You are on page 1of 71
CHUONG II CHU NGHIA DUY VAT BIEN CHUNG 1. VAT CHAT VAY THUC 1, Vat chit va phwong thite tin tai cia vat cht Vét chit 14 mét pham tr nén ting cia chit nghia duy vat tiét hoe ‘Trong lich sir tu tuéng nhén logi, xung quanh vin dé nay tudn dién ra eude déu tranh Khong khoan nhuong gitta chit nghia duy vét va chii nghta duy tam, Ban than quan niém cia chi nghia duy vat yé pham ta vat chat cing trai qua lich sit phat wién lau dai, gin tién voi nhitng tién bé ca khoa hoc va thye tién, 4.1, Quan niém cita chi nghta duy tim va chit nghia duy vét trade C.Mie ve phgm tri vot chit Cée nha triét hoc duy tam, ed chil nghia cue tam khéch quan va chit nghia duy tam chit quan, ts thoi c6 dai dén hign dai tuy bude phai thira nhdn sw ton tai cia cae sur vat, hign tuong cita thé gidi nhung Iai phi nhan dic trung “ty {han tn tai” etia ching, Chi nghié duy tam khéch quan thita nhén su tén tai hign thyre cua gid tw nhién, nhung Iai cho ring ngudn gée cia né la do “su tha hod” ciia “tinh thin thé gidi”. Chi nghia duy tam eh quan cho ring dic trung co ban nhét eta moi sur v4, hign tuong la sw ton tai 18 thude vao chit quan, ttre 14 mOt hinh thite tn t9i khic eta ¥ thie, Do dé vé mit nbiin thie Luan, chi nghia duy tam cho ring con ngudi hoge 1a khéng thé, hoe 1 chi nhin thire duge cai bong, céi b2 ngodi ca sw vat, hign tuong. Tham chi qué trinh niin thiic eda con ngudi, theo ho, ching qua chi 8 qué tinh y thite di “tim ai” chinh bain than minh du6i hin thite khée ma thoi. Nhu vay, vé thuc ehdt, cae nha teiét hoe duy tam da phit nhan de tinh tdn tai khch quan eita vat chAt. Thé gidi quan duy tam rat gin véi thé gidi quan t6n gido va tat yéu dain ho dén voi thin hoe. Quan diém nhit quan tir sua dén nay ela ede nha triét hoe duy vat la thita nhdn sy tn tai khch quan ca thé gidi vat chét, lay bin thin gidi ty nhien dé siti thich ty nhién. Lép trudmg dé 12 ding din, song chua dui dé cée nha duy v§t trude C. Mée di dén m6t quan nigm hoan chinh vé pham ti nén ting nay, Tuy vay, cling v6i nhiing tién bQ eta lich str, quan nigm eta cae nha triét hoe duy vat vé vat chét cling ting buse phat trién theo hudng ngay cing sdu sic va triru tugng hod khoa hoc hon. Chit nghia duy vat thei Cé dai. Thi CO dai, de bigt lao Hy Lap - La Ma, Trung Quée, An Dé da xuit hign chit nghia duy vat véi quan niém chat 60 phac vé gidi ty nhién, vé vat chat. Nhin chung, ede nha duy vat thoi Cé dai quy vat chit v8 mot hay mot vai dang cy thé cia né va xem ching 1a khoi nguyén cha thé gidi, tte quy vat chét vé nhimg vat thé haw hin, cém tinh dang tn tai 6 thé gi6i bén ngoai, chang han, nude (Thales), Itra (Heraclitus), khong khi (Anaximenes); dit, nude, lita, gid (Tir dai - An D6), Kim, moo, thity, hoa, (Ned hanh - Trung Quéc). M6t s6 trudng hop die bigt, ho quy vat chat (khong chi vat chét ma thé gidi) vé nhting ci trl tong nhu Khéng (Phat gido), Dao (Lao Trang). Mot burée tién méi trén con dudng xy dung quan nigm duy vat vé vit chit duge thé hign trong quan niém eta nha triét hoe Hy Lap cd dui ‘Anaximander, Ong cho ring, co sé dau tién cla myi vat trong vii try 14 mot dang vat chét don nhit, v6 dinh, vé han va tan tai vin vién, d6 1a ApeirOn, Theo 6ng,Apeiron Iudn 6 trong trang théi van dng va tir 46 nay sinh ra nhiing mat d6i lap chat chia trong nd, nhu néng va lanh, khd va wét, sinh ra va chét di v.v.. Day la mot od ging mudn thodt ly céch nhin trye quan ve vat chat, muén tim mét ban chat su sfc hon dang dn dau phia sau cac hign trong cm tinh vé ngoai céc sy vit. Tuy nhién, khi Anaximander cho ring, Apeirén 1a mgt céi gi 46 @ gitta nude va khOng Ki thi 6ng vin chia vugt Khoi hen ché cua cde quan nigin trude dé vé vat chat. Buée tién quan trong nhit cita sy phat tién phgm tra vat chat 1a dinh nghfa vat chét eda hai nha triét hoc Hi Lap 06 dei la Loxip (khoding 500 - 440 trudc CN) va Démécrit (khoang 427 - 374 tude CN). Ca hai Ong, du cho ring, vat chat la nguyén th, Nguyen ti theo ho 18 nhting hat nhd nbat, khong thé phin chia, khong khac nhau vé chat, ton tai vinh vién va su phong phi cla ching vé hinh dang, tw thé, trat wr sp xép quy dinh tinh muén vé ea van vat. Theo Thuyét Nguyén tt thi vat chit theo nghia bao quét nhét, chung nat khong ddng nghia véi nhing vét thé ma con ngudi 6 thé edim niin dusge mot cdch tryc tiép, ma 1a mét l6p ede phan ti htiu hinh rng r&i nim su trong moi sur vat, hién tung. Quan nigm nay khong nhitng thé hién mot bude tién khé xa cia cde nha triét hoe duy vet trong qué trinh tim kiém mot dink nghia ding din vé vat chit ma con 06 ¥ nghfa nhu mOt dy bao khoa hge tai tinh cia con ngudi vé cdu tric cita thé gidi vat chit noi chung. Chit nghia duy vat thé ky XV - XVII. Bat dau tir thoi ky Phye hung (thé ky XV), phuong Tay di c6 sy bist pha so véi phuong Déng & chd khoa hge thuc nghigm ra 0, die bigt 18 su phat tin manh ea co hye; cing nghiép. én thé ky XVII -XVIIL, cht nghia duy vat mang hinh thite chit nghia duy vat 61 siéu hinh, may méc. Thuyét nguyén wr van duge eae nha triét hoe va khoa hoc ty nhién thoi ky Phye