∞ Ѩiq∞`«=∞~ÚOk. P `«~åfi`« „a\˜+π ¿ã#Å∞ u~°∞QÆ∞ ^•_ç
„áê~°OaèOz# `«~°∞"å`« 1858Ö’ ™ê„=∂[º"å^Œ PkèѨ`«ºO uiy <≥ÅH˘ÅÊ|_çOk.
7
u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞ ^•~°∞Å∞ _èçb¡x `«=∞ J^Œ∞ѨÙÖ’H˜ fã¨∞HÀ=_»O, `«~åfi`« ÃãÃÑìO|~ü z=i <å\˜H˜
„a\©+π ¿ã#Å∞ uiy ™êfinè#O KÕã¨∞HÀ=_»O, HÍ#∂Ê~ü, ÅHÀfl K«∞@∂ì [iy# Ãã·xHõ K«~°ºÅ∞,
1858Ö’ `åOuÜ«∂ `À¿Ñ, ~°≠Ïhû ~å}©Å∞ =∞^茺 ÉèÏ~°`üÖ’ KÕã≤# „ѨKå~°O D
u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞Ö’x =ÚMϺOâßÅ∞. D Kåi„`å`«‡Hõ Ѷ¨∞@#Ö’ KåÖÏ =∞Ok ™ê÷xHõ ~åAÅ∞,
ã≤‰õΩ¯Å∞, W`«~° =~åæÅ∞ „a\©+π‰õΩ ã¨Ç¨Ü«∞O KÕ™ê~°∞. ^ŒHõ¯<£, ^ŒHΔ̃} ÉèÏ~°`üÖ’ u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞
„ѨÉèÏ=O Jã¨Å∞ HõxÑ≤OK«ÖË^Œ∞. Ô~O_»∞"≥·Ñ¨ÙÅ #∞O_ô ZO`À g~Àz`«OQÍ áÈ~å@O [iyOk.
u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞ ÃÑ^ŒÌ Z`«∞Î# [~°QÆ_»O, Ô~O_»∞ "≥·Ñ¨ÙÖÏ „áê} #+ì̈O ÉèÏs ã¨OYºÖ’
[~°QÆ_»OÃÑ· „a\©+π „Ѩ[Å∞ „kQ̓ùOuH˜ QÆ∞~°Ü«∂º~°∞. Ñ≤Å¡Å∞, =∞Ç≤Ïà◊Å`À ã¨Ç¨ Ѩ@∞ì|_»¤
Ü«Ú~ÀÑ≤Ü«∞#¡#∞ u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞^•~°∞Å∞ K«O¿ÑÜ«∞QÍ „ѨfHÍ~°OQÍ „a\©+π Ãã·<åºÅ∞
qK«HõΔ}Ï~°Ç≤Ï`«OQÍ ÉèÏ~°`« Ãã·x‰õΩÅ#∞, áœ~°∞Å#∞ HÍeÛK«Oáê~°∞. D k„Q̓ùOu „a\©+π
"åiÖ’ ã‘fiÜ«∞ ѨijÅ#‰õΩ ^•ifã≤Ok. JO^Œ∞Ö’ #∞O_ç D ÉèíÜ«∞OHõ~° Ѩi}Ï=∂ʼnõΩ
q=~°} =zÛOk. QÆ`O« Ö’ Z#fl_»∂ ÖË#O`«QÍ D q=~°} „a\©+π „Ѩ*Ïaè„áêÜ«∂xfl „ѨÉÏè q`«O
KÕã≤Ok. ѨÓiÎ ™êO„Ѩ^•Ü«∞ „Ѩ[Öˇ·# ÉèÏ~°fÜ«ÚÅ ã¨O„Ѩ^•Ü«∂Å#∞, r=# q^è•<åxfl
„a\©+π áêʼnõΩÅ∞ JQ“~°=ѨiKå~°∞. ã¨O㨯~°}Å∞, H˘`«Î K«\ÏìÅ∞, H˘`«Î >ˇHÍflÅr, „H˜ãÜ ì≤ ∂« x\©
Ãã·`«O "åiÃÑ· |Å=O`«OQÍ ~°∞^ŒÌ|_çOk. `«=∞ÃÑ· f„="≥∞ÿ# ^•_ç [~°∞QÆ∞`ÀO^Œx ÉèÏqOz#
ÉèÏ~°fÜ«ÚÅ∞ Ç≤ÏO™ê`«‡HõOQÍ "å\˜x uÑ≤ÊH˘\Ïì~°∞.
u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞ ã¨fiÉèÏ=OÃÑ· ™ê^è•~°} q"å^ŒO ‰õÄ_® LOk. „a\©+π K≥ѨÙÎ#fl@∞¡ Wk
ˆH=ÅO ã≤áê~ÚÅ u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞ =∂„`«"Õ∞<å ÖËHõ „áê~°OÉèí *ÏfÜ«∞ K«i„`«HÍ~°∞Å∞
Jaè=i‚Oz#@∞¡ „Ѩ^èŒ=∞ ™êfi`«O„`«º ã¨O„QÍ=∞=∂ J<Õ „Ѩâ◊flʼnõΩ ã¨=∂^è•<åÅ∞ K≥áêÊeû#
J=ã¨~°O LOk. JѨÊ\˜HõѨÙÊ_»∞ Jã¨O`«$Ñ≤Î`À ã≤áê~ÚÅ∞ u~°QÆ|_ç# Ѷ¨∞@<å ÖËHõ
x~å‡}Ü«Ú`«"∞≥ #ÿ , =ÚO^Œ∞QÍ<Õ x~°~‚ ÚOK«∞‰õΩ#fl u~°∞QÆ∞ÉÏ\Ï? Wk Hˆ =ÅO Ãã<· åºxH˜ =∂„`«"∞Õ
Ѩiq∞`«=∞~ÚO^• ÖËHõ „Ѩ[Å∞ ‰õÄ_® u~°QÆ|_®¤~å J<Õ JOâßÅ#∞ ‰õÄ_® ѨiQÆ}˜OKåe.
z=iQÍ K≥¿ÑÊ^Õ=∞O>Ë „a\©+¨~°∞¡ Z^Œ∞~˘¯#fl áê¡ã‘, |Hõû~ü Ü«Ú^•ÌÅ `«~åfi`« ÉèÏ~°`« „Ѩ[Ö’¡
QÆ∂_»∞ Hõ@∞ì‰õΩ#fl f„="≥∞ÿ# Jã¨O`«$Ñ≤Î, P"ÕâßÅ∞ "≥Ú^Œ\ ˜™êiQÍ 1857 u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞QÍ
|Ü«∞@Ѩ_®¤~Ú. ™ê„=∂[º"å^Œ∞Å J#∞‰õÄÅ∞~°∞ nxfl ''ã≤áê~ÚÅ u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞——QÍ ¿Ñ~˘¯#QÍ
ÉèÏ~°`« K«i„`«HÍ~°∞Å∞ ''„Ѩ^èŒ=∞ ™êfi`«O„`«º ã¨O„QÍ=∞=∞x—— H©iÎOKå~°∞. J^Õ <≥„Ǩ˙ =∂@Ö’¡
''ã≤áê~ÚÅ u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞ Hõ<åfl Wk Z‰õΩ¯=. KåÖÏ "ÕQOÆ QÍ qã¨iÎ OzOk. „Ѩ[Å u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞,
™êfi`«O„`«º Ü«Ú^Œú ã¨fiÉèÏ=O ‰õÄ_® HõxÑ≤OzOk.——
<ÕѨ^茺O :
~Ô O_»∞ ÉèÏQÍÅ∞QÍ K«i„`« : `«y# *Ï„QÆ`«ÎÅ∞ `«Ñ¨Êxã¨iQÍ fã¨∞HÀ"åÅx 1857
u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞ #∞O_ç „a\©+π áê~îåÅ∞ <Õ~°∞Û‰õΩOk. ÉèÏ~°`« ã¨O„Ѩ^•Ü«∂Å#∞ `«Ñ¨Êxã¨iQÍ
Q“~°qã¨∂Î "å\˜H˜ ã¨O~°HõΔ‰õΩÅ∞QÍ ÉèÏqOKÕ =∞`«QÆ∞~°∞=ÙÅ∞, ~åAÅ∞, Éèí∂™êfi=ÚʼnõΩ `«y#
8
QÆ∞iÎOѨ٠x"åfiÅx ÉèÏqOzOk. D q^èŒOQÍ 1857 ã¨OѶ¨∞@# 19= â◊`åÉÏúxfl Ô~O_»∞
Éè Ï QÍÅ∞QÍ qÉè í l OzOk. H˘<åflà◊ ¡ á ê@∞ ™êy# 㨠O 㨠¯ ~° } Å∞ XHõ Éè Ï QÆ O HÍQÍ
™êO„Ѩ^•Ü«∞"å^Œ∞Å =ºuˆ~Hõ`«`À ѨÙ\˜ì# u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞ „kQ̓ùOu`À P ã¨O㨯~°}Å#∞
=ke"ÕÜ«∞_»O Ô~O_À ÉèÏQÆO. WÖÏ Ô~O_»∞ ÉèÏQÍÅ∞QÍ q_çáÈ~Ú# 19= â◊`å|úѨ٠ÉèÏ~°`«^Õâ◊
K«i„`«#∞ qâı+¡ O≤ K«_O» Ö’ KåÖÏ ã¨=∞㨺Å∞<åfl~Ú. D HÍ~°}OQÍ „a\©+π áêʼnõΩÅ L^Õâú ߺÅ∞
JO`« ã¨Ê+ì̈OQÍ JOK«<å‰õΩ JO^Œ_»O ÖË^Œ∞. J~Ú`Õ „a\©+π UO PtOzOk, JO^Œ∞Ö’
ZO`«=~°‰õΩ ™êkèOzOk J<Õq ã¨O|O^èŒO ÖËx JOâßÅ∞.
P„QÆÇ¨ xH˜ =¸ÅO : 19= â◊`å|úO „Ѩ^èŒ=∞ J~°úÉèÏQÆOÖ’ „a\©+π `«~°Ñ¨Ù#
DãπWì O_çÜ∂« HõOÃÑh ÉèÏ~°`#ü ∞ áêeã¨∞#Î fl HÍÅOÖ’ H˘xfl „a\©+π áêe`« „áêO`åÖ’¡ KÕÑ\¨ #ì˜
ã¨O㨯~°}Å∞ Jaè=$kúH˜ HÍ~°}=∞Ü«∂º~Ú. ''~°OQÆ∞, ~°HõÎ=∂O™êÅ∞ ÉèÏ~°fÜ«Ú_ç"Õ J~Ú<å
PÖ’K«#Å∞, Jaè~∞° K«∞Å∞, qÅ∞=Å∞, "Õ∞^è㌠∞¨ ûÖ’ =∂„`«O „a\©+π "å_çÖÏ „Ѩ=iÎOKÕÖÏ „Ѩ[Å#∞
`«Ü«∂~°∞ KÕÜ«∂e—— J<Õk ^ä•=∞ãπ "≥∞HÍÖË #∞O_ç á¶êãì̈~ü =~°‰õΩ L#fl „a\©+¨~°¡ PHÍOHõΔ.
J~Ú`Õ ''=∞# Ѩiq∞`« J=ã¨~åÅ HÀã¨O ÉèÏ~°fÜ«ÚÅ#∞ =∂~°∞ÛHÀ=_»O ã¨∞ÅÉèí"Õ∞g∞HÍ^Œ∞——
Jx H˘xfl ã¨O^Œ~åƒùÖ’¡ "≥∞HÍÖË ¿Ñ~˘¯<åfl~°∞. JO>Ë HõOÃÑh „ѨÉèí∞`«fi J=ã¨~åÅ∞ KåÖÏ
Ѩiq∞`«O. `«=∞ =#~°∞Ö’¡ J`«ºkèHõ ÉèÏQÆO Jaè=$kú HÍ~°º„Hõ=∂ÅÃÑ· HÍHõ Ãã·xHõâ◊HÎ̃ÃÑ·<Õ
Y~°∞Û KÕâß~°∞. ÉèÏ~°`« PiúHõ =º=ã¨÷ =∂O^Œº ã≤÷uÖ’ L#fl HÍÅOÖ’ JÉèí„^Œ`«`À L#fl HõOÃÑh
„ѨÉ∞íè `«fiO Jaè=$kú HÍ~°º„Hõ=∂ʼnõΩ |^Œ∞Å∞QÍ `«# ã≤u÷ x Ѩ\ +˜ Oì¨ KÕã∞¨ ‰õΩ<ÕÖÏ KåÖÏ *Ï„QÆ`QΫ Í
=º=ǨÏiOzOk.
ÉèÏ~°`« #QÆ~åÖ’¡ S~Àáê „Ñ¨ÉèÏ=O KåÖÏ Z‰õΩ¯=QÍ LOk. =ÚYºOQÍ „a\©+π
"åºáê~åxH˜ áê`« ˆHO„^•Öˇ·# HõÅHõ`åÎ, =∞„^•ã¨∞, ÉÏOÉËÅÖ’ JkèHõOQÍ LOk. P #QÆ~åÖ’¡
H˘`«Î ÉèÏ~°`« "Õ∞^è•q =~°æO "≥ÚQÆæ`˘_»QÆ_»O „áê~°OaèOzOk. „a\©+π Ug∞ PtOz#ѨÊ\˜H©
"åi „áê~°OÉèí áêÅ#Ö’ H˘`«Î "Õ∞^è•q =~°æO `«Ü«∂~°∞ HÍHõáÈQÍ ''™êO„Ѩ^•Ü«∞—— "Õ∞^è•=ÙÅ
Ѩ@∞ì =∞iO`« ÃÑiyOk. „|Ǩχ} PkèѨ`«ºO, ‰õΩÅ qÉèí[# ѨÙOA‰õΩ<åflÜÕ∞ `«Ñ¨Ê
|ÅÇ‘Ï#Ѩ_»ÖË^Œ∞. „QÍg∞} „áêO`åÖ’¡ Éèí∂ Ü«∂[=∂#ºO, Ô~·`«∞Å∞ K≥e¡OKåeû# Ѩ#∞flÅ∞,
"åi ѨO@ J=∞‡Hõ ˆHO„^•Å∞ „Ѩ^è•# ã¨=∞㨺Å∞QÍ L<åfl~Ú. „a\©+π P„Hõ=∞} „áê~°OÉèíOÖ’
qzÛù#flHõ~O° QÍ ™êyOk. ™ê÷xHõ „ѨÉ∞íè =ÙÅ∞ JkèHÍ~åxfl HÀÖÁÊÜ«∂~°∞. H˘`«Î áêʼnõΩŠѨikèÖ’x
Éèí∂Ü«∂[=∂#ºOÖ’ =∂~°∞ÊÅ∞ =KåÛ~Ú. f„=OQÍ Ñ¨#∞flÅ∞ qkèOKå~°∞.
P„QÆÇϨ O ÃÑ~°∞QÆ∞^ŒÅ : P^èŒ∞xHõ ã¨O㨯~°}Å#∞ ™êO„Ѩ^•Ü«∞ ÉèÏ~°`ü u~°ã¨¯iOKÕ
„Hõ=∞OÖ’ ÉèÏQÆOQÍ 1857 u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞ [iyO^Œx "åºMϺxOK«_»O ãÔ̈~·OkHÍ^Œ∞. 1857‰õΩ
=ÚO^Œ∞ ‰õÄ_® Jaè=$kúH˜ fã¨∞‰õΩ#fl K«~°ºÅ∞ |ÅÇ‘Ï#OQÍ, Jã¨=∂#OQÍ L<åfl~Ú. KåÖÏ
Uà◊¡ #∞O_ç „a\©+π áêÅ# ™êQÆ∞`«∞#fl ɡOQÍÖò, ^ŒHΔ̃} ÉèÏ~°`« „áêO`«OÖ’ u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞¡
ÖË=Ù. 1857 u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞ [iy# „áêO`åÖ’¡ „a\©+π "åiÃÑ· P„QÆǨÏO ÃÑiyOk. P
„áêO`åÖ’¡x ~åAÅ#∞ JkèHÍ~°O #∞O_ç kOK«_»OÖ’ „a\©+π q[Ü«∞O ™êkèOzOk. JÖÏ
9
 „a\©+π 1856 Ö’ J=^è£ ™ê„=∂*Ϻxfl P„Hõq∞OzOk. D ~å[ºOÖ’ ~åA#∞ JkèHÍ~°O
#∞O_ç `˘ÅyOK«_»"Õ∞ HÍHõ KåÖÏ=∞Ok Éèí∂™êfi=ÚÅ∞ (`åÅ∞HÍ^•~°∞¡) `«=∞ Z¿ãì@¡ÃÑ·
xÜ«∞O„`«}#∞ HÀÖ’ÊÜ«∂~°∞. #QÆ~åÖ’¡ áêâßÛ`«º „ѨÉèÏ=O `«‰õΩ¯=QÍ<Õ L#flѨÊ\˜H©
"≥Ú^Œ\ ˜™êiQÍ „ÔH·ãÎ̈= q∞+¨#sÅ∞ J_»∞QÆ∞ÃÑ\Ïì~Ú. H˘`«Î HõàÏâßÅÅ∞ „áê~°OÉèí=∞Ü«∂º~Ú.
=∞`« qâßfi™êÅ∞ JkèHõOQÍ L#fl Ç≤ÏO^Œ∂, =Úã‘¡"£∞Å∞ D *’Hͺxfl ã¨Ç≤ÏOK«ÖËHõáÈÜ«∂~°∞.
„ÔH·ãÎ̈= =∞`«O ^Œ∂‰õΩ_»∞#∞ K«∂ã≤ |Å=O`«Ñ¨Ù =∞`« =∂iÊ_çÅ∞ [~°∞QÆ∞`åÜ«∞x ÉèíÜ«∞Ѩ_®¤~°∞.
áêʼnõΩÅ#∞, „ѨÉèí∞`åfiÅ#∞ x~°O`«~°O „ѨuѶ¨∞\˜OK«_»O, "åix ‰õÄÅ^ÀÜ«∞_»O
J<Õk ã¨∞n~°…HÍÅOQÍ L`«Î~° ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’ H˘#™êQÆ∞`ÀOk. 19= â◊`å|ÌO =∞^茺 ÉèÏQÆOÖ’
D ^èÀ~°}˜ f„=~°∂ѨO ^•eÛOk. J~Ú`Õ „a\©+π "åi Éèí„^Œ`« HÀã¨O ѨxKÕã¨∞Î#fl "åi
#∞O_ç „a\©+π ^Œ∂~°=∞=fi‰õΩO_® LO>Ë D u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞¡#∞ xÅ∞=iOz LO_Õ"å~°∞. P
„Ѩ[ÖË ÉˇOQÍÖò Ãã#· ºOÖ’x Ããx· ‰õΩÅ∞ ÖË^• ã≤áê~ÚÅ∞. gi u~°∞QÆ∞ÉÏ>Ë 1857 u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞‰õΩ
<åOk ѨeH˜Ok. ɡOQÍÖò Ãã·#ºOÖ’H˜ ˆH=ÅO ɡOQÍÖò #∞O_ç =∂„`«"Õ∞ HÍHõ L`«Î~° ÉèÏ~°`«
^Õâ◊O #∞O_ç =ÚYºOQÍ J=^è£ ~å[ºO #∞O_ç ‰õÄ_® xÜ«∂=∞HÍÅ∞ [iQÍ~Ú. ɡOQÍÖò
Ãã#· ºOÖ’ Ããx· ‰õΩ_çQÍ =∂i`Õ J^˘Hõ =$uÎQÍ =∂i#@∞¡, L#fl`« Ǩϟ^• ÅaèOz#@∞¡ ÉèÏq™êÎ~∞° .
D Ãã·#ºOÖ’x ã≤áê~ÚÅ∞ "åiH˜ "å~°∞QÍ „Ѩ`ÕºHõ"≥∞ÿ#"å~°∞QÍ ÉèÏqOK«∞‰õΩO\Ï~°∞. KåÖÏ
Uà◊¡ áê@∞ „Ѩ`ÕºHõ ™œHõ~åºÅ`À ɡOQÍÖò Ãã·#ºO „a\©+π HÀã¨O ZO`À #=∞‡HõOQÍ áÈ~å_çOk.
„Ѩ`ÕºHõ ™œHõ~åºÅ∞ ÖˉõΩO_® <ÕáêÖò, ѨO*ÏÉò #∞O_ç Ãã·x‰õΩÅ∞ JO^Œ∞ÉÏ@∞Ö’H˜
~å=_»O „áê~°OÉèí=∞~ÚOk. ÉèÏ~°`ü "≥Å∞ѨŠáÈ~å_®Å<Õ ÉÏ^茺`«#∞ x~°fiiÎOKÕO^Œ∞‰õΩ H˘`«Î
~Ô Ñ· Ö≤¶ ò#∞ LѨÜ∂≥ yOK«_O» ^•fi~å ɡOQÍÖò Ãã#· ºO P^è∞Œ xH©H~õ }° K≥O^•Åx „a\©+π JkèHÍ~°∞Å∞
P*Ï˝Ñ≤OKå~°∞. H˘`«Î Ô~·Ñ¶≤à◊¡Ö’ "å_Õ `«∂\Ï=∞O^Œ∞Ö’ P=Ù, ѨOk =∂Oã¨O "å_»∞`«∞<åfl~°<Õ
ѨÙHÍ~¡°`À `å=Ú W<åflà◊¥¡ J#∞Éèíqã¨∞Î#fl „Ѩ`ÕºHõ ™œHõ~åºÅ∞, Ǩϟ^•#∞ HÀÖÁÊ`«∞<åfl=∞<Õ
ÉèíÜ«∞O ɡOQÍÖò Ãã·#ºO ã≤áê~ÚÖ’¡ PO^Àà◊# ˆ~Ñ≤Ok. HõO\’<≥‡O\ò `«~°∞"å`« HõO\’<≥‡\ò
=~°∞ã¨QÍ u~°∞QÆÉ_®¤~°∞. „a\©+π WO_çÜ«∂ PkèѨ`åºxfl Ãã·x‰õΩÅ∞ x~åHõiOz# `«~°∞}OÖ’
`˘ÅyOK«|_ç# ~åAʼnõΩ, ã¨=∞㨺֒¡ L#fl „QÍg∞}, Ѩ@ì} „áêO`« „Ѩ[ʼnõΩ Ãã·x‰õΩÅ`À
Hõeã≤ u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞ KÕ¿ãO^Œ∞‰õΩ J=HÍâ◊O U~°Ê_çOk.
1857 u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞‰õΩ HÍ~°}ÏÅ∞
P„Hõq∞Oz# Éè∂í ÉèÏQÍxfl xÅ∞=Ù<å ^ÀK«∞HÀ=_»O =Å㨠áêÅ# „áê^èqŒ ∞Hõ ã¨fiÉèÏ=O.
J^Õ Öˇx<£ =∂@Ö’¡ '' ÉèÏ~°`üÖ’ „a\©+π áêÅ# ¿Ñ~°∞`À ™êyã¨∞Î#fl Ç≤ÏOã¨, ^ÀÑ≤_ôH˜ JO`«"Õ∞
ÖˉΩõ O_® áÈ~ÚOk——. ɡOQÍÖòÖ’ ''^ŒfiO^Œfi „ѨÉ∞íè `«fiO—— ¿Ñ~°∞`À „a\©+π PkèÑ`¨ º« O „áê~°OaèOz#
<å\˜ #∞O_ç ÉèÏ~°`« ã¨OѨ^Œ H˘Å¡Q˘@ì_»O „áê~°OÉèí=∞~ÚOk. âßâ◊fi`« Ãã\˜Öò"≥∞O\ò#∞
„Ѩ"âÕ Ã◊ Ñ@ì_O» , ÃÑ^ŒÌ Z`«∞#Î Éè∂í P^•Ü«∞ JOK«<å, JѨÙÊÅ ÉèÏ~°O, <åºÜ«∞=º=ã¨,÷ =º=™êÜ«∞OÃÑ·
P^è•~°Ñ_¨ Õ [<åÉèÏ ÃÑ~°∞QÆ∞^ŒÅ (áêi„âßq∞H©H~õ } ° H©}
Δ `«) =∂O^Œº Ѩiã≤`÷ ∞« ʼnõΩ ^•ifâß~Ú.
10
~Ô `· åOQÆO ^Œ∞~°ƒ~ù ° Ѩiã≤`÷ ∞« Ö’¡H˜ <≥@|ì _ç „a\©+~¨ ‰¡° Ωõ ^Œ∂~°=∞Ü«∂º~°∞. WOQÍ¡O_£ #∞O_ç kQÆ∞=∞u
J~Ú# Ü«∞O„`åÅ`À KÕã#≤ #∂Å∞ L`«Ê`«∞ÅÎ ∞ KÕ<`Õ « ~°OQÍxfl k"åàÏf~ÚOKå~Ú. WOw¡+#π ∞
„Ѩ"Õâ◊ÃÑ@ì_»O, ѨiáêÅ<å ã¨fiÉèÏ=OÖ’ =∂~°∞ÊÅ∞ J`«ºkèHõ "Õ`«<åÅ∞ K≥e¡OKÕ L^ÀºQÍʼnõΩ
ZQÆ∞=, =∞^躌 `«~Q° uÆ „Ѩ[Å#∞ ^Œ∂~°O KÕâß~Ú. ÉèÏ~°`« ~å[ºOÖ’ WѨÊ\˜ =~°‰Ωõ JkèHÍ~åÅ∞,
™œHõ~åºÅ∞ J#∞ÉèíqOz# Éèí∂™êfi=ÚÅ∞, `åÅ∞HÍ^•~°¡#∞ „a\©+π HõOÃÑh J}˜z"Õã≤Ok.
=ÚYºOQÍ J=^è£ ~å[ºOÖ’x Éèí∂™êfi=ÚÅ *Ïw~°¡#∞ KÕlH˜¯OK«∞‰õΩOk (JO^Œ∞ˆH J=^è£
~å[ºO ѨikèÖ’ u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞ f„=`« Z‰õΩ¯=QÍ LOk).
^ŒHõ¯<£Ö’ Ãã·`«O ÖÏ~ü¤ _»Ö∫›ã≤ xÜ«∞q∞Oz# W<å"£∞ Hõq∞+¨<£ 19= â◊`å|ÌOÖ’x
50= ^Œâ◊HõO „áê~°OÉèíOÖ’ 20 "ÕÅ Z¿ãì@¡#∞ ™êfinè#O KÕã¨∞‰õΩOk. ™ê÷xHõ ~å*ϺÅ#∞
„a\©+π P„Hõq∞OK«∞‰õΩ#flO^Œ∞# P ~å*ϺʼnõΩ Ñ¨xKÕã¨∞Î#fl "ÕÖÏk=∞Ok Ãã·x‰õΩÅ∞ Láêkè
HÀÖÁÊÜ«∂~°∞. L^•Ç¨Ï~°}‰õΩ J=^è£ ~å[º Ãã·<åºxfl x¿+kèOz#ѨÙÊ_»∞ 60 "ÕÅ ‰õΩ@∞OÉÏÅ∞
r=<Àáêkèx HÀÖÁÊÜ«∂~Ú. =∞`« É’^茉õΩÅ∞, ѨO_ç`«∞Å∞, =∞øbfiÅ∞ Ãã·`«O r=<Àáêkèx
HÀÖÁÊÜ«∂~°∞. "åi ™êO„Ѩ^•Ü«∞ Ѩ@∞ì#∞, r=<Àáêkèx ^≥|ƒfã≤# H˘`«Î áêÅ#ÃÑ· HÀѨO`À
L#fl Ô~·`«∞Å∞, =$uÎ^•~°∞Å∞, ÃÑ^ŒÌ ã¨OYºÖ’ L#fl ™êO„Ѩ^•Ü«∞ [g∞O^•~°∞¡ u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞
KÕ¿ãO^Œ∞‰õΩ J=HÍâ◊O HÀã¨O Z^Œ∞~°∞K«∂ã¨∞Î<åfl~°∞.
„a\©+π áêÅ# ÉèÏ~°fÜ«ÚÅ "≥∞^ŒàÖ¡◊ ’ `«=∞#∞ „ÔHã· "Ψ åxH˜ =∂~°∞Û`å~°<Õ J#∞=∂<åxfl
HõeæOzOk. K«iÛÅ#∞ U~åÊ@∞ KÕÜ«∞_»O`Àáê@∞ „ÔH·ãÎ̈= q∞+¨#sÅ W`«~° HÍ~°ºHõÖÏáêÅ∞ P
ÉèÜ í ∂« xfl JkèHOõ KÕâß~Ú. ^Õ"åÅÜ«∂Å∞, =∞ã‘^∞Œ Å Pã¨∞ÅÎ ÃÑ· Ѩ#∞fl qkèOK«_O» D =∞`«ã∞¨ ÅÎ
qâßfi™êÅ#∞ =∞iO`« ^≥|ƒfâß~Ú. ZHõ¯_»H˜ J=ã¨~°=∞~Ú`Õ JHõ¯_çH˜ "≥o¡ Ѩx KÕ¿ãÖÏ
ÉèÏ~°`ü ã≤áê~ÚʼnõΩ =iÎOKÕ [#~°Öò ã¨sfiÃããπ Z<£eãπ"ì ∞≥ O\ò K«\Ïìxfl 1856Ö’ P"≥∂kOKå~°∞.
ã¨=Ú„^ŒÜ«∂#O KÕÜ«∞_»O `«=∞ =∞`« ™êO„Ѩ^•Ü«∂Å#∞ ÉèíOQÆѨ~°K«_»=∞x #"Õ∞‡ ÉèÏ~°`«
ã≤áê~ÚÅ∞ D K«\Ïìxfl =ºuˆ~H˜OKå~°∞. 1850Ö’ =∞`«=∂iÊ_»∞Å J#∞‰õÄÅ K«\Ïìxfl
P"≥∂kOK«_O» ^•fi~å „ÔHã· =Ψ =∞`åxH˜ „a\©+~¨ ∞° ¡ |Ç≤Ï~°OQÆOQÍ `«=∞ =∞^Œ`Ì ∞« #∞ Kå\˜Ká≥ êÊ~°∞.
1856Ö’ =∞`« JÜ≥∂Qƺ`åK«@ìO (Ô~elÜ«∞ãπ _çãπZae\˜ Ü«∂H±ì), Ç≤ÏO^Œ∂ ѨÙ#ifi"åǨ
K«@ìO, ã¨f,tâ◊√ ǨÏ`«ºÅ ÖÏO\˜ PKå~åÅÃÑ· x¿+^èŒO, Ô~·ÖËfiÅ∞, >ˇe„QÍѶπÅ#∞ Ãã·`«O
„Ѩ"Õâ◊ÃÑ@ì_»O ZO`À HÍÅO #∞O_ç `å=Ú PK«iã¨∞Î#fl PKå~° ™êO„Ѩ^•Ü«∂ÅÃÑ· ^•_çQÍ
ÉèÏ~°`« ã¨=∂[OÖ’x ™êO„Ѩ^•Ü«∞=~åæÅ∞ ÉèÏqOKå~Ú. `«fii`«QÆuQÍ POQÆ¡ q^Œº, áêâ◊Û`«º
ã¨O㨯 $u qãÎ̈iOK«_»O Ѩ@¡ ‰õÄ_® „Ѩ[Å∞ PO^Àà◊# K≥O^•~°∞.
„a\©+π áêÅ#Ö’ ÉèÏ~°fÜ«ÚŠѨ@¡ POˆQ¡Ü«ÚÅ∞ *Ïu q=HõΔ K«∂Ñ≤OKå~°∞.
ÉèÏ~°fÜ«Úx â◊s~åHõ$ux |\ì̃ `«‰õΩ¯= *ÏuQÍ ¿Ñ~˘¯O@∂ ''ã¨QÆO h„QÀ—— Jx Ñ≤eKÕ"å~°∞.
ÖÏ~ü¤ _»Ö∫›Ç≤Ï J#∞ã¨iOz# ~å*ϺkèHÍ~° ã≤^•ÌO`«O J#O`«~°O ^Õâ◊"åºÑÎ̈OQÍ
x~°ã¨# ÃãQÆÅ∞ ~°yÖÏ~Ú. z=i ÃÑëêfi Ô~O_À ÉÏr~å"£ ^Œ`«Î`« ‰õΩ=∂~°∞_»∞ <å<å™êÃÇÏÉò‰õΩ
JѨÊ\˜=~°‰õΩ `«O„_çH˜ =ã¨∞Î#fl Ѷ≤OK«<£#∞ WKÕÛO^Œ∞‰õΩ x~åHõiOKå~°∞. `«# Éèí~°Î =∞~°}O
11
(1853) `«~°∞"å`« ~°≠Ïhû ~å[º ã≤OǨã¨#OÃÑ· `«# ^Œ`«Î`« ‰õΩ=∂~°∞}˜‚ ‰õÄ~˘Ûɡ>ËìO^Œ∞‰õΩ
~å}˜ ÖH©Δ ‡ÉÏ~ÚH˜ J=HÍâ◊O W=fiÖË^Œ∞. <åQÆѨÓ~ü(1853)Ö’#∂ W^Õ Ñ¨iã≤÷u. 1849Ö’
*ˇ·`üѨÓ~ü, ã¨O|ÖòѨÓ~üÖ’, 1853Ö’ ÉË~å~üÖ’ ™ê„=∂[º"å^Œ∞Å∞ `«=∞ „a\©+π *ˇO_®#∞
ZQÆ∞~°"Õâß~°∞. Hõ~åfl@Hõ #"åÉò, `«O*Ï=Ó~ü ~åAŠǨϟ^•Å#∞ ~°^Œ∞Ì KÕÜ«∞_»O ™ê÷xHõ
~åAʼnõΩ f„= k„Q̓ùOux HõeæOzOk. |Ǩï^Œ∂~üëê *ÏѶ¨~ü "å~°ã¨∞Å∞ Z„~°HÀ@#∞ =^Œe
‰õΩ`«∞Éòq∞<å~ü Ѩiã¨~åʼnõΩ `«~e° áÈ"åÅx 1849Ö’ ÖÏ~ü¤ _»Ö∫›ã≤ „ѨH\õ O˜ z#ѨÙÊ_»∞ "≥ÚѶ∞¨ Öò
=OjÜ«ÚÅ∞ J==∂<åÅáêÅÜ«∂º~°∞. |Ǩï^Œ∂~üëê *ÏѶ¨~ü =∞~°}˜Oz# `«~°∞"å`« J`«x
"å~°ã¨∞Öˇ=fi~°∂ ''~åA—— J<Õ a~°∞^Œ∞#∞ LѨÜ≥∂yOK«∞HÀ‰õÄ_»^Œx 1856Ö’ ÖÏ~ü¤ HÍxOQ∑
„ѨHõ\ ˜OK«_»O ѨÙO_»∞ g∞^Œ HÍ~°O K«e¡#@¡~ÚOk. D x~°‚Ü«∞O =Úã‘¡"£∞ „Ѩ[Ö’¡ „a\©+π Ѩ@¡
=ºuˆ~Hõ`« ÃÑOzOk. „a\©+π „ѨÉèí∞`åfixH˜ J=^è£ ~å*Ϻkè<Õ`« #q∞‡#|O@∞QÍ L#flѨÊ\˜H©
Z@∞=O\˜ HÍ~°}ÏÅ∞ K«∂Ѩ‰õΩO_® P ~å*Ϻhfl „a\©+¨~°∞¡ KÕlH˜¯OK«∞‰õΩ<åfl~°∞. (=∂OK≥+ì̈~ü
kQÆ∞=∞`«∞ʼnõΩ J=^è£ ~å[ºO =∞Oz =∂Ô~¯\òQÍ LO_»_»O`À „a\˜+¨~°∞¡ P ~å*Ϻxfl ÔH·=ã¨O
KÕã¨∞‰õΩ<åfl~°∞) "≥Ú^Œ\ ˜ JѶ¨…<£ Ü«Ú^ŒÌO, POQÀ¡–ã≤‰õΩ¯ Ü«Ú^•ÌÅ∞, ã¨O`åÖò u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞
Ü«Ú^•ÌÖ’¡ =ºuˆ~Hõ Ѷ¨e`åÅ∞ ~å=_»O`À „a\©+π Ãã·#ºO J*ËÜ«∞"≥∞ÿO^Œ<Õ Jaè„áêÜ«∂xH˜
`«∂@∞¡ Ѩ_®¤~Ú.
ÉèÏ~°`ü Ãã·x‰õΩÅ#∞ „a\©+π Ãã·x‰õΩÅ HõO>Ë `«‰õΩ¯=QÍ K«∂âß~°∞. Ju`«‰õΩ¯=
"Õ`<« åeKåÛ~°∞. <åã≤~H° Oõ PǨ~°O ÃÑ\Ïì~∞° . ^Œ∞~°ƒ~ù ° x"åã≤`« „áêO`åÖ’¡ LOKå~°∞. i™êÖò^•~ü,
`åã≤Öò^•~ü ~åºO‰õΩ Hõ<åfl ÃÑ· ™ê÷~ÚH˜ ÉèÏ~°`« Ãã·x‰õΩÅ#∞ Z^ŒQÆx=fiÖË^Œ∞. q^Õj ¿ã=Å
JÅ"≥<û£ |`åÎ#∞ WKÕÛO^Œ∞‰õΩ x~åHõiOz#ѨÙÊ_»∞ "å~°∞ k„Q̓ùOuH˜ QÆ∞~°Ü∂« º~°∞. ^Œ∂~°„áêO`«
^ÕâßʼnõΩ "≥àÏ¡eû=zÛ#ѨÙÊ_»∞ J<åã¨HõÎ`« K«∂áê~°∞. ɡOQÍÖò Ãã·#ºOÖ’ L#fl`« ‰õΩÖÏʼnõΩ
K≥Ok# ã≤áê~ÚÅ∞ `«=∞ ‰õΩÅ Hõ@∞ìÉÏ@¡‰õΩ =ºuˆ~HõOQÍ ã¨=Ú„^Œ „Ѩܫ∂}O, ѨiKåiHõ
¿ã=Å#∞ KÕ¿ãO^Œ∞‰õΩ W+ì̈Ѩ_»ÖË^Œ∞. 1857 u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞‰õΩ =ÚO^Õ gi Jã¨O`«$Ñ≤ΠѨÅ∞
ã¨O^Œ~åƒùÖ’¡ =ºHõÎ=∞~ÚOk. ѨOk, P=Ù H˘=Ùfi`À `«Ü«∂~°∞KÕÜ«∞|_çO^Œ#∞H˘O@∞#fl
`«∂\Ï=∞O^Œ∞#∞ "å_Õ H˘`«Î Z<£Ñ¶‘Öò¤ Ô~·Ñ¶≤Öò#∞ `«Ñ¨Êxã¨iQÍ LѨÜ≥∂yOKåÅx J*Ï˝Ñ≤Oz#
`«~°∞}OÖ’ JѨÊ\˜=~°‰õΩ Ãã·x‰õΩÅ∞ ֒֒ѨÖË J}∞K«∞‰õΩ#fl P„QÆǨ"ÕâßÅ∞ XHõ¯™êiQÍ
ÃÑÅ∞¡aHÍ~Ú. `«∂\Ï=∞O^Œ∞#∞ Ô~·Ñ¶≤à◊¡Ö’H˜ xO¿Ñ =ÚO^Œ∞ Ãã·x‰õΩÅ∞ ^•xfl Ѩà◊¡`À Ñ‘HÍeû
LO@∞Ok. `«=∞ =∞`« qâßfi™êÅ#∞ „a\©+¨~°∞¡ ^≥|ƒfã¨∞Î<åfl~°<Õ HÍ~°}O`À Ç≤ÏO^Œ∂,=Úã‘¡"£∞
ã≤áê~ÚÅ∞ D `«∂\Ï =∞O^Œ∞#∞ LѨÜ≥∂yOKÕO^Œ∞‰õΩ x~åHõiOKå~°∞. JѨÊ\˜ˆH ã¨=∞㨺Å`À
J@∞ì_»∞‰õΩ`«∞#fl ã≤áê~ÚʼnõΩ `«∂\Ï=∞O^Œ∞ q"å^ŒO JyflH˜ J[ºO áÈã≤#@¡~ÚOk.
"≥#∞"≥O@<Õ L`«Î~° ÉèÏ~°`«^Õâ◊=∞O`«\Ï u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞ *ÏfiÅÅ∞ P=iOKå~Ú.
1857 u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞ „Hõ=∞O
1857 Ѷ ≤ „ |=iÖ’ ɡ ~ å› O Ѩ Ó ~ü 19= ™ê÷ x Hõ Ѩ \ ÏÅO `« ∂ \Ï=∞O^Œ ∞
LѨÜ≥∂yOKÕO^Œ∞‰õΩ x~åHõiOzOk. J~Ú`Õ Wk „a\©+π "åiH˜ =ºuˆ~HõOQÍ =∂~°Hõ=ÚO^Õ
12
P Ãã·xHõ Ѩ\ÏÖÏxfl K≥^Œ~°Q˘\Ïì~°∞. 1857 =∂iÛ =∂ã¨OÖ’ ɡ~°H±Ñ¨Ó~ü‰õΩ K≥Ok# 34=
™ê÷xHõ Ããx· Hõ Ѩ\ÏÅO‰õΩ K≥Ok# =∞OQÆàá◊ êO_Õ J<Õ ã≤áê~Ú `«# ÃÑ™· ê÷~Ú „a\©+π JkèHÍix
QÍÜ«∞ѨiKå~°∞. J`«xfl Lifâß~°∞. J`«x Ãã·xHõ Ѩ\ÏÖÏxfl ‰õÄ_® K≥^Œ~°Q˘\Ïì~°∞. D "å~°Î
g∞~°\ò HõO\’<≥‡O\ò‰Ωõ KÕiOk. 1857 "Õ∞ =∂ã¨OÖ’ g∞~°\òÖ’ 90 =∞Ok ÉèÏ~°`ü Ããx· ‰õΩʼnõΩ
`«∂\Ï=∞O^Œ∞#∞ ã¨~°Ñ¶¨~å KÕ¿ãÎ 85 =∞Ok "å\˜x LѨÜ≥∂yOKÕO^Œ∞‰õΩ u~°ã¨¯iOKå~°∞. D
85 =∞Okx Ãã·xHõ <åºÜ«∞™ê÷#OÖ’ qKåiOz 10 Uà◊¡ áê@∞ HÍ~åQÍ~°tHõΔ qkèOKå~°∞.
H˘xfl ~ÀAÅ `«~åfi`« H˘O`«=∞Ok ã≤áê~ÚÅ∞ *ˇ·ÖòÃÑ· ^•_çKÕã≤ P 85 =∞Okx
q_çÑ≤OK«∞‰õΩ"≥àÏ¡~°∞. P ã¨=∞Ü«∞OÖ’ PHÍâßxH˜ zÅ∞¡Å∞ Ѩ_Õ@@∞ì 'Ѷ≤~°Oy"å}˜fl Kå=Ù
^≥|ƒH˘@∞ì— JO@∂ ÃÑ^ŒÌÃÑ@∞ì# x<å^•Å∞ KÕâß~°∞. J^Õ~å„u u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞^•~°∞Å∞ _èçb¡H˜
u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞ Ѩܫ∞#O „áê~°OaèOKå~°∞. "ÕÅã¨OYºÖ’ áœ~°∞Å∞ ‰õÄ_® "åi`À [`«Hõeâß~°∞.
_èçb¡Ö’x „a\©+π Ãã·xHõ ™ê÷=~°O u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞^•~°∞Å#∞ Z^Œ∞~˘¯#ÖËHõáÈ~ÚOk.
ÃÑ·QÍ "åi KÕ`«∞Ö’¡ zH˜¯Ok. „áê~°OÉèíOÖ’ H˘O`« ã¨OkQÆúOÖ’ L<åfl "≥ÚQÆÖò K«„Hõ=iÎ Ô~O_À
|Ǩï^Œ∂~üëê ‰õÄ_® qѨ=¡ HÍ~°∞Å`À KÕ`∞« Å∞ Hõeáê~°∞. ÉèÏ~°`« K«„Hõ=iÎQÍ „ѨH\õ O˜ K«∞‰õΩ<åfl~°∞.
_èbç "¡ Ñ·≥ Ù¨ |ˆ~~Úb Ãã<· åºÅ#∞ #_çÑO≤ KÕ ÉÏ^躌 `« fã¨∞‰õΩ#fl [#~°Öò ÉèHí Mα Ï<£ u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞^•~°‰¡ Ωõ
<åÜ«∞Hõ`«fiO =Ç≤ÏOKå~°∞. _èçb¡x HÀÖÁÊ=_»O ÉèÏ~°`üÖ’ „a\©+π „Ѩu+ì̈#∞ kQÆ*ÏiÛOk. "åi
„Ѩu+ì̈#∞ uiy <≥ÅH˘ÖËÊO^Œ∞‰õΩ KÕÜ«∂eûO^ŒO`å KÕâß~°∞. *Ï<£ xHõûÅû<£ <Õ`«$`«fiOÖ’x
Ѩ\ ˜+ì̈ „a\©+π Ãã·xHõ ^ŒàÏxfl ã¨~ü *Ï<£ ÖÏÔ~<£û ѨOÑ≤OKå~°∞. <åÅ∞QÆ∞ <≥ÅÅ ã¨∞n~°…ã¨=∞Ü«∞O
`«~°∞"å`« 1857 ÃãÃÑìO|~üÖ’ „a\©+π _èçb¡x uiy KÕlH˜¯OK«∞HÀQÆeyOk.. Ǩï=∂Ü«¸<£
ã¨=∂kè =^ŒÌ Ô~O_À |Ǩï^Œ∂~üëê#∞ „a\©+π ¿ã#Å∞ Ѩ@∞ì‰õΩ<åfl~Ú. J`«x Hõà◊¡=ÚO^Õ J`«x
W^ŒiÌ ‰õΩ=∂~°∞Å#∞, =∞#=}˜fl ^•~°∞}OQÍ HÍeÛ K«Oáê~°∞. K«„Hõ=iÎx ~°OQÆ∂<£Ö’ |OkèOKå~°∞.
JHõ¯_Õ PÜ«∞# 1862Ö’ =∞~°}˜OKå~°∞. HÍ#∂Ê~ü, ÅHÀfl, QÍfieÜ«∞~ü, ~°≠∂hû, cǨ~ü,
ÃѶ·*ÏÉÏ^£ K«∞@∂ì [iy# HÍ~°ºHõÅáêÅ∞ D u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞Ö’ =ÚYº Ѷ¨∞@#Å∞.
J=^è£ ~å[º Ñ‘~O°î #∞O_ç Ѩ^gŒ „Éè+í μ¨ _ì #·≥ #"åÉò Jbëê‰õΩ =∞^Œ`Ì ∞« QÍ `åÅ∞HÍ^•~°`¡ À
™ê=∂#º „Ѩ[Å∞ ‰õÄ_® KÕ`«∞Å∞ HõeÑ≤#ѨÙÊ_»∞ J=^è£ „áêO`«OÖ’ u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞ f„=`«
Ѩ`«HÍ™ê÷~ÚH˜ KÕiOk. POˆQ¡Ü«∞, QÆ∞~åö Ãã·x‰õΩÅ#∞ fã¨∞H˘x [#~°Öò H˘e<£ HͺOÑπɡÖò
ã¨fiÜ«∞OQÍ ÅHÀfl "≥·Ñ¨Ù ™êQÍ~°∞. z=iQÍ g~Àz`« Ü«Ú^ŒÌO J#O`«~°O 1858 =∂iÛÖ’
ÅHÀfl ‰õÄ_® uiy „a\©+π KÕ`«∞Ö’¡H˜ =zÛOk. =∞^茺 ÉèÏ~°`üÖ’x u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞^•~°∞ʼnõΩ
=ºuˆ~HõOQÍ ã¨~ü Ǩ˙ºQ∑~À*ò „a\˜+π ¿ã#Å#∞ #_çÑ≤OKå~°∞. `åOuÜ«∂ `À¿Ñ ã¨Ç¨ÏHÍ~°O`À
~°≠∂hû ~å}˜ u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞ ÉÏ=Ù\Ï ZQÆ∞~°"Õã≤Ok. 1858 U„Ñ≤ÖòÖ’ ~°≠∂hûÃÑ· ÃÑ^ŒÌ Z`«∞Î#
^•_ç [iyOk. HÍh ~å}˜ ÅH©Δ ‡ÉÏ~Ú JHõ¯_» #∞O_ç `«Ñ≤ÊOK«∞H˘x QÍfieÜ«∞~üÖ’ Ѩ@∞ì#∞
xÅ∞ѨÙHÀQÆeyOk. ã¨~ü Ǩ˙ºQ∑~À*ò Ãã·`«O "≥∞K«∞Û‰õΩ#fl u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞ <åÜ«∞‰õΩÖ’¡ ÔHÖÏ¡
''|Å"≥∞#ÿ , ^è~·≥ º° =O`«∞~åÖˇ#· —— ~å}˜ ÖH©Δ ‡ÉÏ~Ú ‰õÄ_® z=~°‰Ωõ E<£=∂ã¨OÖ’ F_çáÈ~ÚOk.
QÍfieÜ«∞~ü ‰õÄ_® „a\©+π KÕ`∞« Ö’¡H˜ "≥oO¡ k. ™êO„Ѩ^•Ü«∞ =∞~å~îå Ѩ^`ÌŒ ∞« Ö’¡ ZO`À <≥Ñ· Ù¨ }ºO`À
ÔQiÖÏ¡ áÈ~å\Ïxfl #_çÑ≤Oz# `åOuÜ«∂`À¿Ñ 1859 U„Ñ≤ÖòÖ’ „a\©+π‰õΩ zHõ¯_»O`À
Lifâß~°∞.
13
 cǨ~üÖ’x [QÆn+πѨÓ~ü [g∞O^•~ü J~Ú# ‰õΩ<åfi~üã≤OQ∑ u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞‰õΩ
<åÜ«∞Hõ`fi« O =Ç≤ÏOz `«# =Úã¨e =Ü«∞ã¨∞ûÖ’#∂ =ÚYºáê„`« áÈ+≤OKå~°∞. cǨ~üÖ’ „a\©+‰π Ωõ
=ºuˆ~HõOQÍ áÈ~å_ç# ‰õΩ<åfi~ü ã≤OQ∑ P `«~∞° "å`« J=^è£ „áêO`«OÖ’ <å<å™êÃÇÏÉò |ÅQÍÅ`À
Hõeã≤ qq^èŒ ^•_»∞Ö’¡ áêÖÁæ<åfl~°∞. g~Àz`«"≥∞ÿ# K«i„`«#∞ „á⁄kKÕã¨∞H˘x 1858 U„Ñ≤ÖòÖ’
=∞~°}O˜ Kå~°∞. =∞„^•ã¨∞ ™ê÷x‰õΩ_≥#· =∞øbfi PǨχ^Œ∞ÖÏ¡ ÃÑ*·¶ ÏÉÏ^£Ö’ u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞‰õΩ <åÜ«∞Hõ`fi« O
=Ç≤ÏOKå~°∞. J`«x <Õ`«$`«fiOÖ’ =Úã‘¡"£∞ „Ѩ[Å∞ J=^è£, ~ÀÇ≤ÏÖòYO_£ÅÖ’ [iy# ѨÅ∞
áÈ~å\ÏÖ’¡ áêÖÁæ<åfl~°∞. W`«xfl ‰õÄ_® H˜~å`«HõOQÍ K«Oáê~°∞.
HÍ#∂Ê~üÖ’ <å<å™êÃÇÏÉò <Õ`«$`«fiOÖ’ áÈ~å@O ™êyOk. „a\©+π Hõ=∂O_»~ü
Ǩ˙ºQÀgÅ~ü 1857 E<£Ö’ <å<å™êÃÇÏÉò KÕuÖ’ F_çáÈÜ«∂_»∞. [#~°Öò Ǩϟ"£∞ÖÏH±
<Õ`«$`«fiOÖ’ ÃÑ^ŒÌZ`«∞Î# |ÅQÍÅ∞ =zÛ# `«~°∞"å`« Ǩϟ~åǨϟiQÍ ™êy# áÈ~å@OÖ’
<å<å™êÃÇÏÉò F_çáÈ~Ú 1858 E<£Ö’ HÍ#∂Ê~ü uiy „a\©+¨~°¡ KÕ`«∞Ö’¡H˜ "≥o¡Ok. W^Õ
ã¨=∞Ü«∞OÖ’ `åOuÜ«∂`À¿Ñ t"år #QÆ~ü, "≥∂~å~üÅÖ’ QÆÅ „a\©+π‰õΩ K≥Ok# ÉèÏ~°`«
Ãã·x‰õΩÖ’¡ ^Õâ◊ÉèíHÎ̃x ~°yeOz `«#"≥·Ñ¨Ù‰õΩ uѨÙʉõΩ<åfl~°∞. D |ÅQÍÅ`À =zÛ# |ÅO`À
<å<å™êÃÇÏÉò, `åOuÜ«∂`À¿Ñ 1858 #=O|~üÖ’ uiy HÍ#∂Ê~ü#∞ ÔH·=ã¨O KÕã¨∞‰õΩ<åfl~°∞.
J~Ú`Õ Wk ã¨fiÅÊHÍeHõ q[Ü«∞O =∂„`«"Õ∞. HͺOÑπɡÖò <Õ`«$`«fiOÖ’x „a\©+π ¿ã#Å∞
<å<å™êÃÇÏÉò ¿ã#ÅÃÑ· ѨÓiÎ q[Ü«∂xfl ™êkèOKå~Ú. <ÕáêÖò "≥·Ñ¨ÙQÍ áêiáÈ~Ú#
<å<å™êÃÇÏÉò JHõ¯_Õ H˘O`«HÍÅO `«~åfi`« =∞~°}˜Oz LO_»=K«∞Û. 1858 U_®k =∞^茺
<å\˜H˜ u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞#∞ Ç≤ÏO™êÜ«Ú`«OQÍ J}˜z"Õâß~°∞.
"≥·Ñ¶¨ÖϺʼnõΩ HÍ~°}ÏÅ∞:
„Ѩ}ÏoHõ, x~å‡}O, <åÜ«∞Hõ`fi« Ö’áêÅ∞ u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞ "≥Ñ· Ö¨¶ ϺxH˜ „Ѩ^•è # HÍ~°}ÏÅ∞.
<åÜ«∞‰õΩʼnõΩ ã¨Ê+ì̈"≥∞ÿ# „Ѩ}ÏoHõÅ∞, ÅHΔͺÅ∞ ÖË=Ù. JO^ŒiH© P"≥∂^Œ=∞ÜÕ∞º YzÛ`«"≥∞ÿ#
HÍ~åºK«~°}#∞ xˆ~útOKÕ <åÜ«∞‰õΩ_»∞ ÖË_»∞. u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞ <åÜ«∞‰õΩÅ∞ L=∞‡_ç „Ñ¨}ÏoHõ‰õΩ
JOwHõiOK«Ö^Ë ∞Œ . XHõiÃÑ· =∞~˘Hõ~∞° D~°¬ºÅ`À =º=ǨÏiOKå~°∞. XHõiH˜ =ºuˆ~HõOQÍ =∞~˘Hõ~∞°
‰õΩ„@Å∞ Ѩ<åfl~°∞. "åãÎ̈"åxH˜ D =ºHÎ̃QÆ`« D~°¬ºÅ∞, ‰õΩ„@ÖË ÉèÏ~°`« Ѩ~å*Ü«∂xH˜ „Ѩ^è•#
ÉÏ^茺`«.
H˘O^Œ~∞° ~åAÅ∞ `«#`À\˜"å~°∞ `«ÅÃÑ\˜#ì ™êfi`«O„`«º áÈ~å\Ïxfl J}˜z"Õ¿ãO^Œ∞‰õΩ
„a\©+π‰õΩ ã¨Ç¨Ü«∞O KÕÜ«∞_»O qëê^ŒHõ~°O. <åÉèÏ, áê\˜Ü«∂ÖÏ, HõѨÙ~åÎÖÏʼnõΩ K≥Ok# ã≤‰õΩ¯
~åAÅ∞, ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^£, QÍfieÜ«∞~ü áêʼnõΩÅ∞ „a\©+π‰õΩ PiúHõOQÍ, Ãã·xHõOQÍ ã¨Ç¨Ü«∞O
KÕâß~°∞. Ǩϟů~ü, ã≤OkèÜ«∂ „a\©+π‰õΩ qâßfiã¨áê„`«∞Å∞QÍ =º=ǨÏiOKå~°∞. "åã¨Î"åxH˜
H©ÅHõ"≥∞ÿ# D `«~°∞}OÖ’ gi ã¨Ç¨Ü«∞O ÉèÏ~°`üÃÑ· „a\©+π ÃÑ`«Î#O =∞~À â◊`å|ÌO áê@∞
H˘#™êQÆ_®xH˜ ^ÀǨÏ^ŒÑ¨_çOk. ã≤OkèÜ«∂ ã¨Ç¨Ü«∞O QÆ∞iOz [#~°Öò S<£û ''J`«x qâßfiã¨O
„a\˜+π HÀã¨O ÉèÏ~°`ü#∞ ~°HΔ̃OzOk—— Jx ¿Ñ~˘¯<åfl~°∞.
14
 =_ô"¤ åºáê~°ã∞¨ ÅÎ ∞ („QÍ=∞ã¨∞ÅÎ #∞ Ñ‘Å∞Û‰õΩu<Õ"å~°∞), ÉèÏ~°`« q^•º=O`«∞Å∞(ÉèÏ™êfi=∞º
â◊‰Ωõ ÅÎ #∞ „a\©+π <åâ◊#O KÕã∞¨ OÎ ^Œx ÉèÏqOz#"å~°∞) ‰õÄ_® u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞‰õΩ =∞^Œ`Ì ∞« x=fiÖË^∞Œ .
g\˜H˜ `À_»∞ ÉÁOÉÏ~Ú, =∞„^•ã¨∞, ɡOQÍÖò, ~å[ѨÙ`ü, ѨtÛ=∞ ѨO*ÏÉòÅ∞ u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞‰õΩ
ѨÓiÎQÍ ^Œ∂~°OQÍ L<åfl~Ú. Ãã·xHõ ã≤|ƒOk, PÜ«Ú^èŒ ã¨OѨuÎ, x^èŒ∞Å∞ HõeæLO_ç |Å"≥∞ÿ#
™ê÷#OÖ’ LO_»_»O, ã¨=Ú„^•ÅÃÑ· xÜ«∞O„`«} Hõeæ LO_»_»O, =∞Oz ã¨=∂Kå~° =º=ã¨÷
LO_»_»O`Àáê@∞ ™ê÷xHõ ã¨Ç¨ÏHÍ~°=¸ ÅaèOK«_»O „a\©+π‰õΩ Hõeã≤ =zÛOk.
u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞ ã¨fiÉèÏ=O
Kåi„`å`«‡Hõ 1857 u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞ ã¨fiÉèÏ=O QÆ∞iOz aè#fl"≥∞ÿ# Jaè„áêÜ«∂Å∞
"≥Å∞=_®¤~Ú. H˘O`«=∞Ok Jaè„áêÜ«∞O „ѨHÍ~°O „áê^èŒq∞HõOQÍ H˘xfl „áêO`åÖ’¡ ã≤áê~ÚÅ
kèHͯ~°OQÍ „áê~°OÉè=í ∞~Ú `«~åfi`« „Ѩ*Ï u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞QÍ =∂iOk. =∞~À =~°Oæ "å~°∞ =∂„`«O
Wk ˆH=ÅO ã≤áê~ÚÅ kèHͯ~°"Õ∞HÍHõ x["≥∞ÿ# „Ѩ*Ï u~°∞QÆ∞ÉÏ@x, WOHÍ K≥áêÊÅO>Ë
ÉèÏ~°`« „Ѩ^èŒ=∞ ™êfi`«O„`«º ã¨O„QÍ=∞#x "åºMϺxOKå~°∞. XHõ x~°‚Ü«∂xH˜ =KÕÛ =ÚO^Œ∞ D
Ô~O_»∞ Jaè„áêÜ«∂Å#∂ HõΔ}‚OQÍ Ñ¨sHΔ̃OKåeû LOk.
ÉèÏ~°`« ã¨=∞㨺Å#∞ `«‰õΩ¯= KÕã≤ K«∂Ñ≤Oz "åi ^Õâ◊OÃÑ·#∞#fl =∞Oz #=∞‡HÍxfl
HÍáê_»∞‰õΩ<ÕO^Œ∞‰õΩ QÍ#∞ „a\©+π K«i„`«HÍ~°∞Å∞ KåÖÏ HÍÅO áê@∞ DѶ¨∞@##∞ ˆH=ÅO
ã≤áê~ÚÅ u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞QÍ<Õ ¿Ñ~˘¯<åfl~°∞. D u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞ ѨÓiÎQÍ ^Õâ◊ÉèíHÎ̃ ~°Ç≤Ï`«"≥∞ÿ#^Œx,
™êfi~°úѨÓi`« „Ѩܫ∞`«fl=∞x, ™ê÷xHõ <åÜ«∞Hõ`«fi"Õ∞n ÖË^Œx, „Ѩ*Ï =∞^ŒÌ`«∞ H˘~°=_çO^Œx "å~°∞
Jaè„áêÜ«∞Ѩ_®¤~°∞. D q^èŒ"≥∞ÿ# Jaè„áêÜ«∂xH˜ ~å=_®xH˜ „Ѩ^è•# HÍ~°}O ã≤‰õΩ¯Å∞ „a\©+π
"åiH˜ =∞^ŒÌ`«∞QÍ xÅ=_»O`Àáê@∞ ~å*ϺkèHÍ~° ã≤^•ÌO`«O #∞O_ç `«Ñ≤ÊOK«∞‰õΩ#fl ~å*Ϻ֒¡
JkèHõÉèÏQÆO =∞^茺ã¨÷OQÍ LO_»_»O. „a\©+π K«i„`«HÍ~°∞Å∞ `«∂\Ï=∞O^Œ∞, ã≤áê~ÚÅ
u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞, 1857–58 HÍÅOÖ’ „a\©+π "å~°∞ ™êyOz# „ѨKå~°OÃÑ·<Õ „Ѩ^è•# ^Œ$+≤ì
ÃÑ\Ïì~°∞. u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞‰õΩ `À_»~Ú# „Ѩ*Ï Jã¨Ç¨<åxH˜ ÃÑ^ŒÌQÍ „áê^è•#º`«x=fiÖË^Œ∞. ѨÓiÎQÍ
q㨇iOKå~°∞. J~Ú`Õ D u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞‰õΩ „Ѩ*Ï =∞^ŒÌ`«∞, „Ѩ*Ï ÉèÏQÆ™êfi=∞ºO LO^Œ<Õk
|Ç≤Ï~°OQÆ ~°Ç¨Ï㨺O. u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞ "ÕQÆOQÍ qãÎ̈iOzOz# f~°∞#∞, ^•xH˜ ^˘iH˜# „Ѩ*Ï
™ê#∞Éèí∂u, =∞^ŒÌ`«∞#∞ u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞ ã¨fiÉèÏ"åxfl JOK«<å "ÕÜ«∞_»OÖ’ q㨇iOK«ÖËO. „a\©+π
„QÍ=∂Å#∞ HÍÅÛ_»O, „QÍ=∞ã¨∞ÎÅ#∞ TK«HÀ`« HÀÜ«∞_»O u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞ „Ѩ^è•#OQÍ
ˆHO„nHõ$`«"≥∞ÿ# „áêO`åÖ’¡ ^•xH˜ „Ѩ*Ï =∞^ŒÌ`«∞ U q^èŒOQÍ ÅaèOzO^Œ<Õk ã¨∂zã¨∞Î<åfl~Ú.
D u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞ '„Ѩ^èŒ=∞ ™êfi`«O„`«º ã¨O„QÍ=∞#x— ¿Ñ~˘¯#fl q._ç. ™ê=~å¯~ü
Jaè„áêÜ«∞O`À KåÖÏ=∞Ok ÉèÏ~°fÜ«ÚÅ∞ UH©ÉèíqOKå~°∞. J~Ú`Õ ™êfi`«O„`«º ã¨O„QÍ=∂xH˜
YzÛ`«"≥∞ÿ# „Ѩ}Ïo‰õ LO_®e. ^•xfl #_çÑ≤OKÕO^Œ∞‰õΩ XHõ ã¨Oã¨÷ LO_®e. |Ǩï^Œ∂~üëê,
<å<å™êÃÇÏÉò, ~°≠Ïhû ÅH©Δ ‡ÉèÏ~Ú Ñ¨ikèÖ’x Ѩiã≤÷`«∞Å∞, u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞ KÕã≤# ã≤áê~ÚÅ
Ѩiã≤÷`«∞Å#∞ QÆ=∞x¿ãÎ Wk ™êfi`«O„`«º ã¨O„QÍ=∞#x K≥ѨÊ_®xH˜ Ѩiq∞`«∞Å∞ L<åflÜ«∞<Õk
15
ã¨Ê+ì̈=∞ø`ÀOk. <åÜ«∞‰õΩÅO^ŒiH© "åi ã¨fiO`« „ѨÜ≥∂[<åÅ∞<åfl~Ú. u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞^•~°∞Å`À
|Ǩï^Œ∂~üëê ѨÓiÎQÍ KÕ`«∞Å∞ HõÅ∞ѨÖË^Œ∞. ^Œ`«Î`« ‰õΩ=∂~°∞}˜fl K«@ì|^ŒÌ "å~°ã¨∞_çQÍ QÆ∞iοãÎ
„ѨuѶ¨∞@##∞ xe¿Ñ™êÎ#x ~°≠Ïhû ~å}˜ ÅH©Δ ‡ „ѨuáêkOzOk. u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞ Ãã·x‰õΩÅ∞
ÉèÏ~°`« Ѩ\ì}ÏÅÃÑ· ‰õÄ_® q~°∞K«∞‰õΩѨ_®¤~°∞. ÉèÏ~°fÜ«ÚÅ#∂ ÉèíÜ«∞„ÉèÏO`«∞ʼnõΩ QÆ∞i KÕâß~°∞.
'' ÉèÏ~°`ü‰õΩ ¿ãfiKåÛù "åÜ«Ú=ÙÅ∞ HõeÊOKÕO^Œ∞‰õΩ <å „áê}ÏÅ∞ |eÃÑ_»`å#∞—— Jx XHõ¯
Q˘O`«∞Hõ ‰õÄ_® x#kOK«ÖË^Œ∞.
^Õâ◊"åºÑÎ̈OQÍ u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞ J#∂ǨϺOQÍ, J`«ºO`« "ÕQÆOQÍ "åºÑ≤Oz# f~°∞
QÆ=∞x¿ãÎ =ÚO^Œ∞QÍ Ñ¨^èŒHõO „ѨHÍ~°"Õ∞ [iyO^• J<Õ J#∞=∂#O HõÅ∞æ`«∞Ok. W^˘Hõ
L^Õúâ◊ ѨÓ~°fiHõ ‰õΩ„@ =∂„`«"Õ∞#x ¿Ñ~˘¯#fl POˆQ¡Ü«ÚÅ∞ ãÔ̈~·# q=~°}#∞ W=fiÖËHõáÈÜ«∂~°∞.
1857 u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞‰õΩ =ÚO^Œ∞QÍ qã¨Î $`«OQÍ K«áêfÅ∞ ѨOK«_»O Ѩ^äŒHõO „ѨHÍ~°"Õ∞
[iyO^Œ#_®xH˜ H˘O`« ~°∞A=Ù#∞ K«∂Ñ≤™ÈÎOk, J~Ú`Õ ã¨O`«$Ñ≤ÎHõ~°"≥∞ÿ# q=~°}#∞ =∂„`«O
W=fiÖËHáõ È`«∞Ok. K«áêfŠѨOѨHOõ qq^èŒ ~°HÍÅ „Ѩ[ʼnõΩ qq^èŒ JOâßʼnõΩ ã¨O|OkèOzOk,
^•xHõO`« „áê^è•#º`« ÖË^∞Œ . P q^èOŒ QÍ u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞ XHõ ~°ÇϨ 㨺 ã¨OѶ∞¨ O ^•fi~å =ÚO^Œ∞QÍ<Õ
[iyO^Œ<Õk ѨÓiÎQÍ `«Ñ¨ÙÊ^À= Ѩ\ ì̃OK«_»"Õ∞.
1857 u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞ *ÏfÜ«∞ ™êfi`«O„`«º áÈ~å@=∞x =i‚OK«_»OÖ’ x["≥∞O`À
‰õÄ_® K«iÛOKåe. Wk xã¨ûO^ÕÇϨ OQÍ *ÏfÜ«∞áÈ~å@O HÍ^Œ∞. „Ѩ[Å PO^Àà◊# =ÚYºOQÍ
L`«Î~° ÉèÏ~°`«^ÕâßxˆH Ѩiq∞`«=∞~ÚOk. JO`ÕHÍHõ J^èŒ∞xHõ *ÏfÜ«∞"å^ŒO WOHÍ
L^ŒƒùqOK«<ÕÖË^Œ∞. „a\©+π JkèHÍ~åxfl `«Ñ≤Ê¿ãÎ Z@∞=O\˜ =º=ã¨÷#∞ JkèHÍ~°OÖ’ xÅáêÅ<Õ
JOâ◊OÃÑ· U XHõ¯ <åÜ«∞‰õΩxH© H˘OK≥O ‰õÄ_® J=QÍǨÏ# ÖË^Œ∞. JO`ÕHÍHõ „a\©+¨~°∞¡
`≥zÛ# H˘`«Î =º=ã¨÷ Ѩ@¡ L#flO`« =ºuˆ~Hõ`« „a\©+π ~å[H©Ü«∞ JkèHÍ~°O Ѩ@¡ ÖË^Œ∞. „Ѩ[Ö’¡
J`«ºkèHÉõ Ïè QÆO "åã¨"Î åxH˜ u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞ ã¨=∞Ü«∞OÖ’ „a\©+‰π Ωõ ã¨ÇϨ HõiOKå~°∞. D HÍ~°}OQÍ
D u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞#∞ „Ѩ^èŒ=∞ ™êfi`«O„`«º ã¨O„QÍ=∞=∞x, *ÏfÜ≥∂^Œº=∞=∞x J#ÖËO. J~Ú`Õ
YzÛ`«OQÍ Wk ã≤áê~Ú u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞ Hõ<åfl Z‰õΩ¯=, HÍh *ÏfÜ«∞ q"≥∂K«<å áÈ~å@O
Hõ<åfl `«‰õΩ¯=.
u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞Ö’ ã≤áê~ÚÅ∞ xã¨ûO^ÕÇϨ OQÍ =ÚYºáê„`« áÈ+≤OKå~°∞. =ÚO^Œ∞ÉèÏQÍ#
xeKå~°∞. ã≤áê~ÚʼnõΩ `À_»∞ ÅHõΔÅH˘kÌ ÉèÏ~°fÜ«ÚÅ∞ ‰õÄ_® u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞Ö’ áêÖÁæ<åfl~°∞.
„a\©+π KÕuÖ’ ǨÏ`«=∞~Ú# u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞^•~°∞Å *Ïa`åÖ’ ã≤áê~ÚÅ`Àáê@∞ „Ѩ[Å ¿Ñ~°∂¡
JkèHõOQÍ HõxÊ™êÎ~Ú. Wk ˆH=ÅO u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞ =∂„`«"Õ∞ HÍ^Œx, q™êÎ~°OQÍ "åºÑ≤Oz#
„Ѩ*Ï áÈ~å@=∞x K≥¿ÑÊO^Œ∞‰õΩ KåÖÏ L^•Ç¨Ï~°}Å∞ L<åfl~Ú. u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞ "ÕQÆOQÍ
qãÎ̈iOz# f~°∞, Z‰õΩ¯= „áêO`åʼnõΩ áêH˜# f~°∞#∞ QÆ=∞x¿ãÎ P „áêO`åÖ’¡<≥·<å q™êÎ~°"≥∞ÿ#
„Ѩ*Ï =∞^Œ`Ì ∞« ÅaèOzO^Œx ã¨Ê+¨Oì QÍ J~°=ú ∞ø`ÀOk. KåÖÏ Hˆ O„^•Ö’¡(L^•: g∞~°\ò, PbѶ∞¨ _£)
ã≤áê~ÚÅ`Àáê@∞ „Ѩ[Å∞ ‰õÄ_® HÍ~°º~°OQÆOÖ’H˜ kQÍ~°∞. „a\©+‰π Ωõ =∞^Œ`Ì ∞« QÍ xez#"å~°∞
„Ѩ*Ï„QÆǨxH˜ QÆ∞~°Ü«∂º~°∞. áê\ÏflÖ’ „a\©+π#∞ |Ç≤Ï~°OQÆOQÍ Z^Œ∞~˘¯#flѨÊ\˜H© ã¨Ç¨Ü«∞
16
x~åHõ~°} „áê~°OaèOKå~°∞. HÍ#∂Ê~üÖ’ HÍi‡‰õΩÅÃÑ· ¿ã=Å∞ KÕÜ«∂ÅO@∂ „a\©+¨~°∞¡ XuÎ_ç
ÃÑ\ì̃#ѨÊ\˜H© "å~°∞ `«ÖÁQÆæÖË^Œ∞.
D u~° ∞QÆ ∞ÉÏ@∞Ö’ =∞`«™ê=∞~°ã¨ºO =iúe¡O ^Œx K≥Ñ ¨Ê_®xH˜ ã¨Ê+¨ì" ≥∞ ÿ#
™êHΔͺÅ∞<åfl~Ú. Ô~O_»∞ =∞`åÅ „Ѩ[Å∞ Ѩ~°ã¨Ê~° J=QÍǨÏ<å ã¨∂ÊùiÎx áê\˜OKå~°∞. „a\©+π
„ѨÉèí∞`«fiO ã¨=∞㨺Š#∞O_ç |Ü«∞@Ѩ_ÕO^Œ∞‰õΩ J=ã¨~°"≥∞ÿ#ѨÙÊ_»ÖÏ¡ qÉèílOK«∞–áêeOK«∞
J<Õ ã¨∂„`åxfl áê\˜Oz#ѨÊ\˜H© D ã¨O^Œ~°ƒùOÖ’ =∂„`«O "åi „Ѩܫ∞`«flO qѶ¨Å=∞~ÚOk.
Jã¨Ç¨<åxH˜ =ºuˆ~HõOQÍ 'ã¨fi^èŒ~°‡— HÀã¨O „Ѩ^è•#OQÍ D áÈ~å@O ™êyOk. =∞`«Ñ¨~°"≥∞ÿ#
ã¨=∞㨺Å∞ u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞ ÃÑÅ∞¡|Hõ\ÏxH˜ „áê^èŒq∞Hõ HÍ~°}=∞Ü«∂º~Ú. „Ѩ[Å P^蕺u‡Hõ
J=ã¨~åÅ∞ fˆ~ÛO^Œ∞‰õΩ ã≤áê~Ú #∞O_ç =∞O„u =~°‰õΩ „Ѩu™ê÷~ÚÖ’ =∞øbfiÅ∞, ѨO_ç\òÅ∞
JO^Œ∞ÉÏ@∞Ö’ LO_Õ"å~°∞. u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞^•~°∞ʼnõΩ ¿ã=Å∞ JOkOK«_O» Ö’ ѶH¨ ~© Åü ∞ =ÚYºáê„`«
áÈ+≤OKå~°∞. =∞`« ÉèÏ=#Å∞ u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞^•~°∞Ö’¡ ^è≥·~åºxfl, ã¨∂ÊùiÎx ~°yeOz#ѨÊ\˜H© "åi
=∞^茺 qÉèË^•Å‰õΩ HÍ~°}=∞=fiÖË^Œ∞. P HÍÅO <å\˜H˜ ™ê=∂lHõ Ѩiã≤÷`«∞ʼnõΩ u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞
J^ŒÌO Ѩ\ ˜ìOk. Wk ã¨O„Ѩ^•Ü«∞O`Àáê@∞ P^èŒ∞xHõ ÉèÏ"åÅ#∞ ‰õÄ_® ~°yeÛOk.
u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞‰õΩ =∞`«Ñ¨~°"≥∞ÿ# JOâßÖË HÍ~°}"≥∞ÿ#ѨÊ\˜H© ^•x ã¨fiÉèÏ=O =∂„`«O
~å[H©Ü«∞Ѩ~°OQÍ<Õ LOk. u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞ <åÜ«∞‰õΩÅ∞ P^蕺u‡Hõ "å^Œ∞Å∞ HÍ^Œ∞, „Ѩ[Ö’¡
#∞O_ç =zÛ# "åˆ~. Jxfl KÀ@¡ [iy# áÈ~å\ÏÖ’¡#∂ 1857Ö’ „ѨÉèí∞`«fi iHÍ~°∞¤Å∞,
Ѩ„`åÅ∞ ^èŒfiOã¨=∞Ü«∂º~Ú.
UkU"≥∞ÿ<å D u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞ áê`« ã¨O„Ѩ^•Ü«∞ qÅ∞=Å#∞ uiy `≥KÕÛO^Œ∞‰õΩ
[iy# „Ѩܫ∞`«flO. `«=∞#∞ ^≥|ƒfã≤# H˘`«Î =~åæʼnõΩ =ºuˆ~HõOQÍ ã¨<å`«#, ã¨O„Ѩ^•Ü«∞
áêÅHõ =~åæʼnõΩ ™êO„Ѩ^•Ü«∞â◊‰õΩÎÅ∞ JO_»QÍ xeKå~Ú. "åãÎ̈"åxH˜ u~ÀQÆ=∞# â◊‰õΩÎÖˇ·#
Ѩ^Œg„Éèí+¨μìÖˇ·# ~åAÅ∞, Éèí∂™êfi=∞º â◊‰õΩÎÅ∞ áÈ~å\ÏxH˜ <åÜ«∞Hõ`«fiO =Ç≤ÏOKå~°∞. JkèHõ
Ѩ#∞flÅ∞, JkèHõ H“à◊√§, ™ê=∂lHõ Jã¨=∂#`«Å`À „‰õΩOyáÈ~Ú# „Ѩ[Å∞ gà◊¡`À KÕ`«∞Å∞
Hõeáê~°∞. P q^èŒOQÍ D u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞ Éèí∂™êfi=∞º â◊‰õΩÎÅ Zyã≤áê@∞. HÍh K«i„`«Ö’, ^•x
ã¨fiÉèÏ=O s`åº Ñ¨ÓiÎQÍ "≥#HõѨ@∞ì Ѩ@ì^Œ∞. XHõ „Ѩ*Ï L^Œº=∞O XHõ ™ê^è•~°} „Ѩܫ∂}O
=∂„`«"Õ∞ HÍ^Œ∞. Jk ™êˆQ H˘nÌ „¿Ñ~°} á⁄Ok =∞iO`« L„^ÕHõOQÍ =∂~°∞`«∞Ok. P „Hõ=∞OÖ’
u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞‰õΩ HÍ~°}"≥∞ÿ# P=Ù, ѨOk H˘=Ùfi `«∂\Ï=∞O^Œ∞#∞ P `«~°∞"å`« „a\©+π "åiÃÑ·
áÈ~å@OÖ’ LѨÜ≥∂yOKÕO^Œ∞‰õΩ ã≤áê~ÚÅ∞ `«Ñ¨ÙÊQÍ ÉèÏqOK«ÖË^Œ∞.
D u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞ JѨÙÊÖ’¡ L#fl"åiH˜, Jã¨O`«$Ñ≤Î`À L#fl"åiH˜ XHõ J=HÍâ◊O
HõeÊOz#ѨÊ\˜H© „Ѩ[ÅO`å ѨÓiΙê÷~ÚÖ’ áêÖÁæ<åfl~°x K≥ѨÊ_®xH˜ ã¨Ê+ì̈"≥∞ÿ# P^è•~åÖË¡=Ù.
D u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞ <åÜ«∞Hõ`«fiO, ^•x‰õΩ#fl Ãã·^•ÌOuHõ ÉèÏ=#, u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞ L`«Ê#fl=∞ÜÕ∞º
<å\˜H˜ K«∞@∂ì L#fl Ѩiã≤`÷ ∞« Å∂ JO^Œ∞‰õΩ HÍ~°}=∞Ü«∂º~Ú. XHõ"àÕ ◊ „Ѩ[ÅO^Œ~∂° u~°Q|Æ _ç
LO>Ë `˘ÅyOz# ~åAÅ∞, Éèí∂™êfi=∞º â◊‰õΩÎÅ∞ "åi ~°HõΔ} HÀã¨O „a\©+π ѨOK«# KÕ̂~"å~°∞.
Pq^èŒOQÍ uiy "Õ∞ÖÁ¯#fl Éèí∂™êfi=∞º â◊‰õΩÎÅ Ç‘Ï~À~Ú[O, „Ѩ*Ï K≥·`«#ºO, q^ÕjÜ«∞`« Ѩ@¡
17
֒֒ѨŠÃÑiy# =ºuˆ~Hõ`«, =∞`« ã¨O|O^èŒ, ™ê=∂lHõ J}˜z"Õ`«Å #∞O_ç ÃÑÅ∞¡aH˜#
P„QÆǨÏO Jxfl Hõeã≤ 1857 u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞QÍ =∂~å~Ú.
„áê^è•#º`«
Ç≤ÏO^Œ∂, =Úã‘¡"£∞ Éèí∞[O Éèí∞[O HõeÑ≤ L=∞‡_ç â◊„`«∞=Ù‰õΩ =ºuˆ~HõOQÍ SHõºOQÍ
™êyOz# D áÈ~å@O ÉèÏ~°`« K«i„`«Ö’<Õ J^Œ∞ƒù`« Ѷ¨∞@ìO. u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞ qѶ¨Å=∞~Ú<å
„Ѩ[Ö’¡ ã¨∂ÊùiÎ =∂„`«O K≥kiáÈÖË^Œ∞. ÉèÏ~°`« „Ѩ[Å =∞#ã¨∞ûÖ’ D u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞ K≥iyáÈx
=Ú„^Œ#∞ "Õã≤Ok. W^Õ `«~åfiu HÍÅOÖ’ ã¨=∞~°jÅ *ÏfÜ≥∂^Œº=∂xH˜ ÉÏ@Å∞ "Õã≤Ok.
_®Hõì~ü =∞AO^•~ü =∂\Ö’¡ ''EeÜ«∞ãπ ã‘[~ü „|u‰õΩ#flѨÙÊ_»∞ Hõ<åfl K«xáÈ~Ú#ѨÙÊ_»∞
KåÖÏ â◊H˜Î=O`«OQÍ =∂~å_»x K≥ѨÙÎO\Ï~°∞. 1857 u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞#∂ J q^èŒOQÍ<Õ
K≥ÑÙ¨ ÊHÀ=K«∞Û. ^•x x["≥∞#ÿ ã¨fiÉèÏ=O U"≥∞#ÿ ѨÊ\˜H© ÉèÏ~°`Öü ’x u~°∞QÆ∞ÖËx „a\©+π PkèÑ`¨ åºxfl
ZkiOKÕO^Œ∞‰õΩ XHõ zǨÏflOQÍ =∂iOk. „a\©+π Hõ|O^èŒ Ç¨Ï™êÎÅ #∞O_ç ÉèÏ~°`ü#∞ q=ÚHÎ̃
KÕ¿ãO^Œ∞‰õΩ ÉèÏ~°`« *ÏfÜ≥∂^Œº=∞O „áê~°OÉèÏxH˜ =ÚO^Õ D u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞ XHõ k‰õÄûzÖÏQÍ,
XHõ L^•Ç¨Ï~°}QÍ xezáÈ~ÚOk——.
1857 u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞ `«~åfi`« ÉèÏ~°`Öü ’x „a\©+π áêÅ<å q^è•<åÖ’¡ ÉèÏs =∂~°∞ÊÅ∞
KÀ@∞KÕã¨∞‰õΩ<åfl~Ú. ã¨fi^Õj ~åAÅ#∞ `«# H©Å∞ÉÁ=∞‡Å∞QÍ KÕã¨∞H˘x "åix ~°HΔ̃OK«_»O
„áê~°OÉèí=∞~ÚOk. u~ÀQÆ=∞#, KåO^Œã¨"å^Œ ™ê=∂lHõ, =∞`«Ñ¨~°"≥∞ÿ# ™êO„Ѩ^•Ü«∂ʼnõΩ
uiy r=O áÈã≤Ok. g\˜x ã¨O㨯iOKåÅ#fl „ѨQÆujÅ ÉèÏ~°fÜ«ÚÅ Jaè„áêÜ«∂xfl
ѨiQÆ}#Ö’H˜ fã¨∞HÀÖË^Œ∞. „áê~°OÉèíOÖ’ =Úã‘¡"£∞ŠѨ@¡ Hõ~°∞‰õΩQÍ „Ѩ=iÎOz#ѨÊ\˜H© P
`«~°∞"å`« "åi Jaè=$kú Ѩ@¡ Z‰õΩ¯=QÍ =∂\Ï¡_»_»O „áê~°OaèOzOk. Ç≤ÏO^Œ∂–=Úã‘¡"£∞
SHõº`« `«=∞ áêÅ#‰õΩ „Ѩ=∂^Œ=∞x „QÆÇ≤ÏOz# „a\©+π 'qÉèílOK«∞–áêeOK«∞ J<Õ ã¨∂„`åxfl
Z#∞fl‰õΩOk.
u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞ „Ѩ`«ºHõΔ Ñ¶¨e`«OQÍ HõOÃÑh áêÅ# JO`«"≥∞ÿ ÉèÏ~°`ü ѨiáêÅ# „a\©+π
~å}˜, P"≥∞ áê~°¡"≥∞O\ò KÕuÖ’H˜ "≥o¡Ok. ÉèÏ~°`« áêÅ# HÀã¨O 15 =∞Ok ã¨Éèí∞ºÅ`À
=∞O_»ex U~°Ê~°K_« O» `Àáê@∞ ~å[º HÍ~°º^Œi≈x ‰õÄ_® xÜ«∞q∞OKå~°∞. Ãã<· åºxfl ѨÓiΙê÷~ÚÖ’
xi‡OKå~°∞. ÉèÏ~°`« ^Õâ◊OÖ’ PiúHõ ^ÀÑ≤_ç =∞iO`« f„=~°∂ѨO ^•eÛOk. =∞~À"≥·Ñ¨Ù
u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞Ö’ áêÖÁæ#fl ÉèÏ~°fÜ«ÚÅ `åºQÍÅ∞ *ÏfÜ≥∂^Œº=∂xH˜ JO‰õΩ~å~°Ê} KÕâß~Ú.
<å<å™êÃÇÏÉò, ~°≠Ïhû ~å}˜, |Ǩï^Œ∂~üëêÅ∞ *ÏfÜ«∞ Ç‘Ï~ÀÅ∞QÍ =∂~å~°∞. *ÏfÜ«∞
™êfi`«O„`À^Œº=∞HÍ~°‰Ωõ Å∞QÍ QÆ∞iÎOK«|_®¤~∞° . P q^èOŒ QÍ u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞ Ju`«fi~°Ö’<Õ u~°∞QÆ∞ÖËx
„a\©+π PkèѨ`åºxfl ã¨"åÖò KÕ¿ã zǨÏflOQÍ =∂iOk.
1857 u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞ `«~åfi`«
u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞ J}˜z"Õã≤# `«~åfi`« ÉèÏ~°`üÖ’ U~°Ê_»¤ H˘`«Î „ѨÉèí∞`«fiO ''`«=∞
™êO„Ѩ^•Ü«∂Å#∞, Ѩ^ŒÌ`«∞Å#∞—— |Å=O`«OQÍ ~°∞^ÕÌ „Ѩ㨈HÎ ÖË^Œx Ǩg∞xzÛOk. „H˜ã≤ìÜ«∞<£
18
q∞+¨#sÅ #∞O_ç `«#‰õΩ`å#∞QÍ ^Œ∂~°OQÍ LOk. ~åAÅ#∞ `˘ÅyOKÕ „Ѩ„H˜Ü∞« #∞ xe¿Ñã≤Ok.
Éè∂í ™êfi=ÚŠǨωõΩ¯Å Ñ¨@¡ „Ѩ`ºÕ Hõ „â◊^ÌŒ K«∂Ñ≤Ok. Éèqí +¨º`«∞ÖÎ ’ Ãã#· ºOÖ’ [i¿Ñ xÜ«∂=∞HÍÅhfl
''Ü«Ú^ŒÌ `≥QÆÅ∞——QÍ Ñ≤Å=|_Õ "åi #∞O_Õ KÕѨ\ ì̃Ok.
„a\©+π áêʼnõΩÅ∞ KèåO^Œã¨"å^•xfl „áÈ`«ûÇ≤ÏOK«#ѨÊ\˜H© "≥Ú^Œ\ ˜ J~°úÉèÏQÆOHõ<åfl
19= â◊`å|ÌO Ô~O_À J~°úÉèÏQÆOÖ’ ÉèÏ~°`« ã¨=∂[O KåÖÏ "ÕQÆOQÍ =∂~°∞ÊÅ∞ K≥OkOk.
ÉèÏ~°fÜ«ÚʼnõΩ „a\©+π KåÖÏ J=HÍâßÅ∞ HõeÊOzOk. 1850H˜ ѨÓ~°fiO áêâßÛ`«º ^ÕâßÅ
™êOˆHuHõ Ѩi*Ï˝#O kQÆ∞=∞uH˜ KåÖÏ `«‰õΩ¯= J=HÍâßÅ∞ LO_Õq. P `«~åfi`« ÃÑ^ŒÌ Ô~·ÖËfi
=º=ã¨÷#∞ U~°ÊiKå~°∞. 1904Ö’ 28 "ÕÅ "≥∞ÿà◊¡ Ô~·ÖËfi Öˇ·#∞#∞ xi‡OKå~°∞. ÉèÏs h\˜áê~°∞^ŒÅ
Ѩ^äŒHÍÅ#∞ „Ѩ"Õâ◊ÃÑ\ì̃# HÍ~°}OQÍ QÆ`« 20 Uà◊√¡QÍ ™êQÆ=Ù`«∞#fl Éèí∂q∞H˜ Ô~\ì̃OѨ٠Éèí∂q∞
™êQÆ∞Ö’H˜ =zÛOk. Ô~·ÖËfi =º=ã¨÷Å∞, ÉèÏsQÍ ÃÑiy# Pqi F_»Å ™ê=∞~°úºO, ã¨∂Ü«∞*ò
HÍÅ∞= „áê~°OÉèOí HÍ~°}OQÍ ÉèÏ~°`« ~Ô `· ∞« ʼnõΩ ÉèÏs™ê÷~ÚÖ’ „ѨÑO¨ K« =∂Ô~¯\ò JO^Œ∞ÉÏ@∞Ö’H˜
=zÛOk. J~Ú`Õ H˘kÌ=∞Ok =∂„`«"∞Õ D J=HÍâßÅ#∞ LѨÜ∂≥ yOK«∞H˘x q∞QÆ∞Å∞ ѨO@#∞
J=Ú‡H˘x Éè∂í =ÚÅ#∞ J^Œ#OQÍ H˘#∞QÀÅ∞ KÕ™ê~°∞. H˘xfl Ѩi„â◊=∞Å∞ Jaè=$kú K≥O^•~Ú.
ѨtÛ=∞ ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’ ^ÕjÜ«∞ =„ãÎ̈ Ѩi„â◊=∞Å∞ LxH˜Ö’H˜ =KåÛ~Ú. ÉèíÜ«∞OHõ~° Hõ~°∞=ÙÅ∞
ZO`« PiúHÍaè=$kú<≥·<å =∞O^ŒyOѨ KÕ™êÎÜ«∞<Õk 1880, 1890 ÅÖ’ =zÛ# Hõ~°∞=ÙÅ∞
x~°∂Ñ≤OKå~Ú. J~Ú`Õ 19= â◊`å|ÌѨ٠„áê~°OÉèíOÖ’ <≥ÅH˘#fl =∂O^茺 Ѩiã≤÷`«∞Å∞
`˘ÅyáÈÜ«∂~Ú.
#QÆ~åÖ’¡, Ѩ@}ì ÏÖ’¡ qâ◊fiq^•ºÅÜ«∂Å∞, HÍÖËrÅ∞, áê~îâ° ßÅÅ∞ "≥eâß~Ú. J`«ºkèHõ
ÉèÏQÆO ÉèÏ~°fÜ«ÚÅ K˘~°=`À<Õ „áê~°OÉèí=∞Ü«∂º~Ú. J~Ú`Õ "≥∞HÍÖË PtOz#@∞¡QÍ
POˆQ¡Ü«ÚʼnõΩ #Hõà◊√¡ =∂„`«O `«Ü«∂~°=fiÖË^Œ∞. `«=∞ ã¨fiO`« ÉèÏ+¨Å‰õΩ `À_»∞ WOw¡+¨μ#∞
LѨÜ∂≥ yOK«_O» <Õ~∞° Û‰õΩ#fl ÉèÏ~°fÜ«ÚÅ∞ `«=∞‰õΩ J=ã¨~"° ∞≥ #ÿ H˘`«Î >ˇHÍflÅrÅ#∞, Ѩ^`ÌŒ ∞« Å#∞
<Õ~°∞Û‰õΩ<åfl~°∞. „a\©+π ã¨O㨯 $uÖ’ `«=∞#∞ PHõi¬Oz# "å\˜x J#∞ã¨iOKå~°∞. „Ѩ=ÚY
"Õ∞^è•=ÙÅ∞ #_çÑ≤# L^Œº=∂Å∞ áêâßÛ`«º „ѨÉèÏ=O`À [iQÍÜ«∞x J#_»O ã¨=∞O[ã¨O
HÍ^Œ∞. Jq Ç≤ÏO^Œ∂, =Úã‘¡"£∞ =∞`åÅ ã¨O㨯~°} HÀã¨O ™êy# L^Œº=∂Å∞. Jq ÉèÏ~°`«
ÉèÏ+¨Ö’¡ =ºH©ÎHõiOѨ|_ç# ã¨O㨯 $`«∞Å Jaè=$kú HÀã¨O [iy# L^Œº=∂Å∞. =Å㨠áêÅ#Ö’
`«ÖˇuÎ# W|ƒO^Œ∞Ö’¡ #∞O_Õ 19= â◊`å|ÌO =ÚyOѨ٠<å\˜H˜ P^èŒ∞xHõ ÉèÏ~°`ü L^ŒƒùqOzOk.
D „Hõ=∞OÖ’ „a\©+π áêÅ<å q^è•#O áê„`« ‰õÄ_® =ÚYº"≥∞ÿO^Õ. J~Ú`Õ =Å㨠áêÅ#
J=ã¨~åÅ HÀã¨O HÍHõ ÉèÏ~°fÜ«ÚÅ JHÍOHõΔÅ "Õ∞~°‰õΩ P^èŒ∞xHõ ÉèÏ~°`ü ~°∂ѨÙk^Œ∞̉õΩOk.
„a\©+π áêÅ#‰õΩ „Ѩ*Ï x~°ã¨#
ÉèÏ~°`üÃÑ· „a\©+π ~°∞kÌ# ѨiáêÅ<å q^è•<åxH˜ =ºuˆ~HõOQÍ Ñ¨Ù\ì̃# „Ѩ*Ï x~°ã¨#
1857 u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞Ö’ „Ѩ^•è # áê„`« áÈ+≤OzOk. Ããx· Hõ u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞`À L`«~Î ° ÉèÏ~°`^« âÕ O◊ Ö’
„a\©+π PkèѨ`«ºO Ѩ\ÏѨOK«Å~Ú# `«~°∞"å`« qq^èŒ ã¨=∞㨺Å`À ã¨`«=∞`«=∞ø`«∞#fl J<ÕHõ
19
=∞Ok „Ѩ[Å∞ u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞Ö’H˜ ^Œ∂HÍ~°∞. u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞ qѶŨ O HÍ=_»O`À „Ѩ[Å∞ Z^Œ∞~˘¯#fl
J<ÕHõ ã¨=∞㨺Å∞ JѨi+¨¯ $`«OQÍ<Õ q∞yeáÈÜ«∂~Ú. `«^Œ∞Ѩi J~°ú â◊`å|úOÖ’ =Å㨠áêÅ#
`«# PkèѨ`åºxfl =∞iO`« ÃÑOK«∞HÀ=_»O`À H˘`«Î ~°OQÍÖ’¡ q"å^•Å∞ `«Öˇ`åÎ~Ú. J~Ú`Õ
P q"å^•Å#∞ „a\©+π „ѨÉèí∞`«fiO ã¨∞ÅÉèíOQÍ J}˜z"Õã≤Ok. ã¨=∂Kå~° ~°OQÆOÖ’ ѨÙ~ÀQÆu,
"≥∞+‘<£ QÆ<£ `«Ü«∂~°∞, áÈbã¨∞, Ãã·#ºO qãÎ̈~°} ÖÏO\˜ =hfl „Ѩ*Ï x~°ã¨##∞ P ™ê÷xHõ
„áêO`«O #∞O_ç ѨHõ¯ „áêO`åʼnõΩ qã¨ÎiOK«‰õΩO_® ã¨∞ÅÉèíOQÍ J}˜z"ÕÜ«∞_®xH˜
LѨÜ∂≥ QÆÑ_¨ ®¤~Ú. nO`À x~°ã#¨ Å∞ ѨÓiÎQÍ ™ê÷xHõ „áêO`åʼnõΩ, „Ѩ`ºÕ Hõ ã¨=∞㨺ʼnõΩ =∂„`«"∞Õ
Ѩiq∞`«=∞Ü«∂º~Ú.
„a\©+π áêÅ#‰õΩ =ºuˆ~HõOQÍ [iy# „Ѩ*Ï áÈ~å\ÏÅhfl =ÚYºOQÍ ™ê÷xHõ
=º=™êÜ«∞ ã¨O|O^è•Å∞, ã¨=∞㨺ʼnõΩ ã¨O|OkèOz#"Õ. "Õ\ ˜Hõ"Õ "Õˆ~fi~°∞QÍ áÈ~å\ÏÅ∞
#_çKå~Ú. 1918 `«~åfi`« *ÏfÜ≥∂^Œº=∂xH˜ H˘`«Î <åÜ«∞Hõ`«fiOQÍ QÍOnè ~°OQÆ „Ѩ"Õâ◊O
KÕã#≤ `«~åfi`Õ HÍO„ÔQãπ áêsì HÍi‡Hõ, Hõ~¬° Hõ _ç=∂O_»`¡ À ã¨=∞~°jÅ „Ѩ*Ï áÈ~å\ÏÅ∞ x~°fiÇ≤ÏOz
=Å㨠áêÅ#‰õΩ ã¨"åÖò qã≤iOk. =∞~°ÖÏ "Õ̂~fi~°∞ áÈ~å\ÏÅ HõÅ~ÚHõQÍ XHõ ÃÑ^ŒÌ L^Œº=∞O
„a\©+π „ѨÉèí∞`åfixH˜ =ºuˆ~HõOQÍ „áê~°OÉèí=∞~ÚOk. J~Ú`Õ DÖ’QÍ [iy# „Ѩ*Ï
L^Œº=∂ÖËg 1857 u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞ `«Ñʨ q∞ye#q „a\©+π áêÅ#‰õΩ =ÚѨÙÊQÍ Ñ¨i}q∞OK«Ö^Ë ∞Œ .
J~Ú`Õ D „Ѩ*Ï L^Œº=∂Å∞ =∂„`«O x~°O`«~°O „a\©+π JkèHÍ~°∞Å#∞ PO^Àà◊#‰õΩ QÆ∞i
KÕã¨∂Î<Õ L<åfl~Ú.
J~Ú`Õ JkèHÍ~°∞Å∞, „a\©+π K«i„`«HÍ~°∞Å∞ "åi x"ÕkHõÖ’¡, ~°K«#Ö’¡ P q^èŒ"≥∞ÿ#
„Ѩ*Ï x~°ã¨#Å ¿ÇÏ`«∞|^ŒÌ`«#∞ u~°ã¨¯iOKå~°∞. u~°∞QÆ∞ÉÏ@¡#∞ ''u~ÀQÆ=∞# áÈHõ_»Å∞——QÍ,
''„ѨQÆu =ºuˆ~Hõ"≥∞ÿ#q——QÍ ¿Ñ~˘¯<åfl~°∞. „Ѩ[Å∞ áê`«HÍÅѨ٠ÉèÏ=#Å`À L<åfl~°x, =¸_è»
qâßfi™êÅ`À u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞¡ KÕã¨∞Î<åfl~°x QÆ∞_ç¤QÍ „ѨHõ\ ˜OKå~°∞. ÉèÏ~°fÜ«ÚÅ „ѨÜ≥∂[<åÅ#∞
`å"Õ∞ ÉÏQÍ Ñ¨i~°HΔ̃OK«QÆÅ=∞x „a\©+π JkèHÍ~°∞Å∞ `«=∞‰õΩ `å=ÚQÍ „ѨHõ\ ˜OK«∞‰õΩ<åfl~°∞.
ÉèÏ~°fÜ«ÚÅ „ѨÜ≥∂[#O HÀã¨O |Å=O`«OQÍ<≥·<å "åi áêÅ<å q^è•<åxfl ~°∞^•ÌÅx
ÉèÏqOKå~°∞. ÉèÏ~°fÜ«ÚʼnõΩ ™êfi`«O„`«O =zÛ# `«~°∞"å`« ‰õÄ_® ÉèÏ~°`üÖ’x „a\©+π áêÅ<å
q^è•<åxH˜, „Ѩ*Ï L^Œº=∂ʼnõΩ ã¨O|O^è•xfl "≥uˆH „Hõ=∞OÖ’ KåÖÏ =∞Ok K«i„`«HÍ~°∞Å∞
ÃÑ·# ¿Ñ~˘¯#fl "≥·Yi<Õ H˘#™êyOKå~°∞. „Ѩ[Å ÖHΔͺŠѨ@¡ J=QÍǨÏ# ÃÑOK«∞HÀ=_®xH˜
QÍx, "å\˜ Ѩ@¡ ™ê#∞Éèí∂ux =ºHõÎO KÕÜ«∞_®xH˜ QÍx Z@∞=O\˜ „Ѩܫ∞`«fl=¸ [~°QÆÖË^Œ∞.
"åÔ~O^Œ∞‰õΩ ã¨OѶ¨∞\˜`«=∞Ü«∂º~°∞, ZO^Œ∞‰õΩ áÈ~å_®~°∞ J<Õ JOâßÅÃÑ· Z@∞=O\˜ qâı¡+¨}Ï
[~°QÆÖË^Œ∞.
1960 `«~åfi`« ÉèÏ~°`« „Ѩ[Ö’¡ =Å㨠áêÅ# ^Œ$+≤ì`À H͉õΩO_® `«=∞ ã¨fiO`«
^Œ$+≤ì`À K«i„`«‰õΩ ã¨O|OkèOz# JOâßÅ#∞ `≥Å∞ã¨∞HÀ"åÅ<Õ Pã¨HÎ̃ ÃÑiyOk. 1960Ö’
LxH˜Ö’H˜ =zÛ# #HõûÖòû L^Œº=∞O HÍ~°}OQÍ „Ѩ*Ï x~°ã#¨ ŠѨ@¡ KåÖÏ=∞Ok K«i„`«HÍ~°∞Å
^Œ$HõÊù^äŒOÖ’ =∂~°∞ÊÅ∞ =KåÛ~Ú. D áÈ~å@O ^•fi~å Éèí∂q∞ÖËx ¿Ñ^ŒÅ∞, J@ì_»∞QÆ∞ =~åæÅ
20
„Ѩ[Å∞ ~å[H©Ü«∂Å`Àáê@∞ Jxfl JOâßÖ’¡#∂ ^èŒxHõ=~åæÅ Hõ<åfl U=∂„`«O fã≤áÈ=∞x
ã¨Ê+ì̈O KÕ™ê~°∞. ÉèÏ~°`üÖ’x Ô~·`åOQÆ áÈ~å\ÏÅ K«i„`«Ö’H˜ `˘Oy K«∂_®Å<Õ Pã¨HÎ̃ #HõûÖˇ·\ò
L^Œº=∞O J#O`«~°O ÃÑiyOk. Ô~·`åOQÆ áÈ~å\ÏÅ K«i„`«#∞ JѨÊ\˜=~°‰õΩ K«i„`«HÍ~°∞Å∞
q㨇iOKå~°x ÖË^• `«‰Ωõ ¯= KÕã≤ K«∂áê~°<Õ ã¨`åºxfl #HõûÖˇ\· ò L^Œº=∞O "≥Å∞QÆ∞Ö’H˜ `≥zÛOk.
#HõûÖˇ\· ò L^Œº=∞OÖ’x ~Ô `· åOQÆ ã¨=∞~°jÅ`«‰Ωõ n~°H… ÍeHõ K«i„`« LO^Œx H˘kÌ=∞Ok =∂„`«"∞Õ
K≥ѨÊQÆÅ∞æ`«∞<åfl~°∞. KåÖÏ J^茺ܫ∞<åÅ∞ nxfl u~°ã¨¯iã¨∞Î<åfl~Ú. „QÍg∞} „áêO`åÖ’¡ L#fl`«
=~åæʼnõΩ K≥Ok# Éèí∂™êfi=ÚÅ∞ =∂„`«"Õ∞ áÈ~å\ÏÅ∞ x~°fiÇ≤ÏOKå~°x, ¿Ñ^Œ Ô~·`«∞Å#∞ ‰õΩÅO
¿Ñ~°∞`À ã¨g∞HõiOKå~°x D J^茺ܫ∞<åÅ∞ "åkã¨∞Î<åfl~Ú. D "å^Œ#ʼnõΩ Ö’|_Õ 1857
u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞#∞ ‰õÄ_® qâı+¡ O≤ Kå~°∞. nxH˜ `À_»∞ ¿Ñ^Œ"åà◊√¡ u~°Q|Æ _ç#ѨÙÊ_»ÖÏ¡ "å~°∞ Z^Œ∞~˘¯#fl
ã¨=∞㨺ŠHÍ~°}OQÍ H͉õΩO_® HõΔ}˜HÍ"Õâ◊O`À<À, =∞`«`«`«fi ÉèÏ=#Å`À<À u~°QÆ|_®¤~°x
z„fHõiOKå~°∞.
ÃÑ·q^èŒOQÍ J`«ºkèHõ Ô~·`åOQÆ áÈ~å\ÏÅxflO\˜H© ÉèÏ~°`« K«i„`«Ö’ KÀ@∞ ^ŒHõ¯ÖË^Œ∞.
J~Ú`Õ H˘kÌ=∞Ok K«i„`«HÍ~°∞Å∞ =∂„`«"Õ∞ =Åã¨áêÅ#‰õΩ =ºuˆ~HõOQÍ „QÍg∞} áÈ~å\ÏÅ∞
[iQÍÜ«∞x, =Å㨠áêÅ# HÍ~°}OQÍ ™ê÷xHõOQÍ H˘O`«=∞Ok „ѨÜ≥∂[#O á⁄O^•~°x
ã¨iQÍæ ¿Ñ~˘¯<åfl~°∞. 18= â◊`å|ÌO z=~À¡, 19= â◊`å|ÌO „áê~°OÉèíOÖ’ Ô~·`åOQÆO Éèí∂q∞
Ѩ#∞fl ÉèÏ~°O`À ÉÏ^èŒÑ¨_®¤~°∞. D Ѩ#∞flÅ#∞ `«yæOz `«~°∞"å`« H˘`«Î `«~°Ç¨ ^ÀÑ≤_ç
„áê~°OÉèí=∞~ÚOk. Ô~·`«∞ŠѨO@#∞ H˘#∞QÀÅ∞ KÕ¿ã =∞^茺=~°∞ÎÅ∞QÍ Éèí∂™êfi=ÚÅ∞, =_ô¤
"åºáê~°ã∞¨ ÅÎ ∞, „a\©+π áêO@~°∞¡ ~Ô `· ∞« Å#∞ xÅ∞=Ù<å ^ÀKÕâß~°∞. ÃÑ@∞ì|_ç^•s =º=ã¨÷ `«~Ç° ¨ Ö’
=∞^茺=~°∞ÎÅ∞ Éèí∂q∞ÃÑ· Pã≤ΠǨωõΩ¯Å∞ á⁄O^Œ_»O =∞iO`« ^ÀÑ≤_çH˜ ^•ifã≤Ok. „a\©+¨~°∞¡
™ê÷xHõ ǨÏã¨ÎHõà◊ŠѨi„â◊=∞#∞ ‰õÄ_® ^èŒfiOã¨O KÕâß~°∞. ǨÏã¨ÎHõà◊Å =$uÎ^•~°∞Å∞ ‰õÄ_®
=º=™êÜ«∞OÖ’H˜ <≥@ì|_ç Ô~·`åOQÆO`À Éèí∂q∞ HÀã¨O áÈ\©Ñ¨_®¤~°∞. yi[#∞Å∞, |ÅÇ‘Ï#
=~åæÅ Ô~·`«∞Å q+¨Ü«∞OÖ’#∂ W^Õ [iyOk. "åi ѨzÛHõ |Ü«∞à◊¡#∞, J@g Éèí∂=ÚÅ#∞
„a\©+π "å~°∞ Pnè#OÖ’H˜ fã¨∞‰õΩ<åfl~°∞. nx Ѷ¨e`«OQÍ 19= â◊`å|Ì HÍÅOÖ’ „QÍg∞}
„Ѩ*ÏhHõOÖ’ ÃÑ^ŒÌ Z`«∞Î# ^•i„^ŒºO `åO_»qOzOk.
H˘O`«=∞Ok K«i„`«HÍ~°∞Å∞ „Ѩ*Ï x~°ã¨##∞ S^Œ∞ ÉèÏQÍÅ∞QÍ qÉèílOK«_®xH˜
„Ѩܫ∞uflOKå~°∞. 1. „a\©+π#∞ áê~°„^Àe áê`« áêʼnõΩÅ#∞, áê`« ™ê=∂lHõ ã¨O|O^è•Å#∞
„Ѩu+≤ìOK«∞HÀ"åÅ#∞‰õΩ<Õ u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞¡ 2. XHõ „Ѩ`ÕºHõ „áêO`åxfl QÍh, XHõ `≥QÆ#∞ QÍx
q=ÚHÎ̃ KÕã≤ H˘`«Î `«~°Ç¨Ï „ѨÉèí∞`åfixfl U~åÊ@∞KÕ¿ãO^Œ∞‰õΩ [iy# =∞`«Ñ¨~°"≥∞ÿ# L^Œº=∂Å∞.
3. ™ê=∂lHõ ^ÀÑ≤_ôÅ∞ 4. ã¨q∞+≤ì <åºÜ«∞O JOkOKåÅ<Õ ÉèÏ=#Å`À [iÑ≤# f„="å^Œ
„ѨfHÍ~° K«~°ºÅ∞ 5. XHõ „Ѩ`ÕºHõ ã¨=∞㨺 Ѩiëê¯~°O HÀã¨O [iy# „Ѩ*Ï x~°ã¨#Å∞. W`«~°
K«i„`«HÍ~°∞Å∞ „Ѩ*Ï „ѨuѶ¨∞@#‰õΩ D „H˜Ok HÍ~°}ÏÅ∞ QÆ∞iÎOKå~°∞. 1. Ü«¸~ÀÑ≤Ü«∞<£
áê¡O@~üû‰õΩ =ºuˆ~Hõ`« 2. Éèí∂™êfi=∞º =ºuˆ~Hõ`« 3. =_ô¤ "åºáê~°ã¨∞ÎÅÃÑ· =ºuˆ~Hõ`« 4.
Éèí∂q∞ Ѩ#∞fl JkèHÍ~°Ü«∞O„`åOQÆOÃÑ· =ºuˆ~Hõ`« 5. J@g JkèHÍ~°∞ÅÃÑ· =ºuˆ~Hõ`«. qq^èŒ
21
Jã¨O`«$ѨÙÎÅ L^Œº=∂Å K«i„`« „a\©+π áêÅ#‰õΩ =ºuˆ~Hõ áÈ~å\ÏÅ K«i„`«Ö’ YzÛ`«OQÍ
ÉèÏQÆO. J~Ú`Õ ™ê÷xHõ áÈ~å\ÏÅ∞ qã¨Î $`«"≥∞ÿ# u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞QÍ =∂~°_®xH˜ D
„Ѩ*τѨuѶ¨∞@#‰õΩ J=HÍâ◊O ÖËHõáÈ~ÚOk. JÖÏ 1857Ö’ XHõ™êi [iyOk. 1920–22
HÍÅOÖ’ H˘kÌQÍ `«‰õΩ¯= ™ê÷~ÚÖ’ [iyOk. =∞~ÀHõ™êi f„=™ê÷~ÚÖ’ 1942Ö’ [iyOk.
P^èŒ∞xHõ ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’ Ô~·`åOQÆ L^Œº=∂Å∞
Kåi„uHõOQÍ ™êfi`«O„`«º ѨÓ~°fiO Ô~·`åOQÆ áÈ~å\ÏÅ#∞ =¸_»∞ ^Œâ◊Å∞QÍ
qÉèlí OѨ=K«∞Û. "≥Ú^Œ\ ˜ ^Œâ#◊ ∞ xiú+"ì¨ ∞≥ #ÿ <åÜ«∞Hõ`fi« OÖËx ^ŒâQ◊ Í ¿Ñ~˘¯#=K«∞Û. ~Ô O_À^ŒâÖ◊ ’
=∞Ǩ`å‡QÍOnè <åÜ«∞Hõ`«fiOÖ’x HÍO„ÔQãπ áêsì P^èŒfi~°ºOÖ’ x~å‡}Ï`«‡Hõ Ô~·`åOQÆ L^Œº=∞O
K«∞~°∞QÍæ ™êyOk. =¸_À ^ŒâÖ◊ ’ =~°æ ^Œ$HõÊ^ù OŒä Hõe#æ ~Ô `· åOQÆ ã¨OѶ∂¨ Å∞ LxH˜Ö’H˜ =KåÛ~Ú.
Ô~·`åOQÆ ã¨=∞㨺ŠѨiëê¯~°O P^è•~°OQÍ *ÏfÜ«∞ q"≥∂K«# HÀã¨O Ô~·`åOQÆ L^Œº=∂Å∞
#_»=_»O =¸_À^Œâ◊Ö’x „Ѩ`ÕºHõ ÅHõΔ}O.
"≥Ú^Œ\˜ ^Œâ◊ (1857–1917)
D HÍÅOÖ’ [g∞O^•~°¡ J}˜z"Õ`«Å‰õΩ `À_»∞ „a\©+π qkèOz# Éèí∂q∞ Ѩ#∞flÅ∞
^Õâ◊OÖ’x qq^èŒ „áêO`åÖ’¡ JѨÊ\˜HõѨÙÊ_»∞ L^Œº=∂Å∞ `«Öˇ`«Î_®xH˜ HÍ~°}=∞Ü«∂º~Ú.
19= â◊`å|ÌO z=i ~ÀAÖ’¡ PiúHõ =∂O^•ºxH˜ `À_»∞ =~°∞㨠Hõ~°∞=ÙHÍ@HÍÅ∞ „QÍg∞}
„áêO`åÖ’¡ Ѩiã≤÷ux =∞iO`« H˜¡+ì̈`«~°O KÕÜ«∞_»O`À J<ÕHõ Ô~·`åOQÆ u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞¡ [iQÍ~Ú.
D HÍÅOÖ’ [iy# u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞¡ JѨÊ\˜HõѨÙÊ_»∞, J}˜z"Õ`«‰õΩ =ºuˆ~HõOQÍ P HõΔ}OÖ’
u~°QÆ|_ç# Ѷ¨∞@#ÖË. gi P„QÆǨÏO =ÚO^Œ∞QÍ [g∞O^•~°∞¡, =_ô¤"åºáê~°ã¨∞ÎÅ∞, WO_çQÀ
áê¡O@~°¡‰õΩ =ºuˆ~HõOQÍ =ºHõÎ=∞~ÚOk. J~Ú`Õ „ѨÉèí∞`«fiO âßOuÉèí„^Œ`«Å ã¨=∞㨺 ¿Ñ~°∞`À
gix J}˜z"ÕÜ«∞_®xH˜ „Ѩܫ∞uflOz#ѨÙÊ_»∞ „ѨÉèí∞`åfixH˜ =ºuˆ~HõOQÍ ‰õÄ_® u~°QÆ|_®¤~°∞.
1858 `«~åfi`« ~Ô `· åOQÆO <åÅ∞QÆ∞ ÃÑ^ŒÌ áÈ~å\ÏÅ#∞ x~°fiÇ≤ÏOzOk. nx Ѷe¨ `«OQÍ „ѨÉ∞íè `«fiO
#∞O_ç H˘xfl ~å~ÚfÅ∞ =KåÛ~Ú. „a\©+π „ѨÉèí∞`«fiO WzÛ# ~å~ÚfÅ`À ã¨O`«$Ñ≤Î K≥Ok#
~Ô `· åOQÆO ~å[H©Ü∞« OQÍ K≥`· #« º=O`«O HÍÖËHáõ È~ÚOk. ~Ô `· åOQÆ áÈ~å\ÏÅ#∞ ã¨=∞~°jÅOQÍ
=∂iÛ, "å\˜x ã¨OѶ¨∞\˜`«O KÕã≤, "åiÖ’ ~å[H©Ü«∞ K≥·`«<åºxfl ÃÑOKÕO^Œ∞‰õΩ P ã¨=∞Ü«∞OÖ’
~å[H©Ü«∞ áêsìÅ∞ ÖË=Ù. =~°æ^Œ$HõÊ^äŒ ã¨OѶ¨∂Å∂ ÖË=Ù. nO`À JѨÙÊ\˜HõѨÙÊ_»∞ L"Õfi`«∞Î#
Zyã≤# ~Ô `· åOQÆ L^Œº=∂Å#∞ ™êfi`«O„`«º ™ê^è#Œ HÀã¨O ~Ô `· åOQÆ L^Œº=∞OQÍ =∂ˆ~Û J=HÍâ◊O
ÖˉõΩO_®áÈ~ÚOk.
ÉèÏ~°`« *ÏfÜ«∞ HÍO„ÔQãπ 19= â◊`å|ÌO z=~À¡<Õ LxH˜Ö’H˜ =zÛ#ѨÊ\˜H© Jk
ã¨=∞~°jÅOQÍ ™êy# ^ŒâÖ◊ ’(1905–1919) =∂„`«"∞Õ ~Ô `· åOQÆ ã¨=∞㨺Å#∞ Ѩ\ Oì˜ K«∞HÀ=_»O
„áê~°OaèOzOk. D ^Œâ◊Ö’ Ãã·`«O áêi„âßq∞Hõ"Õ`«ÎÅ „ѨÜ≥∂[<åʼnõΩ WzÛ# „áê^è•#º`«
Ô~·`åOQÆ J=ã¨~åʼnõΩ W=fiÖË^Œ∞. HÍO„ÔQãπ <åÜ«∞‰õΩÅ∞ âßâ◊fi`«OQÍ Éèí∂ P^•Ü«∞ Ѩiëê¯~°
22
U~åÊ@∞ HÀã¨O, J=∞‡‰õÑÙ¨ Ѩ#∞fl, ZÔH· û*ò P^•Ü«∞O ~°^∞Œ Ì HÀã¨O „a\©+π „ѨÉ∞íè `«fiOÃÑ· x~°O`«~O°
XuÎ_ç ÃÑ\Ïì~∞° . ÉèÏ~°`« áêi„âßq∞Hõ"`Õ ÅΫ _ç=∂O_»¡ ™ê^è#Œ HÀã¨O, "åiH˜ „ѨÉ∞íè `«fi ã¨Ç¨ Ü«∂xfl
WÑ≤ÊOKÕO^Œ∞HÀã¨O áÈ~å@O ™êyOKåÅx =ÚO^Œ∞QÍ<Õ xˆ~útOK«∞‰õΩ#fl HÍO„ÔQãπ <åÜ«∞‰õΩÅ∞
D _ç=∂O_»¡#∂ =º=™êÜ«∞^•~°∞Å `«~°Ñ¨Ù# ‰õÄ_® ~°∂á⁄OkOK«_»O q∞#Ǩ Ô~·`åOQÆ
ã¨=∞㨺ÅÃÑ· KÕã≤O^Õg∞ÖË^Œ∞. WO^Œ∞Ö’ ‰õÄ_® H˘xfl HÍ~°}ÏÅ s`åº L`«Î~°„Ѩ^Õâò, Xi™êû,
cǨ~ü, J™êûO, =∞„^•ã¨∞ ~å„ëêìÖ’¡x HÀ@¡ H˘kÌ [g∞O^•s H“Å∞^•~°¡ Éèíq+¨º`«∞ΠѨ@¡ KåÖÏ
^Œ∞~å‡~°æOQÍ =∞ø#O =Ç≤ÏOKå~°∞. HÍO„ÔQãπ áêsì =~°æã¨fiÉèÏ=O s`åº [g∞O^•~°¡,
áêi„âßq∞Hõ"Õ`«ÎÅ „ѨÜ≥∂[<åňH Hõ@∞ì|_ç L#flO^Œ∞# [g∞O^•~°¡ J}˜z"Õ`«Å #∞O_ç
H“Å∞^•~°#¡ ∞ `å"Õ∞ JkèHOõ QÍ ~°HOΔ˜ Kå=∞#fl ÖÏ~ü¤ Hõ~<˚° £ „ѨH@
õ #‰õΩ u~°∞QÆ∞ÖˉΩõ O_® áÈ~ÚOk.
ã¨=∂^è•#O K≥ѨÙÊHÀÖËx ã≤÷u =zÛOk.
ɡOQÍÖò WO_çQÀ PO^Àà◊# (1859–62)
HÍ~°}ÏÅ∞ : „a\©+π áêÅ#Ö’ fã¨∞H˘zÛ# áê¡O>Ë+¨<£ Ѩ^ŒÌuH˜ =ºuˆ~HõOQÍ
1859–62 HÍÅOÖ’ ɡOQÍÖò Ô~·`åOQÆO KÕã≤# L^Œº=∞O ɡOQÍÖò, cǨ~ü, J™êûO
„áêO`åʼnõΩ JO>Ë ˆH=ÅO `«∂~°∞Ê ÉèÏ~°`«^ÕâßxˆH Ѩiq∞`«=∞~ÚOk. S~Àáê HÍ~˘Êˆ~\ò
Ô~·`åOQÆO J™êûO, NÅOHõÖ’x `ÕÜ«∂‰õΩ `À@Ö’¡, "≥ã≤ìO_ôãπÖ’x K≥~°‰õΩ `À@Ö’¡ ÃÑ^ŒÌ ÃÑ^ŒÌ
Z¿ãì@¡Ö’ HÍO„\ωõΩì ‰õÄbÅ`À ™êQÆ∞KÕã¨∞Î#fl áê¡O>Ë+¨<£ Ѩ^ŒÌu <åºÜ«∞"≥∞ÿ# q^è•#O HÍ^Œ∞.
`«∂~°∞Ê ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’ S~Àáê ÃÑ@∞ì|_ç`À =ӺǨ`«‡Hõ „áêO`åÖ’¡ QÀ^•=ÚÅ∞, „áêã≤ÃãOQ∑
á¶êºHõìsÅ∞ <≥ÅH˘ÖÏÊ~°∞. z#fl, ã¨#fl HÍ~°∞ Ô~·`åOQÆO #∞O_ç ѨO@#∞ H˘#∞QÀÅ∞ KÕ™ê~°∞. D
Ô~·`åOQÆ=∞O`å [g∞O^•~°¡ Éèí∂=ÚʼnõΩ H“Å∞^•~°∞Å∞. ÃÑ· q^è•#O ^•fi~å "å}˜[º ѨO@Å#∞
qãÎ̈iOKåÅ#∞‰õΩ#fl „a\©+π ÃÑ@∞ì|_ç^•~°∞Å∞ [g∞O^•~°∞¡, Ô~·`åOQÆO =∞^茺 JѨÊ\˜=~°‰õΩ
H˘#™êQÆ∞`«∞#fl Jã¨=∂# ã¨O|O^è•Å#∞ H˘#™êyOK«^ŒÅ∞Û‰õΩOk. Ô~·`åOQÆO ѨO@#∞
„á⁄Ããã≤OQ∑ KÕÜ«∞_»O, J=∞‡_»O ^•fi~å áê¡O@~°∞¡ ÖÏÉèíO á⁄O^ŒQÍ „QÍg∞} ã¨O|O^è•Ö’¡
=∂„`«O Z@∞=O\˜ =∂~°∞ÊÅ∂ [~°QÆÖË^Œ∞.
áê¡O@~°∞¡ WO_çQÀ (he~°OQÆ∞ J^ŒÌHÍxH˜ qxÜ≥∂yOKÕ Ñ¨O@), #Å¡=∞O^Œ∞ J<Õ
Ô~O_»∞ „Ѩ^è•# ѨO@Å#∞ ¿ãHõiOKå~°∞. D Ô~O_»∞ L`«Ê`«∞ÎʼnõΩ JO`«~å˚fÜ«∞ =∂Ô~¯\òÖ’
ÃÑ^ŒÌQÍ áÈ\© ÖËHõáÈ=_»O`À Ô~·`åOQÆO Jâß„ã‘ÎÜ«∞ L`åÊ^ŒHõ`« Ѩ^ŒÌ`«∞Å#∞ LѨÜ≥∂yOz<å
=∞Oz ÖÏÉèÏÅ#∞ á⁄O^ŒQÆeQÍ~°∞. ɡOQÍÖ’¡ =∞~À PǨˆ~`«~° "å}˜[º ѨO@ [#Ѩ<å~°‰õΩ
„áê^è•#º`« áê¡O>Ë+¨<£ Ѩ^ŒÌu H©Δ}˜OK«_»O „áê~°OaèOz# `«~°∞"å`Õ ÅaèOzOk. [#Ѩ<å~°
ѨO@ ZѨÙÊ_»∞ ‰õÄ_® áê¡O>Ë+<¨ £ Ѩ^uÌŒ ѨikèÖ’H˜ ~åÖË^∞Œ . #Å¡=∞O^Œ∞ =∂Ô~¯\òÃÑ· „ѨÉ∞íè `åfixH˜
QÆ∞`åÎkÑè `¨ º« O LOk. „Ѩ~Ú"Õ\ò HõOÃÑhÅ∞ D ѨO@#∞ ¿ãHõiOK«‰Äõ _»^∞Œ . „ѨÉ∞íè `«fiO „QÍ=∂Ö’¡x
ÃÑ^ŒÌ Ô~·`«∞Å`À ã¨O|O^èŒO ÃÑ@∞ì‰õΩOk. "å~°∞ Jã¨Å∞ ™êQÆ∞^•~°∞Å #∞O_ç #Å¡=∞O^Œ∞#∞
¿ãHõiOz „ѨÉ∞íè `åfixH˜ ѨO¿Ñ"å~°∞. #Å¡=∞O^Œ∞ ™êQÆ∞KÕÜ∞« _»O, KÕÜ∞« HõáÈ=_»OÃÑ· ~Ô `· åOQÍxH˜
23
¿ãfiK«Ûù LO_Õk. „ѨÉèí∞`«fiO ѨO@ ^èŒ~°#∞ `«yæOz#ѨÙÊ_»∞ Ô~·`«∞Å∞ "Õ̂~ѨO@‰õΩ =∂ˆ~"å~°∞.
nx Ѷe¨ `«OQÍ #Å¡=∞O^Œ∞Ö’ áê¡O@~°¡ Ѩ^uÌŒ H˜ =ºuˆ~HõOQÍ Z@∞=O\˜ áÈ~å\ÏÅ∞ K≥Å~ˆ QÆÖ^Ë ∞Œ .
HÍh WO_çQÀ q+¨Ü«∞OÖ’ =∂„`«O Ѩiã≤÷u "Õ~°∞.
WO_çQÀ‰õΩ ã¨O|OkèOz ™ê÷xHõ á¶êºHõìsÅ#∞ ÃÑ^ŒÌ HõOÃÑhÅ `«~°Ñ¨Ù# S~Àáê
áêi„âßq∞Hõ"Õ`«ÎÅ∞ ÖË^• "Õ∞<Õ[~°∞¡ #_ç¿Ñ"å~°∞. gà◊¡x ''áê¡O@~°∞¡—— Jx Ñ≤eKÕ"å~°∞. x|O^èŒ#
„ѨHÍ~°O gà◊√¡ [g∞O^•~°¡‰õΩ H“Å∞ K≥e¡OK«_»O`Àáê@∞ "åi J=ã¨~åÅ∞ f~°∞Û‰õΩ<ÕO^Œ∞‰õΩ
Ô~·`«∞ʼnõΩ H˘O`« "≥Ú`åÎxfl ѨO@ ™êQÆ∞‰õΩ =ÚO^Œ∞QÍ<Õ WKÕÛ"å~°∞. nxH˜ „ѨuQÍ Ô~·`«∞Å∞
"åi Éèí∂q∞Ö’ H˘O`« ÉèÏQÆO `«Ñ¨Êxã¨iQÍ WO_çQÀ ѨO_çOz á¶êºHõìsʼnõΩ `«~°eOKåe. D
Ѩ^ŒÌuÖ’ Ô~·`åOQÆO U_®k #∞O_ç S^Õà◊¡ áê@∞ HÍÖÏxH˜ P á¶êºHõìsÅ`À XѨÊO^•Å‰õΩ
Hõ@∞ì|_ç LO_®e. XHõ "Õà◊ Ô~·`«∞Å∞ XѨÊO^ŒO ‰õΩ^Œ∞~°∞Û‰õΩ<ÕO^Œ∞‰õΩ J#∞‰õÄÅOQÍ ÖËHõáÈ`Õ
áê¡O@~ü QÍx, J`«x H˜~å~Ú QÆ∂O_®Å∞ HÍx áê¡O@~°¡ K≥ѨÙÊKÕ`«Ö’¡ LO_Õ [g∞O^•~°∞¡
QÍx, „QÍ=∞ ÃÑ^ŒÌÅ∞ QÍx |Å=O`«OQÍ XѨÊO^•Å∞ KÕ~ÚOKÕ"å~°∞.
H“Å∞ „Hõ=∞O `«Ñ¨Ê‰õΩO_® #QÆ^Œ∞ ~°∂ѨOÖ’ JO^Œ∞`«∞O_»_»O`À [g∞O^•~°∞¡ D
Ѩ^ŒÌux ™êfiQÆuOKå~°∞. D „Hõ=∞OÖ’ KåÖÏ=∞Ok [g∞O^•~°∞¡ áê¡O@~°¡#∞ `«=∞ Z¿ãì@¡‰õΩ
"Õ∞<Õ[~°∞Q¡ Í xÜ«∞q∞OKå~°∞. KåÖÏ=∞Ok [g∞O^•~°∞¡ áê¡O@~°¡ #∞O_ç ~°∞}ÏÅ∞ fã¨∞‰õΩ<åfl~°∞.
H˘xfl ˆHã¨∞Ö’¡ [g∞O^•~°∞¡ n~°…HÍÅO áê@∞ `«=∞ Z¿ãì@¡Ö’x H˘O`« ÉèÏQÍxfl áê¡O@~°¡‰õΩ
‰õΩ^Œ=ÃÑ\Ïì~°∞. Ô~·`åOQÆO áê¡O@~°¡ #∞O_ç fã¨∞‰õΩ#fl J_®fi<£ûʼnõΩ JkèHõ"≥Ú`«ÎOÖ’ =_ô¤
Hõ\Ïìeû =KÕÛk. JѨÊ\˜ˆH JѨÙÊÅ TaÖ’ ‰õÄ~°∞‰õΩáÈ~Ú L#flO^Œ∞# P =_ô¤x uiy K≥e¡OKÕ
Pâ◊ ‰õÄ_® LO_Õk HÍ^Œ∞. áê¡O@~°∞¡ *Ï`åºÇ¨ÏOHÍ~°O`À =º=ǨÏiOK«_»O`Àáê@∞ K«\Ïìhfl
LÅ¡OѶ∞≤ K«O_»O`À "åix Dâß#º ÉèÏ~°`^« âÕ =◊ ∞O`å Dã¨_Oç K«∞‰õΩ<Õk. áê¡O@~°∞¡ QÆ∂O_®Å`À
z#fláê\˜ „Ѩ~Ú"Õ\ò Ãã<· åºxfl ÃÑ@∞ì‰Ωõ <åfl~°∞. P QÆ∂O_®Å∞ ~Ô `· ∞« Å#∞ ÉèÜ
í ∞« ÃÑ\˜ì |Å=O`«OQÍ
WO_çQÀ ™êQÆ∞KÕ~ÚOKÕ"å~°∞. áê¡O@~°¡ Z_»Å [g∞O^•~°∞¡ Jã¨OkQÆú ã≤÷uÖ’ LO_Õ"å~°∞.
XHõ"≥·Ñ¨Ù "åiH˜ áê¡O@~°∞¡ WKÕÛ _»|∞ƒ HÍ"åe. =∞~À"≥·Ñ¨Ù á¶ê¡O@~°∞¡ „QÍ=∂Ö’¡ [g∞O^•~°¡
=ºuˆ~Hõ Hˆ O„^ŒOQÍ Ñ¨xKÕÜ∞« _»O #K«ÛHõáÈÜÕ∞k. ^èxŒ Hõ~Ô `· åOQÆO áê¡O@~°‰¡ Ωõ , ¿Ñ^Œ ~Ô `· åOQÍxH˜
=∞^茺=~°∞ÎÅ∞QÍ =º=ǨÏiOz H˘O`« ÖÏÉèíѨ_®¤~°∞. J~Ú`Õ gà◊¡#∞ ‰õÄ_® áê¡O@~°∞¡
=^ŒeÃÑ@ìÖË^Œ∞. ¿ãfiK«Ûù HÍ"åÅx U ^èŒxHõ Ô~·`«∞ „Ѩܫ∞uflOz<å z`«HõÉÏk K«@ìq~°∞^ŒúOQÍ
á¶êºHõìsÖ’¡ |OkèOKÕ"å~°∞. H˘O`«HÍÅO `«~åfi`« áê¡O@~°¡ J<åºÜ«∂Å∞ =∞iO`«QÍ
ÃÑiyáÈÜ«∂~Ú.("åiH˜ PiúHõ ã¨Ç¨Ü«∞O KÕ¿ã Ü«¸xÜ«∞<£ ÉϺOH± 1847Ö’ ^èŒfiOã¨O
HÍ=_»O`À ÃÑiy# W|ƒO^Œ∞Å#∞ f~°∞ÛHÀ=_®xH˜ =∞iO`«QÍ "ÕkOè ѨÙʼnõΩ áêÅÊ_®¤~∞° ).nO`À
[g∞O^•~°∞,¡ ^èxŒ Hõ ~Ô `· åOQÆO "åiH˜ =ºuˆ~HõOQÍ =∂~°_O» „áê~°OaèOKå~°∞. JѨÊ\˜Hˆ áê¡O@~°‰¡ Ωõ
=ºuˆ~HõOQÍ Ô~·`åOQÆO „ѨuѶ¨∞@# [iÑ≤# K«i„`« LOk. =ÚYºOQÍ `«∂~°∞Ê ÉˇOQÍÖòÖ’x
ѶÔ̈~·k `≥QƉõΩ ã¨O|OkèOz Ǩr +¨iÜ«∞`«∞ÖÏ¡ L^Œº=∂xfl „áê~°OaèOK«QÍ J`«x ‰õΩ=∂~°∞_»∞
^•^Œ∞q∞Ü«∂ ^•xfl H˘#™êyã¨∞Î<åfl~°∞. ѶÔ̈~·nÅ∞ =Úã‘¡"£∞ Ô~·`åOQÆO PKå~°, =º=Ǩ~åÅ#∞
24
W™ê¡g∞Hõ~°} KÕÜ«∂Åx ÉèÏqOKå~°∞. nO`À ѶÔ̈~·nʼnõΩ, áê¡O@~°¡‰õΩ, [g∞O^•~°¡‰õΩ, „ѨÉèí∞`«fi
L^ÀºQÆ∞ʼnõΩ =∞^茺 Ѷ¨∞~°¬} `«ÖˇuÎOk. D Ѷ¨∞~°¬}Å∞ 1840, 1850Å =~°‰õΩ H˘#™êQÆ∞`«∂<Õ
L<åfl~Ú. 1859–62 =∞^茺 HÍÅOÖ’ áê¡O@~°¡ =ºuˆ~Hõ L^Œº=∞OÖ’ áêÖÁæ#fl J`«ºkèHõ
=∞Ok Ô~·`åOQÆO ѶÔ̈~·n `≥QÆʼnõΩ K≥Ok#"åˆ~.
„Hõ=∞O : "≥Ú@ì"≥Ú^Œ\ ˜™êiQÍ 1859Ö’ á¶ê¡O@~°¡ ^ÀÑ≤_çH˜ =∞^ŒÌ`«∞x=fi_®xH˜
ɡOQÍÖò „ѨÉ∞íè `«fiO x~åHõiOz#ѨÙÊ_»∞ Jã¨Å∞ u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞ „áê~°OÉè=í ∞~ÚOk. ZѨÊ\˜#∞O_À
á¶ê¡O@~°∞¡ KÕã¨∞Î#fl J~åK«HÍŠѨ@¡ ɡOQÍÖò „ѨÉèí∞`«fiO Jã¨Ç¨Ï#OQÍ<Õ LOk. J~Ú`Õ WO_çQÀ
ѨO@ PiúHõ =º=ã¨÷‰õΩ H©ÅHõOQÍ L#flO`« HÍÅO =∞ø#OQÍ<Õ LOk. 1850 <å\˜H˜ WO_çQÀ
„áê^è•#º`« HÀÖÁÊ~ÚOk. JѨÊ\˜H˜ ɡOQÍÖò ZQÆ∞=∞`«∞Ö’¡ WO_çQÀ ˆH=ÅO 10 âß`«O
=∂„`«"∞Õ . H“Å∞ q^è•#O, HÍO„\ωõΩì Ѩ^`ÌŒ ∞« Ö’¡ áê¡O@~°∞¡ J#∞ã¨iOz# J~åK«HÍÅ HÍ~°}OQÍ
„a@<£, ÉèÏ~°`üÖ’x L^•~°"å^Œ∞Å∞ Ô~·`åOQÆO `«=∞ ѨO@#∞ J`«ºkèHõ ˆ~@∞ K≥e¡OKÕ "åiH˜
J=Ú‡HÀx"åfiÅx _ç=∂O_£ KÕâß~°∞. D _ç=∂O_£#∞ ã¨=∞iúOz# *Ï<£„QÍO\ò 1959Ö’
ɡOQÍÖò‰õΩ ÖˇÑ¶πì<≥O\ò QÆ=~°fl~üQÍ =KåÛ~°∞. áê¡O@~°∞¡ K«\ÏìxH˜ Hõ@∞ì|_ç LO_®Åx PÜ«∞#
_ç=∂O_£ KÕ™ê~°∞. ɡOQÍÖò „ѨÉèí∞`«fi "≥·Yi =∂i#ѨÊ\˜H© <åºÜ«∞=º=ã¨÷`À ã¨Ç¨ ɡOQÍÖòÖ’
L#fl J`«ºkèHõ=∞Ok S~Àáê"åã¨∞Å∞ áê¡O@~°¡‰õΩ Ñ¨ÓiÎ J#∞‰õÄÅOQÍ =º=ǨÏiOKå~°∞. D
Ѩi}Ï=∞O HÍ~°}OQÍ<Õ 1859–62 =∞^茺 HÍÅOÖ’ Ѷ¨∞~°¬}Å∞ K≥ň~QÍ~Ú.
<å_çÜ«∂ lÖÏ¡Ö’ áê¡O@~°¡ #∞O_ç J_®fi<£ûÅ∞ fã¨∞HÀ=_®xH˜ Ô~·`åOQÆO
x~åHõiOK«_»O`À u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞ „áê~°OÉèí=∞~ÚOk. „ѨuѶ¨∞@# Ju`«fi~°Ö’<Õ Jxfl lÖϡʼnõΩ
áêH˜Ok. |Å=O`«OQÍ ÖÁOQÆnã¨∞HÀ"åÅ#∞‰õΩ#fl „Ѩܫ∞`åflÅ#∞ Ô~·`åOQÆO uÑ≤ÊH˘\ì̃Ok.
1860 <å\˜H˜ ɡOQÍÖò _≥ÖÏì „áêO`«=∞O`«\Ö˜ ’#∂ L^Œº=∞O |ÅѨ_Oç k. ~Ô `· åOQÆ L^Œº=∂xH˜
[g∞O^•~°∞¡ „Ѩ`«ºHõΔOQÍ =∞^ŒÌ`«∞ `≥ÅѨ#ѨÊ\˜H© áê¡O@~°¡‰õΩ [iy# J==∂<åxH˜
ã¨O`À+¨Ñ¨_®¤~°∞. QÆ`«OÖ’ ™ê=∂#º Ô~·`åOQÍxH˜, áê¡O@~°¡‰õΩ =∞^茺=~°∞ÎÅ∞QÍ =º=ǨÏiOz#
^èŒxHõ Ô~·`åOQÆO L^Œº=∂xH˜ „Ѩ^è•# <åÜ«∞Hõ`«fiO =Ç≤ÏOzOk. Ô~·`åOQÆO ^Œ∂‰õΩ_»∞QÍ
=º=ǨÏiOz áê¡O@~°¡ á¶êºHõìsÅ =^ŒÌ‰õΩ „Ѩ^Œ~°≈#QÍ "≥o¡ "åà◊¡#∞ z`«HõÉÏkOk. Ô~·`åOQÆOÃÑ·
^•_ç KÕã≤ "åi QÆ$ǨÅ#∞ ^ÀK«∞H˘x ^èfiŒ Oã¨O KÕ¿ãO^Œ∞‰õΩ áê¡O@~°∞¡ ~“_ô=¸HõÅ#∞ ѨOÑ≤#ѨÙÊ_»∞
P_»,=∞QÍ JO^Œ~°∂ Hõeã≤ ÖÏsîÅ∞, D>ˇÅ∞, qÅ¡O|∞Å∞, Hõ„~°Å`À u~°QÆ|_®¤~°∞. KåÖÏ
Ѷ∞¨ @#Ö’¡ ~“_ô=¸HõÅ∞ Kå=Ù^≥|ƒÅ∞ ux u~°∞QÆ∞=ÚYO Ѩ\Ïì~∞° .
1860 =∞^茺֒ ɡOQÍÖò L^Œº=∞O Ç≤ÏO™ê`«‡HõOQÍ =∂iOk. nO`À WO_çQÀ
™êQÆ∞ XѨÊO^•Å#∞ LÅ¡OѶ≤∞¿ãÎ tHΔ̃OKÕ@∞¡ `å`å¯eHõ K«\Ïìxfl P"≥∂kOKå~°∞. "≥#∞"≥O@<Õ
áê¡O@~°∞¡ ~Ô `· ∞« ÅÃÑ· =O^ŒÅH˘kÌ XѨÊO^Œ LÅ¡OѶ∞¨ # Hˆ ã¨∞Å#∞ HÀ~°∞Öì ’ "Õ™ê~°∞. <åºÜ«∞=¸~°∞ÅÎ ∞
áê¡O@~°¡ ѨHOΔõ =Ç≤ÏOz "åi ™êHΔͺÅ#∞ P"≥∂kOz ~Ô `· ∞« ÅÃÑ· "≥∂Ü«∞ÖËx tHõÅΔ #∞ qkèOKå~°∞.
„ѨuѶ¨∞@##∞ ^≥|ƒf¿ãO^Œ∞‰õΩ ^èŒxHõ Ô~·`«∞ʼnõΩ P tHõΔÅ∞ Ѩ_»‰õΩO_® K«∂™ê~°∞. KåÖÏ =∞Ok
Ô~·`«∞Å∞ `«Ñ¨Êxã≤÷uÖ’ 1860 ã‘[<£Ö’ WO_çQÀ ѨO_çOKÕO^Œ∞‰õΩ JOwHõiOKå~°∞. P U_®k
25
JHÀì|~ü`À =Úy¿ã XѨÊO^•Å#∞ J=∞Å∞KÕ¿ãO^Œ∞‰õΩ L^ÕÌtOz# `å`å¯eHõ K«\Ïìxfl uiy
J=∞Å∞KÕ¿ãO^Œ∞‰õΩ *Ï<£„QÍO\ò JOwHõiOK«ÖË^Œ∞. WO_çQÀ ™êQÆ∞KÕÜ«∂Åx Ô~·`«∞ÅÃÑ· XuÎ_ç
ÃÑ@ì=^ŒÌx HÀ~°∞ìʼnõΩ L`«Î~°∞fiÅ∞ "≥àÏ¡~Ú. P `«~°∞"å`« Ô~·`åOQÆO HÀ~°∞ìÅ#∞ `«=∞‰õΩ
J#∞‰õÄÅOQÍ LѨÜ≥∂yOK«∞‰õΩ<åfl~°∞. =∞~˘Hõ™êi áê¡O@~°∞¡ "≥#Hõ_»∞QÆ∞"Õâß~°∞.
D Ѷ¨∞@# `«~åfi`« L^Œº=∞O qѨ¡"å`«‡Hõ =∞Å∞Ѩ٠fã¨∞‰õΩOk. H“à◊√¡ ~°^Œ∞Ì J<Õ
„ѨKå~°O „áê~°OÉèí=∞~ÚOk. Wk S~Àáê, ɡOQÍÖò Éèí∂™êfi=ÚʼnõΩ =ºuˆ~HõOQÍ
„áê~°OÉèí=∞~ÚOk. L^Œº=∂xH˜ ÉèíÜ«∞Ѩ_ç# Éèí∂™êfi=ÚÅ∞ áê¡O@~°¡ ѨHõ¯# KÕ~å~°∞.
Éèí∂™êfi=ÚÅ∞ H“Å∞^•~°¡#∞ `«Ñ≤ÊOz J`«ºkèHõOQÍ H“Å∞ˆ~@¡#∞ ÃÑOKå~°∞. Ô~·`åOQÆO
„ѨuѶ∞¨ \˜OKå~°∞. 1861 „áê~°OÉèOí Ö’ "å~°∞ H“Å∞#∞ K≥eO¡ K«_®xH˜ x~åHõiOKå~°∞. Éè∂í =ÚÅ
#∞O_ç `˘ÅyOK«_®xfl ã¨"åÖò KÕã¨∂Î Ô~·`åOQÆO HÀ~°∞ìʼnõΩ "≥àÏ¡~°∞. 1859 H“Å∞^•~°∞ K«@ìO
„ѨHÍ~°O `«=∞#∞ `˘ÅyOKÕ Ç¨Ï‰õΩ¯ ÖË^Œx "åkOKå~°∞. HÀH˘Å¡Å∞QÍ =zÛ# q"å^•Å#∞
Ѩi+¨¯iOK«_®xH˜ HÀ~°∞Åì ∞ J^Œ#Ѩ٠ã¨=∞Ü«∞O ѨxKÕÜ∂« eû =zÛOk. D „Hõ=∞OÖ’ H“Å∞^•~°∞Å
ǨωõΩ¯Å∞ ã¨Ê+¨Oì QÍ x~°fizOѨ|_®¤~Ú. nO`À áê¡O@~°‰¡ Ωõ ~Ô `· ∞« Å#∞ "ÕkOè KÕ J=HÍâ◊O =∞iO`«
‰õΩzOK«∞‰õΩáÈ~ÚOk.
ã¨fiÉèÏ=O =∞iÜ«Ú Ñ¶e¨ `åÅ∞
1863 =∞^茺 <å\˜H˜ áÈ~å@O J`«ºkèHõ ÉèÏQÆO =Úyã≤Ok. áê¡O@~°∞¡ Ô~·`«∞Å∞
ѨO_çOz# WO_çQÀ‰õΩ K≥e¡OѨÙÅ∞ ÃÑOKåeû =zÛOk. `«=∞ J„Hõ=∂ʼnõΩ „ѨÉèí∞`«fi JO_»
ÖˉõΩO>Ë `«=∞ "åºáê~°O =∞#∞QÆ_» ™êkèOK«ÖË^Œx „QÆÇ≤ÏOz# J`«ºkèHõ ÉèÏQÆO áê¡O@~°∞¡
"åºáê~°O #∞O_ç `«ÑÙ¨ ʉõΩ<åfl~°∞. 1859–62 u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞ `«∂~°∞Ê ÉˇOQÍÖò WO_çQÀ áê¡O>Ë+<¨ £
Ѩ^ŒÌ`«x ã¨=∞~°ú=O`«OQÍ ^èŒfiOã¨O KÕã≤Ok. Ô~·`åOQÆ ã¨=∞㨺Å#∞ LѨÜ≥∂yOK«∞H˘x L#fl`«
=~åæÅ∞ `«=∞ _ç=∂O_»¡ ™ê^èŒ#‰õΩ XuÎ_ç `≥KåÛ~°∞. áê¡O@~°¡ PkèѨ`«ºO #∞O_ç ^èŒxHõÔ~·`«∞Å∞
|Ü«∞@Ѩ_®Åx HÀ~°∞‰õΩ<åfl~°∞. `«^•fi~å "å~°∞ ã¨fiO`«QÍ =∞Ǩ[h(=_ô"¤ åºáê~°O) ã¨fi`«O„`«OQÍ
KÕã∞¨ HÀ"åÅ#∞‰õΩ<åfl~°∞. áê¡O@~°∞¡ JkèHÍ~°O HÀÖÁÊ=_»O [g∞O^•~°‰¡ Ωõ P#O^ŒO HõeOæ zOk.
"Õ∞^è•q=~°æO Ô~·`åOQÍxH˜ x["≥∞ÿ# q∞„`«∞Å∞QÍ K≥ѨÙÊH˘x, `«^•fi~å `å"Õ∞ x["≥∞ÿ# ~å[H©Ü«∞
„Ѩux^èŒ∞Å∞QÍ =º=ǨÏiOKå~°∞. D "≥Ú`«ÎO =º=ǨÏ~°OÖ’ Ô~·`«∞Å ã¨fiO`« „ѨÜ≥∂[<åÅ∞,
"åi _ç=∂O_»∞¡ q㨇iOK«|_®¤~Ú. z@ìz=~°‰õΩ L^Œº=∞O ^•fi~å "å~°∞ ™êkèOzOk KåÖÏ
`«‰õΩ¯= =∂„`«"Õ∞.
¿Ñ^Œ ~Ô `· åOQÍxH˜ ^èxŒ Hõ ~Ô `· ∞« Å∞ ã¨~Ô #· =∞^Œ`Ì ∞« W=fiÖË^xŒ , L^Œº=∞O H˜+¡ ì¨ Ñ¨iã≤`÷ ∞« Ö’¡
L#flѨÙÊ_»∞ "≥#Hõ_»∞QÆ∞ "Õâß~°<Õ "å^Œ##∞ „ѨtflOKåeûLOk. =~°æO`À ã¨O|O^èŒO ÖˉõΩO_®
J}˜z"Õ`« Z‰õΩ¯=QÍ L#flѨÙÊ_»∞ Ô~·`åOQÆO "≥Ú`«ÎO "≥#Hõ_»∞QÆ∞"Õ¿ã ^èÀ~°}˜ Hõ#Ѩ_çOk.
L^Œº=∞HÍÅOÖ’ Jxfl =~åæÅ ~Ô `· ∞« Å =∞^躌 u~°∞QÆ∞ÖËx SHõº`« U~°Ê_çOk. ~Ô `· åOQÆO áê¡O@~°∞‰¡ Ωõ ,
[g∞O^•~°¡‰õΩ =ºuˆ~HõOQÍ ã¨q∞+≤ìQÍ áÈ~å_®~°∞. L^Œº=∞O =Úyã≤# `«~åfi`« JkèHõOQÍ
26
^èŒxHõ Ô~·`«∞ÖË „ѨÜ≥∂[#O á⁄O^•~°∞. J~Ú`Õ "åi „Ѩ`ÕºHõ _ç=∂O_»∞¡ f~°QÍ<Õ q∞ye#
Ô~·`åOQÍxfl QÍeH˘kÖËã≤ L^Œº=∂xfl h~°∞QÍ~åÛ~°x K≥ѨÊ_»O ãÔ̈~·OkHÍ^Œ∞.
1859–62 u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞ ɡOQÍÖòÖ’ WO_çQÀ áê¡O>Ë+<¨ £ Ѩ^uÌŒ x ѨÓiÎQÍ ^èfiŒ Oã¨O
KÕã≤Ok QÍh cǨ~üÖ’ =∂„`«O Jk [~°QÆÖË^Œ∞. WO_çQÀ ™êQÆ∞ W`«~° „áêO`åÖ’¡ =ÚYºOQÍ
cǨ~À¡ "ÕQOÆ QÍ qã¨iÎ OzOk. 1898Ö’ [~°‡hÖ’ Hõ$„u=∞OQÍ J^ŒHÌ Oõ q^è•<åxfl HõxÃÑ>Ë=ì ~°‰Ωõ
D qãÎ̈~°} ™êQÆ∞`«∂<Õ LOk. P `«~åfi`« WO_çQÀ Ѩi„â◊=∞ H©Δ}˜OzOk. 1860 =~°‰õΩ
ɡOQÍÖòÖ’ L#fl áê¡O>Ë+¨<£ Ѩ^ŒÌu<Õ cǨ~üÖ’#∂ „áê~°OÉèíOÖ’ J=∞Å∞KÕ™ê~°∞. 1860
`«~åfi`« =∂„`«O cǨ~ü áê¡O@~°∞¡ Éèí∂™êfi=ÚÅ #∞O_ç H“Å∞‰õΩ fã¨∞H˘x Éèí∂q∞ ǨωõΩ¯Å#∞
KÕlH˜¯OK«∞‰õΩ<åfl~°∞. nO`À "å~°∞ WO_çQÀ ™êQÆ∞KÕÜ«∞‰õΩO>Ë Éèí∂q∞ #∞O_ç `˘Åy™êÎ=∞x
Ô~·`«∞ÅÃÑ· XuÎ_ç `≥KåÛ~°∞. cǨ~üÖ’ áê¡O@~°¡‰õΩ =ºuˆ~HõOQÍ L^Œº=∞O 20= â◊`å|ÌOÖ’#∂
H˘#™êyOk. D L^Œº=∂xH˜ ™ê÷xHõ <åºÜ«∞"å^Œ∞Å∞, Láê^蕺ܫÚÅ∞, ~å[H©Ü«∞ HÍ~°ºHõ~°ÎÅ
#∞O_ç =∞^Œ`Ì ∞« ÅaèOzOk. 1912 `«~åfi`« D L^Œº=∞O JdÅ ÉèÏ~°`« ™ê÷~ÚÖ’#∂ =∞^Œ`Ì ∞« #∞
á⁄O^ŒQeÆ Oæ k. D HÍ~°}OQÍ 1917Ö’ QÍOkèr *’HõºO KÕã∞¨ ‰õΩ<åfl~°∞. K«Oáê~°<£ ã¨`庄QÆÇϨ O
cǨ~üÖ’ áê¡O>Ë+¨<£ Ѩ^ŒÌuH˜ K«~°=∞w`«O áê_çOk.
ѨÉÏfl L^Œº=∞O (1872–76)
HÍ~°}ÏÅ∞ : 1870 HÍÅOÖ’ H“à◊¡ x~°‚Ü«∞O, H“Å∞^•~°¡ =$uΠǨωõΩ¯Å ~°HõΔ},
qq^èŒ ~°∂áêÅ Éèí∂™êfi=∞º J}˜z"Õ`«Å ~°^Œ∞Ì HÀ~°∞`«∂ [g∞O^•~°¡‰õΩ =ºuˆ~HõOQÍ ÉˇOQÍÖòÖ’
Ô~·`«∞Å∞ PO^Àà◊# x~°fiÇ≤ÏOKå~°∞. =∞^茺 ɡOQÍÖ’¡x ѨÉÏfl, É’„QÍ „QÍ=∂Ö’¡ L^Œº=∞O
KåÖÏ |ÅOQÍ LOk. J~Ú`Õ _è®HÍ, "≥∞ÿ"≥∞<£ã≤OQ∑, \˜ÃÑÊ~å, Ѷ¨s^•Ñ¨Ó~ü, |Hõ~üQÆO*ò,
~å*òëêÇ≤Ï, Ǩïw¡, q∞_®flѨÓ~ü lÖÏ¡Ö’¡x Ô~·`«∞Å∞ ‰õÄ_® L^Œº=∞OÖ’ áêÖÁæ<åfl~°∞. Ô~O_»∞
HÍ~°}ÏÅ s`åº „Ѩ^è•#OQÍ PO^Àà◊# L^ŒƒùqOzOk. "≥Ú^Œ\ ˜k: Ô~·`«∞Å #∞O_ç J`«ºkèHõOQÍ
H“à◊√¡ =ã¨∂Å∞ KÕÜ«∂Å<Õ [g∞O^•~°¡ „Ѩܫ∞`«flO, Ô~O_À=k: H˘`«Î =~°æOQÍ L^ŒƒùqOz#
™êfinè#Ѩ٠ǨωõΩ¯Å∞ Hõeæ# Ô~·`«∞Å QÆ∞iÎOѨÙ.
19= â◊`å|ÌѨ٠=∞^茺HÍÅO <å\˜H˜ ÃÑ^ŒÌ ã¨OYºÖ’ L#fl [g∞O^•s Z¿ãì@∞¡
H©Δ}˜OK«_»O „áê~°OÉèí"≥∞ÿOk. 18= â◊`å|ÌO z=i ÉèÏQÆOÖ’ âßâ◊fi`« Ѩiëê¯~°O (Ѩi‡<≥O\ò
Ãã\˜Öò"≥∞O\ò) HÍ~°}OQÍ U~°Ê_»¤ ÃÑ^ŒÌ ÃÑ^ŒÌ Z¿ãì@∞¡ 19= â◊`å|ÌO =∞^茺 HÍÅO <å\˜H˜
JkèHõOQÍ "å~°ã¨`«fi |kbÅ∞ HÍ~°}OQÍ q_çáÈÜ«∂~Ú. [g∞O^•~°∞¡ ‰õÄ_® _»|∞ƒÅ∞
KÕã∞¨ HÀ=_»O HÀã¨O `«=∞ [g∞O^•s ǨωõΩ¯Å#∞ J=∞‡_»O ^•fi~å, H“Å∞^•~°¡ ~°H}Δõ ǨωõΩ¯Å#∞
J=∞‡_»O ^•fi~å `«=∞ Z¿ã@ì Ö¡ ’x H˘O`« ÉèÏQÍxfl J=Ú‡‰õΩ<åfl~°∞. "åi P^•Ü«∂Å∞ `«y#æ ѨÊ\˜H©
`«=∞ áê`« r=# q^è•<åxfl H˘#™êyOKÕO^Œ∞‰õΩ Ô~·`«∞Å #∞O_ç JkèHõOQÍ P^•Ü«∂xfl
fã¨∞HÀ"åÅx x~°‚~ÚOKå~°∞. nO`À H“à◊√¡ ÃÑiQÍ~Ú. [g∞O^•~°¡ ™ê=∂lHõ Y~°∞Û HÀã¨O
K≥e¡OKÕ "≥Ú`åÎxfl J=∂O`«O ÃÑOKÕâß~°∞. Éèí∂q∞ÃÑ· ǨωõΩ¯Å#∞ uiy =sæHõiOK«_»O
27
~Ô `· åOQÍxH˜ W|ƒOkQÍ Ñ¨i}q∞OzOk. D _ç=∂O_»#¡ ∞ ~Ô `· åOQÆ =∞^躌 =~°∞ÅÎ `À [g∞O^•~°∞¡
J=∞Å∞KÕ~ÚOKå~°∞. JO^Œ∞‰õΩQÍ#∞ giH˜ [g∞O^•~°∞¡ H˘O`« Hõg∞+¨<Q£ Í WKåÛ~°∞. ~Ô `· åOQÍxH˜
=ºuˆ~HõOQÍ HÀ~°∞ìÖ’¡ ˆHã¨∞Å∞ "ÕÜ«∞_»O`Àáê@∞ ~“_ô=¸HõÅ ^•fi~å ÉèíÜ«∞ÃÑ\˜ì ‰õÄ_®
[g∞O^•~°∞¡ _»|∞ƒÅ∞ =ã¨∂Å∞ KÕ™ê~°∞. „a\©+π JkèHÍ~°∞Å∞ ™ê^è•~°}OQÍ<Õ Ô~·`åOQÍxH˜
=ºuˆ~HõOQÍ [g∞O^•~°¡ "≥·¿Ñ L<åfl~°∞. nO`À [g∞O^•~°∞¡ K«@ìO`Àáê@∞ K«@ì =ºuˆ~Hõ
Ѩ^ŒÌ`«∞Å#∞ ‰õÄ_® LѨÜ≥∂yOK«∞‰õΩ<åfl~°∞.
1859 =~°‰õΩ Éèí∂™êfi=∞º–H“Å∞^•~°∞ ã¨O|O^è•Ö’¡ `«Å^Œ∂~°Û‰õÄ_»^Œ<Õ JkèHÍ~°
q^è•<åxfl „a\©+π J#∞ã¨iOzOk. 1859Ö’ H“Å∞ K«@Oì ~å=_»O`À D Ѩiã≤u÷ =∂iOk.
nO`À [g∞O^•~°¡ J}˜z"Õ`«, PkèѨ`«º K«~°ºÅ#∞ H˘O`«"Õ∞~°‰õΩ xÜ«∞O„uOKå~°∞. 1859H˜
=ÚO^Œ∞ Ô~·`«∞Å∞ H“Å∞ |HÍ~ÚÅ∞ K≥e¡OK«‰õΩO>Ë "åi ѨO@#∞, Pã¨∞ÎÅ#∞ [g∞O^•~°∞¡
KÕlH˜¯OK«∞‰õΩ<Õ Ç¨Ï‰õΩ¯ LOk. 1859 K«@ìO „ѨHÍ~°O U_®k HÍÅO áê@∞ H“Å∞ |HÍ~ÚÅ
¿Ñ~°∞`À Ô~·`«∞ŠѨO@#∞, Pã¨∞ÎÅ#∞ [g∞O^•~°∞¡ KÕlH˜¯OK«∞HÀ=_®xfl x¿+kèOKå~°∞. ãÔ̈~·#
HÍÅO֒Ѩ٠K≥e¡™êÎ=∞x Ô~·`«∞Å∞ WKÕÛ Ç¨g∞x ‰õÄ_® [g∞O^•~°∞¡ ѨiQÆ}#Ö’H˜ fã¨∞HÀ"åe.
H“Å∞^•~°∞¡#∞ Ô~O_»∞ „Ѩ^è•# „QÆ∂ѨÙÅ∞QÍ =sæHõiOKå~°∞. QÆ`« Ѩ<≥flO_Õà◊¡ #∞O_ç H“Å∞
=ã¨∂Å∞ KÕã¨∞Î#fl Ô~·`«∞ʼnõΩ P Éèí∂q∞ÃÑ· ™êfinè#Ѩ٠ǨωõΩ¯ LO@∞Ok. [g∞O^•~°∞¡ ÃÑOKÕ
H“à◊¡ÃÑ·# <åºÜ«∞Ѩ~°"≥∞ÿ# `«xvx LOKå~°∞. J`«ºkèHõ =∞Ok Ô~·`«∞Å∞ `«=∞ ™êO„Ѩ^•Ü«∞
ǨωõΩ¯#∞ HÀÖÁÊÜ«∂~°∞. QÆ`« Ѩ<≥flO_Õà◊√¡QÍ "å~°∞ XˆH Éèí∂q∞x ™êQÆ∞KÕÜ«∞ÖËHõáÈ=_»O, XHõ
"Õà◊ ™êQÆ∞KÕã<≤ å ^•xH˜ ~°∞A=Ù ÖËHáõ È=_»O WO^Œ∞‰õΩ HÍ~°}O. „QÍg∞} ɡOQÍÖòÖ’ ''™êfinè#ѨÙ
H“Å∞^•~°∞¡——, '' ™êfinè#O ÖËx H“Å∞^•~°∞¡—— J<Õ Ô~O_»∞ ~°HÍÅ Ô~·`«∞ =~åæÅ#∞ H˘`«Î K«@ìO
ã¨$+≤ìOzOk.
1859 K«@Oì „áê~°OÉèOí Ö’ ~Ô `· ∞« Öˇ=fiiH© JO`« Z‰õΩ¯= „ѨÜ∂≥ [<åxfl HõeOæ K«Ö^Ë ∞Œ .
H“à◊¡ ÃÑOѨÙÃÑ·# <åºÜ«∞ `«xvÅ#∞ ÃÑ\ì̃#ѨÊ\˜H© "åãÎ̈=OÖ’ Ô~·`«∞Å ã¨=∞‡u "Õ∞~°‰õΩ ÖË^•
™ê÷xHõ HÀ~°∞Åì #∞ P„â◊~ÚOK«_O» ^•fi~å [g∞O^•~°∞¡ H“à◊#¡ ∞ ÃÑOKå~°∞. H“Å∞^•~°‰¡ Ωõ ™êfinè#ѨÙ
ǨωõΩ¯#∞ x~åHõiOKÕÖÏ [g∞O^•~°∞¡ #H˜bѨ„`åÅ#∞ ã¨$+≤ìOKå~°∞. 1869Ö’ D "≥∂™êÅ
HÍ~°}OQÍ H“à◊¡ ˆHã¨∞Å#∞ ™ê÷xHõ JkèHÍ~°∞Å #∞O_ç ™ê^è•~°} ã≤qÖò HÀ~°∞ìʼnõΩ |kb
KÕâß~°∞. nO`À HÀ~°∞ìÅ ^•fi~å H“à◊¡#∞ ÃÑOK«_»O Hõ+ì̈"≥∞ÿáÈ~ÚOk. [g∞O^•~°∞¡ qãÎ̈ $`«OQÍ
#H˜b Ѩ„`åÅ#∞ ã¨$+≤ìOKå~°∞. HÀ~°∞ìÖ’¡ ^˘OQÆ™êHΔͺÅ#∞ K≥Ñ≤ÊOKå~°∞. „Ѩ`«ºHõΔOQÍ ^•_»∞ʼnõÄ
áêÅÊ_®¤~°∞. D Ѩiã≤÷u [g∞O^•~°∞¡, Ô~·`«∞Å =∞^茺 L„kHõÎ`«‰õΩ ^•ifã≤ 1870 HÍÅOÖ’
[g∞O^•s =ºuˆ~Hõ L^Œº=∂ʼnõΩ HÍ~°}=∞~ÚOk.
„Hõ=∞O : QÆ`«OÖ’ Ô~·`«∞ʼnõΩ, `«=∞‰õΩ =∞^茺 ã¨*Ï=ÙQÍ ™êQÆ∞`«∞#fl ã¨O|O^è•Å∞
1859 K«@ìO`À ^èŒfiOã¨=∞ø`åÜ«∞x [q∞O^•~°∞¡ ÉèÏqOKå~°∞. J~Ú`Õ KåÖÏ =∞Ok Ô~·`«∞Å∞
D K«@ìO `«=∞‰õΩ Ç¨Ï‰õΩ¯Å∞ „Ѩ™êkOKÕkQÍ ÉèÏqOKå~°∞. HÀ~°∞ìÖ’¡ áÈ~å\O ^•fi~å `«=∞
ǨωõΩ¯Å#∞ ~°HOΔ˜ K«∞HÀ"åÅx, JO^Œ∞HÀã¨O JO^Œ~∂° SHõºOQÍ Hõ^ÖŒ ÏÅx ~Ô `· åOQÆO ÉèÏqOzOk.
28
D ÉèÏ=# `«∂~°∞Ê ÉˇOQÍÖòÖ’x ѶÔ̈~·n `≥QƉõΩ K≥Ok# =Úã‘¡"£∞ Ô~·`åOQÆOÖ’ Z‰õΩ¯=QÍ
LOk. 1859–62 áÈ~å@O ^•fi~å áê¡O@~üû#∞ `«i"Õ∞âß=∞x, „Ѩã¨∞Î`«O [g∞O^•~°¡#∞
`«i"Õ∞Ü«∂Åx ѶÔ̈~·nÅ∞ ÉèÏqOKå~°∞.
"≥Ú^Œ\™˜ êiQÍ 1870–71Ö’ _è®HÍ lÖÏ¡Ö’ [g∞O^•s J}˜z"Õ`Å« ‰õΩ =ºuˆ~HõOQÍ
Ô~·`åOQÆ „ѨuѶ¨∞@# „áê~°OÉèí=∞~ÚOk. Jk 1873Ö’ ѨÉÏflÖ’ Ô~·`åOQÆ áÈ~å\ÏxH˜
^•ifã≤Ok. =∞^茺 ɡOQÍÖ’¡ L#fl ѨÉÏflÖ’ J`«ºkèHõOQÍ L#fl =Úã‘¡"£∞ [<åÉèÏ WO_çQÀ
u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞Ö’ H©ÅHõáê„`« áÈ+≤OzOk. giÖ’ ã¨QÍxH˜ÃÑ·QÍ 1859 K«@ìO H˜O^Œ Éèí∂q∞
™êfinè# ǨωõΩ¯Å∞ L<åfl~Ú. J~Ú`Õ D ǨωõΩ¯ÅÃÑ· [g∞O^•~°∞¡ ^•_ç KÕÜ«∞_»O 1873
L^Œº=∂xH˜ „Ѩ`«ºHõΔ HÍ~°}O. D PO^Àà◊#‰õΩ H“Å∞Ô~·`«∞Å∞ Z@∞=O\˜ [O‰õÄ ÖˉõΩO_®
=∞^Œ`Ì ∞« ѨeHÍ~°∞. L#fl H“Å∞ ~ˆ @¡<Õ H˘#™êyOK«_O» ÖË^• ~Ô `· ∞« Å∞ ã¨~Ô #· H“Å∞ Jx ÉèÏqOz#
^•xfl K≥e¡OK«_»O, K«@ì=ºuˆ~Hõ Kèås˚Å#∞ ~°^Œ∞Ì KÕÜ«∞_»O, W`«~° J„Hõ=∂Å#∞, ^Ò~°̊<åºÅ#∞
=∂#∞HÀ"åÅ<Õq D L^Œº=∞O _ç=∂O_»∞¡.
HÀ~°∞ìÖ’¡ H“Å∞ ˆHã¨∞Ö ^•fi~å áÈ~å@O KÕ¿ãO^Œ∞‰õΩ Ô~·`«∞Å∞ "åiÖ’ "åˆ~ x^èŒ∞Å∞
ã¨=∞‰õÄ~°∞Û‰õΩ<åfl~°∞. D „Hõ=∞OÖ’ LxH˜Ö’ L#fl H“Å∞ K«@Oì Jã¨=∞~°`ú #« ∞ ‰õÄ_® "≥Å∞QÆ∞Ö’H˜
`≥KåÛ~°∞. áÈbã¨∞Å∞,Éèí∂™êfi=ÚÅ Ç≤ÏO㨉õΩ „ѨfHÍ~°OQÍ H˘xfl Ѷ¨∞@#Å∞ [iy<å L^Œº=∞O
KåÖÏ =~°‰õΩ JÇ≤ÏO™êÜ«Ú`«OQÍ<Õ ™êyOk. Ô~·`«∞Ö’¡ Éèí∂™êfi=ÚŠѨ@¡ =ºuˆ~Hõ`Õ `«Ñ¨Ê
„a\©+¨~°¡ Ѩ@¡ =ºuˆ~Hõ`« ZHõ¯_® =ºHõÎ=∞=fiÖË^Œ∞. L^Œº=∞O ѨÉÏfl #∞O_ç É’„QÍ =~°‰õΩ
qãÎ̈iOK«_»O`Àáê@∞ ^ŒHΔ̃}, ѨtÛ=∞ ɡOQÍÖ’¡x KåÖÏ lÖÏ¡Ö’¡ K≥·`«<åºxfl HõeæOzOk.
ã¨fiÉèÏ=O =∞iÜ«Ú Ñ¶¨e`«O : D L^Œº=∞O J`«ºkèHõ H“à◊¡‰õΩ =ºuˆ~HõOQÍ =∂„`«"Õ∞
HÍHõ Jxfl ~°HÍÅ [g∞O^•s J}˜z"Õ`«Å‰õΩ =ºuˆ~HõOQÍ ™êyOk. "åi ã¨=∞㨺ŠѨ@¡
„a\©+π „ѨÉèí∞`åfixfl ™ê#∞‰õÄÅOQÍ =∂~°∞ÛHÀQÆÅ=∞#fl #=∞‡HõO Ô~·`«∞Ö’¡ ÃÑiyOk. 1869
#∞O_ç H“Å∞ ˆHã¨∞Ö’¡ [g∞O^•~°¡‰õΩ J#∞‰õÄÅOQÍ H͉õΩO_® J`«ºkèHõ ÉèÏQÆO "åãÎ̈"åÅÃÑ·
P^è•~°Ñ¨_ç f~°∞ÊÅx=fi_»O Ô~·`«∞ʼnõΩ P q^èŒ"≥∞ÿ# #=∞‡HõO ÃÑ~°QÆ_®xH˜ HÍ~°}=∞~ÚOk.
H˘O`«=∞Ok „a\©+π JkèHÍ~°∞Å∞ ^Œ∞~å‡~°æ Éèí∂™êfi=ÚʼnõΩ =ºuˆ~HõOQÍ K«~°ºÅ∞ ‰õÄ_®
fã¨∞‰õΩ<åfl~°∞. =º=™êÜ«∞ ã¨OѶ¨∂Å#∞ U~°Ê~°∞K«∞HÀ=_»O ^•fi~å Ô~·`åOQÆO PO^Àà◊##∞
x~°fiÇ≤ÏOKå~°∞. D ã¨OѶ¨∂ʼnõΩ z#fl Éèí∂™êfi=ÚÅ∞, Ti ÃÑ^ŒÌÅ∞, =∞^茺`«~°QÆu Ô~·`«∞Å∞
<åÜ«∞‰õΩÅ∞QÍ L<åfl~°∞.
D L^Œº=∞O Ç≤ÏO^Œ∂–=Úã‘¡"£∞Å =∞^茺 [iy# Ѷ¨∞~°¬} HÍ^ŒO@∂ XHõ "å^Œ#
|Ü«∞ÖËÌiOk. D L^Œº=∂xH˜ Ö∫H˜Hõ ã¨fiÉèÏ"åxfl KÕ̂~ÛO^Œ∞‰õΩ [iy# „Ѩܫ∞`«flOÖ’ ÉèÏQÆOQÍ
D"å^Œ# =zÛOk. J~Ú`Õ D L^Œº=∂xfl D q^èŒ"≥∞ÿ# ^Œ$HõÊù^èŒO`À K«∂_»_»"Õ∞ `«Ñ¨ÙÊ.
ɡOQÍÖòÖ’x 19= â◊`å|ÌѨ٠Ô~·`«∞Å∞ Ö∫H˜Hõ ã¨fiÉèÏ=ÙÅ∞ HÍ~°∞. "åi K≥·`«<åºxfl fiÛk^ŒÌ_»OÖ’
=∞`«O KåÖÏ H©ÅHõáê„`« áÈ+≤OzOk. Ô~·`«∞Å∞ XHõ ^Œâ◊Ö’ Ô~·`åOQÆ ã¨=∞㨺ÅÃÑ· áÈ~å@OÖ’
29
"åi =∞`«O #∞O_Õ ã¨∂ÊùiÎx á⁄O^•~°∞. "å~°∞ ^ÀÑ≤_ô^•~°∞Åx ÉèÏqOz# "åiÃÑ· áÈ~å@O
™êyOK«_»OÖ’ =∞`« ǨÏ^Œ∞ÌÅ#∞ ^•\Ï~°∞. nxfl|\ì̃ ѶÔ̈~·n ã¨=∞~°jÅ`«‰õΩ, Ç≤ÏO^Œ∞=ÙÅ`À
ã¨Ç¨ Ô~·`åOQÆO #_çÑ≤Oz# áÈ~å\ÏxH˜ =∞^茺 "≥·~°∞^蕺xfl K«∂_»_»O J=ã¨~°O ÖËx JOâ◊O.
ɡOQÍÖòÖ’ Éè∂í ™êfi=ÚÅ–H“Å∞^•~°¡ ã¨O|O^è•Å#∞ =∞iO`« ã¨O`«$Ñ≤HÎ ~õ "° ∞≥ #ÿ ã≤u÷ H˜
fã¨∞‰õΩ~å"åÅx 1879Ö’ ÉèÏqOzOk. ɡOQÍÖò,cǨ~ü Ô~·`«∞Ö’¡ J`«ºkèHõ ¿Ñ^ŒiHÍxH˜ H“Å∞
K«\ÏìÖË „Ѩ^•è #HÍ~°}=∞x 1880 ÉèÏ~°`« Hõ~∞° =Ù Hõq∞+¨<£ x"ÕkHõ Jaè„áêÜ«∞Ѩ_Oç k. ÉèÏ~°`Öü ’
Éè∂í ™êfi=ÚʼnõΩ, H“Å∞^•~°∞ʼnõΩ =∞^躌 ã¨O|O^è•Å#∞ „Hõ=∞|nÌHiõ OKåeû# J=ã¨~O° LO^Œx
x"ÕkHõ =ÚyOѨÙÖ’ ¿Ñ~˘¯Ok. D "å^Œ##∞ JOwHõiOz# „a\©+π „ѨÉ∞íè `«fiO H˘`«Î H“Å∞^•s
K«\Ïìxfl fã¨∞‰õΩ~å"åÅx x~°‚~ÚOzOk. P K«\Ïìxfl ~°∂á⁄OkOK«_®xH˜ [g∞O^•~°∞¡ QÆ\ ì̃QÍ
=ºuˆ~H˜OKå~°∞. Ѷ¨e`«OQÍ 1885 <å\˜H˜ QÍx K«@ìO P"≥∂kOK«|_»ÖË^Œ∞.
D K«@ìO „ѨHÍ~°O QÆ`« 12 Uà◊¡ #∞O_ç J^Õ „QÍ=∞OÖ’ Éèí∂q∞x Z=~°∞ ¿ã^ŒºO
KÕã¨∂Î LO>Ë P Ô~·`«∞‰õΩ ™êfinè# ǨωõΩ¯ LO@∞Ok. P „QÍ=∞OÖ’x Éèí∂=ÚÅ#∞ "≥O@"≥O@<Õ
=∞~ÀHõiH˜ ˆH\Ï~Ú¿ãÎ ™êfinè# ǨωõΩ¯Å#∞ HÍÅ^Œ<ÕflO^Œ∞‰õΩ [g∞O^•~°∞¡ J#∞ã¨iã¨∞Î#fl
Ѩ^ŒÌ`«∞Å#∞ PiHõ>Ëì L^Õúâ◊ºO`À ÃÑ·# x|O^èŒ##∞ ÃÑ\Ïì~°∞. H“à◊¡ ÃÑOѨÙÃÑ· Ѩ~°º"ÕHõΔ} ÃÑ\Ïì~°∞.
H“à◊¡ |HÍ~ÚÅ∞ K≥e¡OK«‰õΩO>Ë Ô~·`«∞Å#∞ Éèí∂q∞ #∞O_ç `˘ÅyOK«_»O H˜¡+ì̈`«~°O KÕâß~°∞.
„ѨÉèí∞`«fi"Õ∞ ™êfinè#Ѩ٠ǨωõΩ¯Å#∞ JkèHÍiHõOQÍ #"≥∂^Œ∞KÕÜ«∞_»O „áê~°OaèOzOk. D K«@ìO
™êfinè#Ѩ٠ǨωõΩ¯Å∞ Hõeæ# H“Å∞^•~°¡ ã≤÷ux |Ö’¿Ñ`«O KÕã≤Ok. J~Ú`Õ ™êfinè#Ѩ٠ǨωõΩ¯Å∞
ÖËx H“Å∞^•~°¡#∞ =∂„`«O =kÖËã≤Ok. [g∞O^•~°¡ JkèHÍ~°O ˆH=ÅO `«=∞ „QÍ=∞OÖ’x
z#fl Z¿ãì\òˆH Ѩiq∞`«=∞~ÚOk. "åi J`«ºkèHõ Éèí∂q∞ ™êfinè#Ѩ٠H“Å∞^•~°¡ KÕ`«∞Ö’¡H˜
áÈ~ÚOk.
^ŒHõ¯<£ Ѷ¨∞~°¬}Å∞ (1875)
HÍ~°}ÏÅ∞: =∞Ǩ~å„+¨ìÖ’ 1875Ö’ =_ô¤"åºáê~°ã¨∞ÎʼnõΩ =ºuˆ~HõOQÍ Ô~·`«∞Å∞
u~°QÆ|_®¤~°∞. ^è•#ºO H˘#∞QÀÅ∞ "åºáê~°O KÕ¿ã =_ô¤"åºáê~°ã¨∞ÎÅ∞(ëê=ÙHÍ~°∞Å∞) „QÍg∞}
ÉèÏ~°`O« Ö’ KåÖÏ HÍÅO #∞O_ç LxH˜Ö’ L<åfl~°∞. „a\©+π áêÅ<å HÍÅOÖ’ g~°∞ K≥ÑÙ¨ ÊHÀ^Œy#
™ê÷~ÚÖ’ ÉÏQÆ∞Ѩ_®¤~°∞. Éèí∂q∞ Pã¨∞ÎʼnõΩ ã¨O|OkèOz XˆH q^èŒ"≥∞ÿ# q^è•<åxfl „a\©+π
J=∞Å∞KÕÜ«∞_»O =_ô¤ "åºáê~°ã¨∞ÎÅ∞ ã≤÷u=∞O`«∞Å∞ HÍ=_®xH˜ H˘O`« HÍ~°}O. D q^è•#O
^•fi~å Éèí∂=ÚÅ∞ HõeæL#fl "å~°∞ =ºH˜ÎQÆ`«OQÍ "å\˜x J=Ú‡HÀ=K«∞Û. QÆ`«OÖ’ Éèí∂q∞
ǨωõΩ¯Å#∞ á⁄O^Œ∞Ѩ~K° _« O» Ö’ KåÖÏ ã¨=∞㨺Å∞ LO_Õq. J@∞=O\˜ Éè∂í q∞ ǨωõΩ¯Å H˘#∞QÀà◊√,¡
J=∞‡HÍÅ∞ [iy#ѨÊ\˜H©, 18= â◊`å|úOÖ’ Wq ã¨~°fi ™ê^è•~°}"≥∞ÿ#"Õ J~Ú#ѨÊ\˜H©
„QÍ=∞ÃÑ^ŒÌÅ J#∞=∞u ÖˉõΩO_® Ô~·`«∞ Éèí∂q∞x H˘#∞QÀÅ∞ KÕÜ«∞_»O ™ê^茺=∞ÜÕ∞ºkHÍ^Œ∞.
„a\©+π"å~°∞ „Ѩ"Õâ◊ÃÑ\ì̃# H˘`«Î q^è•#O „ѨHÍ~°O Ô~·`«∞Å#∞ HÀ~°∞ìʼnõΩ D_çÛ "å~°∞
KÕã#≤ JѨÙÊʼnõΩ "åi Éè∂í =ÚÅ#∞ ÖψQã¨∞HÀ=_»O =_ô¤ "åºáê~°ã∞¨ ÅÎ ‰õΩ KåÖÏ ã¨∞ÅÉè=í ∞~ÚOk.
30
 „a\©+π „ѨÉ∞íè `«fiO U~°Êiz# ã≤qÖò HÀ~°∞Åì ∞ =_ô"¤ åºáê~°ã∞¨ ÅÎ ‰õΩ J#∞‰õÄÅOQÍ =º=ǨÏiOKå~Ú.
=ÚO^Œ∞ *Ï„QÆ`«Î`À `«Ü«∂~°∞KÕã≤# ~°∞} Ѩ„`åÅ∞ ^•fi~å =_ô¤"åºáê~°ã¨∞ÎÅ∞ ã¨∞Å∞=ÙQÍ ˆHã¨∞Å∞
QÔ eKå~°∞. „QÍg∞} „áêO`åÖ’¡ [<åÉèÏ ÃÑ~°∞QÆ∞^ŒÅ ‰õÄ_® ëê=ÙHÍ~°∞¡ ã≤u÷ =∞O`«∞Å∞ HÍ=_®xH˜
HÍ~°}=∞~ÚOk. [<åÉèÏ ÃÑ~°∞QÆ∞^ŒÅ Éèí∂q∞H˜ _ç=∂O_£ ÃÑOzOk. JѨÙÊ fã¨∞‰õΩ<ÕO^Œ∞‰õΩ
Éèí∂q∞ qÅ∞"≥·# ѨÓzHõ`«∞ÎQÍ =∂iOk. JѨÊ\˜ˆH JѨÙÊÅ TaÖ’ ‰õÄ~°∞‰õΩáÈ~Ú# Ô~·`«∞Å∞
"åi Éèí∂=ÚÅ#∞ `«#MÏ ÃÑ_ç`Õ `«Ñ¨Ê H˘`«ÎQÍ JѨÙÊÅ∞ W=fiÖË^Œ∞.
xs‚`« ã¨=∞Ü«∞O֒Ѩ٠JѨÙÊ K≥e¡OK«_»OÖ’ Ô~·`«∞ qѶ¨Å=∞~Ú`Õ =_ô¤"åºáêi Éèí∂q∞
Ü«∞[=∂xQÍ =∂iáÈ~Ú Ô~·`«∞ H“Å∞^•~°∞_çQÍ =∂iáÈÜ«∂_»∞. QÆ`«O HõO>Ë JkèHõOQÍ
H“Å∞^•~°∞Å∞, Ô~·`«∞Å∞ `«=∞ ѨO@#∞ JkèHõ "≥Ú`«ÎOÖ’ ëê=ÙHÍ~°∞‰õΩ K≥e¡OKåeû =KÕÛk.
Dq^èŒOQÍ qѨs`«OQÍ ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞#fl =_ô¤"åºáê~°ã¨∞ÎÅ ^ÀÑ≤_ô Ô~·`«∞Ö’¡ f„= Jã¨O`«$Ñ≤Îx
ÃÑOzOk. QÆ`«OÖ’ "å~°∞ J#∞ÉèíqOz# ¿ãfiK«Û‰õΩ ÉèíOQÆO "å\˜e¡#@∞¡ Ô~·`«∞Å∞ ÉèÏqOKå~°∞.
ѨO^˘q∞‡^À â◊`å|ÌO Ô~O_À J~°úÉèÏQÆOÖ’ „a\©+π ÉèÏ~°`üÖ’x qq^èŒ „áêO`åÖ’¡ ëê=ÙHÍ~°¡‰õΩ,
Ô~·`«∞ʼnõΩ =∞^茺 ÃÑ^ŒÌ ã¨OYºÖ’ Ѷ¨∞~°¬}Å∞ K≥ň~QÍ~Ú. 1875Ö’ ^≥Hõ¯<£Ö’ [iy# ÃÑ^ŒÌ
„ѨuѶ¨∞@# K«i„`«HÍ~°∞Å#∞ JkèHõOQÍ PHõi¬OzOk.
„Hõ=∞O : 1875 "Õ∞ 12= `Õn# ѨtÛ=∞ ѨÓ<Õ lÖÏ¡Ö’x ã¨∂¿ÑÖ’ u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞
„áê~°OÉèí=∞~ÚOk. K«∞@∞ì„ѨHõ¯Å „QÍ=∂Å #∞O_ç `«~°e=zÛ# Ô~·`«∞Å∞ ëê=ÙHÍ~°¡ ëêѨÙÅÃÑ·
^•_ç KÕ™ê~°∞. "åix ^ÀK«∞‰õΩ<åfl~°∞. XHõ Ѷ¨∞@#Ö’ XHõ WO\˜x ‰õÄ_® `«QÆ∞Åɡ\Ïì~°∞.
ѨtÛ=∞ ѨÓ<Õ lÖÏ¡Ö’¡x W`«~° „QÍ=∂Ö’¡, JǨχ^£#QÆ~ü lÖÏ¡Ö’¡ ‰õÄ_® u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞
„áê~°OÉèí=∞~ÚOk. =ÚYºOQÍ =∂~åfi_ç, QÆ∞[~å`ü ëê=ÙHÍ~°¡#∞ ÅHõΔ ºOQÍ KÕã¨∞‰õΩ<åfl~°∞.
ˆH=ÅO Ô~O_»∞ "å~åÖ’¡¿Ñ L`«Î~°O #∞O_ç ^ŒHΔ̃}O "≥·Ñ¨ÙQÍ J~°"≥· H˜Ö’g∞@~°¡ =~°‰õΩ, ѨtÛ=∞O
#∞O_ç `«∂~°∞Ê "≥·Ñ¨Ù‰õΩ =O^Œ H˜Ö’g∞@~°¡Ö’Ѩ٠ëê=ÙHÍ~°¡ÃÑ· W@∞=O\˜ ^•_»∞ÖË [iQÍ~Ú.
=_ô¤"åºáê~°ã¨∞ÎÅ =^ŒÌ L#fl Ѩ„`åÅ#∞, L`«Î~°∞fiÅ#∞ KÕlH˜¯OK«∞HÀ=_»O, ^èŒfiOã¨O
KÕÜ«∞_»"Õ∞ „Ѩu ã¨OѶ¨∞@#Ö’#∂ ^•_»∞ʼnõΩ áêÅÊ_ç#"åi L^ÕÌâ◊ºO. ÃÑ^ŒÌ ã¨OYºÖ’ =zÛ#
~Ô `· ∞« |$O^•xH˜ âßOuÜ«Ú`«OQÍ<Õ "å\˜x JѨÊyOz#ѨÙÊ_»∞ Z@∞=O\˜ Ç≤ÏO™ê`«‡Hõ Ѷ∞¨ @<å
[~°QÆÖË^Œ∞. =_ô¤"åºáê~°ã¨∞Î_»∞ Ѩ„`åÅ#∞ WKÕÛO^Œ∞‰õΩ x~åHõiOz#ѨÙÊ_»∞ J`«xfl ÉèíÜ«∞ÃÑ\ì̃
"å\˜x fã¨∞HÀ=_®xH˜QÍx, |Å=O`«OQÍ ÖÏH˘¯=_®xH˜ QÍx Ç≤ÏOã¨#∞ LѨÜ≥∂yOKå~°∞.
KåÖÏ=∞Ok ëê=ÙHÍ~°∞¡ Ô~·`«∞Å L^Œº=∂xfl Z^Œ∞~˘¯#_®xH˜ |^Œ∞Å∞QÍ „QÍ=∂Å#∞ =keÃÑ\ì̃
Ѩ~å~°Ü∂« º~°∞. q∞ye# "åix ~Ô `· ∞« Å∞ =ke"ÕÜ∞« _»"∂≥ , ™ê=∂lHõ |Ç≤Ï+¨¯~°} qkèOK«_"» ∂≥
[iyOk. ëê=ÙHÍ~°`¡ À ã¨O|O^è•Å#∞ H˘#™êyOKåÅ#∞‰õΩ#fl ~Ô `· ∞« Å#∞ ‰õÄ_® |Ç≤Ï+¨¯i™êÎ=∞x
ÃÇÏK«ÛiHõÅ∞ KÕâß~°∞.
=_ô"¤ åºáê~°ã∞¨ ÅÎ ÃÑ· ^•_»∞Å∞ KÕâß~°x "å~°∞ J#∞=∂xã¨∞#Î fl "åix JÔ~ãπì KÕ¿ãO^Œ∞‰õΩ
„a\©+π „ѨÉèí∞`«fiO ¿ã#Å#∞ ѨOÑ≤Ok. J~Ú`Õ Wk JO`« ã¨∞ÅÉèíOQÍ [~°QÆÖË^Œ∞. Ô~·`«∞Å∞
31
`«=∞"åiÃÑ· ã¨=∂Kå~°O WKÕÛO^Œ∞‰õΩ x~åHõiOKå~°∞. nO`À ^˘OQÆeOz# ™⁄=Ú‡#∞
HõeæL#fl"åix =∂„`«"Õ∞ JÔ~ãπì KÕÜ«∞QÆÖÏæ~°∞. W`«~°∞Å#∞ ÉèíÜ«∞ÃÑ\ÏìÅ<Õ L^ÕÌâ◊ºO`À "Õ∞
z=i <å\˜H˜ JÔ~ãπì KÕã≤# "åix f„=OQÍ tHΔ̃OKå~°∞. E<£ „áê~°OÉèíO <å\˜H˜ ^•_»∞Å∞
PyáÈ~Ú#ѨÊ\˜H© =_ô¤"åºáê~°ã¨∞ÎÅ Z_»Å Ô~·`«∞Å∞ ^Õfi+¨ ÉèÏ"åxfl H˘#™êyã¨∂Î<Õ L<åfl~°∞.
=Ú#∞‡O^Œ∞ ã¨=∞㨺Å∞ ~å‰õΩO_® LO_ÕO^Œ∞‰õΩ q∞yeáÈ~Ú# Ѩ„`åÅxflO\˜h WKÕÛÜ«∂Åx
ëê=ÙHÍ~°¡#∞ Ô~·`«∞Å∞ ÃÇÏK«ÛiOKå~°∞. KåÖÏ <≥ÅÅ áê@∞ L„kHõÎ`« H˘#™êyOk. ëê=ÙHÍ~°¡`À
™ê^è•~°} ã¨O|O^è•Å#∞ H˘#™êyOKÕO^Œ∞‰õΩ Ô~·`«∞Å∞ x~åHõiOKå~°∞. Ô~O_»∞ =~åæÅ =∞^茺
"≥·~°∞^茺O KåÖÏ Uà◊¡ áê@∞ H˘#™êyOk.
ã¨fiÉèÏ=O =∞iÜ«Ú Ñ¶¨e`åÅ∞ : ^ŒHõ¯<£Ö’ ëê=ÙHÍ~°∞¡ „Ѩ^è•#OQÍ =¸_»∞ =~åæʼnõΩ
K≥Ok# "å~°∞. XHõ\ ˜ =∂~åfi_ç, QÆ∞[~åf |xÜ«∂Å∞, Ô~O_»∞ ™ê÷xHõ |xÜ«∂Å∞, =¸_»∞
=∞Ǩ~å„+¨ì „ÉÏǨχ}∞Å∞. ëê=ÙHÍ~°Ö¡ ’ L#fl D qÉè[í # u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞ ~å=_»OÖ’#∂ (=∂~åfi_ç,
QÆ∞[~å`ü =_ô¤ "åºáê~°ã∞¨ ÅÎ ‰õΩ =ºuˆ~HõOQÍ ~Ô `· ∞« ʼnõΩ H˘xfl ã¨O^Œ~åƒùÖ’¡ =∞Ǩ~å„+¨ì „ÉÏǨχ}∞Å∞
=∞^ŒÌ`«∞ ѨeHÍ~°∞), ^•_»∞Å∞ KÕÜ«∞_»OÖ’#∂ (^•_»∞Å „Hõ=∞OÖ’ „ÉÏǨχ} =_ô¤"åºáê~°∞Å∞
KåÖÏ=~°‰õΩ ^•_»∞Å∞ `«Ñ≤ÊOK«∞‰õΩ<åfl~°∞) KåÖÏ H©ÅHõ"≥∞ÿOk. =∂~åfi_ô, QÆ∞[~åf ëê=ÙHÍ~°∞¡
KåÖÏ ™ê~°=O`«"≥∞ÿ#, qÅ∞"≥·# Éèí∂q∞x ™êfinè#O KÕã¨∞HÀ=_»O ‰õÄ_® Z‰õΩ¯= Jã¨O`«$Ñ≤ÎH˜
HÍ~°}=∞~ÚOk. Éèí∂=ÚÅ#∞ HÀÖÁÊ=_»"Õ∞ HÍHõ "åi Éèíq+¨º`«∞Î ‰õÄ_® JO^èŒHÍ~°OÖ’
Ѩ_»∞`«∞O^Œx Ô~·`«∞Å∞ JkèHõOQÍ PO^Àà◊# K≥O^•~°∞. 1875Ö’ u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞ [~°QƉõΩO>Ë
Ô~·`«∞Å Éèí∂=ÚÅ#∞ ™êfinè#O KÕã¨∞‰õΩ<Õ Ñ¨„H˜Ü«∞ WOHÍ "ÕQÆ=O`«=∞ÜÕ∞ºk. `«~°∞"å`«
~°∂á⁄OkOz# K«@ìO HÀ~°∞ìÖ’¡ Ô~·`«∞ʼnõΩ ÉÏQÍ ~°HõΔ} HõeÊOzOk. Éèíq+¨º`«∞ÎÖ’ Éèí∂=ÚÅ#∞
™êfinè#O KÕã¨∞HÀ‰õΩO_® ëê=ÙHÍ~°¡Ö’ u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞ ÉèíÜ«∂xfl HõeæOzOk. ^≥Hõ¯<£
=º=™êÜ«∞^•~°∞Å LѨâ◊=∞# K«@ìO 1879 ëê=ÙHÍ~°¡‰õΩ J@∞=O\˜ J=HÍâ◊O W=fi‰õΩO_®
=∞iO`« Hõ+ì̈`«~°O KÕã≤Ok.
J~Ú`Õ áê`« ‰õΩb#∞Öˇ·# Ô~O_»∞ „Ѩ^è•# =~åæÅ =∞^茺 `Õ_®#∞ ‰õÄ_® QÆ=∞xOKåe.
"≥Ú^Œ\ ˜ "å~°∞ =∞~åiî áê\˜à◊√¡. g~°∞ ѨO^Àq∞‡^À â◊`å|úO „áê~°OÉèíOÖ’ JkèHÍ~åxfl
HÀÖÁÊÜ«∂~°∞. 1870 „áêO`«OÖ’ ëê=ÙHÍ~°¡‰õΩ qѨs`«OQÍ |HÍ~ÚѨ_ç Éèí∂=ÚÅ#∞
HÀÖÁÊÜ«∂~°∞. YzÛ`«OQÍ gˆ~ L^Œº=∂xH˜ <åÜ«∞Hõ`åfixfl JOkOKå~°∞. ~Ô O_À =~°Oæ „ÉÏǨχ}
^ÕtáêO_ÕÅ∞, ‰õΩÅHõi‚Å∞. „a\©+π „ѨÉèí∞`«fiO ^ÕtáêO_ÕÅ =º=ã¨÷#∞ ~°^Œ∞Ì KÕã≤#ѨÊ\˜H© =∂r
^ÕâòáêO_ÕÅO`å ÃÑ^ŒÌ Éèí∂™êfi=ÚÅ∞QÍ J=`«iOKå~°∞. g~°∞ ‰õÄ_® ÃÑ^ŒÌ =_ô¤ "åºáê~°ã¨∞ÎÅ∞.
„a\©+π „ѨÉèí∞`«fiOÖ’ ‰õΩÅHõs‚Å∞ („QÍ=∞ Ѩ^Œ∞ÌÅ∞ K«∂¿ã"å~°∞) =ÚYº"≥∞ÿ# ™ê÷#OÖ’ L<åfl~°∞.
ëê=ÙHÍ~°¡`À Éèí∞[O Éèí∞[O HõeÑ≤ ѨxKÕ¿ã „ÉÏǨχ}∞Å PkèHõº`« Z‰õΩ¯=QÍ LO_Õk. J@∞
„QÍ=∂Ö’¡, W@∞ Ѩ@}ì ÏÖ’¡#∂, „ѨÉ∞íè `«fi ã¨sfiã¨∞Ö’¡#∂, qq^èŒ =$`«∞ÖÎ ’¡#∂ =∞Ǩ~å„+¨ì JO`«\Ï
„ÉÏǨχ}∞Å∞ â◊HÎ̃=O`«OQÍ L<åfl~°∞. *’ºuÉÏѨÓÖË <Õ`«$`«fiOÖ’ „áê~°OÉèí"≥∞ÿ# „ÉÏǨχ}Ë`«~°
L^Œº=∞O „ÉÏǨχ}∞Å PkèѨ`åºxH˜ =ºuˆ~HõOQÍ [iyOk.
32
 u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞Ö’ „ÉÏǨχ} Éèí∂™êfi=ÚÅ, ‰õΩÅHõs‚Å áê„`« Jã¨OkQÆúOQÍ LOk.
H˘xfl Ѷ¨∞@#Ö’¡ =∂~åfi_ôÅ∞, QÆ∞[~åfÅ∞ ^•_»∞ʼnõΩ QÆ∞iHÍ=_»O "åiH˜ ã¨O`Àëêxfl
HõeæOzOk. J~Ú`Õ P `«~°∞"å`« Ô~·`«∞Å u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞ "åiÖ’ ÉèíÜ«∂xfl HõeæOzOk. nO`À
"å~°∞ áÈbã¨∞Å "≥·Ñ¨Ù# KÕ~å~°∞. Ѩ\ì}ÏÖ’¡ x=ã≤OKÕ „ÉÏǨχ}∞ʼnõΩ =∂~åfi_ôÅ∞, QÆ∞*~åfÅ
Hõ<åfl "≥∞~°∞QÍæ áÈbã¨∞Å #∞O_ç ~°HõΔ} ÅaèOzOk. H˘<Õflà◊¡ `«~åfi`« „ÉÏǨχ}Ë`«~° L^Œº=∞O
Ѩ\ ˜+¨ì=∞~ÚOk. =∂~åfi_ôÅ∞, QÆ∞[~åfÅ Hõ<åfl JkèHõOQÍ „ÉÏǨχ} =_ô¤"åºáê~°ã¨∞ÎʼnõΩ
=ºuˆ~HõOQÍ Ô~·`«∞Å∞ x~°ã¨# `≥eáê~°∞. H˘O`«=∞Ok K≥Ñ≤Ê#@∞¡QÍ D u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞ Jxfl
`≥QÆʼnõΩ K≥Ok# ëê=ÙHÍ~°¡‰õΩ ™ê^è•~°} =ºuˆ~Hõ`« =∂„`«"Õ∞ HÍ^Œ∞. z=~°QÍ D L^Œº=∞O
KåÖÏ z#flk =∂„`«"Õ∞#x ¿Ñ~˘¯#_»O ãÔ̈~·Ok HÍ^Œ∞. L`«Î~°O #∞O_ç ^ŒHΔ̃}O "≥·Ñ¨Ù 65
H˜Ö’g∞@~°¡ =~°‰õΩ, ѨtÛ=∞O #∞O_ç `«∂~°∞Ê =~°‰õΩ 100 H˜Ö’g∞@~°¡ =~°‰õΩ L#fl „QÍ=∂Ö’¡
D u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞ [iyOk. W^Õq∞ z#fl „áêO`«O HÍ^Œ∞. ˆH=ÅO 33 „QÍ=∂Ö’¡<Õ ^•_»∞Å∞
[iQÍÜ«∞x WzÛ# JkèHÍ~°∞Å x"ÕkHõ u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞#∞ `«‰õΩ¯= KÕã≤ K«∂Ñ≤OKÕO^Œ∞‰õΩ [iy#
„Ѩܫ∞`«flO. =∞Ǩ~å„+ì̈ K«i„`«Ö’ ^≥Hõ¯<£ u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞ H©ÅHõ"≥∞ÿ# =∞Å∞ѨÙ. =∂~åfi_ç, QÆ∞[~åf
=_ô¤"åºáê~°ã¨∞ÎʼnõΩ QÆ\ ì̃ Z^Œ∞~°∞^≥|ƒ `«yeOk. 1875 u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞ ÉèíÜ«∞O Éèíq+¨º`«∞ÎÖ’
"å~°∞ KÕ¿ã ^ÀÑ≤_Hç ˜ ÃÇÏK«ÛiHõÖÏ =∂iOk. =∞~å~îå ~Ô `· ∞« Å∞ ‰õΩb# „ÉÏǨχ}∞ʼnõΩ =ºuˆ~HõOQÍ
‰õÄ_® L^Œº=∞O „áê~°OaèOz# `«~°∞"å`« 20= â◊`å|ÌOÖ’ „QÍg∞} =∞Ǩ~å„+ì̈Ö’ JkèHÍ~°O
Ô~·`«∞Å KÕuˆH =zÛOk.
"≥∂áê¡ L^Œº=∞O (1836–1921)
HÍ~°}ÏÅ∞ : Éèí∂™êfi=ÚʼnõΩ =ºuˆ~HõOQÍ =∞ÅÉÏ~üÖ’x "≥∂áê¡ (ÖË^• =∞Ñ≤ÊÅ)
Ô~·`«∞Å L^Œº=∞O ZO`À ~°ã¨=`«Î~°OQÍ ™êy#ѨÊ\˜H© ɡOQÍÖò Ô~·`«∞Å L^Œº=∞O =∂ki JO`«
q[Ü«∂#fl~Ú`Õ ™êkèOK«ÖË^Œ∞. D „áêO`åxfl 1792Ö’ „a\©+π `«=∞ Pnè#~Ö’H˜
fã¨∞‰õΩ#flѨÙÊ_»∞ Ç≤ÏO^Œ∂ Éèí∂™êfi=ÚʼnõΩ qѨs`«"≥∞ÿ# JkèHÍ~åÅ#∞ WKåÛ~°∞. Ô~·`«∞ʼnõΩ
™êfinè#Ѩ٠ǨωõΩ¯Å∞ x~åHõiOK«|_®¤~Ú. ˆH=ÅO Éèí∂™êfi=ÚÅ HÀiHõ "Õ∞~°‰õΩ H˘#™êˆQ
H“Å∞^•~°∞Å∞QÍ<Õ q∞yeáÈÜ«∂~°∞. 1830 #∞O_ç Ç≤ÏO^Œ∂ Éè∂í ™êfi=ÚÅ∞ =∞iO`« J}˜z"Õ`#« ∞
H˘#™êyOK«_»O`À 1836 #∞O_ç 1921 =~°‰õΩ =~°∞ã¨QÍ PO^Àà◊#Å∞ K≥ň~QÍ~Ú.
ã¨=∂Kå~° =º=ã¨÷ ã¨iQÍæ ÖËx D„áêO`«OÖ’ L^Œº=∂xH˜ ã¨OѶ‘∞ÉèÏ=O
fã¨∞‰õΩ~å=_»OÖ’ W™ê¡"£∞ LѨÜ≥∂QÆѨ_çO^Œ<Õk XHõ "å^Œ#. Ô~·`«∞Å∞ QÆ∞q∞QÆ∂_≥O^Œ∞‰õΩ
=∞ã‘^∞Œ XHõ Hˆ O„^ŒOQÍ =∂iOk. Ç≤ÏO^Œ∂ H“Å∞^•~°∞ʼnõΩ J@∞=O\˜ ã¨OѶ∞‘ ÉèÏ=O H˘~°=_çOk.
Éèí∂™êfi=ÚÅ`À "åiH˜ =∞`«™êxflÇ≤Ï`«ºO LO_»_»O`À Éèí∂™êfi=ÚŠѨ@¡ "åiH˜ ™ê#∞Éèí∂u
LO_Õk. H˘kÌáê\˜ x~°ã¨# =ºHõÎO KÕã≤<å Éèí∂™êfi=ÚÅ∞ "åix ‰õΩÅO #∞O_ç "≥e"Õ¿ã"å~°∞.
D HÍ~°}OQÍ Éèí∂™êfi=ÚʼnõΩ =ºuˆ~Hõ`« „Ѩ^è•#OQÍ "≥∂áê¡ =Úã‘¡"£∞Å #∞O_Õ =zÛOk.
Wk L^Œº=∞OÖ’ H˘xfl |ÅÇ‘Ï#`«Å‰õΩ HÍ~°}=∞~ÚOk. "ÕkèOKÕ"å~°∞ HÍHõáÈ~Ú#ѨÊ\˜H©
33
=∞`«„áêuѨkHõ# Ç≤ÏO^Œ∂ Ô~·`«∞Å∞, H“Å∞^•~°∞¡ ‰õÄ_® ^•_»∞ʼnõΩ QÆ∞~°ÜÕ∞º"å~°∞. D "å^Œ#
„ѨHÍ~°O ^•_»∞Å∞ =∞`« „áêuѨkHõ# [iQÍ~Ú. JO^Œ∞=ÖË¡ „Ѩ^è•# â◊„`«∞=~Ú# „a\©+π#∞
=kÖËã≤ Ç≤ÏO^Œ∂ Éèí∂™êfi=ÚÅÃÑ·# =∂„`«"Õ∞ ^•_»∞Å∞ KÕâß~°∞. nO`À H“Å∞^•~°∞ ǨωõΩ¯Å
ã¨=∞㨺#∞ „a\©+π ÃÑ^ŒQÌ Í Ñ¨\ Oì˜ K«∞HÀÖË^∞Œ . XHõ "Õà◊ ~Ô `· ∞« Å∞ "åi ǨωõΩ¯Å HÀã¨O K«@|ì ^ŒOÌ QÍ
áÈ~å_ç LO>Ë =∞Oz Ѷ¨e`åÅ∞ ™êkèOz LO_Õ"å~°<Õk D "å^Œ# Jaè„áêÜ«∞O.
ÃÑ· Jaè„áêÜ«∂xfl =∞~À K«i„`«HÍ~°∞_»∞ f„=OQÍ =ºuˆ~H˜OKå~°∞. PiúHõ HÍ~°}ÏÅ
s`åº D áÈ~å@O [~°QÆ<ÕÖË^Œx ¿Ñ~˘¯<åfl_»∞. 15= â◊`å|ÌOÖ’ áÈ~°∞Ûwã¨∞ "åi HÍ~°}OQÍ
"≥∂áê¡ `≥QÆ q∞e>ˇO\ò `≥QÆQÍ =∂iOk. "≥∂Ѩ¡ `≥QƉõΩ L#fl D JÅ"å@∞ 19, 20=
â◊`åÉÏúÅÖ’ ‰õÄ_® H˘#™êyOk. D u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞ QÆ`«OQÍ q∞yeáÈÜÕ∞^Õ `«Ñ¨Ê Éèíq+¨º`«∞ΉõΩ
Z@∞=O\˜ ãÔ̈~·# „Ѩ`åº=∂flÜ«∂xfl K«∂Ñ≤OK«ÖË^Œx P K«i„`«HÍ~°∞_»∞ Jaè„áêÜ«∞Ѩ_®¤~°∞. D
K«i„`«HÍ~°∞_»∞ ‰õÄ_® =º=™êÜ«∞ ã¨=∞㨺Å∞ Ѩi+¨¯iOK«∞‰õΩ<ÕO^Œ∞ˆH Ô~·`«∞Å∞ u~°QÆÉ_®¤~°<Õ
JOâßxfl u~°ã¨¯iOKå~°∞.
z=iQÍ =¸_À Jaè„áêÜ«∞O =ÚO^Œ∞H˘zÛOk. Ô~O_À K«i„`«HÍ~°∞_»∞ P
„áêO`«OÖ’x ™ê=∂lHõ, PiúHõ Ѩiã≤÷`«∞Å#∞ J~°úO KÕã¨∞HÀ=_»OÖ’ qѶ¨Å=∞Ü«∂º~°∞. "≥∂Ѩ¡
`≥QÆÖ’x ™ê=∂lHõ á⁄OkHõ#∞ QÍx, 19= â◊`åÉÌOÖ’ JkèHõOQÍ [iy# =∞`«=∂iÊ_»∞Å`À
Ç≤ÏO^Œ∂=∞`«OÖ’x H˜Ok ‰õΩÖÏÅ∞, ÉÏx㨠‰õΩÖÏÅ∞ =Úã‘¡"£∞Å∞QÍ =∂~å~°<Õ q+¨Ü«∂xfl
ã¨iQÍæ J^茺ܫ∞#O KÕÜ«∞ÖË^Œ∞. P q^èŒOQÍ H˜Ok ‰õΩÖÏÖ’¡, H˜Ok =~åæÖ’¡ H˘`«Î~°Hõ"≥∞ÿ#
ã¨OѶ‘∞ÉèÏ=O Pq~°ƒùqOzOk. J`«ºkèHõ=∞Ok "≥∂áê¡Å∞ ^ŒHΔ̃} =∞ÅÉÏ~üÖ’ LO_Õ"å~°∞. D
„áêO`«OÖ’ L#fl`« ‰õΩÖÏʼnõΩ K≥Ok# Ç≤ÏO^Œ∂ Éèí∂™êfi=ÚÅ∞ J`«ºkèHõ JkèHÍ~åxfl
J#∞Éèqí ã¨∞<Î åfl~°∞. D „áêO`«OÖ’ Z‰õΩ¯= PO^Àà◊#Å∞ [iQÍ~Ú. D u~°∞QÆ∞ÉÏ@¡Ö’ Ç≤ÏO^Œ∂
Éèí∂™êfi=ÚÅÃÑ· ^•_»∞Å∞ [iQÍ~Ú. "åi Ѩ^Œ∞ÌÅ∞, Ѩ„`åÅ#∞ `«QÆ∞Åɡ\Ïì~°∞. D Éèí∂™êfi=∞º
=ºuˆ~Hõ u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞¡ Ô~·`«∞Ö’¡ =∞Oz Éèíq+¨º`«∞ΠѨ@¡ #=∞‡HÍxfl HõeæOKåÜ«∞x ‰õÄ_® =¸_À
"å^Œ# ¿Ñ~˘¯Ok. ÉèÏ~°`Öü ’ ~Ô `· ∞« ã¨=∂[O U^ÀHõ =∞`«~∂° áêxfl fã¨∞‰õΩO@∞Ok. =∞ÅÉÏ~üÖ’
‰õÄ_® J^Õ [iyOk.
ã¨fiÉèÏ=O =∞iÜ«Ú Ñ¶e¨ `åÅ∞ : =¸_À "å^Œ# "≥Ú`«OÎ QÍ K«∂¿ãÎ "≥Ú^Œ\ ˜ "å^Œ##∞
JOwHõiOz Ô~O_À "å^Œ##∞ u~°ã¨¯iOK«_»O`Àáê@∞ "≥Ú^Œ\ ˜ "å^Œ# =ÚyOѨ٠Ѩ@¡
J#∞=∂<åÅ#∞ =ºHõÎO KÕã≤Ok. =∞Ñ≤ÊÖÏÅ∞ áê`«HÍÅѨ٠~å[H©Ü«∞ Z`«∞ÎQÆ_»Å∞, _ç=∂O_»¡
~°∂ѨHõÅÊ# KÕâß~°x ÉèÏqOz# "≥Ú^Œ\ ˜ "å^Œ# "å~°∞ P^èŒ∞xHõ ™È+¨eã¨∞ìÅ∞ HÍ^Œx
q=∞i≈OzOk. J~Ú`Õ 19= â◊`å|ÌOÖ’ ™È+¨eã¨∞Åì ∞QÍ =∂ˆ~ "åã¨=ΠѨiã≤`÷ ∞« Å∞ =∞ÅÉÏ~üÖ’
ÖË=Ù. "åiH˜ JO^Œ∞ÉÏ@∞Ö’ L#fl =∂~åæÖ’¡ "å~°∞ u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞ KÕâß~°∞. "åi =∞`« „áêuѨkHõ#
u~°∞QÆ∞ÖËx ã¨OѶ‘∞ÉèÏ"åxfl `≥K«∞Û‰õΩ<åfl~°∞. J~Ú`Õ "åi ^Œ∞~°^Œ$+ì̈"Õ∞=∞O>Ë gi u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞
XHõ ™ê^è•~°} âßOu Éè„í ^Œ`Å« ã¨=∞㨺QÍ<Õ K«∂Ñ≤OKÕO^Œ∞‰õΩ „a\©+π „ѨÉ∞íè `«fiO ^•xfl =∞`«Ñ~¨ "° ∞≥ #ÿ
L^Œº=∞OQÍ z„fHõiOzOk.
34
 ɡOQÍÖòÖ’ ~Ô `· åOQÆ L^Œº=∞O ‰õÄ_® JO`Õ ã¨=∞OQÍ =∞`«„áêuѨkHõ<Õ ™êy#ѨÊ\˜H©
"≥∂áê¡ L^Œº=∞OÖÏQÍ z„fHõ~°} [~°QÆÖË^Œ∞. Wk KåÖÏ qãÎ̈ $`«OQÍ [iyOk. JO^Œ∞<å
ÉèÏ~°`« ~å[^è•xÖ’ ã¨OÉèqí OzOk. WO^Œ∞Ö’ Z‰õΩ¯= Q˘O`«∞ Hõe#æ Éè∂í ™êfi=∞º =~°Oæ áêÖÁæOk.
giÖ’ J`«ºkèHõ=∞Ok "Õ∞^è•q=~°æOÖ’ ÉèÏQÆOQÍ L<åfl~°∞. P q^èŒOQÍ D L^Œº=∞O Ѩ@¡
H˘O`« ™ê#∞‰õÄÅ ^Œ$HõÊù^äŒO LOk. J^Õ ^ŒH˜Δ} =∞ÅÉÏ~ü =∞„^•ã¨∞‰õΩ ^Œ∂~°OQÍ KåÖÏ
|ÅÇ‘Ï# ã¨O|O^è•Å∞ HõeæLOk. D Ѷ¨e`«OQÍ =∞„^•ãπ „a\©+π „ѨÉèí∞`«fiO Jk =∞`«Ñ¨~°"≥∞ÿ#
u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞ J<Õ `«ÑÙ¨ Ê_»∞ Jaè„áêÜ«∂xfl ã¨∞Å∞=ÙQÍ #q∞‡Ok. L^Œº=∞O f„=™ê÷~ÚH˜ KÕ~∞° ‰õΩ#fl
`«~°∞"å`Õ 1921Ö’ ^•x f„=`« „a\©+π „ѨÉèí∞`åfixH˜ J~°ú=∞~ÚOk. 1929Ö’ K«@ìO ^•fi~å
=∞ÅÉÏ~üÖ’x H“Å∞^•~°∞ʼnõΩ ™êfinè#Ѩ٠ǨωõΩ¯Å∞ ã¨O„Hõq∞OKå~Ú. nx `«~°∞"å`« =∞Ñ≤ÊÅ
u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞¡ WHõ [~°QÖÆ ^Ë ∞Œ . g\˜H`˜ À_»∞ Éè∂í ™êfi=∞º =º=ã¨÷ Ѩ\ +˜ Oì¨ QÍ L#fl J=^è,£ ~å[™êÎ<£
„áêO`åÖ’¡ ‰õÄ_® WO`«Hõ<åfl H˘OK≥O `«‰õΩ¯=QÍ Ñ¶¨∞~°¬}Å∞ [iQÍ~Ú.
~Ô O_À ^Œâ◊ (1917–23)
HÍO„ÔQãπ <Õ`«$`«fiOÖ’x L^Œº=∂Å ã¨fiÉèÏ=O, „Hõ=∞O
D ^Œâ◊Ö’ K≥·`«#ºO á⁄Ok# Ô~·`åOQÆO =∞Ǩ`å‡QÍOnè <åÜ«∞Hõ`«fiOÖ’ `«#
Jaè=$kúx, q[Ü«∂xfl ™⁄O`«O KÕã¨∞‰õΩOk. ÉèÏ~°`« ~å[H©Ü«∞ z„`«Ñ¨@OÃÑ·H˜ QÍOnèr ~åHõ`À
ÉèÏ~°`« *ÏfÜ«∞ HÍO„ÔQãπ ~°∂Ѩ"Õ∞ =∂iáÈ~ÚOk. JѨÊ\˜ =~°‰õΩ =∞^茺`«~°QÆu "Õ∞^è•q
=~åæxˆH Ѩiq∞`«"≥∞ÿ# HÍO„ÔQãπ `«# Ѩikèx qã¨ÎiOK«∞‰õΩOk. „Ѩ*Ï ã¨fiÉèÏ"åxfl
ã¨O`«iOK«∞‰õΩOk. WO_çQÀ áê¡O@~°¡‰õΩ =ºuˆ~HõOQÍ cǨ~ü Ô~·`åOQÆO „ѨMϺ`« K«Oáê~°<£
L^Œº=∂xfl(1917–1918) x~°fiÇ≤ÏOKå~°∞. J`«ºkèHõOQÍ Ü«¸~ÀÑ≤Ü«∞#∞¡QÍ L#fl WO_çQÀ
áê¡O@~°∞¡ Ô~·`«∞Å JcèëêìxH˜ =ºuˆ~HõOQÍ Z‰õΩ¯= Ѩ#∞flÅ∞ "Õ™êÎ=∞x ÉèíÜ«∞ÃÑ\ì̃, W`«~° J„Hõ=∞
Ѩ^ŒÌ`«∞Ö’¡ ɡkiOz Ô~·`«∞Å KÕ`« |Å=O`«OQÍ WO_çQÀ ™êQÆ∞KÕ~ÚOKÕ"å~°∞. áê¡O@~°¡ KÕuÖ’
Ô~·`«∞Å∞ U™ê÷~ÚÖ’ J}˜z"Õ`«‰õΩ QÆ∞~“`«∞<åfl~°<Õ JOâßÅÃÑ· XHõ Ѩ^ŒÌu „ѨHÍ~°O,
JkèHÍ~°Ü«Ú`«"≥∞ÿ# qKå~°}‰õΩ QÍOnè K˘~°= K«∂áê~°∞.
"ÕÅH˘kÌ ÉÏkè`« Ô~·`«∞Å∞ QÍOnè,~å*ËO„^Œ„Ѩ™ê^£ K«∞@∂ì KÕi `«=∞ ÉÏ^èŒÅ∞
K≥ѨÙʉõΩ<åfl~°∞. HÍh „a\©+π „ѨÉèí∞`«fiO "åi qKå~°}Å#∞ H˘#™êyOK«x=fi‰õΩO_® x¿+^è•xfl
qkèOzOk. x¿+^èŒ L`«Î~°∞fiÅ#∞ x~åHõiOK«_»O`À ã¨OHΔÀÉèíO `«ÖˇuÎ QÍOnèrx JÔ~ãπì KÕâß~°∞.
`«~°∞"å`« qKå~°} Hõq∞\©x "Õã≤ JO^Œ∞Ö’ QÍOnèx XHõ ã¨Éèí∞ºxQÍ KÕÜ«∞_»O`À QÍOnèr
q_»∞^ŒÅÜ«∂º~°∞. P Hõq∞\© „Ѩuáê^Œ#Å#∞ „a\©+π „ѨÉèí∞`«fiO JOwHõiOzOk. P x"ÕkHõ
P^è•~°OQÍ [iy# K«@ì ã¨=~°}`À Ô~·`«∞Å∞ áê¡O@~°¡ Hõ|O^èŒ Ç¨Ï™êÎÅ #∞O_ç |Ü«∞@Ѩ_®¤~°∞.
D L^Œº=∂xH˜ =ÚO^Œ∞ P~ü.ã≤. ^Œ`åÎ <Õ`«$`«fiOÖ’ `å`å¯eHõ Ѩiëê¯~åʼnõΩ =ºuˆ~HõOQÍ
HÍO„ÔQãπ #_çÑ#≤ L^Œº=∞O [g∞O^•~°¡ ^ÀÑ≤_ô #∞O_ç ~Ô `· ∞« Å#∞ `«ÑÊ≤ OK«ÖHË áõ È~ÚOk. K«Oáê~°<£
L^Œº=∞O ‰õÄ_® J`«ºkèHõ H“Å∞¡, ÉèÏ~°"∞≥ #ÿ JѨÙÊÅ`À JHõ¯_ç ~Ô `· ∞« Ö’¡ L#fl qѨs`« ¿Ñ^ŒiHÍxH˜
35
„Ѩ^è•# HÍ~°}ÏʼnõΩ =ºuˆ~HõOQÍ áÈ~å\Ïxfl KÕѨ@ìÖËHõáÈ~ÚOk. XHõ ã¨=∞Ü«∞OÖ’ XHõ
ã¨=∞㨺ÃÑ·<Õ ^Œ$+≤ì ÃÑ\ÏìÅ<Õ QÍOnè "≥·Yi HÍ~°}OQÍ<Õ D q^èŒOQÍ [iy LO@∞Ok..
J~Ú`Õ [g∞O^•s =º=ã¨÷ Ѩ@¡ QÍh, "åi |O^è<Œ åÅ #∞O_ç ~Ô `· ∞« Å#∞ `«ÑÊ≤ OKåÅ<Õ JOâßÅ
Ѩ@¡ QÍx QÍOnè, ~å*ËO„^Œ„Ѩ™ê^£ W^ŒÌ~°∂ =∞ø#O =Ç≤ÏOK«_»O =ÚYº"≥∞ÿ# JOâ◊O.
U^Õ"≥∞ÿ#ѨÊ\˜H© K«Oáê~°<£ ã¨`庄QÆǨÏO cǨ~ü „Ѩ[Å<Õ HÍQÍ ÉèÏ~°`« „Ѩ[ÅO^Œih
K≥·`«#º=O`«∞Å#∞ KÕã≤Ok. =∞# Ô~·`åOQÆOÖ’ u~°∞QÆ∞ÖËx qѨ¡= ÉèÏ"åÅ∞ L<åflÜ«∞x Kå\˜
K≥Ñ≤ÊOk.
Mˇ·~å Hõ~°∞=Ù‰õΩ `À_»∞ =~°∞ã¨QÍ Ñ¨O@Å∞ qѶ¨Å=∞=fi_»OÃÑ· QÍOnè ^Œ$+≤ì ÃÑ\Ïì~°∞.
Ô~·`«∞Å∞ Hõ@ìÖËx Ѩiã≤÷`«∞Ö’¡ L#flѨÊ\˜H© `«Ñ¨Êxã¨iQÍ Éèí∂q∞ tã¨∞Î Hõ\ÏìeûO^Õ#O@∂ „a\©+π
„ѨÉèí∞`«fiO XuÎ_ç KÕÜ«∞_»O`À Ô~·`«∞Å ÉÏ^èŒÅ∞ =∞iO`« ÃÑiQÍ~Ú. "ÕkèOѨÙʼnõΩ QÆ∞~°=Ù`«∞#fl
Ô~·`åOQÍxH˜ JO_»QÍ QÍOnèr ã¨`庄QÆǨÏO KÕѨ\Ïì~°∞. QÍOnèr <Õ`«$`«fiOÖ’x Ô~·`åOQÆ
L^Œº=∞O =ÚOÉÏ~Ú „ѨÉèí∞`åfixfl „ѨÉèÏq`«O KÕã≤Ok. H˘<åflà◊¡áê@∞ „ѨÉèí∞`«fiO Éèí∂q∞tã¨∞Î
=ã¨∂Å∞#∞ "å~Ú^• "Õã≤Ok. WHõ¯_» ‰õÄ_® QÍOnèr Ô~·`«∞Å W`«~° ã¨=∞ã¨ºÖˇ·<å JѨÙÊÅ
ÉèÏ~°O, Éèí∂q∞ #∞O_ç `˘ÅyOѨ٠J<Õ JOâßÅÃÑ· áÈ~å@O KÕÜ«∞ÖË^Œ∞. ÃÑ· Ô~O_»∞ L^Œº=∂Å∞
Ô~·`åOQÆ ã¨`庄QÆǨʼnõΩ QÍOnèx <åÜ«∞‰õΩ_çQÍ =∂~åÛ~Ú. `«=∞ ã¨=∞㨺ŠѨiëê¯~åxH˜
ã¨`庄QÆÇ¨ Å#∞ LѨÜ∂≥ yOK«∞HÀ=K«∞Û#<Õ K≥`· #« ºO ‰õÄ_® ~Ô `· ∞« Ö’¡ HõeOæ k. J~Ú`Õ ~Ô `· åOQÆOÖ’
J`«ºkèHõ=∞OkH˜ ~å[H©Ü«∂Å QÆ∞iOz J=QÍǨÏ# ÖË^Œ<Õk "åã¨Î=O. PHÍ~°}OQÍ<Õ ÃÑ·
Ô~O_»∞ q[Ü«∂Å∞ ~å[H©Ü«∞OQÍ "åiÃÑ· Z@∞=O\˜ „ѨÉèÏ"åxfl K«∂Ñ≤OK«ÖËHõáÈÜ«∂~Ú.
J~Ú`Õ D q[Ü«∂Å∞ „Ѩ*Ï áÈ~å\ÏÖ’¡H˜ =zÛ KÕ̂~ Ô~·`«∞Å ã¨OYº#∞ ÃÑOKå~Ú.
^Õâ◊"åºÑÎ̈OQÍ ™êy# ã¨Ç¨Ü«∞ x~åHõ~°} L^Œº=∞O "≥Ú`«ÎO Ô~·`åOQÍxfl K≥·`«#º
ѨizOk. ÅHõΔÅ H˘nÌ Ô~·`«∞Å∞ L^Œº=∞OÖ’ áêÖÁæ<åfl~°∞. "åi ã¨<å`«# ~å[H©Ü«∞ ÉèÏ"åÅ#∞
=kÖËã¨∞H˘x, Jxfl ~°HÍÅ "åi ã¨O„Ѩ^•Ü«∂Å#∞ q_çzÃÑ\ì̃ D L^Œº=∞O ^•fi~å *ÏfÜ«∞
~å[H©Ü«∞ rq`«OÖ’H˜ Ô~·`«∞Å∞ J_»∞QÆ∞ÃÑ\Ïì~°∞. JO`«‰õΩ=ÚO^Œ∞ Éèí∂q∞ tã¨∞Î K≥e¡OѨ٠XHõ
^è•i‡Hõ qkèÖÏQÍ ÉèÏqOKÕ Ô~·`åOQÆO "≥Ú^Œ\ ˜™êiQÍ Éèí∂q∞ tã¨∞Î K≥e¡OѨÙ#∞ x~åHõiOK«_»O
`«=∞ K«@ì|^ŒÌ ǨωõΩ¯QÍ ÉèÏqOKå~°∞. *ÏfÜ≥∂^Œº=∞O „áê~°OÉèí~ÀAÖ’¡ „Ѩ`«ºHõΔ HÍ~åºK«~°}
^•fi~å "å~°∞ "≥Ú^Œ\ ˜™êiQÍ ~å[H©Ü«∞ K≥·`«<åºxfl á⁄O^•~°∞. "åi ^Œ$+≤ìÖ’ ã¨fi~å[ºO
JO>Ë Jxfl ~°HÍŠѨ#∞flÅ ÉèÏ~°O #∞O_ç =ÚYºOQÍ Éèí∂q∞tã¨∞Î #∞O_ç q=ÚHÎ̃ á⁄O^Œ_»O.
QÍOnèr Ѩ#∞flÅ K≥e¡OѨ٠x~åHõ~°} L^Œº=∂xH˜ „Ѩܫ∞`åflÅ∞ „áê~°OaèOz#ѨÙÊ_Õ
ÉèÏ~°`« Ô~·`åOQÆO Hõà◊√¡ `≥izOk. JѨÙÊ_»∞HõѨÙÊ_Õ Éèí∂q∞ tã¨∞Î K≥e¡OK«_»O x~åHõiOK«_»"≥∂,
*ÏѨºO KÕÜ«∞_»"≥∂ „áê~°OÉèí=∞~ÚOk. ÉèÏ~°`«^Õâ◊O "≥Ú`«ÎOQÍ ÅHõΔÅ H˘kÌ Ô~·`«∞Å∞ „a\©+π
„ѨÉèí∞`åfixH˜ H˘kÌ HÍÅOÖ’<Õ #∂HõÅ∞ K≥Å∞¡`åÜ«∞x ÉèÏqOz, "åi H“Å∞¡ K≥e¡OK«_»O =∂x
L`«¯O~î°`«`À ~å[H©Ü«∞ Ѩi}Ï=∂Å#∞ *Ï„QÆ`«ÎQÍ Ñ¨ijeOK«™êQÍ~°∞. HÍh QÍOnè ǨÏ~îå`«∞ÎQÍ
ã¨Ç¨ Ü«∞ x~åHõ~}° L^Œº=∂xfl LѨãO¨ ǨÏiOK«∞H˘x ÅHõÅΔ H˘kÌ ~Ô `· ∞« Å`Àáê@∞ ^ÕâO◊ "≥Ú`åÎxfl
QÍÖ’¡ nѨOÖÏ =kÖËâß~°∞.
36
 L^Œº=∂xfl LѨã¨OǨÏiOK«∞HÀ=_»O Ô~·`«∞ʼnõΩ KåÖÏ ÉÏ^èŒÅ∞ HõeæOzOk. "åix
[g∞O^•~°∞¡ KåÖÏ ^Œ∞~å‡~°æ"≥∞ÿ# suÖ’ tH˜ΔOKå~°∞. Ô~·`åOQÆO`À Hõeã≤ Ѩx KÕã≤#
HÍO„ÔQãπ<åÜ«∞‰õΩÅ∞ *ˇ·Å∞áêÅ=fi_»O`À H˘kÌ=∞Ok =∂„`«"Õ∞ Ô~·`«∞Å#∞ Ѩ\ ì̃OK«∞‰õΩ<Õ"å~°∞
q∞yeáÈÜ«∂~°∞. „a\©+π „ѨÉèí∞`åfixH˜, "åi ^Œ∞~å‡~°æ q∞„`«∞Öˇ·# [g∞O^•~°¡‰õΩ =ºuˆ~HõOQÍ
"å~°∞ #_»∞ѨÙ`«∞#fl áÈ~å\Ïxfl =ÚO^Œ∞‰õΩ fã¨∞‰õΩáÈ=_®xH˜ Z=~°∂ =ÚO^Œ∞‰õΩ~åÖË^Œ∞.
HÍO„ÔQãπ <Õ`«$`«fi L^Œº=∂ŠѶ¨e`åÅ∞
ÉèÏ~°`« *ÏfÜ«∞ HÍO„ÔQãπ ^•fi~å QÍOnèr, JÜ«∞# J#∞K«~°∞Å∞ 1917 #∞O_ç
Ô~·`«∞Å rq`åÖ’¡H˜ *ÏfÜ«∞ ~å[H©Ü«∂Å#∞ *ÁÑ≤ÊOK«_»O KåÖÏ „ѨÉèÏ"åxfl K«∂Ñ≤OzOk.
"≥Ú`«ÎOQÍ K«∂¿ãÎ Ô~·`«∞Å∞ Pâ◊Û~°ºHõ~°OQÍ P<å\˜ ~å[H©Ü«∞ PÖ’K«#Å#∞ JÅ=~°∞ÛHÀÖË^Œ∞,
U ~å[H©Ü«∞ Ü«∞O„`åOQÆO ‰õÄ_® "åiÖ’ P`«‡qâßfiã¨O, =ºHÎ̃QÆ`« K≥·`«<åºxfl HõeÊOK«ÖË^Œ∞.
™ê÷xHõ ã¨fi`«O„`« Ô~·`«∞ ã¨OѶ¨∂Å∞ "åi HÀã¨O Ѩx KÕ™ê~Ú. x~°O`«~°O "åiH˜ =∂~°æxˆ~úâ◊O
KÕâß~Ú. QÍOnèr ã¨Ç¨Ü«∞ x~åHõ~°} L^Œº=∂xfl, Jxfl ~°HÍÅ ã¨=∞~°jÅ ~å[H©Ü«∞
HÍ~åºK«~°}#∞ xeÑ≤"ÕÜ«∞QÍ<Õ ™ê÷xHõ HÍO„ÔQãπ Hõq∞\©Åhfl Ѩx KÕÜ«∞_»O =∂x"Õâß~Ú.
HÍO„ÔQãπ HÍ~°ºHõ~°ÎÅ∞ <åÜ«∞Hõ`«fiO`Àáê@∞ U HÍ~°º„Hõ=∞O KÕÜ«∞Å<åfl ‰õÄ_® Ô~O_»∞ =~åæÅ∞QÍ
q_çáÈÜ«∂~°∞. "≥∂áê¡Å∞, HÀÜ«∞Å∞, ѨO*Ïc Ô~·`«∞Å`Àáê@∞ U W`«~° Ô~·`«∞Å `«~°Ñ¨Ù<≥·<å
áÈ~å_»_»O HÍO„ÔQãπ W|ƒOkQÍ ÉèÏqOzOk. HÍO„ÔQãπ"å~°∞ `å`å¯eHõOQÍ Ô~·`«∞ ã¨=∞㨺ÅÃÑ·
Ѩx KÕÜ∞« _»O =∂<Õâß~°∞. KåÖÏ Ñ¶∞¨ @#Ö’¡ JÇ≤ÏO㨠Ѩ@¡ ÃÑ^ŒQÌ Í Q“~°=O ÖËx =∞`À<å‡^Œ∞Å∞,
W`«~° =∞`« ã¨O|O^èŒ ã¨Oã¨÷Å∞ Ô~·`«∞Å áÈ~å\ÏÅ#∞ "å\˜ „ѨÜ≥∂[<åʼnõΩ "å_»∞‰õΩ<åfl~Ú.
Ѷe¨ `«OQÍ ~Ô `· ∞« ʼnõΩ ~°H}Δõ QÍ xÅ|_Õ"å~°∞ Z=fi~°∂ ÖËHáõ ÈÜ«∂~°∞. K≥_¤» <åÜ«∞Hõ`fi« O HÍ~°}OQÍ
"åiH˜ Z@∞=O\˜ ~å[H©Ü∞« tHõ}Δ Ï ^˘~°HÖõ ^Ë ∞Œ . ã¨=∞~°=ú O`«OQÍ PO^Àà◊#Å∞ x~°fiÇ≤ÏOK«_O» Ö’
x~å‡} ™ê=∞~åúºÅ∞ HÍx, P PO^Àà◊# HÍ~°}OQÍ L`«Ê#fl=∞ÜÕ∞º ã¨=∞㨺Å#∞ Z^Œ∞~˘¯#_»OÖ’
q*Ï˝<åxfl HÍx "åiH˜ Z=fi~°∂ JOkOK«ÖË^Œ∞. nO`À ™ê^è•~°}OQÍ<Õ 1920–23 HÍÅOÖ’
Ô~·`åOQÆ áÈ~å\ÏÅ z=i ^Œâ◊Ö’ Ç≤ÏO㨠Z‰õΩ¯=QÍ KÀ@∞KÕã¨∞‰õΩOk. Wk HÍO„ÔQãπ "åiÖ’
ÉèíÜ«∂xfl HõeæOzOk. nO`À "å~°∞ Ô~·`«∞ʼnõΩ Uq^èŒ"≥∞ÿ# ™ê#∞Éèí∂uh `≥Å∞ѨÖË^Œ∞. ZѨÊ\˜
HõO>Ë ‰õÄ_® Z‰õΩ¯=QÍ J=ã¨~°"≥∞ÿ# ~ÀAÖ’¡ Ô~·`«∞ʼnõΩ HÍO„ÔQãπ <åÜ«∞‰õΩÅ∞ ~ÀA"ås
=∞^ŒÌ`«∞, =∂~°æxˆ~úâ◊O W=fi_»O =∂<Õâß~°∞.
=¸_À ^Œâ◊ (1923–47)
=ÚYº"≥∞#ÿ JOâßÅ∞:
[g∞O^•~°,¡ Éè∂í ™êfi=ÚÅ „ѨÜ∂≥ [<åÅ∞ ~°HOΔ˜ KåÅ#fl HÍO„ÔQãπ q^è•#O HÍ~°}OQÍ
„QÍg∞} „áêO`«OÖ’ ã¨fi`«O„`« Ô~·`«∞ ã¨OѶ¨∂Å∞ U~°Ê_®¤~Ú. Ô~·`åOQÆ L^Œº=∂Ö’¡ Ju"å^Œ∞Å∞
HÍO„ÔQãπ ÃÑ@∞ì|_ç^•~°∞Å, Éèí∂™êfi=ÚÅ „ѨÜ≥∂[<åÅ HÀã¨"Õ∞ Ѩx KÕã¨∞Î#fl^Œx „QÆÇ≤ÏOKå~°∞.
37
Ô~·`«∞Å „ѨÜ≥∂[<åÅ#∞ ~°H˜ΔOKÕO^Œ∞‰õΩ ã¨fi`«O„`« Ô~·`«∞ =~°æ ã¨OѶ¨∂Å∞ U~°Ê_®Åx, "åi
#∞O_Õ <åÜ«∞Hõ`«fiO ~å"åÅx g~°∞ ÉèÏqOKå~°∞. Ѷ¨e`«OQÍ ^Õâ◊"åºÑÎ̈OQÍ Ô~·`«∞ ã¨OѶ¨∂Å∞
U~°Ê_®¤~Ú. 1923 AÖˇ·–_çÃãO|~ü =∞^茺 HÍÅOÖ’ „Ѩ=ÚY Ô~·`«∞ <åÜ«∞‰õΩ_»∞ Z<£l ~°OQÍ
PO„^è„Œ Ѩ^âÕ òÖ’ ~Ô `· ∞« ã¨OѶ∂¨ Å#∞(`«~åfi`« ^Õâ"◊ åºÑÎ̈OQÍ H˜™ê<£ãɨ íè Jx Ñ≤eKå~°∞) =º=™êÜ«∞
HÍi‡Hõ ã¨OѶ¨∂Å#∞ xi‡OKå~°∞. ã¨Ç¨Ü«∞ x~åHõ~°} L^Œº=∞OÖ’ HÍO„ÔQãπ‰õΩ ã¨Ç¨Ü«∞O
KÕã≤# Ô~·`«∞ʼnõΩ qkèOz# tHõΔʼnõΩ =ºuˆ~HõOQÍ QÆ∞O@∂~°∞Ö’ L^Œº=∞O x~°fiÇ≤ÏOz# ~°OQÍ
q[Ü«∂xfl ™êkèOKå~°∞. 1924–26 =∞^茺 HÍÅOÖ’ D ã¨OѶ¨∂Å∞ "å@O`«@ JqQÍ
ѨtÛ=∞QÀ^•=i, „H˜ëê‚ lÖϡʼnõΩ qãÎ̈iOK«_»OÖ’ q[Ü«∞O ™êkèOKå~Ú. JÖψQ Ô~·`«∞ʼnõΩ,
HÍi‡‰õΩʼnõΩ ã¨fi`«O„`« =~°æ ã¨OѶ¨∂Å∞ LO_®Å<Õ PÖ’K«##∞ ‰õÄ_® ÃÑOá⁄OkOKå~Ú.
1926–27 HÍÅOÖ’ H˘O`«=∞Ok Ô~·`«∞ <åÜ«∞‰õΩÅ∞ ɡOQÍÖò, L`«Î~°„Ѩ^Õâò,
ѨO*ÏÉòÅÖ’ qѨ¡= ÉèÏ"åÅ`À H˜™ê<£ã¨Éèí#∞ xi‡OK«_»O „áê~°OaèOKå~°∞. „Ѩun qѨ¡=
Ѩ^ŒÌ`«∞Ö’¡<Õ KÕÜ«∂Å<Õ D ã¨OѶ¨∂Å PÖ’K«# HÍ~°}OQÍ Jq ѨÓiÎQÍ |ÅѨ_»Hõ=ÚO^Õ
x¿+^è•xH˜ QÆ∞~°Ü«∂º~Ú. cǨ~ü, L`«Î~°„Ѩ^Õâò H˜™ê<£ ã¨ÉèíÅ∞ `«=∞ q#uѨ„`åÅ#∞ ѨO_ç\ò
"≥∂fÖÏÖò <≥„Ǩ˙ J^茺HõΔ`«# [iy# Jxfl áêsìÅ ã¨^Œã¨∞û‰õΩ ã¨=∞iÊOK«_»O`À 1928
=~°‰Ωõ =∞#∞QÆ_Ö» ’ LO_»QeÆ QÍ~Ú. D H˜™ê<£ãɨ Åíè ∞ ã¨OѨÓ~°‚ ã¨fi~å[ºO, „áê^èqŒ ∞Hõ ǨωõΩ¯Å#∞
_ç=∂O_£ KÕâß~Ú.
aq ~°`«flO <åÜ«∞Hõ`«fiOÖ’ ™ê÷xHõ Ô~·`«∞ <Õ`«Å∞ 1928Ö’ PO„^è• „á⁄"≥x¬Ü«∞Öò
Ô~·`«∞ ã¨OѶ¨∂xfl U~°ÊiKå~°∞. 1929Ö’ Z<£l ~°OQÍ J^茺HõΔ`«# ѨxKÕã≤# D ã¨OѶ¨∞O
~å[H©Ü∞« Ѩ~O° QÍ HÍO„ÔQãπ fã¨∞‰õΩ#fl "≥Y· ix ã¨=∞iúOzOk. Éè∂í q∞tã¨∞,Î =º=™êÜ«∞ JѨÙÊÅ∞,
x~°∞^ÀºQÆO, JO`«~°æ`« ™ê=∂lHõ ã¨O㨯~°}ŠѨ@¡ D ã¨OѶ¨∞O "≥ÚQÆ∞æ K«∂Ñ≤Ok. J~Ú`Õ
[g∞O^•s–Ô~·`«∞ ã¨=∞㨺ÅÃÑ· ѨxKÕ¿ãO^Œ∞‰õΩ ã¨∞=ÚY`« K«∂ѨÖË^Œ∞. H˘O^Œi Ô~·`«∞ <åÜ«∞‰õΩÅ
ã¨ÇϨ HÍ~°O`À P~ü ZO â◊~‡° D ã¨=∞㨺#∞ fã¨∞H˘x PO„^è„Œ Ѩ^âÕ ò [g∞O^•s ~Ô `· ∞« =∞Ǩã¨É#íè ∞
x~°fiÇ≤ÏOKå~°∞.. D =∞Ǩã¨Éèí ‰õÄ_® H“Å∞^•~°¡ ÉÏ^èŒÅ#∞ H˘kÌQÍ `«yæOKÕO^Œ∞‰õΩ Z¿ãì\ò
Éè∂í q∞ K«\Ïìxfl =∂~åÛÅx =∂„`«"∞Õ _ç=∂O_£ KÕãO≤ k. JѨÊ\˜ ~å[H©Ü∞« Ѩiã≤`÷ ∞« Å∞ JO^Œ∞‰õΩ
`«y#@∞¡QÍ ÖË#O^Œ∞# [g∞O^•s =º=ã¨÷#∞ ѨÓiÎQÍ ~°^Œ∞Ì KÕÜ«∂Åx _ç=∂O_£ KÕ¿ãO^Œ∞‰õΩ
=º=™êÜ«∞ HÍi‡‰õΩÅ∞ ã≤^ŒÌOQÍ ÖË~°∞.
1928–29 HÍÅOÖ’ ÉÁOÉÏ~Ú „ѨÉèí∞`«fiO J<åºÜ«∞OQÍ ÃÑOz# Éèí∂q∞tã¨∞ΉõΩ
=ºuˆ~HõOQÍ [iy# |~ÀÌe ã¨`庄QÆǨÏO ZO`À „ѨÉèÏ"åxfl K«∂Ñ≤OzOk. nxH˜ ã¨~åú~ü
=Å¡ÉèÏ~Ú Ñ¨>ËÖò <åÜ«∞Hõ`«fiO =Ç≤ÏOKå~°∞. J~Ú`Õ D L^Œº=∞O ѨÓiÎQÍ q[Ü«∞O
™êkèOK«_®xH˜ „Ѩ^è•# HÍ~°}O Ô~·`«∞Å∞ KÕã≤# Z#ÖËx `åºQÍÅ∞, L^ŒÇ¨ÏiOK«_®xH˜ ‰õÄ_®
gÖËx¡ "åi „Hõ=∞tHõ}Δ , z`«âÎ √◊ kÌ. z=~°‰Ωõ ~Ô `· ∞« Å _ç=∂O_»‰¡ Ωõ ky=zÛ# ÉÁOÉÏ~Ú „ѨÉ∞íè `«fiO
xã¨ÊHõΔáê`« qKå~°}Ï Hõq∞\©x xÜ«∞q∞OKå~Ú. Hõq∞\© JkèHõOQÍ Ô~·`«∞ʼnõΩ J#∞‰õÄÅOQÍ<Õ
f~°∞ÊÅxzÛOk. ÉÏQÍ „ѨKå~°O á⁄Ok# |~ÀÌe ã¨`庄QÆÇϨ O „a\©+π „ѨÉ∞íè `åfixH˜ =ºuˆ~HõOQÍ
áÈ~å_ç q[Ü«∞O ™êkèOK«=K«∞Û#<Õ qâßfi™êxfl Ô~·`«∞Ö’¡ HõeæOzOk.
38
 1935Ö’ ÖHÀflÖ’ [iy# "≥Ú^Œ\ ˜ H˜™ê<£ HÍO„ÔQãπ HÍ~°}OQÍ JdÅ ÉèÏ~°`«
H˜™ê<£ ã¨Éèí U~°Ê_çOk. H˜™ê<£ ã¨Éèí HÍ~°º„Hõ=∞O =º=™êÜ«∞ ÉèÏ~°`üÖ’x JO^Œi Ô~·`«∞Å
Pâ◊Å#∞, PHÍOHõΔÅ#∞ „ѨuaOaOѨ*Ëã≤Ok. ÉèÏ~°`« *ÏfÜ«∞ HÍO„ÔQãπ ֒ѨŠL#fl, "≥Å∞ѨÅ
L#fl ~å_çHõÖò ÃÑ\© |∂~°∞˚"å =º‰õΩÎÅ`À JdÅ ÉèÏ~°`« H˜™ê<£ ã¨Éèí U~°Ê_çOk. HÍO„ÔQãπ
™È+¨eã¨∞ì áêsì, P`«~°∞"å`« HÍÅOÖ’ ÉèÏ~°`« Hõ=¸ºxã¨∞ì áêsìQÍ Ñ≤Å=|_ç# HÍi‡Hõ, Hõ~°¬Hõ
áêsì H˜™ê<£ ã¨Éèí‰õΩ =∞^ŒÌ`«∞ xzÛOk. Ѩ\ ˜+ì̈ѨizOk. ^Õâ◊OÖ’x qq^èŒ „áêO`åÖ’¡ H˜™ê<£
ã¨Éíè K≥ÑÙ¨ ÊHÀ^Œy# L^Œº=∂Å#∞ x~°fiÇ≤ÏOzOk. PO„^è„Œ Ѩ^âÕ òÖ’ [g∞O^•s ÃÑ`«<Î åxfl x~°ãã≤ ∂¨ Î
Ãã\˜Öò"≥∞O\ò =ºuˆ~Hõ L^Œº=∂xfl x~°fiÇ≤ÏOzOk. JdÅ ÉèÏ~°`« H˜™ê<£ ã¨Éèí <åÜ«∞‰õΩÖ’¡
=ÚY∞º_≥#· ™êfig∞ ã¨ÇϨ *Ï#O^Œ cǨ~üÖ’ [g∞O^•s =º=ã¨÷ ~°^∞Œ Ì HÀã¨O L^Œº=∂xfl #_çáê~°∞.
^ŒH}
Δ˜ ÉèÏ~°`« ^ÕâO◊ Ö’ J}˜z"Õ`« J@g K«\ÏìʼnõΩ =ºuˆ~HõOQÍ ã¨=∞~°jÅ áÈ~å@O [iyOk.
W^Õ q^èŒOQÍ L`«Î~°„Ѩ^ÕâòÖ’#∂, ^Õâ◊OÖ’x W`«~° „áêO`åÖ’¡#∂ [g∞O^•~°¡ J}˜z"Õ`«‰õΩ
=ºuˆ~HõOQÍ áÈ~å\ÏÅ∞ #_çKå~Ú. H˜™ê<£ã¨Éèí Ô~·`«∞Ö’¡ qãÎ̈ $`«OQÍ K≥·`«#º=O`«"≥∞ÿ#, „ѨKå~°
HÍ~°º„Hõ=∂xfl ‰õÄ_® x~°fiÇ≤ÏOzOk. P q^èOŒ QÍ H˜™ê<£ ã¨Éíè "åi ã¨=∞㨺Å#∞ qxÑ≤OKÕO^Œ∞‰õΩ,
_ç=∂O_»¡#∞ =ÚO^Œ∞‰õΩ `≥KÕÛO^Œ∞‰õΩ ÉèÏ~°fÜ«ÚʼnõΩ XHõ L=∞‡_ç "ÕkHõ#∞ HõeÊOzOk.
~Ô `· åOQÆ áÈ~å\ÏÅ Ñ„ ɨ Ïè =O
Ô~·`åOQÆ L^Œº=∂Å ÃÑ~°∞QÆ∞^ŒÅ ÉèÏ~°`« *ÏfÜ«∞ HÍO„ÔQãπÃÑ· `«y#O`« XuÎ_çx
ÃÑOKå~Ú. J~Ú#ѨÊ\˜H© Hõ~åp HÍO„ÔQãπ ã¨=∂"Õâ◊OÖ’ Ô~·`åOQÆ ã¨=∞㨺Å#∞ =∞K«∞ÛÔH·<å
„Ѩ™êÎqOK«ÖË^Œ∞. J~Ú`Õ H˜™ê<£ ã¨Éèí ~å[H©Ü«∞ XuÎ_ç ÃѶ·*òѨÓ~ü HÍO„ÔQãπ ã¨=∂"Õâ◊OÖ’
=º=™êÜ«∞ ã¨=∞㨺ÅÃÑ· HÍ~°º„Hõ=∞O fã¨∞‰õΩ<ÕÖÏ KÕã≤Ok. J~Ú`Õ ™ê÷xHõ |∂~°∞˚"åÅ XuÎ_ç
"Õ∞~°‰Ωõ [g∞O^•~°¡ „ѨÜ∂≥ [<åʼnõΩ #+¨Oì HõeOæ KÕÖÏ Z@∞=O\˜ qѨ"¡ å`«‡Hõ ~Ô `· åOQÆ _ç=∂O_»#¡ ∞
HÍO„ÔQãπ =ÚO^Œ∞‰õΩ fã¨∞‰õΩ~åÖË^Œ∞. ™êfi`«O„`åºxH˜ ѨÓ~°fi"Õ∞ H˘kÌHÍÅO áê@∞ HÍO„ÔQãπ
JkèHÍ~°OÖ’ L#fl ã¨=∞Ü«∞OÖ’ Wk "≥Å¡_≥·Ok. cǨ~üÖ’ HÍO„ÔQãπ–[g∞O^•~°¡‰õΩ =∞^茺
[iy# XѨÊO^ŒO ~Ô `· ∞« ʼnõΩ J#∞‰õÄÅOQÍ qѨ"¡ å`«‡Hõ K«~º° Å∞ fã¨∞HÀ=_®xH˜ =∞O„u=~åæxH˜
J_»¤OH˜QÍ =∂iOk. J^Õq^èŒOQÍ ÃãO„@Öò „á⁄q<£ûÃããπ, ÉÁOÉÏ~Ú HÍO„ÔQãπ =∞O„u=~åæÅ∞
J@∞=O\˜ „Ѩuáê^Œ#Å#∞ ã‘fiHõiOKÕO^Œ∞‰õΩ x~åHõiOKå~Ú. ɡOQÍÖò =∞O„u=~°Oæ Jã¨Ê+¨"ì ∞≥ #ÿ
Éèí∂ K«\ÏìʼnõΩ KÕã≤# ã¨=~°}Å∞ HÍ~°}OQÍ ÃÑ^ŒÌ Z`«∞Î# H“Å∞^•~°∞Å∞ Éèí∂=ÚÅ #∞O_ç
`˘ÅyOѨ|_®¤~°∞. Jq^èŒOQÍ HÍO„ÔQãπ =∞O„u=~åæÅ x~åâß[#Hõ"≥∞ÿ# „ѨuÉèí Ô~·`«∞Å
Ѩiã≤÷`«∞Å#∞ =∞iO`« q+¨q∞OѨ*Ëâß~Ú.
HÍO„ÔQãπ =∞O„u=~°æ "≥·Ñ¶¨ÖϺxH˜ =ºuˆ~HõOQÍ cǨ~ü Ô~·`åOQÆO KÕѨ\ ˜ì# ÃÑ^ŒÌ
PO^Àà◊#, L`«~Î ° „Ѩ^âÕ òÖ’ Ãã\˜Öò"∞≥ O\ò =ºuˆ~Hõ L^Œº=∞O, ɡOQÍÖò ~°∞} q"≥∂K«# áÈ~å@O,
=∞Ü«¸~°ÉèíO*òÖ’ HÀÜ«∂ u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞, aèÖò PO^Àà◊# Ô~·`åOQÆ g~Àz`« áÈ~å\ÏʼnõΩ
zǨflÅ∞. D áÈ~å\ÏÅ∞1937–46 =∞^茺 HÍÅOÖ’ Ѷ¨Óº_»Öò ^Œ∞~å‡~åæʼnõΩ =ºuˆ~HõOQÍ
39
=~°∞ã¨QÍ ~Ô `· åOQÆ u~°∞QÆ∞ÉÏ@¡‰Ωõ HÍ~°}=∞Ü«∂º~Ú. ÉÏ^躌 `åÜ«Ú`« „ѨÉ∞íè `«fiO HÀã¨O "≥∞ãÿ ∂¨ ~°∞,
„\Ï"≥<£HÀ~ü áÈ~å@O, ~åAʼnõΩ =ºuˆ~HõOQÍ Xi™êû PO^Àà◊#, ™ê÷xHõ [g∞O^•~°∞¡‰õΩ
=ºuˆ~HõOQÍ *ˇ·Ñ¨Ó~ü, L^ŒÜü∞ѨÓ~ü, QÍfieÜ«∞~ü áÈ~å\ÏÅ∞ ÉèÏ~°`« Ô~·`åOQÆ L^Œº=∞ K«i„`«Ö’
=∞~°∞=ÖËx Ѷ¨∞@#Å∞. J~Ú`Õ JÖò WO_çÜ«∂ H˜™ê<£ ã¨Éèí D HÍÅOÖ’ L#fl`« =~åæÅ
Ô~·`åOQÆOÖ’<Õ JkèHõOQÍ Ñ¨x KÕã≤Ok. ã¨#flHÍ~°∞ Ô~·`«∞Å∞, =º=™êÜ«∞ HÍi‡‰õΩÅ HÀã¨O
Z@∞=O\˜ ã¨=∞~°=ú O`«"∞≥ #ÿ áÈ~å\Ïhfl #_»ÑÖ¨ ^Ë ∞Œ . WOHÍ K≥áêÊÅO>Ë H˜™ê<£ãɨ ‰íè Ωõ ã¨Ê+¨"ì ∞≥ #ÿ
"≥·Yi ÖËx HÍ~°}OQÍ ^•x L^Œº=∂Å∞ XHÀ¯ ã¨=∞Ü«∞OÖ’ =∞`«`«`«fi áÈ~å\ÏÅ∞QÍ ‰õÄ_®
=∂~å~Ú.
HÍO„ÔQãπ 1942Ö’ Ñ≤Å∞ѨÙxzÛ# H˜fi\ò WO_çÜ«∂ L^Œº=∂xH˜ ÉèÏ~°`« Ô~·`åOQÆO
g~Àz`«OQÍ ã¨ÊOkOKå~°∞. L`«~Î ° „Ѩ^âÕ ò, cǨ~ü, =∞Ǩ~å„+¨,ì `«q∞à◊<å_»∞Ö’ ~Ô `· ∞« Å∞ ã¨=∂O`«~°
„ѨÉèí∞`åfiÅ#∞ U~°ÊiKå~°∞. ɡOQÍÖòÖ’x q∞_®flѨÓ~üÖ’ JѨÓ~°fi q[Ü«∂xfl ™êkèOKå~°∞.
H˘<Õflà◊¡ áê@∞ P „áêO`åxfl `«=∞ Pnè#OÖ’H˜ fã¨∞HÀ=_»OÖ’ „a\©+π áêʼnõΩÅ∞
qѶŨ =∞Ü«∂º~°∞. ~Ô `· åOQÆ L^Œº=∂ʼnõΩ K≥<· åÖ’x =∂"À =∂ki Ѩi}˜`« K≥Ok# <åÜ«∞Hõ`fi« O
LO_ç ãÔ̈~·# xˆ~úâ◊O ÅaèOz#@¡~Ú`Õ ÉèÏ~°`« K«i„`Õ =∞~À q^èŒOQÍ LO_Õ^Œx K≥ѨÊ@O
Juâ◊Ü≥∂HÎ̃ HÍ^Œ∞. P q^èŒOQÍ ÉèÏ~°`ü‰õΩ ã¨fi`«O„`«O ÅaèOz# `«~°∞}OÖ’ ÉèÏ~°`« Ô~·`«∞Å
Ѩiã≤u÷ JO`«QÍ "≥∞~°∞QÆ∞Ѩ_Ö» ^Ë ∞Œ . J~Ú`Õ P ã¨=∞Ü«∞OÖ’ "å~°∞ ÉÏQÍ ã¨OѶ∞¨ \˜`=« ∞Ü«∂º~°∞.
„a\©+π „ѨÉèí∞`«fi"≥∞ÿ<å, ÉèÏ~°`« „ѨÉèí∞`«fi"≥∞ÿ<å `å=Ú áÈ~å\ÏÅ∞ x~°fiÇ≤ÏOK«‰õΩO_® `«=∞
_ç=∂O_»¡#∞ f~°Û=<Õ K≥·`«#ºO "åiH˜ HõeæOk. ÉÏQÍ ã¨OѶ¨∞\˜`«=∞=fi_»O, K≥·`«#º
=∞=_»O`Àáê@∞ ^Õâ◊OÖ’x qq^èŒ „áêO`åÖ’¡x Ô~·`åOQÆO `«‰õΩ¯=QÍ<Õ J~Ú<å H˘xfl
~å~ÚfÅ#∞ „ѨÉ∞íè `«fiO #∞O_ç ~å|@∞ìHÀ=_»OÖ’ q[Ü«∞=O`«=∞Ü«∂º~°∞. ™êfi`«O„`«ºO =zÛ#
`«~°∞"å`« K≥·`«#º=O`«"≥∞ÿ#, ã¨OѶ¨∞\˜`«"≥∞ÿ# Ô~·`åOQÆO XuÎ_ç HÍ~°}OQÍ ÉèÏ~°`« „ѨÉèí∞`«fiO
H˘xfl =º=™êÜ«∞ ã¨O㨯~°}Å#∞ KÕѨ\ ì̃Ok.
=~°æ K≥·`«#º Ô~·`«∞ ã¨OѶ¨∂Å∞
ÉèÏ~°`« ™êfi`«O„`«º áÈ~å@OÖ’ 1923 #∞O_ç 1947 =∞^躌 HÍÅO KåÖÏ H©ÅHõ"∞≥ Oÿ k.
D HÍÅOÖ’ „Ѩ"åǨÏOÖÏ Ô~·`«∞ ã¨OѶ¨∂Å∞ U~°Ê_®¤~Ú. "å\˜Ö’¡ H˘xfl ~å[H©Ü«∞ ã¨Oã¨÷Å∞
HÍQÍ ™êfi`«O„`«º#O`«~O° Jq *ÏfÜ«∞ ™ê÷~Ú ~å[H©Ü∞« áêsìÅ∞QÍ =∂~å~Ú ÖË^• ~å[H©Ü∞«
áêsìʼnõΩ J#∞|O^èŒOQÍ =∂~å~Ú. g\˜Ö’¡ H˘xfl ÉèÏ~°`« *ÏfÜ«∞ HÍO„ÔQãπ J#∞ã¨iOz#
~å[H©Ü«∞ L^•~°"å^Œ Ãã·^•ÌOuHõ`«`Àáê@∞ =ÚYºOQÍ QÍOnèr JÇ≤ÏO™ê =∂~åæxfl
ZOK«∞‰õΩ<åfl~Ú. "å=∞ѨHõΔ áêsìÅ HÍ~°ºHõÖÏáêÅ #∞O_ç L^ŒƒùqOz# W`«~° Ô~·`«∞ ã¨OѶ¨∂Å∞
=∂i¯ûã¨∞ì ™È+¨e[O ã≤^•ÌO`åxfl ã‘fiHõiOz =ÚYºOQÍ É’e¬qH± Ѩ^ŒÌux J#∞ã¨iOKå~Ú.
1950 =~°‰õΩ D ã¨OѶ¨∂ÖË |ÅOQÍ L<åfl~Ú. =∞~À Ãã·^•ÌOuHõ ÉèÏ=# Hõeæ# ã¨OѶ¨∂Å∞
Jã¨Å∞ LxH˜Ö’ ÖË=Ù. 20= â◊`å|ÌOÖ’ HÍi‡Hõ =∞iÜ«Ú Hõ~¬° Hõ áêsì, 30, 40= ^ŒâßÉÏÌÅÖ’
40
^Õâ◊OÖ’x qq^èŒ „áêO`åÖ’¡ qq^èŒ ~°HÍÅ H˜™ê<£ã¨ÉèíÅ∞ U~°Ê_®¤~Ú. Ô~·`åOQÆ ã¨OѶ¨∂Å∞QÍ
L<åfl Wq "åãÎ̈=OQÍ Ô~·`«∞Å#∞ ã¨g∞HõiOK«_»OÖ’, Ô~·`åOQÆ L^Œº=∂Ö’¡ Jq x~°fiÇ≤ÏOz#
áê„`«#∞ xt`«OQÍ Ñ¨ijeOKåeû# J=ã¨~°O LOk. "å\˜ U~åÊ@∞ q^è•#O, "å\˜
ѨÙ~ÀQÆ=∞#O, u~ÀQÆ=∞#O, "å\˜ <åÜ«∞Hõ`«fi qâı¡+¨}, "å\˜ =~°æ ã¨fiÉèÏ=O, "å\˜ x~å‡}
~°∂áêÅ∞, PO^Àà◊# Ѩ^`ÌŒ ∞« Å∞, Ãã^· •ÌOuHõ`(« HÍ~°º„Hõ=∂Å`À ã¨Ç¨ ) W=hfl ~Ô `· åOQÆ L^Œº=∂Å
Ѩ@¡ =∞# J=QÍǨÏ##∞ ÃÑOK«∞HÀ=_®xH˜ LѨÜ≥∂QÆѨ_®Î~Ú.
HÍi‡Hõ =∞iÜ«Ú Hõ~¬° Hõ áêsì
HÍ#∂Ê~ü ‰õΩ„@ ˆHã¨∞(1923–24) `«~°∞"å`« `«=∞ HÍ~°º„Hõ=∂Å∞ x~°fiÇ≤ÏOK«_»O
Hõ+ì̈=∞x ÉèÏ~°`« Hõ=¸ºxã¨∞ìÅ∞ „QÆÇ≤ÏOKå~°∞. `«# HÍ„"Õ∞_»¡‰õΩ Ô~O_»∞ áêsìÖˇ·# HÍi‡Hõ =∞iÜ«Ú
Hõ~°¬Hõ áêsì, ÉèÏ~°`« Hõ=¸ºxã¨∞ì áêsìÅ#∞ U~°Ê~°K«=∞x ZOZ<£ ~åÜü∞ ã¨ÅǨxKåÛ_»∞.
"≥Ú^Œ\ ˜k K«@ì|^ŒÌ ã¨Oã¨÷ HÍQÍ ^•xfl HÍ~°º„Hõ=∂Å#∞ ~°Ç¨Ï㨺OQÍ #_çÑ≤OKÕk Ô~O_À áêsì.
P q^èŒOQÍ "≥Ú^Œ\ ˜ "å=∞ѨHõΔ Ô~·`åOQÆ ã¨OѶ¨∞O ã¨fi`«O„`«"≥∞ÿ#k HÍ^Œ∞. J^Õ q^èŒOQÍ Jk
ˆH=ÅO Ô~·`«∞ ã¨OѶ¨∞O HÍ^Œ∞. Ô~·`åOQÆO XHõ ÉèÏQÆ™êfiq∞ =∂„`«"Õ∞.
HÍi‡Hõ =∞iÜ«Ú Hõ~°¬Hõ áêsìx ™ê÷Ñ≤Oz# ã≤Ñ≤S <åÜ«∞‰õΩÅ∞ `«=∞ LxH˜x
|Ü«∞@ÃÑ@ì‰õΩO_® L^•~° ÉèÏ"åÅ∞ Hõeæ# HÍO„ÔQãπ <åÜ«∞‰õΩÅ`À ‰õÄ_ç Hõeã≤ ѨxKÕã≤
„Ѩ^è•#OQÍ <åÅ∞QÆ∞ „á⁄q<≥ûãπÖˇ·# ɡOQÍÖò, ÉÁOÉÏ~Ú, Ü«Ú<≥·>ˇ_£ „áêq<≥ûãπ, ѨO*ÏÉòÖ’
Ѩ@∞ì#∞ `≥K∞« Û‰õΩ<åfl~°∞. HÍi‡Hõ =∞iÜ«Ú Hõ~¬° Hõ áêsì Hˆ =ÅO ~°H}
Δõ Ï`«‡Hõ =Úã¨∞QÆ∞ =∂„`«"∞Õ #x
Hõ=¸ºxã¨∞ìʼnõΩ J=QÍǨÏ# L#flѨÊ\˜H© áêsì <åÜ«∞‰õΩÅ∞QÍ =∂i¯ûã¨∞ì–Öˇxxã¨∞ì ã≤^•úO`«
ÉèÏ=#Å`À qѨ¡= áÈ~å\ÏÅ∞ ™êyOKÕ "åi<Õ H˘#™êyOzOk. HÍi‡Hõ =∞iÜ«Ú Hõ~°¬Hõ
(=~°¯~üû JO_£ ÃÑ[O\òû) áêsì ѨikèÖ’<Õ Hõ=¸ºxã¨∞ìÅ∞ qѨ¡= áêsìH˜ ã¨<åflǨÏHÍÅ∞
KÕã¨∞‰õΩ<åfl~°∞. P `«~°∞"å`« HÍi‡Hõ ã¨OѶ¨∂Å#∞ U~åÊ@∞ KÕã≤ Ѩ@ì} „áêO`« áêi„âßq∞Hõ
HÍi‡‰õΩʼnõΩ ã¨g∞HõiOK«_»OÃÑ·<Õ Z‰õΩ¯= ^Œ$+≤ì ÃÑ\Ïì~°∞. „QÍg∞} „áêO`åÖ’¡ Ô~·`«∞Å#∞
ã¨g∞HõiOKÕO^Œ∞‰õΩ Z@∞=O\˜ „Ѩܫ∞`«fl=¸ KÕÜ«∞ÖË^Œ∞. g∞~°\ò ‰õΩ„@ ˆHã¨∞ JÔ~ã¨∞ìÅ∞
„áê~°OÉèí=∞~Ú# 1929 =∂iÛ <å\˜H˜ HÍi‡Hõ =∞iÜ«Ú Hõ~°¬Hõ áêsì(=∞iÜ«Ú ã≤Ñ≤S)
áêi„âßq∞Hõ HÍi‡Hõ =~°æOÖ’ =ÚYºOQÍ ÉÁOÉÏ~ÚÖ’ `«y#O`« „ѨÉèÏ"åxfl HõeæLOk.
1924 =∞iÜ«Ú 1928 =∞^茺 HÍi‡Hõ ã¨=∞㨺ÅÃÑ· KåÖÏ áÈ~å\ÏÅ∞ [iQÍ~Ú. áêi„âßq∞Hõ
ã¨"≥∞‡Å∞ [iQÍ~Ú. KåÖÏ Ñ¨x k<åÅ#∞ HÍi‡‰õΩÅ∞ HÀÖÁÊÜ«∂~°∞. J~Ú`Õ D HÍÅOÖ’
=º=™êÜ«∞ ~°OQÆOÖ’ J@∞=O\˜ PO^Àà◊#Å∞ [~°QÆÖË^Œ∞.
Ô~·`«∞Å#∞ ã¨g∞HõiOK«_»OÖ’ ã≤Ñ≤S Z@∞=O\˜ QÆ\ ì̃ „Ѩܫ∞`«fl=¸ KÕÜ«∞ÖË^ŒO>Ë
ã≤Ñ≤SH˜ P â◊HÎ̃ ÖË^Œx QÍh, ã¨g∞HõiOK«_»O Ѩ@¡ =ºuˆ~Hõ`« LO^Œx QÍh HÍ^Œ∞. HÍi‡Hõ
ã¨OѶ¨∞ HÍ~°ºHõÖÏáêŠѨ>Ë¡ „â◊^Œú ÃÑ\ÏìÅx HÍi‡Hõ =∞iÜ«Ú Hõ~°¬Hõ áêsì =ÚO^Œ∞QÍ<Õ
x~°~‚ ÚOK«∞‰õΩ#flѨÊ\˜H© =º=™êÜ«∞ ã¨=∞㨺ÅÃÑ· ‰õÄ_® H˘kÌQÍ ^Œ$+≤ì ÃÑ\˜Oì k. 1926 `«~∞° "å`«
41
`«# "åi¬Hõ =∞Ǩã¨ÉèíÅ ã¨O^Œ~°ƒùOQÍ =~°∞ã¨QÍ HÍi‡Hõ =∞iÜ«Ú Hõ~°¬Hõ áêsì "≥Å∞=iOz#
Hõ~°Ñ¨„`åÅ∞, „Ѩ}ÏoHõÅ ^•fi~å —Ô~·`«∞ʼnõΩ Éèí∂q∞ W"åfie' ÖÏO\˜ =º=™êÜ«∞ ã¨O㨯~°}Å`À
qѨ¡"å`«‡Hõ HÍ~°º„Hõ=∂xfl „ѨHõ\ ˜OzOk. J@∞=O\˜ Ǩg∞Å∞, _ç=∂O_»∞¡ `«~°∞"åu HÍÅOÖ’
áêsì Ѩ„`åÖ’¡#∂, Hõ~°Ñ¨„`åÖ’¡#∂ WOHÍ ã¨Ê+¨ìOQÍ, q=~°OQÍ ¿Ñ~˘¯<åfl~°∞. J~Ú`Õ P
Ǩg∞Å∞, _ç=∂O_»¡‰õΩ `«QÆæ@∞¡QÍ L^Œº=∂Å∞ x~°fiÇ≤ÏOK«ÖË^Œ∞. HÍi‡Hõ =∞iÜ«Ú Hõ~°¬Hõ áêsì
HÍ~°º„Hõ=∂ʼnõΩ Ô~·`åOQÆO Ѩiq∞`«OQÍ<Õ ã¨ÊOkOzOk.
=º=™êÜ«∞ ~°OQÆOÖ’ HÍi‡Hõ =∞iÜ«Ú Hõ~°¬Hõ áêsì qѶ¨Å=∞=fi_®xH˜ „Ѩ^è•#
HÍ~°}O HÍ~°ºHõ~Åΰ `Àáê@∞ Jxfl ~°HÍÅ =#~°∞Å∞ `«‰Ωõ ¯=QÍ LO_»@O. nxH˜`À_»∞ L^Œº=∂xfl
h~°∞H͈~ÛO^Œ∞‰õΩ „ѨÉèí∞`«fi J}˜z"Õ`« ‰õÄ_® Z‰õΩ¯=QÍ LO_»_»O H˘O`«"Õ∞~°‰õΩ HÍ~°}O.
„áê~°OÉèOí Ö’ ã¨=∞㨺Å∞ Z^Œ∞~Ô #· ѨÊ\˜H© P `«~∞° "åu HÍÅOÖ’ `«# „ѨÉÏè "åxfl ÃÑOK«∞HÀ=_»OÖ’
^˘iH˜# J=HÍâßxfl L^ÕÌâ◊ѨÓ~°fiHõOQÍ QÍh, L^Õúâ◊~°Ç≤Ï`«OQÍ QÍh =ÚYºOQÍ áêi„âßq∞Hõ
HÍi‡‰õΩÅ#∞ ã¨g∞HõiOKÕO^Œ∞ˆH HÍi‡Hõ =∞iÜ«Ú Hõ~°¬Hõ áêsì LѨÜ≥∂yOK«∞‰õΩOk `«Ñ¨Ê
Ô~·`åOQÍxfl ã¨g∞HõiOKÕO^Œ∞‰õΩ HÍ^Œ∞. 1928 =∂iÛÖ’ HõÅHõ`åÎÖ’ [iy# "≥Ú^Œ\ ˜ JdÅ
ÉèÏ~°`« HÍi‡Hõ =∞iÜ«Ú Hõ~°¬Hõ áêsì =∞Ǩã¨ÉèíʼnõΩ ÉˇOQÍÖò #∞O_ç 24 HÍi‡Hõ ã¨OѶ¨∂ʼnõΩ
K≥Ok# "≥~Úº =∞Ok „Ѩux^èŒ∞Å∞ Ǩ[~°=fiQÍ P ã¨OѶ¨∂Ö’¡ XHõ¯\˜ ‰õÄ_® Ô~·`«∞ ã¨OѶ¨∂xfl
QÍh, H˜™ê<£ã¨Éèí#∞ QÍx HõeæÖË=Ù. J~Ú`Õ D =∞Ǩã¨Éèí‰õΩ "≥∞ÿ"≥∞<£ã≤OQ∑, _è®HÍ, W`«~°
lÖÏ¡Å #∞O_ç XH˘¯Hõ¯ lÖÏ¡‰õΩ Ñ¨k=∞Ok K˘Ñ¨ÙÊ# Jã¨Öˇ·# Ô~·`«∞Å∞ „Ѩux^èŒ∞Å∞QÍ =KåÛ~°∞.
~°ëêº qѨ¡"åxfl P^Œ~°≈OQÍ fã¨∞H˘x HÍi‡Hõ =∞iÜ«Ú Hõ~°¬Hõ áêsì Ѩx KÕã≤Ok.
1925 #∞O_ç 1929 =∞^茺 HÍÅOÖ’ D áêsì qq^èŒ ~°∂áêÖ’¡ KÕã≤# „ѨKå~°OÖ’ ~°ëêºÖ’x
HÍi‡Hõ, Hõ~°¬Hõ „ѨÉèí∞`«fiO ™êkèã¨∞Î#fl q[Ü«∂Å#∞ âߡѶ≤∞OzOk. „âßq∞Hõ [<åÅ#∞
ã¨g∞HõiOK«_»OÖ’x ã¨=∞㨺Å#∞ D áêsì <Õ`«Å∞ H˘q∞<£@~üfl ^Œ$+≤ì`À K«∂âß~°∞. ~°ëêº
Ѩ^ŒÌ`«∞Å∞, q^è•<åÅ∞, JHõ¯_ç xÜ«∞O`«$`«fiO Ѩ@¡ D áêsì <Õ`«Å‰õΩ Páê~°"≥∞ÿ# #=∞‡HõO
LOk. ~°ëêº J#∞Éèí=O „ѨHÍ~°O qѨ¡= L^Œº=∞OÖ’ Ô~·`åOQÆO XHõ Hõ=K«OQÍ =∂„`«"Õ∞
LѨÜ≥∂QÆѨ_»`å~°∞. HÍi‡Hõ =∞iÜ«Ú Hõ~°¬Hõ áêsì ‰õÄ_® `«# JdÅ ÉèÏ~°`« q^è•#OÖ’
Ô~·`«∞Å#∞ „áê^èŒq∞HõOQÍ =ӺǨ`«‡HõOQÍ, Z`«∞ÎQÆ_»ÅѨ~°OQÍ LѨÜ≥∂yOK«∞HÀ"åÅx
ÉèÏqOzOk. P HÍ~°}OQÍ<Õ 1929 =~°‰õΩ ã≤Ñ≤S, ^•x K«@ìѨ~°"≥∞ÿ# =Úã¨∞QÆ∞ HÍi‡Hõ
=∞iÜ«Ú Hõ~°¬Hõ áêsì ãÔ̈~·# Ô~·`«∞ ã¨OѶ¨∂xfl xi‡OK«_®xH˜ ÃÑ^ŒÌQÍ „Ѩܫ∞`åflÅ∞ KÕÜ«∞ÖË^Œ∞.
ã¨OѶ¨∞Ѩ~°OQÍ „áê~°OÉèíOÖ’ =¸_»∞ "Õˆ~fi~°∞ HÍi‡Hõ =∞iÜ«Ú Hõ~°¬Hõ áêsìÅ∞
ÉÁOÉÏ~Ú, ɡOQÍÖò, ѨO*ÏÉò #∞O_ç ѨxKÕâß~Ú. 1928Ö’ JdÅ ÉèÏ~°`« HÍi‡Hõ =∞iÜ«Ú
Hõ~°¬Hõ áêsì U~åÊ@∞ KÕã≤# `«~°∞"å`« D =¸_»∞ qb#O JÜ«∂º~Ú. ã¨fi`«O„`«OQÍ Ñ¨xKÕã≤#
D Hõq∞\©Ö’¡ ÉÁOÉÏ~Ú, ɡOQÍÖò Hõq∞\©Å∞ ~å[H©Ü«∞Ѩ~°OQÍ Jaè=$kú K≥Ok#q. ɡOQÍÖò,
ѨO*ÏÉò Hõq∞\©Ö’¡ H˘O`«=∞Ok Ô~·`åOQÆ „Ѩux^èŒ∞Å∞ ‰õÄ_® LO_»QÍ ÉÁOÉÏ~Ú Hõq∞\©Ö’
=∂„`«O "≥Ú`«OÎ HÍi‡Hõ ã¨OѶ∂¨ Ö’¡ ѨxKÕã∂¨ Î <åÜ«∞‰õΩÅ∞QÍ Zky# ÃÑ\© |∂~°∞"˚ åÅ∞ =∂„`«"∞Õ
42
L<åfl~°∞. ã≤Ñ≤S, HÍi‡Hõ =∞iÜ«Ú Hõ~°¬Hõ áêsìÅ <åÜ«∞‰õΩÅ∞ =ÚYºOQÍ Ñ¨@ì} =∞^茺`«~°QÆu
‰õΩ@∞OÉÏÅ #∞O_Õ =KåÛ~°∞. g∞~°\ò ˆHã¨∞Ö’ tHõΔѨ_ç# 33 =∞Okx Ѩije¿ãÎ P áêsì
<åÜ«∞Hõ`«fiO =∞^茺`«~°QÆu #∞O_Õ =zÛO^Œ<Õk ã¨Ê+ì̈OQÍ J~°ú=∞ø`ÀOk. ÉèÏ~°`üÖ’ ѨxKÕã≤#
=ÚQÆ∞~æ ∞° „a\©+π Hõ=¸ºxã¨∞Åì #∞(Ñ≤. „™êÊ~ü,ì ɡ<£ „ÉÏ_£ÖË =∞iÜ«Ú ZÖò. ǨÏz<£ã<¨ £ q∞#Ǩ~Ú¿ãÎ
q∞ye# Hõ=¸ºxã¨∞ìÅO`å ɡOQÍÖò, ѨO*ÏÉò, ÉÁOÉÏ~Ú #∞O_ç, H˘O`«=∞Ok L`«Î~°„Ѩ^Õâò
#∞O_ç =zÛ#"åˆ~. giÖ’ J`«ºkèHõ=∞Ok HÍi‡HÀ^Œº=∞O #∞O_ç =zÛ#"åˆ~ HÍHõ
qѨ¡"À^Œº=∞OÖ’ Ô~·`åOQÆO Hõ<åfl HÍi‡Hõ=~°æ"Õ∞ =ÚO^Œ∞O_®Å<Õ ÉèÏ=#`À L<åfl~°∞. HÍi‡Hõ
=∞iÜ«Ú Hõ~°¬Hõ áêsì, ã≤Ñ≤S „Ѩ=ÚY <åÜ«∞‰õΩÖ’¡ XHõ¯~°∞ ‰õÄ_® =º=™êÜ«∞ ~°OQÆO #∞O_ç
=zÛ#"å~°∞ ÖË~°∞. ZO^Œ∞HõO>Ë H˜Ok™ê÷~Ú #∞O_ç <åÜ«∞Hõ`«fiO `«Ü«∂~°=fiÖË^Œ∞. =∞~À"≥·Ñ¨Ù#
HÍi‡Hõ =∞iÜ«Ú Hõ~°¬Hõ áêsì HÍO„ÔQãπ‰õΩ J#∞|O^èŒOQÍ<Õ Ñ¨xKÕã≤Ok. P `«~°∞"åf HÍÅOÖ’
x["≥∞ÿ# qѨ¡"å`«‡Hõ ã¨Oã¨÷QÍ ~°∂á⁄O^Œ_»OÖ’ qѶ¨Å=∞~ÚOk. WOHÀ"≥·Ñ¨Ù ÉèÏ~°`üÖ’x
™ê„=∂[º"å^Œ „ѨÉ∞íè `«fiO JѨÙÊ_Õ "≥ÚQÆæ `˘_»∞QÆ∞`«∞#fl qѨ=¡ L^Œº=∞O Hõ<åfl â◊H=Θ O`«"∞≥ Oÿ kQÍ
x~°∂Ñ≤OK«∞‰õΩOk. H˘q∞<£@~üfl P~°= „ѨѨOK« ã¨=∂"ÕâßÖ’¡ (=∂™⁄¯, 1928 AÖˇ·–JQÆã¨∞ì)
ÉèÏ~°`üÖ’x HÍi‡Hõ =∞iÜ«Ú Hõ~°¬Hõ áêsìÅ Éèíq`«=ºOÃÑ· ~°+¨º#¡‰õΩ, „ˆQ\ò „a@<£ Hõ=¸ºxã¨∞ì
áêsìH˜ =∞^茺 ã¨Ê+¨ì"≥∞ÿ# ÉèË^•Å∞ U~°Ê_®¤~Ú. ~°+¨º#∞¡ HÍi‡Hõ =∞iÜ«Ú Hõ~°¬Hõ áêsìÅ#∞ ~°^Œ∞Ì
KÕÜ∂« Åx Jaè„áêÜ«∞Ѩ_Q» Í „a@<£ Hõ=¸ºxã¨∞Åì ∞ "å\˜x H˘#™êyOKåÅ<åfl~°∞. D q"å^ŒO
Ô ~ O_» ∞ JOâßÅ#∞ „Ѩ u aOaOzOk. "≥ Ú ^Œ \ ˜ k Éè Ï ~° ` « Hõ = ¸ºx㨠∞ ì L^Œ º =∂xfl
xÜ«∞O„uOK«_®xH˜ H˘q∞<£@~üflÖ’x Ô~O_»∞ „QÆ∂ѨÙÅ∞ áÈ\© Ѩ_®¤~Ú. Ô~O_À=k HÍO„ÔQãπ#∞
„ѨÉèÏq`«O KÕÜ«∞_»OÖ’ QÍx, ÉèÏ~°`üÖ’ qѨ¡=Hõ~° áêsìx ѨÙ<åkx "ÕÜ«∞_»OÖ’ QÍx HÍi‡Hõ
=∞iÜ«Ú Hõ~°¬Hõ áêsì q[Ü«∞=O`«O HÍÖË^Œ∞.
„áê~°OÉèíOÖ’ HÍi‡Hõ =∞iÜ«Ú Hõ~°¬Hõ áêsì —Ô~·`«∞'#∞ D q^èŒOQÍ x~°fizOzOk.
''™⁄O`«OQÍ =º=™êÜ«∞O KÕã¨∂Î 20 ZHõ~åÅ Éèí∂q∞ q∞OK«x "åix Ô~·`«∞QÍ Ñ¨iQÆ}˜OKåe.
=º=™êÜ«∞ HÍi‡‰õΩÅ∞, z#fl =$uÎ^•~°∞Å∞, =∞`«ûºHÍ~°∞Å#∞ ‰õÄ_® ~Ô `· ∞« Å`À HõeÑ≤ ã¨OѶ∞¨ \˜`O«
KÕÜ«∂e—— HÍi‡Hõ =∞iÜ«Ú Hõ~°¬Hõ áêsì `«# Ô~·`«∞ x~°fiK«#OÖ’ „QÍg∞} ÉèÏ~°`«OÖ’ J@ì_»∞QÆ∞
=~°‰õΩ L#fl "å~°O^Œ~°h Hõe¿Ñã≤Ok. J~Ú`Õ ^èŒxHõ Ô~·`«∞Å#∞, "å}˜[º Ô~·`«∞Å#∞
q∞#Ǩ~ÚOzOk. ™⁄O`« Éèí∂q∞ Hõeæ# Ô~·`«∞Å∞, H“Å∞^•~°∞Å∞, =$uÎ^•~°∞Å∞, ‰õÄbÅ∞,
=∞`«ûºHÍ~°∞Å∞ WÖÏ qq^èŒ =~åæÅ#∞ HõeÑ≤ "åi Ô~·`åOQÆ L^Œº=∂Å#∞ #_»áêÅx HÍi‡Hõ
=∞iÜ«Ú Hõ~°¬Hõ áêsì ÉèÏqOzO^Œx ã¨Ê+ì̈OQÍ `≥Å∞™ÈÎOk. D q^èŒOQÍ ÉèÏ~°`üÖ’ áêsìH˜,
=~åæxH˜ =∞^茺 ã¨O|O^è•xfl Ѩi+¨¯iOK«_»OÖ’#∂ ã¨OkQÆúO <≥ÅH˘Ok. |~À¤e ã¨`庄QÆǨxH˜
=∞^ŒÌ`«∞ W=fi_»OÃÑ· D ã¨O^Œyú`« ã¨Ê+ì̈OQÍ HõxÊOzOk. D ã¨=∞㨺ÃÑ· ã¨Ê+ì̈"≥∞ÿ# "≥·Yix
HÍi‡Hõ =∞iÜ«Ú Hõ~°¬Hõ áêsì fã¨∞HÀÖËHõáÈ~ÚOk. |~À¤eÖ’ QÍO^èÕÜ«∞ L^Œº=∞O LK«Ûã≤÷uÖ’
LOk. D L^Œº=∂xfl #_»∞ѨÙ`«∞#fl Ô~·`«∞Å∞ ^èŒx‰õΩÅ∞, ѨK«ÛQÍ L#fl Ѷ¨`Õ^•~°∞Å∞. HÍi‡Hõ
=∞iÜ«Ú Hõ~°¬Hõ áêsì =∞Ǩã¨Éèí |~À¤e L^Œº=∞O Ѩ@¡ ǨÏ$^ŒÜ«∞ѨÓ~°fiHõOQÍ, ã¨Ê+ì̈OQÍ =∞^ŒÌ`«∞
`≥ÅѨÖË^Œ∞. =∞^ŒÌ`«∞ `≥eáê=∞O>Ë `≥eáêO J#fl@∞¡ „ѨHõ\ ˜OzOk.
43
 =º=™êÜ«∞ =~°æ ^Œ$HõÊù^äŒO Ѩ@¡ QÆO^Œ~°QÀà◊O `Àáê@∞ HÍi‡Hõ =∞iÜ«Ú Hõ~°¬Hõ
áêsìH˜ ã¨Ê+ì̈"≥∞ÿ# x~°fizOz# ÅHΔͺÅ∞ ÖË=Ù. ^•x _ç=∂O_»¡Ö’ ã≤÷~°`«fiO ÖË^Œ∞. L^•Ç¨Ï~°}‰õΩ
Éèí∂ *Ïf~ÚHõ~°}, ™êQÆ∞Éèí∂q∞#O`«\ ˜h ^Œ∞<Õfl"åxˆH <Õ~°∞QÍ H“Å∞‰õΩ W"åfiÅ<Õ Ô~O_»∞
„Ѩ^è•# _ç=∂O_»∞¡ áêsì Hõ~°Ñ¨„`åÖ’¡ Ѩ^ÕѨ^Õ ¿Ñ~˘¯#flѨÊ\˜H© áêsì HÍ~°º„Hõ=∞O =∂„`«O D
_ç=∂O_»¡ÃÑ· =∞ø#O =Ç≤ÏOzOk. JdÅ ÉèÏ~°`« HÍi‡Hõ =∞iÜ«Ú Hõ~°¬Hõ áêsì =∞Ǩã¨ÉèíÖ’
ɡOQÍÖòÖ’x âßâ◊fi`« Ãã\˜Öò"≥∞O\ò q^è•<åxfl, Ô~·`«∞Å∞ ã¨fiO`« Pã¨∞ÎÅ∞ HõeæLO_»_®xfl ~°^Œ∞Ì
KÕÜ«∂Åx _ç=∂O_£ KÕâß~°∞. J~Ú`Õ J^Õ =∞Ǩã¨ÉèíÖ’ Éèí∂q∞H˜ ã¨O|OkèOz Ô~·`«∞Å∞ ã¨fiO`«
Pã≤Î U~åÊ@∞ KÕã∞¨ ‰õΩ<Õ =º=ã¨÷ U~åÊ@∞‰õΩ Ç¨g∞ x=fi_»"∞Õ HÍHõ U_®kH˜ ~Ô O_»∞"ÕÅ ~°∂áêÜ«∞Å
Hõ<åfl J^Œ#Ѩ٠=º=™êÜ«∞ P^•Ü«∞OÃÑ· P^•Ü«∞ Ѩ#∞fl qkèOKåÅx ‰õÄ_® _ç=∂O_£ KÕã≤Ok.
W@∞=O\˜ Jã≤÷~°`«, "≥·~°∞^蕺Å∞ W`«~° ~å„ëêìÖ’¡x áêsìÖ’¡ Hõ<åfl ɡOQÍÖò áêsìÖ’ Z‰õΩ¯=QÍ
HõxÑ≤OKå~Ú. ɡOQÍÖò áêsìÖ’ H˘O`«HÍÅO áê@∞ „Ѩ=ÚY Éè∂í ™êfi=ÚÅ∞, Éè∂í Ü«∞[=∂#∞Å∞
K«∞~°∞QÍæ LO_»_»"Õ∞ HÍHõ H©ÅHõ"≥∞ÿ# <åÜ«∞Hõ`«fi ™ê÷#OÖ’ ‰õÄ_® L<åfl~°∞. HÍi‡Hõ =∞iÜ«Ú
Hõ~°¬Hõ áêsìÖ _ç=∂O_»∞¡, „Ѩ}ÏoHõÖ’¡ Ãã·^•úOuHõ Tyã¨ÖÏ@ Hõ#Ѩ_»_»"Õ∞ HÍHõ áêsì ѨxÖ’
‰õÄ_® JO`«~°æ`«OQÍ (=~°æ „ѨÜ≥∂[<åʼnõΩ #+¨ìO HõeæOK«=^ŒÌ#fl q[˝Ñ¨ÙÎÅ <ÕѨ^茺OÖ’)
Ѩ~°ã¨Ê~° XuÎ_ç ѨxKÕã≤Ok. WO`«HõO>Ë Z‰õΩ¯=QÍ ~å[H©Ü«∞ J=ã¨~åÅ∞, qq^èŒ „áêO`åÖ’¡x
<åÜ«∞‰õΩŠѨi}˜u 20= â◊`åÉúOÖ’ HÍi‡Hõ =∞iÜ«Ú Hõ~°¬Hõ áêsì Ãã·^•ÌOuHõ`«ÃÑ· „ѨÉèÏ"åxfl
K«∂áê~Ú. áêsìÖ’x D |ÅÇ‘Ï#`«Å‰õΩ HÍi‡Hõ, Hõ~°¬Hõ L^Œº=∞OÖ’x Kåi„`«Hõ Ѩiã≤÷`«∞Å#∞
`«Ñ¨Ê Z=fiih xOkOK«ÖËO. P HÍ~°}OQÍ<Õ ã≤Ñ≤SH˜ =∂~°∞~°∂Ѩ"≥∞ÿ# D áêsì Jaè=$kú
K≥Ok `«~°∞"å`« x„+¨¯q∞OzOk. „a\©+π áêʼnõΩÅ #∞O_ç JkèHõOQÍ L#fl J}˜z"Õ`« #∞O_ç
`«Ñ≤ÊOK«∞‰õΩ<ÕO^Œ∞‰õΩ ã≤Ñ≤S, HÍi‡Hõ =∞iÜ«Ú Hõ~°¬Hõ áêsì `«# ~å[H©Ü«∞ =∞#∞QÆ_» HÀã¨O
Ãã·^•ÌOuHõ JOâßÅÖ’, HÍ~°º„Hõ=∂Ö’¡ ã≤÷~°`åfixfl Hõeæ LO_»_»OÖ’ ~årѨ_çOk.
HÍi‡Hõ =∞iÜ«Ú Hõ~°¬Hõ áêsì ѨÓiΙê÷~ÚÖ’ ѨxKÕÜ«∞ÖËHõáÈ`«∞O^Œx H˘q∞<£@~üfl
QÆ=∞xOz#ѨÊ\˜H© HÍO„ÔQãπ u~ÀQÆ=∞# <åÜ«∞Hõ`åfixfl |@ì|Ü«∞Å∞ KÕ¿ãO^Œ∞‰õΩ |^Œ∞Å∞QÍ
HÍO„ÔQãπÖ’<Õ "≥·~°∞^蕺Å#∞ ÃÑOz qѨ¡=Hõ~° â◊‰õΩÎÅ#∞ HÍi‡Hõ =∞iÜ«Ú Hõ~°¬Hõ áêsì "≥·Ñ¨Ù
PHõi¬OK«∞HÀ"åeûOkQÍ ã≤Ñ≤SH˜ ã¨ÅǨxzÛOk. nO`À HÍO„ÔQãπ ֒ѨŠáêsì HÍ~°ºHõ~°ÎÅ∞
H˜¡+¨ì`«~°"≥∞ÿ# Ѩxx KÕÜ«∂eû =zÛOk. 1929Ö’ D "≥·Yix fã¨∞H˘x z=iQÍ 30=
^Œâ◊HõO =∞^茺֒ 'Ü«Ú<≥·>ˇ_£ „Ѷ¨O\ò— =ӺǨxH˜ =∂iOk. 1929 =∞iÜ«Ú 1935 =∞^茺
HÍÅOÖ’ ÉèÏ~°`üÖ’ Hõ=¸ºxã¨∞ìÅ HÍ~°ºHõÖÏáêÅ∞ ‰õΩzOK«∞‰õΩáÈÜ«∂~Ú. L^ÕÌâ◊ѨÓ~°fiHõOQÍ
HÍHõáÈ~Ú#ѨÊ\˜H© PK«~°}Ï`«‡Hõ „ѨÜ≥∂[<åÅ s`åº HÍi‡Hõ =∞iÜ«Ú Hõ~°¬Hõ áêsìx xsfi~°ºO
KÕâß~°∞. nO`À ¿Ñ^Œ ~Ô `· ∞« Å, =º=™êÜ«∞ ‰õÄbÅ ã¨=∞㨺ÅÃÑ· =~°æ áÈ~å\Ïxfl x~°fiÇ≤ÏOKåÅ#fl
„áê^è•#º`«#∞ QÆ∞iÎOz#ѨÊ\˜H© „QÍ=∂Å`À L#fl H˘kÌáê\˜ ã¨O|O^è•Å#∞ ‰õÄ_® Hõ=¸ºxã¨∞Åì ∞
HÀÖÁÊÜ«∂~°∞.
44
Ü«Ú<≥·>ˇ_£ „Ѷ¨O\ò =∞iÜ«Ú H˜™ê<£ã¨ÉèíŠѨÙ~ÀQÆu (1935–47)
H˘q∞<£@~üfl U_»= ã¨=∂"ÕâO◊ Ö’ (AÖˇ–· JQÆã∞¨ ì 1935) J"≥∂kOz# H˘`«Î q^è•#O
„ѨHÍ~°O ÉèÏ~°`« Hõ=¸ºxã¨∞ìÅ∞ ã¨=∞~°jÅ x~°ã¨#Å#∞ ѨHõ¯# ÃÑ\ì̃ HÍO„ÔQãπ ֒ѨÅ, |Ü«∞@
L#fl "å=∞ѨHõΔ â◊‰õΩÎÅxflO\˜h HõÅ∞ѨÙHÀ=_»O ^•fi~å HÍi‡‰õΩÅ∞, Ô~·`åOQÆO, =∞^茺`«~°QÆu
„Ѩ[Å`À qã¨Î $`«™ê÷~Ú ™ê„=∂[º"å^Œ =ºuˆ~Hõ „Ѩ*Ï L^Œº=∂xfl xi‡OKÕO^Œ∞‰õΩ
ã¨#fl^ŒÌ=∞Ü«∂º~°∞. D H˘`«Î `«~°Ç¨ q^è•<åxfl Ü«Ú<≥·>ˇ_£ „Ѷ¨O\ò =ӺǨÏOQÍ Ñ≤Å∞K«∞‰õΩ<åfl~°∞.
D HÍ~°}OQÍ *ÏfÜ«∞ L^Œº=∞OÖ’x ã¨O㨯~°} "å^Œ <åÜ«∞Hõ`«fiO H˜O^Œ "å~°∞ Ѩx
KÕÜ«∂eû =zÛOk. Ô~·`åOQÍxfl ã¨g∞HõiOK«@OÃÑ· ^Œ$+≤ì ÃÑ~°QÆ_»O, =º=™êÜ«∞ ã¨OHΔÀÉèíO
ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞O_»_»O, HÍO„ÔQãπ Z_»Å "≥·Yi =∂~°_»O H˘`«Î =ӺǨOÖ’x H©ÅHõ JOâßÅ∞.
1934Ö’ H˘O`«=∞Ok ™È+¨eã¨∞ìÅ∞, HÍO„ÔQãπ "å=∞ѨHõΔ â◊‰õΩÎÅ∞ HÍO„ÔQãπ ™È+¨eã¨∞ì
áêsì(ã≤ZãπÑ≤)x U~åÊ@∞ KÕâß~°∞. KåÖÏ ã¨O^Œ~åƒùÖ’¡ HÍO„ÔQãπ#∞ g_ç"≥à◊√ÎO^Œx
JxÑ≤Oz#ѨÊ\˜H© "åã¨"Î åxH˜ ã≤ZãπÑ≤ ZѨÊ\˜H© HÍO„ÔQãπ#∞ =ke "≥àÖ¡◊ ^Ë ∞Œ . L`«~Î ° ÉèÏ~°`^« âÕ O◊ Ö’
=ÚYºOQÍ cǨ~ü =∞iÜ«Ú Ü«Ú<≥·>ˇ_£ „á⁄"≥<≥ûãπ(„Ѩã¨∞Î`« L`«Î~°„Ѩ^Õâò)Ö’ ã≤ZãπÑ≤H˜ `«y#O`«
Ѩ@∞ìLOk. D „áêO`åÖ’¡ D áêsì <åÜ«∞‰õΩÅ∞ H˘`«Î H˜™ê<£ ã¨ÉèíÅ#∞ U~°Ê~°K«_»O ^•fi~å,
ÖË^• HÍO„ÔQãπ <Õ`«$`«fiOÖ’x H˜™ê<£ã¨ÉèíÅÖ’ *Á~°|_»_»O ^•fi~å Ô~·`«∞Å`À ã¨O|O^è•Å#∞
U~°Ê~°∞K«∞‰õΩ<åfl~°∞. PiúHõ HÍ~°º„Hõ=∂xH˜ ã¨O|OkèOz qѨ¡"å`«‡Hõ =∂~°∞ÊÅ∞, =º=™êÜ«∞
~°OQÆOÖ’ U™ê÷~ÚÖ’ =∂~°∞ÊÅ∞ fã¨∞‰õΩ~å"åe, U Ѩ^`ÌŒ ∞« Å#∞ J=ÅOaèOKåe J<Õ JOâßÅÃÑ·
HÍO„ÔQãπ ™êO„Ѩ^•Ü«∞"å^Œ∞Å`À, ã¨<å`«# "å^Œ∞Å`À ã≤ZãπÑ≤H˜ q"å^ŒO LO_Õk.
=º=™êÜ«∞ ã¨=∞㨺ʼnõΩ ã¨O|OkèOz HÍO„ÔQãπ Hõ<åfl ã≤Zãπã≤ q^è•<åÅ∞,
HÍ~°º„Hõ=∂Å∞ „ѨQÆujÅOQÍ L<åfl~Ú. ã≤Ñ≤S, HÍi‡Hõ =∞iÜ«Ú Hõ~°¬Hõ áêsì Hõ<åfl "≥∞~°∞ÔQ·#
J=QÍǨÏ#, ã¨Ê+ì̈`«`À L<åfl~Ú. =º=™êÜ«∞ ã¨=∞㨺ʼnõΩ ã¨O|OkèOz ã≤ZãπÑ≤, ã≤Ñ≤SʼnõΩ
„áê^èŒq∞HõOQÍ q^è•<åÖ’¡<Õ `Õ_® LOk. ã≤Ñ≤S =º=™êÜ«∞ ã¨=∞㨺Å#∞ PiúHõ "≥∞ÿ#qQÍ<Õ
K«∂_»QÍ ã≤ZãπÑ≤ ã¨Ê+ì̈"≥∞ÿ# ~å[H©Ü«∞ "≥·Yix fã¨∞‰õΩOk. J~Ú`Õ PiúHõJOâßʼnõΩ JO`«
„áê^è•#º`« W=fiÖË^∞Œ . J~Ú`Õ ã≤ZãπÑ`≤ À ã≤ÑS≤ H˘#™êyOz# ã¨xflÇ≤Ï`« ã¨O|O^è•Å∞ `«~∞° "åu
HÍÅOÖ’ J#∞ã¨iOz# 'Ü«Ú<≥·>ˇ_£ „Ѷ¨O\ò— =ӺǨÏOÖ’ ã≤Ñ≤S „ѨÜ≥∂[<åÅ#∞ <≥~°"Õ~åÛ~Ú.
~Ô `· åOQÍxfl ã¨g∞HõiOK«_O» ÃÑ· H˘`«QÎ Í ^Œ$+≤ì ÃÑ\˜Oì k. JѨÊ\˜Hˆ KåÖÏ Ö’áêÅ`À ÉÏ^èÑŒ _¨ ∞» `«∞#fl
Hõ=¸ºxã¨∞Åì ‰õΩ JѨÊ\˜Hˆ LxH˜Ö’ L#fl ã¨OѶ∂¨ Öˇ#· H˜™ê<£ ã¨É,íè ã≤ZãπÑÅ≤ #∞ KÕlH˜¯OK«∞HÀ=_»O
`«Ñ¨Ê =∞~À J=HÍâ◊O ÖËHõáÈ~ÚOk. áêsì Ü«∞O„`åOQÆO`À Hõ=¸ºxã¨∞ìʼnõΩ XHõ™êi
ã¨O|O^è•Å∞ =zÛ# `«~∞° "å`« J@ì_∞» QÆ∞ ™ê÷~ÚH˜ "≥o¡ Ѩx KÕÜ∞« _»O „áê~°OaèOKå~°∞. HÍO„ÔQãπ#∞
=kÖË™ê~°∞. H˜™ê<£ ã¨É,íè ã≤ZãπÑ≤ <åÜ«∞‰õΩÅ∞ <åÜ«∞Hõ`fi« ™ê÷#OÖ’<Õ q∞yeáÈÜ«∂~°∞. Pq^èOŒ QÍ
*Á~°|_»_»O Hõ=¸ºxã¨∞ìʼnõΩ Q˘Ñ¨Ê Ѷ¨e`åÅ#∞ WzÛOk. D HÍÖÏxfl(30= ^Œâ◊HõO =∞^茺
HÍÅO) ã≤Ñ≤S HÍ~°ºHõ~°ÎÅ∞ `«=∞ ã¨fiO`« Ô~·`«∞ ã¨OѶ¨∞O JdÅ ÉèÏ~°`« H˜™ê<£ ã¨Éèí(ZSÔHZãπ)
x~å‡}ÏxH˜ ѨÙ<å^Œ∞Å∞ "Õã¨∞HÀ=_®xH˜ ÉÏQÍ LѨÜ≥∂yOK«∞‰õΩ<åfl~°∞.
45
 qq^èŒ ~å[H©Ü«∞ â◊‰õΩÎÅ∞ Hõeã≤ 1936 U„Ñ≤ÖòÖ’ JdÅ ÉèÏ~°`« ™ê÷~ÚÖ’ "≥Ú^Œ\ ˜
Ô~·`åOQÆ ã¨OѶ¨∞O ZSÔHZãπ#∞ U~°ÊiKå~Ú. ã≤ZãπÑ≤, ã≤Ñ≤S, W`«~° "å=∞ѨHõΔ â◊‰õΩÎÅ∞, Ô~·`åOQÆ
^Œ$HõÊ^äŒO QÆÅ HÍ~„ÔQãπ <åÜ«∞‰õΩÅ∞, „áêOfÜ«∞ ™ê÷~ÚÖ’(=ÚYºOQÍ PO„^è•, cǨ~üÅÖ’)
WѨÊ\˜ˆH Ѩx KÕã¨∞Î#fl Ô~·`«∞ ã¨OѶ¨∂Å∞ Ô~·`«∞Å#∞ ã¨g∞HõiOKÕO^Œ∞‰õΩ *ÏfÜ«∞™ê÷~ÚÖ’ XHõ
Ô~·`åOQÆ ã¨OѶ¨∞O LO_®Åx QÆ\ ì̃QÍ ÉèÏqOKå~Ú. Ãã·^•ÌOuHõOQÍ#∞, =~°æ ^Œ$HõÊ^äŒOÖ’#∂
D ã¨OѶ∞¨ OÖ’x <åÜ«∞‰õΩÅ =∞^躌 ™ê~°∂Ѩº`« KåÖÏ `«‰Ωõ ¯=QÍ LOk. ÉèÏ~°`« *ÏfÜ≥∂^Œº=∞OÖ’
qѨ¡"å`«‡Hõ =º=™êÜ«∞ HÍ~°º„Hõ=∂xfl ~°∂á⁄OkOz KÕѨ@ì_»OÖ’ QÍOnè, <≥„Ǩ˙, HÍO„ÔQãπ
"≥Ñ· Ũ¶ º=∞Ü«∂º~°x ÉèÏqOK«|>Ëì qq^èŒ Ãã^· •ÌOuHõ ÉèÏ"åÅ∞ QÆÅ =º‰õΩÅÎ O`å Hõeã≤ ZSÔHZãπQÍ
U~°Ê_®¤~°∞. ZSÔHZãπ U~°Ê_»_»OÖ’ „áêOfÜ«∞ Ô~·`«∞ ã¨OѶ¨∂Å(cǨ~ü „á⁄"≥x¬Ü«∞Öò
H˜™ê<£ãɨ –íè aÑ≤HÔ Zãπ) áê„`« KåÖÏ H©ÅHõO. ^Õâ◊ PiúHõ =º=ã¨÷ ã¨OHΔÀÉèOí Ö’H˜ "≥à√◊ #Î fl `«~∞° }OÖ’
1928Ö’ aÑ≤ÔHZãπ U~°Ê_çOk. JѨÊ\˜H˜ ~å[H©Ü«∞ „Ѩ„H˜Ü«∞ ѨÅ∞ =∂~°∞ÊÅ∞ K≥O^Œ∞`«∂
*ÏfÜ«∞ ™ê÷~ÚÖ’ âßã¨<ÀÅ¡OѶ∞¨ # L^Œº=∞OQÍ „áê~°OÉè=í ∞~ÚOk. ÉèÏ~°`ü ã¨$+≤Oì z# J`«∞º`«=Î ∞
Ô~·`«∞ <åÜ«∞‰õΩÖ’¡ XHõÔ~·# ™êfiq∞ ã¨Ç¨Ï*Ï#O^Œ ã¨~°ã¨fiu aÑ≤ÔHZãπ x~å‡}OÖ’ =ÚYºáê„`«
=Ç≤ÏOKå~°∞. cǨ~ü [g∞O^•s Z¿ãì@¡Ö’x Ô~·`«∞Å ^Œ∞~°ƒù~° Ѩiã≤÷`«∞Å#∞ "≥Å∞QÆ∞Ö’H˜
fã¨∞‰õΩ~å=_»OÖ’ PÜ«∞# KåÖÏ Hõ$+≤ KÕâß~°∞. QÍO^èÕÜ«∞"åk J~Ú# ã¨Ç¨Ï*Ï#O^Œ ã¨~°ã¨fiu
„áê~°OÉèíOÖ’ =º=™êÜ«∞ ã¨=∞㨺ʼnõΩ ã¨O㨯~°}"å^Œ =∂~°æOÖ’<Õ Ñ¨iëê¯~°O HÍ"åÅx
ÉèÏqOKå~°∞. 1920 ^Œâß|Ì=∞O`å PÜ«∞# QÍO^èÕÜ«∞"åkQÍ<Õ q∞yeáÈÜ«∂~°∞.
ã¨OHΔÀÉèí ã¨=∞Ü«∞OÖ’(1929–33) Ô~·`åOQÆO J#∞Éèíqã¨∞Î#fl HõëêìÅ∞ cǨ~üÖ’
~å[H©Ü«∞ L^Œº=∞O „áê~°OaèOK«_®xH˜ J=HÍâ◊O HõeÊOKå~Ú. J~Ú`Õ cǨ~ü <åÜ«∞‰õΩÅ∞
H“Å∞ ~°^Œ∞Ì L^Œº=∞O „áê~°OaèOK«_®xH˜ x~åã¨HõÎ`« =ºHõÎO KÕ™ê~°∞. <≥„Ǩ˙ <Õ`«$`«fiOÖ’x
HÍO„ÔQãπ áêsì Ü«Ú<≥·>ˇ_£ „á⁄q<≥û<£ûÖ’ _ç=∂O_£ KÕã≤#@∞¡QÍ H“Å∞Ö’ ~å~ÚfÅ∞ W"åfiÅx
HÀ~å~°∞. nO`À ™êfiq∞ ã¨Ç¨Ï*Ï#O^Œ, J`«x aÑ≤ÔHZãπ cǨ~ü HÍO„ÔQãπ`À ã¨O|O^è•Å∞
`≥OK«∞H˘x ã¨fi`«O„`«OQÍ Éèí∂™êfi=∞º =º=ã¨÷‰õΩ =ºuˆ~HõOQÍ, Éèí∂™êfi=∞º–H“Å∞^•~°¡ ~årʼnõΩ
=ºuˆ~HõOQÍ, H“Å∞^•~°¡ ™êfinè#Ѩ٠ǨωõΩ¯Å ~°HõΔ}‰õΩ ÉÏã¨@QÍ L^Œº=∞O „áê~°OaèOKå~°∞.
1934Ö’ KåÖÏ =∞Ok HÍO„ÔQãπ ™È+¨eã¨∞ìÅ∞ ™êfiq∞ ã¨Ç¨Ï*Ï#O^Œ`À KÕi aÑ≤ÔHZãπ‰õΩ H˘`«Î
L`åûǨxfl W=fi_»"Õ∞ HÍHõ ^•xfl Ѩ\ ˜+ì̈O KÕâß~°∞. nO`À aÑ≤ÔHZãπ‰õΩ H˘`«Î <åÜ«∞Hõ`«fiO
~å=_»"Õ∞ HÍHõ QÆ`«OÖ’ ÖËx Ãã·^•ÌOuHõ ã¨Ê+ì̈`« =zÛOk. Ãã·^•ÌOuHõOQÍ cǨ~üÖ’ H˜™ê<£ã¨Éèí
„Hõ=∞„Hõ=∞OQÍ Ñ¨i}˜u ™êkèOzOk. „áê~°OÉèOí Ö’ ~Ô `· åOQÆ ã¨=∞㨺Å#∞ ^•\˜ PÖ’zOK«Ö^Ë ∞Œ .
P <åÜ«∞‰õΩʼnõΩ qѨ¡=O QÆ∞iOz# J=QÍǨÏ# ÖË^Œ∞. HÍh H˜™ê<£ ã¨Éèí ã≤ZãπÑ≤`À#∂,
ã≤Ñ≤S <åÜ«∞‰õΩÅ`À#∂ ã¨O|O^è•Å∞ ÃÑOK«∞‰õΩ#fl `«~°∞"å`« P ã¨Éèí <åÜ«∞‰õΩÅ∞ =ÚYºOQÍ
™êfiq∞ ã¨ÇϨ *Ï#O^Œ =∞iO`« „ѨQuÆ jeQÍ =∂~å~°∞. 30= ^ŒâH◊ Oõ Ö’ aÑ≤HÔ Zãπ Ãã^· •ÌOuHõOQÍ
HÍO„ÔQãπ‰õΩ ^Œ∂~°=∞~Ú ã≤Ñ≤SH˜, =∂i¯ûã¨∞ì–Öˇxxã¨∞ì ã≤^•ÌO`åxH˜ KÕ~°∞=~ÚOk.
46
 aÑ≤ÔHZãπ =∂ki ɡOQÍÖò, PO„^è•Ö’ ‰õÄ_® ZSÔHZãπ Hõq∞\©Å∞ `«y#O`«
„ѨÉèÏ"åxfl HõeæL<åfl~Ú. ɡOQÍÖòÖ’ 1926 #∞O_ç 1928 =∞^茺 HÍi‡Hõ =∞iÜ«Ú Hõ~°¬Hõ
áêsì HÍ~°ºHõÖÏáêÅ∞ qãÎ̈ $`«=∞Ü«∂º~Ú. HÍi‡Hõ =∞iÜ«Ú Hõ~°¬Hõ „áêOfÜ«∞ áêsìÖ’¡ ɡOQÍÖò
áêsì XHõ¯\˜ =∂„`«"Õ∞ Ô~·`åOQÍxfl ã¨g∞HõiOK«_»OÖ’ H˘O`«"Õ∞~°ÔH·<å q[Ü«∞=O`«=∞~ÚOk.
ɡOQÍÖòÖ’ H˜™ê<£ ã¨Éèí x~å‡} Hõq∞\©ÅÃÑ· Hõ=¸ºxã¨∞ìÅ∞ Ѩ@∞ìQÆeæL<åfl~°∞. 1920 #∞O_ç
ɡOQÍÖòÖ’ Ô~·`åOQÆ L^Œº=∞O "å=∞ѨHõΔ „ѨÉèÏ=O`À #_çzOk. cǨ~ü, L`«Î~°„Ѩ^ÕâòÖ’
„ѨÉÏè "åxfl HõeLæ #fl HÍO„ÔQãπ <åÜ«∞‰õΩÅ∞ ɡOQÍÖòÖ’ =∂„`«O ~Ô `· åOQÆ L^Œº=∞OÃÑ· J@∞=O\˜
Ѩ@∞ì#∞ LOK«∞HÀÖËHáõ ÈÜ«∂~°∞. ™ê=∂lHõ =¸ÖÏÅ∞, =ÚYº"≥∞#ÿ ã¨=∞㨺Šs`åº PO„^èÖŒ ’x
ZSÔHZãπ Hõq∞\© ‰õÄ_® aÑ≤ÔHZãπ ÖÏO\˜ K«i„`«<Õ HõeæLOk.1924–28 HÍÅOÖ’ PO„^èŒ
lÖÏ¡Ö’¡ „áê~°OÉè=í ∞~Ú# ~Ô `· åOQÆ ã¨g∞Hõ~}° ã¨OHΔÀÉèí HÍÅOÖ’, ^Õâ"◊ åºÑ¨OÎ QÍ âßã¨<ÀÅ¡OѶ∞¨ #
L^Œº=∞ HÍÅOÖ’ LK«Ûùã≤÷uH˜ KÕ~°∞‰õΩOk. 1928Ö’ QÆ∞O@∂~°∞Ö’ Z<£l ~°OQÍ, ZOa
<åÜ«Ú_»∞KÕ „áê~°OaèOѨ|_ç# PO„^èŒ „á⁄"≥x¬Ü«∞Öò Ô~·`«∞Å J™Èã≤ÜÕ∞+¨<£ 1934 `«~°∞"å`Õ
„áê^è • #º`« # ∞ 㨠O `« i OK« ∞ ‰õ Ω Ok. Ãã· ^ •Ì O uHõ Ñ ¨ ~ ° O QÍ QÍO^è Õ Ü « ∞ "å^Œ O "≥ · á ê,
=∂i¯û[O–™È+¨e[O "≥·áê Jx PO„^è• Ô~·`åOQÆ <åÜ«∞‰õΩÅ∞ ã¨Ê+ì̈OQÍ x~°‚~ÚOK«∞HÀÖË^Œ∞.
1931–1934 =∞^茺 H“Å∞^•~°∞Å∞, Éèí∂q∞ Hõeæ# Ô~·`«∞Å _ç=∂O_»¡ ™ê^èŒ#‰õΩ =~°∞ã¨QÍ
Ô~·`åOQÆ ã¨=∂"ÕâßÅ∞, ã¨ÉèíÅ∞ [iQÍ~Ú.
ZSÔHZãπ PO„^è• Hõq∞\©Ö’ „á⁄ÃѶã¨~ü Z<£.l.~°OQÍ KåÖÏ „áê=ÚYº`« Hõeæ#
<åÜ«∞‰õΩ_»∞. ã¨Ç¨Ï*Ï#O^Œ ÖÏQÍ<Õ „áê~°OÉèíOÖ’ DÜ«∞# ‰õÄ_® *ÏfÜ≥∂^ŒºOÖ’ "å=∞ѨHõΔ
ã¨O㨯~°}"åk. J~Ú`Õ ã¨Ç¨Ï*Ï#O^Œ ÖÏQÍ H͉õΩO_® DÜ«∞# áêâßÛ`«º ^ÕâßÖ’¡
q^Œº#Éèíºã≤Oz# "Õ∞^è•q. DÜ«∞# xi‡Oz# H˘xfl PO„^è• Ô~·`åOQÆ áêsìÅ∞ PÜ«∞#
<åÜ«∞Hõ`åfixfl, PÜ«∞# ~å[H©Ü«∞ "≥·Yix =^ŒeÃÑ@ìÖË^Œ∞. 1934 #∞O_ç 1937 =∞^茺
HÍÅOÖ’ PO„^èŒ Ô~·`«∞Å J™Èã≤ÜÕ∞+¨<£#∞ `«# JkèHÍ~° ˆHO„^ŒOQÍ LѨÜ≥∂yOK«∞H˘x ~°OQÍ
ã≤ZãπÑ≤ =∞iÜ«Ú ã≤Ñ≤S`À ‰õÄ_® ã¨O|O^è•Å∞ H˘#™êyOKå_»∞. `«^•fi~å PO„^èŒ Ô~·`«∞Ö’¡
=ÚYºOQÍ ^èŒxHõ, =∞^茺 `«~°QÆu Ô~·`åOQÆO–Hõ=∞‡‰õΩÅã¨÷Ö’¡ H˘O`«HÍÅO áê@∞ ã≤ZãπÑ≤,
ã≤Ñ≤S Ô~O_»∞ áêsìÅ `«~°Ñ¨Ù# `«# ã¨OѶ¨∞ x~å‡} Ѩxx Ѩ\ ˜+ì̈O KÕã¨∞‰õΩ<åfl_»∞. J~Ú`Õ P
~Ô O_»∞ áêsìÅ∞ ~°OQÍ#∞ `«=∞ „ѨÉÏè =OÖ’H˜ `≥K∞« ÛHÀ=_®xH˜ „ѨÜ∞« uflOKå~Ú. D áÈ\©``« fi« O
1936Ö’ "å=∞ѨHõΔ â◊‰õΩÎÅhfl Hõeã≤ ZSÔHZãπ#∞ U~°Êiz# `«~°∞"å`« =Úyã≤áÈ~ÚOk. D
JdÅ ÉèÏ~°`« Ô~·`«∞ ã¨OѶ¨∞ =º=™ê÷Ѩ‰õΩÖ’¡ ~°OQÍ ‰õÄ_® XHõ~°∞. J~Ú`Õ ZSÔHZãπÖ’ ~°OQÍ
K«∞~°∞QÍæ<Õ áêÖÁæO@∞#flѨÊ\˜H© PO„^èŒ „á⁄"≥x¬Ü«∞Öò Ô~·`«∞Å J™Èã≤ÜÕ∞+¨<£#∞ ZSÔHZãπÖ’
ѨÓiÎQÍ qb#O KÕ¿ãO^Œ∞‰õΩ JOwHõiOK«ÖË^Œ∞. 1936 #∞O_ç 1939 =∞^茺 HÍÅOÖ’ ™êfiq∞
ã¨Ç¨Ï*Ï#O^Œ `«# Ãã·^•úOuHõ ã¨fiÉèÏ"åxfl ѨÓiÎQÍ =∂~°∞Û‰õΩ<åfl~°∞. J~Ú`Õ ~°OQÍ =∂„`«O

