nPABOClABHA

HJU1

lBTyprHKA
UPI{BE

HAYI{A 0 60rOCIlYWElhY nPABOCIlABHE HCTOYHE

nPBI1, Onl1VI AEO

no .JIVITyprVIQM

llP. B~CHJH1J~ ~HTPO<P~HOBH1i~HllP, TEOllOP~ npH~BCHOr

3A CpnCI{E nPABOCJIABHE BOrOCJIOBVIjE:

113PAAHO nPE3BHTEP

AP. JIA3AP MI1Pl{OBH'Ft

BOrOC~OBHJH.

IlPO<I>ECOP y RAP~OBA 'lKOJ

CPEMCI{VI RAPJIOBQVI
CpnCKA MAHACTHPCKA 1918. 289. lllTAMnAPI1]A

Ilp enr o ao p.
y Kapnosa-ucy EOrOCJIOBMjy 'Aa npeAajeM narypr axy, ocerao caa sajenao ca CBOjMM cnyuraoI.\MMa, Aa HaM y pany MHoro CMeTa TO, WTO nexa urraanauor yl,l6eHMKa JIMTyprMI<e 3a, 60rOCJIOBMje. OBa OCI<YAMQayl,l6eHMI<a JIMTyprMI<e nOCTaJIaje· 3a spexe para yrrpaao HenOAHOCHa, [ep cy ce CJIywaOQM EOrOCJIOBMje 6e3 npenasarsa MOpaJIM I<OACBOjMX I<ylia cnpexara 3a acnare, AJIM M3 xera • yuoenuxa HeMaMO. CTapMX CI<PMna ce cnpexajy xana nara je HeCTaJIO, M TaI<O je AOWJlO, na cy ce 60rOCJIOBH IV. rOAMHe, cnyuraoua same cTpY9He uncone, COpeMaJIM M3 JIMTyprMI<e npo~ecopa AJIeI<CaHApa ~MBaHoBMlia !HaYI<a 0 60rOCJIy:melbY npaBOCJIaBHe QPI<Be MJIMnpaBOCJIaBHa JIMTypr axa, 3arpe6, 1908. II. asnau,e), tcoja je sanacana M nponacana aa YgeHMI<e cpemsax WI<OJIa, M xo]a je anase y OBY CBpXy BPJIO A06pa. Aa 6MX AaI<JIe 3aAOBO]bMO norperiy QPI<Be (paajaunserse oorocnyaceisa), McnYHMo OCeTJbMBYnpasaaay y cpncxoj 60rOCJIOBCI<oj I<lbM:meBHOCTMM nao cnyuraouaaa 60rOCJIOBMja yv6eHMI< JIMTyprMI<e, HaYMMO caa na uarnnuea JIMTyprMI<y. Ho lfMM cax ce no-reo HOCMTM TOM MMWJbY, 0AMax caa ocerno, nacax ce JIaTMO BeJIMI<Or M BeOMa TeWI<Or nocna, I<OjM ce He na y6p30 CBPWMTM M I<OjM 3aXTeBa ueo JbYACI<lt BeI<. Ko [e nacao yuoeuaxe, ra] je ocerao, I<OJIMI<Onyro speaeaa rpeoa, na ce rpanaso M pe3YJITaTM [enae HaYI<e CI<pMCTaJIMwy y OHO najxpahe M sa YgeHMI<a najnorpeonaje, M na cy A06pM yv6eHMQM 06M9HO nJIOA AyroroAMwlbera pana.
Kana CaM nourao

IV OBO HapOqMTO BpeLl,Maa narypt-axy, qIije je rpaLl,I1BO BeOMa ornuapno. OOTpe6HO je aaro 6MJIO nona 6P»01M M I{paliMM IIYTeM, jep norperia WI{OJIe M QPI{Be rpasca WTO npe I{IhMry. Baro MM aa]e HMWTa npyro npeOCTaJIO, Hero na norpaacax rOTOBe narypruke, Ii na npesenea jeLl,Hy xoja je aajoorsa. 3a narypruxe JIe6e~eBa. M HeCTepOBCI{Or1) nanncaae aa Ll,yxoBHe cexaaapaje, - xoje ce anase Mory I{OPMCHO ynoTpe6MTM, - HMcaM ce OLl,JIyqM03aTO, jep HMCYysex nay-tao IIMCaHe, jep He aaaoce Ll,01{a3e aa nojenaae TBpLI,lhe, M WTO cy nMcaHe OMMJII1Tl1ql{MMTOHOM. OLl,JIyql10 cax ce aa PYMYHCI{O ne.no : "A I{ a LI, x CI{ a e n p e LI, B a Ih a 0 JI 11 Y P r MQ11 n p a B OCJI a BHeM CT 0 q H e a T Qp I{ B e OLl, /l,p. Bacunuja Mutpotpunoeuna, 6MBwer peAOBHor jaaaor nporpecopa npaxr a-mor 60rOCJIOBJba na 6oroCJIOBCI{OMcpal{YJITeTY y YepHOBQI1Ma. 06 p a n M0, Il 0 n y HMO M MaLI,a 0 llpofjJ. Ilp, Teonop Tapuaecxu. YepHoBQI1, 1909." • (Prelegeri .academice despre Liturgica besericei dreptcredincioase rasaritene de Dr. Vasile Mitrofanovici, fost profesor p. o. de teologia practica la facultatea teologica din Cernaut. Prelucrate, completate' si editate de Prof. Dr. Teodor Tarnavschi, Cern aut, 1909.)2) Haa CMpTI1 npotp. Ap. BaCMJIMja MMTpo<}:laHoBMlia OCTao je· pyxonac narypraxe, 1{0jM [e xonsacropaja nOBepMJIa IherOBOM HaCJIeLl,HMI{Yna xarenpa npax'ra-raor 60rOCJIOBJba, MOMe 6MBweM npotpecopy, Ap. Teonopy TapHa8CI{OM (t 1.. jaayapa 1914.) Ll,a je acnpasu 11 asna, WTO je osaj M yqMHMO, 're je OBa nurypruxa TPOWI{OM penarujcxor <}:loHLI,a non ropisna HaCJIOBOMyr JIeLl,aJIa 1909. ron, CBeTa. OBa JIMTyprMl{a je peaYJITaT pana Ll,Ba n.yacna nexa, na tsoj cy panana Ll,Ba YHMBepaI1TeTCI{a nporpecopa, M no MOMe MMuin.eu.y OBa je nsrrypr aka [enaa OLl,Haj60JbMX MaMe~y CBMX npaBOCJIaBHI1X JII1TyprMl{a M aajxopacaaje ce MO)l{e ynorpe') B"I\"
2) nOIIITO HcnOi\

CTp.

41.
IIITaMUapl'Ija HeMa PYMYHCKl'IX CJIOBa, TO cy snaua l'I3Hai\ III

OBa

CJIOBa l'I30CTaJIH.

v
'6HTH npa H3YlfaBaIhY JIHTyprHI<e, H TO C paanora, WTO je HaYI.IHO paheaa. Ho HHCaM MOraO HH OBY JIHTyprHI<y Y3eTH na CaMO npeaecrn. Ilorpeoua HaM je JIHTyprHI<a nucana aa eptictce npaBOCJIaBHe 60rOCJIOBHje, Te cax 3aTO Mopao YHeTH y thy CBe OHO UITO ce Hac THlfe, UITO Hac anrepecy]e y .JIHTyprHI..(H, H WTO je I<OA Hac ypaljeao na JIHTyprHI..(H. l{OA neI<HX napruja 'rpetiano je YHeTH aajaosnje pe3YJITaTe JIHTyprHlfI<HX cTYAHja, rnexoja naprnja H. np. 0 60rocnym6eHHM l<thHraMa no MOMe MHWJbethy naje AOHOJbHOoripaijeHa, Te can je AonYHHo, H TaI<O caa yneo aexe CTBapH. Hexe nax AeJIOBe caa H30CTaBHO, lllTO cax npncao na anje aa Hac OA aurepeca H na I<thHra He 6H A06HJIa cysnure .BenHI<H 06HM. ,QaI<JIe HCTHlfeM na je OBa I<thHra BehHM nenoa npeson -cnoMeHYTHx aI<aAeMCI<HX npeAaBatha Marpotpanoaaha TapHaBCI<Or, ca HeI<HM nonyuaaa. Il.lra [e y OBOj I<thH3H npeson, WTa [e nax AOAaHo, BHAehe CBaI<O.<0 acnopenn OBY :I<thHry ca narypraxo» MHTpocpaHOBHha H TapHaBCI<Ora. I1Haqe I<p03 ueny I<thHry Apmao caa ce nnana H none ne cnoaenyre JIHTyprHI<e. OBa je I<thHra paljena na WTO npe Ao~eMO AO JIHTypraxe, H nHCaI..( OBHX penosa je CBeCTaH na he I<pHTHI<a aa thoj HahH H cnarie crpane, 6ap na MOMe pany Y a,oj, 3aTO npHMaM CBaI<Y I<pHTHI<Y H CBaI<Hnparosop, H aI<O 6YAe npn..TIHI<e,ysehy HX y 063Mp. Ho xana ce ceTHMO na AO cana HHCMO HMaJIH HHI<aI<OJIHTyprHI<e 3a 60rOCJIOBMje, tcana ce Y3Me y 063Hp na y OBOj HayI..(H OCHM Mano H3Y3eTaI<a nuje <{)MJIOI<OA Hac panenaxa, TO je OBa I<thHra H nopen theHHX cnarinx crpaua jenaa IWpaI< nanpen. Ho jeAHo je HecYMEhHBO, ,Aa he cnyuraonaxa 60rOCJIOBHja 6HTH MHoro OJIaI<WaH pall. npa aay-rasan.y JIHTyprHI<e, jep crnanajy CI<pHnTa cacsojaa norpeuncaaa y nncaa.y H MYQHa 6eJ1emetha 3a npoipecopoa. OCHM osora npaora AeJIa, [our HaM je nOTpe6HHjH APyrH nocerina neo JIHTyprHI<e, I<OjH MHcnHM TaI<O~e H3paAHTM, aI<O 6YAe Boxcja BOJba.

VI TO, aKO CJIywaOQH 60rOCJIOBHja 6YAY H3YlJaBaJIH OBY HaYKY ca OHHM TPYAOM. H ca OHOM Jby6aBJbY ca KOjOM CaM ja paAHO OBY l<lhHry, H aKO OBa KlhHra l<OJIHl<O TOJIl1KO saarrrepecyje naure caeurrenaxe Aa ce 6aBe' OBOM nJIeMeHHTOM HaYl<OM,. sa xojy y OBOj l<lhH3H HMajy noxaaane nyrese. Ha xpajy npajarna MH je AymHocT HCTatH, na je BHcoxonpeocsehena rOcnOAHH EnHCKon BpWalJKH raBpHJIO~ Bet n03HaTH MeQeHa cpncxe 60rOCJIOBCKe KlhHre, noxorao urraanaise OBe KlhHre AapOM OA 1000 R, na lJeMY H3pHlJeM BHcoKonpeocBeteHoM rOcnoAHHY EnHcKony raBpHJIY CBOjy 3aXBaJIHOCT H 6JIarOAapHocT. Hajnocne caa HapOlJHTO 6JIarOAapaH BHCOKOnpelJaCHOM rOcnOAHHY npo ra H nporpecopy JOBaHY )f{HBKOBHty, WTO MH je noxor ao npHJIHKOM urraanaa,a y xoparoeaa.y. CpeMCK" RapJIOBQH, MeceQa MapTa, 1919.

Kao r JIaBHY aarpany aa CBOj TPYA cxarpahy

Ap.

n.

MHPKOBHti ..

Y B 0 ).1;.

I. orrnn

AEO JH1TyprVll{E.

Y
1. CsemTeHHQKa npaSOCJIaSHO

BOA.
Hcyca

cJIym.6a

Xpaera H npxae.

xpamaaaeso 6orocJIym.elbe.

Kazta ce qOBeK uuje Morao C60jOM CHarOM OCJI060,ll;HTH on nocnezraua npaponarea.osorrpexa, 0,IJ; nOMpageHOCTM YMa, uesnaa,a M 3a6JIY,ll;e Y peJIMrMjcK11M crnapnua, TO je OH,IJ;a JOIII Malhe Morao OCJI060ljelbeM ozt rpexa U ozt cnoje Kp11BMI.J;e ycnOCTaB11T11 je,ll;11HCTBO ca EorOM.1) JJ:a 611 OBO MOrJIO 611T11, nOTpe6HO je 6UJIO, ,ll;a CfleTJIOCT MCTMHe 11 OTKpIIBelba BoacjerlJ3HOBa aacja TaMO, r.ae ce vracana, zta ce MOpaJIHO rrponana 90Be9ja npnpona 06HOBM 11 upoaore orfbeM Boacjer ,ll;yxa Jt1 mMBOTa. To je Y911H110 jennaoponua Can Boaeja, nOCJIaH O,ll; Ona neriecsor zta IIcKynM pon JbY,ll;CK11.CMH Eomj11 Y9MHMO je TO He cavo 6Y,ll;eBII y 90BeKY HOBY, BIIIIIy MOpaJIHY CBeCT JtI 06jaBJbyjYBM najname IIICTIIHe) Hero HapOQIITO 6plIlllyfilI KplIB11UY rpexa rrOTnYHOM nocnvumomhy t) M nOTnYHIIM cje,ll;MlbelbeM ca JbY,ll;CK11MPO,ll;OM. OBY nOCJIYIIIHOCT. npeaa Borv noieaaao je CUIH EomjlI UeJI11M CBOjlIM 3eMaJbCK11MmIIBOTOM, KOjlI je 6110 HenpeKM,IJ;HO nonapraaan,e BOJbII Eomjoj II najcaBpIIIeH11ja DOCJIYIIIHocTnpeMa Borv. Hap09lITo je 1I3BPlll110. Cna 60mj11 IIcKYII.!helbe pozra JbYk CKor BeJIIIK11M ,ll;eJIOM, KOj11M je 3aBpIIIMO CBOj 3eMaJbCK11mlIBoT) CMpfiy aa KpCTy. Y OBOj CMpTM ce norcaavje uajamnn .MOMeHaT nOCJIYIIIHOCTII II cnoieeo.ene mpTBe. OBOM ,ll;06POBOJbHOM noCJIYIIIHOlllfiy II 6e3rpelllHlIM mpTBOBalbeM, icoje MlIp11 11 IIC1) »"[OBeR He Mome H1maRoOTRYIHITH opaTa, He Mome /laTH Bory oTRyna sa lb. CYBHrne je BeJIHR oTKyn sa /lYIlIY lbHXOBY, Te O/lycTaje aa HaBeRC. IIc. 48, 8. 9. I) »Jep reao mro HenOCJIYIlIHornhy jennora 'lOBeRa nocranome MHorH rpeIlIHHIIII, TaRO II nOCJIYIlIHornky jennora noeranome MHorll npaaenaa«. PHM. 5, 19. 1

2
RyrrJhyje, TMM. nocrao Ham IIc. je MX

uanr

nocpennme

IW)];

Bora

Oua (1.

2, 5), 6, 20; 9, 11; II neacupnan

Bepyjy rona II y

apxnjepej,

npBOCBeUJTeHl'm M 0130 IIcRyrrJbef:be II onpannaa.a sa

(Jesp.

5, 10;

110, 6),

rrOCTaJIO je nesaa CBe OHe, .ROjII ce SORe HierrJIO~OBII )];0 spaja IICneXPTtl-

IISBOP 6JIarO)];aTM

Hser-a . ORO MCKynlilTeJbeBO IIJIM M O)];pmaBaJIO ce, )];eJIO, icoje TIl )];a 6II ce II P B 0 C B e III T e H M '-IK a 1) cJIym6a,

.IJ.a 6M caaa ztan.e rpajano

a p x lil j e p e j C K a 0)]; MXpMcTa ~PKBII ce mII8II

RyrrJbef:ba

)];aBaJITtI CBIIIMa HapO)];MMa Re'-lHO MX, cJIym6a III npum y n-oj ce II BepHMX,

ROBa II CBaKOM IIoje)];TIIH~y, YCTaHOBTIIOje MX

CBOjy ~PKBY.Y

urhaacsoj
CTaRJba y n.o]

nenpercnztuo
0)]; y CJIaBJbeIbe IbOj

uaBora,

rrpBocBeIIlTeHII'-IKa HapO'-lMTO onpannan,e nap, ce nacraan.aa,e nenocpenana nojanao

IIcKyrrJhef:ba

liIXpMcTa, ce naje MXpHCTa 6omjMM, III na 0130 zta ce

nomronan.e

npocsehetse,
.lhy)];TtlMa 60mjII IIOlIlTO He BpIIlIlIcaMO FI nOlIlTO

ocsehea.e

)];OHeCeH 0)]; MXpMCTa. rrpBOCBeIIlTeHM'-IKe Ttl HeBIII)];JbMBIIIM na SeMJbTtl na IIJCKyrrJbeIbe, )];ajy TO OH cJIym6e

yreuaje« xohe,

ce MX

BIII)];JbIlIB Ha'-lIlIH

BTtI)];JbMB Ha'-lIlIH HCKynJbef:be 06JIIII~HMa, ,napOBII. 3YMejy RojTtlMa na UdiGHCK02 ce

uaapmao
ce

III HaCTaBJba Ttl )];a

na BH)];JbIlIB Ha'-lIlIH, HaMMe cnoa.aurn.m« Jby~lIMa a, Hserona nJIO,ll,OBlI II OBlIX 06JITtlKa '-IlIHM Ca)];pmlIHy nozt II

TaKO

UeJIOKynHocT 06JIlI~lI npeso

xpuuprese,

upaBOCJlaBH02 opt-an a

6020 cnyxcet« ORJIalIlTeHIIIX MSBpIIJeHO ce '-IOBeKa,

2)

KOjMM ce paOCTBapa8a III JJ;ajy IIJIOcje.aaa.ea,e nosaavje Bora 0)];

YCTaH08JbeHTtI 0)1; MXplIC'Ta 0)];

Hserone

npteae

'-IOBeKY

I1IcKyrrJbeIbe KojIlIMa

o,u liIXpItICTa III nocrnaana

,nOBTtI TtlCKynJbef:bCl, YOBeKa aa crpane C BorOM, CTJOJhaIIlIbII

ocnehen.e
sao

yHyTpalIlIba 11

penaraja IlOIIJTOBaIbe nprcse,

Ha'-lIlIH,

III yHyTpaIIJIbe

onhnne,

n.enux
III IlIIIIpIlI

'-IJIaHOBa

uene

11 Koj11Ma ce

TaKO oztpacasa

OBa peJIIIIrlIja.3)

') I1ICilOp. Jesp. 7, 24; Mmcapuja, IIpaBocJIaRHo10rMaTl'lqRO 1 oOrOCJIOBHje,neo, II. Cp. KapJIOBIJ;I'I, 1896. CTp.65. H l1aJbe. ') BOrOCJIYlKelhe aose H RYJIT, ultus. OBa pe-r 110JIaaH colere OPHHYTH ce c 011 ce aa HeIIlTo,IJ;eHHTH, nOIIlToBaTH, np. arnicos, deos. PHMJbaHH ynorpercsasaaa pe-r H. cy cultus aa osaaxv nonrroaaa,a oorOBa Y onhe, peaarnje n nOOOlKHOC'fH, sajenao ca OHHM,IIlTO peaaraja aaxresa 011 -ronesa Y H,erOBYonaourajv npexa oOlKaHcTBY. (I1Icnop Cicero, De nat. deor, 1. II. II Seneca, epist, 94. ROil 1. Liift, Liturgik oder .. wissensch. Darstellung des kath. Cultus. I. Band, Mainzl844. p. 38): 3) Hcnop. 1. Liift, crroa. l1eJIO 41. H Welzer und Welte, Kirchenlexicon p. Encyclopadie der kath. Theologie. 2. Aufl. 3. Bd. 1884, p. 1233-1234. oder

3 2.
OCHRBalbe

xpanraaaexor

npaBOCJIaBHOr

6orocJlymelba.

TeMeJb npaHOC.I1aBHOM 6oroc.I1ymef-bY n0.l10ml10 je cav 11X. Xplt1CTOC je YCTOHOBUO CB. esxapuctujy l'l n.euo npuren.e non Bl'l,n;OM xneria l'l BHHa (MaT. 26, 27; MK. 14, 22; JIy~. 22, 19; I. Rop. 11, 23)~ TOjHY KpLUTelbO (MaT. 28, 19), ttotcajatea (MaT. 18, 18) II[ CBeLUTeHCTBO, naaoaeanum anoCTO.l1l'lMa saso ce spure l'l paanajv cnaCOHOCHe raj He M .aaBUlM 111M nOTpe6HY HJlaCT aa TO. (MaT. 28, 19; MK. 16, 15; JOB. 20, 21, 22; EWec. 4, 11; I. Rop. 1, 17; )le.l1. 20, 28), Xplt1CTOC 6ll0Z0CUJbq, rronaace pyf\:e sa 6Jlaroc.1)01l (MaT. 19. 15; JIYK. 24, 50) 11 oriehana napoanre ,n;apOBe OHl'lMa, na icoje ce no.noace PYRe (MK. 16, 18), MOllU ce iii UPOBOJJ.U uene HOtW y MOllUTBU (JIyK. 6, 12; 22, 41), nonuace y MOJIl'lTBIIl 0'-111 K He6y (JOB, 17, 1), KJlWIl'l fIPM MOJIl'lTRIll, nazta ·Mo.l1ehl'l ce .I1li1u;eMua 3eMJbY (MaT. 26, 39), U/1.e y XpOM (JOB. '2, 13; MK. 3, 1), pesnyje 30 '-lOCT /1.0MO DOJICjez (JOB. 2, 13), you KOKO ce UMOMO MOllUTU (MaT. 6, 5; JIYK. 11, 2), upeuopyuyje 30jeJJ.HU'-lKY MOllUTBY (MaT. 18, 19), IIO,ll,CTIII'-Ie na MOJll'lTBY (JIYK. 11, 9; 22, 40; MaT. 26, 41), you y xpo s» {MK. 6, 2; JOB. 7~ 15), cnersvje Cy60TY l'l npaaumee ca u.nXOBIIIM o6M'-Iajl'lMa (MaT. 26, 18; MR. 6, 2; Jon. 7, 14) l'l He caNIO ,ll,a cau nocra, Hero l'I ,ll,pyrlilMa npeuopvsvje nOCT sao ,n;o6po ,n;e.l1o ieoje rpeoa '-IIiIHI1TIIl (MaT. 6, 16), M upanncvje My '-:IYllHOBaTe nocnennne (MaT. 17, 21; MK. 9, 29). CB. anOCTOJlIll He cavo ,D,a cy ce ,ll,pmamr npnvepa III :3anOBeCTM MXplilCTa Y spmea.y 60rOCJlY:JKetba, Hero cy III caua cruapaan H0311lTIIlHHe napeztoe (I. Eop. 11, 2. 34), Ilojau.e ncanaaa 11 XIIlMHW, '-IMTatbe CH. Ilucua, nponouenan,e pe-nt bomje, 3aje/:t;HI!J'-IKa MO.l1l!1TBa III npauorrren.e 6eCKpBHe mpTFle, 6exy r-nanun ;~e.l10BIIl oorocavseeu,a y anOCTO.l1CKOMBpeMeHY ,I. Kop. 14, 26; Eon, 3, 16; Erpec. 5, 19; I. TUM. 4, 13; ,[(e.l1. 20,7; PIilM. 10, 17; I. TUM. 2, 23; )le.l1. 2, 42; I. Rop. 10, 16. 17; I. Kop. 11, 23-26). MCTO TaKO HaJla3IIlMO y ooro'C.I1metb y anOCTOJICKOr apexea a nonaraa.e y PY Ky (,n;eJI. 8, 17; 19, 6), RJle'-latbe ()le.l1. 7, 60; 9, 40), nonnaaa,e pyKy (1. TIIIM. 2, 8), aenorcpnaene rnane RO,D, Jby,n;1Il (I. Rop. 11, 4), CH. nOJby6au; (I. Rop. 16, 20; II. Kop. 13, 2; PIilM. 16, 16), ocnern.anaa,e MeCTa r.ae cy ce KyllIllJIIil aa MO.l1I1lTBY CL(eJl. 20, 8): Ro iKaKO je

nepvje,

xreo zta nplilMU 11 uoxajanma

spturetee,
rpexe

Mopao repmraaao

je IIlCnOBe,n;IiITH ce y IIlMe CB.

pana onpourren.a rpexona, npMMajylm: sa ycrreaaa,e M1'1ponOMa3aIbeM 6JIarO~aT CR. ,Uyxa (,UeJI. 2, 38; 8, 37; II. Kop. 1, 21). ROjM cy ce uotcajanu sa zpexe ceoje, MClTOBe~MJII1 cy l'IX (,UeJI. 19, 18; JaK. 5, 16) 1'1 onzra cy no6111BaJIM onpourren.e ; BeJIMKIII rpeIIIHMIJ.M MCKJbY'lMRaHM cy M3. xpnmhancse 3aje~HMIJ.e, a npMMaHM cy narpar, Ka~a cy ce nOKajaJIM M nOKa3aJIM nJIO~OBe sajan,a (1. Kop. 5, 5; II. Kop. 2, 6; 1. TMM. 1, 19). Bonuuua cy crapenraae ztaaaxe TajHY CB. jeneocaehea,a, xoja ce BpUlMJIa nOMa3IIJBaEheM YJbeM M MOJIMTBOM pa.aa o-mnrbeu.a ~yIlle O~ rpexona M pana otepemsea,a TeJIa (JaR. 5, 14). 3a npononenaa.e pe-nr 60JRje, sa uptnerse CH. rajaua II y onhe CR. pana.a M aa vrrpaan.an,e IJ.PKROM,. nOCTaBJbaJlIII cy aiJOCTOJlM MOJIIiiTBOM III nonaran.ea PYKy eauCKOUe U upeseurepe, a tiaxoue aa CJIYJReEhe npn rprreaava M CR. pazm.aaa, M ~a ce 6pMHY aa CMpOTe. (,UeJL 14, 23; 6~ 1-6; 1. TMM. 5, 22). Hcno-renca ce ceyu.eax» anOCl'OJIM na MeCTO MOllUTBe M pa~1II nojatsa ncanaua III XIIIMHl1 Y jepyCaJIMMCKM xpav M y jy~ejcKe CIlHarOI'e, rcao aa MeCTa crapoaanernor 60rocJlYJReEha (,UeJl. 13, 14; 14, 3; 18, 4; 19, 8)~ a pann spuieu.a oc06eHO xpmnhanoeax JIMTyprM'lKMX oripezta, M uapo-nrro pann npanouretsa 6ecKpRHe JRpTBe, cKynJbaxy ce na npnuarna MeCTa, Be5MHOM y xpamhancse npocrpaanje Kyhe (JIYK. 24, 33; ,UeJl. 1, 13; 2, 46; 12, 12; 20, 7; PltIM. 16, 5; Kop. 4, 15). Ha 60rOCJlYJRelbe, a HapO'lMTO pana CJIaR,Jbelba CR. enxapacrnje, cKyrrJbaxy ce xpamhana y upexre CB.. anOCTOJIa CBaKOz a HapOLfMTO y ~aH r-ocnonn,a MJIH He~eJby, tcoja ce 3BaJIa 1'I npBM~aH Ce~MMu.e (.UeJL 20, 7, 1. Kop. 16, 2). OCMM He~eJbe CBeTKOBaJIltl ce tcao npaaanua y anOCTO.TlCKOM BpeMeHY: ~aH CMpTIii M nacspca XP-M'CTORa, If neneceruuua sao ~aH CMJIaCRa CR. .ll.yxa (.ll.eJl. 2, 1; 20, 16;: 1. Kop. 5, 8; I. Rop. 16, 8). Rao naponatn 'laCORItI sa MOJIMTBY y npeue anOCTOJIa 03Ha'leHM cy Y CB. rrMCMY 'lac Tpe5It1, UJE'CTMI M ~eBeTM (cana 9. 12. M 3.) M nOH05 (,UeJI. 2, 15; 1€J.,9; 3, 1; 16, 25). Y3 enxapacrnjy npacane cy 3aje~HIIILfKe nesepe Jby6aBM T. 3R. arane. (1. Rop. 11, 13. ,UeJI. 2, 42; Jy,a;a CT. 12) ..
y sepn

Tpojuue

uaua,

3. ,llaJbH paaearaa

xpanrsaaeaor

npaSOCJlaSHOr 6orocJlymelba.

O~ npessena CB. anOC'fOJIa ,n;o napa ROHCTaHTMH3; Be.TlMKOr ocraje xpnmhaacso 60I'OCJIYJReIbe OHaKORO, KaKBO je 6MJIO y arrOCTOJICKOM apevenv. OBO npeue 6eme apeue rrpMTMCKa M roJbelha~ xana ce naje MOrJIO pa~MTM ira rrorrrynoj J/l3f'pa~Ehlif!

{5orOCJIymen,a III Ka,ll,a ce yonhe H11je MOrJIa ,lI,aT11 6orocJIymel-bY 'OHa nynoha, KOjy HaJIa311IMO y KacHlIIjeM BpeMeHY· Xpaurhancica nprcaa je UpBO rpeoana cnon.aum,e cnooone M C11rypHOCTIII, 1M res OH,lI,a je MOrJIa, pa3R11jaT1'1 11 vcaspmaaaru cnoje 60ro'CJlymeIbe, TMM BIIIIl1e, UITO je KacH11jM pa3B11Ta~ 60rocJIymeEha 6110 nocnenana cno.saunsnx np11JIIIIKa: HOBIIIX onepnaen.a XPIlI'IJlhaHC~Or ,lI,yxa III mllIBoTa, acropnjcsax MOMeHaTa 11 cehaa,a 113 tcacnnjer apeuena. Y TO ,lI,06a H11je 611IJlOH11 nOTpe6HO zta ce 60rocJIymel-be CnOJbaUII-be pa3BIIIj a. npBIII or alb O,ll,yweRJbelba, neocnarcseaa vcaar-a mMBe nepe, nenocpeana 6JI11311HaCBeTe V1cTopMje III OCeTJbIlIBIII ztax CB. .uyxa, TO je CBe '-111 HIIIJlO. zta 'Y nO'-leTKY 6eme nOTIIYHO paanajeno 60rOCJlymelbe 11CYBIIIIIJHO. Kana je UP~Ba ,lI,0611Jla O,ll, KOHCTaHTlfHa BeJlIlIKOr Ml1'P, naua je 60rOCJIymeIbY OHa nvnoha III CaB vrepac, tcoju npIIIJlIlI'-I1ii UpKBIII sao mMBoj HeHeCTM Boaejoj. Bpmeu,e mpTBe CB. eaxapucrnje cnojeno je ca n060mHMM 06peJ~MMa, icoje RM,lI,l1MOll,a ce RehIIM .ll,eJIOM II nanac BpIIIe. To je 6MJlO III ca OCTaJIIIIMrajnaaa. XpaMOBIII cy rpakena cnvr-ne III 6exy y~palI1aRaHIII CR. CJIIIIKaMa. rOJl,TlIHa je nozterseua y nezten,e, npaamnee III reacarne ztane, y npeue nOCTa TII tcajau.a, re je TaKO nocrana CTaJHlO cehaa,e BIIICOKllIX I1ICTTlIHaxpTlIIIlhaHCTRa. YKpaTKO XpMCTOBa peanr-aja je 'lJ06e,ll,I1IJIa cser, KOjIII je ca paaourbv npTlIMMO cnaCOHOCHIII vreuaj n.en na CRe O,ll,HOIIIaje JbY,ll,c~or jJ~I1IBOTa . .ua 0130 oripaaonau.e III vcaapmusan,e 6orocJIymel-ba npnnaaa UP[~BIII sao jeanaoj MHCTaHI~Mjl1', soja TlIMa nYHOMoh 3a TO, paavue ce 113 JW cana pesenor. Jep riorocnvacetr,e je 6arn ouaj eJIeMeHaT, y KOMe 11 K'p03 KOI'a npum npsna Haj6MTBTlIjIlI zreo lheHor 60maHc~or onpehen.a, TII npena TOMe je caao OHa [103BaHa na vnpann.a III '-lyRa TlICTllIHMTIIIHa9MH, KaKO rperia RpIlIMTIII 60rOCJIymeIbe III ~aKO rperia Bora [10UlTOHaTTII, Jl,ajyhllI BepHMMa jancrua, na teao uno je y y'-leIby JIlCTMHMTa, ,lI,a TlICTOTaKO He rpema HIlI y Ha911H:y I1ICTIIIHIIITor :nOUTTORaIba Bora. IIJIIII Ka~o 6I1I ce IIOCTIIIrJIO III O'-lYBaJIO y ,60rOCJIymelbY norpeouo je,ll,I1IHCTBO,Ka,ll,a ce 0130 He 6I1I vnpasJbaJIO III BO,ll,llIJIOozt Cpe,ll,IIIIITa je,ll,I1HCTBa, ,lI,aKJIe O,ll, uprcae '?

Ben C 06311IPOMna OBe MOMeHTe, He CMe 60rOCJIYJKeIbe, u.erORO tP0PMYJIIIICalbe III Bol)ellie 6I1ITIII IIpenYIlITeHO CaMOBOJbIlI110jennnaua, Hero Mopa 6I1ITMjeztaa ozt Hajr'JIaBHIIIjIIIX sanaha nprcne, ieao npenaer n.eae 6pIlIre, a.enor BaCIIIIITHOI' III nOY9HOI' pana.')
') Ilcnop. I. Luft, Liturgik, 1. Band, p. 66-68.

6 UpKBa ce yIICTl'lHy YBeK 6pIIHYJIa aa 60rOCJIymeIhe, l'l' 06JIIIUlI 60rOCJIymeIha, tcoje I1MaMO .LI,O ,[I,aHaCy ll,PKBII, pa3B11JIlI ce I:13 .LI,eJIOBaII CBOjIIX OCHOBHIIX 06JIIIKa KOjU nOTu9Y 0,[1,llXplIcTa II anOCTOJIa cauo y uprcna. Tasonapehvje cariop JIaO.Ll,IiIKI11jCKIIJ, (zrpacan 343. rO,[l,IIHe), ,[I,a ce YCTaHOBJbeHe MOJIlIITBe na 60rocJIymeIhY He cMejy MeIhaTTII II HOBe yBO.Ll,IITII,I) a cariop KapTarMHCKlI aapehvje, ».LI,aCBlI TlIMajy vnorperia.anarn MOJIlIITBe, tcoje cy ua, cariopv YTBpl)eHe, 6MJIe re MOJIIITBe, KojIIMa ce 3an09IIIhe cJIym6a,. IiIJIlI icoje ce 9IITajy aa npeve npanaiuan,a, lIJIIiI npn rronar-an.v PYKY, HllTTII ce IIO.Ll,lIKOjM Ha9IIH cMejy npOTIIBHO sepa J(pyre vnoTpe6JbaHaTII, Hero nesa ce 9T1ITajy OHe cairo, ieoje cy 0,[1, najYgeHIIj ax caopaue«. 2) ,Ua 61I ce OBe O,[l,JIyKe BpUlI1JIe,CaCTaHJbeHe cy BpeMeHOM uprcsene KIhIIre, y KojMMa cy 9IIHOBII 60r-ocayacen,a 11 uptcsena vnvrcrna, KaKO ce lIMajy vnorperiJbaBaTM aa npmen,e JIIITyprlil.9Kl'lX oripena, A Hap09f1ITO cy upKBeHlII oun na3IIJIlI ,[I,ace MOJII1TBe CB. JIwryprIIje He MeIhajy rcao HII cava CB. JIIITyprliIja, ~ IIlTO je 6IIJIO 6MTHO M FJIaI3HO, OCTaJIO je uerrpovea.eno y TOKY npeueua, Cauo cy CnOJbaUHblI M He6MTHliI .LI,eJIOHlIpann-a III oripezia upKl3eHMX saBHCMJlI1 OJ\ cJI060.Ll,e enI1CKOIJa, M OBMM ce TyMa9II, IIITO cy 110jeztane uptene IIIMaJIe csoje .nnrvpr-aje. Ho HlII enacsonn saCHHjHX spevena Imcy BPIIIII.JllI ORY CJI060.n;y, II TaKO neh y 2 .. IJOJIOBfIIHlI IV. nesa RII.n;MMO ,[I,a ce ua lICTOKY onhe vnorperiJbaBaJIa JIIIITyprMja CB. BaCMJIIIja Benmeor', KOjy je 3aTMM CKpaTIIO· CB. JOBaH 3.JlaTOYCTII. Ha sanazrv je PllIMCKlI cariop 3a I'eaaCIIja eIJIICKOna pIIMCKOr y V. B. 3aKJbY9f110 zta ce JIIITyprIIja HIiIKaKO He CMe MeIhaTII. Y CJIe,[l, OBe ripare IWKReHIiIX orana OKO 60rOCJIymeIha ca9YRaJIe cy uptcueue cJIym6e nornvnv ca.n;pml'lHy 116IiITHe oopezte, npeztane ll,pKBIiI on CB. anOCTOJIa.

4. O,ll.HOmaj erapoaaaeruor

ooroc.nYJKelba

npexa

HOB03aBeTHOM' ..

Kao IIITO je peJIIIrIIja Crapor 3aBeTa 6IiIJIa caxo TIIn II! cemca nooapa, tcoja cy lIMaJIa 1I0hlI,3) TaKO je II 60rOCJIYJI'CeIhe IherOBO MMaJIO cavo TIInCKlI II CMMBOJICKII rcaparcrep, rcoje ce OCTBapIIJIO y MXpfllCTY II Y HOR03aBeTHoj mpTBIII. CTap03aBeTHO 60I'OCJ1ymeIhe HIIje lIMaJIO BamHOCTIII caao no ce6II, Hero cauo Y
') Bl'IAl/l 18. npasano .

•) Ilpanano 103, Hcnop. 3) Jesp. 10, 1.

HUKO!1.UM,

IIpaBIIJIa Rib. II. CTp. 237.

7
TOJlMKO,Y KOJlMIW je 6MJlO TMn nOTnYHO acsvmrcr ,lI,e.lIa11XpMCTa. 113 onor-a je jacuo, na je HOB03aBeTHO 60rocJlymelhe smne o.n; crapoaaaernor-, M na ce nocnena,e O,ll,HOCMnpena npnov tcao CJlMKa (TMn) rrpena CBOjOj crsapnocrn, xao ceasa npeva CBeTJlOCTM.

Osaj onaomaj 6MO je lil ySpOK, IlITO 60rOCJlymeIbe C3asera naje npHMJbeHO ca CBMMa CBOjHM YCTaHOBaMa y 60rocJlymeIhe H3aBeTa, Hero je HetHM ,lI,eJlOMyKMHYTO. ORO YKM,lI,aIbe Y9111IbeHO je je,ll,HOM O,ll,JlYKOM anOCTOJlCIWr caoopa Y JepycaJlHMY, OKO 52. rozrane. JY,lI,ejcKo-XpIIIIlItaHcKH Y9111TeJbH aaxrenaxv on ueaaatioacaua KOjH cy XTeJlH IIpMMMTili Xp1'IIlItaHcTBo ,lI,a ce 1'IMajy oopesara no 06H9ajy Mojcnjeua sasoua, jep ce nna-re He Mory cnaCTIII . .l(a ce peIlI1'I pacnpa y nor-neztv oaor nIIITaIba, IIICKYn1'IIIle ce Anocro.nu III cTapeIlIIIIHe y Jepvcaaav, ua KOM je ca60py CH. Ilerap IIIsMe~y OCTaJlOra 1) peicao : .Lllro CG/l.Gnatote

uCKymGBGTe DOZG, UOJlaZGlbeM jGPMG HG BpGT YlfeHUK.I1, soju HU ouu HGUlU HU MU He MOZOCMO HOCUTU? Hezo tinaeouahy T OCUO/l.a Hcyca (a He oripeaan-ea) sepyjeuo, sa heuo ce cuactu, sao U OHU2) ('1'. j. XpIlIutaHIII 1'IS HeSHa60IIJTBa).
IJoCJle MHoror 1'ICn1'ITIIIBalha 1'I, y CarJlaCHOCTIII ca CR. .l(yXOM 0,ll,JlY9I11IIle anOCTOJlIII, CTapeIlIIIIHe III ueo caoop, na ce BIIIIIle He Mete HIIIKaI~aB reper na HeSHa60IlIu;e, Hero cano onaj KOjIII je norperian, paSYMeRajytM OB,lI,e non TepeTOM nepeaoanjanaa 3alWH C3aBeTa aajenno ca IberOHIIIM YCTaHOBaMa. 11 TaKO ce y ,lI,aJbeM BepOBaIbYY l'ICKynJbelhe I'ocnona vrXPIIICTa npmeaavje uepeMOH1'IjaJlH1'I saKOH C3aReTa ca lherOBl'IM y~TaHOBaMa tcao CYBHlllaH reper, vrcnaa.a ce a.eroso CBeIIlTeHCTBO 1'I n.erona mpTRa, a MeCTO onor-a ,n:OJlaSHHOBO CBeIIlTeHCTBO III HOBa mpTsa. "A cana aotiu 60Jbe CJlYJICelbe, y KOJlUKO je U 60-

neea saeera UOCpe/l.HUK, KOjU je na 60JbUM o6ehaibuMa YCTGHOBJbeH.jep «ana 6u OHGj UpBU (eaeer) 6uo oee uane, He 6u ce TpaJICUJlO MeCTO sa upyzu", 3)

AJlIIi HaKO je ocr-ocnyacea,e C3aBeTa yKHHyTO oorocnvscelheM H3aBeTa, I11I1aKsaro IIlTO je C3aReT IIICTOPIlljCKIIIYBO,ll H3anera III IIlTO cy 06a aasera jeaan npeua ,llpyroM y 1\1eljyc06HoM onuouraiv, HIIIje OCTao C3aBeT oes vreuaja na 06paSOBaIbe III pa3SIII'J'aK HOK03aBeTHor oorocavacea,a. TaKO BIII.L\IIIMO,n:a cy no-

1) .ne:rr. 15, 1-29.

2)

.neJl.

15, 10-11 .

•) Jesp. 8, 6. 7.

8
je~MHM 06JIMUM 60roC.TIymelba, nepeaonnje M CMMBOJII1, 9l1TaFhe CB. IIMcMa, 6JIarocJIOB', ocsehea,e, crojau.e, sne-rau,e M nOJIaran.e PYKY, sasen,e, KaO M npaponnu CMMBOJIll xJIe6,' nona, CBeTJIOCT, TaMjaH MI T. ~. 3aje.n;HM9KM If jy.n;ejcKoM M xparnhaaCKOM 60rOCJIymelbY. YSpOK OBOMe jey TOMe, IIITO cy rrojenmre OCHOBHe ~.n;eje aajeann-nce penarnja III Crapor M HOBor Banera, IIITO nojenaan 06,,'IIilUIil M CIilMBOJIM IbMXOBa 60rOCJIymelba MMajy OOhM 90Be'" qaHCKM III npuponnn saparerep, III UITO ce npn YBOl)elbY 60roCJIym6eHMx 06JiMKa He naan cauo na peJIMrMj03He M.n;eje tcoje OBM 06JIMLJ;M npeztcraa.aajv, Hero ce nasa l'l aa npnponv M no Tpe6y Jby.n;M, KOjM cy y cua speaeua l'l y CBMMa xpajeanaa y CBOjl'lM OCHOBHMM 06mlUMMa 6MJIl'l IIlCTM. 3aTo CpeTaMO nojenaue aajenna-rse 06JII'IKe y 60rOCJIymeIhY CBMjy penurnja crapor l'l HOBor npexena, M TO je vnpaso Or'l;JIMKa XplllIIIhaHCKOr 60roCJIymeIha, IIITO MMa 06JIMKe KOjM cy ocseheaa YIIOTpe60M TI1cyha rO)J,MHa, KoiM cy nOCTaJIM ca peJIIIlI'MjOM l'l nehe HMKa.n;a HeCTaTM. To cy CMMBOJIMKOjM He rrpnnaztajy MCKJbYLIMBOXPMmhaHCTBY, jy.n;ejcTBy MJIM He3Ha60JllTIiY: Hero 90BeKY.

Tateo .i e IIoTnYHo pa3YMJbMBO, IllTO cy y xpl1IIIhaHCKo 60rOCJIYjRelbe npMMJbeHM nojennna 06JIULJ;M M3 jy.n;ejcKor oorocnvacen.a, a ieoje HaJIa3MMO M y He3Ha60IIIKoM KyJITY. 5. Capxa, eynrraaa H nOTpe6a 1. IJpBa
cnpxa 6orOCJIYjRelba

xpanraaaexor

npaBOCJIaBHOr

6orocJIY>Kelba. upsne jecre yHYTpaUIlber nornrosan,a Sora o.n; crpane onhnue, IbeHMX 9JIaHOSa M uene upsse. Kao .n;YXORHO 9YJIHa 6Mha ocehano norperiv, .n;a OHO nrro Hac y YHYTpaIIJlbOCTM y36yl)yje M npoaeaua, HaMMe MMCJIM M ocehaje 113pa3l1MO M na CnOJbaIJJIhM Ha9MH penjv M AeJIOM. 3aTo CBaKM ja-m ocehaj HMa csoje cno.eaum,e nspase, H. np. Jby6aB, panocr, raavhe, MpmIha, maJIOCT, M YKpaTKo l~eJIO cooJballIIhe .n;pmalbe 90Be9je je npaponna CJIIMBOJIMKa yHYTpaJlJIher jRMROTa. 3aTo ce y CBaKM.n;aIIJIheM jRMBOTY noreaayje npajarersCTBO, Jby6aB IiI 3aXBaJIHOCT CTIOJbaJlJlbMM 3HaLJ;MMa 11 113pa3VlMa, 3aTO paztocr M36Mja y nrpn, 60JI y IIJIaqy, M 90BeK ce JIaKJlJe oceha sazta 3a.n;OBOJbMcnoje ocehaje. IIa He casro na 90BeK He MOjRe Y ceria, y' CBOjOj YHYTpaIIIIhocTM .n;a rajno .n;pmll OHO

cuo nauuee uepascanatee ynyrpauuee penuzuje,

rrpaBOCJIaBHe

lllTO ra y36y~yje M ).I,y60IW flHpa, aero HH ja-re ).I,OmMBJbaje He Mome na caspaje, Hero oceha norperiy na MX ).I,pyroM caonhn. OBO apeztn M y pennr-aju H KO).l, pe.TmI'IIIj03HHx ocehaja, THM same, IIITO cy OBH ocehajn Haj).l,y6Jbe y ).I,yIIIM M najocer.JbIlIHMje crpvne ).I,yIIIe -roae-rje, H IIITO' 06Y3I1IMajy sonexa ca HehoM CHarOM Ofl ).I,pyrIlIx ocehaja. qOBeK oceha norpeov na cnOJbamI-bIlIM HaqMHOM M3pa3M CBOjy nepv, CBOj peJIMrIlIj03Hl'l ~l'lBOT, n060JR'HOCT, I10IlITOBaIhe, xnan.en,e M HeJUl:qaIhe Hor-a, CBOjy 3aXBaJlHOCT npeva Bor-v. 3aTo HIII).I,HMO ).I,a Jby).l,M 0).1, nocramca npunoce 60f'Y mpTBy ieao 1'13pa3 CBOjl'lX ocehaja 3aXBaJIHOCTIiI, saBHCHOCTIiI l'l nourronan.a, M y HajcTapl1jMM nyCTl1fbaMa nar-ancsor CBeTa HaJIa3I1IMO pvuresmte xpavona IiI o.rrapa tcao ).I,OKa3e sa HCTMHMTOCTrnpna.e, .L(a r).l,e l'O~ Je pe.JlIilrMj03HOI' mlilBOTa, ).I,a ce TaMO HaJIaSe M cnox.aunr.n III3pa3Ii1 QROra mIilBOTa, ).I,aKJIe 60rocJIym6eHIiI 06JIIilUH III peJl1H'Iilj03HM Q6I1IqajIil, sao I1CIiIXOJIOIllKIiI norperiau 113pa3 yHyTpaIllIher pe..J]111'TlJj03HOI' mMROTa. H TaKO no npMpO).l,HOM TOKY crnapa y cBeTY 11 npeua QC06HHaMa ).I,YXOBHOI' ml1BOTa l'l pa3BI'ITKa, He cavo nojenau« qOBeK l'l xpI'IIlIhaHI'IH, Hero IiI neno peJ1HrHj03Ho flPYlllTIlO H CBH qJ1aHORl'l n.erona ocehajv norperiv, ,ll,a nspase CBOjy nepv na cnorsaum.a HaqHH, CROj peJ1I1I'Hj03HliI ml'lBOT, n060mHocT, notnroaaa,e, xsan.en.e IiI BeJ1Ii1qalbe 60I'a, CBOjy 3aBMCHOCT ozt BOI'a IiI cnoje Y3)],aIhe y Hsera, IJlHJbyhIil MOJIIilTBe 60I'Y, aH~e..JlMMa IiI CBeTMTeJbIilMa, nocnezto-raaajvha TaKO fla cy OHM XPIIIIIIhaHM IiI ).I,eJIOBIiIncre aajeanaue, nspaacaaajvha n060mHY aaje)],HHll,y MOJbefbeM jeaan 3a npyrora, aa mIilBe M 3a MpTBe. To CRe yKyIlHO je npna cnpxa xparuhaucsor 60rOCJIymeIha, soja ce 30Re narpeytuuxa. 0)], A~'"CpS[~ (CJIymeIhe, 60rOCJIymefbe), 1'1 y rcojoj je eylllTIilHa 60rOCJIymeIha ca qOReqaHCKOI' IiI.lIH cy6jeKTHBHOI' I'JIe,ll,MI11Ta. II. .LJ;pYI'a cspxa 60I'OCJ1y:aeeIha npaBOCJ1aBHe upsne je

oupocaeatee,

ynaapetjetee

II

tuupetee xputuhancxe

npaso-

·CJlQBHe sepe U JlCUBOTa, nasuuatee (T. j. yHyTpawIhe nOflHaan.e )],yxa K 60I'y M 60JR'aHCKHM cmapuaa) eepnux, soja ce .cnpxa 30Re I1.Ul1.aKTU'iKa. Rao UITO TemH OHO, lllTO qOBeI"a y36y~yje 1'1 npOJRHMa, l~a ce VI3pa3Ii1 ua CnOJbaIlJIhIiI na-mu, MCTO TaKO ce 06paTHo, cnozsaum.e aapaacanan,e ocehaja o.npaseana y nava l'l YTIilqe na narnv YHYTpaIIlIhocT, OmlilHJbasajyhl'l je M rroja-ranajvha. Beh y caMOM H3pa3Y JIemliI petpneicropna Moh. HapOqHTO ce OHO Mome pehn 3a 60I'OCJ1),melbe npaso-

10
CJlaRHe uptcse, ieoje CROjllM 06mIUll;Vla aa nepv JII ml.JHOT xpIIJJllfiaHCKJII. JII pann.ava Molmo YTllye

Ka,n;a ce XpIIIIIliaml:H MOJIII xsaneha II BeJIII'1ajyliII Bora, rana ce y,n;y6Jbyje n.eron .llYX y nocnarpan,e HajY3BIIIIleHMjIIx OC061'IHaBomjl'Ix l'I nooxrarpajyha IIX jasa y 1beMY 'aepa y Bora BeJIIIROra II MoliHora, jaxa. n060mHOCT n.eroaa II nornrosan,e Bora. Ka,n;a aapaacana xpnmhaaaa y MOJIMTBII ocehaj rpeII1HOCTII 1'1 meJbe na ce II3MMpM II cje,n;HHII ca Boroxt, Ta,n;a uojasasa y ce6M jom .BIIIIIe caanan,e csoje 0 OBOj I'peII1HOCTM l'I meJbII. 3ap ce He nozraace sepa, sap ce He OmUBJbaBajy ocehajn n060mHOCTII, nomrosaa.a II 3axmWHOCTl'I xpnmharraaa nperaa Bory, Iw,n;a y npaaaaxae 1'1 CBe'1aHe nane raena OTRpl'lBelbe II 3HaROBe naposa II oecRpajHIIx ,n;06p0'1I1HCTBa Boaejnx, IIJIl'I Y3BMIIleHe MOMeHTe II3 mUBO'l'a JIXpIIcTa 1'I. cBeTIIx, ROjM cy ce o,n;mmOBa.JIII o,n;YIIIeBJbeHOM nepoxr, ,n;y7 60ROM n060mHoIIIliy II Y3Bl'IJIIeHIIlM MOpaJIOM? Y mMBoTY M npascepy JIXpMcTa, ROj11 je napaaeea y TORY ronamn.er 60I'OCJIymelha y npaa. n:PRBVI, ,n;aH je HajM,n;eaJIHMjM 1'I aajcaspmeaaja TVIn m11BOTa. Y3 llXPMCTa celia ce upasa na 60rOCJIymeH,y HajY3BIIlITeHl'Ij11x MOMeHaTa II3 IICTOpnje xpaurhaacse IWRBe, Y RojIIMa je ,n;yx xpamhascae nepe II ml'IBOTa nocrnrao csoje naj-mcraje 11 aajnnrue pasnnhe, a n060mHO onyurean.en.e II MCTMHMTa n060mHOCT CBOj najneha nponsar. Y OBOM OTI{RItIBeffiY VI ceha1bY rosopa ,n;yx ncropaje 11 Moli npasrepa '1y,n;HOBaTVIM VI MohHHM rJIaCOM. OB,11,e nocraje 60rOCJIymeH,e TaRO pehl'I mMBa rpanmraja n060mHOCTM 1'1 CTaJIHa npononen, YTlI'lyh11 6JIarOCJIOBeHO na sepy II mllBOT' xpnurhaanaa. KOjM eJIeMeHTM peJIVII'I'lj03Hor 6yl)effia, jasarsa 11 npocsehen.a He rosope y n:pRBeHMM MOJIMTfJaMa M neCMaMa, y '111TatbY CB. IIuCMa na 60rOCJIymelhY, y CB. CllMBOJIl'I'lR11M pa,n;lhaMa, a HapO'lVITO y, nponoaezm, xoja je aajar-ozmaje cpencrno sa 6yl)eIbe, onpaeaaaa.e II umpen,e sepe 11xpMIIIhaHCRor ml'IBOTa! Hajnocne CHamHO yTl'I'Ie na nepy 11 mVIBOT nojezranana ,n;PYIllTBO cxynrseao na jezmo CB. MeCTO pa,n;1iI. xsane II BeJIll'1aIba Bora. CItyn y xpaay, ROj11Hac ,n;eJIUon csera SeMaJbCRor VI yBO,l1l1l Y rtymesaa MVIp xoja ,n;OJIa3VI 0,11 Bora, yonhe nax 60maHCKl'I ROjVI ce IllVIp11 y ,I10MY BomjeM, '1l'ITaBC1 uTMocrpepa, xoja Hac Ol1ROJbaBa osne, ncnya.yje ,n;yIIIy CB. ocehajana. JI xana ce CJIymlil. CB. cJIym6a, sana CBIil.Ca aeposr M n06mKHoIIlfiy y3,11Mmy 0'111 HU CB. eBxap11cT11j11,llJI11 R3,11a y!w6eHl'I Y MOJIMTBY M Y caanaisy HeMofil'l 1'1 3aBl'lCHOCT11caoje on Dora nanajy '1eJIOM y npax, RO Mome na OCTaHe HeTaRHYT on saxraxa n060mHOCTll, soja ce OB,I1eaapaaeana ? Onha n060mHOCT noxpehe nojennana, mupn y fbeMY cna-rae ocehaje, OHa Y3,n;VIme, aasnnaaa.