Hung va Cin dai (thé ky) XV - XVIII) nu Galilé, Bécon, Hépxo, Xpindda, Honbach, Didord, Niuton.. tiép tue nghién ci, khing dinh trén lap trang duy vat. Dje bigt, nhOng thinh cong ky digu ea Niuton trong vat ly hoc ¢6 dién (nghién ctu céu tao va thuge tinh ela céc vat thé vat chét vi mé - bat dau tinh tir nguyén ti tre Len) va vige khoa hoc vat ly thye nghiém ching minh duge sw tn tai thye sy cha nguyén tir cing lam cho quan nigm trén day duge cing ¢6 them. Song, do chia thodt khéi phuong phép tw duy siéu hinh nén nhin chung cde nha oriét hoe duy vat thoi key egin dai di khéng dua ra duge nbding khai guat triét hoe dimg din. Hy thong ding nit vat chat voi khéi hugng, coi nhiing dinh lugt ec hoe nhu nhtng chan ly khéng thé thém bot va gidi thich mot hign tugng cia thé gidi theo ning chudn muc thudn twy co hoe; xem vat chat, vén Ong, khong gian, thoi gian nhu nhig thyre thé khée nhau, khOng eo méi lién ‘hg nOi tai voi nhau... Cting c6 mot s6 nha tiét hoe thoi ky nay o8 ging vach ra nhcing sai lim ctia thuyét nguyén tir (ching han nhur Décacter, Canto...) nhung Khong nhiéu va khdng thé lam thay ddi can ban cai nhin cc hoc ve thé gidi, Khéng di dua dén mot dinh nghia hoan toan méi v8 phgm tri vat chét. 1.2. Cuge cach mang trong khoa hoc ue nhién eudi thé kj XIX, du thé bys AX va sw pha sin cita ede quan diém duy vai siéu hink vé vat chat Nam 1895, Ronghen phét hign ra tia X. Nam 1896, Béccoren phat hién ra hign twong phéng xq cia nguyén t6 Urani, Nam 1897, Témxon phét hign ra dign ti. Nam 1901, Kaufman da ching minh duge khéi lwong cia dign tit Kh6ng phai la bat bién ma thay déi theo van tée van déng cita nguyén tit, Nim 1898 - 1902, nha nit vét ly hoc Ba Lan Mari Se6léd6psca cing véi ching la Pic Curie, nha hoa hoc nguiti Php, da khém phé ra chét phéng x manh Ia pOléni va radium, Nhting phat hign vi dai dé chimg t6 ring, nguyén tir khéng, phai 1 phan tir nhé nhét ma n6 c6 thé bj phin chia, chuyén hod. Nam 1905, Thuyét ‘Tuong doi hgp va nim 1916, Thuyét Tuong d6i Tang quét eta A Anhxtanh ra i da chimg minh: khéng gian, thdi gian, kh6i Long ludn bién déi cing véi su van d6ng ciia vat chit. Thé gicti vét cht khong co va khOng thé c6 nhing vot thé khéng o6 két cu, tée 1 khéng thé ¢6 don vi cudi cing, tuyét déi don gitin va bat bién dé dae trung chung cho vat chit. Thé gidi Ay con nhidu didu “ky la” ma con ngudi da va dang tiép tue kham pha, ching han nhu: sy chuyén hoa gitta hgt va truong, sng va hat, hat va phin hat, “hut kh6i long”, quan hé bt dinh, v.v.. Diéu nay da khing dinh dy dodn thién tai cia Ph. Angghen: 62 S “Khong thé coi nguyén ti la phin tir nhé nhét cia vat chdt da bit” va eta VL. Lénin; “Dign tir ofing v6 cing tn nhw nguyén ti, ty nhién 1a v6 tan”! 1a hoan toan ding din. Diing true nhiing phat hign trén déy cia khoa hoe ty nhién, khéng it nha Khoa hoe va triét hoe dig tren Ip trong duy vat tyr phat, siéu hinh da hoang mang, dao d9ng, hoai nghi tinh ding dan cia chi nghia duy vat. He cho ring, nguyén tir khéng phai 1a phin tt nbd nhét, ma cd thé bi phn chia, tan ra, bj mat di”, Do d6, vat chat cfing cé thé bién mat; 06 hign tong khong co khéi lugng co hoc, hgt chuyén thanh tung, cling ¢6 nghia I vat chat chi con 1a ning Inong, 1a sOng phi vat ch4t; quy luat co hoc khéng con tae dung gi trong thé gicti vét cht “ky la”, thé gigi ton tai khong cé quy lua, moi khoa hoe tr thanh thira va néu cé ching cing chi la sy séng tao tuy tign cia tu duy con ngudi; khéch thé tiéu tan, chit thé tro thanh edi ed tude, edi con Iai duy nat la. ching ta va cim gide cing tr duy cita chiing ta dé t6 chiro nhimg cm gide dé. ‘Theo dé, F-Makho phi nhan tinh hign thue khach quan eile dign th. Otvan phit nhGn su tdn tai thye té ela nguyen tir va phan tir, Con Piécson thi dinh nghta: “Vat chit 1a cai phi vot chdt dang van déng"(!). Day chinh Ii cudc khing hoang vat ly hoc hign dai ma nhu V.L Lénin khiing dinh, Have chdt cia no “1 6 su 40 10n eda nhting quy luit cfi va nhiing nguyén IY co ban, & sy thay thé chit nghta duy vat bang chi nghia duy tim va chit nghta bat kha tei, Tinh hinh trén da lam cho nhiéu nha khoa hoe ty mhién truot ti cht nghia duy vat may mée, siéu hinh sang chi nghia tyong déi, ri roi vao chit nghi duy tam. VL. Lénin goi dé 1a “chit nghia duy tm vét ly hge” va coi dé 1a “mot bude ngoat nhét thai”, 1A “thoi ky dm dau ngén ngui”, 14 “ching benh et trudng thdnh®, la “mot vai sin pham chét, mt vai thir cn ba néo dé phai vit vao sot ric”, Dé khée phue cude khing hodng nay, V.L. Lénin cho ring: “Tinh than duy vat co bin ela vét ly hoe, cling nhu cia tat ea cde khoa hge ty nhién hién dai, sé chién thing tat cd moi thir khiing hoang, nhung véi digu kign tat yéu Ia ché nghia duy vt bién chimg phai thay thé chi nghia duy vat siu inh. 1.3. Quan niém eita triét hoc Mie - Lénin vé vat chdt ‘Trong khi d4u tranh chéng cha ngha duy tém, thuyét bat kha ti va phe phén chi nghia duy vat siéu hinh, may méc, Cac Mae va Ph. Angghen da dua su 5. 1, Lenin (1980), Tod idp, 1.18, Nab. Tién b9, Matxcova. tt 323 © y. 1, Lenin (1980), Pod ip, 18, Sd t.323, % V.1. Lenin (1980), Ton py, & 18, Std tt 379. 