47
 `«# áê`« Ãã·^•úOuHõ ÉèÏ=##∞ =^Œ∞Å∞HÀÖË^Œ∞. ^èŒxHõ, =∞^茺 `«~°QÆu Ô~·`åOQÆ <åÜ«∞‰õΩ_çQÍ<Õ
q∞yeáÈÜ«∂~°∞. '„Ѩ*Ï Ü«Ú^ŒÌO—(1941–1943) HÍÅOÖ’ ZSÔHZãπ ѨÓiÎQÍ Hõ=¸ºxã¨∞ìÅ
KÕ`«∞Ö’¡H˜ "≥o¡Ok. "åi Ãã·^•úOuHõ „ѨÉèÏ=OÖ’ ™êfiq∞ ã¨Ç¨Ï*Ï#O^Œ ZSÔHZãπ#∞ ѨÓiÎ ¿Ñ^Œ
~Ô `· åOQÆ ã¨OѶ∞¨ OQÍ xi‡OKå~°∞. J~Ú`Õ D ã¨=∞Ü«∞OÖ’ ~°OQÍ ZSÔHZãπ`À `«# ã¨O|O^è•Å#∞
`≥OK«∞H˘x JdÅ ÉèÏ~°`« H˜™ê<£ HÍO„ÔQãπ(ZSÔHã≤)#∞ „áê~°OaèOKå~°∞. HÍO„ÔQãπ #∞O_ç
ã¨O|O^è•Å∞ `≥OK«∞‰õΩ#fl =º‰õΩÎÅ`À<Õ ZSÔHZãπ U~°Ê_ç#ѨÊ\˜H© HÍO„ÔQãπ`À ã¨O|O^è•Å#∞
ѨÓiÎQÍ `≥OK«∞HÀÖË^Œ∞. `«~°∞"åu HÍÅOÖ’ =º=™êÜ«∞ HÍ~°º„Hõ=∂xfl `«# Jaè„áêÜ«∂Å
"Õ∞~°‰õΩ =∞eKÕO^Œ∞‰õΩ HÍO„ÔQãπ`À ''HÍ~åºK«~°} á⁄`«∞Η—#∞ H˘#™êyOzOk. ÅHÀfl
ã¨=∂"ÕâßÖ’¡(1936 U„Ñ≤Öò) HÍO„ÔQãπ J~Ú+¨ìOQÍ<Õ =º=™êÜ«∞ HÍ~°º„Hõ=∂Å#∞
qKåiOKåeûOkQÍ `«# „á⁄"≥x¬Ü«∞Öò Hõq∞\©Å#∞ P^ÕtOzOk. ZSÔHZãπ J^茺HõΔ, „Ѩ^è•#
HÍ~°º^Œ~°∞≈Å∞QÍ L#fl ~°OQÍ, ã¨Ç¨Ï*Ï#O^ŒÅ∞(HÍO„ÔQãπ ã¨=∂"ÕâßxH˜ ã¨=∂O`«~°OQÍ ÅHÀflÖ’
[iy# ZSÔHZãπ "≥Ú^Œ\ ˜ =∞Ǩã¨ÉèíÖ’ gi^ŒÌ~°x <åÜ«∞‰õΩÅ∞QÍ Z#∞fl‰õΩ<åfl~°∞) HÍO„ÔQãπ‰õΩ
ã¨Ê+¨"ì ∞≥ #ÿ =º=™êÜ«∞ HÍ~°º„Hõ=∞O LO_®Åx =ÚYºOQÍ <≥„Ǩï g∞^Œ XuÎ_ç `≥zÛ# Ѷe¨ `«OQÍ<Õ
ÅHÀfl ã¨=∂"ÕâO◊ Ö’ ÃÑ· f~å‡#O KÕâß~°∞. P `«~∞° "å`« ÃÑ*·¶ òÑÓ¨ ~üÖ’ [iy#(1936 _çÃãO|~ü)
HÍO„ÔQãπ 50= ã¨=∂"ÕâßÖ’¡ =º=™êÜ«∞ HÍ~°º„Hõ=∂xfl P"≥∂kOKå~°∞. J~Ú`Õ ZSÔHZãπ
_ç=∂O_£ KÕã#≤ [g∞O^•s =º=ã¨÷ ~°^∞Œ #Ì ∞ P HÍ~°º„Hõ=∞OÖ’ á⁄O^Œ∞Ѩ~K° Ö« ^Ë ∞Œ . P HÍ~°º„Hõ=∞O
JO`« ã¨=∞~°jÅOQÍ ‰õÄ_® ÖË^∞Œ . P q^èOŒ QÍ ZSÔHZãπ HÍO„ÔQãπ =º=™êÜ«∞ HÍ~°º„Hõ=∞O`À<Õ
H͉õΩO_® 1937–39 =∞^躌 HÍÅOÖ’ q^è∞Œ Å∞ x~°fiÇ≤ÏOz# HÍO„ÔQãπ =∞O„u=~åæŠѨxf~°∞`À
‰õÄ_® HÍO„ÔQãπ Ѩ@¡ L#fl „Éèí=∞Å#∞ ѨÓiÎQÍ `˘ÅyOK«∞‰õΩOk.
H˜™ê<£ã¨ÉèíÅ ã¨Éèíº`«fiO J#∂ǨϺOQÍ ÃÑiyOk. cǨ~üÖ’ 1935Ö’ 80 "ÕÅ∞QÍ
L#fl ã¨Éèíº`«fiO 1938 <å\˜H˜ Ô~O_»∞ ÅHõΔÅ 50 "ÕʼnõΩ ÃÑiyOk(^•^•Ñ¨Ù 300 âß`«O
ÃÑ~°∞QÆ∞^ŒÅ). =º=™êÜ«∞ ã¨=∞㨺ÅÃÑ· PO^Àà◊#, ã¨Ç¨Ï*Ï#O^ŒÃÑ· „Ѩ*Ïaè=∂#O D
ÃÑ~°∞QÆ∞^ŒÅ‰õΩ HÍ~°}O. Ô~·`åOQÆ „Ѩ^Œ~°≈#ʼnõΩ ÃÑ^ŒÌ ã¨OYºÖ’ Ǩ[~°Ü«∂º~°∞. J~Ú`Õ
ã¨Ç¨*Ï#O^Œ‰õΩ ÅaèOz# „Ѩ*Ï =∞^ŒÌ`«∞ „Hõ=∞tHõΔ}ÏÜ«Ú`«"≥∞ÿ# „Ѩ*Ï áêsìH˜ „Ѩ`åº=∂flÜ«∞O
HÍÖËHõ áÈ~ÚOk. 1939–41 =∞^茺 HÍÅOÖ’ ZSÔHZãπ `«#O`«@ `å#∞QÍ Ãã·^•úOuHõOQÍ
=∞iO`« ã¨=∞~°jÅOQÍ =∂i =~°æ ^Œ$HõÊ^ä•xfl ã¨O`«iOK«∞‰õΩ#fl `«~°∞"å`« ã¨Éèíº`«fiO ã¨OYº
`«yæOk. 1942 <å\˜H˜ Hõ=¸ºxã¨∞ìÅ∞ J@∂ W@∞QÍ ZSÔHZãπÃÑ· ѨÓiÎQÍ `«=∞ Ѩ@∞ì#∞ Hõeæ
L<åfl~°∞. ~°ëêºÃÑ· [~°‡h ^•_ç `«~°∞"å`« ã≤Ñ≤S(ZSÔHZãπ ‰õÄ_®) Ü«Ú^Œú „Ѩܫ∞`åflÅ#∞
|ÅѨizOk. Wk "åiH˜ '„Ѩ*Ï Ü«Ú^ŒÌO—QÍ =∂iOk. `«# q^è•#OÖ’ PHõ™ê‡`«∞ÎQÍ =zÛ#
=∂~°∞Ê HÍ~°}OQÍ ã≤Ñ≤S ÃÑ^ŒÌ Z`«∞Î# =¸ÅºO K≥e¡OKåeû=zÛOk. qq^èŒ ~°HÍÅ "å=∞ѨHõΔ
â◊‰õΩÎʼnõΩ Jk ^Œ∂~°=∞~ÚOk. D #ëêìxfl ѨHõ¯#ÃÑ_ç`Õ D Ü«Ú^•ÌxH˜ =∞^ŒÌ`«∞ `≥eÑ≤#O^Œ∞#
48
ã≤Ñ≤S, ZSÔHZãπ Ѩ@¡ „a\©+π „ѨÉèí∞`«fiO L^•~°"≥·Yix fã¨∞‰õΩOk. JÔ~ãì̈~ÚL#fl "å=∞ѨHõΔ
<Õ`Å« #∞ q_»∞^ŒÅ KÕâß~°∞. 1941–1945 =∞^躌 HÍÅOÖ’ ZSÔHZãπÖ’ Hõ=¸ºxã¨∞Åì „áê|źO
=∞iO`« ÃÑiyOk. H˜™ê<£ã¨Éèí HÍ~°º„Hõ=∂ʼnõΩ Ñ¨O*ÏÉò =∞~À |Å"≥∞ÿ# ˆHO„^ŒOQÍ LOk.
ѨO*ÏÉòÖ’ 1943 U„Ñ≤ÖòÖ’ ZSÔHZãπ ã¨OѶ¨∞\˜`« ã¨Éèíº`«fiO 30 "ÕÅ∞QÍ HÍQÍ ~å#∞#fl
U_®k HÍÅOÖ’ Jk Ô~O_çO`«Å∞ J=Ù`«∞O^Œx ÉèÏqOKå~°∞. 1941–44 =∞^茺 HÍÅOÖ’
W^Õ q^èŒOQÍ W`«~° „á⁄"≥x¬Ü«∞Öò Hõq∞\©Ö’¡#∂ ã¨Éèíº`«fiO ÃÑ~°∞QÆ∞^ŒÅ LOk.
Hõ=¸ºxã¨∞ìÅ „ѨÉèÏ=O qãÎ̈ $`«OQÍ L#fl PO„^è•, ɡOQÍÖò, ѨO*ÏÉò H˜™ê<£ã¨ÉèíÅ
ã¨Éèíº`«fiO ÉÏQÍ ÃÑiyOk. áêsì =~°æ ^Œ$HõÊ^äŒOÖ’ =∂i# H˘`«Î "≥·Yi HÍ~°}OQÍ H˜™ê<£ã¨Éèí#∞
¿Ñ^Œ Ô~·`«∞Å#∞ ã¨g∞HõiOKÕ kâ◊QÍ #_çáê~°∞. =ÚYºOQÍ PO„^è•, ɡOQÍÖò, ѨO*ÏÉò,
L`«Î~°„Ѩ^ÕâòÖ’ JkèHõOQÍ [iyOk. W^Õ ã¨=∞Ü«∞OÖ’ ^èŒxHõ, =∞^茺`«~°QÆu Ô~·`«∞Å #∞O_ç
H˜™ê<£ãɨ íè "Õ~∞° Ѩ_Oç k. D HÍ~°}OQÍ<Õ ã≤ZãπÑ,≤ ~°OQÍ H˜™ê<£ HÍO„ÔQãπ `«=∞O`«@ `å=ÚQÍ
ZSÔHZãπ #∞O_ç, ã¨Ç¨Ï*Ï#O^Œ #∞O_ç "Õ~°∞Ѩ_®¤~°∞. 1945–46 <å\˜H˜ ã≤Ñ≤S ѨÓiÎQÍ
ZSÔHZãπ#∞ =â◊O KÕã¨∞‰õΩOk. J~Ú`Õ ™êfiq∞ ã¨Ç¨Ï*Ï#O^Œ`À ZSÔHZãπ n~°…HÍÅO áê@∞
ã¨O|O^è•Å∞ H˘#™êyOK«ÖËHõáÈ~ÚOk. qq^èŒ Jaè„áêÜ«∞ qÉèË^•Å s`åº 1945 <å\˜H˜
ã≤ÑS≤ `À ã¨ÇϨ *Ï#O^Œ `«# ã¨O|O^è•Å#∞ `≥OK«∞‰õΩ<åfl~°∞. J~Ú`Õ ~å[H©Ü∞« OQÍ ã¨ÇϨ *Ï#O^Œ
uiy HÍO„ÔQãπ "å=∞ѨHÜ Δ© Ú« Å`À, HÍO„ÔQãπ ™È+¨eã¨∞Åì `À Hõeã≤áÈ=_»O Pã¨HHΘ ~õ "° ∞≥ #ÿ JOâ◊O.
H˘kÌHÍÅO `«~°∞"å`« W`«~° "å=∞ѨHõΔ â◊‰õΩÎÅ#∞ HõÅ∞ѨÙH˘x H˘`«ÎQÍ JdÅ ÉèÏ~°`« SHõº H˜™ê<£
ã¨Éèí(ZSÜ«ÚÔHZãπ)#∞ U~°ÊiKå~°∞. D H˘`«Î áêsì JѨÊ\˜ˆH LxH˜Ö’ L#fl Jxfl áêsìÅ
=∂kiQÍ<Õ Éèí∂™êfi=∞º =º=ã¨÷#∞ ~°^Œ∞Ì KÕÜ«∂Åx _ç=∂O_£ KÕã≤Ok. „QÍg∞} „áêO`åÖ’¡
JkèHÍ~° Hˆ O„^•Å∞QÍ ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞#fl ^èxŒ Hõ ~Ô `· ∞« Å#∞, =_ô¤ "åºáê~°ã∞¨ ÅÎ #∞ J_»∞H¤ À=_»O ÅHõΔ ºOQÍ
ÃÑ@∞ìH˘Ok. áêsìÅ`À J#∞|O^è•Å#∞ ѨHõ¯#ÃÑ_ç`Õ(ã≤Ñ≤S`À ZSÔHZãπ, ã≤ZãπÑ≤`À, H˘xfl
ã¨O^Œ~åƒùÖ’¡ HÍO„ÔQãπ`À ZÜ«ÚÔHZãπ) D Ô~O_»∞ ã¨OѶ¨∂Å =∞^茺 ÉèË^•Å∞ ÃÑ^ŒÌQÍ ÖË=Ù. D
Ô~O_»∞ ã¨OѶ¨∂ʼnõΩ K≥Ok# <åÜ«∞‰õΩÅ∂ =º=™êÜ«∞ =~°æ ^Œ$HõÊ^äŒOÃÑ·<Õ ^Œ$+≤ì ÃÑ\Ïì~°∞.
30= ^Œâ◊HõO „áê~°OÉèíO, =∞^茺 HÍÅO <å\˜ Ѩi}Ï=∂Å#∞ Ѩije¿ãÎ Ô~·`åOQÆ
~å[H©Ü«∂Å∞ Ô~·`«∞Å PHÍOHõΔÅ#∞ f~°Û_»O Hõ<åfl ‰õÄ_® H˘O`«=∞~k <åÜ«∞‰õΩÅ JkèHÍ~°O
HÀã¨O [iy# áÈ~å\ÏÅ∞QÍ<Õ L<åfl~Ú. J~Ú`Õ 30= ^Œâ◊HõO z=~À¡, 40= ^Œâ◊HõO
„áê~°OÉèíOÖ’ <åÜ«∞Hõ`«fi =~°æ^Œ$HõÊ^äŒOÖ’, HÍ~°º„Hõ=∂Ö’¡x =~°æ "≥·Ys, ã¨OѶ¨∞ x~å‡}OÖ’,
=~°æ á⁄OkHõÖ’ =∂~°∞Ê ~å=_»O ÃÑiyOk. ÉèÏ~°`üÖ’ ÃÑ^ŒÌ Ô~·`åOQÆ ã¨OѶ¨∞OQÍ ZSÔHZãπ
xezOk. PO„^è•, ɡOQÍÖò, ѨO*ÏÉòÅÖ’ =ÚYºOQÍ ¿Ñ^Œ ~Ô `· åOQÆO, H“Å∞^•~°∞,¡ =º=™êÜ«∞
HÍi‡‰õΩÖ’¡ D ã¨OѶ¨∞O „áê|źO Z‰õΩ¯=QÍ LOk. ã≤Ñ≤S, ZSÔHãπÅ∞ "≥Ú^Œ\ ˜™êiQÍ
x~° fi Ç≤ Ï Oz# "å=∞Ѩ H õ Δ Ô ~ · ` åOQÆ ™êÜ« Ú ^è Œ Œ á È~å\ÏÖˇ · # ɡ O QÍÖò Ö ’ `≥ É è Ï QÍ
áÈ~å@O(1946–47), `≥ÅOQÍ}Ï ™êÜ«Ú^èŒ u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞(1946–51) `«~°∞"å`«<Õ áêsìH˜
=~°æ^Œ$HõÊ^äŒO ѨÓiÎQÍ ã¨O`«iOK«∞‰õΩOk.
49
Ô~·`åOQÆ ã¨OѶ¨∂Å ã¨fiÉèÏ=O =∞iÜ«Ú Ñ¨iq∞`«∞Å∞
1925 #∞O_ç 1947 =∞^茺 HÍÅOÖ’ Ô~·`åOQÆ ã¨OѶ¨∂ŠѨÙ~ÀQÆu, H©}˜OK«_»OÃÑ·
H˘xfl Jaè„áêÜ«∂Å∞ K≥ѨÊ_®xˆH D „Ѩܫ∞`«flO.
"≥Ú^Œ\ Q˜ Í ^ÕâO◊ Ö’x qq^èŒ „áêO`åÖ’¡ ~Ô `· åOQÆ ã¨OѶ∂¨ Å∞ U~°Ê_»_O» "å\˜ áÈ~å@
ã¨fiÉèÏ"åxfl ã¨Ê+ì̈OQÍ `≥Å∞ѨÙ`«∞<åfl~Ú. áêsìÅ∂, ã¨OѶ¨∂Å`À ã¨O|O^èŒO ÖˉõΩO_® ™êy#
=º=™êÜ«∞ ã¨O|O^èŒ PO^Àà◊#Å #∞O_ç Ô~·`åOQÆ ã¨OѶ¨∂Å∞ ѨÙ@∞ìH˘KåÛ~Ú. Ô~·`åOQÆ
ã¨=∞㨺ŠXuÎ_ç ÃÑ~°Q_Æ O» , `«Q_æÆ O» ^•fi~å PO^Àà◊#Å∞ L^Œ$`«=∞=fi_»"∂≥ , `«Q_æÆ "» ∂≥ [iQÍ~Ú.
D HÍ~°}OQÍ Ô~·`åOQÆ áêsìÅ∞ `«Ñ¨Êxã¨iQÍ "å\˜ ã¨fiÉèÏ"åxfl =∂~°∞Û‰õΩ<åfl~Ú.
~Ô O_Àk, ~Ô `· åOQÆ ã¨OѶ∂¨ Å∞ ZÅ¡ÑÙ¨ Ê_»∂ QÆ∞iÎOѨ٠ã¨OHΔÀÉèOí Ö’ z‰õΩ¯‰õΩ<Õ L<åfl~Ú.
*ÏfÜ«∞ ~å[H©Ü«∞ áêsìÖˇ·# HÍO„ÔQãπ, ™È+¨eã¨∞ì, Hõ=¸ºxã¨∞ìÅ∞ U áêsì#∞O_≥·<å QÆ∞iÎOѨÙ,
J#∞|O^èŒO HÀã¨O Jq â’kèã¨∂Î<Õ L<åfl~Ú. Ô~·`åOQÆ áêsìÅ∞ ã¨fi`«O„`«OQÍ =º=ǨÏiOK«
ÖËHõáÈ=_»O, Ѩ\ ˜+¨ìO HÍÖËHõáÈ=_®xfl JdÅ ÉèÏ~°`« ~å[H©Ü«∞ áêsìÅ∞ ÉÏQÍ
LѨÜ≥∂yOK«∞‰õΩ<åfl~Ú. ~å[H©Ü«∞ áêsìÅ∞ "åi ~å[H©Ü«∞ ÅHΔͺŠ™ê^èŒ# HÀã¨O "åi
ã¨fiO`« H˜™ê<£ ã¨ÉèíÅ#∞ ™ê÷Ñ≤OK«∞HÀ=_»"≥∂, ÖËHõ L#fl "å\˜Ö’H˜ *Á~°|_ç ǨÏã¨ÎQÆ`«O
KÕã¨∞HÀ=_»"≥∂ [iyOk.
=¸_Àk, ‰õΩÅ QÆ∞iÎOѨÙ, ã¨OѶ‘∞ÉèÏ=O Ô~·`åOQÆ ã¨OѶ¨∂Ö’¡ =ÚYºOQÍ Jq
„áê~°OÉèí=∞ÜÕ∞º ã¨=∞Ü«∞OÖ’ H˘O`«"Õ∞~°‰õΩ áê„`« áÈ+≤OKå~Ú. J~Ú`Õ q^è•<åÅ∞,
HÍ~°º„Hõ=∂Å∞ ~°∂á⁄OkOK«_»OÖ’ QÍx, XHõ „Ѩ`ÕºHõ =~°æ „ѨÜ≥∂[<åʼnõΩ =ºuˆ~HõOQÍ
PO^Àà◊#Å∞ KÕѨ@ì_»OÖ’ QÍx ‰õΩÅ „ѨÉèÏ=O ÖË^Œ∞.
<åÅ∞QÀk, ~Ô `· åOQÆ áêsìÅ∞ =~°æ ^Œ$HõÊ^äOŒ `À ~Ô `· åOQÆ L^Œº=∂Å∞ x~°fiÇ≤ÏOK«_®xH˜
QÆ\ ì̃QÍ<Õ „Ѩܫ∞`åflÅ∞ KÕã≤#ѨÊ\˜H© Jq „áêOfÜ«∞OQÍ<Õ Ñ¨iq∞`«=∞Ü«∂º~Ú `«Ñ¨Ê JdÅ
ÉèÏ~°`« ™ê÷~ÚÖ’ ÃÑ^ŒÌ L^Œº=∞OQÍ ~°∂á⁄O^ŒÖË^Œ∞. Jxfl Ô~·`åOQÆ ã¨OѶ¨∂Ö’¡ XHõ¯\˜ ‰õÄ_®
Ѩ\ ˜+ì̈ „Hõ=∞tHõΔ}ÏÜ«Ú`«"≥∞ÿ# qѨ¡= ã¨Oã¨÷#∞ xi‡OK«ÖËHõáÈ~ÚOk.
S^À=k Ô~·`åOQÆ ã¨OѶ¨∂Å <åÜ«∞Hõ`«fiO ã≤÷u=∞O`«∞Å∞, =∞^茺`«~°QÆu Ô~·`åOQÆO
ÖË^• "Õ∞^è•=ÙÅ∞, ~å[H©Ü«∞ <åÜ«∞‰õΩÅ∞, „á⁄ÃѶ+¨#Öòû ÖÏO\˜ Ѩ@ì} =∞^茺`«~°QÆu =~°æO
#∞O_Õ =zÛOk. XHõ Ô~·`«∞, XHõ x["≥∞ÿ# ™êQÆ∞^•~°∞_»∞ <åÜ«∞Hõ`«fi ™ê=∞~åúºÅ#∞ KåÖÏ
J~°∞^Œ∞QÍ =∂„`«"∞Õ „Ѩ^iŒ ≈OKå_»∞. „áê~°OÉèOí Ö’ <åÜ«∞‰õΩÅ =ºH˜`Î fi« O „Ѩ=ÚY áê„`« áÈ+≤Oz
Ô~·`åOQÆ JHÍOHõΔʼnõΩ `«‰õΩ¯= „áê^è•#º`« ÅaèOzOk. J~Ú`Õ `«~°∞"åu HÍÅOÖ’ <åÜ«∞‰õΩÅ
=~°æ ^Œ$HõÊ^äOŒ HÍ~°º„Hõ=∂Ö’¡#∂ HõxÑ≤OzOk. `«~åfi`«~åfi`« áêsì <åÜ«∞Hõ`fi« =~°æ á⁄OkHõÖ’#∂
=∂~°∞ÊÅ∞ =KåÛ~Ú.
50
 P~°=k, 1925 #∞O_ç 1938 =~°‰õΩ Ô~·`åOQÆ áêsìʼnõΩ =∞^茺`«~°QÆu, ^èŒxHõ
Ô~·`åOQÆO, H˘O`«"Õ∞~°‰õΩ H“Å∞^•~°∞Å∞ „Ѩ^è•# =~°æ P^è•~°OQÍ L<åfl~°∞. gˆ~ áêsìÅ#∞
xi‡OK«_»OÖ’#∂ H©ÅHõOQÍ L<åfl~°∞. J~Ú`Õ 1940 `«~åfi`Õ P HÍÅOÖ’ J`«ºO`« „ѨÉèÏ=O
Hõe#æ ~Ô `· åOQÆ ã¨OѶ∞¨ O ZSÔHZãπ ¿Ñ^Œ ~Ô `· åOQÆO, Éè∂í q∞ ÖËx ‰õÄbÅ ã¨=∞㨺ÅÃÑ· PO^Àà◊#Å∞
KÕѨ\ ì̃# `«~°∞"å`« ^èŒxHõ, =∞^茺 `«~°QÆu Ô~·`åOQÍxfl Ô~·`åOQÆ L^Œº=∂Å #∞O_ç ^Œ∂~°O
KÕã≤Ok. J `«~åfi`« ¿Ñ^Œ Ô~·`«∞Å ã¨ÊO^Œ# J#∂ǨϺOQÍ LOk.
U_À=k, Ô ~ · ` åOQÆ ã¨ O Ѷ ¨ ∂ Å∞ XHõ " ≥ · Ñ ¨ Ù QÍOnè ~ Ú["£ ∞ , =∞~À"≥ · Ñ ¨ Ù
=∂i¯û["£∞–Öˇxx["£∞ =∞^茺 Ãã·^•ÌOuHõ Tyã¨ÖÏ@Ö’ L<åfl~Ú. H˘<åflà◊¡ áê@∞ Ô~O_»∞
ã≤^•ÌO`åÅ#∞ HõÅQÆeÑ≤ "å\˜ _ç=∂O_»¡#∞, HÍ~°º„Hõ=∂Å#∞, =º=™êÜ«∞ q^è•<åÅ#∞
x~°~‚ ÚOK«∞‰õΩ<åfl~Ú. HÍh „Hõ=∞„Hõ=∞OQÍ QÍO^èÜ Õ ∞« "≥Y· ix =kÖËã≤ =∂i¯û["£∞, Hõ=¸ºx["£∞
K≥O`«‰õΩ KÕ~å~Ú.
z=iH˜, ÉèÏ~°`üÖ’x =º=™êÜ«∞ ™ê=∂lHõ K«„@O "≥·q^蕺xfl, H˜¡+ì̈`«#∞ J~°÷O
KÕã∞¨ HÀ=_»OÖ’ D HÍÅOÖ’x ~Ô `· åOQÆ L^Œº=∂Å∞ qѶŨ =∞Ü«∂º~Ú. ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞#fl =º=™êÜ«∞
~° O QÆ O Ö’x 㨠O HΔ À Éè Ï Å#∞, „QÍg∞} 㨠= ∂[OÖ’x =~° æ "≥ · ~ ° ∞ ^è • ºÅ#∞ J=QÆ ` « O
KÕã¨∞HÀ=_»OÖ’#∂ qѶ¨Å=∞Ü«∂º~Ú. „áê^èŒq∞Hõ =º=™êÜ«∞ ã¨=∞㨺Å#∞ x~°fizOK«_»OÖ’,
„áê^è•#º`«Ö’¡ QÆO^Œ~°QÀà◊O, Ãã·^•úOuHõ Ç‘Ï#`« "≥·Ñ¶¨ÖϺxH˜ „Ѩ^è•# HÍ~°}O. ~å[H©Ü«∞
J=ã¨~åÅ∞, JO`«~°æ`« XuÎà◊√¡ áêsì „Ñ¨}ÏoHõÅ#∞, _ç=∂O_»¡#∞ „ѨÉèÏq`«O KÕâß~Ú.
D "≥·Ñ¶¨ÖϺÅ∞ x~°O`«~°O J}˜z"Õ`«#∞ Z^Œ∞~˘¯#_®xH˜, *ÏfÜ≥∂^ŒºOÖ’
~å[H©Ü«∞á⁄`«∞ÎʼnõΩ HÍ~°}=∞Ü«∂º~Ú. nO`À ÉèÏ~°`« "å=∞ѨHΔÍÅ∞ LxH˜x HÍáê_»∞‰õΩ<Õ
~å[H©Ü«∂Å "≥·Ñ¨Ù <≥@ì|_®¤~Ú. J~Ú`Õ Ô~·`åOQÆ u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞¡ ™êkèOz# q[Ü«∂Å Hõ<åfl
Z^Œ∞~˘¯#fl J}˜z"Õ`Õ Z‰õΩ¯=QÍ L#flѨÊ\˜H© "å\˜ Kåi„`å`«‡Hõ „áê^è•#º`«#∞ HÀÖÁÊÖË^Œ∞.
WOHÍ K≥áêÊÅO>Ë L^Œº=∞O 'q[Ü«∞O— =∞iÜ«Ú '"≥Ñ· Ö¨¶ ϺÅ#∞— YzÛ`«"∞≥ #ÿ Ѩ^`ÌŒ ∞« Ö’¡ JOK«<å
"ÕÜ«∞ÖËO. "å\˜ `å`å¯eHõ ÅHΔͺÅ#∞ ^Œ$+≤ìÖ’ ÃÑ@∞ìH˘x ÉèÏ~°`üÖ’x Ô~·`åOQÆ u~°∞QÆ∞ÉÏ@¡
q[Ü«∂Å#∞ ã¨g∞HΔ̃¿ãÎ JO`« `«‰õΩ¯"Õq∞ HÍ^Œ∞. =∞#O Ѩije¿ãÎ „Ѩu L^Œº=∞O `«~°∞"å`«
H˘xfl K«\ÏìÖ ~°∂ѨHõÅÊ<À, H˘O`« LѨâ◊=∞#"≥∂ ÅaèOzOk. Ô~·`åOQÆ „ѨuѶ¨∞@# `«~°∞"å`«
Éèí∂ xÜ«∞O„`«}‰õΩ ã¨O|OkèOz H˘xfl K«@ì|^ŒÌ ã¨O㨯~°}ÖÖ’, H˘xfl =∂~°∞ÊÖ’ „Ѩu™êi
ã¨OÉèíqOKå~Ú. 1949–50 #∞O_ç ÉèÏ~°`üÖ’ „ѨQÆujÅ Éèí∂ã¨O㨯~°}Å∞ Ü«ÚQÆO
„áê~°OÉèí=∞ÜÕ∞º =~°‰õΩ Éèí∂q∞ÃÑ· ™ê=∂lHõ XѨÊO^•Ö’¡ z#fl =∂~°∞ÊÅ ~°∂ѨOÖ’ =∂„`«"Õ∞
Éèí∂ ã¨O㨯~°}Å∞ H˘#™êQÍ~Ú. J~Ú`Õ q∞ye# Éèí∂ã¨O|O^è•Å#∞ JO`Õ H˘#™êyOKå~°∞.
LxH˜Ö’ L#fl =º=ã¨÷#∞ H˘#™êyã¨∂Î PiúHõ â◊HÎ̃ ѨÙ#:ѨOÑ≤}© qѨ¡"å`«‡Hõ =∂~°∞ÊÅ<Õg∞
fã¨∞‰õΩ~åÖË^Œ∞.
51
yi[# u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞¡
yi[# JO>Ë qq^èŒ `≥QÆÅ(‰õΩÅO HÍ^Œ∞) H˜O^Œ XHÀ¯ `≥QƉõΩ XHÀ¯ <åÜ«∞‰õΩ_»∞
LO_ç ™ê=∂lHõOQÍ ã¨Ç¨Ïr=#O ™êyã¨∞Î#fl H˘O`«=∞Ok Pk=∞ „Ѩ*Ï |$O^ŒO. ‰õΩÅO
¿Ñ~°∞`À ™ê=∂lHõOQÍ ã¨g∞HõiOK«|_ç# "åiH˜ giH˜ `Õ_® LOk. J~Ú`Õ g~°∞ ÉèÏ~°`«
„Ѩ^è•# r=# „ã¨=Ou #∞O_ç "Õ~°∞Ѩ_®¤~°x HÍ^Œ∞. H˘O`«"Õ∞~°‰õΩ "Õ~°∞Ѩ_ç#ѨÊ\˜H© g~°∞
Pk=∞ Ѩ^`ÌŒ ∞« Ö’¡ PǨ~° ¿ãHõ~}° [i¿Ñ"å~°∞. ~Ô `· åOQÆ K«„@OÖ’ J@ì_∞» QÆ∞# L#fl yi[#∞Å∞,
=º=™êÜ«∞ HÍi‡‰õΩÅ∞ ‰õÄbÅ∞QÍ áê¡O>Ë+¨<£, QÆ#∞Å∞, á¶êºHõìsÖ’¡ KÕ~°∞Û‰õΩ<åfl~°∞. =Åã¨
HÍÅOÖ’ J`«ºO`« ã¨=∞~°jÅOQÍ [iy# áÈ~å\ÏÅhfl yi[#∞Å áÈ~å\ÏÅ<Õ. ~Ô `· åOQÆO`À
ã¨Ç¨ U W`«~° =~°æO Hõ<åfl J`«ºO`« Ç≤ÏO™ê`«‡HõOQÍ Ñ¨^Õ Ñ¨^Õ yi[#∞Å∞ u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞
KÕâß~°∞.
yi[# u~°∞QÆ∞ÉÏ@¡‰Ωõ HÍ~°}ÏÅ∞
"≥∞^ÿ •# „áêO`åÅ #∞O_ç =_ô"¤ åºáê~°∞Å∞, "åºáê~°∞Å∞, Éè∂í HõÉÏ˚^•~°∞Å∞, HÍO„\ÏHõ~ì ∞° ¡
J@g „áêO`åÖ’¡H˜ *Á~°|_»_»O Ѩ@¡ yi[# „Ѩ[Ö’¡ J`«ºkèHõOQÍ =ºuˆ~Hõ`« ÃÑiyOk.
1855–56Ö’ ã¨O`åÅ∞Å u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞ [~°QÆ_®xH˜ D =ºuˆ~Hõ`Õ „Ѩ^è•# HÍ~°}O. "≥∞ÿ^•#
„áêO`åÅ #∞O_ç *Á~°|_ç# "åix Ѩ\ ˜+¨ìO KÕ¿ã q^èŒOQÍ „a\©+π „ѨÉèí∞`«fi q^è•<åÅ∞
LO_»_O» `À J@g „áêO`«OÖ’H˜ „a\©+π ѨiáêÅ<å qã¨~Î } ° Ѩ@¡ ‰õÄ_® yi[#∞Å∞ =ºuˆ~Hõ`«
ÃÑOK«∞‰õΩ<åfl~°∞. ѨÓiΙê÷~Ú „Ѩ~Ú"Õ\ò Pã≤Î =O\˜ „a\©+π K«@ì JOâßÅ∞ L=∞‡_ç Ü«∂[=∂#ºO
Ѩ^ŒÌux `«∞_çzÃÑ@ì_»O yi[# ã¨=∂[OÖ’ L„kHõÎ`«Å#∞ WOHÍ ÃÑOzOk.
„H˜ã≤ìÜ«∞<£ q∞+¨#sÅ HÍ~°ºHõÖÏáêÅ∞ H˘O`« q^•º ™œHõ~åºÅ#∞ HõeÊOz#ѨÊ\˜H©
"å\˜ Ѩ@¡ q^Õj =ºuˆ~Hõ`« ~°∂ѨOÖ’ qq^èŒ ~°HÍÅ „ѨuѶ¨∞@#Å∞ KÀ@∞KÕã¨∞‰õΩ<åfl~Ú.
1899–1900 HÍÅOÖ’ KÀ\Ï <åQÆѨÓ~üÖ’ =ÚO_®Å u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞ =∞Oz L^•Ç¨Ï~°}.
J^Œ∞ƒù`«"≥∞ÿ# JuO„nÜ«∞ â◊‰õΩÎÅ∞ L<åflÜ«∞x K≥ѨÙʉõΩ<Õ ^Œ∂~°^Œ$+≤ì Hõeæ# "å_çQÍ ¿Ñ~˘¯<Õ
a~åû =ÚO_® <åÜ«∞Hõ`«fiOÖ’ D u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞ [iyOk. 1870 #∞O_ç P^•Ü«∞ J=ã¨~åÅ
HÀã¨O J@g „áêO`«OÃÑ· =Å㨠~å[ºO ÃÑ\ì̃# Ѩ~°º"ÕHõΔ} f„=`«~°O KÕÜ«∞_»O ‰õÄ_®
yi[#∞Å Jã¨O`«$Ñ≤HÎ ˜ =ÚYº HÍ~°}O.1867 #∞O_ç i[~°fi_£ J@g „áêO`«OÃÑ· xÜ«∞O„`«}Å∞
ÃÑOKå~°∞. ¿Ñ^Œ Ô~·`«∞Å r=<åxH˜ H©ÅHõ"≥∞ÿ# áÈ_»∞ =º=™êÜ«∂xfl x¿+kèOKå~°∞. "≥Ú`«ÎO
„a\©+π „ѨÉèí∞`«fiO J@g ã¨OѨ^ŒÃÑ· UHõK«„`åkèѨ`åºxfl xÅ∞ѨÙHÀ"åÅx „Ѩܫ∞uflOzOk.
1917Ö’ =∞}˜ÑÓ¨ ~üÖ’ `å_À ‰õΩH©Å, 1914Ö’ KÀ\Ï <åQÍѨÓ~üÖ’ F~À<£û, PO„^è„Œ Ѩ^âÕ òÖ’x
#Å¡=∞Å J_»=ÙÖ’¡ K≥OK«∞Å u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞¡‰õΩ „a\©+π „ѨÉèí∞`«fiO <≥ÅH˘ÖÏÊÅ#∞‰õΩ#fl J@g
ã¨OѨ^ŒÃÑ· PkèѨ`«ºO XHõ „Ѩ^è•# HÍ~°}O.
52
ã¨fiÉèÏ=O
`«=∞ „áêO`«OÖ’ [~°∞QÆ∞`«∞#fl Ѩi}Ï=∂ʼnõΩ =ºuˆ~HõOQÍ yi[#∞Å∞ Ç≤ÏO™ê`«‡Hõ
u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞¡ KÕÜ«∞_»O =∂„`«"Õ∞ HÍHõ =∞`« ã¨O|O^èŒ L^Œº=∂Å∞, ™ê=∂lHõ ™êO㨯 $uHõ
ã¨O㨯~°}Å L^Œº=∂Å∞ ‰õÄ_® [iQÍ~Ú. yi[#∞Å∞ J`«ºO`« ^è≥·~°º™êǨϙêÅ`À, Z#ÖËx
`åºQÆO`À u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞¡ KÕâß~°∞. „a\©+π „ѨÉèí∞`åfixH˜, yi[#∞ʼnõΩ =∞^茺 [iy# Jã¨=∂#
Ü«Ú^ŒúOÖ’ ÅHõΔÅ H˘kÌ yi[#∞Å∞ =∞~°}˜OKå~°∞. Jã¨OѶ¨∞\˜`«OQÍ L#fl yi[#∞Å∞
™êO„Ѩ^•Ü«∞ PÜ«Ú^è•Öˇ·# Q˘_»¤à◊√¡, qÅ¡O|∞Å`À KÕã≤# u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞#∞ „a\©+π ÉèÏ~°`«
Ãã·#ºO J`«ºO`« „Hõ=∞tHõΔ}`À P^èŒ∞xHõ PÜ«Ú^è•Å`À uÑ≤ÊH˘\Ïì~°∞. ™ê=∂lHõ ™êO㨯 $uHõ
ã¨O㨯~°} L^Œº=∂Å∞ „ÔH·ã¨Î=O, Ç≤ÏO^Œ∂~Ú[O #∞O_ç H˘xfl JOâßÅ#∞ fã¨∞H˘x
1860–1920 =∞^茺 HÍÅOÖ’ JO`«~°æ`«OQÍ yi[# `≥QÆÅ ã¨O㨯~°} ™êyOk. P q^èŒOQÍ
1855Ö’ ã¨O`åÖò u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞ `«~åfi`« 1870 HÍÅOÖ’ ™êy# HÔ ~åfi~ü, ã¨áê¶ Ç¨~ü L^Œº=∂Å∞
P~°OÉèOí Ö’ JO`«~`æ° « ™ê=∂lHõ ã¨O㨯~°}#∞ "≥Ú^ŒÅ∞ÃÑ\˜ì `«~∞° "åu HÍÅOÖ’ JOu=∞^ŒâÖ◊ ’
=Åã¨~å[º Ô~q#∂º Ãã\˜Öò"≥∞O\ò HÍ~°º„Hõ=∂Å =ºuˆ~Hõ L^Œº=∂Å∞QÍ =∂~å~Ú. `«=∞‰õΩ
Jf`«â◊‰õΩÎÅ∞ L<åflÜ«∞x ÉèÏqOKÕ `«`«fiO ‰õÄ_® Ç≤ÏO™ê`«‡Hõ u~°∞QÆ∞ÉÏ@¡‰õΩ HÍ~°}=∞~ÚOk.
'^èŒ~°‡~å[ºO—#∞ U~°ÊiKÕ ÅHõΔ ºO`À 1860Ö’ QÆ∞[~å`üÖ’x <≥·Hͤ yi[# `≥QÆ áÈbãπ¿ãì+¨#¡ÃÑ·
[iÑ≤# ^•_ç =∞iO`« Ç≤ÏO™ê`«‡HõOQÍ ™êyOk. `«# J#∞K«~°∞Å#∞ |∞Öˇ¡@∞¡ K«OѨÖË=x
ÉèÏqOz# J^Œ∞ƒù`« =ºH˜Î âßO|∞^•<£ <Õ`$« `«fiOÖ’ HÍKå~üÖ’x HõKÛ« <åQÆÅ∞ „a\©+π „ѨÉ∞íè `åfixH˜
=ºuˆ~HõOQÍ g~Àz`«"≥∞ÿ# áÈ~å@O KÕâß~°∞. áê`« lÖÏ¡ Ѩ„`åÅ∞, PO„`ÀáêÅr 㨈~fiÅ∞
W@∞=O\˜ Ѷ∞¨ @#Å∞ [iy#@∞¡ K≥|∞`«∞<åfl~Ú.
1857‰õΩ =ÚO^Œ∞ u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞¡
ѨtÛ=∞ ÉèÏ~°`« ^Õâ◊OÖ’x J`«ºkèHõ „áêO`«O H˘O_»Å∞, J_»=ÙÅ`À xO_çLOk.
WHõ¯_» ÃÑ^ŒÌ ã¨OYºÖ’ x=ã≤ã∞¨ #Î fl yi[# `≥QÅÆ ∞ KåÖÏ =∞Ok z#fl z#fl ~åAÅ xÜ«∞O„`«}Ö’
L<åfl~°∞. Hõiî#"≥∞ÿ# ɡOQÍÖò xÜ«∞=∞x|O^èŒ#Å`À WHõ¯_» ѨiáêÅ<å =º=ã¨÷#∞ xi‡OK«_»O
KåÖÏ Hõ+ì̈O. P q^èŒOQÍ =º=ã¨÷#∞ <≥ÖH˘ÖÏÊÅx „a\©+π „Ѩܫ∞uflOK«_»O`À Jã¨O`«$Ñ≤Î P
`«~°∞"å`« u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞¡ K≥ň~QÍ~Ú. `«∂~°∞Ê q∞_®flѨÓ~ü(ɡOQÍÖò) #∞O_ç ^ŒH˜Δ} cǨ~ü
=~°‰õΩ KÀ\Ï <åQÆѨÓ~ü, Xi™êû WÖÏ Jxfl KÀ\Ï¡ u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞¡ [iQÍ~Ú. =∞<£Éèí∂"£∞,
ÉÏ~åÉèí∂"£∞ =∞ǨÏÖò‰õΩ K≥Ok# K«∞=~°∞¡, ã≤OQ∑Éèí∂"£∞, KÀ\Ï<åQÆѨÓ~ü‰õΩ K≥Ok# ǨϟÅ∞,
KÀ\Ï<åQÆÑÓ¨ ~ü‰Ωõ K≥Ok# HÀÅ∞Å∞, ~å[=∞ǨÏÖò H˘O_»Å‰õΩ K≥Ok# ã¨O`åÅ∞Å∞, J™êûOÖ’x
`«∂~°∞Ê MÏã≤ H˘O_»Å‰õΩ K≥Ok# MÏã≤Å∞ =~°∞ã¨QÍ u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞¡ KÕâß~°∞. =∞^茺 ÉèÏ~°`üÖ’
B~°OQÍÉÏ^£ lÖÏ¡Ö’x H˘O_» K«iÜ«∞Ö’¡, MÏO^Õ+πÖ’ rqOKÕ aèÅ∞¡Å∞, ã¨Ç¨º„k H˘O_»Ö’¡
x=ã≤OKÕ HÀbÅ∞ ‰õÄ_® u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞¡ KÕâß~°∞.
53
 B~°OQÍÉÏ^£ lÖÏ¡Ö’x H˘O_»K«iÜ«∞Ö’¡, MÏO^Õ+πÖ’ x=ã≤OKÕ aèÅ∞¡Å∞ L`«Î~°
ÉèÏ~°`ü =∞iÜ«Ú ^≥Hõ¯<£ =∞^茺 QÆ∞O_® "≥àı¡ Ѩ~°fi`åÅ#∞ `«=∞ Pnè#OÖ’ LOK«∞‰õΩ<åfl~°∞.
18= â◊`å|ÌO z=~À¡ =∞~åsî Ü«Ú^•úÅ∞, Ñ≤O_®i ^•_»∞Å`Àáê@∞ Jã¨=∞~°ú „ѨÉèí∞`«fi
áêÅ#, Hõ~∞° =ÙÅ HÍ~°}OQÍ aèÅ∞¡Å∞ ã¨OHΔÀÉèOí Ö’ z‰õΩ¯‰õΩ<åfl~°∞. g\˜ Jxfl\˜ HõO>Ë J^Œ#OQÍ
1818 <å\˜H˜ "åi ~å*Ϻxfl „a\©+π J„Hõq∞OzOk. qã≤yáÈ~Ú L#fl "å~°∞ KÕã≤#
u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞ 30 Uà◊¡ áê@∞ H˘#™êyOk. J~Ú`Õ qq^èŒ Ãã·xHõ K«~°ºÅ`Àáê@∞ K«@ì|^ŒÌOQÍ
[iy# =∞^茺=iÎ`«fi K«~°ÛÅ ^•fi~å z=~°‰õΩ u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞ =Úyã≤Ok.
aÅ∞¡Å‰õΩ á⁄~°∞QÆ∞# L#fl H˘bÅ∞ ã¨Ç¨ º„n H˘O_»Å‰õΩ K«∞@∂ì rqOKÕ"å~°∞. HÀ@Å#∞
~°HΔ̃OKÕO^Œ∞‰õΩ HÍѨÖÏ LO_»_»O ^•fi~å "å~°∞ Láêkèx á⁄O^Õ"å~°∞. HÀ@Å#∞ „a\©+π "å~°∞
<åâ◊#O KÕã≤# `«~°∞"å`« "å~°∞ Láêkèx HÀÖÁÊÜ«∂~°∞. P `«~°∞"åf HÍÅOÖ’ "åiÖ’
=∞iO`« Jã¨O`«$Ñ≤Î ÃÑiy 1825 `«~°∞"å`« u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞¡ KÕâß~°∞. J~Ú`Õ 1850 <å\˜H˜
"åix J}˜z"ÕÜ«∞_»OÖ’ HõOÃÑh „ѨÉèí∞`«fiO q[Ü«∞O ™êkèOzOk.
KÀ\Ï<åQÆѨÓ~ü‰õΩ K≥Ok# HÀÅ∞Å∞ 1831Ö’ u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞ KÕâß~°∞. HÀÅ∞ `≥QÆ
ÃÑ^ŒÌŠѨ~°º"ÕHõΔ} #∞O_ç "åi „QÍ=∂Å#∞ W`«~° =∞`«ã¨∞ÎÖˇ·# ã≤‰õΩ¯Å∞, =Úã‘¡"£∞ʼnõΩ
`«~e° OK«_®xfl x~°ãã≤ ∂¨ Î u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞ KÕâß~°∞. PO^Àà◊# ~åOpÖ’ „áê~°OÉè=í ∞~Ú P "≥O@<Õ
ã≤OQ∑Éèí∂"£∞, ǨÏ*ÏsÉÏQ∑, áêÖÏ=Ú, =∞#∂ƒ"£∞ ÖÏO\˜ `«∂~°∞Ê „áêO`åʼnõΩ áêH˜Ok. D
u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞#∞ J}˜KÕ¿ãO^Œ∞‰õΩ JkèHõOQÍ Ãã·<åºxfl qxÜ≥∂yOKå~°∞.
ã¨O`åÅ∞Å∞ ǨÏr~åÉÏQ∑, =∞#∂ƒù"£∞ #∞O_ç =Åã¨=zÛ ~å[=∞ǨÏÖò H˘O_»Ö’¡
ã≤÷~°Ñ¨_®¤~°∞. 1836 <å\˜H˜ 400 „QÍ=∂Ö#∞ KÕlH˜¯OK«∞‰õΩ<åfl~°∞. JkèHõOQÍ L#fl H“à◊√¡
"åix =_ô¤ "åºáê~°ã∞¨ ÅÎ ÃÑ· P^è•~°Ñ_¨ ÖÕ Ï KÕâß~Ú. P `«~∞° "å`« =_ô"¤ åºáê~°ã∞¨ ÅÎ J„Hõ=∂ʼnõΩ
ÉÏkè`«∞ÅÜ«∂º~°∞. Ô~q#∂º JkèHÍ~°∞Å ‰õÄ_® "åi Ѩ@¡ „‰õÄ~°OQÍ „Ѩ=iÎOKå~°∞. "åix
ѨxÖ’ ÃÑ@∞ì‰Ωõ #fl ~Ô Ö· fiË JkèHÍ~°∞Å∞ "åiH˜ ã¨iQÍæ "Õ`<« åÅ∞ K≥eO¡ K«Hõ áÈQÍ "åi =∞Ç≤Ïà◊Å#∞
J==∂#ѨiKå~°∞. D Ô~K«ÛQ˘>Ëì K«~°ºÅ∞ f„="≥∞ÿ# Jã¨O`«$Ñ≤ÎH˜ ^•ifâß~Ú. JO`«‰õΩq∞Oz
=∞`«Ñ¨~°"≥∞ÿ# JÉèí„^Œ`åÉèÏ=O "åiÖ’ U~°Ê_çOk. D ã¨=∞㨺Åhfl XHõ^•xÃÑ· =∞~˘Hõ\ ˜ KÕi
1855Ö’ ã¨O`åÅ∞Å u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞ KÕâß~°∞. J~Ú`Õ qÅ¡O|∞Å∞ `«∞áê‰õΩÅ ^è•\˜H˜ xÅ∞=ÖË=Ù.
1856 z=i <å\˜H˜ "åi u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞#∞ „a\©+π J}˜z"Õã≤Ok. nO`À ã¨O`åÅ∞Å HÀã¨O
„Ѩ`ÕºHõ áêÅ<å =º=ã¨÷ HÍ"åÅx ÉèÏqOz ã¨O`åÖò Ѩ~°QÆ}ÏÅ ¿Ñ~°∞`À „Ѩ`ÕºHõ lÖÏ¡#∞
U~°ÊiKå~°∞.
54
1857 `«~°∞"å`« u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞¡
1857 `«~∞° "å`« [iy# yi[# u~°∞QÆ∞ÉÏ@¡Ö’ „Ѩ=ÚY"≥∞Oÿ k 1899–1900Ö’
a~åû =ÚO_® <åÜ«∞Hõ`fi« OÖ’x KÀ\Ï <åQÆÑÓ¨ ~üÖ’ [iy# =ÚO_®Å u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞. 19=
â◊`å|úOÖ’ =ÚO_®Å ™êO„Ѩ^•Ü«∞ Y∞<£ÎHõ\ ì̃ Éèí∂q∞ q^è•<åxfl (L=∞‡_ç Ü«∂[=∂#ºO
ÖË^• yi[#∞Å =Oâ◊áê~°OѨ~º° Éè∂í ǨωõΩ¯Å∞) `«∂~°∞Ê "≥∞^ÿ •<åÅ #∞O_ç =zÛ# "åºáê~°∞Å∞,
=_ô¤ "åºáê~°ã¨∞ÎÅ∞QÍ =zÛ# *Ïw~ü^•~°∞¡, käHõ^•~°∞¡ <åâ◊#O KÕÜ«∞_»O „áê~°OaèOKå~°∞. D
„áêO`«O KÒHõ ‰õÄbÅ#∞ xÜ«∞q∞OK«∞‰õΩ<ÕO^Œ∞‰õΩ HÍO„\ÏHõì~°¡‰õΩ ‰õÄ_® =∞Oz J=HÍâ◊OQÍ
^˘iH˜Ok. „H˜ã≤ìÜ«∞<£ q∞+¨#sÅ∞ WHõ¯_» q[Ü«∞=O`«=∞~Ú H˘O`« ã¨Ç¨Ü«∞O KÕã≤#ѨÊ\˜H©
„áê^èŒq∞HõOQÍ Éèí∂ ã¨=∞㨺#∞ Ѩi+¨¯iOK«ÖËHõáÈÜ«∂~Ú. 1890 „áê~°OÉèíOÖ’ yi[#
ÃÑ^ŒÌÅ∞(ã¨~åú~üÅ∞) Éèí∂™êfi=ÚÅ#∞ `˘ÅyOKÕO^Œ∞‰õΩ, "≥\ ì̃KåH˜ix `˘ÅyOK«_®xH˜ HÀ~°∞ìÖ’¡
„Ѩܫ∞`«flO KÕâß~°∞.
a~åû =ÚO_®(1847–1900) ~°∂ѨOÖ’ =ÚO_®Å‰õΩ ~°HõΔ‰õΩ_»∞ ^˘iHÍ_»∞. a~åû
=ÚO_® „H˜ã≤ìÜ«∞<£ q∞+¨#sÅ #∞O_ç H˘O`« q^Œº QÆ_çOz#ѨÊ\˜H© P `«~°∞"å`« "≥·+¨‚=
„ѨÉèÏ=OÖ’H˜ =KåÛ_»∞. 1893–94 HÍÅOÖ’ „QÍ=∂Ö’¡x |O[~°∞ Éèí∂=ÚÅ#∞ J@gâßY
Pnè#OÖ’H˜ fã¨∞HÀ=_®xH˜ =ºuˆ~HõOQÍ [iy# L^Œº=∞OÖ’ PÜ«∞# áêÖÁæ<åfl_»∞. J^Œ∞ƒù`«
â◊‰õΩÎÅ∞ L<åflÜ«∞x „ѨHõ\ ˜OK«∞‰õΩ#fl `«~°∞"å`« 1895Ö’ `å#∞ ^Õ=Ù_çfl K«∂ã≤#@∞¡ „ѨKå~°O
KÕã¨∞‰õΩ<åfl_»∞. ã¨"≥∂‡Ç¨Ï#ѨiKÕÖÏ, ^Õ=Ùx =∂@ JO@∂ J`«#∞ K≥¿ÑÊ É’^èŒ#Å∞ q<ÕO^Œ∞‰õΩ
„Ѩ[Å∞ "ÕÅO"≥„iQÍ áÈQÆÜ«∂º~°∞. =∞`« „áêuáêkHõ"≥∞ÿ# D L^Œº=∞OÖ’H˜ ã¨~åú~üÅ∞
=º=™êÜ«∞, ~å[H©Ü∞« HÀ}Ïxfl K˘Ñ≤ÊOK«_O» „áê~°OaèOKå~°∞. „a\©+π „ѨÉ∞íè `åfixH˜ =ºuˆ~HõOQÍ
‰õΩ„@ KÕã¨∞Î<åfl_»<Õ <≥ѨO`À a~åû#∞ Ô~O_Õà◊¡ áê@∞ *ˇ·à’¡ ÃÑ\Ïì~°∞. *ˇ·Å∞ #∞O_ç q_»∞^ŒÅ~Ú#
`«~°∞"å`« a~åû =∞iO`« qѨ¡=Hõ~°OQÍ =∂~å_»∞. 1898–99 HÍÅOÖ’ =~°∞ã¨QÍ [iy#
~°Ç¨Ï㨺 ã¨=∂"ÕâßÖ’¡ ''*Ïw~ü^•~°¡#∞, käHÍ^•~°¡#∞, ~å*ÏÅ#∞, ǨÏH©"£∞Å#∞, „H˜ã≤ìÜ«∞#¡#∞——
K«OѨ=∞x a~åû Ñ≤Å∞ѨÙxzÛ#@∞¡ P~ÀѨ}Å∞ L<åfl~Ú. ''`«∞áê‰õΩÅ∞, QÆ∞O_»∞¡ hà◊√¡QÍ
=∂~°`å~Ú—— Jx ã¨Ç¨ÏK«~°∞ʼnõΩ É’kèOz#@∞¡ ã¨=∂Kå~°O. „a\©+π „ѨÉèí∞`«fi k+≤ìÉÁ=∞‡Å∞
`«QÆ∞Åɡ\Ïì~°∞. u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞ Ñ≤Å∞ѨىõΩ =ÚO_®Å∞ L`åûǨÏO`À ã¨ÊOkOKå~°∞. a~åû
J#∞K«~°∞Å∞ ÉÏ}ÏÅ`À áÈ~å_®~°∞. ~åOz, ã≤OQ∑Éèí∂"£∞Ö’x JkèHõ „áêO`åÖ’¡ K«iÛÅ#∞
^èfiŒ Oã¨O KÕÜ∞« _®xH˜ „ѨÜ∞« uflOKå~°∞. ~åOpÖ’ [iy# Ѷ∞¨ @#Ö’ áÈbã¨∞Å∞ `«=∞‰õΩ`å=ÚQÍ
ÅHõΔ ºOQÍ =∂~å~°∞. HÍx H˘kÌ HÍÅOÖ’<Õ u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞^•~°∞Å∞ F_çáÈÜ«∂~°∞. Ѩ@∞ì|_»¤
a~åû *ˇÖ· ’¡<Õ =∞~°}O˜ Kå_»∞. 1902–10 ã¨~ˆ fi =∞iÜ«Ú Ãã\˜Öò"∞≥ O\ò HÍ~°ºHõÖÏáêÅ∞, 1908
55
KÀ\Ï<åQÆѨÓ~ü H“Å∞^•~°¡ K«@ìO Y∞<£ÎHõ\ ì̃ ǨωõΩ¯Å#∞ H˘kÌ"Õ∞~°‰õΩ QÆ∞iÎOKå~Ú. "≥\ ì̃KåH˜i
q^è•<åxfl ~°^Œ∞Ì KÕâß~°∞. KÀ\Ï<åQÆѨÓ~ü yi[#∞Å∞ `«=∞ Éèí∂q∞ÃÑ· K«@ìѨ~°"≥∞ÿ# ǨωõΩ¯Å#∞
™êkèOK«∞‰õΩ<åfl~°∞. Ç≤ÏO™ê`«‡Hõ L^Œº=∂Å∞ `«=∞ ÅHΔͺÅ#∞ ™êkèOK«_»OÖ’ „Ѩu™ês qѶ¨ÅO
HÍÉ’=#_®xH˜ D u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞ =∞Oz L^•Ç¨Ï~°}.
1914Ö’ Xi™êûÖ’x ™ê=∞O`«~å[º"≥∞#ÿ ^ŒãÑπ Ö¨ Ï¡Ö’ ~å*ϺkèHÍ~°OÃÑ· q"å^ŒO`À
„áê~°OÉèí"≥∞ÿ# M’<£¤ u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞ P `«~°∞"å`« "Õˆ~ ~°∂Ѩ٠fã¨∞‰õΩOk. Ü«Ú^ŒÌO
„áê~°OÉèí=∞~ÚO^Œx, `«fi~°Ö’ „a\©+π "å~°∞ ^Õâßxfl =^Œe áêiáÈ`å~°x, nO`À M’<£¤Å∞
ã¨fiO`«OQÍ Ñ¨iáêÅ# ™êyOK«∞HÀ=K«∞Û#x ѨÙHÍ~°∞¡ "åºÑ≤OÎ Kå~Ú. J~Ú`Õ M’<£¤ u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞
Z^Œ∞QÆ∞^ŒÅ Ѩ@¡ „a\©+π „ѨÉèí∞`«fiO ÉèíÜ«∞Ѩ_çOk. u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞ K«∞@∂ì L#fl H˘O_»„áêO`åxH˜
"åºÑ≤ã¨∞ÎO^Œx, |ãÎ̈~ü#∞ ^•\˜ M’<£¤ „QÍ=∂ÅxflO\˜H© KÕ~°∞`«∞O^Œx „a\©+π „ѨÉèí∞`«fiO HõÅ`«
K≥OkOk.
=ÚO_®Å‰õΩ á⁄~°∞QÆ∞# L#fl KÀ\Ï<åQÆѨÓ~ü F~À#¡Ö’ ‰õÄ_® Ü«Ú^ŒÌ "å~°ÎÅ∞
W@∞=O\˜ Ѷ¨e`å<Õfl WKåÛ~Ú. ^Õ=Ù_˘Hõ¯_Õ J<Õ ã≤^•ÌO`«O`À WHõ¯_» 1914Ö’ *Ï„`å ÉèíQÆ`ü
L^Œº=∂xfl „áê~°OaèOKå~°∞. =∂Oã¨O, =∞^ŒºO, yi[# #$`åºÅ#∞ =kÖËÜ«∂Åx,
™êQÆ∞Ѩ^ŒÌ`«∞Å#∞ =∂~°∞ÛHÀ"åÅx „áê~°OÉèí"≥∞ÿ# D L^Œº=∞O Pã¨HÎ̃Hõ~°"≥∞ÿ# =∞Å∞ѨÙʼnõΩ
QÆ∞~°~ÚOk. `«=∞#∞ ~°HΔ̃OKÕ ^Õ=Ù_»∞ 'a~åû =ÚO_®— ÖË^• 'ÔH·[~ü ÉÏÉÏ—("≥Ú^Œ\ ˜ „ѨѨOK«
Ü«Ú^ŒOÌ Ö’ [~°‡<£ K«„Hõ=iÎ HÔ [· ~ü) ~°∂ѨOÖ’ =™êÎ_x» ѨÙHÍ~°∞¡ P „áêO`« „Ѩ[Ö’¡ "åºÑ≤OKå~Ú.
J~Ú`Õ „a\©+π „ѨÉèí∞`«fiO "≥#∞"≥O@<Õ J}˜z"Õ`« K«~°ºÅ∞ fã¨∞HÀ=_»O`À u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞
=Úyã≤Ok. J~Ú`Õ F~À#¡Ö’ D L^Œº=∞ ÉèÏ=#Å∞ H˘#™êy 1920 „áêO`«OÖ’ QÍO^èÕÜ«∞
*ÏfÜ«∞ L^Œº=∞OÖ’ "å~°∞ ã¨"≥∞ÿHõº=fi_®xH˜ ^ÀǨÏ^Œ=∞Ü«∂º~Ú.
W^Õ ã¨=∞Ü«∞OÖ’ ^ŒHΔ̃} ~å[™êÎ<£Ö’ |<£™êfi~å, ã¨O`ü, ^Œ∞OQÍ~°∂Ê~üʼnõΩ K≥Ok#
aÅ∞¡Å∞ QÀqO^£Q∞Æ ~°∞ <Õ`$« `«fiOÖ’ [iy# ã¨O㨯~°} L^Œº=∞O ^•fi~å u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞ [iáê~°∞.
Ѩq„`«`«, ã¨fiK«Ûù`« HÀã¨O „áê~°OÉèí"≥∞ÿ# D L^Œº=∞O aèÅ∞¡ ~å*Ϻxfl U~åÊ@∞KÕ¿ã kâ◊QÍ
=∂iOk. XˆH KÀ@ <åÅ∞QÆ∞"ÕÅ =∞Ok ã¨=∂"Õâ◊"≥∞ÿ# aèÅ∞¡Å#∞ K≥^Œ~°Q˘@ì_®xH˜ „a\©+π
„ѨÉ∞íè `«fiO H˘O`« „ѨuѶ∞¨ @##∞ Z^Œ∞~˘¯<åeû =zÛOk. D Ѷ∞¨ ~°¬}Ö’ 122 =∞Ok yi[#∞Å#∞
K«O¿Ñâß~°∞. 900 =∞Ok *ˇ·Å∞áêÅÜ«∂º~°∞.
QÀ^•=i U*ˇhûÖ’x H˘O_»„áêO`åÖ’¡ 1879–80Ö’ ÃÑ^ŒÌ u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞ [iyOk.
KÀ_»=~°OÖ’x ~°Oáê „áêO`«OÖ’ 1813Ö’ „a\©+π"åi`À J=QÍǨÏ# KÕã¨∞H˘x áêeã¨∞Î#fl
=∞#ûÉò^•~ü ‰õΩ@∞OÉÏxH˜ =ºuˆ~HõOQÍ HÀÜ«∞, H˘O_»^˘~° ÃÑ^ŒÌÅ∞ (=Ú`åÎ^•~°∞¡) 19=
â◊`å|ÌOÖ’ KåÖÏ™ê~°∞¡ u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞ KÕâß~°∞. HõÅѨ, Ѩâ◊√=ÙÅ "Õ∞`«ÃÑ· Ѩ#∞flÅ#∞ ÃÑOKåÅ#fl
56
=∞#ûÉò^•~°¡ „Ѩܫ∞`åflxH˜ =ºuˆ~HõOQÍ 1879–80ÅÖ’ u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞ „áê~°OÉèí=∞~ÚOk.
nxH˜`À_»∞ `å\˜HõÅ∞¡ `«Ü«∂sx xÜ«∞O„uOKÕO^Œ∞‰õΩ ÃÑ\˜ì# H˘`«Î ZÔH· û*ò x|O^èŒ#Å∞,
H˜Ok™ê÷~Ú "åºáê~°∞Å∞, =_ô¤"åºáê~°ã¨∞ÎÅ ^ÀÑ≤_ô, J@g „áêO`«OÖ’ áÈ_»∞ =º=™êÜ«∞OÃÑ·
xÜ«∞O„`«}Å∞ u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞‰õΩ =∞iO`« P[ºO áÈâß~Ú. u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞ LK«Ûã≤÷uÖ’ L#fl
HÍÅOÖ’ S^Œ∞ "ÕÅ K«^Œ~°Ñ¨Ù "≥∞ÿà◊¡ „áêO`«O =~°‰õΩ „ѨÉèÏ=O K«∂Ñ≤Ok. =∞„^•ã¨∞ Ãã·<åºxH˜
K≥Ok# P~°∞ ~Ô l"≥∞O@∞¡#∞ LѨÜ∂≥ yOz #=O|~ü 1880Ö’ u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞#∞ J}˜z"Õ™ê~°∞.
~°OáêÖ’x q∞ye# áêH˜ΔHõ yi[# „áêO`«OÖ’ 1922 #∞O_ç 1924 =∞^茺
ÔQiÖÏ¡ Ü«Ú^ŒÌO [iyOk. JÅ∂¡i ã‘`å~å=∞~åA <Õ`«$`«fiOÖ’ [iy# u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞
PO„^茄Ѩ^Õâò K«i„`«Ö’ z~°™ê÷~ÚQÍ xezáÈ~ÚOk. ã‘`å~å=∞~åA PO„^è• g~°∞_çQÍ
J=`«iOKå~°∞. 1924 JQÆã∞¨ ì x"ÕkHõ „ѨHÍ~°O =_ô"¤ åºáê~°ã∞¨ ÅÎ ^ÀÑ≤_,ô áÈ_»∞ =º=™êÜ«∞O,
Ѩâ◊√=ÙÅ "Õ∞`« ÃÑ· J@gK«\ÏìÅ xÜ«∞O„`«} u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞‰õΩ HÍ~°}ÏÅ∞. QÆ∂_≥O‰õΩ ÃÑ^ŒÌÅx
ÉèÏqOKÕ „Ѩ[ÖË u~°ã¨¯iOz# `åjÖÏÌ~°∞ J@g „áêO`åÖ’¡ ~À_»¡ x~å‡}ÏxH˜ yi[#∞ÅKÕ
"≥\ ì̃ KåH˜i KÕ~ÚOK«∞HÀ=_»O u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞ „áê~°OÉèÏxH˜ `«HõΔ} HÍ~°}=∞~ÚOk. J~Ú`Õ
D™êi <åÜ«∞Hõ`«fiO ™ê÷xHõ ÃÑ^ŒÌÅ #∞O_ç HÍHõ |Ü«∞@ #∞O_ç =zÛOk. ã¨Ç¨Ü«∞ x~åHõ~°}
L^Œº=∞O`À ã¨∂ÊùixÎ á⁄Ok# ~å=∞~åA 1914 #∞O_ç yi[#∞Å`À ã¨O|O^è•Å∞ HõeLæ <åfl_»∞.
DÜ«∞#‰õΩ *’ºu+¨ºO, J^Œ∞ƒù`« â◊‰õΩÎÅ∞ `≥Å∞ã¨∞#<Õ „ѨKå~°O ‰õÄ_® LOk. „QÍ=∞
ѨOKåÜ«∞fÅ#∞ „áê~°OaèOK«_»O, =∞^Œºáê<åxH˜ =ºuˆ~HõOQÍ „ѨKå~°O DÜ«∞# L^Œº=∞OÖ’
ÉèÏQÆOQÍ L<åfl~Ú. D L^Œº=∞OÖ’ yi[# u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞‰õΩ P^èŒ∞xHõ *ÏfÜ«∞"å^•xfl
"Õ∞à◊qOK«_O» Pã¨HHÎ̃ ~õ ° q+¨Ü∞« O. u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞ ã¨=∞Ü«∞OÖ’ ™ê÷xHõ JkèHÍ~°∞Å`À ~å=∞~åA
=∂\Ï¡_#ç ã¨O^Œ~ƒ° Où Ö’ QÍOnèr QÆ∞iOz Z‰õΩ¯=QÍ „Ѩ™êÎqOKå_»∞, J~Ú`Õ Ç≤ÏO㨠`«Ñʨ xã¨~x°
¿Ñ~˘¯<åfl_»∞. QÔ iÖÏ¡ Z`«∞QÎ _Æ Ö» ’¡ u~°∞QÆ∞ÖËx <åÜ«∞‰õΩ_»x ~å=∞~åA „a\©+π #∞O_ç á⁄QÆ_Åλ #∞
‰õÄ_® á⁄O^•_»∞. áÈbãπ¿ã+ì #¨ á Ñ· ^•_»∞Å∞ KÕÜ∞« _»O ^•fi~å `«# J#∞K«~∞° Å#∞ ™êÜ«Ú^è∞Œ Å#∞
KÕâß_»∞. =O^Œ=∞Ok ã¨É∞íè ºÅ∞ QÆÅ u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞ |$O^ŒO ZO`À KåHõKH« ºõ O`À "≥∞~°∞ѨÙ^•_»∞Å∞
KÕãO≤ k. 25 "ÕÅ K«^~Œ Ñ° Ù¨ "≥∞àÿ ¡◊ „áêO`«OÖ’x J`«ºkèH=õ ∞Ok H˘O_»„áêO`« „Ѩ[Å ™ê#∞Éè∂í ux
~å=∞~åA á⁄O^•_»∞. D u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞#∞ J}˜KÕO^Œ∞‰õΩ =∞„^•ã¨∞ „ѨÉèí∞`åfixH˜ 15 ÖHõΔÅ
~°∂áêÜ«∞Å∞ Y~°Û~ÚOk. =∞ÅÉÏ~ü ÃãÊ+¨Öò áÈbã¨∞, J™êûO Ô~·Ñ¶≤Öòû ã¨Ç¨Ü«∞O fã¨∞HÀ"åeû
=zÛOk. 1924 "Õ∞ P~À `Õn# ~å=∞~åA#∞ „a\©+π „ѨÉèí∞`«fiO Ѩ@∞ì‰õΩOk. ''áêiáÈÜÕ∞
„Ѩܫ∞`«flO KÕÜ«∞QÍ—— HÍeÛ K«OÑ≤#@∞¡ x"ÕkHõÖ’¡ K«∂Ñ≤OKå~°∞. z=iQÍ 1924 ÃãÃÑìO|~ü
<å\˜H˜ u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞#∞ J}˜z"Õ™ê~°∞.

57
 Hõ_»Ñ¨, <≥Å∂¡~°∞ #Å¡=∞Å J_»∞=ÙÖ’¡ PǨ~° ¿ãHõ~°} [~°∞ѨىõΩ<Õ K≥OK«∞ yi[#
`≥QÆ HõeæL#fl J@g L`«Ê`«∞ÎÅ#∞ ¿ãHõiOKÕ ™êO„Ѩ^•Ü«∞ ǨωõΩ¯Å#∞ 1898 #∞O_ç „a\©+π
„ѨÉèí∞`«fiO xÜ«∞O„uOK«_»O „áê~°OaèOzOk. J~Ú`Õ xÜ«∞O„`«} =∞iO`« JkèHõ=∞~Ú`Õ
"≥Ú`«ÎO #Å¡=∞Å J_»=ÙÅ ^ŒÇ¨Ï<åxH˜ HÍ~°}=∞ø`«∞O^Œ<Õ ÉèíÜ«∞O ‰õÄ_® „a\©+π „ѨÉèí∞`åfixH˜
LOk. 1913 <å\˜H˜ J@g Hõq∞\©Å ^•fi~å K≥OK«∞ÅÃÑ· xÜ«∞O„`«}Å∞ =∞iO`« f„=`«~°O
KÕÜ∞« _»O ã¨Ç¨ Ü«∞ x~åHõ~}° L^Œº=∞OÖ’ ÉèÏQÆOQÍ Hõ_Ñ» Ö¨ ’ â◊H=Θ O`«"∞≥ #ÿ 'J@g ã¨`庄QÆÇϨ —‰õΩ
^•ifã≤Ok.