AKO ca OROI' f'Jle,Ll;JlIIllTa rrOCMaTpaMO riorocavaeen,e, Ha5J1IteMo y lheMY MHomJlIHY eneuenara, IwjJlIMa ce 6 y,Ll;JII o.apacana , JII mupn sepa JII peJllll'JlIj03HJII mItiBOT. Ha 60fOCJlymefhY ce YHOC1J y ,LI;ywy, y mJlIBOT uapozra peJJHf'JlIj03HOCT. BOI'OCJIymefhe je uajaronaaja YCTaHoBa, ,LI;a ce rrpOBO,Ll;lIJpnmhaacmo x y mllJBOT napozta, JII cavo n060mHocT vnecena y ,LI;yrne npeso 60f'OCJIymefha XBaTa ,LI;y60I~a sopena y ,LI;YIIlJII napona, a 6e3 60f'OCJIymelha 6l1Jnorioacnocr y naponv 3ajaMa'IHO onana. 3aTo je UpRBa 0,Ll;-

11
YBeK HerOBaJIa 60rOCJIymelhe ca TO BefioM 6PMl'OM, 11 TO )l,Ttl)l,aKTM'IKl'IM eJIeMeHTOM, Ttl TaKO je rrp06YlJ;11JIa KO)l, uauinx ripelJ;aK-a OHY )l,y601~y M 11CKpeHY rr060mHOCT, KOjOj ce Ttl nanac )l,MBl'IMO, M KOjy cneno-re sa)l,ym6TtlHe no.anr-avre KaKO sa XRaJbelhe Ttl aennnaa,e Dora, TaKO Ttl sa Be9HO cnacen.e JbY)l,III. III. Tpeha cnpxa 60rOCJIymelha npaBOCJIaBHe uprcse jecre ocreapetee uctcytusetea 1l.0HeCeH02 011. I1cyca Xpucra ua 1[0BeKY U fbe20BUX ,uJlOIl.OBa tinazouaru, oceehetee 1[0BeKa u cjenuteesee fbe20BO ca b020M. fJIanHM YCJIOB sa npnaan.e IIICKYn.n.en,a III rrnoztona OROI' TtlCKyrrJbelha je je)l,11HCTROca MX Pl'lCTOM.
Kao CBOjl'lM xana ce MCTO TaKO CTOBe. mTO je MX MOl'aO IIl3BpUIHTI1: mIllBOTOM, IIlCKYII.'I,eH,e xao Y'feCHIIlK XPJllCTOM

caao nannohea.ess
ca 'fOIWKOM, ,D,apOJ3a IIlCKYTIlheH,a, aacnyre

M CHOjMM

3eMa.'bCKIIlM

M cje,D,HlbefheM III YCBOjIll nocraje aeprsa BOlbO,

III 'fOBeK

caxro

OH,D,a nocrajo ca

TIO)J,Bpl'He BOJbIll III 3aIWHIIlMa CaMO

MXpIIlCTa,

XpnXPIllCj8lI,M-

nauie,

OBOM ce

je)J.MHCTBY 0)1, ce HenOTnYHOM

JIlCKynJbeH,e

!~OHeCeHO MomeMO

XpMCTa mpTBOM

naiue,

,D,eJIO XPIIlCTOBO M sacnyra M

CTOBa ynoruvn.yje theHl-eM

naure

cazro

ca MXPMCTOM

cje,D,JIlHMTM ca

nOl'OM

011,eM.

A OBO cje)l,J.llfhefhe ca MXPIIICTOM OCTBapaBa ce npno BepOM,

y Jby6afllll, xpnIIIfiaHCKl'IM mIIIBOTOM nYHIIIM BpJIIIIHa, MOJIIIIT130MM Y BeSIII ca fhOMe KpOS xpmnhancxe napoae ncrcvrrrsen.a, )l,aI~.'1e rajnaaa Ttl TO Hap091'1TO BeJIMKOM rajnov CB. enxapucraje. Tajue ce BpIIIe na 1J0JbYoorOCJIY:Mefha, 11HS OBOr eJIeMeHTa H3JIa3Ttl CBpXa riorocnyaceu.a 0 KOjOj je OR)I,e I'OBOP III KOjy 30BeMO 6Jla201l.0THa UJlU CaKpaMeHTaJlHO. Ocrnapen.ea one cspxe 11CnYFhaBa ce na HaMa H3MHpelhe III cje)l,HlheIhe Harne C 60rOM, aarne ocnehen.e, III cje)l,TtlfheFheM C OOI'OM noorajevo YgeCHIIIl,M TtlCTIIIHIIITormIllBOTa. TaKO paanajajvha OJIarO/laTHY IIIJIH catepaMeHTaJIHY CBpXy oorOCJIymelha na H/leje TtlcyIIITHHe xpaurhaaCTBa III ncxvnn.en.a, ca-nm.ana OHa rJIaBHY M OCHOBHY H/lejy, cymTIIIHy rrpaBOCJIal3HOr xpemhaucsor oorocavacea.a npeva lheHOM oomaHCKOM HJIH 06jeKTIIIBHOM /leJIy. Bes ouor eJIeMeHTa 6111JIO OW 60I'OCJIymelhe JIIIImeHO cser-a MIIICTIII9Kor ocaehea,a, naj Billme cnare M KapaKTepIIICTIIIKe CRoiB III He 61116HJIO XPIllruhaucso. HanpoTlII13 oam 6JIarOJ~aTHM lllJIM caKpaMeHTaJIH1'I eJIeMeHaT oorOCJIymeFha je KYJIMIlIHaUllloHa Ta9Ka 60rOCJIymeFha 1'1 1113n.er-a )l,OO!llBajy !II OCTaJIe pana.e III )l,eJIOB1'IoorOCJIymelha cnoje npano ana-ren.e III TaKO pehn caBpmeHCTBO cnoje. M3 /10 cana pesenor 0 CBPCM 60rOCJIymeFha Mome ce BIII)l,eTTtl III CYWTUHO UpaBOCJlaBH02 6020CJlYJICefbO, soje uaje cavo YCTaHOBa onpesena 0)1, :WXPl1CTa 1'1 upsae pazta napaaca-

soja IIIs6nja

:w

12
nOIIlTORaIha Dora y Jl.yxy 1:1IIICT1:1H1:1, paJl.1II oojaRJbHBalha n060mHocTIII, pana nmpen.a 1:1CT1:1H1:1Te xp1:1IIlhaHCKe nepe, pann naaaztaa.a M ocnehen,a BepHItIX, Hero je OHO vjeznro M peanuo AeJlO, OCHOBaHO sa Be9HOCT pauu uctcyunetea lbYP.U U aojenuHalla KpOS CBa npeaena ; OHO je CpeJl.CTBO cjenmseu.a 90BeKa ca BorOM, CHeTa MMCTM9Ha aesa, tcoja cjeJl.1:1Ihyje neoo ca 3eMJbOM; OHO je cnaan.ene peanue npMCYTHOCT1:1XpMCTa (HaCB. JIMTyprMjlll) y UpKRM M aajenanue name ca IhMMe, M oaIIl aaro je oorocavacea,e ·peaJIHa, BMJl.JhHBa nojana M penpeaearauaja saa.a

uaure

caue

upxne. 6020CJlYJlCelba, je y recuoj

PegeHlIlM ,ll,0 caaa Jl.OKRSaHa je H aorperia jep mrran.e 0 CHPCH H cymT1:1HH 60rocJIymelha aean ca nHTar-beM 0 nOTpeOH 60rOCJlymelha.

6. 06J1HIlH 6orocJlymelba

H ncrpeea

CHMBOJla aa 6orocJlY]KeIbY.

He Mome O[1TH oes CnOJhalJlH,HX oOmll'.:a, jep cy OOJI1:1ll,H nspas YHYTpallll-beI' nOTlITORaIha. 3aTO CBaKO 00['0cnvacen,e, CHaKO rrornronan.e HMa csoje OOJI1:1Ke.OOJIIIlLl,1:1 ooroCJIymeH>a cy: 1. Pelf, rOBOp, 91:1Me nspaacanavo yHyTpaIlllhe ocehaje npeva Eorv, rrpeva 6JIHmfh1:1Ma, rcao H yonhe OHO IIJTOOOy3HMa Hamy Jl.ymy. rOBOp y'f1:1, YSlI,lIIme Jl.yx, YKJIaiba uepasyMeHaH>e HJIH norpeumo paayxrenan,e, nspaacaaa najjacnaje nepy Ii 9YHa 0Jl. cvjesepja, 6Y)~M M CHa:iI\:I1 najcaernje ocehaje no60jlmOCT1:1 M uajnernua je M uajnorpeouajn Ha'fMH KOj1:1MMSpaacanaao naurv JbyoaH npeva I-)ory. Pe9 ce napaacana ua Jl.Ba Ha9I1Ha, r-ouopov M uojau.ev. {'OROP je YMepeH napaa M1:1CJIM, A09MM je nojaa.e napaa aneje nv ae ocehaja. Ooa OBa OOJII1Ka vnorperia.auajy ce ua 60rOCJIymeIhY npaBOCJIaHHeaQPKBe vnpano 0Jl. no-renca xpaurhancrua pasHOBpCHO Ii MHorOCTpYKO, TaKO .na neua HMjennor 60ro(' JIymeJf,a oea pe-ia y oria IherOBR OOJIMKa. 2. Paiusa. Ilozt pe-ijv »pann.a« pasyMe ce y uajnnrpeu CMHCJIY ueo cnoa.aunsn 11 yHYTpalllIh1:1 pan 90BeKa, 11 ratco y OBOM CMI1CJIYje neh M pe-ijy OOaBJbeHa <PYHKll,wja, pamsa, ieao: MOJlWTBa, rrojan.e, npononen 11 T. 11,. Y ymeM CMMCaIY osna-rana ce pe-ijv »paarsa« jenna onpeseua JlI1TYP['1:191~a pan-sa, soja je cauo jenan Jl.eo ueJIOKYOHor 60rOCJlymelba, H. rrp. OJlarOCJIOB, ocaebeu,e zraposa aa CB. J1I1TyprMiM, norpvacauan,e y BOJl.Y Y TajHM xpurrea.a, novaaanaa,e MMpOM M T. Jl. CBeTe pann,e XPMrrrhanceor 60rOCJIymeIha MMajy caojy OCHOBY neh y caaoj CBPCll 60rOCJIymefba, Kao M y YCTaHOBJbefbY M npnvepv MXpHCTa

Bot-ocnvacea,e

13
M CB. aIlOCTOJIa, M jaBJbajy ce y 60rOCJlYjRefbY He3aBMCHO oA. APyrMx o 6Jl1'IK , HO uaj-reurhe a y Re3M ca pegjy. 3. CUM80Jl (G0f-L~OAOV, 3HaK) IIIMa ABa rJIaRHa anaseu,a, 11; TO jenuo Y AOrMaTMlJ;IlI, a ,7l;pyro y JIMTyprMll,M. Y AOrMaTIlI[~M ce KpaTKO M Ilpe[~IlI3HO CPOPMYJIIIICaHO xpauihancieo ygefbe 30BeCMMBOJI IlIJIM acnonenaa,e nepe, jep yqelhe ie 06MgHO OHO, Y qeMY ce pa3Jll1Kyjy nojennne reourpecaje jenua OA APyre. CMMBOJIVIKa je npeva TOMe y xpaurhancsoj AOrMaTIlIll,IlIHayqHO M3.nar-aa,e AorMaTCKIlIX pa3JIMKa paSHMX xpunrhaucanx rcourpecaja.

Y JIIlITyprIllll,M ce nOA CIlIMBOJIOMpa3YMe CBaKIlIJIMTyprMgKIlI 06JlIlIK, KOjMM ce 360[' CJIIlI"IHOCTM IlIJIIlI aHaJIOrHOr onuomaja napaacana KaKRa pennrnjoana M.Ileja, KaKaB HeBIlIAJbMBM, AYXOBHIlI .lI.ap Bomjn, OC06MTOaKO je ca fbIllMe neaana nmna cnara, BIlIUH! erpesar. Bor-ocnvacoeua CIlI~IBOJ1MKa IlIMa CBOj npeAMeT I-lJIM y gOBeqjMM pana.aua, teao : 6JIarOCJ10B, ocseheu,e, 1l0JIaran,e pyKy III T. A. MJIIlI Y npnpoznmv npoAYKTMMa, tcao IIITO· cy xJIe6, BMHO, ROAa, YJbe, ravjau III T. .II. Ho M OCTaJIM aa 60rocavacea.e nOTpe6HM npeAMeTM sao o,lIemJ~e, yTBapIll III npyre upsseue CTBapVJ MMajy nmue CMMROJIMgKO ana-iea,e, Aa 611 ce TaKO YKpaCIlIJIa CBa canpanma 6orocJIymelha CBeTMM III noygHItlM IlI;J,ejaMa M vcnoueuaaa. OJ\ CMMROJIa ce paannrcvje TUU (-rono£) 3HaK, KOjM YKasyjeHa OHO IIlTO IlIMa TeK Aa ce OCTBapM, ,lI0rOAM, y 6YAyfiHOCTIL Tun je npeva TOMe npopo-nen CIllMBOJI. OBItlX TltlnCKIlIX CItlMBO.na ItlMaMO MHoro y C3aReTY, jep je ·C3 6Il1o npopo-neo YKa3VlBalhe H3a13CTa. OA rrpapozutor IlIJIItl CIlIM80mllqKOr C~11ItlCJIa 60rocJIym6eH!1X 06JIItlKa paanurcyje ce lhMXOB MItlCTI!I91~[1I smcao c (f-LtlG-r6£, f-LtlG-rtx6£, rajaucrneu], HaMMe CMItlCaO Ay6JbIIJ M uejacau, tcoja je ncnox npapo.aaora CIIIMBOJIcxor CMMCJIa y 6orocJIym6eHItlM 06JIItlll,MMa. MIlICTIlI9HO TYMagelhe 60rocJIym6eHItlx oGJIMKa je y JIItlTyprltlqM OHO, UTTO je aneroPTlIjCKO TYMaqelhe y eraereau.']
HaReAeHIlI 06JIItlll,1tl oorocnvacea,«, pe-r, pann-a III CIIJMBOJI HIlICY, Y 60rocJIYjRelhY OJ\eJbeHTII OBaKO, KaKO TlIX IlI3.'laj~~eMO y HaYI\W III KaKO nx rpeoa IIIS'lO)KItlTIII pazra 60Jber paavuenan,a, .. Hero ce qeCTO KOM6Il1Hyjy jenan ca APYI'IlIM, IlIJIM CRa TPW 06JIIlIKa vjenno. Taico ce qeCTO KOM6Il1Hyje pes ca paAlhOM, III.J1l1J pann.a ca CTlIMB0.J10M,tl.J1Il1 I pe-r III paaa.a ca CItlMB0.J10M. VIs ona TPW 06JIMKa cy CaCTaSJbeHllI CBItl oG.J1W[~W pann.eM npanocnannor 60rOC.J1YjReIha. 06.J1ItlL\III ce Ae.J1e y ,lIRe RpCTe, Ii ') IlIcnop. /.

um.

cnost. A. p. 355.

:14 TO 1) 6uTHe T. j. TaKOBe 06JHIKe, KOjM cy peaJIHM opran III pe.JlMrMj03HMX H)Ieja M ocehaja M no.aea.ea.a cnaCOHOCHMX zrapoaa, M 2) netiurne, aKO cy cavo norrparue pana,e npn nprneu.v 6IIlTHHX 06.JIMKa. Y npne ce pa-rvnajy : MOJIHl'Ha, nojafbe, npouonen lilT. ,lI,. a ,lI:pyrlll cy: anaveuoeau.e CB. KPCTOM, RJleyafhe, nonuaau,e pyKy III T. It. IJPBH 06JIl1UM 30BY ce 60rocJIY:>l.coeHe pana.e HJIIIl CB. panu.e, a .uPYI'1II aso MMajy rca'patcrep pazm,e 30BY ce uepexouaje 1) HJIM CR. 06MYajIll, M.lIH M -CHMBOJlMYKe pazm,e, aKO l1Majy CMM BOJI II"IKIll reaparcrep. Buure I -CBeTJIlX OOJIIIlKa MJIliI pana.a cnojeuax y je,ll,Hy 3ace6HY JIVlTYPrIIlYKY pa!~fhY 30BY ce Y ue.lIHHIIl oripen, PIllTYC, YI1H, H. np. copen J!JJIl1YMH tcpurren,a, HeH"Iafha, jeneocsehea,a, ne-repn,a M T. ,lI,. Pesjv ritus, oopen oana-ranajv ce 11 saceriae oc06111He CBeTMX JIIIlTyprM"IKMX paaa.a, KaKO HaM ce npmeasvjv y pa3HMM npicaaaa, 11.TaKO ce f'OIlOPM 0 06pe,ll,y npaBOCJIaBHe, JIa'r IIIHCKe, jepMeHcKe upiese 11 T. n. Ilnran,e 0 nOTpe6H ORa ,lI,Ba o6JI11.Ka 60rocJJIY:>I.ceEha,KOjlil -ce nosasvjv sao opraua YOBe"Ije YHYTpaIIJfhOCTliI, Ha11.Me0 noTpe6M pe"I11. H paznse, je liI,lI,eHTliI"IHO ca naraa.eu 0 CAPCIII 11 nOTpe6H 60f'ocJJIymeEha yon he, III raeo ce oune Mome casro TOBOPItlT11 0 nOTpe6H CHMBOJIa 11 CliIMBOJl[lI'IKliIX panu,a. CliIMBOJIM cY Y 60rocJIYJKefhY OHO IIlTO cy q)lI~pe, rponn y ronopv M lllTO cY vrropehea.a y IlpOIlOBe)~M, OHM cy y 60rOCJJIY:>I.cerbYnJJIaCTIII"Iall 06mtIK IIlJJIItI vonhe BIIl,lIJlJMBa qYJJIHa $opMa K3KBe peJJIIllf'Mj03He uneje. Kao IIlTO ce He MOiRe aarpejaTM CJJIYlIIaJJIau,rrpOCTMM uaripajau.eu HajJJIenIIlItIX .n;eJJIOBa jeztue norcpajaue, M rcao IIlTO ce He uoicpehe TaKOM nponoaesy, rcoja y CBOMe ronopv M3JJIame 6JIarO,ll,aTlI Boacje, TaRO ce HM peJJIIIITMj03Ha ,lI,Yllla He Y3,ll,Itlme, aKO ce sa 60rocJJIY:>I.cefhYHe ynorperin.auajv CMM80JJIM"IKeCJJIMKe,sao sepa, Jby6an 11 naaa, aKO -ce He nona CnOJbaIIIfbeM CBeTY nerca ApCTa CJJIIIlKe,KOjOM ce ,z:r.aje<paHTa3It1jliI umpe noa.e ieperaa.a III yHyTpalIIfber napasa, ,BIIlIIIe TOnJJIIiIHeIiI :>I.cMBOCTItI. He cavo Haq11H Y"Iefba Xp11CTOBa, Hero M ueJJIOxpMlIIhaHCKO Y"IeIbe !lIMa MHO:>I.cMHYliIMBOJJIa. aso C T
aa saure na-rana. JeAH!! l'l3BOAe OBY pe-r (Ilepepa) OOrl'Ifba IIJIoAa. Hajonaxnnje je OHO TYMa'!efbe, xoje AOBOAH OBY pe-r OA Caere rpan Y Tycuaj», KaMO cy npexra JII'IBl'Ijy Lib. V. c. 1. norierne BeCTaJIllHKe 1'1 CBeiliTeHI'IIl,I'I ca craryawa ooroBa sa npeue oncenan,a PI'IMa 011 I'ana, Y CIIOMCH OBI'IX norahaja OA ror. npexena CBe
OA caerus, TO je IIITO
1'1

1) Pe-r -nepeaoaaja«

ce pasjannsyje

sanctus,

APyrl'I 011 Caeres

·60JKaHCKe rPYHKIl,l'Ije PI'IMCKllX He3HaOOJKaIl,a 30BY ce caeremoniae (munia).

ana

caerimoniae

Hcrrop. I. Liift, CIIOM. )1. p. 360.

15

ce cau MX uaanna CBeTJIOCT CBeTa, nacspc II mllJ30T. AnOCTOJITII ce 30BY CBeT.,10CTCHeTa, co 3eMJbe II ueo xpamhauciea mWROT
30Be no CBeTJIOCTll. KOJIllRO nvra ce vnorperia.aaa W KOJIllRO MHoro CllMBOJIll'IRllX npencrasa UMa Y u,eJIOMmUBOTY MXpWCTa. MCTO TaRO ce tepehe "ygelhe 0 BOI'Y Ouv, CllHY II CB. ,Uyxy, 0 }leJUiMa ORa rpn JH'lua, tcao TII zrpvra Y'Ielha Y Kpyry CJIURa. Raj nOCJIe cax MX j e BPWllO CllMBOJIll9Re pazm,e Y JJTlITyprTlI"!Re cspxe, III TaKO je vseo II 1 OCHeTllO Y 60rOCJIymefhY lhWXOBY YlloTpe6y. ) Tpe6a JIU riorocn yacen,e ,ll;a onronopa CROjOj 3aJIahu y u;eJIOM 00 Wl'vlY, xohe .J]U zta npezto-ra neo JIYX III paaae OJIHOrnaje xparnhaacrcor mWROTa w.a,a npmeaace JIeJIa ncropnje U ocehaa,a uennx nexona CTRapHO III mWBO, xohe JIlii )W 66yXRaTU uenor 90BeRa y CBOj n.eronoj JIYXOBHOj ,ll;eJIaTHOCTIII, OHJIa HI'1je JIOHOJbHa cavo pe-r, Ma III Y uajanrnoj nYHohw u.eue caJIP~I'1He; 60rOCJIymelbY rperia neha excnpecunua cuara, xoja -he cano OHJIa nOTnYHa 6 IIITI'1 aRO ce nopen pe9I1I y3MY Y IIOMOh , ~ cnon.aum.« 06JlI'1l~IIl I'1 p all,a.e, rOBOp I1JlaCTMRe III CMMBOJIWRe.2) ce xoljea,e

pes RpCT y CHMRO.J]W9ROM ronopv

7. llojaM ~HTyprHKe H pa3~HKa ~HTyprHRe

HaYRa.

OA OCTa~T/lX CPOAHHX

J-)OI'OCJIOHCKa HaYRa, soja ce oat-HI XpUlTThaHCKIIiM ooroCJIymelheM, SOBe ce JIUTyprl!IRa. JIuTyprI'1Ra (AEt"COUpytit~ smo"C1jp.YJ, scientia liturgica) je JIaRJIe HaY9HO naaaran.e III pasjanru.ea,e 60I'OCJIymelha xoje 6I'1JIO QPKRe, a IIpaBOCJIaBHa nnrvpr'arca je HaY9HO I1I3JIa['aH,e II pasjanm.en,e 60rocJIymeTha npaBOCJIaBHe uptcae rrpeva U,eJIoj a.eronoj caapacnna, IIojeJIl!IHIIIM opr-ancrcua AeJIORT!JMaII YCJIOBIIIMa sa u.erono nptnea,e.") Jhrrvpr-mea (AEt"COupytit1j) JIOJIaSU OJI pe-m AEt"COUpy[cx, KOja j e ()3Ha'IaBaJIa KOJI crapzx Je.I1l!IHajanno anan.e 1'!JIl!IaBHY CTBap, tcao j l'I KaRBY rOJI cJlym6y, IIOCBeheHY JIpmaBU llJIl!I sajeJIHU'IKOM JI06py. Y ATUHJIl cvarpaxv rpahana sao OC06UTY 'IaCT, sana 6exy H03Bam'I na npme KaKBY jaBHY HapOJIHY crsap KyJIType llJlJll cJIymeTha Dora. TaKIm II09aCHa jasna aaaa,a 6exy: ',uP.VCXOtCXpX[cx, HaJIrJIeJIaFhe U IIoY'IaBaThe aTJIeTa aa CBe'Ia He nrpe ; XopYJY[cx, cnpeuan,e II Bol)eThe CBe'IaHllX m-pn; ~o"C[cxcrt~, CBe9aHO xpan.ea.e HapOJIa; "Cpt·~pcxPX[cx, opvacan.e III nosen,e JIpmaRHe
') Bl7IP;M MaT. 19, 13; MR. 8, 7; JIYR. 24, 50. 2) Hcnop. I. Liift, cnoxr. p;. p. 362. § 131. 3\ Hcnop. I. Liift, cnosr. p;. p. 2; I. Schiich, Handbuch der Pastoraltheoiogie, :3. Auf!. 1876, p. 282. M .IJ:. eM 0 Jl 0 P;0 B M q '1>, JIl7ITyprMRa .... JiIsp;. BTOp. 1861. CT. 2.

16
Jla~e ca rpa BeCJIa. Taieo ce jenaa jasua CTBap, SPYOV 'toO Aec[) (AaOO), SOBe Ael.''tOV sPyov, officium, munus publicum, a BpIIIeIbe u.eno 30Be ce Ael'tOUpyel.'v, caxo nanohea,e Ael'tOUpY"fJl-La, H3RpIIIIIJIalJ, Ael'tOUpy6(;. I1OIIITO janua anan.a jeJIliIHCKliIX JIIITypra 6exy aHaJIOrHa ca 3RaHliIqHliIM CPYHKlJ,liIjaMa CReIIITeHIIKa liI JIeRliITa M3paMJbCKHX~ TO je rp-nea npeaon CR. I1McMa YIIOTpe6JbaRaO pes Ael'tOupy[a, I) .ll;a lbOMe 03HaqH CJIYiKOY MJIMaaatse JIeBIITa y C3aBeTY. Y OBOM CMMCJIY vnorperizsaaa ORY pes liI JIYK. 1, 23 M Jenp. 9, 21. OCMM ror-a jour 3Haq11 OBa pes y H3aBeTY: 1) CRlfIIITeHMqKY cJlym6y HXpMcTa (Jenp. 8, 6); 2) rrpanor-e 3a 11CIIOMaraIbe rraJIeCT11HCKe 6pahe (II. Rop. 9, 12); 3) npauouoh .ll;OHeCeI1Y arr. I1aBJIY Ka.ll;a je 61'10 y TaMHMJ~1I (<P11JI. 2, 30); II najnocne 4) CBeIIITeHMqKY cJIym6y Hdanera ([(eJI. 13, 2: PMM. 15, 16). Y crapoj l\PKB11 ynorpeo.a.asaaa ce pes Ael1:0upy[a 3a. 03HaKY npmea,a uenoavnuor 60rOCJIY:lfWIba vonhe,") 3aTMM ieacnaje ca .ll;O.ll;aTKOM l-Lua'tl'X~ MJIH 6e3 n.era, aa 03HaKY uajr.nasnajer60rOCJIymeiba en. enxapncrnje. Kana cy sacnnje MOJI11TSe III 06JIIIII~1II CBeT11X pann-a nacueao 3a6eJIemeHIII, vnorpetin.anana ce pe-r JIIIITyprMja III aa KO.ll;eKC MJIIII K.fblllry, Y KOjOj je 61110J13JIOmeH q11H CJIymeIba CB. eaxapacrnje. Y OBOM CMIIICJIY ce r oaopu 0 JIMTyprMj11 CB. BaCMJI11ja BeJI11KOI', CR. Jonana 3JIaTOYCTor 11 T. ,[(.

Jlnrvpr-arca ce pa3JI11Kyje 0,[( PUTYG.ll,UCTUKe, soja M3JIame cavo npanu.ia cno.e.annser spuretsa oorocnvaeea,a 6e3 0631t1:pa. na ItICTOpltljCK11 nOCTaHaK 11 .ll;yx 60rOCJIYjK6eH11X pamsa II M.ll;eje soje cy y OB11M pazm.aua. O~Ia I1Ma Ty CBpXY,.ll;a noyqll csemrenasa tcaxo he 6e3 f101'peUIKe BplIlHTII 60rocJIym6eHe pann.e npeva lJ,pKReHHM IIPOflItlC11Ma. JIMTyprltlKa ce pa3JIHKyje ozt ucropuje 6020CJzYJlCefbG reoja npnsaayje no-reran, 1l0CTeneHII pa3BHTaK III vcaspuranan,e 60roC,,'lymeIba. Hajrrocne JI11Typr11Ka ce paanmeyje 0,[( reopuje tiozocny.scetea, reoja ce 6aBlil IIpItlHI~11nIIMa ieojn ce O.ll;HOCe na oopasoaau,e 60rocJIymelha, rroKa3yjyhH vjeznro 113 fhHX II 113 cyturmre penaruje, ieoje je oorocavaeeu.e Haj60Jbe 11 Haj3rO.ll;Hltlje,6e3 0631t1pa na nocrojehe 60rOCJIymeIhe.3)
Y H3aBeTY H AL'tOt)P'[(CX' 2) Eusebius, Hist. eccl. L. IV. c. 1; Concil.
1)

Antioch.

can.

4; Athanasius;

Contra

Ariunos

74.

3) Hcnop.

t. Fluck,

Katholische

Liturgik, Regensburg,

1893. 1. T., p. 4.

17 8.
JlHTyprHKa

rrpeua

OCTRJlHM 60rOCJlOBCKHM

HaYKaMR.

,[(0 cana ce 06M9HO cnarpaaa JlMTyprMKa rcao jeznra rpaaa T. 3B. nacrapcxor 60rOCJlOBJha. Ilacrnpcso 60rOCJlOBJhe ce ,u:eJlMJlO na 1. nacrnpcrev ,n;H:,n;aKTMKy(KaTMxeTMKa M OMMJlMTMKa), 2. JlMTyprMKy M 3. xcnerermev. One cy ce HaYKe cvarpaae xao .jezma rpyrra 60rOCJlOBCKMX HaYKa, M na 60rOCJlOBCKMM ¢aKYJITeTMMa KaKO KO,n;rrpaBOCJlaBHMX TaKO M KO,n;pMMOKaTOJIMKa, OBa rpyna 60rOCJlOBCKMX HaYKa ca-nm.ana je,n;HY sarenpy. MeljyTMM y HOBMje npeve JlMTyprMKa ce cvarpa tcao nOTnYHO caMOCTaJlHa 60rOCJlOBCKa nayiea;') a He rcao IllTO ce TO zto cazra Y3MMaJlO, ,u:a je cawo jenua rpana nacrnpcsor 60rOCJlOBJha. 3a caMOCTaJIHOCT JlMTyprMKe ronopn npe cser-a cnorsaum,a paanor, IllTO je JlMTypI'MKa nocrojana reao HaYKa MHOI'O pauaje on rracmpcxor60I'OCJlOBJba, soje ce sao HaYKa jann.a rete y 18. croaehy. OCMM ouora M yHyTpalJllhII pa3Jl03M rOB ope aa caMOCTaJlHOCT II He3aBMCHOCT JlMTypI'MKe. IIacTMpcKO 60I'OCJIOBJbe MMa sa,n;ahy,,u:a npe CBeI'a ztaje 6y,n;yheM cBeIIlTeHMKY M nacrapy npaKTM9Ha vrrvrcrsa aa nacrnpctcn pan, aBO je narc ztanexo 0,lJ. JlMTypI'MKe, soja lIMa 9MCTO TeopeTCKY sanahv, HaMMe, ~a CBOj 06jeKaT: npaBOCJlaBHO 60I'OCJlYjfWlhe, npencrasn M ,llYXOBHO pacneran. AKO ce M3 rseuux reopeTCKMXCTaBOBa M. pesvnrara ,n;a,n;y 113BeCT11npatcrn-nre nocnezrane, TO aaje JIMTypI'lIKa jour npaKTM9Ha HaYKaKao rraCTMpCKO 60I'OCJIOBJbe, rcao IIlTO ce If ,llOI'MaTMKa, MOpaJlKa M upKBeHO npano nopen IbMXOBMX eMMHeHTHO rrpaKTM9HMX nocneznma He cMejy CTaBI.fTM y je,n;HY rpyny ca naCTJ,lpCKMM 60I'OCJlOBJheM. Ho 11 aKO je JlMTypI'MKa caMOCTaJlHa HaYKa, nnate je OHa y Be3M III ,n;O,n;Mpyca OCTaJlMM 60I'OCJlOBCK11M HaYKaMa, KaKO ca npaKT1I9HMM ,n;MCUMlIJlMHaMa 60I'OCJlOBCKMM, TaKO M ca ,n;MCUMn.nauaaa CMCTeMaTCKOI' 60I'OCJlOBJba, ,n;OI'MaTMKOMM MOpaJlKOM. Beh canpacnaa OBe HaYKe reao M nocaaan.e CMCTeMM30Balhe JIMTypI'11Ke y naCTMpCKO 60I'OCJlOBJhe, I'OBOPM 3a HeKY CPO,n;HOCT JlMTypI'MKe ca HaYKaMa OBOI'a, ca KaTMxeTMKOM, OMl1JIMTMKOM111 xo,n;eI'eTMKOM. nOK je I'JlaBHa cspxa KaTMXeT11Ke M rcarnxese OCHMBalhe M npso oripaaosaa,e aepe, peJlMI'Mj03He CBeCTM 1:1 jRMBOTa, a OMMJlMTIIlKe onpacaa,e, naupenonan.e M vcanpmanan.e OBOI' jRMBOTa :JKMBOMpe-ru, ,n;OTJleje cnpxa 60I'OCJlYjRelba, uenocpezmo CTBapHO napaacaaatse jr caonhasaa,e sepe, :JKMROTaII
1) Dr. Valentin Thalhojer - Dr. Ludwig Eisenhojer, Handbuch schen Liturgik, Freiburg i/Br. 1912. CTp. 57. . der katholi2

18
cnaCOHOCHIIIX nooapa . .uOK je neaa l'I3MeiW Jll'ITyprl'IKe l'I KaTl'IXeTl'IKe HeIIITO ztan.a, ,[I;OTJIe O'-feRl'I,[I;HaM3Melw OMMJlMTMKeM JlMje TyprMKe, jep npononen cnaaa y Kpyr OOrOCJlymelha (J BO.LJ:M pa'-fyHa 0 HaMeHM OBOr~ Ca .LJ:l'ICIJ;MIIJlMHaMa CMCTeMaTCKOr OOrOCJlORJba JJ.02MaTUKOM l'I MOpaJlKOM CTOjM JlMTyprIlIKa y uajrennsoj 8e3M. UeJlO 00rocavacea,e no-mna na nepn, M y CReTMM paznsaaa 6J OOJlMI,I1IMa OOrOCJIymeIha napaacena je sepa M penaruja. OTY,[l;a OOrOCJlYmeIhe liMa y ,[I;orMaTl'IIJ;III M MOpaJlIJ,M CBOj reopen MO,[l; IhMX Y31IMa CBOjy li3Jla3HY Ta'-fKy. 1(orMaTcKli l'I MOpaJlHli OOrOCJlOBCKl'I CTaBOBM, tcao Y'-feIhe 0 raj naua, mpTBM, MOJlMTBM,KJIaIhaIh y li T. ,[1;.jecy yje,[l;HO npenuer pacrrpaaa.an.a M oopahnsaa,a li y nnrvpr-aun. liICTO TaKO neno oorOCJlymeIhe, sao M nojenane pazm,e M OOJIliUl'I onora Mopajy Ol'ITM CXO,[l;HM IIPl'IHUl'IIIMMa xpMIIIhaHCKe sepe M xpmnhancsor MOpaJla. liICTO TaKO je y recnoj Be311I .1H'ITyprl'IKa ca UCTOpUjOM xputuhanctce upkee l'I y orrhe MCTOPMjOM. Bor-ocnvacen,e je n03MTMBHO nano M nOCTaJlO je y TOKY npeuena, 3aTO liMa .1II1TyprMKa aa 3a,[l;ahy zta IIOKame 11 l'I3HeCe l'ICTOPMjCKl'I noCTaHaK M TOK paauarsa oorOCJlymefba, na nosaace na je oorocnvacen,e y OCHOBli li IIoje,[l;MHOCTMMa3aMCTa IIOTeKJIO 0,[1;liIXPMera, IherOBMX HaCJIe,[l;HMKaCB. anOCTOJla III rrptese, M ,[I;aje 0,[1;IhMX CaHKUl'IOHMcaHO. JIMTyprMKa MMa na MCIIMTyje M3 Kor paaaora, KOjl'IM nOBO,[l;OMM y KOjy CBpXy je OBa MJll'I OHa oorocllymoeHa pann.a YBe.n:eHa, M KaKO ce zro canau.er OOJlMKa paanuna, ,ll,a OIlI 3HaJlIlI ,[I;yx, Bpe,[l;HOCT M n.eno npaso aaa-iea.e. ITa He caxo no OCHMRa'-faXpMluhaHCTBa, Hero M .n:yoJbe y jy,[l;ejcTBo M He3HaoOIIITRO MopaMO ce BpaTMTM, ,[I;a OM onhe '-fOBeqaHCKM M CTaJIHO npapoaun eJIeMeHaT y oorOCJlymeIhY yBM,[I;em1. Y OBOM panv '-fMHM JlIlITyprMUIII OCOOl'ITe yCJIyre MCTOpl'Ija xpamhaacse uptcne. Ho JlMTyprMKa vnorperin.ana roroae li nponepene MCTOpajcice pe3YJITaTe, li IIOJIame BamHOCT caao na najt-aannaje KpliiTli~IKe MOMeHTe, KOjM ce O,ll,HOCena JlMTyprMKY, rrperrvurrajyha orrnnrpnnja ncropajcsa I1ICnIlITl'IBafba xpumhancsoj apXeOJIOrMjM.1) 9.
BamHocT JIHTyprHKe H KOPHCT 0)1.

!be.

JIIIITyprMKa je aaacna npso ca HaY'-fHOr rJIe,[l;l'IIIITa. ITOIIITO 60rOCJIymeIhe BpIIIM OMTHM vreuaj rra ueo npasau, tcaparcrep, penaraoaaa mIlIBOT III MOpaJI nojennnna, napona, penarajoanor
1) Hcnop, I. Liift, cnOM.
lI,.

1. B. p. 6.

1'I

7.

19
.,n:PYUlTBa 11 nptcse, TO uaje Moryfie noanaru If pa3YMeT11 noje,n:lfHu;a, ueo napon, peaarujoaao ,n:PYIIITBO If U;PKBY, aKO He noanaievo n.erono 60rOCJIY:JRefbe. JI11TyprlfKa npaBOCJIaBHe upsue M3JIa:JRe 60rOCJIY:JRelhe OBe npsne Y ueJIlfHM If noje,n:11H11M,n:e.JIOB11MaIf 11Ma Y TOJI11KOBefiy HaY9HY Bpe,n:HOCT, lIlTO ce npaBOCJIaBHa uprcsa nporeace na MHore 3eMJhe If 6pojlf MHore M11JllfjoHe CBOj11XsepH11X, a y3 TO je.oua jeaaaa soja je ca9YBaJIa najcrapaje xpuurhancse 11HCT11Tyq11je 11 06119aje, ua KOjMX ce pa3B11Jle MHore IfHCTMTYU11je ~pyr11x xpMIIlfiaHCK11X LWKaBa, seao 113 caor-a 113Bopa 11JIMMo,n:eJla. JI11TyprHKa Mome 6MTH npezmer JiI3Y9aBafba aa IICTop119apa, YMeTHMKa, KYJITypHor 11CTOpasapa II 11CTop119apa YMeTHOCTH, na II sa caaeor 06pa30BaHor 90BeKa. 3aTO B11~11MO,~a nojeztuae O~eJhKe na JIIIITyprMKe o6paljyjy OC11M 60rOCJIOBa II pa3HIII navsen.aua, 11 MomeMO ~OHCTa1'OBaTJiI, zta je 60rOCJIY:JRefbY rcao cneuajannoj JIenOTJiI oopabeaa y HaYUIII naaetsa, soja H3BJiIpe 113:JRrIBOr nnrepecoaaa,a sa aHT119Ke 06JlJiIKe npsor xpumhancrua, JiI zta je 60rOCJlymefbe Til oner 3aY3eJlO csoje ,n:OCTOj MeCTO He caao M3Meljy CBeT11X HO HaYKa, Hero Til JiI3Meljy uajnneaenarujax CTY~lfja -rosesjer ~yxa. On OC0611ITOr je ana-raja JITilTyprlllKa aa ceasor aepnor 9JIaHa rrpanocaaane uptcne 6e3 1'13Y3eTKa.1I0Mofiy JI11TyprTilKe BepHM fie ca pa3YMesalheM, KOPIIICHO If nJlO~OHOCHO YgeCTBOBaTTiI na oorooCJlymelhY, paavnehe uene oripene Til nojennne paznse na 60Toc.lymelhY, Til TaKO fie nOLLlTOBaT11Bora y ~yxy JiI 11CTIIIHM, a 611TTiIca9YBaHM o~ 3a6Jly~e, npaaaosepane, He~OJI119HOr MeXaHJiI3Ma Ii npasaor <popMaJl113Ma. Ho o~ najnehe Bpe~HocT11 11 BamHOCT11 je Jl11Typr11Ka sa caaor CBeUITeHJiIKa sao JiI3BpUlHOr opr-ana 60rOCJIymefba, jep 'OHa My novasce ,n:a BpUI1l 60rocJIym6eHe pamse He caao cnorsa KopeKTHO, Hero 11ca yHyTpaIIllh11M npoH11KHyfieM, C nOTlI.1yH11M paavuenan.ea. Borocavaeea.e npas. npxne je 60raTO pamsaaa 11 C11MBOJITilMa,11 pana rora rperia ~OCTa rpv ~a If 'CTY~Tilje, ,n;OK CBeIIITeH119K11 KaH~11,n:aT 1'0 CBe 1II3Y9JiI, ,n:a BpUIM nocne sao CBeIIlTeHJiIK 60rOCJlY:JRefbe cnoisama,e Ta9HO npeva rrocrojehua npOnJiICJiIMa, JiI ,n;a CyLLlTJiIHy 60rOCJIY:JRelha paayaesa. H11je ~OCTa 3HaTJiI BpUIJiIT1160rOCJlymefbe 6e3 pasvvesan,a, jep -ce O~Max OCeTJiI, ,n:a ouaj KO TaKO 9JiIHJiI, 0 OHOMe IIITO cnoa,a pa~1f uaje CBeCTaH y CBOjOj YHYTpaIIllhOCTIf. TaKaB CBeIIITeHJiIK He Mome BPIIlJiIT11 60rOCJlymelheM 6JIarOTBopHorYTeuaja, ROj11 6JiI rperiao. Ho H11je ,n;OCTa HM cava CTY~11ja, Hero je norpeoua sao Ba:JKaH <paKTOP rrpa 60rOCJlY:JKefbY JiI npasa

20
n060JRHOCT. Je JIM CBelllTeHMK jatc Y sepa, n060JRaH, a rrpa TOMe vnvheu y CyIIITMHy, ana-raj. M MCTOPMjy noje)1,MHMX pazta.a, pasvue JIM OH O)1,HOCHMJIMTyprM'-IKIII TeKCT, TO he OH )1,OCTOjnnje, ca BetMM nOJIeTOM II ca BetIIM vreuaje« BpIIIMTII 60rOCJI)lJReIha 0)1, onora, KOjM je IICTO TaKO nepan II n060JRaH,. a neua ouor TeMe.JhHOr pasvaeaaa.a, Bet caao '-IMTaIhe, narJIaCaK, TOH, rorac KOjIIM ce '-IMTajy JIIITyprM'-IKe MOJIMTBe~ o)1,ajy CEY YHYTpaIIIFbOCT onor-a KOjII CJIYJRM. TeMe.JhHo pasvnenan,e 60rOCJIYJReIha, YTBpljyje, Y)1,y6Jhyje M npeoopaacana aepy CBeIllTeHIIKa. Meljy 60rOCJIOBCKMM HaYKaMa 3aY31iMa JIIITyprIIKa BM)1,HO MeCTO. Y 60rOCJIymeIhY 6I1Ijy mIlIJIe xvnaaune npaBOCJIaBHe npsne III nenor upieaenor JRMEOTa. 0)1, )1,OCTojHor III n060mHOI" npmea,a JIIITyprII'-IKllX pann.a 3aBIICll vcneman pan csenrreHMKOBa rraCTMpCTBa II nJIo)1, Tor pazta aa sepne, M pa)1,I1Iror-a CMeMO TBP,llIlITIII,,lJ,a je Meljy naCTIIIpCKo-60roCJIOECKllM )1,llCU;M" nJIIIIHaMa JIllTyprIlIKa aa CBeIllTeHIIIKa 0)1, OC06IIITor ana-raja HI M3BaHpe)1,He Bpe)1,HocTM. To je jOIII jacnnje, xana ce ceravo, Y KRKO 6JIMCKOM oztaomajy CIIpaM 60rOCJIymeFba CTOjIlI apotioeea, M )1,a HIIIje Moryte 6e3 TeMeJhHOr noauanan,a 60rOCJIymeIha HM npOIIOBe)1,HM'-IKY )1,YJRHOCTBpIllMTM OHaKO, KaKO 6M rperiano. npOrrOBe,l1,HMK Mopa nOY'-IaBaTM npeso rO)1,I1IHena jaano 60roCJIymeIhecaKyn.JheHll aapon y ,l1,yxy npsnene rO)1,I1IHe,)1,aKJIe nacnau.ajvha ce na 60rOCJIymeIhe, M Bet y TOJ]I1IKO JIMTyprIlI'-IKll: npOnOBe)1,aTIII, a TO je pazm rora, )1,a 6II EepHIII JRMBO Y'-IeCTBOBaJIM y 60rOCJIYJReIhY. Pa)1,M rora Mopa CBeIllTeHMK )1,pmaTl1l '-fIlI.CTOJIIII.TyprM'-IKe npOnOBe)1,III., KojIlIMa TyMa'-Ill 60rOCJIYJReIhe. IllTO III.OMIIIJIIII.TIII.Ka Ma Y CEOM nJIaH y. 3a Ba.JbaHO apmen.e caer-a M rot-a, nOTpe6HO je, )1,aje CBeIIITeHMK noopo ynyteH y JIllTyprllKy. He MaIhe [e uaxcna M 0)1, Bpe)1,nOCTM nama naviea aa OHe. KOjIlI y noraeny 60rOCJIymeIha npezcraaa.ajv 3aKOHO)1,aRHY BJlaCT 1) III. /WHoce napenrie, O)1,JIyKe M rrpoaene, nptnehn TllMe csoje npaao M )1,ymHOCT. fbMMa naje JIIIITyprIlIKa nay'-IHe npnauane M CIII.rypHe MCTopIIIjcKe Ta'-IKe 3a opajenrosaa,e III MOJRe· .npn npmeu.v IhIlIXOEIIIX sanarasa )1,a MM 6y,l1,e 0)1, KOpIICTll.2)
') Y KapJIOBa'J1wj MJIITpOnOJIlljH CB. Apxnjepejcaa YCTPOjCTBY (1911.) qJI. r), npenarsv »onpacaaa qJllcTohy npexa csoje eJIIHOA, KOjlil npexa Y npurea.y CBOMe· JIJIITyp-

H jeanoonpasuocr

rajcrcax

06pe,l(HJIIX pana.a

O!IhJIIM !IpOnHCJIIMa JII AYXY !IpaBOCJIaBHe HCTOqHe MJIITpOnOJIJllje«.

U;pKBe JII noceonoa

2) BHAH Valentin 1 halhofer, Handbuch I. Bd. S. 23.

der kath. Liturgik. Freiburg

i/Bt. 1883,

21 to. Ilorpeea H HatlHH aayxaor' o6paljHBaa,a JlHTyprHK8

H lbeHa noaeza. BeJI1'lKa BamHOCT 60rOCJIymeIba KaO opraua xp1'lIlIhaHCKOI" .,zwxa 1'l mlfBOTa, 1'l KaO YCTaHOBe sa nocpenoaan,e 1'l ocrnapea.e ueae eKOHOM1'lje cnacetsa, 61'lTHa 1'l TeCHa aeaa rseroaa ca ()CHOBHOM CyIlIT1'lHOM pennr-aje 1'l u;eJI1'lMpeJIlfr1'lOSHO-MOpaJIH1'lM n u;pKBeH1'lM m1'lBOTOM, norperia nourrosaa.a Bora na nocrojaa 'Ha91'lH 1'l MOJbeIba y AYXy 1'l 1'lCT1'lH1'l,BamHOCT 60rOCJIymefha 'Kao cpezicraa KOj1'lM xpnnrhana napaacasajv 1'l oApmaBajy Besy ca Bor-osr CBe OBO aaxrena naaaratse, TYMageIbe 1'l HaY9HO oopahanaa,e JI1'lTypr1'l9KOr rpazmaa. OBO je nOTpe6HO T1'lM 'B1'lIlIe, jep 60rOCJIymeIbe 1'lMa CBOjy noceriny CBpXy, CBOj noceoan 06jeKaT 1'l TeXH1'l9KY KOHCTPYKU;1'ljy, 1'l IlITO ce caxo 'HaY9H1'lM 06palj1'lBaIbeM 60rOCJIymeIba Mome crehn 1'lCTltlH1'lTO :SHaIbe cvmrnue VI Ayxa 60rOCJIymeIba 1'1 rrojenanux n.eroaax ..n;eJIOBa, xao II Ta9aH Ha91'lH n.erosa spuretsa.

