11 SadovicV KS Tekst

5.
ANALIZA KRATKIH SPOJEVA I

PODUZNIH NESIMETRIJA U EES
5.1. UVOD
Analiza kratkih spojeva i podufnih nesimetrija predstavlja sirup analiza koje

se ~esto sprovode, bilo kod projektiranja novih EES iii kod pracenja rada iii
pro§irenja postojecih EES. (zhor opreme, pode§enje relejne w tite, projektiranje
uzcmljivaea, odrcdivanjc elektromagnetnih utjeeaja na susjedne objekte, itd., ne
mogu se provoditi bez podataka dobijenih prora~ unima kratkih spojeva.
U okviru ovog poglavlja izlafu se matematski modeli za prora~un kratkih
spojeva i podufnih nesimetrija. Sva izlaganja su provedena uz kori§tenje matri~nih
metoda, tako da su dobijeni uni verzalni modeli, kojima je moguce analizirati
proizvoljne konfiguracije EES. Poseban naglnsak dat jc na metodologiju razvoja
prikladnih racunarskih programa.
Obradenc Sll slijedcce vrste kratkih spojcva:
tropoln i kratki spoj,

jednopolni kratki spoj,
dvopolni kratki spoj bez zemljospoja,
dvopolni kratki spoj s zemljospojem.
Kod proucavanja podufnih nesimetrija, analizirana su dva slueaja:
- prekid jedne faze,

- prekid dvije faze.
Prilikom izlaganja pojedinih modela, pretpostavlja se da citatclj ima odrcdena

predznanja iz oblasti simetricnih komponenti i odredivanja Thevcninovog ekvi-
valenta. Mcdmim, radi lak§eg pracenja, u uvodnom poglavlju u kratkim ertama
se prenose osnovne jednadfbe povezane s simetricnim komponentama i Theve-
ninovim ekvivalentom. Predstavljanje visokonaponskih vodova i elektricnih
ma§ina u sistemu simelricnih komponenti sire je obradeno u ranijim poglavljima.
Kompletno izlaga nje II ovom Poglavlju posveceno je metodama proracuna, a ne
koristenju dobijenih rczullat• .
t 99
ANALIZA ELEKTROENERGETSKIH SISTEMA
5.2. SIMETR1CNE KOMPONENTE

I THE VENINO V EKVIVALENT
Ako s [U]abc ozna~imo veklor trofaznih napona, a s [U]Odi vektor napona si-
metri~nih komponenti :
Va v.
[V].... = V. [V].,,,, = V,
V, V,
a transformacijsku matricu definiramo kao:

I
[A] = I a' a a = IL 120·
a a'
tada po metodi simetricnih komponenti vafe slijedeee jednadZbe:
[VI.... = [A ] [V].,,,
[V].,.. = [At '[VI.", (5.1.)
I
,
[Ar' =.!. I a a-
3 I a' a
V.. VJ i V, su nulla, direktna i inverzna komponenta napona.

Jednadf be (5.1.) u razvijenom obliku glase:
V.= V.+V,+V,
V, =V. +a'V, + aVj (5.2.)
V, =V. + aVd +a'V,
I
V. = "3 (V. +V. +V, )
I
Vd = "3(V, + aV. + a'V, ) (5.3.)
I 2
V, = "3 (V. + a V. + aV, ).
Idcnti ~ne relacije vrijcdc za transfonnacije struja.
200
ANALIZA KRA TKIll SPOJEVA I PODU~NIH NESIMETRIJA U EES
Ako sa [Z].oc ozna~ imo matrieu impedansi u originalnom (faznom) sistemu,

onda matri~noj jednadzbi :
(5.4.)
koja se odnosi na originalni sistem, odgovara slijedeea matri~na jednadzba u

sistemu simelri~nih komponenli:
[U]Odl = [Z]Odl [/ ]Odl (5.5.)
gdjeje:
[Z]"", - malriea impedansi simetri ~nih komponenli.
Matriea impedansi u sistemu simetri~nih komponenti dobije se preko izraza:
(5.6.)
Obrnula transforrnaeija jednadzbe (5.6.) je:
(5.7.)
Neka je originalna matriea [Z].I>< simetri ~na malrica oblika:
Z,' Z'" Z.
[Z1,... = Z. Z, Z. (5.8.)
ZIft Z,., Z~
pri ~emu suo

Z, - vlaslita impedansa,
Z. - medusobna impedansa.
Simetri~nu
matrieu impcdansi imamo kod si metri~nih Irofaznih sislema.
Transforrnirajmo ovu matricu u sislem s imetri~ nih komponenti :
(Z. + 22.) o o
[Z~d' = [Ar'[Z 1,... [A]= 0 (Z. - Z.) o
o o (Z, - 2.)
Zo 0 0
[ Z ~Ji = 0 Zd 0 (5.9.)
o 0 Z,
201
ANALIZA ELEKTROENERGETS KIH SISTEMA
Dobili smo matrieu impedansi u sistemu simetri t nih komponenti, pri temu suo
zo= Z,' + 2Z m- nulta impedansa,
Zd = Zj = Z,.- Zm- direktna, odnosno inverzna impedansa.
Odredivanje Tbeveninovog ekvivalenta obradeno j e ranije. Ovdje se prenose

sarno osnovne jednadi be, koje koristimo za odredivanje Tbeveninovog ekviva-
lenta izmedu jedne sabimiee i referentne sabimiee te Theveninovog ekvivalenta
izmedu dvije sabimiee.
Na slici 5, I. sbematski je prikazana elektrit na mrei a s N tvorova. Ova mre-
:!a opisana je matrieom provodnosti [I'], odredenom po metodi napona tvorova i
vektorom tvomib struja [1].
Vektor napona svih tvorova odreden je slijedecom jednadzbom:
[u] = [r r'[ /]= [Z] [I ] (5, 10.)
[z] = [IT' - matriea impedansi, dobijena inverzijom matriee provodnosti.

I
elektri<!na mreia 3
dcfinimna s:
m
[Y]. [V], [I]
N
I
Y =-
g Z
•
referentna sabimica
Slika 5.1. Odrei!ivanj e r"evel/illovog ekvivaleflta izmedu j edne sabim ice ;

re!erelJllle sabirnice
Ako na postojeeu mreiu izmedu sabimiee m i referentne sabimiee priklj u6 mo

granu impedanse Zg. stanje u mreii promijenit ce se, te ce naponi svih sabimiea
dobiti nove vri1ednosti. Nove vrijednosti napona t vorova date su vektorom no-
vih napona [U] .
Problem pri kazan na sliei 5. 1. mozemo rijesili primjenom Theveninove teore-
me, tako sto cemo granu Zg naj prij e izdvoj iti iz mreZe, zatim odrediti Theveninov
ekvivalent gledano iz cvora m (napon praznog hoda i ekvivalentna impcdansa)
te nakon toga granu Z. ponovno doda li (slika 5.2.).
202
ANALIZA KRATKJH SPOJEVA I PODu2NIIl NESIMETRIJA U EES
I, •
UTIf = U", Zr
Slika S.2. Theve"i"ova elo1ivale"",a slrema
UTI/ = Um - Theveninov napon praznog hoda ravan je naponu sabimice nn

koju se dodaje grana, prije dodavanja grane.
ZTI/ = Zmm - Theveninova irnpedansa ravna je dijagonalnorn ~Ianu matrice
[Z]=[ rr', koji odgovara sabimici (~voru) na koju se dadaje grana.
Na osnovu slike 5.2. moterno pisali:
1,= U. (5.11.)
Z.. + Z,
~to zna~i da je slruja Icroz dadanu granu jednaka odnosu napona koji je vladao na
sabirnici na koju dodajemo granu, prije dodnvanja grane i zbira irnpedanse grane i
dijagonalnog elana rnatrice [Z], koji odgovara sabimici na koju se grana dodaje.
Dodavanje grane na sabimicu m rnoze se ekvivalentirati strujnirn izvororn struje
I" koji izlazi iz sabimice m i koji ce u potpunosti uzeti u obzir utjecaj dadate grane.
Vektor novih napona [ut moZe se dobiti na osnovu izraza:
rut = [ul- [zl [tic· (5.12.)
(lk je vektor eiji su svi elanovi ravni nuli, izuzev clana koji odgovara sabir-
nici m i koji irna vrijednost/g .
Za odredivanje Theveninovog ekvivalentn izrnedu dvije sabimice, posluzirno
se shernorn sa slike 5.3.
I
2
elektrifna mrct..a m I.
dcfinirana s:
I
l', =Z-
[y], [V], [I] n J ,
N
rcferentna sabimica
////// ////// //////
Slika 5.3. OdrediwlIIje Thevellillovog eA"ivalellla izmedu (/vije sabimice
203
ANA LIZA ELEKTROENERGETSKJH SISTEM A
Granu impedanse Zg dodajemo izmedu dvije sabimiee (m i n). Najprij e odre-

dujemo Theveninov ekviva lent izmedu sabimiea min (napon praznog hoda i
ekviva lentnu impedansu), a nakon toga dodaj emo " izrezanu" granu, ~to j e prika-
zano na sliei 5.4.
Zm m
,
UTI/ z. I
: U"'II
NN
= U".
N
- U"
n
.-,
u/ U,/
referentna sabimica
7111/7 /1//// //////
Slika 5.4. Theveninov ekvivalell' izmedu dvij e sabimice
Ozna ke sa slike 5.4. imaju sJij edeee znacenje:
Urll = Um,=Um - U, : Theveninov napon ravan j e naponu koji je vladao

izmedu sabimiea prije dodava nj a grane.
Zm = Zmm+ Z"" - 2Z"I/I: Theveninova impedansa ravna je zbiru dijagonalnih
clanova koji odgovaraj u sabimicam3 min, umanje-
naza dvostruku vrijednost izvandijagonalnog clana Z, •.
Struja kroz dodatu granu ima vrij ednost:
I = VIII" (5 .13 .)
g ZT/I + Zg
Dodavanj e grane Z. izmedu sabim iea m i n moze se ekviva lentirati dodava-

nj em u postoj ee u mrezu dva struj na izvora struj e I. , pri cemu jedan izvor izlazi
iz sabimiee m, a drugi izvor ulazi u sabimieu n . Ova dva strujna izvora de fini raj u
vektor [lk, koji ima sve nule izuzev clana m, koji ima vrijednost +/. i clana n
koj i ima vrijednost - I g • Vek10r napona svih cvorova nakon dodavanja grane Z.
(odnosno dva strujn a izvora) dat je jednadzbom:
(5.1 4.)
Theveninov ekvivale nt za bilo koj u sabimi cu iii za bilo koji par sabimie.
jednostavno se od red uje na osnovu poznate matriee [Z] = [Yr' i vektora napon.
koji vladaj u prije poremecaja ([ U]).
204
ANALIZA KRA TKIH SPOJEVA I PODUZNIH NESIMETRlJA U EES
Slruje kroz dodale grane odreduju se preko jednadZbi (5.11.) i (5.13.). S ovim
strujama jednostavno je definirnti veklore ekvivalentnih strujnih izvorn [/Je, Vek-
tori novih napona se dobiju preko jednadZbi (5.12.) i (5.14.), cime je problem u
potpunosti rije~en.
S.3. KRATKl SPOJEVI
Kod izvodenja odgovarnjucih jednadzbi za rnzlicite vrste krntkih spojeva u

EES, pretposlavlja se da su elektromotome sile sinhronih ma~ina simetricne,
odnosno da postoji sarno njihova direktna komponenta. To znaci, da su u nultoj
i inverznoj shemi elektromotome sile ma~ina rayne nuli, tj. da su ove sheme
paslvne.
Kod analiza krntkih spojeva, utjeeaj potro~aca obicno se zanemaruje, od-
nosno uzima se da je sistem u praznom hodu. U tom slucaju jedinicne su vrijed-
nosti napona svih sabimica medusobno jednake i raYne su nominal nom napoDU
sistema.
Medutim, struje uslijed polroSaca mogu se uzeti u obzir na dva nacina:
a) Superpozicijom stmja uslijed potroSaca sa strujama dobijenim prilikom
prorncuna krntkog spoja (provedenog uz zanemarenje potroSaca).
b) Prethodnim prorncunom tokova snaga, uzimanjem u obzir stvamih napona
i elektromotomih sila ma~ina, modeliranjem pOlro~aca preko ekvivalenl-
nih impedansi te nakon toga prorncunom krntkog spoja.
Transformatori spregnuli u spregu zvijezda- trokut i obrntno prouzrokuju za-
kretanje faznog stava za ± 300 u direktnoj i inverznoj shemi, §to uljeee na rezul-
tate proracuna. Ako se zakretanje faznog stava zanemari, ooda su rezultati pro-
racuna tacni za mjesto kratkog spoja, kao i za sve ostale elemente sistema do
prvog 'prolaska' kroz spregu zvijezda-trokut iii obrntno. U prvom dijelu ovog
izlaganja zanemarujemo zakretanje faznog stava, a kasoije, kroz poseban primjer,
obradujemo ovaj problem.
Matrieu provodnosti formiramo po metodi napolla cvorova. Prisjetimo se da
se formiranje ove matriee provodi na slijedeei nacin:
dijagonalni clanovi ravni su sumi provodnosti elemenata direktno spoje-
nih na razmatrani cvor,
izvandijagonalni clanovi ravni su negativnoj vrijednosli provodnosti koja
direktno povezuje razmatrane cvorove.
Matriea provodnosti dobijena po metodi napona cvorova kvadratna je matri-
ca reda N x N (N - ukupan broj cvorova) i rijetko je popunjena (ima veliki broj
clanova ravnih nuli).
205
5.3.1. TROPOLNI KRATKI SPO)

Za proucavanje tropolnog kratkog spoja, posluzimo se s shemom datom na
slici 5.5. Tropolni kratki spoj dogada se na sabimici m. Impcdansu kratkog spoja
oznaeili smo sa Zg.
b ~
EES I c • EES2
i. i. i,
•,,,
,,
Z. Zg Z, ,,,
,,
u/ u/ ,, ,N
'U
,
IIIIII III/II III/II
Slik. 5.5. Tropoil/i kratok spoj I/O sabirnici m
SEES I i EES2 oznaeili smo prcostale dijclovc sistema (ova dva sistema mogu
biti me<1usobno povezana - zamkasta mrez. - npr. paralclnim vodom). Razma-
tmni sistem ima ukupno N sabimica.
Prijc nastanka kratkog spoja, sislem je bio u stacionamom slanju. Ie su na s.-
bimici m vlad.li fazni naponi U., Ub i U, (izoslavljen je indcks m radi l ak~eg
pmcenja).
Porcmecaj modclimmo s lri impedanse Z" kojc su spojcnc izme<1u faznih vo-
die. sabimice m i zcmlje - rcfcrentne sabimice (Zg more bili mvno nuli - mClalni
kralaki spoj).
Kroz impedanse Zg cejrotcci struje I,,, Ib i Ie, a oa sabirnici m ce se pojaviti
novi naponi U/, U/ i u, , pri eemu vrijcdc slijedcce jednadzbc:
u: = Z, la
U; = Z,', (5. 15.)
V: = Zglc.
Gomjujednadzbu, zadanu u sislemu f.znih (originalnih) vrijednosti mozcmo
napisati u matrieinom obliku:
UN Z,
•
UN - 0
•
0
Z,
0
0
''.. (5. I 6.)
UN
, 0 0 Z, i,
206
ANALIZA KRA TKlH SPOJEVA I PODUtN IH NESIM ETRIJA U EES
~ ., u obliku :
(5. 17.)
Ekvivalenlna jednadfba u sislemu simetricnih komponenti je:
(5.18.)
pri cemu nam vrijede slijedeci Iransfonnacijski izrazi:
[u' .. = [Ar'lUJ:"
[I' .. = [Ar'l/J: (5. 19.)
[Z1,., = [Ar' [ZJ"" [AJ.

Uporedujuci Irecu j ednadfbu (5. 19.) s jednadfbom (5.9.) (Z. = Zg, ZM= 0)
dobijemo:
Z, 0 0
[Z]'di = 0 Z, 0 (5.20.)
0 0 Z,
Ij .:
, Z, 0 0
UN I,
, - 0 Z, 0
UN I, (5 .21.)
U.,N 0 0 Z, I,
Na ovaj nacin, dobili smo tri polpuno odvojene jcdnadfbe:
u: =Z, I,
U: = Z,I, (5.22.)
Jednadzbama (5.22.) odgovara spoj shem. simetricni h komponcnli prikazan

n. slici 5.6.
7 07
ANALIZA ELEKTROENERG ETSKIll SISTEMA
10
nulta !
" N ,,
vo ,
shema ,
m
direktna
shema
U. t
N,
,,
,
m I,
!
inverzna
shema
U,N ,,, Zg
,
Slika 5.6. Sheme simetricnih kompoIJenti za tropoln; kralk; spoj na sabimici m
Nulta, direktna i inverzna sherna prikazane na slici 5.6. odnose se na cijeli

sistern (EESI + EES2). Izdvojenaje sarno sabimica m, jer su za nju postavljeni
odgovarajuCi granieni uvjeti (5.15.) i izvrSena sva izvodenja. Prirnijetirno da se
za svaku od sherna sirnetrienih kornponenti rnofe naci odgovarajuci Theveninov
ekvivalenl.
S obzirorn da su nulta i invcrzna sherna pasivne (elektrornOlomc sile izvora 1I
ovirn shernarna su rayne nul i), to slijedi:
(5.23.)
U,N = 0, I, = 0.
Zbog ovoga, tropolni kratki spoj proueava se sarno na direktnoj sherni .

Nadirno najprije Theveninov ekvivalent za direktnu shernu, gled.no iz sabir-
nice m. Nakon toga, izrnet1u sabimice m i rcfcrentne sabimice dodajrno impe-
dansu Zg (stika 5.7.).
t,
ul' z,
Slika 5.7. Theve"inov eJ.,';valemll; kmg za lropal,,; kralk; spoj
208
ANALIZA KRATKlIi SPOJEVA I PODUZN IH NES IMETRIJA U EES
Kao sto smo naprijed definira li, za Theveninov ekvivalent i7Jl1edu sabimiee m
i referentne sabimiee vrijedi :
UTH" = U"",: Direktni napon sabimiee m, premo referentnoj sabimici u staci-
on. mom st. nju (prije n.stanka kratkog spoja).
ZTII" = Zm""': Dij.gonalni ~Ian m. triee [Z]d = [Y]i ' koji odgovara sabimiei m.
Prema sliei 5.7, struja I", koja izlazi iz direktne sheme iznosi:
U TI/d Umd
(5.24.)
ZTHd +Zg Z mmd + Zg
Premo tome, za odredi vanje ove struje potrebno je pozn.vati direktni n.pon
s.bimiec m u st.eion. mom stanju, ekviv. lentnu Theveninovu imped. nsu, gle-
d. no iz s.bimiee m u sistem i impcd.nsu greske Zg.
Vektor [flGiz jednadibe (5. 14.) im. oblik (sarno iz s.bimiee m isti ~e struj. Id):
m
PlGd = ( [0 0 . .. Id • . ·0 0])' (5.25.)
gdje je:
/ - transpozieij •.
Naponi svih s.bimie., nakon n.stank. kratkog spoja odreduj u se n. osnoYU

izr. z. (5 .1 4.), tj .:
(5.26.)
[U]l - vektor novih direktnih n.pona (n. kon kratkog spoj.),

[U]" - vektor direktnih n. pona prije kr.tkog spoj. ,
[Z]d = [y],,-' - m. triea direktnih impedansi,
[fl Gd - vektor strujnih izvora - korekeioni vektor koj i uzim. u obzir
poremeeaj .
Zbog speci fi~nog oblik. vektora [l]Gd, pro izvod [Z]d [l]Gd r.van je proizvodu
struje I" i m-te kolone matriee [2]., te jedn.diba (5.26.) u razvijenom obliku glasi:
Z'md
(5.27.)
Z"""'d
209
Na osnovu poznate struje I" (Uz 10 = 0 i I; = 0), vektor struja simetri~nih kom-
ponenti iznosi :
(5 .28.)
~to daje slijedeei vektor struja tropolnog kratkog spoja:
I. o
[I] .... = I, =[A] [I]o,/; = a' a (5.29.)
a a' o
Dobili smo simetrieni trofazni sistem struja (direktni), ~to je bilo i za oeeki-
vati, jer je tropo lni kratki spoj simetriean kvar.
lednadzbu (5.27.) koristimo za odredivanje direktnih napona svih sabimica
nakon nastanka kratkog spoja.
Odredivanje faznih napona vrSimo transfomliranjem odgovarajucih napona
simetri~nih komponenti u sistem faznih napona, vodeci pri tome ra~una da su
inverzne i nulte komponente napona rayne nuli. Tako su npr., fazni naponi za
sabimicu k jednaki:
UN. 0 .,
UN
.UN =
UN a' a UN =
'"
a'UNhi (5.30.)
I a a' 0 aUN
hi
"
Algoritam za proraeun svih velieina tropolnog kratkog spoja moze se organi-
zirati na sljedeei naein:
a) Za stacionamo stanje formirati matricu direktnih provodnosti [y]" i vektor

direktnih evomih struja [I] .
Naeiniti inverzij u matrice direktnih provodnosti, tj. dobiti matricu
impedansi:
b) Odrediti direktne napone stacionamog stanja, koristeCi sljedeci izraz:
[u]" =[2]"[/]' .
2 10
ANALIZA KRA TKlH SPOJEVA I PODU2.NIH NES IM ETRlJA U EES
Kao altemativa ovom postupku, moze se usvojiti da su naponi svih sa-

bimiea priblizno ravni nominalnim naponima ~ ime se ne pravi velika
gre~ka, tj. usvojiti:
U'id ; I + jO (p.u.) J'; I, 2, ..., N

gdje je:
N - ukupan broj sabimica.
c) Za kratak spoj na sabimici m, izdvojiti iz matriee [Z]" ~Ian Zmmd, a iz vek-

tora [U)d ~ Ian Umd.
Odrediti struju:
d) Formirati vektor (1)0.<, te na osnovu jednadZbe:
odrediti direktne napone svih sabimica.
e) Na osnovu poznatih direktnih napona, odrediti direktne struje kroz sve

elemente mreze.
f) Koristeei obmute transfomlacije oblika [A)[U)~# i [A)[I)~# vratiti se u faz-

ni, originalni sistem.
Uocimo da, uz jednom odredenu mabieu impedansi [Z]d i vektor napona [U)d,
~to oduzima relativno puno vremena, mozemo analizirati kralke spojeve na bilo
kojoj sabimici.
Kompletan prethodni postupak prikazujemo na jednostavnom primjeru. Radi
lak~eg praccnja u~inili smo izvjesna pojednostavljenja.
Primjer 5.1.: Na slici 5.8. datje dio elektroenergctskog sistema. Svi podaci elementi-
0
rna sistema dati su na istoj slici. Tropotni krdtak spoj dogada se oa sab ir-
nici broj 3.
Kod syih clemenata sistema zanemaren je akti vni otpor, kod trans for-
matara ot'Oena grana, a kod vodova dozemni kapacitet. Vodovi imaju re-
aktansu jednaku Xl' = 0,4 Mm.
Svc velicinc odnosc se oa direktnu shcmu. Za bazou snagu usvoj iti
Sb = 150 MV A. Uzcti da je sistem u praznom hodu (zanemariti utjccaj po-
trosafa).
Impedansa kratkog spoja ravna je nu li (Z, ; 0).
2 11
ANALIZA ELEKTROENE RGETSKIH SISTEMA
I S,8 kV/ 220 kV 220 kV/ IS ,8 kV