58
 ÉèÏ~°`« ™êfi`«O„`« ã¨O„QÍ=∞O – QÍOnèH˜ =ÚO^Œ∞ ^Œâ◊
*ÏfÜ«∞ K≥·`«#º ѨÙ~ÀQÆu
ѨiK«Ü«∞O
1857 u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞‰õΩ =ÚO^Œ∞ <å\˜ `«HõΔ} „ѨÜ≥∂[<åÅ HÀã¨O ÉèÏ~°`ü "≥Ú`«ÎO
XHõ ^Õâ◊OQÍ<Õ LO_®Åx „a\©+π ÉèÏqOzOk. LѨYO_»O "≥Ú`åÎxfl `å=Ú [~ÚOK«_»O
D ^Õâ◊ ѨiáêÅ<å, ~å[H©Ü«∞ SHõº`«‰õΩ ^ÀǨÏ^ŒO KÕã¨∞ÎO^Œx ÉèÏ~°`ü#∞ [~ÚOKÕ „Hõ=∞OÖ’
„a\©+π "åkã¨∂Î =zÛOk. D ^Õâ◊ „Ѩ[Å „ѨÜ∂≥ [<åÅ HÀã¨"∞Õ ÉèÏ~°`#ü ∞ [~Úã¨∞<Î åfl=∞O@∂
ã¨=∞iúOK«∞‰õΩOk. J~Ú`Õ 1857 u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞ `«~°∞"å`« ÉèÏ~°`ü "≥Ú`åÎxfl XHõ ^Õâ◊OQÍ
K«∂_»_»OÖ’ L#fl „Ѩ=∂^•xfl Ѩã≤QÆ\ ì̃ ^•x "≥·Yix =∂~°∞Û‰õΩOk. ~å*ϺkèHÍ~° ã≤^•ÌO`åxfl
=ke"Õã≤ ™ê÷xHõ ~å*ϺÅ∞ LO_»_»O `«=∞‰õΩ LѨÜ≥∂QÆHõ~°=∞x ÉèÏqOzOk. ÉèÏ~°fÜ«ÚÅ#∞
qÉèílOz áêeOK«∞ J<Õ q^è•<åxfl ÉÏQÍ J#∞ã¨iOzOk. nO`À XˆH ÉèÏ~°`« ^Õâ◊O J<Õ
ÉèÏ=##∞ K≥^Œ~°Q˘@ì_»O „a\©+π‰õΩ `«Ñ¨Êxã¨~°~ÚOk.
„a\©+π K«i„`«HÍ~°∞Å∞, "Õ∞^è•=ÙÅ∞ ÉèÏ~°`ü ZѨÊ\˜H© XHõ ^Õâ◊OQÍ LO_»ÖË^Œx
¿Ñ~˘¯<åfl~°∞. Wk aè#fl ÉèÏ+¨Å, aè#fl =∞`åÅ, aè#fl ã¨O„Ѩ^•Ü«∂Å, aè#fl ã¨O㨯 $`«∞Å, aè#fl
*Ï`«∞Å, aè#fl PÖ’K«#Å Éèí∂q∞ Jx "å~°∞ ¿Ñ~˘¯<åfl~°∞. ~å[H©Ü«∞OQÍ ‰õÄ_® ZѨÊ\˜H©
SHõºO HÍÖË^Œx "åi PÖ’K«#. D ^Õâßxfl ~å[H©Ü«∞OQÍ SHõºOQÍ LOKåÅ#∞HÀ=_»O
ZѨÊ\˜H© qëê^ŒH~õ "° ∞≥ #ÿ "≥Ñ· Ũ¶ ºOQÍ<Õ LO@∞O^Œx "å~°∞ ¿Ñ~˘¯<åfl~°∞. „a\©+π áêÅ<å HÍÅOÖ’<Õ
ÉèÏ~°fÜ«ÚÅ∞ *ÏfÜ«∞"å^Œ ÉèÏ=##∞ Jaè=$kÌ KÕã¨∞‰õΩ<åfl~°∞. P q^èŒOQÍ „a\©+π áêÅ#
"å~°ã`¨ fi« "Õ∞ ÉèÏ~°`« *ÏfÜ«∞"å^Œ=∞x „a\©+π "Õ∞^è•=ÙÅ∞ ¿Ñ~˘¯<åfl~°∞. J~Ú`Õ ÉèÏ~°`« "Õ∞^è•=ÙÅ∞
„a\©+π "åi "å^Œ##∞ u~°ã¨¯iOKå~°∞. Éè∫QÀoHõOQÍ qã¨Î $`«"≥∞ÿ#, „Ѩ[Å L^•~°"å^Œ
™êO㨯 $uHõ ^Œ$HõÊ^äOŒ HÍ~°}OQÍ D ^ÕâO◊ „áê^èqŒ ∞HõOQÍ aè#flOQÍ Hõ#Ѩ_#ç ѨÊ\˜H© ã¨O㨯 $u,
=∞`«O, ã¨O„Ѩ^•Ü«∂Å∞, JÅ"å@∞¡, Hõ@∞ìÉÏ@¡Ö’ L#fl D aè#fl`«fiO ÉèÏ~°`« „Ѩ[Å =∞^茺
„áê^èŒq∞Hõ SHõº`«#∞ xeÑ≤O^Œ<Õk ÉèÏ~°`« "Õ∞^è•=ÙÅ Jaè„áêÜ«∞O. ~å[H©Ü«∞OQÍ ÉèÏ~°`ü
qÉè í l OѨ | _ç # Ѩ Ê \˜ H © , ^•x SHõ º `« ‰ õ Ω [iy# „Ѩ Ü « ∞ `åflÅ∞ qѶ ¨ Å =∞~Ú#Ѩ Ê \˜ H ©
™êO㨯 $uHõѨ~°OQÍ ÉèÏ~°`ü ZѨÙÊ_»∂ SHõºOQÍ<Õ LOk. ÃÇ·ÏO^Œ= =∞`«O, ã¨O㨯 $`«O ÉèÏ+¨,

59
Ç≤ÏO^Œ∂ PKå~åÅ∞, ÉèÏ~°`ü JO`«\Ï qãÎ̈iOz# ѨÙ}ºã¨÷ÖÏÅ∞, qÅ∞=Å`À ‰õÄ_ç# rq`«O
ZѨÙÊ_»∂ ÉèÏ~°`#ü ∞ SHõºOQÍ<Õ LOKå~Ú. ÉèÏ~°`ü =Úã‘"¡ ∞£ Å∞ ‰õÄ_® D ^ÕâO◊ Ö’ ~å[H©Ü∞« OQÍ,
™êO㨯 $uHõOQÍ XHõ\ ˜QÍ<Õ Hõeã≤áÈÜ«∂~°∞. „a\©+π HÍ"åÅx =Úã‘¡"£∞Å∞, Ç≤ÏO^Œ∞=ÙÅ#∞
q_»nã≤ "åi =∞^茺 =∞`«Ñ¨~°"≥∞ÿ# Jaè„áêÜ«∞ÉèË^•Å∞ ã¨$+≤ìOKåÅx „Ѩܫ∞uflOzOk.
P q^èOŒ QÍ *ÏfÜ«∞`åÉèÏ=O U~°Ê_»_®xH˜ HÍ"åeû# JOâßÅhfl JѨÊ\˜Hˆ ÉèÏ~°`Öü ’
L<åfl~Ú. J~Ú`Õ P^è∞Œ xHõ ÉèÏ=#Ö’ *ÏfÜ«∞"å^ŒO „a\©+π ѨiáêÅ<å HÍÅOÖ’<Õ =ÚYºOQÍ
19= â◊`å|ÌOÖ’<Õ Ñ¨Ù~Àaè=$kú ™êkèOzOk. P q^èOŒ QÍ „a\©+π "å~°∞ ~åHõ=ÚO^Õ *ÏfÜ«∞"å^Œ
ÉèÏ=# U~°Ê_»_®xH˜ QÆÅ JOâßÅ∞ ÉèÏ~°`üÖ’ L<åfl~Ú. J~Ú`Õ ÉèÏ~°`ü ™êfi`«O„`«º áÈ~å@
„Hõ=∞OÖ’ „a\©+π áêÅ<å HÍÅOÖ’<Õ *ÏfÜ«∞"å^ŒO ѨÙ~Àaè=$kú ™êkèOz ã¨OѶ∞¨ \˜`=« ∞~ÚOk.
19= â◊`å|úO Ô~O_À J~°úÉèÏQÆOÖ’ Ѩ\ ˜+ì̈"≥∞ÿ# *ÏfÜ«∞ ~å[H©Ü«∞ K≥·`«#ºO „Ѩ[Ö’¡ „Ѩ|e
*ÏfÜ≥∂^Œº=∂xH˜ ѨÙ<å^Œ∞Å∞ "Õ¿ãO^Œ∞‰õΩ, ѨÙ~Àaè=$kú K≥O^ÕO^Œ∞‰õΩ ^ÀǨÏ^ŒÑ¨_çOk. D
HÍÅOÖ’ P^èŒ∞xHõ ÉèÏ~°`« "Õ∞^è•q=~°æO ~å[H©Ü«∞ ã¨Oã¨÷Å#∞ <≥ÅH˘eÊ ~å[H©Ü«∞ q^Œº#∞
"≥^Œ[ÖÏ¡~°∞. ^Õâ◊OÖ’ ~å[H©Ü«∞ HÍ~°º„Hõ=∂ʼnõΩ K˘~°= K«∂áê~°∞. H˘`«Î ~å[H©Ü«∞ ÉèÏ=#Å∞,
"åãÎ̈"åÅH˜ ã¨O|OkèOz# H˘`«Î "Õ∞^èÀ ^Œ$HõÊ^äŒO, H˘`«Î Pi÷Hõ, ~å[H©Ü«∞, ™ê=∂lHõ ÅHΔͺÅ∞,
H˘`«Î â◊‰Ωõ ÅÎ áÈ~å\ÏÅ∞, „ѨuѶ∞¨ @#Å∞, ~å[H©Ü∞« ã¨OѶ∞¨ x~å‡}OÖ’ H˘`«Î q^è•<åÅ P^è•~°OQÍ
D ~å[H©Ü«∞ HÍ~°º„Hõ=∂Å∞ [iQÍ~Ú.
Ãã^· •ÌOuHõ`,« q^è•<åÅ∞, ã¨OѶ∞¨ x~å‡}O, <åÜ«∞Hõ`fi« OÖ’x H©ÅHõ"∞≥ #ÿ =∞Å∞ѨÙÅ#∞
H˘`«Î ~å[H©Ü«∞ HÍ~åºK«~°} „ѨuaOaOzOk. P^èŒ∞xHõ ~å[H©Ü«∞ HÍ~åºK«~°} QÆ∞iOz
J=QÍǨÏ# ÖË#O`«=~°‰Ωõ ÉèÏ~°fÜ«ÚʼnõΩ D ÖHõΔ ºO Hõ+Oì¨ QÍ LO_Õk. áêʼnõΩʼnõΩ =ºuˆ~HõOQÍ
„Ѩ[Å#∞ ã¨g∞HõiOK«_»=∞<Õ ÉèÏ=# ‰õÄ_® H˘`«Î JOâ◊O. J~Ú`Õ „áê~°OÉèí ã¨OѶ¨∂Å∞,
„áê~°OÉèí ~å[H©Ü«∞ HÍ~°ºHõ~°ÎÅ∞ x^•#OQÍ<≥·<å „Ñ¨[Å#∞ ã¨g∞HõiOK«_»O „áê~°OaèOKå~°∞.
™ê=∂#∞ºÅ#∞ P^èŒ∞xHõ ~å[H©Ü«∂Ö’¡H˜ kOK«_®xH˜ ^•^•Ñ¨Ù J~°ú â◊`å|Ì HÍÅO Ѩ\ ì̃Ok.
~å[H©Ü«∞ ã¨O㨯~°}Å HÀã¨O L^Œº=∞O „áê~°OaèOz# "≥Ú^Œ\ ˜ ÉèÏ~°`« <åÜ«∞‰õΩÖ’¡
~å*Ï~å"≥∂‡Ç¨Ï<£~åÜü∞ XHõ~∞° . Ѩ„uHÍ ™êfi`«O„`«ºO, <åºÜ«∞™ê÷<åÖ’¡ qKå~°}, HÍ~°ºx~åfiǨÏHõ
âßY #∞O_ç <åºÜ«∞ âßY#∞ q_»n¿ãO^Œ∞‰õΩ, L#fl`« ™ê÷<åÖ’¡ ÉèÏ~°fÜ«ÚÅ xÜ«∂=∞HõO
HÀã¨O, [g∞O^•s ^ÀÑ≤_ô #∞O_ç Ô~·`«∞Å ~°HõΔ} HÀã¨O, ÉèÏ~°`« "åºáê~°O, Ѩi„â◊=∞Å Jaè=$kú
HÀã¨O PÜ«∞# áÈ~å@O KÕâß~°∞. PÜ«∞# =∞~°}O `«~°∞"å`« PÜ«∞# áÈ~å\Ïxfl ɡOQÍÖò
Ju"å^Œ Ü«Ú=[#∞Å∞ _≥~ÀlÜ«∞<£û ¿Ñ~°∞`À H˘#™êyOKå~°∞. P^èŒ∞xHõ ÉèÏ"åÅÃÑ·, Jq
ÉèÏ~°`« ^ÕâßxH˜ J#fi~ÚOK«_»OÃÑ· K«iÛOKÕO^Œ∞‰õΩ D Ü«Ú=[#∞Å∞ ÃÑ^ŒÌ ã¨OYºÖ’ „Ѩ*Ï
ã¨OѶ¨∂Å#∞, P ÉèÏ"åÅ#∞ „ѨKå~°O KÕ¿ãO^Œ∞‰õΩ ÃÑ^ŒÌ ã¨OYºÖ’ "å~åΠѨ„uHõÅ#∞, [~°flÖòû#∞
„áê~°OaèOKå~°∞. P q^èŒOQÍ P^èŒ∞xHõ ~å[H©Ü«∞ K≥·`«<åºxH˜ 1820, 1830ÅÖ’
~å*Ï~å"≥∂‡Ç¨Ï<£~åÜü∞, _≥~ÀlÜ«∞<£û ~°∂ѨOÖ’ JO‰õΩ~å~°Ê} [iyOk.
60
ÉèÏ~°`« *ÏfÜ«∞"å^Œ ÃÑ~°∞QÆ∞^ŒÅ HÍ~°}ÏÅ∞
ÉèÏ~°`« ã¨=∂[OÖ’x qq^èŒ =~åæÅ „Ѩ[Å ã¨=∞㨺Å∞ : „a\©+π‰õΩ Ñ¨Ó~°fiO ‰õÄ_®
KåÖÏ q^Õj â◊‰õΩÎÅ∞ ÉèÏ~°fÜ«∞ ã¨OѨ^Œ#∞ ^ÀK«∞ÔHo¡#ѨÊ\˜H© ÉèÏ~°fÜ«ÚÅ∞ P #ëêìxfl
ѨÓ_»∞ÛHÀQÆeQÍ~°∞. J~Ú`Õ „a\©+π "å~°∞ ÉèÏ~°`« =#~°∞Å#∞ KåÖÏ Ñ¨Hõ_»ƒOnQÍ, KåÖÏ
J<åºÜ«∞OQÍ `«~°eOK«∞‰õΩáÈÜ«∂~°∞. "åºáê~°∞Å∞QÍ =zÛ# g~°∞ áêʼnõΩÅ∞QÍ =∂i#ѨÊ\˜H©
PiúHõ „ѨÜ≥∂[<åÅ∞ á⁄O^Œ_»"Õ∞ „áê^èŒq∞Hõ ÖHõΔ ºOQÍ LO_çáÈ~ÚOk. nO`À Ѩ#∞flÅ∞,
"Õ`«<åÅ∞, „a\©+π JkèHÍ~°∞ʼnõΩ ~å~ÚfÅ∞, ÃÑ@∞ì|_çÃÑ· ÖÏÉèÏÅ∞ ~°∂ѨOÖ’<Õ QÍHõ „a\©+π
"å~°∞ ã¨$+≤ìOz# Jã¨=∂#`«Å "åºáê~°O HÍ~°}OQÍ ‰õÄ_® PiúHõ =#~°∞Å#∞ ÉèÏ~°`ü
HÀÖ’Ê~ÚOk. WOQÆ¡O_£Ö’ L^ŒƒùqOz# áêi„âßq∞Hõ qѨ¡=O q^ÕâßÅ #∞O_ç =Ú_çã¨~°∞‰õΩ#∞
kQÆ∞=∞u KÕã¨∞HÀ"åeû# _ç=∂O_£#∞ ÃÑOzOk. `«^•fi~å =zÛ# L`«Ê`«∞ÎʼnõΩ J`«ºkèHõ
=∂Ô~¯\ò J=ã¨~°=∞~ÚOk. D Ô~O_»∞ J=ã¨~åÅ#∂ ÉèÏ~°`ü fiÛOk.
D HÍ~°}OQÍ ÉèÏ~°`« ǨÏã¨ÎHõà◊Å∞, ‰õΩ\©~° Ѩi„â◊=∞Å∞ ^≥|ƒu<åfl~Ú.
=º=™êÜ«∞~°OQÆOÃÑ· XuÎ_ç ÃÑiy ¿Ñ^ŒiHõO ÃÑiyOk. „a\©+π Ô~q#∂º q^è•#O ÉèÏ~°`«
=º=™êÜ«∂xfl =∞iO`« kQÆ*ÏiÛOk. "åºáê~° q^è•#O =ÚYºOQÍ ¿ãfiKåÛù "åºáê~° q^è•#O
J`«ºkèHõ Jã¨=∂# "å}˜*ϺxH˜ HÍ~°}=∞~ÚOk. q^Õj áêʼnõΩÅ =ºuˆ~Hõ`« HÍ~°}OQÍ
P^èŒ∞xHõ ÉÏ@Ö’ Ѩi„â◊=∞Å∞ `«y#O`«QÍ =$kú K≥O^ŒÖË^Œ∞. L#fl`« L^ÀºQÍʼnõΩ J=HÍâ◊O
HõeÊOK«#O^Œ∞# ÉèÏ~°fÜ«∞ q^•º=O`«∞Å∞ ãÔ̈~·# Láêkèx á⁄O^ŒÖËHõáÈÜ«∂~°∞.
P q^èŒOQÍ "åi ã¨fiO`« „ѨÜ≥∂[<åÅ∞#fl ™ê÷xHõ áêʼnõΩÅ∞, Éèí∂™êfi=ÚÅ∞,
[g∞O^•~°∞¡, „QÍ=∞ =_ô¤"åºáê~°ã¨∞ÎÅ∞ `«Ñ¨Ê ÉèÏ~°`« ã¨=∂[OÖ’x Ô~·`«∞Å∞, HÍi‡‰õΩÅ∞,
=∞^茺`«~°QÆu „Ѩ[Å∞, áêi„âßq∞Hõ"Õ`«ÎÅ∞ WÖÏ Jxfl =~åæÅ „Ѩ[Å∞ ã¨=∞㨺Å<≥^Œ∞~˘¯<åfl~°∞.
^ÕâO◊ "≥Ú`«OΠѨ~ånè# ã≤u÷ H˜ KÕiOk, Éèqí +¨º`«∞ÖÎ ’ LѨâ=◊ ∂xH˜ Z@∞=O\˜ Pâß HõxÑ≤OK«Ö^Ë ∞Œ .
nxÃÑ· ã¨ÊOkOK«_»O `«Ñ¨Êxã¨i J~ÚOk. P ã¨ÊO^Œ<Õ *ÏfÜ≥∂^Œº=∞OQÍ ~°∂ѨÙ^•eÛOk.
áêÅ<åѨ~°"≥∞ÿ#, PiúHõѨ~°"≥∞ÿ# ÉèÏ~°`ü SHõº`« : „a\©+π „Hõ=∞„Hõ=∞OQÍ
ÉèÏ~°`«^Õâ◊=∞O`å XˆHq^èŒ"≥∞ÿ#, P^èŒ∞xHõ"≥∞ÿ# „ѨÉèí∞`«fi áêÅ<å =º=ã¨÷#∞ „Ѩ"Õâ◊ÃÑ\˜ìOk.
Jk áêÅ<åѨ~°OQÍ ÉèÏ~°`ü#∞ UHõO KÕã≤Ok. „QÍg∞}, „áêOfÜ«∞ ã¨fiÜ«∞OáÈ+¨Hõ PiúHõ
=º=ã¨÷#∞ ^èŒfiOã¨O KÕã≤, JdÅ ÉèÏ~°`« ™ê÷~ÚÖ’ P^èŒ∞xHõ "åºáê~åxfl, Ѩi„â◊=∞Å#∞
„áê~°OaèOK«_»O`À ÉèÏ~°`« rq`« q^è•#=∞O`å UHõ`å\˜ÃÑ·H˜ =zÛOk. ^Õâ◊OÖ’x qq^èŒ
„áêO`åÖ’¡ x=ã≤OKÕ „Ѩ[Å PiúHõ Éèíq+¨º`«∞Î J#∞ã¨O^è•#O KÕÜ«∞|_çOk. L^•Ç¨Ï~°}‰õΩ
U^≥·<å „áêO`«OÖ’ Hõ~°∞=Ù ÖË^• H˘~°`« U~°Ê_ç`Õ P „ѨÉèÏ=O ^Õâ◊OÖ’x Jxfl „áêO`åÖ’¡x
PǨ~° xÅfiÅ ÅÉèíº`«, ^èŒ~°ÅÃÑ· LO_Õk. 19= â◊`åÉÏúxH˜ =ÚO^Œ∞ D q^èŒOQÍ ÖË^Œ∞.
nxH˜`À_»∞ H˘`«Î `«~Ç° ¨ ~°"å}Ï, ã¨=∂Kå~° =º=ã¨Ö÷ #·ˇ ~Ô Ö· fiË Å∞, >ˇe„QÍѶ,π áÈã¨Öì ò q^è•<åÅ#∞
„áê~°OaèOK«_»O ^Õâ◊OÖ’x qq^èŒ „áêO`åÅ#∞ XHõ ^ŒQÆæiH˜ KÕiÛOk. „Ѩ[Å =∞^茺 =ÚYºOQÍ
<åÜ«∞‰õΩÅ =∞^茺 Ѩ~°ã¨Ê~° ã¨O|O^è•Å "≥∞~°∞QÆ∞^ŒÅ‰õΩ LѨÜ≥∂QÆѨ_çOk.
61
P^èŒ∞xHõ áêâßÛ`«º q^Œº =∞iÜ«Ú `åufiHõ PÖ’K«#Å qãÎ̈~°}
1835 #∞Oz áê~î°âßÅÅ∞, HõàÏâßÅÖ’¡ POQÆ¡O É’^èŒ<å ÉèÏ+¨QÍ LO_Õk.
„áêO`«"Õ∞^≥·<å POQÆ¡O ÉèÏ~°`« q^•º=O`«∞Å ÉèÏ+¨QÍ =∂iOk. "åi =∞^茺 J=QÍǨÏ#,
^ŒQÆæi ã¨O|O^è•Å∞ ÃÑOá⁄OkOK«∞‰õΩ<ÕO^Œ∞‰õΩ POQÆ¡O =∞Oz ™ê^èŒ#OQÍ LѨÜ≥∂QÆѨ_çOk.
D ÉèÏ~°fÜ«∞ q^•º =O`«∞Å∞ ¿ãfiK«Ûù, ã¨=∂#`«fiO, „Ѩ*Ï™êfi=∞ºO, ™ê=∞º"å^ŒO ÖÏO\˜
áêâßÛ`«º ^ÕâßÅ PÖ’K«#Å`À, `åufiHõ ÉèÏ=#Å`À „ѨÉèÏq`«∞ÅÜ«∂º~°∞. KåÖÏ=∞Ok
q^ÕâßʼnõΩ "≥o¡ áêâßÛ`«º „ѨѨOK«O`À <Õ~°∞QÍ ã¨O|O^è•Å∞ ÃÑ@∞ì‰õΩ<åfl~°∞. D POQÆ¡ q^Œº#∞
Pi˚Oz# ÉèÏ~°fÜ«ÚÖË *ÏfÜ≥∂^Œº=∂xfl xi‡OKå~°∞, ã¨OѶ¨∞\˜`«O KÕâß~°∞, <åÜ«∞Hõ`åfixfl
JOkOKå~°∞. J~Ú`Õ WHõ¯_» Ô~O_»∞ "åãÎ̈"åÅ#∞ ã¨Ê+ì̈O KÕÜ«∂e.
"≥Ú^Œ\ ˜QÍ WOQÆ¡O_£, ÉèÏ~°`ü „ѨÜ≥∂[<åÅ =∞^茺 ã¨OѶ¨∞~°¬}QÍ ™êy# ÉèÏ~°`«
*ÏfÜ≥∂^Œº=∂xfl P^èŒ∞xHõ q^•º =º=ã¨÷ ã¨$+≤ìOK«ÖË^Œ∞. D q^•º=º=ã¨÷ ^•fi~å ÉèÏ~°fÜ«∞
q^•º=O`«∞Å∞ áêâßÛ`«º ÉèÏ"åÅ#∞ „QÆÇ≤ÏOz *ÏfÜ≥∂^Œº=∂xH˜ <åÜ«∞Hõ`«fiO =Ç≤ÏOKå~°∞.
nO`À L^Œº=∂xH˜ „Ѩ*Ï™êfi=∞º, P^è∞Œ xHõ =∂~°xæ ~ˆ âú O◊ [iyOk. ~Ô O_Àk P^è∞Œ xHõ ÉèÏ"åÅ#∞
"≥Å_¡ Oç K«∞HÀ=_®xfl =∞s Q˘Ñ¨Ê`«#OQÍ K«∂_»‰Äõ _»^∞Œ . QÆ`O« Ö’ ‰õÄ_® ÉèÏ~°fÜ«∞ q^•º=O`«∞Å∞
ã¨O㨯 $`«O, P `«~°∞"å`« Ѩi¬Ü«∞<£ ~°∂ѨOÖ’ L=∞‡_ç ÉèÏ+¨#∞ HõeæL<åfl~°∞. P^èŒ∞xHõ
âß„ã‘ÎÜ«∞ q*Ï˝<åxfl, PÖ’K«#Å#∞ á⁄O^Œ_®xH˜ POQÆ¡O <Õ~°∞ÛHÀ=_»O `«Ñ¨Êx㨈~q∞ HÍ^Œ∞.
Pã≤Ü«∂Ö’x W`«~° ^ÕâßÖˇ·# [áê<£, K≥·<åÅ∞ `«=∞ ÉèÏ+¨Ö’¡H˜ J#∞"å^ŒO KÕã¨∞HÀ=_»O ^•fi~å
"å\˜x á⁄O^•~°∞. "åãÎ̈"åxH˜ P `«~åfiu HÍÅOÖ’ ™ê=∂#º „Ѩ[Å∞ =ÚYºOQÍ „QÍg∞}
„áêO`« „Ѩ[Å∞ P^èŒ∞xHõ *Ï˝<åxfl á⁄O^ÕO^Œ∞‰õΩ POQÆ¡O J=~À^èŒOQÍ =∂iOk.
ÉèÏ~°`ü`À áÈe¿ãÎ KåÖÏ ^ÕâßÖ’¡ P^èŒ∞xHõ ÉèÏ"åÅ∞ `«=∞ ã¨fiO`« ÉèÏ+¨Ö’¡ „ѨKå~°O
KÕã¨∞HÀ=_»O ^•fi~å J`«ºkèHõ =∞Ok „Ѩ*ÏhHÍxH˜ `«fi~°QÍ KÕ~å~Ú. J^Õ ÉèÏ~°`üÖ’ POQÆ¡
ÉèÏ+¨ HÍ~°}OQÍ *Ï˝#O H˘kÌ=∞Ok Ѩ@ì} „áêO`« „Ѩ[ňH Ѩiq∞`«=∞~ÚOk. ÉèÏ~°`« q^•º
=º=ã¨÷Ö’ ÉèÏ~°fÜ«∞ ÉèÏ+¨Å‰õΩ „Ѩ^è•# áê„`« LO_®Åx PO^Àà◊# KÕã≤# ÉèÏ~°`« ~å[H©Ü«∞
<åÜ«∞‰õΩÅ∞ D "åãÎ̈"åxfl ѨÓiÎQÍ QÆ∞iÎOKå~°∞. "åãÎ̈"åxH˜ ™ê=∂#∞ºÅ‰õΩ ÉèÏ~°fÜ«∞ ÉèÏ+¨Å
^•fi~å<Õ *Ï˝#O JkèHõOQÍ JOkOk. Jk ‰õÄ_® „Ѩ*Ï ã¨Oã¨÷Å∞ =Ú„kOz „ѨKå~°O KÕã≤#
™êÇ≤Ï`«ºO ^•fi~å JOkOk.
„Ñ≤O\˜OQ∑ „ÃÑãπ ѨiK«Ü«∞O
*ÏfÜ≥∂^Œº=∞ <åÜ«∞‰õΩÅ∞ J`«ºkèHõOQÍ Ñ¨„uHõÅ∞, ™êÇ≤Ï`«ºO ^•fi~å<Õ „Ѩ[Ö’¡
^Õâ◊ÉèíHÎ̃, P^èŒ∞xHõ ~å[H©Ü«∞, PiúHõ, ™ê=∂lHõ PÖ’K«#Å#∞, K≥·`«<åºxfl „Ѩ[Ö’¡ HõeæOKå~°∞.
ÉèÏ~°`üÖ’ „Ñ≤O\˜OQ∑ „ÃÑãπ#∞ „Ѩ"Õâ◊ÃÑ\ì̃# `«~°∞"å`« ÃÑ^ŒÌ ã¨OYºÖ’ qq^èŒ „áêOfÜ«∞ ÉèÏ+¨Ö’¡
"å~°ÎѨ„uHõÅ =Ú„^Œ} „áê~°OÉèí=∞~ÚOk. 1875Ö’ Ãã·`«O 408 "å~åΠѨ„uHõÅ∞ L<åfl~Ú.
D Ѩ„uHõÅ∞ „a\©+π q^è•<åÅ#∞ x~°O`«~°O q=∞i≈ã¨∂Î, ÉèÏ~°`« Jaè„áêÜ«∂xfl =ÚO^Œ∞‰õΩ
62
`≥KåÛ~Ú. „Ѩ[ÅO`å SHõº"≥∞ÿ *ÏfÜ«∞ ã¨OˆHΔ=∞O HÀã¨O áê@∞Ѩ_®Åx „Ѩ[ʼnõΩ q[˝Ñ≤Î
KÕâß~Ú. P^èŒ∞xHõ ÉèÏ"åÖˇ·# ã¨fiÜ«∞O áêÅ<å, „Ѩ*Ï™êfi=∂ºÅ#∞ „Ѩ[Ö’¡ „ѨKå~°O KÕâß~Ú.
^Õâ◊OÖ’x qq^èŒ „áêO`åÖ’¡x *ÏfÜ≥∂^Œº=∞ <åÜ«∞‰õΩÅ∞ `«=∞ Jaè„áêÜ«∂Å#∞ Ѩ~°ã¨Ê~°O
"≥e|∞K«∞Û‰õΩ<ÕO^Œ∞‰õΩ D Ѩ„uHõÅ∞ ™ê^èŒ<åÅ∞QÍ Ñ¨x KÕâß~Ú. #=ÅÅ∞, "庙êÅ∞, ^Õâ◊ÉèíHÎ̃
Ѩ^•ºÅ ~°∂ѨOÖ’ *ÏfÜ«∞ ™êÇ≤Ï`«ºO ‰õÄ_® *ÏfÜ«∞K≥·`«<åºxfl ÃÑOá⁄OkOK«_»OÖ’ „Ѩ^è•#
Éèí∂q∞Hõ áÈ+≤OKå~Ú.
™ê=∂lHõ–=∞`«Ñ~¨ "° ∞≥ #ÿ ã¨O㨯~°}Å L^Œº=∂Å∞
~å*Ï~å"≥∂‡Ç¨Ï<£~åÜü∞, ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ, ™êfiq∞ ^ŒÜ«∂#O^Œ ã¨~°ã¨fiu`Àáê@∞
q∞ye# "å~°O`å ^ÕâÉ◊ ‰íè Ωõ ÖÎ .Ë "å~°∞ ѨÙ~å`«# ÉèÏ~°`ü Q˘Ñ¨Ê^Œ<åxfl Kå\˜KÑ≥ Ê≤ =∞`«O, ã¨O㨯 $u
Ѩ@¡ „Ѩ[Ö’¡ #=∞‡HÍxfl HõeOæ Kå~°∞. =∂`«$Éè∂í q∞ Ѩ@,¡ ÉèÏ~°`« „Ѩ[ŠѨ@¡ „¿Ñ=∞`À "≥∞ÅQÍÅ<Õ
ã¨O^ÕâßxflKåÛ~°∞. 'ã¨fi~å*ò— J<Õ =∂@#∞ "≥Ú^Œ\ ˜ ™êiQÍ ™êfiq∞ ^ŒÜ∂« #O^Œ LѨÜ∂≥ yOKå~°∞.
Ç≤ÏOnx *ÏfÜ«∞ ÉèÏ+¨QÍ „ѨHõ\ ˜OKå~°∞. KåÖÏ =∞Ok P~°º ã¨=∂[ <åÜ«∞‰õΩÅ∞
*ÏfÜ≥∂^Œº=∞OÖ’ P„QÆÉèÏQÍ# xeKå~°∞. HÍO„ÔQãπÖ’ Ju"å^ŒO ÃÑ~°QÆ_®xH˜ "åˆ~ „áê~°OÉèí
ÉÏ^èŒ∞ºÅ∞.
a„ \©+π *Ï`åºÇ¨ÏOHÍ~°O =∞iÜ«Ú ™ê=∂lHõ q=HõΔ
ÉèÏ~°fÜ«ÚÅ`À [i¿Ñ ÖÏ"å^ÕgÖ’¡ „a\©+π "å~°∞ *Ï`«ºÇ¨ÏOHÍ~åxfl „Ѩ^Œi≈OK«_»O
‰õÄ_® KåÖÏ =ÚYº"≥∞#ÿ áê„`« áÈ+≤OzOk. Jxfl qÉèÏQÍÖ’¡#∂ „a\©+π *Ïu q=Hõ#Δ ∞
K«∂Ñ≤OzOk. L^•Ç¨Ï~°}‰õΩ „ѨÉèí∞`«fi Ѩ^Œ=ÙÅ∞, <åºÜ«∞ ѨiáêÅ#, L^ÀºQÆ∞ʼnõΩ "Õ`«<åÅ
K≥eO¡ ѨÙ, =ºH˜QÎ `Æ « JOâßÖ’¡ *Ïu q=Hõ#Δ ∞ K«∂Ñ≤Ok. 1857 u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞ „a\©+π , ÉèÏ~°fÜ«ÚÅ
=∞^茺 Ѷ¨∞~°¬}ʼnõΩ ^•ifã≤Ok. ÉèÏ~°fÜ«ÚŠѨ@¡ „a\©+π "≥·Ys =∞i Hõiî#OQÍ, =¸~°öOQÍ,
Jã¨Ç¨ÏºOQÍ =∂iOk. ÉèÏ~°fÜ«ÚÅ#∞, "åi =∞Ç≤Ïà◊Å#∞ J==∂xOK«_»O, ÉèÏ~°fÜ«∞
¿ã=‰õΩÅ#∞, Ô~·`«∞Å#∞ ÉÏkèOK«_»O ã¨~°fi™ê^è•~°}"≥∞ÿáÈ~ÚOk. D Ѷ¨∞@#ʼnõΩ ÉèÏ~°fÜ«∞
Ѩ„uHõÅ∞ JkèHõOQÍ „ѨKå~åxflKåÛ~Ú. nO`À „a\©+π "åiH˜ =ºuˆ~HõOQÍ ÉèÏ~°fÜ«ÚÅ
=∞#ã¨∞ûÖ’¡ JyæѨÙ\ì̃ Jk *ÏfÜ≥∂^Œº=∞ K≥·`«#ºO ÃÑOá⁄OkOK«_®xH˜ LѨÜ≥∂QÆѨ_çOk.
ÖÏ~ü¤ e@ì<£ u~ÀQÆ=∞# HÍÅO =∞iÜ«Ú WŃ~ìü aÖò q"å^ŒO
1870 <å\˜H˜ ÉèÏ~°`« *ÏfÜ«∞ "å^ŒO Ѩ\ +˜ ì¨ ^Œâ‰◊ Ωõ KÕ~∞° ‰õΩOk. ÉèÏ~°`« ~å[H©Ü∂« Ö’¡
„Ѩ^è•# â◊HÎ̃QÍ J=`«iOzOk. P HÍÅOÖ’ ÖÏ~ü¤ e@ì<£ (1876–80) ^Œ∞~å‡~°æ áêÅ#,
WŃ~üì aÖò(1883) q"å^ŒO ÉèÏ~°`« *ÏfÜ≥∂^Œº=∞O ã¨OѶ∞¨ \˜`=« ∞=fi_®xH˜ LѨÜ∂≥ QÆÑ_¨ ®¤~Ú.
ÖÏ~ü¤ e@ì<£ HÍÅOÖ’x Ô~O_À JѶ¨…<£ Ü«Ú^ŒÌO ÉèÏ~°`« PiúHõ =#~°∞Å#∞ f„=OQÍ #+¨ì
ѨizOk. ÉèÏ~°`üÖ’x J`«ºkèHõ ÉèÏQÆO Hõ~°∞=Ù HÍ@HÍÅ`À JÖÏ¡_»∞`«∞#fl ã¨=∞Ü«∞OÖ’ ÖÏ~ü¤
63
e@ì<£ _èçb¡ ^Œ~åƒ~ü U~åÊ@∞ KÕã≤ „a\©+π ~å}˜ qHÀìiÜ«∂#∞ ÉèÏ~°`« K«„Hõ=iÎQÍ „ѨHõ\ ˜OKå_»∞.
J`«#∞ `≥zÛ# „áêOfÜ«∞ Ѩ„uHõÅ K«@ìO ÉèÏ~°`« Ѩ„uHõÅ ¿ãfiK«Ûù#∞ JiHõ\ ì̃Ok. PÜ«Ú^è•Å
K«@Oì HÍ~°}OQÍ ÉèÏ~°fÜ«ÚÅ∞ `«=∞ =^ŒÌ PÜ«Ú^è•Å∞ LOK«∞‰õΩ<ÕO^Œ∞‰õΩ x~åHõiOѨ|_®¤~∞° .
e@ì<£ fã¨∞‰õΩ#fl D K«~°ºÅhfl „a\©+π Ѩ@¡ Jã¨O`«$Ñ≤Îx ÃÑOKå~Ú. D K«~°ºÅ‰õΩ `À_»∞ ÖÏ~ü¤
iѨÊ<£ HÍÅOÖ’ q"å^Œã¨Ê^Œ WÅì~üì aÅ∞¡#∞ ˆHO„^Œ K«@ì ã¨ÉèíÖ’¡ „Ѩ"Õâ◊ÃÑ\Ïì~°∞. D aÅ∞¡
„ѨHÍ~°O Ü«¸~ÀÑ≤Ü∞« #¡ =∂ki ÉèÏ~°`ü [_ôÅ˚ ‰õΩ ‰õÄ_® ǨωõΩ¯Å∞ LO\Ï~Ú. J~Ú`Õ ÉèÏ~°`Öü ’x
„a\©+¨~°∞¡ D aÅ∞¡#∞ f„=OQÍ =ºuˆ~H˜OKå~°∞. x^èŒ∞Å#∞ ¿ãHõiOz D aÅ∞¡‰õΩ =ºuˆ~HõOQÍ
WOQÆO¡ _£Ö’#∂, ÉèÏ~°`Öü ’#∂ Ѩ^uÌŒ Ѩ„HÍ~°O „ѨKå~°O x~°fiÇ≤ÏOKå~°∞. aÅ∞¡#∞ ã¨=iOK«_O» Ö’
ã¨Ñ¶¨bHõ$`«=∞=fi_»O`À P aÅ∞¡ L^ÕÌâ◊ºO h~°∞HÍiáÈ~ÚOk. ÉèÏ~°fÜ«ÚÅ∞ ‰õÄ_® aÅ∞¡‰õΩ
=∞^Œ`Ì ∞« QÍ JdÅ ÉèÏ~°`« ™ê÷~ÚÖ’ „ѨKå~åxfl x~°fiÇ≤ÏOKå~°∞. "åi PO^Àà◊# qѶŨ "≥∞#ÿ ѨÊ\˜H©
„ѨÉèí∞`«fiO JOwHõiOz# _ç=∂O_»¡#∞ ™êkèOK«∞HÀ=_®xH˜ ‰õÄ_® JdÅ ÉèÏ~°`« ™ê÷~ÚÖ’
`å=∞O`å ã¨OѶ¨∞\˜`«"≥∞ÿ x~°O`«~°O SHõºOQÍ áÈ~å@O KÕÜ«∂Åx "å~°∞ `≥Å∞ã¨∞‰õΩ<åfl~°∞.
ã¨OѶ∂¨ Å U~åÊ@∞
ÉèÏ~°`^« âÕ O◊ Ö’ "≥Ú^Œ\ ˜ ~å[H©Ü∞« ã¨OѶ∞¨ OQÍ 1838Ö’ HõÅHõ`åÎÖ’ Éè∂í Ü«∞[=∂#∞Å
ã¨OѶ¨∞O#∞ U~åÊ@∞ KÕâß~°∞. J~Ú`Õ D ã¨OѶ¨∞O ɡOQÍÖò, cǨ~ü, Xi™êûÖ’x [g∞O^•~°¡
=~°æ „ѨÜ≥∂[<åÅ#∞ ~°H˜ΔOKÕO^Œ∞‰õΩ =∂„`«"Õ∞ U~°Ê_ç# ã¨OѶ¨∞O. 1843Ö’ qã¨Î $`«"≥∞ÿ#
~å[H©Ü«∞ ÅHΔͺŠHÀã¨O ɡOQÍÖò „a\©+π WO_çÜ«∞<£ ™⁄Ãã·\ © U~°Ê_çOk. 1851Ö’ „a\©+π
WO_çÜ«∞<£ J™Èã≤ÜÕ∞+¨<£ U~°Ê_çOk. nO`Àáê@∞ 1852Ö’ =∞„^•ãπ ™ê÷xHõ ã¨OѶ¨∞O, ÉÁOÉË
ã¨OѶ¨∞O U~°Ê_®¤~Ú. W^Õ suÖ’ KåÖÏ ã¨OѶ¨∂Å∞, Hõ¡ÉòÅ∞ ^Õâ◊"åºÑÎ̈OQÍ z#fl Ѩ@ì}ÏÖ’¡,
#QÆ~åÖ’¡ U~°Ê_®¤~Ú. ™ê÷xHõOQÍ Ñ¨xKÕ¿ã g\˜Ö’¡ ^•^•Ñ¨Ù JxflO\˜Ö’#∂ PiúHõOQÍ
ã≤u÷ =∞O`«∞Å∞, [g∞O^•~°∞ÖË J`«ºkèHOõ QÍ L<åfl~°∞. ѨiáêÅ#Ö’ ã¨O㨯~°}Å∞, ѨiáêÅ#Ö’
ÉèÏ~°fÜ«ÚÅ ÉèÏQÆ™êfi=∞ºO, P^èŒ∞xHõ q^Œº qãÎ̈~°}‰õΩ D ã¨OѶ¨∂Å∞ Hõ$+≤ KÕâß~Ú. D
ã¨OѶ¨∂Å∞ ÉèÏ~°fÜ«∞ _ç=∂O_»¡#∞ Ñ≤\ ˜+¨#∞¡, qxuѨ„`åÅ ~°∂ѨOÖ’ „a\©+π áê~°¡"≥∞O\ò‰õΩ
ѨOÑ≤OKå~Ú.
1858 `«~°∞"å`« ÉèÏ~°fÜ«∞ q^•º=O`«∞ʼnõΩ, „a\©+π ÉèÏ~°`« ѨiáêÅ#‰õΩ =∞^茺
„Hõ=∞„Hõ=∞OQÍ ^Œ∂~°O ÃÑiyOk. „a\©+π áêÅ<å f~°∞#∞, Jk ÉèÏ~°fÜ«∞ÅÃÑ· K«∂¿Ñ
„ѨÉèÏ"åxfl J^茺ܫ∞#O KÕã≤# ÉèÏ~°fÜ«∞ q^•º=O`«∞Å∞ ÉèÏ~°`üÖ’x „a\©+π q^è•<åÅ#∞
=∞iO`« q=∞~°≈<å`«‡Hõ ^Œ$+≤ì`À K«∂_»_»O „áê~°OaèOKå~°∞. „Hõ=∞„Hõ=∞OQÍ ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞#fl
Jã¨O`«$Ñ≤Î ~å[H©Ü«∞ HÍ~°ºHõÖÏáêÖ’¡ „ѨuaOaOzOk. J~Ú`Õ JѨÊ\˜ˆH LxH˜Ö’ L#fl
ã¨OѶ¨∂Å∞ ~å[H©Ü«∞OQÍ K≥·`«#º=∞~Ú# ÉèÏ~°fÜ«ÚÅ#∞ Z‰õΩ¯= HÍÅO ã¨O`«$Ñ≤Î
Ѩ~°K«ÖËHõáÈÜ«∂~Ú. nO`À ^•^•ÉèÏ~Ú <Ò~Àr 1866Ö’ ÅO_»<£Ö’ DãπìWO_çÜ«∂
J™Èã≤Ü∞« <£#∞ U~°Êiz ÉèÏ~°`« ã¨=∞㨺Å#∞ K«iÛOKå~°∞. „a\©+π „Ѩ*Ïaè„áêÜ«∂xfl „ѨÉÏè q`«O
64
KÕ¿ãO^Œ∞‰õΩ ‰õÄ_® „Ѩܫ∞uflOKå~°∞. D ã¨OѶ¨∞O ˆHO„^•Å∞ ÉèÏ~°`üÖ’x KåÖÏ #QÆ~åÖ’¡
„áê~°OÉè=í ∞Ü«∂º~Ú. <Ò~Àr Ju `«fi~°Ö’<Õ JO^ŒiÖ’#∂ „ѨKå~åxfl á⁄O^•~°∞. P `«~∞° "åu
HÍÅOÖ’ ÉèÏ~°fÜ«ÚÅ ÃÑ^ŒÌ(„QÍO_£ FÖò¤ =∂º<£ PѶπ WO_çÜ«∂)QÍ QÆ∞iÎOK«|_®¤_»∞. „a\©+π
áêÅ<å PiúHõ q^è•<åÅ#∞ PÜ«∞# ÉÏQÍ q=iOKå~°∞. ÉèÏ~°`ü ¿Ñ^ŒiHÍxH˜, PiúHõ "≥#∞HõÉÏ@∞
`«<åxH˜ ZѨÊ\˜ #∞O_À L#fl ™ê÷xHõ Ѩiã≤`÷ ∞« Å∞ HÍ~°}O HÍ^Œx, ÉèÏ~°`« ã¨OѨ^#Œ ∞, ÃÑ@∞ì|_çx
`«~°eOK«∞‰õΩ "≥o¡# =Å㨠áêÅ<Õ JO^Œ∞‰õΩ HÍ~°}=∞x q=iOKå~°∞. =¸_»∞ ™ê~°∞¡ ÉèÏ~°`«
*ÏfÜ«∞ HÍO„ÔQãπ‰õΩ ZxflHõ~Ú# PÜ«∞# Páê~° Q“~°"åxfl á⁄O^•~°∞. 1870Ö’ [ã≤ìãπ
ZOl ~°}_Õ, QÆ}Ë+π "åãπ^Õ"£ *’+≤, ZãπÃÇÏKü zѨӡOHõ~ü W`«~°∞Å∞ ѨÓ<åÖ’ ™ê~°fi[xH±
ã¨Éèí#∞ x~°fiÇ≤ÏOKå~°∞. P `«~°∞"å`« 30 Uà◊¡ áê@∞ D ã¨Éèí K«∞~°∞‰õΩQÍ ~å[H©Ü«∞ q^Œº#∞
qãÎ̈iOzOk. D ã¨Éèí "≥Å∞=iOz# „`≥·=∂ã≤Hõ Ѩ„uHõ =ÚYºOQÍ PiúHõ JOâßÅÃÑ· H˘`«Î
ÉèÏ~°`« `«~åxH˜ "Õ∞^èÀ=∂~°æ^Œi≈QÍ LѨÜ≥∂QÆѨ_çOk. ^Õâ◊OÖ’x W`«~° „áêO`åÖ’¡ ‰õÄ_®
Ü«Ú=‰õΩÅ∞ K«∞~°∞QÍæ Ѩx KÕâß~°∞. 1884Ö’ ZO.g~°~åѶ¨∞"åKåi, l.ã¨∞„|=∞}ºO JÜ«∞º~ü,
P#O^ŒKå~°∞¡ WOHÍ W`«~°∞Å∞ =∞„^•ãπ =∞Ǩ[# ã¨Éèí#∞ U~åÊ@∞ KÕâß~°∞. ÉÁOÉÏ~ÚÖ’
1885Ö’ ÃѶ~À*òëê "≥∞ǨÏ`å, ÔH\˜ `≥ÅOQ∑, |„^Œ∂kÌ<£ `åºa˚ ÉÁOÉÏ~Ú „ÃÑã≤_≥hû
J™Èã≤ÜÕ∞+¨<£#∞ ™ê÷Ñ≤OKå~°∞.
ÉèÏ~°`« *ÏfÜ«∞ HÍO„ÔQãπ „áê~°OÉèÏxH˜ =ÚO^Œ∞ L#fl =ÚYº"≥∞#ÿ ã¨OѶ∞¨ O WO_çÜ∞« <£
J™Èã≤ÜÕ∞+¨<£ PѶπ HõÅHõ`åÎ. „a\©+π WO_çÜ«∞<£ J™Èã≤ÜÕ∞+¨<£ J#∞ã¨iã¨∞Î#fl ™êO„Ѩ^•Ü«∞,
Éè∂í ™êfi=∞º J#∞‰õÄÅ q^è•<åŠѨ@¡ ɡOQÍÖò Ü«Ú=‰õΩÖ’¡ „Hõ=∞„Hõ=∞OQÍ Jã¨O`«$Ñ≤Î ÃÑiyOk.
nO`À ^Õâ◊OÖ’ ~å[H©Ü«∞ HÍ~°º„Hõ=∂ÅÃÑ· QÆ\ ì̃ „Ѩ*Ïaè„áêÜ«∂xfl ‰õÄ_»QÆ>ËìO^Œ∞‰õΩ P#O^Œ
"≥∂ǨÏ<£ É’ãπ, ã¨∞~ˆ O„^Œ<å^è£ Éˇ#s˚ <Õ`$« `«fiOÖ’ Ü«Ú=‰õΩÅ∞ 1876Ö’ WO_çÜ∞« <£ J™Èã≤Ü∞Õ +¨<£
PѶπ HõÅHõ`åÎ#∞ „áê~°OaèOKå~°∞. D H˘`«Î ã¨OѶ∞¨ O "≥Ú^Œ\ Q˜ Í ã≤qÖò ã¨sfiãπ ѨsHΔÍ q^è•#OÖ’
ã¨O㨯~°}Å HÀã¨O L^Œº=∂xfl „áê~°OaèOzOk. D L^Œº=∂xH˜ =∞^ŒÌ`«∞ ã¨g∞HõiOKÕO^Œ∞‰õΩ
„ѨKå~°O KÕÜ«∞_®xH˜ ^Õâ◊OÖ’x W`«~° „áêO`åʼnõΩ ã¨∞ˆ~O„^Œ<å^è£ Éˇ#s˚x „Ѩ`ÕºHõ „ѨuxkèQÍ
ѨOÑ≤Ok. JdÅ ÉèÏ~°`« ™ê÷~ÚÖ’ „Ѩ*Ï^Œ$+≤ìx PHõi¬Oz# "≥Ú^Œ\ ˜ ÉèÏ~°fÜ«∞ <åÜ«∞‰õΩ_»∞
ã¨∞ˆ~O„^Œ<å^è£ Éˇ#s˚<Õ. qã¨Î $`« ~å[H©Ü«∞ L^Œº=∞OÖ’ ™ê=∂#º „Ѩ[Å#∞ ‰õÄ_®
ÉèÏQÆ™êfi=ÚÅ#∞ KÕ¿ãO^Œ∞‰õΩ D ã¨OѶ¨∞O <åÜ«∞‰õΩÅ∞ q^Õj \© áê¡O@~°¡‰õΩ =ºuˆ~HõOQÍ
H“Å∞^•~°¡ ǨωõΩ¯Å HÀã¨O L^Œº=∂xfl #_çáê~°∞. ɡOQÍÖ’¡x KåÖÏ Ñ¨@ì}ÏÖ’¡, „QÍ=∂Ö’¡,
ɡOQÍÖò "≥Å∞ѨŠ‰õÄ_® D ã¨OѶ¨∞O ѨÅ∞ ˆHO„^•Å#∞ „áê~°OaèOzOk.
Jxfl ã¨OѶ¨∂Å∞ H˘xfl LѨÜ≥∂QÆHõ~°"≥∞ÿ# „ѨÜ≥∂[<åÅ#∞ ™êkèOz#ѨÊ\˜H© "å\˜
Ѩikè, x~°fiǨÏ}Ö’ KåÖÏ Ñ¨iq∞`«OQÍ<Õ =º=ǨÏiOKå~Ú. Jq KåÖÏ =~°‰Ωõ ™ê÷xHõ ã¨=∞㨺ňH
Ѩiq∞`«=∞Ü«∂º~Ú. "å\˜ ã¨Éèífi`«ºO ‰õÄ_® XHõ Ѩ@ì}ÏxHÀ, XHõ „áêq<£ûHÀ K≥Ok#
H˘O`«=∞Ok „Ѩ[ňH Ѩiq∞`«=∞~ÚOk. WO_çÜ«∞<£ J™Èã≤ÜÕ∞+¨<£ Ô~O_»∞ JdÅ ÉèÏ~°`«
=∞Ǩã¨ÉÅíè ∞ x~°fiÇ≤ÏOz JdÅ ÉèÏ~°`« ã¨OѶ∞¨ OQÍ Z^ŒQ_Æ ®xH˜ =∞Oz „ѨÜ∞« `åflÅ∞ KÕã#≤ ѨÊ\˜H©
65
^Õâ◊"åºÑÎ̈OQÍ L#fl ~å[H©Ü«∞ <åÜ«∞‰õΩʼnõΩ, HÍ~°ºHõ~°ÎʼnõΩ „áêux^茺O =Ç≤ÏOKÕ ã¨OѶ¨∞OQÍ
~°∂ѨÙk^Œ∞ÌHÀ=_»OÖ’ qѶ¨Å=∞~ÚOk.
ÉèÏ~°`« *ÏfÜ«∞ HÍO„ÔQãπ U~åÊ@∞
<ÕÑ^¨ ºŒè O =∞iÜ«Ú J=ã¨~O°
ã¨=∂"ÕâßÅ∞ [~°∞ѨÙHÀ=_»O, L=∞‡_ç HÍ~°º„Hõ=∂xfl ~°∂á⁄OkOK«∞HÀ=_»O`Àáê@∞
qãÎ̈ $`«"≥∞ÿ# ™êfi`«O„`«º áÈ~å@O xi‡OKÕO^Œ∞‰õΩ ~å[H©Ü«∞ q^Œº#∞ JOkOK«_»O HÀã¨O
‰õÄ_® JdÅ ÉèÏ~°`« ™ê÷~Ú ã¨OѶ∞¨ O J=ã¨~=° ∞x ~å[H©Ü∞« OQÍ K≥`· #« ºO á⁄Ok# ÉèÏ~°fÜ«ÚÅ∞
QÆ∞iÎOKå~°∞. WѨÊ\˜ˆH PO^Àà◊<å ÉÏ@Ö’ LO_ç ã¨OѶ¨∞\˜`«"≥∞ÿ# "åˆ~ J@∞=O\˜ ã¨Oã¨÷#∞
<≥ÅH˘ÖÏÊÅx ÉèÏqOKå~°∞. ^ÕâO◊ Ö’x qq^èŒ „áêO`åÅ #∞O_ç KåÖÏ =∞Ok–ѨtÛ=∞ ÉèÏ~°`O«
#∞O_ç ^•^•ÉèÏ~Ú <Ò~Àr, [ã≤ìãπ ~°}_Õ, ÃѶ~À*òëê "≥∞ǨÏ`å, ÔH.\˜.`≥ÅOQ∑, ^ŒHΔ̃} ÉèÏ~°`«O
#∞O_ç l.ã¨∞„|=∞}ºO JÜ«∞º~ü† P#O^Œ Kå~°∞¡, `«∂~°∞Ê ÉèÏ~°`«O #∞O_ç _»|∞¡ º.ã≤. ɡ#s˚,
ã¨∞ˆ~O„^Œ<å^è£ Éˇ#s˚, P#O^£ "≥∂ǨÏ<£ É’ãπÅ∞ JdÅ ÉèÏ~°`« ã¨Oã¨÷#∞ <≥ÅH˘ÖÏÊÅx XˆH
ã¨=∞Ü«∞OÖ’ PÖ’zOK«_»O „áê~°OaèOKå~°∞. `«∞^Œ‰õΩ POˆQ¡Ü«Ú_»∞, =∂r „ѨÉèí∞`«fi L^Àºy
J~Ú# ZF Ǩ˙º"£∞ 1885 _çÃãO|~üÖ’ ^Õâ◊OÖ’x qq^èŒ „áêO`åÖ’¡x ~å[H©Ü«∞
<åÜ«∞‰õΩÅ#∞ XHõ ^ŒQÆæiH˜ KÕ~°Û_»O`À ÉÁOÉÏ~ÚH˜ K≥Ok# *ÏfÜ«∞ ~å[H©Ü«∞ HÍ~°ºHõ~°ÎÅ
K˘~°=`À *ÏfÜ«∞ ã¨Oã¨÷‰õΩ ~°∂ѨO =zÛOk. D <åÜ«∞‰õΩÅ∞ ÉèÏ~°`« *ÏfÜ«∞ HÍO„ÔQãπ#∞
™ê÷Ñ≤OKå~°∞. "≥Ú^Œ\ ˜ ã¨=∂"ÕâßxH˜ _»|∞¡ º.ã≤. ɡ#s˚ <åÜ«∞Hõ`«fiO =Ç≤ÏOKå~°∞.
ÉèÏ~°fÜ«∞ q^•º=O`«∞Ö’¡ ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞#fl Jã¨O`«$Ñ≤Î XHõ¯™êiQÍ „|^ŒÌÅ=fi‰õΩO_®
^•xH˜ XHõ Éèí„^Œ`«`À ‰õÄ_ç# "ÕkHõ#∞ HõeÊOKÕO^Œ∞ˆH Ǩ˙º"£∞ HÍO„ÔQãπ ™ê÷Ѩ##∞
„áÈ`«ûÇ≤ÏOKå_»x H˘O`«=∞Ok "åkã¨∞<Î åfl~°∞. Jã¨O`«$Ñ≤`Î À L#fl "Õ∞^è•q =~åæxfl Jã¨O`«$Ñ≤`Î À
L#fl Ô~·`åOQÆO`À [`« Hõ@ì‰õΩO_® LOKåÅx PÜ«∞# ÉèÏqOKå_»x, =∞O^ŒH˘_çQÍ ™êˆQ
~å[H©Ü«∞ L^Œº=∂xfl xi‡OK«_»O ^•fi~å ^•xÃÑ· ѨÓiΠѨ@∞ì#∞ HÀ֒ʉõΩO_® LO_»QÆÅ=∞<Õ
Jaè„áêÜ«∂xfl Hõeæ L<åfl_»x D "å^Œ# KÕ¿ã "åi Jaè„áêÜ«∞O. J~Ú`Õ HÍO„ÔQãπ#∞
™ê÷Ñ≤OK«_®xH˜ W"Õ HÍ~°}ÏÅx q=~°} W=fi_»O ѨÓiÎQÍ ã¨`«º^Œ∂~°O. D "å^Œ# "≥Ú`«ÎOÖ’
HÍO„ÔQãπ ™ê÷Ѩ#Ö’ Ǩ˙º"£∞ áê„`«#∞ q=iOK«_®xˆH Ѩiq∞`«=∞~ÚOk. J~Ú`Õ JdÅ
ÉèÏ~°`« ™ê÷~ÚÖ’ ~å[H©Ü«∞ ã¨Oã¨÷ U~åÊ@∞‰õΩ Hõ$+≤ KÕã≤# ÉèÏ~°fÜ«ÚÅ∞ H˘`«Î ™ê=∂lHõ
â◊‰õΩÎʼnõΩ „áêux^茺O =Ç≤Ïã¨∂Î ÉèÏ~°`ü#∞ ^ÀK«∞‰õΩO@∞#fl „a\©+π „ѨÜ≥∂[<åÅ#∞ QÆ\ ì̃QÍ
=ºuˆ~H˜OKå~°∞. ÉèÏ~°fÜ«ÚÅ ~å[H©Ü«∞, PiúHõ ѨÙ~ÀQÆuH˜ áÈ~å@O KÕ¿ã XHõ ã¨Oã¨÷ HÍ"åÅx
"å~°∞ ÉèÏqOKå~°∞. "å~°∞ ZO`À ^Õâ◊ÉèíHÎ̃ ÉèÏ"åxfl xOѨىõΩ#fl "åˆ~ `«Ñ¨Ê q^Õj „ѨÉèí∞`åfixH˜
^•™ÈǨÏO J<Õ "å~°∞ HÍ^Œ∞. "åi „áê~°OÉèí ~å[H©Ü«∞ „Ѩܫ∞`åflŠѨ@¡ JkèHÍ~° =~°æO
#∞O_ç =ºuˆ~Hõ`« =ºHõÎ=∞=fi‰õΩO_® LO_ÕO^Œ∞ˆH "å~°∞ Ǩ˙º"£∞`À ã¨Ç¨ÏHõiOKå~°∞. L^ÀºQÆ

66
q~°=∞} KÕã≤# „ѨÉèí∞`«fi L^Àºy K«∞~°∞QÍæ áêÖÁæ#_»O JkèHÍ~° =~åæÖ’¡ L#fl J#∞=∂<åÅ#∞
`˘Åyã¨∞OÎ ^Œx ‰õÄ_® "å~°∞ ÉèÏqOz LO\Ï~°∞. Ǩ˙º"£∞ P^Œ~≈° =O`«OQÍ H͉õΩO_® „a\©+‰π Ωõ
Éèí„^Œ`« HõeÊOKÕO^Œ∞ˆH HÍO„ÔQãπ ™ê÷Ѩ#‰õΩ ã¨Ç¨ÏHõiOKå_»x ÉèÏqOz<å, ÉèÏ~°`ü Ѩ@¡, D ^Õâ◊
¿Ñ^Œ =º=™êÜ«∞^•~°∞ŠѨ@¡ PÜ«∞#‰õΩ#fl „¿Ñ=∞#∞ =∂„`«O HÍ^Œ#ÖËO.
J~Ú`Õ 1885Ö’ ÉèÏ~°`« *ÏfÜ«∞ HÍO„ÔQãπ#∞ ™ê÷Ñ≤OK«_»O`À ÉèÏ~°`« ™êfi`«O„`«º
áÈ~å\Ïxfl `«‰õΩ¯= ™ê÷~ÚÖ’, =∞O^ŒH˘_çQÍ „áê~°OaèOKå~°#_»OÖ’ Z@∞=O\˜ ã¨O^ÕǨÏ=¸
ÖË^Œ∞, J~Ú`Õ L^Œº=∞O ã¨OѶ¨∞\˜`«O HÍ=_»O „áê~°OÉèí=∞~ÚOk. U_®kˆH_®k Jk =∞iO`«
Ѩ\ +˜ =ì¨ ∞=Ù`«∂ `«∞^Œ‰Ωõ ÉèÏ~°fÜ«∞ „Ѩ[Å#∞ q^Õj áêʼnõΩʼnõΩ =ºuˆ~HõOQÍ XHõ â◊H=Θ O`«"∞≥ #ÿ ,
ã¨=∞~°jÅ „ѨKå~°OÖ’ ÉèÏQÍ™êfi=∞ºO KÕãO≤ k. 1885 #∞O_ç 1905֒Ѩ٠*ÏfÜ«∞ K≥`· <« åºxfl
HÍO„ÔQãπ XHõ¯>Ë xOÑ≤O^Œx, J^Õ „Ѩ^è•# áê„`« áÈ+≤OzO^Œx K≥ѨÊ_»O á⁄~°ÉÏ>Ë J=Ù`«∞Ok.
*ÏfÜ«∞`åÉèÏ=O Jaè=$kúH˜ W`«~° J<ÕHõ ã¨Oã¨Å÷ ∞ ‰õÄ_® `À_»Ê_®¤~Ú. JxflO\˜H<õ åfl *ÏfÜ«∞
"å~åΠѨ„uHõÅ∞ *ÏfÜ«∞`å ÉèÏ"åxH˜ x~å‡`«Å∞QÍ, „ѨKå~°H~õ Åΰ ∞QÍ Ñ¨x KÕâß~Ú. P HÍÅOÖ’x
J`«ºkèHõ "å~åÎÑ„¨ uHõÅ∞ "åºáê~°O ^Œ$+≤`ì À H͉õΩO_® *ÏfÜ«∞`å ÉèÏ"åxfl ÃÑOá⁄OkOKÕO^Œ∞‰õΩ
=∂„`«"Õ∞ ™ê÷Ñ≤OK«|_®¤~Ú. "å\˜ Ü«∞[=∂#∞Å∞, Z_ç@~°∞¡ P `«~°∞"åu HÍÅOÖ’ Z#ÖËx
=ºHÎ̃QÆ`« `åºQÍÅ∞ KÕâß~°∞.
ÉèÏ~°`« *ÏfÜ«∞ HÍO„ÔQãπ ™ê=∂lHõ ѨÙ<åk
„a\©+π áêÅ# =ºuˆ~Hõ Ѷe¨ `åÅ J#∞Éè=í O `«~åfi`« ÉèÏ~°fÜ«ÚÅ „ѨÜ∂≥ [<åʼnõΩ,
„a\©+π áêÅ<å ÅHΔͺʼnõΩ =∞^茺 „áê^èŒq∞HõOQÍ<Õ "≥·~°∞^茺O LO^Œx ÉèÏ~°`üÖ’x qq^èŒ =~åæÅ∞,
™ê=∂lHõ „QÆ∂ѨÙʼnõΩ K≥Ok# „Ѩ[Ö’¡ J=QÍǨÏ# HõeOæ k. „Hõ=∞„Hõ=∞OQÍ ÃÑiy# J=QÍǨÏ#
=Å㨠áêÅ#‰õΩ =ºuˆ~HõOQÍ áÈ~å_ÕO^Œ∞‰õΩ "å~°O^Œih XHõ ^ŒQÆæ~°‰õΩ KÕiÛOk. ÉèÏ~°`«
*ÏfÜ≥∂^Œº=∞ HÍ~°‰õΩÅ∞QÍ U~°Ê_»¤ „Ѩ^è•#"≥∞ÿ# ™ê=∂lHõ =~°æO =∞^茺`«~°QÆu „Ѩ[Å∞ ÖË^•
|∂~°∞˚"åÅ∞. „a\©+π „ѨÉèí∞`«fiO „ѨÉèí∞`«fi ¿ã=‰õΩÅ xÜ«∂=∞HõO „áê~°OaèOz#ѨÙÊ_»∞, H˘`«Î
áê~î°âßÅÅ∞, H˘`«Î K«@ì|^ŒÌ <åºÜ«∞™ê÷<åÅ∞ „áê~°OaèOz#ѨÙÊ_»∞ giH˜ H˘`«Î J=HÍâßÅ∞
HõeÊOK«|_®¤~Ú. J~Ú`Õ 19= â◊`å|ÌO =Úy¿ã<å\˜H˜ `«‰õΩ¯= ã¨OYºÖ’<Õ L#fl ÉèÏ~°fÜ«∞
q^•º=O`«∞Å∞ ÃÑ^ŒÌ Z`«∞Î# x~°∞^ÀºQÆ ã¨=∞㨺#∞ Z^Œ∞~˘¯<åfl~°∞. ÃÑ·QÍ Z‰õΩ¯= "Õ`«<åÅ∞
ÅaèOKÕ L^ÀºQÍÅhfl POˆQ¡Ü«ÚňH i[~üfiKÕÜ«∞|_®¤~Ú.
„a\©+π =Å㨠áêÅ# HÍ~°}OQÍ Ô~·`«∞Å∞ JkèHõOQÍ #+ì̈áÈÜ«∂~°∞. "åi ѨO@Ö’
J`«ºkèHõ ÉèÏQÍxfl Éè∂í q∞ tã¨∞,Î W`«~° Ѩ#∞flÅ ~°∂ѨOÖ’ „ѨÉ∞íè `«fiO ÖψQã¨∞‰õΩ<Õk. Éè∂í ™êfi=ÚÅ∞,
=_ô¤"åºáê~°ã¨∞ÎÅ∞ "åiÃÑ· |Å=O`«OQÍ ~°∞^ŒÌ|_®¤~°∞. =$uÎ^•~°∞Å∞, ǨÏã¨ÎHõàÏHÍ~°∞Å∞ ‰õÄ_®
™ê„=∂[º"å^ŒO`À #+ì̈áÈÜ«∂~°∞. KÕu=$`«∞ΊѨi„â◊=∞ ѨÓiÎQÍ ^≥|ƒux KÕu=$uÎ^•~°∞ʼnõΩ
Z@∞=O\˜ „Ѩ`åº=∂flÜ«∞ Láêkè ÖˉõΩO_® áÈ~ÚOk. nx Ѷ¨e`«OQÍ g~°∞ ™ê„=∂[º"å^Œ
=ºuˆ~Hõ áÈ~å@OÖ’ H©ÅHõ áê„`« fã¨∞‰õΩ<åfl~°∞. 1918 =~°‰õΩ ÉèÏ~°fÜ«∞ HÍi‡‰õΩÅ∞ ^Œ∞~°ƒù~°
67
Ѩiã≤÷`«∞Å =∞^茺, Jã¨O`«$Ñ≤ÎHõ~°OQÍ =∞#∞QÆ_» ™êyOKå~°∞. J`«ºkèHõ HÍÅO "å~°∞ ¿Ñ^ŒiHõѨÙ
w`« Hõ<åfl WOHÍ kQÆ∞=Ö’<Õ L<åfl~°∞. „a\©+π ™ê„=∂[º"å^Œ áêÅ# HÍ~°}OQÍ<Õ W@∞=O\˜
Ѩiã≤÷`«∞Å∞ `«Öˇ`åÎÜ«∞x „Hõ=∞„Hõ=∞OQÍ J~°ÌO KÕã¨∞‰õΩ<åfl~°∞. nO`À ÉèÏ~°fÜ«∞ HÍi‡‰õΩÅ∞
ã¨=∞~°jÅ ™ê„=∂[º"å^Œ =ºuˆ~Hõ "≥·Yix fã¨∞‰õΩ<åfl~°∞.
1858 `«~°∞"å`« Jaè=$kÌ K≥Ok# ÉèÏ~°fÜ«∞ ÃÑ@∞ì|_ç^•~°∞Å∞ „a\©+π
ÃÑ@∞ì|_ç^•~°∞Å`À áÈ\©Ñ¨_Õ ã≤÷uH˜ KÕ~°∞‰õΩ<åfl~°∞. „a\©+π „ѨÉèí∞`«fi "åºáê~°, ^èŒ~°Å, ~°"å}Ï,
JiúHõ q^è•<åÅ∞ `«=∞ Jaè=$kúH˜ J_»¤OH˜QÍ L<åflÜ«∞x "å~°∞ ÉèÏqOKå~°∞. J~Ú`Õ Pã¨∞ÎÅ∞
HõeæL#fl "å~°∞ q^Õj áêʼnõΩÅ`À "≥#∞"≥O@<Õ „Ѩ`«ºHõΔOQÍ áÈ~å\ÏxH˜ ã≤^ŒÌѨ_»ÖË^Œ∞. 1919
`«~°∞"å`« "ÕQÆOQÍ Jaè=$kú K≥O^Œ∞`«∞#fl *ÏfÜ≥∂^Œº=∂xH˜ PiúHõOQÍ ã¨Ç¨Ü«∞Ѩ_®¤~°∞.
"Õ∞^è•q=~°æO KåÖÏ H©ÅHõ"≥∞ÿ# áê„`« áÈ+≤OzOk. „áê~°OÉèíOÖ’ „a\©+π áêÅ#
Ѩ@¡ g~°∞ ™ê#∞‰õÄÅOQÍ L<åfl~°∞. ÉèÏ~°`ü PiúHõOQÍ, ~å[H©Ü«∞OQÍ P^èŒ∞xHõ`«
ã¨O`«iOK«∞HÀ=_®xH˜ „a\©+π LѨÜ≥∂QÆѨ_»∞`«∞O^Œx "å~°∞ ÉèÏqOKå~°∞. J~Ú`Õ ÉèÏ~°`ü‰õΩ
áêi„âßq∞Hõ ™êOˆHuHõ Ѩi*Ï˝<åxfl `«~°eOK«_®xH˜ „a\©+π J<åã¨HõÎ`« K«∂Ѩ_»O, =~°∞ã¨QÍ
ã¨OÉèíqOz# Hõ~°∞=ÙÅ#∞ x"åiOK«_»OÖ’ Pã¨H˜Îx K«∂ѨHõáÈ=_»O`À "åi Pâ◊Å∞
==∞‡Ü«∂º~Ú. ^Õâßxfl ã¨"≥∞ÿHõºO KÕÜ«∞_®xH˜ |^Œ∞Å∞ „a\©+π „ѨÉèí∞`«fiO =∞`«`«`åfixfl,
‰õΩÅ`«`åfixfl, „áêOfÜ«∞ "å^•xfl „áÈ`«ûÇ≤ÏOzOk. D Ѷ∞¨ @#Å`À "Õ∞^è•q =~°Oæ PÖ’K«#Ö’
Ѩ_Oç k. ÉèÏ~°`#ü ∞ ^ÀK«∞HÀ=_»OÖ’ =∂„`«"∞Õ „a\©+π Pã¨HÎ̃ K«∂ѨÙ`ÀO^Œx "å~°∞ „QÆÇÏ≤ OKå~°∞.
qq^èŒ ^Œâ◊Ö’¡ HÍO„ÔQãπ ã¨fiÉèÏ=O
HÍO„ÔQãπ‰Ωõ "≥Ú`«OÎ =¸_»∞ ^ŒâÖ◊ ’¡ XˆH q^è"Œ ∞≥ #ÿ ™ê=∂lHõ ѨÙ<åk ÖË^∞Œ . q∞`«"å^Œ
^ŒâÖ◊ ’ Hˆ =ÅO Ѩ@}ì POQÆ¡ q^Œº<åi˚Oz# ÉèÏ~°fÜ«ÚňH Ѩiq∞`«=∞~ÚOk. `«~åfiu HÍÅOÖ’
=∂ki H͉õΩO_® D ^Œâ◊Ö’ áêi„âßq∞Hõ, "å}˜[º |∂~°∞˚"åÅ∞ QÍx, [g∞O^•~°∞¡,
Éèí∂™êfi=ÚÅ∞ QÍx HÍO„ÔQãπÖ’ KÕ~°ÖË^Œ∞. nx Ѷ¨e`«OQÍ D ^Œâ◊Ö’x ~å[H©Ü«∞ HÍ~°ºHõ~°ÎÅ∞
"åi r=<å^è•~°O HÀã¨O "åˆ~ ã¨OáêkOK«∞HÀ"åeû L#flO^Œ∞# "åi ~å[H©Ü«∞ ã¨OѶ¨∂Å∞
x^èŒ∞Å H˘~°`«`À JÖÏ¡_®~Ú. D ^Œâ◊Ö’ gi L^Œº=∞O KåÖÏ `«‰õΩ¯= ™ê÷~ÚÖ’<Õ L#flO^Œ∞#
ÃÑ^ŒÌ Z`«∞Î# PiúHõ ã¨Ç¨Ü«∞O ÖˉõΩO_®<Õ ~å[H©Ü«∞ HÍ~°º„Hõ=∂Å#∞ x~°fiÇ≤ÏOKå~°∞.
Ju"å^Œ ^Œâ◊Ö’ ^Õâ◊OÖ’x H˘xfl „áêO`åÖ’¡ ~å[H©Ü«∞ K≥·`«#ºO HõeæOK«_»OÖ’
Ju"å^Œ∞Å∞ q[Ü«∞O ™êkèOK«_»O`À D HÍÅOÖ’ HÍO„ÔQãπ‰õΩ ™ê=∂lHõ ѨÙ<åkQÍ Ñ¨@ì}
H˜Ok™ê÷~Ú =∞^躌 `«~Q° uÆ =~åæÅ∞ ÅaèOKå~Ú. Ju"å^Œ∞Å∞ „Ѩ*ÏhHÍ#O`«\ h˜ L^Œº=∞OÖ’H˜
fã¨∞‰õΩ~å"åÅx LѨ<庙êÅ∞ WzÛ#ѨÊ\˜H© q∞`«"å^Œ∞Å∞ =∂kiQÍ<Õ =∞^躌 `«~Q° uÆ „Ѩ[Å#∞
ã‘fiÜ«∞ K≥·`«#ºO ^•fi~å =∂ˆ~ÛO^Œ∞‰õΩ „Ѩܫ∞uflOKå~°∞. Ô~·`åOQÍxfl, HÍi‡Hõ =~åæxfl g~°∞
L^Œº=∞OÖ’H˜ fã¨∞‰õΩ~åÖËHõáÈÜ«∂~°∞.

68
 QÍO^èÕÜ«∞ HÍÅOÖ’<Õ Ô~·`«∞Å∞, HÍi‡‰õΩÅ∞ *ÏfÜ≥∂^ŒºOÖ’H˜ =KåÛ~°∞. J~Ú`Õ D
HÍÅOÖ’<Õ ÃÑ@∞ì|_ç^•~°∞Å∞ ‰õÄ_® XHõ =~°Oæ QÍ L^Œº=∞OÖ’H˜ „Ѩ"tÕ Oz PiúHOõ QÍ ã¨Ç¨ Ü«∞O
KÕÜ«∞_»O ^•fi~å K«∞~°∞ÔH·# áê„`« áÈ+≤OK«_»O ‰õÄ_® `«‰õΩ¯"Õg∞ HÍ^Œ∞.1918 `«~°∞"å`« z#fl
[g∞O^•~°∞¡, Éèí∂™êfi=ÚÅ∞, "åºáê~°∞Å∞, =_ô¤ "åºáê~°ã¨∞ÎÅ∞ ÃÑ^ŒÌ ã¨OYºÖ’ L^Œº=∞OÖ’H˜
~å=_»O =∞~À =ÚYº Ѩi}Ï=∞O.
„áê~°OÉèí *ÏfÜ«∞"å^Œ∞Å∞, Ju"å^Œ *ÏfÜ«∞"å^Œ∞Å =∞^茺 áÈeHõ
q^è • <åÅ∞, HÍ~° º „Hõ = ∂ʼnõ Ω ã¨ O |Okè O z „áê^è Œ q ∞Hõ O QÍ<Õ „áê~° O Éè í
*ÏfÜ«∞"å^Œ∞ʼnõΩ, Ju"å^Œ *ÏfÜ«∞"å^Œ∞ʼnõΩ =∞^茺 `Õ_®Å∞ L<åfl~Ú. D HÍ~°}OQÍ<Õ
„áê~°OÉèí HÍÖÏxfl q∞`«"å^Œ HÍÅO(1885–1905) Jx, D HÍÅOÖ’ Ѩx KÕã≤# "åix
q∞`«"å^Œ∞Åx, P `«~åfiu HÍÅOÖ’ Ѩx KÕã≤# "åix Ju"å^Œ∞Åx, 1905–19 =∞^茺
HÍÖÏxfl Ju"å^Œ HÍÅ=∞x, 1919–47 =∞^茺 HÍÖÏxfl QÍO^èÕÜ«∞ HÍÅ=∞x qÉèílOKå~°∞.
ÉèÏ~°`« *ÏfÜ≥∂^Œº=∂xfl ÃÑ· q^èŒOQÍ =¸_»∞ ^Œâ◊Å∞QÍ qÉèílOK«_»O Ѩ@¡ KåÖÏ =∞Ok
J#∞‰õÄÅOQÍ<Õ L#flѨÊ\˜H© P ^Œâ◊Ö’¡ [iy# Ѩi}Ï=∂Å∞, =∂~°∞ÊÅ∞ Ѩ@¡ KåÖÏ =∞OkH˜
aè#fl"≥∞ÿ# Jaè„áêÜ«∂Å∞ L<åfl~Ú. „áê~°OÉèí *ÏfÜ≥∂^Œº=∞O ÖË^• q∞`«"å^Œ ^Œâ◊QÍ Ñ≤eKÕ
HÍÅO #∞O_ç Ju"å^Œ ^Œâ◊‰õΩ =∂ˆ~ „Hõ=∞OÖ’ [iy# H˘xfl Ѩi}Ï=∂Å#∞, =∂~°∞ÊÅ#∞
KåÖÏ=∞Ok q㨇iOKå~°∞. H˘xflO\˜H˜ =∞s Z‰õΩ¯= „áê^è•#º`« W=fi_»"≥∂ ÖËHõ `«Ñ¨ÙÊQÍ
"åºMϺxOK«_"» ∂≥ [iyOk.
„áê~°OÉèí *ÏfÜ«∞"å^Œ∞Å ÖË^• q∞`«"å^Œ∞Å HÍ~°º„Hõ=∂Å∞
^ÕâßxH˜ ~å[H©Ü«∞ =∂~°∞Ê HÀã¨O q∞`«"å^Œ∞Å∞ „Ѩ`«ºHõΔ áÈ~å\Ïxfl <≥~°Ñ¨ÖË^Œ∞.
^•xH˜ |^Œ∞Å∞QÍ KåÖÏ ~å[H©Ü∞« q[Ü«∂Å ™ê^è#Œ HÀã¨O Hõ$+≤ KÕâß~°∞. g\˜Ö’¡ =ÚYº"≥∞Oÿ k
ÉèÏ~°`« „Ѩ[Å#∞ XHõ ^Õâ◊OQÍ SHõºO KÕÜ«∞_»O. *ÏfÜ«∞ ~å[H©Ü«∞ "ÕkHõ#∞ U~åÊ@∞ KÕâß~°∞,
„a\©+π ™ê„=∂[º"å^Œ ^ÀÑ≤_ô ã¨fiÉèÏ"åxfl ZuÎ K«∂áê~°∞, P^è∞Œ xHõ ~å[H©Ü∂« Å#∞ „Ѩ"âÕ Ã◊ Ñ\Ïì~∞° ,
ÉèÏ~°fÜ«ÚÖ’¡ P`«‡ qâßfi㨠ÉèÏ=##∞ ÃÑOá⁄OkOKå~°∞, ÉèÏ~°`üÖ’ P^èŒ∞xHõ ÃÑ@∞ì|_ç^•s
PiúHõ =º=ã¨÷ ÃÑOѨÙ^ŒÅ‰õΩ Hõ$+≤ KÕâß~°∞. ÉèÏ~°`ü JO`å XHõ ã¨"≥∞ÿHõº ^Õâ◊OQÍ ~°∂á⁄O^•eû
LO^Œx, ÉèÏ~°`ü JO`å XˆH ^Õâ◊=∞<Õ ÉèÏ=# „Hõ=∞„Hõ=∞OQÍ<Õ =ã¨∞ÎO^Œx, JO`« ã¨∞ÅÉèíOQÍ
D ÅHõΔ ºO <≥~°"Õ~°^Œx "åiH˜ J=QÍǨÏ# LOk. ‰õΩÅ,=∞`«, „áêOfÜ«∞ ÉèË^•Å‰õΩ Jf`«OQÍ
„Ѩ[Ö’¡ *ÏfÜ«∞SHõº`« ÉèÏ"åxfl ÃÑOá⁄OkOKÕO^Œ∞‰õΩ ~å[H©Ü«∞ <åÜ«∞‰õΩÅO`å x~°O`«~°O
Ѩx KÕÜ∂« Å<Õ J=QÍǨÏ# ‰õÄ_® "åi‰õΩOk. L=∞‡_ç PiúH,õ ~å[H©Ü∞« HÍ~°º„Hõ=∂Å P^è•~°OQÍ
ÉèÏ~°`« „Ѩ[Å#∞ SHõºO KÕ¿ã L^ÕÌâ◊ºO`À<Õ q∞`«"å^Œ∞Å∞ PiúHõ, ~å[H©Ü«∞ _ç=∂O_»¡#∞
~°∂á⁄OkOKå~°∞. qq^èŒ „áêO`åÅ∞, =∞`åÅ∞, ™ê=∂lHõ ѨÙ<å^Œ∞ʼnõΩ K≥Ok# „Ѩ[ÅO^ŒiH©
JOwHÍ~°Ü≥∂Qƺ=∞ÜÕ∞º *ÏfÜ«∞ ~å[H©Ü«∞ "ÕkHõ#∞ U~åÊ@∞ KÕÜ«∂Åx ÉèÏqOKå~°∞. ˆH=ÅO
=∞Oz „ѨÉèí∞`«fiO HÀã¨"Õ∞ HÍHõ „Ѩ*Ï™êfi=∞º ã¨fiѨiáêÅ# HÀã¨O JdÅ ÉèÏ~°`« ™ê÷~ÚÖ’
69
~å[H© Ü « ∞ HÍ~° º „Hõ = ∂Å∞ x~° fi Ç≤ Ï OKÕ ÅHõ Δ ºO`À D ~å[H© Ü « ∞ "Õ k Hõ # ∞
U~åÊ@∞KÕÜ«∂Å#∞‰õΩ<åfl~°∞. *ÏfÜ«∞ ~å[H©Ü«∞ "ÕkHõ#∞ U~åÊ@∞ KÕ¿ãO^Œ∞‰õΩ, `«^•fi~å
^Õâ◊OÖ’x qq^èŒ „áêO`åÅ *ÏfÜ«∞"å^Œ∞Å =∞^茺 ^ŒQÆæi ã¨O|O^è•Å∞, ¿ãflǨÉèÏ=O
ÃÑOá⁄OkOKåÅ<Õ L^ÕÌâ◊O`À ÉèÏ~°`« *ÏfÜ«∞ HÍO„ÔQãπ#∞ U~°ÊiKå~°∞.
„áê~°OÉèOí #∞O_ç ‰õÄ_® q∞`«"å^Œ∞Å∞ ÉèÏ~°`ü `«Ñʨ xã¨iQÍ „Ѩ*Ï™êfi=∞º ã¨fiѨiáêÅ#
"≥·Ñ¨Ù "≥à◊√ÎO^Œx qâ◊fiã≤OKå~°∞. J~Ú`Õ "≥#∞"≥O@<Õ Wk ™êkèOKåÅx "å~°∞ _ç=∂O_£
KÕÜ«∞ÖË^Œ∞. nxH˜ |^Œ∞Å∞QÍ „Hõ=∞„Hõ=∞OQÍ ™êkèOK«∞HÀ"åÅ<Õ "≥·Yi fã¨∞‰õΩ<åfl~°∞. "åi
`«HõΔ} ~å[H©Ü«∞ _ç=∂O_»∞¡ =∂„`«O KåÖÏ Ñ¨iq∞`«OQÍ L<åfl~Ú. „áê~°OÉèíOÖ’ LxH˜Ö’
L#fl âßã¨# =∞O_»à◊¡#∞ qãÎ̈iOK«_»O, ã¨O㨯iOK«_»O ^•fi~å „Ñ¨Éèí∞`«fiOÖ’ ÉèÏ~°fÜ«ÚʼnõΩ
JkèHõ ™ê÷~ÚÖ’ J=HÍâ◊O HõeÊOKåÅx _ç=∂O_£ KÕâß~°∞. =∞O_»à◊¡ JkèHÍ~åÅ∞
qãÎ̈ $`«Ñ¨~°KåÅx, „Ѩ[ÅKÕ`« Z#∞flHÀ|_ç# =∞O_»e ã¨Éèí∞ºÅ JkèHÍ~åÅ#∞ ÃÑOKåÅx "å~°∞
_ç=∂O_£ KÕâß~°∞. D K«\ÏìÅ`À ÉèÏ~°fÜ«ÚÅ∞ ÃÑ^ŒQÌ Í ™êkèOK«∞‰õΩ#flk Ug∞ ÖËHáõ È~Ú#ѨÊ\˜H©
1892, 1909 ÉèÏ~°`« âßã¨#=∞O_»à◊¡ K«\ÏìÅ∞ q∞`«"å^Œ∞Å „Ѩܫ∞`åflÅ∞ HÍ~°}OQÍ<Õ
P"≥∂kOK«|_®¤~Ú. 19= â◊`å|ÌO `«~°∞"å`« q∞`«"å^Œ∞Å∞ "åi ~å[H©Ü«∞ _ç=∂O_»¡Ö’
Ѩ^Œ∞#∞`ÕÖÏ~°∞. "åi _ç=∂O_»∞¡ H˘kÌáê\˜ ã¨O㨯~°}ňH Ѩiq∞`«O H͉õΩO_® „a\©+π
PkèÑ`¨ º« OÖ’x HÔ #_®, J„¿ãeì Ü«∂ ã¨fiѨiáêÅ# =Åã¨Å =∂ki ÉèÏ~°`Öü ’#∂ âßã¨# =º=ã¨,÷
PiúHõ JOâßÅÃÑ· ÉèÏ~°fÜ«ÚʼnõΩ Ñ¨ÓiÎ xÜ«∞O„`«} LO_®Åx _ç=∂O_£ KÕâß~°∞. D
_ç=∂O_£#∞ „áê~°OÉèíOÖ’ 1904Ö’ ^•^•ÉèÏ~Ú <Ò~Àr =ÚO^Œ∞‰õΩ fã¨∞‰õΩ~åQÍ P `«^Œ∞Ѩi
HÍÅOÖ’ 1905Ö’ QÀYÖË H˘#™êyOKå~°∞.
„a\©+π ™ê„=∂[º"å^ŒÑÙ¨ ^ÀÑ≤_ô ã¨fiÉèÏ"åxfl ZuÎK∂« Ѩ_O» , ÉèÏ~°`Öü ’ „a\©+π áêÅ<å
"≥·Yix „Ѩ[Ö’¡ „ѨKå~°O KÕÜ«∞_»O ‰õÄ_® q∞`«"å^Œ∞Å J*ˇO_®Ö’ =ÚYº"≥∞ÿ# JOâ◊O.
"åºáê~°O, Ѩi„â◊=∞Å∞, ÃѶ·<å<£û J#∞ =¸_»∞ ~°∂áêÖ’¡ [~°∞QÆ∞`«∞#fl PiúHõ ^ÀÑ≤_ôÃÑ· "å~°∞
^Œ$+≤ì ÃÑ\Ïì~°∞. ÉèÏ~°`« PiúHõ =º=ã¨÷ „a@<£ÃÑ· ѨÓiÎQÍ P^è•~°Ñ¨_ÕÖÏ LO_»_»"Õ∞ „a\©+π
™ê„=∂[º"å^ŒOÖ’x =ÚYº"≥∞ÿ# JOâ◊OQÍ „QÆÇ≤ÏOz# "å~°∞ ÉèÏ~°`ü#∞ =Å㨠PiúHõ =º=ã¨÷QÍ
~°∂á⁄Okã¨∞#Î fl „a\©+π „ѨÜ∞« `åflÅ#∞ "å~°∞ QÆ\ Qì˜ Í =ºuˆ~H˜OKå~°∞. =Ú_ç ã¨~∞° ‰õΩʼnõΩ ã¨~Ñ° ~¨¶ å
KÕ¿ã ^Õâ◊OQÍ ÉèÏ~°`ü#∞ =∂~°Û_®xfl, „a\©+π L`«ÊuÎ^•~°∞ʼnõΩ =∂Ô~¯\òQÍ =∂~°Û_®xfl, q^Õj
ÃÑ@∞ì|_»∞ʼnõΩ XHõ ˆHO„^ŒOQÍ =∂~°Û_®xfl "å~°∞ QÆ\ì̃QÍ =ºuˆ~H˜OKå~°∞. JO`ÕHÍHõ PiúHõ
rq`«OÖ’x „Ѩu JOâ◊OÖ’#∂ ã¨fi„ѨÜ∂≥ [<åÅ∞ ZÖÏ ^≥|ƒuO@∞<åflÜ≥∂ q=iOKå~°∞.
'`«~e° OѨ٠ã≤^•ÌO`åxfl („_≥~Ú<£ käÜ∞« s)— „a\©+π ™ê„=∂[º"å^Œ =ºuˆ~Hõ q=∞~°≈‰õΩ
XHõ „Ѩ^è•# PÜ«Ú^èŒOQÍ "å_»∞‰õΩ<åfl~°∞. Z@∞=O\˜ „ѨuѶ¨ÅO ÖˉõΩO_®<Õ ÉèÏ~°`ü ^Õâ◊ѨÙ
ÃÑ@∞ì|_çx, ã¨OѨ^Œ#∞ „a@<£‰õΩ `«~°eOK«_®xfl "å~°∞ „ѨtflOKå~°∞. ÉèÏ~°`ü #∞O_ç q^Õj
PiúHõ ^ÀÑ≤_ç '`«~°eOѨٗ ~°∂ѨOÖ’ ã¨Ê+ì̈OQÍ Hõ#Ѩ_çOk. `«~°eOѨÙÃÑ· ^•_ç KÕÜ«∞_»O ^•fi~å
q∞`«"å^Œ∞Å∞ ™ê„=∂[º"å^ŒÑ¨Ù PiúHõã¨∂„`åÅ#∞ „ѨtflOKå~°∞. nx ^•fi~å =Å㨠^ÀÑ≤_ç
70
ZO`« f„=OQÍ LO^À ™ê=∂#∞ºÅ∞ ‰õÄ_® J~°úO KÕã¨∞HÀQÆeQÍ~°∞. nxH˜`À_»∞ =Å㨠Kè«„@O
P^è•~°OQÍ =ÚYº"≥∞ÿ# „ѨÉèí∞`«fi PiúHõ q^è•<åʼnõΩ =ºuˆ~HõOQÍ KåÖÏ PO^Àà◊#Å#∞
x~°fiÇ≤ÏOKå~°∞. L^•Ç¨Ï~°}‰õΩ 1857 #∞O_ç 1880 =∞^茺 HÍÅOÖ’ kQÆ∞=∞`«∞ÅÃÑ· \ÏiѶπ
_»∂º\©Å `˘ÅyOѨىõΩ =ºuˆ~HõOQÍ, 1849–96 =∞^茺 HÍÅOÖ’ #∂Å∞ÃÑ· ZÔH· û*ò _»∂º\©Å
qkèOѨÙ#‰õΩ =ºuˆ~HõOQÍ JdÅ ÉèÏ~°`« ™ê÷~ÚÖ’ â◊HÎ̃=O`«"≥∞ÿ# PO^Àà◊# x~°fiÇ≤ÏOKå~°∞.
D PO^Àà◊#Å∞ ^Õâ◊"åºÑÎ̈OQÍ „Ѩ[Ö’¡ *ÏfÜ«∞ ÉèÏ=##∞ ÃÑOá⁄OkOK«_®xH˜, ÉèÏ~°`üÖ’
„a\©+π áêÅ# Jã¨Å∞ ÅHΔͺÅ#∞, „ѨÜ≥∂[<åÅ#∞ `≥eÜ«∞*ˇÑ¨Ê_®xH˜ ÉÏQÍ LѨHõiOKå~Ú.
ÉèÏ~°`#ü ∞ „a\©+π ^ÀKÕã∞¨ OÎ ^Œx, ^•x HÍ~°}OQÍ<Õ ¿ÑkiHõO, PiúHõ "≥#∞HõÉÏ@∞`«#O ÃÑiyO^Œx
„Ѩ*Ïaè„áêÜ«∞O HõÅæ_®xH˜ q∞`«"å^Œ∞Å Jxfl „Ѩܫ∞`åflÅ∞ ^ÀǨÏ^ŒÑ¨_®¤~Ú.
„Ѩ[Å ™œ~°fiÉè∫=∂kèHÍ~°O P^è•~°OQÍ P^è∞Œ xHõ ~å[H©Ü∂« Å#∞ ‰õÄ_® q∞`«"å^Œ∞Å∞
„Ѩ"Õâ◊ÃÑ\Ïì~°∞. ~å[H©Ü«∂Å<Õq áêÅHõ=~åæʼnõΩ =∂„`«"Õ∞ Ѩiq∞`«=∞<Õ ÉèÏ=# ãÔ̈~·OkHÍ^Œx
„Ѩ[ʼnõΩ K≥Ñʨ QÆeQÍ~°∞. ~å[H©Ü∞« q^Œº#∞, ~å[H©Ü∞« HÍ~°º„Hõ=∂Å#∞ qã¨iÎ OKÕO^Œ∞‰õΩ ÉèÏ~°`«
*ÏfÜ«∞ HÍO„ÔQãπ`À ã¨Ç¨ J<ÕHõ ~å[H©Ü∞« ã¨Oã¨Å÷ #∞ ™ê÷ÑO≤ Kå~°∞. #∂`«# ~å[H©Ü∞« ÉèÏ"åÅ∞,
"åãÎ̈= P^è•~°OQÍ #∂`«# "Õ∞^èÀ "≥·Yi, #∂`«# PiúHõ, ~å[H©Ü«∞, ™ê=∂lHõ ÅHΔͺÅ∞,
~å[H©Ü«∞ x~å‡}OÖ’ #∂`«# Ѩ^ŒÌ`«∞Å∞, áÈ~å@O, „ѨuѶ¨∞@#Ö’ #∂`«# â◊‰õΩÎÅ P^è•~°OQÍ
D Hõ$+≤ [iyOk. Wk Ãã·^•ÌOuHõ`«, q^è•#O, ã¨OѶ¨∞x~å‡}O, <åÜ«∞Hõ`«fiOÖ’#∂ =∂~°∞ʉõΩ
^ÀǨÏ^ŒO KÕã≤Ok. P^èŒ∞xHõ ~å[H©Ü«∂Å QÆ∞iOz ÉèÏ~°fÜ«ÚʼnõΩ `≥eÜ«∞#O`«=~°‰õΩ ÅHõΔ ºO
=∞~À q^è Œ O QÍ LOk. "åi áêʼnõ Ω Å‰õ Ω =ºuˆ ~ Hõ O QÍ ~å[H© Ü « ∞ OQÍ „Ѩ [ ÅO`å
ã¨OѶ¨∞\˜`«=∞=fi_»O J<Õk ‰õÄ_® ÉèÏ~°fÜ«ÚʼnõΩ H˘`«Î q+¨Ü«∞O. P `«~°∞"åf HÍÅOÖ’
q∞`«"å^Œ∞Å Hõ$+≤ <≥=∞‡kQÍ ™êyOk. ™ê=∂#∞ºÅ#∞ P^èŒ∞xHõ ~å[H©Ü«∂Ö’¡H˜ fã¨∞H˘x
~å=_®xH˜ ^•^•Ñ¨Ù J~°ú â◊`å|Ì HÍÅO Ѩ\ ì̃Ok.
ÉèÏ~°`üÖ’ P^èŒ∞xHõ ÃÑ@∞ì|_ç^•s PiúHõ =º=ã¨÷ Jaè=$kúx „áÈ`«ûÇ≤ÏOKåÅx ‰õÄ_®
q∞`«"å^Œ∞Å∞ ÉèÏqOKå~°∞. ÉèÏ~°`« ã¨O„Ѩ^•Ü«∞ ‰õΩ\©~° Ѩi„â◊=∞Å∞ ^≥|ƒu#_®xH˜, P^èŒ∞xHõ
Ѩi„â◊=∞Å Jaè=$kúx J_»∞¤HÀ=_®xH˜ „a\©+π PiúHõ q^è•<åÖË HÍ~°}=∞x "å~°∞ ã¨Ô~·#
suÖ’ ÉèÏqOKå~°∞. ÉèÏ~°`« Ô~·ÖËfiÅ∞, áê¡O>Ë+¨<£, Ѩi„â◊=∞Ö’¡ ÃÑ^ŒÌZ`«∞Î# q^Õj ÃÑ@∞ì|_ç
kQÆ∞=∞ux q∞`«"å^Œ∞Ö’¡ KåÖÏ=∞Ok =ºuˆ~H˜OKå~°∞. W^Õ [iy`Õ ÉèÏ~°`« ÃÑ@∞ì|_ç^•~°∞Å∞
#+ì̈áÈ=_»"Õ∞HÍHõ ÉèÏ~°`« PiúHõ, ~å[H©Ü«∞ =º=ã¨÷ÃÑ· „a\©+π Ѩ@∞ì =∞iO`« ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞Ok.
¿Ñ^ŒiHõO x~°∂‡Å#‰õΩ Ñ¨iëê¯~°OQÍ Jxfl ~°OQÍÖ’¡#∂ ÉèÏ~°fÜ«ÚÅ rq`åÅ#∞
P^è∞Œ hHõiOKåÅx, JO^Œ∞‰õΩ P^è∞Œ xHõ Ѩi„â◊=∞Å#∞ Jaè=$kú KÕÜ∂« Åx, nxH˜ ÃÑ@∞ì|_ç^•s
PiúHõ =º=ã¨÷ 㨄Hõ=∞"≥∞ÿ# ѨÙ~ÀQÆu `«Ñ¨Êxã¨~°x "å~°∞ _ç=∂O_£ KÕâß~°∞. J~Ú`Õ j„Ѷ¨∞QÆu
áêi„âßq∞H©H~õ } ° ‰õΩ ÃÑ^ŒÌ Z`«∞#Î „ѨÉ∞íè `«fi ã¨Ç¨ Ü«∞O`Àáê@∞ Kèås˚Å ~°H}
Δõ q^è•#O J=ã¨~O° .
„ѨÉ∞íè `«fi ÉϺO‰õΩÅ ^•fi~å PiúHõ ~å~ÚfÅ∞, ~°∞}ÏÅ∞, „QÍO@∞Å ~°∂ѨOÖ’ ÉèÏ~°`« Ѩi„â◊=∞ʼnõΩ
ã¨Ç¨Ü«∞O KÕÜ«∂Åx "å~°∞ „a\©+π „ѨÉèí∞`åfixfl _ç=∂O_£ KÕâß~°∞. q^ÕâßÅ #∞O_ç JѨÙÊÅ∞
71
fã¨∞H˘x ÉèÏ~°`üÖ’ Y~°∞Û KÕã¨∞HÀ=_»O ^•fi~å, ÉèÏ~°fÜ«ÚÅ „Ѩ"ÕâßxH˜ Hõ+ì̈"≥∞ÿ# J~Ú`Õ
áêi„âßq∞Hõ Jaè=$kúH˜ H©ÅHõ"≥∞ÿ# ã‘ìÖò =∞iÜ«Ú "≥∞ÿxOQ∑ ÖÏO\˜ „ѨÉèí∞`«fi Pnè#OÖ’x
Ѩi„â◊=∞Ö’¡ ÉèÏ~°fÜ«∞ ÃÑ@∞ì|_ç^•~°∞ʼnõΩ ~å~ÚfÅ∞ W=fi_»O ^•fi~å, áêi„âßq∞Hõ, "å}˜[º
ã¨=∂Kå~åxfl ¿ãHõiOK«∞H˘x JOkѨÙK«∞ÛHÀ=_»O ^•fi~å, ™êOˆHuHõ q^Œº#∞ „áÈ`«ûÇ≤ÏOK«_»O
^•fi~å ÉèÏ~°fÜ«∞ Ѩi„â◊=∞Å∞ Jaè=$kú K≥O^Œ∞`åÜ«∞x q∞`«"å^Œ∞Å∞ ÉèÏqOKå~°∞.
Ju"å^Œ∞Å HÍ~°ºH„ =õ ∂Å∞
Ju"å^Œ∞Å HÍ~°º„Hõ=∂Å∞ ‰õÄ_® q∞`«"å^Œ∞Å HÍ~°º„Hõ=∂Å ÖÏQÍ<Õ L<åfl~Ú.
q∞`«"å^Œ∞Å HÍ~°º„Hõ=∂Å P^è•~°OQÍ<Õ Ju"å^Œ∞Å∞ `«=∞ HÍ~°º„Hõ=∂Å#∞ xi‡OK«∞‰õΩ<åfl~°∞.
"åiÖψQ ÉèÏ~°`üÖ’x „a\©+π áêÅ<å ã¨fiÉèÏ"åxfl ZuÎK«∂Ѩ_»OÃÑ· „Ѩ^è•# ^Œ$+≤ì ÃÑ\Ïì~°∞.
HÍh XHõ =ÚYº"≥∞#ÿ JOâ◊OÖ’ q∞`«"å^Œ∞Å`À qÉèkË OKå~°∞. Ju"å^Œ∞Å∞ ã¨OѨÓ~°‚ ã¨fi~å*Ϻxfl
_ç=∂O_£ KÕÜ«∞QÍ q∞`«"å^Œ∞Å∞ =∂„`«O J„¿ãìeÜ«∂, ÔH#_® =Åã¨Ö’¡ =∂ki „Ѩ*Ï™êfiq∞Hõ
ã¨fiO`« „ѨÉèí∞`«fi U~åÊ@∞#∞ _ç=∂O_£ KÕâß~°∞. J~Ú`Õ gi^ŒÌi ~å[H©Ü«∞ ÖHΔͺ֒¡ ÃÑ^ŒÌQÍ
`Õ_® ÖË^Œ∞. ~å[H©Ü«∞ JkèHÍ~°O Ѩ@¡ Ju"å^Œ∞Å ÔHO`« „â◊^ŒÌ LO^À q∞`«"å^Œ∞ʼnõΩ ‰õÄ_®
JO`Õ LOk. "åã¨Î"åxH˜ uÅH± ‰õÄ_® KåÖÏ ã¨O^Œ~åƒùÖ’¡ *ÏfÜ≥∂^Œº=∞O ÅHΔͺʼnõΩ
ã¨O|OkèOz q∞`«"å^Œ∞ʼnõΩ `«#‰õΩ =∞^茺 ÃÑ^ŒÌQÍ `Õ_®Å∞ ÖË=x ¿Ñ~˘¯<åfl~°∞. q∞`«"å^Œ∞Å∞
ã¨OѨÓ~°‚ ã¨fi~å[ºO HÀã¨O _ç=∂O_£ KÕÜ«∞HõáÈ=_®xH˜ „Ѩ^è•# HÍ~°}O JѨÊ\˜H˜ WOHÍ J
Ѩiã≤÷u ~åÖË^Œx ÉèÏqOK«_»"Õ∞. Pã¨HÎ̃Hõ~° q+¨Ü«∞"Õ∞=∞O>Ë uÅH± ‰õÄ_® H˘O`« "≥#H˜¯ "≥o¡
ã¨OѨÓ~°‚ ã¨fi~å[ºO _ç=∂O_£ #∞O_ç ã¨fi`«O„`« „ѨuѨuÎ _ç=∂O_£‰õΩ `«QÆæ_»OÖ’ Uq^èŒOQÍ#∂
ã¨OHÀzOK«ÖË^Œ∞. P q^èŒOQÍ q∞`«"å^Œ∞Å∞, Ju"å^Œ∞Å =∞^茺 „áê^èŒq∞Hõ `Õ_®Å∞ "åi
HÍ~°º„Hõ=∂Ö’¡QÍx, ~å[H©Ü«∞ ÅHΔͺ֒¡ QÍx ÖË=Ù. J~Ú`Õ J@∞=O\˜ `Õ_®ÖË"≥∞ÿ<å LO>Ë
"åi q^è•<åÖ’¡ L<åflÜ«∂ ÖËHõ J#∞‰õΩ#fl ÖHΔͺÅ#∞ ™êkèOK«_»OÖ’ J#∞ã¨iOz# áÈ~å\ÏÅ
Ѩ^ŒÌ`«∞Ö’¡ L<åflÜ«∂ J<Õk =∞#O ѨijeOKåe. =∞~À q^èŒOQÍ K≥áêÊÅO>Ë `Õ_®
HÍ~°º„Hõ=∂Ö’¡QÍx ÖË^• Ug∞ KÕÜ«∂Ö<Õ ^•O\’¡ ÖË^Œ∞. HÍh q^è•<åÖ’¡ ÖË^• U q^èŒOQÍ
KÕÜ«∂Å<Õ ^•O\’¡ `Õ_® LOk.
q∞`«"å^Œ∞Å q^è•<åÅ∞
q^è•<åÅ∞ ÖË^• ~å[H©Ü«∞ Ѩx Ѩ^ŒÌ`«∞Å∞, >ˇH˜flH±Å∞ „áê~°OÉèí *ÏfÜ«∞"å^Œ∞ʼnõΩ
q∞`«"å^Œ∞Å<Õ ¿Ñ~°∞ xKåÛ~Ú. "åi q^è•<åÅ∞ JѨÊ\˜ K«@ì ѨikèÖ’<Õ xÜ«∞=∞|^ŒÌ"≥∞ÿ#
~å[H©Ü∞« ѨÙ~ÀQÆu HÀã¨O ~å*ϺOQÆ|^ŒÌ áÈ~å\ÏňH Ѩiq∞`«=∞Ü«∂º~Ú. "åi HÍ~°º„Hõ=∂Å#∞
PK«~}° Ö’ ÃÑ@ì_®xH˜ KåÖÏ ~°HÍŠѨ^`ÌŒ ∞« Å#∞ J#∞ã¨iOKå~°∞. ™êfiO`«O„`«ºO HÀã¨O áÈ~å@O
âßOuÜ«Ú`«OQÍ, ~°HõÎ~°Ç≤Ï`«OQÍ [~°QÍÅx q∞`«"å^Œ∞Å∞ ÉèÏqOKå~°∞. XHõ 㨄Hõ=∞ Ѩ^ŒÌu
„ѨHÍ~°O ~å[H©Ü∞« ѨÙ~ÀQÆu [~°QÍÅx ÉèÏqOKå~°∞. JÖÏ [~°QxÆ Ñ¨HOΔõ Ö’ "åi HÍ~°º„Hõ=∂Å#∞
J=∞Å∞Ѩ~°K«_»O QÍx, "åi ~å[H©Ü«∞ ÖHΔͺÅ#∞ ™êkèOK«QÆÅ=∞<Õ Hõh㨠Jâ◊ HÍh LO_Õk
72
HÍ^Œx "å~°∞ ÉèÏqOKå~°∞. JѨÊ\˜ Ѩiã≤÷`«∞Ö’¡ ÉèÏ~°fÜ«ÚÅ∞ qÉèílOѨ|_ç LO_ç, "åiÖ’
*ÏfÜ«∞"å^Œ P^è∞Œ xHõ ÉèÏ=# Ö’Ñ≤Oz#O^Œ∞# `å=Ú fã¨∞‰õΩ#fl "≥Y· i ã¨~Ô O· ^Õ#x q∞`«"å^Œ∞Å∞
ÉèÏqOKå~°∞. ^•xH˜`À_»∞ JѨÊ\˜Hˆ LK«Ûã≤u÷ Ö’ L#fl „a\©+π ™ê„=∂[º"å^•xfl ZkiOK«_®xH˜
JO`«H<õ åfl „Ѩ`åº=∂flÜ«∞O ÖË^xŒ ÉèÏqOKå~°∞. JѨÊ\˜ =~°‰Ωõ q^ÕjÜ«ÚÅ#∞ `«iq∞H˘>ËOì ^Œ∞‰õΩ
ÉèÏ~°fÜ«ÚÅ∞ [iÑ≤# (1857 ™êÜ«Ú^èŒ u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞`À ã¨Ç¨) ~°HõÎáê`« u~°∞QÆ∞ÉÏ@¡hfl
ѨÓiÎQÍ qѶŨ =∞Ü«∂ºÜ«∞x q∞`«"å^Œ∞Å∞ ÉèÏqOKå~°∞. nO`À ™êfi`«O„`«º ™ê^è#Œ ‰õΩ âßOuÜ«Ú`«,
~°HõÎ~°Ç≤Ï`« L^Œº=∞"Õ∞ â◊~°}º=∞x QÆ\ ˜ìQÍ ÉèÏqOKå~°∞. q∞`«"å^Œ HÍÅOÖ’x =ÚYº"≥∞ÿ#
<åÜ«∞Hõ`«fi=∞O`å D "≥·YiˆH Hõ@∞ì|_ç L<åfl~°∞. J~Ú`Õ `«~åfif HÍÅOÖ’ D "≥·Yi #∞O_ç
H˘O`«=∞Ok "≥·^˘ey# ã¨O^Œ~åƒùÅ∞<åfl~Ú.
nxH˜`À_»∞ ™ê=∂#º [<åxH˜ q∞`«"å^Œ∞Å∞ `«=∞ ѨxÖ’ =ÚYº"≥∞#ÿ áê„`«x=fiÖË^∞Œ .
JѨÊ\˜ HÍÖÏxH˜ ~å[H©Ü«∞ HÍ~°º„Hõ=∂Å∞ q^•º=O`«∞ňH Ѩiq∞`«=∞"åfiÅx ÉèÏqOKå~°∞.
nxH˜ HÍ~°}O ~å[H©Ü«∞ HÍ~°º„Hõ=∂Ö’¡ q^•º=O`«∞Å∞ áêÖÁæO>Ë ã¨iáÈ`«∞O^Œx "å~°∞
ÉèÏqOKå~°∞. "åi ÉèÏ=#‰õΩ q∞Oz# q+¨Ü«∞"Õ∞=∞O>Ë JѨÊ\˜ Ѩiã≤÷`«∞Ö’¡ P q^èŒOQÍ
Ѩiq∞u qkèOK«∞HÀ=_»O `«Ñ¨Êx ã≤÷u. H˘xfl ã¨O^Œ~åƒùÖ’¡ ~å[H©Ü«∞ HÍ~°º„Hõ=∂Ö’¡ ™ê=∂#º
[<åxfl ÉèÏQÆ™êfi=∞ºO KÕÜ«∂eû# J=ã¨~°O "åiH˜ HõxÑ≤Oz#ѨÊ\˜H© n~°…HÍÅO áê@∞
™ê=∂#º[#O ™êfi`«O„`«º áÈ~å@OÖ’ ѨxKÕÜ«∞QÆÅ~°<Õ qâßfiã¨O q∞`«"å^Œ∞ʼnõΩ ÖË^Œ∞.
J~Ú`Õ ™ê=∂#∞ºÖ’¡x J*Ï˝<åxfl, x~°¡HΔͺxfl =∂„`«"Õ∞ K«∂ã≤# q∞`«"å^Œ∞Å∞ "åiÖ’x
â◊HÎ̃x, Ѩ@∞ì^ŒÅ#∞, `åºQÍÅ∞ KÕ¿ã ™ê=∂~åúºxfl, g~Àz`« áÈ~å@â◊HÎ̃x K«∂_»ÖËHõáÈÜ«∂~°∞.
nO`À ™ê=∂#∞ºÅ#∞ ~å[H©Ü∞« OQÍ K≥`· #« ºO KÕã≤ "åix ã¨g∞HõiOKÕ „Ѩ„H˜Ü∞« KåÖÏ <≥=∞‡kQÍ
™êyOk. aè#fl "≥·~°∞^蕺Å∞ QÆÅ ÉèÏ~°`« ã¨=∂*Ïxfl ѨÓiÎQÍ ~å[H©Ü«∞OQÍ K≥·`«#º=O`«O KÕã≤
ã¨OѶ¨∞\˜`«O KÕã≤# `«~°∞"å`Õ ™ê„=∂[º"å^•xH˜ =ºuˆ~HõOQÍ ã¨=∞~°jÅ „Ѩ*Ï áÈ~å\ÏÅ∞
x~°fiÇ≤ÏOKåÅx q∞`«"å^Œ∞Å∞ ÉèÏqOKå~°∞. P q^èŒOQÍ „Ѩ*ÏѨÙ<åk ÖËHõáÈ=_»O`À "åi
~å[H©Ü«∂Å∞ q∞`«"å^ŒOQÍ =∂~å~Ú. J~Ú`Õ ™ê=∂#º „Ѩ[Å#∞ K≥·`«#º=O`«O KÕã≤
ã¨g∞HõiOz ã¨OѶ∞¨ \˜`O« KÕ¿ã J=ã¨~åxfl QÆ∞iÎOK«_O» Ö’ q∞`«"å^Œ∞Å∞ ѨÓiÎQÍ qѶŨ =∞Ü«∂º~°x
K≥ѨÊÖËO. HÍh P Ѩx KÕÜ«∞_®xH˜ |^Œ∞Å∞ "åix ™ê^蕺™ê^蕺Šã¨=∞㨺 Z‰õΩ¯=QÍ
„ѨÉèÏq`«O KÕã≤Ok.
„Ѩ*Ï =∞^ŒÌ`«∞ ÖËHõáÈ=_»O`À q∞`«"å^Œ∞Å∞ `«Ñ¨Êxã¨Ô~· "åi ~å[H©Ü«∞
HÍ~°ºHõÖÏáêÅ#∞ PO^Àà◊<å, „ѨKå~åxH˜ =∂„`«"Õ∞ Ѩiq∞`«O KÕã¨∞HÀ"åeû =zÛOk.
ã¨=∂"ÕâßÅ∞ [~°Ñ¨_»O, f~å‡<åÅ∞ KÕÜ«∞_»O, Ñ≤\ ˜+¨#∞¡ ÃÑ@ì_»O "åi „Ѩ^è•# ~å[H©Ü«∞
ѨxQÍ LOk. ã¨=∂"ÕâßÖ’¡ J`«∞º#fl`« ~å[H©Ü«∞, "Õ∞^èÀ Ѩi}˜`À LѨ<庙êÅ∞ WzÛ#ѨÊ\˜H©
f~å‡<åÖ’¡ „Ѩ*ÏHõ~°¬Hõ _ç=∂O_»¡<Õ P"≥∂kOKå~°∞. Ѩ„uHõÅ ^•fi~å ~ÀE „ѨÉèí∞`åfixfl
q=∞i≈ã¨∂ÎO@∂<Õ „ѨÉèí∞`«fi L#fl`« JkèHÍ~°∞ʼnõΩ, „a\©+π áê~°¡"≥∞O\ò‰õΩ KåÖÏ Ñ≤\ ˜+¨#∞¡
ѨOÑ≤OKå~°∞. "åã¨Î"åÅ∞, ÉèÏ~°fÜ«ÚÅ "å^Œ#Å`À D Ñ≤\ ˜+¨#∞¡#∞ KåÖÏ *Ï„QÆ`«ÎQÍ
~°∂á⁄OkOKå~°∞. D Ñ≤\ ˜+¨#∞¡ „ѨÉèí∞`åfixH˜ q[˝Ñ≤Î KÕÜ«∞_®xˆH ѨOÑ≤#ѨÊ\˜H© =ÚYº
73
ÖHõΔ ºO =∂„`«O ÉèÏ~°`« „Ѩ[Å#∞ K≥`· #« º=O`«O KÕÜ∞« _»O. q∞`«"å^Œ∞Å∞ KÕã#≤ =∞~À =ÚYº"≥∞#ÿ
~å[H©Ü«∞ Hõ~°Î=ºO „a\©+π „ѨÉèí∞`åfixfl, „a\©+π „Ѩ*Ïaè„áêÜ«∂xfl „ѨÉèÏq`«O KÕã≤ J#∞‰õΩ#fl
=∂~°∞ÊÅ#∞ ™êkèOK«_»O. q∞`«"å^Œ∞Å∞ „áê~°OÉèíOÖ’ „a\©+π "åiH˜ ÉèÏ~°`üÖ’ L#fl "åãÎ̈=
Ѩiã≤÷`«∞Å∞ `≥eÜ«∞=x ÉèÏqOKå~°∞. nO`À Ñ≤\ ˜+¨#¡ ^•fi~å, „a@<£Ö’ K«∞~°∞ÔH·# ~å[H©Ü«∞
„ѨKå~°O ^•fi~å „a\©+π „Ѩ[ʼnõΩ, ~å[H©Ü«∞ <åÜ«∞‰õΩʼnõΩ J=QÍǨÏ# HõeÊOKÕ Hõ$+≤ KÕâß~°∞.
"åѨ"Î åxH˜ ^•^•ÉèÏ~Ú <Ò~Àl `«# rq`«OÖ’, P^•Ü«∞OÖ’ Z‰õΩ¯= ÉèÏQÆO „a@<£ „Ѩ[Å#∞,
„a\©+π ~å[H©Ü«∞ <åÜ«∞‰õΩÅ#∞ ÉèÏ~°`ü ã¨=∞㨺ŠѨ@¡ K≥·`«#ºO KÕ¿ãO^Œ∞‰õΩ KÕѨ\ ì̃# „ѨKå~å
HÍ~°º„Hõ=∂xˆH Y~°∞Û ÃÑ\Ïì~°∞. ÉèÏ~°`« „Ѩ=ÚY <åÜ«∞‰õΩÅ∞ ‰õÄ_® `«~°∞K«∞QÍ „a@<£ "≥o¡
„ѨKå~°O KÕ¿ã"å~°∞.
q∞`«"å^Œ∞Å∞ `«Ñ¨Êxã¨~°~Ú fã¨∞‰õΩ#fl =∞~À Ѩ^ŒÌu n~°…HÍŠѨi}Ï=∞ „Hõ=∞OÖ’
~å[H©Ü«∞ ǨωõΩ¯Å∞, „Ѩ*Ï™êfiq∞Hõ ã¨fiÜ«∞O áêÅ# ™ê^èŒ# HÀã¨O "å~°∞ J#∞ã¨iOz# XuÎ_ç
ÃÑOKÕ =ӺǨÅ∞. g\˜<Õ Ñ≤–ã≤–Ñ≤ =ӺǨÏO Jx „Ѩ=ÚYOQÍ JO\Ï~°∞ („ÃÑ[~ü– HÍO„Ѩ"∞≥ *ÿ ò
– „ÃÑ[~ü). D =ӺǨÏOÖ’ <åÅ∞QÆ∞ =ÚMϺOâßÅ∞ L<åfl~Ú. "≥Ú^Œ\ ˜k ÉèÏ~°`üÖ’ QÍx,
„a@<£Ö’ QÍx ~å[H©Ü«∞ Hõ$+≤, PO^Àà◊# ^•fi~å =Å㨠JkèHÍ~°∞ÅÃÑ· XuÎ_ç ÃÑOz `«HõΔ}
_ç=∂O_»¡#∞ ™êkèOK«∞HÀ=_»O. Ô~O_Àk `«y#O`« XuÎ_ç fã¨∞‰õΩ~å=_»O ^•fi~å „a\©+π
„ѨÉèí∞`«fiO ~å~ÚfÅ∞ WKÕÛO^Œ∞‰õΩ HõzÛ`«OQÍ „Ѩܫ∞uflã¨∞ÎOk. Wk KåÖÏ H©ÅHõ"≥∞ÿ# JOâ◊O.
„a\©+π K«~º° Å HÍ~°}OQÍ =KÕÛ =∂~°∞ÊʼnõΩ „a\©+π „ѨÉ∞íè `«fiO ‰õÄ_® `«Ñʨ xã¨iQÍ ã¨ÇϨ Hõiã¨∞OÎ k.
=¸_Àk „Ѩu ~å~Úuh YzÛ`«OQÍ LѨÜ∂≥ yOK«∞HÀ"åe. nO\’¡ =Å㨠„ѨÉ∞íè `«fi ã¨ÇϨ HÍ~åxfl
gÖˇ·#O`« Z‰õΩ¯=QÍ LѨÜ≥∂yOK«∞HÀ"åe. <åÅ∞QÀk „Ѩu ~år H˘O`« ѨÙ~ÀQÆuH˜
LѨÜ≥∂QÆѨ_®e. P `«~°∞"åu JOâßxfl Ѩi+¨¯iOK«∞HÀ<ÕÖÏ P ~år LO_®e. HÍ=Ù#
PO^Àà◊#, XuÎ_ç uiy "≥O@<Õ „áê~°OaèOKåe. D q^èŒ"≥∞ÿ# L^Œº=∞O ÉèÏ~°`« ~å[H©Ü«∞
JkèHÍ~° ÅHΔͺxfl ™êkèOKÕ=~°‰õΩ H˘#™êQÆ∞`«∂<Õ LO_®e. ÉèÏ~°`« q^•º=O`«∞Å∞, „a\©+π
„Ѩ*Ï™êfi=∞º "å^Œ∞Å „Ѩ*Ïaè„áêÜ«∞â◊H˜Î „a\©+πÃÑ· XuÎ_ç ÃÑOKÕO^Œ∞‰õΩ ã¨iáÈ`«∞O^Œx
q∞`«"å^Œ∞Å∞ ÉèÏqOKå~°∞. J~Ú`Õ q∞`«"å^Œ∞Å ÉèÏ=#Å#∞ Ju"å^Œ∞Å`Àáê@∞ P HÍÅO
<å\˜ =Å㨠áêʼnõΩÅ∞ H˘\ì̃áêˆ~âß~°∞. J~Ú`Õ 1905 `«~°∞"å`« ~å[H©Ü«∞ XuÎ_ç Z`«∞ÎQÆ_»Å∞
Uq^èŒOQÍ =∂~åÜ«∞<Õk Ѩije^•ÌO
Ju"å^Œ∞Å q^è•<åÅ∞
Ju"å^Œ∞Ö’¡ H˘O^Œ~∞° Ãã^· •ÌOuHõOQÍ q∞`«"å^Œ∞Å "≥Y· ~Ô #· âßOuÜ«Ú`«, ~°H~Îõ Ç° Ï≤ `«
áÈ~å\Ïxfl qÉèËkOKå~°∞. J~Ú`Õ PK«~°}Ö’ =∂„`«O q∞`«"å^Œ∞ŠѨ^ŒÌ`«∞Å<Õ áê\˜OKå~°∞.
D Ѩiã≤÷uH˜ HÍ~°}O ^èŒ#=O`«∞Å∞ `«=∞ „ѨÜ≥∂[<åÅ#∞ `å`å¯eHõOQÍ<≥·<å
#+ì̈Ѩ~°∞K«∞HÀ=_®xH˜ ã≤^ŒÌOQÍ ÖËHõáÈ=_»"Õ∞. D q+¨Ü«∞OÖ’ Ju"å^Œ∞ʼnõΩ, q∞`«"å^Œ∞ʼnõΩ
=∞^茺 L#fl XˆH XHõ `Õ_® JÇ≤ÏO㨠Ѩ@¡ "åi "≥·YiÖ’ =∂„`«"Õ∞. PK«~°}Ï`«‡Hõ Ѩiã≤÷`«∞Å∞
74
‰õÄ_® JÖψQ L#flO^Œ∞# q∞`«"å^Œ∞Ö’¡ J`«ºkèHõ=∞Ok =ºH˜ÎQÆ`«OQÍ JÇ≤ÏO™ê "≥·Yix
fã¨∞HÀ=_®xH˜ W+ì̈Ѩ_®¤~°∞. Ju"å^Œ∞ʼnõΩ =∂„`«O PK«~°} Ѩ~°OQÍ JÇ≤ÏO™êÜ«Ú`«OQÍ<Õ
LO_®eû# Ѩiã≤÷u `«ÖˇuÎOk. D HÍ~°}OQÍ<Õ Ju"å^Œ∞Å∞ Ç≤ÏOã¨#∞ YO_çOK«ÖË^Œ∞,
J^Õq^èŒOQÍ "å~°O`«@ "å~°∞QÍ Ç≤ÏO™ê`«‡Hõ Ѩ^ŒÌ`«∞ʼnõΩ áêÅÊ_»ÖË^Œ∞.
=∞s =ÚYºOQÍ „a\©+π ™ê„=∂[º"å^•xH˜ =ºuˆ~HõOQÍ „Ѩ*Ï áÈ~å\ÏÅ#∞
xi‡OKåÅx Ju"å^Œ∞Å∞ „Ѩܫ∞uflOKå~°∞. "åãÎ̈"åxH˜ q∞`«"å^Œ∞Å, Ju"å^Œ∞Å q^è•<åÖ’¡
W^Õ =ÚYº"≥∞ÿ# `Õ_®. uÅH±, aÑ≤<£K«O„^Œ áêÖò, ÖÏÖÏÅ[Ѩu~åÜü∞Å∞ „Ѩ[Åâ◊HÎ̃ÃÑ· Z#ÖËx
#=∞‡HÍxfl LOKå~°∞. ™ê„=∂[º"å^•xH˜ =ºuˆ~HõOQÍ n~°…HÍÅ áÈ~å\Ïxfl H˘#™êyOKÕ
™ê=∞~°úºO ÉèÏ~°`« „Ѩ[Ö’¡ LO^Œx qâ◊fiã≤OKå~°∞. „ѨÉèí∞`«fi J}˜z"Õ`« „Ѩ*Ï L^Œº=∂xfl
xsfi~°ºO KÕÜ«∞ÖË^Œx "å~°∞ ÉèÏqOKå~°∞. „Ѩ[Å#∞ K≥·`«#º=O`«∞Å#∞ KÕÜ«∞_»O, "åix
=ÚO^Œ∞‰õΩ #_çÑO≤ K«_O» , ™ê„=∂[º"å^•xfl `«iq∞H˘\ÏìÅ#fl "åi HÍOHõ#Δ ∞ Ѩ\ +˜ Oì¨ KÕÜ∞« _»O
`«^•fi~å J`«∞º#fl`« ~å[H©Ü«∞ áÈ~å\Ïxfl x~°fiÇ≤ÏOKåÅ<Õk gi PÖ’K«#. PHÍ~°}OQÍ<Õ
™ê=∂#º „Ѩ[Å#∞ ~å[H©Ü∞« „H˜Ü∂« jÅHõOQÍ =∂ˆ~ÛO^Œ∞‰õΩ "≥Ú^Œ\ ˜ K«~º° QÍ ™ê„=∂[º"å^•xH˜
=ºuˆ~HõOQÍ „Ѩ*Ï áÈ~å\ÏÅ#∞ xi‡OKåÅx "å~°∞ „Ѩܫ∞uflOKå~°∞. q^•º=O`«∞Å∞,
™ê=∂#∞ºÅ#∞ J#∞ã¨O^è•#O KÕÜ«∞_»OÃÑ· =∂\Ï¡_®~°∞.
q∞`«"å^Œ, Ju"å^Œ HÍÖÏÅ =∞^茺 L#fl D `Õ_®#∞ QÆ∞iÎã¨∂Î<Õ Pâ◊Å∞, PK«~°}‰õΩ
<ÀK«∞HÀ=_»O =∞^茺 L#fl `Õ_®#∞ ‰õÄ_® QÆ∞iÎOKåe. L^•Ç¨Ï~°}‰õΩ ÉˇOQÍÖò Ju"å^Œ
L^Œº=∞O LK«Ûã≤÷uÖ’ L#fl HÍÅOÖ’ Ô~·`åOQÍxfl ã¨g∞HõiOK«ÖË^Œ∞. Ju"å^Œ q^•º=O`«
~å[H©Ü∞« HÍ~°ºHõ~Åΰ ∞, ™ê=∂#∞ºÅ =∞^躌 L#fl JQÍ^è•xfl `«y# ™ê÷~ÚÖ’ ‰õÄ_® ѨÓiOK«Ö^Ë ∞Œ .
"åã¨Î"åxH˜ P ÅHΔͺxfl ZÖÏ KÕ~°∞HÀ"åÖ’ ‰õÄ_® Ju"å^Œ∞ʼnõΩ `≥eÜ«∞^Œ∞. PK«~°}Ö’
q∞`«"å^Œ HÍÅOÖ’<Õ *ÏfÜ«∞"å^Œ K«„@OÖ’H˜ =zÛ# H˜Ok ™êú~Ú =∞^茺`«~°QÆu „Ѩ[Ö’¡H˜
Ju"å^Œ∞Å∞ L^Œº=∂xfl =∞iO`« Ö’`«∞QÍ fã¨∞ÔHà◊¡QÆeQÍ~°∞.
Ju"å^Œ∞Å∞ ~å[H©Ü«∞ HÍ~åºK«~°} >ˇH˜flH±Å#∞ Jaè=$kú KÕÜ«∞_®xH˜ |^Œ∞Å∞
J`«∞º#fl`« ™ê÷~Ú ~å[H©Ü«∞ áÈ~å\ÏÅ#∞ x~°fiÇ≤ÏOKå~°∞. =∞~À =∂@Ö’¡ K≥áêÊÅO>Ë
Ju"å^Œ∞Å∞ q∞`«"å^Œ∞Å PO^Àà◊<å ~°∂áêÅ#∞ ѨHõ¯#ÃÑ\˜ì ™ê^è•~°} „ѨuѶ¨∞@#Öˇ·#
„ѨÉèí∞`«fiO`À ã¨Ç¨ÏHõiOK«_®xH˜ x~åHõ~°}, „ѨÉèí∞`«fi ¿ã=Å∞, HÀ~°∞ìÅ∞, „ѨÉèí∞`«fi áê~î°âßÅÅ∞,
HõàÏâßÅÅ#∞ |Ç≤Ï+¨¯iOK«_»O ÖÏO\˜ áÈ~å\ÏʼnõΩ Ñ≤Å∞ѨÙxKåÛ~°∞. J~Ú`Õ D~°Hõ"≥∞ÿ#
áÈ~å\Ïxfl ‰õÄ_® ѨÓiÎQÍ "å~°∞ J=∞Å∞KÕÜ«∞ÖËHõáÈÜ«∂~°∞. nx HÍ~°}OQÍ q∞`«"å^Œ∞Å
Hõ<åfl Ju"å^Œ∞Å áÈ~å@O Z‰õΩ¯= ã¨=∞~°jÅOQÍ, Z‰õΩ¯= „ѨuÉèÏ=O`«OQÍ L#flѨÊ\˜H©
ã¨~Àfi`«Î=∞"≥∞ÿ# PO^Àà◊# HÍÖËHõáÈ~ÚOk. Ju"å^Œ∞Å "≥·Ñ¶¨ÅºO qѨ¡="å^Œ f„="å^•xH˜
^•sfã≤Ok. Ju"å^Œ∞Ö’¡ Z‰õΩ¯==∞Ok q∞`«"å^Œ∞ʼnõΩ, `«=∞‰õΩ =∞^躌 #∞#fl `Õ_®Å#∞ `«ÑÙ¨ ÊQÍ
x~°fizOz# HÍ~°}OQÍ ("≥q· ^躌 "≥∞#ÿ ~å[H©Ü∂« Å#∞ ~°∂á⁄OkOK«_®xH˜ |^Œ∞Å∞ Ju"å^Œ∞Å∞
75
'HÍ~åºK«~°}— =∞iÜ«Ú `åºQÍÅ ‰õΩ JkèHõ „áê^è•#º`« WKåÛ~°∞) 'HÍ~åºK«~°}— =∞iÜ«Ú
`åºQÍÅ Ãã·^•ÌOuHõ P^è•~°OQÍ L^Œº=∞OÖ’ Zky# Ü«Ú=‰õΩÅ∞ ã¨=∞~°jÅ PO^Àà◊##∞
`«ÑÙ¨ ÊQÍ J~°Oú KÕã∞¨ H˘x 'HÍ~åºK«~}° —#∞ _ç=∂O_£ KÕã≤ =ºH˜QÎ `Æ « f„="å^ŒO "≥Ñ· Ù¨ "≥ÚQÆ∞Kæ ∂« áê~°∞.
ã¨OѨÓ~°‚ ã¨fi~å[º ™ê^èŒ# HÀã¨O Ju"å^Œ∞Å∞ ‰õÄ_® q∞`«"å^Œ∞Å =∂kˆ~ Ñ≤–ã≤–Ñ≤
=ӺǨ<Õfl J#∞ã¨iOKå~°∞. `«H}Δõ "Õ∞ ™êfi`«O„`«ºO HÀã¨O Ju"å^Œ∞Å∞ ѨÅ∞=∂~°∞¡ Ñ≤Å∞ѨÙWzÛ#
HÍ~°}OQÍ "åi =ӺǨ`«‡Hõ "≥·Yi =∞~À q^èŒOQÍ LO^Œx ã¨∞<åÜ«∞ã¨OQÍ `«Ñ¨ÙÊ^À=
Ѩ\ ì̃OK«_®xH˜ P™ê¯~°"Õ∞~°Ê_çOk. "åãÎ̈"åxH˜ J@∞=O\˜ Ñ≤Å∞ѨÙÅ∞ "≥Ú`«ÎO =ӺǨÏOÖ’ XHõ
ÉèÏQÆO. J@∞=O\˜ „Ѩu Ñ≤Å∞Ѩ٠`«~°∞"å`« `«HõΔ}, ã¨OѨÓ~°‚ ã¨fi~å*ϺxH˜ H˘kÌQÍ <Õ~°∞QÍ
ã¨O|O^è=Œ ÚO_Õ _ç=∂O_»#¡ ∞ ‰õÄ_® =ÚO^Œ∞‰õΩ fã¨∞‰õΩ=KåÛ~°∞.. P q^èOŒ QÍ 1905 `«~∞° "å`«
=∂iOk „áê^èŒq∞Hõ =ӺǨÏ"≥∞ÿ# Ñ≤–ã≤–Ñ≤ =ӺǨÏO HÍ^Œ∞. Ju"å^Œ∞Å∞ <Õ~°∞QÍ „a\©+π
áêʼnõΩÅ#∞ "≥àQ¡◊ ˘@ì_®xH˜ ѨxKÕÜ∞« ÖË^∞Œ . `«=∞ xÜ«∞O„`«}Ö’ L#fl „Ѩ*Ï L^Œº=∂Å ÉÏã¨@`À
K«~Û° Å >ˇHfl˜ H±ÃÑ<· Õ JkèHõ „â◊^ÌŒ ÃÑ\Ïì~∞° . Ju"å^Œ∞Å∞ "≥Ú`«OÎ g∞^Œ „a\©+π "åi`À =º=ǨÏiOKÕ
Ѩ^ŒÌ`«∞Ö’¡, XuÎ_çx ÃÑ@ì_»OÖ’ =∂~°∞ÊÅ∞ `≥KåÛ~°∞. "åi _ç=∂O_»¡ ™ê^èŒ# HÀã¨O ÃÑ^ŒÌZ`«∞Î#
„Ѩ*Ï XuÎ_xç ÃÑ\Ïì~∞° . "Õ∞^è•=ÙÅ #∞O_ç „Ñ¨*ÏÉÏǨïà◊ºOÖ’H˜ =∂~å~°∞. Ñ≤\ +˜ #¨ ∞¡, f~å‡<åÅ∞
ѨOÑ≤OKÕ ã≤÷u #∞O_ç „Ñ¨^Œ~°≈#Å∞, ^èŒ~åflÅ∞, ÉèÏs™ê÷~Ú „Ѩ*Ï L^Œº=∂Å#∞ xi‡OKÕ ã≤÷uH˜
=KåÛ~°∞. "å~°∞ ÃÑ\˜#ì _ç=∂O_»Ö¡ ’ ZO`À `Õ_® LO_»_O» `Àáê@∞ KåÖÏ Ñ¨\ +˜ Oì¨ QÍ L<åfl~Ú.
Ju"å^ŒO Ñà ~°∞QÆ∞^ŒÅ =∞iÜ«Ú 1907Ö’ HÍO„QÔ ãπ peHõ
Ju"å^ŒO ÃÑ~°∞QÆ∞^ŒÅ‰õΩ HÍ~°}ÏÅ∞
"≥Ú^Œ\ ˜QÍ ÉèÏ~°`üÖ’ „a\©+π =Å㨠áêÅ# ^ÀÑ≤_ô ã¨fiÉèÏ=O Ѩ@¡ ÉèÏ~°fÜ«ÚÖ’¡
„Hõ=∞„Hõ=∞OQÍ K≥·`«#ºO ÃÑiyOk. „a\©+π áêÅ# J<å~ÀQƺ PiúHõ Ѩi}Ï=∂Å HÍ~°}OQÍ
1896 #∞O_ç 1900 =~°‰õΩ =~°∞ã¨QÍ Hõ~°∞=ÙÅ∞ ã¨OÉèíqOKå~Ú. q∞`«"å^Œ∞Å PO^Àà◊#
Ѩ^ŒÌ`«∞Å(ã¨=∂"ÕâßÅ∞, f~å‡<åÅ∞, Ñ≤\ ˜+¨#∞¡, âßã¨#=∞O_»à◊¡Ö’ LѨ<庙êÅ∞) "≥·Ñ¶¨ÅºO
HÍ~°}OQÍ f„="≥∞ÿ# ~å[H©Ü«∞ HÍ~°º„Hõ=∂Å∞, ã¨=∞~°jÅ áÈ~å\ÏÅ∞ [~°QÍÅ<Õ _ç=∂O_£
ÉèÏ~°`« „Ѩ[Ö’¡ ÃÑiyOk. 1892 ÉèÏ~°`« H“xûà◊¡ K«@ìO ÉèÏ~°fÜ«ÚʼnõΩ f„="≥∞ÿ# Jã¨O`«$Ñ≤Îx
HõeæOzOk. nxH˜ `À_»∞ „a\©+π „ѨÉèí∞`«fi J}˜z"Õ`« q^è•<åÖˇ·# (1) uÅH±`Àáê@∞
*ÏfÜ«∞"å^•xfl „ѨKå~°O KÕã≤# W`«~° Z_ç@~°¡#∞ *ˇ·Å∞áêÅ∞ KÕÜ«∞_»O (1897),
(2) qKå~°} ÖˉõΩO_® <å^äŒ∂ ™È^Œ~°∞Å ^Õâ◊ |Ç≤Ïëê¯~°O (1897), (3) *ÏfÜ«∞"å^Œ=∞x
JO>Ë <Õ~°OQÍ ¿Ñ~˘¯O@∂ K«@ì ã¨=~°} (1898), Ѩ„uHÍ ¿ãfiK«Ûù#∞ xÜ«∞O„uã¨∂Î ÉèÏ~°`«
JkèHÍiHõ ~°Ç¨Ï㨺 K«@ìO `Õ=_»O (1904) ÖÏO\˜ <ÕѨ^䌺OÖ’ „Ѩ*Ï HÍ~åºK«~°}
J=ã¨~=° ∞x(L^Œº=∂xfl „Ѩ[ʼnõΩ qã¨iÎ OK«_O» ), ™êfi`«O„`«º ™ê^è#Œ HÀã¨O "åi¬Hõ =∞Ǩã¨ÉÅíè ‰õΩ
|^Œ∞Å∞QÍ x~°O`«~°O ~å[H©Ü«∞ HÍ~°º„Hõ=∂Å∞ [~°QÍÅx KåÖÏ=∞Ok ÉèÏqOKå~°∞.

76
 nxH˜`À_»∞ D HÍÅOÖ’ ÉèÏ~°fÜ«ÚÖ’¡ P`«‡Q“~°=O ÉÏQÍ ÃÑiyOk. `«=∞#∞
`å=Ú Ñ¨iáêeOK«∞HÀQÆÅ=∞x, `«=∞ ^Õâßxfl =ÚO^Œ∞‰õΩ #_çÑ≤OK«QÆÅ=∞<Õ â◊H˜Î `«=∞Ö’
LO^Œ<Õ P`«‡qâßfiã¨O "åiÖ’ HõeyOk. JO^Œ∞=ÖË¡ ã¨fi~å[ºO „Ѩu ÉèÏ~°fÜ«Ú_ç [#‡Ç¨ÏHõ¯x,
„a\©+π "å~°∞ Jxfl ѨsHõΔÅ∂ ÃÑ\ì̃# `«~°∞"å`« ÔQez#O^Œ∞‰õΩ WKÕÛ |Ǩï=∞u HÍ^Œx uÅH±
„ѨHõ\ ˜OKå~°∞. áêâßÛ`«º q^Œº, PÖ’K«#Å „ѨÉèÏ=O, ÃÑ^ŒÌ Z`«∞Î# ÃÑiy# x~°∞^Àºy`«#∞
‰õÄ_® q㨇iOK«ÖËO. áêâßÛ`«º q^Œº ѨÙ~Àaè=$kÌ HÍ~°}OQÍ ÉèÏ~°fÜ«∞ q^•º=O`«∞Ö’¡
„Ѩ*Ï™êfi=∞ºO, *ÏfÜ«∞"å^ŒO, ã¨=¸Å ã¨O㨯~°} "å^ŒO Ѩ@¡ Q“~°=O U~°Ê_çOk. ã¨=∞~°jÅ
*ÏfÜ«∞"å^Œ ÅHΔͺÅ∞, q^è•<åŠѨ@¡ ‰õÄ_® Q“~°=O U~°Ê_çOk. nxH˜`À_»∞ D q^•º=O`«∞Å∞
x~°∞^ÀºQÆã¨=∞㨺#∞ JkèHõOQÍ Z^Œ∞~˘¯#_»O`À „a\©+π áêÅ#Ö’ D ã¨=∞㨺‰õΩ Ñ¨iëê¯~°O
^˘~°Hõ^Œ<Õ ÉèÏ=#‰õΩ =KåÛ~°∞. „a\©+π áêÅ# =Å¡ HõeˆQ ™ê=∂lHõ, ™êO㨯 $uHõ J<å~ÀQƺ
^èÀ~°}∞ŠѨ@¡ ‰õÄ_® J=QÍǨÏ# ÃÑiyOk. L^•Ç¨Ï~°}‰õΩ q^•º~°OQÆOÖ’ ã¨=∞`«∞ź"≥∞ÿ#
Jaè=$kú ÖË^Œ∞(„áê^èŒq∞Hõ, ™êOˆHuHõ q^ŒºÖ’ `«y#O`« Jaè=$kú ÖË^Œ∞). nxH˜`À_»∞ „a\©+π
q^•º =º=ã¨÷ *ÏfÜ«∞`«"å^Œ =ºuˆ~HõOQÍ LOk. nO`À *ÏfÜ«∞ q^Œº HÀã¨O =ÚYºOQÍ
qÉèí[# =ºuˆ~Hõ L^Œº=∞O =∞iÜ«Ú ã¨fi^Õj L^Œº=∞ HÍÅOÖ’ Z‰õΩ¯= Hõ$+≤ [iyOk.
g\˜H˜`À_»∞ *ÏfÜ≥∂^Œº=∞O „áê~°OÉèí HÍÅO #∞O_ç ã¨=∞~°jÅ *ÏfÜ«∞ ÉèÏ=#Å∞
„Ѩ[Ö’¡ L<åfl~Ú (ɡOQÍÖòÖ’ ~å*ò<å~åÜ«∞<£ É’ãπ, Jtfix‰õΩ=∂~ü ^Œ`ü =∞iÜ«Ú =∞Ǩ~å„+¨Öì ’
q+¨μ‚âß„ã≤Î zѨӡOHõ~üÅ∞ D ÉèÏ"åÅ#∞ "≥^Œ[ÖÏ¡~°∞).
20= â◊`å|ÌO „áê~°OÉèOí Ö’ Ju"å^Œ <åÜ«∞‰õΩÖˇ#· =∞ǨÏ~å„+¨ì #∞O_ç ÉÏÅQÆOQÍ^è~Œ ü
uÅH±, ɡOQÍÖò #∞O_ç aÑ≤<£K«O„^ŒáêÖò =∞iÜ«Ú J~°aO^À Ѷ¨∞’+π, ѨO*ÏÉò #∞O_ç
ÖÏÖÏÅ[Ѩu~åÜü∞, Jl`ü ã≤OQ∑Å∞ L^ŒƒùqOKå~°∞. PHÍÅOÖ’ ã¨OÉèíqOz# JO`«~å˚fÜ«∞
ã¨OѶ¨∞@#Öˇ·# [áê<£ ѨÙ~ÀQÆu, 1905Ö’ ~°ëêº Ñ¨~å[Ü«∞O, 1896Ö’ D^äÀÑ≤Ü«∞#¡ KÕuÖ’
W\ÏeÜ«∞<£ Ãã·#ºO F@q∞ (D Ѷ¨∞@#Å∞ Ü«¸~ÀÑ≤Ü«∞<£ PkèѨ`«º ÉèÏ=##∞ K≥^Œ~°Q˘\Ïì~Ú)
S~å¡O_£, ~°ëêº, DlѶ,ìπ @s¯Ö’ qѨ=¡ L^Œº=∂Å∞, ^ŒH}Δ˜ τѶH≤ ÍÖ’ É’~Ú~ü Ü«Ú^•úxfl(ã¨fi~å[ºO
HÀã¨O ÉèÏ~°fÜ«ÚÅ∞ áÈ~å@O KÕ¿ãO^Œ∞‰õΩ D Ѷ∞¨ @#Å∞ ã¨∂ÊùixÎ KåÛ~Ú) ^Œ$+≤Öì ’ ÃÑ@∞ìHÀ"åe.
Hõ~°̊<£ áêÅ<å „áê^è•#º`«
Ju"å^ŒO ÃÑ~°QÆ_®xH˜ `«HõΔ} HÍ~°}O ÖÏ~ü¤ Hõ~°̊<£ u~ÀQÆ=∞# áêÅ# (1889 –
1905), J`«#∞ KÕã≤# ɡOQÍÖò qÉèí[#(1905). "≥·„âßÜü∞QÍ Hõ~°˚<£ áêÅ<å HÍÖÏxfl
„áê^èqŒ ∞HõOQÍ ~Ô O_»∞ ÉèÏQÍÅ∞QÍ qÉèlí OK«=K«∞Û. "≥Ú^Œ\ ˜ <åÅ∞ˆQà◊¡ HÍÅOÖ’ J`«xH˜ ÉèÏ~°`Öü ’<Õ
HÍ^Œ∞ „a@<£Ö’#∂ ÉÏQÍ =∞^ŒÌ`«∞ ÅaèOzOk. HÍh z=i Ô~O_Õà◊¡ HÍÅOÖ’ ÉèÏ~°`üÖ’ J`«x
„Ѩu+¨ì kQÆ*ÏiOk, „a@<£ áê~°¡"≥∞O\ò`À#∂ ã¨O|O^è•Å∞ ^≥|ƒu<åfl~Ú. "≥Ú^Œ\ ˜ ^Œâ◊
HÍÅOÖ’ 12 „Ѩ^è•# ~°OQÍʼnõΩ ã¨O|OkèOz ѨiáêÅ<å ã¨O㨯~°}Å#∞ „áê~°OaèOKå~°∞.
™êQÆ∞h\˜ ~°OQÆO, Ô~·ÖËfiÅ∞, =º=™êÜ«∞ ÉϺO‰õΩÅ∞ =∞iÜ«Ú áÈbã¨∞ =º=ã¨÷‰õΩ ã¨O|OkèOz
77
Hõq∞+¨##¡ ∞ U~°ÊiKå~°∞. J`«x PiúHõ ã¨O㨯~°}Å∞ =∞Oz Ѷe¨ `åÅx=fiQÍ „^Œ=º ã¨O㨯~°}ʼnõΩ
ÃÑ^ŒZÌ `«∞#Î á⁄QÆ_Åλ ∞ ÅaèOKå~Ú. J`«#∞ `≥zÛ# HõÅHõ`åÎ =ÚxûѨÖò K«@Oì (1899) =ÚxûѨÖò
ѨiáêÅ##∞ JkèHÍ~°Ü«Ú`«O KÕã≤ ÉèÏ~°fÜ«∞ xÜ«∞O„`«}#∞ ѨÓiÎQÍ `˘ÅyOzOk. D
K«@ìO ^•fi~å fã¨∞‰õΩ#fl K«~°ºÅ∞ KåÖÏ q"å^•ã¨Ê^Œ=∞Ü«∂º~Ú. `«∞^Œ‰õΩ 1923Ö’ "å\˜x
`˘ÅyOKå~°∞. 1897–98Ö’ =zÛ# ÃÑ^ŒÌ Hõ~°∞=Ù HÍ~°}OQÍ JO`«‰õΩ=ÚO^Œ∞#fl Hõ~°∞=Ù
x|O^è#Œ Ö’¡ =∂~°∞ÊÅ∞ KÕâß_»∞. ѨO*ÏÉò Éè∂í `˘ÅyOѨ٠K«@Oì (1901) ^•fi~å Hõ~<˚° £ ~Ô `· ∞« Å#∞
Éèí∂=ÚÅ #∞O_ç `˘ÅyOK«‰õΩO_® ~°H˜ΔOKåÅx „Ѩܫ∞uflOKå~°∞. =º=™êÜ«∞ L`«ÊuÎx
ÃÑOKÕO^Œ∞‰õΩ _èçb¡Ö’x ѨәêÖ’ =º=™êÜ«∞ ™êO㨯 $uHõ Ѩiâ’^èŒ<å ã¨Oã¨÷#∞ ™ê÷Ñ≤OKå~°∞.
ã¨~ü H˘e<£ ™ê¯\ò "≥∂<ÀsѶπ P^èŒfi~°ºOÖ’ Éèí∂ 㨈~fi‰õΩ ‰õÄ_® P^ÕtOKå~°∞. qãÎ̈ $`«OQÍ
™êQÆ∞h\˜ ™œHõ~°ºO HõeÊOKåÅx ã¨~ü H˘e<£ ã¨∂zOKå~°∞. Ô~·ÖËfi x~å‡}O`Àáê@∞ W`«~°
JOâßÅ#∞ „áÈ`«ûÇ≤ÏOKÕO^Œ∞‰õΩ H˘`«QÎ Í áêi„âßq∞Hõ =∞iÜ«Ú "å}˜[º âßY#∞ „áê~°OaèOKå_»∞.
áÈbã¨∞ |ÅQÍÖ’¡x Jxfl JOâßÅ#∞ ѨijeOKÕO^Œ∞‰õΩ ã¨~ü PO„_»∂ „¿Ñ¶[~ü <Õ`«$`«fiOÖ’
áÈbãπ Hõq∞+¨<£(1901)#∞ xÜ«∞q∞OKå~°∞. D Hõq∞+¨<£ ã¨∂K«#Å P^è•~°OQÍ H˘`«Î áÈbãπ
ã¨sfiã¨∞#∞ „áê~°OaèOKå~°∞. <Õ~° QÆ∂_è»Kå~° qÉèÏQÍxfl ‰õÄ_® <≥ÅH˘ÖÏÊ~°∞. Hõ~°̊<£ "≥·„âßÜü∞
HÍÅOÖ’ H˜OQ∑ U_À Z_£=~ü¤‰õΩ JO^Œ∞ÉÏ@∞Ö’ LO_ÕO^Œ∞‰õΩ 1903Ö’ _èçb¡Ö’ Ѩ\Ïìaè¿+Hõ
^Œ~åƒ~°∞#∞ x~°fiÇ≤ÏOKå~°∞. ѨiáêÅ<å ™œÅÉèíºO ™ê‰õΩ`À ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞#fl *ÏfÜ«∞"å^•xfl
xÜ«∞O„uOKÕO^Œ∞‰õΩ Hõ~<˚° £ ɡOQÍÖò#∞ qÉèlí OKå~°∞. `«^#Œ O`«~O° ÉèÏ~°fÜ«ÚÅ∞ ã¨fi^Õj L^Œº=∞O
~°∂ѨOÖ’ „ѨuѶ¨∞@# `≥eáê~°∞. Pq^èŒOQÍ Hõ~°˚<£ ѨiáêÅ<å Ü«∞O„`åOQÆO ^•fi~å
*ÏfÜ≥∂^Œº=∂xfl W|ƒO^Œ∞Ö’¡ ÃÑ\ÏìÅx ÉèÏqOKå~°∞. "åãÎ̈"åxH˜ D XHõ¯ PÖ’K«#`À<Õ
Hõ~°̊<£ ÉèÏ~°`üÖ’ „a\˜+π Ѩiã≤÷u kQÆ*Ï~°_®xH˜ HÍ~°}=∞Ü«∂º~°∞.
1907Ö’ HÍO„QÔ ãπÖ’ peHõ‰Ωõ =¸ÖÏÅ∞
1907 <å\˜H˜ q∞`«"å^Œ∞Å∞ "åi Kåi„`å`«‡Hõ áê„`«#∞ HÀÖ’ÊÜ«∂~°∞. JѨÊ\’¡
`«‰õΩ¯= ™ê÷~ÚÖ’ L#fl ~å[H©Ü«∞ K≥·`«#ºO <ÕѨ^茺OÖ’, „áê~°OÉèíOÖ’ "å~°∞ Z^Œ∞~˘¯#fl
ã¨=∞㨺Å#∞ ^Œ$+≤Öì ’ ÃÑ@∞ì‰Ωõ O>Ë "å~°∞ K≥ÑÙ¨ ÊHÀ^Œy# q[Ü«∂Å<Õ ™êkèOKå~°∞. "åi "≥Ñ· Ö¨¶ ϺÅ∞
‰õÄ_® Z‰õΩ¯=QÍ<Õ L<åfl~Ú. ™ê=∂#º „Ѩ[ÅÃÑ· "å~°∞ #=∞‡HÍxfl LOK«ÖË^Œ∞. "åi =∞^茺
Ѩx KÕÜ«∞ÖË^Œ∞. nO`À "åiÖ’ ѨÙ<åkx á⁄O^Œ_»OÖ’ qѶ¨Å=∞Ü«∂º~°∞. "åi „ѨKå~°O
‰õÄ_® ™ê=∂#∞ºÅ‰õΩ KÕ~°ÖË^Œ∞. JdÅ ÉèÏ~°`« ™ê÷~ÚÖ’ Z@∞=O\˜ PO^Àà◊#Å#∂
x~°fiÇ≤ÏOK«ÖË^Œ∞. 1905–07 HÍÅOÖ’ 0^Õâ◊"åºÑÎ̈OQÍ ã¨fi^Õj L^Œº=∞O, q^Õj =ã¨∞Î=ÙÅ
|Ç≤Ï+¨¯~°} L^Œº=∞O [iy#ѨÊ\˜H© ^•xH˜ <åÜ«∞‰õΩÅ∞ q∞`«"å^Œ∞Å∞ HÍ~°∞. áêʼnõΩʼnõΩ
q[˝Ñ¨ÙÎÅ∞, XuÎà◊√¡ ^•fi~å PiúHõ, ~å[H©Ü«∞ ã¨O㨯~°}Å#∞ „Ѩ"Õâ◊ÃÑ\ì̃OK«QÆÅ=∞<Õ ÉèÏ=#
P^è•~°OQÍ "åi ~å[H©Ü«∂Å∞ LO_»QÍ PK«~°}Ѩ~°OQÍ D JOâ◊OÖ’ ™êkèOzOk KåÖÏ
`«‰Ωõ ¯=. "åi q∞`«"å^Œ ^èÀ~°}x˜ „a\©+π Q“~°qOKåeûOkáÈ~Ú kèHͯ~åxH˜ áêÅÊ_»∞`«∞<åfl~°x
ÉèÏqOzOk.
78
 ÉèÏ~°`« „ѨÉ∞íè `«fi "≥„· âßÜü∞QÍ ÖÏ~üq¤ ∞O\’, HÍ~°º^Œi≈QÍ *Ï<£ "≥∂~ˆ ¡ âßã¨#=∞O_»àÖ¡◊ ’
H˘`«Î ã¨O㨯~°}Å#∞ „áê~°OaèOKå~°∞. g\˜ÃÑ· q∞`«"å^Œ <åÜ«∞‰õΩÅ`À 1906Ö’ K«~°ÛÅ∞
„áê~°OaèOKå~°∞. „ѨÉ∞íè `«fiO ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞#fl „Ѩ*Ï L^Œº=∂xfl J}˜z"Õ¿ãO^Œ∞‰õΩ „ѨÜ∞« uflã¨∞#Î fl^Œx
JO^Œ~°∂ ÉèÏqã¨∞ÎO_»QÍ q∞`«"å^Œ∞Å∞ „ѨÉèí∞`«fiO`À ã¨Ç¨ÏHõiOKÕO^Œ∞‰õΩ ã¨O㨯~°}ÅÃÑ·
K«iÛOKÕO^Œ∞‰õΩ JOwHõiOKå~°∞. nO`À *ÏfÜ«∞ <åÜ«∞‰õΩÖ’¡ ѨÓiÎQÍ peHõ =zÛOk.
1905–1907 =∞^茺 HÍÅOÖ’ q∞`«"å^Œ∞Å∞, Ju"å^Œ∞Å∞ ɡOQÍÖò qÉèí[#‰õΩ
=ºuˆ~HõOQÍ Hõeã≤ L^Œºq∞Oz#ѨÊ\˜H© "åi =∞^茺 JOwHÍ~°O ‰õΩ^Œ~°ÖË^Œ∞. D JOâßÅÃÑ·
ÃÑ^ŒÌ Z`«∞#Î „Ѩ[Ö’¡ K«~Û° [iyOk. ɡOQÍÖò #∞O_ç "≥Ú`«OÎ ^ÕâßxH˜ L^Œº=∂xfl qã¨iÎ OKåÅx
Ju"å^Œ∞Å∞ ÉèÏqOKå~°∞. q^Õj =ã¨∞=Î ÙÅ`À ã¨Ç¨ =Å㨠áêʼnõΩÅ`À Jxfl ~°HÍÅ ã¨O|O^è•Å
|Ç≤Ï+¨¯~°}#∞ H˘#™êyOKåÅx "å~°∞ ÉèÏqOKå~°∞. D PÖ’K«ÅxflO\˜h q∞`«"å^Œ∞Å∞
=ºuˆ~H˜OKå~°∞. 1906Ö’ HõÅHõ`åÎÖ’ [iy# HÍO„ÔQãπ ã¨=∂"ÕâßÖ’¡ ã¨Oã¨÷‰õΩ J^茺‰õΔΩ_çQÍ
Z=~°∞O_®e J<Õ „Ѩâ◊fl L`«Ê#fl=∞~Ú#ѨÙÊ_»∞ ÃÑ· ã¨=∞㨺Åhfl =ÚO^Œ∞‰õΩ=KåÛ~Ú.
*ÏfÜ«∞<åÜ«∞‰õΩÅO^Œ~∂° Q˘Ñ¨Ê ^ÕâÉ◊ ‰íè Ωõ _Î Qç Í Jaè=∂xOKÕ ^•^•ÉÏ~Ú <Ò~Àrx J^躌 ‰õΩΔ _çQÍ
Z#∞flHÀ=_»O ^•fi~å peHõ#∞ x"åiOK«QÆeQÍ~°∞. ã¨fi^Õj, q^Õj |Ç≤Ï+¨¯~°}, *ÏfÜ«∞ q^Œº
=∞iÜ«Ú ã¨fiÜ«∞OѨiáêÅ# _ç=∂O_»¡ ~år f~å‡<åÅ∞ P"≥∂kOKå~°∞. 1907 U_®^ŒO`å
D <åÅ∞QÆ∞ f~å‡<åÅÃÑ· Z=iH˜ #zÛ# suÖ’ "å~°∞ "åºMϺxOK«∞‰õΩ<ÕO^Œ∞‰õΩ Ñ¨~°ã¨Ê~°O
"å^Œ∞ÖÏ_»∞‰õΩ<åfl~°∞. 1907 z=i <å\˜H˜ W~°∞ =~åæÅ∞ XHõi<˘Hõ~°∞ `«=∞ „Ѩ^è•# ~å[H©Ü«∞
â◊„`«∞=ÙÖÏQÍ ÉèÏqOKå~°∞.
peHõ H„ =õ ∞O
„Ѩ[Å∞ L"≥fi`«∞Î# L^Œº=∂Ö’¡H˜ =zÛ# <å_»∞ ™êfi`«O„`«º áÈ~å@O
„áê~°OÉèí=∞=Ù`«∞O^Œx Ju"å^Œ∞Å∞ ÉèÏqOKå~°∞. L^Œº=∂xfl =ÚO^Œ∞‰õΩ fã¨∞ÔHà◊¡_®xH˜ Wk
=∞Oz ã¨=∞Ü«∞=∞x, ^•xH˜ q∞`«"å^Œ∞Å∞ J_»∞¤Ñ¨_»∞`«∞<åfl~°x "å~°∞ ÉèÏqOKå~°∞. J~°aO^À
Ѷ¨∞’+π <åÜ«∞Hõ`«fiOÖ’x J`«ºkèHõ =∞Ok q∞`«"å^Œ∞Å`À `≥QÆ`≥OѨÙÅ∞ KÕã¨∞HÀ"åeû#
ã¨=∞Ü«∞"≥ÚzÛO^Œx, HÍO„ÔQãπ <åÜ«∞Hõ`«fi ™ê÷#O #∞O_ç "åix `˘ÅyOKåÅx, q∞`«"å^Œ∞Å∞
`˘ÅQÆx ѨHõΔOÖ’ HÍO„ÔQãπ<Õ pÖÏÛÅx ÉèÏqOKå~°∞. Ѷ≤~À*òëê "≥∞ǨÏ`å <åÜ«∞Hõ`«fiOÖ’x
J`«ºkèHõ=∞Ok q∞`«"å^Œ∞Å∞ peHõ QÆ∞iOz ÃÑ^ŒÌQÍ PO^Àà◊# K≥O^ŒÖË^Œ∞. Ju"å^Œ∞Å`À
Hõeã≤ LO_»_»O „Ѩ=∂^Œ=∞x "å~°∞ ÉèÏqOKå~°∞. QÆ`« 20 Uà◊√¡QÍ *Ï„QÆ`«ÎQÍ xi‡Oz#
HÍO„ÔQãπ xsfi~°º=∞ø`«∞O^Õ"≥∂#x ÉèíÜ«∞Ѩ_®¤~°∞. ™ê„=∂[º"å^•xH˜ =ºuˆ~HõOQÍ [iˆQ
Z@∞=O\˜ ÃÑ^ŒÌ L^Œº=∂#fl~Ú<å „Ñ¨Éèí∞`«fiO HõzÛ`«OQÍ J}˜z"Õã¨∞ÎOk Hõ#∞Hõ L^Œº=∞O
ѨÓiÎ ã¨fi~°∂ѨO fã¨∞HÀHõ=ÚO^Õ WѨÙÊ_Õ J}˜z"Õ`«#∞ Z^Œ∞~˘¯#_»O ZO^Œ∞Hõ<Õk "åi „Ѩâ◊fl.
Ju"å^Œ∞ʼnõΩ =ÚYº <åÜ«∞‰õΩ_≥·# uÅH±, q∞`«"å^Œ∞ʼnõΩ =ÚYº <åÜ«∞‰õΩ_≥·#
QÀYÖËÅ∞ Ѩi}˜u K≥Ok# <åÜ«∞‰õΩÖˇ·#O^Œ∞# *ÏfÜ«∞ <åÜ«∞‰õΩÖ’¡ SHõº`« H˘~°=_ç`Õ [iˆQ
#+¨"ì ∞Õ O\’ ã¨Ê+¨Oì QÍ J~°Oú KÕã∞¨ ‰õΩ<åfl~°∞. *ÏfÜ«∞ <åÜ«∞‰õΩÖ’¡ SHõº`« ÖˉΩõ O_® D `«~∞° }OÖ’
79
â◊HÎ̃=O`«"≥∞ÿ# *ÏfÜ≥∂^Œº=∂xfl xi‡OK«ÖË=∞x uÅH± ÉèÏqOKå~°∞. `«# ~å[H©Ü«∞ "≥·YiH˜
ÃÑ^ŒÌ Z`«∞Î# „Ѩ*Ï =∞^ŒÌ`«∞ ‰õÄ_»QÆ\ ì̃ |Å=O`«OQÍ q∞`«"å^Œ∞Å#∞ P "≥·YiH© JOwHõiOKÕÖÏ
KÕÜ∂« Å<Õ Z`«∞QÎ _Æ Å» #∞ uÅH± J#∞ã¨iOKå~°∞. J~Ú`Õ =∞Ǩ~å„+¨Öì ’x J`«x J#∞Ü«∂Ü«ÚÅ∞,
ɡOQÍÖ’¡x Ju"å^Œ∞Å∞ =∞iO`« ã¨=∞~°jÅOQÍ LO_»_»O`À ™êfis KÕã¨∞Î#fl ѨÙe g∞^Œ
#∞O_ç `å#∞ kQÆÖËx Ѩiã≤÷u uÅH±‰õΩ =zÛOk. nO`À =∞iO`« Ju"å^Œ <åÜ«∞‰õΩÖˇ·#
J~°aO^À Ѷ¨∞’+π ÖÏO\˜ "åi`À Hõeã≤ ™êQÍeû=zÛOk. ~å[H©Ü«∞ <åÜ«∞‰õΩÖ’¡ peHõ
„Ѩ=∂^•xfl QÀYÖË ‰õÄ_® QÆ∞iÎOz ^•xfl x"åiOKÕO^Œ∞‰õΩ „ѨÜ∞« uflOKå~°∞. J~Ú`Õ Ñ¶~≤ À*òëê
"≥∞ǨÏ`å ÖÏO\˜ <åÜ«∞‰õΩÅ#∞ XÑ≤ÊOK«QÆeæ# ™ê=∞~°úºO PÜ«∞#‰õΩ ÖËHõáÈ=_»O`À PÜ«∞#
XuÎ_çH˜ Ö’#Ü«∂º~°∞.
`«Ñ¨u #k X_»∞¤# 1907 _çÃãO|~ü 26= `Õn# ã¨∂~°`üÖ’ HÍO„ÔQãπ ã¨=∂"Õâ◊O
[iyOk. HõÅHõ`åÎ ã¨=∂"ÕâO◊ Ö’ KÕã#≤ <åÅ∞QÆ∞ f~å‡<åÅ#∞ xsfi~°ºO KÕÜ∂« Åx q∞`«"å^Œ∞Å∞
„Ѩܫ∞uflã¨∞Î<åfl~°x ѨÙHÍ~°¡`À Ju"å^Œ∞Å∞ P"ÕâßxH˜ Ö’#Ü«∂º~°∞. ã¨∂~°`ü ã¨=∂"ÕâßxH˜
=¸_»∞ ~ÀAÅ =ÚO^Œ∞ #∞O_ç `«=∞ÃÑ· [~°∞QÆ∞`«∞#fl Jã¨`«º „ѨKå~°O Ѩ@¡ q∞`«"å^Œ∞Å∞
f„=OQÍ =∞#™êÎѨO K≥O^•~°∞. P q^èŒOQÍ „Ѩux^èŒ∞ÅO`å L`«¯O~î°, P"Õâ◊ "å`å=~°}OÖ’
ã¨=∂"ÕâßxH˜ Ǩ[~°Ü«∂º~°∞. |Å=O`«OQÍ q∞`«"å^Œ∞Å#∞ XÑ≤ÊOz <åÅ∞QÆ∞ f~å‡<åÅ#∞
P"≥∂kOK«∞HÀ"åÅx, P U_®kH˜ ~å+πaǨi Ѷ∞¨ ’+π ZxflHõ‰Ωõ JÉèºí O`«~O° K≥áêÊÅx Ju"å^Œ∞Å∞
x~°‚~ÚOK«∞‰õΩ<åfl~°∞. P q^èŒOQÍ W~°∞ =~åæÅ∞ Ѷ¨∞~°¬} Ѩ_ÕO^Œ∞‰õΩ ã≤^ŒÌOQÍ ã¨=∂"ÕâßxH˜
=KåÛ~°∞. 1600 =∞Ok „Ѩux^èŒ∞Å∞ ˆHHõÅ∞ "Õã¨∞‰õΩO@∂ =Ú+≤ìѶ¨∂`åÅ∞ qã¨∞~°∞`«∂ XHõi
ÃÑ·H˜ XHõ~°∞ ‰õΩsÛÅ∞ qã≤ˆ~ã¨∞‰õΩ<åfl~°∞. W^Õ ã¨=∞Ü«∞OÖ’ QÆ∞~°∞Î`≥eÜ«∞x =ºHÎ̃ "ÕkHõ ÃÑ·#∞#fl
Ѷ≤~À*òëê "≥∞ǨÏ`å, ã¨∞ˆ~O„^Œ<å^è£ Éˇ#s˚ÃÑ·H˜ |∂@∞ qã≤~å_»∞. áÈbã¨∞Å∞ =zÛ „Ѩux^èŒ∞Å#∞
K≥^Œ~°Q˘\Ïì~°∞. HÍO„ÔQãπ ã¨=∂"Õâ◊O =Úyã≤Ok. P~ÀA =Úy¿ã<å\˜H˜ q[Ü«∞O ™êkèOzOk
áêʼnõΩÅ∞ =∂„`«"Õ∞.
~å#∞#fl „Ѩ=∂^•xfl QÆ∞iÎOz# uÅH± z=i xq∞+¨O =~°‰Ωõ peHõ#∞ `«ÑÊ≤ OK«_®xH˜
„Ѩܫ∞uflOKå~°∞. J`«x J#∞Ü«∂Ü«ÚÅ =ÚO^Œ∞ JÜ«∞# JKÕ`«#OQÍ LO_çáÈÜ«∂~°∞.
J#∂ǨϺOQÍ [iy# ã¨∂~°`ü Ѷ¨∞~°¬} uÅH±#∞ Pâ◊Û~åºxH˜ QÆ∞iKÕã≤Ok. P `«~°∞"å`« J`«#∞
#ëêìxfl ѨÓ_»Û_®xH˜ „Ѩܫ∞uflOKå~°∞. J`«x „Ѩ`«º~°∞úʼnõΩ ÖËY ѨOÑ≤# uÅH± HÍO„ÔQãπ
J^茺‰õΔΩ_çQÍ ~å+π aǨs Ѷ¨∞’+π#∞ P"≥∂kã¨∞Î<åfl#x, HÍO„ÔQãπ SHõº`«‰õΩ ã¨Ç¨ÏHõi™êÎ#x
`≥eáê~°∞. J~Ú`Õ Ñ¶≤~À*òëê "≥∞ǨÏ`å, J`«x ã¨Ç¨ÏK«~°∞Å∞ WO^Œ∞‰õΩ JOwHõiOK«ÖË^Œ∞.
"≥#∞"≥O@<Õ „ѨÉèí∞`«fiO Ju"å^Œ∞ÅÃÑ· ^•_çx „áê~°OaèOzOk. Ju"å^Œ∞Å "å~åÎѨ„uHõÅ#∞
`˘H˜¯Ñ¨\Ïì~∞° . "åi =ÚYº"≥∞#ÿ <åÜ«∞‰õΩ_»∞ uÅH±#∞ Pˆ~à◊á¡ ê@∞ =∂O_»ÖË *ˇÅ· ∞‰õΩ Ñ¨OÑ≤OKå~°∞.
J~°aO^À Ѷ¨∞’+π qѨ¡= ‰õΩ„@ ˆHã¨∞#∞ Z^Œ∞~˘¯x P ˆHã¨∞ #∞O_ç |Ü«∞@Ѩ_ç# `«~°∞"å`«
~å[H©Ü«∂Å#∞ =kÖËã≤ „ÃѶOKüH˜ K≥Ok# áêO_çKèÕÛiÖ’ `«Å^•K«∞‰õΩ<åfl~°∞. aÑ≤<£K«O„^ŒáêÖò
`å`å¯eHõOQÍ ~å[H©Ü∂« Å #∞O_ç q~°q∞OK«∞‰õΩ<åfl~°∞. ÖÏÖÏÅ[Ѩu~åÜü∞ 1908Ö’ „a@<£‰Ωõ
"≥o¡áÈÜ«∂~°∞.
80
 q∞`«"å^Œ∞Å∞ "åi `≥eq`«‰õΩ¯= #=∞‡HÍÖ’¡ H˘@∞ì‰õΩáÈÜ«∂~°∞. ɡ<å~°ãπ, HõÅHõ`åÎ
HÍO„ÔQãπ ã¨=∂"ÕâßÖ’¡ fã¨∞‰õΩ#fl qѨ¡=Hõ~° K«~°ºÅxflO\˜h q~°q∞OK«∞‰õΩ<åfl~°∞. SHõº`«‰õΩ
Ju"å^Œ∞Å∞ KÕã≤# „Ѩܫ∞`åflÅxflO\˜h uÑ≤ÊH˘\˜ì "åix áêsì #∞O_ç |Ç≤Ï+¨¯iOKå~°∞.
1908 `«~∞° "å`« *ÏfÜ≥∂^Œº=∞O "≥Ú`«OÎ QÍ<Õ H©}Δ O˜ zOk. 1909Ö’ J~°aO^£Ñ∞¨¶ ’+π =∂~°∞Ê#∞
QÆ=∞xã¨∂Î D q^èŒOQÍ ¿Ñ~˘¯<åfl~°∞. ''<Õ#∞ *ˇ·Å∞‰õΩ "≥àı¡<å\˜H˜ ^Õâ◊=∞O`«\Ï =O^Õ=∂`«~°
x<å^ŒO qxÑ≤™ÈÎOk. ™êfiO`«O„`åºxfl `≥K«∞ÛHÀQÆÅ=∞<Õ qâßfiã¨O „Ѩ[Ö’¡ |uˆHLOk.
JѨC_»ÑÙ¨ Ê_Õ #∂`«<À`åûǨxfl xOѨىõΩ#fl ÅHõÅΔ H˘kÌ „Ѩ[Å∞ ѨÓiÎ P`«‡qâßfiã¨O`À L<åfl~°∞.
HÍh <Õ#∞ *ˇ·Å∞ #∞O_ç |Ü«∞@‰õΩ =zÛ# `«~°∞"å`« JO`å xâ◊≈|ÌOQÍ LOk. ^Õâ◊=∞O`«\Ï
ã¨|Î `Ì « <≥ÅH˘Ok.—— L"≥fi`«∞#Î ÖËz# L^Œº=∞O ã¨^∞Œ =Ì ∞}˜y#ѨÊ\˜H© „Ѩ[Ö’¡ <å@∞‰õΩ#fl *ÏfÜ«∞
ÉèÏ"åÅ∞ K≥kiáÈÖË^Œ∞. =∞~À^Œâ◊ áÈ~å@O HÀã¨O „Ѩ[Å∞ Z^Œ∞~°∞K«∂âß~°∞. 1914Ö’ *ˇ·Å∞
#∞O_ç q_»∞^ŒÅ~Ú# uÅH± L^Œº=∂xfl „áê~°OaèOKå~°∞.
PiúHõ *ÏfÜ«∞"å^ŒO =∞iÜ«Ú ã¨fi^Õj L^Œº=∞O
LáÈ^•…`«O
L^Œº=∂xfl ÉèÏ~°fÜ«∞ q^•º=O`«∞ʼnõΩ, =∞^躌 `«~Q° uÆ „Ѩ[ʼnõΩ =∂„`«"∞Õ Ñ¨iq∞`«O
KÕÜ«∞_»O, „ÃÑã≤_≥hûÅÖ’<Õ „Ѩ^è•#OQÍ ˆHO„nHõiOK«_»O „áê~°OÉèí *ÏfÜ«∞"å^Œ∞Å „Ѩ^è•#
"≥·Ñ¶¨ÅºO. x~°fiǨÏ} Ѩ^ŒÌ`«∞Å∞ K«@ìѨikèÖ’<Õ LO_»_»O`À KåÖÏ <≥=∞‡kQÍ #_çKå~Ú. „a\©+π
„ѨÉèí∞`«fiO Ѩ@¡ L#fl „Éèí=∞Å∞ ÉèÏ~°fÜ«∞ <åÜ«∞‰õΩÖ’¡ „Hõ=∞„Hõ=∞OQÍ `˘ÅyáÈQÍ H˘`«Î
<åÜ«∞Hõ`«fi=∞O`å ã¨fi~å[ºO ™êkèOKåÅO>Ë ™ê=∂#º „Ѩ[Å =∞^茺 Ѩx KÕÜ«∂Åx, "åix
~å[H©Ü∞« HÍ~°ºHõÅáêÖ’¡H˜ fã¨∞‰õΩ~å"åÅx ÉèÏqOKå~°∞. H˘`«Î K≥`· <« åºxfl qãÎ̈iOѨK¿Õ ãO^Œ∞‰õΩ
=∞Ǩ~å„+¨Öì ’ QÆ}+Ë π L`«û"£ ÖÏO\˜ „Ѩ*Ï Ñ¨O_»∞QÆÅ#∞ LѨÜ∂≥ yOK«∞‰õΩ<åfl~°∞. q^Õj =ã¨∞=Î ÙÅ
|Ç≤Ï+¨¯~°}, ǨÏ~åÎÖò ÖÏO\˜ PO^Àà◊#Å#∞ ‰õÄ_® x~°fiÇ≤ÏOKå~°∞. „Ѩ=ÚY Ju"å^Œ∞Öˇ·#
ѨO*ÏÉò #∞O_ç ÖÏÖÏÅ[Ѩu~åÜü∞ (1865–1928), =∞Ǩ~å„+¨ì #∞O_ç Ö’Hõ=∂#º
ÉÏÅQÆOQÍ^èŒ~ü uÅH± (1856 –1920), ɡOQÍÖò #∞O_ç aÑ≤<£ K«O„^ŒáêÖò Hõeã≤
ÖÏÖò–ÉÏÖò–áêÖòQÍ U~°Ê_ç „a\˜+π „ѨÉèí∞`«fi =ºuˆ~Hõ HÍ~°º„Hõ=∂ʼnõΩ ˆHO„^ŒaO^Œ∞=ÙQÍ
xeKå~°∞. ''ã¨fi~å[ºO <å [#‡Ç¨Ï‰õΩ¯, ^•xfl ™êkèOz f~°∞`å#∞—— J<Õ „Ѩ^è•# x<å^•xfl
uÅH± „Ѩ[Ö’¡ ÃÑ\Ïì~°∞. PÜ«∞# Ѩ„uHõÖˇ·# =∞~åiîÖ’ ˆHã¨i, POQÆ¡OÖ’ =∞~å~îåÅ∞ H˘`«Î
*ÏfÜ«∞"å^Œ =~åæxH˜ „Ѩ^è•# „ѨKå~å„™êÎÅ∞QÍ =∂~å~Ú.
ѨiáêÅ#‰õΩ W|ƒOkQÍ LO^Œ<Õ <≥ѨO`À ÖÏ~ü¤ Hõ~°̊<£ 1905 _çÃãO|~ü 16=
`Õn# ɡOQÍÖò#∞ qÉèílOKå~°∞. ɡOQÍÖË`«~° „áêO`åÅ P^è•~°OQÍ qÉèí[# KÕÜ«∞‰õΩO_®
Ç≤ÏO^Œ∂–=Úã‘¡O [<åÉèÏ P^è•~°OQÍ qÉèílOKå~°∞. D qÉèí[# ^•fi~å `«∂~°∞Ê, ѨtÛ=∞
ɡOQÍÖ’¡x Ç≤ÏO^Œ∂ ~å[H©Ü«∞ <åÜ«∞‰õΩÅ#∞ q_»nÜ«∞QÆÅ=∞x, Ç≤ÏO^Œ∂–=Úã‘¡"£∞Å =∞^茺
L„kHõ`Î Å« #∞ ÃÑOK«QÅÆ =∞x „a\©+π "å~°∞ ÉèÏqOKå~°∞. qÉè[í # „ѨÉÏè =O ^Õâ=◊ ∞O`å Ѩ_Oç k.
81
D qÉèí[# J==∂#OQÍ ÉèÏqOz ÉèÏ~°`« *ÏfÜ≥∂^Œº=∂xH˜ XHõ ã¨"åÖòQÍ ã‘fiHõiOKå~°∞.
q∞`«"å^Œ∞Å <åÜ«∞Hõ`«fiOÖ’ L^Œº=∞O „áê~°OÉèí=∞=fiQÍ P `«~åfiu HÍÅOÖ’ ã¨=∞~°jÅ,
qѨ=¡ <åÜ«∞Hõ`fi« O ^•xfl ÖψQã¨∞‰õΩOk. ã¨fi^Õj =∞iÜ«Ú ã¨fi~å*ò „Ѩu ™ê=∂#∞º_ç x<å^•Å∞QÍ
=∂~å~Ú. ÉèÏ~°`«^Õâ◊O "≥Ú`«ÎO *ÏfÜ≥∂^Œº=∞OÖ’H˜ =zÛOk.
ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’ `«Ü«∂~°~Ú# L`«Ê`«∞ÎÅ<Õ "å_®Åx, q^Õj =ã¨∞Î=ÙÅ#∞
|Ç≤Ï+¨¯iOKåÅx ã¨fi^Õj L^Œº=∞O ¿Ñ~˘¯Ok. ã¨fi~å*ò J<Õk ã¨fiѨiáêÅ# ÅHõΔ ºO.
1915–16ÅÖ’ uÅH±, JxaÃãO\ò <Õ`«$`«fiOÖ’ Ǩϟ"£∞~°∂Öò L^Œº=∞O „áê~°OÉèí=∞~ÚOk.
Ü«Ú^ŒÌO `«~°∞"å`« ã¨fi ѨiáêÅ##∞ W"åfiÅx D L^Œº=∞O _ç=∂O_£ KÕã≤Ok. ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞#fl
*ÏfÜ«∞ ÉèÏ=#, *ÏfÜ«∞ SHõº`å J=ã¨~°O 1916Ö’ ÖHÀflÖ’ [iy# ÉèÏ~°`« *ÏfÜ«∞
HÍO„ÔQãπ ã¨=∂"ÕâßÖ’¡ Ô~O_»∞ Kåi„`å`«‡Hõ x~°‚Ü«∂ʼnõΩ HÍ~°}=∞~ÚOk. "≥Ú^Œ\ ˜k HÍO„ÔQãπ
Ô~O_»∞ =~åæÖˇ·# q∞`«"å^Œ∞Å∞, Ju"å^Œ∞Å∞ Hõeã≤áÈÜ«∂~°∞. Ô~O_À=k HÍO„ÔQãπ, =Úã‘¡ObQ∑
`«=∞ áê`« `Õ_®Å#∞ q㨇iOz "Õ̂~QÍ ZxflHõÅ∞ x~°fiÇ≤ÏOKåÅ<Õ +¨~°`«∞`À „ѨÉèí∞`«fiO =ÚO^Œ∞
L=∞‡_ç ~å[H©Ü«∞ _ç=∂O_»¡#∞ LOKå~Ú. D SHõº`« ÖHÀfl XѨÊO^ŒOQÍ „ѨKå~°O á⁄OkOk.
J~Ú`Õ D XѨÊO^ŒO Ç≤ÏO^Œ∂, =Úã‘¡O J<Õ Ô~O_»∞ =~åæÅ „áêuѨkHõ# [iy# Éèíq+¨º`«∞Î
ÉèÏ~°`« ~å[H©Ü«∂Ö’¡ =∞`À<å‡^•xH˜ J=HÍâ◊O HõeÊOzOk.
qÉè[í # =ºuˆ~Hõ L^Œº=∞O
1903 _çÃãO|~üÖ’ ɡOQÍÖò qÉèí[# „Ѩuáê^Œ#Å∞ |Ç≤Ï~°OQÆ=∞Ü«∂º~Ú.
"≥#∞"≥O@<Õ x~°ã#¨ "≥Ú^ŒÅ~ÚOk. "åã¨"Î åxH˜ D x~°ã#¨ Å∞ ÃÑ^ŒZÌ `«∞#Î [iQÍ~Ú. "≥Ú^Œ\ ˜
~Ô O_»∞ <≥ÅÅ HÍÅOÖ’ XHõ¯ `«∂~°∞Ê ÉˇOQÍÖòÖ’ =ÚYºOQÍ _è®HÍ, "≥∞=ÿ ∂<£ãO≤ Q∑, z@ìQͺOQ∑Ö’
500 x~°ã¨# ã¨=∂"ÕâßÅ∞ [iQÍ~Ú. qÉèí[# „Ѩuáê^Œ#Å∞ q=∞i≈ã¨∂Î ã¨q=~°OQÍ
„ѨK«∞iOz# ^•^•Ñ¨Ù 50 "ÕÅ Hõ~°Ñ¨„`åÅ∞ ɡOQÍÖò JO`å ѨOÑ≤}© KÕâß~°∞.
ã¨∞ˆ~O„^Œ<å^è£ Éˇ#s˚, „H˜+¨‚ ‰õΩ=∂~ü q∞„`å, Ѩ$kèfiK«O„^Œ~åÜü∞, W`«~° <åÜ«∞‰õΩÅ∞
qÉèí[# „Ѩuáê^Œ#ʼnõΩ =ºuˆ~HõOQÍ [~°flÖòû, "å~åÎѨ„uHõÖˇ·# ɡOQÍb, Ç≤Ï`«"ån, ã¨Or=x
^•fi~å ÃÑ^ŒÌ Z`«∞Î# „ѨKå~°O „áê~°OaèOKå~°∞. =∂iÛ 1904, [#=i 1905Ö’ HõÅHõ`åÎ
\∫<£Ç¨ÖòÖ’ ÃÑ^ŒÌ x~°ã¨# ã¨=∂"ÕâßÅ∞ [iQÍ~Ú. ^•^•Ñ¨Ù 70 "ÕÅ =∞Ok ã¨O`«HÍÅ∞
KÕã≤#(JѨÊ\’¡ ~å[H©Ü«∂Ö’¡ „Ѩ[Å ÉèÏQÆ™êfi=∞ºO`À áÈeÛ`Õ D ã¨OYº KåÖÏ Z‰õΩ¯=) 69
Ñ≤\ ˜+¨#¡#∞ „a\©+π ÉèÏ~°`« „ѨÉèí∞`åfixH˜, „ѨÉèí∞`«fi HÍ~°º^Œi≈H˜ ѨOÑ≤OKå~°∞. [~°fle[O,
<åºÜ«∞"å^Œ ~°OQÆO, W`«~° ¿ãfiKåÛÜ«Ú`« =$`«∞ÎÅ #∞O_ç =zÛ# "Õ∞^è•=ÙÅ∞,
~å[H©Ü«∞<åÜ«∞‰õΩÅ`À Hõeã≤ ™ê^è•~°}OQÍ „a\©+π‰õΩ J#∞‰õÄÅOQÍ LO_Õ [g∞O^•~°∞¡
‰õÄ_® L^Œº=∞O x~°fiÇ≤ÏOKå~°∞.
„a\©+π ÉèÏ~°`« „ѨÉèí∞`«fiO K«eOK«ÖË^Œ∞. qÉèí[# „Ѩuáê^Œ#ʼnõΩ =ºuˆ~HõOQÍ
ÃÑ^ŒÌZ`«∞Î# x~°ã¨# =ºHõÎ=∞~Ú#ѨÊ\˜H© 1905 AÖˇ· 19= `Õn# ɡOQÍÖò qÉèí[##∞
„ѨHõ\ ˜OKå~°∞. J~Ú`Õ *ÏfÜ«∞"å^Œ∞ʼnõΩ `«=∞ q∞`«"å^Œ Z`«∞ÎQÆ_»Å∞ Ѩx KÕÜ«∞ÖË^Œx, =∞~À
82
q^è"Œ ∞≥ #ÿ =ӺǨÏO J=ã¨~=° ∞x ÉèÏqOKå~°∞. „ѨÉ∞íè `«fi „ѨH@õ # "≥Å∞=_ç# ~ÀAÅ ã¨=∞Ü«∞OÖ’<Õ
k<å*òѨÓ~ü, Ѩ<åƒ, Ѷ¨i^£Ñ¨Ó~ü, `«OÔQ·Öò, *ˇ™Èû~ü, _è®HÍ, a~üÉèí∂"£∞, ÉÏi™êÖòÅÖ’ ÃÑ^ŒÌ
ã¨OYºÖ’ x~°ã#¨ ã¨=∂"ÕâßÅ∞ [iQÍ~Ú. D ã¨=∂"ÕâßÖ’¡<Õ "≥Ú^Œ\™˜ êiQÍ q^Õj =ã¨∞=Î ÙÅ#∞
|Ç≤Ï+¨¯iOKåÅ#fl „Ѩu[˝#∞ fã¨∞‰õΩ<åfl~°∞. HõÅHõ`åÎÖ’ q^•º~°∞úÅ∞ qÉèí[#‰õΩ =ºuˆ~HõOQÍ,
ã¨fi^Õj HÀã¨O ã¨=∂"ÕâßÅ#∞ x~°fiÇ≤ÏOKå~°∞.
ã¨fi^Õj L^Œº=∞O „Hõ=∞O
ã¨fi^Õj L^Œº=∞O =¸ÖÏÅ∞ qÉèí[# =ºuˆ~Hõ L^Œº=∞OÖ’ L<åfl~Ú. ^•^•Ñ¨Ù
U_»∞ HÀ@¡ 80 ÅHõΔÅ =∞Ok [<åÉèÏ Hõeæ# ɡOQÍÖò#∞ x~°fiÇ≤ÏOK«_»O ѨiáêÅ<å Ѩ~°OQÍ
Hõ+ì̈"Õ∞##flk "åãÎ̈="Õ∞ J~Ú#ѨÊ\˜H© ~å[H©Ü«∞ HÍ~°}ÏÅ s`åº<Õ ÉˇOQÍÖò#∞ qÉèílOKå~°∞.
ÉèÏ~°fÜ«∞ *ÏfÜ«∞"å^•xH˜ ɡOQÍÖò JѨÊ\˜ˆH ˆHO„^ŒOQÍ LO_»QÍ qÉèí[# q"å^ŒO P
â◊HxΘ =∞iO`« Ѩ\+˜ Oì¨ KÕãO≤ k. ã¨fi^Õj L^Œº=∞O „áê~°OÉèOí `À ™êfi`«O„`À^Œº=∂xH˜ ѨÙ<å^Œ∞Å∞
Ѩ_®¤~Ú. Jxfl ~°OQÍʼnõΩ K≥Ok# „Ѩ[Å∞ L^Œº=∞OÖ’ áêÖÁæx ~å[H©Ü«∂Ö’¡ K«∞~°∞QÍæ
ÉèÏQÍ™êfi=∞ºO =Ç≤ÏOKå~°∞. D L^Œº=∞O ^•fi~å ‰õÄ_® *ÏfÜ≥∂^Œº=∂xH˜ „Ѩ^•è # ~å[H©Ü∞«
Ѩi}Ï=∂Å∞ L`«Ê#fl=∞Ü«∂º~Ú.
1905 JQÆã∞¨ ì U_À `Õn# HõÅHõ`åÎ \∫<£Ç¨ Ö’¡ [iy# ã¨=∂"ÕâßÖ’¡ "≥Ú^Œ\ ™˜ êiQÍ
ã¨fi^Õj L^Œº=∞O QÆ∞iOz „ѨHõ@# KÕâß~°∞. ã¨∞ˆ~O„^Œ<å^è£ Éˇ#s˚ ÖÏO\˜ q∞`«"å^Œ∞Å∞ ‰õÄ_®
^Õâ◊=∞O`å Ѩ~°º\˜Oz =∂OKÕã¨ì~ü ^Œ∞ã¨∞ÎÅ#∞, e=~üѨÓÖò LѨÙÊ#∞ |Ç≤Ï+¨¯iOKåÅx
Ñ≤Å∞ѨÙxKåÛ~°∞. qÉèí[# 1905 JHÀì|~ü 16= `Õn #∞O_ç J=∞Ö’¡H˜ =ã¨∞ÎO^Œx ÃãÃÑìO|~ü
XHõ\’ `Õn# „ѨÉèí∞`«fiO „ѨHõ\ ˜OzOk. P `«~°∞"å`« ~ÀAÖ’¡ ɡOQÍÖ’¡ „Ѩu~ÀE x~°ã¨#
ã¨=∂"ÕâßÅ∞ [~°∞QÆ∞`«∂<Õ L<åfl~Ú. WÖÏO\˜ ã¨=∂"ÕâßÖ’¡ L^•Ç¨Ï~°}‰õΩ |i™êÖòÖ’ [iy#
ã¨=∂"ÕâßxH˜ ^•^•Ñ¨Ù 10 #∞O_ç 12 "ÕÅ =∞Ok „Ѩ[Å∞ Ǩ[~°Ü«∂º~°∞. |Ç≤Ï+¨¯~°}
L^Œº=∞O WO\˜ WO\˜H˜ KÕi# HÍ~°}OQÍ<Õ x~°ã¨# ã¨=∂"ÕâßÅ∞ JkèHõOQÍ [iy# lÖÏ¡Ö’¡
1904 ÃãÃÑìO|~ü #∞O_ç 1905 ÃãÃÑìO|~ü =∞^茺 HÍÅOÖ’ „a\©+π ^Œ∞ã¨∞ÎÅ J=∞‡HÍÅ∞ S^Œ∞
#∞O_ç 15 âß`«O =~°‰õΩ Ñ¨_çáÈÜ«∂~Ú.
qÉèí[# J=∞Ö’¡H˜ =zÛ# 1905 JHÀì|~ü 16= `Õnx ɡOQÍÖò JO`«\Ï
ã¨O`åѨk#OQÍ „ѨH\õ O˜ Kå~°∞. „Ѩ[ÅO`å Ѩã∞¨ ÅÎ ∞<åfl~°∞. á⁄~ÚºÅ∞ "≥eyOK«Ö^Ë ∞Œ . HõÅHõ`åÎÖ’
ã¨"≥∞‡‰õΩ Ñ≤Å∞Ñ≤KåÛ~°∞. „Ѩ[Å∞ g^èŒ∞Ö’¡H˜ =zÛ x~°ã¨# „Ѩ^Œ~°≈#Å∞ [iáê~°∞. QÆ∞OѨÙÅ∞
QÆ∞OѨÙÅ∞QÍ J~°ú#QÆflOQÍ „Ѩ^Œ~°≈# [iÑ≤ ã¨O`åѨã¨∂K«HõOQÍ QÆOQÍ#kÖ’ ™êfl#O KÕã≤
=O^Õ=∂`«~O° JO@∂ x#kOKå~°∞. JѨÊ\˜HÑõ ʨ _»∞ =O^Õ=∂`«~O° w`«O L^Œº=∂xH˜ x<å^Œ
w`«OQÍ =∂iOk. ~Ô O_»∞ =∞`åʼnõΩ K≥Ok# „Ѩ[Å∞ XHõiH˘Hõ~∞° ~åvÅ∞ Hõ@∞ìH˘x `å=∞O`å
SHõºOQÍ L<åfl=∞x Kå\Ï~°∞. `«~åfiu ~ÀA ^•^•Ñ¨Ù 50 "ÕÅ #∞O_ç 75 "ÕÅ =∞Ok
Ǩ[~°~Ú# Ô~O_»∞ ÃÑ^ŒÌ ã¨ÉèíÖ’¡ P#O^Œ"≥∂ǨÏ<£, ã¨∞ˆ~O„^Œ<å^è£ Éˇ#s˚ „Ѩã¨OyOKå~°∞. JѨÊ\˜
83
=~°‰õΩ *ÏfÜ«∞ ÉèÏ=# H˜O^Œ [iy# ã¨ÉèíÖ’¡ ÔHÖÏ¡ W"Õ ÃÑ^ŒÌ ã¨ÉèíÅ∞. ã¨=∂"Õâ◊O [iy# H˘kÌ
QÆO@Ö’¡¿Ñ L^Œº=∞O HÀã¨O 50 "ÕÅ ~°∂áêÜ«∞Å x^èŒ∞Å#∞ ã¨g∞HõiOKå~°∞.
ã¨fi^Õj L^Œº=∞ HÍÅOÖ’ „Ѩ[Å =^Œ‰Ì Ωõ KÕ~ˆ O^Œ∞‰õΩ ã¨O„Ѩ^•Ü«∞ „Ѩ=ÚY ѨO_»∞QÆÅ#∞,
L`«û"åÅ#∞ „ѨuÉèÏ=O`«OQÍ LѨÜ≥∂yOK«∞‰õΩ<åfl~°∞. ã¨fi^Õj „ѨKå~åxH˜ =∂^Œº=∂Å∞QÍ
uÅH± „ѨKå~°O KÕã≤# QÆ}Ѩu, t"år L`«û"åÅ∞ ѨtÛ=∞ ÉèÏ~°`« ^Õâ◊OÖ’<Õ HÍHõ ɡOQÍÖòÖ’¡
‰õÄ_® LѨÜ≥∂QÆѨ_®¤~Ú. ~°gO„^Œ<å^è£ ÉˇOQÍÖò „Ѩ[Å#∞ ã¨fi^Õj L^Œº=∂xH˜ =∂#ã≤HõOQÍ,
L^ÕfiQÆÉèíi`«OQÍ ã≤^ŒÌOQÍ KÕâß~°∞. L^Œº=∞ „áê~°OÉèíOÖ’<Õ `«#O`«@ `å#∞QÍ L^Œº=∞OÖ’H˜
=KåÛ~°∞. |Ç≤Ï~°OQÆ LѨ<庙êʼnõΩ `À_»∞ ɡOQÍÖò „Ѩ[Å#∞ L`ÕÎ[O KÕ¿ãO^Œ∞‰õΩ "庙êÅ∞,
z#fl Hõ^ÅŒä ∞, Ѩ^•ºÅ∞ ~åâß~°∞. PÜ«∞# ã¨Ow`« ã¨fi~° HõÅÊ#Å∞ ‰õÄ_® KåÖÏ LѨÜ∂≥ QÆÑ_¨ ®¤~Ú.
PÜ«∞# ^Õâ◊ÉèíHÎ̃ w`åÅ∞ „Ѩu ɡOQÍb ǨÏ$^ŒÜ«∂xfl `«\ ì̃ ÖËáê~Ú. ^Õâ◊O Ѩ@¡ Q“~°"åxfl,
„¿Ñ=∞#∞ ÃÑOKå~Ú.
ã¨fi^Õj L^Œº=∞O „ѨÉèÏ=O
ã¨fiO`« HÍà◊¡ÃÑ· xÅ|_®Å<Õ ÉèÏ=# ã¨fi^Õj ÖË^• ™ê÷xHõ Ѩi„â◊=∞Å∞ U~åÊ@∞
KÕÜ«∞_®xH˜ HÍ~°}=∞~ÚOk. D HÍÅOÖ’ ã¨fi^Õj #∂Å∞ q∞Å∞¡Å∞, ã¨|∞ƒÅ, JyæÃÑ>ì̌Å
á¶êºHõìsÅ∞, ÉϺO‰õΩÅ∞, c=∂ HõOÃÑhÅ∞, ëêѨÙÅ∞ HÀH˘Å¡Å∞QÍ U~°Ê_®¤~Ú. D Ѩi„â◊=∞Å#∞
ÃÑ\ì̃#"åiÖ’ J`«ºkèHõ =∞Ok ÖÏÉèÏ~°̊# ^èպܫ∞O`À HÍHõ ^Õâ◊ÉèíHÎ̃ ÉèÏ"åÅ HÀã¨O U~åÊ@∞
KÕÜ«∞_»O`À Jq Z‰õΩ¯= HÍÅO =∞#∞QÆ_» ™êkèOK«ÖËHõáÈÜ«∂~Ú. J~Ú`Õ ÉˇOQÍÖòÖ’ PKå~°º
Ñ≤ã≤ ~åÜü∞ HÔ q∞HõÖò á¶êºHõsì ÖÏO\˜q q[Ü«∞=O`«O HÍ=_»"∞Õ HÍHõ „Ѩ*Ï^Œ~}° #∂ á⁄O^•~Ú.
„a\©+π PiúHõ q^è•<åÅ HÍ~°}OQÍ =º=™êÜ«∞ ‰õÄbÅ∞QÍ =∂i# =$uÎ^•~°∞ʼnõΩ D L^Œº=∞O
HÍ~°}OQÍ uiy Ѩx ^˘iH˜Ok.
=ÚYºOQÍ ™êO㨯 $uHõ ~°OQÆOÖ’ ã¨fi^Õj L^Œº=∞O „ѨÉèÏ=O KåÖÏ LOk.
P HÍÅOÖ’ ~°gO„^Œ<å^è£ ~îåQÆ∂~ü, ~°[h HÍO`ü ¿ã<£, kfi*ËO„^ŒÖÏÖò ~åÜü∞, =Ú‰õΩO^Œ¿ã<£,
ã¨Ü«∞º^£ J|∂ =∞Ǩχ^£ WOHÍ W`«~°∞Å∞ ~åã≤# áê@Å∞ *ÏfÜ≥∂^Œº=∞HÍ~°∞ʼnõΩ
L`åûǨxflKåÛ~Ú. P HÍÅOÖ’ ~°gO„^Œ<å^è£ ~åã≤# J=∞~ü ™È<å~ü |OQÍ¡ w`«O |OQÍ¡^Õâò
q=ÚH˜Î áÈ~å\ÏxH˜ ã¨∂ÊùiÎxzÛOk. P w`åxfl 1971Ö’ |OQÍ¡^Õâò *ÏfÜ«∞w`«OQÍ
„ѨHõ\ ˜OzOk. ã¨fi^Õj L^Œº=∞ „ѨÉèÏ=O ™ê=∂#∞ºÖ’¡ ÉÏQÍ „ѨKå~°O á⁄Ok# ɡOQÍb
*Ï#Ѩ^Œ ã¨Ow`«OÖ’#∂ HõxÊã¨∞ÎOk. P HÍÅOÖ’ ^ŒHΔ̃}Ï~°O[<£ q∞„`å =∞AO^•~ü ~åã≤#
^䕉õΩ=∂~ü AÇ‘Ï¡ (J=∞‡=∞‡ Hõ^èŒÅ∞) WѨÊ\˜H© ɡOQÍb ÉÏÅÖ’¡ Pã¨HÎ̃x Hõeæã¨∞Î<åfl~Ú.
D HÍÅOÖ’ z„`«ÖËY#OÖ’#∂ ÉèÏ~°`« z„`«Hõà◊ÃÑ· L#fl qHÀìiÜ«∂ ã¨Ç¨Ï[`«fi â‹·e
PkèѨ`åºxfl J|hO„^Œ<å^ä£ ~îåQÆ∂~ü „|^ŒÌÅ∞ H˘\ì̃ ~å*òѨÙ`ü, JO[`å, ZÖ’¡~å z„`«HõàÏ
ã¨O„Ѩ^•Ü«∂Å #∞O_ç ã¨∂ÊùiÎx fã¨∞‰õΩ<åfl~°∞. ÉèÏ~°`« z„`«Hõà◊ÃÑ· `«#^≥·# =Ú„^Œ#∞ "Õã≤#
84
#O^ŒÖÏÖò É’ãπ 1907Ö’ WO_çÜ«∞<£ ™ÈÃã·\ © PѶπ FiÜ«∞O@Öò P~üì LѨHÍ~°"Õ`«<åxfl
JO^Œ∞‰õΩ#fl "≥Ú^Œ\ ˜ "å_»∞. Ãã·<£ûÖ’ ã¨fi`«Ç¨QÍ [QÆn+π K«O„^ŒÉ’ãπ, „ѨѶ¨ÙÅ¡ K«O„^Œ~åÜü∞,
W`«~°∞Å∞ x~°fiÇ≤ÏOz# Ѩiâ’^èŒ#Å#∞ „ѨѨOK«=∞O`å H©iÎOKå~Ú.
D L^Œº=∞O ™ê=∂#º „Ѩ[Ö’¡ ÃÑ^ŒÌ Z`«∞Î# L`åûǨxfl HõeæOzOk. q^•º~°∞úÅ∞
áê~î°âßÅÅ∞, HõàÏâßÅÅ#∞ |Ç≤Ï+¨¯iOz ã¨=∂"ÕâßÅ∞, ^èŒ~åflÅ∞ x~°fiÇ≤ÏOKå~°∞. ëêѨÙÅ
=ÚO^Œ∞ Ñ≤HÔ \˜OQ∑Å∞ x~°fiÇ≤ÏOz q^Õj =ã¨∞=Î ÙÅ#∞ `«Q∞Æ Åɡ\Ïì~∞° . =∞Ç≤Ïà◊Å∞ ‰õÄ_® ~°OQÆOÖ’H˜
^Œ∂H˜ ѨÙ~°∞+¨μÅ`À ã¨=∂#OQÍ Éèí∞[OÉèí∞[O HõeÑ≤ „Ѩ^Œ~°≈#Å∞, ^èŒ~åflÅ∞, ã¨=∂"ÕâßÅ∞,
Ñ≤ÔH\˜OQ∑ÅÖ’ áêÖÁæ<åfl~°∞. P q^èŒOQÍ D L^Œº=∞O „Ѩ[Ö’¡ *ÏfÜ«∞`«#∞, ^Õâ◊ÉèíH˜Îx
„áÈ`«ûÇ≤ÏOzOk.
1909 K«@Oì =∞iÜ«Ú qÉèlí OK«∞–áêeOKÕ a„ \©+π q^è•#O
1909 K«@ìO <ÕѨ^茺O
D K«\Ïìxfl „Ѩ=ÚYOQÍ q∞O\’–"≥∂ˆ~¡ ã¨O㨯~°}Å∞ Jx J<Õ"å~°∞. q∞O\’
QÆ=~°fl~ü [#~°Öò HÍQÍ *Ï<£ "≥∂ˆ~¡ ÉèÏ~°`« ~å[º HÍ~°º^Œi≈QÍ L<åfl~°∞. ÉèÏ~°`« „ѨÉèí∞`åfixH˜,
„á⁄q<≥ûãπ‰õΩ =∞^茺 ã¨O|O^è•Å#∞ qKåiOz P ã¨O|O^è•Å#∞ =∞iO`« ã¨∞ÅÉèí`«~°O
KÕ¿ãO^Œ∞‰õΩ, "≥∞~°∞QÆ∞ѨiKÕO^Œ∞‰õΩ „a\©+π áê~°¡"≥∞O\ò 1908Ö’ qˆHO„nHõ~°}ÃÑ· ~åÜ«∞Öò
Hõq∞+¨<£#∞ xÜ«∞q∞OzOk. =∞i =ÚYºOQÍ ''J=ã¨~åÅ`Àáê@∞ qq^èŒ „á⁄q<≥ûãπÅ
ã¨OˆHΔ=∂xfl ÃÑOá⁄OkOKÕO^Œ∞‰õΩ Uq^èŒOQÍ „ѨÉèí∞`«fi =º=ã¨÷ LO_®Ö’—— ã¨ÅǨ W=fi=∞x
J_çQÍ~°∞. P U_®k z=~°Ö’¡ D Hõq∞+¨<£ ã¨∂K«#Å „ѨHÍ~°O 1909"Õ∞Ö’ ~å*ϺOQÆ
ã¨O㨯~°}Å HÍ~°º„Hõ=∞O ¿Ñ~°∞`À áê~°¡"≥∞O\òÖ’ aÅ∞¡ „Ѩ"Õâ◊ÃÑ\Ïì~°∞.
1909 K«@Oì x|O^è#Œ Å∞
âßã¨#ã¨=∞O_»à◊¡ Ѩikèx ÃÑOK«_»O`Àáê@∞ "å\˜ „áêux^蕺xfl ÃÑOz =∞iO`«
ã¨=∞~°=ú O`«OQÍ Ñ¨xKÕ~ÚOKÕ@∞¡ K«∂_»_O» 1909 K«@Oì „Ñ¨^•è # L^ÕâÌ º◊ =∞x „a\©+π ¿Ñ~˘¯Ok.
Wk „Ѩ^è•#OQÍ Ô~O_»∞ qÉèÏQÍÖˇ·# ~å*ϺOQÆ Ñ¨~°OQÍ, x~°fiǨÏ} Ѩ~°OQÍ KÕ™ê~°∞.
~å*ϺOQÆѨ~°OQÍ =∞O_»à◊√¡ ÃÑ^ŒÌq J=Ù`å~Ú. "å\˜ ã¨OYº Ô~O_çO`«Å=Ù`«∞Ok. W`«~°
„áêO`åÖ’¡ Ô~O_çO`«Å∞ Hõ<åfl ÃÑiyOk. ÉèÏ~°`« âßã¨#=∞O_»à◊¡ K«@ìO 1892 J^Œ#OQÍ
16 =∞Ok ã¨Éèí∞ºÅ‰õΩ =∂„`«"Õ∞ J=HÍâ◊O HõeÊOK«QÍ P ã¨OYº „Ѩã¨∞Î`«O 60H˜ ÃÑiyOk.
W^Õ q^èŒOQÍ =∞„^•ã¨∞, ÉÁOÉË, ɡOQÍÖò „ÃÑã≤_≥hûÖ’¡ J^Œ#Ѩ٠ã¨Éèí∞ºÅ ã¨OYº 20 #∞O_ç
50H˜ ÃÑiyOk.
QÆ=~°fl~ü [#~°Öò H“xûÖòÖ’ JkèHÍ~°, J#kèHÍiHõ ã¨Éèí∞ºÅ âß`åÖ’¡ `Õ_®Å#∞
ÉÏQÍ `«yæOKå~°∞. H˘`«Î ã¨OYº 36–32QÍ LOk. 32 =∞OkÖ’ 27 =∞Ok ZxflHõ=fiQÍ
85
S^Œ∞ =∞Okx <åq∞<Õ\ò KÕ™êÎ~°∞. P q^èŒOQÍ =∞O_»e JkèHÍiHõ PkèHõº`«`À H˘#™êQÆ∞`«∂
LO@∞Ok. Wk L^Õâú º◊ ѨÓ~°fiHõOQÍ KÕã#≤ q^è•#O. ɡOQÍÖòÖ’ ZxflHõ~Ú#"åˆ~ Z‰õΩ¯==∞Ok
L#flѨÊ\˜H© JkèHÍ~° ã¨Éèí∞ºÅ∞ 28 =∞Ok HÍQÍ, J#kèHÍ~° ã¨Éèí∞ºÅ∞ 20 =∞Ok, <åq∞<Õ@_£
ã¨Éèí∞ºÅ∞ #Å∞QÆ∞~°∞QÍ L<åfl~°∞.
=ÓÇ≤ÏOz#suÖ’<Õ ZxflHõŠѨ^uÌŒ x „Ѩ"âÕ Ã◊ Ñ\Ïì~∞° . D K«@Oì „Ñ¨HÍ~°O QÆ∞iÎOz#
H˘xfl ã¨Oã¨÷Å∞, ã¨OѶ¨∂Å∞ H˘O^Œi ¿Ñ~°¡#∞ „Ѩuáêk™êÎ~Ú. J~Ú`Õ "åix P"≥∂kOKåÅ<Õ
ÉÏ^茺`Õg∞ ÖË^Œ∞. PK«~°}Ö’ KåÖÏ `«‰õΩ¯= ã¨O^Œ~åƒùÖ’¡ =∂„`«"Õ∞ u~°ã¨¯iOKå~°∞. „áêux^茺
ã¨∂„`«O P^è•~°OQÍ D K«@ìOÖ’ ~°∂á⁄OkOz# x|O^èŒ#Å ^•fi~å H˘O`«=∞Ok ã¨Éèí∞ºÅ#∞
Z#∞fl‰õΩ<ÕO^Œ∞‰õΩ ‰õÄ_® J=HÍâ◊O HõeÊOKå~°∞. D x|O^èŒ# HÍ~°}OQÍ =Úã‘¡"£∞ʼnõΩ,
Éèí∂™êfi=ÚʼnõΩ, KèåO|~ü PѶπ HÍ=∞~üû „Ѩux^èŒ∞ʼnõΩ, qâ◊fiq^•ºÅÜ«∞ „Ѩux^èŒ∞ʼnõΩ ——qq^èŒ
=~åæÅ „ѨÜ≥∂[<åÅ∞ qÉèËkOK«∞‰õΩO@∂, Ѷ¨∞~°¬} Ѩ_»∞`«∞#fl HÍ~°}OQÍ Ü«¸~ÀÑ≤Ü«∞<£
ÉèÏ=#Ö’ „áêux^茺O J<Õk YzÛ`«OQÍ J™ê^茺O—— J<Õ "≥·Yi "Õ∞~°‰õΩ „Ѩ`ÕºHõOQÍ ZxflHõÅ∞
[iÑ≤OKåe. ''ÉèÏ~°`« ZxflHõŠѨ^ŒÌux ã¨=~°} KÕã≤# „Ѩu™ês q"å^ŒO K≥ň~QÆ∞`«∂<Õ
LO@∞Ok—— Jx Ãã·=∞<£ Hõq∞+¨<£ P `«~°∞"åu HÍÅOÖ’ ÉèÏqOz#@∞¡ =Úã‘¡"£∞ʼnõΩ „Ѩ`ÕºHõ
ZxflHõÅ#∞ D K«@ìOÖ’ „Ѩ"Õâ◊ÃÑ\Ïì~°∞.
"å\˜ ~å*ϺOQÍÅ`À ã¨O|O^èŒO ÖˉõΩO_® âßã¨#=∞O_»à◊¡ q^èŒ∞Ö’¡ „Hõ=∞„Hõ=∞OQÍ
=∂~°∞Ê =zÛOk. L^•Ç¨Ï~°}‰õΩ |_≥˚\ò `«∞k J"≥∂^ŒO á⁄O^Õ֒Ѩ٠ã¨Éèí∞ºÅO`å ^•xÃÑ·
K«iÛOKå~°∞. H˘xfl f~å‡<åÅ#∞ ÃÑ>Ëì"å~°∞. "å\˜ÃÑ· K«iÛOKÕ"å~°∞. |_≥˚\ò`Àáê@∞ f~å‡<åÅ
^•fi~å „Ñ¨*Ï „áê^è•#º`« L#fl JOâßÅ#∞ ‰õÄ_® ã¨Éèí∞ºÅ∞ K«iÛOKÕ"å~°∞. J^Œ#OQÍ „Ѩâ◊flÅ∞
J_ç̂Q ǨωõΩ¯#∞, LѨ „Ѩâ◊flÅ∞ J_ç̂Q J=HÍâßxfl ‰õÄ_® HõeÊOKå~°∞. f~å‡<åÅ ^•fi~å
ã¨Éèí∞ºÅ∞ „ѨuáêkOz# ã¨∂K«#ʼnõΩ „ѨÉèí∞`«fiO Hõ@∞ì|_ç LO_Õk HÍ^Œ∞. âßã¨# =∞O_»e
J^躌 ‰õΩΔ _ç Ǩϟ^•Ö’ „ѨÉ∞íè `åfikè<`Õ « `«# qK«H}
Δõ ÏkèHÍ~°O`À D ã¨∂K«#Å#∞ u~°ã¯¨ iOKÕ"å~°∞.
Ãã·#ºO, q^Õj ã¨O|O^è•Å x~°fiǨÏ}, ÉèÏ~°`« ~å„ëêìÅ∞, WOHÍ W`«~° JOâßʼnõΩ ã¨O|OkèOz
f~å‡<åÅ#∞ „Ѩ"Õâ◊ÃÑ>ËìO^Œ∞‰õΩ J#∞=∞u ÖË^Œ∞. ™ê„=∂[º"å^Œ âßã¨#=∞O_»eÖ’ 1917
z=i <å\˜H˜ 168 f~å‡<åÅ∞ „Ѩ"Õâ◊ÃÑ@ìQÍ 24 JOâßÅ#∞ =∂„`«"Õ∞ JOwHõiOKå~°∞.
68 JOâßÅ#∞ LѨãO¨ ǨÏiOK«∞HÀQÍ 76 JOâßÅ#∞ u~°ã¯¨ iOKå~°∞.
K«@ìOÖ’x H˘xfl JOâßÅ∞ F@~°∞¡, xÜ≥∂[Hõ=~åæÅ QÆ∞iOz ‰õÄ_® K«iÛOKå~Ú.
„á⁄"≥x¬Ü«∞Öò =∞O_»à◊¡ J<åkèHÍ~° ã¨Éèí∞ºÅ HÀã¨O ~°∂á⁄OkOz# xÜ≥∂[Hõ=~åæÅ HÍ~°}OQÍ
`˘q∞‡k =∞Ok ã¨Éèí∞ºÅ∞ `«QÍæ~°∞. nO`À ã¨QÆ@∞# "å~°∞ 22 =∞Ok =∂„`«"Õ∞ L<åfl~°∞.
ã¨Éèí∞ºÅ#∞ ZOK«∞‰õΩ<Õ "≥Ú`«ÎO F@~°¡ ã¨OYº XH˘¯ ã¨Éèí∞ºxH˜ ã¨QÆ@∞# 150 Hõ<åfl `«‰õΩ¯=QÍ
86
<åÅ∞QÆ∞ "ÕÅ∞ =∞Ok L<åfl~°∞. xÜ≥∂[Hõ=~åæÅ∞ z#flqQÍ =∂iáÈÜ«∂~Ú. J`«ºkèHõOQÍ
XHõ xÜ≥∂[Hõ=~°Oæ Ö’ L#fl F@~°∞¡ 650 =∂„`«"∞Õ . ZxflHõ~Ú# 27 =∞Ok ã¨É∞íè ºÖ’¡ U_»∞QÆ∞ifl
Éè∂í ™êfi=ÚÅ∞, S^Œ∞QÆ∞ifl =Úã‘"¡ ∞£ Å∞, W^ŒiÌ x KåO|~ü PѶπ HÍ=∞~üû „Ѩux^è∞Œ Å∞ Z#∞fl‰õΩO\Ï~°∞.
q∞ye# "å~°∞ „á⁄"≥x¬Ü«∞Öò âßã¨#=∞O_»e #∞O_ç =™êÎ~°∞. 1892Ö’ 139 =∞OkQÍ L#fl
=∞O_»à◊¡ "≥Ú`«ÎO ã¨Éèíº`«fiO „Ѩã¨∞Î`«O 370H˜ ÃÑiyOk. ZxflHõ~Ú# „Ѩux^èŒ∞Å ã¨OYº 39
#∞O_ç 135‰õΩ ÃÑiyOk.
QÆ=~°fl~ü [#~°Öò HÍ~°ºx~åfiǨÏHõ =∞O_»eH˜ ÉèÏ~°fÜ«Ú}˜‚ xÜ«∞q∞OK«_O» ÃÑ· Z‰õΩ¯=QÍ
K«~°Û [iyOk. =∞„^•ã¨∞, ÉÁOÉÏ~Ú =∞O_»à◊¡Ö’ ‰õÄ_® ÉèÏ~°fÜ«ÚÅ#∞ xÜ«∞q∞OKå~°∞.
ÖÏ~ü¤ ã≤<å› Jx Ñ≤eKÕ ã¨`ÕºO„^Œ„Ѩ™ê^£ ã≤<å› "≥Ú^Œ\ ˜ <åºÜ«∞ ã¨Éèí∞º_»∞. ÅO_»<£Ö’x ~å[º
HÍ~°º^Œi≈ =∞O_»eH˜ W^ŒÌ~°∞ ÉèÏ~°fÜ«ÚÅ#∞ xÜ«∞q∞OKå~°∞. =∞„^•ã¨∞, ÉÁOÉËÅÖ’
HÍ~°ºx~åfiǨÏHõ =∞O_»à◊¡#∞ Ô~O_»∞ #∞O_ç <åÅ∞QÆ∞‰õΩ ÃÑOKå~°∞. ÖˇÃѶì<≥O\ò QÆ=~°fl~üKÕ
ѨiáêeOK«|_Õ „á⁄q<£ÃããπÅÖ’ ‰õÄ_® J@∞=O\˜ =∞O_»à◊¡#∞ U~åÊ@∞ KÕ™êÎ~°∞. P q^èŒOQÍ
1909Ö’ ɡOQÍÖòÖ’, 1912Ö’ cǨ~ü, Xi™êûÖ’, 1915Ö’ Ü«Ú<≥·>ˇ_£ „á⁄q<£ÃããπÖ’
HÍ~°ºx~åfiǨÏHõ =∞O_»à◊¡#∞ U~åÊ@∞ KÕâß~°∞.
K«@ì Ѩi}Ï=∞„H=õ ∞O
1909 ã¨O㨯~°}Å∞ ÉÏ^躌 `åÜ«Ú`« „ѨÉ∞íè `åfixfl W=fiÖËHáõ ÈÜ«∂~Ú. âßã¨#=∞O_»à√◊ ¡
=ºuˆ~HõOQÍ F@∞ "Õã≤#ѨÊ\˜H© HÍ~åºx~åfiǨωõΩÅ∞ `«=∞ q^èŒ∞Å #∞O_ç `«Ñ¨ÙÊHÀ~°∞. ÉèÏ~°`«
~å[º HÍ~°º^Œi≈ ^•fi~å QÆ=~°fl~ü [#~°Öò–W<£–H“xûÖò „a\©+π áê~°¡"≥∞O\ò‰õΩ ÉÏ^èŒ∞º_çQÍ<Õ
LO\Ï_»∞. D ã¨=∞㨺#∞ =∂O>ˇOQ∑–Kè≥"£∞ûѶ¨~ü¤ x"ÕkHõÖ’ ‰õÄ_® ¿Ñ~˘¯<åfl~°∞. 1909
ã¨O㨯~°}Å∞'' ÉèÏ~°`« ~å[H©Ü«∞ ã¨=∞㨺Å#∞ Ѩi+¨¯iOKÕÖÏ HÍh, Ѩi+¨¯iOKÕO^Œ∞‰õΩ
J=HÍâßÅ#∞ QÍx W=fiÖË^Œ∞. ÉÏ^茺`åÜ«Ú`«OQÍ LO_»_»O „Ѩ*Ï „ѨÉèí∞`åfixH˜ N~å=∞~°HõΔ
ÖÏO\˜k. Jk „Ѩã¨∞Î`« =∞O_»à◊¡Ö’ Ö’Ñ≤OzOk——.
"≥∂ˆ~¡ `«# L^ÕÌâ◊º"≥∞O\’ ã¨Ê+ì̈OQÍ K≥áêÊ~°∞. ''ÉèÏ~°`üÖ’ áê~°¡"≥∞O@s =º=ã¨÷#∞
<≥ÅH˘ÖÏÊÅx XHõ "Õà◊ <Õ#∞ „ѨÜ∞« uflOz#ѨÊ\˜H,© "Õ∞O „ѨuáêkOz# ã¨O㨯~°}Å∞ ÉèÏ~°`Öü ’
„Ѩ`«ºHõΔOQÍ QÍx, Ѩ~ÀHõΔOQÍ QÍx áê~°¡"≥∞O@s =º=ã¨÷#∞ <≥ÅH˘ÅÊ_®xHõx K≥Ñ≤Ê#ѨÊ\˜H©
D q+¨Ü«∞OÖ’ <Õ<Õg∞ KÕÜ«∞QÆey# ã≤÷uÖ’ ÖË#∞. JkèHÍiHõOQÍ QÍx, J#kèHÍiHõOQÍ
QÍx <å LxH˜ =∞~À W~°"·≥ Uà◊√¡ H˘#™êy<å XHÍ<˘Hõ ã¨=∞Ü«∞OÖ’ <Õ#∞ ‰õÄ_® PtOz#ѨÊ\˜H©
ÉèÏ~°`üÖ’ áê~°¡"≥∞O@s =º=ã¨÷ U~åÊ@∞ „Ѩã¨∞Î`« ÅHõΔ ºO HÍ^Œ∞.—— ÉèÏ~°`ü ã¨fiѨiáêÅ# HÍÅhQÍ
=∂~°_»OÃÑ· "≥∂ˆ~¡ K≥ѨÓÎ ''KåÖÏ=∞OkH˜ P ~ÀA WOHÍ ~å"åeû LOk. Wk XHõ ã¨fiѨflO
ÖÏO\˜k.——
87
qÉèílOK«∞ – áêeOK«∞ J<Õ „a\©+π q^è•#O
"ÕQÆOQÍ Jaè=$kú K≥O^Œ∞`«∞#fl *ÏfÜ≥∂^Œº=∂xfl J_»∞¤‰õΩ<ÕO^Œ∞‰õΩ „a\©+π qq^èŒ
q^è•<åÅ#∞ J=ÅOaèOzOk. HÍO„ÔQãπ =ºuˆ~Hõ L^Œº=∞O „áê~°OaèOKÕO^Œ∞‰õΩ JOˆQ¡Ü«ÚʼnõΩ
J#∞‰õÄÅOQÍ LO_Õ ã¨~ü ã¨Ü«∞º^£ JǨχ^£MÏ<£, ~å*Ï t=„Ѩ™ê^£ ÖÏO\˜ =º‰õΩÎÅ#∞
„áÈ`«ûÇ≤ÏOzOk. P `«~°∞"å`« Ç≤ÏO^Œ∞–=Úã‘¡"£∞Å =∞^茺 =∞`«Ñ¨~°"≥∞ÿ# "≥·~åxfl ÃÑOzOk.
"≥Ú^Œ@ ÉèÏ~°fÜ«∞ q^•º=O`«∞Ö’¡#∂, P `«~°∞"å`« =∞`«Ñ¨~°"≥∞ÿ# ZxflHõÅ#∞ „Ѩ"Õâ◊ÃÑ@ì_»O
^•fi~å ™ê=∂#º „Ѩ[Ö’¡#∂ =∞`«Ñ¨~°"≥∞ÿ# â◊√„`«∞`åfixfl ÃÑOzOk. Ç≤ÏOn, L~°∂Ì =∞^茺
L#fl q"å^•xfl, QÀ~°HõΔ}Ï L^Œº=∂xfl ‰õÄ_® LѨÜ≥∂yOK«∞‰õΩOk.
ã¨O„Ѩ^•Ü«∞"å^Œ∞Å∞, q∞`«"å^Œ∞Å Z_»Å =∞iO`« ¿ãflǨѨÓ~°fiHõOQÍ =º=ǨÏiOz
*ÏfÜ≥∂^Œº=∞ <åÜ«∞‰õΩÅ =∞^茺 peHõÅ∞ `≥KÕÛO^Œ∞‰õΩ q„â◊q∞OK«‰õΩO_® „Ѩܫ∞uflOzOk.
1890Å HÍÅOÖ’ ^•^•ÉèÏ~Ú <Ò~Àr ÖÏO\˜ <åÜ«∞‰õΩÅ #∞O_ç [ã≤ìãπ ~°}_Õ ÖÏO\˜
„áê~°OÉèí Ju"å^Œ <åÜ«∞‰õΩÅ#∞ q_»n¿ãO^Œ∞‰õΩ „Ѩܫ∞`åflÅ∞ [iQÍ~Ú. J^Õq^èŒOQÍ 20=
â◊`å|ÌO "≥Ú^Œ\ ˜ Ô~O_»∞ ^ŒâßÉÏúÅÖ’ Ju"å^Œ∞ʼnõΩ =ºuˆ~HõOQÍ q∞`«"å^Œ∞Å∞ Ѩx KÕ¿ã@∞¡
KÕâß~°∞.
ã¨O™ê÷<ånâ◊√Å∞, [g∞O^•~°Ö¡ ÏO\˜ ã¨O„Ѩ^•Ü«∞ Éè∂í ™êfi=∞º â◊‰Ωõ ÅÎ #∞ H˘`«Î "Õ∞^è•q
=~åæxH˜, ™ê=∂#º„Ѩ[ʼnõΩ =ºuˆ~HõOQÍ =∂~°Û_»OÖ’#∂ „a\©+π q[Ü«∞=O`«=∞~ÚOk.
1921Ö’ ã¨O™ê÷<ånâ◊√Å KèåO|~ü#∞ U~åÊ@∞ KÕÜ«∞_»O ^•fi~å ã¨O™ê÷<ånâ◊√Å#∞, âßâ◊fi`«
Ѩiëê¯~åxfl „Ѩ"Õâ◊ÃÑ@ì_»O ^•fi~å [g∞O^•~°¡#∂ =∞zÛHõKÕã¨∞‰õΩ<åfl~°∞. Ç≤ÏO^Œ∞=ÙÖ’¡ Ãã·`«O
XHõ ‰õΩÅOÃÑ·H˜ =∞~À ‰õΩÖÏxfl ZQÆ^À¿ãO^Œ∞‰õΩ ‰õÄ_® „Ѩܫ∞`åflÅ∞ [iQÍ~Ú. L^•Ç¨Ï~°}‰õΩ
1932 =∞`«Ñ~¨ "° ∞≥ #ÿ ~å~ÚfÖ’¡ ǨÏi[#∞Å#∞ XHõ „Ѩ`ºÕ Hõ ~å[H©Ü∞« QÆ∞iÎOѨÙQÍ K«∂¿ãO^Œ∞‰õΩ
„Ѩܫ∞`åflÅ∞ [iQÍ~Ú.
Ѩ@∞ì q_»∞ѨÙÅ q^è•#O : XHõ"≥·Ñ¨Ù ~å~ÚfÅ∞ W=fi_»O, „Ѩ*Ï _ç=∂O_»¡#∞
ѨijeOK«_O» `Àáê@∞ =∞~À"≥Ñ· Ù¨ *ÏfÜ≥∂^Œº=∞O ÃÑ~°∞QÆ∞^ŒÅ#∞ J_»∞‰¤ Ωõ <ÕO^Œ∞‰õΩ ^Œ∞~å‡~°"æ ∞≥ #ÿ
J}˜z"Õ`#« ∞ H˘#™êyOKÕ q^è•<åxfl ‰õÄ_® „a\©+π J=ÅOaèOzOk. WO_çÜ∞« <£ ã≤qÖò
ã¨sfiã¨∞ xÜ«∂=∂HÍÖ’¡#∂, 1892, 1909, 1919, 1935 ã¨O=`«û~åÖ’¡ ÉèÏ~°`« =∞O_»à◊¡
K«\ÏìÅ#∞ P"≥∂kOK«_O» ^•fi~å H˘xfl ~å~ÚfÅ#∞ WzÛOk. W^Õ ã¨=∞Ü«∞OÖ’ |ÅÇ‘Ï#∞Å#∞
ÉèíÜ«∞„ÉèÏO`«∞ʼnõΩ QÆ∞iKÕ¿ãO^Œ∞‰õΩ J}˜z"Õ`« q^è•<åxfl ‰õÄ_® H˘#™êyOzOk. ™êfi`«O„`«º
áÈ~å@ HÍÅ=∞O`å ‰õÄ_® D q^è•<åxfl J#∞ã¨iOKå~°∞. qÉèí[# =ºuˆ~Hõ L^Œº=∞O,
ã¨Ç¨Ü«∞ x~åHõ~°} L^Œº=∞O, âßã¨<ÀÅ¡OѶ¨∞# L^Œº=∞O, H˜fi\ò WO_çÜ«∂ L^Œº=∞ HÍÅOÖ’
J}˜z"Õ`« =∞s Z‰õΩ¯=QÍ ™êyOk.
88
u~ÀQÆ=∞# â◊‰õΩÎÅ#∞ „áÈ`«ûÇ≤ÏOKÕ q^è•#O
*ÏfÜ≥∂^Œº=∞ ÃÑ~°∞QÆ∞^ŒÅ‰õΩ P^èŒ∞xHõ q^Œº qãÎ̈~°}Ë „Ѩ^è•# HÍ~°}=∞x „a\©+π
JkèHÍ~°∞Å∞ ÉèÏqOKå~°∞. nO`À P^èŒ∞xHõ ÉèÏ"åÅ qã¨Î~°}#∞ J_»∞¤‰õΩ<ÕO^Œ∞‰õΩ "å~°∞
L^ÕâÌ º◊ ѨÓ~°fiHõOQÍ ™ê=∂lHõOQÍ, "Õ∞^èÀѨ~O° QÍ u~ÀQÆ=∞# â◊‰Ωõ ÅÎ `À KÕ`∞« Å∞ Hõe¿Ñ q^è•<åxfl
J#∞ã¨iOKå~°∞. q^ŒºÃÑ#· J`«ºkèHOõ QÍ „ѨÉ∞íè `«fi xÜ«∞O„`«}#∞ LOz ^•x P^è∞Œ xHõ ã¨~m° Hõ$`«
ã¨fiÉèÏ"åxfl KåO^è•ã¨OQÍ, u~ÀQÆ=∞#OQÍ =∂ˆ~ÛO^Œ∞‰õΩ „Ѩ}ÏoHÍ|^ŒÌOQÍ Hõ$+≤ KÕâß~°∞.
P^èŒ∞xHõ Ö∫H˜Hõ q^•ºq^è•<åxfl =∞`«Ñ¨~°"≥∞ÿ#, qÅ∞=Å tHõΔ} „ѨuáêkHõQÍ LO_Õ Ñ¨^ŒÌuÖ’H˜
=∂ˆ~ÛO^Œ∞‰õΩ „Ѩܫ∞`åflÅ∞ [iQÍ~Ú. D ~°Hõ"≥∞ÿ# q^•ºq^è•#O ÉèÏ~°fÜ«∞ Ü«Ú=‰õΩÖ’¡
^•~°≈xHõ P^èŒ∞xHõ ^Œ$HÀ}Ïxfl JÅ=~°Û^Œ∞.
1916 HÍO„QÔ ãπ–=Úã‘O¡ bQ∑ XѨÊO^ŒO
"≥Ú^Œ\ ˜ „ѨÑO¨ K« Ü«Ú^ŒOÌ =Úyã≤# `«~∞° "å`« "≥„· âßÜü∞ ÖÏ~ü¤ K≥"∞£ ûѶ~¨ ¤ü Ü«Ú^•ú#O`«~°
ã¨O㨯~°}Å∞ „Ѩ"Õâ◊ÃÑ@ì^Œez JO^Œ∞HÀã¨O ÉèÏ~°`« ~å[H©Ü«∞ <åÜ«∞‰õΩÅ #∞O_ç
PK«~}° ÏÜ«Ú`«"∞≥ #ÿ ã¨ÅǨÅ#∞ HÀ~å~°∞. 1916 JHÀì|~üÖ’ ™ê„=∂[º"å^Œ âßã¨#=∞O_»eÖ’x
19 =∞Ok ã¨É∞íè ºÅ∞ ã¨O㨯~°}ʼnõΩ ã¨O|OkèOz XHõ q*Ï˝Ñ#¨ Ѩ„`åxfl "≥„· âßÜü∞‰õΩ Ñ¨OÑ≤OKå~°∞.
"åi ã¨∂K«#Å∞ „a\©+π ã¨i¯ÖòÖ’ "å~°ÎÅ∞ HÍÖËHõáÈ~Ú#ѨÊ\˜H© `«~°∞"å`« [iy# HÍO„ÔQãπ,
=Úã‘O¡ bQ∑ ã¨=∂"ÕâßÖ’¡ "å\˜x K«iÛOz, ã¨=iOz P"≥∂kOKå~°∞. "≥Ú^Œ\ ˜ „ѨÑO¨ K« Ü«Ú^ŒOÌ
„áê~°OÉèOí HÍ=_»O, ɡOQÍÖò qÉè[í #‰õΩ H˘#™êyOѨÙQÍ ÉèÏ~°`Öü ’ <≥ÅH˘#fl H˜+¡ "ì¨ ∞≥ #ÿ Ѩiã≤`÷ ∞« Å∞,
HÍ#∂Ê~üÖ’ ^•~°∞}"≥∞ÿ# TK«HÀ`«, ÉÏů<£ Ü«Ú^ŒÌOÖ’ =∞~°}ÏÅ∞ =Úã‘¡"£∞ ã¨O„Ѩ^•Ü«∞
=∞`« â◊‰õΩÎÖ’¡ „a\©+π Ѩ@¡ =ºuˆ~Hõ`«#∞ ÃÑOz „a\©+π‰õΩ |^Œ∞Å∞ Ç≤ÏO^Œ∞=ÙÅ`À ¿ãflǨÏOQÍ
LO_®Å<Õ x~°‚Ü«∂xH˜ HÍ~°}=∞Ü«∂º~Ú. nO`À ÅHÀflÖ’ HÍO„ÔQãπ, =Úã‘¡ObQ∑ 1916
_çÃãO|~üÖ’ L=∞‡_ç ã¨=∂"Õâßxfl U~åÊ@∞ KÕâß~Ú. ÉèÏ~°`ü‰õΩ Hõh㨠~å[H©Ü«∞ ¿ãfiK«Ûù#∞
W"åfiÅx HÀ~°∞`«∂ H˘xfl ã¨O㨯~°}Å#∞ P"≥∂kOKå~Ú. HÍO„ÔQãπ–bQ∑ XѨÊO^•xfl
„Ѩ=ÚYOQÍ ÅHÀfl XѨÊO^ŒO Jx JO\Ï~°∞.
D „H˜Ok ã¨O㨯~°}Å#∞ JOwHõiOKå~°∞.
★ HÍO„ÔQãπ–=Úã‘¡ObQ∑ ã¨OÜ«ÚHõÎOQÍ ÉèÏ~°`üÖ’ ã¨fiÜ«∞OáêÅ#‰õΩ _ç=∂O_£ KÕÜ«∂e
★ „Ѩ`ÕºHõ ZxflHõÅ∞ LO_®Å<Õ Ç¨Ï‰õΩ¯`À âßã¨#=∞O_»à◊¡Ö’ =Úã‘¡"£∞ʼnõΩ ã‘@∞¡ i[~üfi
K͆Ƕe
★ „Ѩ`ÕºHõ ZxflHõÅ∞ ^•fi~å ˆHO„nÜ«∞ âßã¨#=∞O_»eH˜ =Úã‘¡"£∞Å#∞ =¸_˘O`«∞Ö’¡
XHõ =O`«∞ ã¨Éèí∞ºÅ#∞ Z#∞fl‰õΩ<Õ J=HÍâ◊O LO_®e
89
 ★ XHõ „Ѩ ~ Ú"Õ \ ò f~å‡#O`À U^≥ · < å XHõ „Ѩ ` Õ º Hõ =∞`« O ÖË ^ • ‰õ Ω Å㨠∞ ÷ Å ∞
„ѨÉÏè q`«=∞ø`å~°x ÉèÏq¿ãÎ P f~å‡<åxfl =∞O_»eÖ’ „Ѩ"âÕ Ã◊ Ñ>ËOì ^Œ∞‰õΩ P =∞`«ã∞¨ ÖÎ ’¡
<åÅ∞Q˘O`«∞Ö’¡ =¸_˘O`«∞Å =∞Ok P"≥∂^•xfl á⁄O^•e.
★ „á⁄"≥x¬Ü«∞Öò =∞iÜ«Ú âßã¨#=∞O_»à◊¡Ö’x "≥Ú`«ÎO ã¨Éèí∞ºÖ’¡ <åÅ∞QÀ=O`«∞ ÖË^•
S^À =O`«∞ =∞Ok ã¨Éèí∞ºÅ∞ `«Ñ¨Êx ã¨iQÍ ãÔ̈~·# Ѩ^ŒÌ`«∞Ö’¡ ZxflHõ"åfie. q∞ye#
"åix <åq∞<Õ\ò KÕÜ∂« e.
★ ˆHO„^Œ, „á⁄"≥x¬Ü«∞Öò „ѨÉèí∞`åfiÖ’¡x ã¨QÆO =∞Ok ã¨Éèí∞ºÅ#∞ `«Ñ¨Êx ã¨iQÍ "å\˜
âßã¨#=∞O_»à◊¡ #∞O_ç Z#∞flHÀ"åe.
★ âßã¨#=∞O_»à◊√¡ KÕã≤# f~å‡<åʼnõΩ QÆ=~°fl~ü ÖË^• QÆ=~°fl~ü [#~°Öò Hõ@∞ì|_çLO_®e.
P f~å‡<åÅ∞ KÕã≤# U_®k HÍÅOÖ’QÍ "å\˜x QÆ=~°fl~ü [#~°Öò J=∞Å∞KÕÜ«∂e
★ W`«~° „a\©+π =Åã¨Ö ~å[º HÍ~°º^Œ~°∞≈Å∞ Z@∞=O\˜ JkèHÍ~åÅ∞ Hõeæ L<åfl~À
"å@xflO\˜h ÉèÏ~°`« ~å[º HÍ~°º^Œi≈H˜ ‰õÄ_® W"åfie.
★ HÍ~°ºx~åfiǨÏHõ âßY, <åºÜ«∞ âßY q_çq_çQÍ LO_®e.