Illro ce TI1ge H a 9 II H a Hay 9 HOI' 06 p a lj II B a Ib a JI1'l'TY PI' II K e, Mome ce 06paljltlBaTII na BI1IlIe naxaaa, HO Mltl 'beMo TemlllT1'l na npnsaaceao HajsrOAHI1jI1 Ha9VIH. IJpe caera
'heMoKao III ztpyre HaYKe 1'lSJIOm1'lTII CyiliTIIIHy 1'l CBpXy 60roiCJIymeIba, onhe OCHOBe M npanuarre 60rOCJIymeIba. 3aTlIIM IIlToce ra-re oopahaaau,a npensrera, OH he ce npI1KaSaT1'l y 'rpa npanua : yHyTpaillIba AyxoHHa CaApmI1Ha, AYX I1JIM cyllITIIIHa 60rocJIym6eH1'lX 06JIIIIKa; OB1'l06JIl'IlJ;1IIrcao TaKOBM sajenno ca IhIlIXOB1'lM CMMBOJI1'I9KI1M1'l 06peAHMM MOMeHTOM; II najnocne If,1'lXOB I1CTOPI1jCK1'l 1I0CTaHaK M 1'lCTOP1'ljCKOoopaaosarse. JIIII'TyprllIKa he npeaa TOMe npe cner-a 1'lSJIOmIllTI-Inojezrarre 06JIlIIKe oorOCJlymefha, IbMXOBY CBpXy II CylliT1'lHy, saTMM fhliJXOB yHy-rpanm.a npMpOAH1'l IIIJIM Moryhl'I ozmouraj npeva CyIlITltlHl'I 1'J f'JIaBHoj CBPCI1 60rOCJIymefha vorrhe, rcao 1'l npeaa rJIaBHI1M npnnuanaua nepe 1'l xpaurbancsor :>K'I1BOTa .II:aJbe l'IMa JIMTyp. THKa Aa 1'lSJIOmVI 1'lCTOP1'ljCKOoopaaonan,e 60rocJIym6eH1'lX 06.JIl'IKa, lb1'lXOB rrOCTaHaK 1'l paSB1'lTaK, sao I1 cananm,e cran,e, 11 najnocne 1'1sHeheAYx 60rocJIym6eHMx 06JIMKa, 1'1.Tl,eje oce1'1 taje, K'OjI-I ce Ih1'1Mauapaaeasajv, YKOJI1'lKO 60rocJIym6eH1'l 06JIVI[(1'1 ozu-onapajy CBOjOj CylliT1'1H1'l 1'1 CBPCI1 1'1 YKOJIHKO je ynanpe1)yjy, 1'1 KaKO ce spnre Aa oztronope CBOjOj CBpCM.

Ca 1'1SJIaraIheM cYIIITHHe, cnpxe, onhnx OCHOBa II[ npnaunna {)orOCJIY".ACeIha 6aB1'l ce YBOAH1'1 neo I1JI1'1Y BOA JI MT Y P r 1'1 e. K nITo ce T.It1ge KOHKpeTHor VI peannor cacrasa JIHTyprVIKe, AeJIlI

22
ce JIllTyprIlIKa y ,n;Ba rJIaBHa nena : orrha III nOCe6HIII. Y 0 nfi eM ,n;e JI y I1Majy ce I1I3JIOmIllTIII OHM ,n;eJIOBIIIJIMTyprlPIKIIIX 06J1I1IKa. KOjH ce I1IJIIII BeOMa ':leCTO noaaan.ajy na 60rOCJIymelhY, 11J1I1I cy 3aje,n;HIII':lKH MHorIlIM JIIIITyprIlI'-mItlM 06pe.ll.ItlMa, sao III CBe ono, mTO je nOTpe6HO sa npnrea.e 60rOCJIymelha. ,n;eJI y I1I3JIamy ce noje,n;I1IHIII JIItlTyprIlI'lKlii ':lllHOBM IIIJlM 06pe.ll.I1I sao ueJIMHa, KaKO cc OHIII npexa YCBojeHoM npornrcy npaBOCJIaBHe upxne I1IMajy c8pmaBaTIII. M3Mei)y onnx HapO'lIlITy namlhY rpeoa 06paTMTIII CB. JIIIITypn1jM CB. TajHIII eaxapacrnje, icoja je cpenanrre nenora 60rOCJIymelha. OCTaJIa 60rOCJIymelba ,n;eJIl1MOna 601'ocJlymelha CTaJIHa, T. [, .ll.HeBHa,. ce,n;Ml1'lHa III ro.aamu,a oorocavacea.a, soja ce npute no norpeoa ueJIe nptese, TO cy ,n;aKJIe onha 3aje,7J,Hl'I'lKa 60rOCJIy.m:elba .. Ilopen OBItlX I1IMaMOIII nocerina 60rOCJIymelba, nocerine cJIym6e. ieoje ce nptue no nOTpe6I1I nojenannx BepHIIIx, a TO cy rajne M MOJlMTBOCJlOBJha.Ilpeua TOMe JIIIlTypr{lfKa ce .ll.eJIIII OBaKO:

Y no C e6 HOM

Y BOl( o II li II
nOTpeoe ]l;

JH:lTyprl1I<e.

I. Aeo.

e0

JI II T Y

Pr

II K e.

rJI. I.
M ycnoBM aa apurejse oorocnytKeHo8.

1. D020CJzYJIC6eHa nuua.

2. 3.

D020cllYJIC6eHa D020CJlYJIC6eHu

uecra. tipenueru
rJ1. lI.

U yreapu.

Ont.M

M a8jeAH ...... M oonMLlM nojeAMHMx oorocnYHieHoa. H 6UTHU

1. Oahu,

sajennuusu

06JlU4U

uojenunux aojenunux

6020 CJlYJICefba .

2. Oanu, He6uTHu

3ajell,HUlfKu

06JlU4U

(J020CJlYJlCefba.

23

II. Aeo.

n 0 Ce 6 H H
CranHa

]l;

e0

JI H T

Y Pr

H I<

e.

rJI. 1.
jaBH8 CSoroonYHietba aae 380eCSHe ~enMHe.

1. J_(HeBHa 6020C.1lY;)ICelba.

2. Ceauuuna tioeocnyocetea.
3. Fouuuuea
nojeAMHa Bpwe nepMjoAM'tHa

6020C.1lY;)ICelba. r JI. II.

CSoroonYHietba upaaeaor aac saceeae ~enMHe. Hoja oe

no nOTpe6M nojeAMHMx xpMwt.aHa

MnM y nojeAMHMM onY't8jeBMMB

HiMBOT8.

1. CB. raiue. 2. MO.1lUTBOC.1l0B.!ba.

it,
H3BOPH H

noaonae HaYKe JlIIlTyprUKe.

fJIaBHM M8ROPM, M3 KOjMX npaBOCJIaBHa JIlITypPMKa upne ~eJIOM CBOjy ca,ll,pmMHY, ,ll,eJIOMrpaaaao aa rrpecvhnaaa.e M pasjaunsen,e 60POCJIymefha jecy: 6MTHH ,ll,eJIOBM 60POCJIymelha npaBOCJIaBHe upxse. CR. llMCMO H3aBeTa naje HaM noztartce 0 OCHl'IBalhY xpnmhaacxor 60POCJIymelha II nosasvje HaM, KaKO je OHO npnreuo y xpnnrhauctcoj UpKBII Y npeue CB. anOCTOJIa. 2. Cuucu CB. oraua U upseenux uucaua, KOjM pacnpaaJbaj Y JIMTypPM'IKe rrpenuere MJIM IIIX CIJOMMfhY, tcao M MeCTa U3 cuuca He3Ho6oLUKUX tiucaua, y KojMMa je rosop 0 XPMmtiaHcKoM 60PocJly~elhY, reao H. np. I1MCMO llJIMHMja MJIa~ep, npoKoH3YJIa BMTMHlIIje PMMCKOM uapv Tpajauv.'] lI3 narpn') Adfirmabant autem, hanc fuisse vel culpae suae, vel erroris, quod Christiani essent soliti stato die ante lucem convenire: car men que C h r i s to qua sin eo, die ere sec u min vic em: seque sacramento non in scelus ali quod obstringere, sed ne furta, ne latrocinia, ne adulteria comitterent, ne fidem fallerent, ne depositum appellati abnegarcnt: quibus peractis morem sibi discedendi fuisse, rursusque coeundi ad capiendum cibum promiscuum tam en et innoxium ... E p is t. 97 (al. 96) Lib. X. n. 7. (C. Plinii Secundi Libri decem. Recensuit notisque illuslravit G. Erd. Gierig, Lips. 1802).

Ilocpeanu U3BOPU,' 1. CB. flUCMO, HapOLIMTO H3, na KOMe ce ocannajy

24
CTM9Ke JIMTepaType BM,u;Mce, KaKO ce on MXpMCTa OCHOBaHO M oz; CB. anOCTOJIa y OniUIHe YBe,u;eHO XpIHnhaHCKO oorOCJIymelbe Bell y rrpaav BeKOBllMa CHamHO pa3BMJIO.

3. Ilpasuna CB. aUOCTO.!la, CB. oraua U catiopa eaceneuCKUX U UOMeCHUX. Y IbllM\ cy uptcaeua 3aKOHM KOjM ce TM9Y KRKO mMBora M pana npsne vonhe, TaKO Ii oorocJIymel-h8. 00ceOHO.

4. Hapenoe

U oanytce nujeuesancxux

ca6opa,

a uapo-

9MTO cariopa nenmee upsse naparpanoee ieao II eUUCKOUCKe napenoe, YKOJIMKO ce TM9Y upieaenor oorOCJIymeFba, M aactup-

uptcse. Osaj M3BOP je 3aTO sa~aH, IlITO y oorOCJIymefbY npaBOCJIaSHe QPKBe HMCY CBM JIMTyprM9KIll OOJIlU,M M panu.e M3pM9HMM rrporracaua M n0311TMSHMM YBoljefbeM aapesene, HMTM nMCMeHO nporracaae, re HaM npasca cJIymlll geCTO ieao je,u;MHI1 M3BOP aa pasjaunsea,e ouor I1JII1 onor oorOCJIymoeHor OOJIMKa. HeUOCpell.HU U3BOPU JIMTyprl1Ke cy uptceeue taeuze, y KOjMMa cy M3JIOmeHe cJIymoe janaor M npnnarnor oor-ocavacea,a (CJIymeoHI1K, TpeOHI1K, OKTOMX, MMHej III T. ,u;.) MJII1 Y KojMMa cy npaBIIJIa, nopue 3a apurea.e oorocuvseea,a (rI1nMK; aapo9HTO THnHK Case Ocnehenor-a M CTy,u;MTCKl1), M KFbMre, y KOjHMa cy upasuna sa JlCUBOT uonaxa (rrpasnna Ilaxounja, CB. Bacanaja Benmeor M KacHjaHa pHMCKor). Hajr-nannaje nOM 0 h He Hay K e npaBOCJIaSHe JIHTypl'Ime cy: ,u;orMaTMKa H MOpaJIHO OOrOCJIOBJbe; narponornja, Cl1HOztonor-aja, QPKseHO npaBO,1ll Hap0911TO apxeonor-nja M npxnena
acropnja.
sao HaYKa yonhe OaBl1 ce KyJITypHMM ml1BOTOM napo.aa y CTap"HM M npnsaavje HaM osaj mMBOT npeaa n11CaHI1M 11 aenacanaa cnOMeHIIQl'IMa 113 ,u;aBHl1He. 3a JIHTyprl1Ky je saacua KaKO onha apxeonor-nja, TaKO 11 Hap0911TO jenpejcsa 11 xpamhaacsa apXeOJIOI'Mja. IIpBa 3aTO, IlITO nojeztann OOJIl1nl1 11CHMSOJIMnpaBOCJIaBHOr oorocavacea,a 11Majy onhu 90se9jM 11 npapozmn xapaierep, a nocnena.a IlITO cavo nOMohy n.e Mome,u;a ce pasjacun nOCTaHaK 11 aaa-ren.e aehaue oorOCJIymoeHMx OOJIMKa. O,u; nOMohHMX HaYKa BeJIMKe vcnyre 9MH11 JIl1TyprMnM xparnhaacsa apxeonor-nja, soja je HaYKa nonajer /l,aTYMa. Beae H3Meljy JIMTyprIme M Xpl1WhaHCKe apxeonornje cy TaKO cnojeue M ynaerene, .n;a geCTO Mome HaCTaT11 nnraa,e, zta JIM no

CKe uocnauuue. 5. Crapa U otitta upakca

Apxeanoeuja

25
HeKO AeJIo cnana Y JIWryprl'IKY M.llM y XpnWhaHCKY apxeoaorujy. CBaKaKO cnana Y 3aAahy JIMTyprIIKe, Aa pe3YJITaTe XpMIIIhaHCKe apxeonor-aje, KOjM cnanajy y nozrpvsje JIMTyprMKe, vnorperin 1I ztoaezte ));0 BpeAHOCTM. Xpaurhaacsa apxeoaornja je HaYKa 0 MOHYMeHTaJIHOM npenan.v npaXpMIIIhaHCTBa nacvnpor JIMTepapHOM. Hseua je aazraha KaO ));MC~MnJII1He 0 CTapMHaMa, Aa peKOHCTpYMUle CTapn xpmnbancsn jKMBOT, Aa 6a~M HOBY CBeTJIOCT aa ));pymTBeHO vpehea.e, vnpasv, ~pKBeHO npaso, 60rocJIYjKel-be, rrpaBaTaH mIilBOT, YMeTHOCT, na -ratc M JIMTepaTYPY M AOrMY KO,n: npaxpmuhancma, CTy,n:lIIja XpMIIlhaHCKe apxeonoruje AOqeKaJIa je norrrvny namlbY M mapa 06MM TeK nOCJIe KJIaCMqHe apxeo.nor-n]e, jep npn 06HOBJbel-bY KJlaCMqHMX CTY));Mja y peuecauca 1 15. croaehv, oopaheua je naacn.a yqel-baKa MCKJbyqMBO npo¢aHoj JIMTepaTypM M 'fMeTHOCTM, M XYMaHMCTe M yMeTHII~M onor A06a CMaTpaxy M npeanpaxv cnOMeHMKe xpamhancse rrpOIIlJIOCTM

xao napnapcse.

llO)1,CTpeK sa CTYAHjy xpamhancice apxeonoraje 1iI3a3BaJIa je orrperca 1iI3Meljy nporecraaara M pMMOKaTOJIHKa, o,n: KOjMX nocaezm,a xTeAOIIle nooMTliI TBp,n:lby npOTeCTaH1:tTa, ));a je nepa M ));MC'~liInJIMHa npBMX xpMUlhaHCKlIIX nesoaa Y pMMOKaTOJIMqKoj IJ;pKBM orrana, M paAliI ror-a cy MOpam! M3HeTM cse));OI)oy CTapl1X xpl1IIIhaHCKliIX CrrOMeHI1Ka. MOHYMeHTaJIHM 11.3BOPI1 xpmuhancse CTapMHe ,n:a,n:y ce no,n:em'ITM y rrer SeJIMKlIIX paspeaa, HalilMe y cnOMeHMKe : 1. XPMmhaacice apxaretcrvpe (rpana,a xpauona 11 rp06HM~a., M npnBaTHa rpana.a), 2. C'JIMKapCTBa, 3. KMnapCTBa, 4. CMTHe YMeTHOCTM Oorocnyacen.a (sajenno ca TeKCTMJIHOM YMeTHolllhy Ii HYMI13MaTMKoM), 1i'I 5. enarpadunee. Y IIIcnMTMBal-bY xpnmhaucae apxeo.ror aje OOMqHO ce YSlllMa zta I1Ma 4 nepnjona. 1. nonar-an.e OCHOBa OBOj HaYUM, M onaj nepnjozt orivxsara npeue 0)); perpopuanaje ));0 npSOI' jaan.au.a zteaa Roma soterranea.') (1550.-1650.) II. nepajozt ));aJber na1) AIlBOKaT Antonio
Talw~loe H nJIOIl rora je HSllao Bosio

(t

1629.) npov-rasao

je npexo 30 rO,'\LlHa pHMcKe teasotterranea Bosio je 110 Severano.

pana naaurao je nOCJIe n.erone CMP'fH Y lIeJIY Roma TPOIIlKOM MaJITeCKOr pella oparopajaaan no nexa PUMa, PHMa«. Pall Bocnja KOjH je nonaesmor yurao

1632., xoje

I10CJIe HaSBaH »XPHCTO<j)ROJIYMOOnonaexrnor Hl'ITii JOBaH BanTHcT de Rossi (1822.-1894.),

HaCTaBHO je SHaMenurao 011 crapaha y ,!IaBHO aaoopaacristiana

orspaba, HCIIOCTaBHOTaqHY ronorpadiajy

rsene rpooanne, pasjacaao Te~IeJbe xpaurharrcxoj

CBaKMCilOMeHHKHayqHl'IM IIHcepTaU;Hjal\Ia H nOJIOmHO qBDCTe lIeJIo Roma sotterranea

apXeOJIOrHjH. rJIaBHO My je

(1864.--1877,

3 KIb.).

26 npenouan.a (1700.-1850.). III. nepajozt oriyxaara npeae y xoje

naaajy BeJU'IKa orxpnha, speue 9MC'fO HaY9He oripane xpmnhaacse apXeOJIOI'Mje (185Q.-1900.). IV. nepnjozt canaum.ocrn, sana ce npsu nvr y ncnarnean,e xplllIJJhaHCKI1X CnOMeH'lIIKa C'lIICTeMaTCKIIJ vuoce III CIIOMeHlll.lIIJ MCTOKa. Ill'ro ce ra-re upxeene ucropuje, OHa 06YXBaTa CRe ,lI,eJIORe I.lpKReHOr jKMROTa, na npeva TOMe M jKMBOT IlPKBeHor 60rocJIyjKelba, 'lII ca Tor I'JleLJ;lIIlI1Tanocxarpaua, qMHM npresena acropaja JIMTyprMl.lM uaacue yCJlyre. Raj nocne rperia cnoMeHYTM, na y nouohne HaYKe JIMTyprmce cnaaajv TaKoi)e M neiee nporpaue navrce, III TO: ncaxoJIOrMja, eCTeTIIIKa III ncropnja MY3l1JKe,CJIMKapCTBa lIJ apxarercrvpe.

12.

KpaTRK

nperaez

R~li~eBHocTH

npRBOOJlRBHe JlIIlTypr~me.l)

I.

flaTpUCTU'lKO

nooa.

60rOCJIYJKefhY npaaocnasue upsae I1MaMO xnror-o nena, III o.n; saso je OBO OCHOHaHO, YBeK ce jans.aaa nena, icoja pacnpana.ajv 611JIO neao rpanano Jl11Typrl1Ke, 611JIO nojenune neJIOHe 113 n.e. T11 paLJ;OBIIIcy rrpeva CBPCIII 33 KOjOM ce IIIIIIJlO pa3JIIIIqH11 11 noce aa ce6lI CBe OLJ;JIIIKeIII MaHe cnoi-a npevena, aanuce 0)1; creneaa pa3BMTKa riorocnvcseu,a II OLJ; aXTeRa cnora 3 npeaeua. ,llo KOHCTaHTlIHa BCJI., pa3yMJb11BO, nuje MOrJIO 6lITM JIlITyprlIqKlIlX ztena, Hero lI3 Tor apeuena lIMaMO TeK nese CBe.n;0I)6e 0 CR. JIMTyprMjM, raj aana M noje.n;MHMM 06peLJ;IIMa. Ko.n; nacaua 1.- 3. sesa MMaMO cavo repartee II LJ;eJllIMMqHe M3Beurraje II cBeLJ;01)6e 0 60rOCJlymefhY II JIMTyprM9KlIM pana.aua, jep oor-ocavzcen,e OBlIlX BeKORa nnje jOlI1 nOCTMI'JIO CBOj nOTnYH pa3BIITaK. Ilpne ormce xpuurhaucuor 60rocJIymelba BM.n;MMOKO.n; CR. J y CT 1IlHaM y 9 e H II Kalil cP IIIJl 0 C0 cP a (t 165.) y n.eronoj npsoj auonor-nju,") r)l,e HaM naje OnI1C CH. eaxapacraje II CR. rajue «purren.a. 1iI3 II. netca OOTMqe TaKoi)e COIlIC »Y 9 e Ib e 12 a n o c r o n a-,") rne cy, OC0611ITOy .n;PVI'OM .n;e.lly, l\WOrM JIM1)
CTp. BH,llH

J. )f{UBlCOBUfl,

KpaTKH

nperaen

KIbHmeBHOc.TH Rib.

HaYKe

OOI'OCJIymeIbY. H cB.6.

O,ll,JIOMaK HS !IHTypI'HKe.

EOI'OCJIOHCRH nmCHIlK,

VI.

CB.

5.

CTp.

345.-353.

429.-442 .

• ) A7tOAOj(a; 7tpUl't'fl tmi;p XpLcr'tLa;vwv 7tpo>; AV'twvNov 'tov EUcrE~'ij c. 65-67 RO/l, Migne, Patr. curs. compl. S. gr. T. VI. pag. 427-430. 3) ALCia;XlJ 'tow ~wCiExa; <i7tOcr'tOAWV ax 'toil [EPOcroAU[.LL'tLxoii XSLpo,,(pcitpou vilv 7tpw'tOY' SxCiLllop.eV1) (mo oI>LAo&eou BpUEWiou [.L1)'tpo7toAi'tou NLXO[.L'fl~E£CC;.'Ev Kwvcr'tccvt:VOU1tOAEL 1883. Ilpeneo na cpncxn: JOBaH BY'IROBFlB, Y'Ielbe 12 arrOCTOJIa, Banap, 1885.

27 TyprM9KM npOnMCM 0 ieprrrrea.v, nOCTY, MOJlMTBM M CR. enxaPMCTMjM. OB.LJ;erpeoa .LJ;acnOMeHeMO M cnnce T e p T Y JI a j a H a (230.), KOjM Y .LJ;eJlY -de oratione« 1) ca JlMTyprM<JKOr r-neznnnra pasjaum.vje MOJlMTRY I'ocnonn.v, a Y .LJ;eJlY-de haptisrno « 2) Ta9HO onncvje pazta.e "PM icpmretsv. Mnore JlMTyprM9Ke nporrnce VI <popMyJlape MMaMO y An 0CT 0 JI CK MM Y CT a HOB a M a, M TO Y VII. M VIfI. KlbMSM.3) Y OBMM KlbMraMa, a HapO'IMTO y VIII. MMaMO Ta9aH ormc crape xpmnhaucse JlMTYPPIIIje, 9MHORa xaporonnje M xpmren.a, sao M npormce, KOjM ce TM9Y npaanmca, apeueua MO.lIMTRe M MOJbelba sa MpTBe. Ho OBM cnMCM He MSJla:lIeYCMCTeMaTCKM oorocavacea.e, Hero xpuuihancsoj ~PKBM nocrojaaa noje.LJ;MHM.LJ;eJlOBM 06J1MUM60rOCJlymeI-ba, M npeva TOMe nmne M cna.LJ;ajy y naaope JlMTypI'MKe.

cauo CBe.LJ;0ge, .LJ;acy y crapo]

,lI,eJla, ieoja y crpoaeajea CMMCJlY cnanajy OBaiVlO M icoja 06patyjy cavo 60I'ocJlymefhe MRJlamyhM CB. .1II'lTyprMjy l![JlM nojezurae npezorere JlMTypI'MKe y CRPXY TYMagel-ha M paavuesaa,a noje.LJ;MHIIlX .a;eJlOBaMJll![ 06J1MKa 60I'OCJlymefha, MS naTpMCTM9KOI' npeueua : Y zputcoj qpKBU jecy:

1. 'La j a u c r n e u e ie a r a x e a e CR. KMpM.lIa JepycaJlul M CK 0 r (t 386.). 4) Y OBMMsaraxeaaaa (5) TYMa9M CB. KMPMJlO HOBOKplllTeHMMa :lIeMRO1'1 Ta9HO "IMH tepnn'etsa, MllpOOOMasafha M CB. JlMTypI'Mje. OBe sarnxeae cy JJ,paI'OI~eH opM.J10r JlllTypru-ucoj SHaHOCTM 1'1 MMajy TY CBpxy,.a;a yBe.n;y HeO¢I1ITe y rajne xpmnhaacrce nepe, MSJlamyfiM CylliTMHy xprrrrea.a, MMponOMaaau.a 11 CR. JlMTyprIlIje, sao II atra-ren,e noje.LJ;I1IHMXpana.a 1'1 oripena y OBIIM raj Haaa. 2. 0 u p rcs e n o j j e p a p x a j a.") 080 neno, .nYI'O OPMIlMCIIBaHO .LI.I1IOHMCIIIjy peortarnrv (.LI.eJl. 17, 34), nanncao je tepaA jeM IV. 1'1 n0geTKOM V. croneha Herr03HaTM asrop. COMC ))0 npxneuoj jepapxnjace C npasoa Ha31IBa »najcrapaja JlMTyp') Tertulliani liber de Oratione RO):l Migne, Patr. curs. compl. S. I. T. I" pag. 1245-1304. 2) Tertulliani de baptismo adv. Quintillam liber KO):l Migne, S. L T I" pag. 1305-1334. 3) A.Lr1.'tr1.jr1.l «()Lr1.'tct~EL.) 'tWV ocjiwv Q:7tocr'tOA.WV (Constitutiones sanctorum apostolorum KO):l l\Iigne, Patr, curs. compl. S. gr. T. I. p. 995-1156. () KupiAAOU 'IEpocroAuj.LwV 'ApXLEmcrlt. Mucr'tr1.jWjLltr1.l ltr1.'t'1)X1)crEL. KO):l Migne, Patr, S. g. T. 33, p. 1066-1128 . s) Ilspl 'til. €ltltA'1)crLr1.cr'tLlti)£ Espr1.pXir1.. KO):l Migne, Patr, graec. T. III. p.410-584.

28
rl'IKa«, jep aBTOp He cavo ,n;a 113J1ame HajrJ1aBH11je 60rocJ1YJK6eHe qVIHOBe, Hero 11X 11 OII11cyje, 11 TYMaq11 q11H spmrea.a, M11pOIIOMa3alha, CB. JlI!lTypr11je, jeneocaehea,a, 3aT11M q11H X11pO1'0H11je eII11CKOIIa, IIpe3H11Tepa, i)aKoHa, 11IIoi)aKoHa, -rana Ii npnnaa.a y MOHarrIK11 '411H, 11 naj IIOCJ1e q11H rrorpeoa, 3. JI11Typr11qK11 cpparMeHaT CB. Il p o ie n a (t 447.) narpnjapxa naparpanoeor »0 II p e ,n;a lh y 60 m a H C T B e H e JI11TyprVIje«l) je npereacao acropajcse canpacnae. 4. JI11Typr11QKlI KOMeHTap CR. CO(ppOH11ja IIaTp11japxa jepycaJ111MCKOr (t 634.),2) Y KOMe TYMaQl'I repartee 11 npell;VI3HO CB. J1l'ITyprl'Ijy. )1,aHac je ,n;OKa3aHO, ,n;a onaj KOMeHTap nOT11Qe 113 rcacaajer npeuena. 5. Mu c r a r o r aja CB. MaKC11Ma MCIIoBe,n;H11Ka (t 662.).3) 0130 zteno je tcao fil I..\pKBeHa jepapxnja Ilceano-Ilaouucuja Apeonarara MVICTJilQHOTYMaQelhe MHor11X C11MB0J1a,113pasa fil paztn.a, soje ce BpIIIe na 60rOCJ1ymelhY. 6. rOBOp Au ac r a c a j a CI1Ha11Ta (l'I3Mei)y 640.-700.) o CB. J1I1Typr11jn.4) Y OBOM ronopv AHaCTaCI1ja. KOjI1 ce yrJ1e,n;a na CB. MaKClIMa lIIcIIOBe,n;H11Ka, zraje Anacracaje canere, RaKO ce BepH11 MMajy BJIa,n;aTM y I..\pKBfil aa npesre CB. J1MTypruje, pasjaum.yjvha yjenuo 11 nerce otipezte 01301' 60rOCJ1ymeIha. Y naruucxoj uptcsu M3 II a r p 11CT 11Q K 0 I' B P e Me H a M3Mei)y ziena, soja ce 6aBe xp11IllhaHCK[IIM oorocnvaeea.ea, MMaMO zta CIIOMeHeMO: CR. AMBpOCI1ja M11J1aHCKOr (t 397.) CII11C De mys t e r ii s,") 0 rajuaua, y KOMe cy KaTMxeTCKe HOYKe, icoje je AMBpOC11je ,n;pmao caer.ne neztea.e HOBoKpIllTeHlIMa, r,n;e TYMaQ11 oripene OKO spurrea,a, rOBOpI1 jom 0 ocnehea.y none, 0 CB. JlI1TyprnjII, HapOQIIITO 0 IIPROM IIpnQeIIIhy. MCT11 MaTepI1jaJ1, cauo OIIIIIIIIpHIIIje oripahe« je Y l~eJ1y De s a cr a m e n t i s") (6
1) IIspl

1tCGpCGlloosw~

'til;;

&s(CG~, AS~'tOUp,(CG~, 'IspocroAup.WY

KO,1l

Migne, Patr.

graec,

T, 65. p.

849-852. 2) ]wcpPOY[Otl
!cr't0p(CGY y.CGl AS7t'top.spil

1tCG'tp~cipxotl

cX.cpij,'YJcr~y 1tciy'twy

'tWV EY 'tij &s(q; M tl c

t

Ao"j'o; 7tSP~EXWY 't1jY EY.Y.)~'YJcr~CGcr't~Y.1jy &1tCGcrCGY 1spoup,(q; 'tSAOUP.EYWY KO;J; Migne,

CG"j'
W,

Patr,
'ta.

graec. T. 87/III, p, 3982. H nan,e. 3) ToiJ OCj[ou MCG~[p.ou 't05 'OP.OAO,"Ij'tOtl

EY.XA-qcr[CGv E7tl 'til;; crovci{;sw;

(CG 7tE':pl 'toiJ

't~VWV crUP.~OAr.t

Y.CG'ta. 't1jv (q(CGv

'tSAOUP.SVCG Y.CG&scr't"l)y.s, KO,!l Migne, Patr. 'til~ croyci~sw;, KO,!l Migne, S. g. T. 89, p.

gr. T. 91. p. 657--718.

4) 'AVCGcr'tCGo[oo 't05 ]~VCGt't~o Ao,o; 1tspl 825-850. 5) Migne, P. L. t. 16, p. 390-418. 6) Migne, P. L. t. 16. p. 417-462.

29
Kfh.), tcoje ce npMnMCMBaJIO CB. AMBPOCl1jy, na 11)J,(tHaCjour, nateo yHyTpaIllfhLl 3HanM ronope npOTMB rora. Y IV. BeK cnana TaKolje sa MCTOPMjy 60rOCJIymeIba BeOMa. aaacan O)J,JIOMaKPeregrinatio Aetheriae (npe Silviae) ad loca s a n c t a.') KOjM naje nepav CJJI1KY 06M9aja jepycanuvcxe uptcne. 0130 cy narepecanrna aanaraa,a 0 60f'OCJIymeIbY y JepycaJIMMy iepajea IV. serca. Ilojennue CTBapM M3 JIMTypf'MKe pacnpaan.a CB. A B r y CT M H (t 430)ynMcMyJaHyapMjy2)MYCBOM )J,eJIy De symbolo ad c a t e c h u m e n os."] Taxohe CB. fPMI'Opn:je I. BeJIMKM (t 604.) pacnpaan,a JIMTyPf'M9KM MaTepMjaJI y CBOjMM rrMCMMMa enacsony JOBaHY 1'13 CMpaKY3e,4) ermceonv Cepeuv"] 11 MMCMOnapv 1'1 enacsonv 6pMTaHCKOM ABrYCTMHY,6) tcao 1'1 K a Cnj a H (t OKO 435.) y CBOM )J,eJIy De institutis coenobiorum.") II Cl1)J,0 P en. C e 13M JI, CKM (t 636.), De ecclesiasticis officiis libri duo. s} Kparua caapacnna onor )J,eJIa HaJIa3M ce rarcohe y VI. KIb. n.erosa ,l.(e.lla ETMMOJIOrMje. Y OBOM cy )J,eJIy Bpe)J,HOCHe, BefiliiHOM 1'13 oraua (Kanpajaua 1'1 ABrYCTMHa) Y3eTe 6eJIeWKe M pasjaum.eu,a 0 ueJIOM 60f'OCJIymeIbY, a vnorpeorsaaaao je MHoro 0,1.( xacrrajax JIMTyprM9KMX nacaua cpenn.er uesa. Kap.ao BeJI. (Capitul. Aquisgran. 802.) nponacao je )J,a CBaKM CBeIIITeHMK" ·OBO )J,eJIO MMa 1'1 pasvue.
1) Osaj OAJIOMaK namao je npna II naaao no jeAHoM PYKOllIlCY lI3 Apena (Arezzo, cod. Aretinus saec. XI.) M. J. F. Gamurrini (Rom 1887, II 1888). CaM PYKOllIlC He xaavje IIMe cnacaren.ae. Haralyano ce, na ra je nacana CIIlIBIIja cecrpa ClIaBHOl" BeJJl<IKalIIa PYCPIlHa aa Teoaocnjeay ABOPY, AOK Hlije Ferotin Y jeAHoM qJJaHKY Y Revue des questions historiques 1903. t. LXXIV. 367. nosasao, Aa llMa BIIlIIe I13rJIe)la)la ra je cacraaana lIInaHCKa nenojrea Egeria llJIll Etheria (a :l>lOJReOllTII II Eucheria). M3BO/l. II3 oaor pysonuca ca lIHcpopMaTllBHllM YBOAOM BllAll L. Duchesne, Origines de culte chretien, CTp. 496. »ordre des offices it Jerusalem vers la fin du quatrieme siecle«, (Extrait de la Peregrination d' Etherie). 0 narapan.y oaor OA1IOMKa Bll)lll Edmund Weigand, Zur Datierung der Peregrinatio Aetherie, Byzantiniscbe Zeitschrift, 1911. xx. Bd. CTp. 1-26, tcoja I\PJRII na je osaj 0AJIOl\laK nacaa no CBOj npIIJIllIJ;I1 395. ro)lIme. 0 OBOMe BliAll jOlII: F. Cabrol, Les eglises de Jerusalem, la discipline et la, liturgie au IV -c siecle, Etude sur la Peregrinatio Silviae, Paris et Poitiers 1895 .

•) Migne, P. L. 33, 199. 3) Migne, P. L. 40, 627. 4) Ep. L 9, 12. Migne, P. L. 77, 955. 5) Ep. J. 11, 13. Migne, P. L. 77, 1128. 8) Ep. J. 11, 64. Migne, P. L. 77, 1183 . . 7) Migne, P. L. 49, 53 . 476. 8) Migne, P. L. 83, 737.

30

II. Cpeiueu

BeK

11.0

XVI. croneha.

Y OBOM BpeMeHY IlI1CaHO je BPJIO MaJlO JII1TYPrItlqKI1X ztena y 11C T 0 q H oj up K B M. ,lI,0 XII. croaeha jour YBeK cy 6I1JIM u;pKBeHM Oo;M naTpI1CTMqKOr speaena jezrane nvrenohe Y 60rOCJlymelby. TeK o~ rora speuena HaJla3I1MO JIHTyprHqKa zrena y HCTOqHOj UpKRH, HO neva MX MHoro. ,lI,eJla H3 onor- pas)l06Jba cy:

1. Cnac l-1ua'tt'it~ &SWptcz,t) KOjM ce npnrrncvje I'epuatrv I. narpnjapxv uaparpanceou (t 740.). OBO je zteno MHCTllqHO KOH'TeMnJlaTHBHO (&swpCcz) aaaaran,e CB. JlllTyprMje noses O~ npoCKOMM,LI,llje na ~O paanea.ea.a anrnnopa. ABTop TYMaqH sao H ,CB. CO.ppOHMje i CBOMe KOMeHTapy CB. JBlTyprMjy C 063HPOM na mHBOT, crpanan,e H npocnasv rOCIlO,Ll,a, H y nojennHMM panu.aaa CB. JIllTyprMje BH~M aaacnnje MOMeHTe M3 cna'COHOCHor acsvnn.ea.a 0,Ll, 1iIXpHCTa. Y nOqeTKY onor cnaca I1MaMO sao HeI~H yBO~, I',LI,e ce ronopn 0 xpaMY, 0 IlPKBeHHM 1)~em~aMa H cacy~HMa. Y OBOM CIlHCY I:lMaMO MHoro nrroun-a 113 sacnajer apeaeua H naje ce I:l3 rot-a 3aKJbyql'lTM: ~a ra naje rmcao I'epuan I. KOMe ce npanncvje, sao lllTO TO l'I qHHe .JIaB AJIaUl'Ije, Gretser") M MHOrl'l ~pyrM, KOjll OBO ,LI,eJlO npnIlHcyjy I'epaany II.' narpnjapxy uaparpaztceoa (1222.-1240.). Mei)YTl'IM na I'epnana II. He Mo:me ce npa ~aTMpalby onor ztena HH MMCJIHTH,jep aBTOp roaopa, ,LI,atie ~OJIa3aK aHTHxpHCTa 6l'1TH

'992. ronane. 2. TYMaqelbe 60maHCTBeHe JlMTyprIIje o~ HI:lK 0 JI It a R a CVlJl e apxuenncieona COJIYHcKor (t 1371.).3) Kaaa-

'CHJla, 3HaMeHHTH MHCTHqap HCTOqHe IlPKBe, TYMa'fll y OBOM ~eJly yHyTpaJIIlbe, Cl'IMBOJlHqKO anasetse pazm.a H MOJlHTaBa CB. JlYITyprHje H yqH, KaKO ce xparnhann IIMajy BJla~aTH II KaKO -mHBeTH, ,LI,a I:lM 6eCKpBHa :mpTBa 6y~e O~ KOpHCTM. OBO MM·CTI:lqHO TYMaqeFbe CB. JlHTyprHje, y KOMe Kaaacana noaeauure ca JIaTl'IHIIMa (cap. 29. H 30), je 6e3 cyMlbe 3HaMeHIITO JII:lTyprHqKO ,LI,eJIOcpenrser sesa.
') rsp[1civotl I\.PX. Kwvcr'tlXv't. 'Icr'top£1X htXA"ljcrLlXcr'tLXlj XIX! [1tlcr'tLXlj &SWp£1X ROil Migne,

P. g. 98, 333-454 .

•) Jakob Gretser us Mapicnopdra y Baneay, Y 'llljllM lIeJIIIMa (Ratisbon. 1.734-1741, 17 fol, Bde) HaJIaSIIMO 1I0cTa MaTepl'ljaJIa sa JIIITyprl'lKY II xpaurharrcsy apxeoaorajy.
''tOtlp''(£(X'

3) N LX 0 A IX 0 £ K IX ~ ci cr LA IX £, ' APXLS1tLcrX. 8scrcrIXAovLx'I')£, ROil Migne, S. gr. T. 150 pag. 309-490 cap. 1-53.

'Ep[1"1jvs£1X 't'l')£ &S£(X£ASL-

31 3. Jh1TyprM9Ka ,L(eJIa Cl'IMeOHa COJIYHcKor (t 1429.), sa ieora je peteao ,n;OMMHMKaHau;JaKoB Goar: vir si ecclesiae romanae fuisset conjunctus, antiquis patribus annumerandus. fJIaBHO n e n o Cl'IMeOHa COJlYHcKor je aanar-an.e ,n;orMlJ.Tcicor YgeIha M 6brocJIY:JK6eHMX oripezta npasocnaane uprcse y ()6JIMKY /~l'IjaJIora M3Melw CIi1MeOHa tcao apxujapeja - apxt€p€O~, I.I jentror KJIMpl'lKa %A'f)pt%6~. .LI.orMaTcKo YgeIhe je nopen JIMTyprll9Kor MaTepMjaJIa y spar-eo oopaheuo M nOJIeMM9KOr je tcapatcrepa nporun jepermca 1) (cap. 1-32). OITIlIMPHMjM je JIM'Typrll9KM zreo osor cITMca,2) y KOMe CllMeOH ronopa npao 0 <CH. rajuaua (cap. 33-293), y KOMe 0)J,eJbKy3) TYMa9M CMMBOJIll9KM cuncao nojennnax pamsa rcao M caxe 9llHOBe CB. rajaaa, 3aTllM 9MH:' .CB. JIllTyprMje, ocsehea,e BO)J,e, ITOCBeh.eIha sana M nnoharcona, XMpoToH1'Ije ennceorra, YCTOJI1'Igelba narpnjapxa 1'1 T. .11;. 3aTIIIM nonaae y ,n;pyroj ITOJIOBltlHM 8aHMMJbUBa aanaran,a CUMeOHa o CB. MOllUTBU.4) CMMeOH ronopa npso yonh.e 0 MOJbelbY 1'1 AymHocTM xpumhana, KJIMpM~a M aajmea, na ce MOJIe xana ron llM je Moryh.e, 3aTMM l'YMa9M ca ra-mourhv 9UHOBe )],HeBHor DOrOCJlymeIha ca JIMT1'IjOM (cap. 294-359). Hajnocne aaspmvje CMMeoH csoje zteno CMMROJIM9KUM TYMageIheM uoepetinaz otipeua, 1:1 cnouan,e MOJbeIhe aa MpTBe y rpehn, )],eReTM, serpzieceru M 'l'O)],UIIlIhM )],aH IIOCJle CMpTM xpamhanana (cap. 360-373).5) .upyro )],eJIO CMMeoHa »0 xpavv 60:JKjeM M 60:JKaH<CKOj JIMTypr1'ljM«, 6) nauerseao rr060mHMM xpnurhauava OCTpBa KPMTa, je 9MCTO JIMTyprM9Ke canpacnne M y rJIaRHOM je M3BO)], npnora ztena. Y OBOM sa npaBOCJIaRHOl' JII.'ITypI'U9apa BeOMa
l) Osaj 0IVIOMaK cnaca HMa HaCJlOB: Ilw;)..?1'o. EV XPLO'tip y.et'ti 1tetoiiiv 'tiiiv et!psoawv 1KOAMigne, Patr. gr. T. eLV. p. 34-175. 2) Migne, S. g. T. 155, p. 175-696. 3) Onaj OAJlOMaK je nonersea Y nnnre nOJ\OAeJbaKa ca noceOHHM HaCJlOBIiMa: IIsp! 'tiiiv !SpiiiV'tSAS'tiiiv Migne, Patr. gr. T. 155, pag. 175-238; IIspt 't1j. !sP~. 'tSAS't1j~ "'toil a1'LOtl [1llpOtl pag. 238-252; IIsp! 't1j~ Esp~. ASL'tOtlP1'let\; p ago 253-304; IIsp! 'toil '&:rLOtl . vetoii Y.et! 't1j. 'tOll'tOtl y.etlhspwo5w~ pag. 305-362; Ilspt 'tiiiv [spiii" XSLPO'tOV£wv pag. :362-470; IIsp! [1s'tetvolet. pag. 470-504; Ilspt 'toil 'tL[1£Otl voJi,l[1otl 1'ci[1otl pag. 504-516; Ilspl 't1j~ Espli.~ 'tSAS't1j~ 'toil a1'lotl EAet£Otl pag. ·516~-536. 0 CB. nar ypraja, BIiAIi cpncsa mpenon y »BorOCJlOBCKOM fJIaCHII:KY«, XVIII, 176. CTp. 011 Jl. MHpKOBHfia. 4) IIsp! 't1j~ .&slet. 1tPOOStlx1j. pag. 536--670. 5) Ilspl 'toil 't5AOtl~ 'ii[1iiiv Y.ett 't1j. Esp&.. 'tci~sw. 't1j~ Y.1jaS£etG Y.ett 'tiiiv Y.et't'$'&o. tmsp[1vl'i:!11j~ 1'LVO[1EVWV pag. 670-696. 6) IIOTIIYH HaCJlOB rnaca: °Ep[11jvslet 1tspl 'ts 't 0 il .& 10£ 0 u v a o il Y.ett 'tiiiv sv etu'tCji {epswv rs 1tspl Y.ett aLetY.OVWV,IXPXLSP5WV 'ts Y.ett 'tiiiv tiiv §Y.eto'to~ 'tOll'tWV O'tOAWV !spiiiv 1tSPLl3ciAAS'tetL, OU [11)v IXna. Y.et! 1tSpt 't 1j ~ .& 101 et. [1 u 0 't et l' W l' £et ~ A61'ov $y.cio'tq> aLaoiloet "'tiiiv EV etlh~ 'tSAOtl[1SVWv .&slw •• Migne, S. g. T. 155, p. 667--750.

32
BamHOM ,lI,eJIY paajanm.vje ce IIPBO. CIliMBOJIlIIqKO ana-ren.e xpava Boaejer, CBIIIX nprcaennx npezmera a O,ll;em,ll,a. Hajrrocne ,lI,OJIa311I aJIeropllIjcKO-MI1CTIIIQKO TYMa'lefbe CB. JIIIITyprl1je, Y KOjOj ce CIIIMBOJIl13yjy He caao mIliBOT, crpanarsa, CMpT 11 aacspc I'ocnona, Hero III cenetse C ,lI,eCHe crpane Oua III .zrpyrl1 ,lI,OJIa3aK panu cyl)eIha mlliBIliMa III MpTBIliMa. Ha Kpajy ztaje CIliMeOH KpaTKO paajama.en.e 6I1ITH11X,lI,eJIOBa CB. IIPOCKOMIII,ll;11je. IiI3a OBa ztna ,lI,eJ1aCIliMeOHa tOJIYHCKor c[JoMeHyheMo OB,lI,e n.erone »O,ll,rOBOpe MIliTpOIIOJ1l1ry I'a np n x v IIeHTaII OJb C K 0 M« .1) OBIII ozrroaopa cy eraerercse, ,lI,orMaTCKe 11 uaPO'l11TO J1I1TyprH'lKe canpacnne. ,UeJ1a CIliMeOHa COJIYHCKor cy on HeJIIIIKe Bpe,ll,HOCTI1 aa JI11Typr11Qape. 4. reo PI' 11j e K 0)],11 H (rzwpyw~ 6 Kootv6~ npnnana noCJIe)],fbeM BpeMeHY B113aHTlIIjclwr napcrna. IheMY ce nparmcvjv ,lI,eJIa: 1.) IIchpta Kwvcr1:aV'ttvou7t6AZW~, y KOMe jenan O,ll,eJbaK 113Mel)y OCTaJIOra rOBOpl1 0 MaHaCT11pIlIMa, nptcsaaa III tcanenaua Llapnrpana, a )],pyrili »0 I' p a zt fb III X p a u a C'B. Co ¢lIIj e«, aa tcojn Kame nncau ca nOHOCOM,,ll;a ra nnje 6l1IJIO on A,lI,aMa, H11TIII he ra 611TIII. ,Upyro ,lI,eJ10 »0 3 B a Ih IIIM a ,ll;BOp a n a p 1III' P a z; C K 0 I' 11 Be JI IIIK e n p K s e,« 2) 06l1I'lHO ce nnrnpa »De officiis«, ronopn 1II3Mel)y OCTaJIOra 0 MHoro6pojHIIIM· CTeneHIIIMR rp-nee jepapxnje, ,lI,BOPCKOM nepeacanjany npn 60rOCJIymefbY III ll,pKBeHIIIM rO,ll,MIllfbIliM npasuaunua III Ih11XOBY 60rOCJIymefbY. Macro BIIIIlIe .TlIliTyprllI'lKIliX ztena 11[3 ouor speueaa BIII,lI,MMO Y 3 a II a n H 0 j u P K B III, HO MHora J11'ITyprllI'lKa neaa 3anana, ieao II[ IIICTOKa, HeMajy nay=nre apennocru HIlI ncropajcse

reparmee.
IiI3Mel)y JIIIITyprIlIQK11X zteaa y sarranaoj U;PKBIli cpemserneiea 3aCJ1ymyjy cnoxca : 1. »0 n p a n e n u u 3BaIhIlIMa«, ,n;eJIO y 4 Kfb. narracao Amalarius, enacsorr rpujepcsa (t 847.).3) Y npsoj KIhllI3H ce ronopa 0 npxnenoj rO,ll,ItIHIII, y npvro] 0 jepapxnjoenu CTeneH11Ma III ll,pKBeH11M o,ll;emll,aMa, y rpehoj ce TYMa'l11 OIIIlI11PHO III TO MIIICTIII'lK11 CB. J1I1ITypr11ja, a y sernproj 0 06pell,II[Ma uprcneH11X -racosa.
') , A1tO;tPLOSL£ 1tpb£ ·tLv&£ EpOYt"ljOSL£ 'ApXLspaO)~ Ilspl twv 1)Po)'t"l)xo'to£
1tCXACXtLOU

cxiltbv

KO,ll

Migne, S. g.

T. 155, pag. 829-952. 2) G. Godinus Kurop.,

'tWV 0CPCPL;tLWVt1j~ f1slciA"I)~

0CPCPLXLWV 'toiJ

KWVOtCXVtLYOU1tOASW\; xcxl

EjtxA"I)o(cx~ (I'p-nca II JIaT. 0,11 Goar, Paris 1648. fol; aajaosaje I.

1I3,11albe 0,11Imman. Bekker, Bonnae 1839. y Corp. script. hist. Byzant. edit. Niebuhrii). 3) De ecclesiasticis officiis libri quatuor KO,ll Migne, Patr. lat. T. 105. pag. 985. sqq.