63 ra nhiing tu tung rat quan trong vé vat chat, ‘Theo Ph.Angghen, dé cé mOt quan niém ding din vé vat chat, edn phai 66 sw phén biét r0 rang gitta var chdt véi tinh cach Ida mot pham iri cita ir ‘foe vi bin thin céc sy vat, hign tugng cy thé cia thé gidi vat chét, “Vat chat, V6i tinh ech 1a vat ehat, 1a mot sing tao thudn ty ca tu duy va 1a mot sve trina tung. Ching ta bé qua ohting sy khde nhau vé chit cia nhing sy vat, khi ching ta g6p chiing, véti tu céch li nhing vat tn tai httu hink, vao khai nigm vat chdt. Do d6, khée véi ning vat chét nhdt dinh va dang tn tai, vat chat, voi tinh céch la vét chat, khong ¢6 su tén tai cdm tinh”, Niu vay, vat chét véi Unk each 18 vat chét, mot sang tao thudn ty cia tw duy, vA 1d mOt ertru twong thudin tuy, khong c6 sy t8n tai cdm tinh, Ph, Angghen oting chi ra ring, ban than pham tri vat chét eting khong phai la sy sing tao tuy tign ela tu duy con ngudsi, ma trai Iai, la két qua ita com during irita tong hod cia te duy con nguiti ve cae sy vat, hién wong 6 thé cim biét duge bing cac gide quan. Cae su vat, hién tuong cia thé gidi, di rét phong phé, mudn vé nhung chiing vin cé mot dc tinh chung, théng nhat dé la tink vat cht - tinh tin tai de lp khong 18 thude vio y thite, Dé bao quit dirge hét thay ede sy vat, hign tuong ou thé, thi tir duy can phai nim liy die tinh chung nay va dura n6 vao trong pham tri vat chat. “Pte c6 tinh vat chat khong? Néu éte noi chung tn fai thi né phai 66 tink vat ehdt, né phai nigm vat chat", Dic bigt, PhAngghen khing dinh ring, x¢t vé thye cht, ndi him cia pham ti vt cht ching qua chi 1 syr tom tit trong ching ta tép hop theo nhimng thude tink chung cia tinh phong phit, mudn vé nhung cé thé cdm biét duge bing cée gide quan cia céc sy val, hign tuong cia thé gidi vat chat. “Thye thé, vat chdt khong phai cai gi khée hon la téng sé nhiing vat thé tir dé nguidi ta rit ra khdi nigm dy bing con dutmg trim tvong hod; vin dng véi tinh ech 1a van dong khéng phai la céi gi khéc hon la téng s6 nhtmg hinh thite-vén dong e6 thé cém bidt duge bing eée gidc quan; nhiing tir nhur “vt ch4t vas van dong” chi 1a nhting sir tém ide trong 46 ching ta tép hop theo eéc thd tinh chung cia ching, rit nhidu sy vat khae nhau cé thé cam biét duge bing cae gide quan. Vi thé chi c6 thé nhan thire duroe vat chét va van ddng bing cach nghién o(ru nhtng vét thé riéng bigt va nhitng hinh thire riéng 1é eda van dong, m trong khai * C.Mée va PhAngghen (1994). Todn tp, 1.20, Sad t. 751. * CMe va PhAngghen (1994), Todn tp, £20, Sd. 737 64 ‘va khi ching ta nhgn thite duge nhiing edi Ay thi ching ta cing nhan thite duge ca vat chét va van dng voi tinh cdch vat chdt va van dong’. Cac Mac khdng dua ra mét dinh nghia vé vét chat, nhumg d& vin dyng ding din quan diém duy vat bign chimg vé vat chét trong phan tich nhtng van 4 chinh trj - xd hOi, dye bigt A wong phfin uch qué tinh san xudt vat chit cia xa hdi va mé rng quan diém duy vat bign chimg vé vat chat dé phan tich tin. ‘tai x hoi va mdi quan hé bién ching gitta tin tai x hi va y thite xa hgi. Cée Méc va Ph.Angghen da khiing din quan diém duy vat bién chimg cita minh trong nghién ctu lich str nhw sau: Nhiing tién dé xudt phat ctia tdi, “D6 la nhtmg ca nhan hign thye, hoal dng cla hy, uhOuy digu ign usd hy Udy 66 sfu cling nhwr nhiing digu kign do chinh hoat dong eta ho tao ra..."*?, Nhu vay, vat chdt trong xii hOi chink 1a tn tai eda chinh bin thin con ngudi cing v6i nhiing digu kign sinh hoot vat chat cia con ngudi, hoat ding vat chat va nhting quan hé vat chat gitta ngudi voi ngudi. V.L. Lénin da tién hanh téng két toan dign nbitng thinh tyra moi nhat eda ddu tanh chéng moi biéu hign cba chi nghia hoai nghi, duy tim dang Jim Jan hoje xuyén tac nhimg thanh twu méi trong nhén thie ey thé cua con ngudi vé vat ch4t, muu toan bée bé chi nghia duy vét, qua dé bao vé vA phat trién quan niém duy vat bign ching vé pham tri vat chat, ‘é dua ra duge mot quan nigm thye sy khoa hoe vé vat chat, V.1. Lenin ye bigt quan tam dén vige tim kiém phuong php dink nghta cho pham tri nay. Ké thira nhiing tw tusdng ciia Céc Mac va Ph. Angghen, V1. Lénin dt din nghia vat chat voi tu cach [4 mét pham trit triét hoc va bing cdch dem déi lap vdi phan tri f dite txén phuong diém ohn thife lugn ex ban. V.L. Lénin viét: “Khong thé dem lai cho hai Khai nigm nhgn thie Juin nay mot dinh nghia nado khae ngodi cfch chi r6 ring trong hai khdi niém d6, cdi nao duge coi 1a 6 true, ‘Voi phuong phap néu trén, trong tée phim “Chi nghta duy vat va chit nghita kinh nghiém phé phén”, V1. Lénin da dura ra dinh nghia vé vat chat nhw sau: “Vat chat la mét pham tris triét hoc ding dé chi the tai khdch quan dwoe dem lai cho con ngudi trong ctm gide, derge cam gid cita chiing ta chép lai, chup Iai, phtin dnh, va tén tai khong 18 thuge vao cém gide”®, Day 1a mot dinh * C.Mao vi Ph.Angghen (1994), Toa Kip, £.20, Sd, tt, 726-721. 57 CMa va Ph Angghhen (1995), Todin tip, 3, Sd. t. 29. (1980), Toa rdp,t. 18, Str. 171 (1980), Toxin tip, t 18, Ste. 151. 