~å[H©Ü«∞ HÍ~°}ÏÅÃÑ· HÍO„ÔQãπ, =Úã‘¡ObQ∑Å SHõº`«‰õΩ ÅH˘fl XѨÊO^ŒO XHõ

„ѨÜ∂≥ QÆO ÖÏO\˜Ok. Ç≤ÏO^Œ∂–=Úã‘"¡ ∞£ Å ~å*ϺOQÆ |^Œ,Ì ~å[H©Ü∞« "≥∞#ÿ ã¨=∞㨺ŠѨiëê¯~°O
HÀã¨O Ç≤ÏO^Œ∂–=Úã‘¡"£∞ =∞^茺`«~°QÆu q^•º=O`«∞Å∞ XHõ JOwHÍ~°"≥∞ÿ# Ѩiëê¯~åxH˜
~åQÆÅ~°<Õ^•xH˜ W^˘Hõ L^•Ç¨Ï~°}. ÅHÀfl XѨÊO^ŒOÖ’x JOâßÅ#∞ 1919 K«@ìOÖ’
á⁄O^Œ∞Ѩiz# HÍ~°}OQÍ ‰õÄ_® D XѨÊO^•xH˜ KåÖÏ „áê=ÚYº`« LOk.
ǨϟO~°∂Öò L^Œº=∞O (1916–17)
1916 U„Ñ≤ÖòÖ’ ÉÏÅQÆOQÍ^è~Œ ü uÅH±, 1916 ÃãÃÑOì |~üÖ’ JxcÃãO\ò "Õ~ˆ fi~°∞QÍ
Ô~O_»∞ Ǩϟ"£∞~°∂Öò bQ∑Å#∞ U~åÊ@∞ KÕÜ«∞_»O`À ǨϟO~°∂Öò L^Œº=∞O „áê~°OÉèí=∞~ÚOk.
D L^Œº=∞O „áê~°OaèOK«_®xH˜ „Ѩ^è•# HÍ~°}O (Z) q∞`«"å^Œ∞Å <Õ`«$`«fiOÖ’ L#fl ÉèÏ~°`«
*ÏfÜ«∞ HÍO„ÔQãπ K«iÛOK«∞HÀ=_®xH˜ =∂„`«"Õ∞ `«Ñ¨Ê Ѩ\ ˜+¨ì"≥∞ÿ# ~å[H©Ü«∞ PO^Àà◊#
KÕѨ@ì_»OÖ’ qѶ¨Å"≥∞ÿO^Œx ÉèÏqOK«_»O (HÍO„ÔQãπ ÉÁOÉÏ~Ú ã¨=∂"ÕâßÖ’¡ (1916)
Ǩϟ"£∞~°∂Öò bQ∑#∞ „áê~°OaèOKåÅx JxcÃãO\ò f~å‡#O „Ѩ"Õâ◊ÃÑ@ìQÍ J^茺‰õΔΩ_»∞
„`Àã≤ѨÙKåÛ~°∞) (a) Si+π Ǩϟ"£∞~°∂Öò L^Œº=∞O #∞O_ç ã¨∂ÊùiÎx á⁄O^Œ_»O.
„a\©+π ™ê„=∂[ºOÖ’ ÉèÏQÆOQÍ<Õ (P„¿ãeì Ü«∂, #∂ºlÖÏO_£ ÖÏO\˜ ã¨fi`«O„`«„ѨuѨuÎ
Hõe#æ =Åã¨Ö =∂ki) ÉèÏ~°`‰ü Ωõ Ǩϟ"£∞~°∂Öò ™êkèOK«_O» D L^Œº=∞O ÖHõΔ ºO. L^•Ç¨Ï~°}‰õΩ
qÉèí[# =ºuˆ~Hõ L^Œº=∞ ã¨=∞Ü«∞OÖ’ ã¨OѨÓ~°‚ ã¨fi~å[ºO HÍ"åÅx _ç=∂O_£ KÕã≤# uÅH±
P `«~åfi`« 1916Ö’ KåÖÏ ã¨Ê+¨Oì QÍ „ѨH\õ O˜ Kå~°∞''„Ѩã∞¨ `Î O« ã¨fi~å[ºO „a\©+π ™ê„=∂[ºOÖ’
90
ÉèÏQÆOQÍ ~å"åe, ¿ãfiKåÛÜ«Ú`«"≥∞ÿ#k HÍ^Œ∞.—— D Ô~O_»∞ bQ∑Å∞ #QÆ~åÖ’¡ qã¨Î $`«OQÍ
K«~°ÛÅ „QÆ∂ѨÙÅ#∞, J^茺ܫ∞# ˆHO„^•Å#∞, ÃÑ^ŒÌ Z`«∞Î# Hõ~°Ñ¨„`åÅ J=∞‡HÍÅ#∞, LѨ<åºã¨
Ѩ~°º@#Å#∞ x~°fiÇ≤ÏOKå~Ú. áê`« q∞`«"å^Œ Ѩ^ŒÌ`«∞Å Hõ<åfl "≥·q^茺OQÍ ÖË=Ù QÍx "å\˜
f„=`«, qã¨~Î }° Ö’ =∂„`«O H˘`«^Î #Œ O LOk. ÉèÏ~°`‰ü Ωõ Ǩϟ"£∞~°∂Öò#∞ ™êkèOKåÅ<Õ _ç=∂O_£#∞
=ÚO^Œ∞‰õΩ fã¨∞‰õΩáÈ=_»O`À Ô~O_»∞ bQ∑Å∞ Ѩ~°ã¨Ê~°O ã¨Ç¨ÏHõiOK«_»O`Àáê@∞ HÍO„ÔQãπ,
=Úã≤¡O bQ∑Å #∞O_ç ‰õÄ_® ã¨Ç¨ÏHÍ~°O fã¨∞‰õΩ<åfl~°∞. uÅH± bQ∑ =∞Ǩ~å„+ì̈, ÃãO„@Öò
„á⁄q<≥ûãπÅÖ’ ˆHO„nHõiOK«QÍ JxaÃãO\ò bQ∑ q∞ye# ^Õâ◊=∞O`å Ѩx KÕã≤Ok.
H˘`«Î „áêO`åʼnõΩ, H˘`«Î „QÆ∂ѨÙʼnõΩ *ÏfÜ≥∂^Œº=∂xfl fã¨∞ÔHà◊¡_»O D Ô~O_»∞
bQ∑Å∞ KÕã≤# Hõ$+≤Ö’ „Ѩ^è•#"≥∞ÿOk. Ѩ@ì} „á⁄ÃѶ+¨#Öò „QÆ∂ѨÙÖˇ·# Ü«Ú<≥·>ˇ_£ „á⁄"≥<≥ûãπÖ’
HÍÜ«∞ã¨∞ÅÎ ∞, HÍj‡s „ÉÏǨχ}∞Å∞, ã≤O^èÖ£ ’ Ç≤ÏO^Œ∂ Jq∞Öò "≥∞<ÿ åsì, ÉÁOÉÏ~Ú, QÆ∞[~å`üÅÖ’
Ü«Ú= QÆ∞[~åf áêi„âßq∞Hõ"Õ`«ÎÅ∞, "åºáê~°ã¨∞ÎÅ∞, <åºÜ«∞"å^Œ∞Å∞, JÅǨÉÏ^£Ö’
[=Ǩ~üÖÏÖò <≥„Ǩ˙, =∞„^•ã¨∞Ö’ ã¨`«º=¸iÎ ÖÏO\˜ Ü«Ú=`«~åxfl D Ô~O_»∞ bQ∑Å∞
*ÏfÜ≥∂^Œº=∞OÖ’H˜ fã¨∞‰õΩ=KåÛ~Ú. J~Ú`Õ Ç¨ÏŸ"£∞~°∂Öò L^Œº=∞O "≥O@<Õ
h~°∞HÍiáÈ~ÚOk. ÉÏ^茺`åÜ«Ú`«"≥∞ÿ# „ѨÉèí∞`«fiOQÍ LO\Ï=∞x =∂O>ˇOQ∑ Ǩg∞ WzÛ#
`«~∞° "å`« 1917 z=~À¡ JxcÃãO\ò „a\©+‰π Ωõ J#∞‰õÄÅOQÍ =∂iáÈQÍ "åÖˇO· >ˇ<£ z~ÀÖò‰Ωõ
=ºuˆ~HõOQÍ L#fl ˆHã¨∞ÃÑ· Z‰õΩ¯= ^Œ$+≤ì ÃÑ\ì̃# uÅH± P ˆHã¨∞ HÀã¨O 1918 ÃãÃÑìO|~üÖ’
WOQÆ¡O_£ "≥o¡áÈÜ«∂~°∞. nO`À QÍOnè <åÜ«∞‰õΩ_çQÍ Z^ŒQÆ_»O Jx"å~°º=∞~ÚOk.
JQÆã¨∞ì(1917) „ѨHõ@#
ÉèÏ~°`Öü ’ Éèqí +¨º`«∞Î ~å[H©Ü∞« ã¨O㨯~°}ʼnõΩ ã¨O|OkèOz „a\©+π q^è•#O Uq^èOŒ QÍ
LO_®Å<Õ ^•xÃÑ· „a\©+π áê~°"¡ ∞≥ O\òÖ’ 1917 JQÆã∞¨ ì 20= `Õn# =∂O>ˇOQ∑ „|ǨχO_»"∞≥ #ÿ
ㄬH@
õ # KÕâß~°∞. ÉèÏ~°`« Ju"å^Œ *ÏfÜ≥∂^Œº=∞ <åÜ«∞‰õΩÅ #∞O_ç =ã¨∞#Î fl XuÎ_ç Ѷe¨ `«OQÍ,
Ǩϟ"£∞~°∂Öò L^Œº=∞O HÍ~°}OQÍ ÉèÏ~°`ü‰õΩ H˘xfl ~å[H©Ü«∞ ~å~ÚfÅ∞ WKÕÛO^Œ∞‰õΩ „a\©+π
„ѨÉèí∞`«fiO JOwHõiOzOk. P „ѨHõ@# „ѨHÍ~°O ѨiáêÅ# qÉèÏQÆOÖ’x „Ѩu ÉϺKüÖ’#∂
ÉèÏ~°fÜ«ÚÅ ÉèÏQÆ™êfi=∂ºxfl ÃÑOK«∞`«∂ áÈ`å~°∞. „a\©+π ™ê„=∂[ºOÖ’ ÉèÏQÆOQÍ ÉÏ^躌 `åÜ«Ú`«
„ѨÉèí∞`«fiO LO_®Å<Õ J=QÍǨÏ#`À „Hõ=∞„Hõ=∞OQÍ ã¨fiÜ«∞O áêÅ<å ã¨Oã¨÷Å#∞ Jaè=$kú
KÕÜ∂« e. D „ѨH@õ # „a\©+π ™ê„=∂[ºO HÍ=∞<≥fiÖòÎ PѶπ <Õ+<¨ û£ QÍ =∂~°∞Ê K≥O^Œ∞`«∞O^Œ#_®xfl
ã¨Ê+ì̈O KÕã≤Ok.
ÉèÏ~°`« „ѨÉèí∞`«fi K«@ìO 1919
<ÕѨ^茺O
=∂O>ˇOQ∑–K≥"∞£ ûѶ~¨ ¤ü ã¨O㨯~°}Å ~°∂ѨH~õ Öΰ #·ˇ P HÍÅOÖ’ ÉèÏ~°`« ~å[º HÍ~°º^Œi≈QÍ
L#fl W.Zãπ. =∂O>ˇOQ∑, QÆ=~°fl~ü [#~°ÖòQÍ Ñ¨x KÕã≤# ÖÏ~ü¤ K≥"£∞ûѶ¨~ü¤ 1917 JQÆã¨∞ì 20
91
Kåi„`å`«‡Hõ „ѨHõ@#‰õΩ H˘#™êyOѨÙQÍ<Õ ã¨O㨯~°}Å#∞ „ѨuáêkOKå~°∞. JO`«‰õΩ=ÚO^Œ∞
ѨiáêÅ<å ÉÏ^茺`«, JkèHÍ~°O JO`å H˜OQ∑–W<£–áê~°¡"≥∞O\ò KÕ`«∞Ö’¡ LO_Õk. ÅO_»<£Ö’x
~å[º HÍ~°º^Œi≈, ÉèÏ~°`Öü ’x âßã¨#=∞O_»e QÆ=~°fl~ü [#~°Öò, qq^èŒ „á⁄q<≥ûãπÅ =∞O_»àÖ¡◊ ’x
QÆ=~°fl~°¡ ^•fi~å P JkèHÍ~åxfl LѨÜ∂≥ yOKÕ"å~°∞. âßã¨#qÉèÏQÆOÖ’ ÉèÏ~°fÜ«ÚÅ ÉèÏQÆ™êfi=∞ºO
„ѨÉèí∞`«fiO KÕÜ«∞^ŒÅ∞Û‰õΩ#fl q^è•<åÅ x|O^èŒ#Å#∞ `≥Å∞ã¨∞HÀ=_»O "Õ∞~°̂H LO_Õk.
WOQÆ¡O_£Ö’x ™ê÷xHõ „ѨÉèí∞`«fiO
áê~°¡"≥∞O\ò, ^•x U*ˇO@¡ *’Hͺxfl ~°^Œ∞Ì KÕã¨∂Î JkèHÍ~åxfl ÉèÏ~°fÜ«ÚʼnõΩ
~å*ϺOQÆ|^ŒÌOQÍ |kb KÕÜ«∞_®xfl YzÛ`«OQÍ Jaè#OkOKåe. P q^èŒOQÍ 1921Ö’
ǨÏ∫ãπ PѶπ HÍ=∞<£û ã‘ÊHõ~ü ~°∂eOQ∑ Wã¨∂Î áê~°¡"≥∞O@s q=∞~°≈ „á⁄q<≥ûãπ‰õΩ |^ŒÖÏ~ÚOz#
JOâßʼnõΩ qã¨ÎiOK«‰õÄ_»^Œx, „á⁄q<≥ûãπ K«@ìѨ~°"≥∞ÿ# ÉÏ^茺`« áê~°¡"≥∞O\ò‰õΩ Hõ@∞ì|_ç
L#flO`«=~°‰õΩ P xÜ«∞O„`«}##∞ `˘ÅyOK«gÖË¡^Œx J<åfl~°∞. ÉèÏ~°`« =Ú™ê~Ú^• K«@ìO
(1919)ÃÑ· *Ï~ÚO\ò ÃãÅH±ì Hõq∞\© Ãã·`«O D q^èŒOQÍ ¿Ñ~˘¯Ok ''áê~°¡"≥∞O\ò‰õΩ `«#
ÉÏ^茺`«#∞ x~°fiiÎOKÕ „Hõ=∞OÖ’ P ÉÏ^茺`«#∞ WOÔH=iH© |^ŒÖÏ~ÚOK«‰õÄ_»^Œ∞. H˘xfl „Ѩ`ÕºHõ
Ѩiã≤÷`«∞Ö’¡ =∂„`«"Õ∞. ѨÓiÎQÍ ÉèÏ~°`« „ѨÜ≥∂[<åʼnõΩ ã¨O|OkèOz =∂„`«"Õ∞ „ѨÉèí∞`åfixH˜,
ÉèÏ~°`« âßã¨#=º=㨉÷ Ωõ =∞^躌 [iy# XѨÊO^ŒO "Õ∞~°‰Ωõ ~å[º HÍ~°º^Œi≈ *’HõºO KÕã∞¨ HÀ=K«∞Û——.
=ÚYºOQÍ PiúHõ q^è•#OÖ’ D q^è•#O ã¨Ê+ì̈OQÍ LOk. i[~°∞fi_£ JOâßʼnõΩ ã¨O|OkèOz
W^Õq^èŒ"≥∞ÿ# xÜ«∞=∂Å∞ ~å[º HÍ~°º^Œi≈, âßã¨#=∞O_»e QÆ=~°fl~ü [#~°Öò =∞^茺 LO\ÏÜ«∞x
Hõq∞\© ¿Ñ~˘¯Ok.
Hˆ O„^Œ ѨiáêÅ#
ˆHO„^Œ ѨiáêÅ#‰õΩ ã¨O|OkèOz D K«@ìOÖ’ Ô~O_»∞ =ÚYº xÜ«∞=∂Å∞
L<åfl~Ú:(1) WOÑ‘iÜ«∞Öò âßã¨#=∞O_»ex qãÎ̈iOz#ѨÊ\˜H©, ^•xÖ’ „Ѩ*Ï „áêux^蕺xfl
ÃÑOz#ѨÊ\˜H© ÉèÏ~°`« „ѨÉèí∞`«fiO „a\©+π áê~°¡"≥∞O\ò‰õΩ ["å|∞^•sQÍ<Õ LO_®e. (2) D
„H˜Ok JOâßÖ’¡ ÉèÏ~°`« „ѨÉèí∞`«fiOÃÑ· „a\©+π áê~°¡"≥∞O\ò, ~å[º HÍ~°º^Œi≈ xÜ«∞O„`«}#∞
H˘O`«"Õ∞~°‰õΩ ã¨_»e™êÎ~°∞. ÃѶ_»~°Öò =º=ã¨÷Ö’ qÉèí[# JO`« Hõiî#`«~°OQÍ ÖˉõΩ<åfl K«@ìOÖ’
ÉèÏQÆOQÍ L#fl Hˆ O„^Œ, „á⁄"≥x¬Ü∞« Öò „ѨÉ∞íè `åfiÅ =∞^躌 |^ŒÖÏ~ÚOѨ٠xÜ«∞=∂Å#∞ *Ï„QÆ`QΫ Í
ã¨Ê+ì̈OQÍ ¿Ñ~˘¯<åfl~°∞. PiúHõ JkèHÍ~åÅ |^ŒÖÏ~ÚOѨ٠ã¨O|OkèOz QÆ`«OÖ’ „á⁄q<≥¬Ü«∞à◊§
|_≥˚\ò ˆHO„^Œ |_≥˚\òÖ’ ÉèÏQÆOQÍ LO_»QÍ „Ѩã¨∞Î`«O „á⁄q<≥¬Ü«∞à◊√¡ "å\˜ ã¨fiO`« |_≥˚\ò#∞
`«Ü«∂~°∞KÕã¨∞HÀ=K«∞Û. J^Œ#OQÍ Jq ã¨fiO`«OQÍ Ñ¨#∞flÅ „Ѩuáê^Œ#Å∞ KÕÜ«∞=K«∞Û.
JO`«‰õΩ=ÚO^Œ∞ Ѩ#∞flÅ „Ѩuáê^Œ#ʼnõΩ =ÚO^Œ∞QÍ QÆ=~°fl~ü [#~°Öò J#∞=∞u `«Ñ¨Êxã¨i.
âßã¨# JkèHÍ~åÅ |^ŒÖÏ~ÚOѨىõΩ ã¨O|OkèOz ˆHO„^Œ xÜ«∞O„`«}Å∞ JÖψQ H˘#™êQÍ~Ú.
„Ѩu K«@Oì Ü≥ÚHõ¯ XHõ „Ѩux QÆ=~°fl~ü `«# P"≥∂^ŒO `«~∞° "å`« QÆ=~°fl~ü [#~°Öò‰Ωõ ѨOÑ≤OKåe.

92
^•xfl P"≥∂kOKåÖÏ ÖË^• J<Õk QÆ=~°fl~ü [#~°Öò W+ì̈O. QÆ=~°fl~ü [#~°Öò ^•xfl P"≥∂k¿ãÎ
~å[º HÍ~°º^Œi≈H˜ ѨOÑ≤OKåe. ^•xfl P"≥∂kOKåÖÏ ÖË^• J<Õk ~å[º HÍ~°º^Œi≈ W+ì̈O. P
q^èŒOQÍ ˆHO„^ŒOÖ’ JkèHÍ~° |kb ÖË^Œ∞. ~å[º HÍ~°º^Œi≈ ^•fi~å QÆ=~°fl~ü [#~°Öò Jxfl
JOâßÖ’¡#∂ „a\©+π áê~°¡"≥∞O\ò‰õΩ ["å|∞^•sQÍ<Õ LO\Ï_»∞. 1919 K«\ÏìxH˜ =ÚO^Œ∞
QÆ=~°fl~ü [#~°Öò HÍ~åºx~åfiǨÏHõ =∞O_»eÖ’ P~°∞QÆ∞~°∞ ™ê^è•~°} ã¨É∞íè ºÅ∞, XHõ~∞° J™ê^è•~°}
ã¨Éèí∞º_»∞ LO_Õ"å~°∞. H˘`«Î K«@ìO „ѨHÍ~°O D =∞O_»eÖ’ ÉèÏ~°fÜ«ÚÅ ã¨OYº#∞ Ô~O_»∞
#∞O_ç =¸_»∞‰õΩ ÃÑOKå~°∞.
ˆHO„^Œ âßã¨# =º=ã¨÷
ˆHO„^ŒOÖ’ âßã¨#=º=ã¨÷ Ô~O_»∞ ÉèÏQÍÅ∞QÍ LO@∞Ok. XHõ\ ˜ âßã¨#ã¨Éèí J~Ú#
kQÆ∞= ã¨Éèí, Ô~O_»∞ ~å[º =∞O_»e J~Ú# ZQÆ∞= ã¨Éèí. kQÆ∞=ã¨Éèí‰õΩ „Ѩ`«ºHõΔ ZxflHõÅ∞
LO\Ï~Ú. =∞`«„áêuѨkHõ# „áêux^蕺xfl QÆ∞iÎOKå~°∞. áêi„âßq∞Hõ"`Õ ÅΫ ‰õΩ, "å}˜[º "Õ`ÅΫ ‰õΩ,
Éèí∂™êfi=ÚʼnõΩ „Ѩ`ÕºHõOQÍ „áêux^茺O HõeÊ™êÎ~°∞. âßã¨#ã¨ÉèíÖ’ 145 =∞Ok ã¨Éèí∞ºÅ∞
LO\Ï~°∞. J=ã¨~°=∞x ÉèÏq¿ãÎ P ã¨OYº#∞ WOHÍ ÃÑOK«∞`å~°∞. "≥Ú`«ÎO ã¨Éèí∞ºÖ’¡ S^Œ∞
#∞O_ç U_»∞ =O`«∞Å =∞Ok ZxflHõ=Ù`å~°∞. q∞ye# "åiÖ’ =¸_˘O`«∞Å =∞Ok J#kèHÍ~°
ã¨Éèí∞ºÅ∞QÍ LO\Ï~°∞.
qq^èŒ =~åæÅ „Ѩ[ʼnõΩ, „Ѩ`ÕºHõ „ѨÜ≥∂[<åÅ∞#fl =º‰õΩÎʼnõΩ „áêux^茺O „á⁄q<≥¬Ü«∞Öò
âßã¨#ã¨ÉèíÅ∞ J#∞ã¨iã¨∞Î#fl q^è•#O =∂kˆ~ LO@∞Ok. „Ѩ`ÕºHõ xÜ≥∂[Hõ=~åæÅ∞ q∞#Ǩ
Ô~O_»∞ ã¨ÉèíʼnõΩ K≥Ok# q∞ye# ZxflHõ~Ú# ã¨Éèí∞ºÅ∞ „áê^ÕtHõ xÜ≥∂[Hõ =~åæÅ #∞O_Õ
~å"åe. kQÆ∞=ã¨Éèí Hõ<åfl ZQÆ∞=ã¨Éèí‰õΩ ZxflHõ=fi_®xH˜ J~°›`«Å∞ Z‰õΩ¯= HÍ"åe.
K«@ìOÖ’ á⁄O^Œ∞Ѩiz# ™ê^è•~°} xÜ«∞=∞O „ѨHÍ~°O „á⁄"≥x¬Ü«∞Öò âßã¨#ã¨ÉèíÖ’¡
=∂ki ˆHO„^•xH˜ ã¨O|OkèOz "åi¬Hõ |_≥˚\ò`À ã¨Ç¨ Jxfl âßã¨#Ѩ~°"≥∞ÿ# K«~°ºÅ#∂ ˆHO„^Œ
âßã¨#=º=¿ã÷ P"≥∂kã¨∞ÎOk. HÍh QÆ=~°fl~ü [#~°Öò JOu=∞OQÍ „a\©+π áê~°¡"≥∞O\òˆH `«Ñ¨Ê
ˆHO„^Œ âßã¨#=º=ã¨÷‰õΩ Hõ@∞ì|_ç LO_»_»∞. ˆHO„^Œ âßã¨# =º=ã¨÷ P"≥∂kOK«x "å\˜x ‰õÄ_®
QÆ=~°fl~ü [#~°Öò `«#∞‰õΩ#fl =ºHÎ̃QÆ`« Ǩϟ^•`À aÅ∞¡Å#∞ P"≥∂k™êÎ_»∞, „QÍO@∞Å#∞ q_»∞^ŒÅ
KÕ™êÎ_∞» . Pi¤<<≥ û£ #∞ q_»∞^ŒÅ KÕ¿ãO^Œ∞‰õΩ ‰õÄ_® PÜ«∞#‰õΩ JkèHÍ~°O LOk. âßã¨# qÉèÏQÆOÖ’
âßã¨#ã¨Éèí L#fl JkèHÍ~åÅ`À ã¨=∞#fiÜ«∞O KÕã¨∞HÀ=_»"Õ∞ ~å[º =∞O_»e‰õΩ#fl JkèHÍ~°O.
`«# K«~°ºÅ‰õΩ =∞^ŒÌ`«∞ HÀã¨O „ѨÉèí∞`«fiO ~å[º =∞O_»eÃÑ· ZšѨÊ_»∂ P^è•~°Ñ¨_ç L#flO^Œ∞#
U âßã¨# =º=Ǩ~åÖ’¡ <≥·<å „Ñ¨Éèí∞`åfixH˜ =ºuˆ~HõOQÍ âßã¨#ã¨ÉèíÖ’x „Ѩ*τѨux^èŒ∞Å∞ Ѩx
KÕÜ«∞~°∞. |_≥˚\òÖ’ KåÖÏ JOâßÅÃÑ· F\˜OQ∑‰õΩ J=HÍâ◊O ÖË^Œ∞ Hõ#∞Hõ ^•x Ѷ¨e`«OQÍ
"å\˜ÃÑ· K«iÛOKÕO^Œ∞‰õΩ âßã¨#=º=ã¨÷#∞ ‰õÄ_® JOwHõiOK«~°∞.
93
 âßã¨#=º=ã¨÷Ö’ QÆ=~°fl~ü [#~°Öò JkèHÍ~åÅ∞ Jq∞`«OQÍ L<åfl~Ú. =ÚO^Œã¨∞Î
J#∞=∞u J=ã¨~°"≥∞ÿ# H˘xfl aÅ∞¡Å#∞ „Ѩ"Õâ◊ÃÑ>ËìO^Œ∞‰õΩ JÜ«∞# J#∞=∞u W=fiHõáÈ=K«∞Û.
JÜ«∞# „ѨuáêkOz# U^≥·<å aÅ∞¡#∞ âßã¨#=º=ã¨÷ u~°ã¨¯i¿ãÎ „a\©+π ÉèÏ~°`ü Éèí„^Œ`å, W`«~°
„ѨÜ≥∂[<åÅ s`åº ^•xfl PÜ«∞# ã¨iìÃѶ· KÕÜ«∞=K«∞Û. PÜ«∞#ÃÑ· L#fl XˆH XHõ xÜ«∞O„`«}
P aÅ∞¡ „a\©+π ~åÜ«∞Öò J#∞=∞u á⁄O^Œ_®xH˜ Zxq∞k~ÀAÅ =ÚO^Œ∞QÍ áê~°¡"≥∞O\ò
=ÚO^Œ∞OK«_»O. âßã¨#=º=ã¨÷ P"≥∂kOz# aÅ∞¡Å#∞ J=ã¨~°=∞x ÉèÏq¿ãÎ QÆ=~°fl~ü [#~°Öò
u~°ã¯¨ iOK«=K«∞Û. PiúHõ JOâßÖ’¡ âßã¨#ã¨Éíè U^≥<· å „QÍO@∞#∞ u~°ã¯¨ iOz<å, HÀ`« qkèOz<å
J=ã¨~°=∞x ÉèÏq¿ãÎ QÆ=~°fl~ü [#~°Öò uiy ^•xfl ѨÙ#~°∞^ŒúiOK«=K«∞Û.
kfiѨHΔõ áêÅ#
JQÆã∞¨ ì „Ñ¨H@õ # „ѨHÍ~°O „Hõ=∞„Hõ=∞OQÍ JkèHÍ~åxfl ÉèÏ~°fÜ«∞ʼnõΩ |^ŒÖÏ~ÚOKåeû
LO_»_»O`À P JkèHÍ~° |^ŒÖÏ~ÚOѨ٠Ѩ^ŒÌu, K«~°ºÅ#∞ ~°∂á⁄OkOKåeû LOk.
„á⁄"≥x¬Ü«∞à◊¡Ö’ JkèHÍ~° |^ŒÖÏ~ÚOѨىõΩ Ñ¨iã≤÷`«∞Å∞ WOHÍ Ñ¨iѨHõfi`«‰õΩ KÕ~°∞HÀ#O^Œ∞#
kfiѨHõΔ áêÅ# =º=ã¨÷#∞ <≥ÅH˘ÖÏÊ~°∞. JO^Œ∞HÀã¨O eÜ≥∂<≥Öò *Ï~ü̊ ‰õΩsìãπ, J`«x ~“O_£
>Ë|∞Öò „QÆ∂Ѩ٠kfiѨHõΔ áêÅ#ÃÑ· ã¨=∞„QÆ x"ÕkHõ(1920)#∞ ~°∂á⁄OkOzOk. ^•x „ѨHÍ~°O
âßã¨#ã¨Éèí‰õΩ ÉÏ^茺`« =Ç≤ÏOKÕ =∞O„`«∞Å∞ „Ѩ*τѨux^èŒ∞ʼnõΩ |^ŒÖÏ~ÚOKÕ JOâßÅ#∞
Ѩ~º° "ÕH™Δ˜ êÎ~∞° . áê~°"¡ ∞≥ O\ò‰Ωõ ["å|∞^•s LO_Õ QÆ=~°fl~ü, J`«x H“xûÅ~°∞¡ i[~üfi_£ JOâßʼnõΩ
ÉÏ^茺`« =Ç≤Ï™êÎ~°∞.
„áê^èŒq∞HõOQÍ '|^ŒÖÏ~ÚOѨÙKÕ— JOâßÅ∞: ™ê÷xHõ ã¨fiѨiáêÅ#, "≥·^Œº ѨiáêÅ#,
Ü«¸~ÀÑ≤Ü∞« <£, JOQÀ¡–WO_çÜ∞« <£ q∞#Ǩ q^•º =º=ã¨,÷ =º=™êÜ«∞O, =∞`«ûº âßY, ã¨ÇϨ HÍ~°
ã¨OѶ¨∂Å∞, ZÔH· û*ò, Ѩi„â◊=∞Å, ^Õ"å^•Ü«∞ ã¨Oã¨÷Å Jaè=$kú. 'i[~üfi_£— JOâßÖ’¡ Éèí∂q∞
tã¨∞Î x~°fiǨÏ}, Hõ~°∞=Ù ã¨Ç¨Ü«∞ K«~°ºÅ∞, <åºÜ«∞ ѨiáêÅ#, áÈbã¨∞, *ˇ·à◊¡ âßYÅ∞
L<åfl~Ú.'|^ŒÖÏ~ÚOѨٗ JOâßÅ∞ x~°‚~ÚOK«_®xH˜ P^è•~åÅ∞ : ™ê÷xHõ q*Ï˝#O, ¿ã=Å∞
J=ã¨~"° ∞≥ #ÿ q, ÉèÏ~°fÜ«ÚÅ∞ ã¨fiÜ«∞OQÍ Pã¨HÎ̃ K«∂Ñ≤# JOâßÅ∞, áêÅ#Ö’ `«ÑÙ¨ ÊÅ∞ [iy<å
ÃÑ^ŒÌQÍ #+ì̈O [~°QÆx JOâßÅ∞, J`«º=ã¨~° Jaè=$kú J=ã¨~°"≥∞ÿ# JOâßÅ∞, âßã¨#ã¨Éèí‰õΩ
„áêux^茺O =Ç≤Ïã¨∞Î#fl qq^èŒ =~åæÅ „ѨÜ≥∂[<åʼnõΩ ã¨O|OkèOz# JOâßÅ∞ (âßã¨#ã¨Éèí‰õΩ
„áêux^茺O =Ç≤ÏOK«x =~åæʼnõΩ ã¨O|OkèOz#q HÍ=Ù)
'i[~°∞fi_£— =∞iÜ«Ú '|^ŒÖÏ~ÚOѨٗ JOâßÅ q^è∞Œ Å∞ ã¨Ê+¨Oì QÍ<Õ x~°fizOz#ѨÊ\˜H©
"å\˜ P^•Ü«∞ =∂~åæÅ∞ =∂„`«O L=∞‡_çQÍ L<åfl~Ú. D Ô~O_»∞ JOâßÅ Y~°∞ÛʼnõΩ
ˆH\Ï~ÚOѨ٠XѨÊO^ŒO "Õ∞~°‰õΩ [~°∞QÆ∞`«∞Ok. U"≥∞ÿ<å qÉèË^•Å∞ =¿ãÎ QÆ=~°fl~ü D Ô~O_»∞
JOâßÅ =∞^茺 =∞^茺=iÎÖÏ =º=ǨÏi™êÎ~°∞. Ѩ#∞flÅ q^è•#O ÖË^• „Ѩuáê^Œ#Å#∞
„ѨÉèí∞`«fi=∞O`å K«iÛã¨∞ÎOk. HÍx ^•xÃÑ· x~°‚Ü«∞O U JOâßxfl Z=~°∞ „ѨuáêkOKå~À "åˆ~
fã¨∞‰õΩO\Ï~°∞. D JOâßÖ’¡ QÆ=~°fl~ü ã¨ÉèÏ =º=Ǩ~åÅ#∞ „Hõ=∞|núHõi™êÎ~°∞. D Ô~O_»∞
94
qÉèÏQÍʼnõΩ ã¨O|OkèOz# JOâßÅÃÑ· P qÉèÏQÍÖË xÜ«∞O„`«} Hõeæ LO_ÕO^Œ∞‰õΩ J=ã¨~"° ∞≥ #ÿ
K«~°ºÅ#∞ QÆ=~°fl~ü fã¨∞‰õΩO\Ï~°∞. J`«x =∞O„`«∞ʼnõΩ, H“xûÅ~°¡‰õΩ =∞^茺 L=∞‡_ç K«~°ÛÅ∞
x~°fiÇ≤Ï™êÎ~°∞.
H˘xfl ~°OQÍÖ’¡ JkèHÍ~°O |^ŒÖÏ~ÚOѨ٠[iy#ѨÊ\˜H© `«y# HÍ~°}O LO^Œx
ÉèÏq¿ãÎ QÆ=~°fl~ü `«# =∞O„`«∞Å ã¨ÅǨÅ#∞ u~°ã¯¨ iOK«=K«∞Û. „á⁄"≥x¬Ü∞« Öò Éè„í ^Œ`‰« Ωõ „Ѩ=∂^ŒO
LO^Œx ÉèÏq¿ãÎ, "≥∞ÿ<åsìÅ „ѨÜ≥∂[<åÅ#∞ ^≥|ƒu<åflÜ«∞x ÉèÏqOz<å, Ѩa¡H± ã¨sfiÃããπ
ã¨Éèí∞ºÅ‰õΩ W|ƒOk HõeæO^Œx ÉèÏqOz<å, "å}˜[º, "åºáê~° „ѨÜ≥∂[<åʼnõΩ #+ì̈O HõeæOKÕÖÏ
x~°‚Ü«∂Å∞ fã¨∞‰õΩ<åfl =∞O„`«∞Å#∞ QÆ=~°fl~ü P^ÕtOK«=K«∞Û. PÜ«∞# ã¨fiO`«OQÍ x~°‚Ü«∂Å∞
fã¨∞HÀ=K«∞Û. ѨiáêÅ#Ö’ ÉèÏ~°fÜ«ÚʼnõΩ tHõ}Δ WKÕÛÖÏ, gÖˇ#· O`« `«fi~°QÍ "å~°∞ ѨiáêÅ<å
J#∞Éèí=O ™êkèOKÕÖÏ KÕѨ\ ˜ì# ã¨O㨯~°}Ö’¡ ÉèÏQÆOQÍ QÆ=~°fl~ü ÃÑ· JkèHÍ~åÅ#∞
LѨÜ∂≥ yOK«∞‰õΩO\Ï~°∞. „á⁄qx¬Ü∞« Öò ѨiáêÅ#Ö’x, ™ê÷xHõ ѨiáêÅ# q+¨Ü∞« OÖ’ gÖˇ#· O`«
Z‰õΩ¯=QÍ Ñ¨ÓiÎQÍ „Ѩ*τѨux^èŒ∞Å xÜ«∞O„`«}Ë LO@∞Ok.
„á⁄"≥x¬Ü«∞Öò âßã¨#ã¨ÉèíÅ∞
âßã¨#=º=ã¨Ö÷ ’ =∞O_»à#¡◊ ∞ `«y#O`« ™ê÷~ÚÖ’ qã¨Î $`«Ñi¨ Kå~°∞. ZxflHõ~Ú# ã¨É∞íè ºÅ∞
70 âß`åxH˜ `«‰õΩ¯=QÍ LO_»‰õÄ_»^Œ∞. JÖψQ J#kèHÍ~° ã¨Éèí∞ºÅ∞ 20 âß`åxH˜ `«‰õΩ¯=QÍ
LO_»‰õÄ_»^Œ∞. 1926 <å\˜H˜ Jxfl „á⁄"≥x¬Ü«∞à◊¡Ö’x âßã¨#ã¨ÉèíÖ’¡ „áêux^茺O D q^èŒOQÍ
LOk: 14.5 âß`«O JkèHÍ~°∞Å∞, 8.6 âß`«O Pk"åã¨∞Å∞, "≥#∞Hõ|_ç# ‰õΩÖÏÅ∞, J}˜z"Õ`«
=~åæÅ∞, POQÀ¡–WO_çÜ«∞#∞¡, „âßq∞‰õΩÅ∞QÍ „áêux^茺O =Ç≤ÏOKÕ "åix <åq∞<Õ\ò KÕ™êÎ~°∞,
67 âß`«O =∞Ok „áê^ÕtHõ xÜ≥∂[Hõ=~åæÅ #∞O_ç ZxflHõ~Ú# ã¨Éèí∞ºÅ∞. z=i ˆH@ys
J~Ú# ZxflHõ~Ú# ã¨Éèí∞ºÖ’¡ [#~°Öò`Àáê@∞ =Úã‘¡"£∞Å∞, ã≤‰õΩ¯Å∞ (ѨO*ÏÉòÖ’), WO_çÜ«∞<£
„H˜ãÜ
ì≤ ∞« #∞¡ (=∞„^•ã¨∞Ö’), POQÀ¡–WO_çÜ∞« #∞¡ (=∞„^•ã¨∞–ɡOQÍÖ’¡), Ü«¸~ÀÑ≤Ü∞« #∞¡ (ѨO*ÏÉò,
ÃãO„@Öò „á⁄q<≥ûãπ, c~å~ü, J™êû"£∞ q∞#Ǩ Jxfl „á⁄"≥x¬Ü«∞à◊¡ #∞O_ç) L<åfl~°∞. =∞`«
„áêuѨkHõ QÍx ÖËHõ „Ѩ`ÕºHõOQÍ QÍx L#fl xÜ≥∂[Hõ=~åæÖ’¡ KÀ@∞ á⁄O^Œx F@~°∞¡ [#~°Öò
xÜ≥∂[Hõ=~åæÖ’¡ LO\Ï~°∞. ã‘@¡ ѨOÑ≤}Ö© ’ "≥∞<ÿ åi\© =∞`åʼnõΩ Z‰õΩ¯= „áê^è•#º`« WKåÛ~°∞.
"åi [<åÉèÏ Hõ<åfl JkèHõOQÍ "åiH˜ „áêux^茺O WKåÛ~°∞. F\˜OQ∑ ǨωõΩ¯‰õΩ ã¨O|OkèOz
Pã≤Î J~°›`«‰õΩ `«‰õΩ¯= „áê^è•#º`« WKåÛ~°∞. Jxfl „á⁄q<≥¬Ü«∞à◊¡Ö’ =∞Ç≤Ïà◊ʼnõΩ F@∞"Õ¿ã
ǨωõΩ¯xKåÛ~°∞. 1926Ö’ "≥Ú`«OÎ [<åÉèÏÖ’ F@∞ ǨωõΩ¯ Hõe#æ "å~°∞ 2.8 âß`«O =∂„`«OQÍ<Õ
L<åfl~°∞. ÉèÏ~°`« Ѩiã≤÷`«∞ʼnõΩ XˆHq^èŒ"≥∞ÿ# „áê^ÕtHõ xÜ≥∂[Hõ=~åæÅ∞ PK«~°} ™ê^茺O HÍ^Œx
ÉèÏqOK«_»O`À „Ѩ`ÕºHõ =∞`åÅ∞ (L^• : =Úã‘¡"£∞Å∞), „Ѩ`ÕºHõ „ѨÜ≥∂[<åÅ∞ Hõeæ# "å~°∞
(L^•: Éèí∂™êfi=ÚÅ∞, KèåO|~ü PѶπ HÍ=∞~üû)‰õΩ J#∞QÆ∞}OQÍ xÜ≥∂[Hõ=~åæÅ#∞
~° ∂ á⁄OkOKå~° ∞ . F\˜ O Q∑ Ǩ Ï ‰õ Ω ¯#∞ xÜ« ∞ O„uOKå~° ∞ . (1) H˘O`« H ÍÅO áê@∞
P xÜ≥∂[Hõ=~°æOÖ’ x"åã¨O LO_®e, (2) ã¨fiO`« WO\˜x Hõeæ LO_®e ÖË^• Hõh㨠J^≥Ì
95
K≥e¡ã¨∂Î x"åã¨O LO_®e, (3) Hõh㨠=ÚxûѨÖò Ѩ#∞flÅ∞ ÖË^• P^•Ü«∞ Ѩ#∞fl ÖË^• U
W`«~° Ѩ#∞flÖˇ·<å K≥e¡ã¨∂Î LO_®e, q∞Å@s Ѷ≤OK«<£ á⁄O^Œ∞`«∂ LO_®e J<Õ +¨~°`«∞Å#∞
ÃÑ\Ïì~°∞.
™ê^è•~°}OQÍ Jxfl âßã¨#"≥∞ÿ# K«~°ºÅ∞, "åi¬Hõ |_≥˚@¡#∞ „á⁄qx¬Ü«∞Öò =∞O_»àı¡
P"≥∂k™êÎ~Ú. J~Ú`Õ 'i[~°∞fi_£— JOâßʼnõΩ ã¨O|OkèOz =∂„`«O =∞O_»e áê„`« ã¨QÆO
=~°̂H LO@∞Ok. H˘xfl aÅ∞¡Å#∞ =∞O_»e =ºuˆ~H˜Oz#ѨÊ\˜H© áê~°¡"≥∞O\ò‰õΩ ["å|∞^•sQÍ
`å#∞ x~°fiÇ≤ÏOKåeû# áê„`« x~°fiÇ≤ÏOKåeû# J=ã¨~°=ÚO^Œx ÉèÏq¿ãÎ QÆ=~°fl~ü P aÅ∞¡Å#∞
ã¨iìÃѶ· KÕÜ«∞=K«∞Û. =∞O_»e x~åHõiOz# „QÍO@∞Å#∞ uiy W=fi=K«∞Û. 1909 K«@ìO
=∞O_»eÖ’ J`«ºkèHõ ã¨Éèí∞ºÅ ã¨OYº x~åúi¿ãÎ 1919 K«@ìO J`«ºÅÊ ã¨OYº#∞ x~åúiOzOk.
P q^èŒOQÍ „á⁄"≥x¬Ü«∞ÖòÖ’ J`«ºkèHõOQÍ 50 =∞OkH˜ |^Œ∞Å∞QÍ J`«ºÅÊOQÍ 100 =∞Ok
LO_®Å<Õ x|O^èŒ# J=∞Ö’¡H˜ =zÛOk. =∞„^•ã¨∞ =∞O_»eÖ’ 118, ÉÁOÉÏ~ÚÖ’ 111,
ɡOQÍÖòÖ’ 125 =∞Ok L<åfl~°∞. =∞O_»e HÍÅ =º=kè =¸_»∞ ã¨O=`«û~åÅ∞. =∞O_»e
~°^ŒÌ~Ú# `«~°∞"å`« P~°∞<≥ÅÖ’¡QÍ Ñ¨Ù#~°∞^ŒÌiOKåe. ã¨Éèí∞ºÅ∞ „Ѩâ◊flÅ`Àáê@∞, LѨ„Ѩâ◊flÅ∞
‰õÄ_® J_»QÆ=K«∞Û. „Ѩ*Ï ã¨=∞㨺Å#∞ ^Œ$+≤ìH˜ `≥KÕÛO^Œ∞‰õΩ "å~°∞ f~å‡<åÅ#∞ K«iÛOK«=K«∞Û.
J`«º=ã¨~° „Ѩ*Ï ã¨=∞㨺Å#∞ „ѨÉèí∞`«fi ^Œ$+≤ìH˜ fã¨∞‰õΩ=KÕÛO^Œ∞‰õΩ "å~Ú^• f~å‡<åÅ#∞
„Ѩ"Õâ◊ÃÑ@ì=K«∞Û. |_≥˚\òÃÑ· ™ê^è•~°} K«~°ÛÖ’ áêÖÁæ#_»"Õ∞ HÍHõ „QÍO@∞ÅÃÑ· F\˜OQ∑Ö’
‰õÄ_® áêÖÁæ#=K«∞Û. J~Ú`Õ gi JkèHÍ~åʼnõΩ L#fl „Ѩu|O^èŒHõO J@∞ K«@ì
~°∂ѨHõÅÊ#Ö’#∂, W@∞ |_≥˚\òÃÑ· F\˜OQ∑Ö’#∂ QÆ=~°fl~ü‰õΩ Ñ¨ÓiÎ JkèHÍ~åÅ∞ LO_»_»O.

96
 =∞Ǩ`å‡ QÍOnè, QÍO^èÕÜ«∞ L^Œº=∞O
QÍOnè rq`«O, PÖ’K«#
=∞Ǩ`å‡ QÍOnè rq`«O
"≥∂ǨÏ<£^•ãπ Hõ~°"£∞K«O^£ QÍOnè QÆ∞[~å`üÖ’x áÈ~°∞|O^Œ~üÖ’ 1869 JHÀì|~ü
Ô~O_À `Õn# [x‡OKå~°∞. PÜ«∞# áê~î°âßÅ q^Œº ~å*òHÀ\ò ã¨g∞ѨOÖ’ [iyOk.
P „áêO`« ™ê÷xHõ áêʼnõΩ_çH˜ QÍOnè `«O„_ç ã¨ÅǨ^•~°∞ ÖË^• „Ѩ^è•# =∞O„uQÍ Ñ¨x KÕâß~°∞.
QÍOnè P `«~°∞"åu HÍÅOÖ’ `«# z#fl`«#O QÆ∞iOz `å#∞ ~åã≤# rq`« QÍ^èŒ ã¨`åº<Õfi+¨}
(k ™Èìs PѶπ "≥∞ÿ ZH±ûѨ~ü"≥∞O\òû q`ü „@∂`ü) J<Õ Ñ¨ÙãÎ̈HõOÖ’ `≥eáê~°∞. PÜ«∞# áê~î°âßÅ
q^Œº =ÚyÜ«∞Hõ=ÚO^Õ QÍOnè `«O„_çQÍ~°∞ =∞~°}˜OKå~°∞. 13 Uà◊¡ =Ü«∞ã¨∞ûÖ’ `«# Hõ<åfl
KåÖÏ z#fl =Ü«∞ã¨∞¯~åÖˇ·# ‰õã¨∂ÎiÉÏ#∞ PÜ«∞# ÃÑàÏ¡_®~°∞. <åºÜ«∞ âß„ãÎ̈OÖ’ _ç„w HÀã¨O
1888Ö’ QÍOnè WOQÍ¡O_£ "≥àÏ¡~°∞. J`«x ÃÑ^ŒÌÅ∞ JÉèíºO`«~°O `≥eÑ≤#ѨÊ\˜H© PÜ«∞#
WOQÍ¡O_£ "≥àÏ¡~°∞. "≥àı¡ =ÚO^Œ∞ =∞O^Œ∞, =∞QÆ∞=, =∂O™êxH˜ ^Œ∂~°OQÍ LO\Ï#x `«#
`«e¡H˜ „Ѩu[˝ KÕ™ê~°∞. <≥ÅÅ ÉÏÅ∞_≥·# `«# ‰õΩ=∂~°∞_»∞ Ç‘Ï~åÖÏÖò#∞ =^Œe QÍOnè WOQÍ¡O_£
"≥àÏ¡~°∞.
QÍOnèl ÅO_»<£Ö’ áêi„âßq∞H©Hõ~°}, J^èŒ∞xHõ *Ï˝# PÖ’K«# Ѩ@¡ Dâ◊fi~°
*Ï˝hÜ«ÚÅ∞, âßMÏǨ~°∞ʼnõΩ L#fl JáÈǨÏÅ#∞ `˘ÅyOK«_®xH˜ „Ѩܫ∞uflOKå~°∞. POQÆ¡
ã¨=∂*ÏxH˜ "å~°∞ z"å~°∞¡ÖÏO\˜"å~°∞. QÍOnèr â◊H˜Î=O`«OQÍ "åix PHõ@∞ì‰õΩ<åfl~°∞.
Pâ◊Û~°ºHõ~°OQÍ WOQÆ¡O_£Ö’ QÍOnèrH˜ ÉèíQÆ=næ`« ѨiK«Ü«∞ =∞~ÚOk. WHõ¯_» ‰õÄ_® QÍOnèr
XˆHq^èŒ"≥∞ÿ#, ã≤÷~°"≥∞ÿ# z`«ÎO`À =º=ǨÏiOz `«# _ç„wx ѨÓiÎ KÕâß~°∞. 1891Ö’ PÜ«∞#‰õΩ
ÉÏ~ü #∞O_ç Ñ≤Å∞ѨÙ=zÛOk. ÅO_»<£ ÃÇ·ÏHÀ~°∞ìÖ’ PÜ«∞# ã¨Éèífi`«ºO ‰õÄ_® ã‘fiHõiOKå~°∞.
HÍh P U_®k z=~À¡ PÜ«∞# ÉèÏ~°`ü‰õΩ Ñ¨Ü«∞#=∞Ü«∂º~°∞.
^ŒHΔ̃}τѶ≤HÍ J#∞Éèí=O
U_®k áê@∞ ™êyOz# <åºÜ«∞"å^Œ =$uÎÖ’ ÃÑ^ŒÌQÍ q[Ü«∞O ™êkèOK«Hõ
áÈ=_»O`À ^ŒH˜Δ}τѶ≤HÍÖ’ ÉèÏ~°`« "åºáê~°"Õ`«Î ^•^• J|∞ÌÖÏ¡‰õΩ <åºÜ«∞ ã¨ÅǨ^•~°∞QÍ
KÕ̂~O^Œ∞‰õΩ JOwHõiOKå~°∞. ^•^•Ñ¨Ù 20 Uà◊¡ áê@∞ ^ŒHΔ̃}τѶ≤HÍÖ’<Õ H˘#™êQÍeû=ã¨∞ÎO^Œx
97
QÍOnèlH˜ ‰õÄ_® |Ü«∞ÖË̈~=ÚO^Œ∞ `≥eÜ«∞^Œ∞. ^ŒH˜Δ}τѶ≤HÍÖ’ x=ã≤OKÕ ÉèÏ~°fÜ«ÚʼnõΩ
Z@∞=O\˜ ~å[H©Ü«∞ ǨωõΩ¯Å∞ ÖËHõáÈQÍ "åix J==∂#Hõ~° suÖ’ '‰õÄbÅ∞— J<Õ ¿Ñ~°∞`À
Ñ≤eKÕ"å~°∞. Ñ‘@~ü =∂iì*ò|~üæ =^ŒÌ Ѷ¨ãπìHÍ¡ãπ \ỖH¯\ò L#flѨÊ\˜H© Ѷ¨ãπìHÍ¡ãπ Ô~·ÖËfi HõOáê~üì"≥∞O\ò
#∞O_ç QÍOnèrx `À¿ãã≤# `«~°∞"å`« Ü«¸~ÀÑ≤Ü«∞<£ *Ï`«ºÇ¨ÏOHÍ~°O U q^èŒOQÍ LO^À,
ÉèÏ~°fÜ«ÚÅ∞ `À\˜ =∞#∞+¨μÅ∞QÍ ZO`«"Õ∞~°‰õΩ Q“~°"åxfl á⁄O^Œ∞`«∞<åfl~À ™êfi#∞Éèí=O`À
`≥Å∞ã¨∞‰õΩ<åfl~°∞.
D q^èŒ"≥∞ÿ# ~å[H©Ü«∞ K≥·`«#ºO `«~°∞"å`« ^ŒH˜Δ}τѶ≤HÍÖ’x ÉèÏ~°`« *ÏuH˜
<åÜ«∞‰õΩ_çQÍ ZkQÍ~°∞. ^ŒHΔ̃}τѶ≤HÍÖ’ "≥Ú^Œ\ ˜™êiQÍ ã¨`庄QÆÇ¨Ï J<Õ Ñ¨^•xfl "å_®~°∞.
`«# JÇ≤ÏO™ê x~°ã¨#‰õΩ ã≤^•ÌO`«O, PK«~°} J~Ú# ã¨`庄QÆǨÏO#∞ WHõ¯_» #∞O_Õ
„áê~°OaèOKå~°∞. ã¨`º« (ã¨`º« O)#∞ JÇ≤ÏO™ê, „|ǨχK«~º° O ^•fi~å<Õ ™ê^躌 =∞ø`«∞O^Œx K≥áêÊ~°∞.
ã¨`庄QÆǨÏO#∞ LѨÜ≥∂yOK«_»OÖ’ QÍOnèr `«# rq`«OÖ’<Õ KåÖÏ „ѨÜ≥∂QÍÅ∞ KÕâß~°∞.
J}˜z"Õ`«‰õΩ QÆ∞~°ÜÕ∞º"å_»∞, J}˜z"Õ¿ã"å_»∞ W^ŒÌ~°∂ W^ŒÌi ÉÏ^茺`«Å#∞, =∂#=`«#∞
QÆ∞iÎOKåÅ<Õk QÍOnèl ã¨`庄QÆǨÏOÖ’x q^è•#O. =º‰õΩÎʼnõΩ ¿ãfiK«Ûù =zÛ#ѨÙÊ_»∞ =∂„`«"Õ∞
¿ãfiK«Ûù‰õΩ Ñ¨iѨÓ~°‚`« ÅaèOz#@¡x QÍOnèl Jaè=∞`«O.
QÍOnèÜÚ« QÆO "≥Ú^Œ\˜ ^Œâ◊
QÍOnèl 1915Ö’ ÉèÏ~°`ü‰õΩ uiy=KåÛ~°∞. 1931Ö’ KåÖÏ H˘kÌHÍÅO Ü«¸~°Ñπ
Ѩ~º° @# `«Ñʨ WHõ QÍOnè ^ÕâO◊ q_çz "≥àÖ¡◊ ^Ë ∞Œ . ÉèÏ~°`^« âÕ O◊ QÆ∞iOz H˘O`«"∞Õ ~°‰Ωõ PÜ«∞#‰õΩ
`≥eã≤#ѨÊ\˜H© QÍOnèr `«# ~å[H©Ü«∞ QÆ∞~°∞=Ù QÀYÖË ã¨ÅǨ fã¨∞‰õΩ<åfl~°∞. P ã¨ÅǨ
ÉèÏ~°`« Ѩiã≤÷`«∞Å#∞ ã¨OѨÓ~°‚OQÍ J~°úO KÕã¨∞HÀ=_®xH˜ LѨÜ≥∂QÆѨ_çOk. U_®k áê@∞
^Õâ◊=∞O`å qã¨Î $`«OQÍ Ñ¨~°º\˜OKå~°∞. P `«~åfi`« H˘kÌ ã¨O=`«û~åÅ áê@∞ ™ê÷xHõOQÍ
[iˆQ áÈ~å\ÏÖˇ#· cǨ~üÖ’x K«Oáê~°<Ö£ ’ WO_çQÀ áê¡O>Ë+<¨ Ö£ ’x Ѷ∞¨ ’~°"∞≥ #ÿ Ѩx Ѩiã≤`÷ ∞« ʼnõΩ
=ºuˆ~HõOQÍ Hõ~°¬‰õΩÅ∞ KÕã≤# áÈ~å@OÖ’, JǨχ^•ÉÏ^£Ö’ =„ãÎ̈ q∞Å∞¡Ö’¡ Ü«∂[=∂<åºxH˜,
HÍi‡‰õΩʼnõΩ =∞^茺 [iy# áÈ~å@OÖ’ áêÖÁæ<åfl~°∞.
P q^èŒ"≥∞ÿ# áÈ~å\ÏÖ’¡ áêÖÁæ#_»O ^•fi~å QÍOkèr „Ѩu+ì̈ ÃÑiyOk. 1919Ö’
J}˜z"Õ`« K«@ìO (~“Å`ü K«\ÏìÅ∞ Jx Ñ≤eKÕ) =ºuˆ~Hõ L^Œº=∂xH˜ PÜ«∞# <åÜ«∞Hõ`«fiO
*ÏfÜ«∞ ~å[H©Ü«∂Ö’¡ PÜ«∞# „áê|ÖϺxfl ÃÑOzOk. ÉèÏ~°fÜ«ÚÖ’¡ Ju Q˘Ñ¨Ê ~°K«~Ú`≥·#
~°gO„^èŒ<å^è£ ~îåQÆ∂~ü #∞OKÕ QÍOnèr =∞Ǩ`å‡ J<Õ a~°∞^Œ∞#∞ á⁄O^•~°∞. ѨO*ÏÉòÖ’
PO^Àà◊# K≥ň~y J=∞$`«ã¨~üÖ’x [eÜ«∞<£ "åÖÏÉÏQ∑Ö’ x~åÜ«Ú^èŒ∞Öˇ·# „Ѩ[Å#∞
HÍeÛK«OѨ_»O`À áê@∞ W`«~° J~åK«HÍÅÃÑ· ѨO*ÏÉò HÍO„ÔQãπ qKå~°} Hõq∞\© x"ÕkHõ#∞
QÍOkèr ~å™ê~°∞.
Ô~O_Õà◊¡ `«~åfi`« QÍOnèr ã¨Ç¨Ü«∞ x~åHõ~°} L^Œº=∞O „áê~°OaèOKå~°∞. „a\©+π
ã¨Oã¨÷Å #∞O_ç ÉèÏ~°fÜ«ÚÅ∞ "≥·^˘ÅQÍÅx, „a\©+π WzÛ# a~°∞^Œ∞Å#∞ uiy WKÕÛÜ«∂Åx
98
Ñ≤Å∞ѨÙxKåÛ~°∞. H˘xfl KÀ@¡ „ѨÉèí∞`«fiO ãÎ̈OaèOz#ѨÊ\˜H© KÒsKÒ~åÖ’ ÉèÏ~°`« áÈbã¨∞Å#∞
ÃÑ^ŒÌã¨OYºÖ’ L#fl PO^Àà◊#HÍ~°∞Å∞ K«O¿ÑÜ«∞_»O`À 1922 Ѷ≤„|=iÖ’ L^Œº=∂xfl
xeÑ≤"Õâß~°∞. P ã¨OѶ¨∞@# `«~åfi`« "≥O@<Õ QÍOkèrx JÔ~ãπì KÕã≤ Pˆ~à◊¡ áê@∞ *ˇ·Å∞‰õΩ
ѨOÑ≤OKå~°∞. PÜ«∞# rq`« QÍ^èŒ#∞ ~åã≤# "å~°∞ nxfl Q˘Ñ¨Ê ˆHã¨∞QÍ ¿Ñ~˘¯<åfl~°∞. `«#
"å^Œ#Å`À QÍOnè „a\©+π áêÅ##∞ `«∂~åÊ~°Ñ¨\Ïì~°∞.
QÍOnèr J<å~ÀQƺO HÍ~°}OQÍ PÜ«∞##∞ 1925Ö’ *ˇÅ· ∞ #∞O_ç q_»∞^ŒÅ KÕâß~°∞.
P `«~åfi`« HÍÅOÖ’ Ç≤ÏO^Œ∂–=Úã‘¡"£∞ ã¨O|O^è•Å#∞ Ѩi~°HΔ̃OKÕO^Œ∞‰õΩ PÜ«∞# KåÖÏ Hõ$+≤
KÕâß~°∞. 1924Ö’ HÀǨÏ\òÖ’ Ç≤ÏO^Œ∂–=Úã‘¡"£∞Å =∞^茺 Ѷ¨∞~°¬}Å∞ K≥ň~y#ѨÙÊ_»∞ `«#
*ˇ·Å∞ QÆkÖ’<Õ QÍOnèr 21 ~ÀAÅ áê@∞ x~åǨ~°nHõΔ KÕѨ\Ïì~°∞. PÜ«∞# KÕã≤# J<ÕHõ
„Ѩ*Ï x~°ã#¨ nHõÖΔ ’¡ W^˘Hõ\ .˜ 1932Ö’ JO@~åx"åi HÀã¨O (QÍOnèr ÉèÏ+¨Ö’ ǨÏi[#∞Å∞,
„Ѩã¨∞Î`«O ^Œo`«∞Å∞ Jx JO@∞<åfl~°∞) „Ѩ`ÕºHõ ZxflHõÅ∞ x~°fiÇ≤ÏOK«_»O Ç≤ÏO^Œ∂ ã¨=∂[OÖ’
âßâ◊fi`«OQÍ peHõÅ∞ `≥ã¨∞ÎO^Œx ÉèÏqOz# QÍOnèr J=∞~°} x~åǨ~° nHõΔ KÕѨ\Ïì~°∞.
JO@~åx "åi <åÜ«∞‰õΩ_≥#· JOÉË^¯Œ ~ü QÍOnèrÃÑ· ^Õfiëêxfl ÃÑOK«∞‰õΩ<åfl~°∞. J~Ú`Õ QÍOnèr
^Œo`«∞Å ã¨=∞㨺Å#∞ f~°Û_®xH˜ f„=OQÍ<Õ „Ѩܫ∞uflOKå~°x H˘O^Œi Jaè„áêÜ«∞O. HÍh
ÉèÏ~°`« ã¨=∂[OÖ’ Ç≤ÏO^Œ∞=ÙÅ∞, =Úã‘¡"£∞Å∞ Ô~O_»∞ „Ѩ`ÕºHõ =~åæÅ<Õ "å^Œ##∞ QÍOnèr
ZѨÙÊ_»∂ JOwHõiOK«ÖË^Œ∞.
QÍOnèr HõO@∂ H˘xfl ã≤÷~°"≥∞ÿ# Jaè„áêÜ«∂Å∞ L#flѨÊ\˜H© ™ê=∂lHõ ã¨O㨯~°}Å
HÀã¨O PÜ«∞# x~å‡}Ï`«‡Hõ HÍ~°º„Hõ=∂xfl „áê~°OaèOKå~°∞. Jxfl JOâßÅÃÑ· QÍOnèrH˜
ã¨Ê+¨ì"≥∞ÿ# PÖ’K«#Å∞ L<åfl~Ú. PÜ«∞# PÖ’K«#Å#∞ KåÖÏ "å~åÎѨ„uHõÖ’¡ ~åâß~°∞.
ÉèÏ~°`^« âÕ O◊ Ö’ QÍOnèr QÆ∞iOz Ug∞ ÖˉΩõ <åfl ÉèÏ~°`« [~°fle[O K«i„`«Ö’ =∂„`«O =ÚYº"≥∞#ÿ
=º‰õΩÎÖ’¡ XHõiQÍ LO\Ï~°∞.
QÍOnè Ü«ÚQÆO ~Ô O_À ^Œâ◊
1930 „áê~°OÉèíOÖ’ *ÏfÜ≥∂^Œº=∞O LK«Ûã≤÷uÖ’H˜ =zÛ# `«~°∞"å`« ÉèÏ~°`«
*ÏfÜ«∞ HÍO„ÔQãπ ã¨OѨÓ~°‚ ã¨fi~å[ºO ™ê^è#Œ `«=∞ „Ѩ^•è # _ç=∂O_»x „ѨH\õ O˜ zOk. ã¨Ê+¨"ì ∞≥ #ÿ
„ѨHõ@# KÕã≤# `«~°∞"å`« „a\©+π áêÅ#‰õΩ =ºuˆ~HõOQÍ L^Œº=∞O „áê~°OaèOKåeû =zÛOk.
=∂iÛ Ô~O_À `Õn# QÍOnèr "≥·„âßÜü∞ ÖÏ~ü¤ Wifi<£‰õΩ ÖËY ~åã¨∂Î ÉèÏ~°`« _ç=∂O_»¡#∞
JOwHõiOK«‰Ωõ O>Ë LѨÙÊ K«\ÏìÅ#∞ LÅ¡OѶ∞≤ ™êÎ=∞x ÃÇÏK«ÛiHõ ѨOáê~°∞. TÇ≤ÏOz#>Ë¡ QÍOnèr
ÖËY‰õΩ Z@∞=O\˜ ã¨ÊO^Œ# ÖË^Œ∞. nO`À QÍOnèr =∂iÛ 12 L^ŒÜ«∂<Õfl H˘O`«=∞Ok `«#
ã¨Ç¨ÏK«~°∞Å`À ^ŒO_ç"≥·Ñ¨Ù „Ѩܫ∂}O „áê~°OaèOKå~°∞. U„Ñ≤Öò S^À `Õn <å\˜H˜ "å~°∞ ^ŒO_ç
=^Œ‰Ì Ωõ KÕ~∞° ‰õΩ<åfl~°∞. H˘O`« ã¨ÇϨ [ LѨÙÊ#∞ fã¨∞‰õΩ#fl QÍOnèr "ÕÅ=∞Ok „Ѩ[ʼnõΩ K«\ÏìÅ#∞
LÅ¡OѶ≤∞OK«=∞<Õ ã¨OˆH`«O ѨOáê~°∞. JѨÊ\˜H˜ LѨÙÊ L`«ÊuÎ, J=∞‡HõOÃÑ· „a\©+π "åiH˜
99
QÆ∞`åÎkèѨ`«ºO LOk.
âßã¨<ÀÅ¡OѶ¨∞# L^Œº=∂xH˜ Wk „áê~°OÉèíO. `«#O`«@ `å#∞QÍ QÍOkèr JÔ~ãπì
JÜ«∂º~°∞. "ÕÅH˘kÌ=∞Ok ‰õÄ_® *ˇ·Å∞‰õΩ Ñ¨OѨ|_®¤~°∞. D JxtÛux `˘ÅyOKÕO^Œ∞‰õΩ
QÍOkèr`À K«~°ÛÅ∞ [i¿ÑO^Œ∞‰õΩ Wifi<£ JOwHõiOKå_»∞. P `«~°∞"å`« ÉèÏ~°`« ™êfi`«O„`«ºO
™ê^蕺™ê^蕺ÅÃÑ· K«iÛOKÕO^Œ∞‰õΩ ÅO_»<£Ö’ ~“O_£>Ë|∞Öò ã¨=∂"Õâ◊O [i¿ÑO^Œ∞‰õΩ „a@<£
JOwHõiOzOk. 1931Ö’ QÍOkèr ÅO_»<£ "≥àÏ¡~°∞, Ü«¸~°ÑπÖ’ `«# ѨiáêʼnõΩÅ#∞
HõÅ∞ã¨∞‰õΩ<åfl~°∞, HÍh K«~°ÛÅ∞ Jã¨OѨÓiÎQÍ =Úy™ê~Ú. PÜ«∞# ÉèÏ~°`ü =zÛ# `«~°∞"å`«
=∞~˘Hõ™êi JÔ~ãπì KÕâß~°∞.
`«~åfi`« H˘kÌ ã¨O=`«û~åÅ áê@∞ QÍOkèr =ÚYºOQÍ ÉèÏ~°`« ã¨=∂[OÖ’
x~å‡}Ï`«‡Hõ ã¨O㨯~°}ÅÃÑ· ^Œ$+≤ì ÃÑ\Ïì~∞° . ÉèÏ~°`‰« Ωõ ™êfi`«O„`«ºO ÅaèOK«‰Ωõ O>Ë `å#∞ x"åã¨O
LO@∞#fl PǨχ^•ÉÏ^£Ö’x ã¨|~°‡u P„â◊=∂xH˜ uiy ~å#x LѨÙÊ ã¨`庄QÆÇ¨Ï L^Œº=∞O
HÍÅOÖ’ QÍOkèr „Ѩu[˝ KÕâß~°∞. 1930 =∞^茺 HÍÅOÖ’ =∞^茺 ÉèÏ~°`üÖ’x =∂~°∞=¸Å
„QÍ=∞"≥∞ÿ# ÃãQÀ<£(Ãã"å„QÍ"£∞ JO\Ï~°∞)Ö’ x"åã¨"Õ∞~°ÊK«∞‰õΩ<åfl~°∞. q^Œ∞º`ü, =∞Ozh\˜
™œHõ~°ºO ÖËx D „QÍ=∂xH˜ Éèíq+¨º`ü ™êfi`«O„`Àº^Œº=∞O QÆ∞iOz QÍOnèl`À K«~°ÛÅ∞
[i¿ÑO^Œ∞‰õΩ |Ü«∞Å∞^Õ~å~°∞. P „QÍ=∂xH˜ QÍOkèrx K«∂¿ãO^Œ∞‰õΩ J"≥∞iHõ<£ *ÏfÜ«Ú_≥·#
=∂~°æÔ~\ò ã¨OÔQ~ü ‰õÄ_® =KåÛ~°∞. Z‰õ¯_≥·`Õ `«# ¿ã=Å∞ J=ã¨~°"≥∂ JHõ¯_» JOkOKÕO^Œ∞‰õΩ
QÍOkèr ‰õÄ_® ^Õâ◊=∞O`«\Ï Ñ¨~°º\˜OKå~°∞. J@∞=O\˜ Ѩ~°º@#Ö’¡ ÉèÏQÆOQÍ<Õ "åÜ«Ú=º
„áêO`« ã¨iǨÏ^Œ∞ÌÖ’¡ Ѩ~îå<£ J~Ú# MÏ<£ J|∞ÌÖò QÆѶ¨Ó~ü MÏ<£#∞ (P `«~åfi`« PÜ«∞#
ã¨iǨÏ^Œ∞Ì QÍOnèQÍ, H˘xfl ã¨O^Œ~åƒÖ’¡ ÉÏ^£ëê MÏ<£QÍ „áê=ÚYº`« á⁄O^•~°∞) `«#
„Ñ≤Ü«∞t+¨μºÖ’¡ XHõxQÍ KÕã¨∞H˘<åfl~°∞.
Ô~O_À „ѨѨOK« Ü«Ú^ŒÌ HÍÅOÖ’ QÍOkèr, HÍO„ÔQãπ <åÜ«∞Hõ`«fiO =∞^茺ã¨÷ "≥·Yix
fã¨∞‰õΩ<åfl~°∞. á¶êã≤*Ïxfl ã¨Ê+¨ìOQÍ q=∞i≈Oz#ѨÊ\˜H© P "≥·Yi HÍ~°}OQÍ „a\©+π
™ê„=∂[º"å^•xH˜ J#∞‰õÄÅOQÍ =∂~°^ŒÅ∞ÛHÀÖË^Œ∞. J~Ú`Õ QÍOkèrx JѨÙÊ_»∞ HÍO„ÔQãπ
J^茺‰õΔΩ_çQÍ L#fl ã¨∞ÉèÏ+π K«O„^ŒÉ’ãπ =ºuˆ~H˜OKå~°∞. Ü«Ú^ŒÌOÖ’ =ÚxyL#fl „a@<£
|ÅÇ‘Ï#OQÍ L#flO^Œ∞# ^•xfl ÉèÏ~°`ü‰õΩ J#∞‰õÄÅOQÍ =∂~°∞ÛHÀ"åÅx É’ãπ ÉèÏqOKå~°∞.
QÍOkèr Pâ◊ʼnõΩ =ºuˆ~HõOQÍ HÍO„ÔQãπ J^茺‰õΔΩ_çQÍ áÈ\© KÕã≤, QÍOnèr ã¨fiO`« =∞x+≤ÃÑ·
q[Ü«∞O ™êkèOz#ѨÊ\˜H© HÍO„ÔQãπ =i¯OQ∑ Hõq∞\©ÃÑ· QÍOkèr „ѨÉèÏ=O JkèHõOQÍ LO^Œx,
PÜ«∞#, PÜ«∞# J#∞K«~°∞Å ã¨Ç¨ÏHÍ~°O ÖˉõΩO_® HÍO„ÔQãπ‰õΩ ™ê~°^茺O =Ç≤ÏOK«_»O Hõ+ì̈=∞x
ÉèÏqOz# É’ãπ P Ѩ^ŒqH˜ ~år<å=∂ KÕâß~°∞.
100
QÍOnèÜÚ« QÆO =¸_À ^Œâ◊
1942Ö’ „a\©+π áêÅ# #∞O_ç ™êfi`«O„`«ºO HÀã¨O QÍOkèr z=i Ñ≤Å∞ѨÙxKåÛ~°∞.
„Ѩã¨∞Î`«O JQÆã¨∞ì „HÍOu "≥∞ÿ^•<£QÍ „ѨMϺuQÍOz# "≥∞ÿ^•#O #∞O_ç J^Œ∞ƒù`«"≥∞ÿ#
LѨ<åºã¨q∞KåÛ~°∞. ™êfi`«O„`«º ™ê^èŒ# HÀã¨O J=ã¨~°"≥∞ÿ`Õ „áê}Ï `åºQÍxH˜ ‰õÄ_® ã≤^ŒÌO
HÍ"åÅx „Ѩ[ʼnõΩ Ñ≤Å∞ѨÙxKåÛ~°∞. 'q[Ü«∞"≥∂ ÖË^• g~°ã¨fi~°æ"≥∂— (_»∂ P~ü _≥·) J<Õ
x<å^•xfl WKåÛ~°∞. ÉèÏ~°`ü#∞ =^Œe "≥àÏ¡eûOkQÍ(H˜fi\ò WO_çÜ«∂) „a\©+π#∞ J_çQÍ~°∞.
JO^Œ∞‰õΩ „Ѩuã¨ÊO^Œ#QÍ „a\©+π „ѨÉ∞íè `«fiO QÍOkèr`À ã¨Ç¨ HÍO„ÔQãπ =ÚYº <åÜ«∞Hõ`åfi#O`å
Hõ@Hõ\ÏÅ "≥#∞Hõ ÃÑ\˜ìOk. Ü«Ú^ŒÌO =Úy¿ã =~°‰õΩ "åix q_»∞^ŒÅ KÕÜ«∞ÖË^Œ∞. H˘xfl
<≥ÅÅ∞ `«~°∞"å`« QÍOkèr, Hõã¨∂ÎiÉÏ#∞ ѨÓ<ÕÖ’x PQÍMÏ<£ áêºÖˇãπÖ’ QÆ$ǨÏx~°ƒO^èŒO
KÕâß~°∞. JHõ¯_Õ Hõã∂¨ iÎ ÉÏ K«xáÈÜ«∂~°∞. JO`«‰Ωõ =ÚO^Õ KåÖÏ Uà◊¡ áê@∞ PÜ«∞#‰õΩ =ºH˜QÎ `Æ «
HÍ~°º^Œi≈QÍ Ñ¨xKÕã≤# =∞ǨÏ^Õ"£ ^Õâß~Ú K«xáÈÜ«∂~°∞. Wq QÍOkèrx HÀÅ∞HÀÖËx
^≥|ƒfâß~Ú.
1942 #∞O_ç 45 =∞^茺 HÍÅOÖ’ JѨÊ\˜ =~°‰õΩ =Úã‘¡"£∞Å „ѨÜ≥∂[<åÅ HÀã¨O
ѨxKÕã¨∞Î#fl =Úã‘¡"£∞bQ∑ „Ѩã¨∞Î`«O =Úã‘¡"£∞ʼnõΩ „Ѩ`ÕºHõ ^Õâ◊O U~°ÊKåÅx _ç=∂O_£ KÕÜ«∞_»O
„áê~°OaèOzOk. „a\©+π "åi ^Œ$+≤ìx uѨÙʉõΩ<ÕO^Œ∞‰õΩ "åi Ü«Ú^ŒÌ „Ѩܫ∞`åflʼnõΩ =∞^ŒÌ`«∞
ѨeH˜Ok. „a@<£Ö’ ÔH¡"≥∞O\ò J\©¡ <Õ`«$`«fiOÖ’ H˘`«ÎQÍ JkèHÍ~°OÖ’H˜ =zÛ# „ѨÉèí∞`«fiO
ÉèÏ~°`ü‰õΩ ™êfi`«O„`«ºO W™êÎ=∞x Ǩg∞xzÛOk. ÉèÏ~°`ü Éèíq+¨º`«∞Î HÀã¨O K«~°ÛÅ∞
„áê~°OÉè=í ∞Ü«∂º~Ú. JkèHÍ~åxfl `≥K∞« ÛHÀ=_»OÖ’ ~å[H©Ü∞« <åÜ«∞‰õΩÅ∞ x=∞QÆfl=∞~Ú LO_»QÍ
QÍOkèr `«#‰õΩ `å#∞QÍ K«~°ÛʼnõΩ ^Œ∂~°OQÍ L<åfl~°∞. ÉèÏ~°`ü qÉèí[#‰õΩ `«# =ºuˆ~Hõ`«#∞
`≥eáê~°∞.
PÜ«∞# q=∞~°≈‰õΩÅ∞ Ãã·`«O PÜ«∞# rq`«OÖ’x z=i ~ÀAÖ’¡ ZO`À
Q“~°qOK«^Œy# áê„`« áÈ+≤OKå~°x JO\Ï~°∞. cǨÏ~üÖ’ =Úã‘¡"£∞Å TK«HÀ`«‰õΩ „ѨfHÍ~°OQÍ
Ç≤ÏO^Œ∞=ÙÅ#∞ K«OÑ≤# <ÀY›e „áêO`«OÖ’ „QÍ=∞„QÍ=∂xH˜ uiQÍ~°∞. QÍÜ«∂Å áêÅ~Ú#"åiH˜
ã¨Ñ¨~°ºÅ∞ KÕâß~°∞. q`«O`«∞=ÙÅ#∞ F^•~åÛ~°∞. HõÅHõ`åÎÖ’ K≥ň~y# =∞`« Ѷ¨∞~°¬}Å∞ QÍOkèr
„Ѩܫ∞`åflÅ =Å¡<Õ PyáÈÜ«∂~Ú. JO^Œ∞ˆH z=i "≥·„âßÜü∞ =∞øO\òÉÏ>ˇ<£ QÍOkèrx
Ç≤ÏO^Œ∂–=Úã‘¡"£∞Å =∞^茺 'UHõ =ºH˜Î ã¨iǨÏ^Œ∞Ì Ãã·#ºO—(=<£ =∂º<£ É∫O_»s á¶È~üû)QÍ
Jaè=i‚OKå~°∞. 1947 JQÆã∞¨ ì 15= `Õn# ™êfi`«O„`«ºO =zÛ# `«~∞° }OÖ’ <≥„Ǩï, ~å*ϺOQÆ
JÃãOc¡ JO`å QÍOkèrx ÉèÏ~°`« ™êfi`«O„`À^Œº=∞ x~å‡`«QÍ, '*Ïu Ñ≤`«—QÍ ¿Ñ~˘¯O@∂
=O^Œ#O KÕã≤#ѨÊ\˜H© PÜ«∞# ^Õâ◊ ~å[^è•xÖ’ ZHõ¯_® HõxÑ≤OK«ÖË^Œ∞.
101
=∞Ǩ`å‡ z=i ~ÀAÅ∞
QÍOkèr rq`«OÖ’x z=i <≥ÅÅ∞ JkèHõ ÉèÏQÆO ~å[^è•x #QÆ~°"≥∞ÿ# _èçb¡Ö’<Õ
QÆ_çáê~°∞. PÜ«∞# `«# ã¨=∞Ü«∂xfl qÉèílOK«∞H˘x ã¨QÆO ã¨=∞Ü«∂xfl áêiâ◊√^茺 HÍi‡‰õΩÅ∞,
`«‰õΩ¯= ™ê÷~Ú „Ѩ[Å∞ x=ã≤OKÕ 'ÉèÏOw HÍÅh—Ö’ QÆ_çáê~°∞. q∞ye# ã¨QÆO ã¨=∞Ü«∂xfl
a~å¡ Ç¨Ï∫ãπÖ’ QÆ_çáê~°∞. áêH˜™êÎ<£ U~åÊ@∞`À Ç≤ÏO^Œ∂, ã≤Mò HÍOkj‰õΩÅ∞ ÃÑ^ŒÌ ã¨OYºÖ’
~å[^è•xH˜ `«~°e =KåÛ~°∞. „Ѩ[Ö’¡ Jã¨Ç¨Ï#O ÃÑiyOk. Jk ã¨∞ÅÉèíOQÍ =Úã‘¡"£∞ʼnõΩ
=ºuˆ~HõOQÍ Ç≤ÏOã¨QÍ =∂iOk. _èçb¡Ö’ ǨÏ`«ºÅ∞ P¿ÑO^Œ∞‰õΩ „Ѩܫ∞`åflÅ∞ KåÖÏ `«‰õΩ¯=
=∂„`«"Õ∞ [iQÍ~Ú. qÉèí[# HÍ~°}OQÍ [iy# =∞`« Ѷ¨∞~°¬}Ö’¡ ^•^•Ñ¨Ù 10 ÅHõΔÅ =∞Ok
„Ѩ[Å∞ „áê}ÏÅ∞ HÀÖÁÊÜ«∂~°∞. gi`Àáê@∞ ^•^•Ñ¨Ù HÀ\˜ 10 ÅHõΔÅ =∞Ok x~å„â◊Ü«ÚÅ∞
JÜ«∂º~°∞. nO`À QÍOkèr `«# z=i J=∞~°} nHõΔ#∞ „áê~°OaèOKå~°∞.
'ѨÓiÎ SHõº`«—`À Hõeã≤ rq™êÎ=∞x Jxfl =∞`åʼnõΩ K≥Ok# „Ѩ[Å∞ XHõ „ѨHõ@#ÃÑ·
ã¨O`«HÍÅ∞ KÕã≤# `«~°∞"å`« QÍOkèr `«# nHõΔ#∞ q~°q∞OKå~°∞. P q^èŒOQÍ =Úã‘¡"£∞Å
rq`åÅ∞, Pã¨∞÷Å∞, =Úã≤¡OÅ #=∞‡HõO ~°HΔ̃OK«|_®¤~Ú. H˘xfl ~ÀAÅ `«~°∞"å`« QÍOkèr
™êÜ«∞O„`«Ñ¨Ù „áê~°ú#Å∞ [i¿Ñ a~å¡ Ç¨Ï∫ãπÖ’ ÉÏO|∞¿ÑÅ∞à◊√¡ ã¨OÉèíqOKå~Ú. J~Ú`Õ Z=iH©
QÍÜ«∂Å∞ HÍÖË^Œ∞. J^Œ#Ѩ٠Éèí„^Œ`«‰õΩ QÍOnèr JOwHõiOK«ÖË^Œ∞. JÜ«∞# Wëêì#∞™ê~°O
"≥à◊√ÎO>Ë J_»¤yOKÕ"åÔ~=fi~°∂ ÖË~°∞.
1948 [#=i 30= `Õn ™êÜ«∞O„`«Ñ¨Ù „áê~°OÉèí HÍÅOÖ’ QÍOkèr =Å¡ÉèÏ~Ú
Ѩ>ËÖò#∞ Hõeã≤ `«~åfi`« „áê~°ú#ʼnõΩ |Ü«∞ÖËÌ~å~°∞. P ™êÜ«∞O„`«O „Ѩu~ÀA‰õΩ aè#flOQÍ
PÅ㨺OQÍ „áê~°#ú ʼnõΩ |Ü«∞ÖË~ú å~°∞. S^Œ∞ QÆO@ʼnõΩ =∞~À 10 xq∞ëêÅ∞ LO^Œ#QÍ PÜ«∞#‰õΩ
'#_çKÕ Hõ„~°Å∞—QÍ ¿Ñ~˘¯<Õ JÉèÏ, =∞#∞ÅÃÑ· ~Ô O_»∞ KÕ`∞« Å∞ "Õã≤ `À@ "≥Ñ· Ù¨ ѨÜ∞« #O ™êyã¨∞<Î åfl~°∞.
"ÕkHõ "≥∞@∞¡ ZHõ¯É’`«∞O_»QÍ `«# KÕ`«∞Å#∞ =Ú_»∞K«∞H˘x „¿ÑHõΔ‰õΩʼnõΩ Jaè"å^ŒO KÕâß~°∞.
P ã¨Ü«∞=∞OÖ’ XHõ ‰õΩ„~å_»∞ PÜ«∞# =^ŒÌ‰õΩ =KåÛ_»∞. =∞#∂#∞ =¸~°öOQÍ Ñ¨Hõ¯‰õΩ ^Àâß_»∞.
áê^•Å‰õΩ #=∞㨯iã¨∞Î#fl@∞¡ <å^èŒ∂~åO QÍ_Õû =OQÍ_»∞, `«# *Ë|∞Ö’ #∞O_ç Ñ≤ãì̈Öò fâß_»∞,
QÍOkèr KèåuÃÑ· =¸_»∞ ™ê~°∞¡ HÍÖÏÛ_»∞. QÍOkèr `≥Å¡ #∂Å∞ @=ÖòÃÑ· ~°HõÎѨ٠=∞~°HõÅ∞
HõxÑ≤OKå~Ú. JÜ«∞# KÕ`«∞Å∞ WOHÍ Jaè"å^ŒO KÕã¨∂Î<Õ L<åfl~Ú. QÍOkèr `«##∞ K«OÑ≤#
ǨÏO`«‰õΩ}˜fl '¿ÇÏ ~å"£∞, ¿ÇÏ ~å"£∞— JO@∂ Jjfi~°kOKå~°∞.
„Ѩ*Ï ã¨g∞Hõ~°}‰õΩ QÍOkèr Ѩ^ŒÌ`«∞Å∞
HÍO„ÔQãπÖ’ =∞Ǩ`å‡ QÍOnè Z@∞=O\˜ =ÚYº"≥∞ÿ# áê„`« áÈ+≤OK«ÖË^Œ∞. 1915Ö’
ÉèÏ~°`ü ~å=_®xH˜ =ÚO^Œ∞ PÜ«∞# ™ê=∂#º „Ѩ[ÅÔH=fiiH© `≥eÜ«∞_»∞. ˆH=ÅO S^Õà◊¡
HÍÅOÖ’ 1915 #∞O_ç 1920֒Ѩ٠PÜ«∞# HÍO„ÔQãπÖ’ u~°∞QÆ∞ÖËx <åÜ«∞‰õΩ_çQÍ, ™ê=∂#º
„Ѩ[Å <åÜ«∞‰õΩ_çQÍ ZkQÍ~°∞. nxH˜ HÍ~°}O QÍOkèr <≥·Ñ¨Ù}ºO`À J#∞ã¨iOz# ~å[H©Ü«∞
102
Z`«∞QÎ _Æ Ö» Ï ÖËHõ JѨÊ\˜ Ѩiã≤`÷ ∞« ÖÏ? HÍO„ÔQãπÖ’ u~°∞QÆ∞ÖËx <åÜ«∞‰õΩ_çQÍ QÍOkèr Z^ŒQ_Æ ®xH˜
KåÖÏ HÍ~°}ÏÅ∞ ^ÀǨÏ^ŒO KÕâß~Ú.
QÍOkèr Z^Œ∞QÆ∞^ŒÅ‰õΩ HÍ~°}ÏÅ∞
ÉèÏ~°`« ~å[H©Ü«∂Ö’¡ <åÜ«∞‰õΩ_çQÍ QÍOkèr „Ѩ™ê÷<åxH˜ „Ѩ^è•# HÍ~°}O
^ŒH}Δ˜ τѶH≤ ÍÖ’ ã¨`º« O, JÇ≤ÏO™ê P^è•~°OQÍ PÜ«∞# x~°fiÇ≤ÏOz# ã¨`庄QÆÇϨ O q[Ü«∞=O`«O
HÍ=_»O. ^ŒH}Δ˜ τѶH≤ Í J#∞Éè=í O(1893–1914) QÍOkèr Ãã^· •ÌOuHõ`‰« Ωõ , q^è•<åʼnõΩ Ñ¨Ù<åk
"Õã≤Ok. P `«~°∞"å`« ÉèÏ~°`üÖ’ q[Ü«∂ʼnõΩ ‰õÄ_® HÍ~°}=∞~ÚOk. 1906 =~°‰õΩ QÍOkèr
Z^Œ∞QÆ∞`«∞#fl <åºÜ«∞"åk–~å[H©Ü«∞ <åÜ«∞‰õΩ_»∞. ^ŒHΔ̃}τѶ≤HÍÖ’x XHõ „áêO`«"≥∞ÿ# <å@ÖòÖ’
ÉèÏ~°fÜ«ÚÅ#∞ ÉÏkèã∞¨ #Î fl *Ïu q=Hõ‰Δ Ωõ =ºuˆ~HõOQÍ q∞`«"å^Œ Ѩ^`ÌŒ ∞« Ö’¡ QÍOkèr „áê~°#ú Å∞,
Ñ≤\ ˜+¨#∞¡ ѨOÑ≤OKå~°∞. *Ïu q=HõΔ‰õΩ =ºuˆ~HõOQÍ 1907–08, 1908–11, 1913–14
ã¨O=`«û~åÖ’¡ =¸_»∞ ã¨`庄QÆÇ¨Ï JO^Àà◊#Å∞ H˘`«Î ѨÙO`«Å‰õΩ ^•i fâß~Ú. ^ŒHΔ̃}τѶ≤HÍÖ’
L#fl „Ѩ`ÕºHõ HÍ~°}ÏÅ s`åº qq^èŒ =∞`åÅ∞, qq^èŒ =~åæʼnõΩ K≥Ok# „Ѩ[Å#∞ QÍOkèr
XHõ ^ŒQÆæ~°‰õΩ KÕ~°ÛQÆeQÍ~°∞.
QÆ`«OÖ’ U ~å[H©Ü«∞ <åÜ«∞‰õΩ_çH© ~å#O`«QÍ(uÅH±, Å[Ѩu~åÜü∞, áêÖò ÖÏO\˜
"å~°∞, g~°∞ „Ѩ^è•#OQÍ qq^èŒ „áêO`åÖ’¡ =∂„`«"Õ∞ „áê|źO Hõeæ# "å~°∞) ^ŒHΔ̃}τѶ≤HÍ
J#∞Éèí=O ^•fi~å QÍOkèr JdÅ ÉèÏ~°`« ™ê÷~Ú <åÜ«∞‰õΩ_ç ™ê÷~Ú ÅaèOzOk. ^ŒHΔ̃}τѶ≤HÍ
J#∞Éèí=O PÜ«∞#∞fl JO`«~å˚fÜ«∞ „Ѩ=ÚY∞_çQÍ xÅɡ\ ì̃Ok. nxH˜`À_»∞ ^ŒHΔ̃}τѶ≤HÍÖ’
L#fl ÉèÏ~°fÜ«ÚÅ∞ ^Õâ◊OÖ’x qq^èŒ „áêO`åÖ’¡ L#fl "åi |O^èŒ∞=ÙÅ∞ ^•fi~å QÍOkèr
¿Ñ~°∞#∞ ^Õâ◊"åºÑÎ̈OQÍ „ѨKå~°O KÕâß~°∞. ã¨|~°‡u P„â◊=∞O(1915)Ö’ KÕi# "≥Ú^Œ\ ˜ 25
=∞OkÖ’ 13 =∞Ok `«q∞à◊<å_»∞ #∞O_ç =zÛ# "åˆ~. q∞`«"å^Œ∞Å "≥·Ñ¶¨ÅºO, "åiѨ@¡
„Ѩ[ʼnõΩ L#fl JѨ#=∞‡HõO ‰õÄ_® =∞~À =ÚYº"≥∞ÿ# HÍ~°}O. q∞`«"å^Œ∞ŠѨ^ŒÌ`«∞Å∞,
q^è•<åÖ’¡ ™ê=∂#º „Ѩ*ÏhHÍxfl ã¨g∞HõiOKÕO^Œ∞‰õΩ Z@∞=O\˜ >ˇH˜flH±Å#∂ áê\˜OK«ÖË^Œ∞.
nxH˜ HÍ~°}O ™ê=∂#º „Ѩ[ʼnõΩ `«y#O`« q^Œº ÖË#O^Œ∞# "åiH˜ *ÏfÜ≥∂^Œº=∞OÖ’
áêÖÁæ<ÕO`« K≥·`«#ºO ÖË^Œx "åi ÉèÏ=#. "åi q[Ü«∂Å∞ ™ê=∂#∞ºÅ‰õΩ =ÚYºOQÍ
Ô~·`åOQÍxH˜, HÍi‡‰õΩʼnõΩ Z@∞=O\˜ LѨâ◊=∞<åxfl W=fiÖË^Œ∞. nO`À "åi ã¨=∞㨺Å#∞
f~°ÛQÆÅ <åÜ«∞‰õΩ_ç HÀã¨O ™ê=∂#º „Ѩ[Å∞ P„`«∞`«QÍ Z^Œ∞~°∞K«∂_»™êQÍ~°∞.
Ju"å^Œ∞Å∞ ‰õÄ_® ™ê=∂#∞ºÅ#∞ KÕ~°∞HÀ=_»O, "åix ã¨g∞HõiOK«_»OÖ’ ‰õÄ_®
qѶ¨Å=∞=fi_®xH˜ ã¨=∂# „áê^è•#º`« L#flk. q∞`«"å^Œ∞ŠѨ^ŒÌ`«∞ʼnõΩ ã¨O|OkèOz#
ã≤^•ÌO`«OÖ’ Ju"å^Œ∞Å∞ qÉèkË Oz ~å[H©Ü∞« PO^Àà◊# Ѩ^`ÌŒ ∞« Å∞, >ˇHfl˜ H±ÅÖ’ ™ê=∂#º[#O
ÉèÏQÆ™êfi=∂ºxfl KÕiÛ#ѨÊ\˜H© PK«~}° Ö’ =∂„`«O KÕÜ∞« ÖËHáõ ÈÜ«∂~°∞. ^•xH˜ HÍ~°}O ™ê=∂#º
[#O LÃÑÊ#ÖÏ `«~°e=¿ãÎ "åix L^Œº=∞OÖ’ xÜ«∞O„`«} KÕÜ«∞QÆeˆQ ™ê=∞~°úºO `«=∞‰õΩ
ÖË^Œ<Õ JѨ#=∞‡HõO LOk. P q^èŒOQÍ q∞`«"å^Œ∞Å =∂ki Ju"å^Œ∞Å∞ ‰õÄ_® P„`«∞`«QÍ
Z^Œ∞~°∞K«∂ã¨∞Î#fl „Ѩ[ʼnõΩ <åÜ«∞Hõ`«fiO W=fiÖËHõáÈÜ«∂~°∞.
103
 â◊H˜Îx LѨÜ≥∂yOK«_»O ^•fi~å „a\©+π#∞ ÉèÏ~°`ü #∞O_ç áê~°„^ÀÖÏÅ#fl `«=∞
„Ѩ^è•# ÖHΔͺxfl ™êkèOK«_»OÖ’ qѨ¡= f„="å^Œ∞Å∞ "≥·Ñ¶¨ÅºO ÃÑ· Jxfl HÍ~°}ÏÅ Hõ<åfl ‰õÄ_®
QÍOkèr <åÜ«∞‰õΩ_çQÍ Z^ŒQÆ_®xH˜ „Ѩ^è•# HÍ~°}O. qѨ¡= f„="å^Œ∞Å∞ "åi K«~°ºÖ’¡
™ê=∂#∞ºÅ#∞ ÉèÏQÆ™êfi=∞ºO KÕÜ«∞_»OÃÑ· ÃÑ^ŒÌQÍ Pã¨H˜Î K«∂ѨÖË^Œ∞. XHõ "Õà◊ "åix
ÉèÏQÆ™êfi=ÚÅ#∞ KÕÜ«∂Åx "å~°∞ ÉèÏqOz<å ã¨Ç¨Ï[OQÍ<Õ âßOuÜ«Ú`« ã¨fiÉèÏ=O L#fl
ÉèÏ~°`« „Ѩ[Å#∞ Ç≤ÏO™ê`«‡Hõ K«~°ºÖ’¡H˜ fã¨∞‰õΩ~å=_»OÖ’ qѶ¨Å=∞Ü«∂º~°∞.
g\˜xflO\˜H© `À_»∞ QÍOkèr =ºHÎ̃`«fiO, JÜ«∞# x~åO_»|~°, Ѩq„`« JÅ"å@∞¡
‰õÄ_® PÜ«∞# <åÜ«∞‰õΩ_çQÍ Z^ŒQÆ_®xH˜ HÍ~°}=∞Ü«∂º~Ú. „Ѩ[Å QÆ∞iOz# q*Ï˝#O
QÍOkèrH˜ ÉÏQÍ `≥Å∞ã¨∞. âßMÏǨ~°O, „ѨHõ$u "≥·^ŒºO, Öˇ·OyHõ "åOKè«Å ã‘fiÜ«∞ xÜ«∞O„`«}Ö’
„ѨÜ≥∂QÍÅ∞ ÖÏO\˜ JÜ«∞# x~å_»O|~°, Ѩq„`« JÅ"å@∞¡ "≥#∞"≥O@<Õ ™ê=∂#º „Ѩ[ÅÃÑ·
„ѨÉèÏ"åxfl K«∂áê~Ú. POQÆ¡O, =∞`« „QÆO^è•Å‰õΩ ã¨O|OkèOz ™ê^è•~°} Ç≤ÏO^Œ∞™ê÷h
LѨÜ≥∂yOK«_»O, =¸_À `«~°QÆuÖ’ „Ѩܫ∂}˜OK«_»O, 1921 #∞O_ç ™ê^è•~°} |@ìÅ#∞
^èŒiOK«_»O ‰õÄ_® JѨÊ\˜ˆH "åi =∞#ã¨∞Ö’¡ K˘~°|_ç# QÍOkèr ™ê=∂#∞ºÖ’¡ =∞iO`«
„ѨÉèÏ"åxfl HõeæOKå~°∞. P q^èŒOQÍ QÍOkèr ÉèÏ~°`« ã¨O„Ѩ^•Ü«∂Å =¸ÖÏÖ’¡H˜ "≥àÏ¡~°∞.
ã¨`庄QÆǨÏO ™ê~°O =∞iÜ«Ú Ñ¨^ŒÌ`«∞Å∞
ã¨`«ºO, JÇ≤ÏO™êÃÑ· ã¨`庄QÆǨÏO P^è•~°Ñ¨_ç LOk. QÍOkèr ã¨`庄QÆǨÏO
KåÖÏ"Õ∞~°‰Ωõ H˘`«QÎ Í LxH˜Ö’H˜ =zÛ#ѨÊ\˜H© "åã¨"Î åxH˜ ^äÀ~À, Z=∞~°û<£, \ÏÖò™êìÜ∞ü `åufiHõ
ÉèÏ=#Å #∞O_ç ã¨∂ÊùiÎx á⁄Ok#^Õ. ^ŒH˜Δ}τѶ≤HÍÖ’ „ѨÉèí∞`«fi *Ïuq=HõΔ‰õΩ =ºuˆ~HõOQÍ
ÉèÏ~°`« „Ѩ[Å JÇ≤ÏO™ê ^èÀ~°}˜`À ™êˆQ „Ѩ`«ºHõΔ PO^Àà◊# ã¨fiÉèÏ"åxfl `≥e¿ÑO^Œ∞‰õΩ QÍOkèr
ã¨`庄QÆÇ¨ O#∞ LѨÜ∂≥ yOKå~°∞. ã¨`庄QÆÇϨ O JO>Ë Jã¨Å∞ J~°Oú ã¨`º« OÃÑ· xÅ|_ç LO_»_O» .
Ju"å^Œ∞Å∞ J#∞ã¨iOz# `å`å¯eHõ x~°ã#¨ Ѩ^uÌŒ H˜, ã¨`庄QÆÇϨ O‰õΩ `Õ_® LO_ÕÖÏ QÍOkèr
*Ï„QÆ`«ÎѨ_®¤~°∞. Ju"å^Œ∞Å∞ J#∞ã¨iOz# `å`å¯eHõ PO^Àà◊# JѨÊ\˜HõѨÙÊ_»∞ ã¨=∞㨺ÅÃÑ·
L`«Ê#fl=∞ÜÕ∞ºk =∂„`«"Õ∞ HÍQÍ ã¨`庄QÆǨÏO =∂„`«O =∞<Àâ◊HÎ̃ PkèHõºO`À ÖË^• Éè∫uHõ
â◊HÎ̃ÃÑ· Ѩ@∞ì ™êkèOz# „¿Ñ=∞ â◊HÎ̃QÍ LO_Õ <≥·uHõ PÜ«Ú^èŒO. `å`å¯eHõ PO^Àà◊# |ÅÇ‘Ï#
PÜ«Ú^èŒO HÍQÍ, ã¨`庄QÆǨÏO „áê} ǨÏx KÕÜ«∞‰õΩO_® =∞~°}˜OKÕO^Œ∞‰õΩ ‰õÄ_® ã≤^ŒúѨ_Õ
^è≥·~°º=O`«∞Å∞ =∂„`«"Õ∞ áê\˜OK«QÆÅ~°∞. `å`å¯eHõ PO^Àà◊# „Ѩ`«ºiúx XuÎ_çH˜ QÆ∞iKÕã≤
_ç=∂O_»¡#∞ ™êkèOK«∞‰õΩ<Õk HÍQÍ, ã¨`庄QÆǨÏO „¿Ñ=∞ ÖË^• FÑ≤Hõ`À ‰õÄ_ç# ÉÏ^èŒÅ`À
„Ѩ`«ºiúx `«Ñ¨ÙÊÅ #∞O_ç `«Ñ≤ÊOKÕ PÜ«Ú^èŒO. `å`å¯eHõ PO^Àà◊# JKÕ`«#"≥∞ÿOk HÍQÍ,
ã¨`庄QÆǨÏO ZO`À â◊HÎ̃=O`«"≥∞ÿOk. `å`å¯eHõ PO^Àà◊# =ºuˆ~Hõ ^Œ$HõÊ^äŒO Hõeæ LO_»QÍ
ã¨`庄QÆǨÏO ™ê~°Oâ◊O J#∞‰õÄÅ ^Œ$HõÊ^äŒO HõÅk =∞iÜ«Ú =ºH˜Î`«fi JO`«~°æ`« â◊H˜Îx
ÃÑOá⁄Okã¨∞ÎOk.
ã¨`庄QÆǨÏOÖ’ qq^èŒ Ñ¨^ŒÌ`«∞Å∞<åfl~Ú. x~åǨ~°nHõΔ XHõ Ѩ^ŒÌu. KåÖÏ ^ŒQÆæi
=ºHÎ̃QÆ`« ã¨O|O^è•Å∞ Hõeæ# "åiH˜ =ºuˆ~HõOQÍ =∂„`«"Õ∞ D Ѩ^ŒÌux LѨÜ≥∂yOK«QÆÅO.
104
`«#‰õΩ`å#∞QÍ =Åã¨"à≥ _¡◊ O» ã¨`庄QÆÇϨ OÖ’ =∞~À Ѩ^uÌŒ . J~Ú`Õ D Ѩ^uÌŒ `«=∞ <åºÜ«∞Ѩ~"° ∞≥ #ÿ
ǨωõΩ¯Å∞, Ǩϟ^•#∞ ™êkèOKÕO^Œ∞‰õΩ =∂„`«"Õ∞ LѨÜ≥∂yOKåe `«Ñ¨Ê =∞~˘HõiÃÑ· ^Õfiëêxfl
ÃÑOKÕO^Œ∞‰õΩ LѨÜ∂≥ yOK«‰Äõ _»^<Œ kÕ QÍOkèr q^è•#O. q<åâ◊<åxH˜, q^èfiŒ O™êxH˜ ÅHõΔ ºOQÍ
ÃÑ@∞ìHÀ#@¡~Ú`Õ ã¨"∞≥ ‡Å∞, ǨÏ~åÎà√◊ ¡ ‰õÄ_® ã¨=∞~°=ú O`«"∞≥ #ÿ PÜ«Ú^è•Åx PÜ«∞# ¿Ñ~˘¯<åfl~°∞.
~°Ç¨Ï㨺 HÍ~°ºHõÖÏáêÅ#∞ PÜ«∞# =ºuˆ~H˜OKå~°∞.
"≥Ú^Œ\ ˜™êiQÍ QÍOkèr 1917Ö’ cǨ~üÖ’x K«Oáê~°<£ lÖÏ¡Ö’ WO_çQÀ
™êQÆ∞^•~°∞Å ã¨=∞㨺Å∞ Ѩi+¨¯iOKÕO^Œ∞‰õΩ ã¨`庄QÆǨÏO#∞ „ѨÜ≥∂yOKå~°∞. Ô~O_À™êi
1918Ö’ PǨχ^•ÉÏ^£Ö’ #∂Å∞ q∞Å∞¡ HÍi‡‰õΩÅ∞, Ü«∞[=∂#∞Å =∞^茺 ã¨=∞㨺#∞
Ѩi+¨¯iOKÕO^Œ∞‰õΩ ã¨`庄QÆÇϨ O Ѩ^uÌŒ x J=∞Ö’¡ ÃÑ\Ïì~∞° . J^Õ U_®k =¸_À™êi QÆ∞[~å`üÖ’x
Mˇ_è® lÖÏ¡Ö’ Hõ~°∞=Ù HÍÅOÖ’ Ô~·`«∞Å Éèí∂q∞ tã¨∞Î#∞ ~°^Œ∞Ì KÕÜ«∂Åx _ç=∂O_£ KÕã¨∂Î
QÍOkèr ã¨`庄QÆǨÏO x~°fiÇ≤ÏOKå~°∞. D =¸_»∞ ã¨`庄QÆǨÖ’¡#∂ ™ê÷xHõ ã¨=∞㨺Å#∞
Ѩi+¨¯iOK«_®xˆH J=∞Å∞KÕâß~°∞. J~Ú`Õ Wq Éèqí +¨º`«∞ÖÎ ’ JdÅ ÉèÏ~°`« ™ê÷~ÚÖ’ L^Œº=∂Å∞
xi‡OKÕO^Œ∞‰õΩ J#∞Éèí"åxflKåÛ~Ú.
JÇ≤ÏO㨠g∞^Œ P^è•~°Ñ¨_ç# ã¨`庄QÆÇ¨Ï Ñ¨^ŒÌu ™ê=∂#∞ºÅ#∞ ã¨∞<åÜ«∂ã¨OQÍ
PHõi¬Oz ™êfi`«O„`Àº^Œº=∞OÖ’ áêÖÁæ<Õ@∞¡ KÕã≤Ok. UkU"≥∞ÿ<å XHõ ~å[H©Ü«∞<åÜ«∞‰õΩ_çQÍ
PK«~°}Ö’ QÍOkèr ã¨OѨÓ~°‚OQÍ JÇ≤ÏOã¨#∞ áê\˜OK«ÖËHõáÈÜ«∂~°∞. ^•xH˜ Ü«Ú^•ú#O`«~°O
~å[H©Ü«∞ ~å~ÚfÅ∞ ™êkèOKÕO^Œ∞‰õΩ 1918Ö’ KÕã≤# q∞Å@s xÜ«∂=∞HÍÅ HÍ~°º„Hõ=∞"Õ∞
L^•Ç¨Ï~°}. Ñ≤iH˜"å~°∞QÍ J<åºÜ«∂xH˜ `«ÖÁQÆæ‰õΩO_® LO_ÕO^Œ∞‰õΩ Ç≤ÏO™ê ã¨=Úz`«=∞"Õ∞
J~Ú#ѨÊ\˜H© ^•xfl "åºMϺxOK«_»OÖ’ ã¨∞xfl`«"≥∞ÿ# ã¨=∞㨺Å∞ ã¨$+≤ìã¨∞ÎO^Œx PÜ«∞# Ѩ^Õ
Ѩ^Õ K≥¿ÑÊ"å~°∞. HÍh Kåi„`å`«‡HõOQÍ PÜ«∞# =ºHÎ̃QÆ`« `åufiHõ PÖ’K«#Å Hõ<åfl ‰õÄ_®
ÉèÏ~°`« ã¨=∂[OÖ’x H˘O`«=∞Ok „ѨÜ≥∂[<åʼnõΩ J#∞QÆ∞}OQÍ „Ѩ*Ï L^Œº=∂Å#∞
xÜ«∞O„uOKÕO^Œ∞‰õΩ PÜ«∞# PK«~°} ÉÏQÍ LѨHõiOzOk. QÍOkèr Hõ<åfl =ÚO^Œ∞ L#fl
~å[H©Ü«∞ <åÜ«∞‰õΩÅO`å „Ñ¨*Ï L^Œº=∂Å#∞ xÜ«∞O„uOK«ÖË=∞<Õ J=QÍǨÏ#`À q∞`«"å^Œ
^èÀ~°},˜ =ºHÎ̃Q`Æ « f„="å^ŒO =∞^躌 Tyã¨ÖÏ_®~°∞. ~å[H©Ü∞« áÈ~å@O Ç≤ÏO™ê`«‡Hõ ™ê=∂lHõ
qѨ¡=OQÍ =∂i`Õ H˘O`« #+ì̈áÈ`å=∞x ÉèíÜ«∞Ѩ_ç# ^èŒxHõ Ô~·`åOQÍxH˜, "åºáê~° =~åæxH˜
QÍOkèr Ѩ^uÌŒ ÉÏQÍ #zÛOk. WOHÍ ã¨Ê+¨Oì QÍ K≥áêÊÅO>Ë JÇ≤ÏO™ê ã≤^•ÌO`«O JO`«~`æ° O« QÍ
L#fl ™ê=∂lHõ Ѷ¨∞~°¬}Å#∞ `«yæOz JO^Œih SHõºO KÕã≤ q^Õj áêÅ#‰õΩ =ºuˆ~HõOQÍ
L=∞‡_ç *ÏfÜ«∞ áÈ~å@O KÕ¿ãO^Œ∞‰õΩ ZO`À ^ÀǨÏ^ŒO KÕã≤Ok. J~Ú`Õ HÍÅ„Hõ=∞OÖ’ Jk
u~ÀQÆ=∞<åxH˜, H˘xfl ã¨O^Œ~åƒùÖ’¡ ÉèÏs™ê÷~Ú "≥#∞HõѨ@∞ì‰õΩ ‰õÄ_® ^•ifã≤Ok.
QÍOkèr W`«~° Ѩ^ŒÌ`«∞Å∞
ã¨Ç¨ Ü«∞ x~åHõ~}
° : nxfl H˘kÌáê\˜ x~°ã¨# HÍ~°º„Hõ=∞OQÍ ÉèÏqOz# QÍOkèr
1921–22HÍÅOÖ’ KÕѨ\ ì̃# ã¨Ç¨Ü«∞ x~åHõ~°} L^Œº=∞OÖ’ D Ѩ^ŒÌux áê\˜OKå~°∞.
105
D Ѩ^ŒÌuÖ’ D HÍ~°º„Hõ=∞O ^•fi~å „a\©+π áêÅ# HÍ~°}OQÍ ÉÏ^èŒÑ¨_»∞`«∞#fl „Ѩ[ʼnõΩ
„a\©+π WzÛ# a~°∞^Œ∞Å#∞ uiy WKÕÛÜ«∞_»O, „ѨÉèí∞`«fi áê~î°âßÅÅ∞, HõàÏâßÅÅ#∞
|Ç≤Ï+¨¯iOK«_»O, <åºÜ«∞™ê÷<åÅ∞, „ѨÉèí∞`«fi ¿ã=Å#∞ |Ç≤Ï+¨¯iOK«_»O, q^Õj =ã¨∞Î=ÙÅ#∞
|Ç≤Ï+¨¯iOK«_»O ÖÏO\˜q `«HõΔ} Ñ≤Å∞ѨÙÖÏ¡O\˜q.
âßã¨<ÀÅ¡OѶ∞¨ # : J<åºÜ«∞ K«\ÏìʼnõΩ, „ѨÉèí∞`«fi "≥ÚO_ç "≥·YiH˜ =ºuˆ~HõOQÍ
âßã¨<ÀÅ¡OѶ∞¨ # L^Œº=∞O f„="≥∞#ÿ , QÆ\ ì˜ ~å[H©Ü∞« PO^Àà◊# ~°∂Ѩ=∞x QÍOkèr ÉèÏqOKå~°∞.
z=i ^Œâ◊Ö’ =∂„`«"Õ∞ LѨÜ≥∂yOKÕ D Ѩ^ŒÌu ™êÜ«Ú^èŒ u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞ Hõ<åfl â◊HÎ̃=O`«"≥∞ÿOk,
„Ѩ = ∂^Œ H õ ~ ° " ≥ ∞ ÿ O ^Œ x QÍOnè r Éè Ï =#. „a\© + π ™ê„=∂[º"å^Œ O `À qã≤ y "Õ ™ êi#,
|eѨâ√◊ =ÙÅ~Ú# ÉèÏ~°`« „Ѩ*ÏhHÍxH˜ 1920 z=i HÍÅOÖ’ „ѨÑO¨ K« "åºÑ¨OÎ QÍ ã¨OÉèqí Oz#
PiúHõ ã¨OHΔÀÉèíO HÍ~°}OQÍ (1929–32) "åi ã¨=∞㨺Å∞ f„=™ê÷~ÚH˜ KÕ~°∞HÀ=_»O`À
"å\˜x f~°∞ÛHÀ=_®xH˜ LѨÙÊ K«\ÏìÅ#∞ LÅ¡OѶ≤∞OK«_»O, q^Õj =„™êÎÅ∞, ™ê~å ëêѨÙÅ#∞
Ñ≤ÔH\˜OQ∑ KÕÜ«∞_»O, ǨÏ~åÎà◊√¡, ã¨"≥∞‡Å∞, Ѩ#∞flÅ K≥e¡OK«HõáÈ=_»O ÖÏO\˜ âßã¨<ÀÅ¡OѶ¨∞#
L^Œº=∞O Ѩ^ŒÌ`«∞Å∞ =∂„`«"Õ∞ Ѩiëê¯~°=∞x ÉèÏqOKå~°∞.
PÜ«∞# ™ê=∂lHõ – PiúHõ HÍ~°ºH„ =õ ∂Å∞ :
MÏn, „QÍ=∞ ѨÙ#óx~å‡}O Ç≤ÏO^Œ∞–=Úã‘"¡ ∞£ SHõº`«, ǨÏi[# ã¨OHˆ =Δ ∞O "≥Ú^ŒÖ#·ˇ q
QÍOnèr ™ê=∂lHõ–PiúHõ HÍ~°º„Hõ=∂Ö’¡ ÉèÏQÆO. JÜ«∞# „áê~°OÉèí HÍ~°º„Hõ=∞~Ú# MÏn,
PÜ«∞# áêi„âßq∞Hõ =ºuˆ~Hõ ÉèÏ=# =Å㨠áêÅ#Ö’ P^èŒ∞xH©Hõ~°}, áêi„âßq∞H©Hõ~°}
HÍ~°}OQÍ JkèHõOQÍ #+ì̈áÈ~Ú# Ô~·`«∞Å#∞, =$uÎ^•~°∞Å#∞ qâı+¨OQÍ PHõi¬OzOk. „QÍ=∞
ѨÙ#óx~å‡}O HÍ~°º„Hõ=∂xH˜ ÉèÏ~°`« „Ѩ[Ö’¡ J`«ºkè‰õΩÅ∞QÍ L#fl „QÍg∞} „Ѩ[Å #∞O_ç
J`«ºkèHõOQÍ =∞^ŒÌ`«∞ ÅaèOzOk. ǨÏi[#∞Å ã¨OˆHΔ=∞O HÀã¨O ÉÏ=ÙʼnõΩ, ~°Ç¨Ï^•~°∞ʼnõΩ,
^Õ"åÅÜ«∂Ö’¡#∂ "åiH˜ „Ѩ"Õâ◊O HõeÊOK«_»O, JO\~åx Ѩiã≤÷`«∞Å "≥∞~°∞QÆ∞^ŒÅ‰õΩ Hõ$+≤
KÕÜ∞« _»O P „Ѩ[Ö’¡ ‰õÄ_® QÍOnèrH˜ Jaè=∂<åxfl `≥zÛÃÑ\Ïì~Ú. P q^èOŒ QÍ D HÍ~°º„Hõ=∞O
„QÍg∞} „áêO`«OÖ’ J`«ºO`« J}˜z"Õ`«‰õΩ QÆ∞~“`«∞#fl J@ì_»∞QÆ∞ =~åæÅ „Ѩ[Å#∞
*ÏfÜ≥∂^Œº=∞OÖ’H˜ fã¨∞‰õΩ=zÛOk. D HÍ~°º„Hõ=∞O HÍ~°}OQÍ<Õ ^ÕâO◊ Ö’x KåÖÏ „áêO`åÖ’¡
ǨÏi[#∞Å∞ ™êfi`«O„`«ºO =zÛ# `«~°∞"å`« ‰õÄ_® HÍO„ÔQãπ‰õΩ qâßfiã¨áê„`«∞Å∞QÍ L<åfl~°∞.
dÖÏѨ`ü L^Œº=∞O
LáÈ^•…`«O
™êfi`«O„`«ºO HÀã¨O =∞#O [iÑ≤# n~°H… ÍÅ áÈ~å@OÖ’x =ÚYº Ѷ∞¨ \ÏìÖ’¡ dÖÏѨ`ü
L^Œº=∞O(1918–24) ‰õÄ_® QÆ∞iÎOK«∞HÀ^Œy# =ÚYº"≥∞ÿ# Ѷ¨∞@#. "≥Ú^Œ\ ˜ „ѨѨOK« Ü«Ú^ŒÌ
Ѩ~°º=™ê#OQÍ K≥ÖÏ¡K≥^Œ~°=#∞#fl =Úã‘¡O ™ê„=∂*Ϻxfl ~°HΔ̃OK«∞‰õΩ<ÕO^Œ∞ˆH D L^Œº=∂xfl
106
~°∂á⁄OkOz#ѨÊ\˜H© ÉèÏ~°`üÖ’ =Úã‘¡"£∞ „Ѩ[Å ~å[H©Ü«∞ „ѨÜ≥∂[<åÅ∞ f~°∞Û‰õΩ<ÕO^Œ∞‰õΩ
J=QÍǨÏ#`À ‰õÄ_ç# „Ѩܫ∞`«flq∞k. =∞~À ~°HõOQÍ K≥áêÊÅO>Ë ÉèÏ~°`ü‰õΩ ™êfi`«O„`«ºO
`≥KÛÕ O^Œ∞‰õΩ =Úã‘q¡ ∞["£∞ ÉèÏ~°`« *ÏfÜ«∞"å^ŒO`À qb#O J~ÚºOk. nx HÀã¨O dÖÏѨ`Åü ∞
=¸_»∞ K«~º° Å∞ fã¨∞‰õΩ<åfl~°∞:(1) L^Œº=∂xfl „áê~°OaèOz, x~°fiÇ≤ÏOKÕO^Œ∞‰õΩ Hˆ O„^Œ dÖÏѨ`ü
Hõq∞\© ¿Ñ~°∞`À JdÅ ÉèÏ~°`« ã¨Oã¨÷ U~åÊ@∞(2) LÖË=∂ÃÑ· XuÎ_ç `≥zÛ ~å[H©Ü∞« _ç=∂O_»‰¡ Ωõ
=∞`«Ñ¨~°"≥∞ÿ# J#∞=∞u(3) QÍOkèr ^•fi~å Ç≤ÏO^Œ∞=ÙÅ =∞^ŒÌ`«∞#∞ á⁄O^Œ_»O. nx Ѷ¨e`«OQÍ
^•^•Ñ¨Ù Pˆ~à◊¡ áê@∞ `«∂~°∞Ê „áêO`«OÖ’ Ѩi}Ï=∂Å∞ KÀ@∞KÕã¨∞‰õΩ<ÕO`«=~°‰õΩ =ÚYºOQÍ
ÖÏã¨<flÕ XѨÊO^ŒO (AÖˇ· 1923) [iˆQO`«=~°‰Ωõ , 1924 =∂iÛÖ’ =Ú™êÎáê¶ Hõ=∞Öò YeѨ`#ü ∞
~°^Œ∞Ì KÕ¿ãO`«=~°‰õΩ „a\©+π =ºuˆ~Hõ L^Œº=∞O #_çzOk. =Úã‘¡"Õ∞`«~° xÜ«∞O„`«} #∞O_ç
[l~å`«Öò P~°Éò‰Ωõ ™êfi`«O„`«ºO HÀã¨O 1930Ö’ ~Ô O_À™êi L^Œº=∞O „áê~°OÉè=í ∞~Ú#ѨÊ\˜H©
áêH˜™êÎ<£ U~åÊ@∞ KÕÜ«∂Å#fl =Úã‘¡"£∞bQ∑ _ç=∂O_£‰õΩ JOwHÍ~°O `≥ÅѨ_»O`À P L^Œº=∞O
„ѨÉèÏ=O K«∂ѨÖËHõáÈ~ÚOk.
=¸ÖÏÅ∞
@s¯ =Úã‘¡"£∞ ™ê„=∂[ºO(=Úã‘¡"£∞ „ѨѨOK« JkèHÍ~åxH˜ QÆ∞~°∞Î) ‰õΩѨʉõÄe`Õ
`«=∞ ~å[H©Ü«∞ „áê^è•#º`« HÀÖ’Ê`å"Õ∞"≥∂#<Õ ÉèÏ~°`« =Úã‘¡"£∞Å "≥∞^Œà◊¡Ö’ "≥Úez# ÉèíÜ«∞"Õ∞
dÖÏѶ`¨ ü L^Œº=∂xH˜ =¸ÅO. D =∂#ã≤Hõ ÉèÏ=#‰õΩ `À_»∞ W™ê¡q∞["£∞ Ñ≤Å∞ѨÙ`À =Úã‘"¡ ∞£ Å∞
HÍ~åºK«~°}Ö’H˜ =KåÛ~°∞. ™ê„=∂[º"å^ŒO HÍ~°}OQÍ `«=∞ Yeá¶ê ^Õâßxfl `åºQÆO KÕÜ«∂eû
=ã¨∞ÎO^Œ<Õ ÉèíÜ«∞O "å~°∞ áÈ~å\ÏxH˜ ã¨#fl^ŒÌO HÍ=_®xH˜ HÍ~°}=∞~ÚOk. D L^Œº=∂xH˜
<åÜ«∞Hõ`«fiO J@∞ P^èŒ∞xHõ q^Œº #Éèíºã≤Oz# =~åæÅ`Àáê@∞ ™êO„Ѩ^•Ü«∞ =∞^Œ~°™êÅ
#∞O_ç ‰õÄ_® =zÛOk. _®Hõì~ü J<åûs =∞iÜ«Ú Ç¨ÏH©"£∞ J[‡Öò MÏ<£ "≥·^Œº =$uÎH˜ K≥Ok#
"å~°∞ HÍQÍ J|∞ÌÖò ÉÏi, J|∞ÌÖò HõÖÏ"£∞ P*Ï^£Å∞ LÖË=∂Å∞, Jb ™È^Œ~°∞Å∞(ëœHõ`ü
=∞iÜ«Ú =∞ǨÏ=∞‡^£), ǨÏãπ~å`ü "≥∂ǨÏxÅ∞ [~°fleã¨∞ìÅ∞, ¿ã`ü KÀ\Ïh, F=∞~ü ™ÈÉÏx
ã¨OѨ^Œ Hõeæ# "åºáê~° "Õ`«ÎÅ∞, ZO.ÃÇÏKü. H˜^•fi~Ú, \˜ZÔH Ã+~åfix, ã¨Ü«∞º^£ [Ǩï~ü
JǨχ^£ Q“~°="≥∞ÿ# <åºÜ«∞"å^Œ =$uÎ #∞O_ç =zÛ# "å~°∞. g~°O`å Hõeã≤ „Ѩ*Ïaè„áêÜ«∂xfl
~°∂á⁄OkOK«_»OÖ’ ã¨Ñ¶¨bHõ$`«∞ÅÜ«∂º~°∞.
„Hõ=∞O
Ü«Ú^ŒÌO `«~åfi`« @s¯H˜ J#∞‰õÄÅOQÍ "≥Ú^Œ\ ˜™êiQÍ 1918 _çÃãO|~üÖ’ _èçb¡Ö’
[iy# JdÅ ÉèÏ~°`« =Úã‘¡"£∞ bQ∑ "åi¬Hõ ã¨=∂"Õâ◊OÖ’ PO^Àà◊# „áê~°OÉèí=∞~ÚOk.D
L^Œº=∞O „Ѩ^è•<À^ÕÌâ◊ºO HÍeѶ¨`ÕÃÑ· =Úã‘¡"£∞Å ÉèÏ"åÅ#∞ `≥ÅѨ_»O. `«~åfiu U_®k
„áê~°OÉèOí Ö’<Õ PO^Àà◊##∞ ã¨=∞#fiÜ«∞O KÕã∞¨ HÀ=_®xH˜ dÖÏѨ`∞« ʼnõΩ ã¨iáÈ~Ú#xfl x^è∞Œ Å∞
ã¨=∞~°ú=O`«"≥∞ÿ# ã¨OѶ¨∞O U~°Ê_çOk. x~å‡}Ü«Ú`«"≥∞ÿ# áÈ~å\Ïxfl xi‡OKÕO^Œ∞‰õΩ Jxfl

107
~°HÍÅ U~åÊ@∞¡ KÕÜ«∞|_®¤~Ú. "åi _ç=∂O_»¡ ™ê^èŒ# HÀã¨O dÖÏѨ`«∞Å∞ =∞`åxfl ÉÏQÍ
LѨÜ∂≥ yOK«∞‰õΩ<åfl~°∞. ÃÑ^ŒÌ Z`«∞#Î „Ѩ[Å#∞ ã¨g∞HõiOKå~°∞. ™ê÷xHõ =∞ã‘^∞Œ Å∞, =∞^Œ~å™êÅ∞,
[q∞Ü«∂`ü LÖË=∂–S–Ç≤ÏO^£ ˆHO„^•Å∞ „Ѩ[Å#∞ ã¨g∞HõiOK«_»OÖ’ HõÅQÆÅã≤ ѨxKÕâß~Ú.
J~Ú`Õ =Úã‘¡"£∞ÅO^Œ~°∂ =∞^ŒÌ`«∞ ѨÅHõHõáÈ~Ú#ѨÊ\˜H© ÉèÏ~°`üÖ’ QÍx, q^ÕjÖ’¡ QÍx
L^Œº=∂xfl =∞^ŒÌ`«∞ `≥eÑ≤# "å~°∞ ZO`À L`åûǨÏO`À áêÖÁæ<åfl~°∞. ZO.ÔH.QÍOnè, PÜ«∞#
ÉèÏ~°`« *ÏfÜ«∞ HÍO„ÔQãπ D L^Œº=∞OÖ’H˜ Ç≤ÏO^Œ∞=ÙÅ#∞ ‰õÄ_® fã¨∞‰õΩ~å=_»OÖ’
LѨÜ≥∂QÆHõ~°"≥∞ÿ# áê„`« áÈ+≤OKå~°∞.
„a\©+π „ѨÉ∞íè `«fiO #∞O_ç `«=∞ _ç=∂O_»#¡ ∞ ™êkèOK«∞HÀ=_»O HÀã¨O ~Ô O_»∞ ~°HÍÅ∞QÍ
XuÎà◊√¡ ÃÑOKå~°∞. (1) q[˝Ñ¨ÙÎÅ∞, Ñ≤\ ˜+¨#∞¡ (2) „ѨÉèí∞`åfixH˜ ã¨Ç¨Ü«∞ x~åHõ~°} ~°∂ѨOÖ’
PO^Àà◊#. ã¨^Œã¨∞ûÅ∞, „Ѩ^Œ~°≈#Å∞, ^èŒ~åflÅ∞ x~°fiÇ≤ÏOK«_»O ^•fi~å „Ñ¨[Ö’¡ PO^Àà◊<å Jyfl
~°yeã¨∂Î<Õ L<åfl~°∞. Ѷ¨e`«OQÍ 1920 "Õ∞Ö’ ÉèÏ~°`üÖ’ „Ѩuáêk`« XѨÊO^ŒO xÜ«∞=∂Å∞
„ѨK«∞iOz#ѨÙÊ_»∞ „Ѩ[Å #∞O_ç ÃÑ^ŒÌ Z`«∞Î# ã¨ÊO^Œ# =zÛOk. J~Ú`Õ ã¨Ç¨Ü«∞ x~åHõ~°}
dÖÏѨ`ü L^Œº=∂xH˜ q[Ü«∂xfl KÕ‰õÄ~°ÛÖËHõáÈ~ÚOk.
1922Ö’ ã¨Ç¨Ü«∞ x~åHõ~°} L^Œº=∂xfl xeÑ≤"Õã≤# HÍO„ÔQãπ dÖÏѨ`ü‰õΩ ‰õÄ_®
=∞^ŒÌ`«∞#∞ LѨã¨OǨÏiOK«∞‰õΩOk. J~Ú#ѨÊ\˜H© H˘O`«=∞Ok L^Œº=∞OÖ’<Õ H˘#™êQÆQÍ
=∞iH˘O`«=∞Ok „ѨÉèí∞`«fiO`À âßOux U~åÊ@∞ KÕã¨∞H˘x XѨÊO^ŒOÖ’ ãÔ̈~·# =∂~°∞ÊÅ∞
KÕ~ÚOK«∞‰õΩO^•=∞x ÉèÏqOKå~°∞. J~Ú`Õ ÖÏÜü∞¤ *Ïs˚ @s¯ =ºuˆ~Hõ q^è•#O HÍ~°}OQÍ
Wk ‰õÄ_® [~°QÆÖË^Œ∞. P `«~°∞"å`« @s¯Ö’ ~å[H©Ü«∞, Ãã·xHõ =∂~°∞ÊÅ∞ [iQÍ~Ú. =Ú™êÎá¶ê
Hõ=∞Öò <Õ`$« `«fiOÖ’x *ÏfÜ«∞"å^Œ∞Å∞ JOHÍ~åÖ’ uiy [Ü«∞Hˆ `«#O ZQÆ∞~°"ãÕ ≤ @s¯ „Ѩu+¨#ì ∞
uiy <≥ÅH˘ÅÊ_»O`À q∞„`«Ñ¨HΔÍÅ „ѨÉèí∞`åfiÅ∞ uiy "åi`À XѨÊO^ŒO KÕã¨∞HÀ"åeû#
Ѩiã≤÷u L`«Ê#fl=∞~ÚOk. 1923 <å\˜H˜ @s¯ QÆ}`«O„`« ~å[ºOQÍ U~°Ê_ç Ö∫H˜Hõ"å^Œ
ã¨O㨯~°}Å"≥·Ñ¨Ù Ѩܫ∞#O „áê~°OaèOzOk. J~°Éò ™êfi`«O„`«ºO HÀã¨O H˘O`«"Õ∞~°‰õΩ L^Œº=∞O
#_çz#ѨÊ\˜H© @s¯ Ѩi}Ï=∂Ö`À ÉèÏ~°`Öü ’ dÖÏѨ`ü L^Œº=∞O ѨÓiÎQÍ =Úyã≤Ok.
XѨÊO^ŒO ã¨=∞㨺#∞ áêHΔ̃HõOQÍ<Õ Ñ¨i+¨¯iOzO^Œx H˘O`«=∞Ok dÖÏѨuã¨∞ìÅ∞
ÉèÏqOKå~°∞. [l~å`«∞Öò–J~°Éò q=ÚH˜Î á⁄O^Õ=~°‰Ωõ , ™êfi`«O„`«ºO ™êkèOKÕ=~°‰Ωõ L^Œº=∂xfl
YzÛ`«OQÍ H˘#™êyOKåÅx ÉèÏqOKå~°∞. "åi _ç=∂O_£Ö’ Z@∞=O\˜ "≥·~°∞^茺O ÖË^Œx
ÉèÏqOKå~°∞. JѨÊ\˜ˆH "å~°∞ W™êÎO|∞ÖòÖ’x H©Å∞ÉÁ=∞‡ ã¨∞ÖÏÎ<£ "åÇ≤Ï^Œ∞nÌ<£ Ѩ@¡
„Ѩ^Œi≈OKåeû# ~å[ÉèíHÎ̃x =Ú™êÎá¶ê Hõ=∞Öò Ѩ@¡ K«∂áê~°∞. =∂iÛ 1924Ö’ Ye¿Ñ¶`ü#∞
~°^Œ∞Ì KÕÜ«∂Åx *ÏfÜ«∞"å^Œ∞Å∞ x~°‚~ÚOz#ѨÙÊ_»∞ Ѷ¨∞~°¬} „áê~°OÉèí=∞~ÚOk. `«#O`«@
`å#∞QÍ Hõ=∞Öòáêëê YeѨ`ü <åÜ«∞Hõ`«fi ™ê÷<åxfl fã¨∞HÀ"åÅx =∞øÖÏ<å J*Ï^£ `«#
Jcèëêìxfl =ºHõÎO KÕã≤#ѨÊ\˜H© Jb ™È^Œ~°∞Å∞ *ÏfÜ«∞"å^Œ∞Å x~°‚Ü«∂xfl =ºuˆ~H˜OKå~°∞.
JÖÏ¡=∂ WH̓Öò ÖÏO\˜ "å~°∞ @s¯ K«~°ºÖ’¡ W™ê¡"£∞ q~°∞^ŒÌ"≥∞ÿ#q Ug∞ ÖË=x ÉèÏqOKå~°∞.
QÆ}`«O„`« @i¯+¨μÖÏ¡ =∂~åÅx ÉèÏ~°fÜ«∞ =Úã‘¡"£∞ʼnõΩ ã¨ÅǨxKåÛ~°∞. J~Ú`Õ H˘O`«=∞Ok
108
dÖÏѨuã¨∞Åì ∞ D Ѩi}Ï=∂Å#∞ JOwHõiOKÕO^Œ∞‰õΩ x~åHõiOKå~°∞. 1930 <å\˜H˜ ѨÓiÎQÍ
L^Œº=∞O h~°∞HÍi áÈÜÕ∞=~°‰õΩ "åi PO^Àà◊# H˘<åflà◊¡áê@∞ H˘#™êyOk. J~Ú`Õ W^Õ
ã¨=∞Ü«∞OÖ’ ÉèÏ~°`–ü =Úã‘"¡ ∞£ Å =∞^躌 U~°Ê_ç# SHõº`å|O^èOŒ ^≥|ƒu#flk. dÖÏѨ`ü Hõq∞\©Ö’
=ºHÎ̃QÆ`« HõHõΔ ºÅ∞ ÃÑiQÍ~Ú. dÖÏѨ`üÅ x^èŒ∞Å ^Œ∞ifixÜ≥∂QÆO KÀ@∞KÕã¨∞‰õΩOk.
ã¨fiÉèÏ=O =∞iÜ«Ú á„ ê^è•#º`«
"åi ã¨fiO`« LǨÖ’HõOÖ’ L#fl H˘O`«=∞Ok J"åãÎ̈qHõ "å^Œ∞Å ÉèÏ"À^ÕfiQÆO
#∞O_ç ѨÙ\ì̃O^Õ dÖÏѨ`ü L^Œº=∞=∞x H˘O`«=∞Ok qâı¡+≤OKå~°∞. =∞iH˘O^Œ~°∞ Wk ˆH=ÅO
H˘O`«=∞Ok ~å[H©Ü«∞<åÜ«∞‰õΩÅ∞ "åi ã¨fi„ѨÜ≥∂[<åÅ#∞ <≥~°"Õ~°∞Û‰õΩ<ÕO^Œ∞‰õΩ =∂„`«"Õ∞
L^Œº=∂xfl x~°fiÇ≤ÏOKåÅx ¿Ñ~˘¯<åfl~°∞. J~Ú`Õ "åãÎ̈"åxH˜ D L^Œº=∞O ÉèÏ~°`« =Úã‘¡"£∞Å∞
`«=∞ LxH˜ HÀã¨O, Éèíq+¨º`«∞ΠѨ@¡ L#fl JxtÛux `˘ÅyOK«∞‰õΩ<ÕO^Œ∞‰õΩ x~°fiÇ≤ÏOz#
~å[H©Ü«∞ L^Œº=∞O.
„áê~°OÉèOí Ö’ "≥ÚQÆÖò ™ê„=∂[ºO Ѩ`#« O `«~åfi`« „a\©+π „ѨÉ∞íè `«fiO`À ã¨~∞° ‰Ì Ωõ áÈÜÕ∞
Ѩx ã¨Ô~·# ã¨=∞Ü«∞OÖ’ ã¨Ü«∞º^£ JǨχ^£ MÏ<£ *’HõºO`À ã¨∞ÅÉèí`«~°=∞~ÚOk. J~Ú`Õ
â◊`å|ÌO =∂~°∞`«∞#fl HÍÅOÖ’ H˘`«Î`«~°O =Úã‘¡"£∞ <åÜ«∞‰õΩÅ∞ ã¨<å`«# <åÜ«∞Hõ`«fiOÃÑ·
ÃÑ·KÕ~Ú ™êkèOz =Úã‘¡"£∞Å#∞ „ѨQÆujÅ ÉÏ@ Ѩ\ ì̃OKå~°∞. áê<£–=Úã‘¡q∞["£∞ "åiÖ’
ã¨∂ÊùiÎx ~°yeOK«QÍ ~å[H©Ü«∂Å∞ "åi ÅHΔͺÅ#∞ ÃÑOKå~Ú. g\˜ Ѷ¨e`åÅ∞ qѨs`«
„ѨÉèÏ"åxfl K«∂áê~Ú. JO^Œ∞‰õΩ dÖÏѨ`ü L^Œº=∞"Õ∞ Ѷ¨e`«O. D L^Œº=∞O Ü«Ú=‰õΩÅ∞,
=Ü≥∂[#∞Å∞, ѨÙ~°∞+¨μÅ∞, =∞Ç≤Ïà◊Å∞ z=~°‰õΩ LÖË=∂Å#∞ ‰õÄ_® HõkeOzOk. "å~°∞
„Ѩ*Ï áÈ~å@OÖ’ ÉèÏQÆ™êfi=ÚÅÜ«∂º~°∞. "åi _ç=∂O_»∞¡ q∞„`«Ñ¨HΔÍÅ „ѨÉèí∞`åfiÅ
„ѨÜ≥∂[<åʼnõΩ q~°∞^ŒÌOQÍ LO_»|>Ëì dÖÏѨ`ü L^Œº=∞O `«# `«HõΔ} _ç=∂O_»¡#∞
<≥~°"Õ~°∞ÛHÀÖËHõáÈ~ÚOk.
=∂r F\’=∂<£ ™ê„=∂[º „áê^ÕtHõ „áêO`åÅÃÑ· L#fl q"å^ŒO x™êÊHõáΔ ê`«
x~°‚Ü«∞O fã¨∞HÀ=_®xfl J_»∞¤‰õΩOk. q∞„`«Ñ¨HΔÍÅ∞ WzÛ# XˆH XHõ ~å~Úf U=∞O>Ë
W™êÎO|∞Öò#∞ @s¯Å∞ ÔH·=ã¨O KÕã¨∞HÀ=_®xfl JOwHõiOK«_»O. Hõ=∞Öòáêëê q∞Å@s
q[Ü«∂Å∞, K«~°ÛÅ <≥·Ñ¨Ù}ϺŠHÍ~°}OQÍ @s¯Å∞ ™ê~°fiÉè∫=∂kèHÍ~° ~å[ºOQÍ uiy
L^ŒƒùqOKå~°∞. J~Ú`Õ D Ѩi}Ï=∂Ö’¡ ÉèÏ~°fÜ«ÚÅ `åºQÍÅ#∞ ZѨÊ\˜H© `«‰õΩ¯= KÕã≤
K«∂_»ÖËO.
ÉèÏ~°`ü‰õΩ ã¨O|OkèOz =∂„`«O dÖÏѨ`ü L^Œº=∞O ÉèÏ~°`« LѨYO_» K«i„`«Ö’
=∞iÛáÈÖËx QÆ∞~°∞ÎÅ∞ =ke"≥o¡Ok. ÉèÏ~°fÜ«∞ =Úã‘¡"£∞Å∞ ˆHO„nÜ«∞ ã¨Oã¨÷ P^èŒfi~°ºOÖ’
^Õâ◊"åºÑÎ̈OQÍ L^Œºq∞Oz# "≥Ú^Œ\ ˜ L^Œº=∞q∞k. „Ѩ[Å =∂#ã≤Hõ ÉèÏ=##∞ D L^Œº=∞O
=∂iÛOk. ~å[H©Ü«∞ PO^Àà◊#Ö’ "åiH˜ tHõΔ}xzÛOk. "åi _ç=∂O_»¡ ™ê^èŒ#‰õΩ ™ê÷xHõ

