You are on page 1of 33
SSHOSSINSNVYL 5 SuNanwvossaa votes Ca reson! | WIONGATO | NAWOOSIVNIS | TEUODEN] OUNANSUT Sree eSRyESrSr 3d HOGINDSS ; ‘8811x3 So|UaWEUIO1, @ Soorteig SopN|s3 SOU OPENIONY Bp SIESUON SOUOIEIGY SOWEIAU OSINOS31SL : "SVSaUdWA J SIvd Vd TWI03dS3 OYDNALY voinow.aya a wuisiown osun 09 SENGNIDaUs vind S Suto G1 3003 ON axyoe 3) ve 10 in op suabelUEn se sepOI Woo oO \U wW09 Q “26u0] opuesOU no odwa} Xe) nas sieul 30 AP AIUP/OA JOSSIUSUPIJOIPEY 00°21 $29 ua! Ns ‘coURdE Oy “eMOUER "FADE THAI BOR "eARUELY o0'ss $20 liza SOME Se yoInoulata @ noosvusavomuaasvionguaxa "OMLAWT W3 “IWNOISSIZONd WN Wras ADIWIWC CO ITY NANWHNW ‘NNT NANAC WINUNY eontops qweweundog 9 OW) seue9 Jod eweumalnjxe swVO) 108 oRionEp IENAY Bp sObILE so ‘onze 109 sepUriuo Sop! HOLIT 0G OFBEKOO vivons ad sI3AyravA svinniya aq saLano0s * yoi 3g S3uoLIOvavo ly 30 SIHOGVWNOUSNVL ‘S3LNVLYOdWI SYSIOI SYWIOWLI13 3 SODI3NOVW SOdWWO S¥IUYNOIDV1S3 S¥ONO OONVZNYNSIA ‘ODINQHL3T3 ONIS VNGINY 30 HOOWOLNdNY aigy4 0904 3N0OHO aq vaWoR ¥ SO13POWdININ + NAWod sivwis 3a woaINDaS le vivons 30 WaWiL + Sa¥OSSINSNWHL W3 SOONOU OOINQATIL WOGVOIsTTaWY y +05" “gyLun9 SvaNO 30 VLN9S3 V~ SALN3NOdNOD H39SHNOD Wd SVIONZIHI4X3 _{90) SviuN9 SWANO OVS 3D O — U3BYS VSI93Hd 300A 3nd O pre “= ** 90 30 BLNVIOA HOSSINSNVYELOIOVY RRS 888988 3010N “8p unpre wopmauisiq :BM0g aVNIG 1g —osSinginstC, “RPT "BID MOY "AL *S0OUBIN sOstArIS odin Sxpmas zouen04 nap gest aig") UOIMON 30m rpredmtg on1gq :foaysuodsoy so;aticy 2 1011p, "Epr] 2qeS WOUTP EP TEUDWY OFSEOTIANE YOINN? VOINQHLI13 WOO SVHISGVONING 3 SVIDNZIY3dX3 Aateasiem busiest, dS — O1NWd OYS — 86010 YOd ODvd YH3S 0135 0 YV13S O1NYSS303N 3 OYN s20sowosd 2 apopryqnd TWIDYAWOD VLSOdS3aY OVLYVD O1nvd oys/ua TWu.Na0 "dn £8/LE12-00-US! RADIOTRANSMISSOR VOLANTE DE OC Este interessante transmissor de ondas curtas tem um alcance de algumas dezenas de metros quando usa uma antena telescépica, mas pode ter seu alcance ampliado em muito com uma antena maior. Se ‘vocé tem amigos ou outros membros de seu “clube” que moram num raio de algumas centenas de metros, este transmissor pode ser usado nas comunicag6es, sem perigo de interferéncias na faixa de FM. E claro ‘que a operacao deve ser feita de modo limitado, respeltando o que a lesgislacao estabelece para 0 caso. Muitos leitores nos pede trensmissores potentes de FM para suas comunicagées com amigos, para usé-lo com microfo- nes volantes ou em outras aplica- gdes semelhantes. A faixa de FM nao 6 indicada para isso, pois sempre existe 0 perigo de inter- feréncias em estacdes locais € nas comunicacées particulares, qual- ‘quer pessoa que sintonize seu ré- dio nas proximidades pode ouvir tudo. De modo a termos uma comu- nicagao mais segura, sugerimos a utilizagao da faixa de ondas curtas. As freqiiéncias entre 3 ¢ 7MHz sao as melhores para este cas0, pois podem ser captadas em recepto- res de ondas curtas comuns e nao existe 0 perigo, pela poténcia usa- da, de se causar problemas de in- terferéncias. © transmissor pode ser ali- mentado com tensdes de 6 a 12V. Pera uso portatil sugerimos 9V de uma bateria e para um alcance maior, com operagéo fixa, uma 2 fonte de 12V. Para operagéo mais limitada podem ser usadas 4 pi- thas pequenas, Com 3V a operagéo deve ser feita em curtos intervals de tem- po, j& que 0 consumo algo eleva- do de corrente causa seu esgota~ mento rapido. COMO FUNCIONA © oscilador que produz os si- nais de onda curta leva como componente basico um transistor 2N2218. Usamos este transistor num oscilador Hartley onde a fre- qiiéncia de operacdo depende de Lt e CV. Com a bobina L1 deserita © aparelho operaré entre 3. e 7MHz com facilidade. A modulagao vem de um am- plificador com dois transistores que atua diretamente sobre a corrente de emissor de 3. Nos picos de dudio, a tenséo sobre RE sobe, diminuindo assim a corrente em Q3 e consequentemente a in- serougnbayy sete Woo seouguedxe 10224 ap wieys08 anb 9101/9] $0 1euai0 esed ouminy oBtue 9p ovnow gies ,cquaweld -00e,, ap ewaiqoid a1S3 “e1Gs0Ua ap eiouguaysuen slew Wisse opuenigisscd ‘ojdwiexe sod ‘ojod “Ip euajue ewn ap exieq slew 219 -uppadui! & wioo exopeligso edeis ep eougpadiy} e seseo eed 17 anb seudse souaw Wa} Z7 Bulgog v “£0 ep 1018]09 oF euews -eyaup epeyzauo 9195 ej9 eDIdg0 jo) euaiue epesn 40} ag ‘owueW! Jpua! JOELL WOD eUJEIXd euayUe Pun ap ojWewe|dose o eniqissod anb Z7 sowejoue 17 agog ‘apep -iuqesut ens usisse opuesnes op -ng ap sedero sg aus0194 4y ep jeu bwunold _, repenrern -15 0 and e11A9 Jy ap endow O “| eunBy @ exsow ‘9u110}U09 sope6y) oe18s anb ou -0j9)83 sp ejnsdgo ewn owsseui No Jeisu9 ap euojo.o1w wn Jesn ep -od Q00A 18/1918 ap BUdJOIOIW Bp eye} eu ‘wissy “oyueB a1usjeoxe wn weuomiodoid ‘epepionduis ‘9p @pepissagau & epep ‘uorBuIjieq ‘oeSesn6yu09 eu (ZO ® 1D) 8910p -2Inpow se10}s}sueN sop SQ ‘0-opueinpow ‘jeuls op epeprsuer 0p 1 ‘ew sosseg ap opjodoay -y 20z o1de — g o001g - gop expenD dS — 01N@g OBS ~ S600 43D ~ BBP'0S TeISOY exted - “p17 S205 -owosg @ apepioyigng sages @ eed SOpIpag ‘epes OO'SOZ $29 OP 3rd 08 ou19s e1Sap SoWN/OA p sianJUOdsIp WeNUODUa os EF ‘e0!U9J}919 ap aluednesd 0 Opoy exed sjeueWWad eYNS -wo9 ap oyjeqest aisau oanaigo opow ap sopiunas opjsa eauoNa}9 2u o01seq op 2351x9 onb o pn} 2190s saodeUHOjU! @ SouinDsID “onneo1idxe 01x91 wn ap sopeyuedwooe sopor ‘sojoloid eved S01 -saGins ep wanias end soanpid SoWNH9 OGL ap Siew W9}UOD aL19s 2359p sauunjoa Sop wn eped ‘souseye} anb oss! opm ep WEly {80-91 esioaid 2904 :souns) ‘89150 19904409 es!9d:d 95 OU 290A DEIUA ‘sagd_INB|jUOD SiedIoULIG Sep sojngjgo so esed seinuigy se oes sienb owwsaw aie @ sajuaU -oduio9 s0}199 ap enoud e 19295 Owl09 ‘sajUaUOdWOD 8p SoBIPOD Je}94dsa1Ur Owod ‘OpoIp Wn ap seoNs}IBI9eIeD se Uo}sISUEN 0110 un ap sieUILUa) ap oBdIsodsip e ‘o[dUIOXe 40d ‘owo sood_Wi0} 1 8P BIUSLUAIUEISUOO es!9OJd 9 SeaIUQ:IE|A SUABeUOW zey BION ag (se0deu9jU *B SO1NOND aS Ep So4InI| $0 aa4UOD 990A, S3IODVUOINI 8 SOLINDUID dS —01Nneg C8s - 00¥B0 sazeueleng, va - 40peares - 0000 ‘9pepsaqry ~g ‘oengisis9 OBS "y ~ et de ize au ‘se eny 6001 WIX XOAATOd OaQ\A AvIdSIO 9S ~neuewnig - ss068 dS ~oIneg 08g ~ 19750 ®20}21404 gj ewes wipier ~ Z29P "PeIPIYeA oosoueLy eny ea1ugstara - AASWAON SOMNOULT dS —losenw -oetsi 40 - eujseag - 05902 onusy ‘AON Os18zN1) | — O6BL ‘SIEOW 9p eiUepmig eny solunp sojuanuy VOINQYL313 VG SOINYYO esojeforg ap ody ~ rgd dS—2ISIA 20g ep oor "S-OLBEL _—“SeIOURID @ EaIUQAAIe ep sean 05109U09 B11, SOAOU Sop oSela1 e ‘uInBos y ~ ize 'sossenes oug709"y u3SV1 Olvu $3819 SOAON FIGURA 3 transmissor nao depende s6 do circuito usado. INSTABILIDADE DA LUZ ESTROBOSCOPICA © leitor PAULO HUMBERTO Jr., de Londrina ~ PR diz que a luz estroboscépica da Revista n° 18 tem instabilidade de frequéncia, pois quando vai conseguindo o congelamento do movimento 2 freqiéncia