65 \s nghia hoan chinh vé vét chit ma cho dén nay duge cdc nha khoa hoc hign dai coi la mét dinh nghia kinh dién. ‘Dinh nghia vit chat ciia V.1. Lénin bao ham cac ndi dung ca bin sau day; Tht nhdt, vet chit 1a thye tgi khaich quan - cdi ton tai hin thye bén ngoai ¥ thie va khéng Ié thude vao ¥ thite. Khi ndi vat chit 1a mt pham tra triét hoc 1a mudn noi pham tri nay 1a sin pham cia sy triru tuyng hod, khOng cé sy tn tgi cm tinh, Nhung khée ve nguyén tie véi moi sy trim tung hod mang tinh chdt duy tim chd nghia ve phgm tr nay, Vi. Lénin nhén manh ring, pham tra triét hoc nay dung aé chi cdi “dae tinh dy mide cia vet chat ma clit nghia duy val Wig hye gin Lidn voi vige thi nhgn de tinh nay - 18 edi de tinh ién tai voi te edeh la hién thue khdch quan, tin tai é ngoai ¥ thite ching ta”, Néi each khée, tinh tru tng cita pham tri vat chat bit ngudn tir eo sé hign thyc, do dé, khong tach roi tinh hign thuc cy thé cia nd, Noi dén vat chat li ndi dén tét 4 nhitng gi da va dang higa hu thye sy bén ngoai ¥ thie cia con ngudi. Vat ehdt la hign thye chit khéng phai 1a hw v6 va hign thye nay mang tinh khéch quan chis khéng phai ‘ign thy chd quan. Bay cing chinh la cai “pham vi hét sire han ché” ma & 46, theo V.L Lénin, sy d6i lip gitta vat chat va y thite Ia tuyét déi. Tuyét d4i hos ‘inh triu tong cita phem tra nay s@ khdng thay vét chét dau ca, s® roi vao quan diém duy tim. Nguge lai, néu tuyét déi hod tinh hign thye cy thé cia pham trit nay sé dong nhat vét chét voi vat thé, va dé 1a thyc chat quan diém eiia chit nghia duy vat truée Mac vé yan dé nay. Nhu vay, moi sy vat, hign tuong tir vi mé dén chua biét, tir nhtng su vat “gin don nbét” dén nhng hign trong vO cling “ky 1a”, dit tn tai trong ty nhign hay tong x@ hOi cling déu La nhong déi tung ton tai khéch quan, doc lap voi ¥ thite con ngudi, nghia la déu thude pham tri vat chat, déu 1a cdc dang cu thé cba vét chét, Xa hdi loai ngudi cing 1a mot dang tin tai dic bist cia vat chat. Theo V.1. Lenin, trong déi sing x4 hdi thi “khéch quan khOng phai theo ¥ nghia 12 mOt x héi nhing sinh vét c6 y thite, nhimg con ngudi, c6 thé tin tai va phat trién khOng phu thude vao sy tn tai ciia nhomg sinh vét 66 ¥ thite (.. ‘ma khich quan theo ¥ nghia la tn tai xa hdi khéng phu thuge vao y thite xa hot nd, tir nhiing cai da biét dén nhiing efi ella con nguai™', Khang dinh tén day cé ¥ nghfa rét quan trong trong viée phé phén thé VL Lénin (1980), Tos rp, 1. 18, Sd. te 321. V4. Léain (1980), Toa tip, 1 18, Sl w. 403, 66 gidhi quan duy tim vat ly hoc, gidi phéng khoa hoe ty nhién khdi cuge khiing hoang thé gigi quan, khuyén khich ede nha khoa hge di séu tim hiéu thé gidi vt chdt, khdm pha ra nhtng thude tinh méi, két edu moi eda vat chat, khong ngimg kim phong phi tri thite ca con ngutti vé thé gidi. Thit hai, vt chat la cdi ma khi tac dng vio cée gide quan con ngudi thi dem lai cho con ngudi cam gide. ‘Trai v6i quan niém “khéch quan” mang tinh ch4t duy tam ve sy tn tai cia vat chét, VJ. Lénin khang dinh ring, vat chat Iuén biéu hign die tinh hién thye Khach quan eita minh thong gua sy tin tai khong 1g thuge vao ¥ thie eva cée sur vat, hién trong cy thé, tée Ii Iudn bid hign sy tin ta hign thye cha minh duéi dang ede tue thé. Cée thye thé nay do nhing die tinh ban thé lug von c6 cia nd, nén khi trye tigp hod gin tiép the dGng vio cée gide quan sé dem Iai cho con ngutti nhtimg cim gic. Mae di, khéng phai moi sy v4t, hign tuong, qué trinh trong thé gidi khi tac dng len gide quan cita con ngwdi déu duge céc giée quan con ngudi nhén biét; 06 edi phai qua dung ey khoa hoc, tham chf c6 cai bing dung cy khoa hye nhung ciing chia biét; c6 cdi dén nay vin chua 66 dung cy Khoa hoe dé biét duge; song, néu né tin tai khéch quan, hign thye 6 ben ngoai, dQe Ifp, khong phy thuge vao ¥ thie cia con ngudi thi n6 van 1a vat chat, Chi nghia duy vat bign ching khdng ban dén vat chat mét céch chung chung, ma ban dén né trong méi quan hé voi ¥ thite cia con ngudi. Trong d6, xét trén phuong dign nbn thie ludn thi vat chat 1a edi c6 trude, 18 tinh thir nhat, 1a ci ngudn cia cm gide (¥ thie); cdn cdm gide (¥ thite) la cai c6 sau, 1a tinh thér bai, ld edi phy thuge vao vat chdt, D6 cing la edu tri 10i theo Lap trudng nhét nguyén duy vat cla V.L Lénin d6i voi mat ther nhat vin d8 co bin tia triét hoe. Thit ba, vat cht 1a cai ma y thite ching qua chi 1 sy phan dnh cba nd. Chi cé mot thé gidi duy nhdt 1a thé gidi vat chit. Trong thé gidi dy, theo quy ludt vén 6 eta nd ma dén mét thoi diém nit dinh sé cing mot Ite tn tai hai hign tugng - hign tuyng vat chat va hign tuong tinh than. Cée hign tuong vat chat ludn ton tai khdch quan, khOng Ig thude vio ce hign tugng tinh than, Con céc hign tong tinh thin (cm gide, tur duy, ¥ thite...), lai luon ludn 6 ngudn g6e tir ce hign tong vat chdt va nhiing gi e6 duge trong cfc hign twgng tinh thin Ay (ndi dung cia ching) ching qua eting chi la chép lai, chup lai, 1a ban sao cia céc sy vit, hign tuong dang ton tai v6i tinh efch 