S.= ISO MVA I 2 S.= ISO MVA
lIk = 6 % ISO km 1I.t= 6 %
.0 IOO km IOO km .0
T, T,
G, G,
S.= ISO MVA 3 S. = 150 MVA

Xd= 10 % Xd= 10 %
v.= I S,8 kV TKS V, = 15,8 kV
IIIIII IIIIII IIIIII

Slika 5.8. Dio EES s tropol"im krmkim spojem 110 sabi,."ic; 3
Direktna zamjcnska shema razmalranog elektroenergetskog sistema

data jc oa slici 5.9.:
I 2
XG , Xn XVI X12 XG2
I-
1,\ /
XI:! X"
Eo, EG2
V 3
Slika 5.9. DirektllQ zQny'enska shema razmatrallog dije/a EES
Usvojimo daje bazni napan oa strani generatora:
VbI = IS,8 (kV)
a oa strani voda:
V" = 220 (kV).
Bazna impedansa oa strani voda jc:
U;2
Z" = - = 322,66 (0 ).
Sh
2 12
ANALIZA KRA TKlH SPOJEVA I PODUZNIH NESIMETRJJA U EES
S obzirom da se bazni napon i bazoa snaga poklapaiu s odgovaraiucim

nominalnim podacima gencratora i transfonnatora, to imamo (kod jedi-
ni ~nih vrijednosti izostavljamo oznaku p.ll.):
X C I I"'" =XC2p .JI. =0, 1

X TlpoM . = X np.... = 0,06.
Zbir reaktansi gcncratora i transfonnatora iznosi:

X G lp ..,. + X np.JI. = 0, 1+0,06 = 0, 16 .
Odgovaraiuca provodnost ie:
1 .
Y, = Y, = - - =-j6,25 .
jO, 16
Reaktanse voda su:
X" = (\ 50XO, 4) = 60 (0)

Xv> = X., = (IOOXO,4) =40 (0 )
dok odgovarajuce jedinicne reaktanse, odnosno provodnosti iznose:
X = X v' = 60 = 0185950
yip... . Z lt2 322,66 '
40 = 0.1 23966
322,66
1
Y" = . X =-j 5,377777
) 1' 11' ... .
Y" = Y" = 1 = - j 8,066666.

j 0,123966
Na slici 5.10. prikazanaje zamjenska shema s odgovarajucim provod-

nostima:
Y, Y12 z Y,
I
Y" Y"
3
EG2p.u. = 1LO°
Slika 5.10. Direkllla shema s nozJlGcen;m provodlJostimo

,. slrlijama kratkog spoja
213
S obzirom da zanemarujemo utjecaj polTO~ea , imamo:

E C I/I.I• . = E01 , .... = lLO° .
ISlo vrijedi i za napone sabimica I, 2 i J, Ie je vektor direktnih napona
staeionamog stania (izoslavliamo oznaku p.u.):
[u], = U" =
U,,] [I jOjO] .
+
1+
[Uu 1+;0
Matneu direktnih provodnosti fonniramo prcma podacima datim oa
slici 5.10.:
(Y,+Y,,+Y,,) -Y" - Y,, ]

[y], = -y" (Y, + Y" + Yu ) -Yu .
[ -Y" -Yu (Y" + Yu )
Uvr§t8vanjem provodnosti pojedinih grana mrefe dobijemo:
-19,694 5,377 8,066]

[Y], = j 5,377 -19, 708 8,066 .
[
8, 066 8,066 - 16, 133
Matriea impedansi [Z]., dobiie se inverziiom matriee [Y1. ti.:

0,099942 0,060057 0,080000]
[z], =[r];' =j 0,060057 0,099942 0,080000 .
[
0,080000 0, 080000 0, 141983
Direktnu komponentu struje kratkog spoja odredujcmo preko izraza

(5.24.), ti.:
ILO°
7,043073L _ 90° .
jO,141983+0
Direktne napone svih sabimica dobiiemo preko iednadzbe (5.27.):
ILOO] [ O' 080000L900] [ O'43655LOO]

= IL O° - 7.043073 L - 90° 0. 080000L90° = 0. 43655 LO°
[
IL O° O, 141 983L 90° °
vil = Vu/': ~toje bila i za occkivati S obzirom na kontiguraciju sistema.
U,/ 2 0: miesto kratkog spoia (Z, = 0).
2 14
ANALIZA KRA TKIH SPOJEVA I PODu2N IH NES IMETRIJA U EES
Struje koje teku vodovima V2 i V3 medusobno su jednake (jednaki

naponi sabimica J i 2) i iznose:
I ,u = I lltl = (UI~ -U;'; )t;J =

= (O,43655 L O° - 0)(8,066L _90°) = 3,521536L _ 90°.
Struje kroz genera'ore su:
" II = 'u = (Ea, -UI~) t; =

= (IL OO-O,43655LOO)(6,25L _ 90°) = 3,521536L - 90°.
Ovim je problem rije~en oa direktnoj shemi. Obmutom transfonnaci-
jam vracamo se u sistem faznih vrijednosti.
Fazne struje na mjestu kratkog spoja iznose (5.29.):
'[.] [I] [7,043073 L -90

" = I , a' = 7,043073L I50°
0
]
.
I, a 7,043073 L 30°
Naponi sabimica I i 2 su identi~ni . tj.:
V,:]
vi. [V:' ]
= V ;: = O,43655 LO°
[I] [0, 43655 LO° ]
a' = O,43655 L- 120° .
[ V~ V:'- a 0.43655L I20°
Konafno , predimo iz sistema jedinicnih vrij ednosti u sistem stvamih

vrijednosti:
Bazoa struja oa strani voda iznosi:
I - S, = 150 = 0,393647 (kA) .

,,- .fjv" .fj220
8azna slruja oa strani generatora je:

S, 150
' " = .fj =.fj = 5,48 11 7 (kA) .
3V" 315,8
Stvame vrijednosti struja oa mjcstu kratkog spoja su:
' . = 7,043073L - 90°/" = 2, 77248 L _90° (kA)
" = 2, 77248L I50° (kA)
" = 2, 77248L 30° (kA).
Naponi faznog vodita a sabimica I i 2 medusobno su jednaki:
V~ = V :. = 0.43655L O° ~ = 55, 449297 LO° (kV).
2 15
ANALIZA ELEKTROENERG ETSKIH SISTEMA
Naponi ostalih faznih vodi,", ovih sabimica fazno su pomjereni za ±120".

Struja kroz generator (na strani 15,8 kV) ima vrijednost:
I , = 1, = 3,521536L- 90' 1" = 19,3021 L- 90' (kA).
Struje ost.lih faza pomjerene su za ±120'.

Ovim je ov.j primjer u potpunosti rijeSen. !zlou n je detaljan postupak,
zbog toga sto se slit ni algoriuni koriste i kod ostalih vrsta kratkih spojeva
i poduznih nesimetrija.
5.3.2.]EDNOPOLNI KRATKI SPO]

Shema koju korislimo za postavljanje osnovnih jednadZbi za proraeun jedno-
polnog kratkog spoja (zemljospoja) prikazana je na sliei 5.11.
sabimica m
a
b ~
EESI c , 4 EES2
,, 4
I. , I, I,
••
•
•
Zg •
·'U N
•• "
ut U/
•
•
•
IIIIII IIIIII IIIIII
Slika 5.11. Jednop ol,,; kratak spoj lin !azllom vodicu Q sabi,."ice m
Fazni provodnik a sabimice m u zemljospoju je preko impedanse Zg.

Na osnovu slike 5.11 . mozemo napisali sljedcee jednadzbe:
u: = Z, I Q
" ~O (5 .3 1.)
" = 0.
Ako usporedimo shemu sa slike 5.11. sa shemom koristenom za tropolni kratki
spoj , mozemo uzeti da je provodnik a spojen sa zcmljom preko impedanse Z., a
provodnici hie preko beskonaeno velikih impedansi. Zbog ovoga ne kori stimo
j ednadZbu oblika 5. 17., nego u ovom slueaju IIvodimo analognu formu koj a glasi:
[lL"" ~ [Yl.... [UL... · (5.32 .)
2 16
ANALIZA KRA TKlH SPOJEVA I PODulNrH NESIMETRIJA u EES
Jednadtbe (5.31 .), prilagodene za prikaz u obliku (5.32.) glase:
I. = 0
1, =0 (5.33.)
1
Y =-
• Z,
gdjeje:
Yg - provodnosl hara.
Matritni oblik jednadtbe (5.33.) je:
Y, 0 0
I. - 0 0 0 (5.34.)
o 0 0
Transformacija jednadzbe (5.32.) u sistem simetrienih komponenti ima

oblik:
(5.35 .)
Matricu provodnosti [y]I)JI odredujemo slijedecom matrienom transforma-

cijom:
(5.36.)
Na osnovll ovoga, matriena jednadzba (5 .35.) u razvijenom obliku glasi:
10 UN
0
Y,
I, =-
3
,
UN (5.37 .)
I, UN
I
217
ANALIZA ELE KTROENERGETS KlH SISTEMA
Prema prethodnoj jednadZbi imamo:
(5.38.)
odnosno:
(5.39)
cime smo dobi li jednadzbe potrebne za odredivanje veze shema simetricnih

komponenti.
Jednadiba (5.38.) ukazuje na serijsku vezu shema simetricnih komponenti, a
na osnovu (5.39.) zakljucujemo da je suma napona pojedinih shema simetricnih
komponenti jednaka (3Z. ) I •.
Prcthodna zapaianja omogucuju nam postavljanje ekvivalentne sheme za
proracun zemljospoja (slika 5.12.).
",/0
nulla UN •
•
•
shema • ••
•
m I,
direktna UdN.•
t 3Z,
shema •
•
m I;
Inverzna
~
shema
U/~ :
•
•
Slika 5.12. Spo} sltema s;metr;cl1ih kompol1ellti kad j edllopolllog kro/kog spoja
Svc tri sheme simetricnih komponenti mozemo predstaviti prcko odgovara-

jucih Theveninovih ekvivalenata. Treba se prisjetiti da su nulla i inverzna shema
pasivne, tako da su Theveninovi naponi u ovim shemama jednaki nuli.
Ako sve tri shcme simetricnih komponenti zam ij cnimo odgovaraj ucim
Theveninovim ekvivalentima, gledano iz sabimice "', dobijemo shemu datu na
slici 5. 13.
218
ANALIZA KRA TKlH SPOJEVA I PODUZNIH NES IMETRIJA U EES
lruo = Z• .o m 10
4
•
UoN.•
•
•
Zmd = Z",md
.r----, m Id
~ ~
4
- UTHd = U"" UN.•
d •
[
•
ZTW = Z_i m I,
Uj N
•
•
:
•
•
Slik. 5.13. Jednopolni kratH spo): Sheme sime/ric,,;" komponenti

predslovljelle preko ThevelJ;lIovih ekvivaienala
UTI/d = U"" - direktni napon sabimiee m prije nastanka kratkog spoj.,

Zmo = Zm... } - dijagonalni clanovi matriea impedansi pojedinih shema
ZTHd = Zmmd
simelricnih komponenti, koji odgovaraju sabimiei m.
ZTW = Z mmi
Malriee impedansi, koje odgovaraju pojedinim she mama simetricnih kompo-

nenti, dobiju se inverzijom odgovarajucih matriea provodnosti, tj .:
[Z1 = [ r]~'
[Z]d= [rl~' (5.40.)
[z],= [rr·
Na osnovu sheme date na sliei 5. 13. dobijemo struje pojedinih shema sime-
Iricnih komponenti:
U mll
(5.4 1.)
Z",,,,o + Z"."", + Z",,,,/ + 3Z,
Sve Iri slruje izlaze iz odgovaraj ucih shema simetricnih komponenti Ie su

odgovaraj uci vc ktori cvomih slruj a jednaki:
219
ANALIZA ELEKTROENERGETSKlH SISTEMA
m
[/]00 =([00· ·· 1. ···00])'
[I]"" = ([00 ··· 1, ··· 00])' (5.42.)
[I]GI = ([00·· · 1, ···00])' .

Veklori napona svih sabimiea u pojedinim shemama simelri~nih komponenli
odreduju se preko slijedecih izraza (nulta i inverzna shema pasivne):
[U]: =-[Z]. [/]o.

[U]: = [U],-[Z], [/]"" (5.43.)
fur =-[zWloi·
Ako usporedimo model za prora~un jednopolnog kratkog spoja s modelom
za prora~un Iropolnog kratkog spoja, vidimo da postoji sli~noSI, s tirn da je ovdje
polrebno formirati i invertirati i matriee [Y)o i [I'], (pored [Y).).
Simetri~ne komponente slruja na mjestu kvara se odreduju jednadibom (5.41.).
Kori51enjem jednadfue (5.43.) odreduju se naponi svih sabimiea za sve tri sheme
simelri~nih komponenli.
Zbog spccifi~nog oblika veklora [I)o, proizvodi [Z][l)o prcdstavljaju proizvod
m-Ie kolone odgovarajuce matriee impedansi i pripadajuce komponenle slruje.
Vektor faznih slruja na mjeslu jednopolnog kratkog spoja dobijemo obmulom
transfom13eijom:
[;:]=[: ~,
1][/.] [(I.+;d+ /,)] [3/0]
a I , = (I + a + a)/. = 0 . (5.44.)
I, I a a' I, (l+a+a')/. 0
Slruja jednopolnog kratkog spoja iznosi :
I, = 1>1 = 3/. = 3/ , = 3/, (5.45.)
dok su struje u oSlole dvije raze rayne nuli, 510 je bilo i za ocekivali (I + a + a1 = 0).
Naponi s.bimiea u pojedinim shemama simetri~nih komponenli (odredeni
preko (5.43.) transfonniraju se u slvame vrijednosti preko slijedeceg izraza, za
sabimieu k :
I ][u:.].
aU:; (5.46.)
a' UN
"
220
ANALIZA KRA TKJH SPOJEVA I PODUtNIH NESIMETRlIA U EES
Struje kroz pojedine elemente sistema odrede se tako ~to se najprije nadu od-
govarajuee vrijednosti u shemama simetri~nih komponenti, a nakon toga ove se
vrijednosti prevedu u stvame vrijednosti.
Matriea provodnosti inverzne sheme razlikuje se od matriee provodnosti di-
rektne sheme sarno po provodnoslima mMina. Kod elektri~nih ffiMina razlikuju se
direktne i inverzne komponente provodnosti. Kada se direktne i inverzne kompo-
nente provodnosti ffiMina bitnije ne razlikuju, moZe se uzeti da su inverzna i direkt-
na matrica identi~ne, te nije potrebno postavljati matrieu inverznih provodnosti.
Primjer 5.1.: Na sab imici 2 EES datog n> slici 5.8. (prcthodni primjer) de!ava se jedno-
polni kratki spoj . Pored podataka datih u prcthodnom primjcru, usvojiti:
- aba transfonnatom su spregc zvijezda-zvijezda s dircktno uzemljcnim
neutralnim tal:kama,
- inverzne reaktanse gcncratora su jednake direktn im reaktansama,
- nulta reaktansa generatora iznosi X,o = 5%,
- vodovi imaju nulte reaktanse X,(l = 1,2!l1km,
- impcdansa kratkog spoj> je ravna nuli (Z, = 0).
Iz prethodnog primjera prenosimo slijede':e podalke:
S, = 150 (MVA)
ILOO]
Z" = 322.66 (0) [uL = ILO° .
[ ILO°
I" = 0.393647 (kA)
Matrica impedansi dircktne shcme jednaka jc matrici impcdansi inverz-

nc shcme:
0,099942 0,060057 0,080000]
[Zl. =[ZL =j 0,060057 0,099942 0,080000 .
[ 0,080000 0,080000 0, I41983
Nulla shema, s naznatenim odgovarajucim nultim rcaktansama data je

oa slici 5. 14. :
1 1
xGIO xT IO x1'10 X no XG20
i"- /
X1'20 X",
V 3
Sllka 5.14. NU/ttl shema proucavolJog sisfema
221
A ALiZA ElEKTROENERGETSKIH SISTEMA
Vrijednosti pojedinih nultih reaktansi su (p.u.):
X v lO = X v20 = 0,05
Xno = Xno = 0,06
(I 50XI, 2) 0557851
322,66 '
x =X = (100)(1, 2) 03719008
V20 VJO 322,66 '
X vlO + Xno = 0,05 +0,06 = 0, 11.
Odgovarajuce provodnosti su:
y. =y =~I:-:- j 9,0909
10 .. jO, 11
I
Y,,, - j 1, 792592
j 0,557851
y. = y. 1 - J' 2,688888.
' 10 2JO J' 03719008
,
Matrica nuhih provodnosti iznosi:
(Yo. + I~,. + Y,,.) - Y,,,

[y1 = - Y, ,. (Y,. + Y,,. + Y",, )
[
- Y.lO - YlJO
- 3,5724 1,7925 2,6888 ]
= j 1,7925 - 13,5724 2,6972 .
[
2,6888 2,6972 - 5,3777
Matricu impedansi, koja odgovara nultoj shemi simctrit nih kompo-

ncnli dobijemo invcrzijom odgovarajuce matrice provodnosti:
0,087541 0,022458 0,055000]

[Z1 =[yt' =j 0,022458 0,087541 0,055000 .
[
0,055000 0,055000 0,240950
Kratak spoj je na sabimici 1, pa iz odgovarajucih mat'rica impcdansi

izdvajamo slijedeee podatke:
Z220 = j 0,087541
Zm = j 0,099942
ZUi = j 0,099942
U" = ILO'.
222
ANALIZA KRATKIH SPOJEVA I PODUmlH NESIMETRlJA U EES
Struje pojcdinih shema simetrit nih komponenti odredujemo prema

jcdn.dibi (5.41.):
IL O'
I =1 =1 = = 3 47915L-90'.
o , , j 0,087541+ j 0,099942+ j 0,099942+0 '
Slruj. jcdnopolnog kralkog spoj. je:
I, = lu = 3/. = IO,43745L-9O' (p.u.)

I, = 10, 43745 L - 90' 1., = 4,10867 L _ 90' (kA)
Napone sabirnica u pojcdinim shemama simctrifnih komponenti odre-

clujemo prcko izraza (5.43.), tj.:
Nulti sistem napana:
U,~ Z'20 0,022458 - O,078136LO'
u~ =-1. Zm =-3,47915L-9O' j 0,087541 = - O,304570LO'

UN Z )lO 0,055000 - 0,191353L O'
"
Direktni sistcm napana:
UN
UN"
UN
"
U
I LO'] [0,060057] [ 0, 79 1050LO']

= ILO' - 3,47915 L- 9O' j 0,099942 = O, 652285L O' .
[
ILO' 0,080000 0,72 I 667 LO'
Inverzni sistem napona:
u~ 0,060057 - 0, 208949LO'
U:, =-/, Z", =-3,47915L- 90' j 0,099942 = - O,347714L O'

0,080000 - O,278332LO'
Stvamc napone pojedinih sabimica odredujemo prcko izraza:
[ul.... = [A][Ul...
223
Ij.:
v,: - 0,078 I36LO° O, 503964L O°
V~ =[A) O, 791050L O° = O,94 1434L- II3°
V~ - O,208949LO° O,941434L II3°
vi'. - O,304570L O° 0
V:;' =[A) O,652285LOo = O, 979 14I L- 1I 7,8°
u~ - O,347714L O° O,979141 L 11 7,8°
uj'" - O, 191353L O° O,251982LO°
V:. =[A) O, 721667L0° = O,95947 IL - 11 5,so
VN
k - O,278372LO° O,959471 L 11,5°
Struje kroz pojedine clemente sistema odrcdujemo najprije u shemam3

simetricnih komponenti, pa ih nakon toga transfonniramo u stvami sistem.
Radi iluSlr3cije. odredimo Slruju kroz vod J:
1'20 = (V~ - V ;:; )Y,,, =(- 0,078136+0, 304570)(1, 79259 L - 90°) =O,405903L - 90°
I", = (V,~ - V:' )Y,,, = (0, 791050 - 0,652285X5,3777 L - 90°) = 0, 746248L _ 90°
1m = (V,~ - V~ )Y, ,, = (- O,208949+0,347714X5, 3777 L -90°) = 0, 746248L - 90°.
Stvame vrij ednosti st'ruja kroz vod I su:
0, 405903 L - 90° 1,898400L - 90°
I". = [A) 0, 746248L -90° = O,340344L 90°
0, 746248 L - 90° O, 340344L 90°
Potpuno ana Jogno, odrcduju se struj e kroz ostale clemente si stema .