33

2. Rhabanus Maurus (t 856.) aarmcao je zteno: -De institutione clericorum libri tr e s « .'] Y OROM~eJIy, rcoje pacnpaan.a CKOpO neo JIl'lTyPf'I19Kl'l MaTepl'ljaJI, rOROpI1 aBTOp y npaoj KlbI1311 0 JII1Typrl'l9K11M JI11Ll,l'lMa11 ozteacaaxa, TYMa911 9l'lH tcprrrreu.a, MllpOllOMa3alba l'l upasentha 11 cyMapHo CR. JI11rvpr-njy.") Y ~pyroj Klb113l'l rOBop11 n11CaLl,YKpaTKO 0 )J,HeBHOM 60rOCJIymelbY, 3aTl'lM 11CLl,pnHO 0 MOJI11TB11,nOCTY, M11.1IO.CT11lbl'l, uoreajan-v, 11 HeK11M rO)J,MIIIlb11M npasanumra. Tpeha KlbMra je npereacuo OM11JIMT'119Korteapaarepa. 3. Valafridus Strabo (t 849.), YgeHMK Paoana Maypa, nanncao je .n,eJIO0 n p KB e H liIM CT n a p 11Ma. 8) IIOIIlTO ce CTpa60H Hap09MTo 06a3Mpe na 11CTOPltljCK11 MOMeHaT, TO je n.eroao )J,eJIO ana-raj H11je aa liICTOPIlIjy 60rOCJIymelba 0)J, CBIIIjy OCTaJIIIIX JIMTypr119KliJX )J,eJIa cpenn.er nexa. UpKBeHe crnapa, res ecclesiasticae, 0 KojliIMa rmcan pacnpann.a, jecy: IIpBO lJ.OM DOJICjU, (liJMe, nonoscaj, yHyTpawlbe ypel)eEbe l'l ocnehea,e xpava), 3aTliJM CB. otipenu KOjU ce sptue Y IfPKBU, liJ TO CR. JIli!TyprliJja, icoja ce TYMa9I1I YBeK C 063liJPOM na liJCTOPliJjCKliJ OMeHaT, 11 nprenenn M 9aCOBliJ, 11 HajnOCJIe CB. rajue, O~ KOjliIX ce Hap09I1ITO nO)J,p06HO liI Ta9HO uanaace rajna icpurren.a 11 06pe)J, OBe rajne. 4. .ll.eJIo »Gem m a an im a e«, (nparouen vrepac )J,YIIIe), nanncao Honorius, KaTe)J,paJIHliJ CBeWTeHliJK OTeHCK11 (Autun), Ha3BaH 11 Henricus solitarius (t 1120.)4) 0130 )J,eJIOliJMa 4 KEbliJre. Y I. K EbliJ3 liI rOBop11 ce OCB. JIliJTyprliIj11, 9liJjM ce copen pasjaurn.vje He cavo MliJCTliI9HO C 063liIPOM na mliJBOT, crpaaan.e liI BeJIliJ'Ialbe nora, Hero liJ ca ['paMaTliJ9KOr 11ncropajcsorrJIe)J,liJIlITa; 3aTMM 0 xpaMy bomjeM, ypeljelby 11 ocaehea.v EberOBY, liJ naj nOCJIe 0 60rOCJIYiK6eHliIM JI11Ll,11Ma,bIlIXOBY nocnehen.v Ii l O)J,em)J,aMa. Y II. K IbliJ 311 rOBop11 ce M11CTliJ9KliI0 u:pKBeH11M -raCOB11Ma, y III. K lb 11311 0 npicaenoj rO)J,ItlH11, a y IV. K lb 113 11,
1) ROil Migne, S. 1. T. 107/1, pag. 294-420 . •) OIIlIIHpHMjeTYMa'lelhe '1MHa CB. rcpmren.a M CB. nnrvpraje MMaMOy IIPyroM l\eJIY Paoana Maypa »de sacris ordinibus, sacramentis divinis et vestimentis sacerdotalibus« KOIlMigne, S. 1. T. 112, p. 1177, rcoje je lIeJIOnnaae nonaan.arse MaTepMjana M3 nOMeHYTor lIeJIa. 3) De rerum ecclesiasticarum exordiis et incrementis, sive de rebus ecclesiasticis IWII Migne, Patr. lat. T. 114, pag. 919-966 . •) Gemma animae, seu de divinis officiis et antiquo ritu missarum. deque horis canonicis et totius anni solemnitatibus libri quatuor ROil Migne, Patr. lat. T. 172. Ilon »gemma animae« pasvxe Honorius oorocJIymelhe, xoje je aa IIYX xpMlI1haHCKII: OHO,lI1TOje nparouea KaMeH aa 3J1aTO(T. j. YKpac): veluti aurum gemma ornatur, sic anima divino officio decoratur. 3

34

rpehoj, M3JIamy ce oripenn CB. JIMTyprMje 3a QeJIY QPKBeHY ro,nMHy. 5. TYMaqeIhe 60maHCKMX CJIym6M, on JOBana BeJIeTa (Beleth) peKTOpa60I'oCJIOBCKe mreo.ne y IIapltI3Y riOJIOImHOM XII. croxeha.') BeJIeT pacnpaan.a y CBOM ,neJIy npno 0 CB. MeCTl-IMa, JIl'IO;MMa M CTBapIiIMa~ IiI TO vonhe M YKpaTKo, a 3aTMM BeOMa ncnpnao 0 60rOCJIymeIhY (QPKHeHMM qaCOBMMa M CB. JIJlITYPI'MjM), M Haj[JOCJIe 0 QPKHeHoj roztaaa, YKOJIMKO OBa YTMqe ua 60rOCJIymeIhe.
6. Kao HeKM pectore CBMjy JIMTyprMqKIiIX panona, TIl'ICaHMX on IX. croaeha, je CJIaBHO ,neJIO Rationale divinorum officiorum, nanncao Guilielmus Durandi enucson M3 Menne y Jlanrenorey (t 1296.).2) 080 6e3 cyMIhe Haj3HaMeHMTl'Ije ,neJIO JIMTyprMqKe xureparvpe y cpe,nEbeM BeKY, nncano MCTOPMjCKO-KPMTMqKM, M3,naHO y MHoro M3,naIha, BeOMa TJ;eHe pMMOKaTOJIMqKM JIMTyprnsapu, M 6MJIO je Mefjy npBMM ,neJIMMa, xoja cy IIITaMnOM asnaaa. lilMe »Rationale« ztao je Durandi CBOjOj KEbM3M 3aTO, IJlTO ce y n.oj M3JIamy yHyTpauHhM pa3JI03M (rationes) cnoJbaIIlIhMX 06JIMKa 60rOCJIymeIha. Y 8 KEbMra pacnpaan.a aBTOp ueo JIMTyprl'IqKM MaTepl'IjaJI, csa 60rocJIymeEba sajenno ca OHMM, IJlTO CTOjM ca lbMMa y aerrocpezmoj Be3M, M TO OBMM pe,nOM: 1. Xpasr BomjM, IherOHO vpehea.e nocsehea.e ; 2. Borocnvacoena JIMo;a; 3. Borocavacriene o,nem,ne; 4. CH. JIMTyprHja M rajne ; 5. UpKBeHH qaCOBM; 6. Ilpxnena roaana : 7. IIpa3HMQl'I; 8. UpKBeHM saneunap.

soja je nonvaa

7. Dec an 0 n um 0 bs erv an ti a, 3) uanncao Rudolphus de Rivo, ztetean lI3 Tonrepna (t 1403.) Y OBOM aa JIlITyprlI-rape BeOMa BamHOM ,neJIy nanaace aBTOp qMHOBe QPKBeHMX -racona M CB. JIlITyprMjy, M3JIamyfiM TaqHO IhMXOB nopeztare Y CTapMHlI, M KOjlI ce ,neJIOBMo,n IhHX Mory CMaTpaTM sao aBTeHTlIqHM. 8. TYMaqeIhe CH. a a r v p r-u] e, narrncao Gabriel Biel nporpecop TeOJIOrMje M3 TH6MHreHa (t 1495.)4)lI[aKo je TyMa-ren,e KaHOHa CB. JIMTypf'lIje rJIaBHO y onoj KEbM3lI, TO ce y u.oj
') Brevis explicatio divinorum officiorum ac eorundem rationum ROil Migne, S. 1. T. 202 pag. 9-167. I) Gu i l i elm u s D u ran d u s, Rationale divinorum officiorum. Impressum Argentin. 1488. 3) ROil Mel c h. Hit t 0 rp. edit. Roman. De cath. ecclesiae divinis officiis ac ministeriis varii vetustorum fere omnium ecclesiaepatrum ac scriptorum libri, pag. 633-674. 4) Literalis et mystica canonis missae expositio. Lugduni 1514.

35
nrraic TYMalfe M OCTaJIM,n;eJIOBM CR. JIMTyprMje, M pacnpaan.a ce o BpeMeHY M MeCTY CB. eaxapncraje, 0 u;pKBeHMM cacvztmra II o,n;em,n;aMa. Biel TyMalfI!I lfMH JIllTyprMje He caao ca rpaaaru-rrcor M acropajceor, Hero M ca ,n;orMaTCKor M MIICTMlfHOr r'ne.,lllUlITa. KOJIMKO je OBO ,n;eJIO nen.eno o,n; CBOjMX caspeneaasa tHIAM ce M3 ror-a, IIITO je o,n;Max rrOCJIe caora I!I3JIaCKa IIlTaMnano na MHOrOMeCTa (TM6MHreH, Ba3eJI, MJIell,M, JIMjOH, Pajr..JlIIHreH M T. ,n;.) II IIITO je MHoro rrvra M3n;aHO. Haj rrOCJIe heMo cnoaenvrn:

9.0 06pe,n;IIMa KarOJIMlfKe u p x a e;') narracao Stefan Durant, npeztcezmme cenara y TyJIy3M (t 1589.) OBO je jenno ozi Haj3HaMeHMTMjIIX JIMTyprlIlfKMX ,n;e.TJa 15. croneha aa sarrazry. Y npsoj KfbM3M rOBOplI Durant 0 xpauv 60mjeM, u;pKBeHMM YTBapMMa, 0 caehen.v nptcne M OJITapa. Y ztpvro] KfbM31I TyMalfM rro BIIJlXeJIMY .l(ypaH,n;y lfMH CR. JIlIITyprMje, a Y rpehoj
upxnetre
13.

-racose.
JlHTyprHKe 0)1.

KlbluKeBHocT

npaaoeaaaaoj XVII. eroaeaa .n.o ,lJ,aHac.

y

HCTOqHOj

n;pKBH

HM Y OROI\1pa3,n;06JbY uaje MHoro paseno na JIMTyprMll,M. CMMeoH COJIYHCKII ca CBOjlIM ,n;eJIMMa6MO je CRe ,n;oXIX. croneha f'JIaRHM npencraanme Y JIMTyprMlfKoj KEblImeBHOCTM He cavo KO,n; I'prca, Hero M KOn; OCTaJIMX npaBOCJIaRHMX aapona, M .IJ,eJIa icoja ce jaan.ana rrOCJIe a.era, nncana cy nozt yreuajev IherOBMX ,z:r;eJIa.To je najrrocne M pa3YMJbMRO, jep ,z:r;eJIa CMMeoHa Co..lJYHcKor pacrrpann.ajy CKOPO CRe JIMTyprMlfKo rpanano ieoje ..lJMTyprMKa 06YXBaTa, M IJ1TO Y IbMMa MMaMO rrOn;p06HM rrope.n;aK M TalfHY CJIMKY rp-neor 60rOCJIymeIba y XV. cronehv, M TO He caao KaKO je OHO spnreno na jen;HoM MeCTY, Hero no uenoj T'p-ncoj M IIaJIecTMHM. OCIIM onora MMajy neaa CMMeOHa CoJIYHCKor II HaylfHy Bpe.n;HOCT~jep y fbMMa M1VJaMO .n;OCTa nona'rasa 0 CTapOM nopertcv oorocnvaeen,a M 0 yBol)efby je.n;HOJIM'KOCTII y 60rOCJIymefbe. Ho nopezt cnera rot-a Hajl!ICTaKHYTlIja je ieapatcrepacra-ma upra y ,n;eJIMMa CIIMeOHa COJIYHCKor CMMBOJIM3aM, a He acropaja, Kao M fberOBJII rrpeTxo.n;HII11,1I RM.n;1I CIIJMeOH COJIYHCKII y 6orOCJIymeFbY zto najaan.nx CMTHMu;a M3paa rrpaBOCJIaBHe .IJ.OrMe. t) S t e p h. D u ran
Lugduni 1606.
t u s, De ritibus

ecclesiae

catholicae

libri tres. Edit. II.

36
O.D; XIX. croneha no-nm,e m11BJb11 pazt y Jl11TYPf'11'fIWj JlH~ reparvpa KOA npaBOCJlaBH11X, soja ce HlIaK He Mome 11CI10pe-" .D;11'rHca 60f'aTOM Jl11TepaTypOM p11MOKaTOJl11Ka11 I1pOTeCTaHaTa na aananv- Ho BeB11Ha Jl11TYPf'11'fK11Xzte.na HOB11jef' 11 najuonnjer apeuena cy je,ll,HOCTaBH11 0I111C1111 pasjama.en,a npasoCJlaBHOr rior-ocnvaceu,a 11Jl11PYKOBO,ll,CTRa 3a rrpaBIMHO 11 noCTOjHO aprnea.e oaora. CaMO MaJl11 6poj ,ll,eJla 6aB11 ce CYIllT11HOM 1I .D;YXOM~aBOCJlaBHOr 60rOCJlymelba, Hay'fHO 06paljyjYBl'Ii Jl11TyprlI'fKO r-pannno If 06a31IpYB11 ce na 11CTOPlIjy. On XVII. cro.neha y npasocnaanoj 11CTO'fHOj IIPKRIf OBO' ey n11CII11 Jl11Typr11'fK11X ,ll,eJla: A.) OPBO Y zp-ucoj U,PKSU: 1. [oeau Harattaun, npeaanrep y Ilaparpajry KpajeM XVI. 11 nO'feTKOM XVII. croneha, CIlOM11fbe ce y aKT11Ma j epvcaaaacrcor cariopa 1672. rcao npaBOCJlaBH11 Y'f11TeJb. O.D; a.era IIIMaMO' KpaTKO TYMagefbe 9l1IHa CB. Jl11Typr11je 11 pazm,a, xoje cy cnojene ca ORMM 91IHOM.1) 3HaMeHIIIT11 Y'f11TeJb <PIIIJloco<p11je Hi Me,ll,11IIlIHe ca KOpKI1pe IIIJl11 ca Kp<pa y XVII. B. ITo caserv nporonpesaarepa XPI1CTO.D;YJlaca Kp<pa, HaIJ11CaO je HI1KOJla BYJlrapMC JII1Typr119KO ,ll,eJlo, xoje je nopen caera roramro je rrI1CaHO noz; YTeIIajeM JlaT11Ha O,ll, Remme Bpe,ll,HOCT11sa npasocnaane JlIlITypf'ltl9ape. ,UeJIO 11Ma HaCJlOB: CBeTIii KaTIIIX11311C: 11JI11 TYMagelbe 60maIJCTBeIJe 11 CR. Jl11TyprllIje.2) Y OBOj Klb III3M' pacnpaan.a IJ11C3II eporeaarcrcav Ha9aHOM (y 06JlI1KY naran.a 11 onronopa) jacno M TeMeJbHO rJlaBHM neo Jl11Typr119KOr rpa,ll,11Ba. fOKOPI1 IJPBO 0 cnpeuarsv aa CB. JlliITypr11jy CIJOM11lbyhM OB.D;eLWKBeHe -racone -, 3aTI1M 0 CB. O.D;em,ll,aMa,CH. caCY,ll,I1Ma, 0 xpauy BomjeM M lberOBY ypel)elby 11 najnocne O· CR. Jl11TyprI1j11, 91'JjI1 06pe.D; Ta'fHO ouacvje, 06a3I1pyhllI ce xemhe ua .D;OrMaTCKI111 11CTOPI1jCKMMOMeHaT. PY'fHe KlbMre Jl1'lTypf'I1Ke I1J11caJII1 cy:

2. Hutcana Bynzapuc,

3. ,O,uMurpuje Ilapeapuc (t 1809.).

Klb11f'y Jl11Typf'11Ke: PY9Ha "t1i~
!epii.~ AeL"tol)p,(oc~

py'fHy

1I3,ll,aO je y Seqy 1803. Xp11IJlhaHCKa Klb11ra, y KOjOj.

fj IIpo&ewp(oc Xe(f'OCAOCtwi'l'1l£ e!£ "t1X. EV "t1j;

1) Ilepl "t.~~ epll1lveLoc~

&e(qL EepOl)p,LOC ,Lvollevoc BOUAjtXPL.

OU!1~OAOC xocl Ill)o"t"ljPLoc. Edit. II. Venet.

1712.

iI) Koc"t"ljX1lot~ tEPIX. 'i)"tOt "t1i~ &E(OC£ xocl tEPii.£ AEL"tOI)Pj(oc£ E~"Ij,1l0L£ ••. 1tOCp& NLXOAaol), 'EvE"tL1JoLV 1681. OBO p;eJIO1'I3!l,aHOje smue nyra. IIocJIe!l,1h1'I ny'r H3!l,ao ra
AH!l,pHja MaBpOMaT non 01tQ AvllpaOI). Ha-·
Mom-

je ca BalftHHM I'ICnpaBIJ;HMa, H30aIJ;HBlllH nexe norpeunce CJJOBOM: OC"t"ljX1l0L~ tEp& ••• K POll!1tX"tOI). 'Ev KepxupqL Nfiv i'ls 1ttXAW ExlMollEVOC

llE"t& 01l11ELWoewv

1852.

37 je KpaTKO TYMagelhe 60maHCKOr XpaMa,cacy,n;a M o,n;em;:;:a, 9MHOBa M rajana.") )l,pyro asnaa.e 113MIIlJIO je y ATIIlHM 1817. a rpehe TaKo~e y ATMHM 1852. 4. Ilanazuor POMUOTUC, 6MBIIlM nporpecop 60rOCJIOBMje y ATMHM, uanacao je JIMTyprMKy npeua CBMMa rrpaBMJIMMa HaYKe, 1I M3,Qao 1869.2) Y ATMHM. Y yBO,n;y roaopn POMrrOTl'JC0 rrojMY, M3BopMMa, rroMohHl'JM HaYKaMa, MeTo,n;y M 1l0,n;eJIM JIyryprlme. '3aTMM npe.aasn na I. zieo JIMTyprMKe, y KOMe y 4 rxaae pa-cnpaan,a 0 MCTOPMjM xpnnrhaucsor oorocavaeeu,a, 0 xpasrv M IIpKBeHMM npenneraxa, 0 rrpa3H11IIMMa M 0 CB. rrecHMUITBy. Y II. ,n;eJIY, KOjM ce ,n;eJII1 y 4 r.aaae, ronopa nncan 0 IIPKBeHl'JM BpeMeHI1Ma, O· CR. JIMTypr11jIll 1I 0 OCTaJII1M mlTyprM9KIIlM 9MHOBMMa (CR. raj He M MOJIMTROCJIORJba). 5. 11. Ilanaua. Harrncao je MaJIYPY9HY KlbMry: XPMurhanciea npaBOCJIaBHa JIMTyprMKa,3) y sojoj yKpa1'lW aJIM npe1J;I1!3HO j aCHO 06pa~yj e IIeJIO JI11TyprIll9Ko rpanauo. 1'1 6. 11. E. Meconopa, nporpecop 60rOCJIOBIIlje 113 ATI1He. Hanucao je py9Hy KfbMry JIIIl1'yprMKe, anporinpaay on CB. CMHO,Qa y ATMHM4), Y KOjOj ce pacrrpaaa.a JIMTypr119Ko rpa,QMBO ca MHoro snan.a, aJII1 He ,n;OCTaMCIIprrHo. Mecoaopa M3a vsona, y KOMe rosopa 0 rrojMY, M3BopIIlMa M CBPCM JIMTyprMKe, ,n;eJIM KfbMry y TpM ,n;eJIa. Y I. ,n;eJIy roaopn 0 xpaMyBomjeM 1'1 tse1'0B1'IM ,n;eJIOBI1Ma,0 CR. cacy,n;IIlMa 1'1 CB. o,n;em,n;aMa. Y II. 0 CB. npa3H11IIMMa M CR. rreCHI1IIlTRY, a y III. 0 IIPKBeHI1M 9aCOBMMa, o CR. .mrvpr-aju, CB. raj uaxa 11 MOJIMTBOCJIOBJbI1Ma. 7. ApxMMaH,n;pMT JOBaH MapTUH 113AT1'IHe. Haaao je MaJIY ..1II1TYPf'I'lKy5) HaMefbeHY JIaj1'lIII1Ma, y KOjOj caCBMM YKpaTKo TyMa9M ana-rerse xpava Boacjer 1'1 JI1'ITyprM9KMx crnapa, 3aT1'IM 9MH <CB.JIMTyprMje CB. JOBaHa 3JIarOYCTor M JIMTyprJllje npeheocseteHMx zraposa. )l,aJbe ,n;aje MapTI1H tcpartco TYMageIbe 9Ima ocsehea.a xpava, MOJIIIITBeI'ocrrozm,e 1'1 6JIameHCTaBC:t, 1'1 uaj [I0CJIe HaBo,n;1'I pa3JI1'IKe 1'I3Me~y narvprnje upauocnanae uprcne 1'1 JIMTyprMJe sanaaanx IIPKaRa, JIaTI1HCKe 11 KaJIBIIIHCKe.

r.

1) A a p
.&s(OI) vliofi,

@ ri P "I)~

A "I)fl..,

'E,Xs~p(awv

xp~CI't~av~xov,

7tsp~axov

ClUV't0fl.0V S~"Ij,"I)CI~V 'tofi

ClXSI)WV xa~ &'fl.rp(wv, &'xoAol)&iwv

xee:! fl.I)CI't"ljp~WV.B~avvll Nj)v

~) Xp~CI't~av~x1) ASt'tOl)p,~x1)

tmo

II. POfl.,7to'tOI). 'Ev

1803. A&"ljva~~ 1869.

I.lsu'tspov 6x15. 'Ev Koiv-

3)

IIaAafl.&.~

I', 1., 'Op&o15o~o~ xp~CI't~av~x1) AS~'tOl)p,~x"Ij.

'cr'ta'I't~VOI)7tOAIO~ 1886.

4) 'E,xs~p(1'i~ov ·.Ev ' A&"ljva~>; 1895.

.') Iwrivvol) $V 'tip u_poa:xs(q>

AS~'tOI)P'l'~xij~ 'tij>; op&oll6~ol) &.va'toALxij~ €XxA"I)CI(a~ uno

I. E. MSClOAWP&'. Xripw 'twv

.
As~toI)PI~){.1) xaL 7tSPL IIpo"l),~aClfl.av"l)~ 'Ev

Map't~vofi

xa~ 'E,xawLwv

fl.a&"I)'tp(wv xal 7triv'to~ xp~CI'ttavoii.

A&"ljVa:~~ 1900.

38

Hajrrocne crroaenvheuo, ~a je BemIKM neo JIMTyprw:lKOP' MaTepMjaJIa oopasen y ~eJIy MUHe XaMY.ll. 0 uyn a, »TYMaqel-bfr CB. JIMTyprMje«,l) r.ll;e aSTOp ronopn 0 xpauy BomjeM M n.erOBY ype~eIhY, 0 JIMTyprwIKMM CTBapMMa, icao H: y pyqHMM' KIhMraMa xozterermce, M TO Y XO.ll;ereTMU;MMeronnja AHTpaxMTa jepovonaxa M3 Jaa.nae (XVIII. croxehe) »IIacTMp yMHMX OBau;a«,2), 11 y xonereruna, KOjy je 113~ao apxaaaazipar HUKUfjJOP Kanozepac y ATMHM 1883.3) B.) Y PYCKoj uptcsu no 17. cro.ieha He HaJIa3MMO ,l.I,e.lla y Koj1'IMa 61'I 6MJIO 1I3JIOmeHO npaBOCJIaBHO 60rocJIymelhe y CMCTeMM. AKO ce jaRMJIa norperia pernea.a icojer JIMTyprMqKOr nnran,a, TO je OBO peureuo naCTMpCKMM pasjaunseu.eu PYCKMX jepapxa MJIM O,llJIYKaMa nojezmaax caoopa. TeK y 17. cronehv, teazta cy 1'I36MJIe C1'IJIHe oopezme necyraacaue y PYCKOj U;PKRM, M3a3BaHe ncnpaan.aa-ev 60rocJIym6eHlIX KIhMra, jaBMJIO ce npao~eJIO pasjama.en.a oorocavacen-a. llHl'IU;MjaTMBoM 1'I 6JIarocJ10HOM narpnjapxa Hl'IKOHa mraanana je 1656. rozraae R H III r a C K p n m a JI h. Ho ORO ,l.I,eJIO nnje IIpOIlI3BO~ pyCK1'IX KlhllImeBHMKa,. Hero ra je nOCJIao narpnjapxy HIIIKOHY 1653. r. I~ap11rpa~CK1'I uarpnjapx Ilajcnje. ABTOP OBe KlhMre je 61'10rpqKIII jepovonax jOBaH Haranaun, a npeaeo je na CJIOBeHCKMje3MK Apcennje I'prc. fJIaBHa ca~pmMHa OHe KIhMre je pasjatnrsen,e xpava 1'1 a.eronnx np11na.ll;HOCTM M pasjarnn.en,e CH. JIMTyprlIje. ARTOP' ORe KfhMre 6MO je OqeBM~HO noz; vreuaje» CMMeOHa COJIYHcsor, jep y a.o] HM.ll;MMO MCTMCMMROJIM3aMna qaK M 11CTe I13pa3e icao KO~ CUMeOHa COJIYHCKor. Osaj npnn nonvura] CMCTeM1130nau.a JIMTyprMqKOr rpazmaa Y PYCKOj U;PKBM nocrao je Y30P' KacHMjMM Jl11TyprMqKMM pa~ORMMa.
113a ycaMJbeHOr ztena RHMra CKpMmaJIh y 17. cronehv; capmersoa 18. l'I nOqeTKOM 19. croaeha nOqMIhY ce jaBJbaTlt qMCTO nnrvpr-n-nca ~eJIa y PYCKOj IWKBH. Hajauaaeunraja JIl'ITyprMqKa neaa y PYCKOj U;PKBl'I l'I3 ORor apexena, ieoja oripaljyjy u;eJIO JIl'ITyprMqKO rpannao MJI1'I nehn zteo osor-a, jecy:

1. ~ cA~~iHiH H 4HHonoAo~iHi'A\X~ npdRocAdRHi'A\, I' p f K 0 P w C C I H C K i A\ U, ~ K RH on rrerpor-panceor MMTPOIlOJI11Ta fdRpi'HAd, Camernerepriypr-r, 1792. Y OROM .ll;eJIY ce CBe~0I,I6aMa
') 'EpIJ:IjVS(Ct 't'Yi. [spa. ASt'tOUp"r£Ct. U1tO M'ljvCt 4. XCt[.L0UIl01tOUAOU. 'Ev a&'ljvCtt. 'tqi 1tvsu[.LCt'ttxqi 1tot[.Levt, Ctu'tqi 1tO£[.Lvtov. 'EV5'tt"!)OtV 1708 . KCtAorepCt. 'Ev A&'ljvCtt.

1887.
XCtl

1tw.

S) Bo(nto.

AO"(tXWV 1tpO@d'tOlV 'ij'tot 1tspl 'toli XCt&'ljxoV'to.

/lst 1tOt[.LCt(V5tV'to ~[.L1tt'n5u&av

•) 'R IIot[.LCtv'ttx'lj U1tO Ntx"IJ'f'6pou

1883.

39
CBeTMX ~MHMX oraua M caoopa ~0I~a3yje 06JIMKa M CTapMHa M aBTOpMTeT rroje-

ncxaavje, 3amTO je KOjM veraHOBJbeH. IIITo ce ra-re aner-opujcxnr TYMagel:ba, yrryhyje ce y npenroaopv (HITaJIau; na zrena CMMeOHa COJIYHCKOr, I'epaana rrarpnjapxa naparpanoxor H I'aspana rreHTMrrOJbCKOr, KaO M na
60rocJIym6eHMx CKpMmaJIb. OBO ~eJIO M3~aHO 6JIarOCJIOBOM CB. CMHO~a 06paljyje CKOPO

RMKOHOBY

npanaren.cmvjyser
MaTepM]aJI.

caa

JIMTyprM9KM

2. Beuisiuuua,
Ma3CKaro, HCHeHie ROB 0 aH

apxienacreona
C K P M m a JI b 0 JIMTypriM

Haacer-oponoxaro
M IIpBO 0 BCt.X'b

Apaa0 6 'b-

M JI M TaM H C T B e H Hoe

ue p

re a n,

cJIym6ax'b MocKBM

1803. (17,) 1908. YrroTpe6JbaBajyhM JIMTyprJlI9Ka ~eJIa I'epaana rrarpajapxa napar-pancsor, CMMeoHa apxnennceona COJIYHcKor, OBO je ~eJIO MMCTM9HO TYMagel:be oorocavacea,a M
M y T B a p H X'b U; e pte 0 B H bI X 'b.

1)

'M3~al:be

rozt.,

nocnezm,e

YCJIOBa

3al:bMXOBO

spruea,e.

OB'O ce

~eJIO 30Be ROBaH

CKpMmaJIb CJIM9He caTa6mI-

saro,

mTO je rrpe RHMra

naztaa.a
CKpMmaJIb

OBe Kl:bMre

nocrojana

Kl:bMra

~pmJlIHe:

1656.

rO~MHe,

y KOjOj je

xao na

UM 6HJIO M3JIOmeHO

Ygel:be

0 60rocJIymel:bY ~orMaTMgeCKoe

npaBOCJIaBHe

upsne.

3.
Hoe

1ticTopMgecKoe,

11 TaMHCTBeHCOCT.

M3HCHeHie

60meCTBeHHOM

JIMTypriI1,

I1B.

JI,MuTpeBCKUM?J. IIpBO M3~al:be 1804. a nocnezm.e 1897. Y npenrosopv f'OROPM ce 0 mpTBM yonhe M0 eBXapI1CTM9Hoj mpTBM nanoce, a y yBO~y 0 pa3BMTKy 9MHa CB. nnrvpr-aje O~ npeaena anOCTOJICKOr ~o IV. croneha, 0 IIMCMeHO M3JIOmeHMM JIMTyprMjaMa, 0

xpaav
M

BomjeM

l:berOBI1M

~eJIOBMMa,

ozteacnaaa,
~aJbe

cacvztava

JIMTyprM9KMM Ta9HO

npe~MeTMMa, TYMagel:be 9MHa

M 3aTMM

MMaMO TeMeJbHO

M BeOMa

cu.

JIM-

rvpr-nje ca acropajcieor-, ~orMaTCKor M MMCTM9Hor 4. II M Cb Mao B 0 roc JI y m e HiM B 0 CT 0 9 J! M 9 e C K 0 M U e P K B M, O,L{ Aunpuje H. MypaBjoBa,
1)
KIbHra ce AeJIlI aa qeTHpH AeJIa: I. npxseaa 60l'ocJIym6eHa JIHu;a H noceono rocnvacea.e ; III. ql'IH ocaehen.a qHHOBH xaporonaja

rJIe~JlIIllTa.2) HOM Cn6. K a 8 o-

1836.3)
60H

MeCTa H IIpeAMeTH; II. janno H xaporecaja

aHTI'IMIIIHCa III uprcse ; IV. npl'IBaTHO 60l'OCJIymeIbe. IIpBo 1II3AaIbe OA 1803. 6116JIIWTeU;1I . Cp, KapJIOBU;HMa ca IIOTnl'ICOM MlITpOy

rOAHHe I'IMaMO y narpajapauncoj IIOJIlITa CTpaTIIIMlIIpOBlIIfia. Typl'lIKa

i) KaAa je 1875. nOHOBOornopena KapJIOBaqKa BOl'OCJIOBlIja, npenaaarra je JIlly n.oj [10 OBOj RIbll3ll. BllAll J. llillBKOBllfi, KpaTRlI upernen Kl:hllmeBHOCTll HaYKe 0 60roCJIymeIbY, .BOl'OCJIOBCKHrJIaCHHR<, RIb, VI. CTp. 439. 8) OBO AeJIo llMa 4 raaae, L roraaa l'OBOPH 0 JIllTypmjll II 6AeHlljy; II. 0 60roCJIymeIbY -rerpneceraane II nacxpca: III. 0 CB. TajHaMa, a IV. 0 l'OCIIOAIbllM npasnaU;IIMa II 0 nOl'pe6HOM qllHy. CPIICKll rtpeson OBIIX nacaaa HMaMO OA To. ~aHHqHfia,

40
,lI,eJIO naje nMCaHO HayqHO, Hero norryaapno 1'1 ca rr060mHHM O)],YllIeBJbeIbeM. 1883. rO)],HHe M3MllIJIe cy ztonvue IIMCMMMa 0)], MypaBjoBa: ).J;onOJIhHeHie K'b rrMCMaX'b 0 Borocnvaceaia BOCTOq. Rae. QepKBM: Mocssa 1883. 5. IT 0 n e q e Hie n p aBO CJI a 8 H 0 it Q e p R B IiI. 0 C rr a CeH 1M M i p a, 8 hI pam e H Hoe 8 'b e H 6 0 roc JI y ac e HiM 0 6 'beMJIIOlQeM'b BCIO mH3Hh x p a c r i a n u n a OT'b p o aen e u ia ,n:0 CM e p T M , MJIM 0 6''b H C H e Hie 06 P H ,n:0 Ii 'b, T P e 6 'b, T a J/I H C T B 'b 1'1 6 0 roc JI y m e H i H II P a 8 0 CJI a 8 H 0 it n e p K 8 M, Crr6. 1843. (4. 1iI.~.ll. 1896.), narmcao npor. C. jJ,e60JlbCKiu. OBO ,n:eJIO rrOCJIe Y80,n:a ,n:eJIM ce y 5 rJIana.1) MaIW ,n:lIIcrro3HQHja JIHTyprMqKOr rpaaana unje vcnena, M nozte.na je M3neurrasena ua llITeTY opr-aucse QeJl11He, nnas je ,n:eJIO ).J;e60Jbcsor o,n: KOPHCTH CBellITeHMKY, jep je y IbeMY JIHTyprMqKM Marepajan TaqHO oopahen. 6. JI M T Y P r M K a Iii JI H Hay K a 0 60 roc JI y m e H ia II P aBOCJlaHH. nOCTOqH. s a e. QepK8H, npo<J>.M nporoiep. jJ,auiuna CMOJlOIl.OBUlfa, VI3)],. II. Kiem, 1861. Osa JIMTyprMKa HMa Y80)], 11 ,n:Ba ztena. MaKO je rpa)J,HBO H3 npnor )],eJIa HeOMa xpartco M npMJIJ/lqHO nospnmo oopaseuo, HnaK ce 080 ,n:eJIO, rcao rrpna noicvnraj nav-mor oripahnnaa,a JIMTyprllIKe Mome y6pajaTH Mel)y 60Jbe JIIiiTyprMKe KO,n: Pyca. 7. Il o c o o i e K'b M3yqeHiIO YCTaBa 60rOCJIymeHiH n p aBO CJI a 8 H. U e p K B H, KOHCTaHTUHa HUKOJlbCKa20. Crr6. 1862. (5. M3,n:. 1894.). ).J;eJIo HHKOJbCKOr )J,eJIIii ce ua TpM nena: 1. 0 xpaay 1'1 Iber08MM npanannoctaua ; 2. 0 60rocJIym6eHMM RlhMraMa 11 3. 0 orrhev 60rOCJIymelhY (zmeaao 60rOCJIymeIbe, C8. JIIiI.Typr11ja, ce,n:MMqHO M ronumn,e 6orOCJIymeIbe), 110 110ce6HoM 60rOCJIymefhY (110 Tpe6HMKY). 6e3 063Mpa na noneav, soja je norpeuma, KfhHI'a HHKOJbCKOr je noopa. Hasahan,e MHOrMX npaanna 113 rnnasa M MHorllIX IWK8eHMX MOJIliTana )J,OCJIOBHO, oreurrana -nrran,e KfhllIre.

r.

y rrj:laBOCJIaBHOH U;PKBH, HOBH CaA 1854., a HeMa'IKlII OA Muralt, rroA HaCJIOBOM: Briefe tiber den Gottesdienst der morgenlandischen Kirche, Leipzig 1838. Ilporp. A. mHBaHOBHfi npeseo je aa cptICKH: Ilonyae nHCMHMa o oorOCJIymelbY OA A. H. Mypasjona, (BecHHK Cprr. :O:pKBe 1903. 1904. 1905. r.). ') Caapacma Klbure: I. rJI. opHra rrpaBOCJIaBHe uprcae sa OHe KOjH crynajy y lbeHO Kpl1lIO; II. rJI. crapae.e rrpaBOCJIaBHe npieae sa OHe KOjH cy y lbeHO KPHJIO seh crvnana; III. rJI. craparse rrpaBOCJIaBHe nptcse sa lbeHe CHHOBenpexa rr03HBY y upxaeHOM 1'I rpahaacsoa APylIITBy. IV. rJI. craparse npasocaasae npreae sa npeaaere, soja OCOOHTO 'cJIyme rrooomHOCTH H cnacessy nepunx. V. rJI. crapan,e rrpaBOCJIaBHe upxse IIl1cMa 0 CJIymoH BomioH Dr. Edw. sa OOJIHe,sa OHe KOjH yMHpy H sa yMPJIe.

41

8. HaYKa 0 60rOCJIymeHill npaBOCJIaBH. n e pK B II, 1) Y .n;Be KIhllre, -racrs nepnaa II BTOpaH, aanacao Ilerps JIe6e/1.eB'O, nporpecop MOCKOBCKe AYXOBHe CeMlmapllje. MOCKBa 1881. nocaeznse nanatse 1908. IJoCJIe YBO)J,a, Y KOMe ce rosopa o 1I0jMy II aazraha JIIITyp1'llKe, 0 onnomajv JIIITyp1'liIKe rrpeua OCTaJIIIM 601'OCJIOBCKliIM HaYKaMa, 0 113ROpl'IMa II KIhliImeRHOCTIII, )1,eJIIII nacan JIIITyp1'l1KY ua )J,Ba )J,eJIa, onhn II nOCe6Hl1. 9. P Y K 0 B 0 )J,CT Bon 0 JI IIIT Y P r II K t, II JI II Hay K a 0 npaBOCJIaBHOM'b 601'OCJIymeHiIlI, 3a )J,YXOBHe ceMIIIHapnje CaCTaBIIIOApXUManJJ.pUT'O T aep iun '0, 'I'nep s 1886 . .LI,eJIoce )1,eJIl1 nOCJIe YBO)J,a ira )J,Ra nena, oz; KOjIlIX .n;py1'l1 zteo nnje )J,ORPmen, a 113pa~eHO je cavo .n;Helmo 60rOCJIymeIhe II JIIIITyp1'llja. 10. JIIITyp1'llKa llJIll HaYKa 0 601'OCJIymeHill n p aR 0 CJIa B H 0 it 11, e p K R II, -racri, nepaaa (06~aH) KYPCK'b 1895. III nropaa (qaCTHaH) 1900. nanucao aa .n;YXOBHe cexaaapaje uporpecop KypCKe .lI,YXORHe cesmnapaje Eauqianit: HecreposcKiit. D:eJIll JII1Typ1'l1Ky nOCJIe xparrcor YROna y onha III nocerian )1,eo. Y onhev ,ll,eJIY pacnpan.sa 0 onhllM npIIHUI1nIlIMa II 06JII1~llMa npaBOCJIaBHOr 60rOCJIymeIha, 0 601'0cJIym6eHl1M npeveHIIMa, MeCTIIMa, npe,ll,MeTIIIMa 11 KIhllraMa. Y ,ll,pyroM )J,eJIY 1'0aopn ce 0 ,ll,HeBHOM 601'OCJIymeIhY, CR. JIIIlTyprIlIjll, 3aTliIM 0 He)1,eJbHOM II npaaaasuou (rO,ll,llIllIheM) 601'OCJIymeI-bY II HajnOCJIe o CJIym6aMa no Tpe6HIiIKY. Kao yI,I6eHIIlK KFbIlIra je ORa noripa l'I neo MaTepI1jaJI je nparcm-mo !I pa3YMJbIlIBO 1Il3JlOmeH. OCI1M RehIlIX JIl1Typ1'liIqKIIIX )J,eJIa, I1MaMO Y PYCKOj UPKBII 1I MaFbe pv-nre KIhllre JIl1TyprllKe, on KOjliIX cy cnoxena npeznru : 9:epIhajeR,2) XHTpOBO,3) IIeTpoB,4) XopomYHOB,5) COKOJIOB,6) enacrcon Xepnor-eu,") PI AJIXHMOBlIIh.8) MCTO TaKO je I1aKO
,) Ilpeneo aa cpncrca Soma JOBaHOBHTI (Beorpan) H nporp. JOBaH lliHBKOBllh. BIIIIII JIlIlTepaTypa ROil Cpoa. 2) A. 'Iepnaees, Ilonpooaoe, CIlCTeMaTlI.'1eCitOe yrcaaaaie COCTaBa JIIITYPrHKI'I, llJIlIl nayua 0 oorocJIymeHill npaBOCJIaBH. ucpxsa. XapKOB'b 1859. 8) XumpOBO, Y'IeHie npaBOCJIaBHOll I\epKBH 0 oorocJIymeHill. IlJIlIl Jlirryprnrea. TaMOOB'b 1869. 4) 1I. Iletuposs, Jlaryprasa IlJIII yserrie 0 oorocJIymeHill npaBOCJIaBHOH ueprcsa. C.-IIeTepo. 1872, &) e. XOPOJICYHOBo, Ilpasocaaaaaa xpacr iancsaa Jlm-yprasa. Ci-Ilerepe. 1877. 6) /1.. COKOJlOB, Y'IeHie 0 (50rocJIymeHiH npaBOCJIaBH. ~epKBH. Ci-Ilcreprl. 1885. RlbHry COKOJIOBanpeaeo je H aa HeMa'lKlI.: O. Morosow, Darstellung des Gottesdienstes der ortodox-katholischen Kirche von D. Sokolow. Berlin 1893. 7) Fepsurceus, erracsorrs, JIHTyprHKa lIlJIH y-reuie 0 oorocJIymeHiH npaBOCJIaBHOM nepxsa. C.-IIeTepo. 1884. 8) I. AJloXUMOBU'lo, Jlaryprasa, C.-IIeTepo. 1891.

r.

42
BeOMa KpaTKO -

napOX1'IiCKMX naCTMpCKOM Ap1'ITa

oopasena npeasnrepa«,

,,'lfllTyprIiKa

y KIh1'IS1'I:

»0

AY:JKHOCT1'IMa. »I11'ICMa apXIIMaH-

1)

AeJIY

E. Ilonona :
nOBpllIHO y

no

60rOCJIOBJby«,2)

1'I cavo

AeJIY

Kllp1'IJIa:

-Ilacrnpcso
soja o6paljyjy

60rOCJIOBJbe«.

3)
1'I.Jl1'I

Ilopezi
.Jl1'ITyprJ/lQKOr H1'Ija Jl,e.Jla

AeJIa,

q~JlO rpanaso
onne Aa o6paljyjy cnOMCHeMO

eehu neo

rpannaa,
pyCK1'IX nacaua,

rperia

JlOBe u upenuere tiozocnyxcen.a upaeocnasne uptase. 6ozocJlYJlCelbY jaeuou youhe u 0 CS. nurypzuju uocetiuo, nacaaa cy y PYCKOj UpKBH Y HOB1'Ije 1'I najnonnje npeae: PO:JKAeCTBeHCK1'I,4) B.Jla,ll1'ICJIa.BJbeB,5) He-rajen,") BeJby-

IWjU

cauo uojenuue ne-

1'I najrnaa-

C1'1'IH,7) pOMjepOB.

M1'ITPOIlOJI1'IT
10 )

ApCeH1'Ije,8)

en1'ICKOn

B1'ICap1'IOH,9)

1'I TeM-

uara
:JKeIbY

6ozocJlYJICelbY
nncao je

pUMOKarOJlUIfKe upkee

uptcse U aporecraa 0 1'I OA1'IHLl,OR.

crape

xputuhancxe
Ii aa

npOTOnpeS81'ITep

CepeA1'IHCK1'I,l1) CM1'IPHOB,12)

oorocxvH)

') 0 AOJIlKHOC'I'HX'bnpecaarepom, OBO je AeJIo npeneneao HliKa, Banap, 1897.

npeXOACKIiX'b. J'[3A.1. 1792.1'I3A. 26. Mocssa 1861. cpncsn jeaate: 0 AYlKHOC'I'IiMa napoxajcteajex cneurre-

2) IIo nacrsrpcsoay BOrOCJIOBiIO nliCbMa nporoiepea EBr. Ilonosa. Ilepsrr, 1874. 3) /{UPUJl'b, apxmr., Ilacrsrpcsoe 60rOCJIOBie. C.·IIeTep6. 1853 . •) I. POJICll,eCfIIBeIlCldii, M3'bHCHeHie Jlarypr-ia 110 qliHY CB. Ioanua Baaroycraro,
C.·IIe'l'ep6. 1860.
BJlall,UCJlaBJleBO,

5) B. Bocspecaaa,
'I'sep:s 1876.

06'bHCHeHie

60rOCJlYlKeHiH

CBHT. npaBOCJIaBH. Tnep-s 1862.

~epKBH. M3A. 2. 3JIa-

aceaomaaa

Ii

60JReCTBeHaH JIIiTypriJl.

2 qaCTIi.

6) B. Heuaees,
ToycTaro 6ypr'b

TOJlKOBaHie aa 60JReCTBeH. JIIiTypriIO Mocsaa 1884. 0 ~epKOBHOM'b 6orOCJIYJReHili MS'bHCHeHie

110 qliHY CB. Ioaaaa B'b 2 -racrax-s. JIIi'l'yprili.

Ii CB. 8aCliJIHiH BeJIHKaro.

BeJlIOCfIIUIl'b,

7) I.
1897.

C.·IIeTepMSA. 2.

8) Apceuiii,
RieB'l> 1879.

MIiTpOnOJI. RieBcK.,

60JReCTBeHHoH

9)
Tep6. repo. 4. Para

Buccapious,

enIiCKOII'b, TOJIKOBaHie aa 60JRaCTBeH. JIIiTypriIO. H., YqeHie 0 60rOCJlYJReHili

MSA. 4. Cr-IleC.·IIe-

1895.

10) ")

reMIl0M1JpOB'b,

IIpaBOCJlaBHOH uepxsa.

1904.

T.

Cepesuncsiti,
1849. CMUPIl0Bo,

C.·IIeTep6. 1889.

1856.

0 60rOCJIYJReHili aanaaaoii nepxsa. CTa'l'bIH 1. 2. 3. Ocmecrseuoe 60rOCJIYJReHie y nporecraarom.,

co BpeMeHH anOC'I'OJIOB'b AO IV.

12) 8.
BilKa. RieB'b

BorOCJIYJReHie xpicri ancxoe

1879. 60rOCJlYJReHin B'b ApeB1881.

13) H. Ouuuuoe», IIOPJlAOK'b 06ru;eCTBeHHaro H -racrnaro

BOH POCCiH AO XVI. BilKa. C.-IIeTep6.

43
CneQMjaJIHa zteaa 0 CB. rajuaua HanMCaJIM cyiKeJIOOOBCKMl) XojHaQKM,2) AJIMa30B,3) ApXaHreJICK1'I4) M enMCKOIl XepMOreH,5) a 0 uptcseuoj ZO!1.UIlU ,UeOOJbCKM.6) 113!1.aBalbeM crapux nurypzuja OaBMJIa ce penasuaja L(pKReHOr qaC0n11Ca »XpMCTiaHCKoe 'Trenie- 7) M npoqiecop A. B), TIeTpoRCKM a OUUCUBalbeM crapux JlUTypZUI.fKUX pysottuca KpaCHOCeJhQeB,9) ,UMMTpeRCKU10) III IIeTpOR.11) LJPKBe1l0M TUUUKY nncana cy y PYCKOj QPKBM MHora ~eJIa, M3Meljy KOjMX HapOqMTO rperia cnOMeHYTM ztena: MaHCBeTOBa,12) HMKOJIajeBcKor,13) Caapjeanua, 14) P03aHOBa,15) Hasaeaa 16) M BYJIraKoRaY)

') A. }/(eJl060BCKiii,
Tepo. 1900 .

KpaTiwe

OO'bHCHeHie ceMH TaIiHCTB'b XPIiCTOBhIX'b.

C.-IIe-

•) A.
npa

e.

Xoiiuauxaco,

Ilparera-recrcoe

PYKOBO,n;CTBO ,n;JHI CBHllleHOCJlYJKIITeJleH 1882. II llUIpolloMa3aHi>1. Ka-

coaepureaia

CBHTbIX'b T3IiHCTB'b. Mocresa,

3) A. A JlMaa080, MCTopiH qHHOIlOCJl1>,n;oBaHii1pemenia x

aaas 1885.

4) M. Apxantencxlti, 0 TaIiHCTB1> CBJlTarO anen. CIlO. 1895. 5) Tep.morens, !'IlHCKOIl'b, 0 CBHTbIX'b TaHHCTBaX'b IlpaBOCJlaBH. uepxaa.
CIlO. 1904.

M3,n;. 2.

6)

r.

C. !1.e60JlbCKiii, ,ll;HH OOl'ocJlYJKeHiH IlpaROCJlaBH: xaeoaa-r, BOCTOq.neprcea.

1840. M311. 9-e. C.-IIeTepo. 1874.-1878. 1894. aanamrsrx-r, B'b nepesonf aa ,l\peBHbIX'b JlHTyprili BOCTOqHhIX'b Ii

Bb 2 TOMaX'b. Cr-Ilerepo.

7) Coripaaie

PycCKiH H3I>lK'b. 5 Bbill. C.-IIeTepo.

8) A. Iletupoecxiti, AIlOCTOJlbCKiH JlHTYPl'iH BOCTOqHOHu;epKBIi. JIHTypriH anOCT. 8a,l\eH, Mapia II CB. Mapxa, C.-IIeTepo. 1897. 9) H. Kpacuocensuess, CBt,l\1>HiH 0 H1>ROTOPbIX'b miTypl'll:qeCKHX'b PYKonIICJlX'b BaTHKaHCKOH OHoJlioTeKH C'b 3aM1>qaHiHMH 0 COCTaB1>II ococensoerux-s oorocJlYJKeoIaaosa,
HbIX'b qHHOnOCJl1>,l\OBaHiH HHX'b cO,l\epJK3lllHXCJI••• B'b MeHYTH H ,l\eJlo n.eroso: Ka3aH'b 1885. Onae hewo cnoCB.

Marepiana

,n;Jli! HCTOpiII qHHOnOCJit,l\OBaHili JlHTypriH JlHTypmqeCKHX'b

Ioamra 3J1aToycT. Ka3aH'h. 1889. 10) A. Iisuuupeeetdii, Onacanie

oHoJlioTeKax'b KieB'b 1901.

PYKOIlHceH xpaHHII.\HxCH B'b 1895.

npaBOCJlaBH. BOCTOKa. T. 1. Tu1tL)tci. Kiem, pyxonnceii

T. II.

'EUXOAOjtct.
MyseH npa

11) Il. Iletapoes, Onncaaie

n;epKOBH. apxeoaore-recsaro

KieBcKoH ilYXOBH. aKa,n;eMiH KieB'b 1875.

12) H. MaHcBeuroBo, IIepKoBHbIH YCTaB (THnIiK). Mocasa 1885. 13) B. HUKOJlaeBcKii1, OO'bflCHeHie YCTaBa oorocavaceain npaBOCJlaBH. XpIiCT. rpeso-poccikcs, nepxsn. Cr-Ilerepo. 1885. 14) A. CBU/J1JJlUllo, IIepKoBHiH YCTaB'b C'b KpaTKHM'b H3'bflCHeHieM'b oorocJlYJKeHia IlpaBOCJlaBH. uepsan. Mociena 1894. 15) PoaaIl080, B., BOl'oCJlYJKeOHhlH YCTaB'b npas. nepsaa. Mocssa 1902. 16) IT. Hauaesa, Ilpatenaxecxoe PYKOBO,l\CTBO ,l\JlH cBHllleHOCJlymIITeJleH, Cno. 1903. 17) C. B. EYJlraK080, HaCTOJlbHaJl KHHra ,l\JlH CBHllleHHou;epKOBHO-CJIYJKHTeJIeil:.
KieB'b, 1913. OBa KIbHra aasrea.yie qHTaBY JlHTypmqKY CBeIIITeHHKa. PyqHY OHOJIHOTeKY, 3aTO II Tp.eoa ,l\a ce HaJla3H aa CTOJlY cnasor

44

onoeuja,

Ca JUITyprMlwM CTOjM y recnoj ne31I xpuiuhancsa apxeicoja je KaO IIITO CMO C[JOMeHYJIMBeOMa BaJKHa rrouohna HaYKa JIMTyprMKe. ,UeJIa 0 xputuhaucsoj apxeonozuju nacana cy Y PYCKOj U:PKBM BjeTpMHCKM,I) JIa.lUIHCKM2) M JIarnrcapen.") Ill ro ce TMqe xpututuiucxe YMeTHOCTU, nacann CY lloKpoBCKM,4) MaH3ypOB, 5) KOH~aKOB 6) If Ilapnauzt, 7) 0 upkeeHOM CJlUKapCTBY: apxMMaHApMT XPMCTVJ<pOp,8 E. PldjMH,9) B. Y CneHCKM10), A. M. Y CrreHCKM11) M IJOKPOHCKM,12) a 0 uptcseHOM ueCHUUlTBY U lJPKBeHoj MY3UlJU: apxnerructcotr cDMJIapeT,13) H. cDJIOPMHCKIII,14)Pa3YMOBCKM,15) APHOJIA,16) IJOTYJIOB/7) B031) 11. Bbtupunctciii, IIaMIlTHI'IKI'I npesaefi xpacriancaoii I.-v. Ci-Ilerepo. 1829.-1844. nl'ICaHO
lI,epKBI'I l1J1n xpacriarrno

CKI'IX'h lIpeBHOCTeM. T. ,lteJla Origines

yaopy BI'IHreMOBa occlesistici . •) A. Jlanunctciii, Ilepxonnaa apxeonorin. C.-IIeTepo. 1873. 3) II. JIaU1KapeBo, Ilepxonao-apxeonor-asecx. O'lepKI'I. IUeB'h 1898. 4) 11. B. IIOKPOBCKiti, Ilpoacxozsneaic ApeBHe-XpI'ICTiaHCKoH Oa3I'IJlIIKI'I. C.-ITexpl'IcTiaHCKoH apxl'ITeKTYPbI ocooenno BI'I3aHTiMcKie
1'1

Tepo. 1880. llaMIITHIIKII

pvccxie.