se altera, Como resol- ver isso? © problema normalmente tem origem na lampada neon. Em primeiro lugar evite que ela rece- ba luz ambiente, ou da propria lampada que a excita, pois ela ¢ sensivel mudando 2 frequéncia. Se isso nao resolver, uma outra possibilidade consiste em trocar a lampada por um diac (de qualquer tipo) que é um componente cuja aparéncia € a mesma de um dio- do, nao tem polaridade, mas dis- para com mais precisao 0 circuito. EDIGAO FORA DE SERIE A Revista Saber Eletrénica também uma publicagao desta editora, a cada 6 meses (janeiro @ julho) apresenta um néimero es pecial em que participam apenas 05 leitores. Sao selecionados en- t20 os melhores projetos dos tores que concorrem a prémios valiosos. Muitos leitores do Expe riéncias e Brincadeiras com Ele- trénica Jr, que nos enviaram pro- jetos préprios foram escolhidos © terdo seus projetos publicados fa edigao deste més (Fora de Sé- rie n® 3). Nao deixe de compré-la € veja os prémios! E se voce tiver algum projeto que gostaria de submeter a nossa apreciacao, en: vie-nos. Se aprovado seré publi cado na Fora de Série de julho, concorrendo a muitos prémios. Atengdo: os projetos devem ser desenvolvidos pelo préprio leitor @ nao copiados de livros ou revis- tas! TUDO SOBRE RELES. Ja pode ser adquirido pelo re- embolso postal o livro Tudo So: bre Relés. Nele o leitor aprendera como usa-los e, além disso, tera circuitos praticos baseados nestes componentes. Aparecem também especificagdes dos principais tipos de relés encontrados em nosso comércio, fabricados pela Metal- tex QUEM FAZ Quando vocé procurar leds no seu fornecedor, deve sempre dar preferéncia aos de melhor quali- dade. No Brasil, um fabricante importante de leds € @ Siemens. Esta empresa fabrica através da sua empresa subsidigria, a Coel- ma, leds de todos os formatos nas cores verde, vermelha e amarela. Querendo mais informagoes sobre 0s leds em questao escreva para: ‘Av. Mutinga, 3650 ~ Caixa Postal 1375 - 05110 - Sao Paulo ~ SP. 6 5 -siwusued Op [euls o az1uoUIS “seuino sep -uo ap exiey e eyuer anb winuwoo o1pes win (eouesip ap sonow € © Z) sopepiuixosd seu onb1y “AL © G AP OeSeIUaWINe BP IU} ewin © sossiusues) 0 anbr ‘aquinBas © 9 a1sai ered owueunpasoid O ZHWL ® € 8p Seino sepuo ap exiey @ aziuowuis anb so\deoas No oipes win ap as-esizaud ssi -suei nes sesn 9 senoud e1eg Sn 3 WAOud 9 ~tigiew efes anb eure sew “so1ew exiea ewin esn as-apod a1uod wa weBeuow ewn exeg “osseiduit ounois ap eseid @ erougiajoid as -opuep eluewjeniuere ‘eedwior waq efs webeluow e@ enb aBiKxe exjeo e153 “LOLGd e101eg eg W05 -ejuow @ eied epesn exiea y “seisnie op eidwe Siew exie) Buin Wargo a8 apuO ‘jan JeA WN OWOD ‘eUONSS a1UaUIEA nejes gies serougnbexy ep aisnie ‘ap exie) e anb wa oseo ‘wintuos Jews Wn Js epod oie AI jo129 ap sopeipes ou -anbed wn ep ogdeziin e epusw -0903 as anb We ose9 ‘conod win seiuenbse e giepuer ep sorsisue © AZL ep oedeuauNe wWog vvEND I nt x 100. wousiean a “Ma/l 8p Sopor ogs sod -0181821 80 "181S91J0d ep 488 apod wipquied anb 19 o190xe ‘soo1uugs89 Sopoy 495 wanap sasoysedeo SO “pein6 -4 © eS0W BUNLOJUOD ‘10ISIS01 Op steUjU8} Soe eUIgoq ep soWe:Xe $0 Opue6!) MZ/L x X01 ap 40ySIS91 winu (ze) ouy operjewuse oY op ser -10A 09 & 09-Ap aJ0su9 o}-giqo We @PepINyIP JAAN gd0A as NO “HALy @p 44 9p anboys wn 9 4uX “19 9p JOJen ep ogde1sye jemuans Woo opeayipow 13s apod ojwaupuas a1s3 ‘oluswIpUe! JoUaW! no 40;eW woo sopeBaidwo 493 wopod souojo.ow ap sodn sonno anb sowse}e} [eIo1u! euied eu sew ‘ores -2|@ ap auojo.o1w Wn ep ovseby, @ sowep jeuiBu0 oyuesep ON, ‘oquautidwos op wo9g souew ojed wioo jaxjssod s0/eW! ® 498 nap ojuawuIpuas so1eW! ered eoidgosajay euaue y “ewiarxa euaiue ep ogseBy eed (e1e1eueyue) py odn squod ewn e ogue no anb -ef win 19 Z7 eulgod v ‘04 Owlsaw op seuidse LNO g op 77 @ (JeNUs0 epewioy) ‘seudse 02-+0z ap e1suco 17 euIqoq “82 opeyjeulse o'y wos coud -w0o 9p ung eluewepewixoide ‘ap 9411194 9p ogiseq ousnbed wnu. ue 9 11 anb onlesqg “E eunBy eu epesisoui 9 si ap aiuod ewnu ep -e1UOU @ 8 OYja1ede op o19;dW09 ewesBeIp 0 sower z einby EN W3DVLNOW in ap eouedje o anb sod 8 owoo opuages g1e9y nb wa osino wn © ‘edus0H| @ seunar of Jopeuieoipes sas opm, ep saque osivaid 3 -uosswusuen o J0} eiseq Ogu Ossi 1872) exed “oj -ue|U9 ON “erDUEISIP ep WHO OL ep slew e eissny @ woo sop ~1un) Sopeisa sop 42/2) ninBasuc MUL ap souaW wos sajop WA j@pepiidey WoD WHO00 ¢ ap stew e saodeo1unwos anBesuod “(MuOOL) em |'0 ap souew ap saios -Siuisues Woo ‘end seiopeWeoIp -21 ep agnjo wn aisixe sopun sopeis3 sou ‘wissy “eiado aja anb wo exie} ep 0 epesn eueiue ap od “11 op wigquies ow0d ‘elougiod ens ®p 9s apuadap ogu sossiwsuen wn ap soued|e 0 :esodsay imwxg00 € jedns eouesj@ ap sossiw -suen wn apad sou ‘sy — wixel3 ®P 'VAUS ‘d 3DHOF 401181 0 ujo00 € 3G HOSSINSNVEL ogdewesBoud essou eu $0)-)njou! Sowessod enb esed soperionoide 484 9p wele1S06 anb sodyi so woo | Se Opuetua wanunuog “oquswerianoide sowsaie|e} $o1In0 © sore| iW ‘eeons ep soielod sou 09 yssod anb aidwias “219 sopoip NOSISUeN OWOI se~ueuodWoD ep sody sosino e1ey jweuojouny Ogu waquier soj@ eluauujeWiou ‘Bins seuoruny ogu euopeinojed © ze} onb oayap winGje as @ ‘eiop ~P{n9|e9 ap smuas :es}o9 eo1uN ewn 4ezej ered sopeiafosd ogs saja Slod ‘j1oyIp eo o\UaWeYaroide © Saisa e1eg “sexopejnoje9 ap sop -e4n| So ojdusoxa 40d ow. ‘sopeo “IP9p sopesBoju1 wesaiede sazan $@ ‘Sa1uauodusoo sarse ennuaq “sop Jono1de 428A ap weUe}soB anb ONS ap sajusuoduioy ep sueb “RSI sl0y!8| ap soulaqavoy SODUNY SB.LN3NOdWOO SIV jeuos eog “sopepiane se eiolu! @ ewoU Woq wn 4eu9 98 9 sjodep ‘sequawe11a4 @ saqueuoduiod so sepen6 ered 4e6n} woq win sluese 6 so-eunay ‘aqnio nas sepuny @ ed1uguee we sopessaxaiu! soBiwe snas io 4BS19AU09 g00A e1ed jeep! B00d9 © 9 eise ‘soquessesayut sejinus 1920 e1ed e194 ‘apepion eN ‘agnja nes ap sopep ne Se SoBiue snes woo awes6 ~o1d seg} ap eperoduiay eysoyy sviuga YOLIFT Od O1FYYOD sor procurando-o no radio entre 3 e 7MHz, Se captar mais de um si- ique qual 6 o mais forte, com 0 radio para ver © transmissor neste teste es- tard apenas com a antena telescé- Como antena externa, para maior alcance, use um fio esticado ‘em lugar alto e horizontalmente de 3 a 15 metros de comprimento ou entio a antena dipolo da fig. 5. LISTA DE MATERIAL Q1, 2 - BC548 ou equivalentes =transistores NPN Q3 - 2N2218 — transistor de RF de médla poténcia Li, L2— ver texto CV = trimer ou variavel - ver texto MIC - microfone de eletreto XAF — choque de AF ~ ver texio St —interruptor simples Ri — 12k ~ resistor (marrom, ver- ‘metho, larania) R2 ~ 4M7 — resistor (amarelo, vio- leta, verde) 3 — 560k — resistor (verde, azul amarelo) Ra — 4k7 — resistor (amarelo, viole- ta, vermetho) Bo TRANSmIssoR 3 Ajo FIGURA 5 0 fio de ligagdo & antena pode ser uma fita paralela de 300 ohms como a usada em