Kao sto vidimo. prethodni postupak moguce je vr lo jednostavno pro-
grami rati.
224
ANALIZA KRA TKIH SPOJEVA I PODUZN IH NESIMETRIJA U EES
5.3.3 . D VOPOLNI KRATAK SPOJ BEZ ZI;:MLJOSPOJA

Ovaj slucaj kratkog spoja analiziramo prema shemi datoj na sliei 5. 15. Fazni
vodici b i c sabirniee m nalaze se u kratkom spoju preko impedaDse Zg.
sabimica m
•
b~
EESI
c • EES2
I. I, I, •,,,
Zg ,,
,,
,,
. ,,
U N,, u/ , ,'
UN'
,,
IIIIII IIIIII 111111
Stika 5.15. Shema za aualizlI dvopolfJog kralkog spoja bez zemljospoja
Na osnovu prikaza D. sliei 5.15. motemo pisali :
1• =0
I. =>'. (u: - u; ) (5.47.)
1,= >'.(- U: +U; ).
l ednadZbe (5.47.), napisane u matricnom obliku glase:
m=[~ -~>'. 1[~fl

0
>'. (5.48.)
- Yg U,
odnosno:
[tL", =[YL[UJ:. (5.49.)
Ako matrieu provodnosti [11.", prevedemo u odgovarajucu matricu simetric-

nih komponenli, Ij .:
(5.50.)
225
dobili cemo slijedecu matrienu jednadfbu:
UN
o
,
UN (5.51.)
UN
,
Na osnovu ove jednadfbe mof emo pisati :
10 ; 0
Id ; Y. (U; - U; } ; - Y. (- U; + U; }; - I , (5.52.)
(U; - U; ) ; Z, l d'
Jednadfbe (5.52.) upucuju na naredne zakljuckc:
nulta shema ne ucestvuje u odredivanju odgovarajucih velieina (10 ; OJ,

inverzna komponenla struje ima inlenzilet jednak intenzitetu direktne
komponente struje, ali je suprotnog smjera,
razlika direktne i inverzne komponente napona jednak. je padu napona
na impedansi Zg (prouzrokovanog strujom Id ).
Na osnovu prednjeg, zakljueujemo da su direktna i inverzn. shema u spoju

koji je prik.z.n n. slici 5.16.:
,
~
direktn3 ~ f mvcrL.na
'' Ud N U;N :
shema ,, ,, shcma
Slika 5.16. Spoj shema s ;m etr;cllih kompollell/; za s illcaj

dvopoillog kratkog spoja bez zemljospoja
Sheme simetricnih komponenti predst.vljamo preko odgovarajucih Theveni-

novih ekvivalenata (slik. 5. 17.).
Zmtl = Z"'lf(d I, Z. I, lTIIi = Zlft""
U Tlld = Uwt4
•',, U,N •,
UN :
,, ' ,
Slika S. t 7. Direktna ; ;II ven llO shema p redsta vljellll

preko Thellell jllovih ek,,;valellllta
226
ANALIZA KRA TKlH SPOJEVA I PODUtN LH NESIMETRIJA U EES
Direktna, odnosno invcrzna komponenla slrujc kralkog spoja im. vrij ednost:
(S.S3.)
Ove struj e dcfiniraju vektore [I)G, Ij.:
m
[I]"" ; ([00 ' ·· 1, ··· 00])'
(S.S4 .)
[/]a; ;([00" , 1,'" 00)' .
Novi naponi sabimiea u pojedinim shemama simetri~nih komponenli odre-

duju se preko dobro poznatih izraza:
[u]: ; 0
rUe =[ul. - [Z].[/]"" (S .SS.)
fur =-[Z],[/]G,'
Ovim je problem rijcsen. Ostalo je identi~no izvodenjima prikazanim ranije.
Primjer 5.3.: Za dio EES datog na slid 5.8., izvrSiti prorac un karaklcristicnih vc licina
pri dyopolnom kralkol1l spoj u bez zemljospoja, koji se deSay. na sabir-
nie; 3, prcko impcdanse jednake nuli (Zg = 0). OSlali podaei jcdnaki su
onima iz prelhodnih primjera.
Odreden broj velicina preuzimamo iz prethodnih primjera:
u" ; ILO'
Z", ; Z", ; j 0, 141 983.
Prema jednadzbi (5.53.) odredujemo direktnu i inyerznu komponenlu

struj e:
I = _1 = ILO° 3,52 15L- 90°.

• , j 0,141983 + j 0, 141 983+0
Stvamc vrijednosti struja oa mjestu kvara su:
[ ~:]I,
= [Al[~] =[Al[3,5215~
I,
- 900 ]
- 3,5215L- 90°
=[-6'O~9480].
6,099480
227
Naponi sabimica u pojedinim shemama simetrif nih komponenti su,

jcdnadf bc (5.55.):
fur =0
[ UI~ ] = [ IL
u:.,
u:., ILO°
OO]
IL Oo - 3,52 15 L -900j
[0,080000] [0, 718277]
0,080000 = 0,718277
0,141983 0,500000
uut]
[U:,i
[0, 080000] [0, 28 1723]
= 3,5215L -900j 0,080000 = 0,281723 .
0, 141983 0,500000
Stvami naponi pojedinih sabimica su:
UN
U:. ]=[A][0,718277
0 ] [ ILO°
= O,626844L- 142,9°
]
[U~ 0,281733 O,626844L I42,9°
U:.
UN]
[U;'
=[A][0,718277
0 ] [ IL O°
= O,626844L- 142,9°
]
0, 28 1733 O,626844L 142,9°
[ ~~] =[A][0~5] [~'5] .

U,. 0,5
=
-0,5
Slruje koje teku vodom 2 su:
- Simetri~ne komponente:
1uo=0
I ll, =(U:' - U:" )r.,. =(0,7 18277- 0,500000X- j8,06666)=I,760768 L - 90°
I,. =(U:' - U:' )r.. =(0,28 1722- 0,500000)(- j8 ,066669=I,760768 L 90°.
- Fazne vrijednosti :
[ I,,.~:::] = [A][ I, 76076~L - 900] =

1,760768L 90°
[-3'~9740] .
3,049740
Vodom broj 3 teku iSle vrijednosti struja (jednake su polovini struja

koje teku na mjestu kvara).
228
ANALIZA KRA TKlH SPOJEVA I PODu2NI H NESIM ETRIJA U EES
5.3.4.DVOPOL I KRATKI SPOJ SA ZEMLJOSPOJEM

Shema koristena za proueavanje ovog slueaja prikazanaje na slici 5.18. Fazni
vodiei b i c sabimice m medusobno su kratko spojeni. a preko impedanse Z.
ostvaren je spoj sa zemljom.
sabimica Iff
Q
b~
EES I
c·• • EES2
,,,
• •
III :
,
,
I. I, •,,,
,, ,
,, ,,, ,,,
.,
U N:,
,
,,
. ,,,
U N,,
,,, Ib+ Ie
Z. ,,
'U N
,,' ,
,
IIIIII /11111 1/1111
Slika 5.18. Dvopollli kralki spoj sa zemljospojem
Za ovaj slueaj kratkog spoja vrijede slijedeee jednadzbe:
I• = 0
(5.56.)
Izrazimo prvu jednadzbu u (5.56.) preko odgovarajucih struja simetrienih

komponenti:
(5.57.)
Na osnovu druge jednadzbe iz (5.56.) dobijemo:
UoN +a ' UdN +a UN

; ::: U0N +a UdN +a ' UIN
(5.58.)
u: =U~.
Konaeno, prevedimo tTeeU jednadzbu sistema (5.56.) u sistem simetricnih
komponenti :
u: +o' U; + oU~ = (/. + a' I J + aI, + I. + ol J + 0' /,)2, . (5 .59.)
229
Sredivanjem dobijemo:
- I - /0
,-A.,-A.
u: -u; ; [2/0 + (a ' + a)(I, + I.)]Z,
(5.60.)
u: -U; ; 3Z,Io.
lednadzbe (5.57.), (5.58 .) i (5 .60.) omogucavaju postavljanje veze izmedu
pojedinih shema simetricnih komponenti (slika 5. 19.).
mlo 3Zg
nulta UoN''
f
shema ,,
m I,
direktna UN ,
f
shema ' ,,
m I,
invcrzna UN'
•,
shema ' ,
,
Slik. 5.19. Spoj shema s;melricllih kompollenti Zll sIlica) dvopo/lJog

kratkog spoja sa zemljospojem
Ako pojedine sheme simetricnih komponenti predstavimo preko odgovaraju-

cih Theveninovih ekvivalenata dob it cemo shemu datu n. slici 5.20.
I, ~ ~ 10
,,
~ U.J V,N= UiN ':
i[ "voN,'
,
Z...
Stika 5.20. Sheme simelriclI"h kompoltenti zamijelljetJe odgomrajuCim

Theve"i"ov;m ekvim{elltima
230
ANALIZA KRA TKIH SPOJEV A 1 PODUZN IH NESIMETRlJA U EES
Kao §to vidimo, za ovaj slucaj kratkog spoja potrebne su nam sve tri sheme
simetricnih komponenti (sve tri matriee pravodnosti, odnosno impedansi).
- Simetricne komponente struja na mjestu kvara su:
(5 .61.)
.__ I
I - , Z_,
Z"""i + Z_o + 3Z"
- Vektori cvomih struja [/lG pojedinih shema simetricnih komponenti

Iznose:
m
[I1G' = ([0 0 " · 1. ,,·0 0])'
[/l ed =([00 .. · 1, ,,· 00])' (5.62.)
[I1G,= ([OO .. · I , ,,. 00])'.
- Naponi svih sabimiea u pojedinim shemama simetricnih komponenti od-

reduju se po izrazima:
[ul: =-[Zl. [I1G'

[UJ: =[U). - [ZWL (5 .63.)
[Ur =- [Z)'[!lGI '

Nakon odredivanja struja simetricnih komponenti (5.6 1.), postupak odredi-
vanja napona svih sabimiea u shemarna simetricnih komponenti identican je
postupeirna koje smo praveli za ostale vrste kratkih spojeva. Isto vrijedi i za od-
redi vanje slVamih napona svih sabimica i stvami h struja kroz pojedine elernente
sistema.
23 1
Pri",jer 5.4.: Za dio EES prikazanog na sliei 5.8., izv~ili prorafun karaklerislifnih
velifin. pri dvopolnom kralkom spoju sa zemljospojem!
Kralak spoj se de~va na sabimiei broj 1. Impedansa gre~ke je jednaka
nuli, a svi ostali podaci su kao u prethodnim primjerima.
Na osnovu ranije provedenih ra~unanja imamo:
U" = IL O°
Zm = Zm = j 0,141983
Z )lO = j 0,24095 .
Direktnu komponentu struje odredujcmo prema prvoj jednadibi u

(5.61.):
I, =
' 0141983+ ) ,
IL O°
( . °
141983)(j' 024095 0) =4,322967 L- 90°.
• +
) , jO,141983+jO, 141983 +0
Inverma komponenla struje iznosi (5.61.):
/. =- 4 322967 L- 90° j 0,24095 = 2 720106L900.

" '
J I0141983 '
+J • 0141983 '
ulta komponenla slruja ima vrijednosl (5.61.):
1,=- 4,322967 L- 900 jO,141 983 = I. 60286 IL90°.

j 0, 141983 + j 0.141983
Stvame vrijednosti slruje na mjcstu kvara su:
I.] [ 1' 60286I L900 ] [ ° ]

[I, = [A]
I,
4,322967 L -90° = 6,55624 L158,5° .
2,720 I06L 90° 6,55624L 21,5°
Naponi sabirnica u pojedinim shernama simctritnih komponenti su:

Nulti sistem napona:
U;' ]
U;:' =- I,60286I L 900j
[0' 055000] [0,o88157]
0,055000 = 0.088157 .
[U;:' 0,240950 0, 386210
Direktni sistem napona:
[ U~]
U;;'
[ ILOO]
U~ = ILO° - 4,322967 L- 900j
ILO°
[0' 080000] [ 0, 654162]
0, 080000 = 0,654162 .
0.14 1983 0,386210
232
ANALIZA KRA TKJH SPOIEVA 1 PODU2:NIH NESIMETRIJA U EES
Inverzni sistem napona:
u: = - 2,7201 06L90°
U:, j
[0, 080000] [0, 2 17608]
0,080000 = 0.2 17608 .
U:, 0,141983 0,3862 10
Stvame napone pojedinih sabimica odredujemo preko izraza:
[U].... =[A] [U]OJ/

Ij. :
u:.
U,: =[A]
[0,o88157] [ 0,9599928
0,654162 = O, 513662L - I32,6°
]
U,~ 0, 217608 0,513662L132,6°
:U:;'. ]=[A] [0,088157]

u 0,654 162
[ 0,9599928
= O,513662L - 132,6°
]
[U;' 0,217608 O,513662L 132,6°
0,3862 1] [ 1. 15863]
N
U" =[A] 0,38621 = °
UN
'"
[
0,3862 1 °
5.4. PODUtNE NESIMETRlJE
PoduZnc nesimetrije, iii serijski poremecaji, nastaju kada dolazi do nesimetrije

u poduznim (serijsk im) impedansama pojedinih clcmenata sistema. Ova vrsla
poremecaja ne uklju~ uj c referentnu sabimicu. Tipi~ni primjeri ovc vrste gresaka
u prekidi faznih vod.i ~a, koji mogu nastati pregaranjem osigura~a, nepravilnim
radom prekida~a (otkaz uklju~enja iii i sklju~enja pojedinih polova prekida~a) iii
mehanifkim ostecenjem vodifa. Prekid faznih vod i~a moze, u izvjesnim okol-
noslima dove ti do slVaranja rczonance u sislemu, pa treba imati na raspolaganju
model za prorafun ovakve vrste poremecaja. U okviru ovog matcrijala obraduju
sc dvijc vrste poduznih nesimetrija:
- prekid jednog faznog vodifa,

- prekid dva fazna vodifa.
233
5.4.1. PREKID JED OG FAZ OG VODICA
Za prou~avanje ovog slu~aja koristimo prikaz dat na sliei 5.21. Fazni vodi~ a
je u prekidu, dok u vodi~ima b i c postoji serijska impedansa Zg (koja moze biti
ravna nuli). Prekid faznog vodi~. se deSava izmedu sabimica min.
sabimica m sabimica n
I, a a'
Z,
i. b b'
EES l i, c EES2
c'
Z, •
,
V/ V: U,oN ,, V,oN
u/ ,. .
u.,N','
Slika 5.21. PrekilijedIJogfi1z nog vadico
Razlika n.pona izmedu sabimiea min, nakon nastank a poremecaja iznosi:
(5 .64.)
Na osnovu slike 5.21. mozemo pisati slijedeee jednadZbe:
I• = 0
(5.65.)
Jednadzbe (5.65.) mogu se prevesti na slijedeci oblik:
234
ANALIZA KRATK IH SPOJEVA I PODu2N IH NESIMETRIJA U EES
1 =0
•
Ib = Y" U;b
J~ = Y, U~ (5.66.)
1
r, =-.
Z,
Gornji sistem jednadzbi, predstavljen u matri~nom obliku glasi:
I. 0 0 0 U: IIU
I, = 0 r, 0 U: 1Ib (5 .67.)
odnosno:
i, 0 0 r, UN
-
[Ij"" =[rj"" [U_ j:" . (5 .68.)
Matriea provodnosti izrazena u sistemu simetri ~nih komponenti je:
2 -I -I
[rjOdi =[Ar'[rL... [Aj =; - I 2 - I (5.69.)
- I -I 2
tako da dobijemo slijcdeci skup jednadzbi:
r. N
10 =3(2 U.'O - U.'" - U_ ,)
II N
I . = ; (- U:,o + 2 U:"" - U:.., ) (5 .70.)
Oduzmimo od prve jednadzbe u (5.70.) drugu jednadZbu istog sistema, te

preuredimo dobijcni izraz na slijedeci oblik :
(5 .71.)
235
ANALIZA ELEKTROENERGETSKl H SISTEMA
Potpuno analogno, oduzimanjem trece jednadfbc iz (5 .70.) od prve jednadfbc

istog sistema, dobijemo:
(5.72 .)
Gomje jednadf bc upucuju na vezu shema s imetri ~nih komponenti, koja je

prikazana na sliei 5.22. Vanjsko povezivanje shema s imetri ~ nih komponenti
ostvareno je izmedu lvorova Iff i n.
z,
I. V.,./ I.
.- ------
n
'"
nulta
shema
Z,
I, u..l I,
. ------ -
m n
direktna
shema
Z,
I, U"."jN I,
... - --- - - -
n
'"
mverzna
shcma
Slika 5.22. Spaj shellUl s;metr;cl1ih kompOllellt;

za S/UCllj prekida jedllog!azllog vodicll
236
ANALIZA KRATKlH SPOJEVA I PODUZN IH NESIMETRIJA U EES
Ako za svaku shemu simetritnih komponenti odredimo Theveninov ekviva-

lent izmedu sabimica min, dobit cemo odgovarajucu zamjensku shemu prika-
zanu na slici 5.23. Uoeimo da odgovarajuci Theveninovi ekvivalenti nemaj u vezu
s refercntnom sabimicom.
l,
I. v..l I.
4------
m n
ZTIIO
+
, +
,
,, ,,
v.l , ,v.l
m; 7717 l,
~
I, V..! I,
... ------
n
'"
I +-
+ 2TJ1d
+,
uN N!. Enid 'u
• ooJN
• •
T!7/ T/7/ l,
..--=-.
Ii UII/llt Ii
.--- ---
n
'" ZT1!!,
+• +
•
u".,N •
• u,,l
•
TIl! m;
Stika S.23. Sheme simelribl,.h kompone,,/; predstavljene Tltevelli"ovim
ekv;vole,,/;ma izmedu sabirnica WI in
Ako su [z]o, [Z]d i [Z]i matrice impedansi pojedinih shema simetritnih kom-
ponenti, onda ekvivalente Theveninove impedanse iznose:
(5.73 .)
237
ANA LIZA ELEKTROENERGETSKIH SIST EMA
Theveninov napoD Udirektnoj shemi iznosi:
Em. =U""'" =U"'" - U"" (5.74 .)
odDosno, jednak je razlici Dapon. izmedu s.birnic. min, prije naslank. pore-
meeaja.
Uvedimo slijedeee oznake:
Zo = Zruo +Z,
Zd :;;;; Zmd + Z, (5 .75.)
Z, = ZTH' +Z, .
Slruje pojcdinih shema si melri~nih kompoDeDli odredujemo Da OSDOVU
slike 5.23 .:
Zo Z,
Z,+
Zo +Z,
f, = - f, ~Z:J!..o_ (5.76.)
Zo+ Z,
f 0 = - f , _ "Z"'--
Zo + Z,
Vektore ~vornih struja [I] G definirarno t. ko . to vodimo ra~una 0 tome da iz

sabimice m izlaze struje, a u sabimicu n ulaze odgovarajuce struje simetricnih
kompoDeDti:
m n
[tlGO = ([OO··· f o ···-fo ·· ·00)'
[fl Gd = ([O O·· · f, ···-f, ···00) ' (5.77.)
[fl G, = ([OO ··· f, ··· - f, ·· ·OO])'.
NapoDi svih sabirnica, prema referentnoj sabirnici, u pojediDirn shernarna

simetri ~Dih kornponenti odreduju se preko slijedeeih izraza:
[ul:' =-[ZJ.[tlco
[ul; =[U). - [z). [fled (5.78.)
fur =- [zW 1G"

238
ANALIZA KRA TKIH SPOJEVA I PODu2NIH NESIMETRIJA U EES
lbog speeifi~nosti veklora [lk iz jednadzbi (5.77.), nmozenje matriee [Z] s

ovim veklorima jednako je mnof enju odgovarajuce struje s razlikom ~Ianova
kolone m i ~Ianova kolone n matriee [Z]. Tako, npr. prvajednadZba iz (5.78.), u
razvijenom obliku glasi:
u,~ (l,mO - Z,. o)

U;' (l ,mO - Z,.o)
= - /0 (5.79 .)
Jednadf be (5 .73.) do (5.78.) u polpunosli odreduju algorilam prora~una. Kod

formiranja malriea [Y]o, [Y]d i [I'], voditi ra~una 0 lome da je U slanju prije po-
remeeaja, izmedu sabirniea min prekid.
Nakon dobijanja rjesenja u sislemu simetri~nih komponenli, prelazi se na
odre~ivanje stvarnih veli ~ ina .
Prinrjer 5.5.: Na slici 5.24, prikazan jc dio EES. Podaci 0 pojedinim elcrnenlirna siste-
ma dati su oa istoj slid. Na poeetku voda jedan fazni vodic: je u prekidu.
Odrcditi strujc i napone prouzrokovane ovorn vrslom porcmecaja.
Zanemariti aktivne atpore, a za bazne ve litine usvoj iti Sb = t 50 MVA i
U. = 110 kV.
Impedan,. greske ravnaje nuli (Zg =0).
220 kVI 11 0 kV Xd = 0,4 ntkm I IOkV/ 35 kV

S. = 150 MVA Xo = 1,2 ntkm S. = 40MVA
". = 6 % C, = 9 nFIkm Uk = 7%
2 Co= 5,8 nFIkm 3 4
moi:na
~T'
J
T, (ill
mTcZa I I I I
r
-=
l=-
200 km
r -
d
Sllka 5.24. Sltema prouca vallog EES
Radi simuliranja poremccaja, na potelku voda uvodimo pornoenu sabir-

oieu 2. Sheme simctric:nih komponcnti za ovu vrstu kvara prikazane su na
, Iici 5.25.
239
ANALIZA ELEKTROENERGETSK IH SISTEMA
Yno
U 1/
•,,,
,
,,,
J
'0
2
,,\
U,/ ,,,
. '0 Y,.
YC1I YC1I
2 T
/,
:u
' JO
.
3
N
,,
Y720 4
0------0
, ,,, ,,
'd 'd
YTld YVd 3 Ynd 4
J 2
•,
,, •,,, Yed Yed
/+,
:u
U 12d ~ , U,j' ,, N
,,,
( U1/ T T ,,' 3d
, ,,, ,,
YTJj
J
" 2
" Yn 1
~
4
•,,
~ ~
, •,,, Yel Ya
/+,
U ,iN ,, U,/ ,, ' N
,, ,, T T ,,: U)i
, ,,
,
Slika S.2S. Spo) shema simelricnih /componen t; za prollcQvQllje
prekidajedllogfazllog lIooica - Primjer 5.5.
Theveninov napan u direktnoj shemi iznosi:
Bazna impedansa na I IO kV strani je:
Z
•
=~=80
150 '
670.
Odgovarajuce provodnosti voda su:
240
ANALIZA KRA TKJH SPOJEVA 1 PODUmlH NESIMETRIJA U EES
x = (1,2X200) = 2 9752066
.. ,
8067 '
Y.. = - jO,3361 11
X = (0,4X200) = 0991735
" 80 ,67 '
Y" , = - jl , 008333
Y,.., = r",
Yeo jro C,I Z _ jro (5,8)(IO-9 X200) 80 67 = '0 014698
2 2 ' 2 , j ,
Ye, = jro C, i
Z = jro (9XI0-' X2OO) 8067 = '0022807.
2 2' 2 ,j ,
Provodnosti transfonnatora T\ iznose:
X" =0,06
rno = Ynll' = YTII = - j I6,667.
Kod transfonnatora T] potrebno je izv~ iti konverziju na noYU snagu:

150
X" = 0,07- = 0,262500
40
YrlO = Y", = Y", =- j3,809523 .
Matrica nultih provodnosti iznosi:
)~IO 0 0 0
0 ( >';'0 +2
Yeo) - yl'o 0
[Y1 = =
0 - Y,'o ( y" o +2+
Yeo Yno ) 0
0 0 0 0
- 16,666666 0 0 0
0 - 0,321412 0,336 111 0
= j
0 0,336111 - 4, 130938 0
0 0 0 0
Uoeimo da izmedu sabirnice 3 i sabimice 1/ u nultoj shemi imamo prekid.