Ci-Ilerepo. 1891. 5) B. MallcypOBo,

JII'IMi>. Mocxsa 1885.

Ba3l'IJlI'IKa I'IMnepaTopa ROHCTaHTI'IHa B'h CB. rpazrh Iepvca-

6) 11. Konnaxoe», BI'I3aHTiHcKill I~epKBI'I Ii naMIITHIiKIi ROHcTaHTIiHOnOJlH. Oaecca 1887. 7) A. Ilapnans», XpaMbI I\peBHOH I'peuia, C.-l1eTepo. 1890. 8) Xpucuunpops, apXIiMaHI\P., ,[(peBHa xpncriaacaaa nxorrorparpirr. Mocxsa 1887. Y'leHie lIpeBHei1 lI,epKBI'I 0 Jll'IlI,i> I'ocnona Icyca XpI'ICTa. Mocsna 1885. 9) E. Pimuu», M03al'IKI'I PaBeHCKI'IX'b lI,epKBeH. Ci-Ilereprl. 1896. 10) B. Ycuencuiti, OqepKI'I no IiCTOpil'I I'IKOHOnl'ICaHil'I Ci-Ilerepo. 1899. 11) Ycuencsiti A. 11., ,[(peBHiH I'IKOHbI Ii3'h paaasrx-s lI,epKBeH 1'1 'laCTHbIX'b co6paHiM. Mocxna 1905. - 110IlJII'lHHI'IK'h IiKOIlOnli'lCHbIM. Mocxsa 1903. - MH'repeCHhle
paMfITHI'IKI'I mcoaonaoa. Mocssa 1902.

12) H. B. IIOKPOBCKiii, OqepRI'I naMHTHI'IKOB'b xpncriaacsoji li'lKOHorpacpiIi Ii acrcycrea. Ci-Ilerepo. 1900. 01\ acror nacna: CTilHHbIII p03nl'ICI'I B'J'lIpeBHI'IX'h xpavax-s rpe-recuax s Ii PYCCKI'IX'h. Mocasa 1890. 13) ancnapetu», (apxienacxom, 'lepHl'IrOBcKii1), MCTOpl'IqeCKii1 0030p'h rrhcaorrhauem- li'l rrhcuorrbnia rpe-recsoii lI,epKBI'I. 'faCTI. I.-III. Ci-Ilerepri, 1860. n311. 2-e. 'fepHHPOB'h 1864.

14) 11. amopuncxin,

Hcropia

oorocJlymeoHHx'h

ni>cHoni>Hii1

npaBOCJIaBH. ieae.

BOCTO'lH. lI,epKBH. KieB'h 1880.

15) /1.. Pa3Y.MOBCKiii, Ileprconnoe rrhnie B'h POCCili. Onsn-r, I'ICTopIiIKOTeXHl'Iqecrearo II3JIOmeHiH. I. BorocJlympoHoe n-snie I\peBHei1 xpacriarrcsoli uepuea; II. 0 MeJIOI\Ii'leCROM rrhnia npas, rpeso-pccciiicxoii nepsaa; III. Ilepsoaaoe ni>Hie B'h POCciH. Mocxaa 1867. 16) 10. Apnonu», Itcropia npaBOCJIaBHarO nepaoaaaro nilHiH sooorne, no y-reHiIO eJIJII'IHCKI'IX'hII BI'I3aHTiiicRI'IX'h nacarenefi, Mocsna 1880. 17) H. IIOurYllOBO, PYROBOI\CTBOR'h asv-reaiio npeauaro oorocJlymeoHaro rrsaia. Mocsaa 1884.

45
necenoiea ') If MeTaJIOB.2) Hajuocne MMaMO na CnOMeHeMO OB~e JIlfTyprM9Ka .aena nporojepeja PYCIW aM6aca~e Y Bepnauv, AJIeKcMja MaJbIJ,eBa (A. MaJIbIJ,eB'b), KOjM je ca peTKlfM TPYAoM npeseo na HeMa9Klf jeame CKOPOCBe 60rocJIYjK6eHe KlbMre Harne nptcae, ~o~ajytiM CBOjMMnpeaoztuua BeOMa aurepecanrne yBo~e Ttl

pasjanm.ersa.") B) Y cpuctcoj

U,PKBUHeMaMO MHoro ~eJIa na JIlfTyprlfKe. IIlTo TtlMa Klhlfra, TeK cy YI)6eHMIJ,M sa OCHOBHe If cpezm.e IllKOJIe, M TO npeaenean MJIM CaCTaBJbeHIIl no paaaav pyCKMM YI)6eHlfUTtlMa. OBY OCKY~lfUY ,ll,OHeKJIe nonYlhyjy pa~OBlf If OMalhM JIMTyprlf9Klf 9JIaHI..l,M y noje,lJ,lfHlfM cpnceaa 60I'OCJIOBCKlfM saconacava, If ouer RefilfHOM npeaozur MJIU npepazte
C

pvctcor'.

COKpOBUUf;e xpucriauctcoe,

nurypeiiicso

tioyuenie,
je

-iarao JOBaH BIIlTKOIH1ti y repan; YHlfBepSlfTeTcKoj BY~lfMY 1818. (Kpara« lfSBO,Ll,na ORe Klhl'lI'e rie-rarao
') I.

nenesaru,a y
lfCTl'l

Bocneceucsiti, 0

rrhuia

c-s ApeBH'hllllHlX'D IW HOBhIX'J, pt'MeH'D."Iacrr, I. B

') B. MeuraJlOBb, Osepm, Mocrcaa 1896. 3) Haj3HaMeHI1TI1ja/lelIa Man.uesa cy: 1. »Die gottlichen Liturgien unserer hI. Vater Johannes Chrysostomus, Basilius des Grossen und Gregorius DialogosvDeutsch und slavisch unter BerUcksichtigung dcr griechischen Urtexte von Alexios Maltzew. Berlin, 1890; 2. Die Nachtwache oder Abend- u. Morgengottesdienst der ortodoxkatbolischen Kirche des Morgenlandes. Deutsch u. slavisch unter Beriicksichtigung der griechischen Urtexte von A. Maltzew. Berlin, 1892; 3. Die Liturgien der ortodoxkatholischen Kirche des Morgenlandes unter BerUcksichtigung des bischoflichen Ritus nebst einer vergleichcnden Betrachtung der hauptsachlichsten iibrigen Liturgien des Orients u. Occidents von A. Maltzew. Berlin, 1894; 4, Bilt-, Dank- und WeiheGottesdienste der ortodox-katholischen Kirche des Morgenlandes. Deutsch u. slavisch von A. Maltzew, Berlin, 1897; 5. Begrabniss-Ritus und einige spezielle und alterthurnliche Gottesdienste der ortodox-katholischcn Kirche des Morgenlandes. Deutsch u. slavisch von A. Maltzew. Berlin, 1898; 6. Die Sakramente der ortodox-katholischen Kirche des Morgenlandes. Deutsch und slavisch von A. Maltzew. Berlin, 1898; 7. Fasten- u. Blumen-Triodion nebst den Sonntagsliedern des Oktoichos der ortodoxkatholischen Kirche des Moraenlandes. Deutsch und slavisch unter Berucksichtigung der griechischen Urtexte von A. Maltzew. Berlin, 1899; 8. Menologion der ortodoxkatholischen Kirche des Morgenlandes I. T. Sept.-Febr., 11. T. Marz-August. Deutsch uud slavisch unter BerUcksichtigung der griechischen Urtexte von A. Maltzew. Berlin, 1900--01; 9. Liturgikon (ClIY.lKeoHI1K'D-Sluschebnik) - die Liturgien der orthodoxkatholischen Kirche des Morgenlandes unter BerUcksichtigung des bischoflichen Ritus von A. Maltzew. Berlin, 1902; 10. Oktoicbos oder Parakletike der ortodox-katboliscben Kirche des Morgenlandes I-II. Deutsch und slavisch unter Berucksichtigung del" griecbischen Urtexe von A. Maltzew. Berlin, 1903-04.

npaBOClIaBHhIX'D uepxaax-r, rpe-recxaro BOC1'OKa. 11 II. Kocrpoaa 1896, I1cTopiI1 npaBOCJIaBlI. nepsosa. nilHin B'D Poccia,
B'b

46 BHTKOBl'IB Y HCTOj neuarn.n 1821.)1) Ranunuxa IlajcuKpartco TOJIIWBaHf, 60meCTBeHor xpaaa, I-i. Can, 1855. UpKBeHo 60rOCJIOBie l'Ih upKBeCJIORie 3a YgemHW Bl'IIIIl'IX paapeaa, Beorpazi 1860. M3jaUllhefhe CReTe JIl'ITyprl'Ije o,n; H. 'F.>. Byxuuenuha, HaMefheHO CJIYII1aOUl'IMa npenapannnje, HO vnorperia.anano je l'I y rl'IMHa3l'IjaMa, Ila a-reno 1879.2) JIl'ITyprl'IKa l'IJll'I HaYKa 0 60rOCJIymeIbY CB. npasocnanne IJ,pKBe, aa cpnciev MJIa,n;em nspazrao H. Tp, }/(U8K08Uh3) CSeIIJTeHl'IK M nporpecop na rep. BeJI. pean. rWMH. y PaKOBIW. 3arpe61885. (II. l'I3.ll;afhe non l'ICTWM HaCJIOROM aa llHWJlCKY MJIa,Ll,em, H3,n;ao je aBTOp tcao MWTpOnOJIHT 3BOPHl'IqKO-TY3JIaHCKl'I y 11.. TY3JIl'I). Kpartca HaCTaBa 0 60rOCJIymefhY npasocnanne IJ,pKBe4) o,n; A. PYll.aK08a npeseo Xpucaur FPKWbUfi, Bes 1885. - JIl'I"yprwKa aa II1KO.'lY Itl uapozt, nanncao npOTO H. Beeoeuh, Beorpazt 1885. - UpKBeHo 06pe,a:oCJIOBJheaa YgeHl'IKe cpezm.ax II1KOJIa, npepaztuo Apx. aiup.sunujan, Eeorpaa 1888.5) A. PYll.aK08, HaYKa 0 60rocJlymeIhY Xpl'III1haHCKe npaBOCJIaB~e IJ,pKBe, rrpeso.a B.(oJICe) j Ioeanoeuna), Beorpan 1890. TI03HaBaFbe IJ,pKBe IIIJlIII 06pe,a:oCJIOBJhe, III3pa,Ll,1II0 Xauu- Teo tjJ uno Creqianoeuti wrYMaH, Beorpaa 1895. - Ha-YKa 0 60rocJIymefhY npaBOCJIaBHe IJ,pKBe Tl. J1e6elje8a rrpeneo C PYCKor EOJICuIl.ap H. [oeanosuti, Beor-pazt 1898. - OBY JlHTyprllIKy Il. Jletienena npeneo je rasohep, rrpepaztno, .z:r;onyHMol'I HayqHIIIM

jesuha,

arraparou

cnarineo

nporonpeannrep

j08aH

}/(U8K08Ufi,

npo-

.pecop y sapnoaaasoj 60rOCJIOBIIIjl'I, no KOjOj ce reao MaHycieparrrv seh BMII1e oz; ,n;Ra ,n;eIJ;eHTAjaIII3Y9aRa JlIIITyprllIKa y KapJIOBa9Koj 60rOCJlOBl'Ijl'I, a III3,n;aBaJlIII cy je cJlYII1aolJ,lII reapJIOBa9Ke 60rOCJIOBTAje JlIIITorpacpMjoM y rpn Maxa, nocnenn.a nvr 1913. rozt. O,n;JlOMKe TAROBe JlIIITypI'MKe II1TaMrraO je nporp. JRIIIBKOBTAB III TO 1.) UpKBeHo nojan.e (BOI'OCJlOBCKM fJlaCHMK KIb, IV. 137.-149. 310.-322. 386.-396. rne cy OCIIIM uojaa.a oopaseaa III 06JIIIIUIII III BpCTe IJ,pKBeHOr necaamrna). 2.) Kpanea nper-nen KIbllImeBHOCTli HaYKe 0 60rocJlymefhY (BorOCJIOBCKH fJlaCHIIIK KIb. VI. CB. 5. CTp. 345.-353. III CB. 6. CTp. 422-442.),
1) BlI)\H Jlerormc Marnne Cpncxe RID. 157. c=p, 21. 2) BH~FI npmcaa Y CprrCROM CHOHY 1891. op. 3. CTp. 39.-41. FI op. 4. CTp. 59.-60, on JIy~e Ilonosaha, napoxa H RaTFIxeTe Y IIaH'IeBY. ') Bn~H npnxaa OBe RIbHre Y sanapcxoj I1:cTFIHH 1885, op. 5. o~ J. B, (JoBaH l3Y'lKOHHh). 4) BH~H npmeaa Y HCTHHI'I 1885. op. 2. 5) BI'I~H npasas JOBaHa BY'IROBHha Y XpHIIIh. BeCHI'IRY 1890. CB.V, VI, VII. Ii VIII.

47 f',ll;e je neno M MCu;pnHO nspaseua nnreparvpa M ncropaja .nnreparvpe aa JlMTyprMKY. ,UaJbe MMaMO O,ll; nporp. .iKMRKOBMfia, KpaTKM nperaezt uajnoanjnx nMcaHMX JIMl'yprMja (no KaTaHCKOM 1I np.) J. .11:. Y Cpn. CItlOHY 1896. CTp. 644. M 659. O l\pKBeHOM nojaa.y nncao je nporpecop J. .iKItlBKOBlIfi Y npearoaopv cnor- HOTHor 360pHMKa (HORM Can 1908.) CTp. I.-XIV. Y hOrOCJIOBCKOM fJlaCHItlKY onr-osopao je nporp, JKIIIBROBMfi ua MHora nuraa,a Mil npicneno-nacrapcse npaxce jeoja aaceuajv Y JIItlTyprItlKy.l) Ilporp, J. JKMBKOBllIfi nonYHMO je CBOjMM HaYIIHO pa~eHMM paztoauua MHore npasuaue Y JIIIITyprM9Roj anrepa'rypa KO,ll; Hac .. _ Ilporp. Anetccannap }/(UBaHOBufi, HaYKa 0 60rOCJIYjFelbY npanocaaaae upxse I1IJlM npaBOCJIaBHa JIMTyprMKa aa YgeHMKe cpenn.nx msona. I. asnan,e Cp, KapJIOBU;M, 1900. II. M3,ll;afbe 3arpe6, 1908. llsujetutt, 6MBlllM peicrop aanapcse 60rOCJIOBlIje, nanacao je JlMTyprMKy no KOjOj ce Y9M MCTa HaYKa y sanapcsoj 60rOCJIOBMjM. M3 OBe nnrvpf'MKe sao MaHYCKp!IIll'ra mrannana cy HeKM aeno 06pa~eHM ,n;eJlOBlI.2) 130Ka MUJlufi Y9MTeJb HOfwca~CKM, JIMTyprMKa aa npaBOCJIaBHe YgeHItlKe OCHOBHMXrusona, Cp. KapJIOBU;M 1902. Ilporp. Tlerap C. Ilpotuti, HaYKa 0 60rOCJIymelbY npanocnaane upxae, aa YgeHMKe cpezm.ax nncona. Beorpan 1912.3)

t J.

OCMM cner-a onor-a MMa MHoro JIIIITyprM9KItlX pacnpasa M '9:JIaHaKa pasacvrnx no pasum« cpnCKMM 60rOCJlOBCKMM -raconMCMMa, ieao Bcccnn (H. Can), CHOHY (Beorpanl, ITpaBOCJIaB,lbY (Eeorpan), Xpanrhancsoa BecHl'n~y (Beorpan], Fnacv MCTMHe {H. Can) , IICTIIIHIII (3a,ll;ap), .II;a6po-60caHcKoM, sacnuje 60caHcKoxepner-oaa-neov MC1'09HI1KY (Capaieso), Cpnceov CMOHY (H. Can
1) OCHM opHrHHaJIHOr pana aa noisy 1{0BHfia H TO: H. B. To ton.a, Paanamn.aa.a rJIaCHHK I, JIHTyprHKe HMa~w H npesoae nporp, JKHB0 oomaHcTBeHoj JIHTyprHjH (BorOCJIOBCKH

II, 113, 182), onaaae KaCHHje OI\IIITaMrraHO y H311,aH.Y {)orOCJIOBCKO-KH.HlKeHBOrnpynrraa Cnore rcao CB. III. KH.HmHu;e sa HapOI\, KapJIOBU;H 1909. 3aTHM, CllYJICe6Hu/(o 01\ A. ,IJ;MHTpeBcKor, npeson C pycsor y BOrOCJIOBCKOM I'JIaCHHKY (V, 34, 118, 216.).
2) IIpoc(:J. J. IJ,BHjeTHfi: liIs OOJIaCTHoorocJIymeH.a npaanana H H.HXOBO oorocJIymeH.e. CTp. 3. H I\albe, rrpaBOCJIaBHe upxse.

278, 340, 416;

A) Heron,

nOKpeTHH rOCrrOI\CKH rrpaSHHU;H H H.HXOBO oorocJIymeH.e.

B) IIoKpeTHH

rOCrrOI\CKH

rJIaCHHK rrpaBOCJIaBHe l\aJIMaTHHCKe upxse,

1909. Banap,

H rOI\. 1910, ~TP, 5. 3aTHM, CJIymoe y TpeoHHKY. (0

TpeoHHKY. 1. OOpel\H CB. TajHll,. a)

0 CB. TajHaMa yornrrre, 0.) 0 CB. TajHaMa aanoce.) 1. Tajaa KpIIITeH.a 2. Tajaa MHporroMasaH.a. I'JIaCHHK rrpaBOCJIaBHel\aJIMaTHHCKe uprcse. 1'01\. 1910. CTp. 21. H I\a.:oe, rOI\_. 1911. CJIymoe y TpeoHHKY, CTp. 8. I'I I\albe.
Cpncrcox CBeIIITeHHKY 1913.

3) BHI\H oneny npor. ,IJ;HMHTpHja JaHKOBHfia y Capajeso, op. 4. H 5. CTp. 142.

48
Ii

Cp. RapJ10RIJ,l'I), Ilacrupcsoj Pe-nr (Eeorpazt), BeCHl'IKY CpnCKe UpKBe (Beer-pan), Ilpocsera (Ilcran,e), fJ1aCHl'IKY IlpasoCJ1aBHe ,UaJ1MaTl'IHCKe UpKBe (Banap), Cpncsou CBelIJTeHl'IKY

(Capajeso).
Y OBl'IM J1l'ICTOHlIMa l'I3MeiW J1l'ITyprM':IKIIIx panona najamue HaJ1a3MMO pacnpane M3 noceonor ,ll,eJ1a J1MTyprMKe M naran.a M onrosope JiI3 upKBeHo-60rocJ1Y:JK6eHe npasce, I') Y upaJ1fJCJWSHoj PYMYHCKoj U,PKSU ,lI0 cana je BpJ10 MaJ10 paseno na ·J1IIlTyPI'l'Il~M. Cnoveuvheao ORa ztena: 1. CReTO Y'-leHJe, VIJ1M TYMa'-lefhe CReTe M 60:JKaHC K e J1MT Y P r Mj e ca rp-rtcor npeseneno na PYMYHCKM, nanncao

[epeuuja KaKaSeJIa /Iactcan, Jauia 1697. 2. P Y ':I H a K lh M ra J1MTY P r MK e MJ1M 60 roc J1y:JKe fh e n p aBO CJ1a R He IJ, p K Be, on; apXIIIMaH,ll,pIIITa MeJIXUCeJl.eKa, 3aMeHMKa euacsoua xyrrncor (rcacaaje enactcon y POMaHY). II. M3,ll,. ByKypelilT 1862.
3. JIMTypI'MKa, Y KOjOj je KpaTKO r v a a s e a e .JlMTyprM'-IKl'IX '-IVIJ-IOBa npeMa TMnMKY npaROCJ1aBHe 11 C T 0'-1 H e up K Be, nanncao napox CaMYUJIO Aunpejaeuh, (on 1880.-1895. 6YKOHMHCKO-,ll,aJ1MaTHHCKM MMTpOnOJ1ldTxao CMJ1-

secrap),

TYMa':lefha CB. J1MTyprMje, nanacao CReWTeHMK K. MomeCKY, Bpaana 1870. 5. JIMTyprMKa MJ1M o o r-oc e v se e n.e npaROCJ1aRHe IJ,p K B e, aarnrcao jepouorrax Faepun PalUKaH, BYKypelIlT 1876. 6. JI VIT Y p r a K a n p aBO CJ1a B H e KaT 0 J1M '-IK e IJ,p K s e, uanacao apxaaaazrpa-r [yeenan CTeifJaHeJIU. BYKypelIlT 1888. 7. JI MT Y P r MK a n p aBO CJ1a B HeM CT 0 '-I H e IJ, p K R e, pv-nra KfhMra sa cpezrn.e WKOJ1e, nanacao KaJIUCTpaT KOKa, qepHoBuIII 1905. 8. JIl'ITyprMKa npaBOCJ1aRHe u p s n e, O,ll, IiI. B. PajKUJIecKy-a, ByKypewT 1905. . 9. YKpaTKo je oopaseua JIl'ITyprMKa y PY'-lHOj KfhM3M naCTOpaJ1He HaYKe, KOjy jecacranao AH,ll,pMja oapon Illazyna, Cl'I6l'Ifh 1872.

4. PY'-IHa

'Iepuouun

1860.

KfhMTa

10. AKa,ll,eMCKa rt p ezt a a an.a 0 J1MTyprMIJ,M n p aBOCJ1aBHe IJ,pKBe ozt /l,p.·BacuJIuja MUTpoifJaHosuha. Ilpepanno, zrorrvnao M M3,l!aO Ilp, Teouop Tapnaecxu. qepHOBIJ,M. 1909. Ilporp. TapHaRcKM je pvsonnc J1l'ITyprMKe MMTpocpaHoBMha oripanao, npOWIIIpMO M cnarineo ca Hay'-lHMM anaparov, TaKO na je nOC1'aJ1ajenua o.t Haj60J1JMX miTyprMKa.

49
14.
KH>H1KeBHOCT JIHTyprHKe

y aanaaao]
.llO .ll8Hac.

IlPKBH

O.ll

XVII. eroaena

HOBOI' nOJIeTa .n;0611II1e JIl1TypI'119Ke cTy.n;l1je na aanany yCJIe.n; perpopaannje. Perpopuaropn nopanaxy eaxapncrnja reapatcrep acpme If cuennjanuo TajHY CBeII1TeHCTBa. Pana TOI'a, II1TO cy nporecraara MHOI'O II1TO II1Ta ca 60I'ocJIymeEba 0.n;6aul1JIl1, 03Ha9v[0 je Gueranger IIpO'feCTaHT113aM sao »aHTM-JIlfTYPI'lf9KY jepec«. IIpoTl1H perpopava If nauanaja perpopuaropa, na je 60I'OCJIymeIbe pmsciee uptcse .n;eJIO »Mpa9HOI' cpena.er aerea H jepapxajcse JIaKOMocTM«, MOpaJIlf cy pHMORaTOJIlfUlf 6paHl1TH csoje 60I'OCJIymeIbe, ,Aa OHO y CBOjl1M I'JIaBHlfM If OCHOBHRM .z:r,eJIOBl1Ma.z:r,OCl1mey crapo xplfII1haHCKO .n;06a, H MOpaJIlf cy uoriajaru XBaJIY perpopuaropa, tcao na cy OHR YCIIOCTaBlfJIH jennocraaaa crapo -xpuruhaacxu RYJIT. Hanaztajn on crpane nporecrauara 6lfJIlf cy lf3JIOmeHl1 y T. 3R. MaI'.n;e6YPII1KlfM ueurypaj aMa y 13. fo1. CR. (Ecclesiastica historia congesta per aliquot viros in urbe Magdeburgica, Basil. 1559.-1574.), a y csasoj ozt OBIIlX 13 CB. HaJIa3110 ce onces 0 60rOCJIymeIbY (De caeremoniis et cultu divino). )l.YII1a KO,Anaztarsa OBlfX netrrypaja 6110 je Flacius Illyricus (t 1575.), IIOCJIe CMpTl1 Jlvrepose najpennocnnja 3aCTYIIHlfK OPTO,AOKCHOr JIYTepaHCTBa. Ha OBe nanaaaje O.n;I'OBOPlfO je 0.n;6paHOM Baronius (t 1607.) CBOjlfM .n;eJIOM Annales ecclesiastici, Romae 1588.-1607. 12 KIb. )l.a 6lf plfMOKaTOJIlfUlf HaY9HO 060PlfJIJII IIpOTeCTaHTCKe npmrunne 0 60I'OCJIymeIbY, MOpaJIIII cy acnarnaarn He cauo cnace CB. oraua, Hero If najcrapnje PYKOIIlfce JIlfTyprlf9RlfX RIhlfI'a, sao If zteaa crapnjax anropa, ieojn cy OIIJlIClfBaJIlf 11 TYMa9J1IJIlf 60rOCJIymefhe. IIJIo.n; rora ncnnrnaan,a 6exy pasua lf3.n;aIba nanopa JIlfTyprlllKe If paana .n;eJIalfCTOPJlIjCKO-KPRTJlI9Kor acnarnaan.a 60rOCJlymefha. BeJIl'lKY BamHOCT rroxaraxv PJlIMOKaTOJIlfUlf na rp9KO, rrpaBOC,11aRHO 60rOCJIymefhe: ua reoje ce BPJIO pazto II03JIIBana nporns nporecranara, He caxo 3a .n;OKa3 mpTBeHor xapaterepa esxapacraje III .n;pyrlfx .n;orMlf, Hero If pa.n;JII onpasnaa.a MHorlfX uepeuonaja If oopena. Y Ty CBpXy 6MJIO je norperino oparananue TeKCTOBe 60rocJIym6eHJlIx RlhJlIra HCnJlITaTlf, lf3.z:r,aTJII,IIa If npeaoznrru. )l.aRJIe JlI3 60p6e pJlIMORaTOJIJlIKaca IIpoTecTaHTlfMa lfMaMO OBe KOPlfCTJII: OCo6lfTJII nOJIeT JIJlITyprl1'fKl1X cTy.n;lfja y ztpyroj nOJIOBJlIHlf cenavnaecrora If y npsoj nOJIOBJlIHlf ocaunaecrora netca, lfSY9aBafhe acropajcse crpaue 60rOCJIymeIba, nanan,e

50
JIliTyprMqKMX M3BOpa M pasaa,e xpanrhaucse apxeoxoraje. lfCnOqeTKa ce jaRJMlJIa aoropajcxa neaa ca HeKMM CROjMM onCeUMMa 0 60rocJIymeEbY, a sacuaje caMOCTaJIHa ztena M panoua, KOjM ce Tlim;aJIM ucropnje 60rOCJIymelba M vorrhe npsseae erapaue. OKO KPMTMqKOr M3,a;alba JIMTyprMqKMX aasopa M ,a;pyrMx saacnax 60rocJIym6eHMx .L\OKYMeHaTa Tptca U opuietrranaua, MCTaKJlM ce ,a;OMMHMKaHau,JaCQb Goar (t 1653.),1) CJIaBHM OPMjeHTaJIMCTa Eusebius Renaudot (t 1720.)2) M MapoHMT Jos. Alois Assemani (t 1768.),3) a M3,a;aBalbeM JIMTyprHqKMX aasopa M noKYMeHaTa eauanue uptcse: MaypMHu,M (6eHe,a;MKTMHI~M) Hugo Menard (t 1644.),4) Joannes Mahillon it] 1707.)5) M Edmund Martene (t ~39.), 6) 3aTMM Kap,a;MHaJI JOCMcpThomasius (t 1713.)7) ncropujor-parp Ludovic Muratori (t 1750.),8) MrYMaH Martin Gerbert (t 1739.),9) ropecnoMeHYTM Assemani M rrporpecop Zaccaria (t 1795.).10) Y OBMM 36MpKaMa JIMTyprMja M JIMTyprMqKMX ,a;oKYMeHara MMa;\10 yje,a;Ho M BeOMa ra-rae KOMeHTape.

Hcropujcso - KPUTUIfKUM poejauaeeneu 6020CJlYJlCelba youhe UJlU CB. nutypeuje, uptcseuux uacoea U rajana, U MOJlUT80CJlOBJba uocetino, 6aBMJIM cy ce y XVII. T!J XVIII.
cToJIehy MHoro mrcaua, M3Mel)y 1) Jakob Goar, EUXOAO"(tO'l rituale graecorum, Paris 1647. (II H3)1;albe Venet. sive ~730. 1 TOM. fol.), aa I'P'IKOM H JIaTHHCKOMje3HKY, ca BPJIO Ba.JKHHMnpHMe)1;6aMa. I'oap je 6HO ocax ronaaa xao Ml'lCl'ljoHap na l'lCTOKY, aa OCTPBY XHjOCY, r)1;e je noaaseha Y )1;O)1;HP ca I'pnaaa, 3aBOJIHO )1;OCTojaHcTBeHO npaBOCJIaBHO 60I'ocJIYJKelbe, nrro ra je nO)1;CTaKJIO)1;a H3)1;a EBXOJIOI'HOH.3a I'P'lKH TeKCT EBXOJIOI'HOHa ynorpeoao je I'oap He caxo Bet nrraanaaa H3)1;alba, Hero H paaae pvxonace )1;0 13. sexa, -raje sapnjarrre 1113HOCl'ly variae lectiones. OC06HTO je y EBXOJIOI'II0HY 0)1; Bpe)1;HOCTHROMeHTap ca CJIl'lKaMa, KOjH je I'oap )1;O)1;aoIIO)1; l'lMeHOM notae, aa KOjl'l je KOMeHTap YIIoTpe6Ho aBTOp upaaeae one H rcacnaje rpsxe nacne. 0)1; I'oapa HMaMO TaRo~e BaJbaHO I'P'lKOJIaTl'lHCKO l'l3)1;albe Codinus Curopalata (Paris 1628. l'l 1648.). , .) Euseb. Renaudot, Liturgiarum orientalium collectio. Paris 1716, edit. 2 Francof. 1847, 2 tom. 4°. 3) I. A. Assemanus, Codex liturgic us ecclesiae universalis, Romae 1749-1766. 13. tom. 4°. ' 4) Nic. Hugo Menardus, Sacramentarium Gregorianum illustrat. annot, Paris 1641. S) Ioannes Mabillofl, De Iiturgia gallicana libri tres. Paris 1685, 4°: - Museum italicum seu collect. vet. script. ex bibliothecis italicis eruta, Paris 1724. 2 tom: 6) Edm. Martene, De antiquis eccJesiae ritibus libri IV. Antverp. 1736. 7) los. Maria Thomasius, Codices Sacramentar. nongentis armis vetustiores. Romae 1680. - Antiqui libri miss arum romanae ecclesiae, Romae 1691. 8) L. A. Muratori, Liturgia romana vetus ... Venet. 1748, 1 tom. fo!. 9) Mart. Gerbert, Vetus liturgia Allernanica. S. Blasii 1776, 2. tom. 10) Ant. Zaccaria, Bihliotheca ritualis, 2 tom. Romae 1776.

KOjMX cY CIJOMeHa ,a;OCTOjHM:

51 Gavanti (t 1638.),1) je3YMTa Bonartius (Gutekunst) (1655.),2) 'Kap.ll,l1HaJlBona (t 1764.),3) oparopajanau Le Brun (t 1729.),4) {)eHe.ll,MKTMHau; Bissus (t 1761.),5) nana BeHe.ll,MKT XIV. (Prosper Lambertini) (t 1758.),6) rrapox Rippel") M .ll,OMMHMKaHau; Kratzer. 8) CaJlMTyprMKoM je y recnoj Be3M x p M III h a H CKa a p.X e OJlOr nj a. OBa ce neaa BM,n;M TaKO~e M3 ztena rope naRe,n:eHMXnncana, a HapOqMTO M3 OHMX zteaa, y KojMMa ce .JlMTyprMqKO rpaanno o6pa~yje npereacno MJlM MCKJbyqJIIBO ca a p x eo JI 0 III K 0 r rJleAMJIITa. 1I3Me~y rrncaua OBaKI1X,lJ,eJlaM3 XVII. M XVIII. croneha cnoueua cy ,n:OCTOj HM: ErrMCKOIIOpJleaHCKM Gabriel Aubespin (Albaspinens t 1630.),9) nporpecop M3 MMJlaHa Jos. Vicecomes (Visconti t 1633.),10) oparopnjaaan Joannes Morinus (t 1659.),11) II03HaTM KOHBepTMT
sacrorum rituum seu commentarius in rubricas Romae 1630. ') Olivarus Bonartius, De institutione, obligatione et religione horarum can. 'libri tres. Duaci 1628, 8°. 3) loannes Bona, Rerum liturgicarum libri duo, Romae 1671. OBO je BeOMa 'Bpe/lHOCHO /leJIO H BPlIlHJIOj e BeJIHKHYTeu;aj aa sacnaj e nacue JIHTyprH'fKHX nena. 'OC06HTO rpena OB/le CIIOMeHYTH HS/lalbe ca Hay'fHHM 6eJIelliKaMa, IIpHpe/lHO Rober-tus Sala, Turin 1753. 4) Pie! re Le Brun, Explication litterale, historique et dogmatique des prieres -et des ceremonies de la messe, Paris 1716, 1 vo!. 8°. Kao HeKOIIpO/lymelbe osor ./lena HMaMO 0/1 HCTor rmcna: -Dissertations historiques et dogmatiques sur les li\turgies« (Paris 1726.), r/le ce 15 /lHCepTaU;HjaTH'fy JIHTyprHKe H /lorMaTHKe. 5) Bernard. Bissus, Hierurgia sive rei divinae peractio, Genuae 1686, 2 tom. fol, Y OBOM /leJIY HMaMOTa'fHO TYMa'felbe CB. JIHTypmje, u;pKBeHHX -racona, CB.rajaaa ·H /lpyrHx U;pKB. 06pe/la. 6) Benedict XIV., De sacramento missae sacrificio, Paduae 1755. OBOje /leJIO ;llSHlIlJIOIIpBO aa TamrjaHcKoM (1784.), a saTHM MHoro IIyTa na JIaTHHCKOM jeaarey. 7) Gregor Rippel, Alterthum und Ursprung alIer Caremonien, Strassburg 1723. lOBO neno HSHlIlJIO y MHoro HS/lalba, a aajuosaje IIO/l HaCJIOBOM: je »Die Schonheit der .katholischen Kirche in ihren heiligen Gehrauchen«, herausgegeben von H. Hemioben, .Mainz 1873. 16. Aufl. B) Aug. Kratzer, De apostolicis nec non antiquis ecclesiarum occidentalium .liturgiis, illarum origine, progressu, ordine die, hora et lingua, caeterisque rebus ad 1itnrg. antiquam pertinentibus liber singularis. August. Vinde!. 1786. 9) Gabriel Aubespin, Observationes de veteribus ecclesiae ritibus. Paris 1623; 'Helmstadt 1672. 10) los. Vicecomes, Observationes ecclesiasticae. 4 vol. (Vo!. I. 1615; vo!. II. 1618: vo!.lII 1620; vo!. IV. 1626). Y 1. vol. rosopa Vicecomes (Visconti) 0 CB. RplIlTelby, y II. vol. 0 CB. MHpOIIOMasalbY,y III, 0 CB. JIHTyprHjH H y IV. 0 craapaxa aIoTpe6HI'lMsa CB. JIHTyprHjy. 11) loannes Morinus, Commentarius de sacris ecclesiae ordinationibus secundum .antiquos et tecentiorer Latinos, Graecos, Syros et Babylonicos .. Paris 1655. fol, .Missalis et Breviarii,

') Barth. Gavanti, Thesaurus

52

Jlas Axaun]« (t 1669.), 1) 3HaM~HlITli oparopajaaau Ludovic, Thomassinus (t 1695.),2) 1I HanY.JbCKli CBeIIlTeHl:IUli Jul. Laur .. Selvaggio (t 1782.)3) l'I Alex. Aurel. Pellicia (t 1723.).4) Y XIX. cronetty Y pHMOKaTOJllI'lKoj U,PKBH l1MaMO MHoro· JIliTypr1I9KlIX f:{eJIa, o.a KOjHX jenna o6paijyjy caa MaTeplIjaJI JIHTyprlIKe, a .n;pyr.a 11 e.n.lIHe .n;eJIOBe 1I3 a.e. oj 1. Ileno Jll1TyprH'lKO rpanano o6paijyjy y 'll1CTO JIliTypr1I9KHM ,n;eJll1Ma lIJIli pY'lHlIM KlliliraMa anrvpr-axe : Schmid; Marzohl H Schflllllller,Hnogek, Staudenmaier, Luft, Fluck, Thalhofer 1I <PpaHTW311 Gueranger 1I Bouix. Franz Xav. Schmidt 6MO je npan, xoja je y CBOMe.IJ;eJIY-Liturgik. christkatholischerr Religion-, Passau 1832.-1833., 3 Bde-), noaymao .IJ;a He3aBllCHO II ca aay-raor I'JIe.IJ;llIIlTa 06pa.IJ;M neo JIMTyPI'WfKII MaTepMjaJI. OH II3JIaJKe jacrro, aJIMHe YBeK TaqHO, KaKO ce Y TOKY spesreaa pa3BMJIO' pMMOKaTOJIMqKO 601'OCJIy:meH,e M KaKaB CMMcao II KaKBO 3HaqeIbe MMajy rroj e.IJ;MHepann,e M' 06JIM1"(M 60rOCJIy:meIba. Y MCTO spene ca JIMTJprMKOM lliMM.IJ;Ta II3Muma je 0,[( Jos. Mar-· zohl-a (rrapoxa) M Jos. Schneller-« (apxnnapa): -Liturgia sacra oder die Gebrauche und Alterthlimer der katholischen Kirche sammt ihrer hohen Bedeutung M T. .IJ;.Luzern, I. Th. 1834; 2.. Th. 1835; 3. Th. 1857;. 4. Th. 1841.« IIMcu;M rosope aa OCHOBYMCTOPMjCKMX cBe,[(0J,Ia6a Y CBOMe.IJ;eJIY0 xpaMy Bo:mjeM M IberoBY ype~eIby, 0 CB. rajuasra II CB. JIMTYp-' I'MjM, 0 npxaenoj rO.IJ;MHM, MOJIMTBOCJIOBJbMMa 0 nponecnjaxra, 0 M pasBMjajyfiII CMIIcao 60rocJIy:m6eHIIX 06JIIIKa ca BeJIMKMM3HaIbeM. Ca.IJ;p:mMHOM 60raTO, a ca aay-raor rJIe.IJ;MIIlTaMaThe Bpe.IJ;HOCHO eJIO' A je: Christkatholische Liturgik, aanacao nporp. Anton Adalbert Hnogek; Prag 1835.-1844. JIMTyprIIKa Xaorexoaa .IJ;eJIIIce aa onhn M noceona neo, pacnpanrsa y 5 TOMOBa 60raT MaTepIIjaJI, caxro je 6e3 opraacxe seae y rpanaay M nnje nay-rao uapaseaa, Ha JII'I.TyprMqfta nena sacaajax speeeeaa BpIIlMJIa je BeJIIIKMyreuaj KIbMra nporp, Dr. Franz Staudenmeier-a, Geist des Christenthums darge-· stellt in h. Zeiten, Handlungen und der h. Kunst. Mainz, 1835, 2 Bde .. Y OBOj KlbM3M, soja je AOqeKaJIa MHoro 1I3.IJ;aTha, acnpaarsa asrop 0 CB_ p JIIITypmjM, 0 npaaenoj rO,[(MHII,II 0 YMeTHocTM aa 60rOCJIymeIbY. OA BeJIIIKe naysae Bpe.IJ;HOCTM .IJ;eJIo: Dr. Johann Bapt. Liift-e.: je -Liturgik oder wissenschaftIiche Darstellung des katholischen Kultus, L
1) Leo Allatius, De libris et rebus ecclesiasticis Graecorum, Paris 1646, 40. •) Ludovic. Thomassinus, Vetus et nova eccl. disciplina, Paris 1688. 3 tom. fol, 3) Iulius Laurentius Selvagius, Institutiones antiquitatum, christianarum, 5. torn. Mogun t. 1787. 4) Alexius Aurelius Pellicia, De christianae ecclesiae primae, mediae et novissimae aetatis politia (1tOAL"tsLa) libri sex, duobus tomis in 8° comprehensis ; Neapol. 1777. 5) Tpehe J1I3i\alheJ1I3aWJIO ron, 1840.-42. non HaCJIOBOM: Kultus der christje » katolischen Kirche«.

53 Band. Allgemeine Liturgik, Mainz, 1844. II. Bd. 1847.« Luft je npBII, KOjII je y CBOjOjJIliTyprII~II 06Pa)J;IIO H reopajy KYJITa, paanajajyhn aanera aayaao CyIIITIIHy, OCHOBHe06JIliKe H CBpXy 60rOCJIymeIba. Rao nay-rao ~eJIO HMa JIIIqlTOBa mrryprasa rpajny spemrocr, cano je IlITeTa, IlITO nnje HSHIlIao p;pyrH rroceoaa neo JIliTyprIIKe. JIH¢T je y rrpaon onlieM ,p;eJIY JIliTyprIIKe 06pap;IIo p;OCTa rpap;IIBa liS p;pyror noce6Hor p;eJIa JIIITyprHKe. Boraro rpanaso nene JIHTyprIIKe oopanno je y naa TOMa, ana He 'TaKO TeMeJhHO II aeaaaacao xao Luft, HO IIIIaK ca BeJIliKHM aaaa.esr, 6IIBIlIli nporpecop aa I'nceaa Dr. Jakob Fluck, y CBOMe neny: KathoIische Liturgik, Regensburg, 1853.-1855., xoje p;eJ1M y Tpli nena. Y I. p;eJIY ce ronopn 0 caKpaMeHTaJIHOM 60rOCJIymeIbY (CB. JIltTyprHje, rajae Ii MOJIliTBOCJIOB.'ba), II. 0 JIaTpeYTIIqKOM 60I'OCJIymeIbY (jasao MOJheIbe y II K3HOHCKHqaCOBH, a y III. 0 caKpaMeHTaJIHO-JIaTpeYTIIqKOM 60I'ocJIy-meIbY (CB. MeCTa H apesieaa). 0Ba nonena aaje raxaa, Bes CYMIbe aajrlorsa JIliTyprHKa on CBl'Ijyy pHMOKaTOJIIIqKoj~PKBIi y HOBHje apeve je JIliTyprIIKa 6IIBIIIer nporpecopa 60rOCJIOBJha Dr. Valentin-a Thalhofer-« (t 1891.): » Handbuch der katholischen Liturgik, Freiburg i/Br. 1883-1893.«, a HSHIlIJIa je y nsa TOMa, CBaKH TOM HMa nsa nOJIYTOMa. II. IIOJIYTOMp;pyrora TOM asnao je IIOCJIe TaJIXO¢epOBe a CMpTl1 rseron yqeHl1K Dr. Andreas Schmid, YHIIBepSl1TeTCKl1nporpecop y MllHxeHY· , Tanxorpep p;eJIli HOCJIeysona, Y KOMe je OIlJlIl1PHOl1SJIOmeHa JIl1"TepaTypa JIliTyprIIKe, JIl1TypI'l1KYy nsa neaa: onha II nocerina. Y ouhes: .ll.e.!lY I'OBopl1 []IICa~ y 1. J'JI. 0 CYIIlTl1Hl1. KaTOJIl1qKOI' p 60I'OCJIymeIba, Y 2. I'JI. 0 60I'ocJIym6eHll.M 06JIl1~IIMa yonhe, y 3. I'JI. 0 OCHOBHIIM60I'ocJIY:-m6eHl1M06JIl1~ll.Ma, y 4. I'JI. 0 He6IITHl1M 06JIII~IIMa 60I'OCJIymelha, Y 5. rJI. 0 npaponaan Cll.MBOJIl1Ma, 6. I'JI. 0 xpaMY BomjeM 11 IbeI'oBY ypeY ljeIbY, y 7. I'JI. 0 JIll.TypI'HqKIIMcacyp;IIMa, a y 8. I'JI. 0 JIliTypI'IIqKIIM -oneacnasra. Y uocetinos: neny I'OBopH Tanxorpep y 1. rJI. 0 CB. JIliTYPnjlf, y 2. I'JI. 0 KaHOHCKlfMqaCOBIIMa, y 3. rJI. 0 CB. rajaaaa H MOJIliTBOCJIOBJhIIMa,I y 4. I'JI. 0 upaaenoj I I'op;IiHII. II. nanaa,e TaJIxorpepoae JIIiTyprIIKe nanao je, npepaztao Ii ztorryrmo Dr. Ludwig Eisenbofer, 1912. . Ha nonaje ¢paH~ycKe JIliTyprl1QKe mrreparype rpeoa p;a cnOMeHeMO HapOqMTOProsper Gueranger-a (t 1875.): -Institutiones liturgiques- II on J. Bouix-e: -Tractatus de jure liturgico-, Paris 1853.

nor

Ilpeva rJIe)J,luliTY. )J,a je JIVITyprlIKa jenan neo nacropan1'IJII1 npatcra-mor 60rocJIoJ3Jba, 06pa)J,I1JII1 cy JII1TyprI1Ky y HOJ3I1je npeue y CJ30jIlIM PY9HlIM KIbI1raMa naCTOpaJIHOr 60r-ocnoaa.a KO)J, plIMOKaTOJIlIKa: Amberger, 1) Benger,") Pohl,")
los. Amberger, Pastoraltheologie, Mich. Benger, Pastoraltheologie,
Regensburg 1850.-1857., 3 Bde, 4. Bde; Kom-

') Dr. Aufl. 1884. ' .) Dr. pendium der 's,) Dr.

Regensburg 1861.-63.,3 Pastoraltheologie, Regensburg 1868. Fr. Pohl, Pastoraltheologie, Paderborn 1862.

54
Gassner, 1), Pruner. 6)

Kerschbaumer,"] •

Schuch.")

Ricker,")

Renninger,

5)1

2. Ilopezt JIMTyprMqKMX .lI,eJIa, y IwjMMa ce o6paqyje u:eJIO, JIMTyprMqKO rpanaso, naaenrheao OB)),e Haj3HaMeHMTMja ztena .. M3 HOBMjer npeueaa, y KojMMa ce pacnpaan.ajv casro IIoje.ll,MHHi .lI,eJIOBMM3 oorocavacea.a .pMMOKaTOJIMqKe U:PKBe. a.) 0 CB.• nurypeuju, UCTOpUjU U TYMalfelbY 'nutypeuje IIMCaJIM cy .lI,o!ipa.ll,eJIa: Lienhart,") Probst,") Kossing,") Gihr, 10}, Pl atzweg.r') Ludkel2) M Hattler.13) 6.) kovanv.P)
1) Dr. A. Gassner, Handbuch del' Pastoral, Salzburg 1868.-1870. 2) Dr. Anton I< erschbaumer, Lehrbuch del' katholischen Pastoral, 3.. Aufl .. Wien 1874. 3) Dr. Ignaz Schiich; Handbuch del' Pastoraltheologie, 3. Aufl. Linz 1876; 10.. Aufl. Innsbruck 1896; 13. Aufl. Innsbruck 1905. OBOcy ,lIeJIOnpesean na xpaarcxar, Stjepan Gjanic i Bogoljub Strizic, Pastirsko Bogoslovlje, Zagreb, 1917. 4) Dr. Anselm Ricker, Leitfaden del' Pastoraltheologie, 2. Aufl. Wien 1878. 0) Dr. J. Renninger,Pastora]theologie, Freiburg i/Br. 1893. 6) Dr. I. Pruner, Lehrbuch del' Pastoraltheologie. I. B. Das Priesteramt. Pader-· born 1900. II. B. Das Lehramt und das Hirtenamt. Paderborn 1905. 7) Theob. Lienhart, De antiquis Liturgiis et disciplina arcani. Argentor. 1829~. 8) Dr. Ferdinand Probst, Verwaltung del' Eucharistie als Opfer, Tiibingen 1857. 2. Aufl.; Verwaltung der Eucharistieals Sakrament, Tiibingen 1857. 2. Aufl.; Liturgie der ersten drei christlichen Jahrhunderte, Tiibingen 1870., oe3 cyMlhe RO/l pHMO. RaTOJIllRa HajoOJbe /leJIO 0 OBOM npe/lMeTY; Liturgie des vierten Jahrhundertes und deren Reformen,' Miinster 1893; Dieabendlandische Messe vom fiinften bis zum achten Jahrhundert, Miinster 1896. 9) Dr. Iosef Kassing, Liturgische Erklarung del' hI. Messe, Regensburg 1869. 3. Aufl. 10) Dr. Nikol. Gihr, Das hl, MeLlopfer dogmatisch, liturgisch und ascetisch erklart. Freiburg i/Br. 1. Aufl. 1877; 5. Aufl. 1892; 9. u. 10. Aufl. 1907. 11) Karl Platzweg, S. I., Betrachtungen iiber die hl, Messe fiir Priester und Laien, Paderborn 1875; 2. Aufl. 1877. tI) Dr. Clemens Liidke, Erklarung des hI. MeLlopfers, Danzig 1882. 13) Fr. Hattler, S. I., Das hI. MeJlopfer, Innsbruk 1900, 2. Aufl. 14) Dr. Franz los. Allioli, Uber die inneren Motive der kanonischen Horen und lhren Zusammenhang, Regensburg 1847; 2. Aufl. 1848. 16) Franz Bole, Die hl, Messe und das Breviergebet in ihrem Organismus dargestelt, Brixen 1883; 2. Aufl. 1888. 16) Dr. Ferd. Probst, Brevier und Breviergebet, Tiibingen 1854; 2. Aufl, 1868. 17) Matth. Schu, De horis canonicis diatriba, Trevir. 1864. 18) August. de Roskovany, De coelibatu et Breviario. aBO /leJIO llMa TOMOBa. 0/1 KOjHXce 5. 8. H 9. oaBe HCKJbY'lHBO n;pKBeHHM '1aCOBHMa,

0 upxeenuu

BUMa, IIMCaJIIi cy:

Allioli.!'] Bole;") Probst, 16) Schu 17) Ii Ros-

lfaCOBUMa

UJlU

«anoncsusc

vuxco-

55

MOJlUTBOCJlOBJbUMa

,lI,eJIa 0 CB. rajnaua U CB. nMCaJl1'Icy: 0 CB. rajnava : Brenner,") Pachmayer,") Deuzinger,") Probst.') 0 MoJiMTBOCJIOBJhl:lMa:Widmer, 5) Grillwitzer.s) Bischofberger,") Probst") I1 Schuler. 9) r.) 0 upueenoj Z0I1.UHU UJlU uojeuuuuu teenu» nenoBUMa I1MaMO ztena, reoja cy nanacaaa: Gueranger.t") Nickel, 11) Liembke, 12) Ming,tS) Kist,14) Nilles,t 5) Linsenmaver;") Malkmus.! 7) Kellner 18) M Bruno Lovric, Heortologija, Dakovo, 1913. ,lI,.).11.aJhe,on neaa 0 xptnuhancxoj apxeonozuju 3aCJIymyj~ napo-raro na ce CIIOMeHY Binterim,") Krull;") Martignv'") M

B.) CneQl:IjaJIHO JIl:ITypf'MqKa

1) Fr. Brenner, Geschichtliche Darstellung der Verrichtung und Ausspendung der Sakramente von Christus bis auf unsere Zeit. Bamberg 1818.-1824. O,ll 7 TOMOBa, asamaa cy caxo TpII, y KojIlMa ce rOBopII 0 TajHII xpurren,a, Ml'IpOnOMaaalha H esxapacraje. 2) Ludw. Pachmayer, Die sieben hI. Sakramente der katholischen Kirche, deren Zeremonien und Bedeutung. Munchen 1844. 3) Henrie. Denzinger, Ritus Orientalium, Coptorum, Syrorum et Armenorum in administrandis Sacramentis. Wircburgi 1863.-1864. 2. tom. 4) Ferd. Probst, Sakramente und Sakramentalien in den drei ersten christlichen Jahrhunderten. TUbingen 1872. 5) los. Widmer, Wesen, Bestimmung und Anwendung der Sakramentalien, MUnchen 1823. 6) Alex. Grillwitzer, Die Segnungen und Weihungen der katholischen Kirche nach ihrem Geist und Inhalt, Regensburg 1847. 7) Theobald Bischojberger, De benedictionibus et exorcismis ecclesiae catholicae. 1854. 8) Ferd. Probst, Kirchliche Benediktionen und ihre Verwa!tung, TUbingen 1868. 9) G. Mich. Schuler, Die kirchliche Sakramentalien, Bamberg, 1867. 10) Prosp. Gueranger, Annee liturgique. Paris 1841. 11) Mich. Nickel, Die hI. Zeiten und Feste nach ihrer Geschichte und Feier in der katholische Kirche, Mainz 1851. ") Dr. Heinrih Liembke, Die kirchlichen Quadragesimalfasten .. , Paderborn 1854. 13) K. Ming, Die kirchlichen Fest- und Feiertage, Schaffhausen 1854. 14) L. Kist, Das christliche Kirchenjahr erklart und des sen praktische Einfiihrung in's Leben, Mainz 1871. 15) Nic, Nilles, S. I.. Calendarium manuale utriusque ecclesiae orientalis et occidentalis, Oeniponti pars I (festa fixa) 1879; pars. II (festa mobilia, 1881. 16) Ant. Linsenmayer, Die Entwicklung der kirchlichen Fastendisziplin bis zum Konzil non Nicaa, Freiburg i/Br. 1877. 17) Malkmus, G. I., Das katholische Kirchenjahr, 2. Aufl. Freiburg i/Br. 1890. 18) K. A. Kellner, Heortologie oder das Kirchenjahr und die Heiligenfeste in ibrergeschichtlicben Entwicklung. Freiburg i/Br. 1901; 2. Aufl. 1896. 19) Ant. los. Binterim, (t 1855.), Die vorziiglichsten Denkwiirdigkeiten der christ-katholischen Kirche, Mainz 1825.-1841. 7 Bde, 16 Teile. to) Friedr. Hon. Krull, Christliche Alterthumskunde, Regensburg 1856, 2 Bande 21) I. Martigny, Dictionnaire des antiquites chretennes, Paris 1877, edit. 2.