1a hign thye khach quan. Nhw véy, cm gide 1A co sé duy nhat cita moi sy hiéu biét, song ban thin 67 NG Iai khong ngting chép Igi, chyp Iai, phan anh bign thuc khéch quan, nén ve nguyén te, con ngutdi c6 thé nhfin thie durge thé gidi vat chat, Trong thé gidi vit chit khong 6 edi gi ld khong thé biét, chi co nhitng céi da biét va nhting cai chwa biét, do han ché cia con ngudi trong tig giai doan lich si nhat inh, Cing voi sit phat trién cita khoa hoc, céc giée quan cia con ngudi ngay cing hran nhgn thite cia cde thai dai bj vrgt qua, bj mat di chi kh6ng phai vat chat mét di nhur nhiing ngudi duy tém quan niém, duge “ndi dai”, gi Khiing dinh trén déy c6 ¥ nghia hét site quan trong, trong vide bac bo thuyét “bat kha tri”, ddng thdi e6 te dung khuyén khich cée nha khoa hge di sau Um hiéu thé etoi vat chét, gop phin lam gidu kho tang tri thie nhan logi, Netty nay, khoa hgc ty nhign, khoa hoe x4 hoi va nhdin van ngay cang phat trién voi ahting khém pha méi mé cdng khdng dinh tinh ding din efia quan niém duy vat bign chimg vé vat chit, chimg t6 dinh nghia vat chit cia VI. Lénin van git nguyén gid ti, va do d6 ma, chi nghia duy vat bign chimg ngay cang khiing dinh vai trd 1a hat nhén thé giéi quan, phuong phdp lugn ding din cia cac khoa he hign dai. ¥ nghia phiong phép ludn cia quan nigm vat chat cua triét hoe Mac - Lénin, Dinh nghta vat chét ota V.L. Lenin 8 gidi quyét hai meu vdn a6 co ban ciia iriét hoc trén Lp tudng cia chil nghia duy vat bién chimg. Né con cung cdp nguyén tic thé gidi quan va phuong phap luan khoa hoc d8 dau tranh chéng chi nghia duy tam, thuyét kh6ng thé biét, chit nghia du: ry vat siéu hinh ya moi bidu hign ciia ching trong triét hoc tu san hign dai vé pham tra nay. Trong nan thie va thye tién, doi hoi con nguéi phai quan trigt nguyen te kidch quan — xuét phat tir hign thue khéch quan, tOn trong khdch quan, nhfn thire va vén dung dung din quy luit khach quan... Dinh nghia vat ehét eda VJ. Lénin la ex s6 Khoa hoe cho vige née dinh vat cha trong link vue xi hGi — dé la cée didu kign sinh hogt vat chat, hogt dng vat chat va cde quan hé vat chat xa héi gifta ngudi véi ngudi. Né con tao sy lién két gitta cht nghia duy vét bién chimg va ‘chit nghia duy vat lich sir think mt hé théng IY lugn théng nhét, g6p phan tuo a nén ting Iy Iufn khoa hoe cho vige phin tich mt cach duy vat bién ching cae van dé cha chi nghia duy vét lich sit, truée hét Li cée vén d& Ong va phat trién ila phuong thé san xuét vat chit, vé méi quan hé tai x4 hoi vay thite xa hdi, vé méi quan hé gita gitta quy ludt khdch quan cia lich sit va hogt dng e6 ¥ thie eva con ngudi... 14, Phong thitc ton tai cia vét chdt Phuong thite tn tai ctia vat chat tite 1a eich thre tn tai va inh tte 160 68 gi cia vgt chat, Chit nghia duy vét bign chiimg khéing dinh: Vén déng la cach thie tn ti, dOng thai 1a hinh thie t6n tgi cia vat chat; khéng gian, thot gian la hinh thite t6n tai cita vat chit. 141. Vin dong Su tn tai cua thé gidi vat chft hét site phong phi va phite tap. Voi tr cach la mOt khai nigm tiét hoc, van dong theo nghia chung nhdt ler moi sw bién adi néi chung. Ph.Angghen viét: “Vén ddng, hiéu theo nghia chung nat, - tre due higu 1a mOt phuong thic tn tgi cita vat chat, 1a mot thude tinh 6 hiu cia vat chit, - thi bao gm tat e& moi sy thay déi va moi qué trinh ign ra trong vil ké tir sy thay di vj trl don gin cho dén tu duy". Van déng la phurong thite tén tai ctta vat chdt. Trude hét, van dong la thuge tinh cé hu cia vét chét, Khong 6 dau va & noi nio Iai cé thé c6 vat chat khong van dong. Sur tn tai cba vat chat Ia tdn tai bang cach van dong, vite 1a vat chit dudi cae dang thite cia n6 Iudn Luén trong qué tinh bién adi khong ngimg. Cac dang tin tai ey thé cia vat chét khong thé khéng 06 thude tinh van dong. Thé gidi vat chat, tir nhting thién thé khdng 13 dén nhiing hat co ban v6 cling nhé, th gidi v6 ev dén gidi hiiu co, tir hign tung. ty nhién dén hign tuong x4 h6i, tét cd déu & trang thai khong ngig van dong, bién déi. Sé di nhw vay 1a vi, bat cir sur vat, hign tong nao cing 1A mot thé théng nbét o6 két cfu nhdt dink gitta cdc nban t6, cée khuynh hung, of bd phén Ikhae nhau, d6i Ip nhau, Trong hé théng dy, chung luén tac dng, anh hudng Hn nhau va chinh sw anh hurong, tée dong qua I9i Kin nhaw dy gay ra sw bign di n6i chung, tte vén dong, Nhu thé, v4n déng ciia vat chat 1a te than van déng va mang tinh phd bién. Vat chat chi cé thé tn tai bang céch van dng va théng qua vin dong ma biéu hign su t4n tai cla nd véi cde hinh dang phong phit, mudn vé, v6 tan, Do 46, con ngudi chi nhan thire duge sau se su vat, hign tuyng bing cach xem xét ching trong qué trinh van dng, Nhan thie sy vén dong, cia mot su vat, mot hign tugng chinh 14 nh§n thire ban thin sy ‘vat, hign tuong dé. Nhiém vy eta moi khoa hye, suy dén cling va xét ve thye chat la nghién ctu sy van dng cite vat chat trong cée pham vi, inh vye, trinh dd, két edu khéc nhau. Ph. Angghen khiing dinh: “Cc hinh thére vi efe dang khde nhau eda vet chit chi e6 thé nhdn thire durge théng qua van dOng; thude tinh eiia vgt thé chi bGc 19 ra qua van ® Ce Mav vi Ph Angghen (1994), Todn tp, 20, Sd. t.751. 