S obzirom da s desne slrane transformatora T2 nernamo prikljuten neki od
elemenata EES (vod. kabel, itd.), to nam sabirnica 1/ «pli v3'». tj . nema
veze niti s jednom sabimicom, niti s referentnom. Svi clanovi odgovaraju-
ceg reda i kolone su ravlli nuli, pa bi nam klasicna inverzija Dve mal'ricc
dovela do singularitet3 (dijcljcnje s nulorn). Da bi ovo izbjcgli, izmcdu
24 1
ove sabimice i refcrentne sabirnice dodajcmo otpomik, koji ima veliku ot·
parnost (R = 106 11). Dodavanjc ovako visoke otpomosti oeec nam utjcea.
ti oa taeDosl rezultata.
lmpedantna matrica nuhe sheme, dobijena invcrzijom matrice [Y]O(5
dodanim otpomikom) iznosi:
0,060000 o o o
o 3,400606 0,276688 0
[z], = j
o 0,276688 0,264587 0
o o 0 0
Matrice provodnosti direktne i inverzne sheme su:

YTld 0 0 0
0 (r." +y«)
2
- y..." 0
[r], = [r], =
0 - Yy... Ye,
( Y".. +T+Yrld ) - YT 2d
0 0 -Yru f ru
- 16,666666 0 0 0
0 - 0,985525 1,008333 0
=j
0 1,008333 - 4,795049 3,809523
0 0 3,809523 - 3,809523
Odgovarajucc matrice impcdansi iznosc:
0,060000 0 0 0
0 - 21,671398 - 22,172938 - 22, 172938
[Z], = [Z]. = j
0 - 22, 172938 - 21,671398 - 21,671398
0 - 22,172938 - 21 ,671398 - 21,408898
Ekvivalentnc Theveninove impedanse imaju slijedcee vrijednosti :
Z, = Z,,' + Z'" - 2Z, ,, = jO,06+ j3,400606 - (2XO) = j3,460606
Z, =Z, =Z", +Z,,' -2Z", = jO,06 - j21,67 1398-(2)(0) =- j2 1,611398.
Paralelna kombinacija nuhe i inverzne impedanse i7..nosi:
U3,460606)(-j2 1,6 11398)
j4,120402 .
j3,460606 - j2 1,611398
Direktna komponenta struje iznosi:
ILO° = '0057 172.

- j2 1,611398+ j4, 120402 J,
242
ANALIZA KRA TKJlI SPOJEVA I PODUtNIlI NESIMETRIJA U EES
Invcrzna i nulta komponenta struj a su:
1 = - ·0 057172 j3,460372 = ·0010900

I J, j 3,460606 - j21 ,611398 J,
1 =-·0057172 - j2I,62 1002 =-·0068072.

oJ, j3,460606- j21 ,611398 J,
Stvamc slruje koje lelm na pOCctku voda iznose:
1I 0] [-jO,068072 ] [ 0
, = [A] jO,057 172 = O, I0969 IL- 68,6' .
]
[I , j O,OI09OO O,I0969I L- III,4'
Naponi u pojedinim shemama simetrienih komponenti iznose, jcd-

n.dibe (5.78.):
[
[
u~ ]
u~ = jO,068072j
0,06 - 0 ] [- 0,004084]
0-3,400606 = 0,23 1488
u~ 0 - 0,276688 0,01 8834
[ u~] = [ 0I] -
U:'
U~ 0
[ 0,06 - 0 ]
jO,057172j 0 +2 1,671398 = 1,239003
0 + 22,172938
[ 1,003430]
1, 267667
[U:
U~:, ] =-jO,OI0900j [0+20,06
U - 0 ] [0,000654]
1,671398 = 0,236226 .
0+22, 172938 0, 241 693
Stvami naponi pojedinih sabimica su:
[-
[
U~ ]
u2 = [A]
0,004084] [ IL O'
1,003430 = 1,005153L- 120'
]
U~ 0,000654 1,005153 L 120'
U:]
ui. [ 0,231488] [ 1,7067 17 L O' ]
= [A] 1,239003 = 1,005153L- 120'
[U:., 0,236226 1,005153L120'
U:]
ui, [0, 018834] [ 1,528205LO' ]
= [A] 1,267667 = 1, 15367 IL- 129,6' .
[U~ 0,24 1693 1, 15367 1L129,6'
243
ANALIZA ELEKTROENERGETSICIH SISTEMA
5.4.2. PREKlD DVA FAZNA VODICA

Ovaj s lu~aj analiziramo uz porno.: sheme prikazane na slici 5.26. U prekidu
su fazni vod i~i b i c, dok je u vodi~u a prisutna impedansa Zg.
sabimica m I sabimica"
I. Q Q'
b' o----.----!--1 EES2

EES I
c' o-,;-~-+-l
,
U: U, ,,
.
oN , U,oN
U/ ,I
'U N
,, ''.' ,
,,U ,N''
, ,
Slika S.26. Shema za proucavQnje prekida dva !azlla vodiea
Za ovaj s lu ~aj poremecaja vrijede slijedece jednadzbe:

N
I II =Y, U"'IHI'
1. = 0
I, = 0 (5.80.)
I
Yg=- '
Zg
l ednadzbe (5 .80.) napisane u matri~n om obliku glase:
(5.81.)
Transformacijom matrice provodnosti u sistem simelri ~nih komponenti

dobijemo:
[Ylodi = [AnYL..,[Al = ~
I I I]
I I I (5.82 .)
[
I I I
244
ANALIZA KRA TKlH SPOJEVA I PODuiNIH NESIMETRIJA U EES
tako da dobijemo slijedeei sirup jednadzbi:
I. = ; (V:'. + V:"" + V: .,)
y
1II = 2.
3 (V",,,0
' +V''"'"' +V"- ) IMI
(5 .83.)
" = ; (V: •• + V:'" + V:.,).
Na osnovu jednadi bi (5.83.) zakljut ujemo:
(5.84.)
Sto odgovara scrijskoj vezi shema simetriCnih komponenti, slika 5.27.
nulla !,, u .v
shema , • .0
n
.,
m I,
dircktna !,, 3Zg

U.,.,"
shema
n ,,
m I,
invcrzna !,, N
shema ,, U"."i
n
Slika 5.27. Veza shema simetr;cIlih kompollel1li

ZlI slucaj prekida d va [ azna vodica
Ako svalru od shemo simetritnih komponenti predslavimo prcko odgovara-

jucih Thevcninovih ekvivalenata, dobiti ccmo shemu prikazanu na sliei 5.28.
245
ANALIZA ELE KTROENERGETSKIH SISTEMA
Iff 10
t,
lTl/o , U"" r(/
U,,/
--------.
n:
u",l m I,
•
•,,, [J 3 Z,
J ,,, u"""ll
U,,/ CD ETild n ,
•
u.l It
• '"
~,
u,/
2rlll
---------.
0 n ',
, u",,/
Slib 5.28. Prekid dvaJazna vadica - sheme simetricnih komponenli

predSIQvljelJe preko TlrevenilJovih ekvivalenata
Karakteristitne velitine pojcdinih Theveninovih ckvivalenala su:
lTJ/ O = Z",... o + Z""o - 2Z...,0 =Zo

lrllll = Z"'~I + Z"M - 2Z tH ,"1 = Zd
(5 .85.)
ZTm = Z_i + Zft,.J- 2Z","1 = Zi
Struje simetritnih komponenti iznose:
(5 .86.)
Vektori tvomih slruja [/k su:

m n
[I leo = ([0 0 ... 10 ... • / 0 ·· ·00])'
(llGJ = ([00···1, ···· I d ··· 00])' (5.87.)
[/le, = ([00 ··· 1,··· . 1, ··· 00])'
246
ANALIZA KRA T KIH SPOJEVA 1 PODUtNIH NES IM ETRIJA U EES
dok su vekto ri napona svih sabimica u pojedi nim s hemama s imetri~ nih kom-
ponenti :
[U]: =-[Z]o[/]GO
[U]: =[U). - [Z).[/]O<I (5 .88.)
fur =-[Z],(I]GI'
Pri",jer 5.6.: U ovom primjeru imamo iSle poda\ke k.o u prelhodnom, slika 5.24., s tim
da je u ovom primjeru n. pOCetku voda d~ lo do prekida dva fazna vodiea.
[mpedansa u fazoom vodieu je ravna nuli (Z, = 0). Odredili karakleristie-
ne veli~ine vezane za ovu vrstu poremeeaja.
Iz prelhodnog primjera prenosimo odgovarajuce matricc impedansi:
0,060000 0 0 0
0 3,400606 0,276688 0
[Z1 =j
0 0,276688 0, 264587 0
0 0 0 0
0,060000 0 0 0
0 - 2 1, 671398 - 22,172938 - 22,172938
[Z1. =[Z], = j
0 - 22,172938 - 2 1, 671398 - 2 1, 67 1398
0 - 22,172938 - 2 1, 671398 - 2 1,408898
Impedansc Theveninovih ekvivalenta pojcdinih shema simetri ~nih korn·

ponenti su:
Zo = j O,06+ j3,400606 - (2)(0) = j3,460606
Z, = Z, = jO,06 - j2 I, 671398 - (2)(0) = - j2 1, 6 11 398
U..., = IL Oo- O= IL O°.
Slruje u pojcdinim shcmama simCl'ritnih komponenti iznose:
10= 1, = 1, =
IL O°
= ~j3~,7
46~0~60~6~-~j72~
I , 6~1713~9~8--~j2~1~,6~1~13~978+-(=3=
)(0~)
= j O, 025 149.
247
Odgovarajuce fame struje imaju vrijednoSl:
I. jO,025149 jO,075448
I, =[A] jO,025 149 = 0

I, jO,025 149 0
Naponi sabimica u pojedinim shemama sirnetri~nih komponenti su:
UI: 0,06 - 0 0,001508
U~ =-jO,025 149 j 0 - 3, 400606 = -0,085523
UN
)0 0 - 0,276688 -0,006958
0,06 - 0 1,00 1508
u~ = o - jO,025 149 j 0 + 2 1,671398 = 0,545025

UN
u 0 0 + 22,172938 0,557638
U: 0,06 - 0 0,00 1508
U"li =-j O,025149j 0 + 21,67 1398 = 0,545025 ,

UN 0 + 22, 172938 0,557638
•
Stvami naponi pojedinih sabimica:
UN
I. 0,001508 1,004526L O·
U~ = [A] 1,001508 = IL - 1200

UN
\< 0,001508 IL 120·
,.
UN -{),085523 1,004526LO·
UN =[A] 0,545025 = 0,630548L I80·
'"
UN
2, 0,545025 0,630548L 180
,.
UN -{), 006958 1,1083 I 8LO·
UN =[A] 0,557638 = 0,564597 L 180·
"
UN 0,564597 L - 180·
k 0,557638
248
ANALIZA KRATKIH SPOJEVA I PODU~N IH NESIMETRIJA U EES
5.5. ZAKRETANJE FAZNOGSTAVA IZAZVANO

SPREGOM NAMOTAJA TRANSFORMATORA
Zakretanje faznog slava kod transformalora, u sprezi trokul-zvijezda i obralno,

obradeno je ranije. Fazni pomjeraj iznosi 30° i razli~it je u direktnoj i u inverz-
noj shemi . Na slici 5.29. date su zamjenske sheme transformatora uz uzimanje u
obzir zakrelanje faznog slava.
ZT ZT
O~0f--cJ---O O~(S)>--CJ----<O
0 0 0 0
Direktna shcma Invenna shema
a) Sprega Irokul- zvijezl/a
ZT ZT
0 (S) 0 0 0 0
O~------------~O O~--------------O
Direktna shema Invcrzna shcma
b) Sprega z vijezda- lrokut
SUka 5.29. Zakretollje jaznog slavQ kod sprege trokut- zvijezda i obraillo
Ako se zakrelanje faznog stava zanemari , rezullati prora~ lIna ta~ ni su na

naponskom nivou na kojem se kvar dogodio. Prvim "prolaskom" kroz trans-
formalor sprege l!. - Y iii Y - l!. dolazi do zakrelanja faznog Slava za 30°.
Uzimanje 1I obzir ;wkrclanja faznog slava kod prora~ un a kralkih spojeva i po-
dumih nesimetrija provodi se tako §IO se ova najprijc zanemare, a kada se do-
biju naponi svih sabimiea, potrebno je i zvr~i li odgovarajuCa zakretanja faznog
stava u direklnoj i u inverznoj shemi, Ie nakon loga pristupili odredi vanju stm-
ja kroz pojedine elemenle sistema . Ovaj postupak izlazemo kroz primjer koji
slijedi .
o 249
Primj" 5.7.: Na slici 5.30. dat je dio EES. Na istoj slici dati su podaci 0 pojcdinim ele·
menlima sislema. Jcdnopolni krallei spoj de~va se na sabirnici 3 (Z, = 0).
Odrcditi struje kroz generator u slu~ajevima kada se nc uzima, odno-
soo uzima U obzir zakrctanja faznog stava.
Bawa snaga iznosi 150 MVA, a bazni naponi su 15,8 kV i 220 kV.
15,8 kV/ 220 kV 150 kID

S. = 150MVA Xi = 0,4 flIkm
I ".= 6% Z Xo = 1,2 !lIkm 3
G, JKS
S. = 150MVA
Xi = 10 %
Xo = 5%
llill! llilll llilll
Slika 5.30. Dio EES sjedl/opolnim krotkim spojem 110 sobimici 3
Bazna impcdansa on strani voda je:
Z = 220' = 322 67 (0) .

• 150 '
Odgovarajuce rcaktanse. odnosno provodnosli voda iznosc:
x = (150XI, 2) _ 0 557851
.. 322,67 '
Y". = - jl, 792592
(I50XO,4) 0 185950
322,67 '
Y" , =-j5,377777.
Provodnosti generatora su (bazni napon i bazna snaga sc poklapaju s
nominalnim velilinama generatora):
I .
y. = - - = - )20
G. jO,05
I .
Y", = - - = -) 10.
jO,lO
Provodnosti transformatora imose:
-,-:.1,- = - )'16 667 .

)'006
, '
250
ANALIZA KRATKIH SPOJEYA I PODulNIH NESIMETRIJA U EES
Na slici 5.31. prikazane su sheme simetritnih komponenti s zanemarc-

nim zakretanjem faznog stava (oa ovoj slici naznatene su i odgovarajuce
provodnosti).
-/20 / 2 :i1 .792592 3
~
nuIta :i 16.667
shema
-jlO I -j~7 2 -j5 227777 3
direktna (~
shema
,.1.!.Q, / :i 16.667 2 -j5;!!If77 3
inverzna
shema
Slik. 5.3 t. Sheme simetricnih komponenli sa zanemarenim

zakretanjem/azllog slava
Matrica provodnosti nulte sheme je:
79~592
- 20 0
[Y1 =j 0 - 18.459259 I. ].
[
o 1. 792592 - 1.792592
Matrieu impedansi nulte sheme dobijerno inverzijom odgovarajuce mal-
rice provodnosti:
0.05 0 0]
[Z1 =[Yk' = 0 0.059999 0.059999 .
[ o 0.059999 0,617851
Matrice provodnosti direktne i inverzne sheme su:

- 26.666666 16.666666 0]
[Y1. = [Y], = j 16.666666 - 22.04444 5.377777 .
[
o 5.377777 - 5.377777
Odgovarajucc matricc impedansi iznose:
0.1 0, 1
0.1 ]
[Z1. =[Z], =j 0. 1 0. 160000 0. 160000 .
[ 0, 1
0. 160000 0.345950
25 1
ANALIZA ELEKTROENERGETSKJH SISTEMA
Za slufaj jednopolnog kratkog spoja na sabimici 3 imamo:
I =I =I ILO° jO, 763503 .

• J , jO,617851 + jO, 345950 + jO,345950+(3XO)
Naponi sabimica u pojedinim shemama simetritnih komponenti su:
[~~] = 763503j[O'05~] =[- O'~5810]

V~
jO,
0,6 17851 - 0,471731
V~]
[vi'" [ I] [ 0, 1
V;" = I + jO,763503j 0, 160000 = 0,877839
1 0,345950
] [ 0,923649]
0,735855
V:] [ 0, 1 ]
V~ =jO,763503j 0,160000 = - 0, 122160 .
[- 0,076350]
[V" 0,345950 - 0,264134
Slrujc simetrit nih komponenti koje teku kroz generator su:

110 = 0
I" =(Eo' -V,~X- jlO) =(I- O,923694X- jlO) =- j O, 763503
I" =(O - V;; X- j lO) =(0 + 0.076350X-j lO) =- jO, 763503.
Stvame struje koje teku kroz generator (zanemarcno zakret'anjc faznog
stava) iznosc:
I,.] =[AI [- 0 ]
=
[ - j l, 527006]
[I"I"
-
jO, 763503
jO, 763503
jO,763503 .
jO,763503
Struje simetricnih komponenli kroz vod su:

I"" = (V;:' -V~) (- jl , 792592) = -jO, 763503
1m =(U;'" -vi',, ) (- j5,377777 ) =- j O, 763503
I ", = (V:' - V :' ) (- j5,377777) =- jO,763503.
Stvamc stntjc kroz vod iZllose:
I".] _[AI [- jO, 763503] _ [- j2, 290509]

[ I", -
I",
- ; 0,763503 -
-jO, 763503
0
0
.
Uzmimo sada U obzir zakrctanjc faznog stava prouzrokovano spregom

namotaja transfonnalora. Nulta zamjenska shema je identicna onoj datoj
252
ANALIZA KRA TKIH SPOJEVA I PODuZNIH NESIMETRIJA U EES
na slici 5.3 I., dok su u direktnoj i inverznoj shemi prikazani "zakreta~ i "
faznog stava, slika 5.32.
1 2 3
•,, •, •,
o ,,' : -0,0458 10
,
: -0,471731
,
3
•
,
0.923649L-3(F,
•,
: 0,877839
•,: 0,735855
,, ,, ,,
r--C:::J---11r~-\S ~ ~
3
2
."IY-
-0.076350L30~,
,
•,
•:, -0,264134
, ,,: -0, 122 160 ,,
Slika 5.32. Zakrelallje [aznog stava u direktnoj i u inverznoj shemi
Struje simctri~ nih komponenti kroz generator iznose:

=0
f lO
I" =(I L - 30· -0, 923649L - 30· ) (- jlO) = 0, 763503L -120·

I" =(0 + 0, 076350L 30· ) (- j l 0) =0, 763503L - 60·.
Stvame struje kroz generator (s uzetim U obzir zakrctanjem faznog
srava) su:
I ". ] [ 0 ] [- j l, 322426]
I :" =[A] 0, 763503L -120: = j l,322426 .
[
I" 0, 763503L - 60 0
Navedimo, radi poredenja. ranije odredene struje kroz generator, UZ
zanemarenje zakretanja faznog stava:
I,. ] [- j l, 527006]
[I" =
I"
jO,763503 .
jO,763503
Na osnovu prikazanih rezuhata, vidimo da postoje bilne razlikc. Pri
uzimanju U obzir faznog zakretanja, struja kroz fazni vodi ~ c jednaka je
nuli, dok su struje Jeroz vodi~e a i b med'usobno jednakog intenziteta, a su-
protnog su smjera. Rezultat je logican, jer na sekundamoj strani transfor-
matora sarno kroz namotaj faze a protjeec Slruja (:12,290509), te na pri-
mamoj strani imamo protiecanje struje kroz odgovarajuCi namotaj (spojen
izmedu faze a i faze b).
253
ANALIZA ELEKTROENERGETSKIH SI STEMA
5.6. MElJUSOBNl UTJECAJI U NULTOJ SHEMI

Kod medusobno bliskih visokonaponskih vodova, posebno onih koji se nala-
za na istim stupovima (dvostruki i viSestruki), nije moguea potpuna dekompozi-
eija na medusobno neovisne sisteme simetrienih komponenti [L5.1]. Medusobni
utjeeaj posebno je izrazen u nultoj shemi, tako da se on najeesee ne moze zane-
mariti . Sliena situacija vrijedi i kod medusobno bliskih visokonaponskih kabela.
U okviru ovog poglavlja obraduje se uzimanje u obzir medusobnog utiecaja u
nultoj shemi prilikom formiranja odgovarajuee matrice provodnosti.
Na slici 5.33. prikazana su dva vodica, od kojih svaki ima vlastite impedanse
Z" Z",
i a medusobna impedansa je Z" = Z".
6V,
r ------------ ---- "1
1 I, Z" 3
o • c::J 0
•,
: ZI2= ~1
2 I, ' 4
o • c::J 0
Z"
6V,
r ---------------- "1
Slika 5.33. Medusobni utjecaj izmet1u dva \'adiea
Na osnovu slike 5.33. mozemo pisati slijedece jednadzbe:
lJ.U, = Z"/, +Z"I, (5 .89.)

lJ.U, =Z,,',+Z,,',.
Jednadzba (5.89.), prevedena u matriean oblik glasi:
Z" Z"] [,,]= [lJ.U,] .

[Z" (5.90.)
Z" " lJ.U,
lnverzijom matrice [Z] dobijemo matrieu provodnosti, koja daje vezu izme-
du struja i padova napona na pojedinim vodieima, tj .:
[ ~Y"' -1;,]
Y"
[lJ.U,]=[,, ].
lJ.U, "
(5.9\.)
254
ANALIZA KRA TKlH SPOJEVA I PODU~NIH NESIMETRIJA U EES
Simetri~na matriea [Z] prenosi svoje osobine na matrieu provodnosti, tako

daje:
(5.92.)
Kod postavljanja matriea provodnosli po metodi napona ~vorova, naponi

predstavljaju napone pojedinih sabimiea prema referentnoj sabimiei. Mecjutim,
u analiziranom slu~aju , jednadfba (5.91.), umjesto napona prema referentnoj
sabimiei imamo padove napona na pojedinim vodi~ima.
Padove napona mofe mo izraziti prcko razlika napona pojedinih ~vorova, Ij.:
AVI = V I -V,
(5.93.)
AV, =V, -V,.
Uvrstimo ove izraze ujednadZbu (5.91.) i izmimo odgovarajuCa mnoZenja i

srecjivanja:
II = Y,I(VI - V, )- Y" (V, - V,) = Y,PI - Y,,u, - Y,P, + Y,,u,

(5.94.)
I, =-Y,I(UI -V,)+ Y,,(V, -V,)=-Y,PI + Y" V, + Y,P, -Y,,u, .
Ako usvojimo da su nam struje II i J, strujni izvori koji ulaze u ~vorove I i 2,
a I, i I, strujni izvori koji ulaze u ~vorove 3 i 4, onda vrijede slijedeci izrazi:
I , =-/ 1
(5.95 .)
I, = - I , .
Uvr§tavanjem izraza za struje II i J, ujednadf be (5 .94.), dobijemo:
I, = - Y, PI + Y,,u, + Y, P, - Y,,u.
(5.96.)
I, = Y"V, - Y"V, - Y,P, + Y" V, .
Kombinirajmo jcdnadfbe (5.94.) i (5.96.) u jedinstvenu matri ~nu jcdnadfbu:
Y, I -~2 -~ I Y" VI II
- >;1 Y" Y,I -Y" V, I,
(5.97.)
- >';1 Y" Y" - >';2 V, I,
Y" - Y" -~I Y" V, I,
Prelhodni postupak srcee se u literaturi pod nazivom matri ~ na ckspanzija i

delaljno je izlofe n u [L5.9].
Na osnovu jednadfbe (5.97.) mofemo konslruirali odgovarajucu zamjensku
shemu. Podsjelimo se da negalivna vrijednosl izvandijagonalnog ~ Iana u matriei
provodnosti predslavlja provodnosl grane koja direktno povezuje odgovarajuce
~vorove. Zamjcnska shema dala je na slici 5.34.
255
ANALIZA ELEKTROENERGETSKIll SISTEMA
I Y" 3
T T
Y12 YI2
u,
2 4
•,, Y" •,,

u, u.
1111/1 /////1 /f/I!!