109
„ѨÉèí∞`åfixfl ZÖÏ XuÎ_ç KÕÜ«∂Ö’ <ÕiÊOzOk. ~å[H©Ü«∞ á⁄OkHõÅ#∞ =∂iÛ H˘`«Î "å\˜x
<≥ÅH˘eÊOk. ~å[H©Ü«∞ J#∞Éèí=O `«‰õΩ¯=QÍ L#fl ѨO*ÏÉò, ã≤O^è£, „á¶êO<ÕìÜ«∞~ü „áêO`åÅ∞
~å[H©Ü∞« OQÍ K≥`· #« º=O`«"∞≥ #ÿ ÉÁOÉÏ~Ú, ɡOQÍÖò, L`«~Î „° Ѩ^âÕ ò „áêO`åÅ`À Hõeã≤ L^Œº=∂xfl
x~°fiÇ≤ÏOKå~Ú.
Ç≤ÏO^Œ∂, =Úã‘"¡ ∞£ Å#∞ XHõ "ÕkHõÃÑH· ˜ "≥Ú^Œ\ ™˜ êiQÍ D L^Œº=∞O fã¨∞‰õΩ=zÛOk.
`å`å¯eHõ JOâßÅÃÑ·<Õ J~Ú#ѨÊ\˜H© PO^Àà◊##∞ ã¨=∞~°ú=O`«OQÍ x~°°fiÇ≤ÏOK«QÆeˆQ
<åÜ«∞Hõ`åfixfl D L^Œº=∞O ã¨$+≤ìOzOk. <åÜ«∞Hõ`«fiOÖ’ „Ѩ^è•#OQÍ Ñ¨@ì} =∞^茺`«~°QÆu
"Õ∞^è•q =~°Oæ =ÚO^Œ∞ xezOk. Éè∂í ™êfi=ÚÅ#∞ ѨÓiÎQÍ Ñ¨H¯õ #ÃÑ\˜Oì k. L^Œº=∞O =Úyã≤#
`«~°∞"å`Õ "å~°∞ =∞m¡ `≥~°g∞^Œ‰õΩ =KåÛ~°∞. D L^Œº=∞O "≥Ú`«ÎOÖ’ =Úã‘¡ObQ∑ ѨÓiÎQÍ
"≥#∞HõѨ@∞ìѨ\ ˜ìOk.
ã¨Ç¨ Ü«∞ x~åHõ~}° L^Œº=∞O (1921–22)
HÍ~°}ÏÅ∞ : =¸_»∞ ã¨=∞㨺Å#∞ Ѩi+¨¯iOKåÅx HÀ~°∞`«∂ „a\©+π „ѨÉèí∞`«fiOÃÑ·
XuÎ_ç ÃÑOKÕO^Œ∞‰õΩ QÍOkèr <Õ`«$`«fiOÖ’x HÍO„ÔQãπ áêsì 1921Ö’ ã¨Ç¨Ü«∞x~åHõ~°}
L^Œº=∂xfl „áê~°OaèOzOk. ѨO*ÏÉò `«ÑÙ¨ ÊʼnõΩ „ѨÉ∞íè `«fiO Ѩiëê¯~°O K«∂áêÅO@∂ L^Œº=∂xfl
„áê~°OaèOzOk. ѨO*ÏÉòÖ’ =ÚYºOQÍ J=∞$`«ã~¨ Öü ’ [iy# Ѩi}Ï=∂ŠѨ@¡ „a\©+π
„ѨÉèí∞`«fiO `«# `«Ñ¨ÙÊÅ#∞ XѨÙÊHÀ"åÅ<Õk D _ç=∂O_£Ö’x „Ѩ^è•<À^ÕÌâ◊ºO. ~“Å`ü K«@ìO
1919(D K«@ìO „ѨHÍ~°O Z@∞=O\˜ qKå~°} ÖˉõΩO_® Z=Ô~·fl~Ú<å JÔ~ã¨∞ì KÕÜ«∞=K«∞Û,
*ˇ·Ö’¡ ÃÑ@ì=K«∞Û)‰õΩ =ºuˆ~HõOQÍ ÃÑ^ŒÌ Z`«∞Î# ™êQÆ∞`«∞#fl *ÏfÜ≥∂^Œº=∂xfl J}˜z"ÕÜ«∂Åx
„a\©+π „ѨÉèí∞`«fiO ÉèÏqOzOk. D HÍÅOÖ’ „a\©+π „ѨÉèí∞`«fiO KÕѨ\ ì̃# ^Œ∞~å‡~°æѨ٠K«~°º
P^èŒ∞xHõ K«i„`«Ö’x J`«ºO`« „‰õÄ~°"≥∞ÿ# ~å[H©Ü«∞ <Õ~åÖ’¡ XHõ\ ˜QÍ xezáÈ~ÚOk. _®Hõì~ü
ã¨`º« áêÖò, _®Hõ~ì ü H˜KÅü ∂ J<Õ W^Œ~Ì ∂° „Ѩ*Ï <åÜ«∞‰õΩÅ JÔ~ãπ‰ì Ωõ , *ˇÅ· ∞ x~°ƒOù ^è•xH˜ =ºuˆ~HõOQÍ
x~°ã¨# `≥e¿ÑO^Œ∞‰õΩ 1919 U„Ñ≤Öò 13= `Õn# J=∞$`«ã¨~üÖ’x [eÜ«∞<£"åÖÏÉÏQ∑Ö’
x~åÜ«Ú^èŒ∞Öˇ·# „Ѩ[Å∞ ÃÑ^ŒÌ Z`«∞Î# QÆ∞q∞‰õÄ_®~°∞. W\©=ÖË P Ѩ@ì}OÖ’ âßOuÉèí„^Œ`«Å∞
HÍáê_ÕO^Œ∞‰õΩ ÉÏ^茺`«Å∞ ã‘fiHõiOz# [#~°Öò _»Ü«∞º~ü Jxfl ~°HÍÅ |Ç≤Ï~°OQÆ ã¨ÉèíÅ#∞
x¿+kèã¨∂Î x~°‚Ü«∞O fã¨∞‰õΩ<åfl_»∞. J~Ú`Õ P x~°‚Ü«∂xfl „Ѩ[ʼnõΩ `≥ÅѨÖË^Œ∞. [#~°Öò
[eÜ«∞<£"åÖÏÉÏQ∑#∞ K«∞@∞ì=Ú\˜ì P "≥∞ÿ^•<åxH˜ L#fl XˆHXHõ ˆQ@∞#∞ =¸¿ãã≤
âßOuÜ«Ú`«OQÍ ã¨=∂"Õâ◊O [~°∞ѨىõΩO@∞#fl „Ѩ[ÅÃÑ· Z@∞=O\˜ HõqfiOѨÙÅ∞ ÖˉõΩ<åfl
HÍÅ∞ÊÅ∞ „áê~°OaèOKå~°∞. P "≥∞^ÿ •#O =^è⌠ßÅQÍ =∂iOk. D J=∂Ü«∞Hõ „Ѩ[Å TK«HÀ`«‰Ωõ
=ºuˆ~HõOQÍ Ñ¨O*ÏÉò "≥Ú`«ÎO L^Œº=∞OÖ’H˜ =zÛOk. Ѷ¨e`«OQÍ Ñ¨O*ÏÉò JO`«\Ï =∂~°¬Öò
K«\Ïìxfl „ѨHõ\ ˜OKå~°∞. ѨO*ÏÉò „Ѩ[ÅÃÑ· J=∂#gÜ«∞ suÖ’ "ÕkèOѨÙÅ∞, J~åK«HÍÅ∞
™êQÍ~Ú. „Ѩ[Å#∞ <ÕÅÃÑ· ^ÀH˜OKå~°∞, h~°∞, q^Œ∞º`ü ã¨~°Ñ¶¨~åÅ#∞ HõuÎiOKå~°∞. ѨO*ÏÉò
Ѩi}Ï=∂Å`À ^Õâ◊=∞O`«\Ï ÉèíÜ«∂#Hõ Ѩiã≤÷`«∞Å∞ "åºÑ≤OKå~Ú. ™ê„=∂[º"å^ŒO, q^Õj
áêÅ# ^Œ∞~å‡~åæxfl, J~åK«Hõ`åfixfl „Ѩ[ÅO`å QÆ=∞xOKå~°∞.
110
 Ô~O_À=k dÖÏѨ`ü `«Ñ¨ÙÊʼnõΩ ‰õÄ_® „ѨÉèí∞`«fiO Ѩiëê¯~°O K«∂áêÅ<Õ _ç=∂O_£.
"≥Ú^Œ\ ˜ „ѨѨOK« Ü«Ú^ŒÌOÖ’ F_ç# @s¯ Ѩ@¡ „a\©+π „ѨÉèí∞`«fiO Hõ~°∞}`À ‰õÄ_ç# "≥·Yix
fã¨∞HÀ"åe. @s¯`À áê@∞, P ^ÕâßxH˜ ã¨∞ÖÏÎ<Õ HÍHõ „ѨѨOK« "åºÑÎ̈OQÍ L#fl =Úã‘¡"£∞ʼnõΩ
=∞`« ÃÑ^ŒÌ J~Ú# Yeá¶ê Éèíq+¨º`«∞ΠѨ@¡ ÉèÏ~°`« =Úã‘¡"£∞Å∞ PO^Àà◊# K≥O^•~°∞. nO`À
=Úã‘¡"£∞Å∞ Jb ™È^Œ~°∞Å∞(=∞øÖÏ<å =∞Ǩχ^£ Jb, ëœHõ`ü Jb), =∞øÖÏ<å J*Ï^£, ǨÏH˜"£∞
J[‡Öò MÏ<£, ǨÏã¨~°`ü "≥∂Ǩx <åÜ«∞Hõ`«fiOÖ’ MeѨ`ü Hõq∞\©x U~åÊ@∞KÕâß~°∞. Yeá¶ê
™ê÷~Úx kQÆ*Ïi¿ãÎ ^Õâ◊"åºÑÎ̈ L^Œº=∞O KÕѨ\ÏìÅx D Hõq∞\© x~°‚~ÚOzOk. „a@<£ 1920
"Õ∞ 15= `Õn# @s¯`À âßOu „Ѩ„H˜Ü«∞ x|O^èŒ#Å#∞ „ѨHõ\ ˜OzOk. @s¯ ã¨∞ÖÏÎ<£
J#∞Éèíqã¨∞Î#fl Yeá¶ê J<Õ a~°∞^Œ∞#∞ ~°^Œ∞Ì KÕÜ«∂Åx x~°‚~ÚOzOk. YeѨ`ü ˆHO„^Œ Hõq∞\©
1920 "Õ∞ 28= `Õn# [iy# ÉÁOÉÏ~Ú ã¨=∂"Õâ◊OÖ’ QÍOnèr ã¨∂K«#Å "Õ∞~°‰õΩ ã¨Ç¨Ü«∞
x~åHõ~°} f~å‡<åxfl P"≥∂kOzOk. E<£ XHõ\ ˜, Ô~O_»∞ `ÕnÖ’¡ JÅǨÉÏ^£Ö’ Ç≤ÏO^Œ∂
– =Úã‘¡"£∞Å ã¨=∂"Õâ◊O x~°fiÇ≤ÏOKå~°∞. =Úã‘¡"£∞Å∞ x~°fiÇ≤Ïã¨∞Î#fl ã¨Ç¨Ü«∞ x~åHõ~°}
L^Œº=∞OÖ’ KÕ~åeûOkQÍ Ç≤ÏO^Œ∞=ÙÅ#∞ HÀ~å~°∞. @s¯`À „a@<£ "≥∞~°∞QÔ #· âßOu XѨÊO^•xfl
KÕã¨∞HÀ"åÅx, Yeá¶ê Ѩ^Œq *’eH˜ "≥à◊¡=^ŒÌx ÉèÏ~°`« „ѨÉèí∞`åfixfl dÖÏѨ`ü Hõq∞\© HÀiOk.
`«=∞ _ç=∂O_£#∞ „ѨÉèí∞`«fiO JOwHõiOK«‰õΩO>Ë `å=Ú „ѨÉèí∞`åfixH˜ ã¨Ç¨ÏHõiOK«É’=∞x
„ѨHõ\ ˜OzOk. *ÏfÜ≥∂^Œº=∞OÖ’ Ç≤ÏO^Œ∞–=Úã‘¡"£∞Å#∞ XHõ ^ŒQÆæ~°‰õΩ KÕˆ~ÛO^Œ∞‰õΩ
QÍOnè`Àáê@∞ W`«~° <åÜ«∞‰õΩÅ∞ dÖÏѨ`ü L^Œº=∂xfl XHõ ã¨∞=~å‚=HÍâ◊OQÍ ÉèÏqOKå~°∞.
nO`À HÍO„ÔQãπ dÖÏѨ`ü L^Œº=∂xH˜ ã¨ÇϨ HõiOKåÅx x~°~‚ ÚOz dÖÏѨ`ü Hõq∞\© _ç=∂O_»`¡ À
`«=∞ _ç=∂O_»¡#∞ ‰õÄ_® *’_çOzOk.
z=~°k ÉèÏ~°`ü `«# z=i ÅHõΔ º"≥∞#ÿ ã¨fi~å[º‰õΩ ^ŒQ~æÆ ‰° Ωõ fã¨∞HÔ àı¡ H˘`«Î ã¨O㨯~°}Å#∞
„Ѩ"Õâ◊ÃÑ\ÏìÅx _ç=∂O_£ KÕâß~°∞. J~Ú`Õ D ã¨=∞Ü«∞OÖ’ ã¨fi~å[ºO JO>Ë UO\’ HÍO„ÔQãπ
<Õ`«Å∞ ã¨Ê+ì̈OQÍ x~°fizOK«ÖË^Œ∞. HÍh „a\©+π „ѨÉèí∞`«fiO ~“Å`ü K«\Ïìxfl ~°^Œ∞Ì KÕÜ«∞_®xH˜
QÍx, ѨO*ÏÉòÖ’ "ÕkèOѨÙÅ#∞ PѨ_®xH˜ QÍx, *ÏfÜ«∞"å^Œ∞Å ã¨fi~å[º _ç=∂O_£#∞
ã¨O`«$Ñ≤ÎѨ~°K«_»OÖ’ QÍx, @s¯ Ѩ@¡ Hõ~°∞}`À ‰õÄ_ç# "≥·Yix fã¨∞HÀ=_®xH˜ HÍx
x~åHõiOzOk. nO`À 1920 E<£Ö’ JÅǨÉÏ^£Ö’ ã¨=∂"Õâ◊"≥∞ÿ# JdÅѨHõΔ ã¨^Œã¨∞û
áê~î°âßÅÅ∞, HõàÏâßÅÅ∞, <åÜ«∞º™ê÷<åÅ#∞ |Ç≤Ï+¨¯iOKåÅ<Õ HÍ~°º„Hõ=∂xfl P"≥∂kOzOk.
dÖÏѨ`ü Hõq∞\© 1920 JQÆã¨∞ì 31# ã¨Ç¨Ü«∞ x~åHõ~°} L^Œº=∂xfl „áê~°OaèOzOk.
HÍ~°º„Hõ=∂Å∞
HÍO„ÔQãπ ‰õÄ_® QÍOkèr <åÜ«∞Hõ`«fiOÖ’ 1921 [#=iÖ’ ã¨Ç¨Ü«∞ x~åHõ~°}
L^Œº=∂xfl „áê~°OaèOzOk. D L^Œº=∞O H˘xfl x~°ã¨# HÍ~°º„Hõ=∂Å`Àáê@∞ ™ê#∞‰õÄÅ
HÍ~°º„Hõ=∂Å#∞ ‰õÄ_® KÕѨ\ ì̃Ok. a~°∞^Œ∞Å#∞, Q“~°= Ѩ^Œ=ÙÅ#∞ uiyWKÕÛÜ«∞_»O, ™ê÷xHõ
ã¨Oã¨Ö÷ ’¡ <åq∞<Õ>_ˇ £ Ѩ^=Œ ÙʼnõΩ ~år<å=∂, „ѨÉ∞íè `«fi, áêH˜HΔ õ „ѨÉ∞íè `«fi q^è∞Œ Å#∞ |Ç≤Ï+¨¯iOK«_O» ,
111
q^•º~°∞úÅ∞, Láê^蕺ܫÚÅKÕ áê~î°âßÅÅ∞, HõàÏâßÅÅ |Ç≤Ï+¨¯~°}, <åºÜ«∞"å^Œ∞Å`À ã¨Ç¨
„a\©+π <åºÜ«∞™ê÷<åÅ |Ç≤Ï+¨¯~°}, 1919 ã¨O㨯~°}Å ã¨∂K«#Å "Õ∞~°‰õΩ âßã¨# =∞O_»à◊¡‰õΩ
[iˆQ ZxflHõÅ#∞ |Ç≤Ï+¨¯iOK«_»O, q^Õj =ã¨∞Î=ÙÅ |Ç≤Ï+¨¯~°} ÖÏO\˜ =hfl x~°ã¨#
HÍ~°º„Hõ=∂Ö’¡ ÉèÏQÆO. W=hfl ã¨fiÉèÏ= s`åº x~°ã¨# HÍ~°º„Hõ=∂Å∞QÍ L<åfl~Ú. g\˜ ^•fi~å
q^Õj áêÅ# HÀã¨O `«=∞ ^Õâßxfl ^ÀK«∞‰õΩ<ÕO^Œ∞‰õΩ, áêeOKÕO^Œ∞‰õΩ „a\©+‰π Ωõ ã¨ÇϨ HõiOKÕO^Œ∞‰õΩ
ÉèÏ~°`« „Ѩ[Å∞ x~åHõiOKå~°∞.
L^Œº=∂xfl q[Ü«∞=O`«O KÕ¿ãO^Œ∞‰õΩ, ÃÑ·# ¿Ñ~˘¯#fl x~°ã¨# HÍ~°º„Hõ=∂Å
HÍ~°}OQÍ ÉèÏ~°`« „Ѩ[Å∞ W|ƒO^Œ∞Å#∞ Z^Œ∞~˘¯#‰õΩO_® LO_ÕO^Œ∞‰õΩ H˘xfl ™ê#∞‰õÄÅ
HÍ~°º„Hõ=∂Å#∞ ‰õÄ_® fã¨∞‰õΩ<åfl~°∞. ¿ÇÏ`«∞|^ŒÌ áê~îâ° ßÅÅ∞, HÍÖËrÅ∞, „Ѩ~Ú"Õ\ò =∞^躌 =iÎ`fi«
HÀ~°∞Åì ∞(ѨOKåÜ«∞fÅ∞QÍ „Ѩãk≤ Ì á⁄Ok#q) U~åÊ@∞ KÕÜ∞« _»O, ã¨fi^Õjx „ѨKå~°O KÕÜ∞« _»O,
MÏn L`«ÊuÎH˜ KÕ<`Õ « Ѩi„â◊=∞ʼnõΩ Ñ¨Ù#s˚=O W=fi_»O, Ç≤ÏO^Œ∂–=Úã‘"¡ ∞£ Å =∞^躌 ™ê=∞~°™êºxfl
ÃÑOá⁄OkOK«_»O, JO@~åx`«<åxfl x~°∂‡eOK«_»O, ǨÏi[#∞Å ã¨OˆHΔ=∂xH˜ W`«~° K«~°ºÅ∞
fã¨∞HÀ=_»O, =∞Ç≤ÏàÏaè=$kúH˜ K«~°ºÅ∞ ™ê#∞‰õÄÅ HÍ~°º„Hõ=∂Ö’¡ ÉèÏQÆOQÍ L<åfl~Ú. "≥Ú^Œ\ ˜
Ô~O_»∞ HÍ~°º„Hõ=∂Å∞ x~°ã¨# HÍ~°º„Hõ=∂Å HÍ~°}OQÍ „Ѩ[ʼnõΩ Hõeæ# J™œHõ~åºÅ#∞
`˘ÅyOK«_®xH˜ HÍQÍ z=i =¸_»∞ HÍ~°º„Hõ=∂Å∞ =Úã‘"¡ ∞£ Å#∞, ǨÏi[#∞Å#∞, =∞Ç≤Ïà◊Å#∞
ã¨Ç¨Ü«∞x~åHõ~°} L^Œº=∞OÖ’H˜ fã¨∞‰õΩ~å=_®xH˜ L^ÕÌtOz#q.
„Hõ=∞O
L^Œº=∞„Hõ=∂xfl <åÅ∞QÆ∞ ^Œá¶êÅ∞QÍ qÉèílOK«=K«∞Û. 1921 [#=i #∞O_ç =∂iÛ
=~°‰Ωõ ™êy# "≥Ú^Œ\ ˜ ^ŒâÖ◊ ’ q^•º~°∞Åú ∞ „ѨÉ∞íè `«fi áê~îâ° ßÅÅ∞, HÍÖËrÅ#∞ |Ç≤Ï+¨¯iOK«_®xH˜,
<åºÜ«∞"å^Œ∞Å∞ "åi =$uÎx =keÃÑ>ËìO^Œ∞‰õΩ JkèHõ „áê^è•#º`« WKåÛ~°∞. K«~°MÏ (#∂Å∞
=_çHˆ K«„HõO) HÍ~°º„Hõ=∞O "≥Ú^Œ\’¡ â◊H=Θ O`«"∞≥ #ÿ "Õ∞^è•q=~°æ HÍ~°º„Hõ=∞OQÍ ™êyOk. „QÍg∞}
„Ѩ[Å`À `«=∞‰õΩ`å=ÚQÍ =∞"Õ∞HõO JÜÕ∞ºO^Œ∞‰õΩ q^•º~°∞Åú ∞, Ѩ@}ì q^•ºkè‰Ωõ Å∞ ã¨fiK«ÛOù ^ŒOQÍ
#∂Å∞ =_»Hõ_»O „áê~°OaèOKå~°∞. D J^Œ∞ƒù`«"≥∞ÿ# „áê~°OÉèÏxH˜ `À_»∞ HõÅHõ`åÎ, ÖÏǨϟ~üÖ’
ÃÑ^ŒÌ Z`«∞Î# q^•º~°∞úÅ∞ ã¨"≥∞‡ KÕâß~°∞. ã≤.P~ü.^•ãπ, "≥∂fÖÏÖò <≥„Ǩ˙ ÖÏO\˜ „Ѩ=ÚY
<åºÜ«∞"å^Œ∞Å∞ "åi „áêH©ìã¨∞#∞ =kÖËâß~°∞.
Ô~O_À ^Œâ◊(U„Ñ≤Öò #∞O_ç E<£ 1921 =~°‰õΩ) U„Ñ≤ÖòÖ’ „áê~°OÉèí=∞~ÚOk. D
ã¨=∞Ü«∞OÖ’ q[Ü«∞"å_»Ö’ [iy# HÍO„ÔQãπ ã¨=∂"ÕâßÖ’¡ ^Õâ◊O WOHÍ `«y#O`«
ã¨OѶ¨∞\˜`«=∞ÜÕ∞º „Hõ=∞tHõΔ}Ö’H˜ ~åÖË^Œx, âßã¨<ÀÅ¡OѶ¨∞#‰õΩ ã≤^ŒÌOQÍ ÖË^Œx ÉèÏqOKå~°∞.
nO`À x^èŒ∞Å ¿ãHõ~°}ÃÑ· ^Œ$+≤ì ÃÑ\ì̃ HÀ\˜ =∞Ok HÍO„ÔQãπ ã¨Éèí∞ºÅ#∞ KÕ~°∞ÛH˘x uÅH±
ã¨fi~å*ò xkèH˜ HÀ\˜ ~°∂áêÜ«∞Å#∞ ¿ãHõiOz E<£ 30= `Õn <å\˜H˜ 30 ÅHõΔÅ K«~°MÏÅ#∞
U~åÊ@∞ KÕâß~°∞.
112
 =¸_À^Œâ◊ AÖˇ· #∞O_ç #=~|~ü 1921 =~°‰õΩ ™êyOk. „Ѩ[Å #∞O_ç XuÎ_ç
ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞#fl <ÕÑ^¨ ºŒè OÖ’ ÉÁOÉÏ~ÚÖ’ AÖˇÖ· ’ [iy# ZSã≤ã≤ ã¨=∂"ÕâO◊ =∞iO`« ã¨=∞~°jÅ
"≥·Yix fã¨∞‰õΩOk. q^Õj =„™êÎÅ#∞ |Ç≤Ï+¨¯iOKåÅx, #=O|~üÖ’ "ÕÖòû Ü«Ú=~å*ò
Ѩ~°º@##∞ |Ç≤Ï+¨¯iOKåÅx x~°‚~ÚOzOk. J~Ú`Õ Ñ¨#∞flÅ K≥e¡OѨÙ#∞ x~åHõiOK«_»O
^•fi~å ѨÓiΙê÷~Ú âßã¨#<ÀÅ¡OѶ∞¨ ##∞ =∂„`«O =∞~À™êi "å~Ú^• "ÕãO≤ k. D ã¨=∞Ü«∞OÖ’
„Ѩ[ÅO^Œ~°∂ ã¨fiK«ÛO^èŒOQÍ JÔ~ãì̈~Ú *ˇ·à◊¡‰õΩ "≥àÏ¡Åx Ñ≤Å∞ѨÙxKåÛ~°∞. „Ѩ[Å#∞ ÃÑ^ŒÌ Z`«∞Î#
ÉèÏQÍ™êfi=ÚÅ#∞ KÕ¿ã Ñ≤ÔH\˜OQ∑Å∞, "ÕÅ ã¨OYºÖ’ JÔ~ãì̈~Ú *ˇ·Å∞‰õΩ "≥à◊¡_»O ÖÏO\˜ H˘`«Î
`«~°Ç¨ L^Œº=∞ „ѨÉèÏ"åxfl "≥·„âßÜü∞ `«fi~°QÍ<Õ „QÆÇ≤ÏOKå~°∞. QÍOkèr "Õ∞^è•=ÙÅ#∞ =kÖËã≤
™ê=∂#º „Ѩ[Å#∞ HõkeOKÕÖÏ WzÛ# Ñ≤Å∞Ѩ٠Ѩiã≤`÷ ∞« Å#∞ =∂iÛO^Œx "≥„· âßÜü∞ ÉèÏqOKå~°∞.
J~Ú`Õ D Ñ≤Å∞Ѩ٠"Õ∞^è•=ÙÅ#∞, ^èxŒ ‰õΩÅ#∞ „a\©+‰π Ωõ ^ŒQ~æÆ Q° Í `≥KÛÕ J=HÍâßxfl HõeÊOzOk.
"ÕÖòû Ü«Ú=~å*ò ~åHõ‰õΩ #=O|~ü 17= `Õn# ^Õâ◊"åºÑÎ̈OQÍ Ç¨Ï~åÎà◊¡ ~°∂ѨOÖ’ x~°ã¨#
™êfiQÆ`O« ÅaèOzOk. ÉÁOÉÏ~ÚÖ’ Ç≤ÏO™ê`«‡Hõ Ѷ∞¨ @#Å∞ ‰õÄ_® K≥Å~ˆ QÍ~Ú. nO`À QÍOkèr
P XHõ¯ `åÅ∞HÍ J~Ú# |~ÀÌeÖ’ =∞~À™êi âßã¨#<ÀÅ¡OѶ¨∞##∞ "å~Ú^•"Õâß~°∞.
<åÅ∞QÀ ^Œâ◊Ö’ Ѩi}Ï=∂Å∞(#=~|~ü 1921 #∞O_ç Ѷ≤„|=i 1922 =~°‰õΩ)
„ѨÉ∞íè `åfixfl =∞iO`« W|ƒO^Œ∞Å áêÅ∞KÕâß~Ú. #=O|~üÖ’ Jb ™È^Œ~∞° Å JÔ~ã¨∞Åì ÃÑ· P„QÆÇϨ O
K≥Ok# Ǩτã¨`ü "≥∂Ǩx ÖÏO\˜ dÖÏѨ`ü <åÜ«∞‰õΩÅ∞ ã¨OѨÓ~°‚ ã¨fi~å*Ϻxfl _ç=∂O_£ KÕâß~°∞.
JÇ≤ÏO™ê "å^•xfl =kÖËâß~°∞. ÃÑ^ŒÌZ`«∞Î# JÔ~ã¨∞ìÅ∞ KÕÜ«∞_»O, ã¨=∂"ÕâßÅ∞, ã¨fiK«ÛO^Œ
„QÆ∂ѨÙÅÃÑ· x¿+^èŒO ¿ãfiK«Ûù#∞ ÉèíOQÆѨiKÕ Ñ¨i}Ï=∂Å#∞ ã¨∂zOKå~Ú. nO`À ^Õâ◊O "≥Ú`«ÎO
u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞ KÕ¿ãO^Œ∞‰õΩ ã≤^ŒÌ"≥∞ÿ#@∞¡QÍ HõxÊOzOk. z=iH˜ QÍOkèr =∂\Ï¡_Õ ¿ãfiK«Ûù,
Ѩ„uHÍ ¿ãfiK«Ûù, ã¨=∂"ÕâßÅ ¿ãfiK«Û Ѩi~°HõΔ}‰õΩ 1922 Ѷ≤„|=i #∞O_ç L^Œºq∞OK«_»O
„áê~°OaèOKå~°∞. J~Ú`Õ D PO^Àà◊#`À áê@∞ "≥Ú`«ÎO L^Œº=∂xfl Ѷ≤„|=i 11= `Õn#
QÍOkèr xeÑ≤"Õâß~°∞. L`«Î~°„Ѩ^ÕâòÖ’x Ѷ¨∞’~°H±Ñ¨Ó~ü lÖÏ¡Ö’x KÒ~åKÒiÖ’ Ѷ≤„|=i S^À
`Õn# 22 =∞Ok áÈbã¨∞Å#∞ Ô~·`«∞Å∞ ^ŒÇ¨Ï#O KÕâß~°x "å~°ÎÅ∞ =zÛ# <ÕѨ^䌺OÖ’ QÍOkèr
L^Œº=∂xfl xe¿Ñâß~°∞.
™ê=∂lHõ á⁄OkHõ
D L^Œº=∂xH˜ qq^èŒ ™ê=∂lHõ „QÆ∂ѨÙÅ∞, =~åæÅ #∞O_ç =zÛ# ã¨ÊO^Œ# "Õ~ˆ fi~°∞QÍ
LOk. „áê~°OÉèíO #∞O_ç q^•º~°∞úÅ∞, Láê^蕺ܫÚÅ∞ L^Œº=∞OÖ’ K«∞~°∞QÍæ áêÖÁæ<åfl~°∞.
q^•º~°OQÆ |Ç≤Ï+¨¯~°} =ÚYºOQÍ ÉˇOQÍÖòÖ’ J`«ºkèHõ „ѨÉèÏ"åxfl K«∂Ñ≤Ok. xѶ¨∂ qÉèÏQÆO
¿ãHõiOz# ÖˇHõ¯Å P^è•~°OQÍ D L^Œº=∞ „ѨÉèÏ=O HõàÏâßÅ ™ê÷~ÚÖ’ JkèHõOQÍ LO_»QÍ
„áê^èŒq∞Hõ áê~î°âßÅÅ ™ê÷~ÚÖ’ KåÖÏ `«‰õΩ¯=QÍ LOk. `«y#O`« ã¨OYºÖ’ *ÏfÜ«∞
áê~î°âßÅÅ∞, HõàÏâßÅÅ#∞ ‰õÄ_® ™ê÷Ñ≤OKå~°∞. JeѶ¨∞~üÖ’ ™ê÷Ñ≤Oz `«~åfi`« _èçb¡H˜ =∂iÛ#
*Ïq∞Ü«∂ q∞e¡Ü∂« W™ê¡q∞Ü«∂, ɡ<å~°ãÖπ ’ HÍt q^•ºÑ‘~,üî QÆ∞[~å`ü q^•ºÑ‘~üî P ã¨=∞Ü«∞OÖ’
113
™ê÷Ñ≤Oz#"Õ. D q^èŒOQÍ cǨ~ü, Xi™êûÖ’ 442 ã¨Oã¨÷Å∞, ɡOQÍÖòÖ’ 190, ÉÁOÉÏ~ÚÖ’
189, L`«Î~°„Ѩ^ÕâòÖ’ 137 ™ê÷Ñ≤OKå~°∞. g\˜Ö’¡ J`«ºkèHõOQÍ Ju`«‰õΩ¯= HÍÅO =∂„`«"Õ∞
=∞#∞QÆ_»Ö’ L<åfl~Ú. J~Ú`Õ H˘xfl =∂„`«O *ÏfÜ≥∂^Œº=∞OÖ’ qÅ∞"≥·# ã¨Oã¨÷Å∞QÍ
¿ã=ÅOkOKå~Ú.
Ô~·`«∞ʼnõΩ ã¨O|OkèOz QÍOkèr HÍ~°º„Hõ=∂Å∞ ã¨fiÜ«∞O ã¨Ç¨Ü«∞O ^•fi~å PiúHõ
ѨÙ#~°∞r˚"åxH˜ `À_»Ê_®¤~Ú. cǨ~ü, Xi™êûÅÖ’ ѨOKåÜ«∞fÅ∞ KåÖÏ „áê=ÚYº`«#∞
ã¨O`«iOK«∞‰õΩ<åfl~Ú. 1921 Ѷ≤„|=i #∞O_ç U„Ñ≤Öò 1922 =~°‰õΩ ÉˇOQÍÖòÖ’ 866
=∞^茺=iÎ`«fi HÀ~°∞ìÅ#∞ U~°ÊiKå~°∞. Wq LK«Ûã≤÷uÖ’ L#fl HÍÅOÖ’ „ѨÉèí∞`«fi HÀ~°∞ìÅ#∞
`«Å^Œ<åfl~Ú. ™ê~å =ºuˆ~Hõ L^Œº=∂xfl H˜Ok ‰õΩÖÏÅ∞ ™ê=∂lHõ Jaè=$kúH˜ XHõ J=HÍâ◊OQÍ
LѨÜ≥∂yOK«∞‰õΩ<åfl~Ú. #∂Å∞ =_ç̂H K«~°MÏÅ HÍ~°º„Hõ=∞ „ѨÉèÏ=O ZO`«"Õ∞~°‰õΩ LO^À
`≥e¿Ñ ã¨Ê+ì̈"≥∞ÿ# QÆ}ÏOHÍÅ∞ ÖË=Ù HÍh 1920 #∞O_ç 1923 =∞^茺 HÍÅOÖ’ KÕ<Õ`« =„ãÎ̈
L`«ÊuÎ ÉÏQÍ ÃÑiyOk. `å`å¯eHõOQÍ<≥·<å Ç≤ÏO^Œ∂–=Úã‘¡"£∞ SHõº`« KåÖÏ â◊HÎ̃=O`«OQÍ
™êyO^Œ<Õk "åãÎ̈=O. JO@~åx`«#O x~°∂‡Å# „ѨÉèÏ=O K«∂¿ÑO`«QÍ [~°QÆÖË^Œ∞. J~Ú`Õ
D ã¨=∞㨺#∞ "≥Ú^Œ\™˜ êiQÍ *ÏfÜ«∞ ~å[H©Ü∂« Ö’¡ =ÚO^Œ∞‰õΩ fã¨∞‰õΩ=zÛ# Ѷ∞¨ #`« QÍOnèrHˆ
^Œ‰õΩ¯`«∞Ok.
HÍi‡‰õΩÅ∞ 1921 ã¨O=`«û~°=∞O`å P„QÆǨÏO`À TyáÈÜ«∂~°∞. 1920 =∞^茺
<å\˜H˜ "≥Ú^Œ\ ˜ „ѨѨOK« Ü«Ú^•Ì#O`«~°O ã¨OÉèíqOz# =∂O^茺 Ѩiã≤÷`«∞Å∞ HÍ~°}OQÍ
=ÚYºOQÍ HõÅHõ`åÎ [#Ѩ<å~° Ѩi„â◊=∞ "å~åxH˜ <åÅ∞QÆ∞~ÀAÖË Ñ¨x KÕÜ«∞_»O ^•fi~å
L`«ÊuÎx `«yæOK«∞‰õΩ<ÕO^Œ∞‰õΩ „Ѩܫ∞uflOzOk. nxfl HÍi‡‰õΩÅ∞ uÑ≤ÊH˘\Ïì~°∞. 1921 <å\˜H˜
ɡOQÍb [#Ѩ<å~° Ѩi„â◊=∞Ö’¡ KåÖÏ ã¨"≥∞‡Å∞ [iQÍ~Ú. „áê~°OÉèíOÖ’ Ü«¸~ÀÑ≤Ü«∞#¡
PkèÑ`¨ åºxH˜ =ºuˆ~HõOQÍ ÉèÏ~°`« QÆ#∞Å Ü«∞[=∂#∞Å∞ WzÛ# ã¨ÇϨ HÍ~°O`À ™êfiq∞ qâßfi#O^£,
™êfiq∞ ^Œ~°≈<å#O^£ ~å}˜QÆO*ò–*ÏiÜ«∂ „áê~`«OÖ’ ÉÁQÆ∞æ HÍi‡‰õΩÅ#∞ ã¨OѶ¨∞\˜`«O
KÕÜ∞« _®xH˜ „ѨÜ∞« uflOKå~°∞. ã¨Ç¨ Ü«∞ x~åHõ~} ° L^Œº=∞OÖ’x qq^èŒ HÍ~°º„Hõ=∂Ö’¡ ÉèÏQÆOQÍ
ã¨"≥∞‡Å#∞ =ÚYºOQÍ ~å[H©Ü«∞ ã¨"≥∞‡Å#∞ QÍOkèr `«#‰õΩ`å#∞QÍ ÉèÏQÆO KÕÜ«∞#ѨÊ\˜H©
H˘O`«=∞Ok ™ê÷xHõ HÍ~„ÔQãπ <åÜ«∞‰õΩÅ∞ H˘xfl ã¨"≥∞‡Ö’¡ =ÚYºOQÍ ÉˇOQÍÖò, =∞„^•ãπÅÖ’
K«∞~°∞ÔH·# áê„`« áÈ+≤OKå~°∞.
^èŒxHõ, =∞^茺`«~°QÆu „Ѩ[Å∞ ã‘fiÜ«∞ `åºQÍxH˜ áêÖÊ_®Åx WzÛ# „áê~°OÉèí Ñ≤Å∞ѨÙ
ÃÑ^ŒÌQÍ q[Ü«∞=O`«O HÍÖË^Œ∞. "≥Ú`«ÎO 5 "ÕÅ a~°∞^Œ∞ʼnõΩ QÍ#∞ ˆH=ÅO 24 a~°∞^Œ∞Å#∞
=∂„`«"Õ∞ „a\©+π‰õΩ JѨÊyOKå~°∞. 1921 =∂iÛ <å\˜H˜ 180 =∞Ok <åºÜ«∞"å^Œ∞Å∞ `«=∞
=$uÎx =kÖËâß~°∞. #=O|~ü 20= `Õn ZxflHõÖ’¡ áÈeOQ∑ KåÖÏ `«‰õΩ¯= =∂„`«"Õ∞
#"≥∂^Œ~ÚOk. ÉÁOÉË #QÆ~°OÖ’ 8 âß`åxH˜, ÖÏǨϟ~üÖ’ S^Œ∞ âß`åxH˜ Ѩ_çáÈ~ÚOk.
HÍh JÉèíº~°∞úÅ∞ 637 ã‘@¡‰õΩ QÍ#∞ P~°∞ ã‘@¡Ö’ =∂„`«"Õ∞ áÈ\©Ö’ ÖË~°∞. =ÚO^Œ∞QÍ
x~°‚~ÚOK«∞‰õΩ#fl@∞¡QÍ âßã¨#=∞O_»e HÍ~°ºHõÖÏáêÅ#∞ J_»∞¤HÀÖËáÈÜ«∂~°∞.
114
 q^Õj =„™êÎÅ#∞ J"Õ∞‡O^Œ∞‰õΩ x~åHõiã¨∂Î `«y#O`« ã¨OYºÖ’ "åºáê~°∞Å∞
L^Œº=∞OÖ’ áêÖÁæ<åfl~°∞. 1920–21 <å\˜H˜ 102 HÀ@¡ ~°∂áêÜ«∞Å∞QÍ L#fl q^Õj =„™êÎÅ
kQÆ∞=∞`«∞Å qÅ∞= 1921–22 <å\˜H˜ 57 HÀ@¡ ~°∂áêÜ«∞ʼnõΩ Ñ¨_çáÈ~ÚOk. ÖÏOH±Ã+·~ü
=„ãÎ̈ kQÆ∞=∞u ^•~°∞ʼnõΩ 1921Ö’ *ÏfÜ«∞"å^ŒO "åi ã¨fiÅÊHÍeHõ "åºáê~° J=ã¨~åʼnõΩ
ÉÏQÍ LѨÜ≥∂QÆѨ_çOk. ~°∂áê~Ú =∂~°HõO qÅ∞= Ѩ_çáÈ=_»O`À „a\©+π =ã¨∞Î=ÙʼnõΩ
QÆ`«OÖ’ ‰õΩ^Œ~°∞Û‰õΩ#fl XѨÊO^ŒO Hõ<åfl J^Œ#OQÍ K≥e¡OKåÅx ÉèÏ~°`« "åºáê~°∞ÅÃÑ· XuÎ_ç
=zÛOk. ã¨Ç¨Ü«∞ x~åHõ~°} L^Œº=∞OÖ’ ÉèÏQÆOQÍ "å~°∞ Jã¨Å∞ P =ã¨∞Î=ÙÅ#∞ kQÆ∞=∞u
KÕã¨∞HÀÖË^Œ∞. D "åºáê~°∞Å =∞^ŒÌ`«∞ HÍO„ÔQãπ‰õΩ x^èŒ∞Å ¿ãHõ~°}Ö’ ÉÏQÍ LѨÜ≥∂QÆѨ_çOk.
1920Ö’ HÍO„ÔQãπ‰õΩ ˆH=ÅO 43 "ÕÅ ~°∂áêÜ«∞Å∞ =∂„`«"Õ∞ x^èŒ∞Å∞QÍ LO_»QÍ 1921
#∞O_ç 1923 =∞^茺 HÍÅOÖ’ HÀ\˜ 30 ÅHõΔÅ ~°∂áêÜ«∞Å#∞ ã¨g∞HõiOK«∞‰õΩ<åfl~°∞.
ÃÑ^ŒÌ áêi„âßq∞Hõ"Õ`«ÎÅ∞, ÃÑ@∞ì|_ç^•~°∞Å∞ ã¨Ç¨Ü«∞ x~åHõ~°} L^Œº=∞O Ѩ@¡
=ºuˆ~Hõ`«`À<Õ L<åfl~°∞. 1920Ö’ ѨÙ~°∞ëÈ`«ÎO^•ãπ ~îå‰õÄ~ü^•ãπ, [=Ú<å^•ãπ ^•fi~°HÍ^•ãπ,
Ãã`å¡fi^£Å <Õ`«$`«fiOÖ’ ã¨Ç¨Ü«∞ x~åHõ~°} L^Œº=∞ =ºuˆ~Hõ ã¨OѶ¨∞O „áê~°OÉèí=∞~ÚOk.
J~Ú`Õ *ÏfÜ«∞ ã¨fi^Õj L^Œº=∞O HÍ~°}OQÍ =„ãÎ̈ Ѩi„â◊=∞ ÉÏQÍ Ñ¨ÙOA‰õΩOk. J~Ú`Õ
HÍi‡‰õΩÖ’¡ Jã¨O`«$Ñ≤Î áêi„âßq∞Hõ"Õ`«ÎÖ’¡ PO^Àà◊##∞ HõeæOzOk.
„áê^è•#º`«
ã¨Ç¨Ü«∞ x~åHõ~°} L^Œº=∞O `«# =ÚYº"≥∞ÿ# =¸_»∞ ÅHΔͺÖ#∞ ™êkèOK«_»OÖ’
qѶŨ "≥∞#ÿ ѨÊ\˜H© ÉèÏ~°`« *ÏfÜ≥∂^Œº=∞OÖ’ JkèHõ „áê^è•#º`« LOk. ÉèÏ~°`« *ÏfÜ≥∂^Œº=∞O
`«# K«i„`«Ö’ "≥Ú^Œ\ ˜™êiQÍ Jxfl =~åæÅ∞‰õΩ K≥Ok# „Ѩ[Å∞ =ÚYºOQÍ Ô~·`«∞Å∞, HÍi‡‰õΩÅ∞
áêÖÁæ#_»O ^•fi~å „Ñ¨*ÏѨÙ<åkx á⁄OkOk. D L^Œº=∞ HÍÅOÖ’ *ÏfÜ≥∂^Œº=∞ ÉèÏ=#Å∞
^Õâ◊OÖ’x =∂~°∞=¸Å „áêO`åʼnõΩ ‰õÄ_® KÕ~å~Ú. ã¨=∂"ÕâßÅ ã¨ÉèíQÍ LO_Õ ÉèÏ~°`«
*ÏfÜ«∞ HÍO„ÔQãπ#∞ HÍ~åºK«~°} ã¨Oã¨÷QÍ =∂iÛOk. Jxfl\˜H˜ q∞Oz D L^Œº=∞O ^•fi~å
„Ѩ[ÅO`å `«=∞ _ç=∂O_»¡ ™ê^è#Œ HÀã¨O „ѨÉ∞íè `«fiO Zxfl z„`«ÇÏ≤ Oã¨Å∞ ÃÑ\˜#ì ѨÊ\˜H© `«@∞ìH˘x
xÅ|_»QÅÆ =∞<Õ ã¨O^ÕâßxflKåÛ~°∞. *ÏfÜ«∞ ™êfi`«O„`«ºO HÀã¨O Zxfl `åºQÍÅÔH<· å ã≤^ÑÌŒ _¨ OÕ ^Œ∞‰õΩ
‰õÄ_® D L^Œº=∞O „Ѩ[ʼnõΩ ã¨∂ÊùiÎxzÛOk. P q^èŒOQÍ D L^Œº=∞O `«# „Ѩ^è•# =¸_»∞
ÅHΔͺÅ#∞ ™êkèOK«_»OÖ’ qѶ¨Å"≥∞ÿ#ѨÊ\˜H© ÉèÏ~°`« *ÏfÜ≥∂^Œº=∞ „Hõ=∞OÖ’ Kåi„`å`«‡Hõ
=ÚO^Œ_»∞QÆ∞.
âßã¨<ÀÅ¡OѶ∞¨ # L^Œº=∞O (1930–34)
^Õâ◊=∞O`«\Ï J=iOz# H˘`«Î q∞e>ˇO\ò ã¨∂ÊùiÎH˜ zǨÏflOQÍ ÖÏǨϟ~üÖ’ [iy#
HÍO„ÔQãπ ã¨=∂"ÕâO◊ HÍO„ÔQãπ ÅHõΔ ºO 'ã¨OѨÓ~°‚ ã¨fi~å[ºO— JO@∂ f~å‡<åxfl P"≥∂kOzOk.
H˘`«ÎQÍ ~°∂á⁄OkOz# =¸_»∞ ~°OQÆ∞Å ™êfi`«O„`«º *ˇO_®#∞ 1929 _çÃãO|~ü 31= `Õn#
115
ZQÆ∞~°"Õâß~°∞. 1930 [#=i 26= `Õnx "≥Ú^Œ\ ˜ ™êfi`«O„`«º k#OQÍ x~°‚~ÚOKå~°∞.
D ã¨=∂"ÕâßÅ∞ âßã¨<ÀÅ¡OѶ¨∞# L^Œº=∂xfl ‰õÄ_® „áê~°OaèOKå~Ú. J~Ú`Õ áÈ~å@
HÍ~°º„Hõ=∂xfl =∂„`«O x~°~‚ ÚOK«Ö^Ë ∞Œ . áÈ~å@ HÍ~°º„Hõ=∂xfl QÍOnèrH˜ =kÖËãO≤ k. =∞~À™êi
QÍOnèr <Õ`«$`«fiOÖ’ *ÏfÜ≥∂^Œº=∂xfl „a\©+π „ѨÉèí∞`«fiO K«qK«∂ã≤Ok. ^Õâ◊O "≥Ú`«ÎO
=∞~À™êi ¿ãfiK«Û#ù ∞ á⁄O^ÕO^Œ∞‰õΩ QÍ#∞ ZO`À Pâ◊`À, L`åûǨÏO`À, Ѩ@∞ì^ÅŒ `À ã≤^=ÌŒ ∞~ÚOk.
ÖÏǨϟ~ü ã¨=∂"Õâ◊O `«~åfi`« Ô~O_»∞ <≥ÅÅ∞ HÍ~°º„Hõ=∂ÖËg ÖˉõΩO_®<Õ QÆ_çzáÈÜ«∂~Ú.
^ÕâO◊ =∞iÜ«Ú „ѨÉ∞íè `«fiO ã¨OѨÓ~°‚ ™êfi`«O„`«ºO HÀã¨O QÍOnèr Z@∞=O\˜ JÇ≤ÏO™ê Ѩ^`ÌŒ ∞« Å#∞
ZOK«∞‰õΩO\Ï~å Jx Z^Œ∞~°∞K«∂âß~Ú. [#=i 26= `Õn# ^Õâ"◊ åºÑ¨OÎ QÍ [iy# ã¨=∂"ÕâßÖ’¡
™êfi`«O„`«º „Ѩu[˝Å#∞ ÃÑ^ŒÌ Z`«∞#Î KÕâß~°∞. ÉèÏ~°`#ü ∞ PiúHOõ QÍ, ~å[H©Ü∞« OQÍ, ™êO㨯 $uHõOQÍ
=∞iÜ«Ú P^蕺u‡HõOQÍ „a\˜+π <åâ◊#O KÕ™ÈÎO^Œx q=∞i≈OKå~°∞. „a\©+π áêÅ# W<Õflà◊¡
áê@∞ H˘#™êQÆ_»O =∂#=ÙxH˜, ^Õ=ÙxH˜ =ºuˆ~HõOQÍ <Õ~°O KÕÜ«∞_»"Õ∞#x P „Ѩu[˝Ö’¡
¿Ñ~˘¯<åfl~°∞.
QÍOnèr 1930 [#=i 31= `Õn# ÖÏ~ü¤ Wifi<£ =ÚO^Œ∞ 11 áê~ÚO@¡#∞
ÃÑ\Ïì~°∞. Ѩ#∞flÅ K≥e¡OѨÙ`À ã¨Ç¨ Jxfl ~°HÍÅ ã¨Ç¨Ü«∞ x~åHõ~°} KÕÜ«∂Åx ÃÑ^ŒÌ Z`«∞Î#
Ñ≤Å∞ѨÙxKåÛ~°∞. D L^Œº=∂xH˜ „áê~°OÉèíOQÍ LѨÙÊ ã¨`庄QÆǨÏO LѨÜ≥∂QÆѨ_çOk.
D 11 áê~ÚO@∞¡ áê`«"å\˜QÍ<Õ HõxÊOz<å Jq Hõhã¨O *ÏfÜ«∞ _ç=∂O_£#∞ ã¨∂zã¨∞<Î åfl~Ú
=∞iÜ«Ú H˘xfl „Ѩ`ÕºHõ ã¨=∞㨺ʼnõΩ ã¨O|OkèOz#q. 11 áê~ÚO@¡Ö’ Ô~O_»∞ Ô~·`åOQÆ
ã¨=∞㨺Å∞, =¸_»∞ „Ѩ`ÕºHõ |∂~°∞˚"åÅ _ç=∂O_»∞¡, P~°∞ ™ê^è•~°} „ѨÜ≥∂[<åʼnõΩ
ã¨O|OkèOz#q L<åfl~Ú. Éè∂í q∞ tã¨∞ÖÎ ’ 50 âß`«O `«yOæ K«_O» , LѨÙÊ Ñ¨#∞fl#∞ ZuÎ"Ü Õ ∞« _»O,
LѨÙÊ `«Ü«∂sÃÑ· „ѨÉèí∞`«fi QÆ∞`åÎkèѨ`åºxfl `˘ÅyOK«_»O Ô~·`«∞ʼnõΩ ã¨O|OkèOz# ã¨=∞㨺Å∞.
~°∂áê~Ú–Ããìi¡OQ∑ =∂~°HõѨ٠x+¨ÊuÎx `«yæOK«_»O, =„ãÎ̈ Ѩi„â◊=∞ ã¨O~°HõΔ}, HÀ™ê΄áêO`«
<ÒHÍÜ«∂<åxfl ÉèÏ~°fÜ«ÚʼnõΩ i[~°∞fi KÕÜ«∞_»O J<Õ =¸_»∞ „Ѩ`ÕºHõ |∂~°∞˚"å _ç=∂O_»∞¡.
Ãã·xHõ =ºÜ«∞OÖ’ 50 âß`«O HÀ`« qkèOK«_»O, ѨiáêÅ<å =ºÜ«∞OÃÑ· (ã≤qÖò ã¨sfiÃããπ
"Õ`«<åÅ#∞) Y~°∞Û#∞ 50 âß`«O `«yæOK«_»O, xëê =ã¨∞Î=ÙÅ∞ JxflO\˜h x¿+kèOK«_»O,
~å[H©Ü«∞ Mˇ·nÅO^Œih q_»∞^ŒÅ KÕÜ«∞_»O, ˆHO„^Œ QÆ∂_è®Kåi âßY#∞ ã¨O㨯iOK«_»O, ã‘fiÜ«∞
~°HõΔ} HÀã¨O áœ~°∞Å∞ PÜ«Ú^è•Å∞ HõeæLO_ÕÖÏ PÜ«Ú^èŒ K«\Ïìxfl =∂~°Û_»O ™ê^è•~°}
„ѨÜ≥∂[<åÅ`À =Ú_çѨ_ç# P~°∞ _ç=∂O_»¡Ö’ ÉèÏQÆO.
H„ =õ ∞O =∞iÜ«Ú ™ê=∂lHõ á⁄OkHõ
^ŒO_çÜ«∂„`« (1930 =∂iÛ 12 #∞O_ç U„Ñ≤Öò P~°∞ =~°‰õΩ)`À QÍOnèr
âßã¨<ÀÅ¡OѶ¨∞# L^Œº=∂xfl „áê~°OaèOKå~°∞. ã¨|~°‡u P„â◊=∞O #∞O_ç ^ŒO_ç =~°‰õΩ ™êy#
^ŒO_çÜ«∂„`«Ö’ áêÖÁæ#fl 17 =∞Ok P„â◊=∞O ã¨Éèí∞ºÅ‰õΩ ^Õâ◊"åºÑÎ̈O`Àáê@∞ q^ÕâßÖ’¡ ‰õÄ_®
J`«ºkèHõ „ѨKå~°O, „áê^è•#º`« ÅaèOKå~Ú. QÍOnèr 1930 =∂iÛ 11= `Õn# `«#‰õΩ`å#∞QÍ
K«\Ïìxfl LÅ¡OѶ≤∞Oz K«@ì=ºuˆ~Hõ LѨC `«Ü«∂s, LѨC "ÕÅO#∞ „ѨHõ\ ˜OKå~°∞. nx`Àáê@∞
116
q^Õj =„™êÎÅ#∞, =∞^•ºxfl |Ç≤Ï+¨¯iOKå~°∞. PÜ«∞# JÔ~ãπì `«~°∞"å`« JÇ≤ÏO™ê, ã¨`«º™ê^èŒ#
HÀã¨O KÕã#≤ „Ѩu[˝#∞ H˜Ok™ê÷~Ú <åÜ«∞‰õΩÅO^Œ~∂° L^Œº=∂xfl #_ç¿Ñ „Hõ=∞OÖ’ `«Ñʨ xã¨iQÍ
áê\˜OKåe.
"≥Ú^Œ\ ˜ ^Œâ◊ : =¸_»∞ ^ŒâÖ◊ ’¡ [iy# âßã¨<ÀÅ¡OѶ∞¨ # L^Œº=∞OÖ’ qq^èŒ ™ê=∂lHõ
„QÆ∂ѨÙÅ∞, =~åæʼnõΩ K≥Ok# „Ѩ[Å∞ áêÖÁæ<åfl~°∞. "≥Ú^Œ\ ˜ ^Œâ◊Ö’(1930 =∂iÛ #∞O_ç
ÃãÃÑìO|~ü =~°‰õΩ) Ѩ@ì}ÏÖ’¡ J`«ºkèHõOQÍ Éèí∂~°∞˚"åÅ∞ áêÖÁæ<åfl~°∞. „QÍ=∂Ö’¡ Ô~·`«∞Å#∞
Ѩiq∞`«OQÍ ã¨g∞HõiOKå~°∞. QÍOkèr ã¨∂zOz# JOâßÖˇ·# LѨÙÊ, Éèí∂q∞tã¨∞Î
K≥e¡OK«HõáÈ=_»O, =∞^ŒºO ëêѨÙÅ =^ŒÌ Ñ≤ÔH\˜OQ∑Å∞, KÒH©^•~°∞ŠѨ#∞flÅ ZQÆ"Õ`« ÖÏO\˜
"å\˜H˜ Ѩiq∞`«"≥∞ÿ =∂„`«"Õ∞ Ô~·`«∞Å#∞ ã¨g∞HõiOKå~°∞. áêi„âßq∞Hõ"Õ`«ÎʼnõΩ ã¨O|OkèOz
„a\©+π xѶ¨∂ qÉèÏQÆO JOK«<åÅ „ѨHÍ~°O l._ç. a~å¡ D L^Œº=∂xH˜ ^•^•Ñ¨Ù S^Œ∞ ÅHõΔÅ
~°∂áêÜ«∞Å#∞ ^•#O KÕâß~°∞. PÜ«∞# PǨχ^•ÉÏ^£, ÉÁOÉÏ~Ú Ñ¨uÎ q∞Å∞¡Å`À ã¨O|O^è•Å‰õΩ
|^Œ∞Å∞QÍ HõÅHõ`åÎ =∂~åfis q^Õj =ã¨∞=Î ÙÅ kQÆ∞=∞u^•~°∞Å`À ã¨O|O^è•Å∞ ÃÑ@∞ì‰Ωõ <ÕO^Œ∞‰õΩ
„Ѩܫ∞uflOz#@∞¡ PÜ«∞# ÖËYÖ’¡<Õ |Ü«∞@Ѩ_çOk. ÃÑ@∞ì|_ç^•~°∞Ö’¡ [=∞<£ÖÏÖò |*Ï*ò
qt+ì̈=ºHÎ̃. HÍO„ÔQãπ ѨÓiΙê÷~Ú HÍ~°ºHõ~°ÎQÍ =º=ǨÏiOz# PÜ«∞# KåÖÏ Uà◊¡ áê@∞ ZSã≤ã≤
HÀâßkèHÍiQÍ ‰õÄ_® ѨxKÕã≤ 1930Ö’ *ˇ·Å∞‰õΩ ‰õÄ_® "≥àÏ¡~°∞. "åÖòK«O^£ Ç≤Ï~åK«O^£
1930 U„Ñ≤ÖòÖ’ Ѷ≤H˜¯H˜ ~åã≤# ÖËYÖ’ |Ü«∞@ ‰õÄ~˘Ûx K«∂ã¨∞ÎO_çáÈÜÕ∞ q^è•<åxH˜ ã¨fiã≤Î
K≥Ñ≤Ê ã¨fi~å[ºO HÀã¨O áÈ~å_Õ"åiH˜ ™êÜ«∞O JOkOKåÅx `«# `À\˜ "åºáê~°"Õ`«ÎʼnõΩ
q[˝Ñ≤Î KÕâß~°∞. QÍOkèr ^Œ∂~°OQÍ L#flO`« HÍÅO, _˘q∞xÜ«∞<£ ¿ãì@ãπ‰õΩ ã¨O|OkèOz
"≥·„âßÜü∞ YzÛ`«"≥∞ÿ# Ǩg∞xKÕÛO`« =~°‰õΩ Ñ¶≤H˜¯ ‰õÄ_® ~“O_£ >Ë|∞Öò HÍ#ÊùÔ~<£û#∞
|Ç≤Ï+¨¯iOKåÅx 1930 "Õ∞Ö’ x~°‚~ÚOzOk.
D HÍÅOÖ’ *ÏfÜ≥ ∂ ^Œ º =∞OÖ’ "åºáê~° ã ¨ ∞ Î Å ∞, z#fl "å}˜ [ º"Õ ` « Î Å ∞
áêi„âßq∞Hõ"Õ`«ÎÅ∞, ÃÑ@∞ì|_ç^•~°∞Å Hõ<åfl Z‰õΩ¯= L`åûǨÏO`À áêÖÁæ<åfl~°∞. q^Õj =ã¨∞Î=ÙÅ
"åºáê~°O KÕÜ∞« ‰õÄ_»^xŒ "åºáê~°ã∞¨ ÅÎ ∞ L=∞‡_çQÍ „Ѩu[˝Å∞ KÕÜ∞« _»O ÉÁOÉÏ~Ú, J=∞$`«ã~¨ ,ü
_èçb¡, HõÅHõ`åÎÖ’ ã¨~°fi™ê^è•~°}OQÍ =∂iOk. D K«~°º Ñ≤ÔH\˜OQ∑ KÕÜ«∞_»O Hõ<åfl ‰õÄ_®
J`«ºkèHõOQÍ „ѨÉèÏ=O K«∂¿Ñ |Ç≤Ï+¨¯~°} ~°∂ѨOQÍ =∂iOk. W`«~° „a@<£ L`«Ê`«∞ÎÅ
kQÆ∞=∞`«∞Å∞ ‰õÄ_® 1930 "Õ∞ #∞O_ç JQÆã¨∞ì =∞^茺 HÍÅOÖ’ KåÖÏ =~°‰õΩ `«yæáÈÜ«∂~Ú.
kQÆ∞=∞`«∞Å∞ `«yæáÈ=_»OÃÑ· „a\˜+π „>Ë_£ Hõq∞+¨#~ü HÍ~åºÅÜ«∂xH˜ `≥Å¡"åà◊¡ ã¨Oã¨÷Å #∞O_ç
JkèHõã¨OYºÖ’ Ѷ≤~åº^Œ∞ÖÁKåÛ~Ú.
„QÍg∞} „áêO`åʼnõΩ ã¨O|OkèOz ™ê÷xHõ P„â◊=∂Å ^•fi~å QÍOnèr Hõ$+≤ KÕã≤#
„áêO`åÖ’¡<Õ „áê~°OÉèOí Ö’ âßã¨<ÀÅ¡OѶ∞¨ # L^Œº=∞O #_çzOk. LѨÙÊ ã¨`庄QÆÇϨ O „áê~°OÉèOí Ö’
L^Œº=∂xH˜ LѨÜ≥∂QÆѨ_çOk. =~å¬HÍÅO „áê~°OÉèíO HÍ=_»O`À K«@ì=ºuˆ~HõOQÍ LѨÙÊ
`«Ü∂« ~°∞KÕÜ∞« _»O Hõ+Oì¨ QÍ =∂iOk. ã¨ÇϨ [OQÍ<Õ HÀ™êÎf~° „áêO`åÖˇ#· ÉÁOÉÏ~Ú „ÃÑã≤_h≥ û,
Xi™êûÖ’x ÉÏÖÏ™È~ü, ɡOQÍÖòÖ’ q∞_®flѨÓ~üÖ’ =∂„`«"Õ∞ LѨÙÊ ã¨`庄QÆǨxH˜ Z‰õΩ¯=
ã¨ÊO^Œ# =zÛOk. =∞^ŒºOëêѨÙÅ∞, =∞^ŒºO J=∞‡HõѨ٠J#∞=∞`«∞Å "ÕÅO áê@Å =^ŒÌ
117
Ñ≤ÔH\˜OQ∑Å∞ z#fl Ѩ@ì}ÏÖ’¡#∂, „QÍ=∂Ö’¡#∂ „Ѩ=ÚYOQÍ [iQÍ~Ú. =∞~À"≥·Ñ¨Ù Éè∫uHõ
^•_»∞Å∞ L<åfl, Pã¨∞ÎÅ#∞ "ÕÅO "Õã¨∞Î<åfl Ô~·`«∞Å∞ KÒH©^•s Ѩ#∞fl#∞ K≥e¡OKÕO^Œ∞‰õΩ QÆ`«
H˘<Õflà◊√¡QÍ x~åHõiã¨∂Î<Õ L<åfl~°∞. Ѩ#∞flÅ x~åHõ~°} L^Œº=∂xfl q[Ü«∞=O`«O KÕ¿ãO^Œ∞‰õΩ
ã¨∂~°`üÖ’x Mˇ_®, |~À¤e lÖÏ¡‰õΩ K≥Ok# H˘xfl `åÅ∞HÍÖ’¡x Ô~·`«∞Å∞ ѨHõ¯‰õΩ#fl |~À_®‰õΩ
=Å㨠"≥àÏ¡~°∞. 1930 JQÆã¨∞ìÖ’ Mˇ_® lÖÏ¡ #∞O_ç ^•^•Ñ¨Ù 15 "ÕÅ =∞Ok Ô~·`«∞Å∞
=Åã¨"≥àÏ¡~°∞. ÃãO„@Öò „á⁄"≥xûÜ«∞à◊¡Ö’, =∞Ǩ~å„+ì̈, Hõ~åfl@HõÖ’ HÍO„ÔQãπ <åÜ«∞‰õΩÅ∞ ¿Ñ^Œ
Ô~·`«∞Å∞, yi[#∞ʼnõΩ ã¨O|OkèOz# f„="≥∞ÿ# ã¨=∞㨺ÅÃÑ· "åix Ѩiq∞`«OQÍ ã¨g∞HõiOz
PO^Àà◊# [iÑ≤OK«_»OÖ’ q[Ü«∞=O`«=∞Ü«∂º~°∞. J@g ã¨`庄QÆǨÅ∞ tHõΔ}Ï ta~åÅ#∞
U~åÊ@∞ KÕâß~°∞, ã¨`庄QÆÇ¨Ï ˆHO„^•Å#∞ KåÖÏ *Ï„QÆ`«ÎQÍ ZOÑ≤Hõ KÕâß~°∞.
~Ô O_À ^Œâ◊ : Ô~O_À^Œâ◊ „áê~°OÉèíOÖ’(JHÀì|~ü 1930 #∞O_ç =∂iÛ 1931)
KåÖÏ „áêO`åÖ’¡ q^Õj =„™êÎÅÃÑ· HÍO„ÔQãπ qkèOz# xÜ«∞O„`«}Å#∞ _ôÅ~°∞¡ KÕkèOK«_»O`À
*ÏfÜ≥∂^Œº=∂xH˜ Ѩ@} ì "åºáê~°∞Å #∞O_ç =∞^Œ`Ì ∞« `«yOæ k. "åºáê~°ã∞¨ ÅÎ Hˆ "Õ̂~ PÖ’K«#Å∞
~å=_»O`À q∞Å∞¡ Ü«∂[=∂#∞Å∞, áêi„âßq∞Hõ"Õ`«ÎʼnõΩ ‰õÄ_® *ÏfÜ≥∂^Œº=∞O Ѩ@¡ Pã¨HÎ̃
`«yæOk. `«~°∞K«∞QÍ [iˆQ ǨÏ~åÎà◊¡ HÍ~°}OQÍ "åºáê~°O, Ѩi„â◊=∞ʼnõΩ ™ê÷#„ÉèíOâ◊O Hõey
ã¨fi^Õj L^Œº=∞O HÍ~°}OQÍ áêi„âßq∞Hõ"Õ`«ÎʼnõΩ HõeˆQ ÖÏÉèÏʼnõÄ #+¨ìO "å\˜e¡Ok.
"å}˜[º"Õ`«ÎÅ #∞O_ç ~årѨ_®Å<Õ ã¨∂K«#Å∞ ~å=_»O „áê~°OÉèí=∞~ÚOk.
„QÍg∞} „áêO`åÖ’¡ =ÚYºOQÍ QÍO^èÕÜ«∞ Ѩ^ŒÌ`«∞Ö’¡ L^Œº=∞O x~°fiÇ≤ÏOKÕ Ô~·`«∞Å∞
„a\©+π ^Œ∞~å‡~°æ J}˜z"Õ`«#∞ `«@∞ìHÀÖËHõáÈÜ«∂~°∞. „QÍg∞} Ô~·`åOQÆO „Ѩ=∂^ŒHõ~° PO^Àà◊#
~°∂áêÅ "≥·Ñ¨Ù "≥ÚQÍæ~°∞. H“Å∞ ZQÆ"Õ`« ÖÏO\˜ PO^Àà◊#Å∞ KÕѨ\Ïì~°∞. Ѩ#∞flÅ ZQÆ"Õ`«‰õΩ,
H“Å∞ ZQÆ"Õ`« L^Œº=∂xH˜ KåÖÏ `Õ_® LOk. Ѩ#∞flÅ ZQÆ"Õ`« „ѨÉèí∞`«fiOÃÑ· Z‰õΩ¯ÃÑ\ì̃Ok
HÍQÍ, H“Å∞ ZQÆ"Õ`« ™ê÷xHõ [g∞O^•~°∞¡, Éèí∂™êfi=ÚÅ g∞^Œ Z‰õΩ¯ÃÑ@ì|_çOk. ^Õâ◊"åºÑÎ̈OQÍ
JHõ¯_»Hõ¯_» [iy# Ѷ¨∞@#Ö’¡ Ô~·`«∞Å∞ `«=∞ <åÜ«∞‰õΩÅ#∞ JÔ~ãπì KÕÜ«∞_®xH˜, `«=∞ Pã¨∞ÎÅ#∞
™êfinè#O KÕã∞¨ HÀ=_®xH˜ =ºuˆ~HõOQÍ á⁄~°∞QÆ∞ „QÍ=∞ã¨∞ÅÎ #∞ ã¨g∞HõiOz áÈbã¨∞ |$O^•ÅÃÑ·
^•_»∞Å∞ [iáê~°∞. <å@∞ ÉÏO|∞Å∞ qã≤~å~°∞.
JQÆã¨∞ì 1930Ö’ `Õ*ò|Ǩï^Œ∂~ü 㨄Ѷ¨Ó, [Ü«∞Hõ~üÅ∞ HÍO„ÔQãπ, „ѨÉèí∞`«fiO =∞^茺
~år ‰õΩ^Œ~°Û_®xH˜ „Ѩܫ∞uflOKå~°∞. J~Ú`Õ =ÚO^Œ∞QÍ L^Œº=∂xfl q~°q∞OKåÅx „ѨÉèí∞`«fiO
XuÎ_ç KÕÜ«∞_»O`À D „Ѩܫ∞`åflÅ∞ qѶ¨Å=∞Ü«∂º~Ú. W^Õ HÍÅOÖ’ Ãã·=∞<£ Hõq∞+¨<£ x"ÕkHõ
ã¨=∞iÊOKå~°∞. Éèíq+¨º`«∞Î ~å*ϺOQÆ ã¨O㨯~°}ÅÃÑ· ÉèÏ~°`« <åÜ«∞‰õΩÅ`À K«iÛOKÕO^Œ∞‰õΩ
~“O_£ >Ë|∞Öò HÍ#ÊùÔ~<£û "≥Ú^Œ\ ˜ ã¨=∂"ÕâßÅ#∞ x~°fiÇ≤ÏOKåÅx „a\©+π „ѨÉèí∞`«fiO
x~°~‚ ÚOzOk. ~“O_£>|Ë ∞Öò HÍ#Êù~Ô <£û 1930 #=~|~ü 12= `Õn# K«~Û° Å#∞ „áê~°OaèOzOk.
J~Ú`Õ HÍO„ÔQãπ JO^Œ∞Ö’ áêÖÁæ#ÖË^∞Œ . K«~Û° Å∞ q[Ü«∞=O`«O KÕÜ∞« _»OÖ’ HÍO„ÔQãπ „Ѩux^è∞Œ Å
„áê=ÚYº`«#∞ QÆ∞iÎOz# „ѨÉèí∞`«fiO ~“O_£>Ë|∞Öò HÍ#ÊùÔ~<£û#∞ 1931 [#=i 19= `Õn
<å\˜H˜ "å~Ú^• "Õã≤Ok.
118
 QÍOnè – Wifi<£ XѨ Ê O^Œ O (1931): WѨ Ê \˜ H ˜ HÍO„Ô Q ãπ ` À 㨠O |O^è • Å∞
H˘#™êyOKåeû# J=ã¨~åxfl „ѨÉèí∞`«fiO QÆ∞iÎOzOk. QÍOnè`À ã¨Ç¨ HÍO„ÔQãπ =i¯OQ∑
Hõq∞\© ã¨Éèí∞ºÅO^Œih 1931 [#=i 26= `Õn# *ˇ·Å∞ #∞O_ç q_»∞^ŒÅ KÕâß~°∞. =∞~À™êi
`Õ*ò |Ǩï^Œ∂~ü ã¨~°∂Êù, [Ü«∂Hõ~ü KÕã≤# ~år „Ѩܫ∞`åflÅ∞ D™êi Ѷ¨eOKå~Ú. nO`À
1931 =∂iÛÖ’ QÍOnè–Wifi<£ XѨÊO^ŒOÃÑ· ã¨O`«HÍÅ∞ [iQÍ~Ú. nx ^•fi~å „Ñ¨Éèí∞`«fiO
D „H˜Ok "å\˜x JOwHõiOzOk. (Z) Jxfl Pi¤<≥<£ûÅ#∞ LѨã¨OǨÏiOK«_»O =∞iÜ«Ú
qKå~°}Å#∞ xe¿ÑÜ«∞_»O (a) Ç≤ÏO™ê<Õ~°O H˜O^Œ ~°∞A=~Ú# "å~°∞ `«Ñ¨Ê ~å[H©Ü«∞
Mˇ·nÅO^Œih q_»∞^ŒÅ KÕÜ«∞_»O (ã≤) [ѨÙÎ KÕã≤# ã¨`庄QÆǨïÅ Pã¨∞ÎÅ#∞ uiy JѨÊ*ˇÑ¨Ê_»O
(_ç) =∞^ŒºO, =∞`«∞Î=∞O^Œ∞, q^Õj =„™êÎÅ ëêѨÙÅ =ÚO^Œ∞ âßOuÜ«Ú`«OQÍ Ñ≤ÔH\˜OQ∑‰õΩ
J#∞=∞u (W) ã¨=Ú„^Œf~åxH˜ H˘kÌ ^Œ∂~°OÖ’ x=ã≤ã¨∞Î#fl „Ѩ[ʼnõΩ LѨÙÊ `«Ü«∂sH˜,
¿ãHõiOKÕO^Œ∞‰õΩ J#∞=∞u, Ѩ#∞flÅ `˘ÅyOѨÙ. HÍO„ÔQãπ ‰õÄ_® `«# ÉÏ^躌 `«QÍ H˘xfl JOâßÅ#∞
JOwHõiOzOk (Z) âßã¨<ÀÅ¡OѶ¨∞# L^Œº=∂xfl q~°q∞OK«_»O (a) Ô~O_À^Œá¶ê ~“O_£>Ë|∞Öò
HÍ#Êù~Ô <£ûÖ’ áêÖÁæ#_»O (ã≤) áÈbã¨∞ ^Œ∞â◊Û~°ºÅÃÑ· qKå~°}‰õΩ XuÎ_ç fã¨∞‰õΩ~å‰õΩO_® LO_»_O» .
D JOâßʼnõΩ QÍOnèr „Ѩܫ∞`åflÅ "Õ∞~°‰õΩ 1931 =∂iÛÖ’ Hõ~åpÖ’ [iy# HÍO„ÔQãπ
ã¨=∂"ÕâßÖ’¡ P"≥∂^Œ=Ú„^Œ "Õâß~°∞. HÍO„ÔQãπ `«~Ñ° Ù¨ # UÔHH· õ „ѨuxkèQÍ QÍOnèr ~“O_£>|Ë ∞Öò
HÍ#ÊùÔ~<£û Ô~O_À^Œâ◊ K«~°ÛʼnõΩ "≥àÏ¡~°∞.
Hõ~åpÖ’ HÍO„ÔQãπ ã¨=∂"ÕâßÅ <ÕѨ^茺OÖ’ ÉèíQÆ`üã≤OQ∑, J`«x J#∞K«~°∞Å#∞
LifÜ«∞_»O`À<Õ XѨÊO^ŒO ã¨∂ÊùiÎ ^≥|ƒu#flk. XѨÊO^ŒOÃÑ· ã¨O`«HõO KÕ¿ã <å\˜H˜, Ô~O_À
~“O_£ >Ë|∞Öò HÍ#ÊùÔ~<£û ã¨=∂"Õâ◊O [iˆQ <å\˜H˜ =∞^茺 =∞i H˘xfl Ѩi}Ï=∂Å∞ ‰õÄ_®
KÀ@∞KÕã¨∞‰õΩ<åfl~Ú. ÉèÏ~°`ü "≥·„âßÜü∞QÍ ÖÏ~ü¤ Wifi<£ ™ê÷#OÖ’ ÖÏ~ü¤ "≥e¡OQ∑@<£#∞
xÜ«∞q∞OKå~°∞. Hõ~îÀ~° KèåO^Œã¨"åk J~Ú# "≥e¡OQ∑@<£ ÉèÏ~°`ü ~åQÍ<Õ J}˜z"Õ`« q^è•<åxfl
ѨÙ#~°∞^ŒiÌ OKå~°∞. ~“O_£>|Ë ∞Öò HÍ#Êù~Ô <£û [~°∞QÆ∞`«∂ LO_»QÍ<Õ „a@<£Ö’ ™ê^è•~°} ZxflHõÅ∞
[iy 1931 #=~|~üÖ’ Hõ#˚ˆ~fi\˜"£ áêsì JkèHÍ~°OÖ’H˜ =zÛOk. nO`À Ѩiã≤÷`«∞Å∞
=∞iO`« ^Œ∞~°ƒù~°=∞Ü«∂º~Ú. ÉèÏ~°`ü‰õΩ Z@∞=O\˜ ~å~ÚfÅ∞ WKÕÛO^Œ∞‰õΩ ‰õÄ_® Hõ#˚ˆ~fi\˜"£
áêsì ã≤^ŒÌOQÍ ÖË^Œ∞. 1931 _çÃãO|~üÖ’ ÉèÏ~°`ü‰õΩ uiy =zÛ# QÍOkèr „a\©+π „ѨÉèí∞`«fiO
J}˜z"Õ`« q^è•<åxfl JѨÊ\˜ˆH uiy „áê~°OaèOzO^Œx „QÆÇ≤ÏOKå~°∞. nO`À PÜ«∞#
âßã¨<ÀÅ¡OѶ¨∞# L^Œº=∂xfl uiy „áê~°OaèOKåÅx x~°‚~ÚOKå~°∞. HÍO„ÔQãπ =i¯OQ∑ Hõq∞\©
^•xH˜ P"≥∂^ŒO `≥eÑ≤Ok.
=¸_À^Œâ◊: [#=i 1932 #∞O_ç 1934 U„Ñ≤Öò =~°‰õΩ L^Œº=∞O =¸_À^Œâ◊
™êyOk. JѨÊ\˜H˜ HÍO„ÔQãπ L^Œº=∂xfl ѨÓiÎQÍ LѨã¨OǨÏiã¨∞Î#fl@∞¡ JkèHÍiHõOQÍ
„ѨHõ\ ˜OzOk. J~Ú`Õ J#kèHÍiHõOQÍ 1933 E<£Ö’<Õ HÍO„ÔQãπ `«# F@q∞x
JOwHõiOzOk. „a\©+π „ѨÉ∞íè `«fiO #∞O_ç qѨs`«"∞≥ #ÿ J}˜z"Õ`#« ∞ Z^Œ∞~˘¯#ѨÊ\˜H© HÍO„ÔQãπ
<Õ`$« `«fiOÖ’ *ÏfÜ≥∂^Œº=∂xfl ZO`À g~Àz`«OQÍ =∞~À U_®k#fl~° áê@∞ H˘#™êyOKå~°∞.
D HÍÅOÖ’ L^Œº=∞OÖ’ KåÖÏ ~°HÍÅ HÍ~°º„Hõ=∂Å#∞ KÕѨ\Ïì~°∞. KåÖÏ JOâßÅ∞ D
119
HÍÅOÖ’ K«@ìq~°∞^ŒÌOQÍ =∂~å~Ú, áœ~°Ç¨Ï‰õΩ¯Å∞ ѨÓiÎQÍ HÍÅ~åÜ«∞|_®¤~Ú. =„ãÎ̈, =∞^ŒºO
ëêѨÙÅ =ÚO^Œ∞ Ñ≤ÔH\˜OQ∑ KÕÜ«∞_»O, =∂Ô~¯\òÅ#∞ =¸ã≤"ÕÜ«∞_»O, „a\©+π "åºáê~°
„ѨÜ≥∂[<åÅ#∞ |Ç≤Ï+¨¯iOK«_»O, HÍO„ÔQãπ *ˇO_®Å#∞ Pq+¨¯iOK«_»O, K«@ìq~°∞^ŒÌOQÍ
|Ç≤Ï~°OQÆOQÍ HÍO„ÔQãπ ã¨=∂"ÕâßÅ#∞ x~°fiÇ≤ÏOK«_O» , LѨÙÊ ã¨`庄QÆÇ¨ Å∞, KÒH©^•s Ѩ#∞flÅ
ZQÆ"Õ`«, H“Å∞, Ѩ#∞flÅ ZQÆ"Õ`«, J@g K«\ÏìÅ LÅ¡OѶ¨∞# "≥Ú^ŒÖˇ·#q L^Œº=∞OÖ’ ÉèÏQÆOQÍ
KÕѨ\ ì̃# HÍ~°º„Hõ=∂Å∞. 1932 =∞^茺 HÍÅO <å\˜H˜ L^Œº=∞O `«QÆ∞æ=ÚYO Ѩ\ ì̃Ok. Ô~·`åOQÆ
ÉèÏQÍ™êfi=∞ºO `«yæO^Œ<Õk "åãÎ̈=O. Wk QÆ∞[~å`ü, PO„^èŒ, L`«Î~°„Ѩ^ÕâòÖ’ HõxÊOzOk.
J~Ú`Õ nxH˜ HÍ~°}O HÍO„ÔQãπÃÑ· #=∞‡HõO H˘Ö’Ê=_»O Hõ<åfl ‰õÄ_® JO`«‰õΩq∞Oz# â◊HÎ̃
U^À LOk. 1930–34 =∞^躌 HÍÅOÖ’ „Ѩ[Å∞ KÕã#≤ `åºQÆO, J=∞~°`fi« O =$^è•QÍ á⁄ÖË^∞Œ .
1934 #∞O_ç =~°∞ã¨QÍ ZxflHõÅ∞ ÔQÅ=_®xH˜ `À_»Ê_çOk. J~Ú`Õ F\˜OQ∑ PO^Àà◊#
KÕÜ«∞_»O ÖÏO\˜k HÍ^Œx =∞#O QÆ∞iÎOKåe. ã¨`庄QÆÇ¨Ï ~ÀAÅ∞ QÆ_çzáÈÜ«∂~Ú. Pã¨∞ÎÅ∞
Hõe#æ ~Ô `· ∞« Å∞ HÍO„ÔQãπ‰Ωõ F>Ëã∂¨ <Î Õ L#flѨÊ\˜H© "åi Éè∂í =ÚÅ#∞ `åºQÆO KÕ¿ãO^Œ∞‰õΩ ã≤^OÌŒ QÍ
ÖË~°∞. D Ô~·`«∞Å#∞ 1931Ö’ uiy L^Œº=∞OÖ’H˜ fã¨∞‰õΩ~å=_»OÖ’ QÍOnè qѶ¨Å=∞Ü«∂º~°∞.
H˘xfl „áêO`åÖ’¡ =ÚYºOQÍ QÆ∞[~å`üÖ’ Pã¨∞ÎÅ∞ Hõeæ# Ô~·`«∞Å∞ =∞iO`« ^èŒ#=O`«∞ÅÜ«∂º~°∞.
Ô~·`«∞Å ã¨ÊO^Œ# ~å#∞~å#∞ Ѩ~°ã¨Ê~° q~°∞^ŒÌOQÍ =∂~°∞`«∞O_»QÍ âßã¨<ÀÅ¡OѶ¨∞#
L^Œº=∞O Ѩ@¡ Ѩ@}ì |∂~°∞"˚ åÅ "≥Y· iÖ’ ‰õÄ_® H˘O`« ã¨_e» OѨ٠=zÛOk. 1932 ã¨O=`«û~°O
á⁄_»=Ù<å QÆ∞[~å`ü "åºáê~°∞Å =∞^ŒÌ`«∞ É’OÉË L^Œº=∂xfl u~°∞QÆ∞ÖËx â◊HÎ̃QÍ =∞ezOk.
1932 „áê~°OÉèíOÖ’ WO_çÜ«∞<£ =∞~°ÛO\òû KèåO|~ü PѶπ ÉÁOÉË#∞ *ÏfÜ«∞"å^Œ∞Å∞ `«=∞
Pnè#OÖ’H˜ `≥K«∞Û‰õΩ<åfl~°∞. âßã¨<ÀÅ¡OѶ¨∞# L^Œº=∞O „áê~°OÉèí=∞~Ú# `«~°∞"å`« ~å[ºOQÆ
Ѩ~°"≥∞ÿ# K«~°ÛʼnõΩ H˘O`«HÍÅO áê@∞ ^Œ∂~°OQÍ LO_®Åx Ѷ≤H˜¯ x~°‚~ÚOzOk. J~Ú`Õ
„Ѩ*Ï L^Œº=∞O |ÅÇ‘Ï#Ѩ_#ç `«~∞° "å`« ~å[H©Ü∞« '"åã¨qÎ Hõ`—« , H˘xfl =~åæÅ PiúHõ J=ã¨~åÅ∞
H˘O`«=∞Ok "å}˜[º"Õ`ÅΫ #∞ XѨÊO^•ÅÃÑ· ã¨O`åHÍÅ∞ KÕ¿ãO^Œ∞‰õΩ, „a\©+π =„ã¨Î kQÆ∞=∞`«∞ʼnõΩ
„áê=ÚYº`« WKÕÛO^Œ∞‰õΩ, kQÆ∞=∞u ã¨∞OHÍÅ∞ `«yOæ KÕO^Œ∞‰õΩ =ÚO^Œ∞‰õΩ<≥\Ïì~Ú. „^Œ=º =∂~°Hõ
x+¨ÊuÎx =∂~°Û‰õÄ_»^Œx „a\©+π Ѩ@∞ì|@ì_»O`À P ã¨=∞㨺 Ѩiëê¯~°O H͉õΩO_®<Õ
q∞yeáÈ~ÚOk. JxflO\˜H˜ q∞Oz ÉèÏ~°`« "å}˜[º =~åæÅ∞ „a\©+π „ѨÉèí∞`«fiO`À KÕã¨∞‰õΩ#fl
XѨÊO^•Å∞ J=∞Ö’¡ ã¨=∞㨺Å∞ =KåÛ~Ú.1932–34 ã¨O=`«û~åÖ’¡ ^Œ∞O^Œ∞_»∞‰õΩQÍ ™êy#
„a\©+π "åºáê~° „ѨÜ≥∂[<åÅ∞ XѨÊO^•Å#∞ `«∞OQÆÖ’ `˘Hͯ~Ú. =ÚYºOQÍ ÖÏOH±Ã+·~ü
K«iÛÖò`À KÕ`«∞Å∞ HõeÑ≤ Ãã·=∞<£ Hõq∞+¨<£ „Ѩuáê^Œ#ʼnõΩ q∞Oz Z@∞=O\˜ ~å~ÚfÅ∂
W=fi‰õΩO_® J_»∞¤‰õΩ<åfl~°∞.
"å}˜[º=~åæÅ ^Œ$HõÊ^äŒO`À =zÛ# =∂~°∞Ê HÍO„ÔQãπ q^è•#OÖ’#∂
„Ѩã¨∞Êù@=∞~ÚOk. HÍO„ÔQãπ „Ѩ*Ï PO^Àà◊# #∞O_ç ѨHõ¯‰õΩ `˘Åy ã¨=∂"ÕâßÅ`Àáê@∞
=∞O„u`«fi Ǩϟ^•Ö’¡ áêÅ∞ѨOK«∞‰õΩOk. HÍO„ÔQãπÖ’ =zÛ# D q^èŒ"≥∞ÿ# =∂~°∞Ê HÍ~°}OQÍ
ÃÑ@∞ì|_ç^•~°∞Ö’¡x „a\©+π J#∞‰õÄÅ∞~°∞, *ÏfÜ«∞"å^Œ∞Å =∞^躌 1930ÅÖ’ ÃÑiy# PQÍ^èOŒ
120
P `«~°∞"åf HÍÅOÖ’ "åi^ŒÌ~°∂ peáȉõΩO_® JѨQÆeæOk. „ѨÉèí∞`«fi ^Œ=∞#HÍO_» JkèHõO
HÍ=_»O`À HÍO„ÔQãπ <åÜ«∞Hõ`«fiO "≥·YiÖ’#∂ KÀ@∞KÕã¨∞‰õΩ#fl =∂~°∞ÊÅ∞ âßã¨<ÀÅ¡OѶ¨∞#
L^Œº=∞O |ÅÇ‘Ï#Ѩ_»_®xH˜ HÍ~°}=∞Ü«∂º~Ú.
„áê^è•#º`«
H˘xfl JOâßÖ’¡ 1921–22Ö’ [iy# ã¨Ç¨Ü«∞ x~åHõ~°} L^Œº=∞O Hõ<åfl
1930–34 =~°‰õΩ [iy# âßã¨<ÀÅ¡OѶ¨∞# L^Œº=∞O "≥∞~°∞ÔQ·#k. "≥Ú@ì"≥Ú^Œ\ ˜QÍ
âßã¨<ÀÅ¡OѶ∞¨ # L^Œº=∞O „Ѩ^•è # ÅHõΔ ºO „Ѩ`ºÕ Hõ"∞≥ #ÿ ~Ô O_»∞ `«ÑÙ¨ ÊʼnõΩ Ñ¨iëê¯~°"∂≥ , Jã¨Ê+¨"ì ∞≥ #ÿ
ã¨fi~å*ò L^Œº"≥∂HÍ^Œ∞ ã¨OѨÓ~°‚ ™êfi`«O„`«ºO. Ô~O_Àk KÒiKÒ~å Ѷ¨∞~°¬} `«~°∞"å`« [iy#
ã¨Ç¨ Ü«∞ x~åHõ~}° L^Œº=∂xfl xeÑ≤"Ü Õ ∞« QÍ âßã¨<ÀÅ¡OѶ∞¨ # L^Œº=∞OÖ’ =∂„`«O JHõ¯_»H¯õ _®
H˘xfl Ç≤ÏO™ê`«‡Hõ ã¨OѶ∞¨ @#Å∞ KÀ@∞KÕã∞¨ ‰õΩ#flѨÊ\˜H© QÍOnèr JÇ≤ÏO™ê Ѩ^`ÌŒ ∞« Ö’¡ L^Œº=∂xfl
=ÚO^Œ∞‰õΩ #_çÑ≤OKå~°∞. âßã¨<ÀÅ¡OѶ¨∞# L^Œº=∞O „áê~°OÉèíO #∞O_ç ZOK«∞‰õΩ#fl Ѩ^ŒÌu
ˆH=ÅO q^Õj áêÅ##∞ |Ç≤Ï+¨¯iOK«_»"Õ∞ HÍHõ L^ÕÌâ◊ºÑ¨Ó~°fiHõOQÍ K«\ÏìÅ#∞ LÅ¡OѶ≤∞OK«_»O.
1930 "Õ∞ =∂ã¨O #∞O_ç „Ñ¨Éèí∞`«fiO âßOuÜ«Ú`«OQÍ ã¨`庄QÆǨÏO KÕã¨∞Î#fl "åiÃÑ· ‰õÄ_®
q~°∞K«∞‰õΩѨ_ç J`«ºO`« J}˜z"Õ`« H˘#™êyOz# <ÕѨ^茺OÖ’ D L^Œº=∞OÖ’ áêÖÁæ#_»O
ã¨Ç¨Ü«∞x~åHõ~°} L^Œº=∞OÖ’ áêÖÁæ#_»O Hõ<åfl „Ѩ=∂^ŒHõ~°"≥∞ÿOk. "åi „áê}ÏʼnõΩ `À_»∞
¿Ñ^Œ „Ѩ[Å Pã¨∞ÎÅ#∞ ‰õÄ_® D L^Œº=∞OÖ’ Ѷ¨}OQÍ ÃÑ\Ïì~°∞. Éèí∂q∞ tã¨∞Î, KÒH©^•s
Ѩ#∞flÅ ZQÆ"Õ`« HÍ~°}OQÍ ¿Ñ^Œ Ô~·`«∞Å WO\’¡x =ã¨∞Î=ÙÅ#∞, =º=™êÜ«∞ Ѩx=Ú@¡#∞, "åi
Éèí∂=ÚÅ#∞ ‰õÄ_® [ѨÙÎ KÕâß~°∞. S^À=k ÃÑ^ŒÌ ã¨OYºÖ’ =∞Ç≤Ïà◊Å∞, Ü«Ú=`«
áêÅ∞ѨOK«∞HÀ=_»O ‰õÄ_® âßã¨<ÀÅ¡OѶ¨∞# L^Œº=∞O „áê=ÚYº`«. ÉèÏ~°fÜ«∞ =∞Ç≤Ïà◊
=ºHÎ̃`åfixfl ~°∂ѨÙk^Œ∞ÌHÀ=_»OÖ’ âßã¨<ÀÅ¡OѶ¨∞# L^Œº=∞O x[OQÍ ZO`À ^ÀǨÏ^ŒÑ¨_çOk.
P~À=k âßã¨<ÀÅ¡OѶ¨∞# L^Œº=∂xH˜ ã¨Ç¨Ü«∞ x~åHõ~°} L^Œº=∞O Hõ<åfl JkèHõOQÍ
"å}˜[º=~åæÅ #∞O_ç, Ô~·`åOQÆO #∞O_ç ã¨ÊO^Œ# =zÛOk. z=iQÍ D L^Œº=∞O =Úyã≤#
`«~°∞"å`« 1921–22 Hõ<åfl WѨÙÊ_»∞ HÍO„ÔQãπ x~å‡}Ѩ~°OQÍ ^Õâ◊OÖ’x Z‰õΩ¯= „áêO`åÖ’¡
Ѩ\ +˜ "ì¨ ∞≥ #ÿ áêsìQÍ J=`«iOzOk. „Ѩ*Ï Ñ¨Ù<åk Hõe#æ áêsìQÍ J=`«iOK«_®xH˜ D L^Œº=∞O
"≥Ú^Œ\ ˜ J_»∞QÆ∞QÍ LѨÜ≥∂QÆѨ_çOk.
J~Ú`Õ ã¨Ç¨Ü«∞ x~åHõ~°} L^Œº=∞OÖ’x H˘xfl =∞Oz JOâßÅ∞ âßã¨<ÀÅ¡OѶ¨∞#
L^Œº=∞OÖ’ Ö’Ñ≤OKå~Ú. 1921–22Ö’ HõxÑ≤Oz# Ç≤ÏO^Œ∂–=Úã‘O¡ SHõº`« âßã¨<ÀÅ¡OѶ∞¨ #
L^Œº=∞OÖ’ áê`« JOâ◊OQÍ =∂iOk. <å~üÎ"≥ãπì „á¶êO\˜Ü«∞~ü |Ü«∞\˜ „áêO`«O, _èçb¡Ö’x
H˘xfl „áêO`åÖ’¡ `« Ñ ¨ Ê =Úã‘ ¡ " £ ∞ Å∞ ZHõ ¯ _® ‰õ Ä _® âß㨠< ÀÅ¡ O Ѷ ¨ ∞ # L^Œ º =∞OÖ’
áêÅ∞ѨOK«∞HÀÖË^Œ∞. ã¨Ç¨Ü«∞ x~åHõ~°} L^Œº=∞O =∂ki âßã¨<ÀÅ¡OѶ¨∞# L^Œº=∞O
ã¨=∂O`«~°OQÍ HÍi‡HÀ^Œº=∂xfl #_çÑ≤OK«ÖËHõáÈ~ÚOk. =∞~À =ÚYº"≥∞ÿ# `Õ_® "Õ∞^è•q=~°æ
PO^Àà◊<å ~°∂áêÖˇ·# <åºÜ«∞"å^Œ∞Å∞ =$uÎx =kÖËÜ«∞_»O, q^•º~°∞úÅ∞, Láê^蕺ܫÚÅ∞
JkèHÍiHõ q^•º ã¨Oã¨÷Å#∞ |Ç≤Ï+¨¯iOK«_»O, *ÏfÜ«∞ áê~î°âßÅÅ#∞, HõàÏâßÅÅ#∞
„áê~°OaèOK«_»O ÖÏO\˜ HÍ~°º„Hõ=∂Å∞ [~°QÆÖË^Œ∞
121
H˜fi\ò WO_çÜ∂« L^Œº=∞O(1942)
„H˜Ñûπ q∞+¨<£ "≥Ñ· Ũ¶ ºO `«~∞° "å`« HÍO„ÔQãπ‰Ωõ , „ѨÉ∞íè `åfixH˜ =∞^躌 K«~Û° Å∞ [iˆQO^Œ∞‰õΩ
J=HÍâ◊O ÖˉõΩO_® áÈ~ÚOk. `«# JkèHÍ~åÅ#∞ =^Œ∞Å∞‰õΩ<ÕO^Œ∞‰õΩ „ѨÉèí∞`«fiO ã≤^ŒúOQÍ
ÖË^Œ∞. HÍO„ÔQãπ =∂„`«O „Ѩ*Ï „ѨÉèí∞`«fiO =∂„`«"Õ∞ [áê<£ ^Œ∞~å„Hõ=∞}#∞ uÑ≤ÊH˘@ìQÆÅ^Œ<Õ
#=∞‡HõO`À "≥#∞"≥O@<Õ JkèHÍ~åÅ#∞ |^ŒÖÏ~ÚOKåÅx „ѨÉèí∞`åfixfl _ç=∂O_£ KÕã≤Ok.
WѨÊ\˜ =~°‰õΩ „Ѩ*Ï L^Œº=∞O`À „ѨÉèí∞`åfixfl ZkiOK«_®xH˜ ã≤^ŒÌO HÍx QÍOnè `«# =∞#ã¨∞
=∂~°∞Û‰õΩ<åfl~°∞. =∞~À™êi „ѨÉèí∞`åfixH˜ =ºuˆ~HõOQÍ „Ѩ*Ï L^Œº=∂xfl xi‡OKåÅx
x~°‚~ÚOK«∞‰õΩ<åfl~°∞. J~Ú`Õ Ü«Ú^ŒÌ HÍÅOÖ’ JkèHÍ~åÅ |^ŒÖÏ~ÚOѨ٠HÀã¨O „a\©+π
„ѨÉèí∞`«fiOÃÑ· XuÎ_ç KÕÜ«∂Å#fl QÍOnèr "å^Œ##∞ H˘O^Œ~°∞ HÍO„ÔQãπ <åÜ«∞‰õΩÅ∞
JOwHõiOK«ÖË^Œ∞. z=~°‰õΩ "å~°O^Œ~°∂ QÍOnèx ã¨=∞iúOKå~°∞. J~Ú`Õ D x~°‚Ü«∂xfl
=ºuˆ~H˜Oz# ã≤.~å[QÀáêÅKåi, Éèí∞ÖÏÉÏ~Ú ^Õâß~Ú HÍO„ÔQãπ‰õΩ ~år<å=∂(1942 AÖˇ·)
KÕâß~°∞. EÖˇ·Ö’ "å~åúÖ’ ã¨=∂"Õâ◊"≥∞ÿ# HÍO„ÔQãπ =i¯OQ∑ Hõq∞\© ÉèÏ~°`ü #∞O_ç „a\©+π
"≥#∞"≥O@<Õ "≥·^˘ÅQÍÅx _ç=∂O_£ KÕã≤Ok. ÉÁOÉÏ~ÚÖ’ 1942 JQÆã¨∞ì Zxq∞^À `Õn#
[iy# JdÅ ÉèÏ~°`« HÍO„ÔQãπ Hõq∞\© ã¨=∂"ÕâO◊ 'H˜fi\ò WO_çÜ∂« — f~å‡<åxfl P"≥∂kOzOk.
1942 u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞‰õΩ =¸ÖÏÅ∞ H˘xfl *ÏfÜ«∞, JO`«~å˚fÜ«∞ Ѩi}Ï=∂Ö’¡
L<åfl~Ú. "≥Ú@ì"≥Ú^Œ\ ˜ HÍ~°}O Pã≤Ü«∂ â◊HÎ̃ J~Ú# [áê<£ KÕuÖ’ „a@<£ F_çáÈ=_»O.
[áê<£ q[Ü«∞O, `«^Œ∞Ѩi Ѩi}Ï=∂Å∞ `≥Å¡"åà◊¡ „Ѩu+ì̈#∞ `«∞_çz"Õâß~Ú. =∞~À"≥·Ñ¨Ù „a\©+π
áêʼnõΩÅ *Ïu q=HõΔ ã¨Ê+¨ìOQÍ |Ü«∞@Ѩ_çOk. „a\©+π F@q∞`À „a\©+π áêÅ#
JO`«=∞~Ú#>Ë¡#x ÉèÏ~°fÜ«ÚÅ∞ ÉèÏqOKå~°∞. PˆQflÜ«∂ã≤Ü«∂Ö’ ÉèÏ~°fÜ«∞ =Åã¨^•~°∞Å#∞
"åi Y~å‡xH˜ =kÖËã≤ "åi `≥Å¡ *ÏfÜ«ÚŠѨ@¡ =∂„`«"Õ∞ J`«ºO`« *Ï„QÆ`«Î fã¨∞‰õΩ#fl
„a\©+π "≥·Yix x~°ã≤ã¨∂Î `≥Å¡"åà◊¡ =ºuˆ~Hõ ^èÀ~°}˜ ÉèÏ~°`« „Ѩ[Ö’¡ ÃÑÅ∞¡aH˜Ok. =∞ÅÜ«∂,
ã≤OQÆѨÓ~ü, |~å‡Ö’ L#fl `≥Å¡"åà◊¡ HÀã¨O „a\©+π „ѨÉèí∞`«fiO Jxfl ~°HÍÅ ~°"å}Ï ™œHõ~åºÅ#∞
HõeÊOz "åi ã¨fiO`« q=∂<åÖ’¡ `«~e° OzOk. J^Õ ÉèÏ~°fÜ«∞ =Åã¨^•~°∞Å#∞ "åi Y~å‡xH˜
=kÖËã≤Ok. Ѷ¨e`«OQÍ `≥Å¡"åà◊¡ Ѩ@¡ ^Õfi+¨O K≥ň~y „a\©+π áêÅ#‰õΩ JO`«=∞~ÚºO^Œ<Õ
ÉèÏ=# U~°Ê_çOk. PˆQflã≤Ü«∂ ^ÕâßÅ`Àáê@∞ „ѨѨOK«OÖ’x W`«~° „áêO`åʼnõΩ ÉèÏ~°`«
HÍi‡‰õΩÅ∞ =Åã¨"à≥ ¡ı `«∂~°∞Ê L`«~Î „° Ѩ^âÕ ò, ѨtÛ=∞, L`«~Î ° cǨ~ü „áêO`åÖ’¡ JQÆã∞¨ ì u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞
„ѨÉèÏ=O J`«ºkèHõOQÍ LOk.
nxH˜`À_»∞ ÉèÏ~°`Öü ’ ky# q^Õj Ããx· ‰õΩÅ(„a\©+,π J"≥∞iHÍ, J„¿ãeì Ü«∂) „Ѩ=~°#Î
YO_çOK«^yŒ #kQÍ LOk. "åã¨"Î åxH˜ KåÖÏ ã¨OѶ∞¨ @#Ö’¡ q^Õj Ããx· ‰õΩÅ∞ ÉèÏ~°`« =∞Ç≤Ïà◊Å#∞
J==∂#Ѩiz#@∞¡, *Ïu q=HõΔ K«∂Ñ≤#@∞¡ Ѷ≤~åº^Œ∞Å∞ L<åfl~Ú. Wk ‰õÄ_® ÉèÏ~°fÜ«ÚÖ’¡
P„QÆǨÏO ~°yeOKÕO^Œ∞‰õΩ ^ÀǨÏ^ŒÑ¨_çOk. JO`«‰õΩq∞Oz x`åº=ã¨~° ã¨~°∞‰õΩʼnõΩ ^èŒ~°Å∞
JHÍâß#flO\Ï~Ú. =ÚYºOQÍ aÜ«∞ºO, LѨÙÊ`Àáê@∞ J<ÕHõ ã¨~°∞‰õΩÅ H˘~°`« U~°Ê_çOk.
Ü«Ú^ŒÌ HÍÅOÖ’ `«# ã¨fi^Õâ◊OÖ’ J`«ºO`« „ѨÉèÏq`«OQÍ PiúHõ =º=ã¨÷#∞ x~°fiÇ≤ÏOz# „a\©+π
122
`«# =Å㨠^ÕâßÖ’¡ ÉÏ¡H± =∂Ô~¯\ò#∞ xÜ«∞O„uOKÕO^Œ∞‰õΩ Hõh㨠K«~°ºÅ∞ ‰õÄ_® fã¨∞HÀÖË^Œ∞.
PǨ~° =ã¨∞=Î ÙÅ ^è~Œ Å° ∞ PHÍâß#flO@_»O`À 1943Ö’ ɡOQÍÖòÖ’ f„="≥∞#ÿ Hõ~∞° =Ù U~°Ê_çOk.
q∞„`«Ñ¨HΔÍÅ ¿ã#ʼnõΩ `«=∞ PǨ~° xÅfiÅ#∞ Y~°∞Û KÕÜ«∞_»O ^•fi~å x`åº=ã¨~° ã¨~°∞‰õΩÅ
^èŒ~°Å∞ ÃÑiy ÃÑ^ŒÌ Z`«∞Î# Hõ~°∞=Ù U~°Ê_»QÆÅ^Œ<Õ ÉèíÜ«∞O ‰õÄ_® „Ѩ|eOk.
JQÆã∞¨ ì 1942 <å\˜H˜ „Ѩ[Ö’¡ =zÛ# #∂`«# "≥Y· ix QÍOnèr =ÚO^Õ QÆ∞iÎOKå~°∞.
H˜fi\ò WO_çÜ∂« „áê~°OaèOK«H=õ ÚO^Õ PÜ«∞# „ѨH@ õ #Ö’¡ Jk „Ѩã∞¨ Êù\ O˜ zOk. D HÍ~°}OQÍ
1942 "Õã¨qHÍÅOÖ’ QÍOnèrÖ’ J#∂ǨϺOQÍ ã¨=∞~°jÅ "≥·Yi HõxÊOzOk. ''ÉèÏ~°`ü#∞
^Õ=ÙxH˜ QÍh ÖË^• J~åK«Hõ`åfixH˜ =kÖËÜ«∞O_ç—— Jx ѨÅ∞=∂~°∞¡ QÍOnè „a\˜+π#∞ HÀ~å~°∞.
''„Hõ=∞tHõΔ}ÏÜ«Ú`«OQÍ XHõ Ѩ^ŒÌu „ѨHÍ~°O ™êQÆ∞`«∞#fl D J~åK«Hõ`«fiO áÈ"åe, XHõ "Õà◊
P HÍ~°}OQÍ Ñ¨ÓiÎQÍ K«@ìáêÅ# Ö’Ñ≤¿ãÎ P „Ѩ=∂^•xfl Z^Œ∞~˘¯<ÕO^Œ∞‰õΩ <Õ#∞ ã≤^ŒÌO—— Jx
¿Ñ~˘¯<åfl~°∞. JÇ≤ÏO™ê Ѩ^ŒÌ`«∞Å J=ã¨~åxfl Ѩ^ÕѨ^Õ <˘H˜¯ K≥Ñ≤Ê#ѨÊ\˜H© H˜fi\ò WO_çÜ«∂#∞
„áê~°Oaèã¨∂Î HÍO„ÔQãπ KÕã≤# f~å‡#OÖ’ QÍOnèr <Õ`«$`«fiOÖ’ JÇ≤ÏO™êÜ«Ú`« L^Œº=∞O
™êQÆ∞`«∞#fl HÍÅOÖ’ HÍO„ÔQãπ <åÜ«∞‰õΩÅO^Œih JÔ~ãπì KÕ¿ãÎ ™êfi`«O„`åºxfl HÀ~°∞‰õΩ<Õ „Ѩu
ÉèÏ~°fÜ«Ú_»∞ `«# ã¨fiO`« ѨO^è•Ö’ L^Œº=∂xfl #_»∞ѨÙHÀ"åÅx ‰õÄ_® ¿Ñ~˘¯<åfl~°∞. QÍOnè
''™êkèOK«_»"≥∂ ÖË^• Kå=_»"≥∂—— JO@∂ x#kã¨∂Î WzÛ# LѨ<åºã¨OÖ’ „Ѩu ÉèÏ~°fÜ«Ú_»∞
¿ãfiKåÛùr=x, *ˇ·Å∞‰õΩ "≥àÏ¡eû# J=ã¨~°O ÖË^Œx ‰õÄ_® ¿Ñ~˘¯<åfl~°∞.
QÍOnèr 1942 JQÆã¨∞ì P~À `Õn# WzÛ# WO@~°∂fi ºÖ’ '' XHõ "Õà◊ ™ê^è•~°}
ã¨"∞≥ ‡ KÕÜ∂« eû=¿ãÎ ^•x‰õį_® <Õ#∞ ã¨OHÀzOK«#∞—— JO@∂ QÆ`« "≥Y· iH˜ aè#flOQÍ ¿Ñ~˘¯<åfl~°∞.
nxH˜ `À_»∞ Hõ=¸ºxã¨∞ìÅ∞ Ãã·`«O ~å[H©Ü«∞ ã¨"≥∞‡Å‰õΩ ^Œ∂~°OQÍ L#fl HÍÅOÖ’ QÍOnèr
~å[H©Ü«∞ ã¨"≥∞‡Å∞ KÕ¿ãO^Œ∞‰õΩ ‰õÄ_® ã≤^ŒÌѨ_®¤~°∞. QÆ`«OÖ’ 1928 QÍx, 1930Ö’ QÍx,
1940Ö’ QÍx "å=∞ѨHõΔ <Õ`«$`«fiOÖ’x HÍi‡Hõ ã¨=∞~°jÅ áÈ~å\ÏŠѨ@¡ QÍOnèr K«∂Ñ≤#
"≥·YiH˜ ѨÓiÎ aè#flOQÍ ÃÑ·q^èŒOQÍ ã≤^ŒÌѨ_®¤~°∞.
1942 u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞‰õΩ Ô~O_À HÍ~°}O 1942 =∞^茺 HÍÅO <å\˜H˜ q∞„`« ѨHΔÍÅ
¿ã#Å∞ HõzÛ`«OQÍ F_çáÈ`åÜ«∞x HÍO„ÔQãπ <åÜ«∞‰õΩÅ∞ JOK«<å‰õΩ ~å=_»O. QÍOnèr`À
ã¨Ç¨ J`«ºkèHõ=∞Ok HÍO„ÔQãπ <åÜ«∞‰õΩÅ∞ „a\©+π ^Œ∞~å‡~°æ áêÅ# HÍ~°}OQÍ q∞„`«Ñ¨HΔÍÅ∞
F_çáÈ~Ú#ѨÙÊ_»∞ JO^Œ∞Ö’ #∞O_ç ÉèÏ~°`ü *ÏfÜ«∞ „ѨÜ≥∂[<åÅ#∞ á⁄O^Œ_»O ã¨Ô~·#
x~°Ü ‚ ∞« =∞x ÉèÏqOKå~°∞. J~Ú`Õ <≥„Ǩï ÖÏO\˜ `«‰Ωõ ¯= =∞Ok <åÜ«∞‰õΩÅ∞ W`«~° „ѨÑO¨ K«O`À
Hõeã≤ ™ÈqÜ«∞\ò Ü«¸xÜ«∞<£ Ç≤Ï@¡~ü#∞ F_ç™êÎ~°x =ÚO^Œ∞ „QÆÇ≤ÏOKå~°∞. U„Ñ≤ÖòÖ’ [iy#
JÅǨÉÏ^£ =i¯OQ∑ Hõq∞\© ã¨=∂"ÕâßxH˜ QÍOnèr ~°∂á⁄OkOz# Ѩ„`«OÖ’ ''XHõ"Õà◊ ÉèÏ~°`ü
¿ãfiK«Ûù#∞ á⁄Ok`Õ [áê<£`À K«~°ÛÅ∞ [~°Ñ¨_»"Õ∞ "≥Ú^Œ\ ˜ K«~°º—— Jx ¿Ñ~˘¯<åfl~°∞. J~Ú`Õ
<≥„Ǩ˙ XuÎ_ç HÍ~°}OQÍ<Õ D "åHͺxfl `˘ÅyOKå~°∞. ã¨=∂"ÕâßÖ’¡ <≥„Ǩ˙ „ѨãO¨ yOKÕÑÙ¨ Ê_»∞
[áê<£, [~°‡h ÔQÅ∞ã¨∞ÎO^Œ<Õk QÍOnè ÉèÏ=# =∂„`«"Õ∞#x ¿Ñ~˘¯<åfl~°∞. D ÉèÏ=<Õ PÜ«∞#
x~°‚Ü«∂xH˜ Lã≤Q˘eÊOk. 1942 =∞^茺 HÍÅO <å\˜H˜ Ç≤Ï@¡~ü ™êìe<£„QÍ_£#∞ K«∞@∞ì=Ú\ì̃#
<å\˜H˜ q∞„`«Ñ¨HΔÍÅ F@q∞ MÏÜ«∞=∞<Õk ã¨Ê+¨ìOQÍ HõxÊã¨∞Î#fl q+¨Ü«∞=∞x =∞#O
123
QÆ∞~°∞ÎÃÑ@∞ìHÀ"åe. QÍOnè`À ã¨Ç¨ HÍO„ÔQãπ <åÜ«∞‰õΩÅO^Œ~°∂ "Õã¨∞‰õΩ#fl D JOK«<åÅ
HÍ~°}OQÍ<Õ 1942 JQÆã∞¨ Öì ’ =ÚOÉÏ~ÚÖ’ [iy# ZSã≤ã≤ ã¨=∂"ÕâO◊ Ö’ ''H˜fi\ò WO_çÜ∂« ——
f~å‡#O P"≥∂kOKå~°∞.
1942 JQÆã∞¨ ì L^ŒÜ∞« O HÍO„ÔQãπ <åÜ«∞‰õΩÅ#∞ JÔ~ãπì KÕã#≤ `«~∞° "å`« JѨÙÊ\˜HÑõ Ù¨ Ê_»∞
„Ѩ[Ö’¡ ÃÑÅ∞¡aH˜# x~°ã#¨ #∞ QÆ=∞x¿ãÎ HÍO„ÔQãπ <åÜ«∞‰õΩÅ∞ "Õã#≤ JOK«<åÅ∞ áêH˜HΔ "õ ∞≥ #ÿ "Õ#x
`≥Å∞™ÈÎOk. ~å#∞#fl L^Œº=∞O QÆ∞iOz ''H˜fi\ò WO_çÜ«∂—— f~å‡#OÖ’ ‰õÄ_® ã¨Ê+ì̈OQÍ
ÖË^Œx K≥áêÊeû# J=ã¨~°O LOk. „a\©+π „ѨÉèí∞`«fiO ÃÑ^ŒÌ Z`«∞Î# ™êyOz# x~°ƒO^èŒHÍO_»
HÍ~°}OQÍ<Õ „Ѩ[Ö’¡#∞O_ç x~°ã¨# ÃÑÅ∞¡aH˜Ok. JQÆã¨∞ì `˘q∞‡^À `ÕnH˜ =ÚO^Õ HÍO„ÔQãπ
Ç≤ÏO™ê`«‡Hõ u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞‰õΩ ã≤^ŒÌ=∞~Ú LO_»QÍ ^•xfl x"åiOK«_®xH˜ „a\©+π „ѨÉèí∞`«fiO
Z<Àfl „Ѩܫ∞`åflÅ∞ KÕã≤#ѨÊ\˜H© qѶ¨Å=∞~ÚOk. PO„^è• HÍO„ÔQãπ Hõq∞\© 1942 AÖˇ· 22=
`Õn`À WzÛ# ~°Ç¨Ï㨺 ã¨~°∂¯ ºÅ~üÖ’ HÍO„ÔQãπ"å^Œ∞Å∞ ã≤^ŒÌOQÍ LO_®Åx, =∞~À™êi
ã¨OѶ¨∞\˜`«=∞"åfiÅx, *ÏQÆ∂~°Hõ`«`À LO_®Åx, J~Ú`Õ QÍOnè x~°‚~ÚOzO^•HÍ Z@∞=O\˜
K«~°ºÅ‰õÄ kQÆ=^ŒÌx ¿Ñ~˘¯<åfl~°∞. D =∂„`«O JOk# ã¨∂K«#ňH PQÆã¨∞ì `˘q∞‡^À `Õn
`«~∞° "å`« „ѨÉ∞íè `«fi JkèHÍ~° zǨflÅÃÑ#· , ã¨=∂Kå~° =º=ã¨Ã÷ Ñ#· ^ÕâO◊ Ö’x J`«ºkèHõ „áêO`åÖ’¡
^•_»∞Å∞ [iQÍ~Ú.
H˜fi\ò WO_çÜ«∂ f~å‡#O KÕÜ«∞Hõ=ÚO^Œ∞ „a\©+π „ѨÉèí∞`«fiO Ô~K«ÛQ˘>Ëì K«~°ºÅ∞,
H˜fi\ò WO_çÜ∂« f~å‡#O KÕã#≤ `«~åfi`« „a\©+π „ѨÉ∞íè `«fiO ÃÑ^ŒÌ Z`«∞#Î ™êyOz# ^Œ=∞#HÍO_»
=¸_À HÍ~°}O. ÃÑ· HÍ~°}ÏÅ`Àáê@∞ D Ô~O_»∞ JOâßÅ∞ ‰õÄ_® 1942 u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞
[~°Q_Æ ®xH˜ JO`Õ HÍ~°}O. 1939 ÃãÃÑOì |~ü =¸_À `Õn# [~°‡hÃÑ· „a@<£ [i¿Ñ Ü«Ú^ŒOÌ Ö’
ÉèÏ~°`‰ü Äõ _® ÉèÏQÆ™êfiq∞ J=Ù`«∞O^Œx "≥„· âßÜü∞ e<£e`üQ“ UHõÑH¨ OΔõ QÍ „ѨH\õ O˜ Kå~°∞. x~°Ü‚ ∞« O
fã¨∞HÀÉ’ÜÕ∞=ÚO^Œ∞ „á⁄"≥x¬Ü«∞Öò =∞O„u=∞O_»à◊¡#∞ QÍx, U ÉèÏ~°`« ~å[H©Ü«∞ <åÜ«∞‰õΩ}˜fl
QÍx ã¨O„ѨkOK«ÖË^Œ∞. H˘xfl Hõh㨠+¨~°`«∞Å#∞ XѨʉõΩO>Ë Ü«Ú^Œú „Ѩܫ∞`åflʼnõΩ Ñ¨ÓiÎ
=∞^ŒÌ`«∞x™êÎ=∞#fl „Ѩuáê^Œ#Å#∞ ‰õÄ_® e<£e`üQ“ u~°ã¨¯iOKå~°∞. Ü«Ú^ŒÌO `«~°∞"å`«
¿ãfiK«ÛÜ ù Ú« `« ÉèÏ~°`ü ~å[H©Ü∞« x~å‡}Ïxfl xˆ~tÌ OKÕO^Œ∞‰õΩ ~å*ϺOQÆ ã¨É#íè ∞ U~åÊ@∞ KÕÜ∂« Åx,
`«HõΔ}"Õ∞ ˆHO„^ŒOÖ’ H˘O`« ÉÏ^茺`åÜ«Ú`« „ѨÉèí∞`åfixfl U~åÊ@∞ KÕÜ«∂Å#fl „Ѩuáê^Œ#Å#∞
e#e`üQ“ u~°ã¯¨ iOKå~°∞.
1937 `«~åfi`« ˆHO„^Œ „ѨÉèí∞`«fiOÖ’#∂, JkèHÍ~° Ü«∞O„`åOQÆOÖ’#∂ HÀÖÁÊ~Ú#
`≥Å¡"åà◊¡ ÃÑ`«Î<åxfl Ü«Ú^ŒÌO ^•fi~å uiy `≥K«∞ÛHÀ"åÅ<Õ ™ê^è•~°} „a\©+π q^è•#OÖ’
ÉèÏQÆOQÍ<Õ e<£e`üQ“ Hõiî# "≥·Yix fã¨∞‰õΩ<åfl~°∞. Ü«Ú^ŒÌO „ѨHõ\ ˜OK«Hõ=ÚO^Õ „á⁄"≥x¬Ü«∞Öò
JOâßʼnõΩ ã¨O|OkèOz _èçb¡Ö’x =Å㨠„ѨÉèí∞`åfixH˜ J`«º=ã¨~° JkèHÍ~åÅ∞ HõeÊOKÕO^Œ∞‰õΩ
1935 K«\ÏìxH˜ ã¨=~°}Å#∞ „a\©+π áê~°¡"≥∞O\ò „ѨuáêkOzOk. ÉèÏ~°`« ~°HõΔ}ÃÑ· `≥zÛ#
Pi¤<≥<£û Ü«Ú^ŒÌO „áê~°OÉèíO HÍ~°}OQÍ<Õ áœ~°Ç¨Ï‰õΩ¯Å#∞ xÜ«∞O„uOzOk. HÍO„ÔQãπ
„áê~°OÉèíOÖ’<Õ KÕѨ@ì^ŒeÛ# ã¨"≥∞‡#∞ Z^Œ∞~˘¯<ÕO^Œ∞‰õΩ 1940 "Õ∞Ö’<Õ „ѨÉèí∞`«fiO ~°Ç¨Ï㨺OQÍ
qѨ=¡ Hõ~° L^Œº=∂Å K«\Ïìxfl ~°∂á⁄OkOzOk. 1931Ö’ =∂kiQÍ „a\©+π JkèHÍ~°=~°Oæ Ö’x
=ÚY∞ºÅ∞ Ѷ¨∞~°¬}‰õΩ kQÍeûOkQÍ HÍO„ÔQãπ#∞ Ô~K«ÛQ˘>ËìO^Œ∞‰õΩ „Ѩܫ∞uflOKå~°∞.
124
 „a\©+π WO_çÜ∂« u~ÀQÆ=∞# q^è•<åʼnõΩ 1940 "Õ∞Ö’ „a@<£ „Ѩ^•è xQÍ ZxflHõ~Ú#
q<£ãì̈<£ K«iÛÖò #∞O_ç QÆ\ ì̃ =∞^ŒÌ`«∞, „áÈ`åûǨÏO ÅaèOzOk. 1940 PQÆã¨∞ìÖ’ Ü«Ú^ŒÌO
`å~°™ê÷~ÚÖ’ L#fl ã≤u÷ Ö’ ÉèÏ~°`« =∞^Œ`Ì ∞« ‰õÄ_»Q>Æ OìË ^Œ∞‰õΩ ~å[º HÍ~°º^Œi≈, "≥„· âßÜü∞ e<£e`üQ“
H˘xfl ~å~ÚfÅ∞ WKÕÛO^Œ∞‰õΩ „Ѩuáê^Œ#Å∞ ã≤^ŒÌO KÕÜ«∞QÍ K«iÛÖò "å\˜x u~°ã¨¯iOKå~°∞.
e<£e`üQ“ QÆ`«OÖ’ WzÛ# „Ѩuáê^Œ#ÖË uiy PQÆã¨∞ì „Ñ¨uáê^Œ#Å∞QÍ (1940 JQÆã¨∞ì
8)QÍ WKåÛ~°∞. ZѨÊ\˜H˜KÕÛk ã¨Ê+ì̈OQÍ ÖˉõΩ<åfl ã¨fi`«O„`« „ѨuѨuÎ W=fi_»O, ~å*ϺOQÍxfl
~°∂á⁄OkOKÕO^Œ∞‰õΩ Ü«Ú^•ú#O`«~°O XHõ Hõq∞\© U~åÊ@∞(J~Ú`Õ D Hõq∞\© U~åÊ@∞‰õΩ
„a\©+π áê~°"¡ ∞≥ O\ò J#∞=∞u `«Ñʨ xã¨i), "≥#∞"≥O@<Õ J^Œ#OQÍ H˘O`«=∞Ok ÉèÏ~°fÜ«ÚʼnõΩ
ã¨Éºíè `«fiO HõeÊã¨∂Î "≥„· âßÜü∞ HÍ~°ºx~åfiǨÏHõ =∞O_»e, Ü«Ú^Œú ã¨ÅǨ =∞O_»e qã¨~Î }° e<£e`üQ“
WzÛ# „Ѩuáê^Œ#Ö’¡ ÉèÏQÆOQÍ L<åfl~Ú.
„a\˜+π Ô~K«ÛQ˘_»∞`«∞O^Œ<Õk ã¨Ê+ì̈OQÍ `≥Å∞™ÈÎOk. Ü«Ú^ŒÌO „áê~°OÉèí=∞~Ú# <å\˜
#∞O_ç 1932 <å\˜ =∂ki JkèHÍ~° Ü«∞O„`åOQÆO HÍO„ÔQãπ#∞ Ô~K«ÛQ˘_»∞`«∂<Õ LOk. ~år
„Ѩܫ∞`åflÅxflO\˜h u~°ã¨¯iOz HÍ"åÅx Ѷ¨∞~°¬}#∞ ã¨$+≤ìOKåÅ#∞‰õΩOk. HÍh „a\©+π‰õΩ
‰õÄ_® J^ÕsuÖ’ Z^Œ∞~°∞^≥|ƒ `«yeOk. 1932 âßã¨<ÀÅ¡OѶ¨∞# L^Œº=∂xfl "å~°∞
J}QÆ„^˘H˜¯#ѨÊ\˜H© 1942 PQÆã¨∞ì `˘q∞‡k #∞O_ç [iy# Ѩi}Ï=∂Å∞ =∂„`«O „a\©+π‰õΩ
q∞OQÆ∞_»∞Ѩ_ÕÖÏ ÖË=Ù. D Ѷ¨∞@#ÃÑ· e<£e`üQ“ JQÆã¨∞ì 31= `Õn# =ºHÎ̃QÆ`«OQÍ ''Ãã·xHõ
Éèí„^Œ`« ^Œ$ëêì º ^•x f„=`«, qãÎ̈~°}#∞ |\ì̃ 1857 `«~°∞"å`« JuÃÑ^ŒÌ f„="≥∞ÿ# u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞
Wk—— Jx q=iOKå~°∞. 1942 PQÆã¨∞ì `˘q∞‡^À `Õn# L^ŒÜ«∂<Õfl HÍO„ÔQãπ <åÜ«∞‰õΩÅ∞
^Õâ◊"åºÑÎ̈OQÍ J#∂ǨϺ"≥∞ÿ# ÃÑ^ŒÌ „Ѩ*Ï L^Œº=∂xH˜ <åOk ѨeHÍ~°∞. QÆ`« L^Œº=∂Å
=∂kˆ~ =ÚYº"≥∞ÿ# <åÜ«∞‰õΩÅ#∞ JÔ~ãπì KÕã≤# `«~°∞"å`« Ü«Ú= <åÜ«∞Hõ`«fiO, ã¨=∞~°jÅ
HÍ~°ºHõ~Åΰ ∞ ã¨fi`«O„`«OQÍ L^Œº=∂xfl x~°fiÇ≤ÏOKåÅx H˜OkxOz XuÎà√◊ ¡ =KåÛ~Ú. ã¨=∂Kå~°
=º=ã¨Ã÷ Ñ· ^•_»∞Å∞ x~°fiÇ≤ÏOK«É’`«∞<åfl~°x, HõHΔõ ™êkèOѨ٠K«~º° ʼnõΩ áêÖÊ_»É’`«∞<åfl~°x „a\©+π
„ѨÉ∞íè `«fiO HÍO„ÔQãπÃÑ· xO^ŒÅ∞ "≥∂Ñ≤Ok. KåÖÏ=∞Ok Wk HÍO„ÔQãπ =i¯OQ∑ Hõq∞\© Ѩ^HŒè "õ ∞Õ #x
#=∂‡~°∞. P `«~°∞"åu HÍÅOÖ’ ~°Ç¨Ï㨺 ã¨Oã¨÷Å #∞O_ç ZSã≤ã≤ ¿Ñ~°∞`À „Ѩ[ʼnõΩ ÃÑ^ŒÌ
ã¨OYºÖ’ P^ÕâßÅ∞ =KåÛ~Ú.
L^Œº=∞ „Hõ=∞O
H˜fi\ò WO_çÜ«∂ L^Œº=∂xfl ÖË^• 1942 u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞#∞ =¸_»∞ ^Œâ◊Å∞QÍ
qÉèílOK«=K«∞Û. "≥Ú^Œ\ ˜ ^Œâ◊(1942 JQÆã¨∞ì 9 #∞O_ç 15 =~°‰õΩ) ÃÑ^ŒÌ ã¨OYºÖ’ „Ѩ[Å∞
áêÖÁæ<åfl~°∞. Ç≤ÏO™ê`«‡HõOQÍ ™êyOk. "≥#∞"≥O@<Õ J}˜z"ÕÜ«∞|_çOk. =ÚYºOQÍ Ñ¨@ì}
„áêO`åÖ’¡x „Ѩ[Å∞ ǨÏ~åÎà◊√¡, ã¨"≥∞‡Å`Àáê@∞ áÈbã¨∞Å∞, Ãã·#ºO`À Ѷ¨∞~°¬}ʼnõΩ ‰õÄ_®
kQÍ~°∞. D ^Œâ◊Ö’ ÉÁOÉÏ~ÚÖ’ „Ѩ[Å∞ =~°^ŒÖÏ L^Œº=∞OÖ’H˜ =KåÛ~°∞. HõÅHõ`åÎÖ’
KåÖÏ Ç¨~åÎà◊√¡ [iQÍ~Ú. _èçb¡Ö’ [iy# Ç≤ÏO™ê`«‡Hõ Ѷ¨∞~°¬}Ö’¡ KåÖÏ =∞Ok QÍÜ«∞Ѩ_®¤~°∞.
áê\ÏflÖ’ ã¨z"åÅÜ«∞O =ÚO^Œ∞ „a\©+π áÈbã¨∞Å`À `«ÅѨ_ç# „Ѩ[Å∞ Ô~O_»∞ ~ÀAÅ∞
=∂„`«"Õ∞ Z^Œ∞~°∞ xÅfiQÆeQÍ~°∞. _èçb¡Ö’ Ç≤ÏO㨉õΩ HÍ~°}O q∞Å∞¡ HÍi‡‰õΩÅ∞ ã¨"≥∞‡ KÕÜ«∞_»O.
125
ÅHÀfl, HÍ#∂Ê~ü, ÉÁOÉÏ~Ú, <åQÆѨÓ~ü, PǨχ^•ÉÏ^£Ö’ q∞Å∞¡ HÍi‡‰õΩÅ∞ ã¨"≥∞‡Å∞ KÕâß~°∞.
*ÏfÜ«∞ „ѨÉèí∞`«fiO U~°Ê_Õ =~°‰õΩ Ñ¨xÖ’H˜ ~åÉ’=∞x HÍi‡‰õΩÅ∞ UÔH·Hõ x<å^ŒO`À KÕã≤#
ã¨"≥∞‡ HÍ~°}OQÍ \Ï\Ï ã‘ìÖò áê¡O\ò 13 ~ÀAÅ áê@∞ =¸`«Ñ¨_çOk. D HÍÅOÖ’
JǨχ^•ÉÏ^£Ö’ „áê~°OÉè"í ∞≥ #ÿ =„ã¨Î Ѩi„â◊=∞ ã¨"∞≥ ‡ `«~åfi`« =¸_»∞ <≥ÅÅ áê@∞ H˘#™êyOk.
KåÖÏ =∞Ok *ÏfÜ«∞ "å^Œ∞Å∞ D #QÆ~åxfl ''ÉèÏ~°`ü^Õâ◊Ѩ٠™êìe<£„QÍ_£——QÍ Jaè=i‚OKå~°∞.
"≥Ú^Œ\ ˜ ^Œâ◊Ö’ q^•º~°∞úÅ∞ =ÚO^Œ∞ÉèÏQÍ# xÅ∞=QÍ Ñ¨@ì} „áêO`« =∞^茺`«~°QÆu „Ѩ[Å∞
=ÚYº"≥∞ÿ# áê„`« áÈ+≤OKå~°∞.
Ô~O_À ^Œâ◊ „áê~°OÉèí"≥∞ÿ# <å\˜ #∞O_ç (1942 PQÆã¨∞ì 15 #∞O_ç ÃãÃÑìO|~ü 30=
`Õn =~°‰õΩ) „QÍg∞} „áêO`åÖ’¡ L^Œº=∞ ^Œ$+≤ì Ѩ_çOk. ɡ<å~°ãπ, áê\Ïfl, Hõ@H± ˆHO„^•Å
#∞O_ç |Ü«∞@‰õΩ =zÛ# q∞e>ˇO\ò q^•º~°∞úÅ∞ ÃÑ^ŒÌ Z`«∞Î# ã¨=∂Kå~° =º=ã¨÷#∞ <åâ◊#O
KÕâß~°∞. 1857 u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞ =∂kiQÍ `≥Å¡ JkèÑ`¨ åºxH˜ =ºuˆ~HõOQÍ ~Ô `· ∞« Å u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞‰õΩ
<åÜ«∞Hõ`fi« O =Ç≤ÏOKå~°∞. L`«~Î ,° ѨtÛ=∞ cǨ~ü, `«∂~°∂Ê L`«~Î „° Ѩ^âÕ ò, ɡOQÍÖòÖ’ q∞_®flѨÓ~ü,
=∞Ǩ~å„+¨,ì Hõ~åfl@Hõ, Xi™êûÖ’x H˘xfl „áêO`åÅ∞ ~Ô O_À^Œâ◊ L^Œº=∂xH˜ „Ѩ^•è # Hˆ O„^•Å∞QÍ
L<åfl~Ú. D „áêO`åÖ’¡ KåÖÏKÀ@¡ ™ê÷xHõ *ÏfÜ«∞ „ѨÉèí∞`åfiÅ#∞ ‰õÄ_® U~åÊ@∞ KÕâß~°∞.
J~Ú`Õ Jq ™ê^è•~°}OQÍ<Õ `«‰õΩ¯= HÍÅO =∂„`«"Õ∞ =∞#∞QÆ_»Ö’ L<åfl~Ú.
„ѨÉèí∞`«fiO [iÑ≤# J`«ºO`« ^Œ=∞#HÍO_»`À nxHÀã¨O 57 Ps‡ ɡ\ÏeÜ«∞#¡#∞
"å_®~°∞) |ÅÇ‘Ï#Ѩ_ç# L^Œº=∞O 1942 JHÀì|~ü „áê~°OÉèíO #∞O_ç =¸_À^Œâ◊Ö’H˜
„Ѩ"tÕ OzOk. D ^ŒâÖ◊ ’ q^•º=O`«∞Öˇ#· Ü«Ú=‰õΩÅ∞ ã¨=∂Kå~° =º=ã¨,÷ áÈbã¨∞Å∞, Ãã<· åºxfl
ÅHõΔ ºOQÍ ÃÑ@∞ìH˘x f„="å^Œ K«~°ºÅ‰õΩ áêÅÊ_®¤~°∞. JHõ¯_»Hõ¯_® Jk ÔQiÖÏ¡ Ü«Ú^ŒÌOQÍ
‰õÄ_® =∂iOk. [Üü∞„ѨHÍâò <å~åÜ«∞}ü L`«Î~° cǨ~ü–<ÕáêÖò ã¨iǨÏ^Œ∞ÌÖ’ #_çÑ≤# ÔQiÖÏ¡
Ü«Ú^ŒÌO JÖÏO\˜^Õ. `å`å¯eHõ Ô~·`«∞ ^ŒàÏÅ∞ U~°Ê_ç ѨQÆ\ ˜Ñ¨Ó@ =º=™êÜ«∞ Ѩ#∞Ö’¡ LO_ç
~å„u"Õà◊ „a\©+π =ºuˆ~Hõ HÍ~°ºHõÖÏáêÖ#∞ x~°fiÇ≤ÏOKÕq. H˘xfl „áêO`åÖ’¡ ~°ÇϨ 㨺 ã¨=∂O`«~°
*ÏfÜ«∞ „ѨÉèí∞`åfiÅ∞ #_çKå~Ú. =ÚYºOQÍ q∞_®flѨÓ~üÖ’ `«=¸¡H±Ö’, =∞Ǩ~å„+¨ìÖ’x
ã¨`å~åÖ’, Xi™êûÖ’x `«ÖÛË ~üÖ’ W@∞=O\˜ „ѨÉ∞íè `åfiÅ∞ #_çKå~Ú. D q^èOŒ QÍ „ѨÉ∞íè `åfiÅ∞
#_»Ñ¨_»O ZO`À g~Àz`«=∞O J#_»OÖ’ ã¨O^ÕǨÏO ÖË^Œ∞ HÍx W@∞=O\˜ HÍ~°º„Hõ=∂Å∞
„a\©+π áêÅ#‰õΩ QÍx, q∞„`«Ñ¨HΔÍÅ Ü«Ú^ŒÌ „Ѩܫ∞`åflʼnõΩ QÍx Z@∞=O\˜ =ÚѨÙÊ#∞
HõeOæ K«ÖHË áõ ÈÜ«∂~Ú. qã≤~ˆ Ü«∞|_ç#@∞¡ L#fl q∞_®flѨÓ~ü lÖÏ¡Ö’ XHõ z#fl *ÏfÜ«∞ „ѨÉ∞íè `«fiO
U~°Ê_ç`Õ ^•O`À HõÅHõ`åΉΩõ QÍx, P~å¯<£, P™êûO Ãã#· ºO ã¨=∂Kå~° =º=㨉÷ Ωõ QÍx Z@∞=O\˜
=ÚѨÙÊ#∂ HõeæOK«ÖË^Œ∞.
™ê=∂lHõ á⁄OkHõ
D L^Œº=∞ ™ê=∂lHõ á⁄OkHõ#∞ QÆ=∞x¿ãÎ WO^Œ∞Ö’ qq^èŒ ™ê=∂lHõ „QÆ∂ѨÙÅ∞,
=~åæʼnõΩ K≥Ok# „Ѩ[Å∞ áêÖÁæ#fl@∞¡ ã¨Ê+ì̈=∞ø`ÀOk. âßã¨<ÀÅ¡OѶ¨∞# L^Œº=∞O =∂ki
H͉õΩO_® =∞^茺`«~°QÆuH˜ K≥Ok# q^•º~°∞úÅ∞ 1942Ö’ KåÖÏ =ÚO^Œ∞ ÉèÏQÍ# L<åfl~°∞.
126
Ѩ@}ì Ѷ∞¨ ~°¬}Ö’¡, ~Ô `· åOQÆ u~°∞QÆ∞ÉÏ@¡#∞ „áÈ`«ûÇ≤ÏOK«_O» Ö’ gˆ~ =ÚYºáê„`« x~°fiÇ≤ÏOKå~°∞.
JQÆã∞¨ ì u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞ =ÚYº"≥∞#ÿ JOâ◊O H˘xfl „áêO`åÖ’¡ ~Ô `· åOQÆO ÃÑ^ŒÌ Z`«∞#Î L^Œºq∞OK«_O» .
D HÍ~°}OQÍ<Õ „a\©+π JkèHÍ~°∞Å∞ "≥Ú`«ÎO cǨ~ü „áêO`å#flO`å '„‰õÄ~°"≥∞ÿ# <Õ~°Ñ¨Ói`«
lÖÏ¡—QÍ „ѨH\õ O˜ Kå~°∞. q^•º~°∞Åú #∞ 'cǨ~ü „QÍ=∂Ö’¡x <Õ~=° ∞Ü«∞ „Ѩ[Ö`À KÕ`∞« Å∞ Hõeáê~°∞—
Jx ¿Ñ~˘¯<åfl~°∞. J~Ú`Õ L`«Î~°„Ѩ^Õâò, cǨ~ü „áêO`åÖ’¡ „Ѩ*Ï ã¨=ÚǨxH˜ ã¨O|OkèOz#
XHõ P^è•~åxfl |\˜ì JOK«<å "Õ¿ãÎ 1942 u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞Ö’ JkèHOõ QÍ z#fl ~Ô `· ∞« Å∞ áêÖÁæ<åfl~°∞.
HÍ|>Ëì D L^Œº=∞O <Õ~°ã¨∞ÎÅ∞, QÆ∂O_®Å∞ x~°fiÇ≤ÏOz# L^Œº=∞O HÍ^Œ∞.
HÍi‡‰õΩÅ áê„`« H˘O`«"Õ∞~°‰õΩ Ñ¨iq∞`«OQÍ#∞, H˘kÌ HÍÅO áê@∞ =∂„`«"Õ∞ LOk.
PQÆã∞¨ ì 14–15 <å\˜H˜ q∞Å∞¡ HÍi‡‰õΩÅ∞ L^Œº=∞O #∞O_ç LѨãO¨ ǨÏiOK«∞‰õΩ<åfl~°∞. HõÅHõ`åÎ,
ÉÁOÉÏ~Ú áêi„âßq∞Hõ „áêO`«=∞O`å ãÎ̈|ú`«QÍ LOk. nxH˜ HÍ~°}OQÍ Hõ=¸ºxã¨∞ìÅ∞
L^Œº=∂xH˜ =ºuˆ~HõOQÍ LO_»_»O HÍ"˘K«∞Û. ‰õ=¸ºxã¨∞ì „Ñ¨ÉèÏ=O KåÖÏ `«‰õΩ¯=QÍ L#fl
KÀ@, ÃÑ@∞ì|_ç^•~°∞ʼnõΩ, HÍi‡‰õΩʼnõΩ =∞^茺 =∞~z ã¨O|O^è•Å‰õΩ HÍ~°}"≥∞ÿ# QÍO^èÕÜ«∞
„ѨÉèÏ=O Z‰õΩ¯=QÍ L#fl „áêO`åÖˇ·# ["£∞Ã+_£Ñ¨Ó~ü, JǨχ^•ÉÏ^£, JǨχ^£#QÆ~ü, ѨÓ<åÖ’
HÍi‡‰õΩÅ ÉèÏQÍ™êfi=∞ºO `«y#O`« LOk.
"å}˜[º=~åæÅ∞ U"Õ∞~°‰õΩ áêÖÁæ<åflÜ«∞<Õ^•xÃÑ· q=~°}Ï`«‡Hõ J^茺ܫ∞#"Õ∞n
[~°QÆÖË^Œ∞. J~Ú`Õ Hõhã¨O ÉÁOÉÏ~Ú #QÆ~°OÖ’<≥·<å `«y#O`« ã¨OYºÖ’ áêÖÁæ<åfl~°∞.
Hõ^èŒ<åÅ |\ì̃ "åãÎ̈=OQÍ ‰õÄ_® L#fl`« =~åæÖ’¡ H˘O`«=∞Ok, ÉèÏ~°`« L#fl`åkèHÍ~°∞Ö’¡
Ãã·`«O H˘O`«=∞Ok 1942 ~°Ç¨Ï㨺 *ÏfÜ«∞ HÍ~°º„Hõ=∂ʼnõΩ =∞^ŒÌ`«∞xKåÛ~°∞. D q^èŒ"≥∞ÿ#
=∞^ŒÌ`«∞ HÍ~°}OQÍ<Õ ÉÁOÉÏ~ÚÖ’ Lëê"≥∞ǨÏ`å ~°Ç¨Ï㨺OQÍ <≥ÅH˘eÊ# ˆ~_çÜ≥∂ ¿ãì+¨<£
ÖÏO\˜ K«@ì=ºuˆ~Hõ HÍ~°º„Hõ=∂Å∞ x~°fiÇ≤ÏOKÕO^Œ∞‰õΩ J=HÍâ◊"Õ∞~°Ê_çOk.
„áê^è•#º`«
D L^Œº=∞O`À „a\©+π "åiH˜ H˘O`« J=QÆ`=« ∞~ÚOk. 1942 u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞
ÖÏO\˜ =∞~À ÃÑ^ŒÌ Z`«∞Î# ™êˆQ Ç≤ÏO™ê`«‡Hõ L^Œº=∂xfl Z^Œ∞~˘¯#_»O Hõ<åfl K«~°ÛÅ ^•fi~å
Ѩi+¨¯iOK«∞HÀ=_»O `≥e"≥·# Ѩx Jx "å~°∞ „QÆÇ≤ÏOKå~°∞. 1942 z=i <å\˜H˜ ÉèÏ~°`«
*ÏfÜ≥∂^Œº=∂xfl Z^Œ∞~˘¯#_»OÖ’ q[Ü«∂xfl á⁄Ok# „a\©+π „ѨÉèí∞`«fiO =∞~À Ô~O_Õà◊¡
áê@∞ ÉèÏ~°`üÖ’ Ü«Ú^ŒÌO H˘#™êyOKÕO^Œ∞‰õΩ J=HÍâßxfl á⁄OkOk. J~Ú`Õ q[Ü«∞O
ÅaèOK«_»=∞<Õk WOHÍ Jã¨OkQÆÌOQÍ<Õ LOk. KåÖÏ Ñ¨iq∞`«∞Å∞ ‰õÄ_® L<åfl~Ú. Ü«Ú^ŒÌ
Ѩiã≤÷`«∞Å∞ f„="≥∞ÿ# ^Œ=∞#HÍO_»#∞ ™êyOKÕO^Œ∞‰õΩ J=HÍâ◊q∞=fi|>Ëì D q[Ü«∞O
™ê^茺=∞~ÚOk. J~Ú`Õ =∞~À™êi Dq^èŒ"≥∞ÿ# Ѷ¨∞~°¬}#∞ Z^Œ∞~˘¯<Õ ™êǨÏã¨O „a@<£
KÕÜ«∞^ŒÅ∞ÛHÀÖË^Œ∞. K«~°ÛÅ ^•fi~å ã¨=∞㨺#∞ Ѩi+¨¯iOK«∞HÀ"åÅx 1945Ö’ x~°‚~ÚOKå~°∞.
J~Ú`Õ Wk ÖË|~ü „ѨÉèí∞`«fiO WzÛ# |Ǩï=∞u =∂„`«O HÍ^Œ∞. ÃÑ·q^èŒOQÍ ÖÏ~ü¤ "Õ"≥Öò `«#
"≥·Yix "≥Å¡_çOKå~°∞. 1944 JHÀì|~ü 24= `Õn# K«iÛÖò‰õΩ ~åã≤# ÖËYÖ’ Ü«Ú^ŒÌO `«~åfi`«
|Å=O`«OQÍ ÉèÏ~°`üÖ’ JkèHÍ~åxfl xÅ∞ѨÙHÀ=_»O ™ê^茺O HÍ^Œx ÖÏ~ü¤ "Õ"≥Öò ¿Ñ~˘¯<åfl~°∞.
127
„ѨѨOK« Jaè„áêÜ«∞O, „a@<£ „Ѩu+ì̈, Ãã·#ºO "≥·YsÖ’ QÍx, „a@<£ PiúHõ J=ã¨~åÅ s`åº
QÍx ÉèÏ~°`ü#∞ |Å=O`«OQÍ áêeOK«_»O ™ê^茺O HÍ^Œx "Õ"≥Öò ¿Ñ~˘¯<åfl~°∞. nO`À K«~°ÛÅ∞
„áê~°OaèOK«_O» `≥e"≥#· Ѩx Jx JÜ«∞# Jaè„áêÜ«∞Ѩ_®¤~∞° . K«iÛÖò "≥Y· i K«~Û° Å „Ѩ„H˜Ü∞« #∞
H˘O`« *ÏѨºO KÕã#≤ ѨÊ\˜H© 1945 `«~åfi`« „a\©+π „ѨÉ∞íè `«fiO HÍO„ÔQãπ <åÜ«∞Hõ`åfixfl K«~Û° ʼnõΩ
XÑ≤ÊOzOk. P q^èOŒ QÍ K«~Û° Å ^•fi~å JkèHÍ~åxfl |^ŒÖÏ~ÚOKåÅ<Õ x~°Ü ‚ ∞« O fã¨∞HÀ=_»O
H˘`«Î ÖË|~ü „ѨÉèí∞`«fiO WzÛ# |Ǩï=∞u HÍ^Œx, ÃÑ·# ¿Ñ~˘¯#fl@∞¡ „a\©+π "åi J=QÍǨÏ#Ö’
ÉèÏQÆ"Õ∞#x ã¨Ê+ì̈=∞ø`ÀOk.
HÍO„ÔQãπ <åÜ«∞‰õΩÅ#∞ *ˇ·à’¡ ÃÑ@ì_»O "åiH˜ Ѩ~ÀHõΔOQÍ LѨÜ≥∂QÆѨ_çOk. nO`À
[áê<£ Ü«Ú^ŒÌOÃÑ· XHõ ã¨Ê+ì̈"≥∞ÿ# "≥·Yi fã¨∞HÀ"åeû# Ѩiã≤÷u #∞O_ç `«Ñ≤ÊOK«∞‰õΩ<åfl~°∞.
Ü«Ú^ŒÌOÖ’ q∞„`«Ñ¨HΔÍÅ∞ ÔQÅ∞ã¨∂Î L#fl ã¨O^Œ~°ƒùOÖ’ J™êûO ã¨iǨÏ^Œ∞ÌÖ’¡ ã¨∞ÉèÏ+π K«O„^ŒÉ’ãπ
WO_çÜ«∞<£ <Õ+¨#Öò Ps‡ `«ÅѨ_»_»O 1944Ö’ H˘kÌ <≥ÅÅ áê@∞ HÍO„ÔQãπ <åÜ«∞‰õΩʼnõÄ
W|ƒOk HõeæOKÕk. HÍO„ÔQãπ =∞O„`«∞ÅÃÑ· Ѩ_ç# "≥·Ñ¶¨ÖϺŠiHÍ~°∞¤#∞ ‰õÄ_® *ˇ·Å∞ „Ѩu+ì̈
`«∞_çz"Õã≤Ok. nO`À „Ѩ[Ö’¡ HÍO„ÔQãπ áêsì „Ñ¨u+ì̈ =∞iO`« ÃÑiyOk. 1930 HÍÅOÖ’
„a\©+π`À ã¨Ç¨ÏHõiOKåÅx "åkOz, =∞O„`«∞Å∞QÍ L#fl HÍÅOÖ’ q∞`«"å^Œ q^è•<åÅ#∞
J#∞ã¨iOz# =∞^èÕº"å^Œ HÍO„ÔQãπ <åÜ«∞‰õΩÅ∞ 1942 L^Œº=∞OÖ’ ã‘fiÜ«∞ ^Õâ◊ÉèíHõÎÜ«Ú`«
`åºQÍÅ∞ KÕÜ∞« _»O`À ™È+¨eã¨∞Åì `À Hõeã≤ ã¨=∂#OQÍ „ѨÜ∂« }˜OKå~°∞. J~Ú`Õ D HÍÅOÖ’
Hõ=¸ºxã¨∞ìÅ∞ fã¨∞‰õΩ#fl "≥·Yi HÍ~°}OQÍ J`«ºkèHõ *ÏfÜ«∞"å^Œ „Ѩ*Ïaè„áêÜ«∞OÖ’
‰õΩ=∞‡‰õΩ¯^•~°∞Å∞QÍ, „^ÀǨïÅ∞QÍ q∞yeáÈÜ«∂~°∞. H˜fi\ò WO_çÜ«∂, 1942 u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞
J#∞Éèí=O`À K«~°ÛÅ ^•fi~å JkèHÍ~åxfl |^ŒÖÏ~ÚOKåÅx „a@<£ x~°‚~ÚOK«∞HÀ=_»O
=∞^èºÕ "å^Œ HÍO„ÔQãπ <åÜ«∞‰õΩʼnõΩ H˘`«Î „Ѩu+¨#ì ∞ HõeÊOz ~årѨ_®Å<Õ *ÏfÜ«∞"å^Œ â◊‰Ωõ ÅÎ #∞
|Ö’¿Ñ`«O KÕã≤Ok.
JO`«‰õΩq∞Oz 1942 u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞ "å=∞ѨHõΔ „Ѩ`åº=∂flÜ«∂xfl Ô~O_»∞ q^è•Å∞QÍ
|ÅÇ‘Ï#ѨizOk. Uà◊¡ H˘kÌ QÍO^èÕÜ«∞ x~å‡}Ï`«‡Hõ Ѩx ÖË^• ã¨=∞~°jÅ H˜™ê<£ ã¨Éèí
HÍ~°º„Hõ=∂Å ^•fi~å xi‡Oz# Ô~·`åOQÆ Ñ¨Ù<åk ^Œ∞~å‡~°æ x~°ƒO^èŒO HÍ~°}OQÍ
`å`å¯eHõOQÍ<≥·<å K≥kiOk. Wk cǨ~ü, L`«Î~°„Ѩ^Õâò, =∞Ǩ~å„+ì̈, Hõ~åfl@Hõ, Xi™êûÖ’
JkèHOõ QÍ LOk. q∞_®flѨÓ~ü, Ǩ˙w¡Ö’x J`«ºkèH=õ ∞Ok QÍO^èÜ Õ ∞« "å^Œ∞Å∞ Ü«Ú^ŒOú `«~åfi`«,
™êfi`«O„`«ºO `«~°∞"å`« `«=∞O`«@ `å=ÚQÍ HÍO„ÔQãπ ~å[H©Ü«∂Å "≥·Ñ¨Ù "≥ÚQÍæ~°∞. Ô~O_À
HÍ~°}O QÆ`«OÖ’ Z#fl_»∂ ÖË#O`«QÍ "å=∞ѨHõΔâ◊‰õΩÎÅ∞ pÖÏ~Ú. 1942 *Ï˝Ñ¨HÍÅ J<Õfi+¨}Ö’
„^ÀÇ¨Ï HÍ~°º„Hõ=∂ÅÃÑ· q=∞~°≈Å∞, „Ѩu q=∞~°≈Å∞ KÕã¨∞HÀ=_»O "åi =∞^茺 J_»∞¤QÀ_»#∞
ã¨$+≤Oì zOk. ™È+¨eã¨∞Åì ∞, É’ãπ J#∞Ü«∂Ü«ÚÅ∞ XHõ"Ñ·≥ Ù¨ LO_çáÈQÍ Hõ=¸ºxã¨∞Åì ∞ =∞~À"≥Ñ· Ù¨
LO_çáÈÜ«∂~°∞. D PQÍ^èŒO HÍ~°}OQÍ `«~åfiu `«~°OÖ’#∂ "å=∞ѨHõΔ â◊‰õΩÎÅ∞
HÀÅ∞HÀÖËHõáÈÜ«∂~Ú.

128
 *ÏfÜ≥∂^Œº=∞OÖ’ W`«~° â◊‰Ωõ ÅÎ ∞
qѨ=¡ f„="å^Œ∞Å∞
HÍ~°}ÏÅ∞
20= â◊`å|úO „áê~°OÉèíO #∞O_ç qѨ¡= f„="å^Œ∞Å∞ ÃÑ~°QÆ_®xH˜ KåÖÏ HÍ~°}ÏÅ∞
^ÀǨÏ^ŒO KÕâß~Ú. H˘O`«=∞Ok Ü«Ú=‰õΩÅ∞ =ÚYºOQÍ ÉˇOQÍÖò, ѨO*ÏÉò, =∞Ǩ~å„+¨ì
#∞O_ç =zÛ# "å~°∞ q∞`«"å^Œ∞ŠѨ^ŒÌ`«∞Å∞, ~å[H©Ü«∞ áÈ~å@ >ˇH˜flH±Öˇ·# ã¨=∂"ÕâßÅ∞,
LѨ<庙êÅ∞, f~å‡<åÅ∞, q[˝Ñ¨ÙÎÅ`À f„=OQÍ x~åâ◊ K≥O^•~°∞. *ÏfÜ«∞ ÖHΔͺÅ#∞
™êkèOK«_O» Ö’ Ju"å^Œ x~°ã#¨ HÍ~°º„Hõ=∂Å („ѨÉ∞íè `«fiO`À ã¨ÇϨ HõiOK«_®xH˜ x~åHõiOK«_O» ,
„ѨÉèí∞`«fi ¿ã=Å#∞, <åºÜ«∞™ê÷<åÅ#∞, „ѨÉèí∞`«fi áê~î°âßÅÅ∞, HõàÏâßÅÅ#∞ |Ç≤Ï+¨¯iOK«_»O)
Ѩ@¡ ‰õÄ_® #=∞‡HÍxfl HÀÖÁÊÜ«∂~°∞. ɡOQÍÖò qÉèí[##∞ J_»∞¤HÀ=_»OÖ’ ã¨fi^Õj L^Œº=∞O,
qÉè[í # =ºuˆ~Hõ L^Œº=∞O qѶŨ =∞=fi_»O ‰õÄ_® Ü«Ú=`«Ö’ D ÉèÏ"åÅ#∞ Ѩ\ +˜ Oì̈ KÕâß~Ú.
ɡOQÍÖò qÉèí[# `«~åfi`« KÀ@∞KÕã¨∞‰õΩ#fl H˘xfl Ѩi}Ï=∂Å∞ ÉèÏ~°`« Ü«Ú=`«Ö’ qѨ¡=Hõ~°
ÉèÏ"åÅ#∞ ÃÑOá⁄OkOKå~Ú. nxH˜`À_»∞ *Ïu q=HõΔ, „a\©+π =¸~°öѨ٠„Ѩ=~°Î# HÍ~°}OQÍ
Ü«Ú=`«Ö’ q^Õj áêÅ# Ѩ@¡ JO`«HõO`«‰õÄ =ºuˆ~Hõ`« ÃÑiyOk. *ÏfÜ≥∂^Œº=∂xfl
J}˜z"Õ¿ãO^Œ∞‰õΩ „a\©+π J#∞ã¨iOz# x~°ƒO^èŒ q^è•<åÅ∞ ‰õÄ_® Ü«Ú=`«Ö’ ^Õfiëêxfl
ÃÑOKÕO^Œ∞‰õΩ HÍ~°}=∞Ü«∂º~Ú.
ɡOQÍÖò qÉèí[# =ºuˆ~Hõ L^Œº=∞O ã¨=∞Ü«∞OÖ’ „a\©+π „ѨÉèí∞`«fiO =∞iO`«
J}˜z"Õ`«#∞, ^Œ=∞#HÍO_»#∞ ™êyOzOk. u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞ ^è˘~°}˜Ö’ L#fl FÑ≤Hõ #tOz#
Ü«Ú=`«ÃÑ· Wk "≥#∞"≥O@<Õ „ѨÉèÏ"åxfl K«∂Ñ≤Ok. "åãÎ̈"åxH˜ qÉèí[# =ºuˆ~Hõ L^Œº=∂xH˜
=ÚO^Õ Ju"å^Œ <åÜ«∞‰õΩ_≥·# uÅH± `«# Ü«Ú= ã¨Ç¨ÏK«~°∞Ö’¡ H˘O`«=∞Ok =ºHÎ̃QÆ`« f„="å^Œ
K«~°ºÅ‰õΩ áêÖÊ_ÕO^Œ∞‰õΩ ã¨∂ÊùiÎxKåÛ~°∞. 1897Ö’ ѨÓ<åÖ’ Kå¿ÑHõ~ü ™È^Œ~°∞Å∞ W^ŒÌ~°∞
QÆ∞~°∞`Î e≥ Ü«∞x „a\©+π JkèHÍ~°∞Å#∞ K«OѨ_"» ∞Õ WO^Œ∞‰õΩ x^Œ~≈° #O. D ÉèÏ~°fÜ«∞ Ü«Ú=‰õΩÅ∞
„a\©+π #∞O_ç ™êfi`«O„`«ºO á⁄O^ÕO^Œ∞‰õΩ qѨ¡=Hõ~° f„="å^Œ K«~°ºÅ∞ x~°fiÇ≤Ïã¨∞Î#fl Si+π
f„="å^Œ∞Å #∞O_ç, ~°ëêº ~å[iHõ áêÅ# #∞O_ç ¿ãfiK«Ûù#∞ á⁄O^ÕO^Œ∞‰õΩ f„="å^Œ K«~°ºÅ∞
x~°fiÇ≤Ïã¨∞Î#fl ~°+¨º<£ xÇ≤Ïeã¨∞ìÅ #∞O_ç ‰õÄ_® ã¨∂ÊùiÎx á⁄O^•~°∞.
129
 *ÏfÜ«∞ ÖHΔͺÅ#∞ ™êkèOK«_»OÖ’ ~å[H©Ü«∞ áÈ~å\ÏÅ (Ju"å^Œ, q∞`«"å^Œ∞Å∞
W^ŒÌ~°∂) "≥·Ñ¶¨ÅºO, „ѨÉèí∞`«fi x~°ƒO^èŒHÍO_» HÍ~°}OQÍ Ü«Ú=`«Ö’ ÃÑiy# <≥·~åâ◊ºO qѨ¡=Hõ~°
f„="å^•xH˜ HÍ~°}=∞Ü«∂º~Ú. Jxfl ~°HÍÅ âßOuÜ«Ú`« x~°ã#¨ ʼnõΩ, ~å[H©Ü∞« áÈ~å\ÏʼnõΩ
^•fi~åÅ∞ =¸ã¨∞‰õΩáÈÜ«∂Ü«∞x "å~°∞ ÉèÏqOKå~°∞. ~å*ϺOQÆ|^ŒÌ"≥∞ÿ# PO^Àà◊#Å∞, x~°ã¨#
HÍ~°º„Hõ=∂ŠѨ@¡ "å~°∞ #=∞‡HÍxfl HÀÖÁÊÜ«∂~°∞. „a\©+π#∞ |Å=O`«OQÍ<Õ `˘ÅyOKåÅx
ZO^Œ∞HõO>Ë XHõ â◊HÎ̃x J^Õ â◊HÎ̃`À<Õ Z^Œ∞~˘¯#QÆÅ=∞x ÉèÏqOKå~°∞.
Ѩ^ŒÌ`«∞Å∞ =∞iÜ«Ú K«~°ºÅ∞
qѨ¡=Hõ~° f„="å^Œ∞ŠѨ^ŒÌ`«∞Å∞ q∞`«"å^Œ∞Å∞, Ju"å^Œ∞ŠѨ^ŒÌ`«∞ʼnõΩ Ñ¨ÓiÎQÍ
aè#flOQÍ L<åfl~Ú. "åi "≥Ú^Œ\ ˜ Ѩ^ŒÌu ÉèÏ~°`üÖ’#∂, q^ÕâßÖ’¡#∂ ~°Ç¨Ï㨺 ã¨OѶ¨∂Å#∞
x~°fiÇ≤ÏOK«_»O ^•fi~å, "å~åÎѨ„uHõÅ∞, [~°flÖòû, ѨÙãÎ̈HÍÅ∞, Hõ~°Ñ¨„`åÅ∞ =Ú„kOK«_»O ^•fi~å
qѨ¡Hõ~° ÉèÏ"åÅ#∞ „ѨKå~°O KÕÜ«∞_»O. "åi HÍ~°º„Hõ=∂Å ã¨fiÉèÏ="Õ∞ JÖÏO\˜q HÍ|\ì̃
ã¨OѶ∂¨ Å#∞ ~°ÇϨ 㨺OQÍ<Õ x~°fiÇ≤ÏOKå~°∞. „a\©+π JkèHÍ~°∞Ö QÆ∞O_≥Ö’¡ ÉèÜ í ∂« xfl ѨÙ\˜Oì KÕO^Œ∞‰õΩ
J}˜z"Õ`« H˘#™êyOKÕ, „Ѩ*Ï =ºuˆ~Hõ"∞≥ #ÿ „a\©+π JkèHÍ~°∞Å#∞, „a\©+π "åiH˜ W<£áê¶ ~°‡~°∞Q¡ Í
LO_Õ ÉèÏ~°fÜ«ÚÅ#∞ K«OѨ_»O gi Ô~O_À Ѩ^ŒÌu. D Ѩ^ŒÌux Si+π f„="å^Œ∞Å∞, ~°+¨º<£
xÇ≤Ïeã¨∞ìÅ #∞O_ç <Õ~°∞QÍ J#∞ã¨iOKå~°∞. ÉèÏ~°`ü #∞O_ç „a\©+π#∞ "≥à◊¡Q˘>Ëì ÅHõΔ ºO`À
ÉèÏ~°`ü Ãã·x‰õΩÅ`À Hõeã≤ QÍx, „a@<£‰õΩ =ºuˆ~HõOQÍ LO_Õ W`«~° ^ÕâßÅ ã¨Ç¨Ü«∞O`À QÍx
Ãã·xHõ ‰õΩ„@Å∞ KÕÜ«∞_»O =¸_À Ѩ^ŒÌu. "åi qѨ¡=Hõ~° HÍ~°º„Hõ=∂ʼnõΩ x^èŒ∞Å∞, PÜ«Ú^è•Å∞,
`«∞áê‰õΩÅ∞ ã¨OáêkOK«∞‰õΩ<ÕO^Œ∞‰õΩ ÉϺO‰õΩÅÃÑ,· áÈbãπ ¿ã+ì #¨ á Ñ,· „ѨÉ∞íè `«fi PÜ«Ú^èŒ Hˆ O„^•ÅÃÑ·
^•_»∞Å∞ KÕÜ«∞_»O <åÅ∞QÀ Ѩ^ŒÌu.
~°Ç¨Ï㨺 ã¨OѶ¨∂Å∞
KåÖÏ ~°ÇϨ 㨺 ã¨OѶ∂¨ Å#∞ =ÚYºOQÍ ÉˇOQÍÖò, =∞Ǩ~å„+¨Öì ’ Z‰õΩ¯=QÍ ™ê÷ÑO≤ Kå~°∞.
=∞Ǩ~å„+ì̈Ö’ "≥Ú^Œ\ ˜ ~°Ç¨Ï㨺 ã¨OѶ¨∞"≥∞ÿ# q∞„`å "Õ∞àÏ#∞ ã¨"å~å¯~ü ™È^Œ~°∞Å∞ 1899Ö’
™ê÷Ñ≤OKå~°∞. q._ç. ã¨"å~å¯~ü q^ÕâßʼnõΩ "≥o¡#ѨÙÊ_»∞ J`«x ™È^Œ~°∞_»∞ QÆ}Ë+π ã¨"å~å¯~ü
1907Ö’ Jaè#= ÉèÏ~°`ü#∞ ™ê÷Ñ≤OKå~°∞. J `«~åfiu HÍÅOÖ’ D ã¨OѶ¨∂xH˜ ѨtÛ=∞
ÉèÏ~°`« ^Õâ◊OÖ’ KåÖÏ ˆHO„^•Å∞ U~°Ê_®¤~Ú. ɡOQÍÖòÖ’ 1902Ö’ "≥Ú@ì"≥Ú^Œ\ ˜ ~°Ç¨Ï㨺
ã¨OѶ¨∂xfl aiO„^Œ‰õΩ=∂~ü Ѷ¨∞’+π, [uO„^Œ<å^ä£ Éˇ#s˚, „Ѩ"≥∂^Œ q∞`«Î~ü HõÅHõ`åÎ J#∞jÅ<£
ã¨q∞u ¿Ñ~°∞`À ™ê÷Ñ≤OKå~°∞. _è®HÍ J#∞jÅ<£ ã¨q∞ux ѨÙe<£^•ãπ ™ê÷Ñ≤OKå~°∞. cǨ~ü,
Xi™êû, ѨO*ÏÉò, ÉèÏ~°`üÖ’x W`«~° „áêO`åÖ’¡ ‰õÄ_® ~°Ç¨Ï㨺 ã¨OѶ¨∂Å∞ U~°Ê_®¤~Ú.
"å\˜Ö’¡ H˘xfl Ѩ~°ã¨Ê~°O ã¨Ç¨ÏHõiOK«∞HÀ=_»OÖ’ q[Ü«∞=O`«=∞~Ú<å J`«ºkèHõ ÉèÏQÆO
H˘O`«=∞Ok <åÜ«∞‰õΩÅ <Õ`«$`«fiOÖ’ XO@iQÍ<Õ Ñ¨xKÕâß~Ú.
ã¨z<£ ã¨<åºÖò, *’ˆQ+π K«O„^Œ Kè«@s˚ 1924Ö’ Ç≤ÏO^Œ∂™êÎ<£ iѨa¡Hõ<£
J™Èã≤ÜÕ∞+¨<£#∞ „áê~°OaèOKå~°∞. JdÅ ÉèÏ~°`« ™ê÷~ÚÖ’ W^Õ "≥Ú^Œ\ ˜ ã¨OѶ¨∞O. P `«~åfiu
130
HÍÅOÖ’ ^•x ¿Ñ~°∞#∞ 'Ç≤ÏO^Œ∂™êÎ<£ ™È+¨eã¨∞ì iѨaH¡ <õ £ J™Èã≤Ü∞Õ +¨<—£ QÍ =∂~åÛ~°∞. q^ÕâßÖ’¡
‰õÄ_® qѨ¡= HÍ~°ºHõÖÏáêÅ ˆHO„^•Å#∞ U~åÊ@∞ KÕâß~°∞. ÅO_»<£Ö’ âߺ"£∞r „H˜+¨‚=~°‡,
q._ç. ã¨"å~å¯~ü P ÉÏ^茺`«Å∞ ã‘fiHõiOK«QÍ Ü«¸~°ÑπÖ’ "Õ∞_»"£∞ HÍ=∂, Jl`üã≤OQ∑ <Õ`«$`«fiO
=Ç≤ÏOKå~°∞. J"≥∞iHÍ, HÔ #_®Ö’ ™ÈǨ<£ ã≤OQ∑ ÉèÏHÍfl, ǨÏ~ü ^ŒÜ∂« Öò =ÚYº"≥∞#ÿ <åÜ«∞‰õΩÅ∞.
„a@<£, Ü«¸~°ÑÖπ ’ L#fl ÉèÏ~°`« qѨ=¡ HÍ~°∞Å∞ Z=iH˜ "åˆ~ z#fl z#fl „QÆ∂ѨÙÅ∞QÍ LO_çáÈQÍ
J"≥∞iHÍ, ÔH#_®Ö’ L#fl"å~°∞ "≥Ú^Œ\ ˜™êiQÍ „Ѩ*Ï Ñ¨Ù<åkx á⁄O^•~°∞. g~°O`å Hõeã≤
™ÈǨ<£ ã≤OQ∑ ÉèÏQÍfl, ǨÏ~ü^Ü
Œ ∂« Öò <Õ`$« `«fiOÖ’ 1913Ö’ ' QÆ^~Œ ü —(qѨ=¡ O) áêsìx ™ê÷ÑO≤ Kå~°∞.
D áêsìÖ’x J`«ºkèHõ =∞Ok ã¨É∞íè ºÅ∞ ã≤‰Ωõ ¯ ~Ô `· ∞« Å∞, HÍi‡‰õΩÅ∞, z#fl "åºáê~°∞Å∞, Ããx· ‰õΩÅ∞.
gi <åÜ«∞‰õΩÅ∞ Z‰õΩ¯=QÍ Ç≤ÏO^Œ∞,=Úã‘¡"£∞ q^•º=O`«∞Å∞. D áêsìH˜ "≥∞H˜ûHÀ, [áê<£,
K≥·<å, Ѷ≤eÃѶ·<£û, =∞ÅÜ«∂, ã≤OQÆѨÓ~ü, ^è•~ÚÖÏO_£, WO_À–K≥·<å, `«∂~°∞Ê =∞iÜ«Ú ^ŒHΔ̃}
J„Ѷ≤HÍÖ’ ‰õÄ_® K«∞~°∞ÔH·# ã¨Éèí∞ºÅ∞ L<åfl~°∞.
„ѨK«∞~°}Å∞
ÉèÏ~°`üÖ’#∂, q^ÕâßÖ’¡ ‰õÄ_® L#fl qѨ¡=Hõ~° f„="å^Œ∞Å∞ ÃÑ^ŒÌ ã¨OYºÖ’
"å~åÎѨ„uHõÅ∞, [~°flÖòû, Hõ~°Ñ¨„`åÅ∞ „ѨK«∞iOz ÉèÏ~°fÜ«ÚÖ’¡ qѨ¡=Hõ~° ÉèÏ"åÅ#∞ „ѨKå~°O
KÕâß~°∞. ɡOQÍÖò #∞O_ç ã¨O^蕺, Ü«ÚQÍO`«~ü, =∞Ǩ~å„+¨ì #∞O_ç HÍÖò "å~åÎѨ„uHõÅ∞
qѨ¡=Hõ~° f„="å^•xfl „ѨKå~°O KÕâß~Ú. q^ÕâßÖ’¡ `«y#O`« ã¨OYºÖ’ [~°flÖòû#∞ ‰õÄ_®
ÉèÏ~°fÜ«∞ qѨ¡=HÍ~°∞Å∞ „ѨK«∞iOKå~°∞. ÅO_»<£ #∞O_ç âߺ"£∞l „H˜+¨ì=~°‡ 'WO_çÜ«∞<£
™È+≤Ü«∂elã¨∞ì—, áêiãπ #∞O_ç "Õ∞_»"£∞ HÍ=∂ '|O^Õ =∂`«~°O—, ɡi¡<£ #∞O_ç gˆ~O„^Œ<å^è£
Kè\« ’áê^蕺ܫ∞ '`«ÖÏfi~ü— , "åOHÀ=~ü #∞O_ç `å~°H<± å^è£ ^•ãπ ' „Ѷ‘ Ç≤ÏO^Œ∂™êÎ<—£ , âß<£„á¶êxû™È¯
#∞O_ç QÆ^Œ~ü J<Õ Ñ¨„uHõ#∞ QÆ^Œ~ü áêsì „Ñ¨K«∞iOKå~Ú. f„="å^Œ∞Å∞ fã¨∞H˘zÛ# =ÚYº"≥∞ÿ#
Hõ~°Ñ¨„`åÅ∞ 'Éèí"åh =∞Ok~ü— (1905Ö’ J~°aO^À Ѷ¨∞’+π), 1907Ö’ ÅO_»<£ „QÆ∂ѨÙ
„ѨK«∞iOz# 'F J=∞~°∞ÖÏ~å—.
ǨÏ`«ºÅ∞
J}˜z"Õ`«‰õΩ QÆ∞iKÕ¿ã, „Ѩ*Ï =ºuˆ~Hõ JkèHÍ~°∞Å#∞ ǨÏ`«=∂~°Û_»O 1897Ö’
„áê~°OÉèí=∞~ÚOk. ѨÓ<åÖ’ Kå¿ÑHõ~ü ™È^Œ~°∞Öˇ·# ^•"≥∂^Œ~ü, ÉÏÅ„H˜+¨‚Å∞ W^ŒÌ~°∞ „Ѩ*Ï
=ºuˆ~Hõ JkèHÍ~°∞Å#∞ K«O¿Ñâß~°∞. =∞m¡ 1907Ö’ `«∂~°∞Ê ÉˇOQÍÖò ÖˇÑ¶πì<≥O\ò QÆ=~°fl~ü
Ѷ¨ÙÅ¡~üÃÑ· HõÅHõ`åÎ J#∞jÅ<£ ã¨q∞u ã¨Éèí∞ºÅ∞ qѶ¨ÅÜ«∞`«flO KÕâß~°∞. 1908Ö’ Y∞n~å"£∞
É’ãπ, „ѨѶ¨ÙÖÏ¡ KåH© „Ѩ*Ï=ºuˆ~HõOQÍ =º=ǨÏiã¨∞Î#fl =Ú[Ѷ¨~üѨÓ~ü [_ô˚ H˜OQ∑ûá¶È~ü¤
„Ѩܫ∂}©ã¨∞Î<åfl_»x ÉèÏqOz XHõ "åǨÏ#OÃÑ· ÉÏO|∞Å∞ qã≤~å~°∞. 1912Ö’ _èçb¡ g^èŒ∞Ö’¡
U#∞QÆ∞ÃÑ· Tˆ~QÆ∞`«∞#fl "≥·„âßÜü∞ ÖÏ~ü¤ Ǩi¤OˆQÃÑ· ~åãπ aǨs É’ãπ, ã¨zO„^Œ<å^è£ ã¨<åºÖò
ÉÏO|∞Å∞ qã≤~å~°∞. "≥·„âßÜü∞ QÍÜ«∂ÅáêÅÜ«∂º~°∞ QÍx K«xáÈÖË^Œ∞. =∞~À=ÚYº"≥∞ÿ#

131
qѨ=¡ Hõ~° f„="å^Œ∞Å K«~º° „a\©+π áÈbãπ JkèHÍi ™êO_»~ûü #∞ ÉèQí `Æ ãü O≤ Q∑, P*Ï^£, ~å*òQ∞Æ ~°∞
1928Ö’ HÍeÛ K«OѨ_»O. Ãã·=∞<£ Hõq∞+¨<£ ~åHõ‰õΩ =ºuˆ~HõOQÍ [iÑ≤# x~°ã¨#ÃÑ·
ÖÏÖÏÅ[Ѩu~åÜü∞ <Õ`«$`«fiOÖ’x „Ѩ^Œ~°≈<£ ™êO_»~üû ÖÏsîKås˚ KÕ~ÚOz ÖÏÖÏÅ[Ѩu~åÜü∞
=∞~°}Ï<åxH˜ HÍ~°}=∞Ü«∂º_»∞.
Ãã·xHõ ‰õΩ„@Å∞
„a\©+π Ãã·#ºOÖ’x ÉèÏ~°`« HÍi‡‰õΩÅ ã¨Ç¨Ü«∞O`À, „a@<£ =ºuˆ~Hõ ^ÕâßÅ
ã¨Ç¨Ü«∞O`À Ãã·xHõ ‰õΩ„@Å∞ KÕ¿ãO^Œ∞‰õΩ ‰õÄ_® qѨ¡=Hõ~° f„="å^Œ∞Å∞ „Ѩܫ∞uflOKå~°∞.
`«H}Δõ ã¨OѨÓ~°‚ ™êfi`«O„`«ºO HÀã¨O qѨ=¡ HÍ~°∞ʼnõΩ "≥Ú^Œ\ ˜ „ѨÑO¨ K« Ü«Ú^ŒOÌ K«H¯õ x J=HÍâ◊OÖÏ
HõxÊOzOk. ÉèÏ~°`üÖ’ „a\©+π Ãã·<åºÅ∞ `«yæáÈ=_»O(`≥Å¡ Ãã·x‰õΩÅ ã¨OYº 15 "ÕʼnõΩ
Ѩ_çáÈ~ÚOk), „a@<£ =ºuˆ~Hõ ^ÕâßÖˇ·# [~°‡h, @s¯Å #∞O_ç Ãã·xHõ, PiúHõ ã¨Ç¨Ü«∞O
á⁄O^ÕO^Œ∞‰õΩ J=HÍâ◊O LO_»_»O =∞Oz J=HÍâ◊OQÍ HõxÊOzOk. @s¯`À „a@<£ Ü«Ú^ŒÌO
Ç≤ÏO^Œ∂ *ÏfÜ«∞"å^Œ∞Å∞, q∞e>ˇO\ò =Úã‘¡"£∞ áê<£ W™ê¡"£∞"å^Œ∞Å =∞^茺 ã¨Ç¨HÍ~åxH˜
^ÀǨÏ^ŒÑ¨_çOk. D ã¨Ç¨ÏHÍ~°O =¸ÅOQÍ QÆ^Œ~ü áêsìÖ’ |~°¯`«∞ÖÏ¡ ÖÏO\˜ =ÚYº"≥∞ÿ#
=Úã‘¡"£∞ qѨ¡=Hõ~° <åÜ«∞‰õΩÅ∞, =∞Ǩχ^£ Ǩï¿ãû<£, F|~Ú^Œ∞ÖÏ¡ ã≤On ÖÏO\˜ =ÚÖÏ¡Å∞
L^ŒƒùqOKå~°∞.
ɡOQÍÖòÖ’ J`«ºkèHõ qѨ¡= „QÆ∂ѨÙÅ∞ 'ÉÏÉÏ [u<£—QÍ „Ѩã≤kú á⁄Ok# [u<£
=ÚYs˚ <Õ`$« `«fiOÖ’ SHõº=∞Ü«∂º~°∞. D „QÆ∂ѨÙÅ∞ ~Ô Ö· fiË ã¨=∂Kå~° =º=ã¨#÷ ∞ ^èfiŒ Oã¨O KÕÜ∞« _»O,
16= ~å*òѨÙ`ü Ô~·Ñ¶≤Öòû`À ã¨O|O^è•Å∞ H˘#™êyOKÕO^Œ∞‰õΩ qxÜ≥∂yã¨∞Î#fl á¶È~üì qeÜ«∞"£∞#∞
™êfinè#OÖ’H˜ fã¨∞HÀ=_»O`À áê@∞, [~°‡h PÜ«Ú^è•Å#∞ `≥Ñ≤ÊOK«_®xH˜ Ѩ^äŒHõO Ѩ<åfl~Ú.
([~°‡h #∞O_ç PÜ«Ú^è•Å∞ `≥KÕÛ Ñ¨xx `«~åfiu HÍÅOÖ’ ZOZ<£ ~åÜü∞x Ñ≤Å=|_ç#
<åˆ~<£ Éèí\ÏìKå~°º‰õΩ JѨÊyOz *Ï"å‰õΩ Ñ¨OÑ≤OKå~°∞) ¿ÑÅ="≥∞ÿ# ã¨=∞#fiÜ«∞O HÍ~°}OQÍ
gi Ѩ^èŒHÍÅ∞ qѶ¨Å=∞Ü«∂º~Ú. Xi™êû HÀ™êÎ „áêO`«OÖ’x ÉÏÖÏ™È~üÖ’ [u<£ g~°∞_çQÍ
(1915) =∞~°}˜OKå~°∞. ™ê÷xHõ „QÍ=∞ã¨∞ÎÅ ã¨Ç¨Ü«∞O`À áÈbã¨∞Å∞ [u<£#∞ ǨÏ`«=∂~åÛ~°∞.
Wk ɡOQÍÖò qѨ¡=HÍ~°∞Å ™ê=∂lHõ XO@i`«<åxH˜ KÕ^Œ∞ QÆ∞~°∞ÎQÍ q∞yeáÈ~ÚOk.
ɡOQÍÖòˆH K≥Ok# ~åãπ cǨs É’ãπ, ã¨pO„^Œ<å^è£ ã¨<åºÖò ѨO*ÏÉò‰õΩ uiy
=zÛ# QÆ^Œ~ü áêsì ã¨Éèí∞ºÅ`À Ãã·xHõ ‰õΩ„@‰õΩ Ñ¨^äŒHõO "Õâß~°∞. Ü«Ú^ŒÌO „áê~°OÉèí=∞~Ú#
`«~°∞"å`« ^Õâ◊ ™êfi`«O„`«ºO HÀã¨O áÈ~å_ÕO^Œ∞‰õΩ "ÕÅ ã¨OYºÖ’ ã¨fi^ÕâßxH˜ uiy=KåÛ~°∞.
J~Ú`Õ 1914 `«~åfi`« uiy =zÛ# KåÖÏ=∞Ok ѨO*ÏcÅ#∞ „a\©+π K«∞@∞ì=Ú>Ëãì O≤ k.
Ѷ~≤ À*òÑÓ¨ ~ü, ÖÏǨϟ~ü, ~å=eÊO_ç Ããx· Hõ Hˆ O„^•Ö’¡ Ããx· Hõ u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞¡ ^•fi~å ã¨=∞#fiÜ«∞O`À
1915 Ѷ≤„|=i 21= `Õn# „a\©+π „ѨÉèí∞`«fiOÃÑ· KÕÜ«∂Å#∞‰õΩ#fl Z^Œ∞~°∞^•_çx ‰õÄ_®

132
„^ÀǨïÅ∞ WzÛ# ã¨=∂Kå~°O`À `«∞_çKÕâß~°∞. ~åãπ aǨs É’ãπ [áê<£ áêiáÈQÍ, |<å~°ãπ,
^•<åáÈ~ü Ããx· Hõ Hˆ O„^•Ö’¡ u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞‰õΩ „ѨÜ∞« uflOKå_»<Õ P~ÀѨ}Å`À ã¨<åºÖò‰Ωõ rq`«M^·ˇ ∞Œ
qkèOKå~°∞. JdÅ ÉèÏ~°`« ™ê÷~ÚÖ’ u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞¡ qѶ¨Å=∞~Ú#ѨÊ\˜H© "å\˜ x~åfiǨωõΩÅ∞
=ÚYºOQÍ QÆ^Œ~ü ã¨Éèí∞ºÅ∞ Ãã·x‰õΩʼnõΩ, Ô~·`«∞ʼnõΩ qѨ¡=Hõ~° ÉèÏ"åÅ#∞ KÕ~°"ÕÜ«∞_»OÖ’
=ÚO^Œ∞ÉèÏQÍ<Õ L<åfl~°∞. JHõ¯_»Hõ¯_® H˘xfl Ãã·xHõ u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞¡ ‰õÄ_® [iQÍ~Ú. =ÚYºOQÍ
ã≤OQÆÑÓ¨ ~üÖ’ 1915 Ѷ„≤ |=i 15= `Õn# „a\©+π Ãã#· ºOÖ’x ÉèÏ~°`« ã≤áê~ÚÅ∞ u~°Q|Æ _®¤~∞° .
ѨO*ÏÉò =Úã‘¡"£∞Å∞ S^Œ= Öˇ·\ò W<£á¶êO„\©Ö’, 36= ã≤‰õΩ¯ ɡ\ÏeÜ«∞<£Ö’#∂ u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞¡
[iQÍ~Ú.
q^ÕâßÅ #∞O_ç qѨ¡=HÍ~°∞ʼnõΩ ã¨Ç¨Ü«∞O Ü«Ú^ŒÌ HÍÅOÖ’ =ÚYºOQÍ Éˇi¡<£
#∞O_ç JOkOk. JHõ¯_» 1915Ö’ gˆ~O„^Œ<å^è£ Kè\« ’áê^蕺ܫ∞, Éè∂í ¿Ñ<£^`Œ åÎ, ǨÏ~ü ^ŒÜ∂« ÖòÅ∞
[~°‡h q^Õj HÍ~åºÅÜ«∞O ã¨Ç¨Ü«∞O`À ÉèÏ~°`« ™êfi`«O„`«º Hõq∞\©x ™ê÷Ñ≤OKå~°∞. n<Õfl
l=∞‡=∂º<£ áê¡<£ Jx JO\Ï~°∞. WO_À–W~å<£ ã¨iǨÏ^Œ∞ÖÌ ’¡ L#fl yi[#∞Ö’¡ „a\©+π =ºuˆ~Hõ
ÉèÏ=# Ô~K«ÛQ˘>ËìO^Œ∞‰õΩ WO_À–[~°‡<£–@i¯ãπ q∞+¨<£ „Ѩܫ∞uflOzOk. 1915 _çÃãO|~üÖ’
HÍ|∂ÖòÖ’ =∞¿ÇÏO„^Œ „Ѩ`åÑπ, |~°¯`«∞ÖÏ¡, F|~Ú^Œ∞ÖÏ¡ ã≤Okè '¿ãfiKåÛùÜÚ« `« ÉèÏ~°`‰ü Ωõ „áê^èqŒ ∞Hõ
„ѨÉèí∞`åfixfl— U~åÊ@∞ KÕâß~°∞. nxH˜ Ü«Ú=~åA J=∂#∞ÖÏ¡ ã¨Ç¨Ü«∞O JOkOKå_Õ `«Ñ¨Ê
Jg∞~ü, Ǩc|∞ÖÏ¡ HÍ^Œ∞. ^Œ∂~° „áêK«ºOÖ’x [~°‡h ~åÜ«∞ÉÏ~° HÍ~åºÅÜ«∂Å #∞O_ç,
[áê<£ #∞O_ç x^èŒ∞Å#∞ `«~°eOKå~°∞. 1915 `«~°∞"å`« PÜ«Ú^è•Å∞ ѨOÑ≤OKÕO^Œ∞‰õΩ ~åãπ
aǨs É’ãπ, JÉÏh =ÚYs˚ KåÖÏ „Ѩܫ∞`åflÅ∞ KÕâß~°∞. J~Ú`Õ 1915 „áê~°OÉèíO <å\˜H˜
Jxfl ~°HÍÅ ™êÜ«Ú^èŒ u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞ „Ѩܫ∞`åflÅ∞ qѶ¨Å=∞Ü«∂º~Ú.
^•_»∞Å∞ =∞iÜ«Ú ^ÀÑ≤_Åô ∞
x^èŒ∞Å∞, `«∞áê‰õΩÅ∞, PÜ«Ú^èŒ ™ê=∞„y ¿ãHõiOKÕO^Œ∞‰õΩ qѨ¡=HÍ~°∞Å∞ „ѨÉèí∞`«fi
PÜ«Ú^èŒQÍ~åÅ∞, ÉϺO‰õΩÅ∞, áÈbã¨∞ ¿ãì+¨#¡ÃÑ· ^•_»∞Å∞ x~°fiÇ≤ÏOKå~°∞. JkèHÍiHõ ÖˇHõ¯Å
„ѨHÍ~°O 1907 #∞O_ç 1917 =∞^躌 HÍÅOÖ’ ÉèÏ~°`Öü ’x qq^èŒ „áêO`åÖ’¡ 1121 ^ÀÑ≤_Åô ∞
[iQÍ~Ú. f„="å^ŒO K«i„`«Ö’<Õ Ju ÃÑ^ŒÌkQÍ 1930 U„Ñ≤ÖòÖ’ ã¨∂~°º¿ã<£ <Õ`«$`«fiOÖ’x
z@ìQͺOQ∑ „QÆ∂Ѩ٠qѨ¡=HÍ~°∞Å∞ ™ê÷xHõ PÜ«Ú^èŒQÍ~åxfl ™êfinè#O KÕã¨∞H˘x 'WO_çÜ«∞<£
iѨa¡H± Ps‡— ¿Ñ~°∞`À ™êfi`«O„`«º „ѨHõ@# q_»∞^ŒÅ KÕâß~°∞. z@ìQͺOQ∑ ^•_ç ɡOQÍÖ’¡
f„="å^Œ ^•_»∞ʼnõΩ Lã≤ Q˘eÊOk. 1930Ö’ ɡOQÍÖòÖ’ ^•^•Ñ¨Ù 56 ã¨OѶ¨∞@#Å∞
[iQÍ~Ú(J^Õ 1919–29 =∞^茺 HÍÅOÖ’ "≥Ú`«ÎO Ѷ¨∞@#Å∞ 46 =∂„`«"Õ∞). "å\˜Ö’¡
=ÚYº"≥∞Oÿ k 1930 _çÃãO|~üÖ’ HõÅHõ`åÎÖ’x „ѨÉ∞íè `«fi „Ѩ^•è # HÍ~åºÅÜ«∞O ~Ô @· ~üû ae¤OQ∑ÃÑ·
[iÑ≤# ^•_ç. ѨO*ÏÉòÖ’ Ç≤ÏO^Œ∂™êÎ<£ ™È+¨eã¨∞ì iѨa¡H± P™Èã≤ÜÕ∞+¨<£ ‰õÄ_® K«∞~°∞QÍæ
HõkeOk. JHõ¯_» 1930Ö’ 26 ^•_ç Ѷ¨∞@#Å∞ #"≥∂^ŒÜ«∂º~Ú.
133
Ѩi}Ï=∞„Hõ=∞O
ã¨OѨÓ~°‚ ™êfi`«O„`åºxfl á⁄O^•Å<Õ „Ѩ^•è # ÅHõΔ º ™ê^è#Œ Ö’ qѨ=¡ Hõ~° f„="å^Œ∞Å∞,
"åi L^Œº=∂Å∞ qѶ¨Å=∞Ü«∂º~Ú. „Hõ=∞„Hõ=∞OQÍ Jq H©Δ}˜OKå~Ú. "åãÎ̈"åxH˜ ~å[H©Ü«∞
PÜ«Ú^èŒOQÍ f„="å^ŒO qѶ¨Å=∞~ÚOk. =ÚYºOQÍ Ñ¨@ì} =∞^茺`«~°QÆu "Õ∞^è•q =~°æO
#∞O_ç =zÛ# f„="å^Œ∞Å∞ Ô~·`«∞Å`À, HÍi‡‰õΩÅ`À ã¨O|O^è•Å∞ HõeæÖË~°∞. "å~°∞ ™ê=∂#º
„Ѩ[Å#∞ KÕ~°∞HÀÖË^Œ∞, ã¨g∞HõiOK«ÖË^Œ∞. Ô~·`«∞Å, HÍi‡‰õΩÅ x["≥∞ÿ# _ç=∂O_»¡#∞ "å~°∞
q㨇iOK«_»O`À "åi ~å[H©Ü«∞ PÜ«Ú^èŒ"≥∞ÿ# f„="å^ŒO ÃÑ^ŒÌ ã¨OYºÖ’ J#∞K«~°∞Å#∞
PHõi¬OK«ÖËHõáÈ~ÚOk. JO`«‰õΩq∞Oz ~°Ç¨Ï㨺OQÍ "åi HÍ~°ºHõÖÏáêÅ#∞ ™êyOz#O^Œ∞#
"å~°∞ „Ѩ[Å#∞ qâßfiã¨OÖ’H˜ fã¨∞HÀÖË^Œ∞. qѨ¡= f„="å^•xH˜ ™ê=∂lHõ Ѩiq∞`«∞Å∞
JÖψQ LO_çáÈÜ«∂~Ú. 1918Ö’ JkèHÍ~° ÖˇHõ¯Å „ѨHÍ~°O ɡOQÍÖòÖ’ K«OÑ≤# ÖË^•
tHΔ̃Oz#"åiÖ’ 165 =∞Ok =¸_»∞ L#fl`« ‰õΩÖÏÅ(„|Ç≤χ<£, HõÜ«∂™êÎ =∞iÜ«Ú "≥·^•º)
#∞O_ç =KåÛ~°∞. P q^èŒOQÍ =~°æ Ѩiq∞`«∞ʼnõΩ `À_»∞ ‰õΩŠѨiq∞`«∞Å∞ ‰õÄ_® LO_»_»O`À
„Ѩ*Ï Ñ¨Ù<åkx á⁄O^Œ_®xH˜ P@HõOQÍ =∂~å~Ú. "åiH˜ L=∞‡_ç „Ñ¨}ÏoHõ, ˆHO„^Œ
<åÜ«∞Hõ`«fi=¸ ÖË^Œ∞. Z‰õΩ¯= ã¨=∞Ü«∞O "å~°∞ q~°∞^ŒÌ „ѨÜ≥∂[<åÅ HÀã¨O Ѩx KÕâß~°∞.
"åi =∞^躌 ã¨~Ô #· ã¨=∂Kå~° =º=ã¨÷ ‰õÄ_® ÖË^∞Œ . P q^èOŒ QÍ x~å‡}Ü«Ú`« ֒ѨO, ¿ÑÅ="≥∞#ÿ
ã¨=∂Kå~° ™œHõ~åºÅ∞ L#fl qѨ¡= f„="å^Œ∞Å∞ Jxfl ~°HÍÅ ~°"å}Ï, ã¨=∂Kå~°
™œHÍ~åºÅ`Àáê@∞ J`åº^è∞Œ xHõ PÜ«Ú^è•Å∞ Hõe#æ XHõ ™ê„=∂[º"å^Œ â◊HxΘ Z^Œ∞~˘¯#flѨÙÊ_»∂
F_çáÈHõ `«Ñ¨Êxã≤÷u.
„a\©+π ÉèÏ~°`« „ѨÉ∞íè `«fiO qѨ=¡ f„="å^Œ∞ÅÃÑ· Z#ÖËx x~°ƒO^è,Œ J}˜z"Õ`« q^è•<åxfl
J#∞ã¨iOzOk. „ѨÉèí∞`«fiO =~°∞ã¨"ås ‰õΩ„@ ˆHã¨∞Å∞, f„="≥∞ÿ# ÃÑ<åbìÅ∞, Hõiî# K«\ÏìÅ`À
f„="å^Œ∞Å "≥#∞fl=ÚHõ qiKÕã≤Ok. "å~åÎѨ„uHõÅ K«@ìO, „H˜q∞<£ ÖÏ ã¨=~°} K«@ìO, ¿ÑÅ∞_»∞
Ѩ^•~åúÅ K«@ìO, ÉèÏ~°`« Ѩ„uHÍ K«@ìO, ÉèÏ~°`« ~°HõΔ} K«@ìO „ѨÉèí∞`«fi Ü«∞O„`åOQÍxH˜
PÜ«Ú^è•Å∞QÍ =∂~å~Ú.
JO`«‰õΩq∞Oz „áê~°OÉèí ~°Ç¨Ï㨺 ã¨OѶ¨∂Å∞ Z‰õΩ¯=QÍ =∞`«Ñ¨Ói`«OQÍ LO_»_»O`À
Ç≤ÏO^Œ∂ f„="å^•Å =∞^茺 SHõº`«#∞ ã¨$+≤ìOz#ѨÊ\˜H© =Úã‘¡"£∞Å#∞ ^Œ∂~°O KÕã¨∞‰õΩ<åfl~Ú.
„áê^è•#º`«
qѨ¡=HÍ~°∞Å∞ ã¨OѨÓ~°‚ ã¨fi~å*Ϻxfl ™êkèOK«_»OÖ’ qѶ¨Å=∞~Ú#ѨÊ\˜H© ÉèÏ~°`üÖ’
*ÏfÜ«∞"å^ŒO Jaè=$kúH˜ ZO`À ^ÀǨÏ^ŒO KÕâß~°∞. ã¨OѨÓ~°‚ ã¨fi~å[ºO HÀã¨O P`å‡~°Ê}ÔH<· å
ã≤^ŒÌѨ_ç K«i„`«Ö’ J=∞~°g~°∞Å∞QÍ xezáÈÜ«∂~°∞. J^Õ ã¨OѨÓ~°‚ ã¨fi~å*Ϻxfl HÍO„ÔQãπ
1930Ö’ =∂„`«"Õ∞ JOwHõiOzOk. ~å[H©Ü«∞OQÍ K≥·`«#º=O`«"≥∞ÿ# „Ѩ[Å∞ "åi "≥·Yix
ã¨=∞iúOK«#ѨÊ\˜H© "åi ^è≥·~°º™êǨϙêÅ#∞, Kå=O>Ë ÉèíÜ«∞Ѩ_»x f~°∞#∞ H˘xÜ«∂_®~°∞.
134
H˘xfl ^Õâ◊ÉèíHÎ̃ w`åÅ∞ L^ŒƒùqOK«_®xH˜ "åˆ~ HÍ~°}O. "å~°∞ ™êkèOz# H˘xfl ™êO㨯 $uHõ
q[Ü«∂Å∞ ™ê÷xHõ K«i„`«Ö’#∂, *Ï#Ѩ^Œ ™êO„Ѩ^•Ü«∂Ö’¡#∂ xezáÈÜ«∂~Ú. *ˇ.ã≤.É’ãπ
=∞iÜ«Ú Ñ≤.Ñ≤.~åÜü∞ âß„ã‘ÎÜ«∞ Ѩi*Ï˝#OÖ’ KÕã≤# Hõ$+≤, JÉèíhO„^Œ<å^è£ ~îåQÆ∂~ü ^•fi~å
"≥Å∞QÆ∞Ö’H˜ =zÛ# ɡOQÍÖò z„`«ÖYË # Ѩ^uÌŒ D HÀ=‰õΩ K≥Ok#"Õ. JO`«‰Ωõ q∞Oz PÜ«Ú^è•Å∞
¿ãHõiOK«_O» Ö’, ѨÙ#~å"åã¨O á⁄O^Œ_O» HÀã¨O „ѨÑO¨ K«"åºÑ¨OÎ QÍ "å~°∞ ÃÑ@∞ì‰Ωõ #fl ã¨O|O^è•Å∞
=ÚYº"≥∞ÿ# Ãã·^•úOuHõ Ѩi}Ï=∂ʼnõΩ ^•if™ê~Ú. L^•Ç¨Ï~°}‰õΩ `«y# ã¨OYºÖ’ qѨ¡=
f„="å^Œ∞Å∞ `«~åfif HÍÅOÖ’ ™È+¨e[O, Hõ=¸ºx[OÖ’H˜ =∂iáÈÜ«∂~°∞.
ã¨fi~å[º"å^Œ∞Å∞ =∞iÜ«Ú ÉÏ^茺`åÜ«Ú`« ã¨Ç¨ÏHÍ~°O
=¸ÅO =∞iÜ«Ú ÖHΔͺÅ∞
QÆÜ∞« Ö’ 1922 _çÃãO|~üÖ’ [iy# HÍO„ÔQãπ ã¨=∂"ÕâßÖ’¡ =ÚYº"≥∞#ÿ <åÜ«∞‰õΩÖˇ#·
ã≤.P~ü.^•ãπ, "≥∂fÖÏÖò <≥„Ǩ˙, ǨÏH©"£∞ J[‡Öò MÏ<£, Jb ™È^Œ~°∞Å∞ ã¨Ç¨Ü«∞ x~åHõ~°}
L^Œº=∞O qѶ¨Å=∞~ÚO^Œx „ѨHõ\ ˜Oz#ѨÙÊ_»∞ ÉÏ^蕺`«Ü«Ú`« ã¨Ç¨ÏHÍ~åxH˜ ѨÙ<å^Œ∞Å∞
Ѩ_®¤~Ú. L^Œº=∞ ѨO^è•#∞ =∂iÛ HÍO„ÔQãπ ã¨É∞íè ºÅ∞ 1919 =∂O>ˇOQ∑–Kè"≥ ∞£ ûѶ~¨ ¤ü ã¨O㨯~°}Å
^•fi~å U~°Ê_ç# âßã¨#=∞O_»Ö’¡ „Ѩ"ÕtOKÕÖÏ „áÈ`«ûÇ≤ÏOz ã¨fiÜ«∞O áêÅ# ™êkèOKåÅ#fl
ÉèÏ~°`ü _ç=∂O_£ Ѩ@¡ „a@<£ÃÑ· <≥·uHõOQÍ XuÎ_ç ÃÑ\ÏìÅ<Õ „Ѩ`åº=∂flÜ«∞ HÍ~°º„Hõ=∂xfl
"å~°∞ „ѨuáêkOKå~°∞. J~Ú`Õ ã≤.~å[QÀáêÅKåi <Õ`$« `«fiOÖ’x J`«ºkèH"õ ∞≥ #ÿ , â◊H=Θ O`«"∞≥ #ÿ
=~°æO QÍOnèr ÖHΔͺÅ∞, HÍ~°º„Hõ=∂Å #∞O_ç "≥·^˘eˆQO^Œ∞‰õΩ ÃÑ^ŒÌ Z`«∞Î# =ºuˆ~H˜OzOk.
"≥Ú^Œ\ ˜ „QÆ∂ѨÙ#∞ '=∂~°∞ʉõΩ J#∞‰õÄÅ~°∞—QÍ, ~Ô O_À „QÆ∂ѨÙ#∞ '=∂~°∞ÊÖËx"å~°∞—QÍ ¿Ñ~˘¯<åfl~°∞.
1923 [#=i XHõ\’ `Õn# HÍO„ÔQãπÖ’<Õ H˘`«áÎ êsìx ™ê÷Ñã≤ ∞¨ #Î fl@∞¡ ã≤.P~ü.^•ãπ „ѨH\õ O˜ Kå~°∞.
nx ÖHõΔ ºO HÍO„ÔQãπ‰Ωõ =∂ki ã¨fiÜ«∞O áêÅ##∞ ™êkèOK«_"» ∞Õ J~Ú`Õ J#∞ã¨iOKÕ
Ѩ^Œ∞Ì`«∞Ö’¡ `Õ_® LOk. *ÏfÜ«∞ „ѨÜ≥∂[<åÅ#∞ ^≥|ƒf¿ã U K«\Ïì<≥·<åfl J_»∞¤HÀ"åÅx g~°∞
ÉèÏqOKå~°∞. ÉèÏ~°`« Ѩiã≤÷`«∞ʼnõΩ J#∞QÆ∞}OQÍ ~å*ϺOQÍxfl P"≥∂kOKåÅx ‰õÄ_® "å~°∞
_ç=∂O_£ KÕâß~°∞. XHõ "Õà◊ „ѨÉ∞íè `«fiO ã¨ÇϨ HõiOK«‰Ωõ O>Ë âßã¨#=∞O_»à¡◊ ^•fi~å g~°∞ ™ê^è•~°}
HÍ~°ºHõÖÏáêÅ#∞ J_»∞¤‰õΩO\Ï~°∞.
ÉÏ^蕺`åÜ«Ú`« ã¨ÇϨ HÍ~°O
1923 Ѷ≤„|=i „áê~°OÉèíO <å\˜H˜ Ô~O_»∞ HÍO„ÔQãπ =~åæÅ =∞^茺 qÉèË^•Å#∞
`˘ÅyOKÕO^Œ∞‰õΩ =∞øÖÏ<å J|∞ÌÖò HõÖÏO P*Ï^£ „ѨÜ∞« uflOKå~°∞. z=iQÍ "Õ∞Ö’ ã¨fi~å[ºáêsì
`«# ã¨fiO`« ¿Ñ~°∞`À ZxflHõÖ’¡ áÈ\© KÕ¿ãO^Œ∞‰õΩ HÍO„ÔQãπ =i¯OQ∑ Hõq∞\© J#∞=∞uxzÛOk.
QÍOnè ‰õÄ_® 1925 <å\˜H˜ ã¨fi~å*ò áêsì HÍO„ÔQãπ ~å[H©Ü«∞ qÉèÏQÆOQÍ JOwHõiOKå~°∞.
#=O|~ü 1923Ö’ [iy# ™ê^è•~°} ZxflHõÖ’¡ ã¨fi~å[º"å^Œ∞Å∞ J@∞ q∞`«"å^Œ∞Å#∞,
135
W@∞ e|~°Öòû#∞ F_çOKå~°∞. ÃãO„@Öò „á⁄q<≥ûãπÖ’ ѨÓiÎ PkèHͺxfl ™êkèOK«QÍ ÉˇOQÍÖò,
Ü«Ú<≥·>ˇ_£ „á⁄q<≥ûãπ, =ÚOÉÏ~Ú, J™êûOÅÖ’ `«y# ã¨OYºÖ’ ã‘@¡#∞ ™êkèOKå~°∞.
48 =∞Ok ã¨Éèí∞ºÅ∞ QÆÅ ã¨fi~å*ò áêsì ˆHO„^Œ âßã¨#ã¨Éèí‰õΩ "≥o¡ *ÏfÜ«∞ áêsìx U~åÊ@∞
KÕ¿ãO^Œ∞‰õΩ ZO.Z.l<åfl <åÜ«∞Hõ`«fiOÖ’x ã¨fi`«O„`«º JÉèíº~°∞úÅ`À KÕ`«∞Å∞ Hõeáê~°∞.
„Ѩ*Ï ã¨=∞㨺Å#∞ f~åÛÅx, ~å[H©Ü«∞ Mˇ·nÅ#∞ q_»∞^ŒÅ KÕÜ«∂Åx, ã≤qÖò,
_çÃѶ<£û ã¨sfiã¨∞Ö#∞ ÉèÏ~°fÜ«∞Hõ~°} KÕÜ«∂Åx "å~°∞ _ç=∂O_£ KÕâß~°∞. „ѨÉèí∞`«fi q^è•<åÅÃÑ·
‰õÄ_® ^•_ç KÕâß~°∞. „ѨÉèí∞`«fi K«~°ºÖ’¡x JO`«~åºxfl ZuÎ K«∂áê~°∞. 1924Ö’ ˆHO„^Œ
âßã¨#ã¨ÉèíÖ’ PiúHõ aÅ∞¡ u~°™ê¯~åxH˜ QÆ∞Ô~·Ok. *ÏfÜ«∞"å^Œ∞Å#∞, ã¨fi`«O„`«º JÉèíº~°∞úÅ#∞
ã¨O`«$Ñ≤Î K≥OkOKÕO^Œ∞‰õΩ 1919 ã¨O㨯~°}Å J=∞Å∞f~°∞#∞ ã¨g∞HΔ̃OKÕO^Œ∞‰õΩ „ѨÉèí∞`«fiO
=ÚnÌ=∂<£ Hõq∞\©x U~åÊ@∞ KÕã≤Ok. „Hõ=∞OQÍ ã¨fi~å[º"å^Œ∞Å =∞^茺 qÉèË^•Å∞
„áê~°OÉèí=∞Ü«∂º~Ú. 1926Ö’ áêsì ÉÏQÍ ^≥|ƒu#flk. Ü«Ú<≥·>ˇ_£ „á⁄q<≥ûãπ, ѨO*ÏÉòÖ’
Ѷ¨∞’~°"≥∞ÿ# Ѷ¨e`åÅ∞ ~åQÍ =∞„^•ã¨∞, ɡOQÍÖò, J™êûOÖ’ ™ê#∞‰õÄŠѶ¨e`åÅ∞ ~åÖË^Œ∞.
z=iQÍ 1930Ö’ ã¨fi~å[º"å^Œ∞Å∞ ZxflHõÅ#∞ |Ç≤Ï+¨¯iOz =∂`«$ã¨Oã¨÷ J~Ú# HÍO„ÔQãπÖ’
KÕiáÈÜ«∂~°∞.
"å=∞ѨHõΔ â◊‰õΩΊѨÙ~ÀQÆu
HÍ~°}ÏÅ∞
ÉèÏ~°`« *ÏfÜ≥∂^Œº=∞ K«i„`«Ö’ ã¨Ç¨Ü«∞ x~åHõ~°} L^Œº=∞O `«~åfiu HÍÅOÖ’
=∞~À =ÚYº „áê^è•#º`« L#fl Ѩi}Ï=∞O KÀ@∞KÕã¨∞‰õΩOk. ÉèÏ~°`« *ÏfÜ«∞ HÍO„ÔQãπÖ’#∂,
|Ü«∞@ qq^èŒ "å=∞ѨHõΔ „QÆ∂ѨÙÅ∞ ѨÙ~ÀQÆu K≥O^Œ_»O „áê~°OaèOKå~Ú. nx Ѷ¨e`«OQÍ
ÉèÏ~°`üÖ’ HÍi‡Hõ=~°æѨ٠ã¨fi`«O„`« PiúHõ =∞iÜ«Ú ~å[H©Ü«∞ ã¨OѶ¨∂Å∞ ѨÙ~ÀQÆq∞OK«_»O
„áê~°OÉèí=∞~ÚOk. "≥Ú^Œ\ ˜QÍ [=Ǩ~üÖÏÖò <≥„Ǩ˙, ã¨∞ÉèÏ+π K«O„^ŒÉ’ãπ ÖÏO\˜ HÍO„ÔQãπ
<åÜ«∞‰õΩÅ`À ã¨Ç¨ H˘O`«=∞Ok ~å_çHõÖò ÉèÏ~°`« *ÏfÜ«∞ "å^Œ∞Å∞ ÉèÏ~°`üÖ’x ~å[H©Ü«∞
=º=Ǩ~åÖ’¡ =∞Ǩ`å‡QÍOnè "≥Y· i Ѩ@¡ ã¨O`«$Ñ≤Î K≥O^ŒÖ^Ë ∞Œ . J#∂ǨϺOQÍ ã¨Ç¨ Ü«∞ x~åHõ~}°
L^Œº=∂xfl LѨãO¨ ǨÏiOK«_O» , Jk "≥Ñ· Ũ¶ ºO HÍ=_»O ™êfi`«O„`«º ™ê^è#Œ Ö’ QÍOkèr „ѨÜ∞« `åflÅ
Ѩ@¡ =∞iO`« JѨ#=∞‡HÍxfl ÃÑOKå~Ú. H˘kÌ=∞Ok HÍO„ÔQãπ<åÜ«∞‰õΩÅ∞ =∂„`«"Õ∞ ã¨Ç¨Ü«∞
x~åHõ~°} L^Œº=∂xfl xe¿ÑÜ«∞_»O Ѩ@¡ |Ç≤Ï~°OQÆOQÍ q=∞i≈Oz#ѨÊ\˜H© KåÖÏ=∞Ok P
x~°‚Ü«∞O Ѩ@¡ ֒֒ѨÖË Jã¨O`«$Ñ≤Î`À LO_çáÈÜ«∂~°∞. XHõ¯™êiQÍ TѨO^Œ∞‰õΩ#fl ã¨Ç¨Ü«∞
x~åHõ~°} L^Œº=∂xfl JѨÊ\˜HõѨÙÊ_»∞ q~°q∞Oz#O^Œ∞‰õΩ HÍO„ÔQãπ‰õΩ |Ü«∞@ L#fl ~å_çHõÖò
*ÏfÜ«∞"å^Œ∞ÅO`å QÍOkèrx q=∞i≈OK«_®xH˜ U=∂„`«O ã¨OHÀzOK«ÖË^Œ∞. D ~å_çHõÖò
*ÏfÜ«∞"å^Œ∞Å∞ ã¨fi~å[º"å^Œ∞Å L^ÕâÌ ßºÅ∞, ÅHΔͺŠѨ@¡ ‰õÄ_® „ѨÉÏè q`«O HÍÖË^∞Œ . JѨÊ\˜H˜
HÍO„ÔQãπ Ô~·`åOQÆ, HÍi‡Hõ q^è•<åÅ#∞ [g∞O^•~°∞¡, ÃÑ@∞ì|_ç^•~°∞Å#∞ „ѨÉèÏq`«O