56 Kraus.') Kaufmann.t) Leclercq,") Cabrol,4) Orazio Marucchi-P. Fridolin Segmuller.s) a on ,n;eJIa 0 uptcsenoj YMeTHocTu youhe l1JIl1 o uojenuuuu nenosuua lbeHUM uocetiuo (apxaretervpa, cKYJInrypa, CJIl1RapCTBo 11uprceena MY311Ra),OC0611TO Jakob, 6) Kreuser, 7) Rsichensperger,") Stoekbauer,") Heckner.!'') Garrucci,l1) - Guenebault;") Didron;") Barbier de Montault;") Detzel.P] - Coussemaker,") Schlecht, ~ Kornuller ") 11 Schmid.!")

II. Ko,n; nporecranara "MCaHa cyo,n; XVII. sesa ,n;o nauac MHora nena JIMTyprMqRe Ca.llp:JRI,JHe~aJIM nnas rrporecraurcsa Rlblf:JReBHOCT na JIaKO pa3YMJbMBMX paanora He MO:JRe ce MepltlTItl ca pMMOKaTOJIMqROM. Ilporecranroxn nMCU;M cy naposnre aacavre CTeKJIlf y xputuhanctcoj apxeonozuju, pacnpas.sajyb« 6orocJIY:JReEbe ca apXeOJIOlIlKOr I'JIe,n;HlIlTa ca BeJIMKItlM 3H3IheM.

1) Xav. Kraus, Realencyklopiidie der christlichen Alterthlimer, 2 Bde, Fr~iburg i/Br. 1882. und 1886. 0) Kaufmann, Handbuch der christl. Archaologie, Parerborn 1907. 3) Leclercq, Manuel d' archeologie chretienne, Paris 1907. f) Dictionnaire d' archeologie chretienne et de liturgie, publie par dom Fernand Cabrol, Paris 1910. KaJJ;a oyp;e rO'l'OBOOBOorpOMHOp;eJIO(IIm1111J10 je 'I'eK HeKOJIIIKO I1pBIIX C.lIOBa aaoYKe), ollBe oora'l'a p"3HI'IIla aa JIH'I'yprl'lKy 1'1 xpl'l111BaHcKY apxeoaorajy. 5) Marucechi-Segmiiller, Handbuch der christl. Archaologie, Einsiedeln 1912. . 6) Dr. Georg Jakob, Die Kunst im Dienste der Kirche, 3. Auflage, Landshut 1880. 7) I. Kreuser, Der christliche Kirchenbau, seine Geschichte, Symbolik, Bildnerei, nebst Andeutungen fur Neubauten, 2 Bde, 2. Auflage, Regensburg 1860-1861. 8) Ang. Reiehensperger, Fingerzeige auf dem Gebiete del' kirchlichen Kunst, 1854. 9) J. Stockbauer, Der christliche Kirchenbau in den ersten sechs Jahrhunderten, Schaffhausen 1874. 10) G. Heckner, Praktisches Handbuch del' kirchlichen Baukunst, Freiburg. i/Br. 1891. 11) Raffaele Garrucci, Storia della .arte christiana nei primi otto secoli del a chiesa, Prato 1873 -1881, 6 tom. 12) L. J. Guenebault, Dictionnaire iconographique, 2 tom. Paris 1845. 13) M. Didron, Manuel d'iconographie chretienne greque et latine, Paris 1845. if) X. Barbier de Montault, Traite d'iconographie chretienne, 2 tom. Paris 1890. 15) E. H. Detzel, Christliche Iconographie. Ein Handbuch zum Verstandnis der christl. Kunst. 2 Bde, Freiburg i/Br. 1890.-1894. 16) Scriptorum de musica medii aevi novam seriem a Gerbertina alteram collegit nuncque primum edidit E. deC 0 u sse m a k e r. Paris 1864.-1875. 11) Raim. Schlecht, Geschichte der Kirchenmusik, Regensburg 1871. 18) Otto Kommtiller, Lexikon der kirchlichen Tonkunst, Brixen 1881. 19) Dr. Andreas Schmid, Del' Kirchengesang nach den Liturgikern des Mittelalters dargestelt, Kempten 1900.

57

Y OSOM npanuy IICTaKJIII CY ce: Quenstedt;') Nicolai, 2) Bingham, 8) Pfaff, ') Schone,") Augusti,") Hheinwald,") Siegel, 8) Alt,") Neale, 10) Kliefoth 11) II Daniel.P) BIIIIle ca nay-moe 211el1.UUlTa 06paljyj y xpamhancxo 601"'0CJIymelbe vonhe II npOTeCTaHTCKO noceono y CBOjUM uaCTOpallHo-oo20CllOBCKUM nenuua: Koster,") Harms;"') Marheineke,") Nitsch,16) Gaupp, 17) Moll,18) Otto, 19) v. Zezschwitz, 20) Harnack," ') Knoke.P) Krauss,") Achelis.v) II ztp. a y ctieuu1) I. A. Quenstedt, Antiquitates biblicae et ecclesiasticae, Viteb. 1699, ') I, Nlcolai, Antiqutates ecclesiasticae, Tubing. 1705. I) los. Bingham, Origines eccles. or the Antiquities of the Christian church, London 1708,-1722, VIII voll. 8° Hajnosaje 1'I811a1be Oxford 1878. OBOje oe8 cyMlhe Haj8HaMeHI'ITI'IjeapXeOJlOmROneno ROil nporecranara, a npeseaeao je aa <ppaHu;ycRH, lIeMa'lRH H JlaTHHcRH.JIaTHHcRHnpeson nspanao je Grischovius non HaCJlOBOM: Origines sive antiquitates ecclesiasticae; Hallae 1824 sqq- 10 voll. 4°. li3BO):(aa HeMa'lROMje3HKY aamnao je y Ayrcoypry 1788.-1796. 4 tom. 8°. BHHI'eM pacnparcsa y ~BOMelIeJlY 0 CBHMaCTapHHaMa peJIHI'Hje, a HapO'lHTO 0 JlI'ITyprH'IKI'IM crapaaasra. 4) Chr. Matth. Pfaff, De liturgiis, missalibus, agendis et libris eccles. orient. et occident. veteris et modernae, Tub. 1718. 5) C. Schone, Geschichtsforschungen iiber die kirhlichen Gebrauche und Ein:richtungen der Christen, ihre Entstehuug, Ausbildung und Veranderung, Berlin 1819.-1822, 3 Bde. 6) I. Chr. W. Augusti, Denkwiirdigkeiten aus der christl. Archaologie, Leipzig 1817.--1831, 12 Bde; »Handhuch der christlichen Archaologie«, Leipzig 1836, 3 Bande. 7) F. G. Rheinwald, Die kirchliche Archaologie, Berlin 1830. B) K; Chr. Fr. Siegel, Handbuch der christlich kirchlichen Alterthiimer, Leipzig 1836.-1838, 4 Bde. 9) Dr. Heinrich Alt, Der christliche Kultus, Berlin 1847, 2. Aufl. 1851, 2 Bande. '0) I. Neale, Tetralogia liturgica; sive s. Chrysostomi, s. Iacobi, s. Marci divinae missae. Londini 1849. 11) Dr. Ts. Kliefoth, Die urspriingliche Gottesdienstordnung in den deutschen Kir-chen lutherischen Bekenntnifles ... 2. Aufl. Schwerin 1858.-1861, 5 Bde (1. Aufl. 1847.) It) Henr. Daniel, Codex liturgicus Ecclesiae universae, Lipsiae 1847.-1853,4 tom. 13) F. B. Koster, Praktische Theologie, Leipzig 1830. 14) Claus Harms, Pastoraltheologie in Reden an Theologie-Studierende 1830.1834; Neueste Aufl. Gotha 1888. 15) Ph. K. Marheineke, Praktische Theologie, Berlin 1837. Ie) K. I. Nitsch, Praktische Theologie, Bonn 1850. 17) K -. Fr. Gaupp, Praktische Theologie, 1. Teil: Liturgik, Berlin 1848.-1852. 18) C. B. Moll, System der praktischen Theologie, Halle a./S. 1953. 19) W. Otto, Evangelische praktische Theologie, Gotha 1869. '0) C. A. v. Zezschwiiz, System der praktischen Theologie, Leipzig 1876. 21) Th. v. Harnack, Praktische Theologie, Erlangen 1877. 21) K. Knoke, Grundrif der praktischen Theologie, 2. Auflage, Gottingen 1889. 03) Alfr. Krauss, Leitfaden der prakt. Theologie, Freiburg i/Br. 1890.--1893 2 Bd. 24) E. Chr. Achelis, Praktische 'I'heologie, 2 Bande, Freiburg i/Br. 1891; 2. Aufl. 1896.

58
jaJlHUM nenuua, ozt ~OjMX netea M3Mijorne non HaCJ10BOM »J1MTypI'MKa«: Gass,1) Vetter,"] Klepper,") Ehrenfeuchter.tl Brocker, 5) Ebrard,") Hagenbach,") Henke,") Rietschl") M .n;pyI'M.
1) I. C. Gass, tber den christlichen Kultus, Breslau 1815. •) C. W. Vetter, Die Lehre des christlichen Kultus nach den Grundsatzen der evangelischen Kirche im wissenschaftlichen Zusammenhange, Berlin 1839. 3) F. W. Klapper, Liturgik oder Theorie der stehenden Kultusformen in der evangelischen Kirche, Leipzig 1841. 4) Fr. Ehrenfeuchter, Theorie des christl. Kultus, Hamburg 1840; 5) I. P. C. Brocker, Der evang.-christlicbe Gemeindegottesdienst aus der Schrift entwickelt, Hamburg 1843. 6) A. Ebrard, Versuch einer Liturgik vom Standpunkt der reformierten Kirche, Frankfurt a./M. 1843. 7) K. R. Hagenbach, Grundlinien der Liturgik und Homelitik, Leipzig 1863. 8) Dr. E. L. Th. Henke's, Nachgelassene Vorlesungen tiber Liturgik und Homiletik. Herausgegeben von Dr. Zschimmer, Halle a./d. S. 1876. 9) G. Rietschl, Lehrbuch der Liturgik, Berlin 1900.

I. .l).eo.

onnl1
Ilorperie

nEO flI1Typrl1l{E.
fJI. I.

II YCJIOBII

sa apuren,e
15. nO,lleJla.

oorOCJIY)I{elba.

CBaKY JIllTyprI'l9KY pamsv npme onpehena JIll n a, na onpeljeHoM MeCTY, I'I nOMohy HeKI'IX craapa. Cne ce OBO Y3llMa sao YCJIOB llJIll nOTpe6HO cpe,ZJ;CTBO spurea,e 60rOCJIymelba, II 3a aajenun-nco je canaa 60rOCJIymelbllMa. IJOlllTO je sa spnrea.e 60rOCJIymelba npno CBe OBO nOTpe6HO, TO heMO npe JJllTyprI19'KllX 06pe,ZJ;a rrpso 0 OBOMe ronopura. .IJ:aKJIenpso hexo rOBOpllTI'I 0 60rocJIym6eHllM JIllLl,MMa, 60rocJIym6eHllM MecTllMa, 0 II 0 60rocJIym6eHllM npe,ZJ;MeTllMa vrsapaaa. II EiorocnYHt6eHa

naua.
yontie.

16. UpKBeHa jepapxHja

CBa npapona xpamhancsor 6orOCJIymelba 6e3YCJIOFlHO aaXTeBa sa aprnen,e osora, Hap09MTa, onpehena anna, nOCTaRJheHa aa OBY CBpXy BllrnOM MllCI'IjOM. Tasona cy JIllLl,a y xpumhaucrcoj npssn: 9JIaHOBll CBernTeHCTBa,caemrencruo, CBelllTeHll9KM pen, jepapxajcsu 9llH, IWKBeHM pen (tZpa. 'ta~~£, tZpa. (naa~£) MJIll KJIllP

(XA.r)pO£).l)

') )tA'iiPO~\ 3Ha'U[: KOIIKa, nocen, cnojana, CBeIIITeHCTBO OBaKO30Be, IIITOje ce Ol'lpaHO KO~KOM,l'IJ1HjOIII (JOlbe IIITO cy CBeIIITeHa naua Boesja csojana H IIITO cy Bory nocseheaa. (IV. Mojc. 18, 20). - Ministri Dei propterea vocantur Clerici, vel quia de sorte sunt Domini, vel quia ipse Dominus sors, id est pars clericorum est (Hieron. ep. II. KOAMigne 111. ad Nepot.) Duo sunt genera Christianorum. Est autem unum genus, quod municipatum divino officio et dedi tum contemplationi et orationi, all omni strepitu temporalium cessare convenit, ut sunt Clerici, et Deo devoti vindelicet conversi. KA'iiPO~ enim graece, latine sors. Inde huius modi homines vocantur Clerici, id est sorte electi. Omnes enim Deus in suos electi. Omnes enim Deus in suos elegit. (Ibid.).

60 :WX, caa Apxnjepej,') aaaopao je pana npo,n:ymefha cnor-a MCKynHora ztena nonaraa.en pyKy 1'1M1'ICMjOM anOCTOJle 1'1ygeH1'IKe, nao 1'IM je HaJIOr 1'1 Mofi lia nporrosenajv jeaanhea.e 1'1 Aa cspuranajv CReTe pann,e, Rao lIJTO je :WX naaopao anOCTOJle, TaKO cy OB1'I oner 1'Isa6paJlJ/J enacsone, npeanarepe l'I ijaKoHe, na soje no.aoacnure pvse (xe~po"Cov[a l'IJl1'l xe~po&eo[a), If na rcoje je ,n:aJhe npeneceaa Mofi 1'1 ocaehen.e, npmoseao 0.lJ, MXp11CTa.2) MCTO TaKO R1'I,n:1'IMO zra je 11 nocae anOCTOJla rrocrojano CRenlTeHCTBO ca B1'IlIJOM M11CMjOM,n.ranrhy, 1'1 naP091'1TOM. crrocorinourhv, ).I,a Bp1Il1'l CBeTe CTBap1'l. Ilpeva TOMe CBellI'reHCTBO je 60maHCKa YCTaHOBa, soja je aanaaeha o,n: XpMCTa, nocrojana y HenpeK1'I,n:HOM TOKY KpOS CBe npexe 'WKBeHe acropnje ).1,0 Hac, 11 ).I,aHaC jour nocrojn.") Ilpu cspuranan.v CB. oripeaa 11 60rOCJlymelha Mopa 61'11'1'1 aeteor pena, Mopajy nocrojarn anna ~oja 1'IMajy u,pKBeHY BJlaCT, Mopajy 61'1T1'I1'ISBeCH1'ICTeneH1'I OB1'IX JlMu,a, ,n:a 61'1 CBaKOSHao CBOjy ,n:ymHocT 11 CBOj zteaoapvr-. OB1'IM norperiaaa onroaapa upsneua jepapxuja (€ep2t &px~, cu. MJlM zryxonna BJlaCT 1'IJlM yrrpaBJbafhe) ca CBOjJlIM CTeneH1'IMa.
I10,n: jepapxujou pasYMeMo ztaxne OHa Jl1'lIW, teoja 1'IMajy npKBeH'iI BJlaCT 1'1 nyaoaob, a ca9HfhaBajy sajezmo ca CB1'IMa CBOjl'lM CTeneH1'IMa jeztno je,n:1'IHCl'BeHO TeJlO.

Jepapxnja }YPUCl1.UlCquje.

ce ,n:e.'IH na jepapxnjy xuporouuje 1'1jepapxnj y 11 ztpvr-a JlIMajy cnoje OCHOBe 1'IJl1'l y 60maHCKOM HJl11 y 90Be9aHCKOM npasv MJl1'l napeheu.y. Ys OBe zme jepapxnje, rosopaheao onne 1'1 0 4plCBenOCllYJlCUTeJbUMa.

II jenua

I. Jepapxsja xaporoaaje.
17. Jepapxaja

xaporoaaje

OCHOBaHa

aa oomaHcKoM

HapeljeHlY.

Jepapxnja X1'IPOTOH1'Ije, rcoja n091'1Ba na 60maHcKoM napeijefhY, 1'IMa rpn crenena: enaceona, npeaanrepa M fjaKoH11. Raj B1'IllJ1'I crenea sa cnpuranan,e CB. oopena y XPMCTOBOj qpKB11 je euucxoticsu crenen. Haso y no-ienev xpamhaacrna aasnaa S1t[o)t01tO~ (on S1t[, nazt, 1'1 o)t01ts(j), I'JIe,n:aM) II 1tpeo~lhepo~ (erapaja)

xarteana-

HllCY TaKO Ta9HO sao ieacnnje paSJl1'lKOBaHIII, 1'1 Ma,n:a je sa 06a creneua vrrorperirsasauo aajennn-nce MMe, TO

1) Jeep. 5, 5. I) JIYK. 22, 19; }J,eJI. 15, 22. 3) Hcnop, I. Lilft, CIJOM. p,. r. B. p. 447.

61
je nnas 6e3 CYMIbe Y enMCROnaTY O.a; YBeR nOqMBaJIO aajumne 60rocJIym6eHo zrocrojancrno M BJIaCT. EnMCRonM cy aerrocpenaa HaCJIe.a;HMU;ManOCTOJIa, ROjM cy MMaJIM npaso zta CBOjy BJlaCT XMPOTOHMjOM npenoce na ztpvre. 1iiCTO TaRO enncsonn cy y nOqeTRY xpmnhaacrna 6lIJIM naj n03BaHMjM M3BpllllIOU;M C~. rajana : spnrren,a, enxapncrnje III T. .a;., M MMaJIM cy npe)~HOCT,. Behy BJIaCT M sehe nocrojaactao o.a; npeanarepa.') OBaRO cy MMCJIMJIMIII rOBOpMJIM CRM OU;M u;pRBeHM npna qeTMpM aerea, CBlI RaHOHM. a xazta je npeas, Aepnje M3 IIoHTa He MoraRlllM can nocrarn em:lCROII, no-reo nopuuarn jepapxajcrea cvnepnopaTeT enncsona naz; npeanarepnna, onoaseua je n.erona rspnrsa icao HOBMHa M jepec.") Ilpessurepu ce nas cMaTpajy ieao HaCJIe.n;HMUM 70 (72) yqeHMKa, M Y upsoj U;PKBM 6MJIM cy cano nOMohHMQM ennctcona. Hrraie OBaKO je 6MJIO cavo )lOTJIe, )lOR je 6poj aepuax 6MO jour MaJIM, M. TO o.n; npMJIMRe .n;o rpeher netea, Ka.a;a cy y BehlllM rpanoauva OCIIlM rJIaRHe enncsorrcxe nprese nonar nvre III npvre uprcse M xana cy nacsopo III y MaIbMM rpanonaua M ce.TlMMa noztar-nvre nptene III 06pa30SaJIe ce xpmnh. onhnae, nourro enncsorm HIIlCY MOrJIM cayrzte Jl,OCneTIIl, TO cy no IbIIlXOB Y HaJIOry BPlllMJIIIl 60rOCJIymeIba n: BO.n;IIlJIM 6pMry OKO .a;Yllla BepHMX npeanurepn III ijaKOHlI. Taso je 1T0CTeileHO .a;OlllJIOt .a;a je enacsormaa npeOCTaJIO npureu,e cavo OHMX JIIIlTyprnqKIIlX oopezia, soje MM je npnnanano no fbMXOBOM BIIlllleM xaparerepy CBelllTeHCTBa, rcao : xnporouuja, ocneheu.e MMpa, M zrpyr-a nerca ocseheu,a, ,n;OqIllMcy OCTaJIe CR. cJIym6e BPUIMJIM

npeasarepa.
ITpe3RMTepCKOM nocsehetsv oc06eHO npananajyhe cJIym6e cy: npaaauran.e 6eCKpBHe mpTRe, nponosenan,e pe-m Bomjet cnpmaaan,e CB. rajana OCIIlM xaporonnje n ocnehea,a Mnpa, It capuraaaa.e CB. eBXOJIOrMja MJIM MOJIIIlTROCJIOSJha(HaJIa3e ce y Tpe6HMKy ReJIMKOM, MaJIOM M .a;onOJIHIIlTeJIHOM), OCIIlM ocaeheu.a upterre M aHTMMJJlHca.3) Tpehn crenen tcojn no-rasa aa 60maHCKOM HapeijeIbY y jepapxaja xnporonaje cy tjasonu. ITocTaHaK onor jepapxujcsorcrenena je y ,l(eJIMMa An. 6, 1-7 M3HeceH M 06pa3JIOJlwH. IIpB06l1lTHO asaa,e ijaKoHa je 6MJIO neroaaa,e CJlIPOTMX.Cnojcrna
') Hcnop. Clemens Rom., ep. 1. ad Corinth. n. 46; Const. apost. 1. II. e.26; Tertullian., de baptism. e. 12. M Ioann. Chrisostom., hom. 11 in ep. ad Titum. 2) Hcnop. Epiphan., haer. 75. n. 1. ') Hcnop. I. Lilfi, cnox. A. I. Bd. p. 450.

62 narc, soja ce y rr0geTKY rryHlf CB. ,I.(yxa, YKa3yjy rpaacnna

If

O,ll; ljaKoHa,

Half Me ,lI;a Gy,ll;y

na zrpyre same ,lI;ymHocTlf ljaKoHa, sao rrpouonenatse pe-ur Boacje, cepmaaaa,e CB. rajne spurrea,a, xoje cy npeaa )J,eJI. An. (8, 5-12) If ljaKoHlf apnrann, sao
H. rrp. i)aKoH <PlfJIlfn. 'BaKoHlf cy noaaraaa KaKO anOCTOJIlfMa TaKO III enaceomora npn spurea.v CB. CJIym6lf 60rOCJIymeIba, 6pIllHyJIIIl ce aa ,lI;o6ap nopenate KO,ll; arana, soje CY y npna apeaena ztpaeaue rrOCJIe euxapacrnje. Ilpeua TOMe MM nOTnYHO ztonmevje IIlMe ljaKoHM T. j. CJIyre ozt o(ax6vo~, o(axovsTv, CJIymIllTLi. "BaKoHIIl cy HOClfJIM O,ll;cyTHMMa rrpMgemheKytm1), novnaeana -cy KaTMXYMeHe, MMaJIM cy YgeIIIha y ,lI;MCl,MrrJIlfHIIl noxajas,a, a y npeue rotsea.a noxahana cy MYgeHMKe III acnonennase. Ilpn 6orOCJIymeFbY nanraenaaa cy nepae, a y CJIy9ajy Hym,ll;e 1I I'13Y3eTHo CBpmaBaJI1'1 cy KpIIITeFbe U nponoaeztann pe-r Bomjy.2) Kao urto cy npeannrepn nor-rau.ena enacsonana, lfCTO TaKO cy y CBOM 3BaIbY ljaKoHIIl nOT9lfIbeHII enaceomora If rrpe3BIIITepIIJMa. CB. MrIbaTIIJje (t 104.-116.) Kame: »ljaKoH je errlfCKorr~ If CBeIIITeHUKY y nOIIITOBaIbY If y 3aKOHY XPlfCTOBOM nOT9I1JFbeH.3) Kana cy C BpeMeHOM ljaKoHIIl no-rena ,lI;a npesopa9yjy rpannue caora asaa,a, rronarorne ce nporan ror-a caoopn. Taso cariop Hasejcrcn (325.) napehvje (18. KaH.), Aa ljaKoHu He pasnajv rrpesaarepnaa CB. esxapacrajy III ,lI;a ce He nplfgeIIIhyjy rrpe npeasurepa, ,lI;a He cMejy ceaern npen rrpesBIIlTepMMa HIll Meljy FblfMa, OClfM ua 3anOBeCT npesnnrepa.e) y rr0geTI~y rro npauepy anOCTOJIa KO,ll; csajv npsasa ,lI;yro nnje 6lfJIO aume ljaKoHa o,ll; ceztau. Ca60p neoeecapajcua (OKO 315.) Kame (15. KaH.), zra y je,ll;HOM rpanv Ma KOJIlfKO 6I1lo BeJIlfK, He CMe 6lfTlf nmne ljaKoHa O,ll; cezraa. RacHlfje ce nnje CMaTpao osaj KaHOH 06JIlfraTHOM O,ll;JIYKOM, jep xana ce 6poj upxana If 6poj aepnnx YMHomlfO, nocsehaaano je npn ~pKBaMIIl TOJIIIlKO ljaKoHa, KOJIlfKO je TO norperia naacKlfBaJIa, If TO npeaa 16. KaH. VI. aacers. caoopa (692.), xoja lfCnpaBJhajytm neotcecapajcrcn KaHOH ,lI;OrryIIITa jezuroj ~PKBIIl 'TOJIlfKO ljaKoHa, KOJIlfKO orrha norpeoa upxae 3aXTeBa. fIpe 1) [usttnus, Apol. I. pro Crist c. 67. H Canst. apost 1. VIII. c. 13.

-Cyprian., De

') Hcnop. Canst. apost. 1. II. c. 57; 1. VIII. c. 13. Tertull., De baptismo c. 17; lapsis; Cyrill. Hier. Cat. 23. myst. 5; Ambros. Comment. in epist, ad Eph. c. 4, Origen. hom. II. in Cant 3) Ep. ad Magnes, c. 2. 4) CpaBHH 20. npas. JIaOIlHKHjcKorcaoopa,

63 cariopa (325.) y Aaeiccannpaja 6l'IJIO je He ce,ll,aM Hero ,ll,eBeT l)alwHa, jep ermcson Aaescaanap Y CBOMe IIItlCMY yrrpaBJbeHOM uaparpancsoa etmcsony cnouan,e zteser l)aKoHa, 'Kojl'I cy 6fl.11l'I CKJIOHl'I apnjesoj jepeca.') IIpl'I BeJIl'IKoj U;PKBM Y Ifaparpany Y 6. BeKY 3a speae napa JycTJIlHMjaHa (527.-565.) QItlJIO je CTOTl'IHY l)aKoHa, a Y 7. BeKY aa napa Hpatcraja (610.-641.) CTOl'I ne.aecer.") Ko,ll, ,ll,pyrItlX 'WKaBa 6poj l)aKoHa 6MO je pa3JIl'I'Il'IT M neoztpeken.") Be3 l)aKoHa nnje ce caputaBaJIa Hl'I jenua saacnuja JIMTyprMqKa paznsa, M pazm rora cy Ql'IJIM l)a~OHJIl rrOCTaBJbaHl'I l'I npn MalbMM npsnaaa. Ilnas npoMeHOM npnnusa JIl pa3HMX JIlHCTJIlTYU;Mja Y U;PKBJIl JIl Ka.n;a cy YKJIlHYTe MHore YCTaHOBe OKO rior-ocnvacen,a, teao : npacatse ar-ana, KaTJIlxYMeHaT, sprnraaaa,e O,ll,paCJIlIIX,jaano noicajarse M ,ll,MCU;lIInJIMHa noicajau,a, cnan.en je 6poj l)aKOHa. Y aan. pMMOKaTOJIlIIqKoj UpKBlII CMaTpa ce III nocrojn l)alwHar .cano reao npenaaan creneu aa npe3BIIITepCTBO, ,ll,OqlllM cy Y IIICTOqHOj npas. U;PKBl'I OCTaJI1'I l)aKoHlII, III cana jour npn BehMM IIPKBaMa lIIMa qeCTO no nnnre l)aKoHa, soja cy noaohanua enacsona 1IInpeaaarepa.
18. Jepapxnja xaporouaje
OCHOBaHa

mncejceor

aa

qOBeqaHCKOM

HapeljelbY.

Y jepapxnjv xnporonaje, ieoja ce OCHlIIBa na qOBeqaHCKOM uapesen.v y npas. IIPKBM y6pajajy ce nnosaxona (non-hasoual ftI saua, 0 KOjJllM creneamra aesra y CB. fllllCMY HMKaKOBa
M YBe,ll,eHM cy Y IIPKBlII TeK sacnuje. MJIl:I uTC"f1pih(a) cy KJIlIIPllllIM CTeneua KOjJll je HJIliKJIl on l)aKoHcKor M cavre cy OHa rpn Bl:IWa jepapxnjcsa creneaa, Y sananuoj IIPKBlII HaJIa3MMO lIIX neh y 3. BeJ~Y, sao WTO caenose : KlIIupllljaH4) (t 358.), PlllMCKM enacsorr KOpHeJIMje (252.--253.) Y jennou rrMCMY en. <t>a6Mjy l'I3 AHTMOXl'1je5), a y MCTOqHOj IIPKBJIl Y npaoj nOJIOBJIlHH 4. aeica, sao WTO ce BH,ll,JIlH3 mrcva CB. Araaacnja 6), 21. KaHOHa Jlao.n;JIlKi'IjcKor caoopa (360.-375.). Hcno-renca arrohateonn HHCY

cnoaena,

Huohatcouu (uTCoo~(h.ovo~

1) BHAH Theodoret. Hist, eccl 1. I. c. 4 . •) Photii Patriarchae Nomocan. Tit. 1. c. 30;' Justiniani Nov. III. cap. 1. § 1; Nov. XXII. imper. Heraclii (A. 612) de numero clericorum magnae ecclesiae KOA Zachariae Ius graec. roman. Pars III. p. 35 H Basilicorum Lib. III. Tit. II. cap. 1. <Nov. 3. c. 1). 3) Hcnop. Sozomen., hist. eccl. VII. 19. 4) Epist. 2. 3. 29. 30. 40. 79. 5) Hcnop. Euseb. Hist, eccl. 1. VI. c. 43. 6) Epist. ad monachos sive ad solitarios; BHAHH Const. apost. 1. VIII. c. 12.

64
cJlymHJlliI npn 60rOCJlymelh-Y, Hero cy npeva Jeaceanj y ') If AnOCTOJlCK1'1M YCTaHORaMa 2) crojann 3a apene CB. J11'1Typrnje na BpaTMMa upxae, RO,ll;ei1M Ha.ll30P Ha,l( OHMMa tcoju YJIa3e y ~pKBy 1'1 M3JIa3e. OHM cy 1'1MaJIW,lI;a naae na RpaTMMa, na He 61'1 HMKO on HeSepH1'1X, OrJIameH1'1X 1'1JIM eKcKoMyHl1~MpaH1'1X YII1ao y ~pKSy aa speae npnnonrea.a 6ecKpime mpTBe,8) II aa n.ax cy 11 6MJIe vnpann.eae pe-nt CReIlITeHWKOBe: 'II,lI; B e p M. ,lI; H e p M«! Ilpeua 21. KaHoHY JlaO,ll;MKwjcKor caoopa nnohasona r HI1CY CMeJIW YJIa3WT1'1y l)aKOHI1K (cKeRocpMJIaKMoH) II ,lI;l1paTlf CB. cacyzte, a" aCTO TaKO IIM je 6WJIO saoparseno HOCl1TH I)aKOHCKH opap (npeva 21. 11 22. KaHOHY JIHO,ll;HK.caoopa). Hacunje cy ce Imol)aKOHl1 6pHHYJll1 3a CB. cacvzte 11 CMeJIlI cy IIfX ,lI;O,ll;l1pMBaTM,cnpevajyhn IIX npe JIIITyprIIje, M ,lI;aBaJlM cy MX l)aKoHMMa. 1'I3rJle,ll;afie, rcao rlJ,aje OBO npOTl1B cnoaenvror saHOHa, HO M.I)YTlIM unje TaKO, jep Mnol)aKoHM HMCY CMeJl1'1Y3MMaTM cauo 60JICallCKe oceeheue cacvne T. j. cacvne y KojMMa je npe9IrICTO TeJlO M npe-r. KPR' I'ocnonn,a, a He cano CB. cacvzte. (Marnja BJIaCTap TYMagelhe 21. M 22. KaH. JIao,ll;.).4) IIITa je 611J1a ,lI;ymHocT nnohauoua y KaCHIrIjeM BpeMeHY. Ta9HO HaM tcasvje Cl'IMeOH COJIYHCKII (0 CB. XMPOTOHI<Ij1'1. 164.): c »1'Inol)aKoH 9YRa CB. spara, ,lI;a He 6M HMKO O,ll; nenocroj HHX YII1ao y CB. oarap; Y3MMa PYKOM CR. cacvzte M ,lI;pmM IIfX y penv, ,lI;a MX CBeII1TeH1'1Knpn npaaomen.y ,lI;apOBa Hal)e y pe,ll;Y·"1'ICTO TaKO nyII1Ta KaTIlfXYMeHe ,lI;a M3Ml)y, sana l)aKoH Kame: 6AHU,M wrA"wiHHIH, H311IAH'I'f; KO,ll; I~pCHl1.X onxona, nnohason HOCMKpC'I' II M,lI;e nanpen. 1'ICTO TaKO cnpexa M nann caehe na CR. npeCTOJIY, rpmcapaje M cnehe, Pazra rora M,lI;y npn CR. J1MTyprl1jM aa l)aKoHoM M npl1.Majy CB. TajHY npen CR. BpaTMMa«. Kaieo Y npanocnannoj ~PKBl1., l1.CTO TaKO 11 y pMMOKaTOJIM9KQj, r,ll;e nnohasonar npanana Rl1II1l'1M creneaaaa (ordines maiores) o~ XIII. B. aa Huobenrnja III. plIM. en., onaj ~pKBeHl1. crerren je cauo rrpeaaann crazmj K Bl1.II1eM CTeneHY, l)aKoHCKOM. Hajnnaca crenetr CBeIIITeHCTRa y npas. ~PKRM cy uauu (J1eKTOp1'1) MJI1'1 allaZIlOCTU (Iectores, &vcx:,(VWIJ"tCtt, 9a~M). Bels y II. R. cnoann,e CR. JyCT1'1H MYgeH1'1K5) (t 163.-167.) -raue. 1'ICTO
') Hist. eccI. I. X. c. 4 .

•) Const. apost. I. VIII. c. 11. 3) MC[JOp. Const. ap. L. II. c. 57;

Hier. c. 3. 4) l:6v'tClGjltClG 'tIDV &aLwv XClGl !apIDv S) Apol. r. pro Christ. c. 67.

1. VIII.

c. 10.

Ilucati
PctAA'Ij

JleJIa, de eccl,

XClGVOVWV •••

[mo r . .A.

XClGl M. llO'tA'Ij

T. VI.

65
TaKO Teprvaajau '] (220.-240.) ronopa 0 'IaQHMa ieao 0 CTeneHY soja neh onasna nocrojn. MCTO TaKO ronopn 0 H:.HMa RlIJnplllia}-l2) (t 258.) H nOMeCHH caoop AHTHOXlIJjCKH (S41.) y 10. KaH. Y paunjeu npeuea Y aarnena, ,n;a je y HeKHM upsnaaa 6HJIa HaCTaJIa anovnorperia, HaHMe IIlTO cy HeKH, KOjM cy Y .n;eTlIJlbCTRY ,n;06HJIl'I nocrpnr KJIl'Ipl'lKa T. j. KOjl'l cy o,n; MaJleHa CJIyml'lJIl'I y IJ,pKB1'I6e3 xaporonaje enacsona, 'Il'ITaJIl'I na UpKB. CJlym6aMa ca aMROHa CR. KH:.l'Ire. Pazta rora je 7. sac. caoop (787.) y 14. KaH. OBY npenaocr 03Ha'IMO sao HeRaHOHCKY H napenao je, zta ce TO He CMe nmne ,n;ora~aTl'I, nero ouaj KOjH xohe ,n;a BpIIIl'I ,n;ymHocTH onor npeaenor aaaa.a, Mopa 6HTH o,n; enacsona nocaehen aa xaua, (BH,n;l'l M. SS. KaH. VI. sac.

caoopa, 692.).
,l(ymHocT sana 6HJIa je: 'IHTalbe CB. Ilncua, HaMMe as C3aBeTa 91'1TaOje CBe Kfbl'lre, a H3 H3aBeTa: ,l(eJIa An. H IIOCJIaHMIJ,eCR. AnOCTOJIa I1aBJIa (Const. Apost. 1. II. c. 57). OBO 9MTalbe pa3Jll'lKOBaJIO ce o,n; 91'1Tafba jesaahen.a o,n; ~aKOHa THMe, IIITO je ljaKoH 91'1TaO jeaanhea,e ca y3BHlIleHl'lj~r Me~Ta ~MBOHa, ca CBe9aHl'IM yBO,n;HHM <popMYJIaMa (.MHpZ. RC.xMZ., !lI1I1HI1~j,,), ,n;09HM cy qaul'I CB. IIl'ICMO C3aBeTa 1'1 aIIOCTOJI 9l1TaJIH ca Hl'Ime CTenenane aMBOHa 1'1 6e3 ORHX yBO,n;HI1X <p0pMYJIa, n09HH:.ytm qMTalbe jeztaocraaao ca: Tcios AE),St 6 Kupto\;. Qanl'l cy 6HJIl'I geCTO 1'1 UpKB. IIOjQl'l, TYMa9H IIHCMa l'I nacapn. MCTO TaKO' y HeRHM IJ,pKBaMa 6HJIO l'IM je noaepeno novsasaa,e KaTHx-YMeHa, a no MMIIIJbelbY neienx 6llJlO MM je ,n;03BOJbeHO 1'1 nponosenaa,e pe-rn Boacje.") Cl'lMeOH COJIYHCKM 0 ,n;YIKHOCTMMa QaTa9KOr ssatsa Kame OBO: »CTOjM Y cpennaa upreae ortcpnnene raane l'l 'II1Ta napoay 60maHCKe CIIl'ICe, HaHMe CB. pe-ns npopoiea 1'1 anOCTOJIa. A YJIa3ehl'l Y OJITap sao cnyr-a OJITapa, nann csehe, ,n;OHOCl'lCBeIIlTeHl'lRymepaBMQY (sa Raljen.e), M,lle npezt CR. ztaponnaa, noceha osehn.aice, ,n;OHOCMnpoc<pope 1'1 rounv HO,n;y (TeIIJIOTY). MCTO TaRO 6pMHe ce aa 9.1'1crobv IJ,pRBe l'l sa ,n;pyre npssene rrorperie, noje 60maHCKe XHMHe. Hal'lMe nosau,e ,n;a noje KaHOH. YKpaTKO pe-reuo, OH je cnyr-a 60maHCKHx crsapa Y UPRBH<. 4) 1) De praescr. haeret. c. 41. 1) Ep. 24. al. 29. I) IIcnop. A. I. Binterim, Dip, vorzngl,
1. Th. Mainz 1825. p. 285.-295. ') 6 CB. XHPOTOHlljlI c. 160.

Denkw. der chrisL-kath.

Kirche, 1. Bd.

66

II. Jepapxaja jYPHCAHK~Hje.

19. Jepapxaja
jYPRC,lI,RK:uRje aa 6o~aHcKoM HapeljelbY.

Y jepapxajy jYPIiC,LlIiKQIfje no 60maHcKoM napehea.v, Ka~a YSMeMo Y 06SIiP :QpKBeHe nacrojaren,e cHa6,LleBeHe BJIalllfiy naCTIipcTBa, y6pajaMo erracxone Ii npeaanrepe, a aKO YSMeMO Y 06siip CBe opraae KOjIi cayace ,LI;06pOM nopertcy If ,LlIiC:QIirrJIIfHH Y :QPKBIf, OH,Lla If ljaKOHe. EUUCKOUU cy sao lllTO Kame CB. an. Ilanne naueurreaa 0,Ll CS. )1,yxa,Lla rracy :QpKBY Bomjy (,l.I;eJI. Arr. 20, 28). Ilpeseurepu cy nouohanua enncsona KaKO y npurersv yHyTpaIIIEhe TaKO If cnorsaunse IJ;pKSeHe jYPMC,LlMKQIfje. CBeTM arr. lIaI1JIe HaSMBa MX nacrojarezsaaa (CTapeIIIMHIiMa, 1tpOS(J'tG)"te~) Ka.n;a· name I. TMM. 5. 17: llPHA-RlKd41iH (y rp<JKoM of 'KIXAW~ 1tpOecrtW'te~1tPecr~lhepo~) IKe AOCP-R I1peCKY'T'fpH c~r~K~IA\ 4ic'T'H A,4 CUOA,OCA~IO'T'C"': 11.141 IKe 'T'pl4lKA,dlOlJ.I1HCA\ U CA.tK-R H ol(4iHiH. AJIM
HaKO cy npesaarepa crapemane :QpKBeHe, TO OHH nnas BpIIIe naCTlIIpCKY BJIaCT caao Y saBHCHOCTIII 0,Ll enacsona, non lbHXOBHM nanaopou M lbMXOBMM oanamrerseu. 13aKoHu cy nanpoTHB caao nOMofiHMQH erracsona H npeasarepa. KaKo je ,LlOlIIJIO ~O nocranzsaa,a rrpanx ceztaa ljaKoHa, SH,LlMMOy)1,eJI. Arr. 6, 2 H nan,e. OB,Lle je M3HeceH H pasjannsen ,LleJIOKpyr ~aKoHa, KOju: cy Y TOKY speaena y :QPKSH HMaJIM III .n;06IfJIIf.

20. JepapxRja

jYPHC,lI,RK:uMje na 1I0BellaHCKOM HapeljelbY.

cnanajy OHM erracsona, npeanarepz II i}aKOHM, KOjM cy 06H<JajHHM npasou, nponncaua KaHOHa HJlII KaKBMM roz; :QpKBeHMM O,LlpeljelbeM MJIM 3aKJhY<JKOM ,Ll06MJIlI IISBeCHa npasa MJIM rrpe,LlHOCTH nan ce61I je.n;mIKHMa, teao narpajapcn, eraapca, MMTpOrrOJIHTH, nporonpeasarepa, apxasaeoan lIT~. I. Ko,Ll e rr a cre o n c ie o r c r e n e n a MMaMO jepapxajcxa crenen apxueuucsoaa H uurpotionura, KOjM no-muajv na xoBe<JaHCKOM Hapeljelby. Apxueaucsou je npan enncsorr HJlH enacson npne CTOJIH:Qe,l) ieoja ce O,LlJIl'lKyje rrO<JaCHHM panrosr, .n;O<JMM MUTPOUOllUT naje caxo enacsorr cnoje enapxnje (apxa,lI;lIje:Qe3e), Hero BpIIIII HeKY BTtIllly BJIaCT If Ha,Ll enacsonaaa ,lI;pyrlIx enapxaja. Ilpeua TOMe je 061I<JHO 6IfSaJIO,.lla ce OHa enacsonnja, r,Lle je MHTpOrrOJITtIT6TtIO enaoxorr, SBaJIa sa paaJIHKy O,Ll OHl'IX enapxaja, xoje HMajy caao 06H<JHe enlICKOne, apxajenacsonaja, oTy.n;a oaaa 06H<JHO sa MHTpOrrOJIHTe
') Mcnop. 46. KaH. xapraraacxor
caoopa,

y OBY jepapxajy

67
AOJIa311 Ha3lIB apxaenucsorr. lIMeMlITpOrrOJIlIT (f.L'lJ'tp07tOAh:'lJ~ O~ 1-1'lJ'tp67tOA~~, rJIaBHlI rpaz; 3eMJhe) je npsn rryT YllOTpe6JheHO aa"PBOM BaCeJheHCKOM canopy (325.), ~a 6lI ce EhlIMe 03Ha9lIJIlI enacsona PIIMCKIIX rJIaBHIIX rpanona, KOjlI cy npesra CTapOM ·o61I9ajy II HaBlIQlI BpIlIlI.lIlI HeKY 1I3BeCHY BJIaCT nan cvcenHlIM enacsouava. Ka~a je uas Pl'lMCKO L~apCTBO, a npexa "TOMe II xpamhancsa npsna, paazrerseaa Y nujeuese 1I UPOBUHuuje IIJIII euapxuje II MIITpOnOJIl'lTII 2JlaBHUX epauoea KOjM cy HMaJIl'l jYPlIC~MKU;lIjy 1I3Ha~ neae jezme ~MjeQe3e, Ha3BaJIM ce je~Hl:I narpajapcu ~pyrlI eraapca, '1'0 je lIMe MIITpOnOJIIIT ·OCTaJIO cano aa enacsona 2JlaBH02 zpaua tiposunuuje, noz; qlIjOM cy jYPIIC~MKQlIjOM 6lIJIlI OCTaJIII errMCKOIIII npoBIIHU;lIIje II KOjlI je 061I9HO 61I0 nor-nra.en rrarpnjapxy IIJIM je~HoM ersapxy . .Y HeKJIIM KpajeBIIMCl 61I0 je OH II CaMOCTaJIaH (aB'1'OKe<fJaJIaH), reao H. np. MII'1'pOnOJIII'1' Kanpa 1). ,l.(aHac nnje 6e3YCJIOBHO no'Tpe6HO, na MMTpOnOJIlIT lIMa csoje ce~IUTITe y rJIaBHOM rpazry .aeMJhe, Hero ce MMTpOnOJIIITOM 30Be errncson ca MIITpOnOJIIITCKMM ,l.(aJhe HaJIa3lIMO KO,n;erracsona [epapxajcsa crenen ezeapxa . .Y n0geTKY vnorpeoa.aaana ce pe-r 8~(xPXO~ (npBII, HajBIIIllII, crapeutanal y U;PKBII, ~a 61I ce lbOMe 03Ha91I0 ouaj ermcson, KOjlI je IIMao jYPIIC,L(IIKU;l1jy 113Ha~ jennor aeher no~py9ja nprcae. Taso ce H. np. y KaHOHIIMa Cap~119KOr caoopa") (343.-344.) QHII MIITpOnOJIIITII, KOjlI cy IIMaJIII jYPIIC~IIKQlIjy Ha~ enapxnjaua 30By: ersapca enapxnja, a enacsona KOjl1 cy IIMaJIl'l jYPliC~IIKU;lIjy Ha,n; znrjeneaaaa, 30BY ce y KaHOHIIMa 3) IV. saCeJheHCKOr caoopa (451.): ersapca ~lIjeQe3a. Kacauje cy cavo -OBM nocneznsn 3BaHlI eraapcnaa, HalIMe MIITpOnOJIl'lTII non qlIjOM cy jYPIIC~IIQlIjOM 6lIJIe .llMjeQe3e, OCIIM MIITpOnOJIIITa PIIMa, Ilaparpazta, AJIeKCaH~plIje, Aaruoxuje II Jepvcaaaua, KOjlI cy OBO lIMe npOMeHYJIII y "uarpujapx". - HeKII eraapca lIMaJIII cy BJIaCT uaa MlITpOnOJIlITIIMa, II 6lIJIlI cy aBTOKe'<paJIHII (sao H. np. ersapca Edreca, Xoparcreje III Keoapnje y Kananotcaja)"), ~pyrlI naie HlIey HMaJIII TaKOBY BJIaCT HaA .APyrMM MIITpOrrOJIIITIIMa, 6lIJIlI cy caxo TIITyJIapHlI IIJJIIIJ no9aCHIIJ er3apCIIJ, IIJ xao OCTaJIIIJMllJTpOnOJIIIJTIIJ OT9MfbeHIIJ CBOjllJM n

npaaaua.

narpnj apcuaa.
1) !taH.

7. III.

BaCeJbeHCKOr caoopa,

') Kaa, 6. 3) Kaa. 9. 4) Hcnop. 28. KaH. IV. 'aac, caoopa.

u8
HajBMIllII ll,PKBOM ypeljeHII crenen y jepapxajn jYPIIC~IIK-

.uaje je uarpujapx. Ilarpajapcn, KOjlI ce y nOqeTKY 3SaJIlI Ii apxaenacsonn, jecy npBII 113Meljy CBI1X eIIIICKOIIa y rrarpujapxarv, MMajy npano Ca3l1BaTlI MIITpOnOJIIITe Y narpajapannen CMHO;ZJ;, upmrarn Tym6e npOTMB MMTPOIIOJII1Ta, IIpe~JIaraTII caoope II T. .II. II. Ii Iw~·npe3BIITepCKor c r e n e n a lIMa tcao II tWA.

~.

enucsoncsor-

BIIIIle crenena, xoje je uptcaa y TOKY speaeua npene CBOjMM norperiaaa ypeljlIBaJIa, rcao : nporonpeannrep MJIH: apxanpeaanrep, nporocaasen, IIrYMaH II apxavaanpnr.

MJIM apxuapeseurep (1CpW'to1CpSO'~6'tspo~,. 1CpG)'tO~ 'twv 1CpSO'~U'tEPWV) 30Be ce npsn Meljy npe3BMTepMMa. 06MqHO ce OBaKO snao najcrapajn npeasnrep no. XMPOTOHMjlI IIpM etnrcsonctcoj ll,PKBII1). Ilporonpesaarep npu

Ilporonpescurep

&pxmpsO'~6'tspo~,

enlICKonCKMM nprcaaaa IIMao je ~a cnptuana CB. cJIym6e, aKO, je CJIyqajHo 6MO erracieon 60JIeCTaH IIJIII cnpeseir, re je rrpesra TOMe 6MO n.eron 3aMeHIIK. 2) Y nOqeTKY II TO ~O IV. cro.neha 61I0' je IIpM enMCKonCKIIM upsnava caao jeziau apxnnpesnerep. Ra~a ce HaK xplIIJJhaHCTBo paIIIM]JIIIJIO M Y MalhlIM MeCTIIMa II no, npOBMHll,MjM~ II sana je 6MJIO norperiuo zta ce II 3a re icpajeee IIOCTaBe npeanurepu, HaJIa3lIMO o~ V. II VI. croaeha umne apxaIIpe3BIITepa, je;ZJ;HOI' KO,lJ, enacsonciee upsae, a ztpvre y npoBIIHqwjlI, M TO Y MalhMM rpanoaaua, EnMCKonCKa euapxnja 6MJIa' je nonea.eua y same ospvra II y CBaKOM oKpyry 61I0 je IIO je.aaa IIpOTOIIpe3f3IITep, sao BO,lJ,MTeJb upKBeHIIX nplIJIIIKa' y OKpyt'y.3} ,l1;a cy npOTOIIpe3BMTep II apxanpeasnrep 6MJIM CMHOHIIIMa,. BII,lJ,M ce M3 upss. ncropnje COKpaTa4) M C030MeHa5), KOjM yIIO1) Hcnop. Gregor. Naz., Orat 20. Leo M., ep. 5. ad Don. ") Y crapoj U;PKBI'l ce 1'l3MelW enl'lCKOIICRI'lX nosrohaana cnosmu.y
eUUCKOUU

I'l T. SB. xop-_

I'lJII'l ceOCKU eUUCKOUU (XWp51t£crX01tO~ 0)1; xwp~, ceJIO, T. j. CeOCKI'lenI'lCROIII'l). Hsaxoaa Ha,ll KJII'lPOM y enapxaja

MeCTO, aa MeCTO enI'lCKOIIa~ CBelIITe-oecKpBny

BJII'l 0,11X6ipx

aanaha je OI'lJIa ,IIa y SaBI'lCHOCTB

no CeJII'lMa, RaKO spure

0,11eIII'lCKOna soae nansop enacteona H rpaACKHX

HH'IKe ,IIy.lftHOCTI'l._ OCI'lM osora

OHJIOje ,IIOSBOJbeHO xopenHCKOIII'lMa ,IIa y IIPHCYTHOCTI'l' y RaTeApanCRI'lM upsaaxa easnaa.a-re

CBelIITeHI'lKa cspuraaajy

.lftPTBY (1e1,. Ran; aeoieecap. cac.), ,IIa IIOCTaBJbajy sane, anohasoae, 't~xot! xed 5!P'Y/V~Xot!) npexra 8. RaH. aHTHOX. caoopa, IIpelIIJIe cy nexe isaxoae

(10. xaa,
uecraao

aHTHOX. cao.), H ,IIa HS,IIajy RJIHpHU;HMa_1'lMHpjaHI'lMa JIHCTOBeMHpa YCTaHOBa xopenncsona, narepe.