Slika 5.34. Zamje"ska shema dva elemetlla s metfusobllim wjecajem
N. osnovu slike 5.34. zakljucujemo d. je sum. provodnosti gran. spojenih u

cvorove I i 3 jedn.k. Y , dok je sum. provodnosti gran. spojenih u cvorove 2 i
" provodnosti izmedu pojedinih cvorov. jedn.ke su
4 jednaka Yn . Medusobne
Y", odnosno - Y", te ih kao takve treba rasporediti na odgovarajuc. mjesta u
ukupnoj matriei provodnosti.
Primjer 5.B.: Na sliei 5.35. dOl jc dio EES. Dvostruki vod duzinc 150 km ima mcdusob-
ni utjccaj u nultoj sherni jcdnak X,,,,
= 0,3 0Ikm. lednopo lni kralak spoj
dogada so n. sabimici 2 (Z, = 0). Bazna snaga iznosi 150 MV A.
150km
15,8 kV/ 220 kV X, = 0,4 ntkm
S. = 150 MVA Xo = 1,2 ntkm
r
II, = 6 % t - - - - . - - - - - - - fI 3
: -<11:JD--i
It- I X ,20 = 0,3 ntkm I
2
S. = 150 MVA l!. ~
X, = IO % G, =-
JKS
/111/1 /////1 /////1

Slika S.3S. Primjer " kojem IIz;momo /I ob=ir medusob,,; utjecaj It I1l1lloj shemi
256
ANALIZA KRA TKJH SPOJEVA 1 PODU2:NIH NESIMETRIJA U EES
Bazna impedansa oa strani voda iznosi:

z. = 322, 66 (0) .
Direktne i inverzne provodnosti generatora i transfonnatora su:
X"" =0, 10
Y. = Y. =_1_ =-1'10
"" '" jO, lO
X" =0,06
1 =-jI6,666666
jO,06
dok su odgovarajuCe nulte provodnosti:
X G• =O,OS
YG' 1 =-j20
jO,OS
YTO 1 =-jI6,666666.
jO,06
Direktna i inverzna provodnost voda su:
X =X . = (ISOXO,4) = 0 18S9S0
VI~ I U 322,66 •
Y,." = Y,." = - jS, 377777.
U nultoj shcmi postoji medusobni utjecaj. Formirajmo najprije matri-

eu impedansi, jednadfbe (S .9O.):
Z =Z =' (ISOXI ,2) = '0 SS78S1

II. no 1 322,66 1,
Z =Z =' (ISOXO,3) = '0139462

". 2.. 1 322,66 1,
[z] = .[O,SS78SI 0, 139462] .

1 0, 139462 O,SS78S1
OdgovarajuCa matnea provodnosli iznosi:
[Y] =[Z]-' =_.[1 _1,90,478024

12098 - 0,478024]
1,9 12098
Y, .. = Y,,. =- jl ,912098
Y,,. = Y, .. =- jO,478024.
2S7
Direktna i inverzna shema prikazane su oa slici 5.36.
-j5,3777 J
-j5,3777 J ,.----,
-j1O -j16,6666 -j10 -j16,6666
. .---'-,
.-C=ro--,.----,::::J-~
C I .-C
~:=J--o-1~C:::J---¢ I
-j5,3777 1
4
-j5 ,3777 2 4
(DI L O°
Direktna shema lnverzna shema

Slika 5.36. DirektnQ i inverzllo sJrema ;z razma/ranog primjera
Matrice provodnosti i impcdansi koje odgovaraju direktnoj, odnosno

invcrznoj shemi su:
-27,422222 5,377777 5, 377777 16,666666

5,377777 - 5,377777 0 0
[r1 =[r1 = j 5, 377777 0 - 5,377777 0
16, 666666 0 0 - 26,666666
0,16 0,16 0. 16 0, 1
0,16 0.354950 0.\6 0.1
[Z1 =[z1 = j 0, 16 0.16 0,345950 0.\
0,16 0, 1 0, 1 0,1
Nulla shem.je prikazan. no slici 5.37.
-j I,9 12098 J
4 I jO,478024
jO,478024
1
-j20 -j16,667
-j 1,912098
Slika 5.37. NU/Ill shemll s uzimalljem /I obzir medusobllog uljeclIja
258
ANALIZA KRA TKlH SPOJEVA I PODulNIH NESIM ETRIJA U EES
Malrica provodnosti nulle sheme je:

- 19, 534814 1, 434074 1, 434074 0
1, 434074 - 1,9 12098 0, 478024 0
[Y1 =j
1, 434074 0, 478024 - 1, 912098 0
0 0 0 - 20
Odgovarajuca matrica impedansi je:

0,06 0,06 0,06 0
0, 06 0,61785 1 0,199462 0
[Z1=j
0, 06 0,199462 0,6 17851 0
0 0 0 0, 05
Za jednopolni kratki spoj n. sabimici 2 im.mo:

I .
1 =1 =1 = = - jO 753153 .
o d I (2)(j0,354950) +jO, 617851 '
Odrcdivanje napona sabirn ica u shemama simctri ~ nih komponenti i

njihovo prevooenje u sistem faznih vrijcdnosti je identi ~ no postupcima
provcdcnim u prethodnim primjerima.
5.7. RACUNARSKI PROGRAMI
U prethodnim razmatranjima uveli smo matemalske modele za prora~un krat-

kih spojev. (~etiri raz li~ite vrste) i podumih nesimetrija (dvije vrstc). Svi modeli
izlo.eni su uz kori ~tenjc matri~nog ra~una, a kada se medusobno uporede, usta-
novljavamo da su algoritrni sli~ni. Osnovoi eilj bio je generalizaeija procedura,
kako bi one mogle posluziti za razvoj univerzalnog ra~unarskog programa.
Ovakav pristup omogucava razvoj univerzalnog ra~unarskog program. za
analize svih ~esl vrsla poremecaja. Najveei dio programa je zajedni~ki , dok se
razlike pojavljuju soma u izra~unavanju truja na mjestu poremecaja i u defini-
ranju vektora [lk
Kod prora~una kratkih spojeva, jednom formirane matriee impedansi pojedinih
shema s imetri~nih komponenti omogucavaju prora~un bilo koje vrsle kratkog
spoja, na bilo kojoj sabimiei.
Kod prekida faznih vod i~a, potrebno je matriee shema simetri~nih kompo-
nenli formirati s prekidom izmedu sabirniea, izmedu kojih se de~ava poduzna
ncsimclrija. U 10m s lu~aj u , ove mat rice mogu posluziti za prora~ un obadvije
vrstc poduznih nesimetrija.
259
Kod odredivanja napona direktne she me, prije nastanka poremecaja mozemo
pristupili na dva na~ina :
a) Zanemariti uljecaj potroSa~a, tj . uzeti da je sistem u praznom hodu. U tom
slu~aju jedini~ne su vrijednosti napona svih sabimica medusobno jednake
i iznose I + jO.
b) Uzeti u obzir potro~ace i styame napone sabimica prije nastanka kvara. U
ovom slu~aju , unose se stvame vrijednosti napona sabimica, snage potro-
Saca i proizvodnja generatora. Ovi podaci se najce~ce direktno prenose iz
programa za proracun tokova snaga. Na osnovu poznate snage potroSaca i
napona koji vlada na razmatranoj sabimici, odreduje se odgovarajuca im-
pedansa potros.ca. Elektromotome sile generatora odreduju se na osnovu
poznatog napona sabimice na koju su prikljuceni, snage koju generator
daje u mrezu i provodnosti generatora. Impedanse potros.~a ukljucuju se
u odgovarajuce matrice.
Kako smo ranije napomenuli, zanemarenje utjecaja potroSaea, u vecini sluca-
jeva daje zadovoljavajuce rezultate.
Matrica provodnosti inverzne sheme razlikuje se od matrice provodnosti di-
rektne sheme sarno po razliMim provodnostima maSina. Ako ove razlike nisu
velike, odnosno ako mogu biti prihvatljive, nije potrebno fonoirati matricu pro-
vodnosli, odnosno impedantnu matricu za inverznu shemu.
Ulazni podaci koji definiraju raznlatrani problem zadaju se na slijedeei nati n:
a) Gelleratori
Unosi se nominalna snaga, nominalni napon, direktna, inverzna i nulta impe-
dansa (reaktansa). Reaktansa se zadaje za period za koji nas zanimaju rezllltati
(sub-tranzijentni, tranzijenhli iii stacionami). Zadaje se broj sabimicc na koju je
generator prikljucen.
b) Tralls/ormatori
Unosi se nominalna snaga, nominalni napon, napon i snaga krntkog spoja,
sprega namotaja i nacin uzemljcnja zvjezdiSta namotaja. Sentirajuca gralla cesto
se zanemaruje, tako da se podaci 0 praznom hodu ne unose. Zadaju se brojevi
sabimica izmedu kojih je transfonnator prikljucen.
Tronamotajni lransfonoator moze se zadati preko odgovarajucih podataka i
brojeva sabimica (tri) na koje je prikljucen. Kod klasicnog predstavljanja pOI-
rebno je uvesli fiktivnu sabimicu. Ovo se moze izbjeCi provodenjem prethodne
transfiguracije zvijezde u ekvivalentni troku!.
c) Visokollapollski "odo"i i kabeli
Visokonaponski vodovi i kabeli zadaju se preko ekvivalentnih 11: celveropola
u direktnoj i u nultoj shemi (inverzna shema identicna direktnoj).
Najprikladnij e jc zadati odgovarajuce podalke po jedinici du zine i unijeti
ukupnu duzinu voda, odnosno kabela. U odredenim situacijama (mre.a direktno
260
ANALIZA KRATKlH SPOJEVA I PODu2NIH NESIMETRIJA U EES
uzemljena) moguee je zanemariti dozemni kapaeitet. Vodovi i kabeli zadaju se

preko brojeva sabimiea izme<lu kojih su prikljueeni .
Vi~estruki vodovi, kod kojih postoji utjeeaj u nultoj shemi moraju se (zbog
posebnog tretmana) zadati posebno. Zbog prevo<lenja podataka 0 vodovima i
kabelima u sistem jedinicnih vrijednosti, potrebno je unijeti i nominalni napon
voda, odnosno kabela.
d) Koncenlrirani parametri
Pod koneentriranim parametrima podrazumijevamo kondenzatorske baterije
i prigu~niee. Ovi ure<laji sluZe za kompenzaeiju reaktivne energije, poveCanje pro-
pusne moei vodova i za ogranieavanje struja kratkih spojeva. Mogu biti prikljuee-
ni serijski (izme<lu sabimiea) i otoeno (izme<lu sabimiee i referentne sabimiee).
Serijski elementi zadaju se preko brojeva sabimiea izme<lu kojih su prikljuee-
ni, dok se otoeni elementi mogu zadati tako da su oba broja sabimica me<lusobno
jednaka. Na ovaj nacin jednostavno ih je identifieirati u raeunarskom programu.
Podaci za koneentrirane elemente mogu se unositi kao poseban skup podataka,
iii se mogu zadati kroz podatke za vodove i kabele. Naime, ako se uzme da je
podalak 0 kapaeitetu iii induktivitetu po jediniei duiine voda jednak kapaeitetu
odnosno induktivitetu koncentriranog elementa, onda Ireba unijeli da je vod du-
gaeak jedan kilometar.
e) PotrosaCi
Kako je ranije napomenuto, potrosaCi se u veeini slueajeva mogu zanemariti.
Me<lutim, ako to nije prihvatljivo, predstavljaju se preko ekvivalentnih impe-
dansi, odre<lenih na osnovu snage i napona. Kod unosenja podalaka za nultu
shemu voditi raeuna 0 sprezi potrosaea.
Sinhroni motori zadaju se na isti na~in kao sinhroni generatori. Ako se 1I ana·
liziranoj konfiguraeiji nalaze veliki asinhroni motori, potrebno je uzeli u obzir
njihov doprinos strujama poremeeaja. Ova vrsta potro,aca zadaje se preko reak-
tanse spojene u seriju s odgovarajueom elektromotoroom silom.
Formiranje matriea provodnosti po metodi napona evorova jednostavno se
provodi. Potrebno je odgovarajucu matrieu najprije izjednaeiti s nulom, pa nakon
toga u nju rasporediti provodnosti pojedinih elemenata analiziranog sistema.
Formiranje matriee provodnosti mOle se organizirati u istoj petlji u kojoj se v~i
; izraeunavanje provodnosti pojedinih elemenata sistema.
Prikaiimo ovaj postupak najednostavnom primjeru, koji se sastoji u slijedeCem:
Matrieu provodnosti [Y] izjednaeiti najprije s nulom, te nakon toga na odgo-
varajue. mjesta rasporediti N p (u programskolll kodu NP) provodnosli, koje su
smje~tene u vektoru [YP].
Provodnosti smjestene u vektoru [YP] prikljueene su izmedu sabimiea eiji su
brojevi sadrian; u vektorima [IP] i [/K].
U slueuju kada se radi 0 otoenoj provodnosli, odgovarajuei brojevi sabimiea
su medusobno jednaki (M = N).
261
ANALIZA ElEKTROENERGETSKII-I SISTEMA
Ovaj primjer prikazujemo preko koda programiranog u programskom jeziku

FORTRAN. Prisjetimo se da se po metodi napona cvorova provodnost dodaje,
sa znakom plus na dijagonalna mjesta koja odgovaraju poeetnoj i krajnjoj sabir-
nici, a sa wakom minus na odgovarajuca izvandijagonalna mjesta. Otocna pro-
vodnost dodaje se sa znakom plus sarno na dijagonalno mjesto koje odgovara
sabimici na koju je ova provodnost prikljucena.
C postavljanje [YJ ~ 0 , NU - ukupan broj sabirnica
DO 10 I ~ 1 , NU
DO 10 J ~ 1 , NU
10Y(I , J ) ~ 0
C NP - ukupan broj provodnosti
C IP (NP) - brojevi pocet nih sabirnica
C IK(NP) - brojevi krajnjih sabirnica
C YP (NP) - provodn osti grana
C M ~ N - otocna grana
DO 20 I ~ 1 , NP
M ~ IP(I)
N ~ IK(I)
Y1 ~ YP (I)
Y(M , M) ~ Y(M , M) + Y1
C Otocna grana?
IF(M . EQ . N) GO TO 20
Y(N , N) ~ Y(N , N) + Y1
C I zvandijagonaln i c lanovi
Y(M , N) ~ Y (M, N) - Y1
Y(N , M) ~ Y(N , M) - Y1
20 CONTINUE
Ovaj algoritam moze se primijeniti kod fonniranja matrica provodnosli za
bilo koju od shema simetrienih komponenli.
Kod navedenog algorilma nismo vodili raeuna 0 specifienim osobinama mal-
rica provodnosti. karakteristicnih za EES (simetriene, pojasne i rijetko popunjene
malrice), te smo fonnirali kompletne malrice. U okviru ovog malerijala necemo
razrnatrati rijelko popunjene matrice, ali je vaZno podvui:i da se, korislenjem
tehnike rijelko popunjenih matrica, moze organizirali vrlo moean algoritam, po
brz ini izraeunavanja i po vrlo skromnim memorijskim zahljevima.
Nakon fonniranja malrica provodnosti vrSi se njihova inverzija. Za invertiranje
kvadratnih matrica. posloje standardni raeunarski programi , koji 'vrai:aju' inver-
tiranu matricu u izvornoj matrici provodnosti.
Klasicna inverzija matrica provod nosli relalivno je ncpopularan postupak.
Nairne, bez obzira na rijelku popunjenosl izvomih malrica provodnosti, invcrzn.
262
ANALIZA KRATKIIl SPOJEVA I PODUtNIH NESIMETRJJA U EES
matrica puna je matriea. Zbog loga se pristupa faktorizaeiji malriea provodnosli,

pri cemu faktor matriee zadriavaju osobinu rijetke popunjenosti . Na osnovu po-
dataka 0 faktor matrieama, mogu6e je dobiti sve podatke 0 inverznoj matriei.
U tabeli 5.1. dat je pregled izraza za odredivanje struja simetricnih kompo-
nenti za svih Scst vrsta ranije obradenih poreme6aja. Blok dijagram univerzalnog
racunarskog programa dat je na slici 5.38. Na ovoj slici, isprekidanom linijom
naznaeeno je preskakanje procedura za odredivanje napona u staeionamom stanju
(zanemarenje utjecaja potro~ca).
Tabela 5. 1. Izroz; za stnlje simeldeni" kompo"elJli za razli(.~ile vrsle poremecaja
Vnla Izrazl za odredlvanje slTuja sl metri~ nih
Napomena
poremetaj. komponenti na mjestu poremecaja
I. TKS: I _ Umd Clan", vektoro [/hjednak
Tropolni d- 10 =0 I, =0 je III. dok su oSlali f lanovi
Kratak Spoi Zmmd +Zg ravni nuli.
2. JKS: Umd Clanovi '" veklora [1]"",
Jednopoini 10 = ld =1, = [1]"", [I]GI su I.. Id' 1" dok
ZmmO + Zmmd + Zmm; + 3Zg
Kratak Spoj su ostali f lanovi ravni nuli.
3. OKS:
U md Clanovi '" vcktora [1]"" i
Ovopolni Id =-1, = 10 =0 [I]GI su I. iI" dok su ostali
Kratak Spoj hcz Zmmd +Zmmi + Zg f lanovi ravni nuli
Zcmijospoja
U",d
Id =
Zmm; + (ZmmO -3Zg )
lmmel +
4. OKSZ: Zmm; + ZmmO + 3Zg
Dvopolni ZmmO+ 3Zg Kao pod 2
Krotak Spoj sa I, = -Id ·
Zcmljospojcm Zm",; +ZmmO +3Zg
I _ I Zmm;
0- - d'
Zmm; + ZmmO + 3Zg
U mnd Zo = Zm. + Zg
Id =
Z ZoZ, ZII = ZmJ + Z,
d+ Z, = I Tw + Zg
5. PJFV: Zo+Z,
Prckid Jcdnog I, =-Id Zo Clan m veklora [I]G ravan
Faznog Vodi~ Zo+Z, +1. a clan n - I (I struja
Z· odgovarajuce sheme
10 =-Id '
Zo+ Z, simclrifnih komponenti)
Zo - Zm. + Zg
6. POFV:
Prckid Dva JO= Jd= Ji= ~ Unmd Zd = ZTlld + Zit
Zj = ZTIII + Zit
Zo +Z,,+ Z, + 3·Z.
Fazna Vodica r/)G- ovi kao pod 5.
263
IULAZ PODATAKA I
I
I FORMlRANJE [Y]o. [Y1, [Y].
I
I
I [z]o= [Y]O-I, [Z]d= [Y]d- I, [Z],= [y],-I I
I., -. -----------------i
,,,
I [UJd = [Z]d[l]d
t ____________ __ ____ • I
I VRSTA POREMECAJA?
I
I
I I I I I I
I.TKS 2.JKS 3.DKS 4.DKSZ 5.PJFV 6. PDFV
JED I IED_2 JED 3 JED 4 JED 5 JED 6
[1]0 - ovi [1]0- ovi [1]0 - ovi [1]0 - ovi [1]0 - ovi [1]0 - ovi
I I I I I I
I
[ ~/ =- [Z]. [I]",
[UJJ =[UJ.- [Z]d[I]Gd
[UJ ,N = - [Z], [1]0'
J
ODREDIVANJE STRUJA KROZ POJEDIN E ELEMENTE
I
TRANSFORMACIJA STRUJA I NAPONA U STY ARNE
(FAZNE) VRIJEDNOSTI
I
PISANJE- SPREMANJE-CRTANJ E REZULTA TA
I
NOVA VRSTA POREM ECAJA III POREM ECAJ DA
NA DRUGOJ SABIRN ICI
I NE
I STOP I
Silk. 5.38. Blok dijagram ,m;verzalllog racltllarskog programu
za proraCtllle kratkih spoje,'Q ; pOl/uilli" IIesimetrija
264
ANALIZA KRA TKIH SPOJEVA I PODUtN IH NESIMETRIJA U EES
S.S. LITERATURA
[5. I.J Anderson P. M.: Analysis of Faulted Power Systems, Iowa State University
Press, 1973.
[5.2.J Brown H. E.: Solution of Large Networks by Matrix Methods, John Wiley and
Sons Inc., 1975.
[5.3.J Gross C. A.: Power System Analysis, John Wiley and Sons Inc., 1979.
[5.4.J Kusic L. G.: Computer Aided Power System Analysis, Prentice Hall, 1979.
[5.5.J Pai M. A.: Computer Techniques in Power System Analysis, Tata McGraw-Hili
1980.
[5.6.J Bergen R. A. : Power System Analysis, Prentice Hall, 1986.
[5.7.J Gonen T.: Modem Po wer System Analysis, John Wiley and Sons Inc. 1988.
[5.8.J Glover J. D., Sarma M.: Power System Analysis and Design - With Personal
Computer Applicatioll, PWS - Kent Boston, 1987.
[5.9.J Shipley R. B.: Introduction to Matrices and Power Systems, John Wiley and
Sons Inc. 1976.
265
PRJLOG 5.1.:
RACUNARSKI PROGRAM ZA PRORACUN KRA TKIH
SPOJEVA I PODUtNlH NESIMETRlJA *
Program za proraeun kratkih spojeva i poduznih nesimctrija pisan je u pro-

gramskom jeziku Visual Basic (VB). Pretpostavlja se da citalae poznaje osnove
ovog jezika. Prilikom pisanja raeunarskog programa, kori~teno je vrlo jednostav-
no programiranje, tako da se jednostavno mogu pratiti najvazniji programski
algoritmi. Rezultati proraeuna prenose se u MS Excel.
Blok dijagram raeunarskog programa prikazan je na sliei 5.38. Program je
pi san tako da u potpunos(j prati prikazani blok dijagram. Ulazni podaei se ueita-
vaju iz posebnih tekst datoteka.
Izlazni rezultati obuhvacaju struje na mjestu poremecaja i napone svih sabir-
niea nakon poremeeaja. Ove su velieine date u sistemu simetrienih komponenti i
u sistemu faznih vrijednosti . Namjemo je izostavljen segment koji se odnosi na
odredivanje struj. kroz pojedine elemente sistema. Citaoeu se preporueuje da
samostalno programira ovaj segment. Isto vrijedi za zakretanje faznog stava usli-
jed sprege namotaja lransfomlalora.
Proueavani EES moze sadriavat i vodove, transformatore, generatore i kon-
eentrirane elemente. U tabeli P5. I. I. date Sll u programu koriStene oznake za
pojedine elemente (omaka za ukupan broj pojedinih elemenata i oznake za bro-
jeve poeetnih i krajnjih sabimiea). Za generatore je potrebno llnijeti broj sabimiee
na koju je prik ljucen, dok se za ost.le clemente unose brojevi poeetnih i krajnjih
sabimiea. Kod obiljeiavanj. brojeva s.bimiea vaino je voditi raeuna 0 tome d.
se s.bimiee numeriraju konzekuti vno (pocev od broj. jedan do llkllpnog broja
sabimiea - bez preskak.nj. brojeva). Kod koneentriranih elemenata (grana), u
slucaju grane spojene izmedu odredene sabimiee i referentne sabimiee, oba broja
koja se odnose na razmatranu granu su medusobno jednaka.
Tabel. PS. I. t . Ozllllke korislene tI progrt",1II za:
\lQdove, Iralls/ormatore. gCllerarore ; kOllcelltr;rat,e elemente
Element Broj Pof.t3k Kraj
Vod vod mvod( ) nvod()
Transfonnator traro mtraCo( ) nlraCo ()
Generator gcn mgcn( )
Koncentrirani kone mkone( ) nkone( )
U programskom kodu koji slijedi, opisane su velieine koje se unose za pojc-
dine elemente sistema. Struktura ulazne datoleke data je u tabeli 1'5.1 .2.
Programski kod se moze dobiti pulem interneta , upucivanjem zahtjeva na e-mail:

salih@sadovi c.com
266
ANALIZA KRATKlH SPOJEVA I PODUZNIH NES rMETRJJA U EES
TabelaP5.1.2. S/mklliro u/ozlle dowleke:

Vise informacija mllltor programskog koda
Ulazni podolak Komentar

Sb Bazna snaga (MV A)
vod, trafo, gen, kane Ukupan broj : vodova, trafoa, generatora i
grana
sabm,sabn Brojevi sabimica na kojima se ddava
porcmceaj .
Kod kralkih spojeva zadaje se broj sarno
prvc sabimice. Kod prckida vodi~a zadaj u
se brojevi dvije sabimicc.
Vdno: Kod kralkih spojeva unij eli daje
broj druge sabirnice nula.
zgr, zgi Rcalni i imaginami dio impedanse gre~kc
(p.u.). Kod odredivanju (p.u.) vrijednosli
voditi rafuna 0 odabranoj baznoj snazi i
"aponu sistema na kojem se poremeeaj
ddava.
mvod(i), nvod(i) > Broj paCeme i krajnjc sabimice
rvd(i). xvd(i), rvO(i). xvO(i), cvd(i), >Impedansa direktne i nulte sheme,
cvO(i), dv(i), uv(i) kapacitcl direk tne i nulle shcmc, duzina
voda i napon voda.
Ovaj skup podotaka je potrcbno unij eli za
svaki vod.
Impedanse i kapacitcti po jedinici duiine.
mlrafo(i), ntrafo(i) >Sroj (>Otelne i krajnje sabirnice.
uk(i), pk(i), steil, ul(i), znr(i), zni(i), >Napon i snaga kratkog spoja, snaga i
n I(i), n2(i) napon transfonnatora, impcdansa zvjezdi~-
ta, podaci 0 predstavljanju u nultoj shemi.
Ovaj skup podalaka jc potrebno unijeli za
svaki trafo.
Vi ~c infonnac ija u programskom kodu .
mgen(i) > Broj sabimice na koju jc prikljuten ge-

xgd(i), xgO(i), sg(i), ug(i) nerator.
> Reaktansa direktne i nulte sheme (%),
snaga i napon generatora.
Ovaj skup podalaka je polrcbno unijeti za
svaki generator.
mkonc( i), nkonc(i) >Broj pOCetne i krajnje sabim ice.
rkd(i), xkd(i), ckd(i). rkO(i), xkO(i). > Impedansa i kapacitet direktne sheme,
ckO(i), ukk(i) impedansa i kapac itet nulte sheme, napon
dijela sistema oa kojem se nalazi grana.
267
Program za pro raf un kralkih spoj eva i podutn ih nesimetrija izvr~ava se iz

slandardnog VB formul ara. Polrebno j e kreirali j edan VB formul ar, koj i ima
konlro le navedene u labeli PS. I.3.
Tabel. PS.1.3. Pregled koris/ellih VB kOlllrola
Naziv Vrsta kontrole Komentar
TKS Command Button Tropolni Kratki Spoj.

JKS Command Button Jednopolni Kratki Spoj .
Dvopolni Kratki Spoj bez
DKS CommandButton
zemljospoja.
Dvopo lni Kratki Spoj s
DKSZ CommandButton
zemljospojem.
Prekid Jcdnog Faznog
PIT CommandButton
Vod ifa.
PDFV CommandBulion Prekid Dva Fazna Vodif a.
copen CommonDialog VB standardni Dialog Box.
Menu pod nazivom 'Olvori
mnuotvori menu
datoteku'.
FonnuJar koji sadrZi

kratak VB Forn1
navedene komrole.
Prikaz navedenih VB konlro la dat j e na sliei PS. I. I. (izdvoj en je samo dio

koIiSIenog VB formulara).
Otvori datoteku
l _~~~j JKS I OKS I OKSZ I PJFV I PDFV I

Slika PS.I .I. PrikllZ koristel1U, VB konlro/a
Svakoj navedenoj VB kontro li pridruzen je odgovarajuei di o koda. U tab.1i

PS. I.4. nalaz i se popis programskih segmenata koji odgo varaju koristenim VB
kontrolama.
Pri tisko m na odgovarajuee dugme izvrsava se proeedura proractln a odabra-
nog poremeeaj a. Prij e pocelka proracuna J110raju biti tlcitani ulazni podac i.
268
ANALIZA KRA TKJH SPOJEVA 1 PODu2NIH NESIMETRIJA U EES
Tlbel. PS. 1.4. Programski segn/em; koji pripadaju VB /om.ulanl
No Naziv segment. Komenta r

I Opee deklaracije Na poeetku VB formulara
2 Private Sub Form Load 0 I~va se kod uvodenju fonnulara
Private Sub
3
mnuotvori Click(} Izbor datoteke s ulaznim podacima
4 Public Sub ulaz 0 Ufitavanje ulaznih podataka

Public Sub [ormy(ypr ,
5 ypi , idOl Fonniranje matric3 provodnosti
6 Public Sub init 0 Naponi stacionamog stanja

7 Private Sub TKS Click 0 Tropolni Kratak Spoj
8 Private Sub JKS ClickO Jednopolni Kratak Spoj
9 Private Sub DKS Click 0 Ovopolni Kratak Spoj bez zemljospoja
Ovopolni Kratak Spoj sa
10 Private Sub DKSZ _Click 0
zemljospojem
II Private Sub PJFV Click 0 Prekid Jednog Faznog Vodica
12 Private Sub PDFV Click 0 Prekid Ova Fazna Vodica
Private Sub pisi(IOdir,
13 IOdii) Pisanje struja i napona
Private Sub Form Unload

14 Oslobadanje MS Exccl-a
(Cancel As Integer)
Programski kod za svaki od navedenih segmenata slijedi . Kod prezentiranja

koda v~eno je odgovarajuce komentiranje. Tekst koji se odnosi na komentiranje
razlikuje se od teksta koda po tome ~to je on prezentiran kao 'Italic' tekst
I. Opee deklaracije:
Ovaj segment programa se pojavljuje na poeetku kori ~tenog VB forrnu lara.
Njim dcldariramo varijable kori ~tene u program u.
, Uvodenje MS EXCEL-a
Dim Active_Excel As Object
Dim Active_Workbook As Object
Dim Active Worksheet As Object
Dim red Koristi se kod pisanja u
MS EXCEL-u
Dim datoteka Ime datoteke iz koje se
unose ulazni podaci
269
Dim sb Bazna snaga

Dim nc • Ukupan broj sabirniea
(evorova )
, Vrsta kvara i brojevi sabirnica na kojima se

desavaju p oreme6aji
Dim vrsta , sabm , sabn
Dim zgr, zgi • I mpedansa poreme6aja (p . u.)
I Broj vodova, transfo rmat o ra , generatora,

koncentriranih elemenata
Dim vod , trato, gen, kone
• VODOVI
Dim mvod (), nvod( ) , Broj poeetne i krajnje
sabirnice vodova
• rvd(i)+jxvd(i): Otpornost i reaktan s a direktn e

s heme (il/ km)
• rvO(i ) +jxvO (i): Otpornost i reaktansa nulte sheme
!il/ km)
• evd(i ) , evO (i) : kapaeitet direktne i nulte sheme
(nF/ km)
• dv (i) : duzina voda (km)
• uv (i) .. nominalni napon voda (kV)
Dim rvd (), xvd (), rvO (), xvO (), evd (), evO (), dv (), uv ()
• TRANSFORMATORI
Dim mtrafo (), ntrafo () • Broj p oee tne i krajnje
sabirnice transformatora
• uk(i) : napon kratkog spoja ( %)

pk(i): gubiei kratkog spoja (kW)
• st (i): n ominalna snaga transformatora (MVA)
• ut(i): napon namotaja za kojeg 6e biti izraeunat e
struje (kV)
• znr(i) : realni di o impedanse u zvjezdistu (il)
zni(i) : imaginarni di o impedanse u zvjezdistu (il)
n1(i) , n2(i): defini e ija s prege transformat ora:
nl=l , n2=I: impe dan s a u nulto j shemi i zmedu m i n
270
ANALIZA KRA TKJH SPOJEVA 1 PODUl.NIH NESIMETRJJA U EES
, n1=1 , n 2=0 : impedansa u nul toj shemi izmec1u m i

referentne sabirnice
, n1=0 , n 2=1: impedansa u nul toj shemi izmec1u n ~
referentne sabirnice
, n1 =0 , n2=0 : prekid u nultoj shemi izmedu m i n
Dim uk (), pk (), st (), ut (), znr (), zni (), n1 () , n2 ()
, GENERATOR I
Dim mgen () , Broj sabirnice na koju je
spojen generator
xgd (i) : reaktansa generatora u direktnoj shemi ( %)

, xgO(i): r eakta nsa generatora u nultoj shemi ( %)
, sg(i): n omina1na s naga generatora (MVA)
, ug(i): nominalni n apon generatora (kV)
Dim xgd(), xgO (), 5g(), ug()
, KONCENTRIRANI ELEMENTI
Dim mko n e (), nkone() , Broj pocetne i krajnje
sabirnice grana
, rkd(i : aktivna otporn ost direktne sheme (il)

xkd(i: reaktansa direktne sheme (il)
, e kd(i: serijski kapa c itet direktne sheme (pF)
rkO(i : aktivna otpornost nul te sheme (il)
, xkO(i: reaktansa nulte sheme (il)
, ckO (i: serijski kapacitet nulte s h e me (pF)
, ukk(i): nomi n alni napon g r ane (k V)
Dim rkd(), xkd(), e kd(), rkO(), xkO(), ekO (), ukk( )
, DEFINIRANJE VEKTORA I MATRICA

Dim ydr (), ydi () , Matrica direktni h
provodnosti odn osno impedansi
Dim yOr (), yOi () , Matrica nultih provodnosti
odnosno impedansi
Dim ur (), ui () Naponi prije nastanka
poremecaja
Dim uOnr() , uOni() , Novi napo ni - nulta shema
27 1
ANALIZA ELEKTROENERGETSKlI-I SISTEMA
Dim udnr () , udni () , Novi naponi - direktna shema

Dim uinr() , uini() Novi naponi - inverzna shema
Dim ler (), lei () , Pomocni vektor cvornih struja
Dim lOdir(3) , lOdii(3) , lsmnr(3) , lsmni(3) ,
lsnmr (3) , lsnmi (3)
I Vektori Zd transformacije
Dim vaber(3 ), vabei(3) , vOdir(3) , vOdii(3)
, Oznake za simetricne komponente i fazne vrijednosti

Dim nOdi$(3) , nabe$(3)
I Konstante
Const pi = 3 . 1415927 , f = 50 ' f: frekveneija (H z )
2. Segment koji se izvr§ava kod uvodenja VB formulara:

Private Sub Form_Load()
I Oznake za nultu , direktnu i inverznu shemu

nOdi(l) = "0 ": n Odi (2 ) = "d" : nOdi(3) = "i ll
I Oznake za sistem faznih vrijednosti

nabc(l) = " a ": nabc(2) = "b" : nabc(3) = "e "
End Sub
3. Segment za izbor datoteke u kojoj se nalaze ulaznl podaci :

Meni koj i slui i za izbor datoleke s ulaznim pod.cim. u programu sc zove
'mnuotvori ' .
Ovaj segment progra ma se izvrSava kada se odabere ' Olvori d.toteku' u
ge neralnom prozoru programa.
Otv. ranje prozora

za izbor d.loteke s
ulaznim podacima JKS OKS DKSZ PJFV PDFV
Nakon toga se orvara slandardni MS Windows prozor koji sluzi za izbor

imena daloleke.
Daloleka s ulaznim podacima jc lekst datolcka (" .txt filter) .
272
ANALIZA KRA TKl Il SPOJEVA I PODU2:NIIl NESIMETRIJA U EES
Private Sub mnu otvori_Click ()

, Ulazne podatke je potrebno spremiti u text datoteku.
, Datoteka s ulaznim podacima treba da ima na kraju
produzetak ' . txt '
With copen
.In itD ir = CurDir
.Filter = " Kratki spojevi i prekidi faza
(*. txt ) 1*. txt "
. FilterIndex = 1
. ShowOpen
End With
, rme odabrane datoteka s ulaznim podacima

datoteka = copen. Fil eName
End Sub
4. Segmenl za u ~ ila vaDj e ulaznih podalaka:

Ulazni podaci se nalaze u odabranoj lekst datoteci.
Prilikom ~ ila nja ulaznih podalaka podaci se spremaj u u MS Excel formular.
Public Sub ulaz()
Open datoteka For Input As 11
Set Active_Excel = CreateObject (" Excel .Application ")
Set Active Workbook = Active Excel.Workbooks.Add
Set Active Wor ks heet =
Active Workboo k.Worksheets.Add
red = 1 Broj reda u MS Excel tabeli
I Vrsta analize zapisuje se

u MS Excel
If vrsta = 1 The n Active Wo rksheet.Cells(red ,
1) .Va lue = " Tropolni Kratki Spoj "
If vrsta = 2 Then Acti ve_Wo rksheet. Cells (red ,
1) . Value = "Jednopolni Kratki Spoj "
If vrsta = 3 Then Active Worksheet . Cells (red ,
1 ) . Value = " Dvopolni Kratki Spoj Bez Zeml jospoja "
If v rsta = 4 Then Active Worksheet . Cells (red ,
1) . Va lue = " Dvopolni Kratki Spoj S Zemljospojem"
273
If vrsta ~ 5 Then Aetive_Worksheet.Cells(red,

1) .Value ~ "Prekid Jednog Faznog Vodica"
If vrsta ~ 6 Then Aetive_Worksheet.Cells(red,
1) . Value ~ "Prekid Ova Fazna Vodiea"
red ~ red + 1
Input tll, sb o Ucitavanje_Pisanje bazne

snage
Aetive_Worksheet.Cells(red, 1) . Value ~ "Sb(MVA)~"
Aetive_Worksheet.Cells(red, 2) .Value ~ str1(sb, 1)
, Ucitavanje_Pisanje broja vodova, transformatora,

generatora, grana
Input '11, vod , trafo , gen, kone

red ~ red + 2
Aetive_Worksheet.Cells(red, l).Value ~
"Vodova= "
Aetive_Worksheet.Cells(red, 2 ) .Value ~
vod
red ~ red + 1
Aetive_Worksheet .Cells(red, 1) .Value = "Trafoa= "
Aetive_Workshee t.Cells(red, 2 ) . Value = trafo
red = red + 1
Aetive_Worksheet.Cells(red, 1) . Value = "Generato ra= "
Aetive_Worksheet.Cells(red, 2 ).Value = gen
red ~ red + 1
Active_Worksheet . Cells (red, 1).Value = "Grana="
Aetive_Worksheet . Cells (red , 2 ) .Value = kane
Input t11, sabm, sabn o podaei 0 mjestu poremecaja

, sabm: mjesto kvara - prva
sabirnica
sabn : mjesto kvara - druga
sabirnica
o sabn > 0 za: PJFV, PDFV
o sabn = 0 za : TKS, JKS,
DKS, DKSZ
red = red + 2
Aetive_Worksheet.Cells (red, 1). Value = "Sab m"
Aetive_Worksheet . Cells(red , 2 ) .Value = "Sab n "
red ~ red + 1
274
ANALIZA KRA TKlH SPOJEVA I PODUmlH NESIMETRIJA U EES
Aetive_Worksheet.Cells(red, 1) .Value - sabm

Aetive_Worksheet . Cells(red , 2) .Value - sabn
Input Ill, zgr, zgi , Impedansa poremecaja

zgr: otpornost na mjestu
poremecaja Ip . u . )
zgi: reaktansa na mjestu
poremecaja Ip. u . )
red = red + 2
Aetive_Worksheet.Cells(red , 1) .Value = " zgr(p . u . ) "
Active_Worksheet. Cells (red , 2) .Value = "zgi(p.u.) "
red = red + 1
Aetive_Worksheet.Cells(red, 1) .Va1ue = str1(zgr , 5)
Aetive_Worksheet . Cells(red, 2) . Value = str1(zgi , 5)
t Redimenzioniranje
odgovarajucih vektora
ReDim mvod(vod) , nvod(vod) , Vodovi
ReDim rvd(vod) , xvd(vod) , rvO(vod ), xvO(vod),
evd (vod ), evO (vod) , dv(vod) , uv(vod)
ReDim mtrafo(trafo), ntrafo(trafo) 'Tran sformat ori

ReDim uk (trafo ), pk (trafo), st (trafo ) , ut (trafo ) ,
znr(trafo), zni(trafo), n1(trafo), n2(trafo )
ReDim mgen (gen) t Generatori

ReDim xgd (gen) , xgO(gen) , sg(gen) , ug(gen )
ReDim mkone(kone), nkone(kone) , Grane

ReDim rkd(kone), xkd(kone) , ekd(kone), rkO(kone) ,
xkO (kone ), ekO (kone), ukk (kone)
If vod > 0 Then VODOVI

red = red + 2
Naslovi tabele 0 vodovima
Active_Worksheet. Cells (red, 1). Value = "Vodovi :"
red = red + 1
Aetive_Worksheet.Cells(red, 1) . Value = "m"
Aetive_Worksheet . Cells (red , 2 ) .Va1 ue = "n"
Ae tive_Worksheet.Cells(red, 3 ) .Value = "rd( oma/km )"
Active Wor kshee t. Ce lls (red, 4) . Value = "xd( oma /km) "
275
Active_Worksheet. Cel l s (red , 5). Value = "rO(oma/km )"

Active_Worksheet. Cells (red, 6 ). Value = "x O(oma/km) "
Active_Worksheet. Cells (red , 7). Value = "cd (nF/km )"
Active_Worksheet.Cells(red, 8 ) . Value = " cO (nF/ km)"
Active_Wo rks heet. Cel l s (red , 9 ). Value = "1 (km)"
Active_Worksheet . Cells (red , 10) . Value = "Un(kV)"
Fo r i = 1 To vod ' Ucitavanje podataka 0 vodovima

Input '11 , mvod (i), nvod (i)
Input n1, rvd(i), xvd (i), rvO (i) , xvO(i), cvd (i) ,
cvO (i), dv(i ), uv(i)
red = red + 1
, Pisanje podataka 0 vodovima
Active_Wo rksheet.Cells(red, 1) . Value = mvod (i)
Active_Worksheet.Cells(red, 2) .Value = nvod (i)
Active_Worksheet. Cells (red , 3 ) .Value = str1 (rvd (i) , 5 )
Active_Works heet . Cel l s (red , 4) . Value = strl(xvd(i), 5 )
Active_Worksheet. Cells (red , 5 ).Value = strl (rvO(i ), 5)
Active_Worksheet. Cells (red, 6 ) .Value = strl (xvO (i) , 5)
Active_Worksheet . Cells (red , 7 ) . Value = str1( cvd (i ) , 3 )
Active_Worksheet. Cel ls (red , 8 ) .Value = strl (cvO (i ), 3 )
Active_Worksheet . Cells (red , 9 ) . Value = strl (dv( i ), 2 )
Active_Worksheet. Cells (red , 10) . Value = strl(uv(i) , 2 )
Next i
End I f
If trafo > 0 Then , TRANSFORMATORI

red = red + 2
Active_Workshee t . Cells (red , 1) . Value =
"Transfo rma tori :"
red = red + 1
, Naslovi tabele 0
Transformatorima
Active_Worksheet . Cells (red , 1) . Value = "m"
Active_Worksheet . Cells (red , 2 ). Value = lin"
Active_Worksheet. Ce ll s (red , 3 ) . Value = "u k( %) "
Active Worksheet . Ce lls(red , 4) . Val ue = " pk (kW) "
-
Active_Worksheet . Cells(red, 5 ) . Value = "st(MVA "
Active_Worksheet.Cells(red, 6 ) • Value = "ut( kV) "
Active Worksheet . Cells (red , 7).Value = "znr (o ma)"
-
Active Worksheet . Cells(red, 8).Value = " zni (oma)II
-
Active - Wor ksheet . Ce lls(red , 9 ) • Value = "n1 "
276
ANALIZA KRA TKlH SPOJEVA I PODUtNIH NESIMETRIJA U EES
Active_Works heet. Cells (red, 10) . Va lue = "n2"

For i = 1 To trafo • Ucitavanje podataka 0
Transformatorima
Input tIl , mtrafo(i), ntrafo(i)
Input HI , uk(i) , pk(i), st(i), ut(i), znr(i),
zni(i), nl(i), n2(i)
red = red + 1
, Pisanje podataka 0
Transformatorima
Active_Worksheet. Cells (red, 1) . Value = mtrafo(i)
Active_Worksheet. Cells (red, 2 ) .Value = ntrafo(i)
Active_Worksheet.Cells(red , 3) .Value = str1(uk(i), 2 )
Active_Worksheet.Cells(red, 4) .Value = str1(pk(i), 3)
Active_Worksheet.Cells(red, 5) .Value = str1(st(i), 2)
Active_Worksheet.Cells(red , 6) .Value = str1(ut(i) , 2 )
Active_Worksheet.Cells(red , 7) .Value = strl(znr(i), 3 )
Active_Worksheet.Cells(red , 8) .Value = str1 (zni(i) , 3 )
Active_Worksheet. Cells (red, 9) .Value = n1(i)
Active_Worksheet . Cells (red , 10) .Value = n2(i)
Next i
End I f
If gen > 0 Then ' GENERATORI

red = red + 2
Active_Worksheet. Cells (red, 1) . Value = " Generatori :"
red = red + 1
I Naslovi tabele 0
Generatorima
Active_Worksheet, Cells (red, 1) .Value = "m"
Active_Worksheet. Cells (red, 2 ) .Value = "xgd( %)"
Active_Worksheet. Cells (red , 3 ) . Value = "xgO( %) "
Active_Worksheet . Cells (red, 4) . Value = " sg (MVA)"
Active_Worksheet . Cells (red , 5) . Value = "ug(kV)"
For i = 1 To gen ' Uci tavanje podataka 0