136
KÕã¨∞ÎO_»_»O`À HÍO„ÔQãπ֒ѨÅ, "≥Å∞ѨŠL#fl ~å_çHõÖò *ÏfÜ«∞"å^Œ∞ÅO`å Jã¨O`«$Ñ≤Î`À
L<åfl~°∞. <åºÜ«∞"≥∞ÿ# Ô~·`åOQÆ, HÍi‡Hõ ã¨=∞㨺ŠѨ@¡ HÍO„ÔQãπ q∞`«"å^Œ "≥·Yi fã¨∞‰õΩ#fl
HÍ~°}OQÍ<Õ ã¨fi`«O„`« Ô~·`åOQÆ =∞iÜ«Ú HÍi‡Hõ ã¨OѶ¨∂Å∞ LxH˜Ö’H˜ =KåÛ~Ú, ѨÙ~ÀQÆu
K≥O^•~Ú.
nxH˜ `À_»∞ PiúHõ ã¨=∂#`åfixfl, J@ì_»∞QÆ∞ =~åæÅ Jaè=$kúx, =~°æáÈ~å\Ïxfl
É’kèOKÕ =∂i¯û["£∞, ™È+¨e["£∞ ã≤^•ÌO`«O Ѩ@¡ PHõi¬OѨ|_Õ Ü«Ú=`« ã¨OYº „Hõ=∞„Hõ=∞OQÍ
ÃÑiyOk. ^èŒx‰õΩʼnõΩ ¿Ñ^ŒÅ‰õΩ =∞^茺 Ç≤ÏO™ê`«‡Hõ áÈ~å@O ÖË^• =~°æ Ü«Ú^ŒÌO [~°QÍÅx
"å~°O^Œ~∂° ÉèÏqOz#ѨÊ\˜H© ™È+¨eã¨∞ì ã¨=∂*Ïxfl ÖË^• Hõhã¨O ™È+¨eã¨∞ì `«~Ç° ¨ ã¨=∂*Ïxfl
U~°ÊiKÕ JOu=∞ ÅHõΔ ºO`À ™êfi`«O„`À^Œº=∞O ™êQÍÅx ÉèÏqOKå~°∞. g@xflO\˜H˜ `À_»∞
™ÈqÜ«∞\ò Ü«¸xÜ«∞<£ xÅHõ_»QÍ ™êkèã¨∞Î#fl ѨÙ~ÀQÆu ‰õÄ_® "åiÖ’ Dq^èŒ"≥∞ÿ# Pâ◊Å#∞
ÃÑOzOk. ^Õâ◊OÖ’x qq^èŒ „áêO`åÖ’¡ ™È+¨eã¨∞ìÅ∞ HÍi‡‰õΩÅ, Ô~·`«∞Å áêsìÅ#∞ U~åÊ@∞
KÕâß~°∞. D áêsìÅ∞ *ÏfÜ≥∂^Œº=∂xH˜ =∞^ŒÌ`«∞QÍ L#flѨÊ\˜H© J^Õ ã¨=∞Ü«∞OÖ’ HÍi‡‰õΩÅ,
Ô~·`«∞Å ~å[H©Ü«∞, PiúHõ _ç=∂O_»¡ÃÑ· „â◊^ŒúÃÑ\ì̃ "åix "åi =~°æѨ~°"≥∞ÿ# _ç=∂O_»¡ P^è•~°OQÍ
ã¨g∞HõiOK«_»O „áê~°OaèOKå~Ú.
z=iQÍ 1929–32 HÍÅOÖ’ „ѨÑO¨ K« "åºÑ¨OÎ QÍ ã¨OÉèqí Oz# =∂O^躌 Ѩiã≤`÷ ∞« Å∞
HÍO„ÔQãπ áêsìÖ’#∂, |Ü«∞\Ï "å=∞ѨHõΔ â◊‰õΩÎÅ ÃÑ~°∞QÆ∞^ŒÅ‰õΩ T`«q∞KåÛ~Ú. =∂O^茺
HÍÅOÖ’ HÍi‡‰õΩÅ∞, Ô~·`«∞ŠѨiã≤÷`«∞Å∞ kQÆ*Ï~°_»O`À "≥∞~°∞ÔQ·# Ѩiã≤÷`«∞Å∞ HõeÊOKåÅx
"å~°∞ _ç=∂O_£ KÕÜ«∞QÍ „ѨÉèí∞`«fiO QÍx, Ѩi„â◊=∞Å Ü«∂[=∂#∞Å∞ QÍx P kâ◊QÍ
PÖ’zOK«ÖË^Œ∞. "åãÎ̈"åxH˜ HõeÊOK«QÆeæ# ã≤÷u ‰õÄ_® ÖË^Œ∞. =∂O^Œº Ѩiã≤÷`«∞Å∞ HÍ~°}OQÍ
ÃÑ@∞ì|_ç^•s ^ÕâßÅ PiúHõ =º=ã¨÷ ã¨OHΔÀÉèíOÖ’ ‰õÄ~°∞‰õΩáÈQÍ ™ÈqÜ«∞\ò Ü«¸xÜ«∞<£
q[Ü«∞=O`«OQÍ "≥Ú^Œ\ ˜ Ô~O_»∞ ѨOK«=~°¬ „Ѩ}ÏoHõÅ∞ ѨÓiÎKÕã¨∞HÀ=_»O =∞iO`« =∞Okx
™È+¨e[O "≥·Ñ¨Ù‰õΩ PHõi¬OK«_®xH˜ ^ÀǨÏ^ŒÑ¨_çOk. nO`À 1930, P `«~åfi`« HÍÅOÖ’
™È+¨eã¨∞ì L^Œº=∞O TѨO^Œ∞‰õΩOk.
HÍO„ÔQãπÖ’ "å=∞ѨHõΔO
ÉèÏ~°`üÖ’ "å=∞ѨHõΔO L=∞‡_ç Ãã·^•ÌOuHõ`«`À ѨxKÕÜ«∞ÖË^Œ∞. ÉèÏ~°`« *ÏfÜ«∞
HÍO„ÔQãπÖ’ ÉèÏQÆOQÍ L#fl ÉèÏ~°`« ™È+¨e+¨μìÖ’¡x XHõ =~°æO HÍO„ÔQãπÖ’<Õ "å=∞ѨHõΔ qÉèÏQÍxfl
U~åÊ@∞ KÕâß~°∞. H˘kÌ=∞OkQÍ<Õ L#fl D "å=∞ѨHõΔ qÉèÏQÍxH˜ [=ǨÏ~üÖÏÖò <≥„Ǩ˙,
ã¨∞ÉèÏ+π K«O„^ŒÉ’ãπ <åÜ«∞Hõ`«fiO =Ç≤ÏOKå~°∞. 1933 "Õ∞Ö’ âßã¨<ÀÅ¡OѶ¨∞# L^Œº=∂xfl
QÍOnèr q~°q∞Oz#ѨÙÊ_»∞ Ü«¸~°Ñπ #∞O_ç ã¨∞ÉèÏ+π K«O„^ŒÉ’ãπ, q~î°ÖòÉèÏ~Ú Ñ¨>ËÖò XHõ
„ѨHõ@# KÕã¨∂Î J`«x <åÜ«∞Hõ`åfixfl `«filã¨∞Î#fl@∞¡ ¿Ñ~˘¯<åfl~°∞. Ãã·^•úOuHõ „Ѩ`åº=∂flÜ«∞OQÍ
<≥„Ǩ˙ qѨ¡=Hõ~° ÉèÏ=#Å∞ *ˇ·à’¡ ~°∂ѨÙk^Œ∞̉õΩ<åfl~Ú. `«~åfif HÍÅOÖ’ ã¨∂÷ÅOQÍ „ѨѨOK«
K«i„`«(1934) J<Õ ¿Ñ~°∞`À „ѨK«∞i`«"≥∞ÿ# PÜ«∞# ‰õÄ`«∞~°∞H˜ ~åã≤# ÖËYÅ∞, 1934–35
137
=∞^茺 HÍÅOÖ’ *ˇ·à’¡ ~åã≤# P`«‡Hõ^äŒÖ’ <≥„Ǩ˙ ~å[H©Ü«∞ ÉèÏ=#Å∞, =∂i¯ûã¨∞ì ™È+¨e[O
ÉèÏ=#Å"≥·Ñ¨Ù áêHΔ̃HõOQÍ PHõi¬`«∞_»=_»O ã¨Ê+ì̈=∞ø`ÀOk. 1933 AÖˇ· #∞O_ç Ѷ≤„|=i 1934
֒Ѩ٠*ˇ·Å∞ "≥Å∞ѨÙÅ L#fl H˘kÌ HÍÅOÖ’ <≥„Ǩ˙ QÍOnèH˜ ~åã≤# ÖËYÖ’¡ PÜ«∞#`À
Ãã·^•úOuHõOQÍ `«#‰õΩ L#fl qÉèË^•Å#∞ ã¨Ê+ì̈O KÕâß~°∞. D ÖËYÅ∞, "庙êÅ#∞ `«~åfiu
HÍÅOÖ’ 'q^Œ~ü WO_çÜ«∂— ¿Ñ~°∞`À „ѨK«∞iOKå~°∞. <≥„Ǩ˙ `«# ÖËYÖ’¡ *ÏfÜ«∞ ÅHΔͺ֒¡
„ѨQÆujÅ ™ê=∂lHõ, PiúHõ HÍ~°º„Hõ=∂Ö#∞ KÕ~åÛeû# J=ã¨~åxfl <˘H˜¯ K≥áêÊ~°∞. HÍO„ÔQãπ
J^茺‰õΔΩ_çQÍ 1929Ö’ P `«~°∞"å`« 1937Ö’ <≥„Ǩ˙ Ѩx KÕã≤#ѨÙÊ_»∞, 1938, 1939ÅÖ’
HÍO„ÔQãπ J^茺‰õΔΩ_çQÍ É’ãπ ѨxKÕã≤#ѨÙÊ_»∞ HÍO„ÔQãπ Ѩxf~°∞Ö’ "å=∞ѨHõΔ "≥·Yi
ㄬuaOaOzOk.
ÉèÏ~°`« ã¨=∂[OÖ’x ¿Ñ^ŒÅ, J@ì_»∞QÆ∞=~åæÅ ã¨=∞㨺Å#∞ Ç≤ÏO™ê`«‡Hõ Ѩ^ŒÌ`«∞Ö’¡
HÍHõ „Hõ=∞„Hõ=∞OQÍ âßã¨#=º=ã¨÷ „Ѩ„H˜Ü∞« Ö’ f~åÛÅ<Õk HÍO„ÔQãπÖ’x "å=∞ѨHΔõ =~°Oæ ÅHõΔ ºO.
J~Ú`Õ HÍO„ÔQãπÖ’ u~ÀQÆ=∞# â◊‰õΩÎÅ PkèѨ`«º"Õ∞ Z‰õΩ¯=QÍ LO_»_»O`À "å=∞ѨHõΔ"å^Œ∞Å∞
`«=∞ ÖHΔͺxfl ѨÓiÎQÍ ™êkèOK«_O» Ö’ qѶŨ =∞Ü«∂º~°∞. HÍO„ÔQãπ#∞ =kÖËã≤ Jxfl J=HÍâßÅ#∞
™ê=∂lHõ u~ÀQÆ=∞#"å^Œ∞ʼnõΩ JѨÊyOKåeû# J=ã¨~°O ÖË^Œx ÉèÏqOz# <≥„Ǩ˙ QÍOnè`À
`≥QÆ`≥OѨÙÅ∞ KÕã¨∞HÀ=_®xH˜ "≥#Hõ_»∞QÆ∞ "Õâß~°∞. QÍOnè =ºuˆ~Hõ`«, PÜ«∞# J#∞Ü«∂Ü«ÚÅ∞
1939Ö’ HÍO„ÔQãπ J^茺HõΔ Ñ¨^Œq #∞O_ç ~år<å=∂ KÕ¿ãO^Œ∞‰õΩ É’ãπÃÑ· XuÎ_ç KÕâß~°∞.
nO`À PÜ«∞# "å=∞ѨHõΔ J#∞Ü«∂Ü«ÚÅ∞ KåÖÏ=∞Ok HÍO„ÔQãπ#∞ =^Œe á¶ê~°fi~ü¤ ÉÏ¡H±
áêsìx ™ê÷Ñ≤OKå~°∞. P q^èŒOQÍ HÍO„ÔQãπ áêsìÖ’ JO`«~°æ`«OQÍ ™È+¨e[O L^Œº=∞O "≥·Ñ¨Ù‰õΩ
Hõ$+≤ KÕ¿ã "å=∞ѨHΔõ áê„`« KåÖÏ Ñ¨iq∞`«"∞≥ áÿ È~ÚOk. UkU"≥∞<ÿ å "å=∞ѨHΔõ "å^Œ∞Å „ѨÜ∞« `åflÅ
HÍ~°}OQÍ<Õ ™êfi`«O„`«ºO =zÛ# `«~°∞"å`« ™È+¨eã¨∞ì `«~°Ç¨ ã¨=∂[ ™ê^èŒ#‰õΩ Hõ@∞ì|_ç
LO\Ï#x HÍO„ÔQãπ JOwHõiOzOk.
[=Ǩ~üÖÏÖò <≥Ç„ ˙
¨
LáÈ^•…`«O : <≥„Ǩ˙ `«# rq`« HÍÅOÖ’ PÜ«∞# <åÜ«∞Hõ`«fiO Ѩ@¡ =ºHÎ̃QÆ`«,
L=∞‡_ç ã¨ÊO^Œ#Å#∞ K«qK«∂âß~°∞. qѨ¡=Hõ~°, ^•i≈xHõ ÉèÏ"åÅ∞ Hõeæ# <≥„Ǩ˙ qÖÏã¨=O`«
=∞x+≤QÍ Jaè=i‚OѨ|_®¤~∞° . PÜ«∞# `«O„_ç „Ñ¨ÉÏè =O, =∞Ǩ`å‡ QÍOnè J#∞‰õÄÅ`« HÍ~°}OQÍ
J#∞HÀ‰õΩO_® *ÏfÜ«∞ <åÜ«∞Hõ`åfixfl á⁄O^•~°∞. ™êfi`«O„`À^Œº=∞ <åÜ«∞‰õΩ_çQÍ, ÉèÏ~°`üÖ’
ã¨O™ê÷Q`Æ « „Ѩ*Ï™êfi=∞º x~å‡`«QÍ, Jxfl JOâßÖ’¡#∂ ÉèÏ~°`ü q^è•# ~°∂ѨH~õ Qΰ Í H˘xÜ«∂_»|_ç#
<≥„Ǩ˙ ÉèÏ~°`« ^ÕâßxH˜ J`«ºkèHõ HÍÅO(1946–1964) „Ѩ^è•#=∞O„uQÍ Ñ¨x KÕâß~°∞.
20= â◊`åÉÌOÖ’ ÉèÏ~°`«^Õâ◊ K«i„`«Ö’ <≥„Ǩ˙ áÈ+≤Oz# =ÚYº"≥∞ÿ# áê„`«
HÍ~°}OQÍ<Õ PÜ«∞<˘Hõ <åÜ«∞‰õΩ_çQÍ, ~å[hu xѨÙ}∞_çQÍ ZkQÍ~°∞. q=∞~°≈Å#∞ ѨH¯õ #ÃÑ_ç`Õ
=∞# ™êfi`«O„`À^Œº=∞OÖ’x „ѨuÉèÏ=O`« <åÜ«∞‰õΩÖ’¡ DÜ«∞<å XHõ~°∞. Pã≤Ü«∂ XHõ â◊HÎ̃QÍ
Z^ŒQÆ_»OÖ’ =ÚYº"≥∞ÿ# áê„`« áÈ+≤OKå~°∞. JO`«~å˚fÜ«∞ ~å[H©Ü«∂Ö’¡ x™êÊH˜ΔHõOQÍ
138
=º=ǨÏiOz# =ºH˜.Î ÉèÏ~°`ü áê~°"¡ ∞≥ O@s „Ѩ*Ï™êfi=∞ºO, ¿ãfiKåÛùÜÚ« `« <åºÜ«∞=º=ã¨,÷ g∞_çÜ∂« ,
~å[H©Ü«∞ ~°Ç≤Ï`«"≥∞ÿ# „ѨÉèí∞`«fi JkèHÍ~° Ü«∞O„`åOQÆO, Ãã·xHõ |ÅQÍÅ∞, Ö∫H˜Hõ"å^ŒO Ѩ@¡
x|^ŒÌ`«, ™ê=∂lHõ <åºÜ«∞O, ã¨=∞ <åºÜ«∞O Jhfl ¿ãfiKåÛù ÉèÏ~°`ü HÀã¨O PÜ«∞# ~°zOz#
q^è•# Ѩ„`«OÖ’ #∞O_ç L^ŒƒùqOz#"Õ.
JO`«~å˚fÜ«∞ ã¨O|O^è•Ö’¡ ÉèÏ~°`ü <≥·uHõOQÍ ã≤ú~°"≥∞ÿ# â◊HÎ̃QÍ LO_®Åx <≥„Ǩ˙
^Œ$_è»OQÍ ÉèÏqOKå~°∞. ÉèÏ~°`ü „Ѩ[Å g∞^Œ, J^Õq^èŒOQÍ "åi ѨiѨHõfi`«, <åQÆiHõ PÖ’K«#Å
Ѩ@¡ ‰õÄ_® qâßfiã¨=ÚOz# <≥„Ǩ˙ ÉèÏ~°`ü „ѨѨOK«OÖ’ =ÚYº"≥∞ÿ# áê„`« áÈ+≤ã¨∞ÎO^Œx
ÉèÏqOKå~°∞. q^ÕâßÖ’¡ PÜ«∞# q^Œº, D â◊`å|ÌOÖ’x "≥Ú^Œ\ ˜ =¸_»∞ ^ŒâßÉÏÌÖ’¡ Ü«¸~ÀÑπÖ’
[iy# ~å[H©Ü∞« L^Œº=∂ŠѨ@¡ „ѨÉÏè q`«O HÍ=_»O`Àáê@∞ K«i„`«#∞ xt`«OQÍ Ñ¨ijeOKÕ
PÜ«∞# ^Œ$+≤ì HÍ~°}OQÍ ¿ãfiKåÛù ÉèÏ~°`ü ã¨fiáêflxfl ™êHÍ~°O KÕÜ«∂ÅO>Ë âß„ãÎ̈,™êOˆHuHõ
Ѩi*Ï˝#O, PiúHõ P^è∞Œ hHõ~}° , Jaè=$kú `«Ñʨ xã¨~x° ÉèÏqOKå~°∞. D JOâßÖ`À „ѨÉÏè q`«"∞≥ #ÿ
<≥„Ǩ˙ J#∞ã¨iOz# q^è•<åÅ „áê=ÚYº`« ZO`À „Ѩã¨∞Î`« ÉèÏ~°`« ^Õâßxfl Ѩije¿ãÎ =∞#‰õΩ
J~°ú=∞ø`ÀOk. =ºH˜ÎQÆ`«OQÍ, „Ѩ*Ï<åÜ«∞‰õΩ_çQÍ PÜ«∞#ÃÑ· =zÛ# q=∞~°≈Å#∞ ‰õÄ_®
P^è•~°OQÍ KÕã¨∞H˘x PÜ«∞#∞fl JOK«<å "ÕÜ«∂e.
™êfi`«O„`À^Œº=∞ <åÜ«∞‰õΩ_»∞QÍ, ÉèÏ~°`« QÆ}`«O„`« =º=ã¨÷‰õΩ x~å‡`«QÍ,
„Ѩ^è•#=∞O„uQÍ, JO`«~å˚fÜ«∞ ~å[hu xѨÙ}∞_çQÍ, QÍOnè `«~åfi`« P ™ê÷~ÚÖ’ ÉèÏ~°`«
„Ѩ[Å =∞#∞ã¨∞Å#∞ K«∂~°Q˘#fl <åÜ«∞‰õΩ_çQÍ PÜ«∞#∞fl JOK«<å "ÕÜ«∂eû# J=ã¨~°O LOk.
™êfi`«O„`À^Œº=∞ <åÜ«∞‰õΩ_çQÍ PÜ«∞# áê„`«ÃÑ· 1954Ö’ PKå~°º „H˜Ñ¨ÖÏx "åºMϺxã¨∂Î
ÉèÏ~°fÜ«ÚÅ =Å㨠PÖ’K«#Å#∞ „ѨuaOaOKÕ@∞ì <≥„Ǩ˙ ™êfi`«O„`À^Œº=∞OÖ’ =ÚYº
<åÜ«∞‰õΩ_çQÍ ZkQÍ~°x ¿Ñ~˘¯<åfl~°∞. ''WOw¡+¨μ ^Œ∞ã¨∞ÎÖ’¡ L#fl ÉèÏ~°fÜ«Ú_»∞—— Jx
"åºMϺxOKå~°∞.
~å[H©Ü∞« ÉèÏ"åÅ∞ : ÉèÏ~°`« ~å*ϺOQÆO, ÉèÏ~°`« ~å[H©Ü«∂ʼnõΩ Ãã·^•úOuHõ`«
ã¨=∞‰õÄiÛ# <≥„Ǩ˙ ¿ã=Å#∞ HÍ^Œ#ÖËO. ÉèÏ~°`üÖ’x aè#fl`«fiOÖ’ UHõ`åfixfl ™êkèOKÕO^Œ∞‰õΩ
Ö∫H˜H"õ å^Œ ã≤^•ÌO`åxfl `≥zÛOk PÜ«∞<Õ. Ö∫H˜Hõ "å^•xfl PÜ«∞# =ÚO^Œ∞‰õΩ fã¨∞‰õΩ~å=_®xH˜
„Ѩ^è•# HÍ~°}O qq^èŒ =∞`åÅ∞, qq^èŒ ÉèÏ+¨Å∞ L#fl ã¨=∂*Ïxfl Hõeæ# ÉèÏ~°`«^Õâ◊O
™ê=∞~°ã¨ºOQÍ, ã¨"≥∞ÿHõºOQÍ LO_®ÅO>Ë =∞`« ã¨Ç¨Ï#O áê\˜OK«_»O`Àáê@∞ ~å[H©Ü«∂Å
#∞O_ç =∞`åxfl "Õ~°∞KÕÜ«∞_»O`À<Õ ™ê^茺O. ÉèÏ~°`« ã¨=∂[OÖ’x Ö∫H˜Hõ ÉèÏ=#‰õΩ =¸ÖÏÅ∞
Ô~O_»∞ JOâßÖ’¡ L<åfl~Ú. ^Õâ◊OÖ’ J`«ºkèHõ =∞Ok „Ѩ[Å∞ Ç≤ÏO^Œ∂ =∞`åxH˜ K≥Ok#
"å~°∞ HÍQÍ, "å~°∞ "Õ∞^èÀѨ~°OQÍ, P^蕺u‡HõѨ~°OQÍ =∞`« ã¨Ç¨Ï<åxfl #=Ú‡`å~°∞, W`«~°
=∞`åÅ#∞ Q“~°q™êÎ~°∞.
ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’ L#fl "≥∞*Ïsì „Ñ¨[Å∞ Ç≤ÏO^Œ∞=ÙÅ∞ HÍ#@¡~Ú`Õ ÉèÏ~°`«^Õâ◊O
Ö∫H˜Hõ^Õâ◊OQÍ LO_ÕkHÍ^Œ∞. nxfl <˘H˜¯K≥ѨÊ_®xH˜ |^Œ∞Å∞ <≥„Ǩ˙ Ç≤ÏO^Œ∂ PkèHͺxfl
139
ã‘fiÜ«∞~°HõΔ}ã≤÷uÖ’ LOKå~°∞. "≥∞*Ïsì „Ñ¨[Å∞ Ö∫H˜Hõ"å^Œ∞Åx "≥∞ÿ<åsìÅ∞ ã¨iìѶ≤ˆH\ò WKÕÛÖÏ
ÉèÏ~°`« Ö∫H˜H"õ å^•xfl ~°∂á⁄OkOKå~°∞. nx Ѷe¨ `«OQÍ Ç≤ÏO^Œ∂=∞`«ã∞¨ Å÷ ∞ `«=∞ =∞`«Ñ~¨ "° ∞≥ #ÿ ,
™êO㨯 $uHõ QÆ∞iÎOѨÙ#∞ Kå@∞HÀ=_»OÖ’ "≥#∞Hõ_»∞QÆ∞"Õâß~°∞.
ÉèÏëê „áêuѨkHõ# ~å„ëêìÅ#∞ ѨÙ#~°fi=º=ã‘H÷ iõ OKåÅx =∞Oz L^ÕâÌ O◊ `À<Õ <≥„Ǩ˙
`«ÅOz#ѨÊ\˜H© ^Õâ◊ ã¨"≥∞ÿHõº`«‰õΩ ÉèíOQÆO HõeæOKÕÖÏ „Ѩã¨∞Î`« „áêOfÜ«∞ „áêO`åÅ _ç=∂O_»¡‰õΩ
c[O "Õã#≤ @¡~ÚOk. „Ѩ*Ï™êfi=∞º ã¨Oã¨Å÷ #∞, ™êO„Ѩ^•Ü«∂Å#∞ <≥ÅH˘eÊ# PÜ«∞# áêsìÖ’
Ô~O_À`«~°O <åÜ«∞Hõ`åfixfl `«Ü«∂~°∞KÕÜ«∞ÖË^Œ∞. HÍO„ÔQãπ áêsìx tHõΔ} á⁄Ok# HÍ~°ºHõ~°ÎÅ∞
QÆÅ áêsìQÍ ‰õÄ_® ~°∂á⁄OkOK«_»OÖ’ „â◊^ŒÌ K«∂ѨÖË^Œ∞. ™êfi`«O„`À^Œº=∞HÍÅOÖ’ HÍO„ÔQãπ
áêsìÖ’ L#fl x|^Œú`«, ã¨∂ÊùiÎ J^Õq^èŒOQÍ H˘#™êQÆ∞`«∞O^Œx PÜ«∞# ÉèÏqOKå~°∞. J~Ú`Õ
™êfi`«O„`À^Œº=∞HÍÅOÖ’ áêsì‰õΩO_Õ ÖHΔͺÅ∞, L^ÕúâߺÅ∞ JkèHÍ~°OÖ’H˜ =zÛ# `«~°∞"å`«
áêsì‰õΩO_Õ ÅHΔͺÅ∞, L^Õúâߺ֒¡ YzÛ`«OQÍ `Õ_® LO@∞Ok.
PiúHõ ÉèÏ"åÅ∞ : „Ѩã¨∞Î`«O <≥„Ǩ˙ PiúHõ q^è•<åÅ#∞ q=∞i≈OK«_»O JÅ"å@∞QÍ
=∂iOk. PÜ«∞# ÉèÏ~°`« PiúHõ =º=ã¨÷Ö’ „ѨÉèí∞`«fi ~°OQÍxfl L#fl`«™ê÷#OÖ’ xeáê~°∞.
ÉèÏ~°`« PiúHõ =º=ã¨÷#∞ ѨtÛ=∞ ^ÕâßÅ =∂Ô~¯\ò PiúHõ =º=ã¨÷Å`À J#∞ã¨O^è•#O KÕÜ«∞ÖË^Œx
„Ѩã¨∞Î`«O PÜ«∞#ÃÑ· q=∞~°≈Å∞ =ã¨∞Î<åfl~Ú. J~Ú`Õ n~°…HÍeHõ ÃÑ@∞ì|_»∞Å∞, n~°…HÍeHõ
ÅHΔͺÅ∞ ™êkèOKÕO^Œ∞‰õΩ J=ã¨~°"≥∞ÿ# =∞øoHõã¨^Œ∞áêÜ«∂Ö’¡ ÃÑ@∞ì|_»∞Å∞ ÃÑ>ËìO^Œ∞‰õΩ ÉèÏ~°`«
„Ѩ~Ú"Õ\ò ~°OQÆO =^ŒÌ `«y#xfl x^èŒ∞Å∞ ÖË=Ù. =∞s =ÚYºOQÍ 1947 #∞O_ç 1955 =∞^茺
HÍÅOÖ’ =∞øoHõã^¨ ∞Œ áêÜ«∂Å Jaè=$kúÖ’ ÉèÏQÆ"∞≥ #ÿ ѨtÛ=∞^ÕâßÅ â◊‰Ωõ ÅÎ #∞ fã¨∞HÀKÕÛO^Œ∞‰õΩ
<≥„Ǩ˙ ÃÑ^ŒÌ Z`«∞Î# KÕã≤# „Ѩܫ∞`åflʼnõΩ ãÔ̈~·# ã¨ÊO^Œ# ~åÖË^Œ∞. D HÍ~°}OQÍ<Õ ÉèÏ~°`«
PiúHõ =º=ã¨÷ „áê^èŒq∞Hõ ~°OQÍʼnõΩ J=ã¨~°"≥∞ÿ# x^èŒ∞Å#∞ ¿ãHõiOK«_»O, =∞o¡OKÕ ÉÏ^茺`«#∞
„ѨÉ∞íè `åfixH˜, „ѨÉ∞íè `«fi ~°OQÍxH˜ JѨÊyOKå~°∞. JѨÊ\˜ Ѩiã≤`÷ ∞« ʼnõΩ J#∞QÆ∞}OQÍ x~°Ü
‚ ∂« Å∞
fã¨∞‰õΩ#fl PÜ«∞# 80= ^ŒâH◊ Oõ Ö’#∂ rqOz LO>Ë J"Õ q^è•<åÅ#∞ H˘#™êyOz LO_Õ"å~å
J<Õk „Ѩâfl◊ . PÜ«∞# `«ÑÙ¨ ÊÅ∞ U=Ú#flѨÊ\˜H,© ^ÕjÜ«∞OQÍ#∞, JO`«~å˚fÜ«∞OQÍ#∞ =∂~°∞`«∞#fl
Ѩiã≤÷`«∞ŠѨ@¡ PÜ«∞# *ÏQÆ∞~°∂Hõ`«`À =º=ǨÏiOKå~°∞. PÜ«∞# WOHÍ rqOz LO>Ë
PiúHõ ã¨smHõ~°}, P^èŒ∞hHõ~°}Ö’#∂ K«∞~°∞QÍæ áêÖÁæ<Õ"åˆ~=∂, Z=iH˜ `≥Å∞ã¨∞?
JO`«~å˚fÜ«∞ ÉèÏ"åÅ∞ : JO`«~å˚fÜ«∞ xѨÙ}∞_çQÍ, q^ÕâßOQÆ =∞O„uQÍ PÜ«∞#
KÕѨ\ ˜ì# Jb<À^Œº=∞O, „Ѩã¨∞Î`« ^•x „áê^è•#º`«ÃÑ· „Ѩâ◊flÅ∞ L`«Ê#fl=∞ø`«∞<åfl~Ú. ã¨Éèíº
^ÕâßÅ∞ =ÚYºOQÍ ÉèÏ~°`ü „ѨÜ∂≥ [<åÅ#∞ ~°HOΔ˜ K«_O» `À Jb<À^Œº=∞O JO`« ã¨=∞~°=ú O`«OQÍ
Ѩx KÕÜ«∞ÖË^Œ<Õk "åãÎ̈=O. <≥„Ǩ˙ D L^Œº=∂xfl KÕѨ\ÏìxH˜ Ô~O_»∞ HÍ~°}ÏÅ∞<åfl~Ú.
"≥Ú^Œ\ Q˜ Í 'Jb#O—‰õΩ, 'Jb<À^Œº=∞O—Ö’ ÉèÏQÆOQÍ LO_»\ÏxH˜ =∞^躌 `Õ_®#∞ ã¨Ê+¨Oì KÕâß~°∞.
ÉèÏ~°`« q^ÕâßOQÆ q^è•<åxH˜ Jb#O =∂~°æ^Œ~°≈Hõ ã¨∂„`«OQÍ LO@∞O^Œx PÜ«∞# #=∂‡~°∞.
`«^•fi~å |Ü«∞\˜ „ѨÉÏè "åʼnõΩ ÖÁOQƉΩõ O_® ÉèÏ~°`ü `«# ã¨fiÜ«∞O „ѨÜ∂≥ [<åʼnõΩ J#∞QÆ∞}OQÍ
x~°‚Ü«∂Å∞ fã¨∞HÀQÆÅ^Œx ÉèÏqOKå~°∞. L^Œº=∞OÖ’ ÉèÏQÆOQÍ LO_»_»@=∞O>Ë P ^ÕâßÅxfl
140
Hõeã≤ =∞~°ÖÏ XHõ ‰õÄ@q∞QÍ LO_»@"Õ∞#x PÜ«∞# ¿Ñ~˘¯<åfl~°∞. J~Ú`Õ L^Œº=∞OÖ’
ÉèÏQÆOQÍ LO>Ë ã¨Éºíè ^ÕâßÅ =∞^躌 „ѨÜ∂≥ [<åÅ#∞ <≥~"° ~Õ `° åÜ«∞x, JO`«~å˚fÜ«∞ =º=Ǩ~åÖ’¡
`«=∞ „ѨÉÏè =O ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞O^Œx "åkOz# Hõ$+¨g‚ ∞#<£ Jb<À^Œº=∞OÖ’ ÉèÏ~°`ü KÕ~ˆ ÖÏ <≥„Ǩ˙#∞
XÑ≤ÊOKå~°∞.
Jb<À^Œº=∞O Ñ≤_"ç å^Œ=∞x PÜ«∞# #=∞‡ÖË^∞Œ . ÉèÏ~°`« q^ÕâßOQÆ, Éè„í ^Œ`« q^è•<åʼnõΩ
Jb<À^Œº=∞O =∂~°æ^Œ~°≈Hõ ã¨∂„`«=∞x PÜ«∞# YzÛ`«OQÍ #=∂‡~°∞. HÍj‡~ü ã¨=∞㨺ÃÑ·
SHõº~å[ºã¨q∞u =^ŒÌ‰õΩ "≥o¡# <ÕѨ^茺OÖ’ JO`«~å˚fÜ«∞ K«\ÏìÅ∞, XѨÊO^•Å∞ Ѩ@¡ PÜ«∞#
#=∞‡HÍxfl, ÉèÏ=#Å#∞ YzÛ`«OQÍ `«Ñ¨ÙÊѨ\ÏìeûO^Õ. <≥·uHõ`«, „Ѩu+¨ì Ѩ@¡ PÜ«∞#‰õΩ#fl
#=∞‡HõO JO`«~å˚fÜ«∞ ã¨O|O^è•Ö’¡ „ѨuÉèÏ=O`«"∞≥ #ÿ ã¨∂„`åÅ∞QÍ LѨÜ∂≥ QÆÑ_¨ ®¤~Ú. 1962
z=i <å\˜H˜ K≥·<å`À Ü«Ú^ŒÌO `«~åfi`« =∂„`«"Õ∞ D "åãÎ̈"åxfl PÜ«∞# „QÆÇ≤ÏOK«QÆeQÍ~°∞,
J~Ú`Õ JѨÊ\˜ˆH KåÖÏ PÅ㨺=∞~ÚOk. `˘O^Œ~°áê@∞ =ÖË¡ ^Õâ◊ qÉèí[# [iyO^ŒO@∂
=Å¡ÉèÏÜü∞ Ѩ>ËÖò`À HõeÑ≤ PÜ«∞#∞fl ‰õÄ_® P~ÀÑ≤ã¨∂Î =∞øÖÏ<å J*Ï^£ "庙êÖ’¡ ~åâß~°∞.
J~Ú`Õ WѨÊ\˜ Ѩiã≤÷`«∞Å#∞ ^Œ$+≤ìÖ’ ÃÑ@∞ì‰õΩO>Ë qÉèí[# [~°QÆ_»"Õ∞ =∞Ozk. qÉèí[#
[~°QƉõΩO>Ë „Ѩã¨∞Î`«O ÉèÏ~°`ü Z^Œ∞~˘¯O@∞#fl „áêOfÜ«∞ qÉèí[#Å ã¨=∞㨺ŠHõ<åfl WOHÍ
Z‰õΩ¯= Z^Œ∞~À¯"åeû =KÕÛk.
<≥„Ǩ˙ÃÑ· JOK«<å : <≥„Ǩ˙ „Ѩ[Å∞ „¿Ñq∞OKÕ <åÜ«∞‰õΩ_»∞. J~Ú`Õ PÜ«∞#
=ºH˜QÎ `Æ « rq`åxfl „Ѩ*Ï rq`«O`À áÈeÛK«∂¿ãÎ PÜ«∞# „Ѩ[Å HÀã¨O, „Ѩ[Å∞ HÀ~°∞‰õΩ#fl@∞¡QÍ
ÉèÏ~°`« ^Õâ◊ Jaè=$kú HÀã¨O KåÖÏ Hõ$+≤ KÕâß~°∞ HÍh PÜ«∞# „Ѩ[Å =∞x+≤ =∂„`«O HÍ^Œ∞.
=ºHÎ̃QÆ`«OQÍ PÜ«∞# qÖÏã¨=O`«"≥∞ÿ#, QÍ¡=∞~°ãπ, „Ѩ~Ú"Õ\ò =ºHÎ̃. <≥„Ǩ˙ Hõ<åfl QÍOnè,
Ѩ>ËÖò, JOÉË^Œ¯~ü JkèHõOQÍ ÉèÏ~°`« „Ѩ[Å`À =∞"Õ∞Hõ=∞Ü«∂º~°∞. "≥·Ñ¶¨ÖϺÅ#∞ ѨHõ¯# ÃÑ_ç`Õ
¿ãfiKåÛùÜ«Ú`« ÉèÏ~°`ü ~°∂ѨHõ~°ÎÖ’¡ <≥„Ǩ˙ Ju=ÚYº"≥∞ÿ#=ºHÎ̃QÍ q∞yeáÈÜ«∂~°∞.
ã¨∞ÉèÏ+π K«O„^ŒÉ’ãπ
rq`«O =∞iÜ«Ú ÉèÏ"åÅ∞
1897Ö’ [x‡Oz# ã¨∞ÉèÏ+π K«O„^ŒÉ’ãπ ɡOQÍÖò "Õ∞^èÀ=~°,æ ™êO㨯 $uHõ "å^Œ∞ÅKÕ
KåÖÏ „ѨÉèÏq`«∞_»Ü«∂º~°∞. áê~î°âßÅ, HõàÏâßÅ ™ê÷~ÚÖ’ PÜ«∞# ˆH=ÅO =∂#=`å"åk,
ã¨OѶ¨∞ ã¨O㨯~°Î, P `«~åfif ~å[H©Ü«∞ HÍ~°ºHõ~°Î. HõÅHõ`åÎ qâ◊fiq^•ºÅÜ«∞O #∞O_ç _ç„w Ѩ\Ïì
á⁄Ok#ѨÙÊ_»∞, ˆHO„a_£˚Ö’ `«`«Î fiâß„ã¨ÎO K«kq#ѨÙÊ_»∞, WO_çÜ«∞<£ ã≤qÖò ã¨sfiã¨∞‰õΩ
ZOÑ≤Hõ~Ú#ѨÙÊ_»∞ `«# Éèíq+¨º`«∞Î HÍ~åºK«~°} Ѩ@¡ PÜ«∞#‰õΩ Z@∞=O\˜ ã¨O^ÕǨÅ∂ ÖË=Ù.
`«~åfif HÍÅOÖ’ ˆH=ÅO „ѨÉèí∞`«fi L^ÀºQÆ ¿ã=ˆH Ѩiq∞`«O HÍÖËHõ WO_çÜ«∞<£ ã≤qÖò
ã¨sfiã¨∞‰õΩ ~år<å=∂ KÕâß~°∞.
Ç≤ÏO^Œ∂–=Úã‘¡O SHõº`«ÃÑ·<Õ ÉèÏ~°`« ™êfi`«O„`À^Œº=∞O P^è•~°Ñ¨_ç LO^Œ<Õ
`«ÅOѨÙ`À<Õ É’ãπ ã¨Ç¨Ü«∞ x~åHõ~°} L^Œº=∞OÖ’, dÖÏѨ`ü L^Œº=∞OÖ’ z`«Î~°O[<£^•ãπ#∞
141
`«# ~å[H©Ü«∞QÆ∞~°∞=ÙQÍ JOwHõiOKå~°∞. |~å‡Ö’x *ˇ·Å∞ rq`«O PÜ«∞#∞fl J#∞K«~°∞_ç
#∞O_ç <åÜ«∞‰õΩx ã≤÷uH˜ KÕiÛOk. [=ǨÏ~üÖÏÖò <≥„Ǩ˙`À Hõeã≤ =Åã¨áêÅ# =ºuˆ~Hõ
*ÏfÜ«∞"å^Œ∞Ö’¡ #∞O_ç "å=∞ѨHõΔ ÉèÏ"åÅ∞ Hõeæ# Ü«Ú=`«#∞ ã¨OѶ¨∞\˜`«Ñ¨iKå~°∞. *ˇ·à◊¡‰õΩ
"≥o¡# Jxfl ã¨O^Œ~åƒùÖ’¡#∂ P =∞^茺 HÍÅOÖ’ q^•ºiú, Ü«Ú=[#, HÍi‡Hõ L^Œº=∂Ö’¡
H©ÅHõáê„`« áÈ+≤OKå~°∞. ÉèÏ~°`ü `«Ñʨ xã¨iQÍ 'ã¨fi`«O„`« ã¨=∂Yº QÆ}`«O„`«O—QÍ L^Œƒqù OKåÅx
PÜ«∞# HÀ~°∞‰õΩ<åfl~°∞. '~å[H©Ü∞« „Ѩ*Ï™êfi=∞º"å^Œ∞Å, ™ê=∂lHõ ã¨<å`«#"å^Œ∞Å q∞„â◊=∞O—QÍ
=∂~°=^ŒÌx PÜ«∞# ÉèÏ~°`« *ÏfÜ«∞"å^Œ∞Å#∞ ÃÇÏK«ÛiOKå~°∞.
1928Ö’ HõÅHõ`åÎÖ’ [iy# HÍO„ÔQãπ ã¨=∂"Õâ◊OÖ’ ã¨∞ÉèÏ+π =∂\Ï¡_»∞`«∂ ÉèÏ~°`«
*ÏfÜ«∞"å^Œ∞Å ÅHõΔ ºO ã¨fiÜ«∞O„ѨuѨuÎ H͉õΩO_® ã¨OѨÓ~°‚ ã¨fi~å[ºOQÍ LO_®Åx _ç=∂O_£
KÕâß~°∞. P q^èŒOQÍ `«# ã¨Ç¨ÏK«~°∞Å Hõ<åfl XHõ J_»∞QÆ∞ =ÚO^Œ∞#fl@∞¡ x~°∂Ñ≤OK«∞‰õΩ<åfl~°∞.
PÜ«∞# Ѩ^Õ Ñ¨^Õ =∞Ç≤Ïà◊Å∞, J}˜z"Õ`« =~åæÅ∞, „âßq∞Hõ =~°Oæ ǨωõΩ¯Å QÆ∞iOz =∂\Ï¡_"Õ å~°∞.
âßã¨<ÀÅ¡OѶ∞¨ # L^Œº=∞O „áê~°OaèOz#ѨÙÊ_»∞ ã¨∞ÉèÏ+π *ˇà· ’¡ L<åfl~°∞. *ˇà· ’¡ LO_»QÍ<Õ 1932Ö’
PÜ«∞# HõÅHõ`åÎ "Õ∞Ü«∞~üQÍ ZxflHõÜ∂« º~°∞. Hõ~åp HÍO„ÔQãπ ã¨=∂"ÕâßÖ’¡#∂, JO`«‰Ωõ =ÚO^Œ∞
U_®k [iy# #=["å<£ ÉèÏ~°`ü ã¨Éèí Ô~O_À ã¨=∂"Õâ◊OÖ’#∂ ÉèÏ~°`« Ѩiã≤÷`«∞ʼnõΩ `«QÆæ
H˘`«Î ™È+¨e[O J=ã¨~åxfl ¿Ñ~˘¯<åfl~°∞. 1933Ö’ PÜ«∞# q_»∞^ŒÅ~Ú# `«~∞° "å`« Ü«¸~°Ñ‰π Ωõ
"≥o¡áÈÜ«∂~°∞. |Å=O`«OQÍ PÜ«∞# ^Õâ◊O #∞O_ç "≥o¡áÈ~Ú# rq`« HÍÅOÖ’ Z‰õΩ¯=
ÉèÏQÆO ÉèÏ~°`« ™êfi`«O„`åºxH˜ J<åkèHÍ~° ~åÜ«∞ÉÏiQÍ Ñ¨xKÕâß~°∞. D HÍÅOÖ’ PÜ«∞#
<åÜ«∞‰õΩ_ç ™ê÷~Ú #∞O_ç ~å[hu xѨÙ}∞_»∞ ™ê÷~ÚH˜ ZkQÍ~°∞. P<å~ÀQƺO`À L#flѨÊ\˜H©
ÉèÏ~°`« ã¨O^Õâßxfl „ѨKå~°O KÕ¿ãO^Œ∞‰õΩ xifi~å=∞OQÍ PÜ«∞# Ü«¸~°Ñπ, L`«Î~° P„Ѷ≤HÍ
JO`å „Ñ¨Ü«∂}˜OKå~°∞.
ÉèÏ~°`« *ÏfÜ«∞ HÍO„ÔQãπ J^茺‰õΔΩ_çQÍ ã¨fi^ÕâßxH˜ uiy =zÛ# ã¨∞ÉèÏ+π
„ѨѨOK«"åºÑÎ̈OQÍ L#fl „a\©+π ™ê„=∂[º"å^ŒO |ÅO, |ÅÇ‘Ï#`«Å#∞ ѨÓiÎQÍ J^茺ܫ∞#O
KÕâß~°∞. ¿ãfiKåÛùÜ«Ú`« ÉèÏ~°`ü J#∞ã¨iOKåeû# ™ê=∂lHõ,PiúHõ q^è•<åxfl ‰õÄ_®
~°∂á⁄OkOKå~°∞. "≥Ú^Œ\ ˜™êi J^茺‰õΔΩ_çQÍ `«# HÍŠѨiq∞u =Úy¿ã z=i ~ÀAÖ’¡
1935 K«@ìOÖ’ ã¨=∂Yº q^è•#OÃÑ· ~årÖËx `«# =ºuˆ~Hõ`«, ™È+¨e[OHÀã¨O „Ѩ}ÏoHõ,
áêsìÖ’ JO`«~`æ° « „Ѩ*Ï™êfi=∂ºxH˜ ã¨O|OkèOz# JOâßÖ’¡ HÍO„ÔQãπÖ’x QÍO^èÜ Õ ∞« "å^Œ∞Å`À
PÜ«∞#‰õΩ qÉèË^•Å∞ =∞iO`« ÃÑiQÍ~Ú. 1939Ö’ QÍOkèr `«# <åq∞xQÍ HÍO„ÔQãπ áêsì
J^茺HõΔ Ñ¨^ŒqH˜ ZOÑ≤Hõ KÕã≤# Ѩ\Ïìaè ã‘`å~å=∞Ü«∞º#∞ ã¨∞ÉèÏ+π F_çOKå~°∞. =∞Ǩ`å‡ QÍOnè
`«#‰õΩ ã¨Ç¨ÏHõiOK«HõáÈ=_»O`À H˘xfl <≥ÅÅ `«~åfi`« áêsì J^茺HõΔ Ñ¨^ŒqH˜ ~år<å=∂
KÕâß~°∞. `å<≥^Œ∞~˘¯#fl ~å[H©Ü«∞ ã¨OHΔÀÉèí HÍÅ=∞O`«\ ˜Ö’#∂ `«# ™È^Œ~°∞_»∞ â◊~°`ü K«O„^Œ
É’ãπ, „Ѩ=ÚY Hõq ~°gO„^èŒ<å^è£ ~îåQÆ∂~ü #∞O_ç QÆ\ ì̃ =∞^ŒÌ`«∞ á⁄O^•~°∞. ã¨∞ÉèÏ+π#∞ '^Õâò
<åÜ«∞H±—QÍ Jaè=i‚Oz# ~°gO„^Œ<å^è£ ~îåQÆ∂~ü `å`å¯eHõ Ѩ~å[Ü«∞O âßâ◊fi`« q[Ü«∞OQÍ
=∂~°QÆÅ^Œ<Õ qâßfi™êxfl "≥e|∞KåÛ~°∞.
142
SZ<£Z`À ã¨O|O^è•Å∞
1940 AÖˇ· Ô~O_À `Õn# ã¨∞ÉèÏ+π#∞ 11= ™êi JÔ~ãπì KÕâß~°∞. Ѩk ~ÀAÅ
áê@∞ P=∞~°} x~åǨ~°nHõΔ KÕã≤# `«~åfi`« PÜ«∞#∞fl _çÃãO|~ü S^À `Õn# WO\˜H˜
ѨOÑ≤OKå~°∞. PÜ«∞# Ѩ@¡ „ѨÉèí∞`«fiO ' Ñ≤e¡ =∞iÜ«Ú ZÅ∞Hõ q^è•<åxfl— ~°∂á⁄OkOz
PÜ«∞# J<å~ÀQƺO #∞O_ç HÀÅ∞HÀQÍ<Õ uiy *ˇ·Ö’¡ ÃÑ\ÏìÅ#∞‰õΩOk. 1941 [#=i 16=
`Õn ~å„u `«Ñ≤ÊOK«∞HÀ=_®xH˜ ã¨∞ÉèÏ+π „Ѩ}ÏoHõ "Õã¨∞‰õΩ<åfl~°∞. HõÅHõ`åÎÖ’x Ze˚<£ ~À_£Ö’
QÆÅ `«# WO\˜ #∞O_ç `«# "Õ∞#Å∞¡_»∞ ã≤ã≤~ü`À Hõeã≤ cǨ~üÖ’x Q˘"≥∂ÇπωõΩ "≥o¡ JHõ¯_»
#∞O_ç ÃÑëê=~ü‰õΩ KÕ~°∞‰õΩ<åfl~°∞. z=~°‰õΩ PÜ«∞# [~°‡h KÕ~°∞‰õΩ<åfl~°∞. Ü«Ú^ŒúMˇ·nÅ∞QÍ
L#fl „a\©+π Ãã·#ºOÖ’x ÉèÏ~°fÜ«∞ Ãã·x‰õΩÅ#∞ Hõe¿ã ÅHõΔ ºO`À PÜ«∞# Ü«¸~°Ñπ "≥àÏ¡~°∞.
™ê„=∂[º"å^Œ =ºuˆ~Hõ áÈ~å@O z=i ^Œâ◊Ö’ ÉèÏ~°`« Ãã·x‰õΩÅ∞ „a\©+π#∞ ZkiOK«_»O
KåÖÏ H©ÅHõ=∞<Õ #=∞‡HõOÖ’ KåÖÏ ~ÀAÅ #∞O_ç PÜ«∞# L<åfl~°∞. ^ÕâO◊ Ö’ ã¨=∞~°Ü∂≥ ^è∞Œ Å∞
JÇ≤ÏO™ê =∂~°Oæ Ö’ KÕã∞¨ #Î fl PO^Àà◊#‰õΩ =∞^Œ`Ì ∞« QÍ L`«~Î ° ѨtÛ=∞ „áêO`åÅ #∞O_ç PÜ«Ú^èŒ
áÈ~å@O ™êyOKåÅx PÜ«∞# "Õã¨∞‰õΩ#fl „Ѩ}ÏoHõÅ∞ ™ÈqÜ«∞\ò Ü«¸xÜ«∞<£ÃÑ· [~°‡h
^ŒO_»Ü«∂„`«`À h~°∞QÍiáÈÜ«∂~Ú. nO`À PÜ«∞# Ü«¸~°Ñπ#∞ =^Œe 90 ~ÀAÅ áê@∞
ã¨Éò"≥∞Ô~·<£Ö’ „Ѩܫ∂}˜Oz PˆQflÜ«∂ã≤Ü«∂ KÕ~°∞‰õΩ<åfl~°∞.
ã¨∞„Ñ‘O Hõ=∂O_»~üQÍ <Õ`år WO_çÜ«∞<£ <Õ+¨#Öò Ps‡(SZ<£Z) <åÜ«∞Hõ`«fiO
KÕÑ\¨ Ïì~∞° . PˆQflã≤Ü∂« Ö’ x=ã≤ã∞¨ #Î fl ^•^•Ñ¨Ù 10 ÅHõÅΔ =∞Ok ÉèÏ~°`« „Ѩ[Å∞ ''ѨÓiÎ ã¨g∞Hõ~}° ——
JO@∂ PÜ«∞xzÛ# Ñ≤Å∞ѨىõΩ ã¨ÊOkOKå~°∞. PÜ«∞# Ãã·#ºOÖ’ ѨO*Ïc, =Úã‘¡"£∞, ã≤Mò,
Ѩ~îå<£ =$uÎѨ~°"≥∞ÿ# Ãã·x‰õΩÅ∞ `«q∞à◊, =∞ÅÜ«∂m ~°|ƒ~°∞ `À@Å HÍi‡‰õΩÅ`À Éèí∞[O
Éèí∞[O HõeÑ≤ áÈ~å_®~°∞. P*Ï^£ Ç≤ÏO^£ L^Œº=∞O ^•fi~å <Õ`år Ç≤ÏO^Œ∂–=Úã‘¡"£∞ SHõº`«
ZÖÏ ™êkèOK«=KÀÛ, „Ѩ*Ï =º=Ǩ~åÖ’¡ =∞Ç≤Ïà◊ʼnõΩ <åºÜ«∞"≥∞ÿ# áê„`« ZÖÏ W=fi=KÀÛ
K«∂Ñ≤OKå~°∞. ã≤OQÆÑÓ¨ ~üÖ’ PÜ«∞# ¿ãfiKåÛÜ«Ú`« ÉèÏ~°`ü „áê^èqŒ ∞Hõ „ѨÉ∞íè `åfixfl „ѨH\õ O˜ Kå~°∞.
'Kè«Ö’ _èçb¡— x<å^ŒO`À SZ<£Z WO_À–|~å‡ ã¨iǨ^Œ∞ÌÅ#∞ ^•\˜Ok. J~Ú`Õ _èçb¡ Ü«∂„`«‰õΩ
WOá¶êÖò =^ŒÌ P@OHõO U~°Ê_çOk. nO`À <Õ`år `«Ñʨ xã¨~~° Ú `«# Ãã#· ºO`À Hõeã≤ =∞ÅÜ«∂‰õΩ
HÍe#_»Hõ# "≥àÏ¡~°∞. ''_èçb¡H˜ ~°Ç¨Ï^•~°∞Å∞ KåÖÏ L<åfl~Ú—— Jx PÜ«∞# ~åâß~°∞. ''_èçb¡
WOHÍ `«=∞ ÅHõΔ ºOQÍ q∞yeLOk—— Jx „ѨHõ\ ˜OKå~°∞.
<Õ`årÃÑ· JOK«<å : 1945 K«eHÍÅOÖ’ <Õ`år Ãã·x‰õΩÅ#∞ _èçb¡Ö’x Z„~°HÀ@‰õΩ
fã¨∞H˘KåÛ~°∞. "åiÖ’x H˘O^Œi JkèHÍ~°∞ÅÃÑ· qKå~°}, SZ<£Z ã¨∂ÊùiÎ „Ѩu ÉèÏ~°fÜ«Ú_ç
WO\˜x KÕ~°∞‰õΩOk. ''^Õâ◊ "≥Ú`«ÎO L`ÕÎ[O á⁄OkOk—— Jx QÍOnè ¿Ñ~˘¯<åfl~°∞. „a\©+π
Ãã·#ºOÖ’ L#fl ÉèÏ~°`« Ãã·x‰õΩÅ∞ Ãã·`«O H˘`«Î ~å[H©Ü«∞ K≥·`«<åºxfl `≥K«∞ÛH˘x ™êfi`«O„`«ºO
QÆ∞iOz PÖ’zOK«_O» „áê~°OaèOKå~°∞. =∞ǨÏ`å‡ ''=∞# *Ïu Ñ≤`—« — Jx <Õ`år H˘xÜ«∂_»QÍ
<Õ`år ''^Õâ◊Éèí‰õΩÎÖ’¡ ~å‰õΩ=∂~°∞_»∞—— Jx QÍOnè ¿Ñ~˘¯<åfl~°∞. ''`åºQÍÅ∞, ÉÏ^èŒÅ∞ ^•fi~å
143
U=fi~°∂ HÀÖÁÊÜÕ∞^Õg∞ ÖË^Œ∞—— Jx <Õ`år #=∂‡~°∞. D Éèí∂q∞‡ÃÑ· Z=Ô~·<å U"≥∞ÿ<å HÀÖÁÊ`Õ
J`«x ¿Ñ~°∞ K«i„`«Ö’ z~°HÍÅO QÆ∞~°∞ÎO_ÕÖÏ á⁄O^Õk JO`«Hõ<åfl Z‰õΩ¯=QÍ LO@∞Ok.
<Õ`år Éè∫uHõOQÍ ÖËHõáÈ~Ú#ѨÊ\˜H© ÉèÏ~°fÜ«ÚŠǨÏ$^ŒÜ«∂Ö’¡ =∂„`«O PÜ«∞#‰õΩ =∞~°}O
ÖË^Œ∞.
HÍO„QÔ ãπ ™È+¨e[O
HÍO„ÔQãπ "≥Å∞ѨŠ™È+¨eã¨∞ì â◊‰õΩÎÅ∞ ÃÑiy PKå~°º #ˆ~O„^Œ ^Õ"£, *ˇ· „ѨHÍâò
<å~åÜ«∞}ü <åÜ«∞Hõ`«fiOÖ’ 1934Ö’ HÍO„ÔQãπ ™È+¨eã¨∞ì áêsì U~°Ê_çOk. 1920 #∞O_ç
‰õ=¸ºxã¨∞ì áêsì ѨÙ~ÀQÆu K≥O^Œ∞`«∂ LOk. ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’ JÇ≤ÏO™ê Ѩ^ŒÌ`«∞Ö’¡ ™È+¨eã¨∞ì
=º=ã¨÷#∞ <≥ÅH˘ÖÏÊÅ<Õ `«ÅOѨÙ`À *ÏfÜ«∞ HÍO„ÔQãπ #∞O_ç `≥QÆ`≥OѨÙÅ∞ KÕã¨∞‰õΩ#fl HÍ~„ÔQãπ
"åˆ~ HÍO„ÔQãπ ™È+¨eã¨∞ì áêsì(ã≤ZãπÑ)≤ x ™ê÷ÑO≤ Kå~°∞, ã¨É∞íè ºÅ∞QÍ L<åfl~°∞. D áêsì ™ê÷щ¨ Ωõ Å
Ãã^· •ÌOuHõ J=QÍǨÏ#Ö’ H˘O`« Jã¨Ê+¨`ì « LOk. Hˆ =ÅO ™ê=∂lHõ ã¨O㨯~°}`À ã¨iÃÑ@ì‰Ωõ O_®
=∂i¯ûã¨∞ì âß„ã‘Ü
Î ∞« ™È+¨e*Ïxfl ~å_çHÖõ ò *ÏfÜ«∞"å^ŒO`À HõÅQÆeáê~°∞. WO^Œ∞Ö’ #ˆ~O„^Œ^"Õ £
=ÚYº áê„`« áÈ+≤OKå~°∞.
HÍO„ÔQãπ ™È+¨eã¨∞ì áêsì `å`å¯eHõOQÍ L`«Î~°„Ѩ^Õâò ÖÏO\˜ „á⁄q<≥ûãπÖ’ `«fi~°QÍ
ѨÙOA‰õΩOk. ѨÓiÎ J=HÍâ◊"å^ŒO`À<Õ D áêsìH˜ =∞^ŒÌ`«∞ ÅaèOzOk. qq^èŒ ™ê÷~ÚÖ’¡
HÍO„ÔQãπ <åÜ«∞Hõ`«fiO`À =Ú~îå `«QÍ^•Å∞ L#fl "å~°∞ =∂„`«"Õ∞ D áêsìÖ’ KÕ~å~°∞. D
áêsìH˜ x^èŒ∞Å∞ ã¨=∞‰õÄiÛ#"å~°∞ ‰õÄ_® ÉÏQÍ ^èŒ#=O`«∞Å∞. P `«~°∞"åf HÍÅOÖ’ g~°∞
"å=∞ѨHõΔ ~å[H©Ü«∞ rq`åxfl ‰õÄ_® Z‰õΩ¯= HÍÅO H˘#™êyOK«ÖË^Œ∞. HÍO„ÔQãπ ™È+¨eã¨∞ì
áêsì „Ñ¨Kå~°O HÍO„ÔQãπ „âı}∞Å∞ =º=™êÜ«∞ ã¨O㨯~°}Å∞, áêi„âßq∞Hõ HÍi‡‰õΩÅ ã¨=∞㨺Å#∞,
ã¨O™ê÷# ~å„ëêìÅÃÑ· „ѨtflOKÕO^Œ∞‰õΩ LѨÜ≥∂QÆѨ_çOk.
Hõ=¸ºxã¨∞ì L^Œº=∞O
ÉèÏ~°`« ^Õâ◊OÖ’x Hõ=¸ºxã¨∞ì L^Œº=∞=∞O`å =∂™È¯ #∞O_ç x~°fiÇ≤ÏOz# q^Õj
‰õΩ„@ =∂„`«"Õ∞#x =Å㨠„ѨÉèí∞`«fiO, H˘O`«=∞Ok K«i„`«HÍ~°∞Å∞ ¿Ñ~˘¯#fl ^•O\’¡ "åãÎ̈=O
ÖË^Œ∞. Hõ=¸ºxã¨∞ì L^Œº=∞O =¸ÖÏÅ∞ *ÏfÜ≥∂^Œº=∞OÖ’<Õ L<åfl~Ú. qѨ¡=HÍ~°∞Å∞,
ã¨Ç¨Ü«∞x~åHõ~°} L^Œº=∞HÍ~°∞Å∞, dÖÏѨ`üHÍ~°∞Å∞, HÍi‡Hõ, Hõ~°¬Hõ HÍ~°ºHõ~°ÎÅ∞ ~å*H©Ü«∞,
™ê=∂lHõ Jaè=$kú HÀã¨O H˘`«Î =∂~åæxfl J<Õfi+≤OKå~°∞. Hõ=¸ºxã¨∞ì L^Œº=∞ =º=™ê÷Ѩ‰õΩ_»∞
„Ѩ=ÚY Ü«ÚQÆO`«~ü qѨ¡=HÍ~°∞_»∞ #ˆ~<£ Éèí\ÏìKå~°º(`«~åfiu HÍÅOÖ’ ZOZ<£ ~åÜü∞ Jx
Ñ≤eKå~°∞). 1919Ö’ "≥∞H˜ûHÀÖ’ ÉÁe¬qH± q∞MÏ~ÚÖò ÉÁ~˘_ç<£`À ѨiK«Ü«∞O U~°Ê_ç#
`«~åfi`« ~åÜü∞ 1920Ö’ ~°ëêº "≥o¡ Hõ=¸ºxãπì WO@ˆ~fl+¨#Öò (H˘q∞<£@~üfl) ~Ô O_À ã¨=∂"ÕâßÖ’¡
áêÖÁæ<åfl~°∞. JHõ¯_Õ =Å㨠^ÕâßÖ’¡ Hõ=¸ºxã¨∞ìÅ∞ J=ÅOaèOKåeû# =ӺǨÏOÃÑ· Öˇx<£`À
qÉèËkOKå~°∞. =Å㨠^ÕâßÖ’¡ „Ѩ=ÚYOQÍ |∂~°∞˚"åÅ∞ #_»∞ѨÙ`«∞#fl *ÏfÜ≥∂^Œº=∂xH˜
144
Hõ=¸ºxã¨∞Åì ∞ =∞^Œ`Ì ∞« x"åfiÅx Öˇx<£ ¿Ñ~˘¯#QÍ ~åÜü∞ ^•xfl =ºuˆ~H˜OKå~°∞. ÉèÏ~°`^« âÕ O◊ Ö’
„Ѩ[Å∞ QÍOnèÖÏO\˜ |∂~°∞˚"å *ÏfÜ«∞ <åÜ«∞‰õΩŠѨ@¡ qâßfi™êxfl HÀÖÁÊÜ«∂~°x, |∂~°∞˚"å
*ÏfÜ«∞"å^Œ L^Œº=∂xfl HÍ^Œx ã¨fi`«O„`«OQÍ qѨ¡=O ™êkèOKÕO^Œ∞‰õΩ Hõ^Œ∞Å∞Î<åfl~°x ~åÜü∞
J`«ºO`« L`åûǨÏO`À ¿Ñ~˘¯<åfl~°∞. *ÏfÜ«∞ |∂~°∞˚"åÅ∞, *ÏfÜ«∞"å^Œ „Ѩ^è•# „ã¨=Ou
Z_» Å Z@∞=O\˜ "≥ · Y i J=ÅOaè O KåÅ<Õ k 20= â◊ ` å|ú = ∞O`å Éè Ï ~° ` ü Ö ’#∂,
„ѨѨOK«"åºÑÎ̈OQÍ#∂ Hõ=¸ºxã¨∞ì q"å^•Ö’¡ „Ѩ^è•# JOâ◊OQÍ =∂iOk.
"≥Ú^Œ\˜ ^Œâ(◊ 1920–28)
Hõ=¸ºxã¨∞ìÅ ÃÑ~°∞QÆ∞^ŒÅ, ѨÙ~ÀQÆux S^Œ∞ ^Œâ◊Å∞QÍ qÉèílOK«=K«∞Û. 1920
#∞O_ç 1928 =~°‰õΩ "≥Ú^Œ\ ˜ ^Œâ◊QÍ K≥ѨÙÊHÀ"åe. 1920 JHÀì|~üÖ’ ZOZ<£ ~åÜü∞,
JÉÏx =ÚYs˚ (=∞~À =∂r f„="åk), =∞Ǩχ^£ Jb, =∞Ǩχ^£ +¨Ñ¶≤H± ÖÏO\˜ =ÚǨl~°∞¡
(1920Ö’ Ç≤Ï*ò~å`üÖ’ KÕi JѶ¨…x™êÎ<£ QÆ∞O_® ™ÈqÜ«∞\ò Ü«¸xÜ«∞<£Ö’H˜ „Ѩ"ÕtOz#
dÖÏѶ`¨ ü HÍ~°ºHõ~Åΰ ∞) `åÃ+¯O\òÖ’ 1920Ö’ ÉèÏ~°`« Hõ=¸ºxã¨∞ì áêsìx ™ê÷ÑO≤ Kå~°∞. nO`Àáê>Ë
~å[H©Ü«∞ =∞iÜ«Ú Ãã·xHõ áê~î°âßÅ#∞ ‰õÄ_® U~åÊ@∞KÕâß~°∞. 1921Ö’ JѶ¨…x™êÎ<£ ^•fi~å
ÉèÏ~°`üÖ’H˜ K˘~°|_®Å<Õ Pâ◊Å∞ ==∞‡~Ú# `«~°∞"å`« H˘O`«=∞Ok ÉèÏ~°fÜ«ÚÅ∞ ‰õÄ_®
=∂™È¯Ö’ ÉèÏ~°`« Hõ=¸ºxã¨∞ì áêsìÖ’ KÕ~å~°∞. ~åÜü∞ `«#‰õΩ`å#∞QÍ „Ѩ^è•# HÍ~åºÅÜ«∂xfl
1922Ö’ ɡi¡<£‰õΩ =∂~åÛ~°∞. 1922 z=i <å\˜H˜ #ox QÆ∞áêÎ, ëœHõ`ü L™ê‡x ÖÏO\˜
"åi ã¨Ç¨ Ü«∞O`À ~åÜü∞ ã¨Ç¨ Ü«∞ x~åHõ~}° L^Œº=∞O, dÖÏѨ`ü J#∞Éè=í O #∞O_ç L^Œƒqù Oz#
z#fl z#fl Hõ=¸ºxã¨∞ì „QÆ∂ѨÙÅ`À JѨC_»ÑÙ¨ Ê_»∞ ã¨O|O^è•Å#∞ H˘#™êyOKå~°∞. D „QÆ∂ѨÙÅ∞
ÉÁOÉÏ~Ú (Zãπ.Z._®OˆQ), HõÅHõ`åÎ (=Ú[Ѷ¨~ü JǨχ^£), =∞„^•ãπ (ã≤OQÍ~°"ÕÅ∞), ÖÏǨϟ~ü
(QÆ∞ÖÏ"£∞ Ǩï¿ãû<£)ÖÖ’ L<åfl~Ú. "å=∞ѨHõΔ *ÏfÜ«∞ [~°flÖòû J~Ú# HõÅHõ`åÎ #∞O_ç
P`«‡™êHΔ̃, ^è∂Œ =∞ˆH`«∞, QÆ∞O@∂~°∞ #∞O_ç #=Ü«ÚQÆ Öˇx<£, ~°ëêºÅÃÑ· "庙êÅ∞ „ѨK∞« iOK«_O»
"≥Ú^ŒÅ∞ÃÑ\Ïì~Ú. 1922 #∞O_ç ÉÁOÉÏ~Ú #∞O_ç _®OˆQ ™È+¨eã¨∞ì J<Õ "å~°Ñ¨„uHõ#∞
#_çáê~°∞. W^Õ ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’ "≥Ú@ì"≥Ú^Œ\ ˜ Hõ=¸ºxã¨∞ì Ѩ„uHõ.
~°ëêºÖ’ ÉÁe¬qH± qѨ¡=O `«~åfi`« „ѨѨOK« "åºÑÎ̈OQÍ |∂~°∞˚"åÖ’¡ ÃÑiy# ÉèíÜ«∞O
HÍ~°}OQÍ ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’ U~°Ê_ç# z#fl z#fl Hõ=¸ºxã¨∞ì „QÆ∂ѨÙŠѨ@¡ „a\©+π „ѨÉèí∞`«fiO
KåÖÏ PO^Àà◊# K≥OkOk. ÉèÏ~°`Öü ’H˜ uiy „Ѩ"tÕ OKÕO^Œ∞‰õΩ =ÚǨl~°∞¡ KÕã#≤ „ѨÜ∞« `åflÅ∞
HÍ~°}OQÍ 1922 #∞O_ç 1927 =∞^茺 HÍÅOÖ’ "åiÃÑ· =~°∞ã¨QÍ S^Œ∞ ÃÑëê=~ü ‰õΩ„@
ˆHã¨∞Å∞ #"≥∂^ŒÜ«∂º~Ú. 1924Ö’ =Ú[Ѷ¨~ü JǨχ^£, Zãπ.Z._®OˆQ, ëœHõ`ü L™ê‡x, #ox
QÆ∞áêÎÅÃÑ· HÍ#∂Ê~ü ‰õΩ„@ ˆHã¨∞ |<å~ÚOKå~°∞. J~Ú`Õ W@∞=O\˜ J}˜z"Õ`« K«~°ºÅ =Å¡
L^Œº=∞O `å`å¯eHõOQÍ =∂„`«"∞Õ "≥#∞HõÑ@¨ ∞ì Ѩ\Oì˜ k. 1925 _çÃãO|~üÖ’ HÍ#∂Ê~ü |Ç≤Ï~°OQÆ
ÉèÏ~°`« ‰õ=¸ºxã¨∞ì áêsì ã¨^Œã¨∞û [iyOk. qq^èŒ ~°HÍÅ „QÆ∂ѨÙʼnõΩ K≥Ok# "å~°∞
145
Ǩ[~°~Ú#ѨÊ\˜H© D ã¨^Œã¨∞û <≥ÅH˘eÊ# Hõq∞\©x x|^ŒÌ`« Hõeæ# Hõ=¸ºxã¨∞ìÅ∞ `«=∞
Pnè#OÖ’H˜ `≥K«∞Û‰õΩ<åfl~°∞. 1959Ö’ L=∞‡_ç Hõ=¸ºxã¨∞ì áêsì 1925 ã¨=∂"Õâß<Õfl áêsì
™ê÷ÑO≤ z# ã¨O=`«û~°OQÍ QÆ∞iÎOzOk. 1925–27 =∞^躌 HÍÅOÖ’ KåÖÏ ã¨OѶ∂¨ Å#∞ U~åÊ@∞
KÕâß~°∞. <åºÜ«∞Ѩ~°"≥∞ÿ# W|ƒO^Œ∞Å #∞O_ç |Ü«∞@Ѩ_ÕO^Œ∞‰õΩ HÍi‡Hõ =∞iÜ«Ú Hõ~°¬Hõ áêsìx
(=~°¯~üû JO_£ ÃÑ[O\òû áêsìx) U~åÊ@∞ KÕâß~°∞. nx Ѷ¨e`«OQÍ ÉÁOÉÏ~Ú, ɡOQÍÖò,
ѨO*ÏÉò, L`«Î~°„Ѩ^ÕâòÖ’ <åÅ∞QÆ∞ HÍi‡Hõ, Hõ~°¬Hõ áêsìÅ∞ U~°Ê_®¤~Ú. J~Ú`Õ D ã¨OѶ¨∂Å∞
„a@<£ #∞O_ç H˘O`«=∞Ok Hõ=¸ºxã¨∞ìÅ∞ uiy ÉèÏ~°`ü‰õΩ =KÕÛO`«=~°‰õΩ ™êkèOzO^Õg∞
ÖË^Œ∞. 1926 _çÃãO|~üÖ’ ÉèÏ~°`ü‰õΩ KÕ~°∞‰õΩ#fl Ѷ≤eÑ¶π „™êÊ~üì Hõ=¸ºxã¨∞ì áêsìH˜ H˘`«Î
rq`åxflKåÛ~°∞. =∂™⁄¯ #∞O_ç PiúHõ ã¨Ç¨Ü«∂xfl ‰õÄ_® fã¨∞H˘zÛ# Ѷ≤eѶπ ÃÑ^ŒÌ ã¨OYºÖ’
ã¨OѶ¨∂Å#∞ ™ê÷Ñ≤OKå~°∞, ã¨"≥∞‡Å∞ KÕâß~°∞, „ѨKå~åxH˜ J=ã¨~°"≥∞ÿ# Jxfl ~°HÍŠѨ^ŒÌ`«∞Å#∞
J=∞Å∞ѨiKå~°∞. J`«x „ѨÜ∞« `åflÅ∞ Ѷe¨ Oz `«y# ã¨OYºÖ’ Hõ=¸ºxã¨∞ì ã¨É∞íè ºÅ∞ ÃÑiQÍ~°∞.
D HÍÅOÖ’ ÉèÏ~°`« Hõ=¸ºxã¨∞ìÅ∞ "≥Ú`«ÎOQÍ K«∂¿ãÎ *ÏfÜ«∞"å^Œ „Ѩ^è•#
„ã¨=OuÖ’<Õ Ñ¨xKÕã∂¨ Î ™ê„=∂[º"å^ŒO`À HÍO„ÔQãπ <åÜ«∞Hõ`fi« O ~årѨ_#ç ѨÙÊ_»ÖÏ¡ q=∞i≈ã¨∂Î
=KåÛ~°∞. HÍO„ÔQãπ#∞ „Ѩ`ºÕ Hõ JOâßÖ’¡ =∂„`«"∞Õ =ºuˆ~H˜OKåÅx x~°~‚ ÚOK«∞‰õΩ<åfl~°∞. ÖˉΩõ O>Ë
HÍi‡Hõ=~°æ „ѨÜ∂≥ [<åÅ HÀã¨O =∂„`«"∞Õ `å=Ú Ñ¨xKÕã∞¨ #Î fl@∞¡ „ѨKå~°O KÕÜ∞« _®xH˜ â◊„`«∞=Ù‰õΩ
J=HÍâ◊O WzÛ#@¡=Ù`«∞O^Œx ÉèÏqOKå~°∞. P q^èŒOQÍ 1928 z=i <å\˜H˜ HÍO„ÔQãπ`À
SHõº`« =∞iÜ«Ú áÈ~å@O J<Õ q^è•<åxfl J#∞ã¨iOKå~°∞. Hõ=¸ºxã¨∞ì L^Œº=∂xH˜ Ѩiq∞`«∞Å∞
L#flѨÊ\˜H© ™ê„=∂[º"å^Œ =ºuˆ~Hõ L=∞‡_ç "ÕkHõ#∞ xi‡OKÕO^Œ∞‰õΩ QÆ\ ì̃ Hõ$+≤ KÕã≤Ok.
~Ô O_À ^Œâ◊ (1929–34)
Ô~O_À ^Œâ◊(1929–34)Ö’ 1928 _çÃãO|~üÖ’ [iy# P~°= H˘q∞<£@~üfl
ã¨=∂"ÕâßÅ P^ÕâßÅ „ѨHÍ~°O ÉèÏ~°`« Hõ=¸ºxã¨∞ìÅ∞ H˘`«Î Ju "å=∞ѨHõΔ q^è•<åxfl
J=ÅOaèOKå~°∞. J`«ºO`« XO>ˇ`«∞Î"å^Œ Ѩ^ŒÌuÖ’ *ÏfÜ«∞"å^Œ „Ѩ^è•# „ã¨=OuH˜ ^Œ∂~°OQÍ
LO_ç |∂~°∞"˚ å â◊‰Ωõ ÅÎ `À Jxfl ~°HÍÅ ã¨O|O^è•Å#∞ `≥OK«∞‰õΩ<åfl~°∞. HÍO„ÔQãπÃÑ<· å, <≥„Ǩ˙`À
ã¨Ç¨ P áêsì <åÜ«∞‰õΩÅO^ŒiÃÑ·<å ÃÑ^ŒÌ Z`«∞Î# ^•_çx „áê~°OaèOz ÉèÏ~°`« ~å[H©Ü«∂Ö’¡
UH͉õΩÅÜ«∂º~°∞. P q^èŒOQÍ D HÍÅOÖ’ Hõ=¸ºxã¨∞ìÅ∞ „ѨÉèí∞`«fi J}˜z"Õ`« HÍ~°}OQÍ<Õ
HÍHõ(Hõ=¸ºxã¨∞ìÅ ã¨OYº `«‰õΩ¯=QÍ L#flO^Œ∞# D =∂„`«O J}˜z"Õ`« ‰õÄ_® =ÚYº"≥∞ÿO^Õ)
"åi =ӺǨÏOÖ’ =zÛ# =∂~°∞Ê HÍ~°}OQÍ<Õ |ÅÇ‘Ï#Ѩ_®¤~∞° . PÖò WO_çÜ∂« „>Ë_£ Ü«¸xÜ«∞<£
HÍO„ÔQãπ <åÜ«∞Hõ`åfixfl ǨÏã¨QÎ `Æ O« KÕã∞¨ HÀ=_»O XHõ¯>Ë D HÍÅOÖ’ ã≤ÑS≤ ™êkèOz# q[Ü«∞O.
1934 U„Ñ≤Öò =¸_À `Õn# áêsì =„ãÎ̈ HÍi‡‰õΩÅ ™ê^è•~°} ã¨"≥∞‡‰õΩ Ñ≤Å∞ѨÙxzÛ „ѨÉèí∞`åfixfl
~Ô K«ÛQ˘\˜Oì k. ã¨"∞≥ ‡ q[Ü«∞=O`«=∞~ÚOk HÍh „ѨÉ∞íè `«fiO „ѨfHÍ~°O f~°∞Û‰õΩOk. áêsì`Àáê@∞
^•x Pnè#OÖ’ L#fl HÍi‡Hõ ã¨OѶ¨∂Å#∞ K«@ìq~°∞^ŒÌ=∞x „ѨHõ\ ˜OzOk. ~°Ç¨Ï㨺r=#OÖ’H˜
"≥à◊¡_»O `«Ñ¨Ê áêsìH˜ =∞~À „Ѩ`åº=∂flÜ«∞O ÖËHõáÈ~ÚOk.
146
=¸_À ^Œâ◊ (1934–40)
ÉèÏ~°`« *ÏfÜ«∞ HÍO„ÔQãπ, HÍO„ÔQãπ ™È+¨eã¨∞ì áêsì, á¶ê~°fi~ü¤ ÉÏ¡H±, W`«~° q^•ºiú
ã¨OѶ¨∂Ö’¡H˜ K˘K«∞ÛH˘x áÈÜÕ∞ q^è•<åxfl Hõ=¸ºxã¨∞ìÅ∞ J#∞ã¨iOz#ѨÊ\˜ #∞O_ç
=¸_À^Œâ◊(1934–40) „áê~°OÉèí=∞~ÚOk. D ÅHΔͺxfl ™êkèOK«_»OÖ’ ÃÑ^ŒÌZ`«∞Î#
q[Ü«∞=O`«=∞Ü«∂º~°∞. [Üü∞„ѨHÍâò <å~åÜ«∞} <Õ`«$`«fiOÖ’x HÍO„ÔQãπ ™È+¨eã¨∞ì áêsì,
ã¨∞ÉèÏãπ K«O„^ŒÉ’ãπ <Õ`$« `«fiOÖ’x "å=∞ѨHΔõ ã¨=∞#fiÜ«∞ Hõq∞\© Hõ=¸ºxã¨∞Åì #∞ PǨfixOKå~Ú.
D J=HÍâßxfl Hõ=¸ºxã¨∞ìÅ∞ ѨÓiÎQÍ `«=∞‰õΩ J#∞‰õÄÅOQÍ =∂~°∞Û‰õΩ<åfl~°∞. D ã¨Oã¨÷Ö’¡
„ѨÉèÏq`«O KÕÜ«∞QÆeæ# ™ê÷<åÖ’¡ `«=∞ <åÜ«∞‰õΩÅ#∞ ÃÑ\Ïì~°∞. HÍO„ÔQãπ =i¯OQ∑ Hõq∞\©Ö’H˜
K˘~°|_»_O» Ö’ ‰õÄ_® q[Ü«∞=O`«=∞Ü«∂º~°∞. J~Ú`Õ Wk Z‰õΩ¯= HÍÅO ™êQÆÖ^Ë ∞Œ , 1940Ö’
áê~°fi~ü¤ ÉÏ¡H± #∞O_ç, HÍO„ÔQãπ ™È+¨eã¨∞ì áêsì #∞O_ç "å~°∞ QÔ O\˜"Ü
Õ ∞« |_®¤~∞° . HÍQÍ HÍO„ÔQãπÖ’x
"å=∞ѨHOΔõ 1939 <å\˜H˜ P áêsìÖ’x "≥∞*ÏsìQÍ L#fl q∞`«"å^Œ∞Å Jaè„áêÜ«∂xH˜ `«ÖÁQÍæeû
=zÛOk.
<åÅ∞QÀ ^Œâ◊ (1941–47)
<åÅ∞QÀ^Œâ◊Ö’ Ô~O_À „ѨѨOK« Ü«Ú^ŒÌO ã≤Ñ≤SH˜ =∞~À ã¨=∞㨺#∞ ã¨$+≤ìOzOk.
[~°‡h ~°ëêº g∞^Œ ^•_ç KÕã≤# `«~åfi`« ~°ëêº q∞„`«Ñ¨HΔÍÅ ‰õÄ@q∞Ö’ KÕiáÈ~ÚOk. ÉèÏ~°`«
Hõ=¸ºxã¨∞ìÅ#∞ „a\˜+π ÉèÏ~°`« „ѨÉèí∞`åfixH˜ ã¨Ç¨Ü«∞O KÕÜ«∞=∞x ~°ëêº HÀiOk. JO^Œ∞‰õΩ
1941 _çÃãO|~üÖ’ JOwHõiOK«_»O`À „ѨÉèí∞`«fiO ã≤Ñ≤Sx K«@ì|^ŒÌ áêsìQÍ „ѨHõ\ ˜OzOk.
1942Ö’ HÍO„ÔQãπ H˜fi\ò WO_çÜ∂« L^Œº=∂xfl „áê~°OaèOK«_O» `À Hõ=¸ºxã¨∞Åì ∞ „ѨÉ∞íè `åfixH˜
=∞s J#∞‰õÄÅ∞~°∞QÍ =∂iáÈÜ«∂~°∞. D q^è•#O =∞m¡ áêsì „Ñ¨u+¨ì#∞ ÉèÏ~°fÜ«ÚÖ’¡
kQÆ*ÏiÛOk. nO`À 1945 ˆHO„^Œ âßã¨#ã¨Éèí‰õΩ [iy# ™ê^è•~°} ZxflHõÖ’¡ XHõ ã‘@∞#∞
‰õÄ_® ÔQÅfiÖËHõáÈ~ÚOk. P HÍ~°}OQÍ<Õ ™êfi`«O„`«ºO `«~°∞"å`« [=ǨÏ~üÖÏÖò <≥„Ǩï,
HÍO„ÔQãπ áêsì #∞O_ç ã¨^Œaè„áêÜ«∂xfl á⁄O^Õ `«Ñ¨Êxã¨i Ѩiã≤÷`«∞Ö’¡H˜ áêsì "≥o¡Ok.
J~Ú#ѨÊ\˜H© ÉèÏ~°`« ™êfi`«O„`åºxH˜ =ÚO^Œ∞ ÉèÏ~°`üÖ’ ãÔ̈~·# ™È+¨e[O, Hõ=¸ºx*Ïxfl
„ѨKå~°O KÕã≤# áêsì W^˘Hõ¯>Ë.
Ѩiq∞`« q[Ü«∂xH˜ QÆÅ HÍ~°}ÏÅ∞
"≥Ú^Œ\Q˜ Í ÉèÏ~°`« Ѩiã≤`÷ ∞« Å#∞ 㨄Hõ=∞OQÍ JOK«<å "Õã≤ „Ѩ[Å#∞ ã¨g∞HõiOK«QeÆ #æ
ѨiѨHõfi`« Hõeæ# <åÜ«∞Hõ`«fiO Hõ=¸ºxã¨∞ìʼnõΩ ÖË^Œ∞. nO`À QÆ∞_ç¤QÍ H˘q∞<£@~üfl P^ÕâßÅ#∞
J#∞ã¨iOz ÉèÏ~°`« „Ѩ[Å ™ê#∞Éèí∂ux HÀÖÁÊÜ«∂~°∞. D Ѩiã≤÷u 1930(âßã¨<ÀÅ¡OѶ¨∞#
L^Œº=∞O)Ö’#∂, 1940(H˜fi\ò WO_çÜ«∂ L^Œº=∞O)Ö’#∂ ã¨Ê+ì̈OQÍ HõxÊã¨∞ÎOk. JO`«~°æ`«
qÉèË^•Å`À Z=iH˜ "å~°∞ peHõ „QÆ∂ѨÙÅ#∞ U~åÊ@∞KÕã¨∞H˘x ‰õÄ_® Hõ=¸ºxã¨∞ìÅ∞
|ÅÇ‘Ï#Ѩ_®¤~°∞. 1929–34 =∞^茺 HÍÅOÖ’ fã¨∞‰õΩ#fl Ju "å=∞ѨHõΔ q^è•#O *ÏfÜ«∞"å^Œ
147
„Ѩ^è•# „ã¨=Ou #∞O_ç ^Œ∂~°O KÕã≤Ok. H˘q∞<£@~üfl #∞O_ç `˘ÅyOѨ|_ç# ZOZ<£ ~åÜü∞,
™œ"Õ∞O„^Œ<å^è£ ~îåQÆ∂~ü ÖÏO\˜ "åi „Ѩܫ∞`åflÅ =Å¡ Ѩiã≤÷`«∞Å∞ =∞iO`« kQÆ*Ï~å~Ú.
z=iQÍ „a\©+π „ѨÉ∞íè `«fi J}˜z"Õ`« HÍ~°}OQÍ ‰õÄ_® Hõ=¸ºxã¨∞Åì ∞ |ÅÇ‘Ï#Ѩ_®¤~∞° . ÃÑëê=~ü
ˆHã¨∞(1922–1927), HÍ#∂Ê~ü ˆHã¨∞(1924), g∞~°\ò ˆHã¨∞(1929) WÖÏ KåÖÏ ‰õΩ„@ ˆHã¨∞Ö’¡
KåÖÏ=∞Ok Hõ=¸ºxã¨∞ì <åÜ«∞‰õΩÅ#∞ JÔ~ãπì KÕÜ«∞_»O ‰õÄ_® L^Œº=∂xH˜ #+ì̈O HõeæOzOk.
z=iQÍ ã≤Ñ≤SÃÑ· 1934–41 =∞^茺 HÍÅOÖ’ qkèOz# x¿+^èŒO ‰õÄ_® Hõ=¸ºxã¨∞ìʼnõΩ
KåÖÏ ã¨=∞㨺Å∞ HõeæOzOk.
~å*ϺOQÆÑ~¨ "° ∞≥ #ÿ Ѩi}Ï=∂Å∞ =∞iÜ«Ú 1935 K«@Oì
Ãã·=∞<£ Hõq∞+¨<£ (1927)
ã¨~ü *Ï<£ Ãã·=∞<£ <Õ`«$`«fiOÖ’ ÉèÏ~°`« K«@ì|^ŒÌ Hõq∞+¨<£#∞ U~åÊ@∞KÕã¨∞Î#fl@∞¡
1927 #=O|~ü Zxq∞^À `Õn# „a\©+π „ѨÉèí∞`«fiO „ѨHõ\ ˜OzOk. D Hõq∞\©Ö’ Kè≥·~°‡<£ HÍHõ
P~°∞QÆ∞~°∞ ã¨Éèí∞ºÅ∞ LO\Ï~°∞. giÖ’ áêsìÅ "åsQÍ #Å∞QÆ∞~°∞ Hõ#˚ˆ~fi\˜"£ áêsìH˜ K≥Ok#
"å~°∞, W^ŒÌ~°∞ ÖË|~ü áêsìH˜ K≥Ok# "å~°∞, XHõ~°∞ e|Å~üû‰õΩ K≥Ok# "å~°∞ L<åfl~°∞.
"≥Ú`«ÎO `≥Å¡"åà◊√¡ =∂„`«"Õ∞ LO_ç ÉèÏ~°`« „áêux^茺O ÖËx D Hõq∞+¨<£ `«# Ѩxx
„áê~°OaèOK«Hõ=Ú#∞¿Ñ ÃÑ^ŒÌ q"å^•xH˜ ˆHO„^Œ aO^Œ∞=~ÚOk. „a\©+π ÉèÏ~°`üÖ’x „ѨÉèí∞`«fi
q^è•<åxfl J^躌 Ü«∞#O KÕã≤ ÉÏ^躌 `åÜ«Ú`« „ѨÉ∞íè `åfixfl U~åÊ@∞KÕ¿ã J=HÍâßÅÃÑ· D Hõq∞\©
x"ÕkHõ Wã¨∞ÎOk.
D Hõq∞+¨<£ Ѩ~º° @# ~å[H©Ü∞« OQÍ =∞iÜ«Ú ™ê=∂lHõOQÍ |Ç≤Ï+¨¯~°}‰õΩ QÆ∞~Ô O· k.
Jxfl ~å[H©Ü«∞áêsìÅ∞–HÍO„ÔQãπ, PÖò WO_çÜ«∂ e|~°Öò ÃѶ_»ˆ~+¨<£, =Úã‘¡ObQ∑, Ç≤ÏO^Œ∂
=∞Ǩã¨Éèí`Àáê@∞ ÃѶ_»ˆ~+¨<£ PѶπ WO_çÜ«∞<£ KåO|~ü PѶπ HÍ=∞~üû, q∞Å∞¡ Ü«∞[=∂#∞Å
ã¨OѶ¨∞O ‰õÄ_® Hõg∞+¨<£ Ѩ~°º@##∞ |Ç≤Ï+¨¯iOKåÅ#fl „ѨHõ@#ÃÑ· ã¨O`«HÍÅ∞ KÕâß~Ú.
D Ѩ~°º@##∞ =Úã‘¡ObQ∑Ö’x peHõ =~°æO, Ü«¸~ÀÑ≤Ü«∞#∞¡, POQÀ¡ WO_çÜ«∞#∞¡
PǨfixOKå~°∞.
Hõg∞+¨<£ `«# Ѩxx ѨÓiÎ KÕã≤Ok. 1930Ö’ `«# x"ÕkHõ#∞ ã¨=∞iÊOzOk.
Hõh㨠n~°…HÍeHõ ÅHõΔ ºOQÍ ‰õÄ_® ã¨fiÜ«∞O„ѨuѨuÎx P x"ÕkHõÖ’ ¿Ñ~˘¯#ÖË^Œ∞. ˆHO„^ŒO
#∞O_ç JkèHÍ~åÅ#∞ |^ŒÖÏ~ÚOKåÅ<Õ Jxfl ~°HÍÅ „Ѩuáê^Œ#Å#∞ u~°ã¯¨ iOzOk. Kè"Õ ∞£ ûѶ~¨ ¤ü
„ѨuáêkOz# Ô~O_≥OK«Å áêÅ# ™ê÷#OÖ’ „á⁄q<≥ûãπ‰õΩ „ѨuѨuÎ HõeÊOK«_»O =Å¡ ‰õÄ_®
XiyO^Õg∞ ÖË^Œ∞. =ÓÇ≤ÏOz#@∞¡QÍ<Õ =Úã‘¡ObQ∑`À ã¨Ç¨ ^Õâ◊OÖ’x Jxfl „Ѩ^è•# ~å[H©Ü«∞
áêsìÅ∞ D „Ѩuáê^ŒÅ#∞ ѨÓiÎQÍ u~°ã¨¯iOKå~Ú. ÖÏ~ü¤ Wifi<£ Ãã·`«O D Hõg∞+¨<£ x"ÕkHõ
'Ѩiã≤÷`«∞Å#∞ JOK«<å "ÕÜ«∞_»OÖ’ qѶ¨Å=∞~ÚOk— Jx ¿Ñ~˘¯<åfl~°∞. nxH˜`À_»∞ <≥„Ǩ˙
x"ÕkHõ, Éèíq+¨º`«∞ÎÖ’ ÉèÏ~°`ü‰õΩ ã¨fi`«O„`« „ѨuѨuÎ HõeÊ™êÎ=∞x 1929 JHÀì|~ü 31= `Õn#
"≥·„âßÜü∞ „ѨHõ@# Hõg∞+¨<£ x"ÕkHõ#∞ ѨHõ¯‰õΩ <≥>Ëìâß~Ú.
148
|@¡~ü Hõq∞\©(1927)
Ãã=· ∞<£ Hõq∞+¨<£ `Àáê@∞ „a\©+π „ѨÉ∞íè `«fiO Ǩ~üHÀ~üì |@¡~,ü _»|∞¡ º Zãπ ǨϟÖòû¤ =~ü,Î
Zãπã≤ Ñ‘Öòû`À ‰õÄ_ç# =ÚQÆ∞æ~°∞ ã¨Éèí∞ºÅ Hõq∞\©x ‰õÄ_® xÜ«∞q∞OzOk. ÉèÏ~°`« ~å„ëêìʼnõΩ,
„a\©+π „ѨÉèí∞`åfixH˜ =∞^茺 QÆÅ ã¨O|O^è•Å#∞ J^茺ܫ∞#O KÕÜ«∞_»O, „a\©+π ÉèÏ~°`ü, ÉèÏ~°`«
~å*ϺŠ=∞^躌 =∞iO`« ã¨O`«$Ñ≤HÎ ~õ "° ∞≥ #ÿ ã¨~∞° ÉÌ Ï@∞ QÆÅ PiúHõ ã¨O|O^è•Å#∞ ã¨∂zOKÕO^Œ∞‰õΩ
D Hõq∞\©x "Õã≤Ok. nxfl JkèHÍiHõOQÍ ÉèÏ~°`ü ~å*ϺŠHõq∞\© Jx Ñ≤eKå~°∞.
16 ~å*ϺÅ#∞ ã¨O^Œi≈Oz# D Hõq∞\© 1929Ö’ `«# x"ÕkHõ#∞ ã¨=∞iÊOzOk. „a\©+π
ÉèÏ~°`ü‰õΩ, ÉèÏ~°`« ~å*ϺʼnõΩ =∞^茺 ˆH=ÅO XѨÊO^ŒÑ¨Ó~°fiHõ"≥∞ÿ# ã¨O|O^èŒO =∂„`«"Õ∞ LO^Œx
¿Ñ~˘¯Ok. J~Ú`Õ „Ѩã¨∞Î`« ã¨O|O^è•Å∞ H˘#™êQÆ_»O, =$kú K≥O^Œ_®xfl Ѩiã≤÷`«∞Å∞, q^è•#"Õ∞
~°∂á⁄Okã¨∞ÎO^Œx, Jk K«i„`«, ã≤^•ÌO`«OÃÑ· P^è•~°Ñ¨_ç LO@∞O^Œx ¿Ñ~˘¯Ok. ã¨O|O^è•Ö’¡
L#fl D Kåi„`å`«‡Hõ ã¨fiÉèÏ=O s`åº P ~å*ϺÅ∞ XѨÊO^ŒO KÕã∞¨ HÀ‰õΩO_® ÉèÏ~°`« âßã¨#ã¨É‰íè Ωõ
["å|∞^•sQÍ LO_Õ „a\©+π ÉèÏ~°`Öü ’x H˘`«Î „ѨÉ∞íè `åfixH˜ ~å*ϺÅ#∞ |^ŒÖÏ~ÚOK«‰Äõ _»^xŒ
ã¨∂zOzOk. P `«~°∞"å`« Ãã·=∞<£ Hõg∞+¨<£ |@¡~ü Hõq∞\© „Ѩuáê^Œ#Å#∞ POwHõiOzOk.
ã¨O™ê÷<ånâ◊√Å`À ã¨O|O^è•Å∞ <≥~Ñ° _¨ O» Ö’ „a\©+π „ѨÉ∞íè `åfixH˜ "≥„· âßÜü∞ =∂„`«"∞Õ U*ˇO\òQÍ
LO\Ï~°∞ `«Ñ¨Ê QÆ=~°fl~ü [#~°Öò–W<£–H“xûÖò HÍ^Œx ¿Ñ~˘¯Ok. 1935 ÉèÏ~°`« „ѨÉèí∞`«fi
K«@ìO ‰õÄ_® Ô~O_»∞ HÍ~åºÅÜ«∂Öˇ·# "≥·„âßÜü∞, QÆ=~°fl~ü [#~°Öò HÍ~åºÅÜ«∂Å q^èŒ∞Å∞
"Õ̂~fi~°∞QÍ<Õ ™êQÆ∞`åÜ«∞x ¿Ñ~˘¯Ok.
<≥Ç„ ˙
¨ x"ÕkHõ (1928)
Ãã·=∞<£ Hõq∞+¨<£ xÜ«∂=∞HÍxfl =ºuˆ~H˜ã¨∂Î _èçb¡Ö’ 1928 Ѷ≤„|=i 12= `Õn#
[iy# Jxfl ~å[H©Ü«∞ áêsìÅ ã¨^Œã¨∞û‰õΩ 29 ã¨Oã¨÷ʼnõΩ K≥Ok# „Ѩux^èŒ∞Å∞ Ǩ[~°Ü«∂º~°∞.
1928 "Õ∞ 19= `Õn# ÉÁOÉÏ~ÚÖ’ [iy# ã¨=∂"Õâ◊OÖ’ JdÅѨHõΔ ã¨^Œã¨∞û ÉèÏ~°`«
~å*ϺOQÆ xÜ«∞=∂Å#∞ M~å~°∞ KÕ¿ãO^Œ∞‰õΩ "≥∂uÖÏÖò <≥„Ǩ˙ Kè≥·~°‡<£QÍ XHõ Hõq∞\©x
xÜ«∞q∞OzOk. JQÆã¨∞ì 1928# ÅH˘flÖ’ [iy# <åÅ∞QÀ JdÅѨHõΔ ã¨^Œã¨∞ûÖ’ <≥„Ǩ˙
Hõq∞\© `«# x"ÕkHõ#∞ ã¨=∞iÊOzOk. D Hõq∞\© „Ѩuáê^Œ#Ö’¡x =ÚYº™ê~åOâ◊O
ã¨fiÜ«∞O„ѨuѨuÎ P^è•~°OQÍ H˘`«Î ~å*ϺOQÆO LO@∞Ok.
x"ÕkHõÖ’x =ÚYº"≥∞ÿ# „Ѩuáê^Œ#Å∞ „H˜Okq^èŒOQÍ L<åfl~Ú. (1) K≥·`«#ºO
á⁄O^ÕO^Œ∞‰õΩ, W+¨ì"≥∞ÿ# =$uÎ ã‘fiHõiOKÕO^Œ∞‰õΩ, XHõ =∞`åxfl PK«iOKÕO^Œ∞‰õΩ ¿ãfiK«Ûù
(2) Ç≤ÏO^Œ∞=ÙʼnõΩ QÍx, =Úã‘¡"£∞Å∞ QÍx "≥∞ÿ<åsìÅ∞QÍ L#fl ã‘@¡Ö’ L=∞‡_ç F@∞^•~°∞Å∞
ZOÑ≤Hõ KÕã≤# ã¨Éèí∞ºÅ∞ ˆHO„^Œ âßã¨#ã¨ÉèíÖ’#∂, „á⁄q<≥ûãπ ã¨ÉèíÖ’x kQÆ∞=ã¨ÉèíÅÖ’ LO_®e.
3. ɡOQÍÖò, ѨO*ÏÉòÅÖ’ =Úã‘¡"£∞ʼnõΩ ã‘@¡ i[ˆ~fi+¨<£ LO_»‰õÄ_»^Œ∞. 4. ã‘@¡ i[ˆ~fi+¨<£
[<åÉèÏ „áêuѨkHõ# Ѩ^Õà◊¡ HÍÖÏxH˜ =∂„`«"Õ∞ LO_®e 5. =Ü≥∂[#∞ÅO^ŒiH© F@∞ ǨωõΩ¯
LO_®e.
149
 HõÅHõ`åÎÖ’ [iy# JdÅѨHõΔ ã¨^Œã¨∞û =ÚO^Œ∞ D „Ѩuáê^Œ#Å∞ ÃÑ\ì̃#ѨÙÊ_»∞
=Úã‘¡"£∞bQ∑‰õΩ „áêux^茺O =Ç≤ÏOKÕ l<åfl‰õΩ, Ç≤ÏO^Œ∂ =∞Ǩã¨Éèí "≥·Yix =ÚO^Œ∞‰õΩ`≥zÛ#
ZO.P~ü.[Ü«∞Hõ~‰ü Ωõ =∞^躌 Ç≤ÏO™ê`«‡Hõ Ѷ∞¨ ~°¬} KÀ@∞KÕã∞¨ ‰õΩOk. „Ѩuáêk`« Hˆ O„^Œ âßã¨#ã¨ÉÖíè ’
=¸_À=O`«∞ ã‘@#¡ ∞ =Úã‘"¡ ∞£ ʼnõΩ Hˆ \Ï~ÚOKåeûO^Õ#x l<åfl _ç=∂O_£ KÕÜ∞« QÍ =Úã‘"¡ ∞£ Å
„ѨuxkèQÍ l<åfl ™ê÷xHõ "≥·Yix [Ü«∞Hõ~ü „ѨtflOKå~°∞. x"ÕkHõ‰õΩ =ºuˆ~HõOQÍ "≥à◊¡=^ŒÌx
ã¨^Œã¨∞û#∞ [Ü«∞Hõ~ü ÃÇÏK«ÛiOKå~°∞. l<åfl „Ѩuáê^Œ#Å#∞ ã¨^Œã¨∞û J`«ºkèHõ F\˜OQ∑`À
u~°ã¨¯iOzOk. P q^èŒOQÍ P x"ÕkHõ J=∞Å∞‰õΩ<ÀK«∞HÀxkQÍ, ˆH=ÅO Kåi„`«Hõ Ѩ„`«OQÍ
q∞yeáÈ~ÚOk.
Ѩ^è•flÅ∞QÆ∞ ã¨∂„`åÅ∞ (1929)
_èbç Ö¡ ’ 1929 =∂iÛ 28= `Õn# [iy# =Úã‘"¡ ∞£ bQ∑ ã¨=∂"ÕâO◊ Ö’ ZO.Z.l<åfl
14 ã¨∂„`åÅ#∞ „ѨHõ\ ˜OKå~°∞. D 14 ã¨∂„`åÅ#∞ JOwHõiOK«‰õΩO>Ë Éèíq+¨º`«∞ÎÖ’ ÉèÏ~°`«
„ѨÉèí∞`«fiO HÀã¨O KÕѨ>Ëì U Ѩ^äŒHÍxfl =Úã‘¡"£∞Å∞ JOwHõiOK«~°x ¿Ñ~˘¯<åfl~°∞.
P 14 ã¨∂„`åÅ∞..
1. Éèíq+¨º`«∞Î ~å*ϺOQÆO `«Ñ¨Êxã¨iQÍ ã¨=∂YºQÍ LO_®e. JkèHÍ~åÅ∞ „á⁄q<≥ûãπ‰õΩ
|^ŒÖÏ~ÚOKåe.
2. „Ѩu „á⁄q<£ûÖ’#∂ Jxfl âßã¨#=∞O_»à◊¡Ö’, W`«~° ZOÑ≤Hõ ã¨OѶ¨∂Ö’¡ "≥∞ÿ<åsìʼnõΩ
`«y#O`« „áêux^躌 O HõeÊOKÕÖÏ U~åÊ@∞KÕÜ∂« e.
3. Jxfl „á⁄q<≥ûãπ‰õΩ XˆH q^èŒ"≥∞ÿ# „ѨuѨuÎ =∞OE~°∞ KÕÜ«∂e.
4. ˆHO„^Œ âßã¨#ã¨ÉèíÖ’ =Úã‘¡"£∞Å „áêux^茺O =¸_ÀO`«∞ʼnõΩ `«QÆæ‰õÄ_»^Œ∞.
5. „Ѩ`ÕºHõ ZxflHõÅ ^•fi~å qq^èŒ =∞`« „QÆ∂ѨÙÅ „áêux^蕺xfl H˘#™êyOKåe.
6. Éèíq+¨º`«∞ÎÖ’ [i¿Ñ Z@∞=O\˜ „áê^ÕtHõ =∂~°∞ÊÖ HÍ~°}OQÍ Ñ¨O*ÏÉò, ɡOQÍÖò,
<å~üΖ"≥ãπì „á¶êO\˜Ü«∞~ü „á⁄q<£ûÅÖ’ =Úã≤¡OÅ "≥∞*ÏsìH˜ #+ì̈O H͉õÄ_»^Œ∞.
7. Jxfl `≥QÆÅ "åiH˜ ѨÓiÎ =∞`« ¿ãfiK«Ûù#∞ W"åfie.
8. U âßã¨#ã¨ÉÖíè ’<≥<· å U^≥<· å `≥Q‰Æ Ωõ K≥Ok# <åÅ∞yO@ =¸_ÀO`«∞Å =∞Ok ã¨É∞íè ºÅ∞
=ºuˆ~H˜Oz# aÅ∞¡#∞ P âßã¨#ã¨ÉèíÖ’ P"≥∂kOK«‰õÄ_»^Œ∞.
9. ÉÁOÉË „ÃÑã≤_≥hû #∞O_ç ã≤O^è£#∞ "Õ~°∞KÕÜ«∂e.
10. W`«~° „á⁄q<≥ûãπÅÖ’ =∂ki ɡÅ∂z™êÎ<£, <å~üΖ"≥ãπì „á¶êO\˜Ü«∞~ü „áêq<≥ûãπÅÖ’
ã¨O㨯~°}Å#∞ J=∞Å∞KÕÜ«∂e.

150
 11. Jxfl ã¨sfiã¨∞Ö’¡#∂ =Úã‘¡"£∞ʼnõΩ `«y#O`« HÀ\Ï W"åfie
12. =Úã‘¡"£∞ ã¨O㨯 $u Ѩi~°HõΔ}‰õΩ `«y#xfl ~°HõΔ}Ï`«‡Hõ K«~°ºÅ∞ KÕѨ\Ïìe
13. Hõhã¨O =¸_ÀO`«∞Å =Úã‘¡"£∞ =∞O„`«∞Å∞ ÖˉõΩO_® U =∞O„u=∞O_»ex
U~åÊ@∞KÕÜ«∞‰õÄ_»^Œ∞
14. ~å„ëêìÅ J#∞=∞u ÖˉõΩO_® ~å*ϺOQÆOÖ’ Z@∞=O\˜ =∂~°∞ÊÅ∂ KÕÜ«∞‰õÄ_»^Œ∞.
*ÏfÜ«∞"å^Œ =Úã‘"¡ ∞£ áêsì
*ÏfÜ«∞"å^Œ =Úã‘¡"£∞Å∞ 1929 AÖˇ· 29Ö’ ÉÁOÉËÖ’ HÍO„ÔQãπ =Úã‘¡"£∞ áêsìx
™ê÷Ñ≤OKå~°∞. J^Õ ã¨=∞Ü«∞OÖ’ JÅǨÉÏ^£Ö’ [iy# "≥Ú^Œ\ ˜ JdÅ ÉèÏ~°`« *ÏfÜ«∞"å^Œ
=Úã‘¡"£∞ ã¨^Œã¨∞ûÖ’ =∞øÅ<å J*Ï^£ =∂\Ï¡_»∞`«∂ =Úã‘¡"£∞ÅÖ’ *ÏfÜ«∞"å^Œ ã¨∂ÊùiÎx
ÃÑOK«∞`å#x „Ѩu[˝ KÕâß~°∞. WO`«H<õ åfl =ÚO^Õ =∂iÛ 1929Ö’ _èbç Ö¡ ’ [iy# =Úã‘"¡ ∞£ bQ∑
ã¨=∂"ÕâO◊ Ö’ dÖÏѨ`ü ã¨^㌠∞¨ û <åÜ«∞‰õΩÅ∞ <≥„Ǩ˙ x"ÕkHõ#∞ ã¨=∞iúOKå~°∞. J~Ú`Õ x"ÕkHõ‰Ωõ
=∞^ŒÌ`«∞QÍ ã¨=∂"Õâ◊ ǨÅ∞#∞ =ÚOK≥uÎ# "åix |Ü«∞\˜H˜ ÔQO>Ëâß~°∞. JÖÏ ÔQO>Ëã≤#
"åiÖ’ H˘O`«=∞Ok *ÏfÜ«∞"å^Œ =Úã‘¡"£∞ áêsìx ™ê÷Ñ≤OKåÅx ÉèÏqOKå~°∞. HÍO„ÔQãπ
#∞O_ç ‰õÄ_® ™ê#∞‰õÄÅ`« =zÛOk. *ÏfÜ«∞"å^Œ =Úã‘¡"£∞Å∞ `«=∞ HÍ~°º„Hõ=∂Å#∞
x~°fiÇ≤ÏOK«∞‰õΩ<ÕO^Œ∞‰õΩ, <≥„Ǩ˙ x"ÕkHõ#∞ ã¨=∞iúOKÕO^Œ∞‰õΩ XHõ ã¨fi`«O„`«º ã¨Oã¨÷ U~åÊ@∞
KÕã∞¨ HÀ"åeû# J=ã¨~O° =zÛOk. `«∞^Œ‰Ωõ Ym‰õΩ[˚=∞<£, ѨO*ÏÉò, ɡOQÍÖò #∞O_ç H˘O`«=∞Ok
ã¨Éèí∞ºÅ∞, _®Hõì~ü ¿+H± =∞Ǩχ^£ PÅO Hõeã≤ H˘`«Î =Úã‘¡"£∞ *ÏfÜ«∞"å^Œ áêsìx ™ê÷Ñ≤OKå~°∞.
ZO.Z.J<åûs J^茺‰õΔΩ_»∞ HÍQÍ Ym‰õΩ[˚=∞<£ HÍ~°º^Œi≈QÍ JÜ«∂º~°∞. H˘`«Î áêsì U~åÊ@∞#∞
=∞øÖÏ<å J|∞ÌÖò HõÖÏ"£∞ P*Ï^£, ~°Ñ¶≤ JǨχ^£ H˜^•fi~Ú =ºuˆ~H˜OK«HõáÈ~Ú#ѨÊ\˜H© ^•xH˜
^Œ∂~°OQÍ L<åfl~°∞. W^Õ HÍÅOÖ’ <å~üΖ"≥ãπì „á¶êO\˜Ü«∞~ü „á⁄q<≥ûãπÖ’ MÏ<£ J|∞ÌÖò QÆѶ¨Ó~ü
MÏ<£, _®Hõì~ü MÏ<£ ™êÇ≤ÏÉò <Õ`«$`«fiOÖ’ L^ŒƒùqOz# Z„~°K˘HͯÅ∞ *ÏfÜ«∞"å^Œ =Úã‘¡"£∞ʼnõΩ
JkèHõ ã¨∂ÊùiÎ xKåÛ~Ú.
~“O_£ >Ë|∞Öò HÍ#ÊùÔ~<£û
"≥Ú^Œ\˜ ãà +¨<(£ 1930 #=O|~ü 12 #∞O_ç 1931 [#=i 19 =~°‰Ωõ )
ÉèÏ~°`« ~“O_£>Ë|∞Öò HÍ#ÊùÔ~<£û =¸_»∞ Ãã+¨#∞¡QÍ [iyOk. "å\˜x "≥Ú^Œ\ ˜,
Ô~O_»∞, =¸_À ~“O_£>Ë|∞Öò HÍ#ÊùÔ~<£ûÅx `«Ñ¨CQÍ Ñ≤eKå~°∞. Ãã·=∞<£ Hõq∞+¨<£ Kè≥·~°‡<£
J~Ú# ã¨~ü *Ï<£ Ãã·=∞<£ (DÜ«∞xfl 1927Ö’ Hõ#˚ˆ~fi\˜"£ =∞O„u=∞O_»e xÜ«∞q∞OzOk)
1929 JHÀì|~ü 16= `Õn# „a@<£ „Ѩ^è•#=∞O„u ~å"Õ∞û "≥∞H±_À<åÖò¤(PÜ«∞# ÖË|~ü áêsì
1929Ö’ JkèHÍ~°OÖ’H˜ =zÛOk)‰õΩ ÖËY ~åã¨∂Î ÉèÏ~°`üÖ’ ~å[ºOQÆ ã¨O㨯~°}ÅÃÑ·

151
K«iÛOKÕO^Œ∞‰õΩ ÉèÏ~°`ü, „a\©+π `Àáê@∞ ÉèÏ~°`« ~å„ëêìÅ „Ѩux^èŒ∞Å`À HÍ#ÊùÔ~<£û
x~°fiÇ≤ÏOKåeûOkQÍ ã¨∂zOKå~°∞. J`«x ã¨∂K«##∞ „a\˜<£ =∞O„u =∞O_»e JOwHõiOzOk.
P `«~°∞"å`« ÉèÏ~°`ü QÆ=~°fl~ü [#~°Öò ÖÏ~ü¤ Wifi<£ ÉèÏ~°`ü‰õΩ `«fi~°Ö’ ã¨fi`«O„`« „ѨuѨuÎ
HõeÊOK«_»O „a\©+π q^è•#=∞x, Ãã·=∞<£ Hõq∞+¨<£ x"ÕkHõ ã¨=∞iÊOz# `«~°∞"å`« ÅO_»<£Ö’
~“O_£>Ë|∞Öò HÍ#ÊùÔ~<£û [~°∞QÆ∞`«∞O^Œx „Ѩ=ÚY „ѨHõ@# KÕâß~°∞. n<Õfl 'náê=o
„ѨHõ@#—(1929 JHÀì|~ü 31) Jx ‰õÄ_® JO\Ï~°∞.
~“O_£>Ë|∞Öò HÍ#ÊùÔ~<£û "≥Ú^Œ\ ˜ Ãã+¨<£‰õΩ „a\˜+π ~å[H©Ü«∞ áêsìÅ #∞O_ç 16
=∞Ok „Ѩux^èŒ∞Å∞, ÉèÏ~°`« ã¨O™ê÷<åÅ #∞O_ç 16 =∞Ok, „a\©+π ÉèÏ~°`ü #∞O_ç 57 =∞Ok
„Ѩux^è∞Œ Å∞ áêÖÁæ<åfl~°∞. Ãã=· ∞<£ Hõq∞+¨<£ x"ÕkHõ`À Jã¨O`«$Ñ≤`Î À L#fl HÍO„ÔQãπ HÍ#Êù~Ô <£û#∞
|Ç≤Ï+¨¯iOzOk. J~Ú`Õ W`«~° ~å[H©Ü«∞ áêsìÅ∞, „QÆ∂ѨÙÖˇ·# =Úã‘¡"£∞bQ∑ #∞O_ç =∞Ǩχ^£
Jb, =∞Ǩχ^£ +¨Ñ‘, l<åfl, PQÍMÏ<£, Ѷ¨[Öò ǨÏH±, Ç≤ÏO^Œ∂ =∞Ǩã¨Éèí #∞O_ç =ÚO*Ë,
[Ü«∞Hõ~ü, WO_çÜ«∞<£ e|~°Öò ÃѶ_»ˆ~+¨<£ #∞O_ç `Õ*ò |Ǩï^Œ∂~ü 㨄ѨÓ, ã≤."≥·.zO`å=∞x,
ZOP~ü [Ü«∞Hõ~ü, J}˜z"Õ`« ‰õΩÖÏÅ #∞O_ç aP~ü JOÉË^Œ¯~ü áêÖÁæ<åfl~°∞. |ÅÇ‘Ï#
ÉÏ^茺`åÜ«Ú`« ˆHO„^Œ „ѨÉèí∞`«fiO`À ã¨=∂Yº#∞ U~åÊ@∞KÕ¿ãO^Œ∞‰õΩ ã¨O™ê÷<åkèѨ`«∞Å∞
JOwHõiOKå~°∞. J~Ú`Õ "≥∞ÿ<åsìʼnõΩ i[ˆ~fi+¨#∞¡ HõeÊOK«_»OÃÑ· =∞`«`«`«fi áêsìÅ∞ XHõ
JOwHÍ~åxH˜ ~åÖËHáõ ÈÜ«∂~Ú. HÍO„ÔQãπ „áêux^躌 O ÖˉΩõ O_® ÉèÏ~°`« ~å[ºOQÆ ã¨O㨯~°}ÅÃÑ·
HÍ#ÊùÔ~<£û x~°fiÇ≤ÏOz<å Ѷ¨e`«O ÖË^Œx „a\©+π „ѨÉèí∞`«fiO J=QÍǨÏ#‰õΩ =zÛOk.
Ô~O_À Ãã+¨<£(1931 ÃãÃÑìO|~ü U_»∞ #∞O_ç _çÃãO|~ü =~°‰õΩ)
D Ãã+¨<‰£ Ωõ HÍO„ÔQãπ `«~Ñ° Ù¨ # QÍOnè XHõ¯~ˆ UÔHH· õ „ѨuxkèQÍ (1931 QÍOnè–Wifi<£
XѨÊO^ŒO „ѨHÍ~°O) Ǩ[~°=fiQÍ W`«~° ~å[H©Ü«∞ áêsìÅ∞, „QÆ∂ѨÙÅ „Ѩux^èŒ∞Å∞ ‰õÄ_®
Ǩ[~°Ü«∂º~°∞. Z@∞=O\˜ ѨÙ~ÀQÆu ÖËHõ=Ú#∞¿Ñ "≥∞ÿ<åsìÅ JOâ◊OÃÑ·<Õ ã¨^Œã¨∞û
xezáÈ~ÚOk. D™êi =Úã‘¡"£∞ňH HÍHõ J}QÍi# ‰õΩÖÏʼnõΩ, WO_çÜ«∞<£ „H˜ã≤ìÜ«∞#¡‰õΩ,
POQÀ¡ WO_çÜ«∞#¡‰õΩ, Ü«¸~ÀÑ≤Ü«∞#¡‰õΩ ‰õÄ_® „Ѩ`ÕºHõ ZxflHõÅ∞ x~°fiÇ≤ÏOKåÅ<Õ _ç=∂O_£
=zÛOk. =∞`«Ñ¨~°"≥∞ÿ# ã¨=∞㨺 Ѩi+¨¯i¿ãÎ ~å*ϺOQÆѨ~°"≥∞ÿ# ѨÙ~ÀQÆu LO@∞O^Œ#fl
„Ѩܫ∞`åflʼnõΩ =ºuˆ~HõOQÍ QÍOnè QÆ\ ì̃QÍ áÈ~å_®~°∞. ™êfi`«O„`À^Œº=∞O HÀã¨O HÍO„ÔQãπ
„Ѩܫ∞`åflʼnõΩ =Úã‘¡"£∞bQ∑ =∞^ŒÌ`«∞x¿ãÎ =Úã‘¡"£∞ _ç=∂O_»¡#xflO\˜h JOwHõi™êÎ=∞x
„ѨuáêkOKå~°∞. D „Ѩuáê^Œ##∞ =Úã‘¡"£∞ „Ѩux^èŒ∞Å∞ u~°ã¨¯iOK«QÍ Ç≤ÏO^Œ∂ =∞Ǩã¨Éèí,
ã≤MòÅ∞ QÆ\ ˜ìQÍ =ºuˆ~H˜OKå~°∞. ÃѶ_»ˆ~+¨<£ U~åÊ@∞ÃÑ·# ‰õÄ_® ã¨O™ê÷<ånâ◊√Å∞ "≥Ú^Œ\ ˜
Ãã+¨<£Ö’ K«∂Ñ≤#O`« „â◊^ŒÌ K«∂ѨÖË^Œ∞. Ô~O_»∞ H˘`«Î =Úã‘¡"£∞ "≥∞*Ïsì „á⁄q<≥ûãπ (<å~üÎ "≥„ãì̈<£
„á¶êO\˜Ü∂« ~ü „á⁄q<≥ûãπ =∞iÜ«Ú ã≤O^è)£ Å#∞ U~åÊ@∞ KÕã∂¨ ,Î ÉèÏ~°`« ã¨O„ѨkOѨÙÅ Hõq∞\©x,
=¸_»∞ xѨÙ}∞Å Hõq∞\©Å#∞ U~åÊ@∞KÕã∞¨ #Î fl@∞¡ ~å"£∞¿ã "≥∞H±_À<åÖò¤ „ѨH\õ O˜ K«_O» `À HÍ#Êù~Ô <£û
=Úyã≤Ok. "≥∞ÿ<åsìÅ ã¨=∞㨺ÃÑ· ÉèÏ~°fÜ«ÚÅ∞ JOwHÍ~åxH˜ ~å‰õΩO>Ë UHõѨHõΔOQÍ „a\©+π
152
„ѨÉ∞íè `«fiO =∞`«Ñ~¨ "° ∞≥ #ÿ ~å~ÚfÅ#∞ „ѨH\õ 㘠∞¨ OÎ ^Œx ‰õÄ_® ¿Ñ~˘¯<åfl~°∞. g\˜x JOwHõiOK«x
QÍOnèx ÉèÏ~°`ü‰õΩ ~åQÍ<Õ JÔ~ãπì KÕã≤ *ˇ·Å∞‰õΩ Ñ¨OÑ≤OKå~°∞.
=¸_À ãà +¨<(£ 1932 #=O|~ü 17 #∞O_ç _çãà O|~ü 24 =~°‰Ωõ )
D ã¨=∂"ÕâßxH˜ HÍO„ÔQãπ „Ѩux^è∞Œ Å∞ Ǩ[~°∞HÍÖË^∞Œ . q∞ye# áêsìÅ „Ѩux^è∞Œ Å∞
‰õÄ_® "≥Ú^Œ\ ˜ Ô~O_»∞ ã¨=∂"ÕâßÖ`À áÈÅ∞Û‰õΩO>Ë KåÖÏ `«‰õΩ¯= =∞Ok =∂„`«"Õ∞
Ǩ[~°Ü«∂º~°∞. D Ãã+¨<£Ö’ „Ѩux^èŒ∞Å∞ ^•^•Ñ¨Ù Jxfl JOâßÅÃÑ·<å JOwHõiOKå~°∞.
=¸_»∞ Ãã+¨#¡Ö’ ÉèÏ~°`« ~å*ϺOQÆ ã¨O㨯~°}ÅÃÑ· K«iÛOz# "å\˜ÃÑ· „a\©+π „ѨÉèí∞`«fiO
1933 =∂iÛÖ’ âıfi`«Ñ„¨ `åxfl q_»∞^ŒÅ KÕãO≤ k. D âıfi`«Ñ„¨ `åxfl „a\©+π áê~°"¡ ∞≥ O\ò *Ï~ÚO\ò
Hõq∞\© ѨijeOz 1934 JHÀì|~üÖ’ P"≥∂kOzOk. D Hõq∞\© x"ÕkHõ P^è•~°OQÍ aÅ∞¡#∞
~°∂á⁄OkOz ÉèÏ~°`« „ѨÉèí∞`«fi K«@ìO 1935 ¿Ñ~°∞`À „a\©+π áê~°¡"≥∞O\ò P"≥∂kOzOk.
=∞`«Ñ¨~°"≥∞ÿ# ~å~ÚfÅ∞ (‰õ=¸º#Öò J"å~ü¤) 1932
„á⁄"≥x¬Ü∞« Öò âßã¨#=∞O_»àÖ¡◊ ’x ÉèÏ~°fÜ«∞ =∞`«ã∞¨ Å÷ „áêux^躌 OÃÑ· 1932 JQÆã∞¨ ì
16= `Õn# „Ѩ^è•#=∞O„u ~å"£∞¿ã "≥∞H±_À<åÖò¤ „a\©+π áê~°¡"≥∞O\òÖ’ XHõ „ѨHõ@# KÕâß~°∞.
^•<Õfl „Ѩ=ÚYOQÍ '=∞`«Ñ¨~°"≥∞ÿ# ~å~ÚfÅ∞— JO\Ï~°∞. nx „ѨHÍ~°O =Úã‘¡"£∞Å∞, ã≤‰õΩ¯Å∞,
„H˜ãÜì≤ ∞« #∞¡, POQÀ¡–WO_çÜ∞« #∞¡, Ü«¸~ÀÑ≤Ü∞« #¡‰Ωõ „Ѩ`ºÕ HõOQÍ ZxflHõÅ∞ x~°fiÇ≤Ï™êÎ~∞° . ~Ô O_Àk
J}QÍi# =~åæʼnõΩ „Ѩ`ºÕ Hõ xÜ≥∂[Hõ=~åæÅ∞ U~åÊ@∞KÕ¿ãO^Œ∞‰õΩ Ç¨g∞xã¨∂Î q∞ye# ™ê^è•~°}
xÜ≥∂[Hõ=~åæÖ’¡ F@∞"Õ¿ã ǨωõΩ¯#∞ HõeÊOKå~°∞. =¸_À=k <å~üΖ"≥ãπì „á¶êO\˜Ü«∂~ü
„áêq<≥ûãπÖ’ `«Ñʨ =∞Ç≤Ïà◊ʼnõΩ "Õ~ˆ fi~°∞ =∞`«ã∞¨ ÅÎ F@~°`¡ À „Ѩ`ºÕ Hõ xÜ≥∂[Hõ=~åæÅ#∞ U~åÊ@∞
KÕ™êÎ~∞° . z=iQÍ ÉÁOÉÏ~Ú „ÃÑã≤_x≥ ûÖ’ H˘xfl ZOÑ≤Hõ KÕã#≤ |Ǩïà◊ ã¨É∞íè ºÅ xÜ≥∂[Hõ=~åæÖ’¡
U_çO\˜x =∞~åsîʼnõΩ i[~üfi KÕ™êÎ~°∞.
J}˜z"Õ`« ‰õΩÖÏʼnõΩ ã¨O|OkèOz# „Ѩuáê^Œ# f„=™ê÷~Ú q"å^ŒOQÍ =∂iOk.
*ˇÖ· ’¡ L#fl QÍOnè nxfl f„=OQÍ =ºuˆ~H˜OKå~°∞. nO`À QÍOnè 1932 ÃãÃÑOì |~üÖ’ P=∞~°}
x~åǨ~°nHõΔ KÕÑ\¨ _ì O» `À JOÉË^¯Œ ~ü PÜ«∞#`À K«~Û° Å∞ [iÑ≤ ѨÓ<å XѨÊO^•xfl KÕã∞¨ ‰õΩ<åfl~°∞.
D XѨÊO^ŒO HÍ~°}OQÍ áê`« „Ѩuáê^Œ#Ö’¡ KåÖÏ =∂~°∞ÊÅ∞ =KåÛ~Ú. D XѨÊO^•xfl
‰õÄ_® =∞`«Ñ¨~°"≥∞ÿ# ~å~ÚfÅÖ’ ÉèÏQÆOQÍ<Õ K«∂âß~°∞.
1935 K«@ìO <ÕѨ^茺O
=∂O>ˇOQ∑–K≥"£∞ûѶ¨~ü¤ ã¨O㨯~°}Å∞ KåÖÏ JáÈǨÏÅ#∞ HõeæOKå~Ú. =∞~Àq^èŒOQÍ
K≥áêÊÅO>Ë ^Õâ◊OÖ’x ~å[H©Ü«∞"å^Œ∞Å PHÍOHõΔÅ#∞ f~°Û_»OÖ’ qѶ¨Å=∞~ÚOk. nO`À
Jxfl ~å[H©Ü«∞ áêsìÅ∞ Hõeã≤ ~å*ϺOQÆѨ~°"≥∞ÿ# ã¨O㨯~°}Å HÀã¨O PO^Àà◊# KÕѨ\Ïì~Ú.
ã¨O㨯iOK«|_ç# „á⁄q<≥ûãπ =∞O_»à√◊ ¡ LxH˜Ö’H˜ =zÛ `«‰Ωõ ¯= HÍÅ"Õ∞ J~Ú<å „á⁄q<≥ûãπÅÖ’
153
ѨÓiΙê÷~Ú ÉÏ^茺`åÜ«Ú`« „ѨÉèí∞`åfixfl U~åÊ@∞KÕÜ«∂Åx, J^ÕHÍÅOÖ’ Ãã·#ºO, q^Õj
=º=Ǩ~åÅ∞ `«Ñ¨Ê Jxfl ˆHO„^Œ âßYÅ JkèHÍ~åÅ#∞ |^ŒÖÏ~ÚOKåÅx HÀ~°∞`«∂ ˆHO„^Œ
âßã¨#ã¨ÉèíÖ’ f~å‡<åxfl „Ѩ"Õâ◊ÃÑ\Ïì~°∞. âßã¨#ã¨ÉèíÖ’x „Ѩ*Ïaè„áêÜ«∞ XuÎ_ç HÍ~°}OQÍ
=ÚnÌ=∂<£ Hõq∞\©x U~åÊ@∞KÕÜ∂« eû=zÛOk. D Hõq∞\© J^躌 Ü«∞#O KÕ¿ã JOâßÅ#∞
Ѩiq∞`«O KÕã≤#ѨÊ\˜H© H˘`«Î Ѩ^ŒÌu ãÔ̈~·# q^èŒOQÍ ÖË^Œx, Ô~O_»OK≥Å áêÅ# „ѨÜ≥∂QÆO
qѶ¨Å=∞~ÚO^Œx D Hõq∞\© x"ÕkHõ ¿Ñ~˘¯Ok. '„Ѩ[Å`À ã¨Ç¨HÍ~åxH˜ ã≤^ŒÌOQÍ LO_Õ
ã≤÷~°`«fiO Hõeæ# „ѨÉèí∞`åfixfl— JOkOKÕ ~å*ϺOQÆO J=ã¨~°=∞x ¿Ñ~˘¯Ok.
=ÓÇ≤ÏOz#@∞¡QÍ<Õ „a\©+π „ѨÉèí∞`«fiO D x"ÕkHõÖ’x J`«ºkèHõ JOâßÅ#∞
JOwHõiOK«Ö^Ë ∞Œ . HÍO„ÔQãπ q^è•#OÖ’ ÉèÏQÆOQÍ x~°Ü ‚ ∂« Å∞ fã¨∞HÀ<ÕÖÏ áê~°"¡ ∞≥ O\ò#∞ XuÎ_ç
KÕÜ«∞ÖË~°O@∂ 1927Ö’ ÖÏ~ü¤ Wifi<£ ÃÇÏK«ÛiOKå~°∞. J~Ú`Õ Ãã·=∞<£ Hõg∞+¨<£#∞ U~åÊ@∞
KÕÜ«∞_»O „ѨÉèí∞`«fi "≥·YiÖ’x =∂~°∞Ê#∞ ã¨∂zOzOk. |Ç≤Ï+¨¯~°}Å∞, ã¨Ç¨Ü«∞ x~åHõ~°}
=∞^茺 Hõg∞+¨<£ Ѩx KÕã≤Ok. JdŠѨHõΔ ã¨^Œã¨∞û, <≥„Ǩ˙ x"ÕkHõ Hõg∞+¨<£ÃÑ· „ѨÉèÏ"åxfl
K«∂áê~Ú. W^Õ ã¨=∞Ü«∞OÖ’ ÉèÏ~°`ü‰õΩ `«fi~°Ö’ ã¨fi`«O„`« „ѨuѨuÎ HõeÊ™êÎ=∞x ÖÏ~ü¤ Wifi<£
„ѨH\õ O˜ K«_O» , ~“O_£>|Ë ∞Öò HÍ#Êù~Ô <£û#∞ U~åÊ@∞ KÕÜ∂« Åx x~°~‚ ÚOK«_O» `À Ãã=· ∞<£ x"ÕkHõ
J„Ѩ^è•#=∞~ÚáÈ~ÚOk. ~“O_£ >Ë|∞Öò HÍ#ÊùÔ~<£û z=i Ãã+¨<£ =Úyã≤# `«~åfi`« ~å[º
HÍ~°º^Œi≈ D „H˜Ok q^èŒOQÍ „ѨHõ\ ˜OKå~°∞. 1. H˘`«Î ~å*ϺOQÆ K«„@O ã¨=∂YºQÍ LO@∞Ok.
JO^Œ∞Ö’ ã¨OYº#∞, [<åÉèÏ#∞ |\ì̃ 50 âß`«O ÉèÏ~°`« ~å*ϺÅ∞ LO\Ï~Ú. 2. ˆHO„^Œ
âßã¨#ã¨ÉèíÖ’ „a\©+π ÉèÏ~°`ü „áêux^茺OÖ’ =¸_ÀO`«∞Å =∞Ok =Úã‘¡"£∞Å∞ LO\Ï~°∞.
3. ã≤O^è£ =∞iÜ«Ú Xi™êû „Ѩ`ÕºHõ „á⁄q<≥ûãπÅ#∞ Hõeæ LO\Ï~Ú. P `«~åfif HÍÅOÖ’
1933Ö’ D „Ѩuáê^Œ#Å#∞ âıfi`«Ñ„¨ `«OÖ’ KÕ~åÛ~°∞. „Ѩuáêk`« ~å*ϺOQÆÑ~¨ "° ∞≥ #ÿ U~åÊ@∞‰õΩ
=¸_»∞ „Ѩ^•è # xÜ«∞=∂Å∞ J^è•~°OQÍ LO\Ï~Ú. ÃÑ_¶ ~ˆ» +¨<,£ „á⁄qx¬Ü∞« Öò „ѨuѨu,Î Hˆ O„^ŒO
`Àáê@∞ „á⁄q<≥ûãπ ™ê÷~ÚÖ’#∂ HÍ~°ºx~åfiǨÏHõ âßYÖ’ „Ѩ`ÕºHõ ÉÏ^茺`«Å∞, ~°HõΔ} K«~°ºÅ∞
á⁄O^Œ∞Ѩ~°Û_»O.
âıfi`«Ñ¨„`« „Ѩuáê^Œ#Å#∞ ÖÏ~ü¤ e<£e`üQ“ Kè≥·~°‡<£QÍ L#fl áê~°¡"≥∞O\ò *Ï~ÚO\ò
Hõq∞\©H˜ JѨÊyOKå~°∞. „a\©+π ÉèÏ~°`ü, ÉèÏ~°`ü ~å„ëêìÅ #∞O_ç 21 =∞Ok „Ѩux^èŒ∞Å∞
JOK«<åHÍ~°∞Å∞QÍ Ñ¨x KÕâß~°∞. Hõq∞\© 1934 #=O|~üÖ’ `«# x"ÕkHõ#∞ ã¨=∞iÊOzOk.
P Hõq∞\© „Ѩuáê^Œ#Å∞ P^è•~°OQÍ ~°∂á⁄OkOz# ÉèÏ~°`« „ѨÉèí∞`«fi aÅ∞¡#∞ áê~°¡"≥∞O\ò
P"≥∂kOzOk. 1935 JQÆã∞¨ ì ~Ô O_À `Õn# D aÅ∞¡‰Ωõ ~å[iHõ P"≥∂^ŒO ‰õÄ_® ÅaèOzOk.
D H˘`«Î K«@ìOÖ’ 451 HÍ¡AÅ∞, 15 Ã+_»∂ºà◊√¡ L<åfl~Ú. „a\©+π áê~°¡"≥∞O\ò WO`«=~°‰õΩ
P"≥∂kOz# Ju ÃÑ^ŒÌ^≥·#, ã¨=∞™êº`«‡Hõ"≥∞ÿ# K«@ìOQÍ q∞yeáÈ~ÚOk. Ñ‘iîHõ ÖËHõáÈ=_»O,
„á¶êOKè≥·*ò#∞ x~°‚~ÚOKÕO^Œ∞‰õΩ „Ѩuáê^Œ#Å∞ LO_»_»O D K«@ìOÖ’x Ô~O_»∞ =ÚYº"≥∞ÿ#
JOâßÅ∞.
154
ã¨=∂Yº`«`«fiO
1935 K«@ìO ã¨=∂Yº K«„@OÖ’ „ѨÉèí∞`åfixfl U~åÊ@∞ KÕÜ«∂Åx ÉèÏqOzOk. P
kâ◊QÍ Ñ¨Ü«∞#O HÀã¨O =ÚO^Œ∞QÍ LxH˜Ö’ L#fl „a\©+π ÉèÏ~°`« „ѨÉèí∞`åfixfl ã¨fiÜ«∞O „ѨuѨuÎ
Hõeæ# „á⁄q<≥ûãπQÍ q_»Q˘\ì̃ P `«~åfi`« ÉèÏ~°`« ã¨O™ê÷<åÅ`À ã¨Ç¨ JxflO\˜x ã¨=∂Yº
K«„@OÖ’H˜ fã¨∞‰õΩ~å"åÅx ÉèÏqOzOk. ~å*ϺÅ#∞ P K«„@OÖ’H˜ fã¨∞H˘x~å=_®xH˜
''W<£„ã¨∞ì"≥∞O\ò PѶπ Ü«∂ÔHûÃã<£ (JO^Œ∞ÉÏ@∞Ö’H˜ `≥KÕÛ J=HÍâ◊O)—— ã¨∂„`åxfl
~°∂á⁄OkOzOk. ã¨∂„`«Ñ¨~°OQÍ XHõ ~å*ϺxH˜ =∞~À ~å*ϺxH˜ KåÖÏ `Õ_®Å∞ LO_»_»O`À
WѨÊ\˜Hˆ ÃÑ_¶ ~ˆ» +¨<Ö£ ’ L#fl ÉèÏ~°`« ~å*ϺŠ=∂ki KåÖÏ ã¨=∂Yº XѨÊO^•Å#∞ ã¨$+≤Oì zOk.
Hˆ O„^Œ HÍ~åºx~åfiǨÏHõ âßY : „a\©+π ~å}˜KÕ QÆ=~°fl~ü [#~°Öò S^Õà◊¡ HÍÖÏxH˜
xÜ«∞q∞OѨ|_»`å~°∞. PÜ«∞# Ô~O_»∞ ~°HÍÅ ÉÏ^茺`«Å∞ x~°fiÇ≤ÏOKåeû LO@∞Ok. „a\©+π
ÉèÏ~°`ü‰õΩ ã¨O|OkèOz PÜ«∞# QÆ=~°fl~ü [#~°Öò J^Õ q^èŒOQÍ ÉèÏ~°`« ~å*ϺÅ`À ã¨O|O^è•Å
q+¨Ü«∞OÖ’ ~å}˜ „ѨuxkèQÍ =º=ǨÏi™êÎ~°∞. QÆ=~°fl~ü [#~°ÖòQÍ ã¨=∂Yº HÍ~°ºx~åfiǨÏHõ
âßY‰õΩ JkèѨuQÍ LO\Ï~°∞. Ô~O_À ÉÏ^茺`«QÍ ÉèÏ~°`« ~å*ϺŠÃÑ· ™ê÷~Ú JkèHÍiHõ
=º=ã¨÷QÍ ~å}˜ `«~°Ñ¨Ù# qâıëêkèHÍ~åÅ∞ Hõeæ LO\Ï~°∞. ~°HõΔ}, q^Õj =º=ǨÏ~åÅ∞, „ÔH·ãÎ̈=
=∞`« JOâßÅ∞, ѨiáêÅ#Ö’ KÕ~°Ûx JOâßÅ∞, áêHΔ̃HõOQÍ KÕiÛ# JOâßÅÃÑ· `«# qK«HõΔ}`À
JkèHÍ~°O x~°fiÇ≤Ï™êÎ~∞° . PÜ«∞# ѨxÖ’ =ÚQÆ∞~æ ∞° H“xûÅ~°∞¡ ã¨Ç¨ Ü«∞HõOQÍ LO\Ï~°∞. PÜ«∞#‰õΩ
=∂„`«"∞Õ "å~°∞ ÉÏ^è∞Œ ºÅ∞. gi Ѩx Hˆ =ÅO ã¨ÅǨÅ∞ W=fi_®xˆH Ѩiq∞`«O. `«# qK«H} Δõ `À<Õ
x~°‚Ü«∂Å∞ fã¨∞‰õΩO@∞#flѨÊ\˜H© QÆ=~°fl~ü [#~°Öò ~å[º HÍ~°º^Œi≈H˜ `«^•fi~å „a\©+π
áê~°¡"≥∞O\ò‰õΩ ÉÏ^茺`« =Ç≤Ï™êÎ~°∞.
WѨÊ\˜ˆH L#fl kfiѨHõΔ áêÅ#Ö’ „Ѩ*τѨux^èŒ∞Å xÜ«∞O„`«}‰õΩ |kbKÕã≤#
JOâßÅÃÑ· =∞O„u`«fi=∞O_»e ã¨ÇϨ HÍ~°O`À QÆ=~°fl~ü [#~°Öò ã¨=∂Yº âßã¨#=º=㨉÷ Ωõ ÉÏ^躌 `«
=Ç≤Ï™êÎ~°∞. ™êOˆHuHõOQÍ '|kb KÕã≤#— JOâßʼnõΩ QÆ=~°fl~ü [#~°Öò ~å[ºOQÆѨ~°"≥∞ÿ#
JkèÑu¨ QÍ LO\Ï~°∞. J~Ú`Õ =∞O„`«∞Å∞ x~°fiiÎOKÕ JkèHÍ~åÖ’¡ D „H˜O^Œ ¿Ñ~˘¯#fl Ѩiq∞`«∞Å∞
L<åfl~Ú.1. ã¨fiÜ«∞O„ѨuѨuÎ JkèHÍ~åÅ∞, K«@ì|^ŒÌ „Ѩ`ÕºHõ ™œHõ~åºÅ`À i[~üfiÉϺOH± PѶπ
WO_çÜ«∂, ÃѶ_»~°Öò Ô~·ÖËfi =º=ã¨÷ U~åÊ@∞#∞ =ºuˆ~H˜OKÕ JkèHÍ~°O 2. "≥∞ÿ<åsìʼnõΩ
ã¨O|OkèOz# QÆ=~°fl~ü [#~°Öò „Ѩ`ºÕ Hõ ÉÏ^躌 `«Å∞ 3. "å}˜[º „ѨÜ∂≥ [<åʼnõΩ ã¨O|OkèOz#
x~°‚Ü«∂Å∞.
ã¨=∂Yº âßã¨#=º=ã¨÷ : ã¨=∂Yº âßã¨#=º=ã¨÷Ö’ Ô~O_»∞ ã¨ÉèíÅ∞ LO\Ï~Ú.
~å*ϺŠH“xûÖò (ZQÆ∞=ã¨É)íè Ö’ ÉèÏ~°fÜ«∞ ~å*ϺʼnõΩ SkO@ ~Ô O_çO`«Å ã‘@#¡ ∞ Hˆ \Ï~Ú™êÎ~∞° .
J^Õ âßã¨#ã¨Éèí (kQÆ∞=ã¨Éèí)Ö’ =¸_˘O`«∞Å∞ ˆH\Ï~Ú™êÎ~°∞. H“xûÖòÖ’ ã‘@¡ ˆH\Ï~ÚOѨÙ
P ~å„+¨ìO ã≤÷u, „áê^è•#º`« P^è•~°OQÍ LO@∞Ok. âßã¨#ã¨ÉèíÖ’ [<åÉèÏ „ѨuáêkHõ#
ˆH\Ï~Ú™êÎ~°∞. H˘xfl ~å„ëêìÅ∞ =∂„`«"Õ∞ ã¨fiO`« „áêux^茺O HõeæLO\Ï~Ú. q∞ye# ~å„ëêìÅ∞
155
Ô~O_»∞ „QÆ∂ѨÙÅ∞QÍ q_çáÈ~Ú L=∞‡_çQÍ QÍx, ~À>Ë+¨<£ Ѩ^ŒÌuÃÑ· QÍx K«@ìOÖ’ ¿Ñ~˘¯#fl@∞¡
„Ѩux^èŒ∞Å#∞ ѨOѨÙ`å~Ú. P ~å„ëêìÖ’¡ ã¨Éèí∞ºÅ#∞ ZOÑ≤Hõ KÕ¿ã JkèHÍ~åxfl P ~å„ëêìÅ
áêʼnõΩʼnõΩ ÖË^• áêʼnõΩʼnõΩ ã¨O|OkèOz# "å~°∞ Hõeæ LO\Ï~°∞.
„a\©+π ÉèÏ~°`ü‰õΩ ã¨O|OkèOz Ô~O_»∞ ã¨ÉèíʼnõΩ [<åÉèÏ „ѨuáêkHõ# „á⁄q<≥ûãπ‰õΩ
ã‘@¡#∞ ˆH\Ï~Ú™êÎ~°∞. =∞`«Ñ¨~°"≥∞ÿ#, „Ѩ`ÕºHõ „QÆ∂ѨÙÅ „áêux^蕺xH˜ ã¨O|OkèOz =Úã‘¡"£∞Å∞
„a\©+π ÉèÏ~°`ü ã‘@¡Ö’ =¸_ÀO`«∞Å ã‘@¡#∞ HÍ"åÅx _ç=∂O_£ KÕâß~°∞. qq^èŒ =∞`«ã¨∞ÎÅ#∞
ã¨O`«$Ñ≤ΠѨiKÕÖÏ âßã¨# =º=ã¨÷‰õΩ ~å„ëêìÅ #∞O_ç „Ñ¨ux^èŒ∞Å#∞ ZOÑ≤HõKÕÜ«∞_»OÖ’ XHõ
™êO„Ѩ^•Ü«∂xfl Jaè=$kú K≥O^Œ∞`«∞O^Œx PtOKå~°∞. ZQÆ∞= ã¨Éèí‰õΩ „a\©+π ÉèÏ~°`ü #∞O_ç
=KÕÛ „Ѩux^èŒ∞Å∞ „áê^ÕtHõ xÜ≥∂[Hõ=~åæÅ #∞O_ç <Õ~°∞QÍ ZxflHõÅ ^•fi~å ZxflHõ=Ù`å~°∞.
J^Õ kQÆ∞=ã¨Éèí‰õΩ „á⁄qx¬Ü«∞Öò âßã¨#ã¨ÉèíÅ ã¨Éèí∞ºÅ F\˜OQ∑ ^•fi~å <Õ~°∞QÍ ZxflHõ~Ú
=™êÎ~°∞. =∞~À ~°HõOQÍ K≥áêÊÅO>Ë qq^èŒ =∞`åʼnõΩ K≥Ok# ã¨Éèí∞ºÅ#∞ „á⁄qx¬Ü«∞Öò
âßã¨#ã¨ÉèíÖ’¡ L#fl qq^èŒ =∞`åÅ ã¨Éèí∞ºÅ∞ UHõ |kb F@∞ ^•fi~å Z#∞fl‰õΩO\Ï~°∞.
kQÆ∞= ã¨ÉèíÖ’ J`«ºkèHõOQÍ 375 =∞Ok ã¨Éèí∞ºÅ∞ LO\Ï~°∞. giÖ’ 250 =∞Ok
„a\©+π ÉèÏ~°`ü #∞O_ç ZOÑ≤Hõ=Ù`å~°∞. 125 =∞Ok ÉèÏ~°`« ~å*ϺŠ#∞O_ç =™êÎ~°∞. „a\©+π
WO_çÜ«∂ ã¨Éèí∞ºÅ∞QÍ "å}˜[º, Ѩi„â◊=∞Å ~°OQÍÅ #∞O_ç =ÚQÆ∞æ~°∞, HÍi‡Hõ =~°æO #∞O_ç
XHõ¯~°∞ =™êÎ~°∞. ã¨Éèí HÍÅO S^Õà◊√¡ LO@∞Ok. ZQÆ∞=ã¨ÉèíÖ’ 260 =∞Ok LO\Ï~°∞. giÖ’
156 =∞Ok „a\©+π ÉèÏ~°`ü #∞O_ç 104 =∞Ok ÉèÏ~°`« ~å*ϺŠ#∞O_ç LO\Ï~°∞. P
q^èŒOQÍ "≥Ú`«ÎO ã¨OYºÖ’ 40 âß`«O ÉèÏ~°`« ~å*ϺʼnõΩ ˆH\Ï~ÚOKå~°∞. „a\©+π WO_çÜ«∂
ã¨Éèí∞ºÅ∞QÍ U_»∞QÆ∞~°∞ Ü«¸~ÀÑ≤Ü«∞#∞¡, XHõ POQÀ¡ WO_çÜ«∞<£, W^ŒÌ~°∞ WO_çÜ«∞<£ „H˜ãì̈Ü«∞#∞¡,
QÆ=~°fl~ü [#~°Öò qK«H}Δõ `À xÜ«∞q∞OKÕ P~°∞QÆ∞~°∞ LO\Ï~°∞. Wk âßâ◊fi`« ã¨É.íè „Ñ¨u ~Ô O_Õà‰¡◊ Ωõ
=¸_˘O`«∞Å =∞Ok ã¨Éèí∞ºÅ∞ Ѩ^Œg q~°=∞} KÕã¨∞ÎO\Ï~°∞.
HÍ~°ºx~åfiǨÏHõ PkèÑ`¨ º« O : âßã¨#=º=ã¨Ö÷ ’ ÉèÏQÆOQÍ QÆ=~°fl~ü [#~°Öò LO\Ï~°∞.
`«# qK«H}Δõ ÏkèHÍ~°O`À ã¨É#íè ∞ Ǩ[~°∞Ѩ~Û° =K«∞Û, "å~Ú^• "ÕÜ∞« =K«∞Û ÖË^• ~°^∞Œ Ì KÕÜ∞« =K«∞Û.
H˘xfl JOâßÅÃÑ· K«~°Û#∞ PÜ«∞# x¿+kèOKÕ JkèHÍ~°=ÚOk. Ô~O_»∞ ã¨ÉèíÅ #∞^ÕÌtOz PÜ«∞#
„Ѩã¨OyOK«=K«∞Û ÖË^• ã¨O^Õâ◊O ѨOѨ=K«∞Û. âßã¨#ã¨Éèí P"≥∂kOz# aÅ∞¡#∞ PÜ«∞#
P"≥∂kOK«=K«∞Û, JO`Õ J\˜ì ÃÑ@ì=K«∞Û, ѨÙ#óѨijÅ#‰õΩ uiy ѨOѨ=K«∞Û, `å#∞ J#∞=∞u
xKÕÛ=~°‰õΩ i[~üfiÖ’ LOK«∞HÀ=K«∞Û. âßã¨#ã¨Éèí ã¨=∂"ÕâßÅ∞ [~°QÆx HÍÅOÖ’ QÆ=~°fl~ü
[#~°Öò Pi¤<≥<£û#∞ q_»∞^ŒÅKÕÜ«∞=K«∞Û. JÜ«∞# ѨikèÖ’ L#fl JOâßʼnõΩ ã¨O|OkèOz
âßã¨#ã¨Éèí ã¨=∂"ÕâßÅ∞ [~°∞QÆ∞`«∞<åfl Pi¤<≥<£û fã¨∞‰õΩ~å=K«∞Û. z=iQÍ PÜ«∞#‰õΩ „Ѩ`ÕºHõ
ÉÏ^茺`«Å∞ L#fl JOâßÅÃÑ· QÆ=~°fl~ü [#~°Öò K«\ÏìÅ∞ ¿Ñ~°∞`À PÜ«∞# K«\Ïìxfl
~°∂á⁄OkOK«=K«∞Û.
"≥Ú`«ÎOg∞^Œ K«∂¿ãÎ ã¨=∂Yº âßã¨# =º=ã¨÷ áê„`« =∞~åº^ŒÑ¨Ó~°fiHõO =∂„`«"Õ∞.
âßã¨#, PiúHõ Ô~O_»∞ ~°OQÍÖ’¡#∂¡ ã¨=∂Yº âßã¨#=º=ã¨÷ KÕ`«∞Å∞ Hõ>Ëìâß~°∞, JkèHÍ~åÅ#∞
156
Ѩiq∞`«O KÕâß~°∞. P^•Ü«∂xfl ÃÑOK«∞‰õΩ<ÕÖÏ K˘~°= fã¨∞‰õΩ<ÕO^Œ∞‰õΩ JkèHÍ~°O ÖË^Œ∞.
ã¨=∂Yº‰õΩ P^•Ü«∞O JOkOKÕ JOâßÅÃÑ· xÜ«∞O„`«} ‰õÄ_® <å=∞=∂„`«"∞Õ . KåÖÏ JOâßÖ’¡
QÆ=~°flÖò [#~°Öò =ºH˜ÎQÆ`«OQÍ x~°‚Ü«∂Å∞ fã¨∞HÀ=K«∞Û. Jq: 1.ÉèÏ~°`« ^ÕâßxH˜ QÍx,
JO^Œ∞Ö’x H˘O`« „áêO`« âßOuH˜, Éèí„^Œ`«‰õΩ Ç¨x HõeæOKÕ „Ѩܫ∞`åflÅ#∞ x~ÀkèOK«_»O
2. ã¨=∂Yº „ѨÉèí∞`«fi PiúHõ ã≤÷~°`åfixfl, PiúHõ =#~°∞Å#∞ ~°HΔ̃OK«_»O 3. "≥∞ÿ<åsìÅ K«@ì|^ŒÌ
„ѨÜ≥∂[<åÅ#∞ ~°H˜ΔOK«_»O 4. „ѨÉèí∞`«fi ã¨sfiã¨∞Ö’ L#fl"åi K«@ì|^ŒÌ „ѨÜ≥∂[<åÅ#∞,
<åºÜ«∞, ã¨=∂#`«fi ǨωõΩ¯Å#∞ ~°HΔ̃OK«_»O 5. „a@<£Ö’ il„+ì̈~ü J~Ú# HõOÃÑhŠѨ@¡
q=HõΔ#∞ J_»∞¤HÀ=_»O 6.„a@<£ #∞O_ç kQÆ∞=∞u JÜÕ∞º =ã¨∞Î=ÙŠѨ@¡ q=HõΔ#∞ J_»∞¤HÀ=_»O
7. ÉèÏ~°`« ~å*ϺÅ, "å\˜ áêʼnõΩŠǨωõΩ¯Å#∞ HÍáê_»_»O 8. `«# qK«HΔÍ}ÏkèHÍ~°O,
ã¨fiO`«O„`« x~°‚Ü«∂Å "Õ∞~°‰õΩ x~°fiiÎOK«QÆeˆQ q^èŒ∞Å#∞ H˘#™êyOK«_»O.
ã¨=∂Yº <åºÜ«∞™ê÷#O : _èçb¡Ö’ LO_Õ D <åºÜ«∞™ê÷#OÖ’ =ÚQÆ∞æ~°∞
<åºÜ«∞=¸~°∞ÅÎ ∞ LO\Ï~°∞. XHõ~∞° „Ѩ^•è # <åºÜ«∞=¸iÎ HÍQÍ W^Œ~Ì ∞° ã¨Ç¨ Ü«∞ <åºÜ«∞=¸~°∞ÅÎ ∞.
65 Uà◊¡ =Ü«∞ã¨∞û =KÕÛ =~°‰õΩ H˘#™êˆQÖÏ <åºÜ«∞=¸~°∞ÎÅ#∞ „a\©+π ~å}˜ xÜ«∞q∞ã¨∞ÎOk.
xÜ«∂=∞HõO ã¨=∞Ü«∞OÖ’<Õ "åi "Õ`«<åÅ∞ x~°‚~ÚOK«|_»`å~Ú, `«~°∞"åu HÍÅOÖ’ "å~°∞
W|ƒO^Œ∞Öˇ^Œ∞~˘¯#flѨÊ\˜H© "Õ`«<åÖ’¡ =∂~°∞Ê LO_»^Œ∞. K≥_»∞ „Ѩ=~°Î# Hõeæ L<åfl_»x x~°∂Ѩ}
J~Ú`Õ<Õ <åºÜ«∞=¸iÎx `˘Åy™êÎ~°∞. PÜ«∞# ã¨sfiã¨∞ HÍÖÏxfl |\ì̃ Ѩ^Œg q~°=∞} KÕã≤#
`«~°∞"å`« Ѷ≤OK«<£ ‰õÄ_® JO^Œ∞`«∞Ok. <åºÜ«∞=¸iÎQÍ PÜ«∞# Ѩxf~°∞#∞ âßã¨#ã¨ÉèíÖ’¡
QÍx, |Ü«∞@QÍx K«iÛOK«‰õÄ_»^Œ∞. D HÀ~°∞ì D =¸_»∞ ~°HÍÅ∞QÍ Eºiãπ_çHõ¬<£ Hõeæ
LO@∞Ok : Jã¨Å∞ ɡOKü, JÑ‘ÊÖË\ò, ã¨ÅǨe=fi_»O. "≥Ú^Œ\ ˜ ™ê÷~ÚÖ’ ã¨=∂YºÖ’x
Ü«¸x@¡ =∞^茺, Ü«¸x@¡‰õΩ, ˆHO„^•xH˜ =∞^茺, XHõ "≥·Ñ¨Ù XHõ\ ˜ ÖË^• Z‰õΩ¯= Ü«¸x@∞¡,
=∞~À"≥·Ñ¨Ù XHõ Ü«¸x\ò, Z‰õΩ¯= Ü«¸x@∞¡, ~å*ϺOQÍxfl "åºMϺxOKåeû =zÛ#ѨÙÊ_»∞
WÖÏ Jxfl q"å^•Å#∞ qKåiã¨∞OÎ k. JÑ≤ÊÖË\òÖ’ ~å*ϺOQÆ K«\Ïìxfl "åºMϺxOKåeû#
J=ã¨~O° LO^Œx ÃÇÏ· HÀ~°∞ì x~°~‚ ÚOz# „Ѩu Hˆ ã¨∞#∞ qKåiã¨∞OÎ k. QÆ=~°fl~ü [#~°Öò K«@Oì ÃÑ#·
QÍx, "åãÎ̈=OÃÑ·# QÍx QÆ=~°fl~ü [#~°Öò HÀi# JOâßÅÃÑ· <åºÜ«∞™ê÷#O ã¨ÅǨeã¨∞ÎOk.
ã¨=∂Yº <åºÜ«∞™ê÷#O x~°Ü ‚ ∞« OÃÑ· JÑ‘ÊÖò#∞ „Ñ≤g H“xûÖò <åºÜ«∞ Hõq∞\©H˜ x"ÕkOK«∞HÀ=K«∞Û.
„á⁄qx¬Ü«∞Öò ã¨fiÜ«∞O „ѨuѨuÎ
„á⁄qx¬Ü∞« Öò HÍ~åºx~åfiǨHõ âßY : „á⁄q<≥ûãπ‰õΩ ã¨O|OkèOz ÉèÏ~°`ü #∞O_ç
|~å‡#∞ q_»Q˘\Ïì~°∞. H˘`«Î „á⁄qx¬Ü«∞Öˇ·# Xi™êû, ã≤O^è£#∞ U~åÊ@∞KÕâß~°∞. ˆHO„^ŒOÖ’
ã¨=∂Yº „ѨÉèí∞`«fiO U~°Ê_ç# <ÕѨ^茺OÖ’ „á⁄"≥x¬Ü«∞à◊¡‰õΩ <åºÜ«∞Ѩ~°"≥∞ÿ# QÆ∞iÎOѨÙxKåÛ~°∞.
kfiѨHΔõ áêÅ# ~°^∞Œ Ì KÕÜ∞« _»O`À Jxfl „á⁄qx¬Ü∞« Öò JOâßÅ#∞ „Ѩ*Ï „Ѩux^è∞Œ Å xÜ«∞O„`«}Ö’H˜
fã¨∞‰õΩ=KåÛ~°∞. ~å[º HÍ~°º^Œi≈ ã¨ÅǨ "Õ∞~°‰õΩ S^Õà◊¡ HÍÖÏxH˜ QÍ#∞ QÆ=~°fl~°¡#∞
xÜ«∞q∞OKå~°∞. ™ê^è•~°}OQÍ WO_çÜ∞« <£ ã≤qÖò ã¨sfiÃããπ ã‘xÜ«∞~ü JkèHÍ~°∞Å#∞ xÜ«∞q∞™êÎ~∞° ,
157
J~Ú`Õ |Ü«∞\˜ #∞O_ç =zÛ# "åix xÜ«∞q∞OK«_®xH˜ Z@∞=O\˜ JÉèíºO`«~åÅ∞ ÖË=Ù.
=¸_»∞ q^è•Å∞QÍ QÆ=~°fl~ü =º=ǨÏi™êÎ~°∞ : `«# =∞O„`«∞Å ã¨ÅǨ "Õ∞~°‰õΩ, `«# ã¨fi`«O„`«
x~°‚Ü«∞O ^•fi~å (=∞O„`«∞Å#∞ ã¨O„ѨkOz#ѨÊ\˜H© "åi ã¨ÅǨ#∞ áê\˜OKåeû# J=ã¨~°O
ÖË^Œ∞), `«# qK«HõΔ}ÏkèHÍ~°O ^•fi~å (=∞O„`«∞Å#∞ ã¨O„ѨkOK«‰õΩO_® ‰õÄ_® ѨxKÕÜ«∞=K«∞Û).
`«# q^èŒ∞Å#∞ x~°fiiÎOKÕ „Hõ=∞OÖ’ `«#‰õΩ ã¨ÅǨÅ∞, ã¨Ç¨Ü«∞O JOkOKÕO^Œ∞‰õΩ
QÆ=~°fl~ü =∞O„u=∞O_»ex xÜ«∞q∞OK«∞‰õΩO\Ï~°∞. âßã¨#ã¨ÉÖíè ’ "≥∞*Ïsì LO^Œx `å#∞ ÉèÏqOz#
=ºH˜xÎ ã¨O„ѨkOK«_O» ^•fi~å =∞O„`«∞Å#∞ xÜ«∞q∞OK«∞‰õΩO\Ï~°∞. QÆ=~°fl~ü ^ŒÜ∞« L#flO`«=~°Hˆ
"å~°∞ =∞O„u`«fi™ê÷~ÚÖ’ H˘#™êQÆ∞`å~°∞. QÆ=~°fl~ü „Ѩ`ÕºHõ JkèHÍ~åÅ∞, ÉÏ^茺`«Å∞ „H˜Ok
q^èOŒ QÍ L<åfl~Ú: (1) „á⁄q<£û âßOuH˜, Éè„í ^Œ`‰« Ωõ P@OHõO HõeOæ KÕ Z@∞=O\˜ „ѨÜ∞« `åflÖ<≥<· å
J_»∞¤HÀ=_»O (2) "≥∞ÿ<åsìÅ K«@ì|^ŒÌ ǨωõΩ¯Å#∞ ã¨O~°HΔ̃OK«_»O (3) „ѨÉèí∞`«fi ã¨sfiã¨∞Ö’ L#fl
"åi K«@ì|^ŒÌ „ѨÜ≥∂[<åÅ#∞, <åºÜ«∞, ã¨=∂#`«fi ǨωõΩ¯Å#∞ ~°HΔ̃OK«_»O (4) „a@<£Ö’
il+¨ì~ü J~Ú# HõOÃÑhŠѨ@¡ q=HõΔ#∞ J_»∞¤HÀ=_»O (5) áêH˜ΔHõOQÍ q∞#Ǩ~ÚOz#
~°OQÍÖ’¡ âßOu =∞iÜ«Ú =∞Oz ѨiáêÅ# H˘#™êˆQÖÏ K«~°ºÅ∞ fã¨∞HÀ=_»O (6) U^≥·<å
ÉèÏ~°fÜ«∞ ~å„+¨Oì , ^•x áêʼnõΩŠǨωõΩ¯Å#∞, Ǩϟ^•#∞ ~°HOΔ˜ K«_O» (7) `«# qK«H}Δõ ÏkèHÍ~°O`À
QÆ=~°fl~ü [#~°Öò WzÛ# L`«Î~°∞fiÅ∞, =∂~°æ^Œ~°≈HÍÅ∞ J=∞ÅÜÕ∞ºÖÏ K«∂_»_»O
„á⁄q<£û J\Ïsfl [#~°Öò#∞ QÆ=~°fl~ü `«# ã¨fiO`« x~°‚Ü«∞O`À xÜ«∞q∞OK«=K«∞Û
ÖË^• fã≤"ÕÜ«∞=K«∞Û. „á⁄q<£û‰õΩ K≥Ok# "≥Ú`«ÎO HÍ~°ºx~åfiǨÏHõ JkèHÍ~°=∞O`å QÆ=~°fl~ü
=^ŒÌ LO@∞Ok. PiúHõ JOâßÖ’¡#∂ PÜ«∞#‰õΩ „Ѩ`ÕºHõ JkèHÍ~åÅ∞<åfl~Ú. P q^èŒOQÍ
QÆ=~°fl~ü „Ѩuáê^Œ#Å "Õ∞~°Hˆ PiúHõ aÅ∞¡#∞ „Ѩ"âÕ Ã◊ Ñ\Ïìe. âßã¨#ã¨Éíè =ÚO^Œ∞ "åi¬Hõ |_≥\˚ ò#∞
„Ѩ"Õâ◊ÃÑ@ìÉ’ÜÕ∞ =ÚO^Œ∞ Ô~O_»∞ ÉèÏQÍÅ∞QÍ QÆ=~°fl~ü =∂~°æxˆ~Ìâ◊O KÕ™êÎ~°∞: (1) „á⁄q<£û
P^•Ü«∞OÃÑ#· =zÛ# "≥Ú`«OÎ (2) „á⁄q<£û P^•Ü«∂Å #∞O_ç Éèií OK«QeÆ Qˆ ÖÏ W`«~° Y~°∞ÛʼnõΩ
J=ã¨~"° ∞≥ #ÿ "≥Ú`«OÎ . Jk =ã¨∂Å∞ KÕÜ∂« eû# JOâ◊=∂ HÍ^• J<Õk QÆ=~°fl~ü `«# qK«H} Δõ `À
x~°‚~Ú™êÎ~°∞. =ã¨∂Å∞ KÕ¿ã JOâßÅÃÑ· `«Ñ¨Ê Jxfl JOâßÅ Y~°∞ÛÅ `«yæOѨÙ#∞ âßã¨#ã¨Éèí
J"≥∂kOK«=K«∞Û ÖË^• P"≥∂kOK«HõáÈ=K«∞Û. J~Ú`Õ "å\˜x ÃÑOKÕ JkèHÍ~°O =∂„`«O
âßã¨#ã¨Éèí‰õΩ ÖË^Œ∞. U^≥·<å „QÍO@∞#∞ âßã¨#ã¨Éèí x~åHõiOz<å, ÖË^• P „QÍO@∞Ö’ HÀ`«
ÃÑ\ì̃<å QÆ=~°fl~ü `«# „Ѩ`ÕºHõ ÉÏ^茺`«Å∞ x~°fiiÎOK«_»O HÀã¨O P „QÍO@∞ J=ã¨~°=∞x ÉèÏq¿ãÎ
qK«HõΔ}ÏkèHÍ~°O ^•fi~å P „QÍO@∞#∞ P"≥∂kOK«∞‰õΩ<Õ Ç¨Ï‰õΩ¯ LOk.
âßã¨#=º=ã¨÷Ö’#∂ QÆ=~°fl~ü‰õΩ =ÚYº"≥∞ÿ# JkèHÍ~åÅ∞ L<åfl~Ú. ZѨC_»∞
J=ã¨~°=∞x ÉèÏq¿ãÎ âßã¨#ã¨Éèí#∞ QÍx, ÖË^• Ô~O_»∞ ã¨ÉèíÅ L=∞‡_ç ã¨=∂"Õâßxfl QÍx
U~åÊ@∞KÕÜ«∞=K«∞Û. âßã¨#ã¨Éèí x~°fiǨÏ} f~°∞ xÜ«∞=∂Å#∞ J=∞Å∞ KÕ~Ú™êÎ~°∞.
âßã¨#ã¨Éèí#∞^ÕútOz „Ѩã¨OyOK«=K«∞Û ÖË^• ã¨O^Õâ◊O ѨOѨ=K«∞Û. âßã¨#ã¨Éèí P"≥∂kOz#
aÅ∞¡‰õΩ `«# ã¨=∞‡ux `≥ÅѨ=K«∞Û ÖË^• `«# ã¨=∞‡ux xeÑ≤ LOK«∞HÀ=K«∞Û, ѨÙ#óѨijÅ#
HÀã¨O uiy ѨOѨ=K«∞Û ÖË^• QÆ=~°fl~ü [#~°Öò J#∞=∞u HÀã¨O ^•xfl i[~üfiÖ’ ÃÑ@ì=K«∞Û.
158
Ô~O_»∞ ã¨ÉèíÅ#∞ PÜ«∞# "å~Ú^• "ÕÜ«∞=K«∞Û, kQÆ∞= ã¨Éèí#∞ ~°^Œ∞Ì KÕÜ«∞=K«∞Û. QÆ=~°fl~ü
K«\ÏìxH˜ ã¨O|OkèOz, `«# qK«HõΔ}ÏkèHÍ~°O`À ~°∂á⁄OkOz# Pi¤<≥<£û‰õΩ ã¨O|OkèOz,
áÈbã¨∞ =º=ǨÏ~åʼnõΩ ã¨O|OkèOz# U^≥·<å aÅ∞¡#∞ „Ѩ"Õâ◊ÃÑ\ÏìÅO>Ë =ÚO^Œ∞QÍ PÜ«∞#
J#∞=∞u fã¨∞HÀ"åe. âßã¨#ã¨Éèí ã¨=∂"ÕâßÅ∞ [~°QÆ#ѨÙÊ_»∞ PÜ«∞# Pi¤<≥<£û `Õ=K«∞Û,
âßã¨#ã¨Éèí ã¨=∂"ÕâßÅ∞ [~°∞QÆ∞`«∞#flѨÊ\˜H© H˘xfl JOâßÖ’¡ Pi¤<≥<£û `Õ=K«∞Û. K«\Ïìxfl
J=∞Å∞KÕ¿ã =ºHÎ̃QÍ QÆ=~°fl~ü K«\ÏìÅ#∞ =∂~°Û=K«∞Û. QÆ=~°fl~ü [#~°Öò =ÚO^Œã¨∞Î J#∞=∞u
ÖˉΩõ O_® fã¨∞‰õΩ~å‰õÄ_»^xŒ Pi¤<<≥ û£ Å#∞ ‰õÄ_® QÆ=~°fl~ü [#~°Öò`À ã¨O„ѨkOK«_®xH˜ gÅ∞ÖËx
HÍÅOÖ’ fã¨∞‰õΩ=zÛ P `«~åfi`« x"ÕkOK«=K«∞Û.
âßã¨#=º=ã¨÷‰õΩ HÍ~°ºx~åfiǨÏHõ âßY ZO`«"Õ∞~°‰õΩ ["å|∞^•sQÍ L#fl^Œ<Õ
JOâ◊OÃÑ·<Õ áê~°¡"≥∞O@s Ѩ^ŒÌu ZO`« ã¨=∞~°ú=O`«OQÍ Ñ¨xKÕã¨∞Î#fl^Œ<Õk x~°‚~ÚOK«=K«∞Û.
HÍ~°ºx~åfiǨÏHõ =º=ã¨÷ âßã¨#=º=ã¨÷‰õΩ *"å|∞^•s LO_®e ÖË^• âßã¨#ã¨Éèí ~°^ŒÌ~Ú#
`«~∞° }OÖ’ H˘`«QÎ Í ZxflHõ~Ú# âßã¨#=º=ã¨÷ qâßfi™êxfl HÍ~°ºx~åfiǨÏHõ =º=ã¨÷ á⁄O^ŒQÅÆ QÍe.
K«@ìO „ѨHÍ~°O „á⁄q<£û „ѨÉèí∞`«fiO ѨxKÕÜ«∞_»O ÖË^Œx U ã¨=∞Ü«∞OÖ’<≥·<å QÆ=~°fl~ü
ÉèÏqOz#@¡~Ú`Õ „ѨHõ@# ^•fi~å `«#‰õΩ`å#∞QÍ „á⁄q<£û ѨiáêÅ<åkèHÍiQÍ ÉÏ^茺`«Å∞
fã¨∞HÀ=K«∞Û. nxfl |\ì̃ „á⁄q<£ûÖ’ áê~°¡"≥∞O@s =º=ã¨÷ xÜ«∞O„uOK«|_çOk. „áê^èŒq∞Hõ
JkèHÍ~°=∞O`å QÆ=~°fl~ü KÕ`«∞Ö’¡<Õ LOk.
„á⁄qx¬Ü«∞Öò âßã¨# =º=ã¨÷ : P~°∞ „áêq<£ûÖˇ·# J™êûO, ɡOQÍÖò, cǨ~ü, ÉÏOÉË,
=∞„^•ã¨∞, Ü«Ú<≥·>ˇ_£ „á⁄"≥xûÅÖ’ âßã¨#ã¨Éèí =∞iÜ«Ú âßã¨#=∞O_»e JO@∂ Ô~O_»∞ ã¨ÉèíÅ∞
L<åfl~Ú. âßã¨#ã¨Éèí kQÆ∞= ã¨ÉèíQÍ, âßã¨#=∞O_»e ZQÆ∞= ã¨ÉèíQÍ L<åfl~Ú. W`«~° S^Œ∞
„á⁄q<£ûÖˇ·# ѨO*ÏÉò, <å~üÎ"≥ãπì „á¶êO\˜Ü«∞~ü „áê"≥<£û, ã≤O^è£, Xi™êû, cǨ~üÅÖ’ XˆH XHõ
âßã¨#ã¨Éèí LOk. =∞`«, *Ïu, „Ѩ`ÕºHõ =~åæÅ „áêuѨkHõQÍ U~åÊ@∞KÕã≤# xÜ≥∂[Hõ=~åæÅ
#∞O_ç âß#ã¨ãɨ Åíè ‰õΩ ã¨É∞íè ºÅ#∞ Z#∞fl‰õΩO\Ï~°∞. =Úã‘"¡ ∞£ ʼnõΩ, ã≤‰Ωõ ¯Å‰õΩ, POQÀ¡–WO_çÜ∞« #¡‰Ωõ ,
WO_çÜ∞« <£ „H˜ãÜ
ì≤ ∞« #¡‰Ωõ , Ü«¸~ÀÑ≤Ü∞« #¡‰Ωõ „Ѩ`ºÕ Hõ ZxflHõÅ∞ x~°fiÇ≤ÏOKÕ J=HÍâßxfl HõeÊOKå~°∞.
™ê^è•~°} xÜ≥∂[Hõ =~åæÅ `Àáê@∞ „Ѩ`ÕºHõ =~åæÖˇ·# áêi„âßq∞Hõ"Õ`«ÎÅ∞, "å}˜[º"Õ`«ÎÅ∞,
Éèí∂™êfi=ÚÅ∞, qâ◊fiq^•ºÅÜ«∂Å∞, HÍi‡Hõ =~åæʼnõΩ „áêux^茺O HõeÊOKå~°∞. =∞Ç≤Ïà◊ʼnõΩ
W`«~° ã‘@¡Ö’ áÈ\©KÕ¿ã J=HÍâ◊O `Àáê@∞ H˘xfl „Ѩ`ÕºHõ ã‘@¡#∞ ‰õÄ_® i[~üfi KÕâß~°∞.
ZxflHõÅ∞ „Ѩ`º« HõOΔ QÍ LO\Ï~Ú. F\˜OQ∑ J~°›`Å« ∞ x~°~‚ ÚOK«_O» Ö’ XHõ „á⁄q<£û‰õΩ
=∞~À „áêq<£û‰õΩ `Õ_®Å∞<åflѨÊ\˜H© XHõ =ºHÎ̃ K≥e¡Oz# Hõh㨠Éèí∂q∞ tã¨∞Î ÖË^• WO\˜
J^≥Ì#∞ ™ê^è•~°}OQÍ Ñ¨iQÆ}#Ö’H˜ fã¨∞‰õΩ<åfl~°∞. Hõh㨠q^•º~°›`« ÖË^• Ãã·#ºOÖ’ Ѩx
KÕã≤# J#∞Éèí"åxfl ‰õÄ_® J~°›`«QÍ KåÖÏ "Õ∞~°‰õΩ Ñ¨iQÆ}˜OKå~°∞. "≥Ú`«ÎO 14 âß`«O
„Ѩ[ʼnõΩ D K«@ìO ^•fi~å F@∞ ǨωõΩ¯ ÅaèOK«QÍ, 1919 K«@ìO ^•fi~å ˆH=ÅO 3 âß`«O
=∞Ok „Ѩ[Å∞ =∂„`«"Õ∞ F\˜OQ∑ ǨωõΩ¯#∞ á⁄O^•~°∞. âßã¨#ã¨Éèí HÍŠѨiq∞u S^Õà◊√¡.
âßã¨#=∞O_»e =∂„`«O âßâ◊fi`« ã¨Éèí, JO^Œ∞Ö’x =¸_˘O`«∞Å =∞Ok ã¨Éèí∞ºÅ∞ „Ѩu
Ô~O_Õà◊¡H˘Hõ=∂~°∞ Ѩ^Œg q~°=∞} KÕ™êÎ~°∞. PiúHõ aÅ∞¡ÅxflO\˜h âßã¨#ã¨Éèí<Õ „Ѩ"Õâ◊ÃÑ_»∞ÎOk.
159
x^èŒ∞ʼnõΩ ã¨O|OkèOz âßã¨#=∞O_»eH˜ =∂\Ï¡_Õ Ç¨Ï‰õΩ¯ ÖË^Œ∞. U^≥·<å JOâ◊OÃÑ· Ô~O_»∞
ã¨ÉèíÅ =∞^茺 =~°∞ã¨QÍ 12 =∂™êÅ áê@∞ q"å^ŒO H˘#™êy`Õ QÆ=~°fl~ü Ô~O_»∞ ã¨ÉèíÅ
L=∞‡_ç ã¨=∂"Õâßxfl x~°fiÇ≤ÏOz „Ѩu+ì̈OÉèí##∞ `˘Åy™êÎ~°∞.
„á⁄"≥x¬Ü«∞Öò *Ïa`åÖ’ KÕiÛ# Jxfl JOâßÅÃÑ·<å K«\ÏìÅ∞ KÕ¿ã ǨωõΩ¯ „á⁄q<£û
âßã¨#=º=ã¨÷‰õΩ LOk. nxH˜ ã¨O|OkèOz Ô~O_»∞ Ѩiq∞`«∞Å∞<åfl~Ú: (1) „á⁄qx¬Ü«∞Öò
*Ïa`åÖ’ KÕiÛ# JOâßÅÃÑ· ‰õÄ_® ã¨=∂Yº âßã¨# =º=ã¨÷ K«\ÏìÅ∞ KÕÜ«∞=K«∞Û#x Ô~O_»∞
ÖË^• JO`«H<õ åfl Z‰õΩ¯= „á⁄q<£ûÅ∞ f~å‡<åxfl KÕã≤ JkèHÍ~åxfl JѨÊ*ˇÑʨ =K«∞Û. (2) QÆ=~°fl~ü
[#~°Öò Z=∞Ô~˚hûx „ѨHõ\ ˜Oz „á⁄qx¬Ü«∞Öò JOâßÅÃÑ·<å ‰õÄ_® ã¨=∂Yº âßã¨#=º=ã¨÷<Õ
K«\ÏìÅ∞ KÕÜ«∞=∞x P^ÕtOK«=K«∞Û. ã¨=∂Yº K«\ÏìʼnõΩ q~°∞^ŒÌO HÍ#O`«=~°‰õΩ L=∞‡_ç
*Ïa`åÖ’x JOâßÅÃÑ· ‰õÄ_® „á⁄qx¬Ü«∞Öò âßã¨# =º=ã¨÷ K«\ÏìÅ∞ KÕÜ«∞=K«∞Û. J@∞=O\˜
q"å^ŒO U~°Ê_ç#ѨÙÊ_»∞ ^•xH˜ QÆ=~°fl~ü [#~°Öò P"≥∂^ŒO `≥eÑ≤`Õ P K«@ìO ã¨=∂Yº K«@ìO
Hõ<åfl ÃÑ·™ê÷~ÚÖ’ LO@∞Ok.
K«@Oì J=∞Å∞
ã¨=∂Yº „ѨÉ∞íè `åfixfl U~åÊ@∞‰õΩ K«~Û° Å∞ =Úy¿ã֒Ѩ٠H˘O`« ã¨=∞Ü«∞O Ѩ_∞» `«∞O^Œx
=ÚO^Õ =ÓÇ≤ÏOz# K«@ìO „á⁄"≥x¬Ü«∞Öò „ѨuѨuÎ, ã¨=∂Yº <åºÜ«∞™ê÷#O‰õΩ ã¨O|OkèOz#
JOâßÅ∞ "≥#∞"≥O@<Õ J=∞Ö’¡H˜ =™êÎÜ«∞x ¿Ñ~˘¯Ok. ˆHO„^Œ „ѨÉèí∞`åfixH˜ K≥Ok# JOâßʼnõΩ
ã¨O|OkèOz ã¨=∂Yº „ѨÉèí∞`«fiO U~°Ê_Õ=~°‰õΩ 1919 K«@ìOÖ’x JOâßÖË J=∞Å=Ù`å~Ú.
1937 #∞O_ç 1939 =∞^茺 HÍÅOÖ’ JO>Ë 1935 K«@ìO J=∞Å=Ù`«∞#fl HÍÅOÖ’ ÉèÏ~°`«
~å[H©Ü«∞ <åÜ«∞‰õΩʼnõΩ "≥Ú^Œ\ ˜ ™êiQÍ L=∞‡_ç ÉÏ^茺`«Å P^è•~°OQÍ „ѨÉèí∞`åfixfl U~åÊ@∞
KÕ¿ã J=HÍâ◊O ^˘iH˜Ok. „Ѩ^•è #=∞O„u, =∞O„u=∞O_»e J<Õ Ñ¨^•Å∞ ‰õÄ_® "≥Ú^Œ\ ™˜ êiQÍ
ÉèÏ~°`üÖ’ LѨÜ≥∂yOK«_»O „áê~°OÉèí=∞~ÚOk.
QÆ=~°fl~ü *’Hͺxfl HõeÊOKÕ@∞¡QÍ, ÖË^• =∞O„u=~°Oæ Ѩxf~°∞#∞ J_»∞‰¤ Ωõ <ÕÖÏ "≥∞<ÿ åsì
„áêux^茺O ã¨=∞㨺Ö<Õg∞ ã¨$+≤ìOK«ÖË^Œ∞. U QÆ=~°fl~ü ‰õÄ_® U =∞O„u=~åæxfl |~°Î~°Ñ¶π KÕã≤#
ã¨O^Œ~åƒùÅ∞ ÖË=Ù. JÖψQ „áê^äqŒ ∞Hõ"∞≥ #ÿ `Õ_®ÖÁzÛ =∞O„u=~°Oæ ~år<å=∂ezÛ# Ѷ∞¨ @#Å∂
ÖË=Ù. QÆ=~°fl~ü x~°‚Ü«∞O "Õ∞~°‰õΩ HÍHõ =∞O„`«∞Å qK«HõΔ} "Õ∞~°̂H =∞O„`«∞Å =∞^茺 Ѩx qÉèí[#,
=∞O„u Ѩ^Œ=ÙÅ ˆH\Ï~ÚOѨ٠[iyOk. „ѨÉèí∞`«fiOÖ’ ã¨=∞~°ú=O`«"≥∞ÿ# <åÜ«∞Hõ`åfixfl
`«Ü∂« ~°∞KÕ¿ãO^Œ∞‰õΩ =∞O„`«∞ʼnõΩ áê~°"¡ ∞≥ O@s HÍ~°º^Œ~∞° ≈Å∞ xÜ«∞q∞OѨ|_®¤~∞° . H˘`«Î K«\ÏìÅ#∞
P"≥∂kOKÕÑÙ¨ Ê_»∞ QÆ=~°fl~°¡ #∞O_ç `«‰Ωõ ¯=™ê÷~ÚÖ’ =ºuˆ~Hõ`« =zÛOk. QÆ=~°fl~°∞¡ „á⁄"≥x¬Ü∞« à◊Ö¡ ’
KåÖÏ "Õ∞~°‰õΩ ~å[ºOQÆ JkèѨuQÍ =º=ǨÏiOKå~°∞. ã¨fi`«O„`«OQÍ x~°‚Ü«∂Å∞ fã¨∞‰õΩ<åfl~°∞.
âßã¨# =º=ã¨÷ ã¨ÊO^Œ#, âßã¨# =º=ã¨÷ Ѩ@¡ HÍ~°ºx~åfiǨÏHõ =º=ã¨÷ ÉÏ^躌 `åÜ«Ú`«OQÍ LO_»_O»
J<Õ JOâßÅ∞ Z@∞=O\˜ W|ƒO^Œ∞Å∞ ÖˉõΩO_® ™êQÍ~Ú.
160
HÍO„ÔQãπ =∞O„u=∞O_»à◊√¡ 1937–39
1937 ™ê^è•~°} ZxflHõÅ∞
Jxfl ~å[H©Ü∞« áêsìÅ =ºuˆ~Hõ "≥Y· i, ÉèÏ~°`« ã¨O™ê÷<ånâ◊√Å q=ÚY`« HÍ~°}OQÍ
1935 K«@ìOÖ’x ã¨=∂Yº ÉèÏQÆO PK«~°}Ö’H˜ ~åÖË^Œ∞. P K«@ìOÖ’x H˘xfl ÉèÏQÍÖˇ·#
„á⁄q<£ûʼnõΩ K≥Ok# JOâßÅ∞ 1937Ö’ J=∞Ö’¡H˜ =KåÛ~Ú. JO^Œ∞Hõ#∞QÆ∞}OQÍ 1937
Ѷ≤„|=iÖ’ „á⁄"≥xûÜ«∞à◊¡Ö’ ZxflHõÅ∞ [iQÍ~Ú. K«@ìOÖ’x KåÖÏ JOâßÅ#∞ HÍO„ÔQãπ
QÆ\Qì˜ Í =ºuˆ~H˜Oz#ѨÊ\˜H© P K«\ÏìxH˜ =ºuˆ~HõOQÍ Ñ¨x KÕ¿ãO^Œ∞‰õΩ ZxflHõÖ’¡ áÈ\© KÕÜ∂« Åx
x~°‚~ÚOK«∞‰õΩOk. „ѨÉèí∞`åfixH˜ ã¨Ç¨ÏHõiOK«_»O =∂x „á⁄"≥x¬Ü«∞Öò „ѨuѨuÎ P™ê^茺=∞x
x~°∂Ñ≤OK«^ÅŒ ∞Û‰õΩOk. K«@Oì Ö’x =∞Oz JOâßÅ#∞ `≥eÜ«∞*ˇ¿ÑÊO^Œ∞‰õΩ e|~°Öòû, =Úã‘"¡ ∞£ bQ∑
ZxflHõÖ’¡ áÈ\© KÕ¿ãO^Œ∞‰õΩ JOwHõiOKå~Ú.
ZxflHõÅ∞ =∞Oz Ѷ¨e`åÅxKåÛ~Ú. =∞„^•ã¨∞, cǨ~ü, L`«Î~°„Ѩ^Õâò, ÉÁOÉÏ~Ú,
ÃãO„@Öò „á⁄q<£ûÃããπ, Xi™êûÖ’ HÍO„ÔQãπ‰õΩ ã¨Ê+ì̈"≥∞ÿ# "≥∞*Ïsì =zÛOk. J™êûOÖ’ "≥Ú`«ÎO
108 ã‘@¡Ö’ 35 ã‘@¡#∞ ÔQÅ∞ÛH˘x HÍO„ÔQãπ J`«ºkèHõ ™ê÷<åÅ∞ Hõeæ# áêsìQÍ J=`«iOzOk.
<å~üÎ "≥ãπì „á¶êO\˜Ü«∞~ü „á⁄q<£ûÅÖ’ 50 ã‘@¡‰õΩ QÍ#∞ 19 ã‘@¡#∞ ÔQÅ∞Û‰õΩOk. =Úã‘¡"£∞
bQ∑‰õΩ HÍO„ÔQãπ`À áÈÅ∞Û‰õΩO>Ë KÕ^Œ∞ Ѷ¨e`åÅ∞ =KåÛ~Ú. „á⁄qx¬Ü«∞Öò âßã¨#ã¨ÉèíÖ’¡
=Úã‘¡"£∞ʼnõΩ ˆH\Ï~ÚOz# "≥Ú`«ÎO 482 ã‘@¡Ö’ =Úã‘¡ObQ∑ ˆH=ÅO 51 ™ê÷<åÅ#∞ =∂„`«"Õ∞
^ŒH˜¯OK«∞HÀQÆeæOk. HÍO„ÔQãπ \ỖH¯@¡ ÃÑ·# 58 ã‘@¡Ö’ áÈ\© KÕã≤# *ÏfÜ«∞"å^Œ =Úã‘¡"£∞Å∞
26 ã‘@¡#∞ ÔQÅ∞Û‰õΩ<åfl~°∞. =Úã‘¡"£∞Å∞ J`«ºkèHõOQÍ L#fl ѨO*ÏÉò, ɡOQÍÖò, <å~üÎ"≥ãπì
„á¶êO\˜Ü«∞~ü „á⁄q<£ûÖ’ Ãã·`«O =Úã‘¡ObQ∑ `«# ã¨`åÎ#∞ K«∂ѨÖËHõáÈ~ÚOk. nxH˜ aè#flOQÍ
Ç≤ÏO^Œ∂ [<åÉèÏ JkèHOõ QÍ L#fl L`«~Î „° Ѩ^âÕ ò, ÃãO„@Öò „á⁄q<£ûÃããπ, ÉÁOÉÏ~ÚÅÖ’ `«y#xfl
ã‘@¡#∞ á⁄OkOk. ѨO*ÏÉòÖ’ Jxfl =∞`åʼnõΩ K≥Ok# "åix HõÅ∞ѨÙH˘x áÈ\©KÕã≤#
Ü«¸xÜ«∞xã¨∞ì áêsì â◊HÎ̃=O`«"≥∞ÿ# áêsìQÍ J=`«iOzOk. ɡOQÍÖ’¡ „Ѩ*Ïáêsì, ã¨fi`«O„`«
JÉèíº~°∞úÅ∞ "≥Ú`«ÎO ã‘@¡Ö’ =¸_çO@ Ô~O_çO`«Å∞ ÔQÅ∞Û‰õΩ<åfl~°∞.
HÍO„ÔQãπ JkèHõº`« L#fl „á⁄"≥xûÜ«∞à◊¡Ö’ =∞O„u=∞O_»à◊¡#∞ U~åÊ@∞KÕÜ«∞_»OÃÑ·
HÍO„ÔQãπÖ’ ÃÑ^ŒÌ Z`«∞Î# q"å^ŒO K≥ň~yOk. `«∞^Œ‰õΩ =∞O„u=∞O_»à◊√¡ U~åÊ@∞KÕÜ«∂Å<Õ
x~°‚~ÚOKå~°∞. HÍO„ÔQãπ 1937 AÖˇ·Ö’ P~°∞ „á⁄q<£ûÖˇ·# Ü«ÚÑ≤, cǨ~ü, =∞„^•ãπ, ÉÁOÉË,
Xi™êû, ÃãO„@Öò „á⁄q<£ûÃããπÖ’ =∞O„u=∞O_»à◊¡#∞ U~åÊ@∞KÕã≤Ok. <å~üÎ"≥ãπì „á¶êO\˜Ü«∞~ü,
J™êûOÅÖ’ W`«~° áêsìÅ ã¨Ç¨ÏHÍ~°OÖ’ ã¨OH©~°‚ =∞O„u=∞O_»à◊¡#∞ U~åÊ@∞KÕã≤Ok. `«#‰õΩ
ã¨Ê+¨"ì ∞≥ #ÿ "≥∞*Ïsì =zÛ# „áêq#∞ûÅÖ’ =∞O„u=∞O_»eÖ’ =Úã‘O¡ bQ∑‰Ωõ Z@∞=O\˜ ~å~ÚfÅ∂
W=fiÖË^Œ∞. =∞O„u=∞O_»eÖ’ „a\©+π‰õΩ J#∞‰õÄÅOQÍ LO_Õ"å~°∞ LO>Ë =∞O„u=∞O_»e
Ѩxq^è•#O L=∞‡_çQÍ [~°QÆ^Œx ÉèÏqOzOk. J~Ú`Õ =∞O„u=∞O_»à◊¡Ö’ bQ∑ ã¨Éèí∞ºÅ#∞
KÕ~°∞ÛHÀHõáÈ=_»O `«~åfifHÍÅOÖ’ #+ì̈OQÍ =∂iOk. D Ѩi}Ï=∞O Ç≤ÏO^Œ∂, =Úã‘¡"£∞Å

161
ã¨O|O^è•Å#∞ =∞iO`« K≥_»Q˘\ì̃Ok. HÍO„ÔQãπÃÑ· =∞Ǩχ^£ Jb l<åfl Ѷ¨∂@∞QÍ q=∞~°≈Å∞
KÕâß~°∞.
„á⁄qx¬Ü«∞Öò „ѨuѨuΠѨxf~°∞
ÉèÏ~°`üÖ’x 11 „á⁄"≥x¬Ü«∞Ö’¡ 1937Ö’ U~åÊ@~Ú# =∞O„u=∞O_»à◊√¡ qq^èŒ
J#∞Éèí"åÅ#∞ WKåÛ~Ú. J~Ú`Õ ã¨∞<åÜ«∞ã¨OQÍ Ñ¨xKÕÜ«∞ÖËHõáÈÜ«∂~Ú. ɡOQÍÖò, ã≤O^è£,
ѨO*ÏÉòÖ’ H˘`«Î =º=ã¨÷ Ѩ^Õà◊¡ áê@∞ H˘#™êQÆQÍ q∞ye# „á⁄qx¬Ü«∞à◊¡Ö’ ÉÏ^茺`åÜ«Ú`«
„ѨÉèí∞`åfiÅ∞ ˆH=ÅO Ô~O_Õà◊¡Ö’<Õ =Úyã≤áÈÜ«∂~Ú. 1939 JHÀì|~üÖ’ Ü«Ú^ŒúO JOâ◊OÃÑ·
HÍO„ÔQãπ =∞O„u=∞O_»à◊√¡ Zxq∞k „á⁄qxûÜ«∞à◊¡Ö’ ~år<å=∂Å∞ ã¨=∞iÊOKå~Ú. P
„á⁄qxûÜ«∞à◊¡Ö’x QÆ=~°fl~°∞¡ Z=∞Ô~˚hûx „ѨHõ\ ˜Oz `«=∞O`«@ `å=ÚQÍ Jxfl ~°HÍÅ
HÍ~°ºx~åfiǨÏHõ, âßã¨# JkèHÍ~åÅ#∞ ã¨fiO`«O KÕã¨∞‰õΩ<åfl~°∞. uiy ZxflHõÅ∞ [iy
ÉÏ^茺`åÜ«Ú`« „ѨÉèí∞`åfiÅ∞ U~°Ê_Õ=~°‰õΩ JO>Ë 1946 =~°‰õΩ QÆ=~°fl~°¡ áêÅ# ™êyOk.
HÍO„ÔQãπ áêe`« „á⁄qxûÜ«∞à◊¡Ö’ QÆ=~°fl~ü áê„`« : HÍO„ÔQãπ PkèHõºO L#fl
„á⁄qx¬Ü«∞à◊¡Ö’ QÆ=~°fl~°∞¡ ǨïO^•QÍ<Õ „Ѩ=iÎOKå~°∞. =∞O„`«∞ŠѨxÖ’ ÃÑ^ŒÌQÍ *’HõºO
KÕã¨∞HÀÖË^Œ∞. QÆ=~°fl~ü `«# „Ѩ`ÕºHõ JkèHÍ~åÅ#∞ LѨÜ≥∂yOz# ã¨O^Œ~åƒùÅ∞ ‰õÄ_® KåÖÏ
`«‰õΩ¯=. âßã¨#ã¨Éèí∞ºÅ∞ P"≥∂kOz# Jxfl K«\ÏìʼnõΩ J#∞=∞ux `≥eÑ≤ =∞O„`«∞ʼnõΩ `«=∞
ã¨Ç¨HÍ~åxfl JOkOKå~°∞. QÆ=~°fl~°∞¡ `«=∞ „Ѩ`ÕºHõ ÉÏ^茺`«Å∞ x~°fiiÎOKÕ ¿Ñ~°∞`À =∞O„`«∞Å
Ѩxx J_»∞¤‰õΩO\Ï~°x „áê~°OÉèíOÖ’ =ºHõÎ=∞~Ú# ÉèíÜ«∂Å∞ x[O HÍ^Œx `ÕeOk. HÍO„ÔQãπ
„á⁄qx¬Ü«∞à◊¡Ö’ H˘xfl q"å^•Å∞, „Ѩu+ì̈OÉèí#Å∞ U~°Ê_çOk "åãÎ̈=O, J~Ú`Õ "å\˜x "≥O@<Õ
Ѩi+¨¯iOK«∞‰õΩ<åfl~°∞.
Ü«ÚÑ≤, cǨ~°¡Ö’ ~å[H©Ü«∞ Mˇ·nÅ ã¨=∞㨺 : Ü«ÚÑ≤, cǨ~üÖ’x HÍO„ÔQãπ
=∞O„u=∞O_»à√◊ ¡ ~å[H©Ü∞« Mˇn· ÅO^Œih q_»∞^ŒÅ KÕÜ∂« Åx 1938 Ѷ„≤ |=iÖ’ x~°~‚ ÚOKå~Ú.
D Ô~O_»∞ „á⁄qx¬Ü«∞à◊¡ QÆ=~°fl~°∞¡ D K«~°º#∞ =ºuˆ~H˜OKå~°∞. Wk P „á⁄qx¬Ü«∞à◊¡
âßOuÉèí„^Œ`«Å‰õΩ ÉèíOQÆO Hõeæã¨∞ÎO^Œx JÉèíºO`«~°O `≥eáê~°∞. K«@ìOÖ’x 126 x|O^èŒ#
„ѨHÍ~°O `«=∞ „Ѩ`ÕºHõ ÉÏ^茺`«#∞ x~°fiiÎOz Mˇ·nÅ q_»∞^ŒÅ#∞ J_»∞¤HÀ"åÅx QÆ=~°fl~°¡#∞
QÆ=~°fl~ü [#~°Öò P^ÕtOKå~°∞. =∞O„u`«fi=∞O_»e Wk „Ѩu+¨ì‰õΩ ã¨O|OkèOz# „Ѩâ◊flQÍ
ÉèÏqOz ~år<å=∂ KÕã≤Ok. K«@ìOÖ’x „á⁄"≥x¬Ü«∞Öò qÉèÏQÍxH˜ K≥Ok# JOâßÅ∞ ‰õÄ_®
ã¨iQÍæ ѨxKÕÜ∞« _»O ÖË^xŒ P ã¨=∞Ü«∞OÖ’ JxÊOzOk. `«∞^Œ‰Ωõ „a\©+π „ѨÉ∞íè `«fiO "≥#H˜¯`«yOæ k.
HÍO„ÔQãπ`À K«~°ÛÅ∞ „áê~°OaèOz# QÆ=~°fl~ü [#~°Öò „Ѩu ˆHã¨∞#∞ =ºHÎ̃QÆ`«OQÍ Ñ¨ijeOz#
`«~°∞"å`« ~å[H©Ü«∞ Mˇ·nÅ#∞ „Hõ=∞„Hõ=∞OQÍ q_»∞^ŒÅ KÕÜ«∂Åx x~°‚~ÚOKå~°∞.
Ü«ÚÑ≤Ö’ HÍO„ÔQãπÃÑ· =Úã≤¡"£∞Å P~ÀѨ}Å∞ : U =∞`«`«`«fi ã¨Oã¨÷`À#∂ KÕ`«∞Å∞
HõÅѨ‰Äõ _»^#Œ fl HÍO„ÔQãπ x~°Ü
‚ ∞« O qѨ`¯« ~° Ѩi}=∂ʼnõΩ ^•ifã≤Ok. =∞O„u=∞O_»e #∞O_ç
=Úã‘¡ObQ∑#∞ HÍO„ÔQãπ ^Œ∂~°OQÍ LOK«_»O`À =Úã‘¡"£∞Å#∞ Ç≤ÏO^Œ∞=ÙÅ∞ "Õkèã¨∞Î<åfl~°O@∂
162
bQ∑ q=∞i≈OK«_»O „áê~°OaèOzOk. HÍO„ÔQãπ XHõ Ç≤ÏO^Œ∂ ã¨Oã¨÷ Jx, ¿Ñ^Œ =Úã‘¡"£∞Å#∞
"Õk™è ÈÎO^Œx bQ∑ P~ÀÑ≤OzOk. bQ∑ P~ÀѨ}Å#∞ uÑ≤ÊH˘>ËOì ^Œ∞‰õΩ l<åfl KÕã#≤ P~ÀѨ}ÅÃÑ·
<åºÜ«∞ qKå~°} [iÑ≤OKåÅx HÍO„ÔQãπ _ç=∂O_£ KÕã≤Ok. HÍO„ÔQãπ Ö∫H˜Hõ „Ѩ=~°Î# Ѩ@¡
`«#‰õΩ`å#∞QÍ ã¨O`«$Ñ≤Î K≥Ok# "≥·„âßÜü∞ qKå~°} „Ѩuáê^Œ#Å#∞ u~°ã¨¯iOKå~°∞. "≥∞ÿ<åsìÅ
„ѨÜ≥∂[<åÅ∞ ~°HΔ̃OKÕ ¿Ñ~°∞`À HÍO„ÔQãπ =∞O„`«∞ŠѨxÖ’ *’HõºO KÕã¨∞HÀ=_®xH˜ QÆ=~°fl~ü,
QÆ=~°flÖò [#~°Öò u~°ã¨¯iOKå~°∞. nO`À l<åfl ÉÏQÍ x~åâ◊K≥O^•~°∞. P q^èŒOQÍ 1939
=~°‰õΩ „á⁄qx¬Ü«∞Öò J\Ï#g∞ Ѩxf~°∞ ã¨O`«$Ñ≤ÎHõ~°OQÍ<Õ LOk. HÍO„ÔQãπ =∞O„u Ѩ^Œ=ÙÅ∞
fã¨∞HÀ=_®xH˜ JOwHõiOK«Hõ=ÚO^Œ∞ QÆ=~°fl~ü [#~°Öò WzÛ# Ǩg∞H˜ QÆ=~°fl~°∞¡
Hõ@∞ì|_çL<åfl~°∞. JO`«=~°‰õΩ "åà◊√¡ ~å[ºOQÆ JkèѨuÖÏQÍ =∂„`«"Õ∞ =º=ǨÏiOKå~°∞.
1939Ö’ HÍO„ÔQãπ =∞O„u=∞O_»à◊√¡ ~år<å=∂ KÕã≤# `«~°∞"å`« =∞~À™êi „á⁄qx¬Ü«∞à◊§‰õΩ
x["≥∞ÿ# áêʼnõΩÅ∞QÍ =∂iáÈÜ«∂~°∞.
HÍO„ÔQ¿ã`«~° „á⁄qx¬Ü∞« à◊§Ö’ QÆ=~°fl~°¡ áê„`« : HÍO„ˆQ¿ã`«~° „á⁄qx¬Ü∞« à◊Ö¡ ’ QÆ=~°fl~°∞¡
JO`«∞ÖËx JkèHÍ~åxfl J#∞Éèqí OKå~°∞. "åi *’Hͺxfl J_»∞‰¤ Ωõ <Õ â◊H=Θ O`«"∞≥ #ÿ , ã¨OѶ∞¨ \˜`"« ∞≥ #ÿ
áêsì Un ÖËHõáÈ~ÚOk. L^•Ç¨Ï~°}‰õΩ ~å[H©Ü«∞ Mˇ·nÅ q_»∞^ŒÅÃÑ· ѨO*ÏÉò QÆ=~°fl~ü#∞
QÆ=~°fl~ü [#~°Öò ã¨O„ѨkOz#ѨÙÊ_»∞ =ÚYº=∞O„u ã¨~ü ã≤H˜O^Œ~ü ǨÏÜ«∞`ü MÏ<£#∞
ã¨O„ѨkOK«‰õΩO_®<Õ Mˇ·nÅ#∞ q_»∞^ŒÅ KÕÜ«∂eû# J=ã¨~°O ÖË^Œx ѨO*ÏÉò QÆ=~°fl~ü
ã¨=∂^è•#q∞KåÛ~°∞. ã≤O^è£ =ÚYº=∞O„u JÖϡɉíè ΩΔõ #∞ 1942 JHÀì|~üÖ’ QÆ=~°fl~ü `˘ÅyOKå~°∞.
JO^Œ∞‰õΩ HÍ~°}O „Ѩ[Å „ѨÜ≥∂[#O HÀã¨"Õ∞ Ô~O_À „ѨѨOK« Ü«Ú^ŒÌO KÕã¨∞Î<åfl=∞x K≥ѨÙÎ#fl
„a@<£ z`«âÎ √◊ kÌÃÑ· J#∞=∂<åxfl =ºHõOÎ KÕÜ∞« _»"∞Õ . JÖϡɉíè ΩΔõ MÏ<£ |Ǩï^Œ∂~ü J<Õ a~°∞^Œ∞#∞
=kÖËÜ«∞QÍ<Õ PÜ«∞# âßã¨#ã¨ÉèíÖ’ ѨÓiÎ "≥∞*Ïsìx HõeæL#flѨÊ\˜H© =ÚYº=∞O„u Ѩ^Œq
#∞O_ç `˘ÅyOKå~°∞. ã≤O^è£, ɡOQÍÖò, <å~üÎ "≥ãπì „á¶êO\˜Ü«∂~üÅÖ’ bQ∑ Ѩ@¡ QÆ=~°fl~°∞¡
ѨHõΔáê`« "≥·Yix K«∂Ñ≤Oz bQ∑‰õΩ ãÔ̈~·# =∞^ŒÌ`«∞ ÖˉõΩ<åfl JkèHÍ~°OÖ’ H˘#™êˆQ@∞¡ K«∂âß~°∞.
Wk YzÛ`«OQÍ ~å*ϺOQÆ q~°∞^ŒOú . ɡOQÍÖò QÆ=~°fl~ü =Úã‘"¡ ∞£ ʼnõΩ J#∞‰õÄÅOQÍ LO_»_O» ÃÑ·
âߺ"£∞ „Ѩ™ê^£ =ÚYs˚ ã¨ÊOkã¨∂Î âßã¨#ã¨ÉèíÖ’ QÆ=~°fl~ü =Úã‘¡"£∞ bQ∑ ã¨Éèí∞ºÅ ‰õΩsÛÖ’
‰õÄ~˘Û"åeûLOk Jx ¿Ñ~˘¯<åfl~°∞.
=∞O„u=∞O_»à¡◊ Ѩxf~°∞
„á⁄qx¬Ü«∞à◊¡Ö’ ÉÏ^茺`åÜ«Ú`« „ѨÉèí∞`åfiÅ∞ Ô~O_Õà◊¡ áê@∞ ¿ãfiK«ÛùQÍ Ñ¨xKÕâß~Ú.
âßã¨#ã¨ÉèíÖ’ "≥∞*ÏsìQÆÅ áêsì <åÜ«∞‰õΩ}˜fl =∞O„u=∞O_»e U~åÊ@∞KÕ¿ãO^Œ∞‰õΩ PǨfixOKÕ
™êO„Ѩ^•Ü«∂xfl <≥ÅH˘ÖÏÊ~°∞. âßã¨#ã¨Éèí qâßfiã¨O L#flO`« HÍÅO „Ѩu =∞O„u=∞O_»e
`«# ѨÓiÎHÍÅO Ǩϟ^•Ö’ LO@∞Ok. "≥∞*Ïsì áêsì <åÜ«∞‰õΩ}˜ ã¨ÅǨ`À<Õ ~å*ϺOQÆ|^ŒÌOQÍ
QÆ=~°fl~°∞¡ =∞O„uѨ^Œ=ÙÅ ˆH\Ï~ÚOѨÙÅ∞ KÕâß~°∞. =∞O„`«∞Å∞ ‰õÄ_® L=∞‡_ç ÉÏ^茺`å J<Õ
xÜ«∞=∞OÃÑ· P^è•~°Ñ_¨ ç ѨxKÕâß~°∞. âßã¨#ã¨Éíè ã¨É∞íè ºÅ∞ =∞O„`«∞Å =ÚO^Œ∞ „Ѩâfl◊ Å∞ LOKÕ"å~°∞.
163
Jqâßfi㨠f~å‡#O ÃÑ@ì_»O ^•fi~å =∞O„u=~åæxfl `«Ñ≤ÊOKÕ JkèHÍ~°O ‰õÄ_® âßã¨#ã¨Éèí‰õΩ
LOk. Jxfl „á⁄qx¬Ü«∞à◊¡Ö’ HÍO„ÔQãπ =ÚYº=∞O„`«∞Å∞ =Úã‘¡"£∞Å#∞ `«=∞ =∞O„u=∞O_»eÖ’
KÕ~∞° Û‰õΩ<åfl~°∞. Xi™êûÖ’ =∂„`«O =∞O„uѨ^qŒ W=fi^ŒQæÆ =Úã‘"¡ ∞£ <åÜ«∞‰õΩ_≥=fi~°∂ ÖË~O° @∂
ui㨯iOKå~°∞. Xi™êû „ѨÉ∞íè `åfixH˜ =ºuˆ~HõOQÍ PO^Àà◊# x~°fiÇ≤ÏOz# =Úã‘"¡ ∞£ Å∞ QÆ=~°fl~ü
=ÚO^Œ∞ `«=∞ _ç=∂O_£#∞ LOKå~°∞. `å#∞ *’HõºO KÕã∞¨ HÀ#ѨÊ\˜H© Hõhã¨O "åi „ѨÜ∂≥ [<åÅ∞
^≥|ƒu#‰õΩO_® K«∂™êÎ#x QÆ=~°fl~ü Ǩg∞xKåÛ~°∞.
K«@ìO „ѨHÍ~°O =∞O„u=~°æ ã¨=∂"ÕâßxH˜ QÆ=~°fl~ü J^茺HõΔ`« =Ç≤Ï™êÎ~°∞. „ѨÉèí∞`«fiO
<Õ~"° ~Õ åÛeû# ÉÏ^躌 `« s`åº Wk ã¨~Ô O· k HÍ^Œx HÍO„ÔQãπ ÉèÏqOzOk. ~å*ϺOQÍxfl ã¨=iOKÕ
J=HÍâ◊O ÖË^Œ∞ HÍ|\ì̃ HÍO„ÔQãπ =∞O„u=∞O_»à◊√¡ QÆ=~°fl~°¡#∞ Ñ≤Å=‰õΩO_® J<åkèHÍiHõOQÍ
ã¨=∂"Õâ◊=∞=fi_»O „áê~°OaèOKå~°∞. JkèHÍ~° ã¨=∂"ÕâßʼnõΩ QÆ=~°fl~ü J^茺HõΔ`« =Ç≤ÏOKÕ"å~°∞.
HÍh =∞O„u=∞O_»à◊√¡ =ÚYº"≥∞ÿ# JOâßÅ#∞ D ã¨=∂"ÕâßÖ’¡ K«iÛOKÕq HÍ=Ù. HÍO„ˆQ¿ã`«~°
„á⁄qx¬Ü«∞à◊¡Ö’ QÆ=~°fl~ü J^茺HõΔ`« =Ç≤ÏOK«_®xfl ÃÑ^ŒÌZ`«∞Î# PǨfixOKå~°∞. Ѩi}˜uK≥Ok#
QÆ=~°fl~ü ѨiáêÅ<å J#∞Éèí=O =∞O„u=~°æ ã¨=∂"ÕâßʼnõΩ ZO`À LѨHõiã¨∞ÎO^Œx ѨO*ÏÉò
=ÚYº=∞O„u ã¨~ü ã≤H˜O^Œ~ü ǨÏÜ«∞`ü MÏ<£ ¿Ñ~˘¯<åfl~°∞.
HÍO„ÔQãπ =∞O„u=~åæÅ ~år<å=∂ `«~åfi`« ÉÏ^茺`åÜ«Ú`« „ѨÉèí∞`«fi xÜ«∞=∂Å∞
áê\˜OKÕO^Œ∞‰õΩ „a\©+π „ѨÉèí∞`«fiO H˘xfl „Ѩܫ∞`åflÅ∞ KÕã≤Ok. Xi™êû, J™êûOÖ’ "≥∞ÿ<åsì
„QÆ∂ѨÙ#∞ =∞O„u=~åæxfl U~åÊ@∞ KÕÜ«∂eûOkQÍ PǨfixOzOk. Xi™êû =ÚYº=∞O„u
Ѩ^Œqx 60 =∞Ok ã¨Éèí∞ºÅ∞#fl ã¨ÉèíÖ’ ˆH=ÅO 14 =∞Ok ã¨Éèí∞ºÅ#∞ Hõeæ# <åÜ«∞‰õΩ_çH˜
„ѨuáêkOzOk. J^Õq^èŒOQÍ J™êûO =ÚYº=∞O„u ZxflHõÖ’¡ F_ç# `«~åfi`« ‰õÄ_® Ѩ^ŒqÖ’
H˘#™êQÍ~°∞. =∞~À"≥·Ñ¨Ù ã≤O^è£, ɡOQÍÖ’¡ =ÚYº=∞O„`«∞ʼnõΩ âßã¨#ã¨ÉèíÖ’ ã¨Ê+ì̈"≥∞ÿ# "≥∞*Ïsì
L#flѨÊ\˜H© ‰õÄ_® JkèHÍ~°O #∞O_ç `˘ÅyOKå~°∞. =∞O„ux `˘ÅyOK«_»O "≥Ú`«ÎO JO^Œ~°∞
=∞O„`«∞Å ~år<å=∂‰õΩ ^•ifÜ«∞HõáÈ=_»O Pâ◊Û~°ºHõ~°"≥∞ÿ# JOâ◊O. D q^èŒ"≥∞ÿ# K«~°ºÅ`À
`«# ÉÏ^茺`«#∞ „ѨÉèí∞`«fiO ã¨iQÍæ x~°fiiÎOK«ÖËHõáÈ~Ú#@¡~ÚOk. Wk ã¨q∞+≤ì ÉÏ^茺`«
ã¨O„Ѩ^•Ü«∂xfl ÉèíOQÆѨiz, =∞O„u=~åæÖ’¡ JO`«~°æ`« ‰õΩ=Ú‡ÖÏ@ʼnõΩ ^•ifã≤Ok.
=∞O„u=~åæÖ’¡ xÅHõ_» Ö’Ñ≤OzOk. XHõ¯ ã≤O^è£Ö’<Õ 1937 #∞O_ç 1948 =∞^茺 HÍÅOÖ’
S^Œ∞™ê~°∞¡ =∞O„u=~åæÅ∞ U~°Ê_ç ~°^ŒÌÜ«∂º~Ú.
=∞O„u=~åæÅ q[Ü«∂Å∞ : qq^èŒ „á⁄qx¬Ü«∞à◊¡Ö’ HÍO„ÔQãπ =∞O„u=~åæÅ∞ =∞Oz
q[Ü«∂Å∞ ™êkèOKå~Ú. HÍO„ÔQãπ =∞O„u=~åæÅ∞ x~å‡}Ï`«‡Hõ ѨxÖ’ `«=∞‰õΩ`å=ÚQÍ arQÍ
=∂iáÈÜ«∂~Ú. Ѩ^Œg ÉÏ^茺`«Å∞ KÕѨ@ìQÍ<Õ áê~î°âßÅ q^Œº, áêi„âßq∞Hõ "Õ`«<åÅ∞, ‰õΩ\©~°
Ѩi„â◊=∞Å∞, ǨÏi[#∞Å Jaè=$kú ÖÏO\˜ JOâßÅÃÑ· ѨxKÕÜ«∞_»O „áê~°OaèOKå~Ú. JѨÙÊÅ
ÉèÏ~°O #∞O_ç =º=™êÜ«∞^•~°∞ʼnõΩ LѨâ◊=∞#O HõeæOKå~Ú. =∞^Œºáê<åxfl x¿+kèOKå~Ú.
H“Å∞ K«\ÏìÅ#∞ P"≥∂kOz Ô~·`«∞ʼnõΩ "Õ∞Å∞ KÕâß~Ú. ~å[H©Ü«∞ Mˇ·nÅ#∞ q_»∞^ŒÅ KÕã≤
"åi Pã¨∞ÎÅ#∞ uiy JѨÊyOKå~Ú. HÍO„ÔQãπ =∞O„u=~åæŠѨxf~°∞#∞ ã¨g∞HΔ̃ã¨∂Î „á⁄ÃѶã¨~ü
164
HÀÑπÖÏO_£ ''„Ѩ*Ï q^è∞Œ Å#∞, ÉÏ^躌 `«Å#∞ x~°fiiÎOK«_O» Ö’ Hõ~Àî ~° „â◊=∞ KÕÜ∞« QÆÅ~°x, J`«ºO`«
ã¨=∞~°=ú O`«OQÍ Ñ¨x KÕÜ∞« QÆÅ~°x HÍO„ÔQãπ =∞O„u=~åæÅ∞ x~°∂Ñ≤OK«∞‰õΩ<åfl~Ú. âßã¨#ã¨É∞íè ºÅ∞
KåÖÏ „Hõ=∞tHõΔ}`À L<åfl~°∞, QÆ\ ˜ì Hõ$+≤ KÕâß~°∞, J#=ã¨~° „Ѩâ◊flÅ∞ J_çˆQ ^èÀ~°}˜
ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞O_»@=∞<Õk `«Ñʨ ã¨ÉÏè =º=Ǩ~åÅ∞ KåÖÏ ã¨„Hõ=∞OQÍ ™êQÍ~Ú—— Jx ¿Ñ~˘¯<åfl~°∞.
„á⁄qx¬Ü«∞Öò „ѨuѨuÎ =∞~À ~°HõOQÍ ‰õÄ_® Ѷ¨e`åÅ#∞ JOkOzOk. „Ѩ*Ï Ñ¨iáêÅ#Ö’
=∞Oz tHõΔ}Ï "≥∞ÿ^•#OQÍ LѨÜ≥∂QÆѨ_çOk. ™êfi`«O„`«ºO `«~°∞"å`« ‰õÄ_® W^Õ q^èŒOQÍ
ÉÏ^茺`«Å∞ ѨOK«∞HÀ=_»OÖ’ =∞O„`«∞Å∞ qâßfi™êxfl á⁄O^•~°∞. H˘kÌHÍÅO áê@∞ ™êy#
HÍO„ÔQãπ áêÅ# „Ѩ[Ö’¡ ã¨fiÜ«∞O áêÅ# HÍOHõΔ#∞ ÃÑOzOk. P `«~åfi`« HÍÅOÖ’ ѨÓiÎ
™êfi`«O„`«ºO HÍ"åÅx „Ѩ[Ö’¡ ~ÀA~ÀA‰õÄ HÀiHõ ÃÑ~°∞QÆ∞`«∂áÈ~ÚOk.
ÉèÏ~°`« *ÏfÜ«∞ Ãã·#ºO
™ê÷Ѩ#‰õΩ HÍ~°}ÏÅ∞
~Ô O_À „ѨÑO¨ K« Ü«Ú^ŒOÌ H˘#™êQÆ∞`«∂L#fl HÍÅOÖ’ ^ÕâO◊ Ö’ ÉèÏ~°`« *ÏfÜ≥∂^Œº=∞O
xÅHõ_»QÍ LOk. J~Ú`Õ ^Õâ◊ ã¨iǨÏ^Œ∞ÌÅ J=Å L#fl "å~°∞ H˘`«Î `«~°Ç¨Ö’ ÔHÃÑì<£ "≥∂ǨÏ<£
ã≤OQ∑ <Õ`«$`«fiOÖ’ ÉèÏ~°`« *ÏfÜ«∞ Ãã·<åºxfl, ~åãπ aǨs É’ãπ P^èŒfi~°ºOÖ’ ÉèÏ~°`« ™êfi`«O„`«º
¿ã#(WO_çÜ«∞<£ WO_çÃÑO_≥<£û bQ∑)#∞ 1942Ö’ ™ê÷Ñ≤OKå~°∞. D Ô~O_çO\˜x 1943Ö’
ã¨∞ÉèÏ+πKO« „^ŒÉ’ãπ `«# ѨikèÖ’H˜ `≥K∞« Û‰õΩ<åfl~°∞. QÍOnèr ã≤^•úO`åÅ∞, Ѩxf~°∞ Ѩ@¡ Jã¨O`«$Ñ≤Î
K≥Ok# =ÚYºOQÍ âßã¨<ÀÅ¡OѶ¨∞# L^Œº=∞O, H˜fi\ò WO_çÜ«∂ L^Œº=∞O `«~åfi`« H˘O`«=∞Ok
*ÏfÜ«∞ "å^Œ∞Å∞ ÉèÏ~°`« *ÏfÜ«∞ Ãã<· åºxfl U~åÊ@∞ KÕâß~°∞. ã¨∞ÉèÏ+π K«O„^ŒÉ’ãπ <Õ`$« `«fiOÖ’x
~å_çHõÖò ÉèÏ"åÅ∞ Hõeæ# H˘O`«=∞Ok ™êfi`«O„`«º ™ê^èŒ#‰õΩ ™êÜ«Ú^èŒ „ѨuѶ¨∞@# ã¨Ô~·#
K«~°ºx ÉèÏqOKå~°∞. ~å[H©Ü«∞ ~°OQÆOÖ’ QÍOnèr PkèѨ`«ºO`À H˘<åflà◊√¡ "≥#∞HõѨ@∞ì
Ѩ\ ì̃# Ç≤ÏOã¨#∞ Ç≤ÏO㨠^•fi~å<Õ Z^Œ∞~˘¯<åÅx ÉèÏqOz# áê`« qѨ¡="å^Œ f„="å^Œ∞Å∞
WѨÙÊ_»∞ ™êÜ«Ú^èŒ áÈ~å@O ^•fi~å<Õ ÉèÏ~°`ü ¿ãfiKåÛù"åÜ«Ú=ÙÅ∞ Ñ‘ÅÛQÆÅ^Œx ÉèÏqOKå~°∞.
J=ã¨~°"≥∞ÿ`Õ q^ÕâßÅ #∞O_ç ã¨Ç¨Ü«∞O ‰õÄ_® á⁄O^•Å#∞‰õΩ<åfl~°∞.
nxH˜`À_»∞ Ô~O_À „ѨѨOK« Ü«Ú^ŒÌO ™êfiO`«O„`«º ™ê^èŒ#‰õΩ =∞Oz J=HÍâ◊OQÍ
g~°∞ ÉèÏqOKå~°∞. Ü«Ú^ŒúO #∞O_ç ã¨∞ÉèÏ+π K«O„^ŒÉ’ãπ D „H˜Ok Jaè„áêÜ«∂Å#∞
U~°Ê~°∞K«∞‰õΩ<åfl~°∞: (Z) Ü«Ú^ŒOú Ö’ „a@<£ F_çáÈ`«∞Ok, „a\©+π ™ê„=∂[ºO =ÚHõ¯Å=Ù`«∞Ok
(a) H©ÅHõ"≥∞ÿ# ã≤÷uÖ’ L#flO^Œ∞# „a\©+π ÉèÏ~°`« „Ѩ[ʼnõΩ JkèHÍ~åxfl JѨÊyOK«^Œ∞, ÉèÏ~°`«
„Ѩ[ÖË áÈ~å_ç ™êfi`«O„`åºxfl ™êkèOK«∞HÀ"åe (ã≤) „a@<£‰õΩ =ºuˆ~HõOQÍ [iˆQ Ü«Ú^ŒÌOÖ’
ÉèÏ~°`ü `«# áê„`« áÈ+≤¿ãÎ ™êfi`«O„`åºxfl á⁄O^ŒQÅÆ ∞æ`∞« Ok. JO^Œ∞HÀã¨O „a\©+‰π Ωõ =ºuˆ~HõOQÍ
áÈ~å_Õ â◊‰õΩÎʼnõΩ ÉèÏ~°`ü ã¨Ç¨ÏHõiOKåe. D JOK«<åÅ P^è•~°OQÍ QÍOnèr JÇ≤ÏO™ê
Ѩ^ŒÌu, <≥„Ǩ˙ [~°‡h ‰õÄ@q∞ =ºuˆ~Hõ q^ÕâßOQÆ q^è•#O ÖÏO\˜ ÃãO\˜"≥∞@¡#∞
=kÖËã¨∞HÀ"åÅx ÉèÏ~°`« „Ѩ[ʼnõΩ ã¨∞ÉèÏ+π K«O„^ŒÉ’ãπ q[˝Ñ≤Î KÕâß~°∞. ÉèÏ~°`« ™êfi`«O„`«º
165
™ê^èŒ# ã¨=∞㨺 Ѩ@¡ ™ê#∞Éèí∂u`À L#fl("åi ã¨fiO`« ™êfi~°ú „ѨÜ≥∂[<åÅ HÀã¨O HÍ=K«∞Û)
[~°‡h ‰õÄ@q∞Ö’ KÕ~åÅx, WѨÊ\˜ˆH =~°∞ã¨"ås q[Ü«∂Å∞ ™êkèã¨∞Î#fl [~°‡h P
q[Ü«∞Ѩ~°OѨ~° H˘#™êy¿ãÎ ÉèÏ~°`ü ‰õÄ_® ™êfi`«O„`åºxfl ™êkèã¨∞ÎO^Œx PÜ«∞# ¿Ñ~˘¯<åfl~°∞.
JѨÊ\˜Hˆ PˆQflÜ«∂ã≤Ö’ „a\˜+Ãπ Ñ· [áê<£ ¿ã#Å∞ ™êkèã∞¨ #Î fl q[Ü«∂Å∞ ÉèÏ~°fÜ«ÚÖ’¡ ÃÑ^ŒZÌ `«∞#Î
L`«∞ûHõ`«#∞ HõeæOKå~Ú. Ü«Ú^ŒÌ Mˇ·nÅ`À, „Ѩ"å㨠ÉèÏ~°fÜ«ÚÅ`À ÉèÏ~°`« Ãã·<åºxfl
U~åÊ@∞KÕ¿ãO^Œ∞‰õΩ [áê<£ K«∂Ñ≤ã¨∞Î#fl K˘~°= "åi L`«∞ûHõ`«‰õΩ Ñ¨ÓiÎ ~°∂áêxflKåÛ~Ú.
Ü«¸~°ÑÖπ ’ Ü«Ú^ŒOÌ „áê~°OÉè"í ∞≥ #ÿ ѨÙÊ_»∞ ^Õâ"◊ åºÑ¨OÎ QÍ ã¨∞_çQÍeÖÏ Ñ¨~º° @# [iÑ≤#
ã¨∞ÉèÏ+π =O^ŒÅH˘kÌ ã¨=∂"ÕâßÖ’¡ LѨ#ºã≤OKå~°∞. |Ç≤Ï~°OQÆOQÍ „a\©+π ™ê„=∂[º"å^•xfl
`≥QÆ<å_®~°∞. „a\©+π Ü«Ú^ŒÌ „Ѩܫ∞`åflʼnõΩ ã¨Ç¨ÏHõiOK«=^ŒÌx „Ѩ[ʼnõΩ ã¨ÅǨxKåÛ~°∞. D
HÍ~°}OQÍ qKå~°} ÖˉõΩO_® ã¨∞ÉèÏ+π#∞ 1940 AÖˇ·Ö’ *ˇ·à’¡ ÃÑ\Ïì~°∞. #=O|~ü 1940Ö’
PÜ«∞#∞fl q_»∞^ŒÅ KÕã≤#ѨÊ\˜H© QÆ$Ç¨Ï x~°ƒO^èŒOÖ’ LOKå~°∞. 1941 [#=iÖ’ QÆ$ǨÏ
x~°ƒO^èŒO #∞O_ç `«Ñ≤ÊOK«∞‰õΩ#fl ã¨∞ÉèÏ+π ™êǨϙȿÑ`«"≥∞ÿ# „Ѩܫ∂}O ^•fi~å HÍ|∂Öò‰õΩ
KÕ~∞° ‰õΩ<åfl~°∞. ™ÈqÜ«∞\ò ã¨Ç¨ Ü«∞O`À ÉèÏ~°`« ™êfi`«O„`åºxfl ™êkèOKåÅ#fl PÜ«∞# „Ѩ}ÏoHõÅ∞
~°ëêºÃÑ· [~°‡h ^•_ç`À, P `«~∞° "å`« ~°ëêº q∞„`«ÑH¨ ÍΔ Å`À KÕiáÈ=_»O`À h~°∞QÍiáÈÜ«∂~Ú.
nO`À PÜ«∞# [~°‡h "≥·Ñ¨Ù "≥àÏ¡~°∞. [~°‡h q^ÕâßOQÆ HÍ~åºÅÜ«∞O PÜ«∞#∞fl PǨfixOzOk.
PÜ«∞# „a\©+π =ºuˆ~Hõ Jaè„áêÜ«∂Å#∞ ɡi¡<£ #∞O_ç ÉèÏ~°`ü KÕ~°"Õ¿ãO^Œ∞‰õΩ ã¨Ç¨Ü«∞O
KÕã≤Ok. [~°‡h Ãã·<åºxfl J#∞ã¨iã¨∂Î ÃãO„@Öò Pã≤Ü«∂Ö’H˜ "≥o¡ `«^•fi~å <å~üΖ"≥„ãì̈<£
„á¶êO\˜Ü«∂~ü Ö’ „a\©+π ¿ã#Å#∞ Z^Œ∞~˘¯<ÕÖÏ ÉèÏ~°`ü Ãã·<åºxfl xi‡OKåÅx ã¨∞ÉèÏ+π
ÉèÏqOKå~°∞. ÉèÏ~°`ü Ãã·#ºO ~°OQÆOÖ’H˜ kˆQ=ÚO^Õ ÉèÏ~°`ü ™êfi`«O„`åºxfl [~°‡h ‰õÄ@q∞
QÆ∞iÎOKåÅx PÜ«∞# HÀ~å~°∞. J~Ú`Õ D ѨÓ~°fi +¨~°`«∞‰õΩ P ‰õÄ@q∞ JOwHõiOK«ÖË^Œ∞.
ÉèÏ~°`ü Ãã·#ºO HÍ~°}OQÍ ZO`« LѨÜ≥∂QÆO LO^À JѨÊ\˜H˜ x~åú~°} HÍHõáÈ=_»O, ÉèÏ~°`ü
Ѩ@¡ "åà◊H¡ ˜ "Õ~ˆ „Ѩ}ÏoHõÅ∞ LO_»_O» JOwHõiOK«Háõ È=_®xH˜ HÍ~°}ÏÅ∞. nO`À Ü«¸~°ÑÖπ ’
`«# Ѩx ѨÓ~°Î=^Œx ÉèÏqOz# É’ãπ [áê<£ "≥àı¡O^Œ∞‰õΩ ã¨#fl^ŒÌ=∞Ü«∂º~°∞.
SZ<£Z, ÉèÏ~°`« ™êfi`«O„`«º ¿ã# U~åÊ@∞
W^Õ ã¨=∞Ü«∞OÖ’ [áê<£ ¿ã#Å∞ =∞ÅÜ«∂ÃÑ· ^•_çKãÕ ≤ „a\©+π Ãã<· åºÅ#∞ F_çOKå~Ú.
„a\©+π Ãã·#ºOÖ’ JkèHÍiQÍ L#fl ÔHÃÑì<£ "≥∂ǨÏ<£ã≤OQ∑ [áê<£‰õΩ Ñ¨@∞ì|_®¤~°∞. PÜ«∞#`À
Ü«Ú^ŒÌMˇ·nÅ#∞ ã¨g∞HõiOz ÉèÏ~°`« *ÏfÜ«∞ Ãã·#ºO (SZ<£Z ÖË^• J*Ï^£ Ç≤ÏO^£ áœ*ò)#∞
[áê<£ U~åÊ@∞KÕ~ÚOzOk. SZ<£Z#∞ U~åÊ@∞KÕÜ«∞_»OÖ’ [áê<£‰õΩ ™êfi~°ú „ѨÜ≥∂[<åÅ∞
L<åfl~Ú. *áê<£#∞ =ÚO^Œ∞ÉèÏQÍ# xeÑ≤ „ˆQ@~ü Pã≤Ü«∂#∞ U~åÊ@∞KÕã¨∞HÀ=_»OÖ’ ™ê÷xHõ
ÉèÏQÍ™êfiq∞x KÕ~°∞ÛHÀ=_»O HÀã¨"Õ∞ ÉèÏ~°`« *ÏfÜ«∞ Ãã·<åºxfl U~åÊ@∞ KÕ~ÚOzOk.
PˆQflã≤Ü∂« Ö’ [áê<£ q[Ü«∂Å∞ Pâ◊Å#∞ ÃÑOK«_O» `À [áê<£Ö’ x=ã≤ã∞¨ #Î fl áê`« qѨ=¡ HÍ~°∞_»∞
~åãπ aǨs É’ãπ ÉèÏ~°`« ™êfi`«O„`«º ¿ã##∞ ™ê÷Ñ≤OKå~°∞. \’HÀºÖ’ 1942 =∂iÛÖ’ ã¨^Œã¨∞û
166
x~°fiÇ≤ÏOz# ~åãπ aǨs, bQ∑ ™ê÷Ñ≤OKåÅx, ÉèÏ~°`« ™êfi`«O„`«ºO HÀã¨O Ãã·<åºxfl
ã¨g∞HõiOKåÅx x~°‚~ÚOKå~°∞. JѨÊ\˜ˆH [áê<£ „áÈ`åûǨÏO`À "≥∂ǨÏ<£ã≤OQ∑ Ãã·<åºxfl
ã¨g∞HõiOKå~°∞. D f~å‡<åÅ#∞ JOwHõiOKÕO^Œ∞‰õΩ 1942 E<£Ö’ ÉϺOHÍH±Ö’ Ô~O_À
ã¨^Œã¨∞û x~°fiÇ≤ÏOKå~°∞. ÉèÏ~°`« ™êfi`«O„`«º ¿ã##∞ U~åÊ@∞KÕÜ«∂Åx x~°‚~ÚOz ^•xH˜
<åÜ«∞Hõ`«fiO =Ç≤ÏOKÕO^Œ∞‰õΩ ã¨∞ÉèÏ+π#∞ PǨfixOKå~°∞. \’HÀº, ÉϺOHÍH±Ö’ [iy# Ô~O_»∞
ã¨^Œã¨∞ûÖ’¡#∂ "≥∂ǨÏ<£ã≤OQ∑ ‰õÄ_® áêÖÁæ<åfl~°∞. HÍ~åºK«~°} =∞O_»eH˜ ã¨Éèí∞ºxQÍ
Z#∞fl‰õΩ<åfl~°∞. JѨÊ\˜Hˆ ¿ã# „Ѩ`º« HõΔ xÜ«∞O„`«}Ö’H˜ =zÛ# SZ<£Z‰õΩ Hõ=∂O_»~–ü W<£–pѶQπ Í
xÜ«∞q∞OѨ|_®¤~°∞.
ÉϺOHÍH± ã¨^Œã¨∞û KåÖÏ f~å‡<åÅ#∞ P"≥∂kOzOk. "å\˜Ö’¡ H˘xflO\˜H˜ [áê<£
#∞O_ç P"≥∂^ŒO ~å"åeûLOk. ¿ã# HÍ~åºx~åfiǨÏHõ q^èŒ∞Å#∞ =∞O_»eH˜ JѨÊyOKå~°∞.
[áê<£ JOwHõi¿ãÎ<Õ bQ∑ `«# JkèHÍ~åxfl x~°fiÇ≤ÏOK«QÆÅ^Œ∞. ^Œ∞~°^Œ$+ì̈=âß`«∂Î [áê<£
Ãã·#ºO Hõ=∂O_»~°∞¡ f~å‡<åʼnõΩ QÍx, "åi HÍ~åºK«~°} =∞O_»eH˜ QÍx J#∞=∞ux=fiÖË^Œ∞.
nO`À ã¨=∞㨺 „áê~°OÉèí=∞~ÚOk. bQ∑, HÍ~åºK«~°} =∞O_»e, SZ<£Z‰õΩ H˘kÌHÍÅO áê@∞
PÜ«Ú^è•Å∞ JO^ŒÖË^Œ∞. [áê<£ "≥·YiH˜ „Ѩ^è•#HÍ~°}O ÉèÏ~°`ü ™êfi`«O„`åºxfl QÆ∞iÎOKÕ ã≤÷uÖ’
[áê<£ ÖË^∞Œ . „ˆQ@~ü Pã≤Ü∂« J=∞Å∞KÕÜ∂« Å<Õ `«=∞ „Ѩ}ÏoHõÖ’ ÉèÏ~°`#ü ∞ ™ê÷xHõ ÉèÏQÆ™êfiq∞x
KÕã¨∞HÀ"åÅ<Õ L^ÕÌâ◊ºO`À<Õ ¿ã##∞, SZ<£Z#∞ U~åÊ@∞KÕ¿ãO^Œ∞‰õΩ "≥∂ǨÏ<£ã≤OQ∑, ~åãπ
aǨix [áê<£ „áÈ`«ûÇ≤ÏOzOk. J~Ú`Õ D ÉèÏ~°fÜ«ÚÅ∞ P Ѩiq∞`« áê„`«#∞ ^•\˜
=º=ǨÏiOKå~°∞. H˘xfl f~å‡<åÅ#∞ P"≥∂kOKå~°∞. HÍ~åºK«~} ° =∞O_»ex U~åÊ@∞ KÕâß~°∞.
[áê<£ g\˜x P"≥∂kOK«_»=∞O>Ë ÉèÏ~°`« ™êfi`«O„`åºxfl QÆ∞iÎOK«_»"Õ∞.
<Õ`år áê„`«
SZ<£Z ^•fi~å, [áê<£ ã¨Ç¨Ü«∞O`À ÉèÏ~°`ü‰õΩ ™êfi`«O„`«ºO ™êkèOKÕO^Œ∞‰õΩ [áê<£
#∞O_ç ѨÓiÎ ã¨Ç¨ÏHÍ~°O á⁄O^Œ_»O „Ѩã¨∞Î`«O ã¨∞ÉèÏ+π ÅHõΔ ºOQÍ =∂iOk. JO`«‰õΩ=ÚO^Œ∞
K≥Ñ≤Ê#@∞¡QÍ Ü«¸~°ÑπÖ’ qѶ¨Å=∞~Ú# ã¨∞ÉèÏ+π [áê<£ "≥àÏ¡Åx ÉèÏqOz E<£ <å\˜H˜
\’HÀº KÕ~°∞‰õΩ<åfl~°∞. WHõ¯_» PÜ«∞# [áê<£ „Ѩ^è•#=∞O„u \’*’#∞, W`«~° JkèHÍ~°∞Å#∞
Hõeâß~°∞. Ç≤Ï@¡~ü, =Ú™Èûex #∞O_ç U Ǩg∞<≥·`Õ á⁄O^Œ_»OÖ’ qѶ¨Å=∞Ü«∂º~À \’*’
#∞O_ç =∂„`«O á⁄O^ŒQÆeQÍ~°∞. `«~°∞"å`« \’*’ [áê<£ áê~°¡"≥∞O\òÖ’ '' ÉèÏ~°`« „Ѩ[ʼnõΩ
â◊„`«∞=ÙQÍ =∂i# „a@<£#∞ ÉèÏ~°`ü #∞O_ç `«i"Õ∞ã≤ P ^ÕâO◊ ѨÓiÎ ™êfi`«O„`åºxfl ™êkèOK«_®xH˜
[áê<£ Jxfl ~°HÍÅ∞QÍ ã¨Ç¨ÏHõiã¨∞ÎOk—— Jx ¿Ñ~˘¯<åfl~°∞. ÉèÏ~°`« ™êfi`«O„`«º ¿ã#, "≥∂ǨÏ<£
ã≤OQ∑ <≥·~åâ◊ºO HÍ~°}OQÍ U~°Ê_ç# Jxfl ~°HÍÅ ã¨=∞㨺Å#∞, Jaè„áêÜ«∞ÉèË^•Å#∞ ‰õÄ_®
ã¨∞ÉèÏ+π ã¨iKÕâß~°∞. ã¨∞ÉèÏ+π W=xfl ™êkèOK«_®xH˜ PÜ«∞# =ºHÎ̃`«fiO, JO`«~å˚fÜ«∞ „Ѩu+ì̈
XHõ¯>Ë HÍ~°}O HÍ^Œ∞. JѨÊ\˜H© JO`«~å˚fÜ«∞OQÍ KÀ@∞KÕã¨∞‰õΩ#fl Ѩi}Ï=∂Å∞ JO^Œ∞‰õΩ
^ÀǨÏ^ŒO KÕâß~Ú. [áê<£‰õΩ PÜ«∞# KÕ~°∞‰õΩ<Õ <å\˜H˜ [~°‡h, W@bH˜ Ѩ~å[Ü«∂ŠѨ~°OѨ~°
167
„áê~°OÉèí=∞~ÚOk. =ÚYºOQÍ W@b ѨÓiΠѨ~å[Ü«∞O á⁄Ok ÖÁOyáÈÜÕ∞ ã≤÷uÖ’ LOk.
<år [~°‡h J=HÍâßÅ∞ ‰õÄ_® JO`«ÉÏQÍÖË=Ù. J~Ú#ѨÊ\˜H© PˆQflÜ«∂ã≤Ü«∂Ö’ [áê<£
WOHÍ =∞Oz q[Ü«∂Å∞ ™êkè™ÈÎOk. D ã¨=∞Ü«∞OÖ’ ÉèÏ~°`« ™êfi`«O„`åºxH˜ ѨÓiÎ =∞^Œ`Ì ∞« #∞
`≥eÑ≤`Õ PˆQflÜ«∂ã≤Ü«∂Ö’ `«=∞‰õΩ =∞Oz Ѩ\ ˜+¨ì"≥∞ÿ# q∞„`«∞_»∞ ^˘~°∞‰õΩ`å_»x [áê<£
ÉèÏqOzOk.
ѨÓiÎ ã¨Ç¨ÏHÍ~°O JOk™êÎ=∞x [áê<£ #∞O_ç Ǩg∞ á⁄Ok# `«~°∞"å`« ã¨∞ÉèÏ+π
ã≤OQÆѨÓ~ü =zÛ ~åãπcǨs É’ãπ „ѨuáêkOz# ¿ã# J^茺HõΔ`« Ѩ^Œqx ã‘fiHõiOKå~°∞.
"≥#∞"≥O@<Õ ¿ãfiKèåÛ ÉèÏ~°`ü „áê^èŒq∞Hõ „ѨÉèí∞`åfixfl U~åÊ@∞KÕ¿ã Hõ$+≤x „áê~°OaèOKå~°∞.
™êfi`«O„`«ºO HÀã¨O áÈ~å_®Åx H˘`«Î L`åûǨÏO`À Ãã·#ºOÖ’ ã¨∂ÊùiÎx xOáê~°∞. ''_èçb¡
Kè«Ö’—— JO@∂ áÈ~å@ x<å^•xflKåÛ~°∞. Ãã·#ºO Hõ=∂O_»~ü ÉÏ^茺`«Å∞ KÕѨ\ ì̃# ã¨∞ÉèÏ+π
ѨÓiΙê÷~Ú tHõΔ}xzÛ "≥Ú^Œ\ ˜ Ô~l"≥∞O\ò#∞ 1943 #=~|~üÖ’ |~å‡ÃÑ·H˜ ѨOáê~°∞. [áê<£
„ѨÉèí∞`«fiO JO_»=∂<£, xHÀÉÏ~ü n=ÙÅ#∞ „áê^èŒq∞Hõ „ѨÉèí∞`åfixH˜ |kb KÕÜ«∞QÍ, ã¨∞ÉèÏ+π
1943 _çÃãO|~üÖ’ P „áêO`åxfl ã¨O^Œi≈OKå~°∞. P `«~åfi`« PÜ«∞# „ѨÉèí∞`«fi „Ѩ^è•#
HÍ~åºÅÜ«∂ºxfl, ¿ã# =∞iÜ«Ú SZ<£Z Hõ=∂O_£#∞ ~°OQÆ∂<£‰õΩ =∂~åÛ~°∞. [áê<£ Ãã·#ºO
ã¨Ç¨Ü«∞O`À 1944 "Õ∞Ö’ SZ<£Z H˘Ç≤Ï=∂#∞ KÕlH˜¯OK«∞H˘x =¸_»∞~°OQÆ∞Å *ˇO_®#∞
ZQÆ∞~°"Õã≤Ok.
HÍh 1944 "Õ∞ z=~°Ö’¡ =~å¬Å∞ =KÕÛ <å\˜H˜ ɡOQÍÖò ã¨=Ú„^Œf~°O #∞O_ç
^ŒH}Δ˜ Ï# <åQÍÇ≤ÏÖòû =~°‰Ωõ L#fl „áêO`«OÖ’ xÅ|_ç Ü«Ú^ŒOÌ KÕÜ∞« _»O J™ê^躌 =∞x [áê<£‰Ωõ
J~°ú"≥∞ÿOk. nO`À [áê<£ Ãã·<åºÅ∞, "å\˜`Àáê@∞ SZ<£Z W„~°"å_ç #k `«∂~°∞Ê X_»∞¤‰õΩ
"≥#‰õΩ¯=KåÛ~Ú. [áê<£ Ãã·<åºxH˜ ™ÈH˜# "åº^èŒ∞Å∞, PHõe SZ<£Z#∞ <≥·uHõOQÍ
|ÅÇ‘Ï#ѨiKå~Ú. KåÖÏ=∞Ok Ãã·xHõ Ѩ\ÏÅxfl =^Œe áêiáÈÜ«∂~°∞. nO`À "≥Ú^Œ\ ˜
SZ<£Z _çq[<£ K≥ÖÏ¡K^≥ ∞Œ ~°~ÚOk. ^•^•Ñ¨Ù ã¨QOÆ =∞Ok K«xáÈ=_»"∂≥ , HõxÑ≤OK«Háõ È=_»"∂≥
[iyOk. uiy=zÛ# KåÖÏ=∞Okx Ǩã≤Ê@Öò‰Ωõ ѨOÑ≤OKå~°∞.
É’ãπ 1945 [#=iÖ’ |~å‡ KÕˆ~<å\˜H˜ Ѩiã≤÷u =∞iO`« PO^Àà◊#Hõ~°OQÍ
=∂iOk. [áê<£, SZ<£Z Ãã·<åºÅ∞ P~åHÍ<£ ÃãHõì~ü #∞O_ç `«iq∞"ÕÜ«∞|_®¤~°∞. Ѷ≤„|=i
=∞^茺 HÍÅO <å\˜H˜ „a\©+π Ãã·#ºO W„~°"å_ç #kx ^•\˜Ok. nO`À ÉèÏ~°`« *ÏfÜ«∞ Ãã·#ºO
Ô~l"≥∞O\ò JHõ¯_» #∞O_ç q~°q∞OK«∞‰õΩOk. H˘O`«=∞Ok JkèHÍ~°¡`À Hõeã≤ KåÖÏ=∞Ok
ÉèÏ~°`« Ãã·x‰õΩÅ∞ áêiáÈÜ«∂~°∞. „Hõ=∞tHõΔ} Ö’Ñ≤OzOk, áÈ~å_Õ ã¨∂ÊùiÎ H˘~°=_çOk.
"Õ∞ =∞^茺 HÍÅO <å\˜H˜ SZ<£Z ѨÓiÎQÍ `«∞_çzÃÑ@∞ì‰õΩáÈ~ÚOk. 1945 JQÆã¨∞ì z=i
<å\˜H˜ [áê<£ ÖÁOyáÈ~ÚO^Œx, ÉϺOHÍH± #∞O_ç ã≤OQÆѨÓ~ü ~å"åeûOkQÍ ã¨∞ÉèÏ+π‰õΩ
Hõ|∞~°OkOk. q∞ye# SZ<£Z ã¨Éèí∞ºÅ∞ `«Ñ¨Êx ã≤÷uÖ’ PÜ«Ú^è•Å#∞ H˜O^Œ‰õΩ kOKå~°∞.
É’ãπ [áê<£ q=∂#O ^•fi~å Ãã·QÍ<£, á¶⁄~˘‡™ê QÆ∞O_® \’HÀº KÕ~°∞‰õΩ<åfl~°∞.
á¶⁄~˘‡™êÖ’ H˘kÌ¿ãѨ٠q=∂#O Py# `«~°∞"å`« uiy Zyˆ~@ѨÙÊ_»∞ xѨÙÊO@∞H˘x
168
‰õÄeáÈ~ÚOk. f„=OQÍ QÍÜ«∞Ѩ_ç# É’ãπ#∞ Ǩã¨Ê@Öò‰õΩ fã¨∞ÔHàÏ¡~°∞. P `«~åfi`« Ug∞
[iy<å É’ãπ =∂„`«O HõxÑ≤OK«Ö^Ë ∞Œ . ^Õâ◊ ™êfi`«O„`«ºO HÀã¨O x~°O`«~O° `«ÑO≤ z JO^Œ∞HÀã¨"∞Õ
rq`åxfl ^è•~°É’ã≤# ÉèÏ~°`« ^Õâ◊ g~°Ñ¨Ù„`«∞x rq`«O Pq^èŒOQÍ =Úyã≤Ok. PÜ«∞#
„ѨÜ∞« `åflÅ∞ q[Ü«∞=O`«O HÍHõáÈ~Ú<å Jq `«‰Ωõ ¯"Õg∞ HÍ^Œ∞. `«^∞Œ Ѩi [iy# Ѩi}Ï=∂ÅÃÑ·
"å\˜ „ѨÉÏè =O KåÖÏ LOk.
SZ<£Z á„ ê^è•#º`«
ÉèÏ~°`« ™êfi`«O„`À^Œº=∞ K«i„`«Ö’ SZ<£Z‰õΩ qt+ì̈"≥∞ÿ# áê„`« LOk. =ÚO^Œ∞QÍ
ÉèÏ~°`« ™êfi`«O„`« ã¨=∞㨺#∞ JO`«~å˚fÜ«∞ ~å[H©Ü«∂Ö’¡H˜ `≥zÛ ^•<˘flHõ JO`«~å˚fÜ«∞
ã¨=∞㨺QÍ =∂iÛOk. „ѨѨOK« Ü«Ú^ŒÌO ã¨=∞Ü«∞OÖ’ ÉèÏ~°`« ™êfi`«O„`åºxfl [áê<£, [~°‡h,
W@b`Àáê@∞ =∞~À P~°∞ ^ÕâßÅ∞ QÆ∞iÎOK«_»O ÉèÏ~°`ü‰õΩ ™êfi`«O„`«ºO WKÕÛO^Œ∞‰õΩ „a@<£ÃÑ·
JO`«~å˚fÜ«∞ XuÎ_çx fã¨∞‰õΩ~å=_®xH˜ LѨÜ≥∂QÆѨ_çOk. =∂`«$Éèí∂q∞ ^Õâ◊ÉèíHõΠѨل`«∞_»∞QÍ
ÉèÏ~°`ü Ããx· ‰õΩÅ∞ ^Õâ◊ ™êfi`«O„`«ºO HÀã¨O „áê}ÏÅ#∞ Ãã`· O« Ѷ}¨ OQÍ ÃÑ@ìQÅÆ ~°x x~°∂Ñ≤OzOk.
ã¨fi`«O„`«OQÍ <åÜ«∞Hõ`«fiO x~°fiÇ≤ÏOK«_»OÖ’#∂, ã¨=∞㨺Å∞ =zÛ#ѨÙÊ_»∞ "å\˜x
Ѩi+¨¯iOK«∞HÀ=_»OÖ’ Ãã<· åºkèHÍ~°∞Å∞ `«=∞ ™ê=∞~åúºxfl x~°∂Ñ≤OK«∞‰õΩ<åfl~°∞. ÉèÏ~°`« Ããx· ‰õΩÅ∞
K«∂Ñ≤# P `≥Q∞Æ =, ™êǨϙêÅ∞ ã¨ÇϨ [OQÍ<Õ ÉèÏ~°fÜ«ÚÅ *ÏfÜ«∞ÉèÏ"åÅ#∞ ÃÑOá⁄OkOKå~Ú.
ÉèÏ~°`« ^Õâ◊ ã≤áê~ÚÅ#∞ "åi ^ÕâßxˆH =ºuˆ~HõOQÍ Z‰õΩ¯= HÍÅO ѨxKÕ~ÚOK«∞HÀÖË~°x
ÉèÏ~°`« *ÏfÜ«∞ Ãã·#ºO ÉèÏ~°`üÖ’x q^Õj áêʼnõΩʼnõΩ XHõ ÃÇÏK«ÛiHõ#∞ ѨOÑ≤Ok. HÍO„ÔQãπ
JÇ≤ÏO™ê Ѩ^ŒÌ`«∞Å∞ ™êfi`«O„`«ºO HÀã¨O ™êÜ«Ú^èŒ áÈ~å\Ïxfl ZO`«=∂„`«=¸ J_»∞¤HÀÖË^Œx
‰õÄ_® SZ<£Z ã¨Ê+ì̈O KÕã≤Ok. ã¨∞ÉèÏ+π qѶ¨Å=∞~ÚLO_»=K«∞Û HÍh JÜ«∞# "å~°ã¨∞Å∞
qѶŨ O HÍHõáÈ=K«∞Û. UnU"≥∞<ÿ å Ü«Ú^ŒOÌ `«~åfi`« „a\©+π PkèÑ`¨ º« O ÖËx „ѨÑO¨ K«O U~°Ê_çOk.
Jxfl\˜H˜ q∞Oz =∞`«™ê=∞~°™êºxH˜, ¿ãflÇ¨Ï ÉèÏ"åxH˜ SZ<£Z =∞Oz L^•Ç¨Ï~°}QÍ
q∞yeáÈ~ÚOk.
*ÏfÜ≥∂^Œº=∞OÖ’ =∞Ç≤Ïà◊Å áê„`«
=Å㨠áêÅ#‰õΩ =ºuˆ~HõOQÍ [iˆQ áÈ~å@OÖ’ ã¨O„Ѩ^•Ü«∞ ‰õΩ@∞OÉÏÅ∞, „ѨQuÆ jÅ
‰õΩ@∞OÉÏÅ∞, Ѩ@}ì Hˆ O„^•Å∞, „QÍg∞} lÖÏ¡Å #∞O_ç =zÛ# ÃÑo¡HÍx, ÃÑà‹~¡· Ú#, Ü«Ú=`«∞Å∞,
=Úã¨e"å~°∞ WÖÏ =∞Ç≤Ïà◊ÅO^Œ~°∂ áêÅ∞ѨOK«∞‰õΩ<åfl~°∞. "åi ã¨OYº `«‰õΩ¯"Õ J~Ú#ѨÊ\˜H©
"åi ÉèÏQÍ™êfi=∞ºO KåÖÏ =ÚYº"≥∞ÿOk. =∞Ç≤ÏàÏ ÉèÏQÆ™êfi=∞ºO „a\©+π ѨiáêÅ<å ǨωõΩ¯#∞
„ѨtflOzOk, ÉèÏ~°`« *ÏfÜ≥∂^Œº=∂xH˜ <åºÜ«∞|^ŒÌ`«#∞ HõeÊOzOk.
~å[H©Ü∂« Å∞ ã¨OѶ∞¨ \˜`« =∞Ç≤Ïà◊Å ÅHΔͺÅ∞, HÍ~°º„Hõ=∂Å#∞ ѨÓiÎQÍ =∂iÛ"Õâß~Ú.
q^•º, ã¨OѶ∞¨ ã¨O㨯~°}Å∞, =∞Ç≤Ïà◊ŠǨωõΩ¯Å∞ H˘O`«=∞Ok „ѨQuÆ jÅ =∞Ç≤Ïà◊Å#∞ PHõi¬OK«QÍ
q^Õj áêʼnõΩÅ #∞O_ç ^Õâßxfl ~°HOΔ̃ K«∞HÀ"åÅ<Õ L^Œº=∞O Jxfl =~åæÅ∞, =∞`åÅ∞, Ãã^· •ÌOuHõ

169
ÉèÏ"åÅ∞ Hõe#æ =∞Ç≤Ïà◊Å#∞ PHõi¬OzOk. *ÏfÜ«∞ <åÜ«∞‰õΩÅ∞ `«=∞ „Ѩ*Ï Ñ¨Ù<åkx Kå>ËO^Œ∞‰õΩ
x~°O`«~°O Ô~·`åOQÆ, HÍi‡Hõ, =∞Ç≤ÏàÏ ã¨OѶ¨∂Å`À ã¨O|O^è•Å#∞ H˘#™êyOKå~°∞.
=∞`«„QÆO^è•Ö’¡ L#fl ѨiѨÓ~°‚ ÉèÏ~°ºÖÏ¡ `«=∞ ÉèÏ~°ºÅ∂ LO_®Å‰õΩ<Õ =∞QÆ"å~°∞ ‰õÄ_® =∞Ç≤Ïà◊Å∞
~å[H©Ü«∞ HÍ~°º„Hõ=∂Ö’¡ áêÖÁæ<ÕO^Œ∞‰õΩ J#∞=∞uOKå~°∞.
*ÏfÜ≥∂^Œº=∞OÖ’ =∞Ç≤Ïà◊Å áê„`« U=~À ¿Ñ~˘¯#fl@∞¡ ˆH=ÅO ZѨÙÊ_»∞ „Ѩ^Œ~°≈#
KÕÜ«∂e, ZHõ¯_» Ñ≤ÔH\˜OQ∑ KÕÜ«∂Åx J<Õk =∂„`«"Õ∞ HÍ^Œ∞. D L^Œº=∞OÖ’ ѨxKÕã≤#
=∞Ç≤Ïà◊Å ã¨OYº `«‰Ωõ ¯"Õ L#flѨÊ\˜H© "å~°∞ JOK«<åʼnõΩ q∞Oz Ѩx KÕâß~°∞. "åi Ѩxf~°∞#∞
QÆ=∞x¿ãÎ "å~°∞ `«=∞#∞ `å=Ú U q^èŒOQÍ ÉèÏqOKå~°∞, *ÏfÜ≥∂^Œº=∂xH˜ "åi
ÉèÏQÍ™êfi=∂ºxfl W`«~°∞Å∞ Uq^èŒOQÍ K«∂âß~°<Õk J~°ú=∞ø`«∞Ok. J^Õã¨=∞Ü«∞OÖ’ "åi
ÉèÏQÍ™êfi=∞ºO =∞Ç≤Ïà◊Å#∞ "åi Jaè„áêÜ«∂Å#∞ "å~°O`«@ "å~°∞QÍ U~°Ê~°∞K«∞‰õΩ<ÕO^Œ∞‰õΩ,
"åi ÅHΔͺxfl xˆ~ÌtOK«∞‰õΩ<ÕO^Œ∞‰õΩ LѨÜ≥∂QÆѨ_çOk.
*ÏfÜ≥∂^Œº=∂xH˜ "åi á„ ê~°OÉèí ÉèÏQÍ™êfi=∞ºO
|OH˜OK«O„^Œ Kè\« ’áê^蕺ܫ∞(1838–94) =∂`«$Éè∂í q∞ HÀã¨O qѨ=¡ HÍ~°∞Å∞ KÕã#≤
„áê} `åºQÍÅ#∞ H©iÎã¨∂Î P#O^Œ=∞~îü(1882) #=Å ~åâß~°∞. |OH˜O ~åã≤# ÉèÏ"À^ÕfiQÆ
w`«O '=O^Õ =∂`«~°O— ÉèÏ~°`«^Õâ◊=∞O`«\Ï „Ѩu+ì̈#∞ á⁄OkOk. D Ñ≤Å∞Ѩ٠=∂`«$Éèí∂q∞x
~°HOΔ˜ K«=∞x HÀ~°_"» ∞Õ QÍx =∞Ç≤Ïà◊Å∞ ~å[H©Ü∂≥ ^Œº=∞OÖ’ KÕ~=° ∞x HÍ^Œ∞, J~Ú<å =∂`«$=¸iÎ
ÉèÏ=##∞ *ÏfÜ«∞"å^ŒO`À =Ú_çÃÑ@ì_»O [iyOk. ÃÑ^ŒÌ ã¨OYºÖ’ ɡOQÍb =∞Ç≤Ïà◊Å∞
WŃ~üì aÅ∞¡‰õΩ J#∞‰õÄÅOQÍ "≥·„âßÜü∞‰õΩ ÖËYÅ∞ ~åÜ«∞_»O`À Ѩiã≤÷u =∂~°_»O
„áê~°OÉèí=∞~ÚOk. ÉèÏ~°`« *ÏfÜ«∞ HÍO„ÔQãπ ™ê÷Ñ≤Oz <åÅ∞ˆQà◊√¡ QÆ_çz# `«~°∞"å`« 1889Ö’
Ѩk=∞Ok =∞Ç≤Ïà◊Å∞ HÍO„ÔQãπ "åi¬Hõ ã¨=∂"ÕâßxH˜ Ǩ[~°Ü«∂º~°∞. 1890Ö’ =∞Ç≤ÏàÏ
~°K«~Ú„u ã¨fi~°‚‰õΩ=∂s Ѷ¨∞’™êÖò, „a\©+π ™ê„=∂[ºOÖ’ aZ Ѩ\Ïì á⁄Ok# "≥Ú^Œ\ ˜ =∞Ç≤Ïà◊
HÍ^ŒOax QÆOQÆ∂b, "≥Ú^Œ\ ˜ =∞Ç≤ÏàÏ "≥∞_çHõÖò _®Hõì~°¡Ö’ H˘O`«=∞Ok „Ѩux^èŒ∞Å∞QÍ
Ǩ[~°Ü«∂º~°∞.
WHõ¯_» #∞O_ç =∞Ç≤Ïà◊Å∞ „Ѩu HÍO„ÔQãπ ã¨=∂"ÕâßxH˜ H˘xfl ™ê~°∞¡ „Ѩux^èŒ∞Å∞QÍ
Z‰õΩ¯= ã¨O^Œ~åƒùÖ’¡ ѨijʼnõΩÅ∞QÍ Ç¨[~°Ü«∂º~°∞. "åi `«O„_»∞Å∞, Éèí~°ÎÅ`À Hõeã≤
ã¨=∂"ÕâßÅ∞‰õΩ =zÛ# g~°∞ PÅOHÍ~°„áêÜ«∞OQÍ, ¿Ñ~°∞‰õΩ =∞Ç≤Ïà◊Å∞ ‰õÄ_® =KåÛ~°<Õ
ÉèÏ=#‰õΩ =∂„`«"Õ∞ Ѩiq∞u=∞Ü«∂º~°∞. ÉèÏ~°`üÖ’x Jxfl „áêO`åÅ #∞O_ç =zÛ# 56
=∞Ok ÉÏeHõÅ∞ 1901Ö’ ''Ç≤ÏO^Œ∂™ê÷<£—— J<Õ áê@#∞ PÅÑ≤OKå~°∞. =∞~°∞ã¨\ ˜ U_®k
W^ŒÌ~°∞ QÆ∞[~åf ™È^Œs=∞}∞Å∞ „áê~°OÉèí Ãã+¨<£Ö’ D áê@#∞ J#∞=kOz áê_®~°∞.
=∞Ç≤Ïà◊Å∞ „Ѩ*Ïr=#OÖ’ x~°fiÇ≤ÏOKÕ áê„`«Ö’ áêâßÛ`«º^ÕâßÅ`À ã¨=∂#OQÍ ÉèÏ~°`^ü âÕ =◊ ¸
LO^Œx D q^•º=O`«, ~å[H©Ü«∞OQÍ K≥·`«#º=O`«"≥∞ÿ# ÉÏeHõÅ∞, "åi `«Å∞¡Å∞ „ѨѨOKåxH˜
Kå\˜K≥áêÊ~°∞.
170
 1905Ö’ „a\©+π ɡOQÍÖò#∞ qÉèlí Oz#ѨÙÊ_»∞ ^•xH˜ =ºuˆ~HõOQÍ q^Õj =ã¨∞=Î ÙÅ
|Ç≤Ï+¨¯~°}, ã¨fi^Õj =ã¨∞Î=ÙÅ∞ =∂„`«"Õ∞ H˘#∞QÀÅ∞ KÕ¿ã x~°ã¨# HÍ~°º„Hõ=∂Ö’¡ ѨÙ~°∞+¨μÅ`À
áê@∞ =∞Ç≤Ïà◊Å∞ ‰õÄ_® áêÖÁæ<åfl~°∞. `«# `«e¡`«O„_»∞Å∞ Ñ≤Å¡Å#∞ q^Õj `«Ü«∂s =„™êÎʼnõΩ
^Œ∂~°OQÍ ZÖÏ ÃÑ\Ïì~°x x~å^£ KÒ^Œi QÆ∞~°∞ÎKÕã¨∞‰õΩ<åfl~°∞. 1909Ö’ `«# `«e¡ q^Õj
=ã¨∞=Î ÙŠѨ@¡ PHõ™ê‡`«∞QÎ Í =ºuˆ~Hõ`« ÃÑOK«∞H˘x "å\˜x <åâ◊#O KÕÜ∞« =∞x P"≥∞ ‰õΩ=∂~°∞Ö’¡
XHõix P^ÕtOz# q+¨Ü«∂xfl PÜ«∞# QÆ∞~°∞ÎKÕâß~°∞.
H˘O`«=∞Ok =∞Ç≤Ïà◊Å∞ qѨ¡=Hõ~° ã¨Oã¨÷ʼnõΩ ‰õÄ_® =∞^ŒÌ`«∞xKåÛ~°∞. <åxÉÏÖÏ
^Õq(1888–1967) 15 Uà◊¡ =Ü«∞ã¨∞ûÖ’ q`«O`«∞=ÙQÍ =∂iOk. nO`À P"≥∞ `«Ñʨ xã¨~~° Ú
"Õ∞#Å∞¡_»∞ J=∞ˆ~O„^Œ<å^è£ Kè«\’áê^蕺ܫ∞ h_»‰õΩ KÕiOk. J=∞ˆ~O„^Œ<å^è£ qѨ¡= f„="å^Œ
ã¨Oã¨÷ J~Ú# #∂º AQÆO`«~ü áêsì <åÜ«∞‰õΩ_»∞. <åxÉÏÖÏ ‰õÄ_® áêsìÖ’ KÕi QÆ$ǨÏ
x~åfiǨωõΩ~åÅ∞QÍ Ñ¨xKÕã≤Ok. H˘xfl ã¨O^Œ~åƒùÖ’¡ U^˘Hõ qѨ¡=HÍ~°∞_çH˜ ÉèÏ~°ºQÍ ‰õÄ_®
#\˜OzOk.
D <ÕѨ^茺OÖ’ Ãã·^•ÌOuHõѨ~°OQÍ, Éè∫uHõ U~åÊ@¡ ^•fi~å |Ç≤Ï~°OQÆ, =ºHÎ̃QÆ`«
áê„`«Å#∞ g_çnã≤# KÀ@ =∞Ç≤Ïà◊Å ~å[H©Ü«∞ K«~°ºÅ#∞ „a\©+π PkèHÍ~°∞Å∞ ^•zLOKå~°∞.
=∞Ç≤Ïà◊Å∞ PÜ«Ú^è•Å#∞ ^•Kå~°∞, qѨ=¡ HÍ~°∞ʼnõΩ h_»xKåÛ~°∞, ѨÙ~°∞+¨μÅ#∞ „áÈ`«ûÇ≤ÏOKå~°∞,
qѨ¡=HÍ~°∞Å K«~°ºÅ‰õΩ QÆ$Ç≤Ï}˜ áê„`«Ö’ KåÖÏ ã¨Ç¨ÏHÍ~åÅ∞ JOkOKå~°∞. D ɡOQÍb
=∞Ç≤Ïà◊Å HÍ~°º„Hõ=∂Å∞ HÍO„ÔQãπ „Ѩux^èŒ∞Å áê„`«`À áÈÅ∞Û‰õΩO>Ë KåÖÏ `Õ_®LOk.
ѨÙ~°∞+¨μÅ`À ã¨=∂#OQÍ „Ѩux^èŒ∞Å∞QÍ áêÖÁæ<åfl "åi áê„`« =∂„`«O zǨÏflOQÍ<Õ
q∞yeáÈ~ÚOk. =∂`«$ ÉèÏ~°`ü#∞ á⁄QÆ_»∂Î "å~°∞ áê@Å∞ áê_®~°∞. ÉèÏ~°`« =∂`«$`åfixH˜
„ѨfHõÅ∞QÍ ã¨=∂"ÕâßÖ’¡ xeKå~°∞. ɡOQÍÖò qÉèí[# =ºuˆ~Hõ L^Œº=∞OÖ’ ѨÙ~°∞+¨μÅ∞ KÕã≤#
Ѩxx =∞Ç≤Ïà◊Å∞ KÕÜ«∞ÖË^Œ∞. "åi ~å[H©Ü«∞ HÍ~°ºHõÖÏáêÅ∞ H˘#™êyOKÕO^Œ∞‰õΩ "åi
ã¨O„Ѩ^•Ü«∞ áê„`«Å#∞ =Úã¨∞QÆ∞QÍ LѨÜ≥∂yOK«∞‰õΩ<åfl~°∞. |Ü«∞@‰õΩ Hõ#Ѩ_»x q^èŒOQÍ
"å~°∞ KÕã≤# Hõ$+≤x QÆ∞iÎOKÕÖÏ, "åi „áê=ÚYº`«#∞ q=iOKÕÖÏ, "åi ~å[H©Ü«∞ K≥·`«<åºxfl
x~°‚~ÚOKÕÖÏ Hõ$+≤ [~°QÍe.
=∞Ç≤Ïà◊Å#∞ ã¨g∞HõiOK«_O» Ö’ QÍOnè áê„`«
^ŒH}
Δ̃ τѶH≤ Í #∞O_ç QÍOnè ÉèÏ~°`‰ü Ωõ uiy ~åQÍ<Õ, ÉÁOÉÏ~Ú ™⁄Ãã\· H© ˜ ѨiK«Ü∞« O
HÍQÍ<Õ =∞Ç≤ÏàÏ ã¨OѶ¨∞ ã¨O㨯~°} ã¨Oã¨÷‰õΩ K≥Ok# =∞Ç≤Ïà◊Å#∞ Hõeâß~°∞. „Ѩ[Å ¿Ñ^ŒiHõOÃÑ·
=∂\Ï¡_\» ÏxH˜ =∞^躌 `«~Q° uÆ =∞Ç≤Ïà◊Ö`À ‰õÄ_ç# XHõ „QÆ∂Ѩ٠QÍOnèx PǨfixOzOk. ѨÙ~å}
„ã‘ÎÖˇ·# ã‘`å, ^Œ=∞Ü«∞Ou, „^ÒѨk ÖÏQÍ ''ã¨fiK«Ûù"≥∞ÿ#, ã¨fiÜ«∞O xÜ«∞O„u`«, x|^ŒÌ`«—— Hõeæ#
=∞Ç≤Ïà◊Å∞ ÉèÏ~°`ü‰õΩ J=ã¨~°=∞x QÍOnè LѨ#ºã≤OKå~°∞. ѨÙ~°∞+¨μÅ`À ã¨=∂#OQÍ `«=∞#∞
`å=Ú QÆ∞~°∞OÎ K«∞HÀ"åÅx, K≥`· #« ºO á⁄O^•Åx =∞Ç≤Ïà◊ʼnõΩ QÍOnè K≥ÑÊ≤ #ѨÙÊ_»∞ ÃÑ#· ¿Ñ~˘¯#fl
ѨÙ~å} „ã‘ÅÎ #∞ L^ŒÇϨ iOKÕ"å~°∞. "åà◊¡ ѨÓsfi‰õΩÅ â◊HΘ ™ê=∞~åúºÅ#∞ "å~°∞ H˘xÜ«∂_ç#ѨÙÊ_»∞
=∂„`«"∞Õ =∞Ç≤Ïà◊Å∞ "åi ¿ãfiKåÛù, ™êfi`«O„`«ºO ǨωõΩ¯ÅÃÑ· áÈ~å_»QÅÆ ~°x PÜ«∞# ÉèÏqOKå~°∞.