69 Ye dong; vé mot vét thé Khéng van ddng thi khéng ¢6 gi ma néi ci Chi nghia duy tam va tn gido cho ring, e6 van dong ma khong ¢6 vat chit, tire 14 cé lye hugng phi vat chit van dong bén ngoai thé gidi vat chét. Mot sO nba duy tam c6n vign din c& nhiing thanh tu eva khoa hoe hign dei dé minh ching cho quan diém cia chi nghia duy ning von ra dbi tir thé ky XIX. Ho iii thich méi quan bg phy thude Hin new gitta khéi lugng va ning ugng thank sy bién di cia kh6i lugng thanh ning lugng phi vét chat, V.L, Lénin cho ring, quan nigm trén day eta cde nha trig hoc duy tam ching qua chi 1a “thir ding thugt ngit “mdi” dé ngyy trang cho nhiing sai Lim edi vé mat nhan thire 6 dude’ ‘Van d6ng la thuge tinh ¢ hou va la phuong thie tin tai ctia vat chat; do 6, né t6n tai vinh vign, khong thé tgo ra va khdng bj tieu diét, Quan niém ve tinh khong thé 190 ra va Ichéng bi tieu digt eda van djng da duge cac nha khoa hoc ty nhién chémg minh bang quy Iu@t bio ton va chuyén hoa min: lung. Theo quy Iugt nay, thi van dng cita vat chét dure bio tofn ed vé s6 lrgng va chat lngng. Bao toan vé Iugng ea van déng cé nghia 1a (ng s6 van déng ota vi tru la khOng thay 46i, Iuong van dOng cia sw vat niy mét di thi cing ngang bing long van dng eta eée su vat khéc nhfn duge. Bio toan vé ehdt eta van <49ng li bio todn eée hinh thite van déng va bao toan kha nang chuyén hod eda cdc hinh thie van dong. Mét hinh thtre van déng cu thé thi co thé mét di dé cchuyén hod thank hinh thite vin dng khac, con van dng néi chung thi ton tai Vinh vién gin lién véi ban thin vgt ehét, Nhitng hink thie van dong co bein cite vét cht Hinh thie van dng ciia vat chat rit da dang, duge bidu hign ra voi cdc guy m6, trinh 46 va tinh chat hét sire khde nhau, Viée Kham pha va phan chia cde hinh thire van dOng ota vat chét dign ra cling véi sy phét triém nhan thir cia con nguii, Dua vao nhiing thinh tu khoa hoe cia thai dai minh, Ph. Angghen da chia van d6ng cita vat chét thinh néim hinh thito co ban: co hoc, vat ly, hod hoc, sinh hoe va xd héi. “Van Ong trong khang gian vii try, van ding co hoe ctia cae vét thé tuong d6i nhé tren mot thign thé riéng bigt, chin dong phin tir duéi hinh thite nhigt, ding dign, dong tir phd, phan gidi va hop chat hod hoe, sit séng htu co cho dén efi sin phim cao nhét ciia né la tr © Cée Mée-va Ph.Angghen (1994), Poin tp, 1 20, St. 743 “Y.1. Lénin (1980), ‘Tod tép, t. 18, Sdd. tr. 334, 70 auy"®, ‘ThOng qua cdc hinh thae ev ban cla van dng cho thay, vat chAt thn tai hign hitu duéi dang 1d mat déi tung eo hye, hay vit ly, hod hge, sinh hoc hoge xa hoi, Chinh vi vy, van dong ndi chung la m6t hinh tite t6n tai cia vat chit. Co sé cita sy phan chia dé dya trén ede nguyen tie: cée hinh thie van dong phai twong ting véi trinh d9 nhat djnh cla té chite vat chat; cée hinh thite vn dng ¢6 méi lién hé phat sinh, nghfa 1a hinh thite van dng cao nay sinh trén co sé cia nhiing hinh thire vén dng thap va bao him hinh thie van dng thép; hhinh thete van ding cao khée vé chit so véi hinh thire van dong thip va khong ig thdp. Vige phau chia ede ink the vguu dug, wx thi quy v2 Wink thie vl ban cé ¥ nghia quan trong déi voi viée phan chia déi trong va xde dinh méi quan hé gitra céc nganh khoa hoc, ding théi cfing cho phép vach ra céc nguyén ly dic trung cho sy tuong quan gitta cde hinh thite van dong cia vat chat. Trong twong Iai, khoa hoc hign dgi c6 thé sé phat hign ra nbting trinh d9 06 chéte vat chat méi, va do d6, ciing cé thé tim ra nhting hinh thire van dng moi, cho nén c6 thé va can phai phat trién, bd sung cho sy phén loai néi trén cba Ph.Angghen, mae di. hang nguyén tae can ban cia sy phan logi d6 vin git nguyén gid tj. Cée hinh thite van dng tdn tai trong méi lién hé khéng thé tach rdi nhau. Gitta hai hinh thite van déng cao va thép c6 thé 6 hinh thie van dong trung gian, d6 la nhiing mat hu chuyén tiép trong qué trinh chuyén hod Tin nhau cia céc hinh thite vén dong. Tuy nhién, nhttng két cau vat chit dic thi bao git cfing duge die tng bdi mOt hinh thére van dong eo bam nhdt dinh vA khi do céc hinh thite vgn dong khée chi tn tai nh nhiing nhan 6, nhing vé tinh cia inh thite yan dong co ban. Vi vay, vira phai thdy mdi lin hé gitta cdc hinh thie van dong, vir phai phan biét sy khée nhau vé chat cia ching. Cae nha triét hoe duy vat the ky XVII va XVIII, do quan nigm siéu hinh, da guy mgi hinh thie van déng thanh m6t hinh thie duy nhét 14 van dong eo hoc. Ho coi hoat dng cita gidi ty nhign va ca ca con ngurdi khOng gi khéc hon 1a hoat dong cla mét ¢6 may. Vige quy hinh thite van d6ng phite tap thanh hinh thite van déng giin don duge goi 1a chit nghta ev giét, Quan nigm sai Lim etia chit nghia co gidi la nguyén nhéin din dén bé tic trong viée ly giai nhiing bién déi cia thé gidi sinh vat ya xa hoi. Dén gita thé ky XIX, nhiing ngudi theo chi nghia Décuyn x4 h9i, mot “ Cae Mao va Ph.Anaghen (1994), Taam tap, 1. 20, Stéd. te. $33. 