(E1t~cr'tOAot!crucr'totnporonpee-

KaAa je y 10. croaehy

,IIy.lftHOCTHaa ospyacae

(HCTOp. A. Binterim, CIIOM. ,II. 1. B. 2. Th. p. 414.) I) BHAH: Wetzer und Welte, Kirchenlexicon, 1. B. 1854., S. 407. 4) L. VI. c. 9. b) L. VIII. c. 12.

69
"Tpe6JbaHajy 06a Ha31iBa aa jeauo re MCTO JIMQe, HaMMe aa AJIeI~CaH,lI.pMjcKor npesaarepa Ilerpa. II JepOHMMl) 30Be HaCTOjaree,a CBeIIITeHMKa, pa3JIMKyjyfiM ra o,n; ermcsona, apxnnpeBBMTep. Kacnaje je nporonpeasurep 3HaH l'I 1tP(IYC01tamta<;.2) , Ko,n; MOHaUlTBa ce y TOKY npeaeua y rrpe3RMTepCKOM CTeneHY pa3Bl'IJIl'I OBl'I jepapxnjcrea CTeaeHM: cnuhen, nporocansex

Cuuhenu (o6y){.eno~), 30RY ce OHl'I npeanarepa, KOjM CTauyjy aajezmo ca eal'ICKOrrOM M MMajy csoje fieJIMje (){.D..A~OV) nopen enMCKOnCKl'IX. Kazta je enacsorneaa 12. KaHOHOM VI. sace,JbeHCKOr caoopa (692.) aaripan.eno mMBeTM aajenuo ca CBOjMM meHaMa, Y3eJIM cy ORM He caao y CROj CTaH, Hero Y fiemljy je,n;Hor MOHax~ ,n;a 6y,n;y CHe,n;OQMM qyBapli lliMXORor HeRMHor mMBOTa. Y OBOj 3aje,n;HMQM MMaJIM cy enacicona He caxo CMrypHOCT cnoje caBeCTM, Hero III cnon.aunse CBe,n;OqaHCTBO npe.a QPKBOM. CVlHljeJII1 cy narc MM3J1M npanmce na CTeKY nosepen.e fH O'IIIIHCKY Jby6UE enacsona. II TaKO je nOCTaJIa IIHCTIITYuaja cMHljeJla ouha H KO,n; OHIiX enacsona, KOjH npe ror-a HMCY MMaJlM meHe. [JOIIITO cy 6HJIItl uenpecrauo y 6J1H3l'IHII -enacsona II nocaehenn Y Ibl'IXOBe rajne, crarse caBeCTM M .,n;yrneBHe uauepe, TO cy c11HljeJIM MMaJIM BeJIMKa vreuaja na €rrMClwna. Tatco je nocrao cuasen M caHeTH11K enacsorra, McrrOBe,n;H1'IK, a npeaa npnnnsaaa 1'1 Bo,n;MTeJb. OBO aaarse ce nonnr-no no 'BeJIHKOr ,n;OCTojaHcTBa, H saro cy rcacuaje C1'IHljeJlM 3BaH1'I: OKO uarpujapxono, M CMaTpaHM cy reao IIpBM 113a enacsona. Hnje peTKO 6MEaJIO, zta cy cMHljeJIH rrOCJIe CMpTIi1 enucsona 3aY31IMaJlM IberOEO MeCTO. C BpeMeHOM YMHomMO ce 6poj cMHlje.lla KO,n; je,n;Hor MCTor errncsorra, re npexra TOMe Hl'ICy CTaHOBaJIM ca -enacsonou sajenno y jennoj heanja, Hero y jezmoj KyfiM. Hajcrapnja 1'1rrpan 1'I3Meijy cMHijeJla anao ce tiporocunhen. OH je 61'10 nacrojaren, cHHijeJIa M TajHII 1'1nOBepJbUBM caBeTHIiK enacxona. OKO nOJIOEMHe 8. B. 6poj cMHljeJIa 61'10 je BeOMa RemIK 1'1 IbMXOR yrJIe,n; pacrao je ,n;o 10. nesa. On Tor npeveua no-reo je fbMXOB 6poj na orrazia M yreuaj .n;a ce ry6M,3) II .n;aHac y rrpas. QPKBIi nexa MHCTHTYQlIje cHHijeJIa M nporocaaljena,
1) Ep. 4. Ad Rustic. ') G. Codinus Curopalata, De offic. Magn. Eccles. edit. I. Goar, Paris 1648. p. 81; HIIIIH H H311. Imman. Bekkeri, Bonae 1839. y Corp. script. hist. byzant. edit. Niebuhrii XIV. p. 95, 3) MCIIOp. 1. A. Binierim, CIIOM. II. 1. Bd. 2 Th. CTp. 61.

il'I

apxanauapar.

70
Hero cy OSIiI HaSl1BIiI cauo no-iacae TIiITYJIe, ieoje ce ,n;ajy ,n;o~ CTOjHItIMa.1iI SaCJIYjf\HMM MOHaCIiIMa. HZYMan (~'Y0\)fLSVO£, nacrojaren.) iii apxusumupur (o,n; er-an, pe91!1.mandra, SHa9M crane) cy crapeunme MaHaCTMpa, a pasmn~yjy ce MSMeiw ce6e caxo HeKI!IM CnOJballllhMM SHaQMMa.. Y n0geTKY MOHalllTBa, crcynoaa MOHaxa reoja cy 61i1JIIiI BeJII!IKIiI opojea, HI!I:CY MMaJIIiI y CBOjOj cpezman CSelllTeHI!IKa. ,Ua He 611 61i1JIIiI npMCIIIJbeHIiI na liI,n;y na ,n;yre nvrene zto MeCTa, r,n;e ce ztpacana 60rOCJIymefha, TO IiIM ce ,l1,OSROJIMJIOeh pano, ,lla y n caojoj cpe;:J;ItIHIiI MMajy no jenuor- IiIJIIiI zma CHeLUTeHl'lKa, iii TaKO' je 061119HO nacrojaren, MOHalllKor soopa ,n;061mao XMPOTOHllljYt a OCMM n.era jour jenan MOHax. Kacuaje cy SPJIO MHOI'M MOHaClf Te:>I~I!IJIIiI ,n;a ,l1,06Mjy xaporoaajv, re je icpajeu IV. M n0geTKOM V. netca 6111JIO MHoro MaHacTlllpa ca cseWTeHIiIQIiIMa as lhMXOHe· enncsona npeua MOHalIlTsy 61'1JIOje nemnco, TaKO zta cy MOHaCl'lMa ,n;asaJIl'l He caxo Xl'lPOTOHltIjy, Hero cy MX O,n;JIl'lKOBaJIl'l Hap091'1Tl'lM O,l1,JII1KOBafheM rrpe,l1,HOCTI1Ma, aKO, l'l T H. np. nacrojaren, MaHaCTlilpa l'lrYMaH IiIJIl1 apxnaaanpar, Morao' je Y CBOMe MaHaCTlilpy naapnmrn xaporecujy 9aQa.1) III. II K o n Ij a K 0 H a HaJIaSl'lMO crenene KOjM ce ocnaaajy na 90Be9aHCKOM uapehea.v, nanae apxuttaxone iii aporotjaxone. HaJIa3MMO l'lX jorn Y IV. BeKY, iii OHIiI cy npnn Meljy ljaKoHMMa iii Ibl'lXOBe CTapenII1He. OnTaT Ml'lJIeBl'ljCKIiI roaopn 0 apxnhasouv UeII.I1JIHjaHY, tcao 0 JIM9HOCTH BeJIIiIKOr yrJIe,n;a, 11 Kame ,n;a J1YI~MJIa nuje M01'JIa OTpneTIiI n.eron npnronop."] CB. ATaaacnja 373.) Ha311Ba Teoaopnr") 458.) ~'Y0UfLeVO£ 'tou xopou, 'twv ot!Xx6vwv. Apxnhason je npeaa CBOMe ,n;eJIOKpyry IiIMao na nornoaaace enncsona caBeTOM M ,l1,eJIOM,3601' -rer-a je sa apxn~aKOHa 611paH He najcrapajn ljaKoH, Hero najcuocorinaju. APXllljaKoHll cy no ,n;OCTojaHCTBY Hlilml'l on npeasnrepa, ana no BJIaCTH If ynmmy namramaaaan cy one, iii TaKO ce ,n;o1'o,n;I'lJIO,:J;a je; napnrp. rrarpnjapx AHaTOJII'lje (t 458) OKO 450. CB01'a apxn~aKoHa Aernja, C KOjllM nnje 61'10 saaoeo.saa, pyicononozcuo aa npeasnrepa, yuanpenaaura r-a ';:J;a r-a nOHIiISI'l, KaKO je TO saaao Jlau I. (t 461.) en. PI'lMCKI'l.

cpenane. Ilomronaa,e

(t

(t

1) 14. KaH. VII. sac, eanopa, (797.). - Hcnop. Wetzer u. Welte, Kirchenlexicom 1. Bd. p. 69. t) Optati Afri Mllevitani episcopi de schism ate Donatistarum adversus; Parmenianum, lib. 1. c. 16. 3) Hist. eccl. L. 1. c. 26.

71
Apxu~aKOH je BO~110 Ha~30p Ha~ ljaKOHt'IMa t'I HllmHM KJlHpun:t'IMa, 6plmyo ce OKO novar aa,a Ct'IPOTIIX, BO~IlO je aaCTaB Y II nacnaraa,e MJIafjt'IX KJIt'IpIIKa II norrrouarao je errt'ICKOIIa Y n.eronoj 'yIIpaBl'I. Se3 n.erone cBe~OJ,I6e naje spmeua HH [enna XllPOTOHt'Ija, a geCTO cy 6IJIJIt'I t'I aaaemnnr enacxona ua CHHo~HMa. Pann rora cy t'IX 3BaJIt'I, OKO t'I pvsa enacsona. Kacnaje cy apxahasona t'I3r'y6t'IJIt'I OBY BJIaCT t'I CBOj BeJIIIKU YTen:aj, t'I BaH npxse Ht'ICy llMaJIt'I HllKaKOBe ,l\ymHOCTt'I. Ko,ll, nehnx npsana 6t'IO je nopezt apxnhaeona jour jenan

npyzu ttaxon

(OSlYtSpsUrov 'tWV OttZx6vrov, 6 osu'tsPO(; 'tWV ottZx6vrov),

KOjt'I je apxasasoua, Ka,l\a je onaj 6t'IO cnpe-rea, 3aMelbIJIBaO Y 6orOCJIymelbY, a pa3Jll-IKOBaO ce O,l\ OCTaJIl'IX ~aKoHa TIIMe~ IIITO je cezeo npen lbllMa.1)

III.
21. AKOJlYTU,

IJ;pKBeHOCJlYJKHTe.JhH. Y crapo]
UpKSH.

exeopuaere, oCTHjapHjH [sparapa) H nCaJiTH (nojna)

Y crapoj U;PKBll OCIIM cnouenvrnx CTeIIeHa jepapxnje nocrojana cy M u;pKBeHOCJIymt'ITeJbll, KOlll ce y MCT09HOj U;PKBH HliCY pa3BllJIM y nocerian crerreu CBeIIlTeH1I9KOr 911Ha, t'I KOjH cy y CBOMe CTaPOM 06JIlIKY M3 npsae MIll 9 eana, a n.nxoae «PYHKU;Hje M ,ll,ymHocTM 06aSJbaJIll cy reacnaje ,ll,eJIOMnnohasoaa, ~eJIOM CBeIIlTeHIIU;Il, a ,l\eJIOM TaKO MCTO,l\pyrt'I u;pKBeHOCJIYJKHTeJbt'I. Y aanannoj U;PKBM ~O ztaaama.er ziana nocroje HMmH crenean KJIMpa, ieao rrpeJIa3I1M crenenn aa rope CIIOMeHYTe crenene. OBM u;pKBeHOCJIymt'ITeJbt'I cy: AKOJlYTU (&xoAou&slv, t'Iht'I aa Kt'IMe, npararn, CJIYlllaTt'I, CJIymt'ITt'I). Ibt'IX CnOMt'IlbY neh TepTyJIt'IjaH2) (c. 220-240.),3aTt'IM Karrpujaa 8) (t 258.) t'I JeBCeBt'Ije4) (t 340.), KOjt'I npasa ,l\a cy enacicone na Ht'IKejcKt'I cariop nparnnn no Bt'IIIle aKOJIYTa. Y KacHMjt'IM CnOMeHt'IU;t'IMa ,l\OJIa3e aKOJIYTt'I -remhe. AKOJIYTll cy 6UJIt'I npaTt'IOU;t'I OKO eIlt'ICKOna t'I rrpe3Bt'ITepa, OC06UTO rrpu KPCHUM onxoaaaa t'I y CBe9aHt'IM npnnasana, a vnorperia.naaaa
1) BI'I,LI11 Codinus Curopalata, De offiic. Magn. Eccl. edit. Imman, Bekkeri y G. Corpus script hist. byzantin. edit. Nieburhii XIV. p. 90. I'I I. Goar,:Euchologion sive Bituale graecorum ... Paris 1647, p. 271. (6 Ill;:IlEI)'CEflEUWV 'Ciiiv IltCtx.ovwv IhOf.V AE£1tE~ 6
d.pxt~t<ix.ovo~ ax. 'C$j~ 6X.X.A:'10£Ct~, X.pCt'CE! Cto'Cb~ 'Cbv 'C01tOV CtO'Coii).

S) De praescr. haeret. c. 41.

I) Ep. 7. 34. H 59.

4) Eusebius, De Vita Const. I. 3. c. 8.

72
cy H aa paaay IIOCJIyry, H.IIp. rraJIHJIH Cy cnehe H ~OHOCHJIH HUHO aa CB. enxapncrujv. . ,lJ;PYl'lI HHmH CJIyml'lTeJbH 6HJIH cy eKCOp14UCTe (s~opx£a"C'Y)£), 3aKJIl'HbaQH, ROjH cy HMaJIH ~a ce 6pHHY aa errepr-yvene T. j. aa OHe KOjl'I cy HMaJIl'I 3JIOr ,n;yxa. Moil JIeqeIba eaepr-yaeua U repan.a 3JIOr .n;yxa 1I3 Ibl'lX, 6l'IJIa je HCIIOqeTKa nananpeztan ~ap CB. ,Uyxa, ROjI'I HHCY HMaJIa caxo JIHlI,a HapOqHTOr lI,pKBeHOr craneaca, Hero H JIajHlI,I'I. TeK sacnaje, sana je onaj H3BaHpe,n;HH ztap no-reo HIIIqe3aBaTH, nasaaa je cJIym6a eKCOpll,HCTa HeRHM HapOqHTHM UpKB. CJIYJKHTe.JM'IMa,II TO je 6IIJIO repajeu III. sesa. OBH CJIymIITeJbt'I, IIOCTaBJbaHII npeaa O,n;JIyI~II anrnoxajceor cariopa (341.) (10. RaH,) II JIaO.LJ;l'IKlljcKor (360.-75.) (26. KaH.) aapoxarou Xl'IpOTecIIjoM, IIMaJIII cy zta nozie y npesaaa nansop Ha,n; eHeprYMeHIIMa, II KO,n; CBeqaHHX 6orocJIym6eHMx MOmITaRa aa IbHX, sao II rrpn CBeqaHOM qHHY reptnrersa, nouar-ana cy enacieonaaa H CBeWTeHIIlI,IIMa. 06l'lqaH, He cse-rau eucopuaaau MOr.JIH cy II caan BPWHTl'I. MCTO TaKO HMaJIII cy zta nov-raaajj: eneprvaene II zta Ha,n;rJIe,n;ajy fbIIXOBY 1'eJIeCHY aer-y. Ka,n;a je HIIIqe3JIa crapa ,n;HClI,IInJIMHa 3aRJIMIbaqa H sana je iepurraeau,e ztene y U;PKRH nOCTaJIO 06IIqHO, Hec,!,aJIO je II craaeaca 3aKJIHfbaqa y CTaPOM 06JIMRY. Hsaxone JIIITyprHqKe ,n;ymHocTH npeurne cy na CBeWTeHIIRe. Y pHMOKaTOJIHqKoj lI,pKRlII nocroja jour II caaa CTaJIem eKCOpl{1'ICTa, sao IIpe.JIa3 6JIHmeM BHlIIeM

creneuy. Ilocnenu.a H1'Ima npssena cJIym6a je cJIym6a sparapa (oa"C~cXpw~, -&upwpol, 7tUAWpO£). IIoT1'Iqe H3 npexeua ron.eu.a.
Enecson je IIOCTaBJbaO IIOBepJbMBe oco6e, soje cy OCTa.JIHM BepHHMa rajno jans.ane MeCTO 1'1 npeae 6orocJIym6eHl'IX cieyuona, 1'I KO,n; OBl'IX cevnosa qYBaJIe cy npara. OTY,Lla ce 3BaJIIil OHIil cursores. t) 11 cursores teacaaje cy nocrann 3ace6HO u;pKBeHO 3l;lalbe, 0 KOMe rosope AnOCTOJICKe Y CTaHOBe,2) .nao,l\HKliljCKIil caoop") 1'1 IIHCall, npiesene jepapxaje.'] BpaTaPH cy HMaJIIil ,n;a ornapajv H aarsapajv upsneaa spara, ,n;a naae aa OBa npu JIliiTypr1'Ij1'I BepHHX, na cnpe-re YJIa3aK HeBepHl'IX III CBe He,n;O.JIHqHOCBeTl'IfbH 60rOCJIymefba, 1'ICTO TaRO zta ce 6plIHY KaKO 6l'I pasue KJIaCe KaTl'IXYMeHa, noxaj HlIKa 1'1 eaepr-vaena CTaJIe aa csoje MeCTO M. zta 1'IX nYCTey onpeheno apeue. Ca
1) Ignatius M., ep. ad. Polyc. I) L. II. c. 25.
•) KaH. 24.

4) Hierarchia ecclesiastica c. 3.

73
npeCTaHKOM raj ae ~I1Cr_~IHlJ[HHe(disciplina arc ani) H JU1TyprHje

nepaax y CTapOM ~pKBeHoM CMHCJIY,Mopao je HeC'l'aTH H CTaJIem sparapa y CROM npaaou CMHCJIY sao CYBHIIlaH. Kao IIl'l'O cv ea qHTalbe Y ~PKRH 6HJIa nOCTaBJheHa napo-iara .naua, nero TaKO cY neh pauo rrOCTaBJhaHII tiojuu aa npxseno nojan,e, 0 KojHMa rouopn seh nucau nOCJIaHHue AH1'HOxlIj~HMa rcoja ce npunacvje CB. lilrlbaTliIjyl), 3aTlIM Anocroa~KeYcTaHoBe,2) Jespeu ClIpCKH3) II ~pyrH. O~pe~eHY O~JIyKy 0 ~pKBeHOM rrojaa.v II nojnnaa ~OHeo je 15. KaH. JIaO~I1KHjcKor caoopa (360.-75.) KOjH rJIaCl'I: »OCHM KaHOHHqKHX rroja-ra, KOjlI na aMBOH cTajy II 1I3 RlblIre noje, HIIKO ~pyrH He Mo:m:e [IOjaTH y U;PKRH«. Ilozt »KaHOHCKHM rroj~HMa« pa3YMeB\ljy ce OR,lI,eOHH, KOjH cy rrpHMJbeHlII y KaHOH l1JIII KaTaJIOr KJIHpIIKa, HaHMe OHII KOjlI cy y6pajaHH y KJIlIp. AJIH lIaKO cy y crapoj U;PKBH II llCaJITH 6HJIH KJIHPH~lI, TO arras Hl'ICy ca-rau.anaxa HIIKaKaR noceoan jepapxajoren crenen, sao IIlTO MHCJIH pHMOKaTOJIHqKa upteua, Hero cy 6lIJIlI [enaocrasna l~pKReHII CJIymlilTeJhII, tcoje je Morao caxr CBeIIlTeHlIK HaMeIIlTaTlI.4) XIIMHe rcoje ce IIMaJIe y U;PKBI1 nojarn, mrcao je IIJIII o~pe~Hnao y U;PKBI1 en11CKOlI, a MeJIO~ltIja ltIJIltI HaqlIH nojan,a 61'1JIa je CTRap nojana. AmI ~a HII y OBOM norJIe~y Hl'ICy ltIMaJIl'I upsaeun nojna neorpaaaaeuv CJIo60~y, BltI~ltI ce 1I3 rora, IIlTO ~y ltIMaJIII ~a rrojy lI3 KlhltII'e, soja OCIIIM ncanaaa II ncanrnpa Mome ~a 3HaqltI H HOTHY KlhltIry, jep je 1l03HaTO na cy I'pua neh pauo OCIIM XOpaJIHOr nojaa.a ltIMaJIltI 11 qlHrypaJIHO. Harrcaaa je no-nm.ao upxneua nojau jenan neo ncanva 'l'IJIH xIIMHe, a orrhnna je na rcpajv CTIIxa l1JII1 crporpe npaxsahana rJIaCOM. O~ OROI' na-raua nojan.a 3BaJI11 ce nojun u1to~6AS~£, monitores, inspiratores, succentores (o~ succinere, U1t1JXs1'v, "umXitOUSlV). Ca pa3RIITKOM 60rOCJIymelha 11 upeneaor noj alba, pa3B11JIa ce npeaeaou 11 YCTaHOBa nojaua (rrcanra), re HX BIII~HMO paaaerseue y Bl1T_Ue crenena ca HapOqHTIIM ~ymHo'CTIIMa, 11 TO: 1. flpOTOUCaJlT (0 1tpurro4ciA:t1J£, 0 xopcipX1J£), KOj11 ce 6PlIlHyo OKO yqelha npsaeaor nojan.a, BO.l\HO je xop 11 npacao pen Me~y IJ,pKReHIIM rrojuava. 3a npeae 60I'OCJIy:m:elba crojao je y ~pe~I1HI1 113Me~y ,lI,eCHOI' 11 JIeBOI' xopa. 1) Ep. ad. Antioch. c. 12. •) L. III. c. n. 3) Sermo in secund, adventum Domini nostri JesuChristi. 4) 10. KaH. KapT.

74 2.
aeaor
/l,sa /l,Ba Il.0MeCTUKa

(oL 060 80jiEcrttitot)

OCTaJIHX

3.

xopa,

N~H)J,O.zWHlI cy 6pojelhe

upuuutcupuja (oE 060 1tPtjitit~PWt)

cy 6HJIH npOTOrrCaJITy.

nohe
06a

,lI,eCHOr III xopa, OA

KOjHX je

nojaua. 4. Apxon «ounasa (0 apxwv 'twv itono:itCwv), KOjH je BO,lIllO o CBeIIllMa II BeJIllKllM npaannnaaa nojatse KOH,lIaKa. 5. Kauouupx (0 ito:vovapxwv llJIll II 1tpw'toito:vapx'Y)£), soja je no-mn.ao KaHOH II o.apehanao nojennue ,lIeJIOBe KaHOHa II 6PllHyO ce vonhe aa pezi 60rocJIym6eHor nojan.a: M 6. npOKCUM (0 1tp6~tjio£), teojn je 6110 npanoztan sanonapxv.')
22. llpe3BHTl1.n;e (cseurreaaue)
H ljaKoHMce y crapo] n;pKBl1.

no-ma.ano

Ilocranate ljaKoHHca nora-ie M3 arrOCTOJICKOr npevena, jep Bet arrOCTOJI Ilaane ronopn 0 lhMMa (PMM. 16, 1), CllOMMEhytItl ct>HB "CA~iKH'T'fAHHLJ,~ 1J,~KRf", oucro:v 8taitovov 't1j£ EititA'Y)crCo:£, ,lIaj e Y M TaqHe nponnce 0 M360py ljaKoHMce y THM. 5, 9: C,J.,ORHLJ,4 (X~PO:, vidua, TaKO ce 3BaJIa ljaKoHMca) iKE Ad npH4H'T'df'T'Ch'I Hf

r.

MiHWH

A-k'T'K UlfC'rHNcAI'T'HXZ., CRHA -k'T'MC'T'R~fMd, dlJU A -kA~ Hiir~

Hb:IRwH 6,4,HHOM~ dlJU 4dAd

MSiK~

iKfHd, 6C'T''',

RK A -kA-&XZ. dlfJf cfb:IXz.

AOHjlh.IXZ. dlfJf

ROcnH'T'dAd. 6C'T'h.. CB.

H03-& 0lrM~I, RCh.KOMS

C'T'jldHHh.lh'I npih.'T'z.,

dlfJf CKWPHHh.IMZ. Olr'T'-&wiHi'e

Hb:IC'T'h..

an. Ilaane y noCJIam:lIIH TMry 2, 3 rasose ronopa 0 CBeIllTeHlIIIaMa, meHCKllM' crapenmaaaa (C'T'4jlHLJ,h.I, 1tpscr~lhspo:t), H osaj Ha31IB, y TOM CMlICJIY,. sao .Zl,a caemreuaue llMajy noceriny cJIym6y, ,lI,OJIa3M qeCTO y u;pKBeHMM CIIOMeHMUMMa. Hlro ce rnse ormouraja CBeJJJTeHHua npena ljaKoHMcaMa, TO HeKM2) MMCJIe, ,lIa je y HeKMM IIPKBaMa aHaJIOrHO nporonpesnarepy M apxMljaROHY CBelllTeHMIIa 1tpscr~U'tt£ MJIlI 1tpOitO:&~jiEV'Y) 6MJIa rra qeJIY ljaKoHMca . pyrM3) nate MHCJIe, ,lIa je M3Meljy CBelllTeHMIIe M ljaKoHMce 6llJIa 6MTHa pa3JIHKa, M zta cy jenne xao M ,lIpyre MMaJIe rrocerinv MllCMjy II asan,e, HaMMe ,lIa cy caemrenane OCMMnpe,lICe,lIHMIIlTBa MMaJIe ,lIa 06aBJhajy KaTMXeTMqKY nacrasv KO,lI acena, a ljaKoHMce OCMM OBe nacrase llMaJIe cy ,lIa Heryjy capore M 60JIeCHe orcene M T. ,lI. CBelllTeHMIIe cy ,lIOCTa pano yKMHyTe y IIPKBM, jep je JIao,lIlIIKMjCKll cariop 11. KaHOHOM aaopaaao ztarse nocraas.an,e npenOCA-kAoRdAd

.u

') D. Zhishman, Die Synoden- und die Episkopalamter in der morgen I. Kirche, 1867. S. 168. II naa,e. 2) BHAHC. Schone, Geschichtsforschungen tiber die kirchl. Gebrauche ... Berlin 1822, 3. Bd. p. 104; W. Bohmer, Christl. kirchl. Alterthumswissensch. Breslau 1836. 1. Bd. p. 269. H J. Binterim, CUOMo Aello, 1. Bd. 1. Th. p. 439. 3) B~w'l: Augusti, Denkwtirdigk. aus der christl, Archaologie B. XI. 1830. p. 216.

75
3Bl1TM,n;a, ,n;Oql1M je l1HCTMTyu,Mja l)aKOHl1Ca M ,n;aJhe nocrojana, TaKO je H. rrp. 6. sac. cariop (692.) 48. KaHOHOM napenao.uta, acena onora, KOjM je nocrao enacson, OOiliTO ce rro ysajaMHoM opMCTaHKY o,n;eJIl1JIa ozt a.er-a, CTY011 y MaHaCTl1p, a aKO ce norcaace ztocrojna, zta ce vnanpena sa l)aKOHl1cy. RaHoHcKo ,n;06a sa l)aKOHl1cy o,n;pel)yje CR. an. IIaBJle 60 ronnna. On ORor ce sacaaje o,n;CTyrrMJIO, jep je 4. BaCeJbeHCKM caoop 15. KaHOHOM onpeztno, ,n;a l)aKoHMce rrpe 40 roanna He Mory npl1MMTl1 xnporecajv, a OBO ,n;06a rpaacn If 123. HOHeJIa Jvcruaajanona. )l.a cy l)aKOHl'ICe npnvaae xnporecajv BI1)I1'1 ce l1S 15. KaH. IV. HaCeJheHCKOr caoopa, rcao n l1S 14. 11 40. KaHOHa VI. nac. cariopa. )l.ymHOCTl'I l)aKOHl1Ca 611JIe cy: npencranisam enncsonv OHe meHe, xoje xohe KO,n; n.era ,n;a yl)y,1) 6pl1ra OKO YAORIIlu,a 11 Cl'IPOTl'IX,2) Y CJIyqajy zta je enaceony IIlJIIIl npeannrepv H. rrp. y speue ronea,a HeMoryhe YJIaSIIlTl1 y Kyhe BepHl1X, TO cy l)aROHI1Ce y u,pKReHl1M CTRapl1Ma 06aRJhaJIe onaj nocao y l1Me enacsona. He06paSORaHe nenojxe l1MaJIe cy l)aKOHl1Ce,n;a noyqaBajy, ynyhyjyhl1 l1X, KaKO ce l1Majy npn icpmrea.v nonamarn, 11 npa TOMe oztrouaparn, 11 KaKO he rrpoBo,n;l1T11 speae nOCJIe KpIIITeIha. Kozt CBeqaHO[' KpIIITeIha 6pl1HYJIe ce l)aKoHl1Ce OKO canasea.a 1'1 oriaa-reu.a OH1'1X,soje ce xpmranaae, Cl1JIaSI'IJIe cy C lh1'1Ma y KPCT110Hl1U,y 1'1 611JIe cy 1'1M KYMe.3) CBeIIITeHl1U1'1 l1JIl1 l)aKOH1'1 cy nOMaS1'1RaJIl1qeJIO OHIIX xoje ce KpIIlTaBaJIe, a l)aKOH1'1CecY nOMaS1'1RaJIeOCTaJIe ,n;eJIOBe TeJIa. ') .l1.aJhe l)aKOHl1Ce cy nansnpane YJIas y upxsy, BO,ll,1'1JIenansop Ha,n; meHCKl1M O,ll,eJhelheM,' 11 aaraapane spara y 1'1SBeCHl1MMOMeHTMMa CB. JIl'ITypr1'1je.5) Ilpexra BaJISaMoHy6) (t 1203.) spruane cy l)aKOHl1Ce nerce ,n;ymHOCTl1OKO OJITapa, a npexra E01'1qJaHl1jy7) (t 403.) 61'1JIecy l)aKOHl1Ce nprcsene CJIym1'1TeJbKe,aJIM He OKO npunoruen.a mpTRe IIJJI1'1 aKBl1X ,lI,pyrl1X cJIym611, Hero cy nouar-ane K OKO RpIIITeIha soor meHCKor crnzta. Y apesre roa.en.a noxahaae cy CR. acrroaeaaaxe y aarsopv 1'1cKynJbalheM nonna l1S6aBJbaJIe l1X.
') Const. Ap. 1. II. c. 26 . •) Const. Ap. 1. III. c. 7. 3) Const. Ap. 1. III. c. 16. 4) Const, Ap. 1. III. c. 15. 5) Const. Ap. 1. VIII. c. 28. I) Theodot i Balsamonis, Responsa ad interrog. 35. 7) Haeres. 79.

ad interrogat.

Marci patr. Alexandr.

Resp.

76
ITpe3BHTM,1I;e cy npecrane HOHOM JIaO,1l;MKMjcKor caoopa, HCTO'lHOj U:pKBH 'laK 1'1 y XII. HeCTaJIe.1) AocTa paao Y U;PKBM 11. saa ljaKoHMce ce HaJIa3MJIe y croaehy, aJIM xacnuje cy FI OHe

13orOCJIy:m:6eIIa MeCTa.
23. nO,l(eJla.
14aKo ce Bory Mome MOJIMTFI na CBaKOM Meqy npeva pe"tJMMa IIXpFIcTa: "rp.9lAi'rz, 4dCZ" er Ad HH RZ, rop.J. riii, HH RO ~'C'~_L , "~') IfPAHM'KXZ. nOKAOHH'rfC.9I ou,S", 2 TO cy urraie rrorpeoua MeCTa sa peJIMrMj03He norperie BepHMX FI aa oorocavaeen,e. TaKORO· MeCTO 6MJIO je ,11;0OCHMRalba CR. enxapncraje jepycaJIMMCKM xpau, r,ne je IIX YQ110 napo.a. ITocJIe YCTaHOBJbelba CB. enxapacrnje cKynJbaJIlI cy ce xpaurhan a y npnaarne Kyhe: rvte cy ce MOJIFIJIM, cnvmann pes l:iomjy 1'1 CRpmaBaJIH CB. enxapacrnjv. OBe rrpnnarne Kyhe 6MJI11 cy npan xp11mhaHCK11 xpaaona. TaKORa MeCTa 611JIa cy: Kyha r.ZJ;eje fIX 6110 name rryTa ca yqeHlIIJ;lIMa, .ZJ;aJbe Kyha 0 KOjOj ce rOBOpI1 y ,L(eJI. Anocr. (1, 13), .ZJ;a y n.oj CTaHOBaO an. Ilerap 11 OCTaJII1 anOCTOJI11, je M y KOjOj je na lbliX CI1ll1aO CB. ,L(yx, 3aTI1M Kyha Mapnje Marepe JOBaHOBe,3) rne cy ce cKynJbaJII1 y'leH11IJ;lI rocnona,u 11 OCTaJI11 nepnn na MOJIlITRy, nan.e Kyha H11M<paHa (KoJI. 4, 15), rae cy ce BepHI1 TaKolje MOJIlIJIlI, I1 T. .ZJ;. Kyhe y Koj11Ma je CB. an. Ilasae y Tpojn, ROP11HTY (I. Rop. 16, 15) 11 y P11MY npOIIORe.ZJ;ao. Ka.ZJ;a cy c BpeMeHOM oopaaouane xpaurhancue orrhnue, nO.ZJ;lf3aHlI cy Iloce6H11 xpaMOB11, tcao xpax y AHT110XlIj11, 0 KOMe ce ronopu y ,ll.eJI. An. 11, 26. Ra.ZJ;aY npexe ron.ea,a He 6eme .ZJ;03BOJbeHO xpmnhauaaa .ZJ;ace CKYIlJbajy y xpavoaaaa pana cnarosen,a Sora, TO ce CKYIlJbaxy ua rp060B11Ma My'leHlma, y nehanaaa, y KaTaKOM6aMa 11JI11na .ZJ;pyr11MKaKR11M Cl1rypHliM MeCTHMa.4) »CBaKO MecTO Kame .JJ:110H11Cl1je JleKcaH,ll,pHjcKH A KaMO Hac nenorsa nran.e, norse, nycrna,a, JIal)a, craja, 3aTBOp, CJIym11 HaM MeCTO xpasra«. 5)
') Hcnop. W. Augusti, cnOM. ,iI. 11. Bd. p. 212. II I. A. Binterim, cnox. ,iI. 1. Bd. 1. Th. p. 434. 0 ~aKoHIIcaMa BHIIII: C. B. Tpoameiii, Iliasouaccsr B'b npaaocaasHOH u;epKBII. CnG. 1912., rile HMa 0 OBOMe ncnpnrra narepar-ypa • •) JOB. 4, 21. I) ,ll,eJI. 12, 12. 4) Hcnop. Eusebius, De vita Constant. L. III. C. 48. S) Euseb. Hist. eccl. L. VII. C. 22.

77
Ka~a je y III. croaehv aa HeRO npeue roreea,e nonyCTl1JIO~ nonnsaan cy xpaMOBM aa MHorMM MeCTI1Ma. ,l1,a cy y III. CTOJIehy nocrojaan MHorM xpaMOBM, BM~M ce M3 rora, UlTO cy ce xpmuhaaa TymMJIl1 ~a 11M He3Ha60mUM pasopanajy xpauone, BM~M ce nan,e 113 e,n;MRTa (3. <pe6p. 303.) uapa .1l.MoRJleUlijaHR (284.-312.), ROjM je aaaarao ,na ce xpamhaacxa xpaaonn saraope II paaope,') 3aTMM 1I3 neicpera napa I'anajena (260.-268.)~ KOjtl je yKI1~aO roa.en.e 11 npahao xpamhaanua IhIIXOBe rpoonnue M xpaaone, 2) ~a 11X nOHOBO car-pane. Ka,n;a ce xpamhancrno aa KOHcTaHT11Ha OCJI060~MJIOOROBa~ y xoje ra je He3Ha60IllTBo cnYTaJIO, Il0geJIM cy ce rpanara nena xpauoan, 9MjM ce 6poj nenpecrauo YMHomaBao. CaM nap KOHCTaHT11H nonnrao je y npecroaauaaa, I'JIaBH11M rpanonuaa II y ~pyr11M 3HaMeH11T11j11M rpanouava pMMcKor napcrna MHore xpaaone, M TO Y Ilapnrpany xpasr CH. CO<p11je, CB. Mp11He, &) CH. an. JOBaHa, CH. Maxauna ; y P11MY xpau CnaCMTeJheB, CB. all. Ilerpa, CB. au. IIaBJla, 9. KpCTa; Y JepycuJl11MY UpKBy CB. rporia ; y BI1TJIejeMY xpaxr CnaCI1TPJbeB; y AHTI10X11jl1 xpaa CB. anOCTOJIa M T. ,n;. Ilpeva TOMe, ozt npB11X apevena xpamhancraa nocrojana cy l'I3BeCHa CB. MeCTa naxen.eua 11CKJhY9MBO M HenOCpe.LlHO xpI1IIlhaHCKOM 60rocJlymeH:.Y, l'l TO uptcne 11 sanene. Y CH. MeCTa pa9YHaMO 11 3BOHlme M rporia,a, KOj11 cy npeaa CBOjOj HaMeHl'I nocpenno CJIyml'IJl113a 60rocJlY:lR6eHe cspxe. Ilpeua TOMe sana rOBOpI1MO 0 CB~ MeCT11Ma,ronopahexo 0 xpaxv, xanenaaa, 3BoH11q11Ma M l'p06JhI1Ma.

o
24.
nojaM

xpaay.
xpanraaaexor xpaxa.

II

PS3HR HMeHa

Xpau MJIM upxaa je OHO CBeTO januo MeCTO, r~e ce BorCJIaBH II: BeJl119a, rzte ce cnpurana uajcaeraja mpTBa Xpl1CTOBa CB. eBXap11CTl1ja, r~e ce BepH11 cKynJbajy ~a 6y,n;y YgeCH11UII cnaCOHOCHI1X 11CTItlHa H napona, soje 11M J~ajy O~ MXpl1C'ra O~pe~eHItl opraan. BomjLf ~OM. r~e ce nepua xpmnhauu cKynJbaxy pa~lI 60rocayacersa, ItlMaO je y TORY speaena paana l'IMeHa. 3Bao ce ~
") Eusebius, Hist. eccl. I. VIII. c. 2. S) Euseb. Hist. eccl. VII. c. T. 9. 20. 673.
4) OCHOBaHa 011 uapa KOHc'raHTIIHa, a nOHOBO carpaseaa 011 JycTHHl!jaHa

537.

Y.

Bl!SaHTHjcKoM CTHJJYY OCHOBl! KpcTa. 1453. nperaopena

je Y Momejy.

78
xup~ax~ (orvna pen Kirche 1I upsna, lJ,fPKOKI1), dodomus, dominica, Kyha I'ocnona,a, .llOM I'ocnoznsn ;'] 'ExxA'f)cr[a (oTY.lla raaajancaa chiesa, 1I <ppaH:UYCKlI l'eglise), EXXA'f)macr't~pwv, ecclesia, npao caao CKYIIJbalhe lIJIlI cKyrr (on ExxaA6W), rra onzta CB. arpana ; oLxO£ &zou, otxo£ ExxA'f)cr[a£, 'tWV EXXA'f)cr~wv otxo£,I!) domus dei, domus ecclesiae, jep upsna je Y HCTlIHY :Kyha BOjJ~ja 1I MeCTO rne j e Bor 3alICTa IIPlICYTaH 1I r.ae j e -oriehao ,n;a he CJIymaTlI MOJIHTBe BepHHX; OLXO£ npocrzuXi)£S) HJIlI cauo npocrzux~, domus orationis, locus pre cum faciendarum, oratorium, KOjlfM ce IJMeHOM npna MeCTa aa cKynJbalhe xpnmhaaa oanasaaaaa.f Kacnaje noxase, MeCTO nocnenrser Ha31IBa, lIMeHa npocrzux't~p~a, zux't~p~a, otxo~ ZUX't~pw~. ) BomjlI 5 ,n;OM asao ce ~acr~A~x~6) (T. j. cr't:l& lIJIlI olx[a, basilica, (orvna PYMYHCKlI hi'serid,), uaasre napcrea ,n;OM, jep ce y fheMY neausa uap Ha,n; xup~ax6v,

rnmicum,

uapenaaa.
3BaJIe cy ce y nOqeTKY JIeIIe, BeJIlIKe uap KOHcTaHTIIIH.7) OBe npteae CBaKaRO 'Ce TaKO 3BaJIe 3aTO, IlITO cy no HaqlIHY rpahetsa 61IJIe CJIlIqHe PlIMCKlIM 6a3HJIIIIKaMa, BeJIIIIKHM H npOCTpaHlIM ,n;pmaBHlIM rpaljeBlIHaMa, tcoje cy 611IJIe onpeheue sa onpacanan,e Cy,n;CKlIX npecnvuraaaa,a, 3a nspauan,e npasne, 1I aa rpronnny. Kana je OBO HMe vnorperin-asauo aa xpamhaacee :UPKBe, 1I3rJIe,n;a na je lIMe ,,~acr~A~x~" .llOOHJIO nrape, O.llHOCHO ,n;YOJbeaaaxerse, jep sana cy xpmnhauu :UPKBy 3BaJIH ~amA~X~, HHCY BHIlIe MlICJIHJIlI rra plIMCKe Oa31IJIHKe, na CBeTCKor napa ~acr~Azu£-a, Hero na Somjy Kyhy, na nerieceor napa, qHjH je CTaH upiesa, H Y TOM 3HaqelhY ,n;OJIliKOBaJIOje OBO lIMe 1I aa HajMalhY :UPKBy. SomjH ,n;OMOBHr,n;e ce sepua CKYIIJbaxy pazta npanonretsa acprae 1I na MOJIlITBY 3BaJIH ce JOIlI 1I p.ap'tup~a,8) martyria, confessiones, memoriae.") OBlIM lIMeHOM 3BaJIe ce npsne noaarHYTe Y xplIIIIhaHCKlIM rpOOJbHMa, rra rpOOOBlIMa MyqeHlIKa.10) IIMeHoM »6a3HJIlIKa«

upsne,

teoje je noztarao

') 15. KaH. ca6. ameap. H 28. cao, JIaOAHK. 0) Eusebius, Hist. eccl. I. VII. c. 38; VIII, 13, IX. 9. 3) MaT. 21, 13. Maps. 11, 7. JlYKa 19, 46. 4) .lleJIa 16, 13. 16. 0) Eusebius, Hist. eccl. I. 10, c. 3. 8) Eusebius, De vita Const. 1. III. c. 32. 7) Hcnop. Eusebius, De vita Const. I. III. c. 31.-60. 7) Hcnop. Athanasius, Ep. ad monachos sive solitarios (fLlXfl'tllfltOvIIs'tpol); Chrysostomus, Hom. 26. in ep, II. ad Corinth. II) Hcrrop. Augustinus Enarr. in Psalm. LXV. n. 4; De civ. Dei I. XXII. c. 10. '0) Eusebius, De vita Const. I. VIII. c. 48.

79
1'IMaJIe CBpXy ,n;a CaqYBajy ycnoMeHY ua MyqeH1'IKe, ,n;061'IJIe cy 1'IMe memoriae. Mcxp'tuptcx 3BaJIe ce y npB1'IM BeKOB1'IMa M npxse nO,ll.1'IrHYTe y -racr MyqeH1'IKa, na II OHe icoje cy nocsehene MMeHY 60:JKaHCK1'IX JI1'In;a, sao H. np. npsna KOjy je nonarao KOHCTaHT1'IH na fOJIrOT1'I, 3BaJIa ce "too ~w'tijpO\; I-1cxp'tuptOV, Martyrium Salvatoris.") UpKBe nocaehene vcnoueau MYQeH1'IKa M acnonenaasa, 1'IMaJle cy MMe OB1'IXrrOCJIe,Ll;IbIIX, a MyqeH1'In;li M MClIOBe,n;H1'IU;1'I 3BaJIli ce u;pKBeH1'I lIaTpOHlI.2) Ca 1'IMeHOM I-1CXp'tuptOV CJI1'IQHa cy MMeHa cbtOO'tOAsl'OV 1'1 7tpOq:''i]'tSl'OV,3) q1'lMe ce 03HaQaBaJIe upreae nO,ll;1'II'HYTe y cnoven ano'CTOJIa, O,n;HOCHOnpoposa. Kpumcxt (crvptae) 3BaJIe ce nO,Ll;3eMHe upiese M sarrene, tcoje ce 360r 113HeCH1'IX MeCH1'IX M 1'ICTOPl'ljCK1'IX pa3JIOI'a rpazur.ne ncrron 3eMJbe. Hajnocne ce xpmnhaucxe uptcse 3BaJIe M templum.') Y nOQeTKY je OBO lIMe M36eraBaHO cror-a, llITO ce 1b1iMe Ha31'IBaJIlI XpaMOB1'I He3Ha60:JKau;a. KacHlije sana -je HeSHa60lJlTBO norieheao M Ka,ll.a cy MHorM He3Ha60llIKM XpaMOB1'I npemopenn y xpanrhancse nprcse, vnorpeo..IbaBaHO je qeCTO 1'1 aa 03HaKY xpnurhaacieux upsasa. Ilopen caera rora, 3aTO, llITO je ca peqjy templum Be3aH nojaa He-3Ha60llITBa, naje onhe 1'1 janno vnorperin.aaaaa aa 03HaKY xparrrh. xpaaa H1'Ir,Ll,e,Hero je yrrorperirsaaauo OBO 1'IMe y roBOPH1'IQKOM M noeTCKOM roaopv. 25. 06J1HK npaaan H nOJloJKaj upxaaa.

Y KOJIlIKO cy OBe arpane

Hajcrapnju 06JIMK xpatnhauctcax upreana je Il.YZYlbaCT lfeTBopOKYT (oblong a, op0I-1YJit~) 1'IJI1'I asa, soja ce npeua lICTOKY n cspnraaa McrryrrQeH1'IM rrOJIYKpyroM. ArrOCTOJICKe Y CTaHOBe (1. II. 'C. 57.) o,ll.pel)yjy y OBOM noraeay OBO: »I1PBO Mopa 6MTI1 ,l1,OM I'ocnoznr.n ,ll.yryJbaCT, 1I0CTaBJbeH npena 1I3JIaCKY cvnna, ca cnopezmaa npocropajava ca 06e crpane, TaKO ,n;a je CJIlIQaH JIal)lI«. Oaaj 06JIliK 1'IMaO je soa-rer Hojen 1'1 COJIOMOHOB xpax, a OBM cy CJIym1'lJI1'Isao vsop npn rpal)efhY xparnhancxe nptcae.
') Hcnop. Anastasius Bibliothecarius, Hist. eccl. ex Theophane KOIl Migne, Patr. gr. T. 180, p. 1215. 2) Paulin. Nolan, Epist. 3. ad Alypium et epist. 26. ad Sebastianum. ~) Hcnop. Sozomen. Hist. eccl. lib. 8. c. 17. 4) liMe templum sa xpaxoae OBaKO je nocrano. Heanaeounra cy OrpaHII'IlIlIlI MecTO aa KOMe he 6IITII srpaaa lblIXOBa xpaxa (aedes) carpahena, onenana cy aCTO
ElI,Il;OBHMa011 CBeTCKor maropa II 011 CTaHOBa JhYIIH y ~3BeCHOM YllaJhelbY Y Kpyr. orpaaaxara), a

Taso orpaaaseao
yateM CMIIClIY asao

MeCTO Ha3BalIII cy templum ce TaKO H xpax,

(011 't5P.V5tV, ceha,

KOjH ce na TOM MeCTY HaJIaBIIIO.

80
qeTBepOKYTHH 06mIK npteae je CJIHKa neaatcor xpasra Boaejer-, 3eMJbe, KOjy cy He3Ha601IH\ll tcao II Jy)J,ejll, II YKpaTKO can crapn napo.nn npencraaa.ana Y 06.rB'lKy seraeposvra. Osaj 06JIllK l'IMaJIe CYCTape 6a3l:lJIllKe, najjeaaocranaaje l'I najaromraje aa ~pKBy, Y reoje je MOrJIa crarn nenasa MHOJhY)J,H. ,lJ;pyr1'I rJIaSHl'I 06JIl'IK uprcae je 0611UK «pcra.v; OC06l:lTO O)J,apeveaa, Ka)J,aje KOHCTaHTl:lH BeJI. rrpl'IMl'IO KpCT reao 06paH6enll 1'I aanmeraa 3HaK ztpxcaee l'I xpunrhancrna. 06JIl:lKOM KpCTa naje rrOTHCHYT xemopovr-aoaa o6mm upsse, l'I n.eron ana-raj naje ce TMMe l'I3ry6Mo, jep KpCT nuje H1'III1Ta npyro Hero )J,BOCTpyKqeTBopOKYT rrOJIOmeH [enan na )J,pyrl'I, 1'1CTapM cy rvre)J,aJIl'I y 06Jll'JKy spcra C1'IMHOJIl:l30BaHCBeT na sernpa crpaue. CB. JepOH1'IM Kame: IIlTa je 06JIl:lK KpCTa )J,pyro, Hero qeTBopOKYT csera? I'naaa je CYHqeR 1'I3JIa3aK, )J,eCHO je rroHot, JIeRO je nozme, a KO)J, norv je CYHqeB 3aJIa3aK (Comment. in Marc')' 06.rnm xpcra 1'IMaJIe cy upsae 1'IJI1'I CIIOJha l'IJI1'I rasohe caxo 1'I3HyTpa noaoacajev cTy60Ba. Tatco H. IIp. npssa CB. Co<pl:lje y Ilaparpaav, cnozsa je 1'IMaJIa qeTBepOKYTHll 06mIKr a ll3HyTpa 06JI1'IK KpCTa.2) ~HHa

POTYHll.e - oiepvrao 06JI1'IK upxana - He HaJIa31'1MOy najcrapujeu BpeMeHY. jep cy He3Ha60111K1'I XpaMOB1'I III nehaaa noaopmnra 1'IMaJI1'I iepyrao 06JI1'IK, re cy xpnmhaau 1136el'aBaJIH o KO)J,rpann,e npieasa onaj 06JIl:lK. KacH1'Ij e nate j ann-a ce 1'1onaj 06JIl1K, 1'I Y OBOMCJIyqajy je ospvrao 06JI1'IK cnojeu ca KpCTOM.S)
IIlTo ce T1'Iqe UpaB11p uptase, TO ce Bet. pano jaan.a rrpaBl1JIO, )J,a ORa Mopa 6l'IT1'I OKpeHYTa npeua l1CTOI~y. ) Y JIa3aK y. 4 ~pKBy 61'10 je ca sanana, ca MeCTa r)J,e 3aJIa31'1 cvuue, jep je HOt CJIl1Ka .n.YXOBHe raue, He3Ha601IITsa, rpexa, a ouaj ucoja YJIa3l'I y upxsv, 1'IMa npeva 1'ICTOKY OJITap, Hal'IMe )J,YXOBHO cvnne, soje je XP1'lCTOC,CBeTJIOCTCBeTa xoja )J,OJIa31'1 1'ICTOKa. ca ORY IIf)J,ejy cy ~pKBeH1'I 01~1'IIIf mrcua qeCTO l'I3pa31'1JI1'I.5) Osaj
') 'H
rrenoL1j'toct 'tou ." yew o!;to80IlLOC o'tocupou oU"pteL'tOCt O'tClWPOt) Il£K1jV.