171
 "≥Ú^Œ\ ˜ „ѨѨOK« Ü«Ú^ŒÌO `«~°∞"å`«, ã¨fiÜ«∞O áêÅ# HÀã¨O _ç=∂O_£
„áê~°OÉè=í ∞~Ú# <ÕÑ^¨ ºŒä OÖ’ QÍOnè =∞Ç≤Ïà◊ʼnõΩ HÍ~°º„Hõ=∞O Jaè=$kú KÕÜ∞« _»O „áê~°OaèOKå~°∞.
ÉèÏ~°`« ^Õâ◊=∞O`«\Ï ™ê^è•~°} ã¨"≥∞‡ [iy# U„Ñ≤Öò P~À `Õn# Jxfl =~åæÅ∞, =∞`åʼnõΩ
K≥Ok# =∞Ç≤Ïà◊Å ã¨=∂"Õâ◊OÖ’ QÍOnè „Ñ¨ã¨Oyã¨∂ΠѨÙ~°∞+¨μÅ#∞ ѨÓiÎQÍ ÉèÏQÆ™êfi=∞ºO
KÕÜ«∞_»O HÀã¨O =∞Ç≤Ïà◊Å∞ ã¨`庄QÆÇ¨Ï L^Œº=∞OÖ’ áêÖÁæ<åÅx q[˝Ñ≤Î KÕâß~°∞. "å~°O֒ѨÙ
=O^ŒÅH˘kÌ âßOuÜ«Ú`« x~°ã#¨ HÍ~°∞Å#∞ J=∞$`«ã~¨ Öü ’x [eÜ«∂<£"åÖÏÉÏQ∑Ö’ áÈbã¨∞Å∞
K«O¿Ñâß~°∞. D ^Œ=∞#HÍO_»Ö’ ѨÙ~°∞+¨μÅ∞, =∞Ç≤Ïà◊Å∞, Ñ≤Å¡Å∞ ÃÑ^ŒÌZ`«∞Î# K«xáÈÜ«∂~°∞.
D Ѷ¨∞@# „a@<£ <åQÆiHõ`« =Úã¨∞QÆ∞#∞ `˘ÅyOzOk. QÍOnè PO^Àà◊##∞ q~°q∞OK«QÍ
„a@<£‰õΩ =ºuˆ~HõOQÍ áÈ~å@OÖ’ =∞Ç≤Ïà◊Å ÉèÏQÆ™êfi=∞ºO JѨÊ\˜ˆH ã¨Ê+ì̈"≥∞ÿOk. ã¨fi^Õj
L^Œº=∂xfl |ÅѨ~°K«=∞x, ~ÀE #∂Å∞ =_»Hõ=∞x QÍOnè =∞Ç≤Ïà◊ʼnõΩ q[˝Ñ≤Î KÕâß~°∞.
^ÕjÜ«∞ =ã¨∞Î=ÙÅ∞, L`«Ê`«∞ÎÅ#∞ q㨇iOz q^Õj `«Ü«∂s =ã¨∞Î=ÙÅ#∞ H˘#∞QÀÅ∞KÕÜ«∞_»"Õ∞
ÉèÏ~°`ü ¿Ñ^ŒiHÍxH˜ HÍ~°}=∞x QÍOnè ¿Ñ~˘¯<åfl~°∞.
~å=∂Ü«∞}OÖ’x „ã‘ÎÅ â◊H˜Îx H˘xÜ«∂_»∞`«∂ Ç≤ÏO^Œ∂ =∞Ç≤Ïà◊Å∞
~å[H©Ü≥∂^Œº=∞OÖ’ KÕ~åÅx QÍOnè q[˝Ñ≤Î KÕâß~°∞. QÍOnè =~°∞ã¨QÍ ~åã≤# "庙êÅ∞,
ѨO*ÏÉòÖ’ „a\©+π J~åK«HÍʼnõΩ =ºuˆ~HõOQÍ KÕã≤# LѨ<庙êÖ’¡ „a\©+π "åix ~åHõΔã¨
~å=}∞_çQÍ, ã‘`«#∞ JѨǨÏiOz# "åiQÍ Jaè=i‚OKå~°∞. ~å=Ú_ç áêÅ# uiy
„Ѩu+≤ìOKåÅO>Ë =∞Ç≤Ïà◊Å∞ #=∞‡HÍxfl ÃÑOK«∞H˘"åÅx, J<≥·uHõ áêʼnõΩʼnõΩ =ºuˆ~HõOQÍ
ѨÙ~°∞+¨μÅ`À Hõeã≤ áÈ~å_®Åx ¿Ñ~˘¯<åfl~°∞. áê\ÏflÖ’ [iy# ã¨=∂"Õâ◊OÖ’ =∞øÖÏ<å
ëœHõ`ü Jb`À Hõeã≤ =Úã‘¡"£∞ =∞Ç≤Ïà◊Å#∞ L^ÕÌtOz „Ѩã¨OyOz# QÍOnè `«# ã¨O^Õâßxfl
=∂~åÛ~°∞. "åi Éèí~°ÎÅ∞ L^Œº=∞OÖ’ KÕ̂~ÖÏ „áÈ`«ûÇ≤ÏOKåÅx =Úã‘¡"£∞ =∞Ç≤Ïà◊Å#∞ HÀ~å~°∞.
W`«~° ã¨O^Œ~åƒùÖ’¡ QÍOnè =Úã‘¡"£∞ =∞Ç≤Ïà◊Å#∞^ÕútOz „Ѩã¨Oyã¨∂Î „a\©+π áêÅ##∞ Ãã·`å<£
áêÅ#QÍ Jaè=i‚ã¨∂Î W™ê¡"£∞#∞ ~°HΔ̃OK«∞‰õΩ<ÕO^Œ∞‰õΩ „a\©+π#∞ ^Õâ◊O #∞O_ç áê~°„^ÀÖÏÅx
¿Ñ~˘¯<åfl~°∞.
QÍOnè =ÚYº J#∞K«~∞° Ö’¡ XHõ~Ô #· „j=∞u JO|∞*Ï=∂Öò QÍOnè Ç≤ÏO^Œ∂,=Úã‘"¡ ∞£
=∞Ç≤Ïà◊ŠǨÏ$^ŒÜ«∂Å#∞ ZÖÏ HõkeOKå~À K≥áêÊ~°∞. "≥Ú^Œ\ ˜QÍ QÍOnè L^Œº=∞OÖ’
=∞Ç≤Ïà◊ÅHõO@∂ ™ê÷#O LO^Œx K≥¿ÑÊ"å~°∞, =∞Ç≤Ïà◊Å `≥QÆ∞= Ѩ@¡ qâßfiã¨O "≥e|∞KÕÛ"å~°∞.
‰õΩ@∞OÉÏxfl q㨇iOK«‰õΩO_®, WO\˜x =ke"ÕÜ«∞‰õΩO_® L^Œº=∂xH˜ ã¨Ç¨Ü«∞O KÕÜ«∞_»O
™ê^茺"Õ∞#x K≥¿ÑÊ"å~°∞. ''h=Ù KÕÜ«∞QÆeæO^ŒO`å KÕ~Ú—— Jx =∞Ç≤Ïà◊ʼnõΩ ã¨ÅǨxKÕÛ"å~°∞,
"å~°∞ KÕã≤# „Ѩu Ѩxx ã¨=∞iúOKÕ"å~°∞. J^Õ ã¨=∞Ü«∞OÖ’ =∞Ç≤Ïà◊Å∞ ‰õΩ@∞O| „Ѩu+ì̈#∞,
Q“~°"åxfl `åºQÆO KÕÜ«∞É’~°x ‰õΩ@∞OÉÏʼnõΩ Ç¨g∞xKÕÛ"å~°∞. =∞QÆ"åà◊¡ ^èÀ~°}˜ Ѩ@¡ QÍOnè
K«∂Ñ≤Oz# „Ѩ`ÕºHõ „â◊^ŒÌ#∞ ã¨∞KÕ`å Hõ$ѨÖÏx D q^èŒOQÍ ¿Ñ~˘¯<åfl~°∞. '' QÍOnè `«#
=ºH˜Î`«fiO`À =∞Ç≤Ïà◊Ö’¡<Õ HÍHõ =∞Ç≤Ïà◊Å ã¨O~°HõΔ‰õΩÖˇ·# Éèí~°ÎÅ∞, `«O„_»∞Å∞, ™È^Œ~°∞Ö’¡#∂
P`«‡qâßfi™êxfl ÃÑOKå~°∞.——
172
=∞Ç≤ÏàÏ *ÏfÜ«∞"å^Œ∞ŠѨ@¡ áÈbã¨∞ Ç≤ÏOã¨
ã¨Ç¨Ü«∞ x~åHõ~°} L^Œº=∞O, âßã¨<ÀÅ¡OѶ¨∞# L^Œº=∞OÖ’ =∞Ç≤Ïà◊Å áê„`«
ÉèÏ~°`üÖ’x „a@<£ <åQÆiHõ`å L^ŒÌ~°} ÖHΔͺxfl „ѨtflOzOk. kQÆ*Ïi# ÉèÏ~°`« =∞Ç≤Ïà◊Å
Ǩϟ^•#∞ ÃÑOá⁄OkOKÕO^Œ∞ˆH#x 19= â◊`å|ÌO „áê~°OÉèíO #∞O_ç „a\©+π áêʼnõΩÅ∞ `«=∞
áêÅ##∞ ã¨=∞iúOK«∞‰õΩO@∂=KåÛ~°∞. "åi „Ѩܫ∞`åflÖ’¡ ÉèÏQÆOQÍ q^Œº, "≥·^Œº ™œHõ~åºÅ#∞
HõeÊOKå~°∞. "åi <≥·uHõ ÉÏ^茺`«QÍ =∞Ç≤Ïà◊Å ~°HõΔ}‰õΩ K«\ÏìÅ∞ KÕâß~°∞. *ÏfÜ≥∂^Œº=∞OÖ’
=∞Ç≤Ïà◊Å ÉèÏQÍ™êfi=∞ºO ÉèÏ~°`üÖ’x „a\©+π <åºÜ«∞|^ŒÌ ѨiáêÅ##∞ „ѨtflOzOk.
J^Õã¨=∞Ü«∞OÖ’ HÍO„ÔQãπ‰õΩ Ñ¨ÓiΙê÷~Ú =∞^ŒÌ`«∞#∞ `≥eáê~°∞. âßOuÜ«Ú`« „Ѩ^Œ~°≈#ÅÃÑ·
ÖˇHõ¯‰õΩq∞Oz [iy# Ç≤ÏO™êÜ«Ú`« ^•_»∞Å∞ „a\©+π <≥·uHõ áêÅ##∞ „ѨtflOzOk. =∞Ç≤Ïà◊Å
Ѩ@¡ „a\©+π K≥_»∞ „Ѩ=~°Î# =∞Ç≤Ïà◊#∞ Q˘Ñ¨ÊQÍ H©iÎOKÕ ÉèÏ~°fÜ«ÚÖ’¡ P„QÆǨxfl HõeæOzOk.
ã¨O~°H‰Δõ Ωõ Å∞QÍ "å~°O`«@"å~°∞QÍ „ѨH\õ O˜ K«∞‰õΩ#fl áê„`« kQÆ*ÏiáÈ~ÚOk. Ç≤ÏO^Œ∂,=Úã‘"¡ ∞£
=∞`åÅ∞ Ô~O_»∂ =∞Ç≤Ïà◊ B#fl`åºxfl H©iÎOKå~Ú. Jxfl qÉèÏQÍÖ’¡#∂ =∞Ç≤Ïà◊<Õ J`«ºO`«
Q“~°=ã¨∂K«HõOQÍ K«∂™ê~°∞. H˘xfl ã¨O^Œ~åƒùÖ’¡ W`«~° ѨÙ~°∞+¨μʼnõΩ Hõ#Ѩ_Õk ‰õÄ_® HÍ^Œ∞.
=∞Ç≤Ïà◊Å#∞ ã¨O~°HΔ̃Oz# ѨÙ~°∞+¨μÅ#∞ Q“~°qOKÕ"å~°∞.
~å[H©Ü≥∂^Œº=∞OÖ’ áêÅ∞ѨOK«∞HÀ"åÅx =∞Ç≤Ïà◊Å#∞ HÀi# QÍOnè ã‘`« =ÖË
=º=ǨÏiOKåÅx ã¨∂zOKå~°∞. „a\©+π ~å=}∞_ç`À ã¨=∂#=∞x, ~å=Ú_ç <≥·uHõ áêÅ#
uiy U~åÊ@∞KÕ¿ã=~°‰õΩ „ѨѨOK«O ã¨iQÍæ LO_»^Œx ¿Ñ~˘¯<åfl~°∞. ã‘`«#∞ P~å^茺^≥·=OQÍ
ÉèÏqOKÕ =∞Ç≤Ïà◊ʼnõΩ QÍOnè ã¨O^ÕâßÅ∞ L`Õ*Î ÏxKåÛ~Ú. KåÖÏ=∞Ok ÉÏeHõÅ∞ áê~îâ° ßÅʼnõΩ
"≥à◊¡#ѨÊ\˜H© "åi WO\’¡<Õ ã‘`« ÖÏO\˜ P~å^茺 ^≥·"åʼnõΩ ã¨O|OkèOz# Hõ^èŒÅ∞ K≥¿ÑÊ"å~°∞.
H˜Ok‰õΩÖÏÅ „Ѩ[Å∞ ‰õÄ_® *Ï#Ѩ^Œ <å@HÍÅ∞, Hõ^èŒÅ ^•fi~å P~å^茺 ^≥·"åÅ QÆ∞iOz
`≥Å∞ã¨∞‰õΩ<Õ"å~°∞. =∞Ç≤Ïà◊Å∞ x~°ã¨# `≥eÑ≤# „áê~°OÉèí ~ÀAÅ #∞O_Õ =∞Ç≤ÏàÏ x~°ã¨#
HÍ~°∞ÅÃÑ· „a\©+π ^Œ=∞#HÍO_» „áê~°OaèOzOk. ѨO*ÏÉòÖ’ =∞Ç≤Ïà◊ Ѩ@¡ J==∂#Hõ~°
„Ѩ=~°Î#ÃÑ· 1920Ö’ ã¨~À[h <åÜ«Ú_»∞ =∞Ç≤ÏàÏ K«@ì ѨiáêÅ##∞ q=∞i≈OzOk. „a\©+π
k„Q̓ùOux =ºHõOÎ KÕãO≤ k. ÉèÏ~°`« ~å[º HÍ~°º^Œi≈ Z_çfi<£ =∂>ˇOQ∑ HÍ~°º^Œi≈ ã¨=∂^è•#q∞ã¨∂Î
'' U XHõ¯ ã¨O^Œ~°ƒùOÖ’<≥·<å J@∞=O\˜ Ѷ¨∞@#Å∞ [~°∞QÆ∞`åÜ«∞x Z=Ô~·<å =ÓÇ≤ÏOK«QÆÅ~°x
q∞ã¨~ì ü =∂O>ˇOQ∑ #=∞‡ÖËHáõ È`«∞<åfl~°∞—— Jx ¿Ñ~˘¯<åfl~°∞. ã¨=∂^è•#OQÍ ã¨~À[x <åÜ«Ú_»∞
ÉèÏ~°`« *ÏfÜ«∞ HÍO„ÔQãπ qKå~°} x"ÕkHõÖ’x q=~åÅ#∞ ¿Ñ~˘¯<åfl~°∞. =∂>ˇOQ∑ HÍ~°º^Œi≈H˜
D q^èŒOQÍ QÆ∞~°∞Î KÕâß~°∞ '' „ÔH·ãÎ̈= ã¨<åºã≤xH˜ `≥Å¡x =Úã¨∞QÆ∞ =„ãÎ̈O ZÖÏQÀ Ç≤ÏO^Œ∂
=∞Ç≤Ïà◊ʼnõΩ Ñ¨~°^• ‰õÄ_® JO`« Ѩq„`«"≥∞ÿOk. ÉèÏ~°`« =∞Ç≤Ïà◊Å#∞ |Å=O`«OQÍ |Ü«∞@‰õΩ
fã¨∞‰õΩ~å"åÅx K«∂¿ãÎ ^•#O`«@ J^Õ ÃÑ^ŒÌ Z`«∞Î# P„QÆǨxH˜ HÍ~°}=∞=Ù`«∞Ok—— .
âß㨠< ÀÅ¡ O Ѷ ¨ ∞ # L^Œ º =∞OÖ’ =∞Ç≤ Ï à◊ ŠѨ @ ¡ áÈb㨠∞ Å Ç≤ Ï O㨠=∞iO`«
ÃÑiyáÈ~ÚOk. QÆ∞[~å`üÖ’x |~À¤e lÖÏ¡Ö’ |^•‡x „QÍ=∞ã¨∞ÎÅ∞ Ѩ#∞flÅ∞ K≥e¡OK«_»O
xe¿Ñâß~°∞. nxH˜ „ѨuQÍ áÈbã¨∞Å∞ „Ѩ[Å#∞ z`«HõÉÏ^•~°∞. XHõ =$^Œ∞Ì~åÅ∞#∞ uO_ç,hà◊√¡
ÖˉõΩO_® WO\’¡ ÃÑ\ì̃ `åà◊O "Õ™ê~°∞. ÉÁOÉÏ~ÚH˜ K≥Ok# =ÚQÆ∞æ~°∞ =∞Ç≤Ïà◊Å∞ `«=∞#∞
173
JÔ~ãπì KÕã≤# áÈbã¨∞ JkèHÍi ™êÔ~˚O\ò "≥∞HõOr, =∞~À áÈbãπ HÍx¿ãì|∞Öò ~å„u "Õà◊Ö’¡ `«=∞
*ˇ·Å∞ QÆkx ã¨O^Œi≈Oz J=∞~åº^ŒHõ~°OQÍ „Ѩ=iÎOKå~°x Ѷ≤~åº^Œ∞ KÕâß~°∞. *ˇ·Å∞ tHõΔ
á⁄Ok#O^Œ∞‰õΩ <≥„Ǩ˙#∞ Jaè#OkOKÕO^Œ∞‰õΩ U~åÊ@∞KÕã≤# ã¨ÉèíÖ’ ^Õâò ¿ãqHÍ ã¨OѶ¨∞O
<åÜ«∞‰õΩ~åÅ∞ bÖÏ=u =Úh¬ J"Õâ◊OQÍ LѨ<åºã¨q∞ã¨∂Î ÃÑ· Ѷ¨∞@##∞ ¿Ñ~˘¯<åfl~°∞. ÉèÏ~°`«
=∞Ç≤Ïà◊ÅÃÑ· „a\©+π ZѨÙÊ_»∂ Ѩ~å„Hõ=∞O K«∂ѨÖË^Œ#fl "å^Œ#ÃÑ· bÖÏ=u ã¨"åÖò qã≤~å~°∞.
"åi =∞Ç≤Ïà◊Å#∞ „a\©+π ÉÏQÍ ~°HΔ̃OK«∞‰õΩO@∞O^Œx bÖÏ=u K≥ѨÓΠѨ~îå<£Å∞ H˜_®flÑπ KÕã≤#
„a\©+π =∞Ç≤Ïà◊#∞ ~°HΔ̃OK«∞‰õΩ<ÕO^Œ∞‰õΩ "ÕÅH˘kÌ ~°∂áêÜ«∞Å#∞ Y~°∞Û KÕâß~°∞. HÍh ÉèÏ~°`«
=∞Ç≤Ïà◊ʼnõΩ =∂„`«O "åi ^Õâ◊OÖ’ ~°HõΔ} ÖË^Œ∞. Wk ÉèÏ~°`« ѨÙ~°∞+¨μÅ ã¨=∞㨺 HÍ^Œx,
=∞Ç≤Ïà◊Å∞ `ÕÅ∞ÛHÀ"åeû# ã¨=∞㨺x, ÉèÏ~°`« =∞Ç≤Ïà◊Å∞ ™êfi`«O„`«ºO HÀã¨O áÈ~å_»∞`«∞<åfl~°O>Ë
`«=∞#∞ Q“~°qOK«x „ѨÉèí∞`åfixH˜ =ºuˆ~HõOQÍ áÈ~å_»∞`«∞<åfl=∞x =∞Ç≤Ïà◊ÅO`å
QÆ∞iÎOK«∞HÀ"åÅx bÖÏ=u ¿Ñ~˘¯<åfl~°∞. =∞Ç≤ÏàÏ „Ѩ^~Œ ≈° #HÍ~°∞Å#∞ JÔ~ãπì KÕã≤ #QÆ~° "≥Å∞ѨʼnõΩ
fã¨∞HÔ o¡ ~å„u ѨÓ@ J_»qÖ’ LOKåÅ<Õ x~°Ü ‚ ∂« xH˜ =ºuˆ~HõOQÍ ÉÁOÉÏ~ÚÖ’ ÃÑ^ŒÌ „Ѩ^~Œ ≈° #
[iyOk. D Ѷ∞¨ @##∞ P`åºKå~°O KÕã∞¨ #Î fl „ѨÜ∞« `«flOQÍ N=∞u [Q∑"∂≥ ǨÏ<£^•ãπ ¿Ñ~˘¯<åfl~°∞.
„QÍg∞} „áêO`åÖ’¡ =∞Ç≤Ïà◊ŠѨ@¡ áÈbã¨∞Å JHõ$`åºÅ∞ KåÖÏ Z‰õΩ¯=QÍ L<åfl~Ú.
"å~åÎÑ„¨ uHõÅ∞, HÍO„ÔQãπ x"ÕkHõÅ∞ P~åK«HÍʼnõΩ QÆ∞~Ô #· =∞Ç≤Ïà◊Å ¿Ñ~°∞#¡ ∞ ‰õÄ_® =Ú„kOKå~Ú.
"åix JQ“~°=Ѩ~°K«_»O `«e¡ ÉèÏ~°`«x, ÉèÏ~°`« =∞Ç≤ÏàÏÖ’HÍxfl J==∂xOK«_»"Õ∞#x
¿Ñ~˘¯<åfl~Ú. L^•Ç¨Ï~°}‰õΩ 1931 [#=i „Ѩ^Œ~°≈#Ö’ áêÖÁæ#fl =∞Ç≤Ïà◊Å#∞ z`«HõÉÏ^ŒQÍ
"å~°∞ ã¨$Ç¨Ï `«Ñ≤Ê Ñ¨_çáÈÜ«∂~°∞. áÈbã¨∞Å∞ =∞Ç≤Ïà◊Å A@∞ì Ѩ\ ì̃ D_çÛOk, "åi KèåuÃÑ·
H˘\ì̃Ok, |∂`«∞Å`À J==∂#ѨizOk `å#∞ K«∂ã≤#@∞¡ Hõã¨∂ÎiÉèÏ~Ú QÍOnè K≥áêÊ~°∞.
„a\©+π JkèHÍ~°∞Å∞ D P~ÀѨ}Å#∞ „`Àã≤ѨÙKåÛ~°∞.
áÈbãπ ^Œ∞â◊Û~°ºÅÃÑ· qKå~°} [i¿ÑO^Œ∞‰õΩ WO_çÜ«∞<£ bQ∑ PѶπ ÅO_»<£#∞ ÉèÏ~°`«
*ÏfÜ«∞ HÍO„ÔQãπ PǨfixOzOk. JO^Œ∞‰õΩ JOwHõiOz# bQ∑ `«# „Ѩuxkè|$O^•xfl
ѨOÑ≤Ok. XHõ „a\©+π =∞Ç≤Ïà◊, XHõ „a\©+π ѨÙ~°∞+¨μ_»∞, XHõ ÉèÏ~°fÜ«∞ ѨÙ~°∞+¨μ_»∞ L#fl
D |$O^ŒO ÉèÏ~°`ü Ѩ~°º\˜Oz „Ѩ`«ºHõΔOQÍ Ñ¨iã≤÷`«∞Å#∞ ѨijeOzOk. ÉèÏ~°`üÖ’x *ˇ·à◊¡#∞
ѨijeOz ~å[H©Ü«∞ Mˇ·nÅ`À =∂\Ï¡_®Åx D „Ѩuxkè |$O^ŒO J#∞=∞u HÀiOk.
J~Ú`Õ D „Ѩuxkè |$O^ŒO Ѩx „áê~°OaèOK«Hõ=Ú#∞¿Ñ „Ѩuxkè |$O^•xH˜ ^Œ∞~°∞^ÕÌâߺÅ∞
L<åflÜ«∞O@∂ P~ÀÑ≤ã¨∂Î ~å[H©Ü«∞ Mˇ·nÅ#∞ HõÅ∞ã¨∞‰õΩ<ÕO^Œ∞‰õΩ J#∞=∞u x~åHõiOzOk.
ÖÏHõÑπÅÖ’#∂, Pi¤<≥<£ûÅ#∞ J=∞Å∞KÕÜ«∞_»OÖ’#∂ Ç≤ÏO㨉õΩ áêÅÊ_®¤~°#_®xH˜ `«y#xfl
P^è•~åÅ#∞ „Ѩuxkè|$O^ŒO ¿ãHõiOzOk. ã¨~Ô #· ã¨=∂Kå~åxfl "å~°∞ `≥eÜ«∞*Ëã∂¨ Î =∞Ç≤Ïà◊Å∞
Öˇ·OyHõ ɡkiOѨÙʼnõΩ, Öˇ·OyHõ "ÕkèOѨÙʼnõΩ QÆ∞~°Ü«∂º~°x, Kå=Ù^≥|ƒÅ∞ u<åfl~°x,
P`åºKå~åʼnõΩ QÆ∞~°Ü«∂º~°x ¿Ñ~˘¯<åfl~°∞. ''<åQÆiHõ`å „Ñ¨Éèí∞`åfixH˜ U*ˇO@¡=∞x K≥ѨÙʉõΩ<Õ
"å~°∞ Hõhã¨O =∞Ç≤ÏàÏÖ’HÍxfl Q“~°qOK«ÖË^Œ∞—— Jx „Ѩuxkè |$O^ŒO ¿Ñ~˘¯Ok. „a\©+π
áêʼnõΩÅ∞ =∞Ç≤ÏàÏ ã¨O~°HõΔ‰õΩÅ∞ HÍ^Œx „ѨuQÍ =∞Ç≤Ïà◊ÅÃÑ· Ç≤ÏO㨉õΩ áêÅÊ_Õ"å~°x D
„Ѩuxkè|$O^ŒO x"ÕkHõ J@∞ „a\©+π „Ѩ[ʼnõΩ, W@∞ ÉèÏ~°`ü „Ѩ[ʼnõÄ ã¨Ê+ì̈O KÕã≤Ok.
174
=∞Ç≤ÏàÏ áê„`« Ѩi}Ï=∞„Hõ=∞O
~å[H©Ü«∞ PO^Àà◊#Ö’¡ =∞Ç≤Ïà◊Å áê„`« *ÏfÜ≥∂^Œº=∂xH˜ ZO`«"Õ∞~°‰õΩ
LѨÜ≥∂QÆѨ_çOk, Ô~O_Àk "åi HÍ~°º„Hõ=∂Å∞ =∞Ç≤ÏàÏ L^Œº=∂xfl ZÖÏ fiÛk^•ÌÜ«∞<Õk
ѨijeOKåe. =∞Ç≤Ïà◊Å ÉèÏQÍ™êfi=∞ºO ÉèÏ~°`« *ÏfÜ«∞ HÍO„ÔQãπ‰Ωõ <åºÜ«∞|^Œ`Ì « HõeÊOzOk.
ÉèÏ~°`« SHõº`«, ã¨`庄QÆÇ¨Ï qÅ∞=Å#∞ =∞Ç≤ÏàÏ HÍ~°ºHõÖÏáêÅ∞ ÃÑOKå~Ú. x~åÜ«Ú^èŒOQÍ,
JÇ≤ÏO™êÜ«Ú`«OQÍ áÈ~å_Õ ã¨`庄QÆÇϨ Ѩ^`ÌŒ ∞« Å∞ <≥u· HõOQÍ „a\©+Ãπ Ñ· ÃÑK· ~Õ Úx ™êkèOKÕO^Œ∞‰õΩ
LѨÜ≥∂QÆѨ_®¤~Ú. D Ѩ^ŒÌu =∞Ç≤Ïà◊ʼnõΩ „Ѩ`ÕºHõ Ñ≤Å∞Ѩx „a\©+π ‰õÄ_® J~°úO KÕã¨∞‰õΩOk.
™êfi`«O„`À^Œº=∞OÖ’ =∞Ç≤Ïà◊Å ÉèÏQÍ™êfi=∞ºO =∞Ç≤Ïà◊ŠǨωõΩ¯Å L^Œº=∂xfl qãÎ̈iOKÕO^Œ∞‰õΩ
‰õÄ_® LѨÜ∂≥ QÆÑ_¨ Oç k. =ÚYºOQÍ ÉèÏ~°`« ѨiáêÅ#Ö’ "åi ™ê÷<åxH˜ K«@|ì ^Œ`Ì « HõeÊOzOk.
'' U q^èŒOQÍ =∞# ǨωõΩ¯Å#∞ ™êkèOK«∞‰õΩO\ÏO—— Jx „ѨtflOz# ã¨~°àÏ^Õq KÒ^Œ∞~å}˜ ''
=∞# PO^Àà◊#ÖË =∞# |ÅO. =∞# _ç=∂O_»¡#∞ JOwHõiOKÕÖÏ =∞QÆ"åà◊¡ÃÑ· XuÎ_ç
f㨠∞ ‰õ Ω ~å"åe. J^Õ ã¨ = ∞Ü« ∞ OÖ’ =∞# =∞^è Œ º „Ѩ K å~åxfl x~° fi Ç≤ Ï OKåe—— Jx
ã¨=∂^è•#q∞KåÛ~°∞.
"åi ~å[H©Ü∞« ѨxH˜ =∞Ç≤Ïà◊ʼnõΩ ZO`À Q“~°=O ÅaèOzOk. P `«~åfi`« ™ê=∂lHõ
„ѨÜ≥∂[<åÅ∞ ‰õÄ_® KÕ‰õÄ~å~Ú. âßã¨<ÀÅ¡OѶ¨∞# L^Œº=∞O `«~åfi`« ã¨O=`«û~åÖ’¡ qq^èŒ
~°HÍÅ =$`«∞ÎÖ’¡H˜ =∞Ç≤Ïà◊Å∞ „Ѩ"ÕtOKå~°∞. ã¨Ç¨ÏK«~°∞ÖÏ¡ L#fl H˘O`«=∞Ok ѨÙ~°∞+¨μÅ∞ "åi`À
Hõeã≤ Ѩx ‰õÄ_® <Õ~°∞Û‰õΩ<åfl~°∞. ‰õΩ@∞O| K«\ÏìxH˜ <åºÜ«∞ K«„\Ïxfl ã¨g∞H˜ΔOz ^•xfl
P^èŒ∞hHõiOKÕO^Œ∞‰õΩ „Ѩܫ∞`åflÅ∞ ‰õÄ_® „áê~°OaèOKå~°∞. =∂#ã≤Hõ"≥∞ÿ# „ѨÜ≥∂[<åÅ∞
‰õÄ_® HõÖÏæ~Ú. =∞Ç≤Ïà◊Å∞ ZÖÏ áêÖÁæ<åfl~°<Õ JOâßÅ#∞ =º‰õΩÅÎ ∞ Hõ^ÅŒè ∞Hõ^ÅŒè ∞QÍ K≥ÑÙ¨ ʉõΩ<åfl~°∞.
J^Õ q^èŒOQÍ =∞Ç≤Ïà◊Å ÉèÏQÍ™êfi=∞ºOÖ’ H˘xfl W|ƒO^Œ∞Å∞ ‰õÄ_® L<åfl~Ú. „Ѩ^Œ~°≈Å#∞
ÉèÏ~°`« =∞Ç≤Ïà◊ÅO^Œ~°∂ x~°fiÇ≤ÏOKå~°x K≥ѨÙʉõΩ#flѨÊ\˜H© L#fl`«, =∞^茺 `«~°QÆu Ç≤ÏO^Œ∂
=∞Ç≤Ïà◊Å∞ `«Ñ¨Ê q∞ye# =~åæÅ =∞Ç≤Ïà◊Å∞ áêÖÁæOk KåÖÏ `«‰õΩ¯=. H˘kÌ=∞Ok =Úã‘¡"£∞
=∞Ç≤Ïà◊Å∞ =∂„`«O QÍOnè x~åǨ~°nHõÅΔ J#∞K«~∞° Å∞QÍ LO_çáÈÜ«∂~°∞. HÍh Z‰õΩ¯= =∞Okx
Ç≤ÏO^Œ∂ =∞`« xÜ«∞=∂Å∞ P^è•~°OQÍ L#fl QÍOnè PÖ’K«#Å∞ PHõi¬OK«ÖË^Œ∞. HÍO„ÔQãπ
<åÜ«∞‰õΩÅ∞ ‰õÄ_® "åix q㨇iOKå~°∞. áêÖÁæ#fl =∞Ç≤Ïà◊Å ã¨OYº, HÍO„ÔQãπ <åÜ«∞‰õΩÅ`À
"åi‰õΩ#fl ã¨O|O^è•Å∞, *ÏfÜ«∞ JOâßÅ`À =∞Ç≤Ïà◊Å ã¨=∞㨺Å#∞ ã¨=∞#fiÜ«∞O KÕÜ«∞_»OÃÑ·
„áêO`«O, „áêO`åxH˜ KåÖÏ `Õ_®Å∞<åfl~Ú.
ÉÁOÉÏ~Ú =∞Ç≤Ïà◊Å∞ ÉÏQÍ ã¨OѶ¨∞\˜`«=∞Ü«∂º~°∞, KåÖÏ ã¨fi`«O„`«OQÍ
=º=ǨÏiOKå~°∞, ÃÑ^ŒÌ ÃÑ^ŒÌ „Ѩ^Œ~°≈#Å#∞ x~°fiÇ≤ÏOKå~°∞. gi <åÜ«∞‰õΩÅ∞ J`«ºkèHõ ÉèÏQÆO
=∞Ç≤ÏàÏ ã¨OѶ¨∂Å #∞O_ç =KåÛ~°∞, "å~°∞ ã¨Ê+ì̈OQÍ ''„ã‘Î"å^Œ *ÏfÜ«∞"å^•xfl—— É’kèOKå~°∞.
ɡOQÍÖòÖ’ "åi ã¨=∞~°jÅ`« HÍ~°}OQÍ =∞Ç≤Ïà◊Å∞ Z‰õΩ¯=QÍ PHõi¬`«∞ÅÜ«∂º~°∞. HÍO„ÔQãπ
¿Ñˆ~_£ÅÖ’ ѨÙ~°∞+¨μÅ`Àáê@∞ #_çKå~°∞, `«~åfi`« qѨ¡=Hõ~° áêsìÖ’¡ KÕ~å~°∞, *Ï#Ѩ^Œ áê@Ö’¡
175
P~å^茺 <åÜ«∞‰õΩ~åà◊√¡QÍ =∂~å~°∞. "åi âßOuÜ«Ú`« „Ѩ^Œ~°≈#Å∞ ã¨OYº‰õΩ H˘<Õfl HÍ=K«∞Û
HÍh Ѩ~°^• Ѩ^ŒÌu J#∞ã¨iã¨∞Î#fl ã¨=∂[OÖ’ "å~°∞ |Ü«∞\˜H˜ =zÛ PO^Àà◊#Ö’¡ áêÖÁæ#_»O
KåÖÏ Q˘Ñ¨Ê q+¨Ü∞« O. D =∞Ç≤Ïà◊Å∞ „ã‘"Î å^•xfl =ÚO^Œ∞‰õΩ fã¨∞‰õΩ=zÛ#ѨÊ\˜H© q™êÎ~"° ∞≥ #ÿ
áÈ~å\O HÀ㨠O ^•xfl Ѩ H õ ¯ # ÃÑ\Ïì ~ ° ∞ . =∞„^•ãπ Ö ’ =∞Ç≤ Ï à◊ Å <≥ · Ñ ¨ Ù }Ϻxfl
LѨÜ≥∂yOK«∞‰õΩ<ÕO^Œ∞‰õΩ <åÜ«∞‰õΩÅ∞ x~åã¨HõÎ`« K«∂Ѩ_»O`À `«‰õΩ¯==∞Ok =∞Ç≤Ïà◊Å∞
L^Œº=∞OÖ’H˜ =KåÛ~°∞. L`«Î~° ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’ *ÏfÜ«∞ J*ˇO_®#∞ =ÚO^Œ∞QÍ QÆ∞iÎOz#
<≥„Ǩ˙, Aã‘Î ‰õΩ@∞OÉÏÅ∞ |bÜ«∞"≥∞ÿ# =∞Ç≤ÏàÏ <åÜ«∞‰õΩ~åà◊§#∞ JOkOKå~Ú. „ã‘Î"å^Œ
JOâßÅ „áê=ÚYº`«ÃÑ· "åi‰õΩ#fl J=QÍǨÏ##∞ Z=fi~°∂ HÍ^Œ#ÖË~°∞, J~Ú`Õ "åi `«HõΔ}
ÉÏ^茺`« ~å[H©Ü«∞ „Ѩ^Œ~°≈#ʼnõΩ =∞Ç≤Ïà◊Å#∞ ã¨g∞HõiOK«_»O. XˆH ã¨=∞Ü«∞OÖ’ „ã‘ΠǨωõΩ¯Å
Ѩ@¡, ~å[H©Ü«∂ŠѨ@¡ =∞Ç≤Ïà◊Ö’¡ K≥·`«#ºO ÃÑOá⁄OkOK«_»O ™ê^茺=∞x "å~°∞ ÉèÏqOK«ÖË^Œ∞.
=∞Ç≤Ïà◊Å#∞ L^Œº=∂Ö’¡H˜ KÕ~°∞ÛHÀ"åeû# J=ã¨~°O =zÛ#ѨÙÊ_»∞ KåÖÏ=∞Ok
=∞Ç≤ÏàÏ <åÜ«∞‰õΩ~åà◊√¡ "å~°∞ ã¨fiO`«QÍ U~°Ê~°∞K«∞‰õΩ#fl Q“~°= Ѩikèx ^•\˜ Ѩx
KÕÜ«∞ÖËHõáÈÜ«∂~°∞. J~Ú`Õ qѨ¡= L^Œº=∞OÖ’ KÕi# =∞Ç≤Ïà◊Å∞ WO^Œ∞‰õΩ q∞#Ǩ~ÚOѨÙ.
ѨÙ~°∞+¨μÅ`À Hõeã≤ KåÖÏ ^ŒQÆæiQÍ Ñ¨xKÕâß~°∞, JÅ"å@∞ ÖËx =„™êÎÅ#∞ ^èŒiOKå~°∞, XHõ¯ˆ~
„Ѩܫ∂}O KÕâß~°∞ ÖË^• JѨiz`«∞Å`À HõÅã≤ „Ѩܫ∂}˜OKå~°∞, +¨Ø\˜OQ∑ <Õ~°∞Û‰õΩ<åfl~°∞,
HÍ~°¡#∞ `ÀÖÏ~°∞, ÉÏO|∞Å#∞ `«Ü«∂~°∞ KÕâß~°∞. g~°∞ Ѩ~å„Hõ=∞=O`«∞ÖË J~Ú#ѨÊ\˜H©
"åix ''Q“~°=Ѩ~°"≥∞ÿ#—— =∞Ç≤Ïà◊Å∞QÍ K«∂_»ÖË^Œ∞. "åiH˜ =∞Ç≤Ïà◊Å ÅHõΔ}ÏÅ∞ ÖË=x QÍOnè
¿Ñ~˘¯#QÍ qѨ¡= <å~ÚHõÅ Öˇ·OyHõ PHõ~°¬} Ü«Ú=‰õΩÅ#∞ L^Œº=∞OÖ’H˜ fã¨∞HÀKÕÛO^Œ∞‰õΩ
LѨÜ≥∂QÆѨ_çO^Œx `å#∞ ~åã≤# #=ÅÖ’ ~°gO„^Œ<å^è£ ~îåQÆ∂~ü ¿Ñ~˘¯<åfl~°∞. ^Õâ◊O HÀã¨O
XHõ =∞Ç≤Ïà◊ HÀ~°∞‰õΩ<Õ ÃÑo¡, Ñ≤Å¡Å∞, Wà◊√¡ ÖÏO\˜ ã¨~°fiã¨fiO#∂ `åºQÆO KÕ¿ã"å~°∞QÍ qѨ¡=Hõ~°
=∞Ç≤Ïà◊Å∞ `«=∞#∞`å=Ú Jaè=i‚OK«∞‰õΩ<åfl~°∞. ÉèÏ~°`« „ã‘Î`åfixH˜ qѨ¡=HÍ~°∞Å∞ „Ѩux^èŒ∞Åx
qѨ¡= =∞Ç≤Ïà◊Å`À ã¨Ç¨ Z=fi~°∂ ÉèÏqOK«ÖË^Œ∞.
#QÆ~åÖ’¡ =∞Ç≤Ïà◊Å∞ x~°fiÇ≤ÏOz# „Ѩ^Œ~°≈#Å∞ H˘kÌ"Õ∞~°‰õΩ „ã‘Î"å^Œ K≥·`«<åºxfl
ÃÑOá⁄OkOK«_®xH˜ ^ÀǨÏ^ŒÑ_¨ ®¤~Ú. =∞Ç≤Ïà◊Å∞ „Ѩ`ºÕ HõOQÍ „Ѩ^~Œ ≈° #Å∞, x~°ã#¨ Å∞ [iáê~°∞.
ã¨fiK«Ûù`«‰õΩ, `åºQÍxH˜ QÆ∞~°∞ÎQÍ `≥Å¡ ÖË^• P~°Ol ~°OQÆ∞ p~°Å∞ ^èŒiOKå~°∞. HÍO„ÔQãπ Hõq∞\©Å
#∞O_ç "åiH˜ P^ÕâßÅ∞ =™êÎ~Ú. „QÍg∞} „áêO`åÖ’¡ =∞Ç≤ÏàÏ q`«O`«∞=ÙÅ∞ `«Ñʨ q∞ye#"å~°∞
"åi ‰õΩ@∞OÉÏÅ`À Hõeã≤ x~°ã¨# `≥e¿Ñ"å~°∞. ÉèÏ~°`« *ÏfÜ≥∂^Œº=∞OÃÑ· ''ѨÙ~°∞ëêkèHõº`«
*ÏfÜ«∞"å^ŒO——QÍ =Ú„^ŒÑ¨_»#ѨÊ\˜H© =∞Ç≤Ïà◊Å ã¨O~°HõΔ‰õΩÅ∞QÍ =∞QÆ"å~°∞ xeKÕ L<åfl~°∞.
WO\˜H˜ =∞O@Å∞ JO@∞‰õΩO>Ë =∞Ç≤Ïà◊ YzÛ`«OQÍ ''|Ü«∞@‰õΩ—— =ã¨∞ÎOk. n#~°÷O XHõ¯™êi
=∞O@Å∞ PiáÈ`Õ =∞Ç≤Ïà◊ WO\’¡x "≥#∞HõÉèÏQÍxH˜ =∞m§ "≥o¡áÈ`«∞Ok.

176
 qÉè[í #‰õΩ ^•ifã≤# Ñ„ `¨ ºÕ H"õ å^Œ ^èÀ~°}∞Å∞ =∞iÜ«Ú ™êfi`«O`„ º« O
ÉèÏ~°`« *ÏfÜ«∞"å^Œ ~å[H©Ü«∂Ö’¡ „Ѩ`ÕºHõ"å^Œ ^èÀ~°}∞Å∞
"åºáê~°O, Ѩi„â◊=∞Å∞, „ѨÉèí∞`«fi ã¨sfiã¨∞Å∞, q^•º, =$`«∞ÎÖ’¡ Ç≤ÏO^Œ∂=∞`«ã¨∞ÎÅ
PkèѨ`«º"Õ∞ "≥∞ÿ<åsì =Úã‘¡"£∞ =∞`«ã¨∞ÎÅ∞ Ç≤ÏO^Œ∞=ÙŠѨ@¡ K«∂Ñ≤# =ºuˆ~Hõ`«‰õΩ „Ѩ^è•#
HÍ~°}O. =Úã‘¡"£∞ÅÃÑ· HõOÃÑh ^•_ç KÕã≤#ѨÙÊ_»∞ =Úã‘¡"£∞Å∞ ~å[H©Ü«∞ JkèHÍ~°O`Àáê@∞
ã¨OѨ^Œ#∞, ™ê=∂lHõ Ǩϟ^•#∞ HÀÖÁÊÜ«∂~°∞. 1857 u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞ =Úã‘¡"£∞Å PHÍOHõΔʼnõΩ
â◊~åѶ¨∂`«OÖÏ =∂i "åi Ѩiã≤÷ux =∞iO`« PO^Àà◊#Ö’H˜ <≥\ ì̃Ok. „ѨÉèí∞`«fi L^ÀºQÍʼnõΩ
áêâßÛ`«º q^Œº `«Ñ¨Êxã¨i J~°›`«QÍ x~°‚~ÚOK«_»O`À „ѨÉèí∞`«fi L^ÀºQÍÖ’¡ =Úã‘¡"£∞Å ã¨OYº
„Hõ=∞„Hõ=∞OQÍ `«yáæ È~ÚOk. áêâßÛ`«º q^Œº#∞ JÉèºí ã≤OK«Háõ È=_»O, "åº}˜*ϺxH˜, Ѩi„â◊=∞ʼnõΩ
^Œ∂~°OQÍ LO_»_»O, Éèí∂™êfi=∞º Ѩ^ŒÌ`«∞Å#∞ JO\˜ÃÑ@∞ìH˘x LO_»_»O ‰õÄ_® ~å[H©Ü«∞,
PiúHõ ~°OQÍÖ’¡ "åi "≥#∞HõÉÏ@∞`«<åxH˜ HÍ~°}=∞Ü«∂º~Ú. ^Õâ◊O PiúHõ "≥#‰õΩÉÏ@∞`«#O
‰õÄ_® =∞`«`«`«fiO ÃÑ~°∞QÆ∞^ŒÅ‰õΩ HÍ~°}=∞~ÚOk. x~°∞^ÀºQÆO =∞~À „Ѩ^è•# ã¨=∞㨺QÍ
LOk. nO`À H˘kÌQÍ L#fl L^ÀºQÍʼnõΩ f„="≥∞ÿ# áÈ\© U~°Ê_çOk. nO`À KåÖÏ =∞Ok
=∞`«„áêuѨkHõ#, „á⁄qx¬Ü«∞Öò ÖË^• ‰õΩÅ „áêuѨkHõ# L^ÀºQÍÖ’¡ i[ˆ~fi+¨#∞¡ LO_®Å<Õ
ã¨fiÅÊHÍeHõ Ѩiëê¯~åÅ QÆ∞iOz PÖ’zOK«_»O „áê~°OaèOKå~°∞.
XHõ *ÏuQÍ `å=Ú #+¨ìáÈ`«∞<åfl=∞x =Úã‘¡"£∞Å∞ ÉÏ^èŒÑ¨_»∞`«∞#fl `«~°∞}OÖ’
ã¨Ü∞« º^£ JǨχ^£ MÏ<£ KÕÑ\¨ #ì˜ q^•º L^Œº=∞O xѨÙʉõΩ QÍe `À_»~Ú#@¡~ÚOk. ~å[H©Ü∞« OQÍ
K≥·`«#º=O`«"≥∞ÿ# Ç≤ÏO^Œ∂ "Õ∞^è•=ÙÅ∞ ÉèÏ~°`ü "≥∞*Ïsì =∞`«ã¨∞÷Öˇ·# ÉèÏ~°fÜ«ÚÅ HÀã¨"Õ∞#x
„ѨH\õ O˜ K«_O» "≥Ú^ŒÅ∞ÃÑ\Ïì~∞° . =Úã‘"¡ ∞£ ÅÖ’ J`«ºkèHõ ÉèÏQÆO `«=∞‰õΩ `«y# ~°H}Δõ Å∞ HõeÊOK«x
ÉèÏ~°`« „Ѩ*Ï™êfi=∞ºO Ü≥ÚHõ¯ *ÏfÜ«∞"å^Œ Éèíq+¨º`«∞Î#∞ JOwHõiOK«ÖË^Œ∞. nO`À Ç≤ÏO^Œ∂
=ºuˆ~Hõ`«‰õΩ |^Œ∞Å∞QÍ PǨ‡^£ MÏ<£ *ÏfÜ«∞ =ºuˆ~Hõ HÍ~°º„Hõ=∂Å∞ „áê~°OaèOKå~°∞.
P ~ÀAÖ’¡ áê~î°âßÅÅ∞, HÍÖËrÖ’¡ ÉèÏ~°`« K«i„`«#∞ É’kèOKÕ Ñ¨^ŒÌ`«∞Å∞ =∞`«`«`«fi ÉèÏ=#Å∞
ÃÑ~°QÆ_®xH˜ HÍ~°}=∞Ü«∂º~Ú. „a\©+π`Àáê@∞ ÉèÏ~°fÜ«∞ K«i„`«HÍ~°∞Å∞ ‰õÄ_®
=∞^躌 Ü«ÚQÍxfl =Úã‘"¡ ∞£ Å Ü«ÚQÆOQÍ, ѨÙ~å`«# Ü«ÚQÍxfl Ç≤ÏO^Œ∞=ÙÅ Ü«ÚQÆOQÍ ¿Ñ~˘¯<åfl~°∞.
K«i„`« Ѩ@¡ D q^èŒ"≥∞ÿ# =∞`«Ñ¨~°"≥∞ÿ# ^Œ$HõÊù^èŒO ÃÑ^ŒÌZ`«∞Î# qÉèí[# ^èÀ~°}∞Å#∞
ÃÑOá⁄OkOzOk. Ju"å^ŒO =∞iÜ«Ú qѨ¡= f„="å^ŒO ÃÑ^ŒÌ =ÚO^Œ_»∞ˆQ HÍx *ÏfÜ«∞
SHõº`«#∞ ™êkèOK«_O» Ö’ =∂„`«O HÍ^Œ∞. "åi LѨ<庙êÅ∞, ~°K#« Å∞ ѨÓiÎQÍ =∞`«Ñ~¨ "° ∞≥ #ÿ q,
177
Ç≤ÏO^Œ∞=ÙʼnõΩ J#∞‰õÄÅ"≥∞#ÿ q. ÉèÏ~°`« ѨÙ~å`«# Ü«ÚQÆ ã¨O㨯 $u =∞^躌 Ü«ÚQÆ ÉèÏ~°`« ã¨O㨯 $u
HõO>Ë aè#fl"≥∞Oÿ ^Œx "å~°∞ ¿Ñ~˘¯<åfl~°∞. n#~°Oú q∞e>ˇO\ò *ÏfÜ«∞"å^Œ∞Å∞ =Úã‘"¡ ∞£ =ºuˆ~‰õΩÅ∞,
WOHÍ "≥Ú`«ÎOQÍ =∞`«"å^Œ∞Å∞ Jx HÍ^Œ∞. "åiÖ’ Z‰õΩ¯==∞Ok Ç≤ÏO^Œ∂–=Úã‘¡"£∞ SHõº`«#∞
HÀ~°∞‰õΩ<åfl~°∞, J~Ú`Õ "åi ~å[H©Ü«∞ ѨxÖ’#∂, PÖ’K«#Ö’¡ Ç≤ÏO^Œ∂ ÉèÏ=#Å∞ L<åfl~Ú.
=Úã‘¡"£∞Ö’¡ qÉèí[# ^èÀ~°}∞Å∞ 1906Ö’ WO_çÜ«∞<£ =Úã‘¡"£∞ bQ∑ U~°Ê_Õ<å\˜H˜
f„=™ê÷~ÚH˜ KÕ~å~Ú. ɡOQÍÖò qÉèí[##∞ ã¨=∞iúOz# bQ∑ =Úã‘¡"£∞ʼnõΩ „Ѩ`ÕºHõ ~°HõΔ}Å∞
_ç=∂O_£ KÕã≤Ok. `«~åfi`« „Ѩ`ÕºHõ ZxflHõÅ∞ [~°áêÅ#fl _ç=∂O_£‰õΩ J#∞=∞ux á⁄OkOk.
ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞#fl *ÏfÜ≥∂^Œº=∂xfl J_»∞‰¤ Ωõ <ÕO^Œ∞‰õΩ bQ∑ =∞Oz PÜ«Ú^èOŒ QÍ LѨÜ∂≥ QÆÑ_¨ Q» ÅÆ ^Œx
„a\©+π PtOzOk. =Úã‘¡"£∞bQ∑‰õΩ ã¨=∂O`«~°OQÍ Uq^èŒ"≥∞ÿ# Ç≤ÏO^Œ∂ =∞`«`«`«fi"å^Œ∞Å
áêsìx ™ê÷Ñ≤OK«HõáÈ~Ú#ѨÊ\˜H© =∞`«`«`«fi ÉèÏ=#Å∞ ÃÑiQÍ~Ú. KåÖÏ =∞Ok Ç≤ÏO^Œ∂
~°K~« Ú`«Å∞, ~å[H©Ü∞« <åÜ«∞‰õΩÅ∞ Ç≤ÏO^Œ∂ *ÏfÜ«∞"å^ŒO QÆ∞iOz =∂\Ï¡_∞» `«∂ ÉèÏ~°`Öü ’
=Úã‘¡"£∞Å∞ q^ÕjÜ«ÚÅx ¿Ñ~˘¯<åfl~°∞. 1915Ö’ =∞^Œ<£ "≥∂ǨÏ<£ =∂ÅgÜ«∞ Ç≤ÏO^Œ∂
=∞Ǩã¨Éèí#∞ ™ê÷Ñ≤OK«_»O`À Ç≤ÏO^Œ∞=∞`«`«Î fiO XHõ ã¨OѶ¨∞\˜`« x~å‡} ~°∂ѨO fã¨∞‰õΩOk.
=∞~°ÖÏ 1925Ö’ Ç≤ÏO^Œ∂ =∞`«``« fi« ^èÀ~°}∞ʼnõΩ „ѨuxkèQÍ P~üZãπZãπ U~°Ê_çOk. =Úã‘"¡ ∞£
=∞`«`«`«fi"å^Œ∞Å∞ KÕã≤# _ç=∂O_»¡<Õ Ç≤ÏO^Œ∂ =∞`«`«`«fi"å^Œ∞Å∞ =e¡OKå~°∞, bQ∑ Ô~O_»∞
^ÕâßÅ ã≤^•úO`åxfl P"≥∂kOKå~°∞.
qÉèílOK«∞–áêeOK«∞ J<Õ „a\©+π q^è•#O HÍ~°}OQÍ L`«Ê#fl=∞~Ú# ã¨OˆHΔ=∞O,
™ê=∂lHõ, ~å[H©Ü«∞ Ǩϟ^• ã¨=∞㨺ÅÃÑ· Ô~O_»∞ =∞`åÅ "å~°∞ ã¨O‰õΩz`«"≥∞ÿ# ™êfi~°úѨÓi`«
^èÀ~°}˜`À =º=ǨÏiOKå~°∞. ÉèÏ~°`üÖ’ "åi ™ê„=∂[º Éèí„^Œ`«, ã≤ú~°`«fiOÃÑ· „a\©+π PO^Àà◊#
K≥OkOk. ^Õâ◊OÖ’ ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞#fl ã¨"≥∞ÿHõº *ÏfÜ«∞ ÉèÏ=#Å#∞ J_»∞¤‰õΩ<ÕO^Œ∞‰õΩ „Ѩ[Å#∞
=∞`«„áêuѨkHõ# qÉèílOKåÅx x~°‚~ÚOK«∞‰õΩOk. qÉèílOK«∞–áêeOK«∞ J<Õ q^è•<åxfl
J=∞Ö’¡ ÃÑ>ËìO^Œ∞ˆH ɡOQÍÖò qÉèí[#, 1909 ^•fi~å =∞`« „áêuѨkHõ# ZxflHõÅ#∞
„ѨuáêkOKå~°∞. HÍO„ÔQãπ‰õΩ =ºuˆ~HõOQÍ KÕ`«∞Å∞ HõÅѨ_»OÖ’ =∞`«`«`«fi â◊‰õΩÎÅ∞ Z@∞=O\˜
=ºuˆ~Hõ`#« ∂ K«∂ѨÖ^Ë ∞Œ . „ѨÉ∞íè `«fi J#∞‰õÄÅ ~å[H©Ü∞« Ѩ^`ÌŒ ∞« Å#∞ J#∞ã¨iOK«_O» =∞`«``« Ϋ fi
â◊‰õΩÎÅ J#∞ã¨iOz# "≥·YiÖ’ =∞~À =ÚYº"≥∞ÿ# JOâ◊O. "åãÎ̈"åxH˜ q^Õj áêÅ#‰õΩ =ºuˆ~Hõ
L^Œº=∞OÖ’ U =∞`«``« fi« „QÆ∂Ѩ٠QÍx, áêsì QÍx áêÖÁæ#ÖË^∞Œ . D áêsìÅhfl „Ѩ[Å „Ѩ`ºÕ Hõ"∞≥ #ÿ
_ç=∂O_»¡‰õΩ ^Œ∂~°OQÍ L<åfl~Ú. ‰õΩb# ã¨Oã¨÷Å∞QÍ „áê~°OÉèí"≥∞ÿ# Wq P q^èŒOQÍ<Õ
H˘#™êQÍ~Ú.
=∞`«`«`«fi ÉèÏ=#Å∞ qÉèí[# ^èÀ~°}∞Å#∞ ÃÑOá⁄OkOK«_»O`À =∞`«`«`«fi"å^ŒO
*ÏfÜ«∞"å^Œ â◊‰õΩÎÅ#∞ |ÅÇ‘Ï#ѨiKå~Ú. H˘<Õflà◊¡ áê@∞ ™êfi`«O„`«º™ê^èŒ##∞ ‰õÄ_® PÅ㨺O
KÕâß~Ú. =Úã‘¡"£∞ʼnõΩ „Ѩ`ÕºHõ ^Õâ◊O, P `«~åfi`« ÉèÏ~°`« ^Õâ◊ qÉèí[# ‰õÄ_® ÃÑ· HÍ~°}OQÍ<Õ
KÀ@∞KÕã∞¨ ‰õΩ<åfl~Ú. JxflO\˜H˜ q∞Oz =∞`«Ñ~¨ "° ∞≥ #ÿ Ѷ∞¨ ~°¬}Å∞ J<Õ H˘`«Î ™ê=∂lHõ ã¨=∞㨺#∞
=∞`«`«`«fi â◊‰õΩÎÅ∞ ã¨$+≤ìOKå~Ú. nO`À ÃÑ^ŒÌ ã¨OYºÖ’ J=∂Ü«∞Hõ „Ѩ[Å∞ TK«HÀ`«‰õΩ
QÆ∞~“`«∞<åfl~°∞. ã¨fi`«O„`« ÉèÏ~°`üÖ’#∂ Wk âßâ◊fi`« ÅHõΔ}OQÍ =∂iáÈ~ÚOk.
178
=Úã‘"¡ ∞£ bQ∑, ^•x ~å[H©Ü∂« Å∞(1906–47)
=¸ÖÏÅ∞ =∞iÜ«Ú ã¨fiÉèÏ=O
1906Ö’ ™ê÷Ñ≤Oz# JdÅ ÉèÏ~°`« =Úã‘¡"£∞ bQ∑ „Ѩ*ÏѨÙ<åk Hõeæ# =Úã‘¡"£∞
~å[H©Ü«∞ áêsì HÍ^Œ∞. bQ∑#∞ ™ê÷Ñ≤OKåÅ#fl PÖ’K«# ɡOQÍb #"åÉò ã¨b=ÚÖÏ¡k. J~Ú`Õ
_è®HÍÖ’ [iy# =Úã‘"¡ ∞£ bQ∑ "≥Ú^Œ\ ˜ ã¨=∂"ÕâO◊ Ö’<Õ DÜ«∞#∞fl JbѶ∞¨ ~ü „QÆ∂Ѩ٠ѨH¯õ #ɡ\Oì˜ k.
JdÅ ÉèÏ~°`« ~å[H©Ü«∞ ã¨Oã¨÷#∞ ™ê÷Ñ≤OK«_®xH˜ PQÍMÏ<£, ã‘xÜ«∞~ü JbѶ¨∞~ü <åÜ«∞Hõ`«fiO
™ê#∞‰õÄÅOQÍ ÖË#ѨÊ\˜H© Jã¨O`«$Ñ≤`Î À L#fl =Úã‘"¡ ∞£ Ü«Ú=`«Ö’ J`«ºkèHõ ÉèÏQÆO HÍO„ÔQãπÖ’
KÕ~°`å~°<Õ ÉèíÜ«∞O`À<Õ =Úã‘¡"£∞bQ∑#∞ ™ê÷Ñ≤OKå~°∞. JbѶ¨∞~üÖ’(`«~åfi`« ÅHÀfl‰õΩ =∂~åÛ~°∞)
áêsì „Ñ¨^•è # HÍ~åºÅÜ«∂xfl U~åÊ@∞ KÕâß~°∞, 1951 =~°‰Ωõ L`«~Î „° Ѩ^âÕ ò =Úã‘"¡ ∞£ Å „ѨÉÏè =O
áêsìÃÑ· JkèHõOQÍ LOk.
=Úã‘¡"£∞ ~å[H©Ü«∂ÅO`å XHõ `≥QÆ „QÆ∂ѨÙÃÑ· =∞~À `≥QÆ „QÆ∂Ѩ٠PkèѨ`«ºO
`≥K«∞ÛHÀ=_»O HÀã¨O ™êy# „Ѩܫ∞`åflÖË. Wk Éèí∂™êfi=∞º, |∂~°∞˚"å â◊‰õΩÎÅ PkèѨ`«º=Ú#fl
áêsì, 1906 #∞O_ç 1936 =~°‰õΩ K«~°ÛÅ "ÕkHõQÍ =∂„`«"Õ∞ L#fl D áêsì H˘kÌ"Õ∞~°‰õΩ
=∂„`«"∞Õ „ѨÉÏè =O K«∂Ñ≤Ok. U_®kH˜ 500 ~°∂áêÜ«∞Å P^•Ü«∞O ^•\˜# =Úã‘"¡ ∞£ ‰õΩb#∞ʼnõΩ
=∂„`«"Õ∞ D áêsì ã¨Éèíº`«fiO Åaèã¨∞ÎOk. J~Ú`Õ 1906 #∞O_ç 1936 =~°‰õΩ ÃÑ^Œú ™ê÷~Ú
„Ѩ*Ï ZxflHõÅ∞ [~°Q#Æ O^Œ∞# =Úã‘"¡ ∞£ bQ∑<Õ „a\©+π =ÚYº"≥∞#ÿ =Úã‘"¡ ∞£ áêsìQÍ Ñ¨iQÆ}O˜ zOk.
"≥Ú^Œ\ ˜ „ѨÑO¨ K« Ü«Ú^ŒOÌ `«~åfi`« ѨO*ÏÉòÖ’ [iy# ~“Å`ü K«@ì =ºuˆ~Hõ PO^Àà◊#,
dÖÏѨ`,ü ã¨Ç¨ Ü«∞ x~åHõ~}° L^Œº=∂Å∞ ÉèÏ~°`Öü ’ [iy# =ÚYº"≥∞#ÿ ~å[H©Ü∞« Ѩi}Ï=∂Å∞.
1919 ~“Å`ü K«@ì =ºuˆ~Hõ L^Œº=∞OÖ’ ѨO*ÏÉò =Úã‘¡"£∞Å áê„`« KåÖÏ Ñ¨iq∞`«O.
J=∞$`«ã~¨ ü Ѩ@}ì OÖ’x HÍO„ÔQãπ‰Ωõ K≥Ok# H˘O`«=∞Ok =Úã‘"¡ ∞£ Å∞ =∂„`«"∞Õ D L^Œº=∞OÖ’
áêÖÁæ<åfl~°∞. KåÖÏ Ñ¨@ì}ÏÖ’¡ HÍO„ÔQãπ ÖË^• JHÍb ã≤‰õΩ¯Å∞ PO^Àà◊#HÍ~°∞ʼnõΩ <Õ`«$`«fiO
=Ç≤ÏOKå~°∞. giÖ’ QÆ∞„*Ï<£"åÖÏ, J=∞$`«ã¨~ü ã≤‰õΩ¯Å∞ „Ѩ=ÚYOQÍ L<åfl~°∞. QÍÖ’¡ #∞O_ç
ÉÏO|∞Å∞ Ѩ_ç# XˆH XHõ Ѩ@ì}O QÆ∞„*Ï<£"åÖÏ HÍQÍ Kåi„`å`«‡Hõ [eÜ«∞<£ "åÖÏÉÏQ∑
ã¨=∂"ÕâßxH˜ J=∞$`«ã¨~ü "ÕkHõ~ÚOk.
‰õΩb# =Úã‘"¡ ∞£ Å∞, =∞^躌 `«~Q° uÆ q^•º=O`«∞Å∞ „a\©+#π ∞ „Ѩã#¨ flO KÕã∞¨ HÀ=_»OÖ’
QÆ\ ì˜ L^ÕâÌ ßºÅ∞ L<åfl~Ú. 1911Ö’ WO_çÜ∞« <£ ã≤qÖò ã¨sfiã¨∞Ö’ L#fl 17=∞Ok „a\˜¿+`«~°
ã‘xÜ«∞~ü „ѨÉèí∞`«fi L^ÀºQÆ∞Ö’¡ Ѩk=∞Ok Ç≤ÏO^Œ∞=ÙÅ∞, P~°∞QÆ∞~°∞ =Úã‘¡"£∞Å∞, XHõ~°∞
áêsûH˜ K≥Ok# "å~°∞. ã≤qÖò ã¨sfiã¨∞Ö’H˜ =zÛ# 10 =∞Ok Ç≤ÏO^Œ∞=ÙÖ’¡ P~°∞QÆ∞~°∞ WOQÍ¡O_£Ö’
[iy# áÈ\© ѨsHõΔÖ’¡ „ѨuÉèí K«∂Ѩ_»O ^•fi~å ZxflHõÜ«∂º~°∞. J^Õ P~°∞QÆ∞~°∞ =Úã‘¡"£∞Ö’¡
XHõ¯~°∞ =∂„`«"Õ∞ áÈ\© ѨsHõΔÅ ^•fi~å ~åQÍ q∞ye# S^Œ∞QÆ∞ifl „a\©+π „ѨÉèí∞`«fiO <åq∞<Õ\ò
KÕã≤Ok. WO^Œ∞Ö’ XHõ~°∞ H˜Ok ™ê÷~Ú <åºÜ«∞ qÉèÏQÆO #∞O_ç <åq∞<Õ\ò KÕÜ«∞|_®¤~°∞.
179
1922 #∞O_ç 1943 =∞^茺 HÍÅOÖ’ WO_çÜ«∞<£ ã≤qÖò ã¨sfiã¨∞Ö’ 87 =∞Ok =Úã‘¡"£∞Å∞
„Ѩ"ÕtOK«QÍ 29 =∞Ok áÈ\© ѨsHõΔÖ’¡ „ѨuÉèí ^•fi~å ZOÑ≤Hõ=fiQÍ q∞ye# 58 =∞Ok
áÈ\© ѨsHõΔÖ’ J~°›`« ™êkèOK«_»OÖ’ qѶ¨Å=∞Ü«∂º~°∞. J~Ú#ѨÊ\˜H© =∞`«Ñ¨~°"≥∞ÿ#
HÀ\Ï(qÉèílOK«∞, áêeOK«∞ J<Õ ã¨∂„`åxH˜ „a\˜+π ÃÑ@∞ì‰õΩ#fl =∞~åº^ŒHõ~°"≥∞ÿ# ¿Ñ~°∞)#∞
ã¨=∞`«∞źO KÕÜ«∂Å<Õ ¿Ñ~°∞`À 58 =∞Okh „a\©+π <åq∞<Õ\ò KÕã≤Ok. 1919 #∞O_ç
1939 =∞^茺 HÍÅOÖ’ "≥Ú`«ÎO P~°∞QÆ∞~°∞ ÉèÏ~°fÜ«ÚÖ’¡ XHõ¯ =Úã‘¡"£∞ JkèHÍi ‰õÄ_®
WO_çÜ«∞<£ ™êìѶπ HÍÖËr „Ѩ"Õâ◊ѨsHõΔÖ’ J~°›`« ™êkèOK«ÖËHõáÈÜ«∂~°∞.
„a\©+π#∞ „Ѩã¨#flO KÕã¨∞HÀ=_®xH˜ ‰õΩb# =Úã‘¡"£∞ʼnõΩ HÍ~°}=ÚOk, J^Õ
HÍO„ÔQãπÖ’x Ç≤ÏO^Œ∂ <åÜ«∞Hõ`åfixH˜ P ã¨=∞㨺 ÖË^Œ∞. ÅO_»<£Ö’ [iy# ~“O_£>Ë|∞Öò
HÍ#Êù~Ô <£ûÖ’ nxH˜ #QÆfl L^•Ç¨Ï~°} HõxÊã¨∞OÎ k. ÅO_»<Ö£ ’ [iy# ~“O_£>|Ë ∞Öò HÍ#Êù~Ô <£ûÖ’
ѨO*ÏÉò #∞O_ç áêÖÁæ#fl =Úã‘¡"£∞ „Ѩuxkè =Úã‘¡"£∞Å ~å[H©Ü«∞ JOâßÅÃÑ· =∂\Ï¡_»‰õΩO_®
ѨO*ÏÉòÖ’x „Ѩ=ÚY =Úã‘¡"£∞ <åÜ«∞‰õΩ_ç ‰õΩ=∂~°∞_çH˜ WO_çÜ«∞<£ ã≤qÖò ã¨sfiã¨∞Ö’ ™ê÷#O
HÀã¨O q[˝Ñ≤Î KÕâß~°∞. qÉèílOz áêeOK«_»"≥∞ÖÏQÀ ÉÏQÍ `≥eã≤# „a\©+π D HÀiHõ#∞
KåÖÏ `≥eqQÍ JOwHõiOzOk. 1921Ö’ ÉèÏ~°`« Ãã·#ºO JkèHÍ~°∞Å#∞ ˆH=ÅO JdÅ
ÉèÏ~°`« áÈ\© ѨsHõΔÅ ^•fi~å ZOÑ≤Hõ KÕÜ«∂Å<Õ ã¨~ü JÜ«∞º~ü f~å‡#O XHõ¯ F@∞ `Õ_®`À
F_çáÈ~Ú# `«~åfi`Õ 50 âß`«O JkèHÍ~°∞Å#∞ xÜ«∂=∞Hõ HÀ\ÏÅ „ѨHÍ~°O ZOÑ≤HõKÕÜ«∂Å<Õ
=Úã‘¡O „Ѩuáê^Œ#‰õΩ JOwHÍ~°O ÅaèOzOk.
1916 #∞O_ç 1940 =∞^茺 HÍÅOÖ’ =Úã‘¡"£∞ ~å[H©Ü«∂Ö’¡ =ÚYº"≥∞ÿ# =∂~°∞Ê
ã¨OÉèqí OzOk. "≥Ú^Œ\ Q˜ Í =Úã‘O¡ bQ∑Ö’x Ç≤ÏO^Œ∂™êÎh, ѨO*Ïc =Úã‘"¡ ∞£ Å =∞^躌 J„ѨH\õ `˜ «
`≥QÆÅ "≥·~°O „áê~°OÉèí=∞~ÚOk. D HÍÅOÖ’ =Úã‘¡"£∞bQ∑ÃÑ· Ç≤ÏO^Œ∂™êÎh =Úã‘¡"£∞ŠѨ@∞ì#∞
ѨO*ÏcÅ∞ „ѨtflOKå~°∞. D HÍÅOÖ’ =ÚYº"≥∞ÿ# Ѩi}Ï=∞O ã¨Ü«∞º^£ JǨχ^£ MÏ<£ `«~åfi`«
<≥=∞‡k<≥·<å ã≤ú~°OQÍ =Úã‘¡"£∞ʼnõΩ l<åfl XHõ¯ˆ~ UÔH·Hõ <åÜ«∞‰õΩÅ∞QÍ ZkQÍ~°∞. nxfl =∞#O
`«~åfi`« H˘OK≥O Z‰õΩ¯=QÍ K«iÛ^•ÌO.
„áê~°OÉèí ^Œâ◊
1898 `«~åfi`« =ÚYºOQÍ 1919 `«~åfi`« ã¨Ü«∞º^£ JǨχ^£ ~å[H©Ü«∞ ÉèÏ=#Å#∞,
=ӺǨÖ#∞ ~å_çHõÖòQÍ =∂~°∞ÛHÀ"åeû# J=ã¨~°O =zÛOk. „a\©+π`À [QÆ_»O ÃÑ@∞ìH˘x
<≥·uHõ ™êǨϙêxfl K«∂Ñ≤# Jb ™È^Œ~°∞Å∞ D HÍÅOÖ’ =Úã‘¡"£∞Å#∞ g~Àz`«OQÍ
#_çÑ≤Oz#ѨÊ\˜H© ~å[H©Ü«∞OQÍ u~ÀQÆ=∞# ^èÀ~°}˜H˜, q+¨=∞Ѩ٠ÉèÏ=#ʼnõΩ J=HÍâ◊O
HõeÊOKå~°∞. ã¨Ü∞« º^£ JǨχ^£ "Õ∞^èÀã¨OѨuÖÎ ’ ~°=fiO`« ‰õÄ_® D HÍÅOÖ’ „ѨuaOaOK«Ö^Ë ∞Œ .
1906–1921 =∞^茺 HÍÅOÖ’x ÉèÏ~°`« =Úã‘¡"£∞Å∞ <≥·Ñ¨Ù}ºO L#fl ™ê=∞~°úºO QÆÅ"å~°∞,
KåÖÏ K≥·`«#º=O`«=∞Ü«∂º~°∞, HÍh "åix ã¨iQÍæ LѨÜ≥∂yOK«∞HÀÖË^Œ∞. "åix K≥_»∞ÉÏ@Ö’
#_çÑ≤OK«_»O`À ^•#∞flO_ç =Úã‘¡"£∞Å∞ `Õ~°∞HÀ=_®xH˜ ^Œâß|ÌO#fl~° HÍÅOÃÑ·QÍ Ñ¨\ ì̃Ok.
180
 1919Ö’ ÉèÏ~°`« =Úã‘¡"£∞Å∞ „áê~°OaèOz# dÖÏѨ`ü L^Œº=∞O g~Àz`«"≥∞ÿO^Õ
J~Ú#ѨÊ\˜H© J`«ºO`« J"åãÎ̈="≥∞#ÿ k, PK«~} ° ™ê^躌 O HÍxk, KåÖÏ ã¨fiÅÊHÍeHõ ~å[H©Ü∞«
ÖHΔͺʼnõΩ L^ÕútOzOk, =∞iO`« ã¨OѶ¨∞\˜`«OQÍ, ~å[H©Ü«∞OQÍ Ñ¨i}˜u K≥Ok# HÍO„ÔQãπ
áêsìÃÑ· P^è•~°Ñ¨_çOk. =Úã‘¡"£∞Å [<åÉèÏ Z‰õΩ¯=QÍ L#fl „á⁄qx¬Ü«∞à◊§Ö’x =Úã‘¡"£∞Å∞
=ÚYºOQÍ "åÜ«Ú=º „áêO`åÖ’¡x =Úã‘¡"£∞Å∞ ÃÑ^ŒÌQÍ L^Œº=∞OÖ’ áêÖÁæ#ÖË^Œ∞. [Oy
W<å"£∞ ÖÏO\˜ „a\©+π J#∞ã¨iOz# ã¨~°à◊ q^è•#O, Éèí∂q∞x, a~°∞^Œ∞Å#∞ ˆH\Ï~ÚOK«_»O
"åÜ«Ú=º „áêO`åxfl L^Œº=∂xH˜ ^Œ∂~°OQÍ LOzOk. D „áêO`« „Ѩ[ʼnõΩ ÉèÏ~°`« ^Õâ◊
x["≥∞ÿ# ã¨=∞㨺Å`À H˘kÌQÍ =∂„`«"Õ∞ ã¨O|O^èŒ=ÚOk.
`«∞i¯+π dÖÏѨ`ü QÆ∞iOz, ^•xH˜ ÉèÏ~°`« ^Õâ◊ ã¨=∞㨺Å`À L#fl ã¨O|O^èŒ"Õ∞O\’
`≥eÜ«∞x ™ê=∂#º =Úã‘¡"£∞Å#∞ dÖÏѨ`ü L^Œº=∞OÖ’H˜ fã¨∞‰õΩ~å=_®xH˜ =∞`«Ñ¨~°"≥∞ÿ#
x<å^•Å∞ ÉÏQÍ LѨÜ≥∂QÆѨ_®¤~Ú. ™ê=∂#º =Úã‘¡"£∞Å#∞ L^Œº=∞OÖ’H˜ fã¨∞‰õΩ~å=_®xH˜
LѨÜ≥∂yOz# D q^è•#O Ѩikè KåÖÏ ã¨O‰õΩz`«OQÍ LOk. ˆH=ÅO „ѨKå~åxˆH
Ѩiq∞`«=∞~ÚOk. Uq^èŒOQÍ<≥·<å ÉèÏ~°`üÖ’ ~å[H©Ü«∞ ã¨O㨯~°}Å∞ „Ѩ"Õâ◊ÃÑ\ÏìÅx „a\©+π
x~°‚~ÚOzOk. Ü«Ú^ŒÌOÖ’ ÉèÏ~°`« áê„`«#∞ ÃÑOá⁄OkOKÕO^Œ∞‰õΩ „a\©+π ÃÑ·q^èŒOQÍ
ã¨OHõeÊOzOk. J^Õ [iy`Õ ÉèÏ~°`ü Ѩ@¡ „a\©+π "≥·Y~À „áê^èŒq∞HõOQÍ<Õ =∂~°∞Ê =KÕÛk.
J~Ú`Õ Ñ¶¨e`«"Õ∞=∞O>Ë dÖÏѨ`ü L^Œº=∞OÖ’ ÉèÏ~°`« =Úã‘¡"£∞ÅO^Œ~°∂ qxÜ≥∂yOz# â◊HÎ̃
™ê=∞~åúºÅhfl x~°∂ѨÜ≥∂QÆ=∞Ü«∂º~Ú.
dÖÏѨ`ü L^Œº=∂xH˜ ã¨O|OkèOz ÉèÏ~°`ü =Úã‘¡"£∞ʼnõΩ XˆH XHõ ™ê#∞‰õÄÅ
Ѷ¨e`«O LOk. Ѩiq∞`«OQÍ<≥·<å ã¨Ü«∞º^£ JǨχ^£ MÏ<£ „a\©+π J#∞‰õÄÅ ~å[H©Ü«∂Å
#∞O_ç =Úã‘"¡ ∞£ Å∞ ^Œ∂~°=∞Ü«∂º~°∞, P^è∞Œ xHõ ~å[H©Ü∞« PO^Àà◊#Å J#∞Éè"í åxfl K«qK«∂âß~°∞.
Wk ‰õÄ_® `å`å¯eHõ „ѨÜ≥∂[#O =∂„`«"Õ∞. dÖÏѶ¨`ü L^Œº=∞OÖ’ =ÚYºáê„`« =Ç≤ÏOz#
Ç≤ÏO^Œ∂™êÎx =Úã‘¡"£∞Å∞ 1923–46 =∞^茺HÍÅOÖ’ ѨO*Ïc =Úã‘¡"£∞Å Hõ<åfl JkèHõOQÍ
„a\©+π‰õΩ J#∞‰õÄÅOQÍ =º=ǨÏiOKå~°∞. =∞`åxfl ~å[H©Ü«∂Ö`À *’_çOK«_»O D L^Œº=∞
„Ѩu‰õÄÅ „ѨÉèÏ=O. Wk =Úã‘¡"£∞ ~å[H©Ü«∞ PÖ’K«#ŠѨikèx Ѩiq∞`«O KÕã≤Ok. =∞^茺,
ZQÆ∞=`«~°QÆu „Ѩ[Å ~å[H©Ü«∞ ÖHΔͺÅ#∞ ™êkèOKÕO^Œ∞‰õΩ =∞`åxfl XHõ ™ê^èŒ#OQÍ Jb
™È^Œ~°∞Å∞ LѨÜ≥∂yOz# q^è•<åxfl 1940–47 HÍÅOÖ’ ™ê=∂#º =Úã‘¡"£∞Å =∞^ŒÌ`«∞
á⁄O^ÕO^Œ∞‰õΩ =Úã‘¡ObQ∑ qiqQÍ qxÜ≥∂yOzOk.
P HÍÅOÖ’ Jb™È^Œ~∞° Å∞ Hõ<åfl â◊H™Î˜ ê=∞~åúºÅ∞ Z‰õΩ¯=QÍ L#fl =Úã‘"¡ ∞£ <åÜ«∞‰õΩÅ∞
=∞~À W^ŒÌ~°∞ L<åfl~°∞. J~Ú`Õ P<å\˜ =Úã‘¡"£∞Å∞ Z‰õΩ¯= "Õ∞^è•â◊H˜Î, ™ê=∂lHõ
"≥#∞HõÉÏ@∞`«#O`À x["≥∞ÿ# „ѨQÆuHõ~°"≥∞ÿ#, ã¨=∞~°jÅ"≥∞ÿ# JOâßʼnõΩ „Ѩuã¨ÊOkOK«x
HÍ~°}OQÍ *ÏfÜ≥∂^Œº=∞OÖ’ =ÚYºáê„`« x~°fiÇ≤ÏOK«ÖËHõáÈÜ«∂~°∞. "åˆ~ =∞Ǩχ^£ LÖò
ǨÏã¨<£, =∞øÖÏ<å XÉÏ~Ú ã≤Okè. "åi ^Œ∂~°^Œ$+≤ì ~å[H©Ü«∞OQÍ "åã¨ÎqHõ"åk J~Ú#
l<åfl, Z‰õΩ¯=QÍ K≥`· #« º=O`«"∞≥ #ÿ ѨÊ\˜H© J"åã¨qÎ Hõ"å^Œ∞Å∞, ~å[H©Ü∞« OQÍ u~ÀQÆ=∞#"å^Œ∞Å∞
181
Jb ™È^Œ~°∞Å∞ Hõ<åfl ‰õÄ_® =∞iO`« g~Àz`«"≥∞ÿOk, „ѨQÆuHõ~°"≥∞ÿOk. "å~°∞ ^Œ∂~°^Œ$+≤ìÖ’
=∞iO`« qѨ=¡ HÍ~°∞Å∞, ÉèÏ~°`‰ü Ωõ ™êfi`«O„`«ºO ™êkèOKÕO^Œ∞‰õΩ ™êÜ«Ú^èŒ áÈ~å@O J=ã¨~=° ∞<Õ
"å^Œ##∞ #=∂‡~°∞.
"Õ∞^èÀѨ~°OQÍ =∂\Ï¡_ç`Õ XÉÏ~Ú^Œ∞ÖÏ¡ ã≤Okè (1872–1944) ÉèÏ~°f =Úã‘¡"£∞Å∞
ã¨$+≤ìOz# J`«ºO`« „ѨuÉèÏ=O`«"≥∞ÿ# <åÜ«∞‰õΩ_»∞. XHõ ^Õâßxfl xi‡OK«_®xH˜ =∞`«O XHõ¯>Ë
ã¨iáÈ^Œx PÜ«∞# #=∂‡~°∞. `≥QÆŠѨ~°OQÍ ‰õΩ~°∞ÌʼnõΩ, `«∞~ü¯Å‰õΩ, P~°|∞ƒÅ‰õΩ, PѶ¨…#¡‰õΩ,
ÉèÏ~°`« =Úã‘¡"£∞ʼnõΩ KåÖÏ `Õ_®Å∞<åfl~Ú. áêH˜™êÎ<£ U~°Ê_ç#ѨÙÊ_»∞ XÉ~Ú^Œ∞ÖÏ¡ ã≤Okè
~å[H©Ü«∞ ÉèÏ"åŠѨi}˜u ã¨Ê+¨ì"≥∞ÿOk. =∞`«O XHõ¯>Ë Ñ¨O*ÏcÅ#∞, Ç≤ÏO^Œ∂™ê÷hÅ#∞,
ã≤OnèÅ#∞, ɡOQÍb =Úã‘"¡ ∞£ Å#∞ XˆH ^ÕâO◊ QÍ LOK«Ö^Ë xŒ PÜ«∞# ¿Ñ~˘¯<åfl~°∞. X|~Ú^Œ∞ÖÏ¡
D q^èŒ"≥∞ÿ# <ÕѨ^蕺xfl HõeæLO_»_®xH˜ HÍ~°}O „a\©+π "åix =∂\Ö’¡ =∂„`«"Õ∞
=ºuˆ~H˜OK«_»O HÍHõ „Ѩ`«ºHõΔ áÈ~å\Ïxfl ‰õÄ_® [iáê~°∞. „a\©+π #∞O_ç J=HÍâ◊=Ú#fl
"å@xflO\˜h á⁄Ok# =Úã‘¡"£∞ =~åæÅ`À QÍx, 1906 #∞O_ç 1946 =∞^茺 HÍÅOÖ’
„a\©+π‰õΩ J`«ºO`« #=∞‡Hõ|O@∞¡QÍ L#fl =Úã‘¡"£∞bQ∑ ã¨Éèí∞ºÅ#∞ QÍx, áêH˜™êÎ<£ U~°Ê_ç#
`«~°∞"å`« ‰õÄ_® `«=∞ „ѨÜ≥∂[<åÅ#∞ =Úã‘¡"£∞Å ¿Ñ~°∞ K≥Ñ≤Ê <Õ~°"Õ~°∞Û‰õΩ<Õ "åix QÍx
PÜ«∞# ÉèÏ=#Å∞ ã¨=∞iúOK«ÖË^Œ∞.
X|~Ú^Œ∞ÖÏ¡ W™ê¡q∞H± áê~î°âßÅÖ’ Láê^蕺ܫÚ_»∞. ÉèÏ~°`üÖ’x „a\©+π‰õΩ
=ºuˆ~HõOQÍ ™êÜ«Ú^èŒ áÈ~å@O [i¿ÑO^Œ∞‰õΩ 14 =∞Ok W`«~° q^•º~°∞úÅ`À Hõeã≤ PÜ«∞#
~°Ç¨Ï㨺OQÍ HÍ|∂Öò "≥àÏ¡~°∞. =∞øÖÏ<å =∞Ǩχ^£ LÖò Ǩã¨<£`À Hõeã≤ PÜ«∞# „a\©+π‰õΩ
=ºuˆ~HõOQÍ „Ѩ=ÚY ã≤Öò¯ ÖËY ‰õΩ„@#∞ Ѩ<åfl~°∞. W™ê¡"£∞ ã¨=∞~°jÅOQÍ, =∞iO`« ™È+¨eã¨∞ì
~°∂ѨOÖ’ LO_®Åx PÜ«∞# #=∂‡~°∞. 1922Ö’ `åÃ+¯O\ò "≥o¡ JHõ¯_» #∞O_ç =∂™È¯
KÕ~å~°∞. 1926Ö’ PÜ«∞# ~åã≤# ''¿ãfiKåÛù ÉèÏ~°`« ~å*ϺOQÆO—— ѨÙãÎ̈HõOÖ’ ÉèÏ~°`« ã¨=∂YºÖ’
~å„ëêìÅ∞ =∞`«„áêuѨkHõ# HÍHõ `≥QÅÆ „áêuѨkHõQÍ, ÉèÏ~°`« PiúHÍaè=$kúH˜ ^ÀǨÏ^ŒÑ_¨ qÕ ^èOŒ QÍ
U~åÊ@∞ KÕÜ∂« Åx ã¨∂zOKå~°∞. PÜ«∞# PÖ’K«# ^ŒH}Δ˜ Ïã≤Ü∂« Ö’ ~°ëêº Hõ=¸ºxã¨∞ì qã¨~Î }° ‰õΩ
J_»∞¤‰õΩ<ÕÖÏ ã¨"≥∞ÿHõº ÉèÏ~°`ü#∞ U~åÊ@∞KÕÜ«∂Å<Õ „a\©+π PÖ’K«# =∂„`«O HÍ^Œ∞. J~Ú`Õ
X|~Ú^Œ∞ÖÏ¡ ã¨OHõÖÊO <≥„Ǩ˙ JǨÏOHÍ~° ÅHΔͺxH˜, =Úã‘"¡ ∞£ bQ∑ <åÜ«∞‰õΩʼnõΩ =ºuˆ~Hõ"∞≥ Oÿ k.
=∞Ǩχ^£ LÖò Ǩã¨<£ =Úã‘¡"£∞ áê~î°âßʼnõΩ 1890 #∞O_ç 1914 =~°‰õΩ
„Ѩ^è•<Àáê^蕺ܫÚ_»∞QÍ Ñ¨xKÕâß~°∞. P HÍÅOÖ’ L#fl =Úã‘¡"£∞ =∞`« "Õ∞^è•=ÙÖ’¡ XHõ~°∞.
„a@<£‰Ωõ =ºuˆ~HõOQÍ Ç≤ÏO^Œ∂–=Úã‘"¡ ∞£ Å∞ SHõºOQÍ áÈ~å_®Å<Õ ~å_çHÖõ ò ÉèÏ"åÅ∞ Hõe#æ "å~°∞.
ã≤Öò¯ ÖËY ‰õΩ„@Ö’ DÜ«∞# ‰õÄ_® áêÅ∞ѨOK«∞‰õΩ<åfl~°∞. =∞Hͯ J~°|∞ƒÅ∞ "≥∂ã¨O KÕÜ∞« _»O`À
„a\©+π‰õΩ Ñ¨@∞ì|_®¤~°∞. =∂ÖÏìÖ’ PÜ«∞# *ˇ·Å∞ rq`«O QÆ_çáê~°∞. ã≤OkèÖÏQÍ<Õ Ç¨ã¨<£
‰õÄ_® „a\©+π‰õΩ =ºuˆ~HõOQÍ Ç≤ÏO^Œ∂, ã≤H±¯ qѨ¡=HÍ~°∞Å`À Hõeã≤ ÉèÏ~°`« ™êfi`«O„`«ºO
HÀã¨O ™êÜ«Ú^èŒ u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞ KÕÜ«∂Åx ÉèÏqOKå~°∞.
182
`«~åfiu ^Œâ◊
1940Ö’ áêH˜™êÎ<£ f~å‡#O KÕ¿ãO`«=~°‰õΩ ã¨"≥∞ÿHõº ã¨fi`«O„`« ÉèÏ~°`« ^Õâ◊OÖ’
"≥∞ÿ<åsìʼnõΩ =ÚYºOQÍ =Úã‘¡"£∞ʼnõΩ Ñ¨\ ˜+ì̈"≥∞ÿ# ~°HõΔ}Å∞ U~åÊ@∞KÕÜ«∂Å<Õ^Õ l<åfl`Àáê@∞
=Úã‘"¡ ∞£ bQ∑ ~å[H©Ü∞« ÅHõΔ ºO. =Úã‘"¡ ∞£ Å _ç=∂O_»~Ú# „Ѩ`ºÕ Hõ ZxflHõÅ∞(=Úã‘"¡ ∞£ Å ~å[H©Ü∞«
ǨωõΩ¯#∞ ~°HΔ̃OKÕO^Œ∞‰õΩ =Úã‘¡"£∞ JÉèíº~°∞úňH =Úã‘¡"£∞Å∞ F@∞ "Õ¿ã q^è•#O) q^è•<åxfl
J"≥∂kOѨ*Ëã¨∞HÀ=_»O HÀã¨O 1916Ö’ HÍO„ÔQãπ#∞, =Úã‘¡"£∞bQ∑#∞ ÖHÀflÖ’ XHõ ^ŒQÆæiH˜
KÕ~°Û_»OÖ’ q[Ü«∞=O`«=∞~Ú# l<åfl#∞ JѨÙÊ_»∞ ''Ç≤ÏO^Œ∂–=Úã‘¡"£∞ SHõº`«‰õΩ ~åÜ«∞ÉÏi——
Jx ‰õÄ_® H©iÎOKå~°∞.
ã¨fiÜ«∞O áêÅ#‰õΩ ÖË^• ™êfi`«O„`«ºO HÀã¨O ™êˆQ L^Œº=∞O `«Ñ¨Êxã¨iQÍ ~å*ϺOQÆ
Ѩ^`ÌŒ ∞« Ö’¡<Õ LO_®Åx l<åfl ÉèÏqOKå~°∞. PO^Àà◊<å ~å[H©Ü∂« ʼnõΩ, ™êÜ«Ú^èŒ u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞
ÉèÏ=#‰õΩ PÜ«∞# =ºuˆ~HõO. K«\ÏìʼnõΩ Ö’|_ç LO_Õ ~å*ϺOQÆ|^ŒÌ"≥∞ÿ# áÈ~å@O ^•fi~å<Õ
„a\©+#π ∞ ÉèÏ~°`ü #∞O_ç ѨOÑ≤OK«=K«∞Û#x PÜ«∞# YzÛ`«OQÍ #=∂‡~°∞. HõÅHõ`åÎÖ’ 1920Ö’
[iy# HÍO„ÔQãπ, =Úã‘¡"£∞ bQ∑ L=∞‡_ç ã¨=∂"Õâ◊OÖ’ PÜ«∞# `«# "≥·Yix ã¨Ê+ì̈O KÕâß~°∞.
''ÉèÏ~°`« „Ѩ[Å#∞ <≥~· åâ◊ºOÖ’H˜ <≥@=ì ^ŒxÌ „ѨÉ∞íè `åfixfl WѨÊ\˜H© J_»∞QÆ∞`«∞<åfl#∞, J^Õ [iy`Õ
ÉèÏ~°`« „Ѩ[ʼnõΩ q∞ye# XˆH XHõ =∂~°æO ã¨Ç¨Ü«∞ x~åHõ~°} q^è•<åxfl J=ÅOaèOK«_»O,
J~Ú`Õ Jk QÍOnè ~°∂á⁄OkOz# HÍ~°º„Hõ=∞"Õ∞ HÍ#=ã¨~°O ÖË^Œ∞.—— D HÍÅOÖ’ l<åfl
J@∞ HÍO„ÔQãπ, W@∞ =Úã‘¡"£∞bQ∑ Ô~O_çO\˜Ö’#∂ ã¨Éèí∞º_»#fl q+¨Ü«∂xfl QÆ=∞xOKåe.
1920 _çÃãO|~üÖ’ [iy# HÍO„ÔQãπ, bQ∑ L=∞‡_ç ã¨=∂"ÕâO◊ Ö’ l<åfl PÖ’K«#Å∞
=∞iO`« ã¨Ê+ì̈=∞Ü«∂º~Ú. ã¨Ç¨Ü«∞ x~åHõ~°} L^Œº=∂xH˜ =∞s Z‰õΩ¯=QÍ =∞^ŒÌ`«∞x=fi_»O ''
™êfi`«O„`«ºO HÀã¨O ~å*ϺOQÆ =ºuˆ~Hõ HÍ~°º„Hõ=∞O—— Jx l<åfl ¿Ñ~˘¯<åfl~°∞. P q^èŒOQÍ
l<åfl HÍO„ÔQãπ x~°fiÇ≤ÏOz# ã¨Ç¨Ü«∞ x~åHõ~°} L^Œº=∞OÖ’ áêÖÁæ#ÖË^Œ∞. JdÅ ÉèÏ~°`«
HÍO„ÔQãπ`À#∂ `«# ã¨O|O^è•Å#∞ `≥OK«∞‰õΩ<åfl~°∞.
1922 #∞O_ç ÉèÏ~°`« ™êfi`«O„`«ºO HÀã¨O l<åfl `«# ~å[H©Ü«∞ áÈ~å\Ïxfl
H˘#™êyOKå~°∞. HÍh PÜ«∞# ~å[H©Ü«∂Å∞ ÉèÏ~°`« âßã¨#ã¨ÉèÏ "ÕkHõÃÑ· =Úã‘¡"£∞ʼnõΩ
<åÜ«∞Hõ`«fiO =Ç≤ÏOK«_®xH˜, JdÅ ÉèÏ~°`« =Úã‘¡"£∞ bQ∑ <åÜ«∞‰õΩ_çQÍ<Õ Ñ¨iq∞`«=∞Ü«∂º~Ú.
Hˆ O„^Œ âßã¨# =º=ã¨Ö÷ ’ =Úã‘"¡ ∞£ ʼnõΩ =¸_À=O`«∞(=Úã‘"¡ ∞£ [<åÉèÏ <åÅ∞QÀ=O`«∞ =∂„`«"∞Õ )
„áêux^茺O HõeÊOKåÅ<Õ ÅHõΔ ºO`À ~å*ϺOQÆѨ~°"≥∞ÿ# ѨxÃÑ· 1920 #∞O_ç 1928 =~°‰õΩ
l<åfl Hõ$+≤ KÕâß~°∞. =Úã‘¡"£∞ʼnõΩ „Ѩ`ÕºHõ ZxflHõÅ∞ x~°fiÇ≤ÏOK«_»O ^•fi~å "åiH˜ 33 âß`«O
„áêux^茺O HõeÊOKåÅx l<åfl ÅHõΔ ºOQÍ ÃÑ@∞ì‰õΩ<åfl~°∞. =¸_»∞ JOâßÅÃÑ· l<åfl
~å*ϺOQÆѨ~°"≥∞ÿ# q^è•#O P^è•~°Ñ¨_ç LOk. "≥Ú^Œ\ ˜k ˆHO„^Œ âßã¨# =º=ã¨÷Ö’ =Úã‘¡"£∞ʼnõΩ
33.5 âß`«O ã‘@∞¡ HõeÊOKåe, ~Ô O_Àk JkèHÍ~åÅ∞ Hˆ O„^ŒO #∞O_ç „á⁄q<≥ûãπ‰Ωõ `«~e° OKåe,
=¸_Àk ɡOQÍÖò, ѨO*ÏÉò [<åÉèÏ „áêuѨkHõQÍ =Úã‘"¡ ∞£ ʼnõΩ „áêux^躌 O LO_®e. 1928
183
_çÃãO|~ü <å\˜H˜ HÍO„ÔQãπ 30 âß`«O =Úã‘¡"£∞ „áêux^蕺xH˜ =∂„`«"Õ∞ JOwHõiOK«_»O`À
33.5 âß`«O „áêux^茺O ™êkèOKåÅ#∞‰õΩ#fl l<åfl qѶ¨Å=∞Ü«∂º~°∞.
dÖÏѨ`ü L^Œº=∞O qѶ¨Å"≥∞ÿ# `«~åfi`« 1923 #∞O_ç 1936 =∞^茺 HÍÅOÖ’
=ÚYº"≥∞ÿ# ~å*ϺOQÆ Ñ¨i}Ï=∂Å∞ KÀ@∞KÕã¨∞‰õΩ<åfl~Ú. D HÍÅOÖ’ Éèíq+¨º`«∞Î ã¨fi`«O„`«
ÉèÏ~°`« ^Õâ◊OÖ’ Ç≤ÏO^Œ∂, =Úã‘¡"£∞Å „áêux^茺O ZO`«<Õk x~°‚~ÚOK«∞‰õΩ<ÕO^Œ∞‰õΩ HÍO„ÔQãπ,
=Úã‘¡ObQ∑ <åÜ«∞‰õΩÅ =∞^茺 JkèHÍ~°O HÀã¨O â◊„`«∞`«fiO ÃÑiyOk. D HÍÅOÖ’ l<åfl
XHõ¯~ˆ ™ê=∞~°ºú O Hõe#æ =Úã‘"¡ ∞£ <åÜ«∞‰õΩ_çQÍ ZkQÍ~°∞. DÜ«∞# „Ѩ=ÚYOQÍ ~å*ϺOQÆ|^Œ"Ì ∞≥ #ÿ
=ºHÎ̃, <åºÜ«∞"å^Œ =$uÎ ã‘fiHõiOz# "åiÖ’ XHõÔ~·# l<åfl „ѨÉèí∞`«fi HÍ~°ºHõÖÏáêÖ’¡ ZѨÙÊ_»∂
H˘#™êQÍÅ#∞‰õΩ<Õ "å~°∞. J`«ºkèHõ=∞Ok ÉèÏ~°`« =Úã‘¡"£∞Å∞ â◊¥~°∞Å∞QÍ ¿Ñ~˘¯<åfl +¨Ñ¶‘,
WH̓Öò Hõ<åfl l<åfl =ÚO^Œ∞<åfl~°∞. HÍO„ÔQãπ#∞ PÜ«∞# =kÖËÜ«∞_®xH˜ HÍ~°}O Jk
=Úã‘¡"£∞ʼnõΩ =ºuˆ~HõOQÍ LO_»_»"Õ∞ HÍHõ 1919 #∞O_ç HÍO„ÔQãπ J#∞ã¨iOz# ~å*ϺOQÆ
=ºuˆ~Hõ PO^Àà◊#ʼnõΩ PÜ«∞# =ºuˆ~HõOQÍ LO_»_»O.
ÉèÏ~°`« =Úã‘¡"£∞ ~å[H©Ü«∞ áêsìx xi‡OKåÅO>Ë Éèí∂™êfi=∞º, =∞`«`«`«fi,
"å}˜[º"Õ`«ÎÅ∞ WÖÏ Jxfl ~°HÍÅ =º‰õΩÎÅ#∞ áêsìÖ’H˜ J#∞=∞uOKåÅx l<åfl ÉèÏqOKå~°∞.
„áê~°OÉèOí Ö’ Ç≤ÏO^Œ∂ "≥∞*Ïsì #∞O_ç „Ñ¨=∂^Œ=ÚO@∞O^Œx =Úã‘"¡ ∞£ Å∞ JkèHOõ QÍ ÉèÜ í ∞« Ѩ_#ç
HÍÅOÖ’ =Úã‘¡"£∞Å∞ "≥∞ÿ<åsìÅ∞QÍ L#fl „á⁄q<≥ûãπÅÖ’ l<åfl ÉÏQÍ q[Ü«∞O ™êkèOKå~°∞.
J~Ú`Õ „a\©+π „ѨÉ∞íè `åfixH˜ ã¨ÇϨ HõiOK«_O» ^•fi~å =Úã‘"¡ ∞£ Å ã¨OYº JkèHOõ QÍ L#fl ѨO*ÏÉò
#∞O_ç J`«xH˜ =∞^ŒÌ`«∞ ÅaèOK«ÖË^Œ∞. P q^èŒOQÍ 1936Ö’ =Úã‘¡"£∞ "≥∞*Ïsì JkèHõOQÍ L#fl
ѨO*ÏÉòÖ’ PÜ«∞# qѶ¨Å=∞Ü«∂º~°∞. JO^Œ∞ˆH PÜ«∞# ''<Õ#∞ ZѨÊ\˜H© uiy ѨO*ÏÉò
~å#∞, W^˘Hõ x~åâß[#Hõ"≥∞ÿ# „áêO`«O—— Jx ¿Ñ~˘¯<åfl~°∞.
1936 ZxflHõÅ∞ ÉèÏ~°`« =Úã‘¡"£∞Å ~å[H©Ü«∂Ö’¡ H©ÅHõ"≥∞ÿ# =∂~°∞ÊÅ∞ `≥KåÛ~Ú.
1936 =~°‰õΩ =Úã‘¡"£∞ "≥∞ÿ<åsì „á⁄qx¬Ü«∞à◊§‰õΩ K≥Ok# =Úã‘¡"£∞Å∞, Ü«ÚÑ≤H˜ K≥Ok#
Ç≤ÏO^Œ∂™ê÷h(JbѶ¨∞~ü P^è•~°OQÍ) =Úã‘¡"£∞Å∞ ÉèÏ~°`« =Úã‘¡"£∞Å áÈ~å\ÏxH˜ <åÜ«∞Hõ`«fiO
=Ç≤ÏOKå~°∞. "å~°∞ =Úã‘"¡ ∞£ bQ∑ÃÑ· Ѩ@∞ì HõeLæ <åfl~°∞, áêsì #=∞‡HÍxH˜ ã¨O|OkèOz#O`«=~°‰Ωõ
l<åfl‰õΩ ^ŒQ~æÆ Q° Í L<åfl~°∞. =Úã‘"¡ ∞£ "≥∞*Ïsì „á⁄q<£ûÅÖ’ =Úã‘"¡ ∞£ ʼnõΩ „áê^è•#º`« W=fi‰õΩO>Ë
JdÅ ÉèÏ~°`« =Úã‘"¡ ∞£ bQ∑ PÖò WO_çÜ∂« =Úã‘"¡ ∞£ "≥∞<ÿ åsì „á⁄q<≥ûãπ bQ∑QÍ<À ÖËHõ Ç≤ÏO^Œ∂™ê÷h
=Úã‘¡ObQ∑QÍ<À q∞yeáÈ`«∞O^Œx 1936 <å\˜H˜ l<åfl‰õΩ J~°ú=∞~ÚOk. 1937 `«~åfi`«
=Úã‘¡"£∞ "≥∞*Ïsì „á⁄q<≥ûãπÖ’x =Úã‘¡"£∞Å#∞ PHõi¬OKÕO^Œ∞‰õΩ l<åfl `«# „Ѩܫ∞`åflÅ#∞
ÃÑOKå~°∞.
1937 JHÀì|~üÖ’ ÅHÀflÖ’ [iy# =Úã‘¡"£∞bQ∑ ã¨=∂"Õâ◊OÖ’ Ô~O_»∞ =ÚYº"≥∞ÿ#
=Úã‘¡"£∞ "≥∞*Ïsì „á⁄q<≥ûãπÖˇ·# ѨO*ÏÉò, ɡOQÍÖò =∞^ŒÌ`«∞#∞ l<åfl á⁄O^ŒQÆeQÍ~°∞. JdÅ
ÉèÏ~°`« ™ê÷~ÚÖ’ `«=∞ „á⁄q<≥ûãπʼnõΩ l<åfl JkèHÍ~° „ѨuxkèÖÏ =º=ǨÏi™êÎ~°x ѨO*ÏÉò,
184
ɡOQÍÖò‰õΩ K≥Ok# =ÚY∞ºÅO`å „Ñ¨Hõ\˜OKå~°∞. 1936Ö’ qѶ¨Å"≥∞ÿ# l<åfl 1937Ö’ `«#
"Õ∞^èŒã¨∞û`À q[Ü«∞O ™êkèOKå~°∞. D H˘`«Î Ѩi}Ï=∂Å∞ =Úã‘¡"£∞ bQ∑ÃÑ· Ç≤ÏO^Œ∂™ê÷h
=Úã‘¡"£∞ŠѨ@∞ì Z‰õΩ¯= HÍÅO H˘#™êQÆÉ’^Œx ã¨Ê+ì̈O KÕ™ê~Ú. [<åÉèÏ, F@∞¡ Z‰õΩ¯=
Hõeæ# ѨO*ÏÉò =Úã‘¡"£∞ʼnõΩ Z‰õΩ¯= J=HÍâßÅ∞ =KåÛ~Ú. nx Ѷ¨e`åÅ∞ 1950 `«~åfi`«<Õ
HõxÑ≤OKå~Ú. HÍh HõxÑ≤OK«^Œy# =ÚYº"≥∞ÿ# =∂~°∞Ê KÀ@∞KÕã¨∞‰õΩOk.
1940 =~°‰õΩ l<åfl ~å[H©Ü«∂Ö’¡ ÉèÏ"À^ÕfiHõ"≥∞ÿ# x<å^•Å∞ ÖË=Ù. 1940 #∞O_ç
l<åfl áêH˜™êÎ<£ x<å^ŒO`À ÉÏQÍ „áêK«∞~°ºO á⁄O^•~°∞. ZO`À ÉèÏ"À^ÕfiQÍxfl HõeæOz# D
Ñ≤Å∞Ѩ٠l<åfl#∞ =Úã‘¡"£∞ "≥∞*Ïsì „á⁄qxûÅÖ’ ™ê~°∞¡, #"å|∞Å Hõ<åfl =ÚO^Œ∞ÉèÏQÍ#
xeÑ≤Ok. 1938Ö’ [iy# l<åfl–ã≤H˜O^Œ~ü XѨÊO^ŒO l<åfl#∞ JdÅ ÉèÏ~°`« =Úã‘¡"£∞
<åÜ«∞‰õΩ_çQÍ =∂iÛOk. D ~å_çHÖõ ò ~å[H©Ü∞« Ѩi}Ï=∂Å∞ 1940–1946 =∞^躌 HÍÅOÖ’
=Úã‘"¡ ∞£ ~å[H©Ü∂« Ö’¡ ã¨OÉèqí OKå~Ú. ѨO*Ïc =Úã‘"¡ ∞£ „Ѩ[Ö’¡ áêH˜™êÎ<£ x<å^ŒO „áêK«∞~åºxfl
ѨO*Ïc =Úã‘¡"£∞ Éèí∂™êfi=∞ºâ◊‰õΩÎÅ∞ QÆ=∞xOKå~Ú. nO`À "å~°∞ l<åfl‰õΩ J#∞‰õÄÅOQÍ
=∂iáÈÜ«∂~°∞. ã≤H˜O^Œ~ü ǨÏÜ«∞`ü =∂ki `«# ã¨fi`«O„`« =Úã‘¡"£∞ áêsì(ÔHZãπÑ≤)x
=Úã‘¡"£∞bQ∑Ö’ Hõe¿ÑO^Œ∞‰õΩ W+ì̈Ѩ_»x ɡOQÍÖò‰õΩ K≥Ok# Ѷ¨[Öò ǨÏH±#∞ Z^Œ∞~˘¯#_»OÖ’
l<åfl q[Ü«∞O ™êkèOKå~°∞.
D HÍÅOÖ’ "ÕQÆOQÍ =Úã‘¡"£∞ "≥∞*Ïsì „á⁄q<£ûÅÖ’¡H˜ =Úã‘¡"£∞bQ∑ qãÎ̈iOK«_»O
x~å‡}Ѩ~°OQÍ KÀ@∞KÕã¨∞‰õΩ#fl =∞~À =ÚYº"≥∞ÿ# Ѩi}Ï=∞O. n#~°úO Ü«ÚÑ≤ =Úã‘¡"Õ∞`«~°
„ѨÉÏè =O =ÚYºOQÍ ÉˇOQÍÖò, ѨO*ÏÉò =Úã‘"¡ ∞£ Å „ѨÉÏè =O =Úã‘"¡ ∞£ bQ∑Ö’ ÃÑiyOk. qã¨~Î }°
KåÖÏ "ÕQÆOQÍ LO_»_»O`À <å}º`å „Ñ¨=∂}ÏÅ∞ `«QÍæ~Ú. `«fi~°`«QÆu# qã¨Î~°}‰õΩ
=Úã‘¡"£∞bQ∑Ö’ 1940–46 =∞^茺 HÍÅOÖ’ ÃÑ^ŒÌ Z`«∞Î# KÕi# Éèí∂™êfi=∞ºâ◊‰õΩÎʼnõΩ Ãã·^•ÌOuHõ
ÉèÏ=#Å Hõ<åfl ‰õÄ_® ~å[H©Ü«∞ "åãÎ̈"åÅ∞ HÍ~°}OQÍ L<åfl~Ú.
D Ѩi}Ï=∂Åhfl áêH˜™êÎ<£ _ç=∂O_£‰õΩ ã¨O|OkèOz#O`«=~°‰õΩ =Úã‘¡ObQ∑#∞
Ѩ\ ˜+ì̈O KÕ™ê~Ú. `≥QÆ, „áêO`åÅѨ~°"≥∞ÿ# Jã¨=∞ø`«∞ź`«Å‰õΩ ‰õÄ_® HÍ~°}=∞Ü«∂º~Ú. P
HÍ~°}OQÍ<Õ áêH˜™êÎ<£Ö’ „Ѩ*Ï™êfi=∞º q[Ü«∂xH˜ `«∂@∞¡Ñ¨_®¤~Ú. 1946Ö’ =Úã‘¡"£∞bQ∑
=Úã‘¡"£∞ i[~üfi ã‘@¡Ö’ J`«ºkèHõ ÉèÏQÆO q[Ü«∞O ™êkèOK«_®xH˜ HÍ~°}O J=ã¨~°O HÀã¨O
`«=∞ qÉè^Ë •Å∞ ѨH¯õ # ÃÑ\˜ì KåÖÏ=∞Ok <åÜ«∞‰õΩÅ∞ Hõeã≤ ѨxKÕâß~°∞. giÖ’ =ÚO^Œ∞ÉèÏQÍ#
l<åfl LO_»QÍ `«~åfif ™ê÷#OÖ’ J`«x ã¨Ç¨Ü«∞‰õΩ_»∞ ѨO*ÏÉò‰õΩ K≥Ok# eÜ«∂Hõ`ü, =Úã‘¡"£∞
bQ∑ ˆHO„^Œ Hõq∞\©Ö’ Ѩ@∞ìHõeæ# Ü«ÚÑ≤H˜ K≥Ok# =Úã‘¡"£∞Å∞ W`«~°∞Å∞. 1906 #∞O_ç
=Úã‘¡ObQ∑Ö’ Ç≤ÏO^Œ∂™êÎh =Úã‘¡"£∞Å PkèѨ`«ºO Z‰õΩ¯=QÍ LO_»_»O, 1936 ZxflHõÅ
Ѷ¨e`åÅ∞ HÍ~°}OQÍ ÃÑ· Ѩiã≤÷u L`«Ê#fl=∞~ÚOk.
=Úã‘¡"£∞ "≥∞*Ïsì „á⁄qx¬Ü«∞à◊¡~Ú# ѨO*ÏÉò, ɡOQÍÖò <åÜ«∞Hõ`«fi"Õ∞ ˆHO„^Œ
Hõq∞\©<åÜ«∞Hõ`«fiOQÍLOk.
185
ɡOQÍÖòÖ’ J`«ºO`« „Ѩ=∂^ŒHÍi J~Ú# Ѷ¨[Öò LÖò ǨÏH±#∞ ^ŒQÆæ~°‰õΩ fã¨∞HÀÖËx ã≤÷u
LO_»_O» `À â∫~°ºOÖ’#∂, Ãã^· •ÌOuHõOQÍ#∞ |ÅÇ‘Ï#"≥∞#ÿ x*Ï=ÚnÌ<£ XHõ¯~ˆ l<åfl‰õΩ q∞ye#
„Ѩ`åº=∂flÜ«∞O. Ѷ¨[Öò LÖò ǨÏH± Hõ<åfl `«‰õΩ¯= ™ê=∂~°úºO Hõeæ# x*Ï=ÚnÌ<£ <åÜ«∞‰õΩ_çQÍ
Z^ŒQÆ_®xH˜ „Ѩ^è•# HÍ~°}O J`«#∞ l<åfl‰õΩ J`«ºO`« q^èÕÜ«Ú_çQÍ LO_»_»"Õ∞. ѨO*ÏÉòÖ’
l<åfl‰õΩ Jã¨Å∞ „Ѩ`åº=∂flÜ«∞"Õ∞ ÖË^Œ∞. ѨO*ÏÉò #∞O_ç =zÛ# =∞Oz =Úã‘¡"£∞ <åÜ«∞‰õΩ_»∞
ã¨~ü Ѷ[¨ Öò W ǨïÃãû<£ 1936Ö’ K«xáÈÜ«∂~°∞. =∞~ÀHõifl fã¨∞HÀ"åÅx l<åfl ÉèÏqOz#ѨÊ\˜H©
eÜ«∂Hõ`ü ™ê÷<åxfl ÉèísÎ KÕÜ«∞QÆeæ# ™ê=∞~åúºÅ∞ Hõeæ# ѨO*ÏÉò =Úã‘¡"Õ∞=fi~°∂ ÖË~°∞.
=Úã‘¡"£∞Ö’¡ „á⁄"≥xûÜ«∞à◊¡ =∞^茺 â◊„`«∞`åfiÅ∞ ‰õÄ_® ã¨Ê+ì̈OQÍ L<åfl~Ú. ã≤OnèÅ∞,
Ѩ~îå<£Å∞ ѨO*Ïc =Úã‘¡"£∞Å PkèѨ`åºxfl =ºuˆ~H˜OKå~°∞. Ѩ~îå<£Å∞ ѨO*Ïc =Úã‘¡"£∞Å#∞
|Ç≤Ï~°OQÆOQÍ q=∞i≈ã¨∂Î "åifl ''^ä•Öò M’~üû——QÍ Ñ≤eKå~°∞. P q^èŒOQÍ áêH˜™êÎ<£ U~åÊ@∞‰õΩ
<åÜ«∞Hõ`«fiO =Ç≤ÏOz# áêsìH˜ ™ê~°^茺O =Ç≤ÏOz# =ºHÎ̃ P ^Õâ◊OÖ’x <åÅ∞QÆ∞ ~å„ëêìÖ’¡x
=¸_çO\˜Ö’ KåÖÏ `«‰õΩ¯= ™ê÷~ÚÖ’ „Ѩ*Ï Ñ¨Ù<åkx HõeæL<åfl~°∞. „Ѩ`ÕºHõ ^Õâ◊=∞<Õ x<å^ŒO
P^è•~°OQÍ<Õ ZxflHõÖ’¡ q[Ü«∞O ™êkèOKå~°∞. l<åfl Z^Œ∞~˘¯#fl ã¨"åÖò KåÖÏ H˜¡+ì̈"≥∞ÿOk,
=Úã‘¡"£∞bQ∑Ö’ x~å‡}Ѩ~°"≥∞ÿ# Jã¨=∂#`«Å∞ `«Ñ¨ÊÖË^Œ∞. J@∞=O\˜ ѨÙ<åk Hõeæ# ^Õâ◊O
Z‰õΩ¯= HÍÅO áê@∞ q∞Å@s áêÅ#Ö’ LO^ŒO>Ë JO^Œ∞Ö’ Pâ◊Û~°º"Õ∞g∞ÖË^Œ∞.
1937 ZxflHõÅ `«~åfi`« HÍO„ÔQãπ `«# „á⁄qx¬Ü«∞Öò =∞O„u=~åæÖ’¡ =∞O„`«∞Å∞QÍ
=Úã‘¡ObQ∑ „Ѩux^èŒ∞Å#∞ x~åHõiOK«_»O`À 1937Ö’ Ç≤ÏO^Œ∂–=Úã‘¡"£∞Å =∞^茺 qÉèí[#
[iyOk. =Úã‘¡"£∞bQ∑ ã¨Éèíº`åfixfl =^Œ∞Å∞‰õΩO>Ë<Õ =∞O„u Ѩ^Œ=ÙÅ∞ W™êÎ=∞x HÍO„ÔQãπ
+¨~°`«∞ ÃÑ\ì̃Ok. Ü«ÚÑ≤Ö’ HÍO„ÔQãπ ã¨OH©~°‚ „ѨÉèí∞`«fiOÖ’ KÕ̂~O^Œ∞‰õΩ „Ѩܫ∞uflã¨∞Î#fl Ü«ÚÑ≤
=Úã‘¡"£∞Å∞ l<åfl‰õΩ KÕ~°∞=Ü«∂º~°∞. HÍO„ÔQãπ Ѩ@¡ L#fl =ºuˆ~Hõ`Õ l<åfl#∞ HÍáê_çOk. D
=Úã‘¡"£∞ â◊‰õΩÎÅ∞ (=ÚYºOQÍ Ye*ò L*ò [=∂<£) =Úã‘¡"£∞bQ∑`À Hõeã≤ LO_®eû# Ѩiã≤÷u
=zÛOk. Dq^èŒ"≥∞ÿ# HÍO„ÔQãπ "≥·Yi J~°ú~°Ç≤Ï`«"≥∞ÿOk. =Úã‘¡"£∞Å∞ "Õ~°∞Ѩ_»_®xH˜ =∂„`«"Õ∞
^ÀǨÏ^ŒÑ_¨ Oç k. ™êfi`«O„`« ÉèÏ~°`« ^ÕâO◊ Ö’ "≥∞<ÿ åsìÅ „ѨÜ∂≥ [<åʼnõΩ HÍO„ÔQãπ Ǩx KÕã∞¨ OÎ ^Œx
=Úã‘¡"£∞Å∞ ÉèÏqOKå~°∞.
~Ô O_À „ѨÑO¨ K« Ü«Ú^ŒOÌ „áê~°OÉè=í ∞~Ú# `«~∞° "å`« ã¨OѨÓ~°‚ ™êfi`«O„`«º=∞<Õ HÍO„ÔQãπ
_ç=∂O_£#∞ „a\©+π „ѨÉ∞íè `«fiO u~°ã¯¨ iOz#O^Œ∞‰õΩ x~°ã#¨ QÍ Ç≤ÏO^Œ∂ "≥∞*Ïsì „á⁄q<≥ûãπÖ’x
HÍO„ÔQãπ =∞O„u=~åæÅ∞ ~år<å=∂ KÕ™ê~Ú. ÉèÏ~°fÜ«ÚʼnõΩ JkèHÍ~åÅ#∞ |kb KÕÜ«∂Å#fl
HÍO„ÔQãπ _ç=∂O_£ÃÑ· ã¨ÊOkOz# l<åfl 1940 =∂iÛ 23# ÖÏǨϟ~üÖ’ [iy# =Úã‘¡"£∞bQ∑
ã¨=∂"ÕâßÖ’¡ "åi ~å[H©Ü«∞ ÅHΔͺÅ#∞ `≥Å∞ѨÙ`«∂ f~å‡#O KÕâß~°∞. =∞`« „áêuѨkHõ#
=Úã‘¡"£∞, Ç≤ÏO^Œ∂ ^ÕâßÅ∞QÍ ÉèÏ~°`ü#∞ qÉèílOKåÅx P f~å‡#O _ç=∂O_£ KÕã≤Ok. l<åfl
KÕã∞¨ #Î fl áêH˜™êÎ<£ _ç=∂O_£ Hˆ =ÅO ÉË~=° ∂_ÕO^Œ∞‰õΩ LѨÜ∂≥ yOK«∞‰õΩ<Õ JOâ◊O =∂„`«"∞Õ #x,
"≥∞ÿ<åsì =Úã‘¡"£∞ʼnõΩ ãÔ̈~·# ~å[ºOQÆѨ~°"≥∞ÿ# ~°HõΔ}Å∞ HõeÊOKåÅx =∂„`«"Õ∞ "åãÎ̈=OQÍ
l<åfl HÀ~°∞‰õΩO@∞<åfl~°x J<ÕHõ=∞Ok ~å[H©Ü«∞ qâı¡+¨‰õΩÅ∞ ¿Ñ~˘¯<åfl~°∞. XHõ ˆHO„^Œ
186
„ѨÉèí∞`«fiO`À |ÅÇ‘Ï#"≥∞ÿ# ã¨=∂Yº LO_®Å#fl 1946 Hͺa<≥\ò q∞+¨<£ „Ѩuáê^ŒÅ#∞
JOwHõiOz# l<åfl HÍO„ÔQãπ`À ~år Ѩ_ÕO^Œ∞‰õΩ =∞~À™êi `«# Pã¨HÎ̃x "≥Å¡_ç KÕÜ«∞_»O
QÆ∞iÎOK«^Œy# Ѩi}Ï=∞O.
áêH˜™êÎ<£ L^Œº=∞O
<ÕѨ^茺O
1930Ö’<Õ ã¨fi`«O„`« ÉèÏ~°`ü Éèíq+¨º`«∞ΠѨÓiÎ ~°∂áêxfl ~°∂á⁄OkOKÕ â◊‰õΩÎÖË=<Õk
ã¨Ê+ì̈=∞~ÚOk. „a\©+π =∂„`«O D ^Œâß|ÌOÖ’ ÉèÏ~°`ü#∞ =^Œe "≥àÏÎ=∞x "å~°O`«@"å~°∞QÍ
¿Ñ~˘¯#ÖË ^ Œ ∞ JO`Õ H ÍHõ Uq^è Œ O QÍ<≥ · < å ™êfi`« O „`« º O HÀ㨠O [iˆ Q áÈ~å@O
q[Ü«∞=O`«=∞ø`«∞O^Œ#fl J=HÍâßÅ∞ ‰õÄ_® HõxÊOK«ÖË^Œ∞. „a@<£ #∞O_ç ã¨Ê+ì̈"≥∞ÿ# „ѨHõ@#
~å#ѨÊ\˜H© ÉèÏ~°`« `«~°Ñ¨Ù â◊‰õΩÎÅ∞ =∂„`«O U^˘Hõ Ѩiëê¯~åxfl ™êkèOKåeû# J=ã¨~°O
LO^Œx ÉèÏqOKå~Ú. 1920 ^Œâß|ÌOÖ’x Ѩi}Ï=∂Å ^èÀ~°}∞Å∞, QÍOnèr „ѨÉèÏ=O
HÍO„ÔQãπ "≥·Yix Pq^èŒOQÍ Lã≤QÀÖÏÊ~Ú. HÍO„ÔQãπ _ç=∂O_»∞¡ `«Ñ¨ÙÊÅ`À ‰õÄ_çH˘x ÖË=Ù,
J~Ú`Õ 1930 ^Œâß|ÌOÖ’ =Úã‘¡"£∞bQ∑ ‰õÄ_® `«# ÅHΔͺÅ#∞ „ѨHõ\ ˜OzOk, H˘O`«"Õ∞~°‰õΩ
„Ѩ*Ï Ñ¨Ù<åkx U~°Ê~°∞K«∞H˘x XHõ ã¨Oã¨÷QÍ ZkyOk. ^Œâß|ÌO z=i <å\˜H˜ XHõ™êi
„a\©+π x~°‚Ü«∞O fã¨∞‰õΩ#fl `«~°∞"å`« ÉèÏ~°`« z„`«Ñ¨@OÃÑ· Z=~°∞ =ÚYºáê„`« =Ç≤Ï™êÎ~°∞,
UU ã¨=∞㨺Å#∞ Ѩi+¨¯iOK«∞HÀ"åe, XHõ"àÕ ◊ |Å=O`«ÑÙ¨ Ѩiã≤`÷ ∞« Å∞ L`«Ê#fl=∞~Ú`Õ n~°H… ÍÅO
áê@∞ Ѷ¨∞~°¬} H˘#™êyOK«_»O Hõ<åfl ™êfi`«O„`åºxfl ѨOK«∞‰õΩ<Õ q^èŒOQÍ PÖ’zOKåÅ<Õk
ã¨Ê+¨ì=∞~ÚOk.
~å*ϺOQÍxfl xi‡OKÕ „a\©+π Hõã¨~°`«∞Î`Àáê@∞ D ^Œâß|ÌOÖ’ KåÖÏ =ÚYº"≥∞ÿ#
Ѩi}Ï=∂Å∞ KÀ@∞KÕã¨∞‰õΩ<åfl~Ú. J^Õ 1935 ÉèÏ~°`« „ѨÉèí∞`«fi K«@ìO. ÉèÏ~°`« áê~°¡"≥∞O\ò
K«i„`«Ö’ JuÃÑ^ŒÌ~Ú# K«@ìOQÍ, KåÖÏ qÅ∞"≥·# K«@ìOQÍ „Ѩ`ÕºHõ`«#∞ ã¨O`«iOK«∞‰õΩOk.
^•x Ѩi=∂}O Jk `«Ü∂« ~°∞ KÕÜ∞« _®xH˜ Ѩ\#ì˜ HÍÅO`À ã¨=∂#OQÍ LOk. nx x~å‡}ÏxH˜
ã¨<åflǨÏHõ „Ѩܫ∞`åflÖ’¡ "≥Ú^Œ\ ˜QÍ 1927Ö’ Ãã·=∞<£ Hõq∞+¨<£#∞ U~åÊ@∞ KÕâß~°∞. J~Ú`Õ
P x"ÕkHõ#∞ J`«ºkèHõ ÉèÏQÆO q㨇iOKå~°∞. Ô~O_Àk 1930, 31, 32ÅÖ’ ÅO_»<£Ö’
~“O_£>Ë|∞Öò HÍ#ÊùÔ~<£û =¸_»∞ Ãã+¨<£Å∞ [iQÍ~Ú. D HÍ#ÊùÔ~<£û „Ѩuáê^Œ#Å#∞ „a@#∞¡,
ÉèÏ~°fÜ«ÚÅ∞ W^ŒÌ~°∂ „`Àã≤ѨÙKåÛ~°∞. P `«~åfi`« „Ѩuáê^Œ#ÅÃÑ· „ѨÉèí∞`«fi "≥·Ysx `≥Å∞ѨÙ`«∂
âıfi`«Ñ„¨ `«O „ѨH\õ O˜ K«_O» , ÉÏ^躌 `«ÜÚ« `« „ѨÉ∞íè `«fiOÔH· fã¨∞HÀÉ’ÜÕ∞ H˘`«Î q^è•#OÃÑ· áê~°"¡ ∞≥ O\òÖ’
K«iÛOK«_»O, ^•xfl P"≥∂kOK«_»O `«~åfif ^Œâ◊Ö’ KÀ@∞KÕã¨∞‰õΩ#fl Ѩi}Ï=∂Å∞.
HÍO„ÔQãπ U~åÊ@∞KÕã≤# =∞O„u=~åæÅ∞ ѨÓiÎQÍ q[Ü«∞O ™êkèOKå~Ú. "åi
áêÅ<åf~°∞ K«∂ã≤ ^Õfi+¨Ñ¨Ói`« D~°¬º Hõeæ# ѨijʼnõΩÅ∞ Ãã·`«O Pâ◊Û~°º áÈÜ«∂~°∞. „a\©+π
ѨiáêÅ# =kÖËã≤# JOâßÅÃÑ· "å~°∞ ^Œ$+≤ì ÃÑ\Ïì~°∞. „áê^èŒq∞Hõ q^Œº, =Ü≥∂[# JHõΔ~å㨺`«
JOâßÅÃÑ· Ѩx KÕâß~°∞. „QÍg∞} ѨÙ#:x~å‡}O, =º=™êÜ«∞ K«\ÏìÖ’¡ ÉèÏQÍ™êfi=ÚÅÜ«∂º~°∞.
187
„Ѩ*Ï"≥·^ŒºO, QÍOnè HÍ~°º„Hõ=∞OÖ’ ÉèÏQÆOQÍ =∞^Œºáê# x¿+^èŒO ÖÏO\˜ JOâßÖ’¡
"å~°O`«@"å~°∞QÍ „â◊^ŒÌ K«∂áê~°∞. "≥Ú`«ÎOQÍ "åi „ѨuÉèí ã¨O`«$Ñ≤ÎHõ~°OQÍ<Õ LOk. HÍO„ÔQãπ
„Ѩ^è•# HÍ~åºÅÜ«∞O #∞O_ç qq^èŒ „á⁄q<≥ûãπÅÖ’ "åi âßã¨# HÍ~°ºHõÖÏáêʼnõΩ P^ÕâßÅ∞
=KåÛ~Ú. nO`À XHõ SHõº`« =zÛOk. ÃÑ· #∞O_ç HÍO„ÔQãπ P^ÕâßÅ∞ W=fi‰õΩO>Ë ã¨=∂Yº
=º=ã¨÷ J=∞Ö’¡ ÖË#O^Œ∞# P SHõº`« ™ê^茺=∞ÜÕ∞ºk HÍ^Œ∞. „á⁄"≥x¬Ü«∞Öò ™ê÷~ÚÖ’ JO`«~°æ`«
‰õΩ=Ú‡ÖÏ@Å∞, KÕã¨∞‰õΩ#fl P~ÀѨ}Å∞ "åi HÍ~°ºHõÖÏáêÅ∞ =∞`«Ñ¨Ói`«"≥∞ÿ#qQÍ, =Úã‘¡"£∞
=ºuˆ~Hõ`«"≥∞ÿ#qQÍ HõxÊOKå~Ú.
30= ^Œâß|ÌOÖ’ ~å[H©Ü«∞ z„`«Ñ¨@OÃÑ· HÍO„ÔQ¿ãû =ÚYºáê„`« áÈ+≤OzOk.
^Õâ◊OÖ’ HÍO„ÔQ¿ãû ÃÑ^ŒÌ ã¨Oã¨÷ J#_»OÖ’ ã¨O^ÕǨÏO ÖË^Œ∞. „Ѩ`ÕºHõ áêsìÅ #∞O_ç, H˘xfl
„á⁄q<≥ûãπÖ’x ã¨OѶ¨∂Å #∞O_ç =zÛ# q=∞~°≈Å∞ `«Ñ¨Ê JdÅ ÉèÏ~°`« ™ê÷~ÚÖ’ D ã¨Oã¨÷‰õΩ
áÈ\©xKÕÛ ã¨Oã¨÷ ÖË^Œ∞. ZxflHõÅ ã¨=∞Ü«∞OÖ’, =∞O„u=~åæÅ∞ Ѩx KÕã≤# HÍÅOÖ’ =Úã‘¡"£∞Å
#∞O_ç =ÚYºOQÍ =Úã‘¡"£∞bQ∑ #∞O_ç W|ƒO^Œ∞Å<≥^Œ∞~˘¯Ok. D Ѷ¨∞~°¬}ŠѶ¨e`«OQÍ,
W`«~° Ѩi}Ï=∂ʼnõΩ ã¨ÊO^Œ#QÍ =Úã‘¡ObQ∑Ö’ ã¨O㨯~°} „áê~°OÉèí=∞~Ú, 1940 <å\˜H˜
~å[H©Ü«∞ ~°OQÆOÖ’ =ÚYº"≥∞ÿ# â◊HÎ̃QÍ ZkyOk. P `«~åfi`« =Úã‘¡"£∞ʼnõΩ „Ѩ`ÕºHõ *ÏfÜ«∞
Éèí∂ÉèÏQÆO HÍ"åÅx _ç=∂O_£ KÕã≤Ok. =Úã‘¡"£∞ „ѨÜ≥∂[<åŠѨi~°HõΔ}, „Ѩ`ÕºHõ QÆ∞iÎOѨÙ
J<Õ _ç=∂O_»∞#¡ ∞ =kÖËã≤ „Ѩ`ºÕ Hõ =Úã‘"¡ ∞£ ^ÕâO◊ HÀã¨O *ÏfÜ«∞ _ç=∂O_£ „áê~°OÉè=í ∞~ÚOk.
L^Œº=∞ =¸ÖÏÅ∞
19= â◊`å|ÌO z=~À¡, 20= â◊`å|ÌO „áê~°OÉèíOÖ’<Õ W@∞=O\˜ _ç=∂O_£‰õΩ
=¸ÖÏÅ#∞ K«∂_»=K«∞Û. H˘O`«=∞Ok =Úã‘¡"£∞ "Õ∞^è•=ÙÅ∞, ~å[H©Ü«∞ <åÜ«∞‰õΩÅ∞ ÉèÏ~°`üÖ’
ÉèÏQÆO H͉õΩO_® =Úã‘¡"£∞ʼnõΩ ã¨fi`«O„`« Éèí∂ÉèÏQÆO QÆ∞iOz =∂\Ï¡_®~°∞. J@∞=O\˜
Jaè„áêÜ«∂ʼnõΩ `«‰õΩ¯= qÅ∞= =∂„`«"Õ∞ ÅaèOzOk. [~°∞QÆ∞`«∞#fl Ѩi}Ï=∂ÅÃÑ· "å\˜
„ѨÉèÏ=O ‰õÄ_® `«‰õΩ¯=QÍ LOk. =Úã‘¡"£∞ʼnõΩ „Ѩ`ÕºHõ QÆ∞iÎOѨÙ, „Ѩ`ÕºHõ „ѨÜ≥∂[<åÅ#∞
"≥Ú^Œ\ ˜QÍ ã¨~ü ã¨Ü«∞º^£ _ç=∂O_£ KÕâß~°∞. J~Ú`Õ q∞O\’ – "≥∂ˆ~¡ ã¨O㨯~°}Ö’¡ D
_ç=∂O_»‰¡ Ωõ J=HÍâ◊O HõeÊOK«Ö^Ë ∞Œ , XHõ ^Œâß|ÌO `«~åfi`« =∂O>ˇOQ∑ – K≥"∞£ ûѶ~¨ ¤ü ã¨O㨯~°}Ö’¡
JѨÊ\˜H˜ =Úã‘¡"£∞ HÀiHõÅ#∞ ã¨O`«$Ñ≤ÎѨiKå~°∞. 1920= ^Œâß|ÌO "≥Ú^Œ\ ˜ J~°úÉèÏQÆO <å\˜H˜
JѨÊ\˜‰õΩ#fl „ѨÜ≥∂[<åÅ∞ =Úã‘¡"£∞ʼnõΩ ã¨O`«$Ñ≤Îx=fiÖË^Œ∞. 1921Ö’ [iy# =Úã‘¡"£∞bQ∑
ã¨=∂"Õâ◊OÖ’ J^茺‰õΔΩ_»∞ =∞øÖÏ<å Ǩτã¨`ü "≥∂Ǩx =∂\Ï¡_»∞`«∂ „á⁄q<≥ûãπ |ÅOQÍ LO_ç
ˆHO„^ŒO |ÅÇ‘Ï#OQÍ LO_Õ „a\©+π WO_çÜ«∂ Ç≤ÏO^Œ∂ "≥∞*Ïsì QÆÅ U_»∞ „á⁄qx¬Ü«∞à◊¡‰õΩ
=Úã‘"¡ ∞£ "≥∞*ÏsìQÍ L#fl <åÅ∞QÆ∞ „á⁄qx¬Ü∞« à◊#¡ ∞ áÈ\©QÍ LѨÜ∂≥ yOK«∞HÀ"åÅx ¿Ñ~˘¯<åfl~°∞.
D Jaè„áêÜ«∞O „Ѩ`ÕºHõ Éèí∂ÉèÏQÆO kâ◊QÍ L#flѨÊ\˜H© P q^èŒ"≥∞ÿ# Jaè„áêÜ«∂xfl
HõeæOK«ÖËHõáÈ~ÚOk. WOHÍ ã¨"≥∞ÿHõº ÉèÏ~°`üÖ’<Õ LO_®Åx =Úã‘¡"£∞Å∞ ÉèÏqOKå~°∞.
ã¨O™ê÷<åÅ∞ ã¨fi`«O„`«OQÍ U~°Ê_Õ ã¨=∂YºÖ’ ™ê~°fiÉè∫=∂kèHÍ~° „áêO`åÅ∞ SHõºOQÍ LO_®Å<Õ
188
"å^Œ##∞ PQÍMÏ<£ 1928Ö’ =ÚO^Œ∞‰õΩ `Õ=_»OÃÑ· ÉèÏ=#‰õΩ H˘O`« â◊HÎ̃ ÅaèOzOk. 1930
=~°‰õΩ ‰õÄ_® Ô~O_»∞ ^ÕâßÅ ã≤^•ÌO`« ÉèÏ=# ã¨Ê+ì̈OQÍ, YzÛ`«OQÍ =ÚO^Œ∞‰õΩ ~åÖË^Œ∞. P
`«~åfi`« ‰õÄ_® PÜ«∞# H˘O`«"Õ∞~°‰õΩ QÆO^Œ~°QÀà◊OÖ’<Õ L<åfl~°∞.
1930Ö’ =Úã‘¡"£∞ bQ∑ J^茺‰õΔΩ_»∞ =∞Ǩχ^£ WH̓ùÖò ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’ J`«ºkèHõOQÍ
„ѨKå~°O á⁄Ok#, „ѨÉèÏq`«O KÕÜ«∞QÆeæ# =Úã‘¡"£∞ Hõq. WH̓Öò `«# LѨ<åºã¨OÖ’ W™ê¡"£∞
=∞`« ÉèÏ=#Å „ѨHÍ~°O Jxfl =∞`åÅ#∂ Q“~°qOKåÅx, J~Ú`Õ ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’ „Ѩu „QÆ∂ѨÙ,
„Ѩu =∞`«O, „Ѩu `≥QÆ XHõ^•xÃÑ· =∞~ÀHõ\ ˜ D~°¬`À L<åflÜ«∞x J<åfl~°∞. J~Ú`Õ H˘`«Î
ã¨fi`«O„`« ÉèÏ~°`« ^Õâ◊OÖ’ D q^èŒ"≥∞ÿ# Ѩiã≤÷u H͉õΩO_® Ѩ~°ã¨Ê~° ã¨Ç¨Ï#O`À =º=ǨÏiOKåe
`«Ñ¨Ê D =∞`«Ñ¨~°"≥∞ÿ# qÅ∞=ÅxflO\˜h qb#O KÕÜ«∞‰õÄ_»^Œx ¿Ñ~˘¯<åfl~°∞. HÍQÍ W^Õ
ã¨=∞Ü«∞OÖ’ =Úã‘¡"£∞ʼnõΩ „Ѩ`ÕºHõ ǨωõΩ¯Å∞ LO_®e, "åi Wëêì#∞™ê~°O "å~°∞ Jaè=$kèÌ
K≥O^ÕO^Œ∞‰õΩ J=HÍâ◊O W"åfiÅx Jaè„áêÜ«∞Ѩ_®¤~°∞. ÉèÏ~°`« ™êfi`«O„`«º áÈ~å\ÏxH˜ WH̓Öò
=∞^Œ`Ì ∞« ѨeHÍ~°∞. J^Õ q^èOŒ QÍ ã¨fi`«O„`« ÉèÏ~°`ü ã¨=∂Yº Ѩ^`ÌŒ ∞« Ö’¡ LO_®Åx, „á⁄qx¬Ü∞« à◊‰¡ Ωõ
„ѨuѨu,Î J=tëê‚kHè Í~åÅ∞ LO_®Åx JO`«‰Ωõ =ÚO^Õ_®k _èbç Ö¡ ’ [iy# =Úã‘"¡ ∞£ Å JdÅѨHΔõ
ã¨=∂"ÕâO◊ Ö’ P"≥∂kOz# f~å‡<åxfl ‰õÄ_® |ÅѨiKå~°∞. WO`«=~°‰Ωõ J`«x LѨ<åºã¨OÖ’
H˘`«Îk QÍx, Pâ◊Û~°ºQ˘e¿Ñk QÍx ÖË^Œ∞. HÍh PÜ«∞# J^Œ#OQÍ ''=Úã‘¡"£∞Å JdÅѨHõΔ
f~å‡#OÖ’ ¿Ñ~˘¯#fl ^•xHõ<åfl J^Œ#OQÍ <Õ#∞ H˘O`« K≥Ñʨ ^ŒÅ∞Û‰õΩ<åfl#∞. ѨO*ÏÉò, <å~ü–Î "≥ãìπ
„á¶êO\˜Ü«∞~ü „á⁄q<£û, ã≤O^è£ =∞iÜ«Ú ÉˇÅ∂z™êÎ<£ Hõeã≤ XˆH ~å„+¨ìOQÍ U~°Ê_®Åx
HÀ~°∞‰õΩO@∞<åfl#∞. „a\©+π ™ê„=∂[ºO Ö’ QÍx, „a\©+π ™ê„=∂[ºO ÖˉõΩO_® QÍx ã¨fiÜ«∞O
áêÅ#`À "åÜ«Ú=º ÉèÏ~°`ü‰õΩ ã¨O|OkèOz#O`«=~°ÔH·<å "åÜ«Ú=º ÉèÏ~°`ü =Úã‘¡"£∞Å ~å„+ì̈O
U~åÊ_®Å<Õk =Úã‘¡"£∞Å `«∞k QÆ=∞ºOQÍ LOk—— Jx ¿Ñ~˘¯<åfl~°∞.
ã¨OHΔ̃ÑÎ̈OQÍ K≥áêÊÅO>Ë PÜ«∞# K≥Ñ≤Ê#^•O\’¡ ã¨Ê+ì̈`« ÖË^Œ∞. P `«~åfif HÍÅOÖ’
"åºMϺ`«Å∞ PÜ«∞# „Ѩ`ÕºHõ, ¿ãfiKåÛù =Úã‘¡"£∞ ^Õâßxfl HÀ~å~°x ¿Ñ~˘¯<åfl~°∞. J~Ú`Õ D
"å^Œ# H˘O`«"Õ∞~°‰õΩ J#∞=∂#ã¨Ê^Œ"Õ∞. PÜ«∞# |ÅÇ‘Ï# ã¨=∂YºÖ’ ã¨fiÜ«∞O „ѨuѨuÎ
Hõe#æ SHõº =Úã‘"¡ ∞£ "åÜ«Ú=º ÉèÏ~°`#ü ∞ HÀ~å~°∞. "å\˜ ã¨OH˜ÑΔ Î¨ J~åúÅ∞ Uq^èOŒ QÍ L#flѨÊ\˜H©
P Jaè„áêÜ«∂Å∞ PÜ«∞# ã¨fiO`« Jaè„áêÜ«∂Å∞QÍ<Õ q∞yeáÈÜ«∂~Ú. g\˜ÃÑ· =Úã‘¡"£∞bQ∑
U f~å‡#=¸ KÕÜ«∞ÖË^Œ∞. Hõhã¨O =Úã‘¡"£∞ "Õ∞^è•=ÙÖ’¡ Ãã·`«O „ѨKå~°O á⁄O^ŒÖË^Œ∞. HÍh
30= ^Œâ◊HõO =∞^茺 <å\˜H˜ WH̓Öò "≥·Yi ã¨Ê+ì̈"≥∞ÿOk. JѨÊ\˜ #∞O_ç PÜ«∞# =Úã‘¡"£∞Å∞
''XHõ ^ÕâO◊ QÍ——, "å~˘Hõ ''„Ѩ`ºÕ Hõ ~å[H©Ü∞« Ü«¸x\ò——QÍ ÉèÏqOKå~°∞. PÜ«∞# Jaè„áêÜ«∂xH˜
^ŒQÆæ~°QÍ l<åfl#∞ fã¨∞H˘KÕÛO^Œ∞‰õΩ „Ѩܫ∞uflOKå~°∞, z=~°‰õΩ `«y# q[Ü«∂xfl ™êkèOKå~°∞.
W^ÕHÍÅOÖ’ 1935 ÉèÏ~°`« „ѨÉèí∞`«fi K«@ìO K«∞@∂ì [~°∞QÆ∞`«∞#fl K«~°º =Úã‘¡"£∞
„Ѩ`ÕºHõ"å^•xH˜ uiy r=O áÈã≤Ok. D K«@ìO =Úã‘¡"£∞ʼnõΩ „Ѩ`ÕºHõ ã‘@∞¡ W=fi_»"Õ∞ HÍHõ
XHõ ™êO„Ѩ^•Ü«∂xfl U~åÊ@∞KÕã≤Ok. ѨO*ÏÉò, ɡOQÍÖòÖ’x 48.6 âß`«O ã‘@¡`Àáê@∞
189
H˘`«ÎQÍ U~°Ê_»¤ ã≤O^è£, <å~üÎ"≥ãπì „á¶êO\˜Ü«∞~ü „á⁄q<£û(Z<£_»|∞¡ ºZѶπÑ≤)ÖÖ’ =Úã‘¡"£∞ʼnõΩ
ѨÓiÎ PkèHõº`«#∞ HõeÊOzOk. J~Ú`Õ |Å"≥∞ÿ# ã¨=∂Yº#∞ „ѨuáêkOK«_»O`À Ç≤ÏO^Œ∂
PkèѨ`«ºOÃÑ· PO^Àà◊# =Úã‘¡"£∞Ö’¡ WOHÍ LOk. ~å*ϺOQÆѨ~°"≥∞ÿ# K«~°Û =Úã‘¡"£∞ ^Õâ◊O
"≥·Ñ¨ÙQÍ L^Œº=∂xfl =ÚO^Œ∞‰õΩ fã¨∞ÔHo¡#ѨÊ\˜H© WOHÍ „Ѩ`ÕºHõ ^Õâ◊O HÍ"åÅ<Õ XHõ `«∞k
x~°‚Ü«∂xH˜ ~åÖË^Œ∞.
1933Ö’ Hˆ "£∞„a_£˚ q^•ºiú J~Ú# ~Ô Ç¨Ï=∞`ü Jb ÉèÏ~°`Öü ’x "åÜ«Ú=º „áêO`«OÖ’
„Ѩ`ÕºHõ =Úã‘¡"£∞ ^Õâ◊O HÍ"åÅx HÀ~°∞`«∂ Hõ~°Ñ¨„`«O =Ú„kOKå~°∞. P ^•xH˜ ''áêH˜™êÎ<£——
J<Õ ¿Ñ~°∞ ÃÑ\Ïì~°∞. nx J~°úO ''ã¨fiK«Ûù"≥∞ÿ# Éèí∂q∞——. ѨO*ÏÉò, Já¶ê…xÜ«∂ (Z<£_»|∞¡ ºZѶπZ),
HÍj‡~ü, ã≤O^è£Ö’x "≥Ú^Œ\ ˜ JHõΔ~åÅ#∞, ɡÅ∂z™êÎ<£Ö’x z=i Ѩ^•xfl fã¨∞H˘x áêH˜™êÎ<£
Jx ¿Ñ~°∞ÃÑ\Ïì~°∞. =∞m¡ Éè∫QÀoHõ „áêO`åÖ’¡ ã¨Ê+¨ìO ÖË^Œ∞, =Úã‘¡"£∞Å∞ Z‰õΩ¯=QÍ L#fl
ɡOQÍÖò#∞ =kÖËâß~°∞. „Ѩ`ÕºHõ ^Õâ◊=∞<Õ, áêH˜™êÎ<£ J<Õ ÉèÏ=# Pq^èŒOQÍ YzÛ`«"≥∞ÿ#
~°∂áêxfl `≥K«∞Û‰õΩOk, P HÀiHõ |Ü«∞@‰õΩ =zÛOk, HÍh 1935–36 HÍÅOÖ’ nxH˜
KåÖÏ `«‰Ωõ ¯=™ê÷~ÚÖ’ =∂„`«"∞Õ =∞^Œ`Ì ∞« ÅaèOzOk. P ~ÀAÖ’¡ Jk „Ѩ=ÚY"≥∞#ÿ ã¨=∞㨺QÍ
ÖË^Œ∞. `«=∞ =∞`« „Ѩ[Å „Ѩ`ÕºHõ „ѨÜ≥∂[<åÅ#∞, QÆ∞iÎOѨÙ#∞ =Úã‘¡"£∞ „Ѩ*Ïaè„áêÜ«∞O
JOwHõiOzOk, J~Ú`Õ =Úã‘¡"£∞Å#∞ XHõ „Ѩ`ÕºHõ *ÏfÜ«∞ QÆ∞iÎOѨÙQÍ ÉèÏqOK«_®xH˜
WOHÍ ã≤^ŒÌѨ_»ÖË^Œ∞. HÍh S^Õà◊¡ HÍÅOÖ’<Õ Jaè„áêÜ«∞O =∂iOk.
L^Œº=∞ Jaè=$kú
1934Ö’ ‰õÄ_® =Úã‘¡"£∞ ~å[H©Ü«∂Å∞ JO`«O`«=∂„`«OQÍ<Õ L<åfl~Ú. bQ∑
J<≥·HõºOQÍ LOk. ^•x x~å‡} â◊HÎ̃ KåÖÏ Ñ¨iq∞`«QÍ LOk. ^•x ã¨Éèíº`«fiO Ju `«‰õΩ¯=QÍ
‰õΩb# =~åæňH Ѩiq∞`«=∞~ÚOk. =Úã‘¡"£∞ ~å[H©Ü«∂ÅÃÑ· ^•x „ѨÉèÏ=O `«‰õΩ¯=QÍ LOk.
Z<£_»|∞¡ ºZѶπÖ’ HÍO„ÔQãπ ѨikèÖ’ ѨxKÕ¿ã J|∞ÌÖò QÆѶ¨Ó~ü <Õ`«$`«fiOÖ’x Ô~_£ +¨~üì û „ѨÉèÏ=O
Hõ e æ L O_» Q Í Ñ¨ O *ÏÉò Ö ’ 㨠~ ü Ѷ ¨ l Öò – S–Ǩ ï ¿ãû<£ <Õ ` « $ `« fi OÖ’x Ü« ¸ xÜ« ∞ x㨠∞ ì
áêsì(=Úã‘¡"Õ∞`«~°Å∞ ‰õÄ_® ã¨Éèí∞ºÅ∞QÍ L<åfl~°∞) Ѩ@∞ì Hõeæ LOk. ã≤O^è£Ö’ =¸_»∞ ~°HÍÅ
=Úã‘¡"£∞ ã¨Oã¨÷Å∞ LO_»QÍ ÉˇOQÍÖòÖ’ ‰õÄ_® =¸_»∞ ã¨Oã¨÷Å∞ L<åfl~Ú. g\˜Ö’¡ Ѷ¨[Öò ǨÏH±
<Õ`«$`«fiOÖ’x „H˜+¨H± „Ѩ*Ï ã¨q∞u „Ѩ^è•# â◊HÎ̃QÍ LOk. =Úã‘¡"£∞ "≥∞ÿ<åsì „á⁄qx¬Ü«∞à◊√¡
Ü«ÚÑ≤, ÉÁOÉÏ~ÚÖ’ bQ∑ Ѩiã≤÷u HÍãÎ̈ "≥∞~°∞QÍæ<Õ L<åfl H˘O`«"Õ∞~°̂H Ѩiq∞`«O. 1934
`«~åfi`« bQ∑‰Ωõ J^Œ$+¨Oì `«Å∞ѨÙ`«\Oì˜ k. JѨÊ\˜ =~°‰Ωõ ÅO_»<Ö£ ’ âßâ◊fi`« x"åã¨O U~°ÊK«∞‰õΩ#fl
l<åfl#∞ Ü«ÚÑ≤ ~å[H©Ü«∞<åÜ«∞‰õΩ_»∞ eÜ«∂Hõ`ü Jb ã¨O„ѨkOKå~°∞, nO`À l<åfl ÉèÏ~°`«
^ÕâßxH˜ uiy =zÛ ã¨fiÅÊ „ѨÉÏè =O Hõe#æ =Úã‘"¡ ∞£ bQ∑‰Ωõ <åÜ«∞Hõ`fi« ÉÏ^躌 `«Å∞ ã‘fiHõiOKå~°∞.
1934 =∂iÛÖ’ l<åfl âßâ◊fi`« J^躌 ‰õΩΔ _çQÍ ZxflHõ~Ú, P `«~∞° "å`« `«# „ѨÉÏè "åxfl Kå\Ï~°∞.
D ã¨=∞Ü«∞OÖ’ ‰õÄ_® ã¨=∂#`«fiO P^è•~°OQÍ HÍO„ÔQãπ`À ã¨ÇϨ HõiOKåÅx l<åfl ÉèÏqOKå~°∞.
P ã¨=∞Ü«∞OÖ’ <åÜ«∞Hõ`fi« ™ê÷~ÚÖ’ QÍx, „Ѩ[Ö’¡ QÍx =∞`«``« fi« ÉèÏ=#Å∞ ÃÑ^ŒQÌ Í „Ѩ|ÅÖË^∞Œ .
KåÖÏ `«‰õΩ¯=QÍ Ñ¶¨∞~°¬}Å∞, ^•_»∞Å∞ ™êQÆ∞`«∞<åfl~Ú.
190
 1937 ZxflHõÅ∞ H˘O`«"Õ∞~°‰õΩ =∂~°∞ÊÅ∞ fã¨∞H˘KåÛ~Ú. bQ∑#∞ Ѩ\ ˜+ì̈Ѩ~°KåÅx,
=Úã‘¡"£∞Ö’¡ Z‰õΩ¯= „ѨÉèÏ"åxfl HõeæOKåÅ<Õ `«# ™ê^è•~°} HÍ~°º„Hõ=∞OÖ’ ÉèÏQÆOQÍ âßã¨#
=º=ã¨÷Ö’H˜ „Ѩ"ÕtOK«_®xH˜ =Úã‘¡"£∞ áêsì „Ñ¨`ÕºHõOQÍ „Ѩܫ∞uflOKåÅx l<åfl ÉèÏqOKå~°∞.
1936Ö’ ÉÁOÉÏ~ÚÖ’ [iy# bQ∑ ã¨=∂"Õâ◊OÖ’ PÜ«∞# Jaè„áêÜ«∂xfl JOwHõiOz
ZxflHõÖ’¡ áÈ\© KÕÜ«∂Åx x~°‚~ÚOKå~°∞. ˆHO„^Œ áê~°¡"≥∞O@s É’~°∞¤#∞ U~åÊ@∞KÕâß~°∞,
l<åfl =¸_»∞ áê~ÚO@¡ HÍ~°º„Hõ=∂xfl J=∞Å∞KÕ¿ã ÉÏ^茺`« fã¨∞‰õΩ<åfl~°∞. ^Õâ◊ "åºÑÎ̈OQÍ
L#fl =Úã‘¡"£∞ÅO`å UHõ=∞"åfiÅx, QÆ`«OÖ’ ÖËx q^èŒOQÍ D™êi bQ∑ ^•xH˜ "ÕkHõ#∞
HõeÊã¨∞ÎO^Œx ¿Ñ~˘¯<åfl~°∞. D ÖHΔͺxfl ™êkèOKÕO^Œ∞‰õΩ ~å_çHõÖò, "å=∞ѨHõΔ, =Úã‘¡"£∞
Jaè„áêÜ«∂xfl, qq^èŒ =∞`« „QÆ∂ѨÙÅ Jaè„áêÜ«∂Å#∞ `≥Å∞ã¨∞HÀ"åÅx ÉèÏqOKå~°∞. ѨO*ÏÉò
=Úã‘¡"£∞Å#∞ Ѩ@∞ìÖ’H˜ `≥K«∞Û‰õΩ<Õ „Ѩܫ∞`åflÅ∞ P ã¨=∞Ü«∞OÖ’ qѶ¨Å=∞Ü«∂º~Ú. Ô~O_À™êi
=Úã‘"¡ ∞£ ʼnõΩ ~å[H©Ü∞« K≥`· #« ºO HõeOæ KÕO^Œ∞‰õΩ, ™ê=∂lHõOQÍ LK«Ûãù u≤ H˜ fã¨∞H˘KÕÛ ÅHõΔ ºO`À
„á⁄qx¬Ü«∞Öò áês¡"≥∞O@s É’~°∞¤Å#∞ U~åÊ@∞ KÕÜ«∂Å<Õ x~°‚Ü«∞O Ѷ¨e`åÅ#∞ WzÛOk.
z=iQÍ, ZxflHõÅ „Ѩ}ÏoHõ ~°∂á⁄OkOKå~°∞. D „Ѩ}ÏoHõÖ’ =Úã‘¡"£∞Å „Ѩ`ÕºHõ
JOâßÅ`Àáê@∞ qãÎ̈ $`« ÅHΔÍºÖˇ·# „QÍg∞} Jaè=$kú, áêi„âßq∞Hõ Jaè=$kú, =º=™êÜ«∞
~°∞} q=ÚHÎ̃, ѨÓiÎ ÉÏ^茺`åÜ«Ú`« „ѨÉèí∞`«fiO J<Õ JOâßÅ#∞ ‰õÄ_® á⁄O^Œ∞ѨiKå~°∞.
HÍO„ÔQãπ q^è•<åʼnõΩ q∞Oz Ô~O_»∞ JOâßÅ#∞ =∂„`«"Õ∞ D „Ѩ}ÏoHõÖ’ ¿Ñ~˘¯<åfl~°∞. Jq
„Ѩ`ÕºHõ ZxflHõÅ∞, T~°∞ú ÉèÏ+¨ "å_»HõO. Wq ˆH=ÅO PÖ’K«#Ö’¡x `Õ_®Å#∞ =∂„`«"Õ∞
ã¨∂zã¨∞<Î åflÜ«∂, „Ѩ`åº=∞flÜ«∞OQÍ, D ~Ô O_»∞ ã¨Oã¨Å÷ =∞^躌 „ѨÜ∂≥ [<åÅ∞, "≥Y· sÅ QÆ∞iÎOѨÙ
ã¨∂zã¨∞ÎO^• J<Õk K«iÛOKåeû# JOâ◊O.
ѨÓiΙê÷~Ú Ñ¨i}˜u ™êkèOK«_®xH˜ HÍ"åeû#O`« ã¨=∞Ü«∞O ÖËHõáÈ~Ú#ѨÊ\˜H©
H˘O`«"Õ∞~°‰õΩ ã¨<åflǨÏHõ U~åÊ@∞¡ KÕã¨∞H˘x =Úã‘¡"£∞bQ∑ ZxflHõÖ’¡ áÈ\© KÕã≤Ok. Jk áÈ\©
KÕã≤# ã‘@¡Ö’ P~°∞ âß`«O ã‘@¡#∞ JO>Ë 109 ã‘@¡#∞ ÔQÅ∞Û‰õΩOk. =ÚYºOQÍ Ü«ÚÑ≤,
=ÚOÉÏ~ÚÖ’ ÉÏQÍ<Õ „ѨÉèÏ=O K«∂ã≤Ok, =∞„^•ã¨∞, ɡOQÍÖòÖ’ Ѩ~åfiÖË^Œ∞, HÍh cǨ~ü,
ÃãO„@Öò „á⁄q<≥ûãπÅÖ’ Z<£_|» ∞¡ ºZѶÑπ ,≤ Xi™êûÅÖ’ XHõ¯ ã‘@∞#∞ ‰õÄ_® QÔ Å=ÖËHáõ È~ÚOk.
=Úã‘¡"£∞ "≥∞ÿ<åsì „á⁄q<≥ûãπÅÖ’ H˘O`«"Õ∞~°‰õΩ Ñ¶¨~åfiÖË^Œ∞, HÍh =Úã‘¡O "≥∞*Ïsì ~å„ëêìÖ’¡
ÉÏQÀÖË^Œ∞. Z<£_»|∞¡ ºZѶπÑ≤Ö’ XHõ¯ ã‘@∞ ‰õÄ_® ÔQÅ=ÖË^Œ∞, ã≤O^è£Ö’x 33 ã‘@¡Ö’ =¸_»∞,
ɡOQÍÖòÖ’x 117 ã‘@Ö¡ ’ 39, ѨO*ÏÉòÖ’x 84 ã‘@Ö¡ ’ XHõ ã‘@∞#∞ =Úã‘"¡ ∞£ bQ∑ QÔ Å∞Û‰õΩOk.
=∞~À"≥Ñ· Ù¨ HÍO„ÔQãπ ‰õÄ_® =Úã‘"¡ ∞£ Ö’¡ =∞Oz Ѷe¨ `åÅ#∞ ™êkèOK«ÖHË áõ È~ÚOk. 480 =Úã‘"¡ ∞£
ã‘@¡Ö’ ˆH=ÅO 58 =∂„`«"Õ∞ áÈ\© KÕã≤ 26 ã‘@¡#∞ =∂„`«"Õ∞ ÔQÅ∞Û‰õΩOk. ɡOQÍÖò, ѨO*ÏÉò
ÖÏO\˜ =Úã‘¡"£∞ "≥∞*Ïsì „áêO`åÖ’¡ HÍO„ÔQãπ, =Úã‘¡"£∞bQ∑ Ô~O_»∂ =∞Oz Ѷ¨e`åÅ#∞
™êkèOK«ÖËHõáÈÜ«∂~Ú. J^Õ Ç≤ÏO^Œ∂ "≥∞*Ïsì „á⁄q<≥ûãπÅÖ’ HÍO„ÔQãπ `«# „Ѩ*Ï Ñ¨Ù<åkx
x~°∂Ñ≤OK«∞‰õΩOk, J^Õ ã¨=∂O`«~° Ѩiã≤÷`«∞Ö’¡ =Úã‘¡"£∞bQ∑ qѶ¨Å=∞~ÚOk.

191
 ™êkèOKåeûOk WOHÍ KåÖÏ LO^Œx ZxflHõÅ J#∞Éèí=O #∞O_ç, 1935 K«@ìO
HÍ~°}OQÍ U~°Ê_ç# Ѩiã≤÷`«∞Å #∞O_ç =Úã‘¡ObQ∑ „QÆÇ≤ÏOzOk. `å=Ú "≥∞ÿ<åsìQÍ L#fl
„á⁄q<≥ûãπÅÖ’ ZѨÊ\˜H© „ѨÉèí∞`åfixfl U~åÊ@∞ KÕÜ«∞ÖË=∞x, =Ú¿ã¡"Õ∞`«~° ÉèÏ~°`üÃÑ· HÍO„ÔQãπ‰õΩ
L#fl QÆ\ ì̃ Ѩ@∞ì HÍ~°}OQÍ ZѨÙÊ_»∂ HÍO„ÔQãπ PkèѨ`«ºO H˜O^Õ `å=Ú LO_®eû =ã¨∞ÎO^Œx
bQ∑ ÉèÏqOzOk. ˆHO„^ŒOÖ’ ã¨=∂Yº =º=ã¨÷ J=∞Ö’¡H˜ =¿ãÎ „a\©+π ÉèÏ~°`üÖ’ =Úã‘¡"£∞bQ∑‰õΩ
=¸_À=O`« ∞ ã‘ @ ¡ # ∞ =∂„`« " Õ ∞ ˆ H \Ï~Ú㨠∞ Î # flO^Œ ∞ # JHõ ¯ _» ‰õ Ä _® J^Õ Ñ¨ i ã≤ ÷ u
ѨÙ#~å=$`«=∞ø`«∞O^Œ<Õ JOK«<å‰õΩ =zÛOk. =Úã‘¡"£∞ "≥∞*Ïsì L#fl „á⁄q<≥ûãπÅÖ’ ã‘@¡
ã¨OYº Z‰õΩ¯=QÍ LO_»_»O "åi „Ѩu‰õÄÅOQÍ =∂iOk. ɡOQÍÖò, ѨO*ÏÉòÅÖ’ "≥Ú`«ÎO
ã‘@¡Ö’ "≥∞*ÏsìH˜ `«‰õΩ¯=QÍ LO\Ï~°∞. Z@∞=O\˜ ã¨O^Œ~°ƒùOÖ’<≥·<å D „á⁄q<≥ûãπÅÖ’ "åi
Ѩ@∞ì `«‰Ωõ ¯=QÍ<Õ LO@∞O^Œx 1937 ZxflHõÅ∞ `≥eáê~Ú. WѨÊ\˜Hј Ù¨ Ê_»∞ WÖÏ [~°Q#Æ Ñ¨Ê\˜H©
D JOK«<åÅ∞ x[=∞=Ù`å~Ú. bQ∑Ö’ ÖËx =Úã‘¡"£∞ <åÜ«∞‰õΩÅ#∞ `«=∞ Ѩ@∞ìÖ’H˜
fã¨∞‰õΩ~å=_»O ^•fi~å =Úã‘¡"£∞ "≥∞*Ïsì „á⁄q<≥ûãπÅ#∞ =Úã‘¡"£∞bQ∑ `«Ñ¨Êxã¨iQÍ Ç¨ÏãÎ̈QÆ`«O
KÕã¨∞HÀ"åe. "åiH˜ ~å[H©Ü«∞OQÍ x~°∂ѨÜ≥∂QÆ"≥∞ÿ# ~å[ºOQÆ q^è•<åxfl YzÛ`«OQÍ
=ºuˆ~H˜OKåe. z=iQÍ `«# ã¨fiâ◊HÎ̃x ÃÑOK«∞HÀ"åe, ˆH=ÅO ÉèÏ~°`« ~å[H©Ü«∂Ö’¡ „Ѩ`ÕºHõ
"≥∞ÿ<åsìQÍ LO_»_»O HÍHõ „Ѩ`ÕºHõ ^Õâ◊OQÍ LO_®e. P ^Õâ◊O z#flkQÍ<Õ LO_»=K«∞Û, HÍh
ã¨=∂# Ǩϟ^• LO@∞Ok. P q^èŒOQÍ "åix ѨiQÆ}˜OKÕO^Œ∞‰õΩ áÈ~å@O x~°fiÇ≤ÏOKåe.
"åi Ѩi}Ï=∞O ZO`« L<åfl, "å\˜ Ѩ@¡ ZÖÏ =º=ǨÏiOz<å ^ÕâßÅ∞ =∂„`«O ã¨=∂#O.
ZxflHõÅ∞ `«~åfi`« KÀ@∞KÕã¨∞‰õΩ#fl Ѩi}Ï=∞O D q^èŒ"≥∞ÿ# ^Œ$HõÊ^èŒO ÃÑ~°QÆ_®xH˜
^ÀǨÏ^ŒO KÕã#≤ „Ѩ^•è # HÍ~°}ÏÖ’¡ XHõ\ .˜ ZxflHõÅ „ѨKå~° ã¨=∞Ü«∞OÖ’ HÍO„ÔQãπ, =Úã‘O¡ bQ∑
x["≥∞ÿ# â◊„`«∞=ÙÅ∞ HÍ=Ù. Hõhã¨O Ü«ÚÑ≤Ö’<≥·<å Ѩ~°ã¨Ê~°O ã¨Ç¨ÏHõiOK«∞‰õΩ<ÕO^Œ∞‰õΩ
ÃÑ^Œ=Ì ∞#∞+¨μÅ XѨÊO^ŒO [iyOk. HÍO„ÔQãπ q[Ü«∞O ™êkèOK«_O» `À ã¨fiO`«QÍ<Õ „ѨÉ∞íè `åfiÅ#∞
U~åÊ@∞KÕã¨∞HÀ"åÅ<Õ x~°‚Ü«∂xH˜ =zÛOk. HÍO„ÔQãπ "≥·Yix, „a\©+π‰õΩ =ºuˆ~HõOQÍ
áÈ~å_»∞`«∞#flk HÍO„ÔQãπ XHõ¯\˜ =∂„`«"Õ∞#<Õ Jaè„áêÜ«∂xfl JOwHõiOz# =Úã‘¡"£∞ʼnõΩ
=∂„`«"Õ∞ `«# =∞O„u=~åæÖ’¡ KÀ@∞xzÛOk. Hõhã¨O Ü«ÚÑ≤Ö’<≥·<å ZxflHõʼnõΩ =ÚO^Œ∞
XѨÊO^ŒO [iy#ѨÊ\˜H© =Úã‘O¡ bQ∑ ã¨É∞íè ºÅ#∞ `«# =∞O„u=~°Oæ Ö’ KÕ~∞° Û‰õΩ<ÕO^Œ∞‰õΩ HÍO„ÔQãπ
JOwHõiOK«ÖË^Œ∞. Wk =Úã‘¡"£∞bQ∑#∞ "Õ~°∞ KÕã≤Ok. ÃÑ·# ¿Ñ~˘¯#fl@∞¡ ZxflHõʼnõΩ =ÚO^Õ
„Ѩ`ÕºHõ ^Õâ◊ _ç=∂O_£‰õΩ ™ê^è•~°} Ѩiã≤÷`«∞Å∞ ^•i fã≤# <ÕѨ^茺OÖ’ HÍO„ÔQãπ x~°‚Ü«∞O`À
=Úã‘¡"£∞bQ∑ `«# ^Œ$HõÊ^è•xfl ѨÓiÎQÍ =∂~°∞Û‰õΩOk. ~å[H©Ü«∞ ã¨=∞㨺Š#∞O_ç
|Ü«∞@Ѩ_ÕO^Œ∞‰õΩ, HÍO„ÔQãπ Jqâßfiã¨O Ѩ@¡ ã¨ÊOkOKÕO^Œ∞‰õΩ XO@iQÍ "≥à◊¡_»O `«Ñ¨Ê
bQ∑‰õΩ =∞~À J=HÍâ◊O HõxÊOK«ÖË^Œ∞. =Úã‘¡"£∞Å#∞ *ÏfÜ«∞ áÈ~å@OÖ’H˜, HÍO„ÔQãπÖ’H˜
`≥KÕÛO^Œ∞‰õΩ ZxflHõÅ `«~åfi`« <≥„Ǩ˙ =Úã‘¡"£∞ „Ѩ[Å`À ã¨O|O^è•Å HÍ~°º„Hõ=∂xfl
„áê~°OaèOK«_»O`À =Úã‘¡"£∞bQ∑ `«# "≥·YiÃÑ· YzÛ`«"≥∞ÿ# x~°‚Ü«∂xH˜ =zÛOk. =∞`«`«`åfixH˜
192
Ѩiëê¯~°=∞x <≥„Ǩ˙ ÉèÏqOz# PiúHõ ã¨=∞㨺ŠѨiëê¯~°OÃÑ· D HÍ~°º„Hõ=∞O ^Œ$+≤ì ÃÑ\ì̃Ok.
=Úã‘"¡ ∞£ bQ∑ áÈ\© HÍ~°º„Hõ=∂Å∞ „áê~°OaèOKÕ =~°‰Ωõ <≥„Ǩ˙ HÍ~°º„Hõ=∞O q[Ü«∞O ™êkèOzOk.
1937Ö’ ÅHÀflÖ’ 1936 HÍ~°º„Hõ=∂xfl H˘#™êyOKåÅx, QÆ`«OÖ’ =∂ki
H͉õΩO_® z`«Îâ◊√kÌ`À ѨxKÕÜ«∂Åx bQ∑ x~°‚~ÚOzOk. ã¨Oã¨÷#∞ xi‡OKåeû# J=ã¨~åxfl,
"Õ∞^è•q =~°æO #∞O_ç =∂„`«"Õ∞ HÍHõ ™ê=∂#º =Úã‘¡"£∞ „Ѩ[Å #∞O_ç =∞^ŒÌ`«∞ á⁄O^•eû#
J=ã¨~åxfl l<åfl <˘H˜¯ K≥áêÊ~°∞. ˆH=ÅO =¸_»∞ <≥ÅÅ =º=kèÖ’ 170 „ÉÏOpÅ∞
„áê~°OaèOKå~°∞, Jq WOHÍ ÃÑiQÍ~Ú. XHõ¯ Ü«ÚÑ≤Ö’<Õ ÅHõΔ =∞Ok H˘`«Î ã¨Éèí∞ºÅ#∞
KÕ~∞° Û‰õΩ<åfl~°∞. „QÍg∞}, Ѩ@}ì „Ñ¨[Ö#∞ Ѩ@∞ìÖ’H˜ `≥K∞« Û‰õΩ<ÕO^Œ∞‰õΩ =∞ÖÏfiÅ∞, =∞`åKå~°∞ºÅ∞
=ÚYºáê„`« áÈ+≤OKå~°∞. „á⁄qx¬Ü«∞à◊¡ âßã¨#ã¨ÉèíÖ’¡x bQ∑ÜÕ∞`«~° =Úã‘¡"£∞ <åÜ«∞‰õΩÅ#∞
Ѩ@∞ìÖ’H˜ `≥K«∞Û‰õΩ<Õ „Ѩܫ∞`åflÅ∞ H˘O`«"Õ∞~°‰õΩ q[Ü«∞=O`«=∞Ü«∂º~Ú. HÍO„ÔQãπ =ºuˆ~Hõ
„ѨKå~°O ‰õÄ_® „áê~°OÉè=í ∞~ÚOk. HÍO„ÔQãπ „ѨÉ∞íè `«fiOÖ’ `«=∞‰õΩ <åºÜ«∞O [~°Q^Æ xŒ =Úã‘"¡ ∞£ Å∞
¿Ñ~˘¯<åfl~°∞. HÍO„ÔQãπ ֒ѨÉèí∂~Ú+ì̈ ѨiáêÅ#ÃÑ· Ѷ≤~åº^Œ∞Å∞ KÕâß~°∞. Ñ≤~üѨÓ~ü x"ÕkHõ,
+¨sѶπ x"ÕkHõÖ’¡ =Úã‘¡"£∞ Z_»Å =∞O„u=~åæÅ∞ KÕã≤# J<åºÜ«∂ÅÃÑ· „Ѩ`ÕºHõ Ѷ¨∞@#Å#∞
¿Ñ~˘¯<åfl~° ∞ . =∞ã‘ ^ Œ ∞ ʼnõ Ω Z^Œ ∞ ~° ∞ QÍ ã¨ O w`« O qxÑ≤ O K« _ ®xH˜ H˘`« Î „Ѩ É è í ∞ `« fi O
J#∞=∞ux™ÈÎO^Œx, P=Ù =^艌 Ωõ J#∞=∞`«∞Å∞ W=fi_»O ÖË^xŒ , =∞ã‘^∞Œ Å#∞ J==∂xã¨∞<Î åfl~°x
P x"ÕkHõÅ∞ P~ÀÑ≤OKå~Ú. D P~ÀѨ}Ö’¡x x[O KåÖÏ "Õ∞~°‰õΩ J#∞=∂#Hõ~°"Õ∞, J~Ú`Õ
=Úã‘¡"£∞Ö’¡ HÍO„ÔQãπ Z_»Å =ºuˆ~Hõ`«#∞ ÃÑOK«_®xH˜ `À_»Ê_®¤~Ú. P q^èŒOQÍ bQ∑ Ѩiã≤÷u
‰õÄ_® "≥∞~°∞QÆ∞Ѩ_çOk. 1939Ö’ HÍO„ÔQãπ =∞O„u=~åæÅ∞ ~år<å=∂ KÕã≤#ѨÙÊ_»∞ ^•xfl
Ѷe¨ `«O =zÛ# ~ÀAQÍ l<åfl „ѨH\õ O˜ Kå~°∞.
áêH˜™êÎ<£ ÉèÏ=#‰õΩ qãÎ̈ $`«OQÍ „ѨKå~°O ÅaèOzOk. 1935 K«@ìOÖ’ ¿Ñ~˘¯#fl
ã¨=∂Yº q^è•<åxH˜ „Ѩ`åº=∂flÜ«∞O `«Ñ¨Êxã¨iQÍ LO_®e. ã¨=∂Yº q^è•#O J=∞Å~Ú`Õ
HÍO„ÔQãπ Hõ<åfl kQÆ∞= ÉèÏQÍ# =Úã‘¡"£∞Å∞ LO_®eû =ã¨∞ÎOk. Jk Ç≤ÏO^Œ∞=ÙÅ
PkèѨ`«º=∞ø`«∞Ok. 1938Ö’ "≥Ú@ì"≥Ú^Œ\ ˜™êiQÍ ã≤O^è£ „á⁄qx¬Ü«∞Öò =Úã‘¡"£∞bQ∑ `«#
„ѨKå~°OÖ’ ''^Õâ◊O—— J<Õ Ñ¨^•xfl LѨÜ≥∂yOzOk. J^Õ U_®kÖ’ [iy# bQ∑ "åi¬Hõ
ã¨=∂"ÕâO◊ „Ѩ`åº=∂flÜ«∞ „ѨÉ∞íè `«fi q^è•<åxfl ѨijeOK«=∞x l<åfl‰õΩ JkèHÍ~°O HõeÊOzOk.
D ã¨=∞Ü«∞OÖ’ l<åflÃÑ· WH̓Öò XuÎ_ç `å~å™ê÷~ÚH˜ KÕ~°∞‰õΩOk. qq^èŒ „Ѩ`åº=∂flÜ«∂Å#∞
ѨijeOKÕO^Œ∞‰õΩ bQ∑ =i¯OQ∑ Hõq∞\© LѨ ã¨OѶ¨∂xfl U~åÊ@∞KÕã≤Ok. z=~°‰õΩ 1940
ÖÏǨϟ~ü ã¨=∂"ÕâO◊ Ö’ áêH˜™êÎ<£ f~å‡<åxfl P"≥∂kOzOk. D „H˜Ok „áê^èqŒ ∞Hõ xÜ«∞=∂Å∞
LO_»‰õΩO>Ë U ~å*ϺOQÆ „Ѩ}ÏoHõ#∞ P"≥∂kOKÕk ÖË^Œ∞: '' ÉèÏ~°`üÖ’x Dâß#º, "åÜ«Ú=º
*’#¡ =∂ki =Úã‘¡"£∞Å ã¨OYº Z‰õΩ¯=QÍ L#fl Éè∫QÀoHõ Éèí∂ÉèÏQÍÅ#∞ XHõ „áêO`«OQÍ
KÕiÛ "å\˜x ã¨fiÜ«∞O „ѨuѨuÎ, ™ê~°fiÉè∫=∂kèHÍ~°O Hõeæ# ã¨fi`«O„`« ~å„ëêìÅ∞QÍ U~åÊ@∞
KÕÜ«∂e—— Jx ÖÏǨϟ~ü f~å‡#O ¿Ñ~˘¯Ok.
=∞~À ~°HõOQÍ K≥áêÊÅO>Ë ÉèÏ~°`ü =∞`« „áêuѨkHõ# qÉèílOѨ|_®Åx, „Ѩ`ÕºHõ
^ÕâßÅ#∞ U~åÊ@∞ KÕÜ«∂Åx Jã¨OkQÆúOQÍ bQ∑ ¿Ñ~˘¯Ok. „Ѩ`ÕºHõ Éèí∂ÉèÏQÆO, „áêO`«O,
193
ã¨fiO`« „ѨÉ∞íè `åfixfl Hõe#æ Hõhã¨O ~Ô O_»∞ ^ÕâßÅ∞QÍ ÉèÏ~°`ü U~°Ê_®e. ÉèÏ~°`ü ã¨=∞㨺 JO`«~`æ° O«
HÍ^Œ∞ Jk JO`«~å˚fÜ«∞O. D Jaè„áêÜ«∂xfl HÍO„ÔQãπ =ºuˆ~H˜OzOk. ^Õâ◊OÖ’x Jxfl
„QÆ∂ѨÙÅ∞, *Ï`«∞Å∞, =∞`åʼnõΩ „áêux^茺O =Ç≤ÏOKÕ Ö∫H˜Hõ, SHõº ã¨Oã¨÷QÍ HÍO„ÔQãπ XˆH
ÉèÏ~°`« ^Õâ◊O LO_®Åx, ¿ãfiKåÛùÜ«Ú`« ÉèÏ~°`ü Ö∫H˜Hõ, ã¨"≥∞ÿHõº ^Õâ◊OQÍ LO_®Å<Õ "≥·Yix
fã¨∞‰õΩOk. ~Ô O_»∞ "≥Y· sÅ∞ Ѩ~㰠ʨ ~°O ã¨OѶ∞¨ i¬OK«∞‰õΩ<åfl~Ú, ã¨=∞㨺‰õΩ Ñ¨iëê¯~°O ^˘~°H_õ ®xH˜
U_Õà◊¡ ã¨=∞Ü«∞O Ѩ\ ì̃Ok.
L^Œº=∞ Ñ„ ɨ Ïè =O
áêH˜™êÎ<£ _ç=∂O_£ ѨÙ@∞ìHõ‰õΩ L`«Ê#fl=∞~Ú# `«Ñ¨Êxã¨i Ѩiã≤÷`«∞Å#∞
ã¨∞<åÜ«∞ã¨OQÍ<Õ q=iOK«=K«∞Û. D q^èŒ"≥∞ÿ# "≥·Yix 1937‰õΩ =ÚO^Œ∞, WOHÍ 1934‰õΩ
=ÚO^Œ∞, 1920H˜ =ÚO^Œ∞, 1919H˜ =ÚO^Œ∞, WOHÍ ã¨~ü ã¨Ü∞« º^£ ~ÀAÖ #∞O_Õ K«∂_»=K«∞Û.
D ã¨O=`«û~åÖ’¡ [iy# Ѩi}Ï=∂Å∞ D L^Œº=∂xH˜ "≥∞Åÿ ∞~åà◊√¡ HÍh áêH˜™êÎ<£ U~°Ê_ÕO^Œ∞‰õΩ
`«Ñ¨Êxã¨i Ѩiã≤÷`«∞Å#∞ ã¨$+≤ìOK«ÖË^Œ∞. W™ê¡q∞H± ^Õâßxfl U~åÊ@∞#∞ ÖÏǨϟ~ü f~å‡#O
=ÚO^Œ∞QÍ<Õ TÇ≤ÏOzOk. 1940Ö’ áêH˜™êÎ<£ _ç=∂O_£ PÖ’zOK«_®xˆH Ju
™êǨϙȿÑ`«"≥∞ÿOkQÍ, PK«~°}‰õΩ ™ê^茺OQÍx ÅHõΔ ºOQÍ JxÊOzOk. Hõhã¨O =Úã‘¡"£∞
"Õ∞^è•=ÙÅ∞, <åÜ«∞‰õΩÅ∞ ‰õÄ_® áêH˜™êÎ<£ _ç=∂O_£#∞ qãÎ̈ $`«OQÍ P"≥∂kOK«ÖË^Œ∞. WOHÍ
=∞^茺`«~°QÆu, ™ê=∂#º „Ѩ[Ö’¡ P P㨈HÎ KåÖÏ `«‰õΩ¯=QÍ LOk. Éèíq+¨º`«∞Î ~å*ϺOQÆ
HÍ~°º„Hõ=∞O #∞O_ç gÖˇ·#xfl Z‰õΩ¯= ~å~ÚfÅ∞ á⁄O^ÕO^Œ∞‰õΩ „Ѩ`ÕºHõ ^Õâ◊O J<Õ _ç=∂O_£#∞
=Úã‘¡"£∞ bQ∑ ÉË~°=∂_Õ JOâ◊OQÍ LѨÜ≥∂yOK«∞‰õΩO@∞O^Œx H˘O`«=∞Ok "åºMϺ`«Å∞
¿Ñ~˘¯<åfl~°∞.
1940 `«~åfi`« ‰õÄ_® áêH˜™êÎ<£ `«Ñ¨Êxã¨iQÍ =KÕÛ Ñ¨iã≤÷`«∞Å∞ ÖË=Ù. `«~åfiu
^Œâ◊Ö’¡ áêH˜™êÎ<£ Hõ<åfl `«‰õΩ¯= ™ê÷~Ú JOâßʼnõΩ l<åfl JOwHõiOKÕO^Œ∞‰õΩ ã≤^ŒÌ=∞Ü«∂º~°∞.
D "≥Ú`«ÎO JOâ◊O ^ŒHΔ̃}Ïã≤Ü«∂ K«i„`«Ö’<Õ ÃÑ^ŒÌ q"å^ŒOÖÏ =∂iOk. K«i„`«HÍ~°∞ʼnõΩ
ã¨Ô~·# ã¨=∂Kå~°O WOHÍ ^˘~°HõÖË^Œ∞. H˘`«Î ã¨=∂Kå~°O W\©=ÖË K«i„`«HÍ~°∞ʼnõΩ
JO^Œ∞ÉÏ@∞Ö’H˜ =zÛOk. H˘`«Î ã¨=∂Kå~°O =zÛ# `«~åfi`« WOHÍ ã¨Ê+ì̈"≥∞ÿ# ã¨=∂^è•<åÅ∞
~å#∞#fl HÍÅOÖ’ ~å#∞<åfl~Ú. Wk [iy#ѨÊ\˜H© D JOâ◊OÃÑ· K«~°Û WOHÍ ™êQÆ∞`«∂<Õ
LO@∞Ok. ZO^Œ∞HõO>Ë QÆ`«OÖ’ Z#fl_»∂ ÖË#O`«QÍ LѨYO_»O qkèx „ѨÉèÏq`«O KÕã≤#
P JOâ◊O ˆH=ÅO Kåi„`å`«‡Hõ"≥∞ÿO^Õ HÍHõ ÉèÏ"À^ÕfiQÍÅ`À =Ú_çѨ_ç# JOâ◊O.