TV. ‘Com esta antena 0 aleance sera maior. Experimentando diversas ges de espiras para L2 melhorar 0 casamento de impedancia do transmissor com a antena, © com isso o rendimento do aparetho. Para operar em comunicagées e uma fre- com os amigos, qiéncia que est 6 RS — 3k9 ~ resistor (laranja, branco, vermelho) R6 ~ 470hms — resistor (amarelo, violeta, preto) C1, C4 — 100nF ~ capacitor cerdmi- co C2 — nF - capacitor cerdmico C3 —47nF — capacitor cerémico Diversos: ponte de terminais, antena telescépica, conector de pilhas ou bateria, conector de antena, fios, solda, bastéo de ferrite, caixa para ‘montagem etc. of 9 = 9| Pages =4_9 13 = Mug oe cae 2 Fix comm FIGURA2 Os tipos mais comuns séo os de duas seg6es, cujos terminais de ligago s40 mostrados na figura 3. Estes variéveis tém capacitén- cia maxima que depende do nd- mero de placas. Um variavel com 12 a 15 placas tem capacitancias que chegam aos 360 ou 410pF. Os varidveis de menos placas 880 encontrados em rédios de FM @ tém capacitancia bem menor (da ordem de 50pF no maximo). A gura 3 mostra os pontos de Go deste variavel. ‘Ao tentar usar estes capai res, verifique se 0 conjunto de pla- cas méveis nao encosta nas fixas. Se isso acontecer 0 varidvel nao pode ser usado. Em alguns casos, com habilidade, ajustando 0 pa- rafuso que ajusta 0 eixo das pla- cas, pode-se conseguir um movi mento sem encostar e o varidvel ser recuperado. pequena capaciténcia, ormal- mente com maximo que nao pas- sa de 50pF. Assim, se ligarmos este capacitor num rédio de ondas médias, nao haveré cobertura da faixa, o que seré notado pelo pe- queno efeito que ele far na sinto- ria do receptor. No entanto, este varidvel pode ser aproveitado com esta seg nos circuitos de FM como receptores, conversores © transmissores. © segundo tipo de variével é 0 que tem dielétrico a ar e que pode trabalhar com altas tensdes, sendo encontrado em radios a vélvulas, com uma ou mais seg6es. omnxyn 30 c1noa———7” ‘570x900 908 svougrownoua73 oydemunaia cagssinsyyu) SoS -oj@A ewn e odedse ou eBedoid as ‘and eonguBewonsja orseqinued ewn znposd ‘oy win owsew no 40yNpuos je¥aw ap oSepad wn and op 9 stew epeu anb ‘eusiue y “wa1s090 seueriodust souauiguey ‘euaiue ewun @ JossiusueN aise souuey 2 Josslwsuen wn e en -2| sou anb efsugnbaxy eye ap 40p -ej!9S0 win ‘eles no ‘walqia se6s29 se anb wiod 19ze} ap zedeo oo1ug.s -aj@ oundi9 wn sowuenn 8g “ORD -Baqia No oese|tos0 wa wesIua $20 -1ngja se6se0 opuenb seprzenpoid gs anb seanguBewonsje sepuo gs je126 wa o1pes ap sepuo sy -oBjue e1seu sowareiojdxe enb sojunese Sun6je oes sais. zodeuwousp &1Se weqesal sej@ anb 10d @ sepUO ‘SE1S0 WESN SaJOPEWIEOIPEI Op 2 S]EUO|OBLUEIL| S905eISe Se OWIOD ‘eBUO} ‘sew Oga seuno sepuo se onb 10g “sefougnbay seise eed ossjwsuER ‘ouanbed win 9 jedrouud o6pue ossou anb gf ‘seuno sepuo se asejug Tefpodse woo o6jue seu sopesijeue og19s salo}so4 So wepUNjuOD ‘nb seoSeujwiouep woo ope ep Sepuo ep Sodn SOSIOAIp SO (30) SVLIND SVGNO sV OYS IND O YAEVS VSIDAHd 390A 3ND O ®P 9 W3 ®P OBd9s & “Wy ap soIpe we sowenuoous anb ‘sjeujwier 9 ep seiowedes ep oseo on “sow -9nxe sieulwisy so sowesi ‘ewxgu apepioedes @ sVu eed “Sodus jaaguen wn sou -a89p 9s ‘soUanxa sop sanbjenb ia onno o 2 o1@w op jeuluuer ou oy wn Je61) squaws -0d saioyioedeo saise sesn e1eg » “z'esnBy ep ojoquys, © exsow ousojuoo ‘ogdes epes e ‘Sa1Uapuodsesic0 so oes sowelxa 85 80 @ sagdas senp & wnwoo 9 od =na8 epeo ap jenuad jeUIWWa1 O adosz 9 071 enue euowedidn weoy enb sewixpus seiougoedes wa} 8 seiina 9 seipaus sepuo op ep 1@ NO exIey eoluN ewn ep soippr P SO OBS SIeUIWUA ¢ ap SQ “se0d -@8 9p O19WNU Oo aUN4OjU0D ‘sieu -1u119} 9 Owos ¢ 49} 01Ue) apod @ eumeiuiw ody op 9 osewud O “L eanBy eu sopensow oes anb ‘SieaguieA saiowedeo ap sod siop eiweweaiseq Jeuooua sowepod SoIpps soyjen opuewuowsog VIVONS 3d SIFAVIAVA vouny 2 Wink yA sev — = a, fi osnawiva wannayn O) oxsranen Oxv9 vod 1810 3u3n008 Arunivinin vane “etanbos op souayut sued ep seqe seu sopepjos oes ounouy op ogse6y, ap soy so “Se|NAIgA ap SalUei9}Ip sodit sos ~s0nIp e1ed 410198 apod ajonbos ep od oo1up wn anb sowesquisy “slewwauiedxe sueBeuow We sopenercide Jes wapod ‘nb sayenbos 50 weg apieng ‘sajonbos so W9q -wiey aunes sejnajgn se sepien6 oe ‘soBnue soipg: opueiuowseq cidade de 300 000 quilémetros por segundo ou seja, 300 000 000 de Como produzir estas ondas eletromagnéticas ou ondas de ré- Gio que se propagam através do espaco @ assunto que explorare- mos em outros artigos e em edi- Ges futuras. ‘As ondas eletromagnéticas ou ‘ondas de radio, cujo numero de vibragées ou frequéncia vai de 100 000 a 100 000 000, sdo as que nos interessam em especial. Di- zemos que sa0 ondas da faixa dos 100kH2 (quilohertz ou mithares de ciclos por segundos) a 100MHz (megahertz ou milhdes de ciclos por segundo), pois correspondem a ondas de rddio e s8o complet ve atravessar obstéculos sélidos como paredes de cimento e tijo- los, Objetos de metal atuam como dagens” nao deixando estas ondas passar. Por este motive vo- cé precisa colocar a antena do carro do lado de fora para ter bo; recepgao das estacées. (figura 2) Imaginemos agora 0 seguinte fato: um transmissor que produz um sinal (chamamos de sinal a (ns ONDAS MBO PENETRAM) FIGURA 2 1 BBE eons _ \s" seancoscén60 COMERCIAL RETO= C6060 MILITAR Lop 9 canacténisnica / \ wolripicanon “(ey NARROWS} ZERO) TouERANciA FIGURA 2 lores bastante interessante, e que normalmente € 0 maior impedi- mento para que 03 iniciantes os aproveitern em montagens. O cédigo € dado pel nhas coloridas” que s40 lidas ni ma certa ordem, conforme mostra a figura 2. Se vocé tem capacitores deste tipo, guarde-os, fazendo anota- Ges dos valores de} para facilitar a poste pois so dtimos & estragam. Os valores das cores so: preto = 0 marrom = 1 vermelho = 2 larania = 3 amarelo = 4 verde =5 azul violeta = 7 cinza = 8 branco = 9 Lembramos que alguns tipos de capacitores de papel antigos possuem o mesmo formato destes capacitores de mica, SOQUETES DE VALVULAS As vélvulas eletrénicas (ou termiénicas) s80. montedas_em soquetes especiais que facilitam sua substituiggo quando quei- mam. Estes soquetes variam de ta- manho e formato, conforme o tipo de vaivula, Assim, os mais comuns séo para as vélvulas miniatura de 7, 8 9 pinos. A leitura da ordem dos pinos de uma valvula é feita olhando-se por baixo a pai i tervalo, no sentido hordrio, ho mesmo sentido dos ponteiros do relégio. A fixagao dos soquetes de val- vulas 6 feita por meio de parafu- sos com porcas. A furagso do chassi onde € fixado 0 soqueti deve ser cuidadosamente delim tada para que 0s parafusos fiquem em posigées certas e firmes 7 vvnots I¥aNo 30 ouNaMIuano> © vooMi ano voaue vauaT= vaaMyT) Y © 8 OJOS Oe CiUN| JeBedosd as e ‘opuspuar ‘apues® ounw oedenou -ad ewin wei ogu sepuo seis (10) se6uo} sepuo ap