Generatorima
Input #11 , mgen(i)
Input HI , xgd (i), xgO (i), sg (i), ug (i)
red = red + 1
, Pisanje p odataka 0
Ge ne rat o rima
277
Active_Worksheet . Cells (red , 1) .Value = mgen(i)

Active_Worksheet . Cells(red , 2 ) . Value = str1(xgd(i) , 2)
Active_Worksheet . Cells(red , 3) . Value = str1(xgO(i), 2)
Active_Worksheet.Cells(red, 4) .Value = str1(sg(i), 2 )
Active_Worksheet . Cells(red, 5) . Value = str1(ug(i), 2 )
Next i
End I f
If konc > 0 Then , GRANE

red = red + 2
Active_Worksheet. Cells (red , 1). Value = " Grane:"
red = red + 1
I Naslovi tabele 0 Granama
Active_Worksheet.Cells(red , 1 ) .Value = "m"
Active_Worksheet. Cel l s (red, 2) . Value = "n"
Active_Worksheet.Cel1s(red, 3) .Value = " rd(oma) "
Active_Worksheet . Cells (red, 4) . Value = "xd(oma) "
Active_Worksheet. Ce l ls (red, 5) . Value = " cd (microF) "
Active_Worksheet. Cells (red, 6) .Value = "rO (oma) "
Acti ve_Worksheet.Cells(red, 7).Value = " xO (oma) "
Active_Worksheet.Cells (red, 8) .Value = " cO (mi cro F)"
Active_Works heet. Cells (red , 9) . Value = "Un(kV)"
For i = 1 To konc ' Ucitavanje podataka 0 Granama

Input I l l , mkonc (i), nkonc(i)
Input tIl , rkd(i), xkd(i), ckd (i), rkO(i), xkO(i) ,
ckO(i) , ukk(i)
red = red + 1
, Pisanje podataka 0 Granama
Active_Wor ksheet. Ce lls(red, 1) .Value = mkonc(i)
Active_Worksheet . Cells (red , 2) . Value = nkonc (i)
Active_Wor ksheet . Cel ls (red, 3) . Value = str1(rkd(i) , 3)
Active_Worksheet. Cells (red, 4) .Value = str1(xkd(i), 3)
Active_Worksheet . Cell s (red, 5) . Value = str1 (ckd (i) , 3)
Active_Works heet . Ce1ls(red, 6) . Value = str1(rkO(i), 3)
Active_Worksheet . Cells (red , 7 ) . Value = str1 (xkd( i) , 3)
Active_Worksheet.Cells(red , 8 ) . Value = str1 (ckO (i) , 3)
Active_Worksheet . Cells (red. 9) . Value = str1(ukk(i) . 2)
Next i
End I f
nc = 1 , Odredivanje ukupnog broja

sabirnica
278
ANALIZA KRA TKlH SPOJEVA I PODuZNIH NESIMETRIJA U EES
For i = 1 To vod
If mvod(i) > nc Then nc = mvod(i)
I f nvod (i) > nc Then nc = nvod (i)
Next i
For i = 1 To traf o
I f mtrafo(i) > nc Then nc = mtrafo(i)
I f ntrafo(i) > nc Then nc = ntrafo(i)
Next i
Fo r i = 1 To gen
I f mge n (i) > nc Then nc = mgen(i)
Next i
I Redimenzioniranja matrica provdnosti / impedansi
ReDim ydr(nc , nc), ydi(nc, nc)
ReDim yOr (nc, nc), yOi(nc, nc)
Call formy(ydr, ydi, 1) , Formiranje matrice
provodnosti direktne sheme
red = red + 2 t Pisanje matrice
provodnost i
Active_ Worksheet. Cel ls (red , 1) . Va lue = "[YdrJ "
Active_Worksheet. Cells (red, nc + 1) . Value = "[YdiJ "
For i = 1 To nc
red = red + 1
For j = 1 To nc
Active_Worksheet.Cells(red, j) . Value = str1(ydr(i, j) , 6)
Active_Worksheet. Cells (red, nc + j) . Value =
str1 (ydi (i , j), 6)
Next j
Next i
Call c yuz( ydr , ydi, nc) t Inverzija matrice
provodnosti direktne sheme
I U izvornoj d obije se
inverzna matrica
red = red + 2 I Pisanje matrice
impedansi direktne sheme
Active Worksheet. Cells (red , 1) . Va lue = " [ZdrJ "
Active_Worksheet. Ce lls (red, nc + 1) . Va l ue = " [ZdiJ "
Fo r i = 1 To nc
red = red + 1
For j = 1 To nc
279
Active_Worksheet . Cells (red, j) .Value = str1(ydr(i, j) , 6)

Active_Worksheet.Cells(red, nc + j) . Value =
str1 (ydi (i, j) , 6)
Next j
Next i
Call formy(yOr , yOi, 2) , Formiranje ma trice
provodnosti nulte sheme
red = red + 2 t Pisanje matri ce
provodnosti
Active_Worksheet. Cells (red , 1) .Value = " [YOrJ "
Active_Worksheet. Cells (red, nc + 1) .Value = " [YOiJ"
For i = 1 To nc
red = red + 1
For j = 1 To nc
Active_Worksheet. Cells (red, j) . Value = str1(yOr(i, j) , 6 )
Active_Worksheet. Cells (red , nc + j) .Value =
str1 (yOi (i, j), 6)
Next j
Ne xt i
Call cyuz(yOr, yOi, nc ) , Inverzija matrice
provodnosti nulte sheme
, U izvornoj dobije s e
inverzna ma trica
red = red + 2 ' Pisanje matrice
impedansi nulte sheme
Ac tive_Worksheet. Cells (red , 1) .Value = "[ ZOrJ "
Ac tive_Works heet. Cells (red , nc + 1) .Value = " [ZOiJ "
For i = 1 To nc
red = red + 1
For j = 1 To nc
Active_Worksheet .Cells (red, j) . Value = str1 (yOr (i, j), 6)
Active_Worksheet . Cells (red , nc + j) .Value =
str1(yOi(i , j) , 6)
Next j
Next i
Call in it Odredivanje vektora napona
stacionarnog stanja
Close 11
End Sub
280
ANALIZA KRA TKIH SPOJEVA 1 PODUt.NIH NESIMETRIJA U EES
S. Formlranje matries provodnosti:

ypr( ) - realoi dio malriee provodoosti
ypi( ) - imaginami dio malriee provodoosti
idO = I : formiranje matriee provodoosti direktne sheme
idO = 2 : formiranje matriee provodoosli nulle sheme
Public Sub formy (ypr , ypi , idOl
, VODOVI
For i = 1 To vod
m = mvod (i)
n = nvod(i)
zb = uv(i ) A 2 / sb I Bazna impedansa
Select Case idO

Case 1 , Direktna provodnost
rv = rvd(i) * dv(i) / zb
xv = xvd(i) * dv ( i ) / zb
cv = 0 . 000000001 * 2 * pi * f * cvd (i) * dv(i) * zb
Case 2 , Nulta provodnost

rv = rvO(i) * dv (i) / zb
xv = xvO(i) * dv(i) / zb
cv = 0 . 000000001 * 2 * pi * f * cvO (i) * dv(i) * zb
End Select
provr = cdrer (1 , 0 , rv , xv)

provi = cdi mr(l , 0 , rv , xv)
, Realni dio matrice provodnosti
ypr (m, m) = ypr (m , m) + provr
ypr(n , n) = ypr(n , n) + provr
ypr(m , n) = ypr (m, n) - provr
ypr (n , m) = ypr (n , m) - provr
I Imaginarni dio matrice

provodnosti
ypi (m , m) = ypi (m , m) + provi
ypi(n , n) = ypi(n , n) + provi
ypi(m , n) = ypi(m , n) - provi
ypi(n, m) = ypi (n , m) - provi
ypi (m , m) = ypi (m, m) + cv / 2
ypi(n , n) = ypi(n , n) + cv / 2
281
ANALIZA ELEKTROENERGETSKJH SISTEMA
Next i
, TRANSFORMATORI
For i = 1 To trafo
m = mtrafo(i)
n = ntrafo(i)
zt = 0.01 • uk(i) • sb I st(i)
rt = 0.001 • pk(i) • sb I st(i) A 2
xt = Sqr(zt ' 2 - rt ' 2)
Select Case ida

Case 1 ' Direktna pro vodnost
provr = cdrer(l, 0, rt, xt)
provi = cdimr (l , 0, rt, xt)
ypr (m, m) = ypr (m, m) + provr
ypr(n, n ) = ypr(n, n) + provr
ypr(m, n) = ypr(m, n ) - provr
ypr(n, m) = ypr(n, m) - provr
, Imaginarni dio mat rice
provodnosti
ypi (m, m) = ypi(m , m) + provi
ypi(n, n) = ypi(n, n) + provi
ypi(m, n) = ypi(m, n) - provi
ypi(n, m) = ypi(n, m) - provi
Case 2 , Nulta provodnost

rt = rt + 3 • znr(i) • sb I ut(i) , 2
xt = xt + 3 • z n i (i) • sb I u t (i) , 2
provr = cdrer(l, 0, rt, xt)
provi = cdimr(l, 0, rt, xt)
, Impedansa u nul toj shemi izmedu m i n
I f n1 (i) = 1 And n2 (i) = 1 Then
ypr(m , m) = ypr (m, m) + provr
ypr (n, n) = ypr(n, n) + provr
ypr(m, n) = ypr(m , n) - provr
ypr(n, m) = ypr (n, m) - provr
ypi(m , m) = ypi(m, m) + provi
ypi (n, n) = ypi(n , n) + pro vi
ypi (m, n) = ypi (m, n) - provi
ypi (n, m) = ypi(n , m) - pro vi
End I f
282
ANALIZA KRA TKIH SPOJEVA I PODUlNlH NESIMETRUA U EES
, Impedansa u nultoj shemi izmedu m i referentne sabirnice

If nl(i) = 1 And n2(i) = 0 Then
ypr(m , m) = ypr(m, m) + prov r
ypi(m , m) = ypi( m, m) + provi
End I f
, Impedansa u nultoj shemi izmedu n i referentne sabirnice

If nl(i) = 0 And n 2 (i) = 1 Then
ypr(n , n) = ypr(n , n) + provr
ypi(n , n) = ypi(n, n) + provi
End I f
End Select
Next i
, GENERATORI
For i = 1 To gen
m = mgen(i)
Select Case idO
Case 1 , Direktna provodnost
rg = 0
xg = 0.01 * xgd(i) * sb / sg(i )
Case 2 ' Nulta provodnost
rg = 0
xg = 0.01 * xgO (i) * sb / sg(i)
End Se le c t
provr = cdrer(l , 0 , rg, xg)
provi = cdimr(l, 0, rg, xg)
ypr(m , m) = ypr(m , m) + provr
ypi(m , m) = ypi(m , m) + provi
Next i
, GRANE
For i = 1 To kone
m = mkone(i)
n = nkone (i)
zb = ukk ( i) , 2 / sb Bazna impedansa
Select Case idO
Case 1 ' Direktna provodnost
rgr = rkd(i) / zb
xgr = (xkd(i) - 2 * pi * f * ckd(i) * 0 .00 0001 ) / zb
283
Case 2 ' Nulta provodnost

rgr = rkO(i) I zb
xgr = (xkO(i) - 2 • pi • f • ckO(i) • 0.000001) I zb
End Select
provr = cdrer(l, 0, rgr, xgr)

provi = cdimr(l, 0 , rgr, xgr)
ypr (m, m) = ypr(m, m) + provr
If m = n Then GoTo 10
, Otocna grana: m = n
ypr(n, n) = ypr(n, n) + provr
ypr (m, n) = ypr(m, n) - provr
ypr(n, m) = ypr(n, m) - provr
, Imaginarni dio matrice

provodnosti
10 ypi(m, m) = ypi(m, m) + provi
If m = n Then GoTo 20 ' Otocna grana: m = n
ypi(n , n) = ypi(n , n) + provi
ypi(m , n) = ypi(m , n) - prov i
¥pi(n , m) = ypi (n, m) - provi
20 Next i
t Provjera za izolirane sabirnice u nultoj shemi

I Dodavanje male provodnosti prema referentnoj sabirni ci
, U slueaju izolirane sabirnice - izbjegavanje singulariteta
I f ida = 2 Then
provr = 0.000001
Fo r i = 1 To nc
If ¥pr(i, i) = a And ypi(i, i) = a Then ypr(i, i) =
ypr(i , i) + prov r
Ne x t i
End I f
End Sub
284
ANALIZA KRA TKlH SPOJEVA I PODu2NIH NES IMETRIJA U EES
6. Pocetni uvjeti:
U ovom segmentu vrSimo:
- redimenzionir.nj. vektora
- definiranje vektor. sn.g. ekviv.lentnih generatora
- usv.janje poeetnog vektora n.pon. s.birnie.
Public Sub init()
IRedimenzioniranje vektora napona

ReDim ur (nc ), ui(nc)
ReDim udnr(nc) , udni(nc)
ReDim uinr(nc) , uini(nc)
ReDim uOnr(nc ), uOni(nc)
, Vektor pocetnih napona

, Tropolni i jedn op olni kratki spojevi
, Dvopolni kratki spoj sa i bez zemljospoja
I Napo ni svih sabirnica : l+jO
If vrsta <= 4 Then
For i = 1 To nc
ur (i) = 1
ui(i) =
Next i
°
End If
Prekidi faznih vodica

, Odredivanje napona direktne sheme prije poremecaja
If vrsta > 4 Then
ReDim Icr (nc ), Ici (nc ) , Cvorne struje
For i = 1 To gen
m = mgen ( i)
rg = °
xg = 0.01 * xgd(i) * sb / sg (i)
provr = cdrer( 1 , 0 , rg , xg)
provi = cdimr(l , 0 , rg , xg)
Icr(m) = cmre r(1, 0 , provr , provi)
Ici(m) = cmimr ( l , 0 , provr , provi)
Next i
For i = 1 To nc
ur (i)
ui (i)
=
°
For j
=
°
= 1 To n c
285
ur(i) = ur(i) + crnrer(ydr(i , j) , ydi(i, j ) , Icr(j) , Ici(j))

ui(i) = ui(i) + cmimr (ydr(i , j) , ydi(i , j) , Icr(j) , I c i( j ))
Next j
Next i
End I f
End Sub
7. Segment zs prorsfun Tropolnih Krstkih Spojevs:

Ovaj segment se izvrsava pritiskom na du gme s oznakom 'TKS'.
Ime datoteke u kojoj se nalaze ulazni podaci mora biti prcthodno odabrano.
filii KJdtkl ~"()Jevi I poilu/lit' neslmetJiJf'
~~~otel<u
IlKS] JKS OKS I OKSZ PJFV PD FV
Troploni kratki spoj
Nakon zavrsclka prorac una olVara se MS Excellabela s izlaznim rczultatima.

Private Sub TKS_C li c k()
vrsta = 1
Call ulaz , U~ itavanje ulaznih podataka
zzgr = ydr(sabm , sabm) + zgr

zz gi = ydi(sabm , s abm) + zgi
, Struj e kvara u s ist e mu simetri c nih k o mpo nenti
IOdir (2 ) = c drer(ur(sabm) , ui (s abm) , z zg r , zzgi)

I Odii( 2 ) = c dimr (ur( s abm) , ui (sabm) , zzg r , zz gi )
IOdir (l) -0 : I Odii( l ) = 0
I Od i r (3) = 0 : IO d ii (3 ) = 0
Call pisi(IOdir , IOdii) , Pisan j e rezultata
End Sub
286
ANALIZA KRATKJH SPOJEVA I PODUZN IH NESIM ETRlJA U EES
8. Segment za prorafun
Jednopolnih Kratki h Spojeva:
Ovaj segment se izmava pritiskom na dugme s oznakom 'JKS'.
Ime datoteke u kojoj se nalaze ulazni podaci mora biti prcthodno
odabrano.
III Kliltkl spoJevl 1 podllllle IH!~lIl1etllJe

otvori
L! KS ... JKS OKS I OKSZ I PJFV I PDFV
Jednopolni kratki spoj
Nakoo zavr~etk a proracuDa olvara se MS Excel tabela s izlaznim

rezultatima.
Private Sub JKS_Click()

vrsta ~ 2
Call ulaz , Ucitavanje ulaznih podataka
zzgr ~ yOr(sabm , sabm) + ydr(sabm , sabm ) + ydr (sabm ,

sabm) + 3 * zgr
zzgi ~ yOi(sabm , sabm) + ydi (sabm , sabm) + ydi(sabm ,
sabm) + 3 * zgi
I Struje kvara u sistemu simetricnih komponenti
rOdir(2 ) ~
cdrer(ur (sabm ) , ui (sabm) , zzgr , zzgi)
rOdii ( 2) ~
cdimr (ur( sabm ) , ui (sabm) , zzgr , zzgi)
rOdir(1 ) ~
rOdir(2) : rOdii (1) rOdii(2)
~
rOdir(3) ~
rOdir(2) : rOdii(3) rOdii(2)
~
Call pisi(IOdir , IOdii) I Pisanje rezultata

End Sub
287
ANALIZA ELEKTROENERG ETSKlH ISTEMA
9. Segment za prora~un
Dvopolnog Kratkog Spoja bez zemljospoja:
Ovaj segment se iZvrSava pritiskom na dugme s oznakom 'OKS'.
Ime datoteke u kojoj se nalaze ulazni podac; mora biti prethodno
odabrano.
... K,.ltk, ~p(lJ(·yi I podu7ne neSlmetll)e

Otvon datotelcu
TKS j JKS OKS OKSZ PJFV PDFV
Ovopolni Kratki Spoj bez Zemljospoja
Nakon zavr§etka proracuna olvara se MS Excel tabela s izlaznim

rezultatima.
Private Sub DKS_Click ()

vrsta = 3
zzgr = ydr(sabm , sabm) + ydr(sabm , sabm) + 3 * zgr

zzgi = ydi (sabm , sabm ) + ydi (sabm , sabm) + 3 * zgi

IOdir (2 ) = cdrer(ur (sabm ) , ui(sabm) , zzgr , zzgi)
IOdii (2 ) = cdimr(ur (sabm) , ui(sabm ), zzgr , zzgi)
IOdir(l) =0 : IOdii(l) =0
IOdir(3) -IOdir(2) ; IOdii(3) = -IOdii( 2 )

End Sub
28
ANALlZA KRA TKIH SPOJEVA I PODUDlIH NESIMETRIJA U EES
10. Segment za prora~un Dvopolnog Kratkog Spoja s Zemljospojem:

Ovaj segment e izvrSava pritiskom na dugme s oznakom 'DKSZ'.
Ime datoteke u kojoj se nalaze ulazni podaci mora biti prethodno odabrano.
Otvori dototeku
.._,
[. . !.~~_J JKS I OKS I OKSZ PJfV
Dvopolni Kratki Spoj sa Zemljospojem
Nakon zavrSetka proracuna olvara se MS Excel tabela s izlaznim rezultatima.

Private Sub DKSZ_Click()
vrsta = 4
blr = ydr(sabm , sabm) + yOr(sabm , sabm) + 3 * zgr
bli = ydi ( sabm , sabm ) + yOi(sabm , sabm) + 3 * zgi
b2r = yOr ( sabm , sabm) + 3 * zgr
b2i = yOi(sabm , sabm) + 3 * zgi
b3r = cdrer(b2r , b2i , blr , bli)
b3i = cdimr(b2r , b2i , blr , bli)
b4r = cmrer(ydr (sabm , sabm) , ydi(sabm, sabm) , b3r , b3i)
b4i = cmimr(ydr (sabm , sabm ) , ydi(sabm , sabm) , b3r , b3i)
zzgr = ydr(sabm , sabm ) + b4r
zzgi = ydi(sabm , sabm) + b4i

IOdir(2) = cd rer(ur(sabm) , ui(sabm) , zzgr, zzgi)
IOdii(2) = cdimr(ur (sabm), ui(sabm) , zzgr, zzgi )
bSr = cdrer(ydr(sabm, sabm) , ydi(sabm, sabm) , blr , bli)

bSi = cdimr(ydr(sabm, sabm) , ydi(sabm, sabm) , blr , bli)
IOdir(l) = cmrer(-IOdir(2) , - IOdii(2) , bSr , b5i)
IOdii(l) = cmimr( -I Odir(2) , -IOdii(2), bSr , b5i)
IOdir(3) = cmrer( - IOdir(2) , -IOdii(2), b3r , b3i)

IOdii(3) = cmimr(-IOdir(2) , - IOdii(2), b3r, b3i)
Call pisi(IOdir, IOdii) , Pisanje rezultata

End Sub
289
ANA LIZA ELEKTROENERGETSKI H SISTEMA
11. Segment za prora~un stanja s Prekidom Jcdnog Faznog Vodi~a :

Ovaj segment se izvrSava pritiskom na dugme s oznakom 'PJFV'.
Ime datoteke u kojoj se nalaze ulazni podaci mora bili prethodno odabrano.
otvorI datotel<u
El KS ..i JKS I OKS I OKSZ PJFV PDFV
Prekid Jednog Faznog Vodi~a
N.kon zavr~etka proracuna olvara se MS Excel tabela s izlaznim rezult.tima.

Private Sub PJFV_Click()
vrsta = 5
Call ulaz , Ucitavanje ulaznih
podataka
ethr = ur (sabm) - ur (sabn) , Theveninovi naponi

ethi = ui (sabm) - ui (sabn)
zOr = yOr(sabm , sabm) + yOr(sabn , sabn) - 2 •
yOr(sabm , sabn) + zgr
zOi = yOi (sabm , sabm ) + yOi(sabn , sabn ) - 2 •
yOi(sabm , sabn) + zgi
zdr = ydr (sabm , sabm) + ydr (sabn , sabn) - 2 •
ydr (sabm , sabn) + zgr
zdi = ydi(sabm , sabm) + ydi (sabn , sabn) - 2 •
ydi(sabm , sabn) + zgi
zir = zdr
zii = zdi
blr = zOr + zir

bli = zOi + zii
b2r = cmrer (zOr , zOi , zir , zii)
b2i = cmimr (zOr, zOi , zir , zii)
b3r = cdrer (b2r , b2i, blr , bli)
b3i = cdimr (b2r , b2i, blr , bli)
b4r = zdr + b3r
b4i = zdi + b3i

IOdir(2) = cdrer (ethr , ethi , b4r , b4i)
290
ANALIZA KRA TKIH SPOJEVA 1 PODU2.NIH NESIMETRlJA U EES
IOdii(2 ) = cdimr(ethr , eth i , b4r , b4i )

b2r = cdrer ( zOr , zOi , blr , bli )
b2i = cdimr(zOr , zOi , blr , bli )
IOdir(3) = - cmrer(IOdir(2 ) , IOdii(2) , b2r , b2i )
IOdii(3) = - cmimr(IOdir(2 ), IOdii(2 ), b2r , b2i )
b2r = cdrer(zir , zii , blr , bli )
b2i = cdimr(zir , zii , blr , bli )
IOdir ( l ) = - cmrer ( IOdir (2 ) , IOdii(2 ) , b2r , b2i)
IOdii ( l ) = - cmimr ( IOdir (2 ) , IOdii(2 ) , b 2r , b2i)
Call pisi(IOdir , IOdii ) I Pisanje rezultata

End Sub
12. Segment za prorafun stanja s Prekidom Dva Fazna Vodifa:

Ovaj segment se izvrsava pritiskom na dugme s oznakom 'PDFY'.
Ime datoteke u kojoj se nalaze ulazni podaci mora biti prethodno odabrano.
III Krdtki spoJevi J podulne nesimetllJP

Otvori datotel<u
TKS , ~
JKS DKS DKSZ PJFY PDFY
Prekid Dva Fazna Yodica
Nakon zav.setka proracuna otvara se MS Excel tabela s izlaznim rezultatima.

Private Sub PDFV_Click ( )
vrsta = 6
Call ulaz , Ucitavanje ulaznih
podataka
ethr = ur ( sabm ) - ur(sabn ) , Thevenonovi naponi

ethi = ui(sabm) - ui(sabn )
zOr = yOr(sabm , sabm) + yOr(sabn , sabn) - 2 *
yOr (sabm , sabn)
zOi = yOi(sabm, sabm) + yOi(sabn , sabn) - 2 *
yO i (sabm , sabn)
zdr = ydr(sabm , sabm) + ydr(sabn , sabn ) - 2 *
ydr(sabm, sabn)
29 1
zdi = ydi(sabm , sabm) + ydi(sabn , sabn) - 2 *

ydi (sabm , sabn)
zir = zdr
zii = zdi
blr = zOr + zdr + zir + 3 * zgr

bli = zOi + zdi + zii + 3 * zgi

IOdir(2) = cdrer(ethr , ethi , blr , bli)
IOdii(2) = cdimr (ethr, ethi, blr , bli)
IOdir(3) - IOdir(2)
IOdii (3) = IOdii (2)
IOdir(l ) = IOdir(2 )
IOdii(l) = IOdii(2 )

End Sub
13. Segment za pisanje rezultata prora~una:

Ovaj segment zapisuje rezultate proracuna u MS Excel tabelu.
Prikazuju se odgovarajuci naponi i struje u sistemu si metricnih komponenli i
u sistemu faznih vrijednosti.
lzostavljeno je odredivanje i pisanje slruja kroz pojedine elemente
analiziranog EES.
Private Sub pisi(IOdir, IOdii)
red = red + 1
Active_Worksheet. Cells (red , 1). Value = "Struje kvara "
red = red + 1
Active_Worksheet . Cells(red, 1) . Value = " Sab" & sabm
If vrsta > 4 Then Active_ Wo rksheet.Cells(red ,
2 ) . Value = " Sab" & sabn
red = red + 2
I Pisanje struja simetricnih komponenti na mjestu

poremecaja
292
ANALIZA KRA TKIH SPOJ EVA I PODulNIH NESIMETRIJA U EES
Active_worksheet. Cells (red , 1) . Val ue = " IOdi"

Active_Works heet. Cells (red , 2 ) .Value = "MOD (p u)"
Active_Works heet . Ce l ls (red , 3 ) . Value = " teta (o)"
For i = 1 To 3
red = red + 1
Active_Worksheet . Cells (red, 1) .Value - nOdi (i)
Active_Worksheet. Cells (red , 2 ) . Value =
modul(IOdir (i ) , IOdii (i »
Active_Worksheet. Cells (red , 3 ) .Value =
teta(IOdir (i ) , I Odii (i »
Next i
red = red + 2
, Pisanje faznih struja na mjestu poremecaja
Active_Worksheet. Cells (red , 1 ) . Value = "Iabc"
Active_Worksheet. Cells (red , 2 ) .Value ~ "MOD (pu )"
Active_Works heet . Cells (red , 3 ) . Value = " teta (o)"
Call abc (vabcr , vabci, IOdir , IOdii)
For i = 1 To 3
red = red + 1
Active Worksheet . Cells (red , 1) . Va1ue = nabc(i)
Active_Worksheet . Cells (red , 2) . Va1ue =
modul(vabcr(i) , vabci(i»
Active_Worksheet . Cells (red , 3) .Value =
teta (vabcr (i ) , vabci (i»
Next i
, Novi naponi u pojedinim s hemama simetricnih

komponenti Ip.u . )
For i = 1 To nc
If vrsta <= 4 Then , Kra tki spojevi
uOnr(i ) = -cmrer(yOr(i , sabm ) , yOi (i , sabm ),
IOdir (l) , IOdii (1 »
uOni (i) = -cmimr (yOr (i , sabm) , yOi (i , sabm) ,
IOdir(l) , IOdii (1»
udnr(i) = ur(i) - cmrer(ydr(i , sabm) , ydi(i , sabm) ,
IOdir( 2 ) , IOdii (2»
udni(i) = ui(i) - cmimr(ydr(i , sabm) , ydi(i , sabm) ,
IOdir(2), IOdii(2»
uinr(i) = -cmrer (ydr(i , sabm) , ydi(i , sabm) ,
IOdir(3), rOdii(3) )
293
uini (i) = -cmimr(ydr(i , sabm) , ydi(i , sabm) ,

rOdir (3), rOdii(3»
Else 1 Poduzne nesimetrije
uOnr (i) = - cmrer (yOr (i , sabm) - yOr (i, sabn ) , yOi (i ,
sabm) - yOi(i , sabn ) , rOdir(1), rOdii(1»
uOni (i) = - cmimr (yOr(i , sabm) - yOr(i, sabn) , yOi(i,
sabm ) - yOi(i , sabn ) , rOdir(1), rOdii(1»
udnr(i) = u r(i ) - cmrer(ydr(i , sabm) - ydr (i , sabn) ,
ydi(i , sabm) - ydi(i , sabn) , r Odir(2) , rOdii (2»
udni(i) = ui(i) - cmimr(ydr (i, sabm) - ydr(i, sabn) ,
ydi(i, sabm) - ydi(i, sabn) , IOdir(2), IOdii(2»
uinr(i) = -cmrer (ydr(i , sabm) - ydr(i , sabn) , ydi(i,
sabm) - ydi (i, sabn) , IOdir (3), rOdii (3 »
uini(i) = - cmimr(ydr (i, sabm) - ydr (i, sabn) , ydi(i ,
sabm ) - ydi (i, sabn ) , rOdir (3), rOdii (3 »
End I f
Next i
red = red + 2
I Pisanje napona pojedinih sabirnica u sistemu
simetricnih komponenti
Active_Worksheet. Cells (red , 1) .Value = " UOdi "
Active_Worksheet . Cells (red + 1 , 1) . Value = "Sabirnica "
For i = 1 To 3
i1 = (i - 1) * 2 + 1
Active_Worksheet.Cells(red, i1 + 1) . Value = nOdi(i)
Active_Worksheet.Cells(red , i1 + 2 ) . Value = nOdi( i)
Active_Worksheet.Cells(red + 1, i1 + 1) .Value = "MOD(pu) "
Active_Worksheet.Cells(red + 1, i1 + 2 ) . Val ue = " teta(o) "
Next i
red = red + 2
For i = 1 To nc
red = red + 1
Active Worksheet . Ce ll s (red , 1) .Value = i
-
Active- Works heet. Ce lls(red, 2 ) . Value =
str1 (modul (uOnr(i) , uOni (i» , 6)
Active Worksheet . Cells(red, 3 ) . Value =
-
str1(teta(uOnr(i) , uOni (i» , 6)
Active - Worksheet . Cells(red , 4) .Value =
str1 (modul (udnr( i) , udni (i) ) , 6)
Active Worksheet. Cells (red , 5) .Value =
-
str1(teta(udnr(i) , udni(i» , 6)
294
ANALIZA KRA TKJH SPOJEVA I PODu2NIH NESIMETRIJA U EES
Active_Worksheet. Cells (red , 6) . Value =

strl (modul (uin r (i), uini (i» , 6 )
Active_Worksheet. Cells (red, 7) .Value =
strl (teta (uinr (i) , uini (i», 6 )
Next i
red = red + 2
, Pisanje faznih napona pojedinih sabirnica
Active_Worksheet. Ce lls (red, 1).Value = "Uabc"
Active_Worksheet.Cells(red + 1, 1) . Value = "Sabirnica "
For i - I To 3
i1 = (i - 1) * 2 + 1
Active_Worksheet.Cells(red , il + 1) . Value = nabc (i )
Active_Worksheet.Cells(red , il + 2) .Value = nabc(i)
Active_Worksheet .Cells(red + 1, il + 1) . Value = "MOD (pu) "
Active_Worksheet. Cells (red + 1, i1 + 2) . Value = "teta (0)"
Next i
red = red + 2
For i = 1 To nc
vOdir (l) = uOnr(i): vOdii (l) = uOni(i )
vOdir(2) = udnr(i): vOdii(2) = udni(i )
vOdir(3) = uinr(i): vOdii(3) = uini(i)
Call abc (vabcr , vabci , vOd ir, vOdii )
red = red + 1
Active_Worksheet . Ce ll s (red, 1 ) . Value = i
Active_Works heet . Cells(red , 2 ) . Value =
strl (modul (vabcr (1) , vabci (1) ), 6)
Active_Worksheet . Ce lls(red, 3) .Value =
strl(teta(vabcr(l) , vabci(I» , 6)
Active_Worksheet . Cells (red, 4) .Value =
strl(modul (vabcr ( 2 ) , vabci(2», 6 )
Active_Worksheet.Cells(red, 5 ) .Value =
strl(teta (vabcr(2 ) , vabci(2» , 6)
Active_Worksheet.Cells(red, 6) .Value =
strl (modul (vabcr (3) , vabci(3», 6)
Active_Worksheet.Cells(red, 7 ) . Value =
strl (teta(vabcr(3) , vabci(3» , 6)
Next i
Ac tive Excel.Visible = True ' Prikaz MS Excel tabele
End Sub
295
ANALIZA ELEKTROENE RGETSKl H SISTEMA
14. Segment kojim se vrii transformacija iz sistema simetrifnih

komponenti u slstem faznih vrljednosti:
[vabcrJ+j[vabciJ - veklor u sislemu faznih vrijednosti
[vOdirJ+j[vOdiiJ - veklor u sistemu simetritnih komponenti
Public Sub abc(vabcr , vabci , vOdir , vOdii)
ar = - 0 . 5 : ai = 0 . 8660254
a2r = -0 . 5 : a2i = - 0 . 8660254
vabcr (l) = vOdir (l) + vOdir(2) + vOdir(3)
vabci(l) = vOdii(l) + vOdii(2) + vOdii(3)
vabcr (2 ) = vOdir(l) + cmrer(a2r , a2i , vOdir(2) ,
vOdii(2)) + cmrer(ar , ai , vOdir(3 ) , vOdii(3))
vabci(2) = vOdii(l) + cmimr (a 2r , a2i , vOdir(2) ,
vOdii(2)) + cmimr (a r , ai , vOdir(3 ) , vOdii(3))
vabcr (3 ) = vOdir(l) + cmrer (ar, ai , vOdir (2) ,
vOdii( 2 )) + c mrer (a 2r , a2i , vOdir(3) , vOdii(3))
vabci(3) = vOdii(l) + cmimr(ar , ai , vOdir(2),
vOdii(2)) + cmimr (a 2r , a2i , vOdir(3) , vOdii(3))
End Sub
I S. Segment kojim se vrii odredivanje ugla kompleksnog broja:

re+jim - kompleksan broj
Icta=tan-I (intire)
Public Functi on teta(re , im)
If re = 0 And im > 0 Then teta = pi I 2
If re = 0 And im < 0 Then teta = -pi I 2
If re > 0 And im = 0 Then teta = 0
If re < 0 And im = 0 Then teta = pi
If re <> 0 And im <> 0 Then teta = Atn(im I re)
If re < 0 And im < 0 Then teta = -pi + Atn(im Ire )
If re < 0 And im > 0 Then teta = pi + Atn(im Ire )
teta = teta * 180 I pi
End Function
16. Segment kojim se vrii odredivanje modula kompleksnog broja:

re+j im - kompleksan broj
modul = (re' + im') "'
Public Function modul(re, im)
modul = Sqr(re h 2 + im h 2)
End Function
296
ANALI ZA KRATKJH SPOJ EVA I PODU~NIH NESIMETRIJA U EES
17. Segment koji se izvriava nakon oslobadanja VB formu lara:

Omogucava oslobadanjc MS Excel-a.
Pri va te Sub Fo rm_U n l oad (Can ce l As Integer)
Se t Active_Wo rksheet ~ No thing
Se t Ac tive_Wo rkboo k ~ Nothing
Se t Act i ve Exce l ~ Not hing
End Sub
Pored programskog koda, koji sc nalazi na VB formularu, uvedimo poseban

programski modul, koji ce sadrZavati programe opee namjene (inverzija matrica,
rad s kompleksnim brojevima, ...). Sadasnja verzija programskog jezika Visual
Basic nc daje direklnu mogucnosl programiranja s kompleksnim brojevima. Zbog
toga je bilo potrcbno uvesti odrcdeni broj pomocnih segmenata kojima se nado-
mjescuje nedostatak ovog programskog jezika.
Lista programa koji se nalazc u ovom posebnom programskom modulu data
je u tabeli PS.I.5. Nakon toga slijede odgovarajuci kod i komentar.
Tabela PS.I.S. Programski segmellli koji se nalaze no posebl/o",

VB p,.ogramskom moe/ulu
No Nazi" segmenta Komentar
Inverzija
I Public Sub cyuz (ar , ai , n) kompleksne
matricc
Public Fu ncti o n cdrer (au ,

bu , xu , yu ) Dijcljcnje
2 komplcksnih
Public Function c di mr (a u , brojeva
bu , xu , yu)
Publi c Funct i o n cmrer (au ,

bu , xu , yu) Mnot cnjc
3 komplcksnih
Public Func t ion c mimr(au , brojeva
bu , xu , yu)
Broj
Publ ic Function s trl (b r oj ,
4 dccimalnih
decal mjcsta
297
I. Segment za inverzlju kompleksne matrice:

_r(ne,ne) - realni dio matriee
ai(ne,ne) - imaginami dio matriee
nc - red matrice
Ovaj programski segmenl vraca inverznu matrieu u ulaznoj matriei.
Public Sub cyuz (ar, ai , n)
For i ~ 1 To n
zre = cdrer (l, 0 , arCi , i ), ai( i , i»
zim = c dimr(l , 0 , ar(i , i l, ai(i , il)
ar(i , i) ~ zre
ai (i, i) ~ zim
For j ~ 1 To n
If j - i ~ 0 Then GoTo 5
1 zre ~ cmrer (ar (j , i) , ai (j , i ), ar(i , i) , ai(i , i»
zim ~ cmimr (ar (j, i) , ai (j, i) , ar (i, i) , ai (i, i ll
ar(j , i) ~ zre
ai (j, i) ~ zim
For k ~ 1 To n
If k - i ~ 0 The n GoTo 4
2 zre ~ cmrer (ar (j, i) , ai (j, i) , ar (i , k) , ai (i , k»
zim ~ cmimr(ar(j, i) , ai(j, i) , ar(i , k), ai(i , k»
ar(j , k) ~ ar(j , k) - zre
ai(j , k) ~ ai(j , k) - zim
If j - n <> 0 Then GoTo 4
3 zre ~ cmrer(ar(i , i), ai (i , i) , ar(i , k), ai(i , k»
zim = cmimr(ar(i , i) , ai (i , i ), ar{i , k), ai(i , k»
ar (i , k) ~ - zre
ai (i , k) ~ - zim
4 Next k
5 Next j
6 Next i
k ~ n - 1
For j ~ 1 To k ' do 7
zre = cmrer(ar(n , n) , ai(n , n), ar(n , j ) , ai(n , j »
zim ~ cmimr(ar(n , n) , ai (n , n), ar(n , j ), ai (n, j»
ar (n , j ) ~ - zre
ai(n , j ) ~ - zim
7 Next j
End Sub
298
ANALIZA KRA TK IH SPOJ EVA I PODUtNlH NESIMETRlJA U EES
2. Segmenti za dijeljenje dva kompleksna broja:

cdrer + j cdimr = (au + j bu) / (xu + j yu)
Public Function cdrer ( au , bu , xu , yu)
cdrer = (au * xu + bu * yu ) / (xu
, 2 , 2)
+ yu
End Function
Public Function cdimr (au , bu , xu , yu )

cdimr = (bu * xu - au * yu) / (xu
, 2 , 2)
+ yu
End Function
3. Segmenti za mnozenje dva kompleksna broja:

cmrer + j cmimr = (au + j bu) (xu + j yu)
Public Function cmrer (au , bu , xu , yu )
cmrer = (au * xu - bu * yu )
End Function
Public Function c mi mr (au , bu , xu , yu )

cmimr = (bu * xu + au * yu)
End Function
4. Segmenti za definiranje broja cifara iza decimalne tatke:

broj : broj kod kojeg vrSi mo zaokruzivanje broja cifara
deca : broj cifara iza decimalne la~ke
Public Function strl (broj , deca l
Dim b$ , c$ , pos %, bb
bb = CDec (broj)
b = str (bb )
pos = 0
pas = InStr (b , ". " )
If pos <> 0 Then
c = Left (b , InStr (b , " . " ) + decal
strl = Val (c)
Else
s trl = Val (b)
End I f
End Function
299

11 SadovicV KS Tekst

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

11 SadovicV KS Tekst

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

5.

ANALIZA KRATKIH SPOJEVA I

Analiza kratkih spojeva i podufnih nesimetrija predstavlja sirup analiza koje

tropoln i kratki spoj,

Kod proucavanja podufnih nesimetrija, analizirana su dva slueaja:

- prekid jedne faze,

Prilikom izlaganja pojedinih modela, pretpostavlja se da citatclj ima odrcdena

5.2. SIMETR1CNE KOMPONENTE

a transformacijsku matricu definiramo kao:

tada po metodi simetricnih komponenti vafe slijedeee jednadZbe:

V.. VJ i V, su nulla, direktna i inverzna komponenta napona.

Ako sa [Z].oc ozna~ imo matrieu impedansi u originalnom (faznom) sistemu,

koja se odnosi na originalni sistem, odgovara slijedeea matri~na jednadzba u

[U]Odl = [Z]Odl [/ ]Odl (5.5.)

Matriea impedansi u sistemu simetri~nih komponenti dobije se preko izraza:

Obrnula transforrnaeija jednadzbe (5.6.) je:

Neka je originalna matriea [Z].I>< simetri ~na malrica oblika:

pri ~emu suo

Odredivanje Tbeveninovog ekvivalenta obradeno j e ranije. Ovdje se prenose

[u] = [r r'[ /]= [Z] [I ] (5, 10.)

[z] = [IT' - matriea impedansi, dobijena inverzijom matriee provodnosti.

Slika 5.1. Odrei!ivanj e r"evel/illovog ekvivaleflta izmedu j edne sabim ice ;

Ako na postojeeu mreiu izmedu sabimiee m i referentne sabimiee priklj u6 mo

Slika S.2. Theve"i"ova elo1ivale"",a slrema

UTI/ = Um - Theveninov napon praznog hoda ravan je naponu sabimice nn

Granu impedanse Zg dodajemo izmedu dvije sabimiee (m i n). Najprij e odre-

Ozna ke sa slike 5.4. imaju sJij edeee znacenje:

Urll = Um,=Um - U, : Theveninov napon ravan j e naponu koji je vladao

Dodavanj e grane Z. izmedu sabim iea m i n moze se ekviva lentirati dodava-

S.3. KRATKl SPOJEVI

Kod izvodenja odgovarnjucih jednadzbi za rnzlicite vrste krntkih spojeva u

5.3.1. TROPOLNI KRATKI SPO)

Ekvivalenlna jednadfba u sislemu simetricnih komponenti je:

pri cemu nam vrijede slijedeci Iransfonnacijski izrazi:

[Z1,., = [Ar' [ZJ"" [AJ.

Na ovaj nacin, dobili smo tri polpuno odvojene jcdnadfbe:

Jednadzbama (5.22.) odgovara spoj shem. simetricni h komponcnli prikazan

Slika 5.6. Sheme simetricnih kompoIJenti za tropoln; kralk; spoj na sabimici m

Nulta, direktna i inverzna sherna prikazane na slici 5.6. odnose se na cijeli

Zbog ovoga, tropolni kratki spoj proueava se sarno na direktnoj sherni .

Slika 5.7. Theve"inov eJ.,';valemll; kmg za lropal,,; kralk; spoj

Naponi svih s.bimie., nakon n.stank. kratkog spoja odreduj u se n. osnoYU

[U]l - vektor novih direktnih n.pona (n. kon kratkog spoj.),

~to daje slijedeei vektor struja tropolnog kratkog spoja:

a) Za stacionamo stanje formirati matricu direktnih provodnosti [y]" i vektor

b) Odrediti direktne napone stacionamog stanja, koristeCi sljedeci izraz:

Kao altemativa ovom postupku, moze se usvojiti da su naponi svih sa-

U'id ; I + jO (p.u.) J'; I, 2, ..., N

c) Za kratak spoj na sabimici m, izdvojiti iz matriee [Z]" ~Ian Zmmd, a iz vek-

d) Formirati vektor (1)0.<, te na osnovu jednadZbe:

odrediti direktne napone svih sabimica.

e) Na osnovu poznatih direktnih napona, odrediti direktne struje kroz sve

f) Koristeei obmute transfomlacije oblika [A)[U)~# i [A)[I)~# vratiti se u faz-

I S,8 kV/ 220 kV 220 kV/ IS ,8 kV

S.= ISO MVA 3 S. = 150 MVA

IIIIII IIIIII IIIIII

Direktna zamjcnska shema razmalranog elektroenergetskog sistema

Slika 5.9. DirektllQ zQny'enska shema razmatrallog dije/a EES

Usvojimo daje bazni napan oa strani generatora:

VbI = IS,8 (kV)

V" = 220 (kV).

Bazna impedansa oa strani voda jc:

S obzirom da se bazni napon i bazoa snaga poklapaiu s odgovaraiucim

X C I I"'" =XC2p .JI. =0, 1