1 ign tng cia chi nghia co gi6i, lai quy van dng xa hoi thanh von dong sinh hoe, coi con nguvti nhw 14 mot sinh vat thudn tu. Ho cho ring, su tbn tai phat trién ciia xa hOi li qué trinh chon Ige ty nhién, trong 46 con ngwéi cfin xé, tiéu igt Min nhau dé sinh tn, ké nao manh, thich img duge thi tén tai, ngugc lai sé bj tién digt. RG rang, thuyét tién hod ciia Dac - uyn 1A mét khoa hoe chan chink; ccon chit nghia Décuyn xf hoi La sai lam, bia dat vi né hg con nguiti xuéng hing con vat. Syra di cia chit nghia Décuyn xa hOi cé ngudn géc nhan thir, nhung chit yéu la do nguyén nan giai clip. Né li co sé ly lufin cho sy ip dit teat tyr tx bin, bign hg cho chinh séch x4m luge otia eh nghta dé quée. V1. Lénin cho ring, da vao nhiing khai nigm nhw “dau tranh sinh tn”, “dang boa”, “ . thi sé khong hiéu gi vé khoa hoc xa hgi, va do dé khéng thé din nhan hiéu “sinh vét hoo” én nhiing hign tome xi hGi nhur khiing hoang kinh (8, eéch mang x4 hi va déu tanh giai cdp. Béi vay, nghién cttu sw théng nhit va khic nhau ctia céc hinh thite vin déng cia vét chat via li van dé cé ¥ nghia phuong: php ludn quan trong, déng théi la vin dé cd ¥ nghia thue tién sau sic, giup chting ta dé phong va khiie phyc nhiing sai lim trong nghién cttw khoa hoc va thue tién xa hoi, Vin dong va ding. im. Sv van dong khong nging cua vat chat khéng nhitng khdng logi tri: ma (ri Iai cdn bao ham trong d6 sy ding im tong di, ‘Theo quan diém eta chi nghia duy vat bign chimg, ding im 1a trang thei Gn dinh vé chat cita sw vat, hién twong rong nhiing mdi quan hé vie diéu kién cu thé, 1a hinh thire bigu hign su tan tai thye sy eda ede sy vat, hign trong va 1d diéu kign cho sy van dong chuyén hoa cia vat chit. Nhu vay, dimg im chi 06 Lin tan thi, eh xy ra trong mt méi quan he nit din chr khOng pha trong moi méi quan hé cing mot thoi diém, chi xay ra véi mOt hinh thire van dng nao 46, 6 mOt ie ndo d6, chit khdng phai cing mot tiie d6i v6i moi hin thre vin dng. Hon nifa, dig im chi 1a su biéu hign ee mOt trang thai van dong - van dong trong thing bing, trong sy dn dinh tuong déi. Noi céch khac, dimg im 1a mt dang cua vin dng, trong dé su vét chua thay déi ean ban vé chat, né én 1a né chit chura chuyén hod thanh cdi khae. ‘Van dng cf bigt e6 xu hudng hinh thank, duy tri sy t6n tai én dinh eta mot sy val, hign tugng ndo dé, Nhung, vgn dOng néi chung, tie 1a sy téc dng qua Igi cia v6 s6 cac sw vat, hign trong, Iai lam cho tit ca cac sw vit, hién tugng khong ngtmg bién déi, cho nén dimg im chi wrong d6i, tam thei, Ph.Angghen viét: “Vn dong riéng bigt cé xu huéng chuyén thinh can bing, 72 van déng toain bé phé hogi sy can bing rigng biet™. Mie dit mang tinh chét tucng déi tam thei, nhung ding im lai “chimg thyc” cho hinh thite iGn tai thwe st cla vat chdt, td dibu kign cho sy van dng chuyén hoa cia vat chdt, Khong cé ding im thi khéng c6 sy én dinh eta sw vat, va con ngudi eding khéng bao gid nhdn thite duge ching, Khéng ¢6 dang im thi qr Vai, hign tuong cting khdng thé thye hign duge sy van dng chuyén hod tiép theo. Van ddng va dimg im tgo nén sw théng nhit bién chimg ciia cae mat 46i lap trong sy phat sinh, tn tai va phat trién etia moi su vat, hign tugng, nhung van dong 1a tuyét déi, con dig im la tong di. Sy val, hign trong khac nhau, hoge cing mot su vat, hien tng nhuny trong ede méi quan hé khe nhau, 6 cae didu kign khée nhau, thi ting im cing khde nhau. Vi dy: dig im ciia mOt nguyén tir sé Khée dmg im etia mot hinh thai kinh t8 - wa hi; ding im eda mOt x& hoi vé mgt chink tr] sé khée dting im inh t&... Vi vay, vin dé khdng chi la 6 ché khing dioh tinh tuyét 461 cia van déng va tinh tong déi cia ding im ma phai nghién citu sy vin dong va dimg im ciia sy vét, hign tugng voi quan diém lich sit, cu thé, Quan nigm elia phép bign chimg duy vat vé van dong cia vat chat doi hoi phai quin trigt guan didm vén déng vao nhgn thite va thye tién, Quan diém vgn vé mi Gng doi hoi phai xem xét, dénh gid su vat, hign tung trong qué trinh vgn dng, ding thoi khi tién hanh ei tao sw vat, hign twgng phai théng qua nhing hinh thire van dng vén c6, dae trung cla ching. Nhfn thite cae hinh thite van dGng cita vat chat thye chit la nhan thite ban than thé gidi vat chit. 1.4.2. Khéng gian va thei gian Dya trén nhitng thanh tyu eda khoa hoe va thye ti@n, chit nghia duy vét jén ohiing da Khiing dinh tinh khich quan cia khOng gian va thoi gian, xem Khéng gian va thdi gian ld hinh thite tn tai eta vat chat van dong. Trong d6, khong gian [a hinh thite tén tai cia vat chdt xé1 vé met quang tink, sy cing ton tai, tat ty, két cu va su téc dOng lan nhau. Thdi gian la hinh thite ton tai cia udt chat van ding xét vé mat do dai dién bién, su ké tiép ca cfc qué tinh, Khdng gian va thoi gian 1d nhting hinh thie tn tai eta vat ehét van dng, duge con ngudi Khai quat khi nhin thie thé gidi. Khéng ¢6 khong gian va thiti vian thudn tuy téch rai vat chit van dong, V.L Lenin vit: “Trong thé gidi khOng ¢6 gi ngoai vat chdt dang van dOng va vat chat dang vén dng khong thé % ¢, mae va Ph Angghen, Tod tdp, Nxb CTQG, H. 