sepewieys oes ‘eiuewepewixoide ‘214005 © 2HAOOL ep SepuO se “Wissy ‘obedsa jad weBedcid 2s opuenb sowuew! -euodwos sosseaip wieiuasosde sienb se ‘seuuno sepuo @ seipgu ‘seBuo} sepuo oes anb op ogseied +28 ewin aywiad sou seougnbay, Sessonip se o1]U9 ORSINI EWA) i,seuno S1euu,, sepuO No oyuaUtLAdUsCO 40U -@w 8p 9A eped sepuo ogiue sow -2) seye slew seouenbex, e1eg (pean y) ‘Sonow ¢ seuade ap epuo ep owewdwos win sows.e: (2H 01) 2H000 000 901 eed ‘opow owseu og “soneui o¢ seuade ap 9498 opelsosse epuo ep owuewud woo Q “sone ap 000 000 O0E ap obedso owsau 0 opuednoo Sepuo Slew! sows ‘(aseyeboyy 01 MO ZHWOL) 21000 000 OL @P 405 Piouanbay @ as “anb ogue elon {opun6as 10d Sojo19) zu9y wa eouenbey e 9} (s0220u wa) epuo ep oiuawudwos o 9 ¥ spud 41000 000 oo = x ‘ogisenb we epuenbasj ep Joje ojad saoyj!w 09g as-opulpiA “1p siuewsejdusis opejnajeo 9 anb epuo ap ojuawitidwoo wn ejougnd -244 9p 10}@A wn e oMUE SoU ~ossy ‘soneW O0E 9p olueuiud woo win ogjua wes erougnbedy ®}59p ,SePUO,, NO sBQdEIQIA sly {g eunBy) “son, -8u Q0¢ 9p ,,o3edsa,, win ednoo ogSeiqiA eped ‘sonow ep sequjius 006 wexios1ed ssodeiqia seise 2 sogdeiqia ap ogyjius | sows op -unBes | We ow09 -(opunBas sod segd_sqia no Z94 ap oeyjIW |) 2H (000 000 1 9p (sepuo se znpoud anb 81u94409 ep oIuesuoD oednposd runien ey 8h 9p OBIP99 WN Wenssod ‘sjew anod no ‘ydoog @ 441 ap ica enb exig) eu sopenuoous 40s wep -od anb sosowoedeo sie1 ‘soo -f180 owWoo sopesipu; eruewjew -s0U e[oy ‘serougnbas seye exed saionsedeo welixe anb suaBejuow 9s we sopesn 10s wapod enb ‘ap -epiienb ewng ap ‘eau ap sesoy9 -edeo ogs saiuauodwos sais3 “Lein6 -1) 8u Sopensow soe sajueyjowos sajuauoduios ses1uoaue apod go0A soBnue soipgi opuriucwseg VOIW 3d SAYOLIDWdVD wotiovavo lasve senisos Syinioa Bom “seuigog senno 12} -o1ue eued sepesn 19s wapod enb a8eq © 8 eWI9s 2 aianoude ‘sopeo *ylUep ogise Way go0a enb soiop -PWJOJsUeN SO ag ‘salUessesoiu! suebeluoW We sopesn Jes wap -od sej@ enb so-apien6 ‘osownu 018d no oajonu op 409 ejad sopeo -U819}1p 088 anb ‘so1opewnojsuen seisep sunbje we, goon ag “yengisnie soysedes 0 no oajnu op o8s ~1sod @ opuepnwy o419} 9 ogdeiedo @p eiougnbey eisop aisnie “Wa 8 so\pei so cued 2HING'‘OL 9 Seip9U Sepuo ap soipes 80 e1ed z}¥GGy Ose9 ou ‘eiouanb -8) eolUN ewin ap siews sessed ap 9 ajuoUEdWOD a1sap apep |Uy y “(Slaneisnfe sesoyoedeo) s49UUIN sIOp seuIgoq sesa Woo ojaje1ed we sowenuosus sejna IPA & SoBnUe OUINW soIpe: soy “youpedes win aisixe eulgog e os oj2jezed we “soseo sunbje wa ‘241494 9p jengisnie oajonu ouanb -ad win 3nsixa ogy no apod jenb ep onuep eu140} ewnu sopejoiua uy epes ep ede ap no ‘opeyew ~$8 oy ap seuiqog senp sowie, sar -uguodwios saisap sone! oN “einBy eu epensow 9 erougiede ein W4 @ Wy soIp ~3 Wo sopesucoua selUauodus0D ops - eupIpawiery) erouenbary = 14 @P salopewoysuen so ld 4d SIYAOCVWAOISNVAL ‘SALNVLHOdWI SVSIOD ao ser que se usem poténcias muito elevadas no vao muito longe. Como estas ondas podem pe- netrar na égua do mar com certe facilidade e sobre 0 mar sua pro- pagacao ¢ favorecida, as marinhas de muitos paises usam estas fre- qdéncias para comunicacao com navios submarinos. Séo usadas estagbes de milhdes de watts para que se obtenham resultados sa- tisfatérios nestes comunicagées. (figura 5) 600m FAIKA OF ONOAS LONGAS FIGURA 5 Na Europa estas ondas tam- bém so usadas para estacoes de radio comerciais, j4 que a faixa de ondas médias que normaimente esté muito congestionada, Sao estagées de grandes poténcias que fazem servicos “locais” que ope- ram nas freq de ondas lon- gas. No Brasil esta faixa ¢ usada para o sistema de orientagéo de aeronaves que se aproximam de aeroportos. £ emitido um sinal em cédigo que identifica o aeroporto (sintonizando estas faixas ouve-se uma série de bips em eédigo Mor- se com a sigle do aeroporto) e permite que o avigo 0 encontre mesmo sob condi¢des ruins de tempo. 10 Vem em seguida a faixa de 500kHz @ 1 600kHz que correspon- de a comprimentos de onda de 600 metros 2 187,5 metros € que corresponde 4s chamadas ondas médias. (figura 6) sooxts FIGURAS = 600Ku 00m w FAIKA DE ONOAS MEDIAS tom) Esta faixa em todos os paises & usada apenas para as estagdes de radioditusao comerciais. (OM) Os sinais destas estagdes nor- malmente nao tém uma penetra- go muito grande, de modo que sua escuta durante o dia se res- tringe a no maximo 100 ou 200 quilémetros. Durante a noite al- ‘guns fendmenos entram em ago, conforme veremos mais adiante, & ‘estas ondas podem chegar @ cen- tenas ou mesmo milhares de quilémetros. © comprimento destas ondas relativamente grande permite que elas contornem cartos obstéculos, tais como estruturas de metal, fa- cilitando assim sua captacdo em locais em que outros sinais (FM e TV por exemplo) ndo chegam bem Como 0 aleance “fixo” dos si- deste faixa ndo vai além de algumas dezenas de quilémetros ¢ depende muito da poténcia do transmissor, usamos as OM ape- nas para servigos locais. Chegamos finalmente & faixe dos sinais que vai de 1 600kHz 4 Montamos entéo dois eletroi- mas de tal modo que possamos fazer com que se defrontem pélos de mesmo nome ou pélos dife- rentes, bastando para isso inverter a corrente de um deles. A alimentagdo do circuito é feita com pilhas comuns que per- mitem que se consiga uma boa forga de atragao ou repulséo, € a reverséo ou inversao da corrente 6 feita por uma chavinha de tipo bastante comum. MONTAGEM Na figura 3 temos 0 aspecto do aparelho, jd que nao precisamos neste caso de um diagrama. Os pregos possuem de 50 a 200 voltas de fio esmaltado fino enro- \das, formando assim os eletr mas. Estes pregos sdo pendura- dos na posigao indicada pelos préprios fios. Prendemos com fita isolante na armacao de arame gido ou mesmo fio rigido encapa do. Tudo isso é apoiado numa base de madeira. As dimensées nao sio criticas. Uma pilha grande consiste na fonte de alimentacao, tendo o fio soldado apés raspagem. O inter- ruptor de pressio é do tipo “botao de campainha” ea chave é do tipo reversivel ou de 2 plos x 2 posi- ‘s6es. Observe que nesta chave os fios esmaltados que 530 soldados devem ter suas pontas raspadas. AEXPERIENCIA A separacdo entre os eletroi- més E1 e E2 deve ser da ordem de 05cm. Pressionando por um mo- mento o interruptor de pressio deve haver uma repulsdo ou atra- 40 dos pregos. No caso da atra- G0, eles vao “grudar” um no ou- tro, indicando claramente que s¢ tratam de pélos opostos que esto em contato Para inverter a corrente acione a chave reversivel. Mudando de posigao, se havia atraglo, passa a haver repulsao e vice-versa Nao deixe 0 botao pressionado mais do que alguns segundos por dois motivos: para nao aquecer os enrolamentos do ima e para nao gastar rapidamente sua pilha. Na demonstracao em uma feira ou aula, explique que pélos de mesmo nome se repelem e de homes opostos se atraem ¢ de que modo funcionam os eletroi- mas. LISTA DE MATERIAL 2 pregos 10 metros de fio esmaltado 1 pilha média ou grande 1 interruptor de pressao 1 chave de 2 pos x 2 posic6es 1 metro de fio comum 1 arame rigido de 60cm 1 base de madeira de 15 x 25cm Diversos: solde, fita isolante ou ade- siva et. 55 ud 9 & SIZBL OP oy woo @ wepuod: ‘ondas podem percorrer distancias incriveis, como por exemplo de um pois a outro, ou mesmo dar a volta ao mundo. € por isso que na faixa de ondas curtas podemos, em condigdes favoréveis, captar estacdes de outros continentes. b) Atividade solar. Este fator & importante. Se 0 Sol nao estiver ou seja, se ocorrerem perturbagdes em sua superficie ais como explosées, manchas etc., e isso ocorre em ciclos bem determinados de 11 anos, é langa- da sobre a terra uma verdadeira “chuva” de particulas eletrizadas que podem até destruir por certo tempo as camades da ionosfera interrompendo assim a propaga- (¢0 das ondas curtas. Esta possibilidade de se alcan- gar disténcias enormes com as ondas curtas, gragas a sua refle- x80 na ionosfera, € que levam 0 homem a usd-las em diverso: pos de servigos tais como: difusdo de alcance mundi municagées amadoras (radioama- ores), servigos piblicos, servigos militares, comunicegées mai € entre aeronaves etc. ‘Ao ouvir os sinais de ondas curtas num radio nos deparamos ntao com coisas bem estranhas: igura 9) Além das estagdes de radiodi- fusio que transmitem programas em muitas linguas diferentes (de- pendendo de seus paises), ouvi- mos também sinais semelhantes a maquinas funcionando. Estes correspondem a aparelhos de te- lex ou mesmo fac-simile que po- dem transmitir de um pais a outro oticias e fotos que sdo decodifi- cadas por maquinas especiais. Podemos ouvir sinais codifica- dos em Morse que por serem continuos dotados de menos de- talhes estao menos sujeitos a pro- blemas de interferéncias e podem chegar mais longe que a palavra falada. Navios usam normalmente 0s sinais telegrSficos para se co- municarem. Podemos também ouvir que correspondem a vozes “em- baralhadas” que nao conseguimos entender mesmo ajustando bem a sintonia do receptor. Estes 580 si- nais emitidos em SSB (Single Side Band), que & um proceso que FIGURA 9 12 CAMPOS MAGNETICOS E ELETROIMAS Descrevemos uma montagem muito simples, felta com material de sucata, que permite demonstrar os efeitos dos campos magnéticos gerados por correntes elétricas. Dois eletroimas poderao atrair-se ou repelir-se conforme o sentido de circulagdo da corrente. Trata-se, sem divida, de uma boa montagem para demon goes em aulas ou feiras de cias: dois eletroimas séo pend dos num arco de arame ou outro material. Em seguida, fazemos circular correntes pelos eletroi- mas. Se as correntes forem tais que 0s campos magnéticos tenham Polaridades opostas, os imas va se aproximar pela atracdo, Por outro lado, se os campos magné- ticos tiverem polaridades iguais, ocorre ume repulsao, que leva os eletroimas & repulsao, Uma chave comum permit verter a corrente de um dos el troimas de modo ase trocar a0 por repulse e vice-versa Todo 0 material usado na montagem pode ser conseguido com mi idade, inclusive re- tirado de velhos aparelhos, ie COMO FUNCIONA Um fio enrolado em forma de bobina em torno de um mat ferroso, como um prego, ao ser percorrido por uma corrente elé- trica estabelece um campo mag- nético. A pol: depende do sent conforme mos idade do campo jo da cori FIGURA 1 Sabemos dos px cos do eletromagnetismo e do magnetismo que pélos de mesmo nome se repelem, enquanto pélos, de nomes diferentes se atraem. (figure 2) —— ers ft | " 5 l s " |s ” FIGURA 2 ut 9 00192 - 009'sz eb z 06¢"Lz - ogv'1z ou at 7 6L SL se u te 6 tp “ ey 9 09 Ss se v 06 £ 006’ - 002’e ozt z 662 - 00e'z. ‘sons ws epueg ZHWW ule epueg HW) exieg sseyusuodwoo 19994u 2183p SIeUIs so 4ein9sa oWo> 218 sooqnd sodiaas ‘eannguosae :obme ays9u sowee}i enb so owoD sodas SOSIANIP SOWA SoJeALo1U! SON (JHA Seu 90 Siew oeuy Sonow Z = 7HWO'9PL © CO'vbL sonewi py = ZHWOL'OL © SZ0 ‘OL SONOW OL = ZHINOL'GZ © 00'87 SOM@W GL = ZHINSH’1Z © 00'1z sonew 02 = ZHINSE’pL © 00'rL SONaU Op = ZHINOL'L © 00'L SOu@W Og = ZHINOS'E © OS'e soneut 091 = ZHWO'Z e 8'L se x1ey saquinBas se weziyn sesopeweoipes s— dos 4 sepuo,, ap sepeweyo 085 2HWS 8 € ‘2 OP Sexiey sy “ox lege ejaqey e awiojuos sepueq No Sexiey We oesinip @ sows) oes FyIpolpes ap saoderse se e1eg i169}! euro} ap no oessiuad ‘owewioayu -09 was oedezijnn ens ap sobued 30 e408 W4 no ‘seuNo ‘seipur Sepuo ap soiossiusuen sequer -eysaje aiduias anb 9 oss! 404 “0 -uawiedinbs op oesuseide equoud @ eno} ‘opniuued 9 ou epuo op ‘saisa anb elo, ‘soprogjeqeise wag epugnbex ‘9p seutwy ednvo ogssiwe ep od -11 epeo anb we ogsiap eas ewn a1Six@ '581018j $0130 @ O11B10y Op ‘epuedep seuino sepuo ap exies ep 40185 eped ap eauerje o oWoD {seuino Sepuo op sa0se} “59 Se SepINqUIsIP ogisa OWIOD (oIpgs nas we segseorunuc s1€1 41an0 goon exed ‘sejdus 9 siod “s9jap win seyuow! sowsseuls -ve equewesmn4) “O4@ opeweys oujaiede win ap ‘epute ‘no jeled -8@ 101d8081 wn ap osizaid 9 e1@} 98 anb 0 wWeq sIAnO @ sieuIs soise LAPOYIPOVeP,, BAY “seIOUgNbaY, 9p exig) eu odedsa souew opued =e 9 eoued|e Siew as-opusiqo ‘weurs op esugiod e ,,e:1U@0U09,, “218 BalugMaya ayred ep weBeoW esed exieo ‘sIeuUe) 2p e1u0d ‘Soy ‘opSeueuMe ap ogeD ‘ed -U ‘S061 ‘owo1o1u 8p oy :sosieNg v2 ap /ayysny — 14 (efuese) ‘ojeid ‘wosrew) s0}SIS@1 ~ 401 ~ 24 zs Je1sgnod ap no comsesa9 JoWoedeo — 4U00k = 19 (@luese; ‘oyjous JOA ‘Oyjauusen) 10181891 — Yee — Ley onauigioua}od — xOLp ~ Le nwo voeu epedel — 1-3N SPx01 8 YOS ~ equgjeanbe no G90LDIL ~ HOS WIHLWW 3d Wisi ‘88 -sewijanb apod aja siod awawen -18880X0 seYILIG O14 0 axlap CBN “(6910101 souanbad ap no aiueley -oye 498 apod eu op oe ejad aiqiA 2 ayjliq owos9 “IU ap OY © anb gie onewg.oue -od 0 oputige ga ‘epinBas Wa “(opeBede) enue -0d Jouaw ap oedisod eu onaw -9uaiod 0 wo> ogsensuowap ap ojuawiaje anBy ‘owueweuo!9 -Unj 0 operoiduioo 90 ewin ‘owns op %OG euawepewixoide 912 o107 XO, Je noze vou 98 OYjUG nas Je11eA anep epediel © onewigIoUsiod 0 aiqos opuemy “Mog © Sz ap epedwy) ewn og) -BSUOWEP 9p OJUaLUa|a Op 4eBN| se 4261] apod go0n senoid e1eg OSn 3 VAOHd ‘Ao souaus ojed ap oyjeqen ep ogsuay ewin 12 anap 4U901 ep s0y9ede9 Q 1089 ap Joperpes ousnbed wn ap opeiop 498 axp YS O aUaUjenuaAd 8 wnwos 9 uoau epedulgy y am As freqiiéncies entre 50 ¢ 100MHz nao sao afetadas de mo- do sensivel pela ionosfera de mo- do que, nao se refletindo, nao po- dem ultrapassar a linha do hor zonte, Assim, seu alcance esté mitado @ uns 200km dependendo da existéncia de serras, morros e da prépria colocagao da antena. Na faixa de 54MHz eventualmente podem ocorrer reflexdes que le- vam os sinais muito longe, mas so no é um fendmeno muito co- mum. Alguns radiomadores _usaram com sucesso