194
 qÉè[í #‰õΩ ^•ifã≤# Ѩiã≤`÷ ∞« Å∞ =∞iÜ«Ú ™êfi`«O`„ º« O
~å*ϺOQÆ K«~°ÛÅ∞

1940 JQÆã¨∞ì 8 „Ѩuáê^Œ#

~Ô O_À „ѨÑO¨ K« Ü«Ú^ŒOÌ „áê~°OÉè=í ∞~Ú# `«~åfi`« HÍO„ÔQãπ#∞ ã¨O„ѨkOK«‰Ωõ O_®<Õ
„a\©+π ÉèÏ~°`ü#∞ ‰õÄ_® Ü«Ú^ŒÌOÖ’ ÉèÏQÍ™êfi=∞ºO KÕã≤Ok. nO`À ÉèÏ~°`ü‰õΩ =iÎOKÕ „a\©+π
„ѨÉèí∞`«fi Ü«Ú^ŒúO, âßOu ÅHΔͺÅ#∞ ã¨Ê+ì̈O KÕÜ«∂Åx HÍO„ÔQãπ _ç=∂O_£ KÕã≤Ok. ÉèÏ~°`«
™êfi`«O„`«º ÅHõΔ ºOÃÑ· ã¨Ê+¨Oì QÍ „ѨH\õ O˜ KåÅx, JO^Œ∞HÀã¨O "≥#∞"≥O@<Õ *ÏfÜ«∞ „ѨÉ∞íè `åfixfl
U~åÊ@∞ KÕÜ«∂Åx 1940 AÖˇ·Ö’ „a@<£#∞ HÍO„ÔQãπ YzÛ`«OQÍ HÀiOk. qq^èŒ ~å[H©Ü«∞
áêsìÅ <åÜ«∞‰õΩÅ`À K«iÛOz# `«~°∞"å`« QÆ=~°fl~ü [#~°Öò ã≤=∂¡ #∞O_ç JQÆã¨∞ì Zxq∞^À
`Õn# XHõ „ѨHõ@# KÕâß~°∞. P „ѨHõ@#Ö’ (1) ÉèÏ~°fÜ«ÚÅ#∞ KÕ~°∞ÛHÀ=_»O ^•fi~å
"≥#∞"≥O@<Õ "≥·„âßÜü∞ HÍ~åºx~åfiǨÏHõ =∞O_»ex qãÎ̈i™êÎ~°∞ (2) „a\©+π ÉèÏ~°`ü, ÉèÏ~°`«
ã¨O™ê÷<åÅ „Ѩux^èŒ∞Å`À Ü«Ú^ŒÌ ã¨ÅǨ =∞O_»e U~åÊ@∞ (3) Ü«Ú^ŒÌO `«~åfi`« „áêux^茺
ã¨Oã¨÷ ZÖÏ LO_®Å<Õ ^•xÃÑ· ÉèÏ~°fÜ«ÚÅ =∞^茺 XѨÊO^ŒO KÕã¨∞HÀ=_®xH˜ K«~°ºÅ∞
fã¨∞HÀ=_»O [~°∞QÆ∞`«∞O^Œx Ǩg∞xKåÛ~°∞.
JQÆã¨∞ì „Ñ¨uáê^Œ##∞ ÉèÏ~°`« *ÏfÜ«∞"å^Œ∞Å∞ u~°ã¨¯iOKå~°∞. D „Ѩuáê^Œ#
x["≥ ∞ ÿ # J~° ú O „a\© + π áê~° ¡ " ≥ ∞ O\ò #∞O_ç Éè Ï ~° ` « âß㨠# =º=㨠÷ ‰ õ Ω ÉÏ^è Œ º `« Å #∞
|^ŒÖÏ~ÚOK«‰õΩO_®<Õ QÆ=~°fl~ü [#~°Öò HÍ~åºx~åfiǨÏHõ =∞O_»eÖ’ =∞iH˘O`«=∞Ok
ÉèÏ~°fÜ«ÚʼnõΩ KÀ@∞ HõeÊ™êÎ~°∞. J~Ú#ѨÊ\˜H© „a\©+π D „Ѩuáê^Œ##∞ J=∞Å∞KÕã≤Ok.
1941 AÖˇ·Ö’ "≥·„âßÜü∞ HÍ~åºx~åfiǨÏHõ =∞O_»e ã¨Éèí∞ºÅ ã¨OYº#∞ U_»∞ #∞O_ç 12‰õΩ
ÃÑOKå~°∞. WO^Œ∞Ö’ #Å∞QÆ∞~°∞ „a\©+¨~°∞¡ HÍQÍ QÆ`«OÖ’ =ÚQÆ∞æ~°∞QÍ L#fl ÉèÏ~°fÜ«ÚÅ∞
„Ѩã¨∞Î`«O Zxq∞k =∞OkH˜ ÃÑiQÍ~°∞. HÍh HÍO„ÔQãπ, =Úã‘¡"£∞bQ∑‰õΩ K≥Ok# "åˆ~=fi~°∂
ã¨Éèí∞ºÅ∞QÍ KÕ~°ÖË^Œ∞.
„H˜Ñπû q∞+¨<£ (1942)
„a@<£ Ü«Ú^ŒÌ =∞O„u=~°æ ã¨Éèí∞º_≥·# ã¨~ü ™êìá¶È~ü¤ „H˜Ñπû <Õ`«$`«fiOÖ’x q∞+¨<£ ^•fi~å
ÉèÏ~°`üÖ’x ~å[H©Ü«∞ JxtÛux `˘ÅyOKÕO^Œ∞‰õΩ „a@<£ QÆ\ ì̃ „Ѩܫ∞`«flO KÕã≤Ok. „H˜Ñπû
195
Ѩ^HŒè Oõ ~Ô O_»∞ ÉèÏQÍÅ∞QÍ LOk. "≥Ú^Œ\ ˜ ÉèÏQÆOÖ’ ã¨fi`«O„`« „ѨuѨuÎ ~å*ϺOQÍxfl xi‡OK«_O» .
D ^Œâ◊Ö’ „áê^èŒq∞Hõ K«~°ºQÍ Jxfl „á⁄qx¬Ü«∞Öò âßã¨#ã¨ÉèíʼnõΩ ZxflHõÅ∞ x~°fiÇ≤ÏOK«_»O.
ÉèÏ~°`« ã¨O™ê÷<åÅ „Ѩux^èŒ∞Å`À Hõeã≤ XHõ ZxflHõ ã¨Oã¨÷#∞ U~åÊ@∞ KÕÜ«∂e. Jk ~å*ϺOQÆ
x~å‡} ã¨OѶ¨∂xfl Z#∞fl‰õΩO@∞Ok. XHõ"Õà◊ D ~å*ϺOQÍxfl P"≥∂kOK«_®xH˜ U^≥·<å
„á⁄q<£û JOwHõiOK«HõáÈ`Õ ÉèÏ~°`« Ü«¸xÜ«∞<£Ö’ KÕ~°‰õΩO_® ^Œ∂~°OQÍ LO_»=K«∞Û QÍx
ã¨fiO`« ~å*ϺOQÍxfl =∂„`«O xi‡OK«∞HÀ‰õÄ_»^Œx ‰õÄ_® „H˜Ñπû Ѩ^äŒHõO ¿Ñ~˘¯Ok. Ô~O_À
ÉèÏQÆO Ü«Ú^ŒÌ HÍÅOÖ’ ã¨`«fi~°O fã¨∞HÀ"åeû# K«~°ºÅ#∞ q=iOzOk. J~Ú`Õ D K«~°ºÅ∞
ÉèÏ~°`« „ѨÉèí∞`«fi K«@ìO 1935Ö’ QÍx, ÉèÏ~°`ü ~°HõΔ} ~°OQÆOÃÑ· „a\©+π „ѨÉèí∞`«fi xÜ«∞O„`«}Ö’
QÍx Z@∞=O\˜ ÃÑ^ŒÌ =∂~°∞ÊÅ#∞ ã¨∂zOK«ÖË^Œ∞.
"≥Ú^Œ\ ˜ ÉèÏQÍxH˜ ã¨O|OkèOz „á⁄"≥x¬Ü∞« à◊‰¡ Ωõ WzÛ# q∞#Ǩ~ÚOѨ٠J=HÍâßxH˜
=ºuˆ~Hõ`« `≥eÑ≤Ok. Wk Ѩ~ÀHõΔOQÍ áêH˜™êÎ<£ ÉèÏ=#‰õΩ JOwHÍ~°O `≥e¿Ñ^Õ#x ¿Ñ~˘¯Ok.
ã¨O™ê÷<åÅ #∞O_ç "å\˜ áêʼnõΩÅ∞ „Ѩux^èŒ∞Å#∞ Z#∞fl‰õΩ<Õ q^è•#O Ѩ@¡ ‰õÄ_® Jã¨O`«$Ñ≤Îx
=ºHõÎO KÕã≤Ok. Ô~O_À ÉèÏQÍxH˜ ã¨O|OkèOz HÍ~åºx~åfiǨÏHõ =∞O_»e =ÚYºOQÍ ^•x
~°HõΔ} =∞O„uH˜ ã¨O|OkèOz# Ǩϟ^•ÃÑ· ÃÑ^ŒÌ q"å^ŒO K≥ň~yOk. Ü«Ú^ŒÌO `«~åfi`Õ ÉèÏ~°`«
™êfi`«O„`åºxfl QÆ∞iÎOK«_®xfl HÍO„ÔQãπ JOwHõiOz#ѨÊ\˜H© `å`å¯eHõ JkèHÍ~åÅ∞, ÉÏ^躌 `«Å#∞
|kb KÕÜ«∞‰õΩO_® fã¨∞‰õΩ~å"åÅ#∞‰õΩ#fl =∂~°∞ʉõΩ „áê^è•#º`« LO_»^Œx ¿Ñ~˘¯Ok. nO`À
HÍO„ÔQãπ „Ѩuáêk`« ''*ÏfÜ«∞ „ѨÉèí∞`«fiO——ÃÑ· ã¨O`«$Ñ≤ÎHõ~°"≥∞ÿ# Ǩg∞ HÀã¨O _ç=∂O_£ KÕã≤Ok.
nxH˜ „a\©+π JOwHõiOK«HõáÈ=_»O`À `«∞^Œ‰õΩ QÍOnèr „H˜Ñπû q∞+¨<£#∞ u~°ã¨¯iOKå~°∞.
''k"åàÏ fÜ«∞#∞#fl ÉϺO‰õΩ #∞O_ç "å~Ú^• `Õn`À WzÛ# K≥‰õΩ¯(áÈãπì_Õ>Ë_£ K≥H±)——QÍ
Jaè=i‚OKå~°∞.
`«∞^Œ‰õΩ ''*ÏfÜ«∞ „ѨÉèí∞`«fiO—— =∞iÜ«Ú ~°HõΔ} JOâßʼnõΩ ã¨O|OkèOz „H˜Ñπû
q∞+¨<£#∞ „a\©+π „ѨÉèí∞`«fi"Õ∞ ѨHõ¯#ÃÑ\ì̃Ok. „Ѩ*Ïaè„áêÜ«∂xfl `«=∞"≥·Ñ¨Ù‰õΩ uѨÙÊHÀ=_»O
HÀã¨"Õ∞ „H˜Ñπû ѨOÑ≤OK«_»OÖ’x „Ѩ^è•# L^ÕÌâ◊ºO. ÉèÏ~°`ü KÕ`«∞Ö‰õΩ JkèHÍ~åxfl JѨÊyOKÕ
L^ÕÌâ◊O „a@<£‰õΩ ÖË^Œ∞. „H˜Ñπû Ѩ^èŒHÍxfl =Úã‘¡"£∞bQ∑ XHõ¯>Ë PǨfixOK«_»O Pâ◊Û~°ºHõ~°
q+¨Ü«∞"Õ∞g∞ HÍ^Œ∞. JHÍbÅ∞, Ç≤ÏO^Œ∂ =∞Ǩã¨Éèí, <Õ+¨#Öò e|~°Öò ÃѶ_»ˆ~+¨<£, WO_çÜ«∞<£
„H˜ã≤ìÜ«∞<£û WÖÏ W`«~° áêsìÅhfl „H˜Ñπû q∞+¨<£#∞ =ºuˆ~H˜OKå~Ú.
ã≤ P~ü ã¨∂`„ O« (1944) =∞iÜ«Ú QÍOnè–l<åfl K«~ÅÛ° ∞(1944)
ÉèÏ~°`« ™êfi`«O„`«º ™ê^èŒ#‰õΩ HÍO„ÔQãπ, =Úã‘¡ObQ∑ =∞^茺 Ѩiëê¯~°O J=ã¨~°=∞x
ÉèÏqOz# ã≤P~ü ~å[QÀáêÖÏKåi 1944Ö’ KÕã≤# „Ѩܫ∞`åflÅ<Õ ã≤ P~ü ã¨∂„`«OQÍ
¿Ñ~˘¯<åfl~°∞. WO^Œ∞Ö’x =ÚMϺOâßÅ∞ : (1) ÉèÏ~°`ü ã¨fi`«O„`« ^Õâ◊OQÍ =∂~°∞Ê K≥O^Õ
HÍÅOÖ’ „áê^èŒq∞Hõ =∞^茺O`«~° „ѨÉèí∞`«fi U~åÊ@∞‰õΩ HÍO„ÔQãπ`À =Úã‘¡ObQ∑ ã¨Ç¨ÏHõiOKåe
(a) Ü«Ú^ŒÌO `«~åfi`« "åÜ«Ú=º, Dâß#º ÉèÏ~°`üÖ’ =Úã‘¡=ÚÅ PkèHõº`« L#fl lÖÏ¡Å#∞
196
U~åÊ@∞KÕ¿ãO^Œ∞‰õΩ XHõ Hõq∞+¨<£#∞ xÜ«∞q∞OKåe. ÉèÏ~°`ü#∞ #∞O_ç q_çáÈ"åÅ<Õ JOâßxfl
„Ѩ*Ïaè„áêÜ«∞O ^•fi~å D lÖÏ¡Å „Ѩ[Å∞ x~°‚~Ú™êÎ~°∞. (3) q_çáÈÜÕ∞@¡~Ú`Õ ã¨OÜ«ÚHõÎOQÍ
~°HõΔ}, "å}˜[º, ã¨=∂Kå~°, W`«~° =ÚYº"≥∞ÿ# ~°OQÍÅ#∞ ~°HΔ̃OK«∞‰õΩ<Õ@∞¡ Ô~O_»∞ „ѨÉèí∞`åfiÅ
=∞^茺 L=∞‡_ç XѨÊO^ŒO [~°QÍe. D JOâßÅÃÑ· ÉÁOÉÏ~ÚÖ’ 1944 ÃãÃÑìO|~ü `˘q∞‡^À
`Õn# K«~°ÛÅ∞ „áê~°OÉèí=∞Ü«∂º~Ú. XѨÊO^•xH˜ ~å=_»OÖ’ qѶ¨Å=∞Ü«∂º=∞x, K«~°ÛÅ
#∞O_ç "≥·^˘Å∞QÆ∞`«∞<åfl=∞x ÃãÃÑìO|~ü 27= `Õn# l<åfl „ѨHõ\ ˜OKå~°∞. =Úã‘¡"£∞ bQ∑
_ç=∂O_£#∞ ã≤ P~ü á¶ê~°∂‡ÖÏ JOwHõiOz#O^Œ∞# `«# Jaè„áêÜ«∞OÖ’ Ô~O_»∞ ^ÕâßÅ
ã≤^•ÌO`«O P^è•~°OQÍ ~°∂á⁄OkOz# ÖÏǨϟ~ü f~å‡<åxfl =Úã‘O¡ bQ∑ =ke"ÕÜ∂« Åx QÍOnèr
HÀ~å~°∞. D Ǩg∞x P"≥∂kOKåÅx, Ç≤ÏO^Œ∞=ÙÅ∞, =Úã‘¡"£∞Å∞ W^ŒÌ~°∂ ã¨fi`«O„`« ^ÕâßÅ∞QÍ
QÆ∞iÎOKåÅx l<åfl QÍOnèrx HÀ~å~°∞.
^Õâß~Ú–eÜ«∂Hõ`ü XѨÊO^ŒO (1945)
1942–1945 =∞^茺 <≥ÅH˘#fl ~å[H©Ü«∞ ã¨OHΔÀÉèÏxfl Ѩi+¨¯iOK«∞‰õΩ<ÕO^Œ∞‰õΩ
HÍO„ÔQãπ <åÜ«∞‰õΩ_»∞ Éè∞í ÖÏÉÏ~Ú r=<£r ^Õâß~Ú, =Úã‘O¡ bQ∑ <åÜ«∞‰õΩ_»∞ eÜ«∂Hõ`ü JbMÏ<£
=∞^茺 K«~°ÛÅ∞ [iQÍ~Ú. 1945 U„Ñ≤Öò 22= `Õn# ÃÑëê=~üÖ’ ^Õâß~Ú „ѨHõ@# `«~åfi`«
XѨÊO^ŒOÖ’x =ÚMϺOâßÅ#∞ eÜ«∂Hõ`ü Jb „ѨK«∞iOKå~°∞. D XѨÊO^ŒO „ѨHÍ~°O D
„H˜Ok JOâßÖHõ#∞QÆ∞}OQÍ HÍO„ÔQãπ, =Úã‘¡ObQ∑ Ô~O_»∂ Hõeã≤ =∞^茺O`«~° „ѨÉèí∞`åfixfl
(1) ˆHO„^Œ HÍ~åºx~åfiǨÏHõ qÉèÏQÆOÖ’ Ô~O_»∞ áêsìÅ #∞O_ç ã¨=∂#OQÍ ã¨Éèí∞ºÅ#∞ <åq∞<Õ\ò
KÕÜ∞« _»O (2) "≥∞<ÿ åsìÅ „áêux^躌 O =ÚYºOQÍ Ã+_»∂ºÖò ‰õΩÖÏÅ∞, ã≤‰Ωõ ¯Å∞. ^Õâß~Ú–eÜ«∂Hõ`ü
XѨÊO^ŒOQÍ „Ѩã≤kÌ K≥Ok# D XѨÊO^•xfl J@∞ HÍO„ÔQãπ QÍx, W@∞ =Úã‘¡ObQ∑ QÍx
JOwHõiOK«ÖË^Œ∞.
"Õ"≥Öò „Ѩ}ÏoHõ =∞iÜ«Ú ã≤=∂¡ HÍ#ÊùÔ~<£û (1945)
ã≤ P~ü ã¨∂„`«O P^è•~°OQÍ QÍOnè–l<åfl =∞^茺 [iy# K«~°ÛÅ∞ qѶ¨Å=∞=fi_»O`À
`«~åfi`« QÆ=~°fl~ü [#~°ÖòQÍ Ñ¨xKÕã≤# ÖÏ~ü¤ "Õ"≥Öò ~å*ϺOQÆ ã¨OHΔÀÉèÏxfl Ѩi+¨¯iOKÕO^Œ∞‰õΩ
H˘`«Î „Ѩ}ÏoHõ#∞ „ѨuáêkOKå~°∞. ^•xÃÑ· K«iÛOKÕO^Œ∞‰õΩ 1945Ö’ ã≤=∂¡Ö’ HÍ#ÊùÔ~<£û‰õΩ
~å"åÅx Jxfl ~å[H©Ü«∞ áêsìʼnõΩ, „áêÜ≥∂l`« „QÆ∂ѨÙʼnõΩ P^ÕâßÅ∞ ѨOáê~°∞.
Hõ=∂O_»~–ü W<£–pѶπ Ѩ^qŒ `«Ñʨ HÍ~°ºx~åfiǨÏHõ =∞O_»e #O`«\h˜ ÉèÏ~°fÜ«ÚʼnõΩ =^ŒÖÏÅx,
JO^Œ∞Ö’ =Úã‘¡"£∞ʼnõΩ, Ç≤ÏO^Œ∞=ÙʼnõΩ ã¨=∂# „áêux^茺O W"åfiÅx PÜ«∞# ÉèÏqOKå~°∞.
ÉèÏ~°`«^ÕâßxH˜ H˘`«Î ~å*ϺOQÆO ~°∂á⁄OkOzO^•HÍ Wk `å`å¯eHõ XѨÊO^ŒO =∂„`«"Õ∞.
J~Ú`Õ l<åfl <åÜ«∞Hõ`fi« OÖ’x =Úã‘O¡ bQ∑ J<åÖ’z`« "≥Y· i HÍ~°}OQÍ „Ѩ}ÏoHõ, HÍ#Êù~Ô <£û
Ô~O_»∂ qѶ¨Å=∞Ü«∂º~Ú. HÍ~åºx~åfiǨÏHõ =∞O_»eÖ’x =Úã‘¡"£∞ ã¨Éèí∞ºÅO^Œih =Úã‘¡ObQ∑
=∂„`«"Õ∞ ZOK«∞HÀ"åÅx l<åfl _ç=∂O_£ KÕÜ«∞QÍ ^•xH˜ HÍO„ÔQãπ JOwHõiOK«ÖË^Œ∞.

197
Hͺa<≥\ò q∞+¨<£ áê¡<£(1946)
ÅO_»<£Ö’ [iy# 1945 ™ê^è•~°} ZxflHõÖ’¡ ã≤P~ü J\©¡ <åÜ«∞Hõ`«fiOÖ’x ÖË|~ü
áêsì KÕuÖ’ K«iÛÖò <åÜ«∞Hõ`«fiOÖ’x Hõ#˚ˆ~fi\˜"£ áêsì z`«∞ÎQÍ F_çOk. J\©¡ H˘`«Î
„Ѩ^è•#=∞O„uQÍ ÉÏ^茺`«Å∞ KÕѨ\Ïì~°∞. ÉèÏ~°`ü#∞ =ke "≥àı¡O^Œ∞‰õΩ „a@<£ ã≤^ŒÌOQÍ L#fl@∞¡
ÖÏ~ü¤ "Õ"≥Öò ¿Ñ~˘¯<åfl~°∞. J^Õ ã¨O=`«û~°OÖ’(1945–46) ÉèÏ~°`üÖ’#∂ „á⁄"≥x¬Ü«∞Öò
âßã¨#ã¨ÉèíʼnõΩ, ˆHO„^Œ âßã¨# ã¨Éèí‰õΩ ZxflHõÅ∞ [iQÍ~Ú. D ™ê^è•~°} ZxflHõÖ’¡ ˆHO„^Œ
âßã¨#ã¨ÉèíÖ’ HÍO„ÔQãπ 57 ã‘@∞¡ ÔQÅ=QÍ, =Úã‘¡ObQ∑ =Úã‘¡"£∞ʼnõΩ i[~üfi KÕã≤# 30 ã‘@¡#∞
ÔQÅ∞Û‰õΩOk. „á⁄q<≥ûãπÅÖ’ 1937Ö’ 714 ã‘@∞¡ ÔQez# HÍO„ÔQãπ D™êi 913 ã‘@∞¡
ÔQezOk. J^Õ bQ∑ WOHÍ "≥∞~°∞ÔQ·# Ѷ¨e`åÅ∞ ™êkèOzOk. 1937Ö’ =Úã‘¡"£∞ʼnõΩ
ˆH\Ï~ÚOz# 492Ö’ 109 ã‘@¡#∞ ÔQÅ=QÍ D™êi 425 ã‘@∞¡#∞ ÔQÅ∞Û‰õΩOk. Wk
^•^•Ñ¨Ù 86 âß`«O.
ÉèÏ~°`ü gÖˇ#· O`« `«fi~°QÍ ™êfi`«O„`«ºO ™êkèOK«_O» Ö’ ã¨Ç¨ Ü«∞O KÕ¿ãO^Œ∞‰õΩ 1946
=∂iÛ 24= `Õn# ÖÏ~ü¤ ÃÑkèH±–ÖÏÔ~<£û, ã¨~ü ™êìá¶È~ü¤ „H˜Ñπû, Zq JÖˇQÍ˚O_»~ü`À ‰õÄ_»∞‰õΩ#fl
Hͺa<≥\ò =∞O„`«∞Å „Ѩ`ÕºHõ q∞+¨<£ ÉèÏ~°`ü‰õΩ KÕ~°∞‰õΩOk. ÉèÏ~°`« ã¨O™ê÷<åÅ`À áê@∞ „a\©+π
ÉèÏ~°`ü „Ѩux^èŒ∞Å`À ^•^•Ñ¨Ù S^Œ∞ "å~åÅ áê@∞ D q∞+¨<£ K«~°ÛÅ∞ [iÑ≤Ok. ã¨=∂Yº
Ü«¸xÜ«∞<£ ã¨fiÉèÏ=O, ~å*ϺOQÆ x~å‡} Ü«∞O„`åOQÆO U~åÊ@∞, „á⁄q<£ûÅ „QÆ∂Ñ≤OQ∑ÃÑ·
K«iÛOKÕO^Œ∞‰õΩ HÍO„ÔQãπ, =Úã‘O¡ bQ∑ <åÜ«∞‰õΩÅ`À "Õ∞ S^À `Õn# ã¨^㌠∞¨ û [iyOk. HÍO„ÔQãπ,
bQ∑ =∞^茺 qÉèË^•Å∞ Ѩiëê¯~°O HÍHõáÈ=_»O`À D ã¨^Œã¨∞û =Úyã≤Ok. "Õ∞ 16= `Õn#
"åi ã¨∂K«#Å`À q∞+¨<£ XHõ „ѨHõ@##∞ „ѨK«∞iOzOk. W^Õ Hͺa<≥\ò q∞+¨<£ áê¡<£QÍ
„Ѩã≤kú K≥OkOk. nxÖ’x =ÚMϺOâßÅ∞ :
1. „a\©+π ÉèÏ~°`ü, ã¨O™ê÷<åÅ`À Hõeã≤ LO_Õ ÉèÏ~°`ü Ü«¸xÜ«∞<£ =ÚYºOQÍ =¸_»∞
JOâßÖˇ·# q^Õj =º=Ǩ~åÅ∞, ~°HõΔ}, ã¨=∂Kå~° ~°OQÍÅ#∞ x~°fiÇ≤Ïã¨∞ÎOk.
2. Wk HÍ~åºx~åfiǨÏHõ qÉèÏQÆO`Àáê@∞ âßã¨#=º=ã¨÷#∂ HõeæLO@∞Ok.
3. Ü«¸xÜ«∞<£ JOâßÅ∞ `«Ñ¨Ê q∞ye# Jxfl JOâßÅ∞, J=tëêìkèHÍ~åÅhfl „a\©+π
ÉèÏ~°`üÖ’x „á⁄"≥xûÜ«∞à◊¡‰õΩ Åaè™êÎ~Ú.
4. Ü«¸xÜ«∞<£‰Ωõ Hˆ \Ï~ÚOz# JOâßÅ∞ `«Ñʨ q∞ye# Jxfl JOâßÅ#∂ ã¨O™ê÷<åÅ∞
HõeæLO\Ï~Ú.
5. Ѩ^Õà◊¡ „áê^èŒq∞Hõ HÍÅO `«~åfi`« U^≥·<å „á⁄q<£ûÖ’x âßã¨# =º=ã¨÷ "≥∞*Ïsì
F\˜OQ∑ ^•fi~å ~å*ϺOQÆ x|O^èŒ#Å∞ ѨÙ#óѨijeOKÕO^Œ∞‰õΩ Ü«¸xÜ«∞<£
~å*ϺOQÆOÖ’ J=HÍâ◊O HõeÊOKåe.
198
 6. [<åÉèÏ P^è•~°OQÍ „Ѩu „á⁄q<£û‰õÄ ã‘@∞¡ ˆH\Ï~Úã¨∂Î W\©=Å ZxflHõ~Ú#
„á⁄qx¬Ü«∞Öò âßã¨#=º=ã¨÷ P^è•~°OQÍ ~å*ϺOQÆ ã¨Éèí#∞ U~åÊ@∞KÕÜ«∂e. XˆH
XHõ |kb F@∞`À `«y# „áêux^茺O HõeÊOKÕ q^è•#O P^è•~°OQÍ ZxflHõÅ#∞
x~°fiÇ≤ÏOKåe.
7. ~å*ϺOQÆO ~°∂á⁄Okã¨∞#Î fl HÍÅOÖ’ ^Õâ◊ ѨiáêÅ##∞ H˘#™êyOKÕO^Œ∞‰õΩ „Ѩ^•è #
~å[H©Ü«∞ áêsìÅ =∞^ŒÌ`«∞`À =∞^茺O`«~° „ѨÉèí∞`åfixfl U~åÊ@∞KÕÜ«∂e.
„Ѩuáêk`« ~å[ºOQÆ ã¨ÉèíÖ’ „a\©+π ÉèÏ~°`ü #∞O_ç 292 =∞Ok, ã¨O™ê÷<åÅ
#∞O_ç 93 =∞Ok LO\Ï~°∞. „a\©+π ÉèÏ~°`ü ã¨Éèí∞ºÅ∞ Ô~O_»∞ ÉèÏQÍÅ∞QÍ LO\Ï~°∞. 210
=∞Ok ™ê^è•~°} ã¨Éèí∞ºÅ∞(ã≤‰õΩ¯Å∞, =Úã‘¡"£∞Å∞ HÍx"å~°∞), 78 =∞Ok =Úã‘¡"£∞Å∞, #Å∞QÆ∞~°∞
ã≤‰õΩ¯Å∞ LO\Ï~°∞. „áê^èŒq∞Hõ ã¨=∂"Õâ◊OÖ’ ~å*ϺOQÆ ã¨Éèí J^茺‰õΔΩ}˜fl, PѶ‘ãπ ÉË~°~üû#∞
=∂„`«"Õ∞ HÍHõ ã¨ÅǨ Hõq∞\©x ‰õÄ_® Z#∞fl‰õΩO@∞Ok. `«~åfi`« Wk Z, a, ã≤ Jx =¸_»∞
~°HÍÅ „á⁄q<£ûÅ „QÆ∂ѨÙÅ∞QÍ q_çáÈ`«∞Ok. Z „QÆ∂Ѩ٠„á⁄q<£ûÅÖ’ =∞„^•ã¨∞, ÉÁOÉÏ~Ú,
Ü«Ú<≥·>ˇ_£ „á⁄q<£Ãããπ, cǨ~ü, ÃãO„@Öò „á⁄q<£Ãããπ, Xi™êû LO\Ï~Ú. a „QÆ∂ѨÙÖ’
ѨO*ÏÉò, Z<£_»|∞¡ ºZѶπÑ≤, ã≤O^è£ LO\Ï~Ú. ã≤ „QÆ∂ѨÙÖ’ ɡOQÍÖò, J™êûO LO\Ï~Ú.
H˘`«Î ~å*ϺOQÆO „ѨHÍ~°O ™ê^è•~°} ZxflHõÅ∞ [iy# `«~åfi`« „á⁄qx¬Ü«∞Öò
âßã¨#ã¨Éèí x~°‚Ü«∞O "Õ∞~°̂H U^≥·<å „á⁄q<≥ûãπ „Ѩã¨∞Î`«=Ú#fl „QÆ∂Ѩ٠#∞O_ç "≥·^˘ÅQÆ=K«∞Û.
Hͺa<≥\ò q∞+¨<£ „Ѩuáê^Œ#ʼnõΩ HÍO„ÔQãπ, bQ∑ Ô~O_»∂ Ѩiq∞`«OQÍ<Õ ã¨ÊOkOKå~Ú.
=∞^躌 O`«~° „ѨÉ∞íè `«fiOÖ’ Ѩ^=Œ ÙÅ Éèsí ÃÎ Ñ· JOwHÍ~°O Ѩ@¡ Z‰õΩ¯= Jã¨O`«$Ñ≤xÎ =ºHõOÎ KÕâß~Ú.
J Ô~O_»∞ „Ѩ^è•# ~å[H©Ü«∞ áêsìÅ =∞^茺 ã¨=∂"ÕâßxH˜ "ÕkHõ#∞ HõeÊOK«_»OÖ’ Hͺa<≥\ò
q∞+¨<£ q[Ü«∞=O`«O HÍÖËHõáÈ~ÚOk. J@∞ HÍO„ÔQãπ#∞ QÍx, W@∞ =Úã‘¡"£∞bQ∑#∞ HÍx
q∞+¨<£ ã¨Éèí∞ºÅ∞ ã¨O`«$Ñ≤ΠѨ~°ÛÖËHõáÈÜ«∂~°∞. z=iQÍ E<£ 29# q∞+¨<£ WOQÍ¡O_£‰õΩ
"≥o¡áÈ~ÚOk.
ZxflHõÖ’¡ áÈ\©KÕ¿ãO^Œ∞‰õΩ, ~å*ϺOQÆ ã¨ÉèíÖ’ „Ѩ"ÕtOKÕO^Œ∞‰õΩ JOwHõiOz#
HÍO„ÔQãπ =∞^茺O`«~° „ѨÉèí∞`«fiOÖ’ KÕˆ~O^Œ∞‰õΩ x~åHõiOzOk. Hͺa<≥\ò q∞+¨<£ áê¡<£#∞
JOwHõiOz# =Úã‘¡ObQ∑ =∞^茺O`«~° „ѨÉèí∞`åfixfl U~åÊ@∞KÕ¿ãO^Œ∞‰õΩ "≥·„âßÜü∞ Ñ≤Å∞™êÎ~°x
Z^Œ∞~°∞K«∂ã≤Ok. HÍh JO^Œ∞‰õΩ "≥„· âßÜü∞ u~°ã¯¨ iOKå~°∞. HÍO„ÔQãπ#∞ =∞^躌 O`«~° „ѨÉ∞íè `åfixfl
U~åÊ@∞KÕÜ«∂eûOkQÍ 1946 JQÆã¨∞ì 12# "≥·„âßÜü∞ "Õ"≥Öò PǨfixOKå~°∞. `«# "≥Ú^Œ\ ˜
x~°‚Ü«∂xfl q~°q∞OK«∞‰õΩ#fl HÍO„ÔQãπ =∞^茺O`«~° „ѨÉèí∞`åfixfl U~åÊ@∞KÕ¿ãO^Œ∞‰õΩ
JOwHõiOzOk. "≥Ú^Œ\’¡ „ѨÉèí∞`«fiOÖ’ KÕ̂~O^Œ∞‰õΩ JOwHõiOK«x bQ∑ P `«~åfi`« x~°‚Ü«∂xfl
=∂~°∞ÛH˘x KÕiOk. ~å*ϺOQÍxfl ~°∂á⁄OkOKÕO^Œ∞‰õΩ ã¨=∂"Õâ◊=∞ÜÕ∞º ~å*ϺOQÆ ã¨Éèí‰õΩ
"≥àO¡ı ^Œ∞‰õΩ bQ∑ x~åHõiOzOk. áêH˜™êÎ<#£ ∞ U~åÊ@∞ KÕÜ∂« Å<Õ `«# XuÎ_xç H˘#™êyOzOk.
~å*ϺOQÆã¨Éèí#∞ ~°^Œ∞Ì KÕÜ«∂eûOkQÍ „a\©+π#∞ _ç=∂O_£ KÕã≤Ok.
199
„Ѩ`«ºHõΔ HÍ~åºK«~°} k#O
^Õâ◊"åºÑÎ̈OQÍ JQÆã¨∞ì 16= `Õn# '„Ѩ`«ºHõΔ HÍ~åºK«~°} k<åxfl— áê\˜OKåÅx
AÖˇ· 30= `Õn# =Úã‘¡"£∞bQ∑ x~°‚~ÚOzOk. D Ѩiã≤÷`«∞Ö’¡ =∞^茺O`«~° „ѨÉèí∞`åfixfl
U~åÊ@∞KÕ¿ãO^Œ∞‰õΩ HÍO„ÔQãπ#∞ PǨfixOKåÅ#fl "≥·„âßÜü∞ x~°‚Ü«∞O JyflH˜ P[ºO
áÈã≤#@¡~ÚOk. JQÆã¨∞ì 16= `Õn# HõÅHõ`åÎÖ’ bQ∑ ǨÏ~åÎà◊√¡, ^èŒ~åflÅ∞, „Ѩ^Œ~°≈#Å∞
x~°fiÇ≤ÏOzOk. Wk #QÆ~°OÖ’ Ѷ¨∞~°¬}ʼnõΩ,^•_»∞ʼnõΩ ^•ifã≤Ok. Ѷ¨∞~°¬}Å∞ <åÅ∞QÆ∞~ÀAÅ
áê@∞ H˘#™êQÍ~Ú. P `«~åfi`« „Hõ=∞„Hõ=∞OQÍ Ñ¨iã≤u÷ "≥∞~°∞QÆ∞Ѩ_Oç k. ɡOQÍÖò „ѨÉ∞íè `åfixH˜
<Õ`«$`«fiO =Ç≤Ïã¨∞Î#fl =Úã‘¡"£∞bQ∑ <åÜ«∞‰õΩ_»∞ ÃÇÏKüZãπ ã¨∞„Ǩ=sÌ JQÆã¨∞ì 16= `Õnx
ÃãÅ=Ùk#OQÍ „ѨHõ\ ˜OK«_»O Ѩiã≤÷ux =∞iO`« kQÆ*ÏiÛOk. Ѩiã≤÷u ѨÓiÎQÍ KÕ~Ú^•\˜
áÈÜÕ∞=~°‰õΩ Ãã·#ºO ã¨Ç¨Ü«∂xfl HÀ~°ÖË^Œ∞.
=∞^茺O`«~° „ѨÉèí∞`«fiO(1946–47)
14 =∞Ok ã¨Éèí∞ºÅ∞ QÆÅ =∞^茺O`«~° „ѨÉèí∞`«fiOÖ’ HÍ~°ºx~åfiǨÏHõ =∞O_»e
Láê^茺‰õΔΩ_»∞QÍ, q^Õj =º=Ǩ~åÅ, HÍ=∞<£"≥ÖòÎ =º=Ǩ~åÅ =∞O„uQÍ [=ǨÏ~üÖÏÖò<≥„Ǩ˙,
ǨϟO, ã¨=∂Kå~°, „Ѩ™ê~° âßY =∞O„uQÍ =Å¡ÉèÏ~Ú Ñ¨>ËÖò, ~°HõΔ} âßMÏ =∞O„uQÍ |ÖËÌ"£
ã≤OQ∑, Ѩi„â◊=∞Å∞, ã¨~°Ñ¶¨~åÅ âßMÏ =∞O„uQÍ _®Hõì~ü *Ï<£ =∞`«Î~Ú, q^•º âßMÏ =∞O„uQÍ
ã≤.~å[QÀáêÖÏKåi, Ѩ#∞Å∞, QÆ#∞Å∞, WO^èŒ# âßMÏ =∞O„uQÍ ã≤ÃÇÏKü ÉèÏ"å, PǨ~°,
=º=™êÜ«∞ âßMÏ =∞O„uQÍ ~å*ËO„^Œ„Ѩ™ê^£, Ô~·ÖËfiÅ âßMÏ =∞O„u Jã¨Ñ¶π Jb, HÍi‡Hõ âßMÏ
=∞O„uQÍ [w˚=<£~å"£∞, PiúHõâßMÏ =∞O„uQÍ eÜ«∂Hõ`ü Jb, "å}˜[º âßMÏ =∞O„uQÍ
\˜\ ˜ K«∞<£„_çQÆ~ü, Hõ=¸ºxˆH+¨<£û âßMÏ =∞O„u J|∞Ì~ü ~°Éò xëêì~ü, P~ÀQƺ âßMÏ =∞O„uQÍ
QÆ*Ï<£Ñ~¨¶ ü Jb MÏ<£, <åºÜ«∞ âßMÏ =∞O„uQÍ *’ˆQO„^Œ<å^è£ =∞O_»Öò ÉÏ^躌 `«Å∞ ã‘fiHõiOKå~°∞.
"≥Ú^Œ\ ˜ `˘q∞‡k =∞Ok HÍO„ÔQãπ „Ѩux^èŒ∞Å∞ HÍQÍ z=i S^Œ∞QÆ∞~°∞ =Úã‘¡"£∞bQ∑‰õΩ
K≥Ok#"å~°∞.
~å*ϺOQÆ ã¨Éèí (1946–50)
1946 E<£ z=i <å\˜H˜ ~å*ϺOQÆ ã¨É‰íè Ωõ ZxflHõÅ∞ =Úy™ê~Ú. „a\©+π ÉèÏ~°`‰ü Ωõ
ˆH\Ï~ÚOz# "≥Ú`«ÎO 292 ã‘@¡Ö’ ã¨ÉèíÖ’ KÕ̂~O^Œ∞‰õΩ ã≤‰õΩ¯Å∞ JOwHõiOK«HõáÈ=_»O`À
<åÅ∞QÆ∞ ã‘@∞¡ MÏmQÍ q∞yeáÈÜ«∂~Ú. q∞ye# 288 ã‘@¡#∞ Z, a, ã≤ J<Õ =¸_»∞
ÉèÏQÍÅ∞QÍ qÉèílOKå~°∞. Z qÉèÏQÆOÖ’ HÍO„ÔQãπ 162 ™ê^è•~°}, Ô~O_»∞ =Úã‘¡"£∞ i[~üfi_£
ã‘@¡#∞ ÔQÅ∞ÛHÀQÍ =Úã‘¡"£∞ bQ∑ 19, XHõ ã¨fi`«O„`«º JÉèíºiú ÔQÅ∞á⁄O^•~°∞. a qÉèÏQÆOÖ’
HÍO„ÔQãπ U_»∞ ™ê^è•~°}, ~Ô O_»∞ =Úã‘"¡ ∞£ ã‘@#¡ ∞ QÔ Å∞ÛHÀQÍ =Úã‘"¡ ∞£ bQ∑ 19, Ü«¸xÜ«∞xã¨∞ì
áêsì 3, XHõ~°∞ ã¨fi`«O„`« JÉèíºiú ÔQÅ∞á⁄O^•~°∞. ã≤ qÉèÏQÆOÖ’ HÍO„ÔQãπ 32, bQ∑ 35,
Hõ=¸ºxã¨∞Åì ∞ XHõ\ ,˜ Ã+_»∂ºÖò ‰õΩÖÏÅ∞ ~Ô O_»∞, „H˜+H¨ ± „Ѩ*Ï áêsì XHõ ™ê÷<åxfl QÔ Å∞Û‰õΩ<åfl~Ú.
200
P q^èŒOQÍ HÍO„ÔQãπ "≥Ú`«ÎO 201, =Úã‘¡"£∞bQ∑ 73, Zxq∞k =∞Ok ã¨fi`«O„`«º JÉèíº~°∞úÅ∞,
W`«~° áêsìÅ #∞O_ç P~°∞QÆ∞~°∞ ÔQÅ∞á⁄O^•~°∞.
~å*ϺOQÆ ã¨Éèí "≥Ú^Œ\ ˜ ã¨=∂"Õâ◊O _çÃãO|~ü `˘q∞‡^À `Õn# H“xûÖò KèåO|~üÖ’x
Öˇ„· |sÖ’ [iyOk. 205 =∞Ok ã¨É∞íè ºÅ∞ Ǩ[~°Ü∂« º~°∞. bQ∑ „Ѩux^è∞Œ Å∞, ÉèÏ~°`« ã¨O™ê÷<åÅ
„Ѩux^è∞Œ Å∞ ã¨=∂"ÕâßxH˜ QÔ ~· å›[~°Ü∂« º~°∞. „áê^èqŒ ∞Hõ q^è∞Œ Ö’¡ ÉèÏQÆOQÍ q^è•# xÜ«∞=∂Å#∞
~°∂á⁄OkOKÕO^Œ∞‰õΩ _®Hõ~ì ü ~å*ËO„^Œ„Ѩ™ê^£ J^躌 ‰õΩΔ xQÍ ~å*ϺOQÆ ã¨Éíè 15 =∞Ok ã¨É∞íè ºÅ`À
XHõ Hõq∞\©x xÜ«∞q∞OzOk. ''ÅHΔͺŠf~å‡#O——QÍ „Ѩãk≤ Ì á⁄Ok# =ÚYº"≥∞#ÿ D f~å‡<åxfl
1947 [#=i 22= `Õn# ~å*ϺOQÆã¨Éèí P"≥∂kOzOk. P `«~åfi`« ÉèÏ~°`« ~å*ϺOQÆ
Ñ‘iîHõÖ’ nxfl KÕ~åÛ~°∞. =¸_Õà◊¡ áê@∞ KÕã≤# x~°O`«~° Hõ$+≤ Ѷ¨e`«OQÍ z=iQÍ 1949
#=O|~ü 26= `Õn# ~å*ϺOQÍxfl ã¨Éèí P"≥∂kOzOk. 1950 [#=i 26= `Õn #∞O_ç
J=∞Ö’¡H˜ =zÛOk.
=∞øO\òÉÏ>ˇ<£ áê¡<£ =∞iÜ«Ú ™êfi`«O`„ º« ™ê^è#Œ (1947)
1947 =∂iÛÖ’ ÉèÏ~°`« "≥·„âßÜü∞QÍ "Õ"≥Öò ™ê÷#OÖ’ =zÛ# ÖÏ~ü¤ =∞øO\òÉÏ>ˇ<£
gÖˇ·#O`« `«fi~°QÍ JkèHÍ~åxfl =∂iÊ_ç KÕÜ«∂Å<Õ L^ÕÌâ◊ºO`À HÍO„ÔQãπ, =Úã‘¡"£∞bQ∑
<åÜ«∞‰õΩÅ`À K«~°ÛÅ∞ [iÑ≤# `«~åfi`« ~år „Ѩ}ÏoHõ#∞ ~°∂á⁄OkOKå~°∞. PÜ«∞# „Ѩ}ÏoHõ
„ѨHÍ~°O ÉèÏ~°`‰ü Ωõ ™êfi`«O„`«ºO Åaèã∞¨ OÎ k HÍh SHõºOQÍ LO_»^∞Œ . D áê¡<Ö£ ’x =ÚMϺOâßÅ∞
1. LxH˜Ö’ L#fl ~å*ϺOQÆ ã¨Éíè Ѩx H˘#™êy#ѨÊ\˜H© Jk ~°∂á⁄OkOz#
~å*ϺOQÍxfl JOwHõiOK«x „áêO`åʼnõΩ P ~å*ϺOQÆO J=∞Å=fi^Œ∞.
2. ^Õâ◊OÖ’x qq^èŒ „áêO`åÅ PHÍOHõΔÅ#∞ fˆ~ÛO^Œ∞‰õΩ Ô~O_»∞ „Ѩ`åº=∂flÜ«∞
ã¨∂K«#Å#∞ =ÚO^Œ∞‰õΩ`≥KåÛ~°∞. (Z) J#∞‰õÄÅOQÍ ÖËx „áêO`åÅ „Ѩux^èŒ∞Å∞ ‰õÄ_®
LxH˜Ö’ L#fl ~å*ϺOQÆ ã¨ÉèíÖ’ KÕ~°_»O (a) J#∞‰õÄÅOQÍ ÖËx „áêO`åʼnõΩ „Ѩ`ÕºHõ
~å*ϺOQÆ ã¨ÉèíÅ#∞ U~åÊ@∞KÕÜ«∞_»O.
3. „á⁄qx¬Ü∞« à◊‰¡ Ωõ ã¨O|OkèOz H˜Ok XѨÊO^•Å∞ [~°QÍe. (Z) ѨO*ÏÉò, ɡOQÍÖò
âßã¨#ã¨ÉèíÅ#∞ Ô~O_»∞QÍ qÉèílOz, XHõ ^•O\’¡ =Úã‘¡"£∞ "≥∞*Ïsì lÖÏ¡Å „Ѩux^èŒ∞Å∞,
=∞~À ^•O\’¡ =Úã‘¡"£∞ "≥∞ÿ<åsì lÖÏ¡Å „Ѩux^èŒ∞Å∞ LO\Ï~°∞. „á⁄qx¬Ü«∞à◊¡ qÉèí[##∞ Jq
JOwHõiOz#@¡~Ú`Õ „á⁄q<≥ûãπ JOwHõiOz# ~å*ϺOQÆ ã¨ÉèíÖ’¡ Jq KÕ~°=K«∞Û. (a) U
~å*ϺOQÆ ã¨ÉèíÖ’ KÕ~åÅ<Õk P „á⁄q<£û âßã¨#ã¨Éèí x~°‚~Úã¨∞ÎOk. (ã≤) Z<£_»|∞¡ ºZѶπÑ≤Ö’
„Ѩ*Ïaè„áêÜ«∞O ^•fi~å x~°‚~Ú™êÎ~°∞ (_ç) J™êûOÖ’x Ãã·Öˇ›\ò lÖÏ¡Ö’ ‰õÄ_® „Ѩ*Ïaè„áêÜ«∞O
x~°fiÇ≤Ï™êÎ~°∞.(W) |Å∂z™êÎ<£ „Ѩ[Å PHÍOHõΔÅ#∞ `≥Å∞ã¨∞‰õΩ<Õ Ñ¨^ŒÌu, q^è•<åxfl QÆ=~°fl~ü
[#~°Öò x~°‚~Ú™êÎ~°∞. ѨO*ÏÉò, ɡOQÍÖò, J™êûOÖ’x Ãã·Öˇ›\ò lÖÏ¡Ö’¡ "åi ~å*ϺOQÆ ã¨ÉèíÅ
„Ѩux^èŒ∞Å#∞ Z#∞fl‰õΩ<ÕO^Œ∞‰õΩ ZxflHõÅ∞ [~°áêe.
201
 4. K«~°ÛÅ∞ D q^èŒOQÍ [~°QÍe–(Z) ˆHO„^Œ JOâßʼnõΩ ã¨O|OkèOz ~åÉ’ÜÕ∞
„ѨÉèí∞`åfiÅ =∞^茺 (a) JkèHÍ~°O |^ŒÖÏ~ÚOѨ٠^•fi~å L`«Ê#fl"≥∞ÿ# JOâßʼnõΩ ã¨O|OkèOz
XѨÊO^•ÅÃÑ· WOQÍ¡O_£‰õΩ, ~åÉ’ÜÕ∞ „ѨÉèí∞`åfiʼnõΩ =∞^茺 (ã≤) „á⁄qx¬Ü«∞Öò JOâßʼnõΩ
ã¨O|OkèOz# ѨiáêÅ#ÃÑ· „á⁄qx¬Ü«∞à◊¡ qÉèí[# „áêO`åÅ =∞^茺
5. ÉèÏ~°`« ã¨O™ê÷<åʼnõΩ ã¨O|OkèOz „a\©+π „ѨÉèí∞`«fiO `«# JkèHÍ~åÅ#∞
=^Œ∞Å∞‰õΩO@∞Ok. ~åÉ’ÜÕ∞ „ѨÉèí∞`åfiÅ`À ~å[H©Ü«∞ ã¨O|O^è•Å∞ <≥~°∞ѨىõΩ<Õ J=HÍâ◊O
ã¨O™ê÷<åňH =kÖËÜ«∂e.
ÉèÏ~°`ü ™êfi`«O„`«º K«@ìO(1947)
Hˆ =ÅO 12 ~ÀAÅ =º=kèÖ’ aÅ∞¡#∞ „a\©+π áê~°"¡ ∞≥ O\ò P"≥∂kOzOk. K«@Oì QÍ
~°∂á⁄O^ÕO^Œ∞‰õΩ AÖˇ· 18= `Õn# „a\©+π ~å}˜ J#∞=∞u ÅaèOzOk. Ô~O_»∞ ^ÕâßÅ#∞
U~åÊ@∞KÕ¿ãO^Œ∞‰õΩ JQÆã∞¨ ì 1947#∞ `ÕnQÍ K«@Oì x~°~‚ ÚOzOk. ÉèÏ~°`ü Éè∫QÀoHõ „áêO`åxfl,
ѨO*ÏÉò,ɡOQÍÖòÖ’ Ô~O_»∞ ~å„ëêìÅ#∞ K«@ìO ã¨Ê+ì̈O KÕã≤Ok. D Ô~O_»∞ ^ÕâßʼnõΩ „Ѩ`ÕºHõ
QÆ=~°fl~ü [#~°Öò#∞, „Ѩ`ÕºHõ âßã¨# =º=ã¨÷#∞ HõeÊOzOk.
1946 <åqHÍ u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞
HÍ~°}ÏÅ∞
ZO`À g~Àz`«"≥∞ÿ# <åqHÍ u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞ ÉèÏ~°`« ™êfi`«O„`«º ã¨O„QÍ=∞OÖ’
q㨇~°}‰õΩ QÆ∞Ô~·Ok. 1946 Ѷ≤„|=i 18–25 =∞^茺 HÍÅOÖ’ ~åÜ«∞Öò WO_çÜ«∞<£
<åg(P~üSZ<£)Ö’ u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞ D „H˜Ok HÍ~°}ÏÅ s`åº ã¨OÉèqí OzOk. x=∂Ü«∞HõOÖ’#∂,
L^ÀºQÀ#fluÖ’#∂, K≥e¡OѨÙÅ∞, PǨ~°O, W`«~° „ѨÜ≥∂[<åÅ∞ WÖÏ Jxfl JOâßÖ’¡#∂
~åÜ«∞Öò WO_çÜ«∂ <ågÖ’x ÉèÏ~°fÜ«ÚŠѨ@¡ *Ïu q=HõΔ`« Z‰õΩ¯=QÍ LO_»_»O`À "åiÖ’
Jã¨O`«$Ñ≤Î QÆ∂_»∞QÆ@∞ìH˘x LOk. "≥#∞"≥O@<Õ *Ïf q=HõΔ‰õΩ JO`«O ѨÅHÍÅx, `≥Å¡"åà◊¡`À
ã¨=∂#OQÍ ÉèÏ~°`« Ãã·x‰õΩʼnõΩ K≥e¡OѨÙÅ∞, PǨ~°O W"åfiÅ<Õk ã¨Ç¨Ï[OQÍ<Õ D
u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞^•~°∞Å _ç=∂O_»¡Ö’ XHõ\ ˜ LOk.
nxH˜`À_»∞ P~üSZ<£Ö’x ÉèÏ~°fÜ«ÚÅÃÑ· SZ<£Z „ѨÉèÏ=O Z‰õΩ¯=QÍ LOk.
Ü«Ú^•ÌO`«~°O K≥ň~y# „Ѩ*Ï PO^Àà◊# ‰õÄ_® "åiÖ’ ã¨∂ÊùiÎx xOÑ≤Ok. Ü«Ú^ŒúO `«~åfi`«
SZ<£Z (WO_çÜ«∞<£ <Õ+¨#Öò Ps‡)Ö’ ѨxKÕã≤# "åiÃÑ· qKå~°} „áê~°OÉèí=∞~ÚOk. „a\©+π
~å}˜H˜ =ºuˆ~HõOQÍ ‰õΩ„@ KÕã#≤ @∞¡ "åiÃÑ· JaèÜ∂≥ QÍÅ∞ "≥∂áê~°∞. Ѷe¨ `«OQÍ ^Õâ"◊ åºÑÎ̈OQÍ
*ÏfÜ«∞"å^Œ x~°ã¨#Å∞, „Ѩ*Ï „Ѩ^Œ~°≈#Å∞ ÃÑ^ŒÌ Z`«∞Î# [iQÍ~Ú. HÍO„ÔQãπ XHõ¯>Ë H͉õΩO_®
~å[H©Ü«∞ <åÜ«∞Hõ`«fi=∞O`å qKå~°}Å#∞ =ºuˆ~H˜OzOk. ~å[H©Ü«∞ Mˇ·nÅO^Œi`Àáê@∞
SZ<£Z Mˇ·nÅ#∞ ‰õÄ_® "≥#∞"≥O@<Õ q_»∞^ŒÅ KÕÜ«∂Åx HÀ~å~°∞. u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞Ö’ ÉèÏQÆ"≥∞ÿ#
202
D JOâ◊O ^•xH˜ *ÏfÜ«∞ ã¨fiÉèÏ"åxfl HõeÊOzOk. J^Õ ã¨=∞Ü«∞OÖ’ ™êfi`«O„`«ºO HÀã¨O
áÈ~å@O KÕã¨∞Î#fl WO_À<Õ+≤Ü«∂Ö’ ÉèÏ~°`ü ¿ã#Å#∞ LѨã¨OǨÏiOK«∞HÀ"åÅx _ç=∂O_£
KÕÜ«∞_»O D u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞‰õΩ =∞~À *ÏfÜ«∞ ã¨fiÉèÏ"åxfl HõeÊOzOk.
Ü«Ú^ŒúHÍÅOÖ’ P~üSZ<£Ö’ [iÑ≤# qãÎ̈~°}Ö’ Jxfl „áêO`åÅ #∞O_ç „Ñ¨[Å#∞
KÕ~°∞ÛHÀ=_»O „a\©+π áê`« q∞Å@s xÜ«∂=∞HÍÅ ™êO„Ѩ^•Ü«∂xfl |ÅÇ‘Ï#O KÕã≤Ok.
Ãã#· ºOÖ’ *ÏfÜ«∞ ÉèÏ"åÅ ÃÑ~°∞QÆ∞^ŒÅ#∞ JiHõ>OìË ^Œ∞‰õΩ KåÖÏ Uà◊¡ #∞O_ç „a\©+π ~å[H©Ü∞« OQÍ
Jaè=$kÌ K≥O^Œx Ü«Ú^ŒÌ `≥QÆÅ(1857 u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞Ö’ „a@<£‰õΩ q^èÕÜ«ÚÅ∞QÍ L#fl"å~°∞)
#∞O_ç Ããx· ‰õΩÅ#∞ xÜ«∂=∞HõO KÕã∞¨ ‰õΩ<Õ Ñ¨^uÌŒ x J=ÅOaè™ÈÎOk. J^Õ 1857 u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞Ö’
áêÖÁæx, P `«~åfi`« *ÏfÜ≥∂^Œº=∞OÖ’#∂ H˘#™êQÆ∞`«∞#fl "åix Ü«Ú^Õ`Ì ~« ° `≥QÅÆ <Õ =Ú„^Œ"ãÕ ≤
"åix Ãã·#ºOÖ’H˜ fã¨∞HÀÖË^Œ∞. J~Ú`Õ Ô~O_À „ѨѨOK« Ü«Ú^ŒÌ HÍÅOÖ’ J`«º=ã¨~åÅ s`åº
Jxfl `≥QÆÅ #∞O_ç Ãã·#ºOÖ’H˜ xÜ«∂=∞HÍÅ∞ [iáê~°∞. nO`À H˘xfl *ÏfÜ«∞â◊‰õΩÎÅ∞ <Õg`À
ã¨Ç¨ Ããx· Hõ |ÅQÍÖ’¡H˜ K˘~°|_®¤~Ú. Ü«Ú^•Ì#O`«~° Ѩi}Ï=∂Å∞ ‰õÄ_® „a\©+‰π Ωõ =ºuˆ~HõOQÍ
u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞ KÕ¿ãO^Œ∞‰õΩ ^ÀǨÏ^ŒÑ¨_®¤~Ú. P~üZ<£SÖ’ ѨxKÕ¿ã ÉèÏ~°fÜ«ÚʼnõΩ q^ÕâßÖ’¡
¿ã=ÅOkOKÕѨÙÊ_»∞ „ѨѨOK« Ѩi}Ï=∂Å`À "åiH˜ ã¨O|O^è•Å∞ =KåÛ~Ú. Ô~O_À „ѨѨOK«
Ü«Ú^ŒÌO `«~åfi`« „ˆQ\ò „a@<£ |ÅÇ‘Ï# Ѩ_»_»O`À „a@<£ÃÑ·# XuÎ_ç ÃÑ_ç`Õ ÉèÏ~°fÜ«ÚÅ∞
‰õÄ_® ™êfi`«O„`åºxfl á⁄O^ŒQÆÅ~°x "å~°∞ ÉèÏqOKå~°∞.
„Hõ=∞O
1946 Ѷ„≤ |=i 18= `Õn# `«ÖÏfi~ü(F_»)Ö’x ã≤QflÆ Öòû tHõ}Δ Ï qÉèÏQÆOÖ’x Ããx· ‰õΩÅ∞
K≥_»∞ PǨ~°O, *Ïu q=HõΔ‰õΩ =ºuˆ~HõOQÍ x~°Ç¨~° nHõΔ KÕѨ\Ïì~°∞. Ô~O_À~ÀA ã¨"≥∞‡
ã¨=Ú„^Œf~°OÖ’x Ããx· Hõ ™ê÷=~åʼnõΩ, ÉÁOÉÏ~Ú Ç¨~°ƒ~üÖ’x 22 F_»Å‰õΩ ‰õÄ_® "åºÑ≤OzOk.
F_»ÃÑ· =¸_»∞ ~°OQÆ∞Å *ˇO_®#∞ ZQÆ∞~°"Õ™ê~°∞. ZOZãπ MÏ<£ <åÜ«∞Hõ`«fiOÖ’ <åqHÍ ˆHO„^Œ
Hõq∞\©x U~åÊ@∞KÕã≤# Ãã·x‰õΩÅ∞ =∞Oz JǨ~°O, `≥Å¡ Ãã·x‰õΩÅ`À ã¨=∂# "Õ`«#O J<Õ
JOâßÅ`À _ç=∂O_»¡#∞ ~°∂á⁄OkOKå~°∞. *ÏfÜ«∞"å^Œ ~å[H©Ü«∞ x<å^•Å#∞ WKåÛ~°∞.
SZ<£Z JkèHÍ~åÅ#∞, W`«~° ~å[H©Ü«∞ Mˇ·nÅ#∞ q_»∞^ŒÅ KÕÜ«∂Åx, WO_À<Õ+≤Ü«∂Ö’x
ÉèÏ~°`ü Ãã·<åºÅ#∞ LѨã¨OǨÏiOKåÅx "å~°∞ _ç=∂O_£ KÕ™ê~°∞. âßOuÜ«Ú`« ã¨"≥∞‡#∞ "å~°∞
ѨHõ¯# ÃÑ\ì̃ u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞ KÕÜ«∂Åx x~°‚~ÚOK«∞‰õΩ<åfl~°∞. "åi F_»Ö’¡H˜, ÉÏ~°H±Ö’¡H˜ uiy
=KÕÛO^Œ∞‰õΩ Ñ¶„≤ |=i 20= `Õn# "å~°∞ x~åHõiOKå~°∞. "åix Ããx· Hõ QÍ~°∞Ť ∞ K«∞@∞ì=Ú\Ïì~∞° .
=∞~°∞ã¨\ ˜ ~ÀA PÜ«Ú^èŒ ™ê=∞„y Hõeæ# F_»Å ã¨Ç¨Ü«∞O`À "åi x~°ƒO^è•xfl
KèÕkOKÕO^Œ∞‰õΩ ÉèÏ~°`« Ãã·x‰õΩÅ∞ „áê~°OaèOz#ѨÙÊ_»∞ x["≥∞ÿ# áÈ~å@O „áê~°OÉèí=∞~ÚOk.
ÉÏO|~°`¡ À P_ç‡~°Öò QÍ_£„¿Ñ¶ "≥Ú`åÎxfl <åâ◊#O KÕ™êÎ#x ÃÇÏK«ÛiOKå~°∞. J^Õ~ÀA =∞^蕺ǨÏflO
H˘O`« =∞^ŒÌ`«∞ ‰õÄ_® ÅaèOzOk. ÉèÏ~°`ü Ãã·x‰õΩʼnõΩ =∞^ŒÌ`«∞QÍ „Ѩ[Å∞ ˆQ\ò "Õ PѶπ
WO_çÜ«∂ =^ŒÌ‰õΩ PǨ~åxfl fã¨∞H˘x =KåÛ~°∞. "åiH˜ Uq∞ J=ã¨~°"≥∂ Jq fã¨∞H˘x
203
"≥à◊¡=∞x "åix ëêѨÙÅ Ü«∂[=∂#∞Å∞ PǨfixOKå~°∞. Ѷ≤„|=i 22 <å\˜H˜ ^Õâ◊"åºÑÎ̈OQÍ
L#fl <Õg ˆHO„^•ÅxflO\˜H©, ã¨=Ú„^ŒOÃÑ·#∞#fl F_»ÅÃÑ·H˜ ‰õÄ_® ã¨"≥∞‡ qãÎ̈iOzOk. 78
F_»Å∞, 20 ã¨=Ú„^Œf~° <åqHÍ ˆHO„^•Å∞, 20 "ÕÅ =∞Ok ÉèÏ~°`« <åqHÍÃã·#ºO D
ã¨"∞≥ ‡Ö’ áêÖÁæ<åfl~°∞. Hõ~åpÖ’ Ç≤ÏO^Œ∂™êÎ<£ J<Õ F_»#∞ ÉèÏ~°`« <åqHÍÃã#· ºO KÕlH˜¯OK«∞‰õΩOk.
áÈbã¨∞Å∞, Ãã·#ºO`À Ç≤ÏO™ê`«‡Hõ Ѷ¨∞~°¬}Å ~°∂ѨOÖ’ =Úã‘¡"£∞ q^•º~°∞úÅ∞, HÍi‡‰õΩÅ∞ `«=∞
=∞^ŒÌ`«∞#∞ `≥eáê~°∞. UkU"≥∞ÿ<å "åi QÆuÖËx Ѩiã≤÷u, Z@∞=O\˜ "ÕkèOѨÙÅ∞ LO_»=x
Ѩ>ËÖò, l<åfl ÖÏO\˜ *ÏfÜ«∞áêsìÅ <åÜ«∞‰õΩÅ∞ WzÛ# Ǩg∞ HÍ~°}OQÍ <åqHÍ Ãã·x‰õΩÅ∞
1946 Ѷ≤„|=i 23# ÖÁOyáÈÜ«∂~°∞. J~Ú`Õ P Ǩg∞x *ÏfÜ«∞áêsìÅ <åÜ«∞‰õΩÅ∞
q㨇iOKå~°∞.
~å[H©Ü∞« <åÜ«∞‰õΩÅ "≥Y· i
QÍOnè, Ѩ>ÖË ò ÖÏO\˜ HÍO„ÔQãπ <åÜ«∞‰õΩÅ∞ u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞#∞ QÆ\ Qì˜ Í =ºuˆ~H˜OKå~°∞.
ÉèÏ~°`ü‰õΩ K≥_»∞ Ѩi}Ï=∞=∞x, [~°QƉõÄ_»x L^•Ç¨Ï~°}QÍ QÍOnè YO_çOKå~°∞. "åiH˜
ã¨=∞㨺Å∞ LO>Ë âßOuÜ«Ú`«OQÍ ~år<å=∂ KÕÜ«∂Åx QÍOnè ã¨∂zOKå~°∞. Z@∞=O\˜
"ÕkèOѨÙÅ∞ ÖˉõΩO_® *ÏfÜ«∞ áêsìÅ∞ Hõ$+≤ KÕ™êÎÜ«∞x Ѩ>ËÖò Ǩg∞xzÛ#ѨÊ\˜H© Ãã·#ºO
„Hõ=∞tHõ}Δ #∞ ÉèOí QÆÑ~¨ K° ‰« Äõ _»^<Œ Õ ™ê‰õΩ`À P `«~åfi`« `«# Ǩg∞ÃÑ· "≥#H˜¯ `«QÍæ~∞° . „áê~°OÉèOí Ö’
u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞#∞ ã¨=∞iúOz# <≥„Ǩ˙ Ãã·`«O Ç≤ÏO™ê`«‡Hõ Ѷ¨∞@#Å∞ K≥ň~y`Õ J}˜z"ÕÜ«∂eû#
J=ã¨~°O LO^Œx ¿Ñ~˘¯<åfl~°∞. HÍO„ÔQãπ <åÜ«∞‰õΩÅ "≥·Yi<Õ =Úã‘¡"£∞bQ∑ <åÜ«∞‰õΩÅ∞ ‰õÄ_®
J#∞ã¨iOKå~°∞. Ѩ>ËÖò, W`«~° HÍO„ÔQãπ <åÜ«∞‰õΩÅ`À l<åfl <åÜ«∞Hõ`«fiOÖ’x =Úã‘¡"£∞bQ∑
ã¨Ç¨ÏHõiOz# Ju `«‰õΩ¯= Ѷ¨∞@#Ö’¡ W^˘Hõ\ ˜. gi^ŒÌi ã¨Ç¨ÏHÍ~°O HÍ~°}OQÍ u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞
<åq‰õΩÅ∞ ÉË+¨~°∞`«∞QÍ ÖÁOyáÈÜ«∂~°∞.
HÍh ã≤Ñ≤S, HÍO„ÔQãπ ™È+¨eã¨∞ì áêsì <åÜ«∞‰õΩÅ∞ u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞‰õΩ Ñ¨ÓiÎ
=∞^ŒÌ`«∞xKåÛ~°∞. u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞‰õΩ =∞^ŒÌ`«∞QÍ ÉÁOÉÏ~ÚÖ’x HÍi‡‰õΩÅ ™ê^è•~°} ã¨"≥∞‡‰õΩ
Ñ≤Å∞Ѩ٠WKåÛ~°∞. HÍO„ÔQãπ, =Úã‘¡"£∞bQ∑ =ºuˆ~H˜Oz#ѨÊ\˜H© Ѷ≤„|=i 22= `Õn# =¸_»∞
ÅHõΔÅ =∞Ok HÍi‡‰õΩÅ∞ Ѩx =∂<Õâß~°∞. Jxfl q∞Å∞¡Å∂ ^•^•Ñ¨Ù =¸`«Ñ¨_®¤~Ú. Ç≤ÏO™ê`«‡Hõ
gkè áÈ~å\ÏÅ∞ [iQÍ~Ú. „Ѩ[Å∞ ~À_»¡ÃÑ· ~åHõáÈHõÅ#∞ J_»∞¤‰õΩ<åfl~°∞. =ÚYºOQÍ HÍi‡Hõ
„áêO`åÖ’¡ D x~°ã¨# Ô~O_»∞ ~ÀAÅ áê@∞ [iyOk. =ÚOÉÏ~ÚÖ’ ™ê^è•~°} Ѩiã≤÷u
<≥ÅH˘ÅÊ_®xH˜ Ô~O_»∞ Ãã·xHõ ɡ\ÏeÜ«∞#∞¡ J=ã¨~°=∞Ü«∂º~Ú. JkèHÍiHõ ÖˇHõ¯Å „ѨHÍ~°O
228 =∞Ok áœ~°∞Å∞ =∞~°}O˜ Kå~°∞, 1946 =∞Ok QÍÜ«∞Ѩ_®¤~∞° . u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞ Ѩ@¡ HÍO„ÔQãπ,
=Úã‘¡"£∞bQ∑ "≥·Yix Hõ=¸ºxã¨∞ìÅ∞, ™È+¨eã¨∞ìÅ∞ f„=OQÍ q=∞i≈OKå~°∞. HÍO„ÔQãπ ™È+¨eã¨∞ì
<åÜ«∞‰õΩÅ∞ J~°∞}Ï Jã¨Ñ¶π Jb QÍOnè, W`«~° HÍO„ÔQãπ <åÜ«∞‰õΩʼnõΩ QÆ\ ì̃QÍ ã¨=∂^è•#O
K≥áêÊ~°∞. ''HÍO„ÔQãπ <åÜ«∞‰õΩÅ∞ =∂„`«O „Ѩ*τѨux^èŒ∞ŠѨ^Œg Ǩϟ^•`À âßã¨#ã¨Éèí‰õΩ
"≥à◊√`«∂ <åqHÍ Ãã·x‰õΩÅ∞ =∂„`«O "åi L^ÀºQÍʼnõΩ ~år<å=∂Å∞ KÕÜ«∂Åx K≥ѨÊ_»O
ZO`« "Õ∞~°‰õΩ ã¨||∞—— Jx P"≥∞ „ѨtflOKå~°∞.
204
„áê^è•#º`«
ÉèÏ~°`« ™êfi`«O„`«º áÈ~å@OÖ’ 1946 <åqHÍ u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞ „áê=ÚYº`«#∞
`«‰Ωõ ¯=KÕã≤ K«∂_»ÖOË . XHõ ã¨=∞㨺 ™ê^è#Œ HÀã¨O „Ѩ[ʼnõΩ, Ãã<· åºxH˜ =∞^躌 #∞#fl ''~åuQÀ_»——#∞
u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞ |^ŒÅÌ ∞ H˘\˜Oì k. D "åã¨"Î åxfl `«~åfiu HÍÅOÖ’ <≥„Ǩ˙ ‰õÄ_® JOwHõiOKå~°∞.
P q^èŒOQÍ *ÏfÜ«∞ ™êfi`«O„`«º áÈ~å\ÏxH˜ =∞iO`« „áÈ`åûǨxflzÛOk. SZ<£Z `«~åfi`«
Ô~O_À™êi ÉèÏ~°`« Ãã·x‰õΩÅ ^Õâ◊ÉèíHÎ̃x D u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞ Kå\˜Ok. D „Hõ=∞OÖ’ ÉèÏ~°`üÖ’x
„a\©+π Jã≤ú~°"≥∞ÿ# ã≤÷ux D u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞ QÆ∞~°∞ÎKÕã≤Ok. z=iQÍ SZ<£Z `«~°∞"å`«
Ç≤ÏO^Œ∂–=Úã‘¡"£∞Å ã¨Yº`«‰õΩ Wk Ô~O_À L^•Ç¨Ï~°}. J~Ú`Õ H˘xfl ã¨O^Œ~åƒùÖ’¡ SZ<£Z
Hõ<åfl ‰õÄ_® „Ѩ=∂^ŒH~õ "° ∞≥ #ÿ Ѩiã≤`÷ ∞« Ö’¡ HÍ~°º„Hõ=∂Å∞ x~°fiÇ≤ÏOz# giH˜ *ÏfÜ«∞ Ü≥∂^è∞Œ Å
Ǩϟ^• W=fiHõáÈ=_»O ^Œ∞~°^Œ$+ì̈Hõ~°O.
ã¨O™ê÷<åÖ’¡ Ñ„ *¨ Ï L^Œº=∂Å∞
„a\˜+π ѨiáêeOKÕ Éèí∂ÉèÏQÍÖ’¡ Hõ<åfl ã¨O™ê÷<åÖ’¡x „Ѩ[ŠѨiã≤÷`«∞Å∞
n<åun#OQÍ L<åfl~Ú. D Éèí∂ÉèÏQÍÖ’¡x „Ѩ[Å∞ áêʼnõΩÅKÕ ^ÀÑ≤_ôH˜ QÆ∞Ô~·#ѨÊ\˜H©
P^èŒ∞hHõ~°} „Ѩ„H˜Ü«∞ HÍ~°}OQÍ „a\©+π ѨiáêÅ#Ö’x „Ѩ[Å∞ Ѩ~ÀHõΔOQÍ ÖÏÉèíѨ_®¤~°∞.
J~Ú`Õ ã¨O™ê÷<åÅ ~åAÅ∞ "åi „áêO`åÖ’¡ P^è∞Œ hHõ~}° "åi LxH˜x „Ѩtflã¨∞OÎ ^Œ<Õ ÉèÜ
í ∞« O`À
=ºuˆ~H˜OKå~°∞. ~åAÅ #∞O_ç Jã¨O`«$Ñ≤Îx Z^Œ∞~˘¯#_®xH˜ W+¨ìѨ_»x „a\©+π ‰õÄ_®
P „áêO`åÖ’¡ P^èŒ∞hHõ~°}‰õΩ XuÎ_ç KÕÜ«∞ÖË^Œ∞.
HÍ~°}ÏÅ∞
ã¨O™ê÷<åÖ’¡x qq^èŒ =~åæÅ „Ѩ[Å ã¨=∞㨺ÖË D L^Œº=∂ʼnõΩ „Ѩ^è•# HÍ~°}O.
™ê=∂lHõ, PiúHõ =º=ã¨÷Ö’x Ѷ¨Óº_»Öò ã¨fiÉèÏ=O Ô~·`åOQÆ Ñ¨iã≤÷ux ^ŒÜ«∞hÜ«∞O KÕã≤Ok.
ã¨O™ê÷<åÖ P^•Ü«∞OÖ’x J`«ºkèHõ ÉèÏQÆO „Ѩ*Ï Ñ¨#∞ÅÃÑ· HÍHõ ~åAÅ qÖÏ™êʼnõΩ Y~°∞Û
KÕâß~°∞. =$uÎ^•~°∞Å, ǨÏã¨ÎHõàÏHÍ~°∞ŠѨiã≤÷u ÖÏÉèí^•Ü«∞HõOQÍ ÖË^Œ∞. ÉèÏ~°`« ǨÏã¨ÎHõà◊Å∞,
‰õΩ\©~° Ѩi„â◊=∞Å∞ „‰õΩOyáÈQÍ áêi„âßq∞H©H~õ }° `À ã¨Ç¨ Z@∞=O\˜ P^è∞Œ hHõ~}° #∂ ~åAÅ∞
JOwHõiOK«Háõ È=_»O`À P ™ê÷#OÖ’ ã¨O™ê÷<åÖ’¡ ÉèÏs Ѩi„â◊=∞Å∞ <≥ÅH˘ÅÊ|_»Ö^Ë ∞Œ . q^•º
=º=ã¨÷ ѨÙ~å`«#"≥∞ÿOkQÍ Ñ¨ÓiÎQÍ Ñ¨xH˜~åxkQÍ =∂iáÈ~ÚOk. Ѩ„uHÍ ¿ãfiK«Ûù`Àáê@∞
W`«~° áœ~° ǨωõΩ¯ÖËg ÖË=Ù. „Ѩ[ʼnõΩ „áêux^茺O =Ç≤ÏOKÕ ã¨Oã¨÷ ‰õÄ_® ÖË^Œ∞.
D ã¨O™ê÷<åÖ’¡x „Ѩ[Å∞ „a\©+π ÉèÏ~°`üÖ’ "ÕQÆOQÍ =$kú K≥O^Œ∞`«∞#fl
*ÏfÜ≥∂^Œº=∞O „ѨÉèÏ"åxH˜ Ö’#Ü«∂º~°∞. HÍO„ÔQãπ q[Ü«∞O `«=∞#∂ ã¨OѶ¨∞\˜`«O
KÕã¨∞‰õΩ<ÕO^Œ∞‰õΩ XHõ ã¨Oã¨÷ HÍ"åÅx ã¨O™ê÷<åÅ „Ѩ[Å#∞ PÖ’zOѨ*Ëã≤Ok. HÍO„ÔQãπ
WzÛ# ''ã¨OѨÓ~°‚ ã¨fi~å[ºO—— x<å^•xH˜ ÉÏQÍ PHõi¬`«∞ÅÜ«∂º~°∞.
205
 qÉèílOK«∞–áêeOK«∞ ÖÏO\˜ „a\©+π q^è•<åÅ∞, HÍ~°ºHõÖÏáêÅ∞ ‰õÄ_® D
L^Œº=∂Å∞ ÃÑ~°QÆ_®xH˜ HÍ~°}=∞Ü«∂º~Ú. *ÏfÜ«∞ SHõº`« ÃÑ~°∞QÆ∞^ŒÅ#∞ J_»∞¤HÀ=_®xH˜,
ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞#fl *ÏfÜ≥∂^Œº=∂xfl uÑ≤ÊH˘@ì_®xH˜ ~åAÅ#∞ „a\©+π LѨÜ≥∂yOK«∞‰õΩOk.
1919Ö’ ™ê÷xHõ áêʼnõΩÅ L=∞‡_ç „Ñ¨Ü∂≥ [<åÅÃÑ· K«iÛOK«∞‰õΩ<ÕO^Œ∞‰õΩ KåO|~ü PѶπ „Ñ≤<û≥ ãπ#∞
U~åÊ@∞KÕâß~°∞. 1935 K«@ìO ^•fi~å ˆHO„^ŒOÖ’ ã¨=∂Yº Ѩ^èŒHÍxfl J=∞Å∞KÕÜ«∂Åx
„ѨuáêkOz#ѨÙÊ_»∞ ‰õÄ_® ã¨O™ê÷<åʼnõΩ JkèHõ „áê^è•#º`« ÅaèOzOk.
„Hõ=∞O
20= â◊`å|ÌO „áê~°OÉèíO #∞O_ç =∂~åfi~ü, HÍj‡~ü, „\Ï"≥<£HÀ~ü, "≥∞ÿã¨∂~ü,
ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^£ ÖÏO\˜ ã¨O™ê÷<åÖ’¡ JkèHõ"≥∞ÿ# Ѩ#∞flÅ ÉèÏ~åxH˜ =ºuˆ~HõOQÍ ÃÑ^ŒÌ ã¨OYºÖ’
Ô~·`«∞Å∞ JѨÙÊ\˜HõѨÙÊ_»∞ ™ê÷xHõOQÍ u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞ KÕâß~°∞. J~Ú`Õ D áÈ~å\ÏÅxflO\˜h
~åAÅ∞ Ç≤ÏO™ê`«‡HõOQÍ J}˜z"Õâß~°∞. Ç≤ÏO™ê`«‡Hõ J}˜z"Õ`«‰õΩ `À_»∞ ã¨Ô~·# ã¨OѶ¨∞O,
=∞Oz <åÜ«∞Hõ`«fiO ‰õÄ_® ÖËHõáÈ=_»O D L^Œº=∂Å "≥·Ñ¶¨ÖϺxH˜ HÍ~°}ÏÅ∞. P q^èŒOQÍ
Ô~·`åOQÆ ã¨=∞~°jÅ`« Ѩ@ì} *ÏfÜ«∞"å^•xH˜ ^•ifã≤Ok. Ѩ@ì} =∞^茺`«~°QÆu „Ѩ[ÅKÕ
™ê÷Ñ≤Oz# '' „Ѩ*Ï Ñ¨i+¨`ü——Å ~°∂ѨOÖ’ ã¨O™ê÷<åÖ’¡ Ѩ@ì} *ÏfÜ«∞"å^ŒO =$kÌ K≥OkOk.
J@∞=O\˜ „Ѩ*Ï Ñ¨i+¨`üÅ∞ "≥Ú^Œ\ ˜™êiQÍ 1917Ö’ |~À_®Ö’, 1921Ö’ HõuÜ«∂"å~ü
„áêO`«OÖ’ U~°Ê_®¤~Ú. Jxfl ã¨O™ê÷<åÖ’¡#∂ 1923 #∞O_ç „Ñ¨*Ï ã¨^Œã¨∞ûÅ∞ „Ѩu U_®k
[~°∞QÆ∞`«∂<Õ L<åfl~Ú.
ã¨O™ê÷<åÅ∞, Hˆ O„^Œ „ѨÉ∞íè `«fiO =∞^躌 =∞Oz ã¨O|O^è•Å∞ <≥ÅH˘ÖËÊO^Œ∞‰õΩ J=ã¨~"° ∞≥ #ÿ
K«~º° Å#∞ ã¨∂zOKÕO^Œ∞‰õΩ Ç¨~üHÀ~üì |@¡~ü ÉèÏ~°`« ã¨O™ê÷<åÅ Hõq∞\©x „a\©+π xÜ«∞q∞OzOk.
ã¨O™ê÷<åÖ’¡x „Ѩ[Ö’¡ ѨxKÕ¿ã *ÏfÜ«∞"å^Œ∞Å∞ 1927 _çÃãO|~üÖ’ JdÅ ÉèÏ~°`« ã¨O™ê÷<åÅ
„Ѩ[Å HÍ#ÊùÔ~<£û(ZSZãπÑ≤ã≤)x x~°fiÇ≤ÏOKå~°∞. ѨiáêÅ#Ö’ `«Ñ¨Êxã¨i ã¨O㨯~°}Å#∞
„áê~°OaèOKÕÖÏ, „Ѩ*Ï „áêux^茺O, ã¨fiÜ«∞O áêÅ# „áê^è•#º`«#∞ `≥e¿ÑÖÏ ã¨O™ê÷<åÅ
„ѨÉèí∞`åfiÅÃÑ· „ѨÉèÏ=O K«∂Ñ≤OK«_»O ZSZãπÑ≤ã≤ „Ѩ^è•# ÖHΔͺÅ∞. „a\˜+π ÉèÏ~°`ü, ã¨O™ê÷<åÅ
=∞^茺 ~å*ϺOQÆѨ~°"≥∞ÿ# ã¨O|O^è•Å#∞ ‰õÄ_® <≥ÅH˘ÖÏÊÅx ZSZãπÑ≤ã≤ _ç=∂O_£ KÕã≤Ok.
ZSZãπÑ≤ã≤ YzÛ`«OQÍ Éèí∂™êfi=∞º =ºuˆ~Hõ"≥∞ÿOk. J~Ú`Õ HÍO„ÔQãπ =∂ki
ã¨Ê+¨ì"≥∞ÿ# ™ê„=∂[º"å^Œ =ºuˆ~H˜ =∂„`«O HÍ^Œ∞. nxH˜ HÍ~°}O ã¨O™ê÷<åÅ „Ѩ[ʼnõΩ
ã¨O|OkèOz#O`« =~°‰Ωõ Éè∂í ™êfi=∞º q^è•#O „Ѩ`º« HõΔ ^ÀÑ≤_Hç ˜ `å~å¯}O. ZSZãπÑã≤ ≤ U~åÊ@∞
KÕã≤# `«~°∞"å`« `«HõΔ} Ѷ¨e`«OQÍ qq^èŒ ã¨O™ê÷<åÖ’¡x „Ѩ[Å áÈ~å\ÏÅ =∞^茺 ã¨=∞#fiÜ«∞O
=zÛOk. "≥Ú^Œ\ ˜ ~“O_£>Ë|∞Öò HÍ#ÊùÔ~<£ûÖ’ ã¨O™ê÷<åÅ „Ѩ[ʼnõΩ „áêux^茺O HõeÊOKåÅx
ZSZãπÑ≤ã≤ „a\©+π#∞ HÀiOk. J~Ú`Õ P q[˝Ñ≤Î <≥~°"Õ~°ÖË^Œ∞. JdÅ ÉèÏ~°`« ã¨=∂Yº
~å*ϺOQÍxfl U~åÊ@∞KÕÜ«∂Åx, Éèí∂™êfi=∞º =ºuˆ~Hõ L^Œº=∞O [~°áêÅx HÍO„ÔQãπ‰õΩ
ZSZãπÑã≤ ≤ q#u Ѩ„`«O ã¨=∞iÊOzOk.
206
 „Ѩ*Ï™êfi=∞º ÉèÏ=##∞ QÆ∞iÎOKåÅx, „ѨÉèí∞`«fiO, ѨiáêÅ# ѨÙ#:xi‡OKåÅ<Õ
_ç=∂O_£`À KåÖÏ ã¨O™ê÷<åÖ’¡ L^Œº=∂Å∞ „áê~°OÉè=í ∞Ü«∂º~Ú. nxH˜ „‰õÄ~°"∞≥ #ÿ J}˜z"Õ``« À
~åAÅ∞ ã¨=∂^è•#O WKåÛ~°∞. "åiÖ’ H˘O`«=∞Ok =∞`«`«`«fi ÉèÏ"åÅ#∞ ~°yeOK«_»O
^•fi~å „Ñ¨*Ï u~°∞QÆ∞ÉÏ@¡#∞ Z^Œ∞~˘¯<åÅx „Ѩܫ∞uflOKå~°∞. 1939 =~°‰õΩ ZSZãπÑ≤ã≤
q∞`«"å^Œ, ‰õΩb#∞Å ã¨Oã¨÷QÍ q∞yeáÈ~ÚOk. q#uѨ„`åÅ∞ ~°∂á⁄OkOK«_»O, Hõ~°Ñ¨„`åÅ∞
=Ú„kOK«_®xˆH Ѩiq∞`«=∞~ÚOk. JѨÙÊ_»ÑÙ¨ Ê_»∞ ã¨=∂"Õâ=◊ ∞ÜÕ∞º =∞^躌 `«~Q° uÆ ~å[H©Ü∞«
<åÜ«∞‰õΩÅ "ÕkHõQÍ, „Ѩ`ÕºHõ Ô~·`åOQÆ, yi[# ã¨=∞㨺Å∞ L`«Ê#fl=∞~Ú#ѨÙÊ_»∞ ѨxKÕ¿ã
ã¨Oã¨÷QÍ H˘#™êyOk. J~Ú`Õ 1936Ö’ ã¨Ê+ì̈"≥∞ÿ# =∂~°∞Ê =zÛOk. ZSZãπÑ≤ã≤ S^À=
ã¨=∂"Õâ◊OÖ’ q*Ï˝Ñ¨# Ѩ„`åÅ`À ã¨iÃÑ@ì‰õΩO_® ™ê=∂#º „Ѩ[Å`À ã¨O|O^è•Å∞
ÃÑ@∞ìHÀ"åÅ<Õ J=QÍǨÏ#‰õΩ =zÛOk. "≥Ú^Œ\ ˜™êiQÍ =º=™êÜ«∞ _ç=∂O_»¡ÃÑ· HÍ~°º„Hõ=∂xfl
~°∂á⁄OkOzOk.
HÍO„ÔQãπ "≥·Yi
ã¨O™ê÷<åÅ „Ѩ[Å∞ HÍO„ÔQãπÖ’ =ºH˜ÎQÆ`« ã¨Éèí∞ºÅ∞QÍ =∂~°=K«∞Û#x, J~Ú`Õ
P 㨠O ™ê÷ < åÅ JO`« ~ ° æ ` « =º=Ǩ Ï ~åÖ’¡ *’Hõ º O KÕ ã ¨ ∞ ‰õ Ω <Õ O ^Œ ∞ ‰õ Ω D ã¨ É è í º `åfixfl
LѨÜ≥∂yOK«∞HÀ‰õÄ_»^Œx 1920Ö’ <åQÆѨÓ~üÖ’ [iy# ã¨=∂"Õâ◊OÖ’ HÍO„ÔQãπ ã¨Ê+¨ìO
KÕãO≤ k. „Ѩu ã¨O™ê÷#OÖ’#∂ ™ê÷xHõ „Ѩ*Ï =∞O_»à√◊ ¡ ÖË^• ~å„+¨ì „Ѩ*Ï =∞Ǩã¨ÉÅíè <Õ`$« `«fiOÖ’,
xÜ«∞O„`«}Ö’<Õ ~å[H©Ü«∞ HÍ~°ºHõÖÏáêÅ∞ [~°QÍÅx HÍO„ÔQãπ ÉèÏqOzOk. 1934 =~°‰õΩ
‰õÄ_® QÍOnèr 1920 f~å‡<åxˆH Hõ@∞ì|_ç LO_®Åx ¿Ñ~˘¯<åfl~°∞. ~åAʼnõΩ ‰õÄ_® "åi
JOâßʼnõΩ ã¨O|OkèOz „áê^èŒq∞Hõ ǨωõΩ¯Å∞ LO\ÏÜ«∞x ¿Ñ~˘¯#fl QÍOnèr P <ÕѨ^茺OÖ’<Õ
1920 f~å‡<åxfl ã¨=∞iúOKå~°∞. ã¨OѨÓ~°‚ ã¨fi~å[ºO ÅHõΔ º™ê^èŒ#Ö’ ã¨O™ê÷<åÅ ™êfi`«O„`«ºO
‰õÄ_® [~°QÍÅx 1938Ö’ ǨÏiѨÓ~ü ã¨=∂"Õâ◊OÖ’ HÍO„ÔQãπ x~°‚~ÚOzOk. ã¨O™ê÷<åÖ’¡
[iˆQ L^Œº=∂Ö`À HÍO„ÔQãπ ã¨xflÇ≤Ï`« ã¨O|O^è•Å∞ ÃÑ@∞ìHÀ"åÅx 1939Ö’ „uѨÙ~°
ã¨=∂"ÕâßÖ’¡ HÍO„ÔQãπ x~°~‚ ÚOzOk. 1939Ö’ ZSZãπÑã≤ ≤ J^躌 ‰õΩΔ _çQÍ <≥„Ǩ˙ ZxflHõÜ∂« º~°∞.
ÉèÏ~°`ü#∞ ã¨"≥∞ÿHõºO KÕÜ«∞_»OÖ’ áê„`«
„a\©+π PkèѨ`«ºO `˘Åy# `«~åfi`« ã¨O™ê÷<åÅ Éèíq+¨º`«∞Î UO@<Õk =ÚYº"≥∞ÿ#
„Ѩâ◊flQÍ =ÚO^Œ∞‰õΩ =zÛOk. <å\˜ áêʼnõΩÅ∞, "åi k"å#∞¡ ™êfi`«O„`«ºO HÀã¨O HõÅÅ∞
Hõ<åfl~°∞. J~Ú`Õ W^Õ HÍÅOÖ’ 1946–47 =∞^茺֒ ã¨O™ê÷<åÖ’¡ ÃÑ^ŒÌ Z`«∞Î# "≥Å∞¡=ÖÏ
=zÛ# „Ѩ*Ï L^Œº=∂Å∞ ~å[H©Ü«∞ ǨωõΩ¯Å∞ HÍ"åÅx, ~å*ϺOQÆã¨ÉèíÖ’ ZxflHõ „áêux^茺O
HÍ"åÅx _ç=∂O_£ KÕ™ê~Ú.
L^ŒÜ«∞ѨÓ~ü(1945), QÍfieÜ«∞~ü(1947)ÅÖ’ [iy# ZSZãπÑ≤ã≤ ã¨=∂"ÕâßʼnõΩ
<≥„Ǩ˙ J^躌 Hõ`Δ « =Ç≤ÏOKå~°∞. ~å*ϺOQÆãɨ Öíè ’ KÕ~ˆ O^Œ∞‰õΩ ã¨O™ê÷<åÅ∞ JOwHõiOK«Háõ È=_»O
207
ãÔ̈~·Ok HÍ^Œx <≥„Ǩ˙ „ѨHõ\ ˜OKå~°∞. ã¨~åú~ü Ѩ>ËÖò KåÖÏ `≥eq`À =º=ǨÏiOz „Ѩ*Ï
L^Œº=∂Å#∞ ™ê‰õΩQÍ K«∂Ñ≤ ~åAÅ #∞O_ç ~å~ÚfÅ#∞ á⁄O^•~°∞. P ã¨O™ê÷<åÅ∞ ÉèÏ~°`«
Ü«¸xÜ«∞<£Ö’H˜ =zÛ# `«~åfi`« P „Ѩ*Ï L^Œº=∂Å#∞ f„=OQÍ J}˜z"Õâß~°∞.
Xi™êû ã¨O™ê÷<åÖ’¡ â◊H=Θ O`«"∞≥ #ÿ „Ѩ*Ï =∞O_»ÖO L^Œº=∂Å`À ~åAÅ∞ U~åÊ@∞
KÕã#≤ Dâß#º „áêO`åÅ Ü«¸xÜ«∞<£ 1947 _çÃãO|~üÖ’ Ѩ\ÏѨOK«Å~ÚOk. A<åѶ∞¨ _£Ö’
„Ѩ*Ï L^Œº=∞O, áÈbãπ K«~°º HõÅQÆeã≤ ™êy P „áêO`åxfl Ü«¸xÜ«∞<£Ö’H˜ KÕ~åÛ~Ú.
`≥ÅOQÍ}Ï ™êÜ«Ú^èŒ áÈ~å@O x*ÏO#∞ |ÅÇ‘Ï#Ѩ~°K«_»"Õ∞ HÍHõ áÈbãπ K«~°º‰õΩ =ÚYº"≥∞ÿ#
HÍ~°}=∞~ÚOk. P q^èŒOQÍ ã¨~åú~ü Ѩ>ËÖò K«~°ºÅ`À<Õ QÍHõ „Ѩ*Ï L^Œº=∂ŠѶ¨e`«OQÍ
‰õÄ_® ÉèÏ~°`ü#∞ ã¨"≥∞ÿHõºO KÕÜ«∞_»O ™ê^茺=∞~ÚOk.
™êfi`«O`„ º« #O`«~° Ѩi}Ï=∂Å∞
™ê^è•~°} 㨈~fi
H˘`«Î ÉèÏ~°`ü‰õΩ ™êfi`«O„`«ºO J~°ú~å„u ÅaèOzOk. 1947 JQÆã¨∞ì 14= `Õn
=ÚyÜ«∞#∞#fl HÍÅOÖ’ ÉèÏ~°`ü "≥Ú^Œ\ ˜ „Ѩ^è•#=∞O„u J~Ú# [=ǨÏ~üÖÏÖò <≥„Ǩ˙
D q^èOŒ QÍ ¿Ñ~˘¯<åfl~°∞. ''KåÖÏ ã¨O=`«û~åÅ #∞O_ç XHõ QÆ=∞ºO HÀã¨O KÕã∞¨ #Î fl „ѨÜ∞« `åflÅ∞
„Ѩã¨∞Î`«O Ѷ¨eOKå~Ú. ѨÓiΙê÷~ÚÖ’<Õ HÍ^Œ∞ ѨÓiÎ ™ê=∞~°úºO`À =∞#O „Ѩu[˝ fã¨∞HÀ"åe.
„ѨѨOK«=∞O`å x„kã¨∞Î#fl ã¨=∞Ü«∞OÖ’ J~°ú~å„u "Õà◊ ÉèÏ~°`ü H˘`«Î rq`«O, ™êfi`«O„`«ºO`À
"Õ∞Å∞HÀO\’Ok. K«i„`«Ö’ J~°∞^Œ∞QÍ HõxÑ≤OKÕ Ñ¶¨∞@# =zÛOk. áê`« #∞O_ç H˘`«ÎÖ’H˜
J_»∞QÆ∞ÃÑ_»∞`«∞<åflO. n~°…HÍÅO áê@∞ Ñ‘_çOK«|_ç# ^Õâ◊O „Ѩã¨∞Î`«O "Õ∞ÖÁ¯Ok. D ^Õâ◊
„Ѩ[ÅO`å ã¨∞YâßO`«∞Å`À =iúÖË¡ÖÏ ¿ãfiKåÛù ÉèÏ~°`ü#∞ =∞#O xi‡OKåe—— Jx J<åfl~°∞.
Wq ZO`À =∞Oz L^ÕÌâߺÅ∞, =∞Oz =∂@Å∞ J#_»OÖ’ ã¨O^ÕǨÏO ÖË^Œ∞. <≥„Ǩ˙ „â’`«Å‰õΩ
D ÉèÏ"åÅ#∞ qxÑ≤OKÕѨÙÊ_»∞ Jq ™êkèOK«_»OÖ’ L#fl ã¨=∞㨺ÖËO\’, Jq ZO`«"Õ∞~°‰õΩ
™ê^茺"≥∂ ‰õÄ_® PÜ«∞#‰õΩ `≥Å∞ã¨∞. JѨÊ\˜ Ѩiã≤÷ux ѨiQÆ}#Ö’H˜ fã¨∞‰õΩO>Ë ÃÑ^ŒÌ^≥·#
¿Ñ^Œ ^Õâ◊O, PiúHõOQÍ k"åàÏ fã≤ LOk, ã¨fiÜ«∞OQÍ PǨ~åxfl ¿ãHõiOK«∞HÀÖËx ã≤÷u,
„Ѩ[Ö’¡ J`«ºkèHõ ÉèÏQÆO x~°HõΔ~åã¨∞ºÅ∞, ‰õΩÅ,=∞`« „áêuѨkHõ# q_çáÈ~Ú L<åfl~°∞, JѨÊ\˜ˆH
[<åÉèÏ 35 HÀ@∞¡ ^•\˜ JkèHõ [<åÉèÏQÍ =∂~å~°∞. nxH˜`À_»∞ áêH˜™êÎ<£ U~åÊ@∞`À
ã¨"≥∞ÿHõº ÉèÏ~°`ü ã¨fiáêflxfl ==Ú‡ KÕã¨∂Î LѨYO_»OÖ’x =ÚYº ÉèÏQÆO q_çáÈ~ÚOk.
„Ѩ*Ï™êfi=∞º „ѨÉèí∞`«fi x~å‡}O
J~Ú`Õ #Å¡=∞|∞ƒÅ K«∞@∂ì H˘xfl "≥O_ç w`«Å∞#fl@∞¡ =Ú_çã~¨ ∞° ‰õΩ, =∂#= =#~°∞Ö’¡
ÉèÏ~°`ü ã≤iã¨OѨ^ŒÅ`À `«∞Å`«∂QÆ∞`«∞#flk. „a\©+π Ѩ\ ˜+¨ì"≥∞ÿ# Ô~·ÖËfi =º=ã¨÷#∞ xi‡Oz
"≥o¡áÈ~ÚOk. <åºÜ«∞ =º=ã¨÷ ã¨=∞~°ú=O`«OQÍ<Õ LOk. „ѨÉèí∞`«fi ã¨sfiã¨∞Å x~°fiǨÏ} KåÖÏ
208
ÉÏQÆ∞Ok. „a@<£ ã¨fiO`« áê~°"¡ ∞≥ O@s q^è•#O ‰õÄ_® ÉèÏ~°`ü J#∞ã¨iOKÕO^Œ∞‰õΩ L^•Ç¨Ï~°}QÍ
LOk. ÉèÏ~°`« "Õ∞^è•=ÙÅ∞, ~å[H©Ü∞« <åÜ«∞‰õΩÅ∞ H˘xfl =∂~°∞ÊÅ`À P q^è•<åxfl K˘Ñ≤ÊOKå~°∞.
`«~åfi`« ^•<Õfl P"≥∂kOKå~°∞.
1950 [#=i 26 <å\˜H˜ „a\˜+π HÍ=∞<£"≥ÖòÎÖ’x ã¨fiÜ«∞O„ѨuѨuÎ QÆÅ ^Õâ◊O
#∞O_ç ѨÓiΙê÷~Ú QÆ}`«O„`« ~å[ºOQÍ ÉèÏ~°`ü J=`«iOzOk. J~Ú`Õ HÍ=∞<£"≥ÖòÎÖ’ WOHÍ
ã¨Éèí∞º~åÅ∞QÍ H˘#™êQÆ∞`ÀOk. W^Õ U_®k ÉèÏ~°`« ~å*ϺOQÆ ~°∂ѨHõÅÊ# ѨÓ~°Î~ÚOk.
<≥„Ǩ˙, JÜ«∞# J#∞Ü«∂Ü«ÚÅ ^Œ$+≤ìx „ѨuaOaã¨∂Î ÉèÏ~°`ü#∞ ''„Ѩ*Ï™êfi=∞º, ™È+¨eã¨∞ì,
Ö∫H˜Hõ QÆ}`«O„`«—— ~å[ºOQÍ ~å*ϺOQÆO ¿Ñ~˘¯Ok. D JOâßÅxflO\˜ „Ѩ`ºÕ Hõ`Å« ∞ L<åfl~Ú.
Wq ѨÙ~ÀQÆuH˜ QÍx, u~ÀQÆ=∂xH˜ HÍh ÉèÏ~°`ü „Ѩã¨∞Î`«O D ã≤÷uÖ’ LO_»\ÏxH˜ ^ÀǨÏ^ŒO
KÕâß~Ú.
„Ѩu áœ~°∞_çH© ÉèÏ= „ѨHõ@# ¿ãfiK«Ûù ^•fi~å, ÉÏºÖˇ\ò ÉÏH±û ^•fi~å `«# ÉèÏ"åÅ#∞
K≥ѨÙʉõΩ<Õ J=HÍâ◊O LO_Õ „Ѩ*Ï™êfi=∂ºxfl P^èŒ∞xHõ ÉèÏ~°`« =º=™ê÷Ѩ‰õΩÅ∞ HõeÊOKå~°∞.
ÉèÏ~°fÜ«ÚÖ’¡x J`«ºkè‰Ωõ Å∞ Ç≤ÏO^Œ∞=ÙÖË J~Ú#ѨÊ\˜H© Ö∫H˜Hõ ã¨fiÉèÏ=O ^•fi~å Jxfl =∞`åÅ∞,
‰õΩÖÏÅ∞ ã¨=∂#"Õ∞#x ¿Ñ~˘¯<åfl~°∞.
™È+¨e[O =∞iÜ«Ú xÜ«∞O„u`« Ñà @∞ì|_ç^•s =º=ã¨÷
™È+¨eã¨∞ì ÉèÏ=##∞ x~°fizOK«_»O KåÖÏ Hõ+ì̈O. ѨÓiΙê÷~Ú ™È+¨eã¨∞ì =º=ã¨÷#∞
J#∞ã¨iOK«@O Ѩ@¡ HÍO„ÔQãπ "≥ÚQÆ∞æK«∂ѨÖË^Œ∞. HÍO„ÔQãπÃÑ· "å=∞ѨHõΔ „ѨÉèÏ=O Z‰õΩ¯=QÍ
L#fl 1950Å HÍÅOÖ’ ‰õÄ_® ™È+¨e*Ïxfl H˘O`«"∞Õ ~°‰Ωõ =∂„`«"∞Õ J#∞ã¨iOzOk. ™È+¨eã¨∞ì
q^è•<åŠѨ@¡ 1920, 30Å HÍÅOÖ’ PHõi¬`«∞_≥·# „Ѩ^è•#=∞O„u <≥„Ǩ˙H˜, q^è•<åÅ
~°∂ѨHÅõ Ê#Ö’ PÜ«∞# „Ѩ*Ï™êfi=∞º, ™È+¨eã¨∞ì #=∞‡HÍÅ∞ H©ÅHõáê„`« áÈ+≤OKå~Ú. ™ÈqÜ«∞\ò
Ü«¸xÜ«∞<£Ö’ ã¨=∞„QÆ JiúHÍaè=$kúH,˜ ~å[H©Ü∞« ǨωõΩ¯Å‰õΩ =∂i¯ûã¨∞–ì Hõ=¸ºxã¨∞ì q^è•<åÅ∞
HÍ~°}=∞Ü«∂ºÜ«∞<Õ JOâßxfl <≥„Ǩ˙ ‰õÄ_® QÆ∞iÎOKå~°∞. *ÏfÜ«∞ „ѨÜ≥∂[<åÅ s`åº
ˆHO„^Œ „ѨÉèí∞`«fi xÜ«∞O„`«} ^•fi~å ÃÑ@∞ì|_çx ~å|@∞ìHÀ=_»O ^•fi~å ™È+¨eã¨∞ì =º=ã¨÷#∞
<≥ÖH˘ÖÏÊÅx ÉèÏqOKå~°∞.
KåÖÏ ã¨=∞㨺ŠL`«Ê<åflxH˜ HÍ~°}=∞~Ú#ѨÊ\˜H© ÉèÏs ™ê÷~Ú
„ѨÉèí∞`«fi~°OQÆ=ÚO_®Å<Õ <≥„Ǩ˙ ^Œ$+≤ì ãÔ̈~·#^Õ. ˆ~_£ >ËÑ≤[O, Jã¨=∞~°ú`«, Jqhu =º=ã¨÷Ö’
n~°…HÍÅO LO_çáÈÜ«∂~Ú. „ѨÉèí∞`«fi Pnè#OÖ’x Ѩi„â◊=∞ʼnõΩ áÈ\© #∞O_ç ~°HõΔ} LO_»_»O
<åã≤~°HõO L`«Ê`«∞ÎÅ#∞ KÕÜ«∞_®xH˜ H˘O`« HÍ~°}=∞~ÚOk.
209
ÉèÏ~°`ü Jb# q^è•#O
JO`«~å˚fÜ«∞ q^è•#O, ^Ò`«º ÉèÏ=#Ö Ñ¨@¡ <≥„Ǩï‰õΩ#fl Pã¨HÎ̃ HÍ~°}OQÍ PiúHõ,
™ê=∂lHõ q^è•<åÅ ~°∂ѨHõÅÊ#‰õΩ HÍ~°}=∞~Ú LO@∞Ok. 1950Ö’ DlѨÙì J^茺‰õΔΩ_»∞
<å[~ü, Ü«ÚQÀ¿ã¡qÜ«∂ J^茺‰õΔΩ_»∞ \˜\’`À Hõeã≤ Jb<À^Œº=∞O ™ê÷Ѩ#‰õΩ <≥„Ǩ˙
ã¨Ç¨ÏHõiOKå~°∞. D L^Œº=∞ ã¨Éèí∞ºÅ∞ „ѨK«Ûù#fl Ü«Ú^ŒÌOÖ’ U "≥·Ñ¨Ù<å LO_»~°∞. Ѷ¨∞~°¬}
Ѩiã≤÷`«∞Ö’¡ =∞Ǩ`å‡QÍOnè ÉèÏ=#Å#∞ *ÁÑ≤ÊOK«_®xH˜ Jb<À^Œº=∞O âßOu HÀã¨O â◊HÎ̃QÍ
LѨHiõ ã¨∞OÎ ^Œx <≥„Ǩ˙ ÉèÏqOKå~°∞. J~Ú`Õ J"≥∞iH͉õΩ, ^•x q∞„`«ÑH¨ ÍΔ Å‰õΩ ÉèÏ~°`ü "å+≤OQÆ<ì £
Hõ<åfl =∂™È¯‰õΩ J#∞‰õÄÅOQÍ HõxÑ≤OzOk. P `«~åfi`« ã¨Ç¨Ü«∞=∞<Õ ã¨=∞㨺 =zÛOk.
Hõ~°∞=Ù HÍ@HÍÅ ã¨=∞Ü«∞OÖ’ J"≥∞iHÍ #∞O_ç ÉèÏ~°`ü PǨ~åxfl á⁄OkOk. HÍh J"≥∞iHÍ
™êOˆHuHõ, áêi„âßq∞Hõ ã¨Ç¨Ü«∞O JOkOKÕO^Œ∞‰õΩ x~åHõiOzOk. nO`À ÉèÏ~°`ü ™ÈqÜ«∞\ò
=^ŒÌ‰õΩ "≥o¡Ok. ™ÈqÜ«∞\ò ã¨Ç¨Ü«∞O`À 1960Ö’ ÉèÏ~°`ü ã‘ìÖò`Àáê@∞ W`«~° „áê*ˇ‰õΩìÅ#∞
xi‡OK«∞‰õΩOk. =∂™È¯ #∞O_ç Ü«Ú^ŒÌ q=∂<åÅ#∞, q∞Å@s ™ê=∂„yx `≥K«∞Û‰õΩOk. D
Ѩ\ ˜+ì̈"≥∞ÿ# PiúHõ, q∞Å@s XѨÊO^•Å∞ J"≥∞iH͉õΩ =∞iO`« J#∞=∂<åÅ#∞ HõeæOKå~Ú.
nO`À „ѨѨOK«OÖ’x Ô~O_»∞ ÃÑ^ŒÌ „Ѩ*Ï™êfi=∞º =º=ã¨÷Å =∞^茺 ã¨O|O^è•Å∞ ^≥|ƒu<åfl~Ú.
Ç≤Ï=∂ÅÜ«∞ `«ÑÊ≤ ^ŒO
<≥„Ǩ˙ q^ÕâßOQÆ q^è•#OÖ’x JuÃÑ^ŒÌ ã¨OHΔÀÉèíO áêâßÛ`«º ^ÕâßÅ #∞O_ç HÍHõ
á⁄~°∞QÆ∞<Õ L#fl K≥·<å #∞O_ç ã¨OÉèíqOzOk. Uà◊¡ HÍÅOÅáê@∞ Ô~O_»∞ ã¨iǨÏ^Œ∞Ì „áêO`åÅ
ã¨=∞㨺ÃÑ· Ô~O_»∂ ^ÕâßÅ∞ Ѷ¨∞~°¬} Ѩ_®¤~Ú. K≥·<å#∞ HÍj‡~ü `åˆH JHÍûÜü∞z<£ áê¡\’ XHõ
„áêO`«O HÍQÍ Ô~O_Àk ‰õÄ_® J^Õ =∂~°∞=¸Å „áêO`«O, Ѩ~°fi`« „áêO`«"≥∞ÿ# ÉèÏ~°`üÖ’x
Dâß#º „áêO`«OÖ’ LOk. `≥~°"≥#∞Hõ P q"å^•xfl Ѩi+¨¯iOKÕO^Œ∞‰õΩ ^Ò`«º"Õ`«ÎÅ∞
„Ѩܫ∞uflOz#ѨÊ\˜H©, ÉèÏ~°`ü–K≥·<å ÉèÏ~Ú ÉèÏ~Ú J<Õk ÉèÏ~°`« „ѨÉèí∞`«fi JkèHÍ~° x<å^ŒOQÍ
L#flѨÊ\˜H© 1962Ö’ ã¨iǨÏ^Œ∞Ì q"å^ŒO ѨÓiΙê÷~Ú Ü«Ú^•ÌxH˜ ^•ifã≤Ok. Dâß#º
ã¨iǨÏ^Œ∞ÌÖ’¡ ÉèÏ~°`ü Ãã·x‰õΩÅ#∞ ^•\˜ K≥·<å Ãã·<åºÅ∞ "≥Å∞¡=ÖÏ *Á~°|_®¤~Ú.
`«# ÅHΔͺÅ∞ <≥~°"Õi# `«~åfi`« K≥·<å `«# Ãã·<åºÅ#∞ q~°q∞OK«∞‰õΩOk. ÉèÏ~°`ü
J==∂<åÅ áêÅ~ÚOk. q∞Å@s â◊HÎ̃ kQÆ*ÏiOk. Ü«Ú^ŒÌ „Ѩܫ∞`åflÅ HÀã¨O qÅ∞"≥·#
=#~°∞Å#∞ `«~°eOKå~°∞. nxH˜`À_»∞ Ô~O_Õà◊¡áê@∞ ѨO@Å∞ qѶ¨Å=∞=fi_»O`À PiúHõ =º=ã¨÷
|ÅÇ‘Ï#Ѩ_ç =¸_À ѨOK«=~°¬ „Ѩ}ÏoHõ ÖHΔͺÅ#∞ JO^Œ∞HÀÖËHõáÈ~ÚOk. qѨs`«OQÍ
[#ÉèÏ ÃÑ~°∞QÆ∞^ŒÅ ã¨OHΔÀÉèÏxfl =∞iO`« ÃÑOzOk. JѨÊ\˜ =~°‰õΩ ™êkèOz# PiúHõ
„ѨÜ≥∂[<åÅ∞ "≥#∞HõѨ@∞ìѨ\Ïì~Ú. ''Ç≤Ï=∂ÅÜ«∞ `«Ñ≤Ê^ŒO——QÍ ¿Ñ~˘¯<Õ D Ѷ¨∞@# #∞O_ç
<≥„Ǩ˙ HÀÅ∞HÀÖËHõáÈÜ«∂~°∞. 1964 "Õ∞Ö’ PÜ«∞# K«xáÈÜ«∂~°∞. P `«~åfiu ~ÀA #∞O_Õ
PÜ«∞# q^è•<åÅ∞ ^ÕâßxH˜ KÕ‰õÄiÛ# „ѨÜ≥∂[<åÅÃÑ· K«~°Û „áê~°OÉèí=∞~ÚOk.

210
H˘`«Î QÆ}`«O`„ O« =∞iÜ«Ú ~å*ϺOQÆO
~å*ϺOQÆ ~°∂ѨHÅõ Ê#
#∂º_èçb¡Ö’x „Ѩã¨∞Î`« áê~°¡"≥∞O\òÖ’ ÃãO„@Öò ǨÖòQÍ ¿Ñ~˘¯<Õ ~å*ϺOQÆ Ç¨Ö’¡
1946 _çÃãO|~ü `˘q∞‡^À `Õn# "≥Ú@ì"≥Ú^Œ\ ˜™êiQÍ ~å*ϺOQÆã¨Éèí ã¨=∂"Õâ◊=∞~ÚOk.
`˘q∞‡k =∞Ok =∞Ç≤Ïà◊Å`Àáê@∞ 207 =∞Ok „Ѩux^èŒ∞Å∞ Ǩ[~°Ü«∂º~°∞. ã¨Éèí `å`å¯eHõ
Kè≥·~°‡<£QÍ ã¨z^•#O^Œ ã≤<å›#∞ PKå~°º Hõ$ѨÖÏx ѨiK«Ü«∞O KÕÜ«∞_»O`À L^ŒÜ«∞O 11
QÆO@ʼnõΩ „áê~°OÉèí ã¨=∂"ÕâO◊ „áê~°OÉè=í ∞~ÚOk. ã¨fi`«O„`« ÉèÏ~°`ü ~å*ϺOQÆ=∞<Õ Kåi„`å`«‡Hõ
ÅHΔͺxfl ѨÓiÎ KÕ¿ãO^Œ∞‰õΩ ~å*ϺOQÆãɨ ‰íè Ωõ ^•^•Ñ¨Ù =¸_»∞ ã¨O=`«û~åÅ(YzÛ`«OQÍ K≥áêÊÅO>Ë
Ô~O_Õà◊¡ 11 <≥ÅÅ 17 ~ÀAÅ∞) ã¨=∞Ü«∞O Ѩ\ ì̃Ok. D HÍÅOÖ’ ^•^•Ñ¨Ù 165 ~ÀAÅ
áê@∞ 11 ã¨=∂"ÕâßÅ#∞ x~°fiÇ≤ÏOzOk. WO^Œ∞Ö’ 114 ~ÀAÅ áê@∞ ~å*ϺOQÆ =Ú™ê~Ú^•
~°∂ѨHõÅÊ#ÃÑ· K«~°Û [iyOk.
~å*ϺOQÆã¨Éèí‰õΩ ã¨Éèí∞ºÅ#∞ Hͺa<≥\ò q∞+¨<£ ã¨∂zOz# q^èŒOQÍ Ñ¨~ÀHõΔ ZxflHõÅ
^•fi~å „á⁄qx¬Ü«∞Öò ã¨Éèí∞ºÅ #∞O_ç Z#∞fl‰õΩ<åfl~°∞. (1) „á⁄qx¬Ü«∞Öò âßã¨#ã¨ÉèíÅ #∞O_ç
292 =∞Ok ã¨Éèí∞ºÅ#∞ Z#∞fl‰õΩO\Ï~°∞ (2) ÉèÏ~°`« ã¨O™ê÷<åʼnõΩ 93 =∞Ok ã¨Éèí∞ºÅ∞
„áêux^茺O =Ç≤Ï™êÎ~°∞ (3) pѶπ Hõg∞+¨#~ü „á⁄q<≥ûãπÅ #∞O_ç #Å∞QÆ∞~°∞ ã¨Éèí∞ºÅ#∞
Z#∞fl‰õΩO\Ï~°∞. ~å*ϺOQÆãɨ Öíè ’x "≥Ú`«OÎ ã¨É∞íè ºÅ∞ 389 =∞Ok. J~Ú`Õ áêH˜™êÎ<£ U~åÊ@∞#∞
ã¨∂zOz# 1947 E<£ =¸_À=`Õn# =∞øO\òÉÏ>ˇ<£ „Ѩ}ÏoHõ „ѨHÍ~°O áêH˜™êÎ<£ HÀã¨O
„Ѩ`ºÕ Hõ ~å*ϺOQÆãɨ #íè ∞ U~åÊ@∞ KÕâß~°∞. H˘xfl „á⁄q<≥ûãπÅ „Ѩux^è∞Œ Å∞ D ã¨É‰íè Ωõ ã¨É∞íè ºÅ∞QÍ
=∂~å~°∞. nO`À ÉèÏ~°`« ~å*ϺOQÆ ã¨Éèí ã¨Éèí∞ºÅ ã¨OYº 299H˜ ‰õΩkOK«|_çOk.
[=Ǩ~üÖÏÖò <≥„Ǩ˙ 1946 _çÃãO|~ü 13= `Õn# ''ÖHΔͺŠf~å‡<åxfl——
„Ѩ"Õâ◊ÃÑ\Ïì~°∞. D f~å‡<åxfl 1947 [#=i 22= `Õn# ~å*ϺOQÆ ã¨Éèí UHõ„w=OQÍ
P"≥∂kOzOk. 1947 JQÆã¨∞ì 14= `Õn# pHõ\ ˜ Ѩ_»∞`«∞#fl "Õà◊Ö’ ~å*ϺOQÆ Ç¨Ö’¡
~å*ϺOQÆ ã¨Éíè ã¨=∂"Õâ=◊ ∞~ÚOk. J~°~ú å„u "Õà◊ ã¨fi`«O„`« ÉèÏ~°`ü âßã¨#ã¨É#íè ∞ `«=∞ KÕ`∞« Ö’¡H˜
fã¨∞‰õΩOk. ÉèÏ~°`ü‰õΩ ~å*ϺOQÆ =Ú™ê~Ú^•#∞ `«Ü«∂~°∞KÕ¿ãO^Œ∞‰õΩ a.P~ü.JOÉË^Œ¯~ü
<Õ`«$`«fiOÖ’ =Ú™ê~Ú^• Hõq∞\©x 1947 JQÆã¨∞ì 28# ~å*ϺOQÆ ã¨Éèí xÜ«∞q∞OzOk.
~å*ϺOQÆã¨Éèí =ÚO^Œ∞Oz# ~å[ºOQÆ =Ú™ê~Ú^•ÃÑ· K«~°Û ã¨O^Œ~°ƒùOÖ’ 7,635 ã¨=~°}Å#∞
ã¨Éèí∞ºÅ∞ „ѨuáêkOK«QÍ 2,473 ã¨=~°}Å#∞ JOwHõiOKå~°∞.
1949 #=O|~ü 26= `Õn# ÉèÏ~°`« ~å*ϺOQÍxfl P"≥∂kOKå~°∞. ã¨Éèí∞ºÅ∞ "åi
ã¨O`«HÍÅ#∞ 1950 [#=i 24 =~°‰õΩ "å~Ú^• "Õã¨∞‰õΩ<åfl~°∞. "≥Ú`«ÎO 284 =∞On
~å*ϺOQÆOÃÑ· ã¨O`«HõO KÕâß~°∞. ÉèÏ~°`« ~å*ϺOQÆO 1950 [#=i 26= `Õn #∞O_ç
J=∞Ö’¡H˜ =zÛOk. P~ÀA #∞O_ç 1952Ö’ H˘`«Î áê~°¡"≥∞O\ò ZxflHõÜÕ∞º =~°‰õΩ ~å*ϺOQÆ
ã¨Éèí `å`å¯eHõ áê~°¡"≥∞O\òQÍ =º=ǨÏiOzOk.
211
ÉèÏ~°`« ~å*ϺOQÆO
~å*ϺOQÆOÖ’ „a\©+π áê~°¡"≥∞O@s =º=ã¨÷, J"≥∞iHÍ <åºÜ«∞=º=ã¨÷Ö’x =∞Oz
JOâßÅ#∞ á⁄O^Œ∞Ѩ~°KåÅx =Ú™ê~Ú^• Hõq∞\© „Ѩܫ∞uflOzOk. K«\ÏìxH˜ ã¨O|OkèOz#
qq^èŒ ~°OQÍÖ’¡ Hˆ O„nÜ«∞ áê~°"¡ ∞≥ O@s áê„`«‰Ωõ ~å*ϺOQÆO J=HÍâ◊O HõeÊOzOk. „áê^äqŒ ∞Hõõ
ǨωõΩ¯Å∞ áê~°"¡ ∞≥ O@s JkèHÍ~åxfl Ѩiq∞`«O KÕ™ê~Ú. ã¨fiÉèÏ=O s`åº ÉèÏ~°`« ~å*ϺOQÆOÖ’x
„áê^èŒq∞Hõ ǨωõΩ¯Å∞ ™ê#∞‰õÄÅ"≥∞ÿ#q, „ѨÉèí∞`«fi K«~°ºÅÃÑ· ˆH=ÅO xÜ«∞O„`«}#∞ =∂„`«"Õ∞
HõeæÖË=Ù, "å\˜x LÅ¡OѶ≤∞¿ãÎ <åºÜ«∞ ã¨g∞HõΔ ~°∂ѨOÖ’ ~å*ϺOQÆ Ñ¨iëê¯~°O ‰õÄ_® LOk.
J"≥∞iHÍ "≥∂_»Öò =∂ki HÍHõ ÉèÏ~°`« ~å*ϺOQÆOÖ’ =º‰õΩÎÅ`Àáê@∞ qq^èŒ
`≥QÅÆ ∞, =∞`åÅ∞, „QÆ∂ѨÙŠǨωõΩ¯Å‰õΩ ‰õÄ_® „áê^è•#º`«xKåÛ~°∞. ǨωõΩºÅ#∞ "åºMϺxOK«_O» ,
J=∞Å∞ KÕÜ«∞_»OÖ’ ǨωõΩ¯ÅÃÑ· ÃÑ\˜ì# Ѩiq∞`«∞ʼnõΩ ‰õÄ_® KåÖÏ „áê^è•#º`« LOk.
~å*ϺOQÆOÖ’ á⁄O^Œ∞Ѩiz# „áê^èŒq∞Hõ ǨωõΩ¯ÅÃÑ· J^Õ PiìHõÖòûÖ’ Ѩiq∞`«∞Å#∞ ‰õÄ_®
ã¨Ê+¨Oì QÍ ¿Ñ~˘¯<åfl~°∞. „ѨÑO¨ K«OÖ’x ǨωõΩ¯Å‰õΩ ã¨O|OkèOz# ~å*ϺOQÍÖ’¡ =∂ki H͉õΩO_®
ÉèÏ~°`« ~å*ϺOQÆOÖ’ ǨωõΩ¯ÅÃÑ· Ѩiq∞`«∞Å#∞ =∞iO`« ã¨Ê+¨ìOQÍ ¿Ñ~˘¯<åfl~°∞. PiìHõÖò
19<Õ „Ѩ`ÕºHõ L^•Ç¨Ï~°}QÍ ¿Ñ~˘¯#=K«∞Û. P JiìHõÖò "≥Ú^Œ\ ˜ ÉèÏQÆOÖ’ KåÖÏ „áê^èŒq∞Hõ
¿ãfiK«ÛùÅ#∞ ¿Ñ~˘¯<åfl~°∞. Ô~O_À ÉèÏQÆOÖ’ „Ѩu ¿ãfiK«ÛùÃÑ·<å ã¨Ê+¨ì"≥∞ÿ# Ѩiq∞`«∞Å#∞
U~åÊ@∞KÕâß~°∞. D JOâßʼnõΩ ã¨O|OkèOz ÉèÏ~°`« ~å*ϺOQÆ x~å‡`«Å∞ ǨωõΩ¯ÅÃÑ· áÈbã¨∞Å
JkèHÍ~åxfl, W`«~° Ѩiq∞`«∞Å#∞ LOKå~°∞. J^Õ J"≥∞iHÍÖ’ J~Ú`Õ HÀ~°∞ìÖ’¡ qKå~°}
ã¨O^Œ~åƒùÖ’¡ D Ѩiq∞`«∞Å#∞ Jaè=$kú KÕÜ«∂eû# J=ã¨~°O LO@∞Ok.
J"≥∞iHÍ ~å*ϺOQÆO, 1789 „ÃѶOKü „ѨHõ@# #∞O_ç H˘xfl JOâßÅ#∞
„QÆÇÏ≤ OK«_O» `Àáê@∞ ÉèÏ~°`« „Ѩ[Å „Ѩ`ºÕ Hõ ™ê=∂lHõ J=ã¨~åÅ∞, ã¨=∞㨺Å∞ ÉèÏ~°`« ~å*ϺOQÆ
ǨωõΩ¯Å ~°∂ѨHÅõ Ê#‰õΩ HÍ~°}=∞Ü«∂º~Ú. L^•Ç¨Ï~°}‰õΩ ÉèÏ~°`,ü áêH˜™êÎ<£ qÉè[í # HÍ~°}OQÍ
U~°Ê_ç# QÆO^Œ~Q° Àà◊O <ÕÑ^¨ ºŒè OÖ’ áœ~°ã`¨ fi« O ã¨=∞㨺ÃÑ· „Ѩ`ºÕ Hõ x|O^è#Œ Å#∞ ~°∂á⁄OkOKå~°∞.
‰õΩÅ =º=ã¨÷, Ç≤ÏO^Œ∂–=Úã‘¡"£∞Å =∞^茺 U~°Ê_ç# =∞`«Ñ¨~°"≥∞ÿ# PQÍ^èŒO HÍ~°}OQÍ
L`«Ê#fl=∞~Ú# ™ê=∂lHõ =ºuˆ~Hõ „ѨÉèÏ"åÅ#∞ `«yæOKÕO^Œ∞‰õΩ ‰õÄ_® ǨωõΩ¯Å∞ L<åfl~Ú.
ÉèÏ~°`« ~å*ϺOQÆO áœ~°, ~å[H©Ü«∞, PiúHõ, ™ê=∂lHõ ǨωõΩ¯Å#∞ HõeÊOzOk.
J`«ºkèHõ PiúHõ, ™ê=∂lHõ ǨωõΩ¯Å#∞ ''P^ÕtHõ ã¨∂„`åÅ∞——QÍ á⁄O^Œ∞ѨiKå~°∞. PiìHõÖò 37
„ѨHÍ~°O K«\ÏìÅ#∞ ~°∂á⁄OkOK«_»OÖ’ D P^ÕtHõ ã¨∂„`åÅ#∞ áê\˜OKåeû# ÉÏ^茺`«
âßã¨#,HÍ~åºx~åfiǨÏHõ =º=ã¨Ã÷ Ñ#· LOk. D ÉÏ^躌 `«#∞ <≥~"° ~Õ åÛÅx HÀ~°∞Åì ∞ *’HõºO KÕã∞¨ HÀ=Ù.
n#~°úO P ÉÏ^茺`«, P xÜ«∞=∂Å∞ "å@O`«@ J"Õ <åºÜ«∞"≥∞ÿ#q. nxfl HÀ~°∞ìÅ∞ QÆ=∞#OÖ’
ÃÑ@∞ìHÀ"åe.
212
áê¡xOQ∑ =∞iÜ«Ú „ѨÉèí∞`«fi xÜ«∞O„u`« áêi„âßq∞H©Hõ~°}
áê¡xOQ∑ =∞iÜ«Ú "≥Ú^Œ\˜ „Ѩ}ÏoHõ <ÕѨ^茺O
™êfi`«O„`«ºO á⁄O^Œ#∞#fl ÉèÏ~°`ü „Ѩ}ÏoHÍÜ«Ú`«"≥∞ÿ# Jaè=$kúH˜ ~°∂ѨHõÅÊ#
KÕÜ«∂Åx HÍO„ÔQãπ <åÜ«∞‰õΩÅ∞ ÉèÏqOKå~°∞. P ~°∂ѨHõÅÊ#‰õΩ J=ã¨~°"≥∞ÿ# ã¨Oã¨÷#∞
U~åÊ@∞KÕÜ«∂Åx "å~°∞ ÉèÏqOKå~°∞. nO`À <≥„Ǩ˙ J^茺HõΔ`«# qq^èŒ ~°OQÍʼnõΩ K≥Ok#
15 =∞Ok ã¨Éèí∞ºÅ`À ‰õÄ_ç# *ÏfÜ«∞ „Ѩ}ÏoHÍ Hõq∞\©x U~åÊ@∞KÕâß~°∞. 1938 _çÃãO|~ü
#∞O_ç D Hõq∞\© Ѩx „áê~°OaèOzOk. J~Ú`Õ Ô~O_À „ѨѨOK« Ü«Ú^ŒÌO D Hõq∞\© ѨxH˜
P@OHõO HõeOæ zOk.
J~Ú`Õ ÉèÏ~°`‰ü Ωõ ã¨fi`«O„`«ºO ~åQÍ<Õ `«H}Δõ O „Ѩ}ÏoHÍÜ«Ú`« Jaè=$kúH˜ ~°∂ѨHÅõ Ê#
KÕÜ«∂eû# ÅHõΔ ºO =ÚO^Œ∞H˘zÛOk. `«y# ã¨Ê+ì̈`«`À Jaè=$kúH˜ ~°∂ѨHõÅÊ# KÕÜ«∞_®xfl
*ÏfÜ«∞ <åÜ«∞Hõ`«fiO f„=OQÍ<Õ ã¨"åÖò#∞ ã‘fiHõiOzOk. qq^èŒ "Õ∞^è•=ÙÅ∞, =$uÎ^•~°∞Å
#∞O_ç xѨÙ}∞Å Jaè„áêÜ«∂Å#∞ K«~°ÛÅ ^•fi~å fã¨∞‰õΩ<åfl~°∞. <≥„Ǩ˙ J^茺HõΔ`«# 1950Ö’
„Ѩ}ÏoHÍ ã¨OѶ∂¨ xfl U~åÊ@∞KÕâß~°∞. D ã¨OѶ∞¨ O P<å\˜ Pi÷H"õ `Õ ÅΫ `À ã¨O„ѨkOz ѨOK«=~°¬
„Ѩ}ÏoHõÅ ^•fi~å `«y# Jaè=$kú =ӺǨÅ#∞ ~°∂á⁄OkOKÕ ÉÏ^茺`« ã‘fiHõiOzOk.
^ÕâO◊ ™êfi`«O„`«ºO ™êkèOz# `«~∞° }OÖ’ „Ѩ}ÏoHÍÜ«Ú`«OQÍ Jaè=$kú ™êkèOK«_O» ,
JO^Œ∞‰õΩ „Ѩ`ºÕ Hõ =ӺǨÅ#∞ ~°∂á⁄OkOK«_O» JѨÊ\˜Hˆ qã¨Î $`«OQÍ P"≥∂kOѨ|_ç# JOâ◊O.
ã¨OHΔÀÉèÏxfl, "≥#∞HõÉÏ@∞`«<åxfl `˘ÅyOKÕO^Œ∞‰õΩ Wk `«Ñ¨Êxã¨~°<Õ Jaè„áêÜ«∞O |ÅOQÍ
LOk. P q^èOŒ QÍ „Ѩ}ÏoHÍÜ«Ú`«"∞≥ #ÿ Jaè=$kúÃÑ· Z@∞=O\˜ K«~åÛ ÖË^∞Œ , K«~Û° O`å Z@∞=O\˜
„Ѩ}ÏoHÍÜ«Ú`«"≥∞ÿ# Jaè=$kú LO_®Å<Õ^•xÃÑ·<Õ. ÉÁOÉÏ~Ú „Ѩ}ÏoHõ, „Ѩ*Ï „Ѩ}ÏoHõ,
QÍO^èÕÜ«∞ „Ѩ}ÏoHÍ JO@∂ KåÖÏ ~°HÍÅ „Ѩ`åº=∂flÜ«∞ ã¨∂K«#Å∞ =KåÛ~Ú. D HÍÅOÖ’
XHõ¯ ÉèÏ~°`ü̂H HÍHõ =Åã¨"å^ŒO #∞O_ç |Ü«∞@ Ѩ_ç# ^ÕâßÅhfl JO>Ë Jaè=$kú K≥O^Œ∞`«∞#fl
^ÕâßÅhfl ‰õÄ_® „Ѩ}ÏoHÍÜ«Ú`« Jaè=$kúÃÑ·<Õ ^Œ$+≤ì ÃÑ\Ïì~Ú. ™ÈqÜ«∞\ò Ü«¸xÜ«∞<£
J#∂ǨϺOQÍ ™êkèOz# PiúHõ q[Ü«∂Å∞ ‰õÄ_® D Jaè„áêÜ«∂xH˜ HÍ~°}=∞Ü«∂º~Ú.
„ѨQÆu, P^èŒ∞hHõ~°} ™êkèOKÕO^Œ∞‰õΩ j„Ѷ¨∞QÆu áêi„âßq∞H©Hõ~°} ˆHO„^ŒOQÍ
„Ѩ}ÏoHÍÜ«Ú`« Jaè=$kèÌH˜ ~°∂ѨHõÅÊ# KÕÜ«∂Å#∞‰õΩ<åfl~°∞. <≥„Ǩ˙ „ѨHõ@#Ö’¡#∂ Wk
ã¨Ê+ì̈OQÍ J~°ú=∞ø`«∞Ok.'' áêâßÛ`«º ^ÕâßÖ’¡ KåÖÏ Uà◊¡ „H˜`«O áêi„âßq∞Hõ qѨ¡=O ^•fi~å
™êkèOz# Jaè=$kúx =∞#O gÖˇ·#O`« `«fi~°QÍ JO^Œ∞HÀ"åe—— Jx ¿Ñ~˘¯<åfl~°∞. D q^èŒ"≥∞ÿ#
ÉèÏ=# Jaè=$kú K≥O^Œ∞`«∞#fl PiúHõ =º=ã¨÷Ö’¡ ‰õÄ_® |ÅOQÍ LOk. ^Õâ◊OÖ’x =$uÎѨ~°"≥∞ÿ#
"Õ∞^è•=ÙÅ #∞O_ç ‰õÄ_® D ÉèÏ=#‰õΩ =∞^Œ`Ì ∞« ÅaèOzOk. ™ÈqÜ«∞\ò Ü«¸xÜ«∞<£ Jaè=$kúH˜
K≥ѨÙʉõΩ<Õ HÍ~°}ÏÖ’¡ ‰õÄ_® Wk XHõ\ ˜.
213
 JO`«‰Ωõ q∞Oz áêi„âßq∞Hõ Jaè=$kúÖ’ „ѨÉ∞íè `«fi áê„`« H©ÅHõOQÍ LO_®Åx JѨÊ\˜
"Õ∞^èÀ=~°æ „ѨѨOK«OÖ’ QÆ\ ì̃QÍ qxÑ≤OzOk. "≥Ú`«ÎOQÍ q∞„â◊=∞ PiúHõ =º=ã¨÷Ö’ j„Ѷ¨∞QÆu
áêi„âßq∞H©Hõ~°}#∞ =ÚO^Œ∞‰õΩfã¨∞ÔHàı¡ ÉÏ^茺`«#∞ ã¨QÆ~°fiOQÍ „ѨÉèí∞`«fi ~°OQÆO ã‘fiHõiOKåe.
z=iQÍ D ÅHΔͺxfl „ѨѨOK« ÃÑ@∞ì|_ç^•s =º=ã¨÷Ö’ HõÅ=_»O ^•fi~å HÍHõ ã¨fi`«O„`«OQÍ
™êkèOKåÅ<Õk xtÛ`åaè„áêÜ«∞OQÍ LOk. =∞~À q^èOŒ QÍ K≥áêÊÅO>Ë ã¨fiÜ«∞O áÈ+¨H`õ fi« O(ÃãÖòÊù
ieÜ«∞<£û) J<Õk KåÖÏ =∞Ok "åºYº`«Å „ѨHÍ~°O =ӺǨ`«‡Hõ J=ã¨~°O.
„Ѩ}ÏoHÍÜ«Ú`« Jaè=$kú ~°∂ѨHÅõ Ê#Ö’ KåÖÏ W`«~° PiúHÍOâßÅ∞ ‰õÄ_® ÉèÏQÆOQÍ
L<åfl~Ú. „áêOfÜ«∂aè=$kú Jã¨=∂#`«Å#∞ `˘ÅyOK«_»O, PiúHõ â◊HÎ̃ XˆHKÀ@ ˆHO„nHõ$`«O
‰õÄ_® K«∂_»_»O, "ÕQÆOQÍ L^ÀºQÆ=HÍâßÅ Jaè=$kú, Jxfl\˜ Hõ<åfl =ÚYº"≥∞ÿ#k xs‚`«
ã¨=∞Ü«∞OÖ’QÍ ¿ÑkiHõOÖ’ J`«ºkèHÉõ Ïè QÍxfl `«yOæ K«_O» (1951Ö’ "≥Ú^Œ\ ˜ ѨOK«=~°¬ „Ѩ}ÏoHõ
„áê~°OaèOz#ѨÙÊ_»∞ 30 Uà◊¡ =º=kèx ÃÑ@∞ì‰õΩ<åfl~°∞). J~Ú`Õ D ÅHΔͺÅhfl "Õ\ ˜Hõ"Õ
„Ѩ`ÕºHõ"≥∞ÿ#q HÍ=Ù, XHõ^•x`À XHõ\ ˜ =Ú_çѨ_çL<åfl~Ú. J~Ú`Õ q^è•#Hõ~°ÎÅ∞ D
ÖHΔͺÅxflO\˜h ™È+¨eã¨∞ì `«~°Ç¨ =º=ã¨÷#∞ xi‡OKåÅ<Õ L^Õúâ◊ºO`À ÃÑ@∞ì‰õΩ<åfl~å ÖË^•
ÉèÏ~°`« ^Õâ◊ Ѩiã≤÷`«∞Å#∞ J~°úO KÕã¨∞H˘x D `«~°Ç¨ q^è•<åÅ∞ J=ã¨~°=∞x ÉèÏqOKå~å
J#fl^•O\’¡ ã¨Ê+ì̈`« ÖË^Œ∞. =∞~À =¸_»∞ JOâßÅ#∞ ‰õÄ_® ѨiQÆ}#Ö’H˜ fã¨∞HÀ"åeû
LOk.
"≥Ú^Œ\ ˜k 1950Ö’<Õ q™êÎ~°"≥∞ÿ# „Ѩ}ÏoHÍÜ«Ú`«"≥∞ÿ# Jaè=$kúH˜ ~°∂ѨHõÅÊ#
KÕã≤#ѨÊ\˜H© 50 ^Œâ◊HõO Ô~O_À J~°úÉèÏQÆOÖ’<Õ =ÚYºOQÍ 1956Ö’ áêi„âßq∞Hõ q^è•#
f~å‡#O `«~åfi`«, Ô~O_À ѨOK«=~°¬ „Ѩ}ÏoHõÖ’<Õ Z‰õΩ¯= ^Œ$+≤ì ÃÑ\Ïì~°∞.
Ô~O_Àk D ~°∂ѨHõÅÊ#Ö’x „Ѩ^è•# L^ÕÌâߺxH˜ "Õ∞^è•q=~°æO #∞O_ç =∞^ŒÌ`«∞
ÅaèOz#ѨÊ\˜H© "å=∞ѨHΔÍÅ "≥·Ys =∂„`«O "Õ̂~ q^èŒOQÍ LOk. ã¨=∞„QÆ"≥∞ÿ, ã¨=∞~°ú=O`«"≥∞ÿ#
Éè∂í ã¨O㨯~°}ÅÃÑ· „Ѩ^•è # ^Œ$+≤ì ÃÑ\ÏìÅx "å~°∞ HÀ~å~°∞. ÃÑ#· ¿Ñ~˘¯#fl ÅHΔͺÅ∞ <≥~"° ~Õ åÅ<åfl,
¿ÑkiHõO `˘ÅQÍÅ<åfl Éèí∂ã¨O㨯~°}Å∞ J=ã¨~°=∞x "å=∞ѨHΔÍÅ ÉèÏ=#. J~Ú`Õ
"å=∞ѨHΔÍÅ ÉèÏ=#‰õΩ Ñ¨ÓiÎ =ºuˆ~HõOQÍ JkèHÍiHõ ~°∂ѨHõÅÊ# Éèí∂ã¨O㨯~°}ÅÃÑ· =∞ø#O
=Ç≤ÏOzOk. D H©ÅHõ"≥∞ÿ# JOâßxfl q㨇iOzOk.
=¸_Àk QÍOkèr PiúHõ ÉèÏ=#Å#∞ ‰õÄ_® ѨÓiÎQÍ u~°ã¨¯iOKå~°∞. „a\©+π
=Å㨠áêÅ#‰õΩ =ºuˆ~HõOQÍ „Ѩ[Å#∞ ã¨g∞HõiOKÕ =ӺǨÖ’¡ H©ÅHõ"≥∞ÿ# P ÉèÏ=#Å#∞
™êfi`«O„`«ºO á⁄Ok# `«~åfi`« q㨇iOK«_»O, PK«~°}Ï`«‡HõO HÍHõáÈ=_»O Pâ◊Û~°ºHõ~°"≥∞ÿ#
JOâ◊O.
™êfi`«O„`«ºJ#O`«~° Jaè=$kú q^è•<åÖ’¡ QÍOnèr ÉèÏ=#ňH"≥∞<ÿ å KÀ@∞ ÅaèOzO^•,
"å\˜x J=∞Å∞KÕÜ∞« _»O ^•fi~å ÉèÏ~°`« „Ѩ[Ö’¡x `«y#O`« =~åæÅ „Ѩ[ÅÔH<· å ǨïO^•`«#"≥∞#ÿ
r=# q^è•<åxfl HõeÊOKå~å ÖË^• J<Õ JOâßxfl =∞#O f„=OQÍ<Õ J^躌 Ü«∞#O KÕÜ∂« eû#
J=ã¨~O° LOk.
214
 "≥Ú^Œ\ ˜ „Ѩ}ÏoHõ(1951–56) PiúHõ =º=ã¨÷Ö’ Jaè=$kú âß`«OÖ’ "ÕQÍxfl
ÃÑOKÕO^Œ∞‰õΩ á⁄^Œ∞ѨÙ#∞ ÃÑOKÕ ÅHΔͺxfl ÃÑ@∞ì‰Ωõ #fl ™ê^è•~°} "≥∂_»Öò. =ÚYº"≥∞#ÿ „áê*ˇ‰Ωõ Åì #∞
fã¨∞‰õΩ~å=_»OÖ’ , qq^èŒ ~°OQÍÖ’¡ ÃÑ@∞ì|_»∞Å x~°‚Ü«∂Å#∞ ã¨=∞#fiÜ«∞O KÕÜ«∞_»OÖ’
ÃÑ^ŒÌQÍ Ñ¶¨e`åÅ∞ ~åÖË^Œ∞. =∞øeHõ ã¨^Œ∞áêÜ«∂Å∞, =º=™êÜ«∞OÖ’ „áê*ˇ‰õΩìʼnõΩ =ÚYºOQÍ
„Ѩ*Ï ™êQÆ∞h\˜ =º=ã¨÷‰õΩ „áê=ÚYº`« xKåÛ~°∞. "åãÎ̈"åxH˜ D HÍÅOÖ’ „Ѩ}ÏoHõ x~å‡`«Å∞
ÃÑ@∞ì‰Ωõ #fl ÖHΔͺÅ#∞ JkèQqÆ ∞Oz á⁄^Œ∞Ѩ٠[iyOk. Wk "åiH˜ ZO`À ã¨O`À+¨^•Ü«∞Hõ"∞≥ #ÿ ,
„áÈ`åûǨÏHõ~°"≥∞ÿ# J#∞Éèí=O.
„ѨÉèí∞`«fi xÜ«∞O„u`« áêi„âßq∞H©Hõ~°} =∞iÜ«Ú Ô~O_À „Ѩ}ÏoHõ
„Ѩ=ÚY "Õ∞^è•=ÙÅ∞, "åºYº`«Å „ѨHÍ~°O ~Ô O_À ѨOK«=~°¬ „Ѩ}ÏoHõ ÉèÏ~°`« „Ѩ}ÏoHÍ
=ӺǨÏOÖ’ KåÖÏ L`«∞ûHõ`« xOÑ≤# HÍÅO. D „Ѩ}ÏoHõ <≥„Ǩ˙–=∞ǨÏÅ<Àcãπ Jaè=$kú
=ӺǨOQÍ „áê=ÚYºO á⁄OkOk. n<Õfl <≥„Ǩ˙ q[<£QÍ ¿Ñ~˘¯<åfl~°∞. =∞ǨÏÅ<Àcãπ D
=ӺǨ x~å‡} =ÚYºHõ~.ΰ D =ӺǨÏOÖ’x „Ѩ^•è # L^Õâú º◊ O „Ѩ}ÏoHÍ Ñ¨„`«OÖ’<Õ ¿Ñ~˘¯<åfl~°∞.
''áêi„âßq∞H©H~õ } ° "ÕQOÆ QÍ [~°QÍÅO>Ë „áê^èqŒ ∞Hõ Ѩi„â◊=∞ÅÃÑ,· Jaè=$kú HÀã¨O J=ã¨~"° ∞≥ #ÿ
q∞+¨#∞¡#∞ `«Ü«∂~°∞ KÕ¿ã q∞+¨#¡ Ѩi„â◊=∞ÅÃÑ· „ѨÉèí∞`«fiO „Ѩ^è•#OQÍ ^Œ$+≤ì ÃÑ\Ïìe.——
ÃÑ@∞ì|_ç L`«Ê`«∞ÅÎ ~°OQÆOÖ’ ÃÑ@∞ì|_»∞Å∞ JkèHOõ QÍ Hˆ \Ï~Ú¿ã,Î ÃÑ@∞ì|_ç âß`åxfl
ÃÑOz`Õ J`«ºkèHõ L`«ÊuÎ Jaè=$kú âß`åxH˜ ^•ifã¨∞OÎ ^Œx =∞ǨÅ<Àcãπ =ӺǨÏO ¿Ñ~˘¯Ok.
QÆ\ ì̃ áêi„âßq∞Hõ ã¨O|O^è•Å ^•fi~å ZO`« gÖˇ·`Õ JO`« `«fi~°QÍ L`åÊ^ŒHõ`å ™ê=∞~°úºO
ÃÑOK«_»OÃÑ· ^Œ$+≤ì ÃÑ\Ïì~°∞. D =ӺǨxH˜ H˘O`« =ºuˆ~Hõ`« L#flѨÊ\˜H© u~°∞QÆ∞ÖËx
Ãã^· •ÌOuHõÑ~¨ "° ∞≥ #ÿ , "Õ∞^èÀѨ~"° ∞≥ #ÿ =∞^Œ`Ì ∞« ÅaèOzOk. Ü«∞O„`åÅ∞, ã‘Åì ∞ ÖÏO\˜ Ѩi„â◊=∞ÅÃÑ·
^Œ$+≤ì ÃÑ\ì̃# Ô~O_À ѨOK«=~°¬ „Ѩ}ÏoHõ‰õΩ H˘#™êyOѨÙQÍ<Õ =¸_À ѨOK«=~°¬ „Ѩ}ÏoHõ#∞
‰õÄ_® ~°∂á⁄OkOKå~°∞.
áêi„âßq∞Hõ L`«ÊuÎ Jaè=$kú ~ˆ @∞ ÃÑOKåÅ#fl ÅHõΔ ºO`À ~°∂á⁄OkOz# D
=ӺǨÏO "≥#∞"≥O@<Õ =∞Oz Ѷ¨e`åÅ#∞ JOkOzOk. L^•Ç¨Ï~°}‰õΩ q∞+¨#s WO_≥H±û‰õΩ
ã¨O|OkèOz 1955–56Ö’ 192QÍ L#flk 1960–61 <å\˜H˜ 503‰õΩ ÃÑiyOk. "≥Ú`«OÎ QÍ
áêi„âßq∞Hõ L`«ÊuÎ Jaè=$kú ˆ~@∞ ‰õÄ_® D HÍÅOÖ’ K≥ѨÙÊHÀ^Œy# ™ê÷~ÚÖ’ LOk.
KåÖÏ `«‰õΩ¯= HÍÅOÖ’ =∞Oz "≥·q^茺O Hõeæ# áêi„âßq∞Hõ "å`å=~°}Ïxfl HõeÊOK«_®xH˜
D Ô~O_»∞ „Ѩ}ÏoHõÖ’¡x =ӺǨO ѨÙ<åkx "Õã≤Ok. Wk ÃÑ^ŒÌ q[Ü«∞O.
J~Ú`Õ D =ӺǨÏOÖ’ H˘xfl "≥·Ñ¶¨ÖϺÅ∞ ‰õÄ_® HõxÊOKå~Ú. ÉèÏs Ѩi„â◊=∞Å∞,
™ê^è•~°} Ѩi„â◊=∞Å Jaè=$kú =∞^茺 =º`åºã¨O KåÖÏ LOk. Ô~O_˘=, =¸_»= ѨOK«=~°¬
„Ѩ}ÏoHõÖ’¡ ÃÑ@∞ì‰õΩ#fl áêi„âßq∞Hõ L`«ÊuÎ Jaè=$kú âß`«O ÅHΔͺÅ#∞ ™êkèOK«_»OÖ’
qѶŨ =∞Ü«∂º~°∞. nO`À <≥„Ǩ˙–=∞ǨÏÅ<Àcãπ =ӺǨÏOÃÑ· q=∞~°≈ʼnõΩ J=HÍâ◊O U~°Ê_çOk.

215
ÉèÏ~°`« PiúHõ =º=ã¨÷Ö’ L#fl ֒Ѩ"Õ∞O\˜, ^•x Ѩiëê¯~åxH˜ =∂~åæÖËO@<Õ K«~°Û
„áê~°OÉèí=∞~ÚOk.
Jaè=$kú =ӺǨÅ J=∞Ö’¡ 1960Ö’ „ѨuÉèÏ J=HÍâßÅ∞ ^≥|ƒu#_®xH˜ JO`«~`æ° «
|ÅÇ‘Ï#`«Å∞ XHõ¯>Ë HÍ~°}O HÍ^Œ∞. J#∞HÀx Ѩi}Ï=∂Å∞ ‰õÄ_® HÍ~°}O, Jq PiúHõ
=º=ã¨÷ÃÑ· ‰õÄ_® „ѨÉèÏ=O K«∂áê~Ú. "≥#∞"≥O@<Õ Ô~O_»∞™ê~°∞¡ [iy# Ü«Ú^•ÌÅ∞ (1962
=∞iÜ«Ú 1965) „ѨÉèí∞`«fi ÃÑ@∞ì|_çÖ’ HÀ`« qkèOKå~Ú. nO`À ÉèÏs Ѩi„â◊=∞Å ~°OQÆO
Z‰õΩ¯=QÍ ™ê=∞~åúºxfl ÃÑOK«∞HÀ"åeû# J=ã¨~°O =zÛOk.
=∞~À =ÚYº"≥∞ÿ# „kQ̓ùOuHõ~° Ѩi}Ï=∞O 1965, 1966Ö’ =~°∞ã¨QÍ Hõ~°∞=Ù
ã¨OÉèíqOK«_»O`À PǨ~° L`«ÊuÎ, ÅÉèíº`«Ö’ f„="≥∞ÿ# H˘~°`« U~°Ê_çOk. "≥Ú`«ÎO Jaè=$kú
J=HÍâßÅÃÑ·<Õ Wk =ºuˆ~Hõ „ѨÉèÏ=O K«∂Ñ≤Ok. „áê^èŒq∞Hõ J=ã¨~°"≥∞ÿ# D ~°OQÆOÖ’
ÉèÏ~°`ü Ѩiã≤÷ux D Hõ~°∞=Ù QÆ∞~°∞Î KÕã≤Ok. "åãÎ̈"åxH˜ D Hõ~°∞=Ù‰õΩ =ÚO^Œ∞ ‰õÄ_® J"≥∞iHÍ
#∞O_ç Ñ≤Öò–480 Ѩ^èŒHõO H˜O^Œ F_»Ö’¡ QÀ^èŒ∞=∞Å#∞ kQÆ∞=∞u KÕã¨∞‰õΩO>Ë `«Ñ¨Ê PǨ~°
H˘~°`« f~°x Ѩiã≤÷u <≥ÅH˘Ok.
D Ѩi}Ï=∂Å `«H}Δõ „ѨÉÏè =O „ѨÉ∞íè `«fiOÃÑ· f„=OQÍ LOk. nO`À `å`å¯eHõOQÍ
ѨOK«=~°¬ „Ѩ}ÏoHõÅ#∞ ~°^∞Œ Ì KÕã≤ `«~åfiu =¸_Õà¡◊ áê@∞ "åi¬Hõ „Ѩ}ÏoHõÅ#∞ J#∞ã¨iOKå~°∞.
D "åi¬Hõ „Ѩ}ÏoHõŠѨikè KåÖÏ Ñ¨iq∞`«O. =ÚYºOQÍ É_≥˚\ò Hõã¨~°`«∞ÎÖ’, D HÍÖÏxfl
''„Ѩ}ÏoHÍ ÃãÅ=Ù——(áê¡<£ Ǩe_Õ)QÍ ¿Ñ~˘¯<åfl~°∞. D HÍÅOÖ’ „ѨÉèí∞`«fi ÃÑ@∞ì|_çÖ’ HÀ`«
ÃÑ@ì_»O áêi„âßq∞HõOQÍ QÍ<Õ HÍHõ "≥Ú`«ÎO Jaè=$kú J=HÍâßÅÃÑ· f„= Ѩi}Ï=∂Å∞
K«∂Ñ≤Ok.
=ÚO^Œ∞ ¿Ñ~˘¯#fl@∞¡QÍ 60, 70 ^Œâ◊HÍÖ’¡ <≥„Ǩ˙–=∞ǨÏÅ<Àcãπ =ӺǨÏOÃÑ·
qq^èŒ HÀ}ÏÅ #∞O_ç q=∞~°≈Å∞ =KåÛ~Ú. kQÆ∞=∞u „ѨÉÏè "åxfl `«‰Ωõ ¯=QÍ JOK«<å "ÕÜ∞« _»O,
^ÕjÜ«∞ áêi„âßq∞H©Hõ~°} =∂~°æO, J=ã¨~°"≥∞ÿ# ZQÆ∞=∞u x~åã¨HõÎ`«, JkèHõOQÍ qãÎ̈iOz#
xÜ«∞O„`«} =º=ã¨÷, =º=™êÜ«∞~°OQÆ „ѨuÉèÏ ™ê=∞~°úºOÃÑ· JuQÍ JOK«<å "ÕÜ«∞_»O ÖÏO\˜
JOâßÅÃÑ· q=∞~°≈Å∞ =KåÛ~Ú.
=º=™êÜ«∞ ã¨O㨯~°}Å∞
<≥„Ǩ˙ 1930= ^Œâ◊HõOÖ’ `å#∞ [iÑ≤# Ô~·`åOQÆ L^Œº=∞OÖ’ „áê=ÚYº`«
xzÛ# =º=™êÜ«∞ ã¨O㨯~°}Å∞ ™êfi`«O„`«ºO `«~åfi`« „a\©+π ÉèÏ~°`ü H“Å∞ K«\ÏìÅ ™ê÷~ÚÖ’<Õ
H˘OK≥O J\’ W\’QÍ L<åfl~Ú. D K«\ÏìÅ ^•fi~å [g∞O^•~°¡ #∞O_ç <Õ~°∞QÍ Éèí∂=ÚÅ#∞
á⁄Ok# ~Ô `· ∞« ŠǨωõΩ¯Å‰õΩ ~°H}
Δõ U~°Ê_çOk. J~Ú`Õ LѨH“Å∞^•~°∞Å∞, „QÍg∞} „áêO`åÖ’¡x
W`«~° ˆH@ysʼnõΩ =∂„`«O ~°HõΔ} H˘~°=_çOk. ã¨=∞~°ú=O`«"≥∞ÿ# Éèí∂ã¨O㨯~°}Å ^•fi~å<Õ
Jk ™ê^茺=∞ø`«∞Ok. J~Ú`Õ [g∞O^•s =º=ã¨÷ ~°^Œ∞Ì`À U=∂„`«O „ѨÜ≥∂[#O ÖËHõ
216
áÈ~ÚOk. Ô~·`åOQÆ Éèí∂™êfi=ÚÅ∞QÍ =∂i# giH˜ „QÍg∞} „áêO`åÖ’¡ ^ÀÑ≤_ôH˜ =∞iO`«
¿ãfiK«Ûù ÅaèOzOk. Éèí∂q∞ÃÑ· ã‘eOQ∑ qkèã¨∂Î, Éèí∂q∞x LѨH“Å∞‰õΩ W=fi_®xfl x¿+kã¨∂Î
K«\ÏìÅ∞ L#flѨÊ\˜H© ǨωõΩ¯Å#∞ ã¨iQÍæ iHÍ~°∞¤ KÕÜ∞« ÖËHáõ È=_»O, K«\Ïìxfl LÅ¡OѶ∞≤ ¿ãÎ x~°∂Ñ≤OKÕ
J=HÍâßÅ∞ Hõ+ì̈OQÍ LO_»_»O`À D K«\ÏìÅ∞ HõO\˜`«∞_»∞Ѩ٠K«~°ºÅ∞QÍ q∞yeáÈÜ«∂~Ú.
JO`«‰õΩ=ÚO^Œ∞ „a\©+π âßã¨<åÅ∞, P `«~åfi`« HÍO„ÔQãπ J#∞ã¨iOz# [g∞O^•s
~°^∞Œ Ì q^è•#O ^•fi~å ~å[H©Ü∞« OQÍ â◊H=Θ O`«"∞≥ #ÿ , HÍO„ÔQãπ`Àáê@∞ Jxfl áêsìÖ’¡#∂ ™ê=∂lHõ
ѨÙ<åk Hõeæ# Ô~·`åOQÍxˆH LѨÜ≥∂QÆѨ_®¤~Ú. z#fl z#fl Éèí∂Hõ=∞`åÅ∞ Hõeæ# Ô~·`«∞Å#∞,
Éèí∂q∞ ÖËx ¿Ñ^ŒÅ#∞ ã¨g∞HõiOKÕO^Œ∞‰õΩ „Ѩܫ∞`åflÅ∞ [~°QÆÖË^Œ∞, ZHõ¯_À XHõKÀ@
„Ѩܫ∞uflOz<å q[Ü«∞=O`«=∞=fiÖË^Œ∞. x~°ã¨# `≥ÅѨ_»OÖ’ „Ѩu JOâ◊OÖ’#∂ ¿Ñ^Œ „Ѩ[Å∞
KåÖÏ |ÅÇ‘Ï#OQÍ L<åfl~°∞. q<ÀÉèÏÉÏ"Õ „áê~°OaèOz# Éèí∂^•<£ ÖÏO\˜ L^Œº=∂Å∞ ‰õÄ_®
„QÍg∞} „áêO`åÅÃÑ· ÃÑ^ŒÌ „ѨÉèÏ"åxfl K«∂Ñ≤OK«ÖËHõáÈÜ«∂~Ú. Z<Àfl Pâ◊Å`À „áê~°OaèOz#
Hõ=¸ºx\© _≥=ÅÑπ"≥∞O\ò ‰õÄ_® =∞~ÀHõ „ѨÉèí∞`«fi âßYQÍ =∂iáÈ~ÚOk. P L^Œº=∞
JkèHÍ~°∞Å∞ ÃÑ\© |∂º~À„HÍ\òÅ∞QÍ =∂iáÈÜ«∂~°∞.
™êfi`«O„`«º#O`«~°O =º=™êÜ«∞~°OQÆO Ѩiq∞`«™ê÷~Ú =º=™êÜ«∞ ÃÑ@∞ì|_ç^•s
=º=ã¨÷#∞ Jaè=$kú KÕ¿ã kâ◊Ö’ =∂~°∞Ê K≥OkOk. ÃÑ·™ê÷~ÚÖ’ Éèí∂q∞x Hõeæ LO_Õ K«„@OÖ’
H˘xfl =∂~°∞ÊÅ∞ L#flѨÊ\˜H©(QÆ`«OÖ’x [g∞O^•~°∞¡ H©Δ}˜OK«QÍ ^èŒxHõ Ô~·`«∞Å∞ ÃÑiQÍ~°∞) Éèí∂
ˆHO„nHõ~°}Ö’ =∂„`«O =∂~°∞Ê ÖË^Œ∞. XHõ JOK«<å „Ñ¨HÍ~°O Éèí∂q∞x Hõeæ# L#fl ÃÑ·™ê÷~Ú
15 âß`«O Éè∂í Ü«∂[=∂#∞Ö’¡ Z@∞=O\˜ H©}Δ `« ÖË^∞Œ . ÃÑ· ™ê÷~ÚÖ’ L#fl Éè∂í Ü«∞[=∂#∞ʼnõΩ
~å~ÚfÅ∞ ÅaèOK«_»O`À "å~°∞ ÃÑ@∞ì|_ç^•s Ô~·`«∞ =~°æOQÍ =∂iáÈÜ«∂~°∞. P q^èŒOQÍ
„QÍg∞} „áêO`åÖ’¡ ¿Ñ^Œ„Ѩ[Å#∞ =∞iO`« J}˜z"Õ`‰« Ωõ QÆ∞iKÕ¿ã ÃÑ@∞ì|_ç^•s, ÃÑ@∞ì|_ç^•s
ѨÓ~°fi ^ÀÑ≤_ô Ѩ^ŒÌ`«∞Å∞ <≥ÅH˘<åfl~Ú. Wk ѨÓiΙê÷~Ú ÃÑ@∞ì|_ç^•s Jaè=$kúx ‰õÄ_®
J_»∞¤‰õΩOk. =Å㨠áêÅ#Ö’ J~°ú â◊`å|ÌO áê@∞ =º=™êÜ«∞ ~°OQÆOÖ’ <≥ÅH˘#fl ѨÓiΙê÷~Ú
=∂O^Œº Ѩiã≤÷`«∞Å∞ D HÍÅOÖ’ K≥kiáÈÜ«∂~Ú. H˘O`«"Õ∞~°‰õΩ L`«ÊuÎ qãÎ̈~°}‰õΩ K«~°ºÅ∞
fã¨∞HÀ|_®¤~Ú.
ã¨~Ô #· ^Œ$HõÊ^äOŒ `À JOâßÅ#∞ ѨijeOKÕO^Œ∞‰õΩ ã¨OH˜ÑΔ Î¨ Kåi„`å`«‡Hõ K«~Û° J=ã¨~O° .
=º=™êÜ«∞ L`«Ê`«∞ÎÅ "åºáê~°OÃÑ· ZѨÊ_»∂ xÜ«∞O„`«} LO_»^Œ∞. =Å㨠áêÅ#Ö’ "≥Ú`«ÎO
PiúHõ =º=¿ã÷ H˘O`« J\’ W\’QÍ ¿ãfiKåÛù =∂Ô~¯\ò‰õΩ `≥~°=|_»QÍ =º=™êÜ«∞ L`«Ê`«∞ÎÅ
"åºáê~åxH˜ ѨÓiÎ ¿ãfiK«Ûù#∞ HõeÊOKå~°∞ (ɡOQÍÖò Hõ~°∞=Ù HÍÅOÖ’ ɡOQÍÖò #∞O_ç ^è•<åºxfl
ZQÆ∞=∞u KÕ™ê~°∞). D ¿ãfiK«Ûù Ѷ¨e`«OQÍ ZQÆ∞=∞`«∞Å HÀã¨O "å}˜[º ѨO@Å qã¨Î~°}
[iyOk. "≥Ú`«ÎO ™êQÆ∞ Éèí∂q∞x ÃÑOKÕO^Œ∞‰õΩ ™êQÆ∞h\˜~°OQÆOÃÑ· Ju `«‰õΩ¯=QÍ =∂„`«"Õ∞
Y~°∞Û KÕã≤# HÍ~°}OQÍ JѨÊ\˜ˆH PǨ~° ѨO@Å∞ ѨO_çã¨∞Î#fl Éèí∂q∞Ö’ "å}˜[º ѨO@Å∞
ѨO_çOKå~°∞.
217
 =º=™êÜ«∞OÖ’ kQÆ∞|_»∞Å∞ ÃÑ~°QÆHõáÈ=_»O`À `«Åã¨i PǨ~À`«ÊuÎ ÉÏQÍ
H©Δ}˜OzOk. 1893–1947 =∞^茺 HÍÅOÖ’ "≥Ú`«ÎO PǨ~À`«ÊuÎ "åi¬Hõ ˆ~@∞ 0.11 âß`«O
LO_»QÍ PǨˆ~`«~° ѨO@Å L`«ÊuÎ "åi¬Hõ ˆ~@∞ 1.31 âß`«OQÍ LOk. `«Åã¨i P^•Ü«∞OÖ’
Z@∞=O\˜ ÃÑ~°∞QÆ∞^ŒÅ ÖË^∞Œ . =∞~À"≥Ñ· Ù¨ `«y#æ `«Åã¨i PǨ~À`«ÊuÎx ѨÓ_ÕÛO^Œ∞‰õΩ Z@∞=O\˜
kQÆ∞=∞`«∞Å∞ [~°Ñ¨HõáÈ=_»O`À `«Åã¨i PǨ~°^è•<åºÅ ÅÉèíº`« ÉÏQÍ H©Δ}˜OzOk. Ü«Ú^ŒÌ
HÍÅOÖ’ ɡOQÍÖòÖ’ 38 âß`åxH˜ Ѩ_çáÈQÍ, ѨK«ÛQÍ LO_Õ Ñ¨O*ÏÉòÖ’ Ãã·`«O 20 âß`åxH˜
H©}
Δ O˜ zOk. nO`À ¿ÑkiHõO ÃÑiy „Ѩ[Å#∞ PHõeÉÏ^èÖŒ ’¡H˜ <≥\ Oì̃ k. P HÍ~°}OQÍ ÉˇOQÍÖò
^Œ∞iƒùHõΔO U~°Ê_çOk. „Ѩ[Å =∞#∞QÆ_» â◊ˆHÎ H©Δ}˜Oz# HÍÅOÖ’ Ü«Ú^ŒÌ Y~°∞ÛÅ ÉèÏ~°O "åiH˜
ѨÙO_»∞ g∞^Œ HÍ~°O K«e¡#@¡~ÚOk.
D Ѩi}Ï=∂Å J#∞Éèí"åxfl ^Œ$+≤ìÖ’ ÃÑ@∞ìH˘x ™êfi`«O„`«º#O`«~°O „ѨÉèí∞`«fiO
PǨ~° q^è•<åxfl ~°∂á⁄OkOzOk. ÉèÏ~°`« =º=™êÜ«∞ L`åÊ^ŒHõ`« ™ê=∂~åúºxfl ѨÓiÎQÍ
"≥eH˜ f¿ãO^Œ∞‰õΩ LѨÜ∂≥ QÆÑ_¨ Õ ~å_çHÖõ ò Éè∂í ã¨O㨯~°}Å#∞ J=∞Å∞ KÕÜ∞« ‰õΩO_® ™êQÆ∞h~°∞ÃÑ·
ÃÑ@∞ì|_ç, =º=™êÜ«∞ qãÎ̈~°} ¿ã=Å∞, `«‰õΩ¯= =_ô¤H˜ ~°∞}ÏÅ JO^Œ∞ÉÏ@∞, `«‰õΩ¯= ˆ~@∞‰õΩ
W<£Ñ¨Ù\òÅ JO^Œ∞ÉÏ@∞ ÖÏO\˜ K«~°ºÅ∞ =º=™êÜ«∞ LuÊuÎx ÃÑOKå~Ú. =ÚYºOQÍ PǨ~°
^è•<åºÅ L`«ÊuÎ [<åÉèÏ ÃÑ~°∞QÆ∞^ŒÅ Hõ<åfl J^Œ#OQÍ LOk. W^Õ HÍÅOÖ’ PǨ~° H˘~°`«
Z‰õΩ¯=QÍ L#fl HÍÅ"≥∞ÿ# 60= ^Œâ◊HõO =∞^茺 HÍÅO #∞O_ç PǨ~° ¿ãHõ~°} =∞iÜ«Ú
ѨOÑ≤}© Ѩ^ŒÌux „Ѩ"Õâ◊ÃÑ\Ïì~°∞. ã¨O㨯iOK«x, ^ÀÑ≤_ç [~°∞QÆ∞`«∞#fl@∞=O\˜ =º=™êÜ«∞
=º=ã¨÷ÃÑ· ÃÑ@∞ì|_ç^•s `«~°Ç¨ L`«ÊuΠѨ^ŒÌ`«∞Å#∞ ~°∞^ŒÌ_»O ^•fi~å L`«ÊuÎÖ’ ÃÑ~°∞QÆ∞^ŒÅ
ã¨OÉèíqOzO^Œ<Õk "åãÎ̈=O. ˆH~°à◊, ѨtÛ=∞ɡOQÍÖ’¡ `«Ñ¨Ê W`«~° „QÍg∞} „áêO`åÖ’¡ „Ѩ*Ï
PǨ~° x~°fiǨÏ} Ѩ^uÌŒ Ѩiq∞`« LxH˜<Õ HõeLæ Ok. Wk ÉèÏ~°`« „QÍg∞} „áêO`«OÖ’ ÃÑ^ŒZÌ `«∞#Î
L#fl ¿Ñ^ŒiHÍxfl `˘ÅyOK«_»OÖ’ U ~°HõOQÍ#∂ LѨÜ≥∂QÆѨ_»ÖË^Œ∞.
=Å㨠áêÅ#Ö’ J~°ú â◊`å|ÌO áê@∞ Jaè=$^Õú ÖËHõáÈ=_»O, =~°∞㨠Hõ~°∞=ÙÅ
<ÕÑ^¨ ºŒè OÖ’ H˘xfl Ѩiq∞`«∞Å∞ L#flѨÊ\˜H© Dq^è"Œ ∞≥ #ÿ L`«ÊuÎ ™êkèOK«_O» x[OQÍ q[Ü«∞"Õ∞.
WO`« ÃÑ^ŒÌ ^Õâ◊OÖ’ PǨ~° PiúHõ=º=ã¨÷Ö’ H˘kÌáê\˜ JÅ[_ç ‰õÄ_® ÃÑ^ŒÌ Z`«∞Î# ã¨=∞㨺Å#∞
ã¨$+≤ìã¨∞ÎOk. pHõ\ ˜ ~ÀAÖˇ·# f„="å^ŒO, Ç≤ÏO㨠ˆ~QÆ∞`«∞#fl HÍÅOÖ’ Ãã·`«O Dq^èŒ"≥∞ÿ#
ã¨OHΔÀÉèíO ~å‰õΩO_® JѨQÆÅæ_®xH˜ HÍ~°}O PǨ~° PiúHõ =º=ã¨÷Ö’H˜ L^Õúâ◊ºÑ¨Ó~°fiHõOQÍ
„ѨÉèí∞`«fi *’HõºO`À<Õ `«Ñ¨Ê =∂Ô~¯\ò â◊‰õΩÎʼnõΩ =ke"ÕÜ«∞_»O =Å¡ =∂„`«O HÍ^Œ∞.
=º=™êÜ«∞ ~°OQÆOÖ’ `«y#O`« Jaè=$kú KÀ@∞KÕã¨∞HÀHõáÈ=_»O áê`« „Ѩܫ∞`åflÖ’¡
=ÚYº"≥∞ÿ# ֒ѨOQÍ ZuÎ K«∂Ñ≤Ok. nO`À =º=™êÜ«∂aè=$kú HÀã¨O H˘`«Î =ӺǨxfl
~°∂á⁄OkOK«_»O `«HõΔ} ÅHõΔ º=∞~ÚOk. D <ÕѨ^䌺OÖ’ 1969Ö’ „áê~°OaèOz# <åÅ∞QÀ
ѨOK«=~°¬ „Ѩ}ÏoHõ ''ǨÏi`« qѨ¡"åxfl—— J#∞ã¨iOzOk. P q^èŒOQÍ ÉèÏs Ѩi„â◊=∞Å
#∞O_ç =º=™êÜ«∞ ~°OQÆO "≥·Ñ¨Ù Jaè=$kú =ӺǨÏOÖ’ ÃÑ^ŒÌ =∂~°∞Ê KÀ@∞KÕã¨∞‰õΩOk.
218
 „áê~°OÉèíOÖ’ ã¨=∞„QÆ Éèí∂ã¨O㨯~°}Å∞ KÕѨ@ìHõáÈ=_»OÃÑ· "å=∞ѨHΔÍÅ∞ f„=OQÍ
q=∞i≈OKå~Ú. ''"≥Ú^Œ@ =º=™êÜ«∞O—— J<Õ ÉèÏ=# <åÅ∞QÀ „Ѩ}ÏoHõ #∞O_ç „áê~°OÉèí=∞~Ú
S^À „Ѩ}ÏoHõÖ’#∂ H˘#™êyOk. Éèí∂ã¨O㨯~°}Å#∞ q㨇iOz >ˇHÍflÅr P^èŒ∞hHõ~°}ÃÑ·
^Œ$+≤ì ÃÑ\Ïì~∞° . ~°∞}O, ^è~Œ Å° =∞^Œ`Ì ∞« ÖÏO\˜ "≥q· ^躌 "≥∞#ÿ =∞^Œ`Ì ∞« Ѩ^`ÌŒ ∞« Å#∞ J#∞ã¨iOKå~°∞.
H˘xfl Ѩiq∞`«∞Å∞ L#flѨÊ\˜H© H˘`«Î =ӺǨÏO =∞Oz Ѷ¨e`åÅ#∞ JOkOzOk. nO`À
1970 ^ŒâH◊ Oõ =∞^躌 <å\˜H˜ PǨ~À`«Ê`«∞ÅÎ kQÆ∞=∞uÃÑ· Z‰õΩ¯=QÍ P^è•~°Ñ_¨ O» áê`« q+¨Ü∞« OQÍ
=∂iáÈ~ÚOk. D JOâ◊OÖ’ ÉèÏ~°`ü ã¨fiÜ«∞O ëÈ+¨Hõ`«fiO ™êkèOz#@∞¡ „ѨÉèí∞`«fiO
„ѨHõ\ ˜OzOk.
ÉèÏ~°`ü Jb# q^ÕâßOQÆ q^è•#O
xÜ«∞=∂Å∞ =∞iÜ«Ú P^Œ~å≈Å∞
=∞# <åÜ«∞‰õΩÅ∞ ™êfi`«O„`«ºO HÀã¨O áÈ~å_»∞`«∞#fl ã¨=∞Ü«∞OÖ’<Õ ™êfi`«O„`Àº^Œº=∞
HÍÅOÖ’<Õ ÉèÏ~°`« q^ÕâßOQÆ q^è•<åxH˜ ѨÙ<å^Œ∞Å∞ Ѩ_®¤~Ú. ÉèÏ~°`« q^ÕâßOQÆ q^è•#O
xÜ«∞=∂Å∞ ѨsHΔÍ HÍÅOÖ’#∂ xÅ|_®¤~Ú. „ѨѨOK«OÖ’x Jxfl ^ÕâßÅ =∞^茺 ¿ãflǨѨÓi`«
ã¨O|O^è•Å Ѩ@¡ ÉèÏ~°`« q^ÕâßOQÆ q^è•#O qâßfi™êxfl Hõeæ LOk. q"å^•Å#∞ âßOuÜ«Ú`«
Ѩ^ŒÌ`«∞Ö’¡ Ѩi+¨¯iOK«∞HÀ"åÅx, Jxfl ^ÕâßʼnõΩ ™ê~°fiÉè∫=∂kèHÍ~° ã¨=∂#`«fiO LO_®Åx,
Jb# q^è•#OÖ’ xÜ«∞=∂Å∞QÍ á⁄O^Œ∞ѨiKå~°∞. PÖ’K«#Å∞, PK«~°}Ö’ ã¨fi`«O„`«`«
LO_®Åx, JO`«~å˚fÜ«∞ ã¨O|O^è•Å x~°fiǨÏ}Ö’ ã¨=∂#`«fiO LO_®Åx ÉèÏ~°`« q^ÕâßOQÆ
q^è•#O HÀ~°∞‰õΩO@∞Ok.
[=ǨÏ~üÖÏÖò <≥„Ǩ˙ <åÜ«∞Hõ`«fiOÖ’ ÉèÏ~°`ü Jb<À^Œº=∞ =º=™ê÷ѨHõ ã¨Éèí∞º~åÅ∞.
L^Œº=∂xfl |ÅѨ~°K«_»OÖ’ ÉèÏ~°`ü H©ÅHõ"≥∞ÿ# áê„`« áÈ+≤OzOk. Jaè=$kú, âßOu, ã≤÷~°`«fiO
ÖÏO\˜ H©ÅHõ"∞≥ #ÿ JOâßÅÃÑ· Jaè=$kú K≥O^Œ∞`«∞#fl ^ÕâßÅ L=∞‡_ç PHÍOHõÅΔ ‰õΩ, „ѨÜ∂≥ [<åʼnõΩ
„áêux^茺O =Ç≤ÏOK«_»OÖ’ Jb<À^Œº=∂xfl |Ö’¿Ñ`«O KÕ¿ãÖÏ Hõ$+≤ KÕã≤Ok. =Åã¨"å^•xH˜
=ºuˆ~HõOQÍ „ѨѨOK«O KÕ¿ã áÈ~å@OÖ’ ÉèÏ~°`ü J„QÆÉèÏQÍ# xezOk. Jaè=$kú K≥O^Œ∞`«∞#fl
„ѨѨOK«OÖ’, =ÚYºOQÍ P„Ѷ≤HÍÖ’ =Åã¨"å^•xfl `˘ÅyOK«_»OÖ’ ÉèÏ~°`ü ™êfi`«O„`«º ™ê^èŒ<Õ
`«#O`«@QÍ =ÚYºáê„`« áÈ+≤OzOk. ^ŒHΔ̃}τѶ≤HÍÖ’ 1946Ö’ *Ïu q=HõΔ#∞ „ѨtflOz#
"≥Ú^Œ\ ˜ ^Õâ◊O ÉèÏ~°`ü. ã¨OѨÓ~°‚ x~åÜ«ÚnèHõ~°} =ÚYºOQÍ J}∞ x~åÜ«ÚnèHõ~°}‰õΩ JkèHõ
„áê^è•#º`« W=fi_»O ÉèÏ~°`« q^ÕâßOQÆ q^è•#OÖ’x =ÚYº"≥∞ÿ# JOâ◊O. WO^Œ∞Ö’ ÉèÏQÆOQÍ
SHõº~å[º ã¨q∞uÖ’#∂, |Ü«∞@ ‰õÄ_® ÉèÏ~°`ü KåÖÏ K˘~°= fã¨∞‰õΩOk.
SHõº~å[º ã¨q∞u =º=™ê÷ѨHõ ã¨Éèí∞º~åÅ∞QÍ ÉèÏ~°`ü ã¨q∞u „ѨÜ≥∂[<åʼnõΩ,
ã¨∂„`åʼnõΩ z`«Îâ◊√kÌ`À Hõ@∞ì|_ç LOk. ã¨q∞u x~°fiÇ≤ÏOz# âßOu <≥ÅH˘ÖËÊ K«~°ºÖ’¡
ÉèÏQÆOQÍ J<ÕHõ HÍ~°º„Hõ=∂Ö’¡ `«y#O`«QÍ áêÅ∞ѨOK«∞‰õΩOk. QÆ`«OÖ’ H˘iÜ«∂, DlѨÙì,
219
HÍOQÀÖ’, W\©=Å ™È=∂eÜ«∂, JOQÀÖÏ, ~åO_®fiÅÖ’ SHõº~å[º ã¨q∞u KÕÑ\¨ #ì̃ âßOu
<≥ÅH˘ÖËÊ K«~°ºÖ’¡ ÉèÏ~°`ü ‰õÄ_® áêÅ∞ѨOK«∞‰õΩOk. =∞iO`« ã¨=∂# JO`«~å˚fÜ«∞ PiúHõ
Ѩiã≤u÷ x ã¨$+≤Oì KÕO^Œ∞‰õΩ SHõº~å[ºã¨q∞u x~°fiÇ≤ÏOz# K«~Û° Ö’¡ ÉèÏ~°`ü H©ÅHõáê„`« áÈ+≤OzOk.
Ѩ~åº=~°} ã¨∞ã≤~ú ° Jaè=$kú, =∂#= ǨωõΩ¯Å „ѨKå~°O, Ѩi~°H}Δõ JOâßÅ∞ ‰õÄ_® JO`«~å˚fÜ«∞
"ÕkHõÖÃÑ· ÉèÏ~°`« q^ÕâßOQÆ q^è•#OÖ’x =ÚMϺOâßÅ∞.
*ÏfÜ«∞ „ѨÜ≥∂[<åÅ∞, Éèí„^Œ`« s`åº ^≥· fiáêHΔ̃Hõ ã¨O|O^è•Å#∞ "≥∞~°∞QÆ∞Ѩ~°∞K«∞
HÀ=_»O U q^ÕâßOQÆ q^è•#OÖ’<≥·<å =ÚYº"≥∞ÿ# JOâ◊O. „ѨѨOK«OÖ’x Jxfl ^ÕâßÖ`À
Ѩ~°ã¨Ê~° „ѨÜ≥∂[# ã¨O|O^è•Å <≥\ò=~ü¯#∞ <≥ÖH˘ÅÊ_»OÖ’ ÉèÏ~°`ü q[Ü«∞=O`«=∞~ÚOk.
=ÚYºOQÍ á⁄~°∞QÆ∞^ÕâßÅ`À ã¨O|O^è•Å#∞ "≥∞~°∞QÆ∞Ѩ~°∞K«∞HÀ=_»O ÉèÏ~°`« q^ÕâßOQÆ
q^è•#OÖ’ XHõ =ÚYº"≥∞ÿ# JOâ◊O. XHõ q^èŒ"≥∞ÿ# Kåi„`å`«‡Hõ, ™êO㨯 $uHõ ™êg∞Ѩº`« QÆÅ
á⁄~°∞QÆ∞^ÕâßÅ`À =∞iO`« ã¨`«ûO|O^è•Å∞ U~°Ê~°∞K«∞HÀ"åÅx ÉèÏ~°`ü ZѨÊ_»∂ PHÍOHΔ̃ã¨∂Î<Õ
LOk. JO^Œ∞Ö’ ÉèÏQÆOQÍ<Õ PˆQflÜ«∂ã≤Ü«∂`À ã¨O|O^è•Å Jaè=$kÌH˜ ÉèÏ~°`ü JkèHõ
„áê^è•#º`«xã¨∞ÎOk. 1947Ö’ ÉèÏ~°`ü Pã≤Ü«∂ ã¨O|O^è•Å HÍ#ÊùÔ~<£û#∞ x~°fiÇ≤ÏOzOk.
1954Ö’ WO@ˆ~fl+¨#Öò HõO„\’Öò Hõq∞+¨<£‰õΩ J^茺HõΔ`« =Ç≤ÏOzOk. 1955Ö’ ÉÏ<£_»∞OQ∑
HÍ#ÊùÔ~<£û x~°fiÇ≤ÏOK«_»OÖ’ =ÚYºáê„`« áÈ+≤OzOk. =ÚYº"≥∞ÿ# PiúHõ JOâßÅ#∞
ѨiQÆ}#Ö’H˜ fã¨∞H˘x „Ѩã¨∞Î`«O ÉèÏ~°`ü '`«∂~°∞Ê "≥·Ñ¨Ù ^Œ$+≤ì— (Å∞H± Dãπì) q^è•<åxfl J=∞Å∞
KÕ™ÈÎOk.
Jb# q^ÕâßOQÆ q^è•#O
JO`«~å˚fÜ«∞ ã¨O|O^è•Ö’¡ Ô~O_»∞ ÃÑ^ŒÌ JkèHÍ~° ˆHO„^•Å ~å[H©Ü«∞, Ãã·^•ÌOuHõ
J#∞|O^è•Å#∞ ^Œ∂~°OQÍ LOKÕO^Œ∞‰õΩ âßOuHÍÅѨ٠q^è•#O Jb#q^è•#O. ÉèÏ~°`ü,
Ü«ÚQÀ¿ã¡qÜ«∂`Àáê@∞ H˘`«ÎQÍ ™êfi`«O„`«ºO á⁄Ok# Jã≤Ü«∂, P„Ѷ≤H͉õΩ K≥Ok# ^ÕâßÅ∞
HÀÖò¤"å~ü HÍÅOÖ’(1945–90) D q^è•<åxfl J#∞ã¨iOKå~Ú. ™ÈqÜ«∞\ò <Õ`«$`«fiOÖ’x
Hõ=¸ºxã¨∞ì ‰õÄ@q∞ "≥·Ñ¨ÙQÍx, J"≥∞iHÍ <Õ`«$`«fiOÖ’x áêâßÛ`«º ^ÕâßÅ ‰õÄ@q∞ "≥·Ñ¨ÙQÍx
"≥ÚQÆ∞æK«∂Ѩ_®xH˜ D ^ÕâßÅ∞ x~åHõiOKå~Ú. Wk HõxÊOK«_®xH˜ =∞^茺ãÎ̈ "≥·Yi QÍ<Õ
L#flѨÊ\˜H© P ^ÕâßÅ∞ "åãÎ̈"åxH˜ =∞^茺ã¨÷OQÍ ÖË=Ù, XO\iQÍ#∂ ÖË=Ù. JO`«~å˚fÜ«∞
=º=Ǩ~åÖ’¡ K«∞~°∞QÍæ áêÖÁæx, JO`«~å˚fÜ«∞ JOâßÅÃÑ· ã¨Ê+¨"ì ∞≥ #ÿ "≥Y· ix ‰õÄ_® fã¨∞‰õΩ<åfl~Ú.
1955Ö’ Pã≤Ü∂« , P„ѶH≤ ͉õΩ K≥Ok# 29 ^ÕâßÅ∞ áêÖÁæ#fl ÉÏ<£_∞» OQ∑ HÍ#Êù~Ô <£ûÖ’
L^Œº=∞O Ѩ@¡ ã¨∞=ÚY`« =ºHõÎ=∞~ÚOk. HÍh Jb# ^ÕâßÅ "≥Ú^Œ\ ˜ ã¨=∂"Õâ◊O 1961Ö’
ɡÖò„ˆQ_£Ö’ [iyOk. ã¨OYºs`åº ÃÑ~°∞QÆ∞`«∂áÈ~Ú# Jb# ^ÕâßÅ∞ 1964, 1970 WÖÏ
„Ѩu =¸_Õà◊¡H˘Hõ™êi ã¨=∂"Õâ◊=∞Ü«∂º~Ú. ^•^•Ñ¨Ù 100‰õΩ ÃÑ·QÍ ^ÕâßÅ∞ D L^Œº=∞OÖ’
áêÖÁæ<åfl~Ú. J"≥∞iHÍ, ™ÈqÜ«∞\ò, =∞ˆ~ ^Õâ◊"≥∞ÿ<å =∞~À ^Õâ◊OÃÑ·H˜ ^ŒO_≥uÎ P ^Õâ◊ Éè∫QÀoHõ
ã¨=∞„QÆ`«‰õΩ ÉèíOQÆO HõeæOK«_®xH˜ D ^ÕâßÅ∞ JOwHõiOK«ÖË^Œ∞. JHÍ~°}OQÍ<Õ U^≥·<å XHõ
220
^ÕâßxH˜ =ºuˆ~HõOQÍ ‰õÄ@q∞ Hõ@ì_®xH˜, L=∞‡_ç ~°HõΔ} XѨÊO^•Å∞ KÕã¨∞HÀ=_®xH˜ D
^ÕâßÅ∞ x~åHõiOKå~Ú. Jb<À^Œº=∞OÖ’ J`«ºkèHõOQÍ L#fl H˘`«ÎQÍ ™êfi`«O„`«ºO á⁄Ok#
P„ѶH≤ Í, Jã≤Ü∂« ‰õΩ K≥Ok# ^ÕâßÅhfl QÆ`O« Ö’ áêâ◊Û`«º S~Àáê ^ÕâßÅ H˜O^Œ =Å㨠~å*ϺÅ∞QÍ
L<åfl~Ú. áêâßÛ`«º ^ÕâßÅ ‰õÄ@q∞`À âßâ◊fi`«, ã¨xflÇ≤Ï`« ã¨O|O^è•Å∞ H˘`«Î `«~Ç° ¨ Ѩ~ånè#`«‰Ωõ
^•s fã¨∞ÎO^Œ<Õ ÉèíÜ«∞OÖ’ D H˘`«Î ^ÕâßÅ∞ L<åfl~Ú. =∞~À"≥·Ñ¨Ù Hõ=¸ºxã¨∞ì ^ÕâßÅ∞ WKÕÛ
PiúHõ ã¨Ç¨Ü«∞O Ѩ@¡ PHõi¬`«∞ÅÜ«∂º~Ú. ™ÈqÜ«∞\ò Ü«¸xÜ«∞<£`À ã¨xflÇ≤Ï`« ã¨O|O^è•Å∞
"åi ™êfi`«O„`åºxH˜ „Ѩ=∂^ŒHõ~°OQÍ =∂~°`åÜ«∞x ‰õÄ_® ÉèíÜ«∞Ѩ_®¤~Ú. PK«~°}Ö’ K«∂¿ãÎ
Jb# ^ÕâßÅ∞ Ô~O_»∞ JkèHÍ~° ˆHO„^•Å #∞O_ç J=ã¨~°"≥∞ÿ# ã¨Ç¨Ü«∂xfl fã¨∞HÀ=_»OÖ’
q[Ü«∞O ™êkèOKå~Ú. „ѨK«Ûù#fl Ü«Ú^ŒÌO JO`«=∞=fi_»O.
Jb<À^Œº=∞ Ѩi}Ï=∞„H=õ ∞O
W`«~° Pã≤Ü«∂, P„Ѷ≤HÍ ^ÕâßÅ#∞ =ÚOK≥uÎ# „ѨK«Û#fl Ü«Ú^ŒúO #∞O_ç ÉèÏ~°`ü#∞
Jb<À^Œº=∞O ZO`«"Õ∞~°‰õΩ ~°H˜ΔOK«QÆeæOk? "≥Ú^Œ\ ˜QÍ J"≥∞iHÍ q^è•# ~°∂ѨHõÅÊ#Ö’
„ѨK«Ûù#fl Ü«Ú^•Ìx‰õΩ#fl „áê^è•#º`« QÆ∞iOz =∞s Z‰õΩ¯=QÍ =∂\Ï¡_»‰õÄ_»^Œ∞. „ѨK«Ûù#fl
Ü«Ú^ŒÌ=∞<Õk "≥Ú`«ÎO Ü«Ú^Œú ÉèÏ=#Ö’ ''=∞^茺ÉèÏQÆѨٗ— HÍÅO =∂„`«"Õ∞. Wk Ô~O_À „ѨѨOK«
Ü«Ú^ŒÌO `«~åfi`« áêâßÛ`«º „ѨѨOKåxfl XHõ "≥·Ñ¨Ù‰õΩ ÖÏH˘¯zÛOk. ѨÓiÎ Ü«Ú^ŒÌO JO>Ë
Ü«Ú^ŒÌO`À ã¨=∂[O "≥Ú`«ÎO „ѨÉèÏ"åxH˜ QÆ∞~°"åfie, P „ѨÉèÏ=O`À ^Õâ◊O "≥Ú`«ÎO XHõ
â◊HÎ̃QÍ Ü«Ú^•ÌxH˜ ã¨g∞HõiOK«|_®e. D <ÕѨ^茺OÖ’ Ô~O_»∞ JkèHÍ~° ˆHO„^•Å‰õΩ ^Œ∂~°OQÍ
LO_®Å<Õ ã¨fi`«O„`« ÉèÏ~°`ü x~°‚Ü«∞O u~°∞QÆ∞ÖËxk. Ô~O_À „ѨѨOK« Ü«Ú^ŒÌO `«~åfi`« U^ÀHõ
Ãã·^•úOuHõ ÉèÏ=# "≥·Ñ¨Ù H˘`«ÎQÍ =Åã¨"å^ŒO #∞O_ç |Ü«∞@‰õΩ =zÛ# ^ÕâßÅ#∞ <≥>ËìO^Œ∞ˆH
L^ÕútOzO^Õ „ѨK«Ûù#fl Ü«Ú^ŒÌO. J~Ú`Õ 50 Uà◊¡áê@∞ Ô~O_»∞ JkèHÍ~° ˆHO„^•Å =∞^茺
„ѨKÛ« #ù fl Ü«Ú^ŒOÌ HÍ~°}OQÍ ã¨OÉèqí Oz# Ѩi}Ï=∂Å#∞ ÉèÏ~°`ü PѨÖHË áõ È~Ú<å J@∞=O\˜
Ãã·xH©Hõ~°}‰õΩ, „ѨK«Ûù#fl Ü«Ú^•ÌxH˜ =ºuˆ~HõOQÍ ™êfi`«O„`«ºO `«~°∞"å`« ÉèÏ~°`ü `«# q^ÕâßOQÆ
q^è•<åxfl ~°∂á⁄OkOK«∞‰õΩOk.
„ѨK«Ûù#fl Ü«Ú^•ÌxH˜ |Ü«∞@ LO_»_»O ÉèÏ~°`ü‰õΩ =∞Oz Ѷ¨e`åÅxzÛOk. âßOu
=iúe¡`Õ „Ѩ*Ï™êfi=∞ºO =iúÅ∞¡`«∞Ok Jx ÉèÏ~°`ü ¿Ñ~˘¯Ok. ã¨fi`«O„`« ÉèÏ~°`ü "≥Ú^Œ\ ˜ `«~°O
<åÜ«∞‰õΩÅ∞ fã¨∞‰õΩ#fl "≥·Yi „Ѩ`«ºHõΔ Ñ¶¨e`«"Õ∞ ÉèÏ~°`« „Ѩ*Ï™êfi=∞ºO. J~Ú`Õ ÉèÏ~°`üÖ’
W<åflà◊√¡QÍ „Ѩ*Ï™êfi=∞ºO ZÖÏ =∞#∞QÆ_» ™êyã¨∞ÎO^À KåÖÏ =∞Ok ѨijʼnõΩʼnõΩ J~°úO
HÍ=_»O ÖË^Œ∞. „Ѩ*Ï™êfi=∞ºO Z=fiiH© Ug∞ JOkOK«ÖË^Œx Ô~O_»∂ "≥·Ñ¨ÙÅ #∞O_ç q=∞~°≈Å∞
L<åfl~Ú. =∞~À =∂\Ö’¡ K≥áêÊÅO>Ë J@∞ áêâßÛ`«º "≥∂_»Öò#∞ QÍx, W@∞ ™ÈqÜ«∞\ò
"≥∂_»Öò#∞ QÍx JOkOK«ÖË^Œx "åi q=∞~°≈Ö’x JO`«~°ºO. Jã¨OѨÓ~°‚OQÍ QÍx D
„Ѩ*Ï™êfi=∞ºO WѨÊ\˜H© LxH˜Ö’ LO_»_®xH˜ HÍ~°}O „ѨÑO¨ K« Jaè„áêÜ«∞OQÍ Jb#q^è•#O
Ѩ@¡ Hõ@∞ì|_ç LO_®Åx ÉèÏ~°`ü fã¨∞‰õΩ#fl x~°‚Ü«∞"Õ∞. W@∞=O\˜ "≥·Yix ™êfi`«O„`«º ÉèÏ~°`ü
221
fã¨∞H˘x LO_»HõáÈ~Ú#@¡~Ú`Õ „ѨK«Ûù#fl Ü«Ú^ŒÌOÖ’ áêÖÁæx Ç≤ÏO™ê`«‡Hõ, Ãã·xH©Hõ~°}
q^è•<åÅ#∞ JÅ"å@∞Ѩ_#ç W`«~° ^ŒH}Δ˜ ^ÕâßÅ =∂ki ÉèÏ~°`Öü ’ ‰õÄ_® Ããx· Hõ xÜ«∞O`«$`«fiO
U~°Ê_Õk.
Jxfl\˜H© q∞Oz Jb# q^è•#O ^•fi~å ÉèÏ~°`ü „ѨK«Û#fl Ü«Ú^ŒÌOÖ’ áêÖÁæ#fl
^ÕâßÖ’¡ [iy# ™ê=∂lHõ, ~å[H©Ü«∞ Ãã·xH©Hõ~°} #∞O_ç `«Ñ≤ÊOK«∞‰õΩOk. „ѨK«Ûù#flÜ«Ú^ŒÌOÖ’
J"≥∞iHÍ "≥·Ñ¨Ù `«=∞‰õΩ `å=ÚQÍ "≥ÚQÆ∞æ K«∂Ñ≤# áêH˜™êÎ<£, |OQÍ¡^Õâò ^ÕâßÖ’¡ ~å[H©Ü«∂Å#∞
Ãã·xH©Hõ~°} q∞OˆQã≤Ok. ^•x Ѷ¨e`«OQÍ J ^ÕâßÖ’¡ Ãã·xHõ xÜ«∞O`«$`åfiÅ∞ U~°Ê_®¤~Ú.
ÖË^• áêâ◊Û`«º, ™ÈqÜ«∞\ò ‰õÄ@q∞ ^ÕâßÖ’¡ U~°Ê_¤» ™ê=∂lHõ, ™êO㨯 $uHõ Ãã·xH©Hõ~°}
#∞O_ç ‰õÄ_® ÉèÏ~°`ü |Ü«∞@Ѩ_çOk. P^•Ü«∞ Ѩ#∞fl`À ã¨Ç¨ J~Ú+¨ìOQÍ<Õ J"≥∞iHÍ
fã¨∞H˘zÛ# „Ѩu K«@ìO "≥Ú^Œ\ ˜ „ѨѨOK« Ü«Ú^ŒÌO `«~åfi`« =zÛ#"Õ. Ô~O_»∞ ^ÕâßÖ’¡#∂
ã¨=∂[OÖ’ ã¨$[<å`«‡Hõ‰õΩ #+ì̈O HõeæOk. Hõ=¸ºxã¨∞ì =ºuˆ~HõO, ÃÑ@∞ì|_ç^•s =ºuˆ~HõO
¿Ñ~°∞`À Ô~O_»∞ ^ÕâßÖ’¡#∂ ÖˇHõ¯ÖË#O`«=∞Ok "Õ∞^è•=ÙÅ#∞, HõàÏHÍ~°∞Å#∞ *ˇ·à◊¡Ö’ ÃÑ\Ïì~°∞.
Jb# q^è•# =º=™ê÷ѨHõ <åÜ«∞‰õΩŠѨÙ}º=∂ Jx W@∞=O\˜ Ç≤ÏO™ê`«‡Hõ Ãã·xH©Hõ~°}
#∞O_ç ÉèÏ~°`ü `«Ñ≤ÊOK«∞‰õΩOk. J~Ú`Õ J`«º=ã¨~° Ѩiã≤÷u XHõ q∞#Ǩ~ÚOѨٖJk ‰õÄ_®
Ü«Ú^ŒÌ„H©_»‰õΩ ã¨O|O^èŒOÖËx HÍ~°}ÏÅ`À L`«Ê#fl=∞~ÚOk.

❖❖❖

222