1994, 20, 740 B van dong 6 dau ngoai khéng gian va thai gian™”, Khong gian va thdi gian Li hai thudc tinh, hai hinh thére tn tai cia vat chit van déng, nhung ching khong tich roi nhau. Khong ¢6 swt vat, hign tung nao tn tai trong khéng gian ma Iai khdng c6 mOt qué trinh dién bin cia nd. Cling kh6ng thé ¢6 sy vat, hign tong nao e6 thai gian tan tai ma gi khéng 66 quang tinh, két cfu nhat dink, Tinh chét ca khong gian va sy bién ic nhau 446i cia né bao gid’ cling gin lién v6i tinh chat va sy bién déi cia thoi gian va nguge lai. Do dé, khéng gian va théi gian, vé thye chét 1a mét thé théng nhat Khong - thdi gian. V@t chat 6 ba chigu khéng gian va mOt chidu thei gian, Su phat wién cau triét hye va Khoa hoc da bac bo quan migm sar lam cia LNiuton vé mot khéng gian, thei gian thudn tuy, dng nit, Bac biel, nhtng hé qua rit ra tir thuyét twong déi cia A. Anhxtanh da ching minh ring khong gian, thoi gian cé tinh kha bién, phy thuge vao tée dé, khdi lugng, tung hip din ctia cfc d6i tugng v4t chdt vA ede qué trinh vat chit khée nhau. Do vay, vét cht van déng quy dinh khong gian, thai gian chir khdng phai khOng gian LA cdi “thing ring”, cai “khung cing” bit bién chita day vat chét bén trong nhur quan nigm cia nhting ngudi may méc, siéu hin Khéng gian va théi gian cia vat chat néi chung 1a v6 tan, xét v8 ca pham tinh ehdt. Khoa hoc hign dai da ching minh ring trong thé gidi khong 6 dau c6 tn cing vé khong gian, cling nhur khéng & dau 6 ngung dong, khong. bién déi ho¥c khéng co sy tiép ndi cia cde qué tinh. Khéng gian va thoi gian cia mOt su Vat, hign turong cu thé 1a c6 tn cing va hitu han, Quan niém déng din ya Khoa hoe trén day ciia chit nghia duy vat bién chimg vé khéng gian va thi gian d& ble b6 quan nigm cia chii nghia duy tim chit guan coi khéng gian va théi gian 1a hinh thie trye quan tién nghiém, fd sy sip xép céc cm gife ma con ngudi thu duge theo mot trét ty: nhit dinh (quan nigm cia E.Canto), hoge chi la hé théng lién két chat ché cia nhting chudi cam ide, do con ngudi sinh ra (quan nigm ctia E.Makho). Khi phén tich thye chat cia nhiing quan nigm nay, V-L Lénin eho ring: “Dé 1a mét diéu vo ly duy tim 16 rét nay sinh ra m6t cach tét nhién tir hoc thuyét néi ring vat thé la nhong 8 phire hgp cli gide’ Quan nigm cia chit nghia duy vat bign ching vé khéng gian va thoi gian 1a co s6 ly luan khoa hoe dé dau tranh chéng lai quan nigm duy tam, siéu hinh © Val, Lenin (1980), Zod tp, t. 18, Sit t. 209, “V.L Lenin (1980), Zodm tap, & 18, Stat. 212, 14 tach rit khdng gian vi thoi gian voi vat chat van dong, Quan nigm d6 di hoi phai quan trigt ngwren te phuong phdp ludn vé tinh lich sit - cw thé trong nhin thie va hoat déng thye tin. 1.5, Tinh thong nhat vat chat ciia thé gigi 1.5.1, Tén tai ctia thé gidt Ia tién dé cho sy thing nhdt cita thé gigi ‘Trong quan nigm vé sy théng nhat cba thé giéi phai léy vige thira nhgin su tin tgi cia né lam tidn 48, Khéng thira nin sy tn tai cita thé gidi thi khong thé noi toi vi8e nhan thite thé gidi. Trong vige nh§n thire thé gidi, vin dé diu tign nay sinh d6i voi wr duy tridt hoe 1a: Thé giéi quanh ta c6 thye hay chi Ia san pham thudn tuy cua tu duy. Hom nita, moi sw vat, hign trong ma te da biét duge khong phai la con nguei vinh vidn, vay 06 thé ndi 16i sy tbn fyi cha ching va suy rng ra c6 thé noi ve sy tn tai cita thé giéi hay khong ? Néu khiing dink la 06, thi tdn sai 18 gh ? ‘Theo nghfa chung nhat, idn igi la pham ir ding dé chi tinh co the eta thé gidi xung quanh con ngwéi, Khing dinh su ton tai 1a gat bé nhting nghi ngo vé tinh khong thuc, su hu v6, tie 18 gat bé sur “Kchdng ton tai”. Sy tan tai ctta thé gidi 1a hét site phong phi vé dang, loai. Co tdn tai vat chat va tan tai tinh than. C6 thn tgi khdich quan va tn tai chi quan. Co ton tai ciia xf hoi... Nhung quy ludt phat trién ctia lich sét tu tuding triét hoc vita cho phép lai vira doi héi con ngudi khOng thé ding lai & vige khing dinh hay phi dinh tn tai néi chung, ma phai di dén quan nigm ve ban chét cita tn tai. Theo d6, hinh thanh hai tung phéi déi Lap nhau trong vige gidi quyét vin 48 nay, Chi nghta duy v4t hiéu sy ta tai cha thé gidi nhur mOt chinh thé ma bin chat ciia né 1A vat chdt. ‘Tréi Iai, ede nha triét hoe duy tam khing dinh chi co thé giGi tinh thin mdi tin tai nén ban chat cita tn tai efing 1a tinh than, Ding la thé gidi quanh ta tn tai, nhumg hinh thite tén tai cba thé gidi 1a hét site da dang. Vi thé, tn tai cita thé gi én dé cho sy théng nhat ca thé gidi. Song, tinh théng nht cia thé gidi khéng, phai 6 sy tn tai ota nd. Su khéc nhau vé nguyén tic gitta quan nigm duy vat va quan nigm duy tém khéng phai 6 vie c6 thira nhén hay khong thira nhiin tin théng nhét eta thé gidi, ma 1a 6 ché cho nghia duy vat cho ring, co sé cla sy théng ahit cua thé gidi 1a 6 tinh cia ty nhién va tén t vit chat eta n6. 1.5.2 Thé gidi théng nhdt 6 tinh véu end Can cit vio doi séng thye tin va su phat trién Idu dai cia tiét hoe va khoa hge, chit nghia duy vat bign ching khang dinh ban chdi etia thé gic la 15

You might also like