a lua como “refletor natural” emitindo o sinal em sua diregio e pegando-o de volta muito longe, até mesmo em outro continente! A faixa de 50 a 100MHz e acima & entéo usada muito mais para comunicagdes a curta distancia (TV e FM). Estas frequéncias ja correspondem ao que chamamos de VHF du Very High Frequency, ou freqiiéncias muito altas, com ‘ondas Cujo comprimento chega a ser ta pequeno como apenas 3 metros (100MHz). Frequéncias acima destas sao também usadas fem diversos tipos de comunica- c6es, inclusive as microondas que tém comprimentos t30 pequenos que nao so expressos em metros, mas sim em centimetros! TIPOS DE MULTIMETROS COMO ESCOLHER COMO USAR REPARACAO TESTES DE COMPONENTES so mercado! Prego: Cz$ 360,00 “ TUDO SOBRE MULTIMETROS Este livro, de Newton C. Braga. ¢ ideal para quem deseja saber usar 0 Multimetro em todas suas possiveis ap! APLICACOES NO LAR E NO CARRO Centenas de usos para o mais itil d trénicos fazem deste livro 0 mais completo do género! Totalmente baseado nos Multimetros que voce encontra em nos- Pedidos pelo Reembolso Postal a: Saber Publ Ltda. - Caixa Postal 50.499 ~ CEP 03095 - Sao Paulo ~ SP. dos os instrumentos ele- \dade e Promogées Formam-se entéo nés e ven- tres que correspondem a pontos de menor ¢ maior vibragéo do fio. Nos ventres, a amplitude do mo- vimento vibratério € maior e con- sequentemente a ventilagao do fio que entéo aparece com menor luminosidade. Nos nés, amplitude do movimento & menor e conse- qientemente a ventilagéo. O re- sultado & um maior aquecimento € luminosidade. Temos entéo uma perfeit sualizagao do fenémeno, princi- palmente se a demonstracao for feita em ambiente ligeiramente obscurecido. Para controlar a temperatura de aquecimento do fio é que usa- mos 0 circuit eletrénico: um dimmer simples que tem por base um SCR. © potenciémetro controla 0 Angulo de conducao e com isso a corrente api mo. Obtemos deste modo a tem- peratura certa para visualizagao do fenémeno. MONTAGEM Na figura 2 temos o diagrama do aparelho, A montagem em ponte de ter- minais na parte eletronica € mos- trada na figura 3. © elemento de visualizagéo & um fio de nicromo com resistencia entre 200 e 500 ohms. Podemos aproveitar este fio de um resistor de fio de 300 a 1000 chms x 10W que esteja com problemas (0 fio pode ser emendado mas isso no € conveniente, pois no né apare- ce um ponto escuro, e 0 nicromo ‘no aceita solda). ‘As extremidades do fio séo presas em dois preguinhos colo- cados nos extremos de uma ripa de 1 a 1,5 metros de comprimen- to, 51 oem oveve “sina ZViANOG —_vIGN|Z _YROUD curva sauwe 28 a2yio008 S340ND19 oma Oouny oye 30 _vIVoea O12 saul Bo AaNaiso Oi ‘so wosi1g n09sono” NaziTN a. 12 S340NO1 AAINBANOD 3NOSOI NO td Cans oo ooooooo gsopeiinses so1oyjeus 80 s8igo exed 0}-9ze} 0p -uenb @ sejino sepuo ap exie} ey -9} anb oyuipes win sesn Wo (1 esn6y) “sorpes siei ogs sian -ssuas ognb sea1pul exed ansos OSs! seu! ‘soue sowinin sou sezino ep oquauisesede 0 owsaw 6 ‘sagder -se Sessap selougnbayy ap seduep -nuy sein wWe1811090 siod ‘efoy eied ae ou gf opdeosew e150 ‘anb o1ej9 3 “sasjed sunBje ep sag5 -eysa se sepeaiew oes anb wia ejeo -s9 ewin jauled nes Wo Wed ‘seInA -I9A Woo ‘soBnue sesoidese sun6 ip sagdeise 9p einose ep apep yssod © wi09 sewn sepuo op sexiey Wonssod onb esau ap se) -MAIBA e SOIpPA (SajU9}20x9 2) SOUL -9n OWS WaIsIx3 “oUaWEpeL ~1xoide ZHWNSZ © ZHINY’z & epuod ~891109 enb 0 ‘epuo ap soquauiud -woo 9p Sonaw EL 9 SONAW OZL So|eAi@IU! Sou sagseisa sez1u sexie} wanssod anb esow op no sieigod sopezuoisisuen sosoide -a1 souanbad so sownw ogg "912 Soa|1GNd sodyues ‘SaiopeweoIper ‘sojazu aque segSeojunwos ep ‘segyjed sa.qno ep segdeise ep enose e woo seanpuBewone|9 Sepuo Sep oJUjWOP ou BINA ‘qquessaiayu) ewin exed 0-opujBulp ‘soweuen enb o 3 £0}-9z8j opuenb e ‘saqumsip 6205e60 sides owog ‘seyno SepuO ep ofpyl o :ojowedinbe wn op wis sew ‘aqueuodwos wun ep sowE}eR Ogu Zen BISeq | S3LNINOdWOD &: WLIND SWONO 4d VLNDSI V [393HNOO Wd SVIONZIHSdXS tvunoid) s3obvuaia ‘pei eLsdoud ep 9 oseo ou ayuasi09 ; 0 ens e e20A01d ‘oy O ‘anb ayuaiioo @ wos opuiBesequ! ‘anb ew! wn soweo -0j09 epeydoide oedisod wz “(oesny ens esneo anb esmesed ed8IQIA ep eioUgnbayy ep Wap -uedap anb sopededsa auawjen6) sou @ sanuen ogienaiede ‘| e1n =) @ eNSOLU OWUOD ‘eiUeIqIA ep109 ewin sowuenn as ‘anb 9 O12) O -981 oBiue ‘wigi 010119) so) oginpoid ens & ‘oyuenb sa1ouauiod wis enue ap oBlue aisau apepissaoau opuaney ‘gu ‘opisayuco equeiseq ouewi9N +9} 9 ajueiqin epsos ewinu seLigu 019858 sepuo ap oBsnpold y YNOIONNS OWOD ‘saiejoosa soujeqeny -e]1980 znpoud anb onysodsip wn 9 OBIUe a150u sowodoid anb o “aquessaseju ownw jensia oy9ya ap woBeyUoW euwinu seynsar wigquier epod anb 9 ouawouss op opsuseidwo9 eu ounu euepnle anb oBje sia :seupuopelse sepuo se2yensiy “og5uaIGO }19%) Op }eUs}eWs WO epepiyi9e) WOO Opjnysudd Jes epod ‘nb @ seupuo}oe|se Sepuo sep OUaWUOLIa) Op OBSeZIIENSIA B ojjuLiO ‘enb oanysodsip wn ep @s-eye1) “(eansNoe no eoRdo) e215 OgIUE NO (Ogssjwsuey) eUQR ae ap seine We SegSensuoWep eed OJloud WA, SVIAWNOIDV 1S SVANO OGNVZITVNSIA Certamente todos que pos- suem um radio com faixa de on: des curtas e tiveram a oportuni- dade de ligd-lo, tardinha ou mesmo & noite, puderam ouvir emissées relativamente fortes em linguas estrangeiras e mesmo em Portugués. Estas emissdes, en- tretanto, correspondem apenas 2 umas poucas estacdes mais fortes Que sao captadas sem maiores re- cursos e que néo constituem 0 mais interessante a ser explorado. Sao grandes estacdes com cente- nas de milhares de watts de po- téncia como a BBC de Londres, a Rédio Moscou, a Voz da América dos Estados Unidos, a Voz da Alemanha etc., que dirigem suas antenas para cé em determinados hordrios e assim podem se fazer ouvir com programas especiais ou em portugués ou em castelhano, horérios mais favor recep¢do Muites delas possuem Programas em portugues dirigi- we podem ser Para ouvir as estagdes mais fracas e mesmo as de radioama- icos publicos & preciso idazinha” ao receptor a¢éo em primeiro lu- gar de uma antena externa. © tipo mais simples de antena externa é um fio estendido (dentro de casa ou fora) de 4a 40 metros de comprimento, 0 qual deve ser 16 SOL ADGR C pLkeT {SOU en cEtaNA ore taom, ‘Ao AKDIO FIGURA 2 isolado nas pontas. (fi G30 No conforme mostra a mesma figui a qual seré presa antena teles- Se 0 rAdio ndo tiver lugar para ra antena, podemos fazer um elo de irradiagao que consiste numa caixa com uma bobina conforme mostra a figura 3, onde seré colocado 0 radio de ondas curtas. SaParos Nos dois casos, a ligagéo & terra & importante para melhorar a recep¢ao. Esta ligacao pode ser feita no pélo negativo das pilhas, no caso de radios com antenas SABER PUBLICIDADE E PROMOGOES LTDA. Faca seu pedido utilizando a “Solicitagao de Compra’ da ultima pagina. ATENGAO: Nao estéo incluldas nos precos as despesas postais. SINTONIZADOR DE FM Para ser usado.com qualquer ampiiica- dor. Freqiéncia: 88 a 106MHz. Ali- mentagao de 9 a 12V0C. it C25 2.730,00 ‘Montado C2S 3. 105,00 AMPLIFICADOR INTEGRADO 10W K2—MONO Com alimentagdo de 9 a 18V este am- pliieador fornece poléncia méxima de OW (18V/4 ohms). Pode ser usado como relorcador, egtSistomas estéreo € mono, inte ores ele. Simples de montar, ig@ controle de tom e vo- lume. | Caracterisicas: poténcia - 10W; carga - 48 obrms; consumo - 800A; alimenta~ géo- 9a 18V. LUZ RITMICA DE 3 CANAIS ‘Sho 3 conjunios de légnpadas piscando com os sons médios e agudos. Pode ser ligadg*A saida do qualquer equipamene se ‘som. Néio inclu caixa, Livros TEcnicos MATEMATICA PARA A ELETRONICA iguaknente importante @ a falhas enconiradas nos resultados de- vve-se anes & deficiéncias neste tala- mento, Para 0s que conhecem os prin- cipios da eleténica, mas que dasejam uma formagéo sélida no seu tratamento, fis aqui uma obra indispensdvel 625 825,00 GUIA D0 PROGRAMADOR: James Shen — 179 paginas Este livro 6 0 resuitado de diversas ex- iag do autor com seu microcom- ‘compativel com APPLE Ii Plus © pul objetiva ser um manual de teferéncia fconstante para os programadores em APPLE-SOFT BASIC 0 om INTERGER BASIC. 625 670,00 DICIONARIO TECNICO INGLES-PORTUGUES Ronan Elias Frutuoso ~ 128 paginas Manuais, publicag6es técnicas e livros fem inglés podem ser muito melhor en- tendidos com @ ajuda deste dicionéro ‘Abrangendo termos da elettnica, tele informatica, blicagao indispensével a todo técnico, ‘estudante ou engenheiro, 2S 300,00 a wos jeuopeusa1u! oesnyipoipes 2p ovSeis2 ewin se1deo 900A 0g “eos -e10ue ap ousepes win sogu we eyuar “,,095e10)dx9,, ep ou1ps0y 0 opiyjoose 8 s0\dae1 nas ope6r HVHO1dx3 OOD ‘syeu -I8 Suog Wo9 sieuoIeUsayu! S05 B89 sequaiod sepeydeo wepod ‘sesjed sonno 9 -sip oun segdeise aiuinBas e1p op seioy 6 912 2 SesoY 91 ap siod 2p ‘oqUeIUa ON ‘se}10) auaWeAN, -2]01 segdase © efouRisip ap siew IX91< aquoWeARe|O4 segdeIsa seideo guspod 9s 920A soupy 80n1NO SON “exIe} @ Je10}dx0 e1ed Ue BP ay OSs} “eyUEW! 10\ g Sep seiue © (opuod os 42AN389 [0S © opuend) sesoy £1 Sep jop sepeide waq 10s ogsep ~od 98 ese ens 9p wxQ0S ap Siew 2 sepezijeso| ‘exiey eisap sajueisip 9988183 ~ ZHINS ® ZHINS'L 9a 891 -uinBas 80 oes sexe} sep ogduny we einose eled sougioy saiy) -au! so sjed ossou ou uwepod sieurs so anb wa soupioy wajsix9 and eoytubis end O ‘Jos ‘jad sepersuanyul oes seins sep OluYHOH O “epesn 10s eusarxa euajue e segise90 seisoU ‘opuensp ogu ‘oGuad @ elougioy $0439 ‘sejuaose40ny sepeduig] “oesdasas @ wWeDIp -nfod anb serouguajiaqu! 9 sopjna ~89 un ojdwexe 40d oWod o108 0 wio2 08109 Wo9 oolIpLeW OV@/Go senbjenbd © ope;seuca gas aonb © Wn 98-opuepusid seoidgoseja, jonter ———_, oo‘0sr'e $29 ‘sogénujsul ap jenuew 8 oyueq {ted auedoos ‘suo6un seomd z “ons ‘Yopeuco ‘iojeiaid zion ‘seUbI ‘Op -enei6 aqwo6e ‘pes6sedng jepedse eau =P ‘AZL Wupladng ex@pesny -w—IU0D ar SOSSaudINI SOLINDUIO VeVd ORIOLVEORYT co'osi'z $70 este o ope eRzeN6 GOON ued exepew ap exieo 9 osseidu ojo “4p 9p eaejd wiBd ayodns :sIeW 9 €-4O) ‘unfuco op yeusyeW oWsoU o WROD 01-49 OSsaudW OLIN ‘Wivd OLNNPNOD o'0sz' $29 vos ‘Sseginasul ep jenuew 2 opsoui09 ered ‘eWeYISeA ‘Od we cue} op o}eI0}010d ‘Bjouro wed apodns ‘ejoues ‘seIe|d ‘89 Jopeuoo ojunfuco “jenuew) seoeid P sopeunyod «wsuon “ossexiuy oyna 19 9p SeDeId Sens 1e40;008IU00 OWSELL 00a "ered OUpSse09U eLaTeW Opa) 8949 OSSALAIN OLINDUIO ‘Vilvd OLNNPNOD teers’, ov'oret $29 “sepeyeop ‘UueureuojouNY 6 wobelLoW ep sagéna Su “SauEIU Bred eaNppIP WeBEUEH ‘young 40d elUgUIg seEWOUW BP =P ‘SOOMANd SODINYRS ~ (uz) wOaWWOIOWY ~ OyovIAY — viON *Od—W4 ~ AL 30 SIYNYO S00 WOS 22 opéda00) BU Jesn goon wied jPIUaU! suedxe onjesous6is-rodne s0\deo04y sHAs YOLdIOTE o0'008't $29 opeUEN -{sepynju ou) ‘sunuoo seyuidz seuade woo Buo;un; & ‘unsuao oxteg ‘Hy nas we ogdedepe enbjenb 6x0 ofu ‘eaupnele paea Po Jopeaiureniay) ‘oy wes oUAIOD =u ou0o osn nas 0 owed end wos © opepyend eweTeaxs :y.4 9p 20pe2 -luoWUs no opp Jonbyenb we sopiano 426 wopod seus snes ‘sojnapiogo Wes SOMOW OOL OP s2UED}e :seoRSHOREIED “opepi a)St98 equejoox9 ap opezurqeU Ws @P JOSSNISUEA WN jORI80 oUojO;ON Wa 30 HOSSIMSNYLOWOIN NooTva pec gal neler Sa YdAqvsS TV.LSOd OSTOGWNAgdd programas em portugués ou mesmo em lingua que vocé consi- ga entender, anote a frequéncia, o hordrio, 0 nome da estago e um pouco do programa que voce es- cutou, como por exemplo: Dé também nota técnica para a qualidade da recepcao. Para isso existe um c6dico internacional de- nominado “SINFO onde cade le- tra representa uma caracteristice que se dé ume nota de 1 a5. Assim, “S” significa @ intensi- dade do_sinal (Signal Strong interferéncia, ido (de Noise em in- significa desvaneci- les que € 0 Se entdo atribuirmos 8 estagdo que captamos a nota SINFO = 45344 sso significa que a escuta te, sem interferéncia, algum ruldo, pouco fading e um mérito final bom. A tabela abaixo ajuda vocé dar sua nota, Se vocé escrever para a estado que captou uma carta dizendo o que ouviu, a freqiiéncia, dads do programa, o horério, der ainda 0 cddigo SINFO de sua recepgao e indicar que tipo de recep- tena, isso po- saternpo: pega & estagdo que con- firme sua reportagem de escuta fica verificagao) Cada estacao tem um cartao ti- po postal em que ela faz a verifi- cago _confirmando sua escuta. s40 muito bonitos € lem numa excelente colegao - veja a foto em que apa- recem alguns destes cartées obti- os por Newton C. Braga. (fig. 4) Se vocé realmente pensar em ser tornar um “explorador sério” das ondas curtas, a compra de um. receptor “profissional” pode ser foi de uma com sinal for-_ interessante. 1 3 4 5 = intensided i S=intensidede de | muito | taco | regular | forte | UNO | fraco forte ‘extrema | forte | regular | pequena | nenhuma extremo_| forte | regular_| pequeno | nenhum or muito F = Fading Tarts. | forte | regular | pouco | nenhum O= mérito 5 ima | rit boa | ex: Geral péssima | ruim | regular e cele | 18 SABER PUBLICIDADE E PROMOCOES LTDA. Faga seu pedido ulilzando a “Solcitacéo de Compra” da dltima pagina. ‘ATENGAO: Néo esto incluldas nos precos as despesas postais. —______, RADIOCONTROLE MONOCANAL Faga vooé mesmo 0 seu sistema de Controle remota usando 0 Radiocontrole ‘da Saber EletrOnica. Simples de mon- tar, com grande eficiéncia e alcance, vin sic poe sot wen ns mle aplicagées préticas, como: ‘e portas de garagens, fecha- gravadores e projetores de slides, con- trole temoto de cdmeras fologréficas, Caracteriscas: fomado por um trans ‘missor e um receptor completas, com alimentagSo de 6V (4 pilhes pequenas para cada um); wransmissor modulado ‘em tom de grande estabilidade com al- cance de 50 metros (local aberio); re cepior de 4 transistores, super-rege- nerativo de grande sensibiidade. Kit C28 2.610,00 Montado Cz$ 2.750,00 UAAI70 + 16 LEDs RETANGULARES Conjunto contendo 0 circulto inlegrado UAA170 (acionador de escala de ponto mével) mais 16 leds @f@ngulares, para ‘y0c6 montar 03 ga edigao 168 da revista SABE ETRONICA: WU de lods 2iidicador de temperatura ~ Tacémetro fara o carro ~ Voltinetro — Indicador de combustivel ~ ¢ muitos outos. 'SPYFONE ~ SE 003 [Um microtransmissor secreto de FM, ‘com microfone ulla-sonsivel e uma ‘ctapa amplificadora que o toma o mais, eficiente do mercado para ouvirconver- ssas a distancia. Funciona com 4 pilhas ‘comuns oom grande autonomia. Pode ‘ser escondido em vasos, livros falsos, {gavetas etc. Voc€ recebe ov grava con- Verses a distancia usando um rédie de FM de carro ou aparelho desom. ‘Montado C2S 1.800,00 RADIO KIT AM Especiakmente projetado para o mona dor que deseja néo sé um excelente ré~ dio, mas aprender tudo sobre sua rmontagem e ajusto. Circuito didético de ‘cil montagem. Componentes comuns. ito ransisiores. Grande seletividade © sonsibilidade. Citcullo super-heteréci- ro (@ Fi). Excelente qualidade de som. ‘Alimentag&o: 4 pilhas pequenas. GzS 3.950,00 6 -24, 9p segderse se1edes ep sez -opewieoipes 10d sopesn soBnue ~edeo) epepinnajas @ apepiiiqisues sasoidee1 @ sajdwis segsdo sew: -nBje 08s aqo)Bsues] 0 8 euipieg Bipunig 0 wos sasojdeooy “IGA wesn epuye anb sod sop ‘sar vvunos o0'z6e1 $29 HVE V co'sre $79 %02 9530 Oo'ore $29 OD aud ‘sepeyjeiep vioy10d¢ ‘weweuojouny 9 waBe\uoW wie Pp saginasu; ‘sewelu ered AL 3G SIVNVO Sod Wose eonepip waSeqwoy “sou ‘ep ovsdaoai Jod ewowuig Je1UOW ep j!9¢4 eu 4esn g90A eued jeyUsUNJedxe SOIIN18Nd SOSIAUAS ® —onNeJoUeBe.-sadns —_s0yda0ay, (wz) yoawWvolavE « OvoviAve SHA-W4 40143938 oo'ozi'1 $29 wove oo'osz $29 %0z 9830 oo'ooris2d OS aud "%50'0 = (M9 = Og) oBduoxs! 46z = epenquo ap e1ougpad MO0z @ (SH) " SOP kDUOde® soIueWNNsu! “scosip-200} “si0n ‘Mulszz=(MOL= —-Ja0a4 owod sie) “seotispwop ‘©4) epenue ap apepiliqisueg e — sedeaiide exed olpne ap 10peo ‘AE = opdeqUsUe op CBsUa| @ —-ylidWe OINPoW etuejeoxe WA sseansare1e) “epyes ep s@10j30U00 ZiSL WGL VIONLOd © OeSejuauje ap eNO} ep jes 3 HOGVIISITdNY omnaow avevann SVLWSIAO .__._ eee eee YAIVS TVLSOd OSTOMWATa -91eW 1N}9u} qiéncias préximas), podem ser adquiridos usados tais como o Collins, National, Signal Corp. etc. Na figura 5 mostramos um in- teressante receptor do tipo BC348, que tem mais de 40 anos de idade, pois foi usado em avides do tipo C-47 (DC-3) na segunda guerra mundial, mas que tem excelente sensibilidade tendo sido adquirido praticamente como sucata! ‘Nos grandes jornais de domin- go podemos, de vez em quando, encontrar antincios de venda de tais receptores, alguns até por pregos acessiveis! 0 receptor em questéo tem 6 faixas de freaiéncias, cobrindo de 200kHz a 18MHz e utiliza valvules. Possui ainda filtro com cristal pera methorar @ seletividade ¢ um BFO que & um oscilador que ajuda a receber sinais telegréficos e em SsB. Se voce se interessa pela escuta em ondas curtas, esoreva-nos contando suas “aventuras” @ 0 ue desejaria saber sobre 0 as- sunto. TUDO SOBRE RELES Este livro, de Newton C. Braga, tem 64 paginas com diversas apli- cagées e informagoes sobre relés: COMO FUNCIONAM OS RELES # OS RELES NA PRATICA @ AS CARACTERISTICAS ELETRICAS DOS RELES e COMO USAR UM RELE e CIRCUITOS PRATICOS (drivers ~ relés em circuitos légicos ~ relés em optoeletrénica ~ aplicagées industrials). Esta publicacao 6 indicada @ estudantes, técnicos, engenheiros hobistas que queiram aprimorar seus conhecimentos no assunto. Prego de Langamento: Cz$ 120,00 — incluindo despesas postais Envie um Cheque nominal juntamente com seu pedido &: Saber Publicidade e Promogées Ltda, - Caixa Postal 50.499 ~ CEP 03095 - So Paulo SP. FIGURA 3 valores apenas devem ser 0s indi cados. Os resistores sao de 1/8 ou aw. Q1 - BC548 ou equivalente BI - 6V ~ 4 pilhas pequenas ‘S1—interruptor de pressao $2 interruptor simples (optativo) P1 — 100k ~ potenciémetro ou trim- pot Ri, R2 - 100k x resistor (marrom, preto, amarelo) RS — 10k ~ resistor (marrom, preto, laranja) Ré4 — 4k7 ~ resistor (amarelo, viole- LISTA DE MATERIAL. Para a ligacao na entrada do ‘amplificador deve ser usado um cabo blindado. ta, vermetho) C1 — 22nF (,02 ou 22kpF) — capaci- tor ceramico ou de poliéster C2, C3 — 10nF (.01 ou 10kpF) ~ ca- pacilor ceramico ou de poliéster C4 — 47nF (.047 ou .05) ~ capacitor ceramico ou de poliéster Diversos: ponte de terminais, su- porte de pilhas, jaque de saida, os, sokda etc. 45 red opeBaiduis 105 opuapod ‘apep -1igisues swious ewn equasaide oduseo ap o1198 ap sos!sues Woo Jeuopersdo s0peayyjdwe oO soyusweuosuny nas sowesieuy ‘opng op elouar idwe wn opunBes woo jeuoresedo wn 9 o1awud o : saiopeoyrdwe sjop soway VNOIDNN OWOD “01xa1 op 4914098p ou sowor +eoujdxa aui0juoo “soomngj@ sieu 1S waznpuod anb soy no seolg|a sagsejeisui separep ered 41 wequier opuspod ‘apuei6 ounw 9 oyjaiede op apepiiqisuas y 1 eunBy e206 -ns owoo ‘ajuowjeuou oyjaiede © 4esn 9 au0} ou euIqoq e esor -uan ewin ep jew 40d sexy eyseg ‘yenysuas ojinos1o wn 10d epeoyiid -we 488 apod anb ogsuai ewn op -ulznpoid ‘ouoy ou oper8 oduses © eziinn exoperdes euiqog ersa P)0oueU,, ap epepiede 2 ‘sasopeweorpe: of 7 ouznown 7 oanws Nog 30 LE EB =r BL S4x0R0NoIM~ SRnSae 01919UN09 ou epenucoue e1UeUI}!9 ey “jeroadsa eulgog ewn 10d e)195 9 ovdeides © 2 sopaiBayu! soyno “19 slop seusde sopesn ovg “seossad sein sod epiano eles e2iugjaja1 esseauoo ewn and sowuelasap opuenb euewioey opesn 428 spod ‘seyid 10d oper -e1uow 2s ‘2 sejdwis owowewon -X9 9 sowodosd enb ounos1 "SOZaA SEYNU SO-opuedytIdWwe auO}9}=y WN ep @UOj Op S{BUIS SO ‘99861 wos e\deo enb janysues-enin sopeoyiidue umn :oss ayuoweysn{ 9 0Byue a}sau sowodaid anb Q “opowios ounw oBje 9 euepE)-O1/e nu eunjoA oye We eINoSe ep enb sopeoyydwe wn op oFdez}IAN © ‘e]UerSIp opyenb @jUe wn ap einOU ewiNBje 40d opuBedse epIUna! 200/189 BI\JUUE} © BPO} Ag “opUR!E}-OYe WNL Sepeoyrdue SeUeSIP ‘soquaved @ soBjue snes ap Seaqugyafo} SeSI0AUCO SE HANO JB} OND ODINOIITaL YOaVIIsINWdWY $0 “e1eons ep sopeyianoide 0819 No jaded ap owsaw 912 no soot! ~#189 Owl0d Je}s9I/0d ap ojue 188 Wepod sopesn se1oyoedes sq “SPUU9IGOId Was ‘Age 9 a11U0 seQsue, woo oederuewe e 470) #Pod ‘e1u0} ap 1esndsip ag “oxieq ounus 9 eiuei409 ap ownsuos o ‘en gf ‘seuenbad seyjid p sowesn opdewueuije ap ajuoy owo “e eunBy eu epensow 9 sieuruiay 9p auod ewnu weBeuow y oper -uausj1edxe sas apod jese6 osn ap O1{HS 2p NAN JoIsisuen sonbjenb @pepsen eN “érGOG NO LyGog ‘eezo@ ‘sez0e ‘Uez9E 0 oWOD aquajeainba Janblend od opimy “SNS 498 pod 1D sors!sueN O “epepioiiduts ens as-op suensesgo ‘oujaiede op ore|duios ewesBeIp o sows: z eunBy ey W3DVLNOW vorosiomy oun odenioso ‘l vane woroaivony onda OveNTI960 ~

You might also like