'to 'tot)

a-,(ijJ.Ltx.

Evagrius, Hist. eccl. I. 1. c. 14. Procopius Caesar, De aedific, Just. I. 1. c. 13.

') Hcnop. j. Bingham, Origines sive Antiquitates ecclesiast, vol. III. p. 174. ') Hcnop. I. Liturgik, II. Bd. p. 669. 4) Const. Apost. l. II, c. 57. 5) Hcnop. Tertullian., Apologetic. adv, gentes c. 16. (Migne, Patr. lat. T. 1. p. 426); Adv. Valentinianos c. 3. (Migne, Patr. lat. T. II. p. 580.). CB. Atuauacuje, Quaestiones ad Antiochum ducem, quaest. 37. ROil Migne, Patr. gr. T. 28. p. 620.

uu«

81

npxne nponacvjv neh AnOCTOJICKe Y CTaHOBe, a HMaJIe ra npxae y CTapMHM, a TO ce 1'1 ztanac npornrcyje. OCMM ror-a rpaacn ce ~a je npicsa nOCTaBJbeHa na Y3BUtueuou MecTy. Ha ORO ce na3MJIO III y npBMM BeKOBMMa XPMmhancrna npn rpazm.n xpavosa, jep je 3fMaJbCKa nptcsa CJIMKa lWKBe XpMCTOBe, xoja je nOJIOmeHa na CTeHl1 (MaT. 16, 18), ~OMa rOcno,lvner na BPX ropa (MMX. 4, 1). Y3BMweH nonoacaj utprcae cuarpao ce rcao cehaa,e na CTapM CMOH, a OHa je tcao IllTO Kame 6JI. ABrYCTMHl) 3aMCTa upann CMOH. Hajnocne rro.nceha nOJIOmaj uptcse na HOlm, He6eCHM rpan, CBeTM Jepycanm«, KOjM je CH. JOBaH y CBOMe OmpMBeIbY (21, 10) BM~eo r)1e )],OJIa3M C aeoa o~ Bora. Ilornpzry onora MMaMO 1'1 RO~ TepTYJIMjaHa (Adv. Valent. c. 3.) KOjM M3PW-IH0 Kame: »naure nprcne cy 1l0~MrHyTe ira Y3BMIlleHOM MeCTY III OKpeHYTe cy npexta MCTORY«.
cy

npasan

26.

fpaljeBHlII

CTlII.nOBH

xpaxoaa,

OCMM <popMe, npanua III nonoacaja npteae, Mopa ce na3MTM M na CTMJI rpana,e xpauona, OBO ce MOrJIO TeK 0)1 apeveua KOHCTaHTMHa. Ilozt CTMJIOMpaavxieaa ce nanohen,e M <popMaUMja ouora, IllTO rperia ~a ce npencrann. CTMJI rpakea.a je TO MCTO, UITO M <popMa rpanu,e, Ha9MH rpann,e, Kao IllTO CTMJI jeamea 3aBMCM o,n; ,n;yxa jeamca, TaKO MCTO 11 CTHJI rpazra,e 3aBMCM o~ tcapaerepa rpana,e. Onaj XpMIUftaHCKM u;pKBeHH rpahennu CTMJI je najcanpmeaaja W YMeTHM9KW Haj60JhM, KOjW no nojenaaoern HOCH na ceou xpw1Il5aHCKIIJ u;pRBeHIIJ ,n;yx, KaRO ce OH aeh y nJIaH y rpana,e nspaacaaa, M y H3BoljelhY rora nnaua ca je)],IIJHcTRelloM KOH3eKseHUIIJjoM. He caxo jenna <popMa soja ce MCTIIJge, peU;HMO JIyK HJIH BPX, Hero u;eJIIIJHa pa3JIIIJKyje CTIIJJIOBe no IbIIJXOROj 6I1JTHOCTH1'1 Rpe~HOCTIIJ. UpKBa He npormcvje y KOM ce CTHJIY MMajy rpanurn xpaMORM, OHa cano rpaacn OHO 6WTHO IIJ uajnorperinaje y nor-neny nonoacaja M npasua uprcse. Y TOKY npeuena HaJIa3MMO OBe CTMJIOBe: CTapM-XpIIJUlftaHCK1'I (CTI'lJI PIIJMCK1'IX6a3MJIMKa), BM3aHTMjCKH, pOMaHCKM, rOTCKW 1'1 C'l'MJI peuecanca. 1. KapaKTepHCT1'IKa CTMJIa pUMCKe 6a3UJlUKe MJI1'I crapoxputuhancxoe CT1'IJIa je CROPO YBeK 06JI11K ~yryJhaCTOr npasoKyrHMKa, KOjM ce na MCT09HOj CTpaHM cnpnrasa nOJIYKpyroM (XOYX1), t£, concha, apsis vel absis). 'Iecro ce ,lI,eJIM KOPMHTCK1'IM IIJJIM PMMCKIIJMcTy60BMMa y ,n;ymMHY, nozren.eua y nenapan

&4

1) Auiustinus, Enarrat. in Ps. 75. c. 3. 6.; in Ps. 132. c. 12. 6

82

JJal)a. Cpenu.a je JJal)a nrupa IIJ Y3BItlilleHa IIJ3Ha,LJ; no609HItlX JIal)a, KPOBOBItl 06e n0609He JIaJ)e aacnaa.ajy ce ira SItl,lJ;OBecpena,e JIaJ)e, soja IIJX nazmucvje, Bpoj JIaJ)a BpJ10 je pertco IIJSHa,LJ; 5. 2.0,n; ROHCTaHTIIJHaBeJ1. IIJno,n;1tl3aIheMLI,apltlrpa,n;asa rJ1aBHItl rpan, no-reo ce na MCTOKY paanajarn HOB CTItlJ1T. SB, BU3aHTUjCKU. liISJ1aSHa Ta9Ka BIIJ3aHTl'IjcKOI' CTItlJIa je pMMCKa' 6asM~ JIMKa. Ho na TOj OCHOBM MMa caoje H08e oc06MHe, jep KO,n; OBe npeBJIaJ)yjy npase J1MHMje, I~O,n; Bl'l3aHTMjcKOI' nate cruna je xparnh. ,n;yx, KOjM reaca BMllleM M vanaureaajeu, CaB[;]O OBe npase JI[I(HMje M sesao ax y XapMOHItl9Hl'I CKJIOn, Itl TaKO ItlMaMO JIYKOBe, Ky6eTa. Itl CHo,n;OBe.PaBaH KpOB 6aSltlJIItlKe je YKJIOl:heH, M na IherORO MeCTO ,LJ;OllIaOje CRO,n;, tcoja noztpaacana aerieCHItl CRO,n;.liISHa,n; KpCTa (06F19HO r-p-ncor-), KOjM je aeh KO,LJ; 6aSl1J1I1JKeOSHageH, nO,LJ;ltlmece y Cpe,LJ;l1HItlarpane, TaMO r,LJ;e ce cacrajv 4 icpaica KpCTa~ rJI\lBHO Ky6e (KynOJIa) ca BeJIItlKFlM ,LJ;MMeHsFljaMa,a OKO onor Ky6eTa ,LJ;ltlmy ce XapMOHIJI9HO ,LJ;pyra Ky6eTa, O,LJ; OjFlX je F1CT09HO, OHO icoje anCIJI,LJ;y K rrorepnna, MaJIO nehe. rJIaBHa OC06F1Ha RIJISaHTlljcKor CTFlJ1aje u;eHTpaJIHO rpal)eIhe. CBFI ,LJ;eJ10BIJI uprcne y BFlsaHTliIjcKOM CTItIJIY IiIMaj y csoje reacntnre, He rcao 6aSliIJIliIKa y Sa.BPIllHOj Ta9U;1iI anCIiI,LJ;e,Hero y cpenann noztnore KpCTa, y jennoj Ta9U;1tl, ItlSHa,LJ;rcoje ce ,LJ;ltlmeBeJIMKO Ky6e. OBO Ky6e He JIemIII na CaMl'IM cTy60BItlMa, Hero aa U;1tlJ1ItlH,LJ;pItl9HOj rrO,LJ;JIOSItl, KOjIJI ce SORe tambour, a OBa TeK croja na cTy60HIIIMa. Ha IhOj ce HaJ1aSe nposopu. Onaj CTIJIJI,n;OCTIJIraOje CBOj npxvnan sa napa Jycratrujaua y HajT1'lnIJI9HIJIjeM npavepv BIJISaHTMjcKor CTliJ1a, y U:pKBli CB. Corpaje y Ilapnrpany. ORY u;pKRy carpanao je Jycrnnnjan li IIOCBeTliO CB. My,n;POCTIJI, rta cro'flta (T. j. XPl'lCTOC), a li OBa BeJ1lI'-IaHCTBeHa srpana caaa CJIymIJI rcao MOllleja, FI TaKO pehn HaCJle,LJ;HIJIu;a jezme uprese, KOjy je nozrar-ao ROHCTaHje TIIIH na <pOpyMy Ilaparpana, a ieoja je 404. o,n; noscapa ,n;eJIOM YHIJIIlITeHa. OBY je 06HOBMO 415. Teonocaje II. III 532. je oner noacapea YHIJIIlITeHa, HaIJlTO JycTMHIIIjaH o,n;JIY'fIJI,,LJ;a na HOBO je carpaaa TaKO BeJIli'faHCTBeHY no BeJIli'fIIIHli li cjajy, ,LJ;ananMallIli CRe OCTaJIe. Ormc OROI' SHaMeHIJITOr ,lI.eJ1a U:PKB. apxaTeKType IIIMaMO O,LJ;ennor rreCHIJIKa III cereperapa [ napa JYCTliunjana, DaBJ1a CIJIJIeHU:IIIjapIJIja (Migne 86. 2). Apxarerern tcoje je JycTIJIHIIJjaH rroasao 6I11JIIIf y Aureuuje I113Tpaneca III Hcu c uop li3 Maaera. O,LJ; 530.-537. je rpasena, a 537. je OCBehena. 3Ha'feIhe OROI' MOHYMeHTaJIHOr 3,LJ;aIha JIem[1 y cpehnou

(3) 6poj

83
lJ:;I vcneumoa petnersv, IllTO je aa 6a311JI11KYrrpnvea.sno noane3HO qeHTpaJIHO rpahen.e, III TO nrro je Moryhe rrpaKTwlHHje 11 jefJ,IIIHCTueH11je. Cpe,l1,l1HY arpane 91IHIII tcsanpar 113Mel)y 4 MohHa cTy6a. Hajnarepecaaru aje je Ky6e, tcoje sana ce rJIefJ,a ca neurpanne Ta9Ke, TaKO je BeIllTO nOJIOjJWHO na rroJIYKy6eTa a ORa ira crvoose, na II3rJIe,l1,a sao zta JIe6fJ,11 Ba3)WXY. Kp03 y Thera ce cnvurra 60raTO CHOnJbe CBeTJIOCTII Kp03 40 nposopa -y YHYTpaIllfhOCT nprene. OCIIM rora CRe ce O,l1,JI11Kyje yMeTH1I9~ RMM yKpaCMMa. Y aTp11jyMy je 6I11o RO,l1,OCKOK(<poHTaHa) ca ReJlIIIKOM IllKOJbKOM O,l1, jacnaca, OCIIIM rora y xpaay je jezrao 60raTCTRO crvoosa, 311,l1,ORa, CHO,l1,ORaIII JIYKOBa. Ilon je nOKpIIIBeH M03a11KOM O,l1,nrapenor MpaMopa, 3eJIeHOr, cpeopna<CTo-6eJIor, nypnvpuot-, upsenor-, 3JIaTHor. Ha 3I11,l1,ORIIIMa cy MpaMopHe unose II O,l1,M03a11Ka unehe III rpaae. Jil cTy60BM cy 'IbIIlMe YKpameHIII. CBOfJ,je npeavseu 3JIaTHIIIM M03aIIIK-rpYH,l1,OM, ROj11 ce cjaje reao cvuue. Ha npIIIKJIa)IHMM MeCTIIIMa cy CJIIIIKe Cnacaren,a, npopoxa, He6eCH11X CIIIJIa, Boroponane 11 ausena, Kanopaj je ua 4 cpeopua cTy6a. CB. npecro JIemM ua 3.TIaTHOj -OCHORIII11 cjao je O,l1,ztparor KaMeIba. CIIlJIHa KaH,l1,l1JIa,aMROH11 -O,l1, paMopa 11 TO 60ja perrcor- MpaMopa. YKpaTKo rreCH11KHeMa M .)J,OROJbHO pe9I11 ,l1,a HaXRaJIIII osaj xpau, a OBe CTIIIXORe 911Tao je y np11cycTRy napa 11 narpajapxa, IIITO Hac yTBpl)yje, ,l1,aje -OBO onacaaaa.e MOpaJIO 611TIII Ta9HO 11 11CTIIIHIIITO.,[{lIBJbeIbe -OBOM xpaMy 61IJIO je TaKO ReJIIIIKO, ,l1,aje OH ua IIICTOKY TTO<CTaRJbeHsao nztean xpmuh. xpaxa 11 TaKaB je fJ,Onaaac OCTao. CY,l1,611Haonor xpava je npOMeHJb11Ba. Y 8. ReKY aa IIIKOH06opa-nee 6op6e MHoro je onrrehen. OCH11BafheM JIaTMHCKOr nap<CTBa 1204. nperpneo je onaj xpav nese nporaeue. 1453. naBaJI11Ille na a.era Typu«, orusa-neanre 11 paaopnrrre P113HIIIUe, paaomne rFwml)eM nozt O,l1,M03aIIIKa, 11 yHyTpaUIIboCT je caaa jezma TymHa CJI11Ka. Crape 11 sacanje CJI11KeM03aHKa na 311,l1,y -cy YHIIIWTeHe, a ,l1,eJIOM 3JIaTH11M TlJI09aMa TlOKp11BeHe. Paana .)J,orpal)l1Bafba YHaKa3I11JIacy KaKO YHYTpaWfhOCT, TaKO 11HapTeKC. BeJI11KOr aTp11jYMa HeMa B11we. HeYKYCH11 311,l1,OBTl IIITO nozrvnnpv, fJ,03IIJ,l1,aH11 MaY30JIeJ11 CYJITaHa, geTMp11 TaI-IKa M11HapeTa -ca MaC11BH11Mnonnoaqea, YHaKamyjy arpazrv. Pecraypanaja 113BefJ,eHa 1849. TaKO je cnaria, ,l1,a ce HeK11 ooje aa ORY

jemmcrneny

arpany.

Y BpeMeHY IlOCJIe JycTl1.H11.iaHa nperpneo je BIIIsaHTIIIjcKIII £TlIJI nexe 113MeHe, OfJ, KOjIIJX je HajrJIaBH11ja y TOMe, IlITO je OOJIlIK KpCTa T'aKO 113MeIbeH, ,l1,a je 3aIla,l1,H11 KpaK npO)IymeH
;<

84 111 nJIOCHaTe KynOJIe cy 1I13MeEbeHe CBO.ll,OB1I1TllM nOJIyKpyjRHIIIM_ 111 Onaj rpal)eBHIII CTMJI uptcana OBJIa.ll,aO je no u;eJIOM 1I1CTOKY,ca 1I13BeCHIIIMnojeAIlIHocTIIIMa 111 npuuecaua, tcoje cy OArOBapaJIe HaUMjoHaJIHOM yKyCy, r.ll,e je onaj CTJllJI rrpJIIMJheH. Ila M KOA: Cpria je rrpJIIMJbeH onaj CTMJI, cror-a heMO rrOCJIe rOBopMTM l'Il o crapo] cpncsoj nprcneuoj apXIIITeKTypllI. 3. Kao II1TO ce BJlI3aH'TJlljcKM CTMJI na MCTOKY pa3BMO illS! XpIlIlllh.-pJlIMCKe Oa3MJIJlIKe, JlICTO ce TaKO ua 3aIIaAY na OCHOBIII' Oa3M.I1J1IKe pa3FlMO T. 3B. pouancsu CTUJI MJIIII CTJlIJIJIYKOBa. Kaparcrepncrntca onor-a CTMJIa je y MaCIIIBHOM rpaljefby 311I.ll,OBa,. 3aTHM IIITO JIOMIII npane XOpM30HTaJIHe IWTe CRe BIIIUJe l'f. ocrann.a panne KpOBORe CTapMX Oa311JIMKa, a OOI'aTO III aeno vnorperin.ana JIYKOBe 111 CRO.ll,OBe.Ha OCHORIII JIaTl1HCKOr KpCT3i carpahene upxse ca nOJIYKPYjRHMM CBOAOBMManOCTaJIe cy RMTlIe,. a naua MM je ooraTa III .nena opHaMeHTMKa, OCOOMTOna nopTaJIMMa. Ca I~PKROM cy cuojean 3ROHIIIU;M, 001lI9HO .ll,Ba, KOjw Aajy U;PKBIII l!IMn03aHTHY cnOJhaUlEbOCT. Osaj CTMJI MHoro je vnorperia.auan y sanamroj U;PKRW on X . zto APYI'e nOJIOKI!lHe·

XIII.' nexa.

MJIM 2epMaHCK02 rpahenuorCTl!IJIa, soja ce pa3BMO 1113 pOMaHCKor, CBeCTpaHO KOHCTPYKTMBHO ycaBpUll1BUlIII r-a, je vrrorperia CTpeJJaCTOP (IIlMJbaCTor)' JIyKa. I'pakennua ce nMpaMTIlAaJIJ-IO III B1I1TKOY BIIICIIIHY .ll,MjRe,. a npeva TOMe AOJla311I ozn-onapajvha CBo.D;aCTaKOHCTPYKIJ)lIja.. MCTI1 OCHOBHIII npllIHU1I1n, uauae CTpeJIaCTOr (uraa.acror l JIyK3J npezicran.sen je 111 1I13pajReH na CBIIIMa KOHCTPYKTIIIRHI!lM .ll,eJIoBMMa, na opHaMeHTI!lU;I!l, xoja nuje IIIMMTaUMja npnpone, Hero, 1I1Ma na ce611I HeIIITO JIaKO, panocno M cpaHTaCTI19Ho. Crro.n.aIllEbOCT [,OTCKOI' CTM.l1a O,n;JIIIIKyje ce oor-aro YKpaUleHoM cpaca,n;OM, 9IIIjllI je I'JIaRHI1 yKpac nOpTaJI, YKpalUeH cKYJIrrTypaMa ca M3BeCHI!lM aaa-ren.ew, Y3aHI!lM RIIICOKIIIM CTyooBIIIMa, ooraTMM. yKpacoM, MaJII!lM ropu.nhaua, U;ReheM y 06JIMKy tcpcra, III npo30p PY:llW\1 1II3Ha,n; npara, <U'IjM I1pe9HMK ,n;OCTMjRe40 crona. Oicpvrna ancuna je HanYIlITeHa, a ua EbeHO MeCTO ,n;OUlJIa je nOJIMrOHaJIHa. CBO,n;OBIIIHIIICY BIIIUle nOJIYKpyroRIII, Hero man.aCTM JIYKOBIII t13Ha,n; KBa,n;paTHe IIIJIIII npaBOKYTHeOCHOBe. CTY60B1I1 HMCY J],eIwpaUMja, Hero YJIa3e Y opraanaav, pa,n;M gera nesra MaCI!lBHltIX III MHorMX 3M,ll;OBa, xao KO,n; pOMaHCKor CTIIIJIa.
20TCK021) 1) Osaj CTflJI nojasao ce npao y <fJpaHn;YCKoj, ql'IjeM lI.yxy nOTnYHO II OIlI'OBapa. a rcacnaje je npaxrn.en 11 olI. Henaua. Y l'haJIlljfl je Ha3BaH npespuao rOTCRfl T. isaapaapcxn (= He~iaqltll) CTflJI.

4. RapaKTepl!ICTMKa

85
lIp030PIII cy RPJlO HeJiIlIKIII, ~yryJbaCTIII III aaspuryjv ce IlIMJbKOM, YKpaIlIeml cy 60raTOM opHaMeHTIIIKOM. HajRIII~HIIIjllI ~eJlOBIII rpai)eHIIIHa cy TOpl-beRIII, IWjllIX je 6poj Mal-bll HeI'O KO~ pOMaHCKor <:TIIIJla. 0611I9HO ce nanaae jenau IIIJlIII JJ;Ba roptsa ua sananaoj <:TpaHIII, III O,l{JlIirKyjy ce ReJl119I1IHOM,Bl1TKOIJ1fiy, 60raTO cy ozreBeHIII KpaCHO III3pa~eHIIIM IJlI1IJbaCTIIIM cTyrr911IfillIMa III pa3HOBp<:HIIIM q)J/lrypaMa. YMeTH119KO anasen,e rOTCKor C1'IIIJ1aje y o~yxORJbel-by Marepnje, tcoje ~0.JIa3e 1'IIIMe ~O III3pa3a, IJlTO I'pa~eBIIIHa y OBOM <:1'11!ly 11MaJJ;YI'a9Ke B11COKenpoaope a 06J111U;11 n.erra resce rope, 'VI 'lIme ~a TaKO peha 1lIJ1ge3aSa Ma1'epllja. Onaj C1'llJ1 snaaao je y aauanuoj U;PKBll O~ XIII.-XVI. netca 1) 5. XV. BeKOM no-nm.e y Hranuja HOB ~yXOBHll npanau, rcoja ce O~JlMKyje OC061l1'OM CKJlOHOIJ1fiy npeva KJlaC1l9Hoj C1'ap11HIII CTapIIIX I'psa III PIIIMJbaHa. Oaaj yKyC HIIIje ce orpaHIII911I0 casro aa HayKy II na JlllTepaTYPY, Hero ce uporerao III: na YMeTHOCT, a Hap09I11:1'Oua rpahennv YMe1'HOCT. Taieo ce y rpa'ije811IHapcTHY pa3BIIIO MO~epHIII: CTIII:JIT. 3B. CTU.1l penecaucan 'l'IJlI1 rrpenopon aHTIIIqKOr CTIIIJla, KOjIII: je npeaa CBOjOj 6II1'HO<C1'IIIvnorperia CTapIIIX KJlaCltlqHIIIX pItlMCKI1X III: rpqKIII:X 06J1ItlKa. na31lJ1I11Kaca l-beHIIIM cTy60BIII:Ma H cnopemrav Jla~aMa je I113J1a3Ha ra-nca penecanca, H TaKO ce BpaTllJ10 xpmnh. rpahenaBIIIHapCT80 na CROjy H3J1a3HY TaqKY, npexopa-msum opran'CRO paannhe MHorHX BeK08a, 6e3 reacn,e, .n;a ce crape <popMe ~ xpnrnh, CMIIICJlY H na caspmen Ha9HH perrpoJ(YKyjy. 3a KOH<CTPYKU;IIIjy arpane aaje 6HJla Mepo.n;aBHa. <popMa 6aSIIIJ1I11:Ke, Hero Teml-ba aa uno RefillM III: OCBe1'JbeHIII:jllM npocropou, KojIII: qMHM Heo.n;OJbIlIB III: Y3RIlfIIleH yTHca~ na raenaoua. 3aTO je xop, Mec1'O M3Me~y Jla~e H oarapa TlIIII:POK, cpezia.a je Jla~a jour lIIIII:pa, a cnopenne Jla~e cy yme. CMCTeM KynoJia H 1l0JlYKpymHHx C80Jl,OBa je ynorperirsen na nenoj arpana, ~OqIIIM je <paca~a ca CBOjllIM cTy60BwMa III: nanacrpaaa KOjOj je nocneheaa
1) Haj3HaMeHI'lTHje upaae 3HI\aHe Y rOTCKOM CTHJIY cy Y <PpaHqycKoj: Notre Y IIapH3Y (12 B.), tearenpane JIaoH (12. B.), Rheims (13. B.), Soisson (13. B.), Chartes (13. B.), Amiens (13. B.). Y Hesuinxoj : rca'renpane Strassburg (14.-15. B.), Freiburg i B.- (13.-15.), Koln (IIO'lE'Ta Y 13. B. CBpIIIeHa Y IIPOIIIJIOM), 3aTHM uprcae 'Ntlrnberg, MUnster (14.-15. B.). Y Ayctupuju : uarenpaaa CB. CTeBaHa Y Be'lY (14. B.), Votivkirche Y Be'lY, (1I!3IIpOIIIJIOr nerca). Y Htaanuju : rcarenpana y MHJIaHY (14. B.) HTI\. 2) U:pKBe 31'll\aHe Y CTHJIY penecanca cy: npsaa CB. Baxapnja Y BeHeU;HjH (31'l.l\ao je MapTHH JIoMOap.'l;O 1457.-1515.) II! CB. Aunpaje Y MaHTYH, rpaHI\H03Ha npxsa CB. Ilerpa Y PHMY (1450.-1667.), CB. Maxajna Y MHHxeHY (1583.-1591.), npxsa CB. Ilaana y JIOHI\OHY (1675.-1710.)
Dame

86

sa Ce6A yKpac 6e3 Opf'aHCKOf' jennncrna ca I~PKROM M ca yHyTpalua.oruhv. OCHMHacl OBOf' MO,1l;epHOf' rpaheu,a upsana je TaJ111jan Fhilippo Brunellesco (1377.-1446.), a M3f'pa)J,MJ1M cy r-a ,1I;aJbe Leo Battista Alberti, Bramante Ttl naj nOCJ1e Michelangelo Buonarotti- IIOCJle,1l;I-ha Jl;BOjMUa cy pa,1l;HJIM M UPKRy CB. Ilerpa y PMMY.
uptcne, 0,11; nosersa XVII. R. I13BpraO ce CTMJ1peuecauca nperoaapHBalheM opHaMeHTMKe y T. 38. ROCOCO-CTl1J1,IWjM ce O,ll,.Hl1Kyje HeCl1CTeMaTIIIqHOmliy, Y.KpaCMMa 6e3 CMIIICJ1aIII HenpIlIpO/l)H1M,. 36pKOM Be3Ha60mKIIIX IiI xpMIIIhaHCKMX, CTapIlIX M r.lO)J;epHMX 06JHlKa. Onaj CTMJI vrrorpeo.sanau je HapOQI1TO y <PpaHIWCKOj, aa JIY)J,RMJ'a XIV. H XV. 0,11;1700.-1770. . BeKY no-reo ce jaaa.am ua aananv, OC06MTO y HOB JlYX ua nOJbY r-paheaaaapcrua, qeMY je npmr nO)J;CTpeK zrao 6anapCKH KpaJb JI y,1l;BHf' 1. Ha qe'rHpH IJ,pKBe xoje je OH noziar-ao, -rerapn sepna MO,ll,eJ1a M vsopa crapoxpmuhaucsor, HL13aHTlIIjcKOf', pOMaHCKOf' 11 f'OTCKOf' CTI'IJ1a uajcanptueuajer na-raua, UOKa3ao je nyT KOjHM Mopa MhM upKBeHO' rpabenaaapcrno, ,1I;a 6M OAf'OBapaJ10 xpMmhaHCKOM .lI,yxy Itf yKyCy.

uenmca naactsa, caao CnOJbaUlI-hM M TaKO peha

Y XIX.

Heua-ucoj,

27. Orapa epnexa npsasaa apxarearypa.

Jhuaepaaiypa. llusuuapu]e Aspauosuh, mlmonlicau;, rrpmrynno je no· XPOHOJIOIllKOM peny MaJIO rum aene rpase, Ilpan npasa cKyrrJDaq KO,ll;, Cp6a. I'pasa naje ny6JIliKOBaHa. - Bnsarrrajcsn cnOMeHliU;li IIO Cp6VIjli. Hanprao VI ormcao CPo KmLUq. Ilpeneo AJIeKCaH,II;ap Canmrh, Beq, 1862. Ca 11 Ta6JIli. Cscenepescsa npssa, Paaaanna, Maaaonja (crrorsa), Kpvrueaan, mliqa, Crvzreanna, Manacaja (aanvrpa), PaBaH1'Iu;a (,II;eTaJDli), Kpvmeaan (nJIaH ca ..'leJIa 1'1 ca crpane), mliqa (,II;eTaJDli),CTYl\eH1'Iu;a (I1JIaH li nerazsn). - Uber alt- und neuserbische Kirchenbaukunst. Ein Beitrag zur Kunstgeschichte von F. Kanitz. Wien 1864. (Aus dem. Jahrgange 1863.' der Sitzungsberichte den phil. hist. Cl. der kais. Akad. der Wissenschaften besonders abgedruckt. Mit 2 Tafeln.) -F. Kanitz; Serbien. Historisch-ethnographische Reisestudien aus den Jahren 1859.1868. Leipzig 1868. (XII. Baukunst, Skulptur;: Malerei.) KaH1'IU;OBli anoan pasnena cy no cBeTY rnac 0 cprrcamr u;pKBemIM p apX1'ITeKTOHCKliMorapaaaua. Haao My ce c npaaoxr sasrepa, na je na 6p3Y pyKy caynrsene MOTliBe no KOjli nYT norpeumo pasjacnao li na My je rpaka HenOY3,11;aHa,linaK je nrrrepecaarrro IW,II; fbera TO, mTO j e KaO crpanan OTnOqeO pan na OBOM nOJD n- TO ca BeJIliKliM OI\Yy, rneBJbefbeM. Ilporp. YU1'IIClep3. . Bantapoeun li nox, JI,. Munyiauuosuti M RaO· cTpyqfbau;1'I npliKyIII1JIli cy 1872.-1885. rpanaao aa CTaPY cpn. U;pKB .. apXI1TeKTYPY can eCHO, KPIIT1'IqKli, ,11;0 HajMafblix neran,a, li Mory nocnym1'lTli sa yrnen, KaKO rpeoa Ty rpa~y npaaynrsarn. IDVIXOB pal\ je noxerax

87
0361IJbHOr pana, IhlIXOBe nsaemraje, nonnecene CpnCKOM yqeHOM ,ll.PylIlTBY, tcoje MX je 1l0TnOMOrJIO y lhMXOBY pany, MMaMO urraxmane Y I'nacmncy CB. 36, 41, 44, 46, '47, 48, 52, 53, 64. fhlIXOBII QPTemlI 61IJI11 cy 1I3JIOmeHM 1872. y MocKBM, aJIM HIICY ny6JIIIKOBaHl~. Waltrovits, '0 IIp6opo[tOt;;, Mitteilungen uber neuere Forschungen auf den Gebiete serbischer Kirchenbaukunst, Wien 1878, 4°. Iloraen aa crapy cpncsy npxaeay apxarererypy. Ilpncrynaa aKa,ll.eMCKa oecena Muxauna Bantapoeuha. Beorpan 1888. I'nac Cpn. Kp. AKa,ll.. XVII. - Mux. Banuipoeuh, Kparea pes 0 HeKIIM CTapMM CpnCKl'IM QPKBeHIIM cnOMeHIIQIIMa. BpaaKOBO I{OJIO 189~. CTp. 370, 407, 435. Ctaapuuap, (lpraa cpncaor apxeonoursor ,ll.pYlllTBa ny6JIlIKOBaO je nocra rpake sa cpncrcy QPKBeHY apXMTeKTYPY xao II sa OCTaJIe cprrcse QPKBeHe crapnae. Taso y rozt. 1888. II 1889. l1Ma O,ll. 11. Pyeapua vuisnes, IIPIIJIOlIlQlI M rpaaa sa nOBeCT 0 cpncKMM M3HacTMpMMa. - 13. Ctapatuuuupoeuh, 0 npOlIlJIOCTM II Hel1MapcTBY BOKe KOTopcKe. CnoMeHMK XXVIII. Cpn. Kp. AKa)J,eMl'Ije HaYKa 1895. (Canpaca lICTOPMjCKY II HelIMapCKY QPKBeHY rpal)y re noxpajane. CHIIMQII HelIMapCKMX crapuaa cy He,ll.OBOJbHM na HaM nOKamy CBe OHO, lIlTO HaM Te CTapMHe Mory M l1.Majy nara. CMeJIe II npepaae aaItJI,yqKe lI3BO,ll.II: na cy CBe nel'IMapCKe crapnne y crapo] cpncaoj ,ll.pmaBII nocrane YTen;ajeM sanana npexo ,lJ;aJIMaQl1je, O,ll.HOCHOBOKe KOTopcKe.) - Osne fieMo cnoMeHYTII II pan pycse nay-rae Mafie,ll.OHCKe excnennrraje y JIeTO 1900. CaCTaBJbeHa 0):\ Hayqmma II aKa,ll.eMMKa PYCKlIX, nponYTOBaJIa je CBe Mafie,ll.OHCKe xpajeee a ,ll.eJIl1Ml1.qHOII spajeae Crape Cponje, y Kojl1Ma l1Ma Bl11I1e MJIM Malhe BamHMjMx n;pKBeHMX apxuretcTOHCKMX rpaheanaa, nOrJIaBIITO M3 cpeznt.er sesa. EKCne,ll.MQMja je He cavo YTBp,ll.MJIa, na je nOrJIaBl1.TO cpncsa cpena.eseaoana KyJITypa y YMeTHOCTM OCTaBMJIa 3HaTHlIX rparona y sanannoj, cpenn.oj M MCTOqHOj Mahenonaj«, Hero, no peql1Ma Bol)e re excnenarraje aKa,ll.eMl1.Ka Koana-: KOBa, ra cpena.eaexoaaa YMeTHocT npase Mahenonaje (no ,il,paMe) He HOCII nmue TMn ansanrajcae, Hero l'P'l.KO-CJl08eHCKe YMeTHOCTl1. »CBe OHO, Kame OH, IuTO cy CJIOBeHM y OBY YHeJIII HOCM HeCYMlbUB otuuca« CPUCKOl' ytaeuaja." (Bazra Annpa CTe¢aHOBMfi, Crapa cpn. QPKB. apXIITeKTypa, Cpn. KlhlIm. rJIaCHMK 1903. 60 (IX,6). Pe3YJITaTe onor nyrosaa.a BII,ll.1I H. II. I{oH,ll.aKoB'b, Maaeztonnja, apXeOJIOlilKO nyronan,e (na PYCKOM), Cn6. Ilapcsa pYCKa asan. HaYKa. 1909. 308 CTp. 194 CJIMKa Y TeKcTY, II 13 Ta6JIM. Auupa Cuiedianoeuti, Crapa cpncxa QPKBeHa apxareierypa II n.en ana-raj. Cpncua KILl1meBHM rJIaCHl1.K, 1903. op. 53 (VIII .. 7), 55 (IX. 1), 56 (IX, 2), 57 (IX, 3),58 (IX, 4) 60, (IX, 6). ,lJ;0 cana Haj60JblI pan y Hac 0 OBOM npeznrery.') Il. flOKPblWKUHo, IIpaBocJIaBHaJI QepKOBHaJI apxarearypa XII-XVIII. CTOJI. B'b HbIHi>lIlHeM'b cep6CKOM'b KOpOJIeBcTBi>. II6r. 1906. (76 CTp.
') IIoIllTO HilKe Mory a aa cpncxe Hac HH rosopara HI1CaM 6110 y npanana ):Ia JIWIHilM nocxra'rapan.era npoy'IilM cnoae-

U;pKB. apxarererype,

a HeMaMO HH BaJbaHHX CHHMaKa H.HXOBHX, TO He TO cax ynorperiao CTpY'IH.a'IKe peXVII.) H HapO'IHTO nporp, AH):Ipe CTey Cpn. RH.l1lft. rJIaCHI1KY 1903., Ha'IHHHBIlll1

0 OBOM npet\MeTy. ,!l;a OllX ynoTnYHI10 JIHTyprHKy OBHMBpe):lHOCHHM

BeOMa HHTepeCaHTHI1M naparparpca,

aYJjTaTe M. BaJITpOBHfia, (Bp. ROJIo, 1898. I'nac <fiaHoBHfia 0 OBOM npe):lMp.Ty, asnecene 0):1 H.HX H3BO):l.

88 104 m6JIe). I1y6JII'IKaIJ;l'lja uapcse yMeTHl'l'IKe AKa,ll;. OBO je ,ll;eJIOBamHO 360r ¢oTOrpa¢l'lja l'l CJII'IKa, aJIl'l ,11;0 ,ll;aHaC naje yumo y IIpOMeT. Bl'l,ll;l'l perpepar y Byz. Zeitschr. Bd. 16, CTp. 729. 0,11;CTp31'1rOBCKOrl'l y Crapaaapy ron. 1906. 0.lI Banrpoanha, -l1.p. BllQ/l.UMUP Iletaxoeuh, .i:Kl'I'Ia, Crapnaap, r. 1906. CTP, 14. r, 1907. CTp. 115. r, 1909. CTp. 27. Ch. Diehl, Manuel de l' art byzantin, Paris 1900. (0 Cp61'1jl'l CTp. ,06. l'l nazse.) O. Bals, Dne visite a quelques eglises de Serbie, Bucarest, 1911. 44 CTp., 40 ca 70 CJII'IR.ay TeIWTy. Pediepar 0,11;CTP31'1rOBCKor y Byz. Z. 21 (1912) 647-648. - I1po¢. YHI'IBep3. I1.p. Bnan. P. Ileiaxoeuh, .i:Kl'l'm, Beoamc CpIIcKe U;pKBe 1911. (194. l'l narse). Ilporp. Caieeau Cuuut; (CtWIIJbe), J1ecHOBCKl'lMaHaCTl'lp, BeCHI'IK CpIIcKe :U;pKBe, 1912. r., CTp. 19. l'l narse. Constantin fireiek, Staat und Gesellschaft im mittelalterlichen Serbien. Studien zur Kulturgeschichte des 13.-15. Jahrhunderts. Denkschriften der kais. Akad. der Wiss. in Wien. Phil.-Hist. Cl. B. 58. 2. Abt. Wien 1914. 1.-10. Die Bauwerke: Kirchen u. Kloster.
C::p6M cy nplIMIIIJIl1 xpurrrhancruo lI3 BI13aHTIIIje, a ca lhl'lMe npIlIMlIJIM cy II BlI3aHTIIIjcKY YMeTHocT, y KOjOj crapa cpncsa upxseaa apxnresrvpa, cpncsa u;pKBeHIII mrllHOIIIIIC 11 cKYJInTypa MMajy CBOj M3BOP M cnoje vaope, Y pa3Bl1BY cpnctee uptcneue apxnretcrvpe MomeMO oriene:lKI1TI1 3 nepaona, IiI TO BMIlIe no aKTI1HHOCT.I1I pa.11;Yua nptcseY HOM rpahenaaapcmv, HO no CTI1JIOBMMa OBI1X rpal)ef1IIHa. ORO paannhe y cpn. U.PKB. apXI1TeKTypIlI TeLJe HanOpe.11;Oca pa3BI1heM cpnceor napozta 0.11;a.erona npenaaa Y Xpl1llIhaHCTRO, na ,ll;o KYJIMMHaU;I1Ije M 3aTIIIM .11;0nponacrn crape cpncse .11;pmaBe. CRaKo apeue cpncice ncropaje OCTaBl1JIO je cnoje rJIaBHe KapaKTepl1CTl1LJHe OC0611He M na npienenoj apxarexrypa.. Y I. nepnon y6pojaJIM 611 CRe uptcneue rpahennne, icoje cy na cpncsoa 3eMJhl1IIITY nO.11;l1rnYTe nOLJeH 0.11; rrpenasa Cp6a y xpl1IIIfiaHCTBO .11;0Heaan,e. II. cjajaa nepaoa, 06YXBano 6M CRe uptcneae rpaheaane 113 .11;06a HeMaHl1Ba .11;0KHe33 JIaaapa ; y III. 611 nepnon YUIJIe nptenene rpahenane 0.11;KHe3a Jlasapa na .11;0nOTnYHe rrponacrn crape cpncse ztpxcase. Cprrcse lWKReHe rpahenane UpS02 uepuoua Jl,0 .11;aHaC jour HItlCY npoy-reue, jep 0 Ibl'lMa nnje Hl1IIITa IIICTpamIlIRaHO, CHl'lMJheHO II YTBpl)eHo, .11;a611 ce C noaumanomhv MOrJIO rOBOpl'lT11 o IbIlIXOBY nOCTaHKY, C'l'l1JIY, BeJIllYMHl1, rp a.11;ll BY, ecrernua M nopetcnv. CRe UITO ce 3Ha TO je, 1!,a ce Mome n03MTl1BHO Y3eTH na MX je 611JIO,jep ce Mopa Y3eTl1, na cy Cp611 no rrpenaav Y XPl1mhaacrno MOpaJIM I1MaTH M npreaenax cpaseaana. Osaj nepnon paannba HellIMapcTBa je BeOMa .11;yr, rpajao je 3-400 rozt., na je RepOHaTl1O na ce Y TaKO .D;Y'rOMnepnozry MOpaJIO MOHO paa-

89
BIIIjaTl1. Y OCTaJIOM no IIICTOPMjl1 onor-a nepaozia MO:lKe ce IIOY3ziano yTBp,n;IIITIII na je u;pKBeHIIIX rpaheaana 6I1IJIO, Ma,n;a HaM ona III He ,n;aje YBeK CRe norperirre nonarrce, jcp je OHa III cava ~m TO HenOTnYHa. Ilo aaree tcoje IIIMaMO 0 U;pKB. r-paseanaapcmy oaor npeueua jecy OBO: »3Ha ce ziaje rcpan- BJIa,n;IIIMIIIp,no y6MCTBY "y Ilpecna, npeuecen y 3eTcKY KpajIlIHY, III TY, Y IWKBII CB. Boropo.n;IIIlJ,e 1015. ron, uorpeoen. II03HaTa je, ,n;aJhe,noaen,a nane AJIeKcaunpa II. ozt 18. MapTa 1067. ron, apxaetrncrconv 6apcKoM DeTPY, KOjOM My npenopv-ryje ,n;a ce crapa KaKO 0 MaHaCTI1pIIIMa JIaTIIIHCKIIIM TaKO III npaBOCJIaBHIIIM (graecorum Sclavorum). 3Ha ce jour sa U;pKBY CB. Boropozraue I'panasse (ztauarrnsa LJaqaK), KOjM je ripe Heuaa,e 3I1I,n;ao a.eron 6paT CpalJ,IIJMIIIp. Y :lKMTMjy CTeRaHa Hevan,e nOMIII:fbe ce ziaje rrpe n.era 6I1IJ1a "IJ;pKBa CB. 'Bopl)a na 3BeqaHY; SHa ce raieohe ,n;a je 3aBIII,n;a orau Heuan.an, 3I1Ill,ao U;pKBy na JIMMY (nauanm,e 6eJIo norse}; 3Ha ce III: sa IlPKBY CB. Ilporcormja y Hamv III: T. zr. Hcropuja Tora nepnozta Hac, zratcne Mome y MHorOMe ynYTIITIII r,n;e rperia 'TaKBe CTapIlIHe JlICTpa:lKMRaTIII:.« I) HajBeTIIII je zteo U;pKB. rpaheaaua OBe enoxe aa HaBeK npomio, 6IIJJ10 vreuaje« npeneua, 611J10 Jhy,n;CKOMPYKOM, 6MJ10 'Hajsa,n; MorYTIIIIM ,n;OU;HIII:jIIM rrpe3I1Il)IIIBafbeM, yCJ1e,n; sojer-a cy KapaKTepMCTIlJqHIII: TparOBIII: MHore TaKBe crapaue sa cnar-zra liJ3ry6JheHIII:.

Y II. uepuouy cpn. upieaeuor- rpaseaanapcrua CTBap CTOjl1 MHoro 60Jhe. IJOJ1eTy paSRMTIY II nanpersv cpncse zrpzcane aa ,ll,06a HeMaHIIIha oraena ce jacno III na u;pKReHOM rpaheaaaapcrav 'Tor nepnona, xoje III KBaHTIII:TaTIIIBHO III KBaJIIII:TaTIIIBHO Ha)l,Mamyje rpaheunne npnor nepaona, Onaj nepaon rpaje OKO 200 rO/J;., ozt Henaa,e 1167. no 6I1ITKe na MapIlIlJ,III 1371. Eopoa npOTIIIB 6orYMIIIJ1CKe jepecn sa YTBpljelbe npaBOCJ1aBJha, npoCBeTHIII III peJ1I1IrMjosIII: vreuaj CB. Case, Moh cpnctce ztpxcane III: 1I n.ennx ananaaana, jecy qIlJlbeHIIIue, tcoje cy Y'HIJHIIIJ1e, )l,a III npxseua apxuretcrvpa Tor nepuona )l,06I1Ije TaKoije cnora nOJ1eTa. Y OBOM )l,PYI'OM cjajuo« nepIlIo,n;y paanuha cpncse uptcaeue apxnretcrvpe IIIMaMO npavepasaon rpahenana Jl,Ra paana CTIIIJla.
I13BecHo je iJ;a je jeztan, pOMaHCKU, npecaseu ~13 ,UaJIMalJ,IIIje "III T1TaJlIlIje, tcoja je jom IIIS pauaje npmana CBOj KyJ1TypHIII: vreua] na paSBIIIhe MJla,n;e cpncrce ,n;p:lKaBe; a ,n;PYI'III, BU3aH') lloaaua CKYWbeHIl 0)1 Jb. Hoaaueaaha, BlI)111Cprr. Rlhlllli. rJlaCHIIK, L (1. Maj 1903.), A. Crediaaoaah, Crapa cprr. U;pKB. apxa-rererypa.
KIh.

IX.

vp.

90
IWjM je HeCYMFhMBO npeuecen M3 rana BMCOIW KYJIM MoliHe BM3aHTMje, M TO He M3 Ilaparpazta, Hero M3 npoBMHU;Mje, COJIYHa M CB. rope. Ilopen rpahenaaa «oje cy poMaHCKor CTMJIa, MMa rpa~eBMHa soje cy je.z:(HOBpeMeHe ca FhIlIMa nO,Ll,MrHYTe a CTI'!JIa cy BM3aHTMjcKor, lllTO je 3HaK, ,LI,a ce 1f KyJITypHM vrenaj BplIIMO MCTOBpeMeHO, KaKO ca MCTOKa TaKO M ca aanazta. OBa ce ,LI,Ba CTMJIa jacno pa3JIl'IKyjy. Ta pa3JIM9HOCT ce Heonasca cauo na CllOJballlFhMM KapaKTepHMM apxaretcroucxaa 06JIIIILV'IMa jenuor VI ,LI,pyror CTMJIa, Hero M na npItlMeHM rpa,LI,MRa,CTpyKTyPJil 3Itll\OBa III OCTaJIoj TeXHItl9Koj oopana. Ko,Ll, rpaheunna rcoje cy IlOCTaJIe vrenaiea sanana, or.nena ce seha TeXHItl9Ka· caspmenocr, npell,TIl3HOCT y 06pa,Ll,TIl KaMenor rpanaua, 60raTCTHO opHaMeHTTIlKe y KaMeHY. 'Tecro nyra cy KO,11; lhTllX CBTIl CnOJbHM 3T1l,Ll,OBI'! TIl3Be,Ll,eHTIl 0,Ll, yrJIaqaHOr teaMeHa. HeKTIl nyT ce y lhTllMa onaaca TaKBa npe[~TIl3HOCT y jenHalWCTTIl ,LI,IIIMeH3IIIja, TaKBa canpurenocr nOJIJI[Type III Ta9HOCT cnojena ,LI,Ona MTIlJIItlMeTap ,11;e6JbItlHe,,LI,aHTIl ,LI,aHamFha TeXHItlKa y TOM norJIe,Ll,y He M0:>KenOKa3aTM seher canpmencrua. Y npano pehn na lhItlMa ce orrasca oanprnenocr, omrpuna, Ta9HocT y M3BpmeFhY rpaheaana ua OHOj ItlCTOj BItlCItlHM, na KOjOj je CTajana CYBpeMeHa TeXHIIIKa y 11TaJIItljItl. Ha rpa~eBItlHaMa BItl3aHTMjcKor CTMJIa TaKBe npell,ll3HOCTM neua. I'pahenaue cy llJIll 0,Ll, CaMTIlX onetca, MJIll je KOjI'! nv'r ll3MemaHa onesa M recan KaMeH, a MHoro pehe cy 0,Ll, cauorRaMeHa. HeM3 npnvepa ,LI,a cy 3ll,Ll,OBItl ItI3Be,Ll,eHll 0,Ll, recanor KaMeHa, na nOJIItlpaHll.OpHaMeHTMKe y KaMeHY llJIM neva, . llJIM je y OROM rrepaony BPJIO He3HaTHO npnueu.eaa. Y HajBIIIlIIeCJIY9ajeBa OBe rpatjennne HlilCY 06JIenJbeHe JIenOM; eCTeTCKM e~eKaT 1I0CT1II3aBa ce nplilMeHOM onetee y npaBIIIJIHOM pacnope~lIIBaFhY xaxeaa Ha1lI3MeHll,e ca onesaua. AKO JIlil je rpaljeamta TIl3BO~eHa 0,Ll, caMMX onesa, OH,LI,a ce npouersnnao nen Jil3Me~y lhTllX y ja9I11HlII rcoja je CKOpO panna ,LI,e6JbIIIHMcnoja onetea, re ce y TOj pa3HOJITIlKOCTM 60ja onerca M aena IIIRpa:malmo I113ReCTaHsapaterep III nOCTItI3aBaO M3BeCTaH erpesar. Taj ce ediesar -iemhe noja-ranao TMMe, llJTO cy onese KOjTll nyT uoaarane KOCO y KaKBOM npaBTIlJIHOM, 6MJIO CMMeTpIll9HOM 6T1lJIo, HaTll3MellTll9HOM nOJIO:majy na HeKOM ,LI,eJIY 3TIl,Ll,a llJTO CRe rca, parcrepmne BTIl3aHTTIljcKTIlCTTIlJI. Haj-retnhe cy 3T1l.n;HTIl nenana (a rOTOBO CRaKa,Ll,nenua rpahenanal TIl3BO~eHTIl ll3 onesa y npaBTIlJIHOMXOpll30HTaJIHOM nate-narc llCna,Ll,y y name pe.nona, re
TujCKU,

rvpne

91
je TMMe ~aT rpahenaua jour naure xaparcrep 9MCTO SM3aHrnjcsor CTMJla. IIpMMajyfiM RepyofJ; BM3aHTl'Ije, Cp6M cy 0fI, n.e npltIMl'IJlTtl 1'1 upxsene rpasesune y OHOM 06mmy M CTMJlY KaKBe je BI13aHTlIIja MOrJla III ~aTI1, Ttl, rrourro cy BepCKI/[ 06pe~1'I ocrann 1'ICTOBCTH1'I, O cy 1'1 rpaljenane T l'I3Rol)eHe 6e3 ImaKR1'IX npoMeHa y pacnopenv, OHaKO KaKO cy y cavoj Bl'I3aHTI1jl'l 61'1J1e l'I3Hol)eHe. fpal)eRMHe pOMaHCKor CTl'IJla, npecal)eHe ca 3anafI,a ua cpricico 3eMJbl'lUJTe, y CROMe cy pacrropezrv npanaroherre nOTpe61'1 SepCK1'IX oripena, re cy y OCHOBl'I fI,06l'1JIe OC06eHI1 rcaparcrep, KOjII[ cey tleKOJll'lKO npaaarohauao RI13aHTIIIjcKI1M rpakenanaaa, ~OK ce, y HajnMJJ1e cnv-rajena, na IIJlaTHlIIMa 3M~ORa OT'J1efI.ao geCTO 911CT pOMaHCKII[ CTMJI. Ilopen pa3JIlIJ<JHOCTMy CTpyKTypM 311J,lI,HMXMaca, pa3J1M'1HOCT Tl'IX CTIIJJlOna y cnon.u.ex rcapatcrepv je jour MHO['O jaCIII1ja, re M na npnn nor-nen caCBMM Bl'IfI.Ha. ROll; HI13aHTIIJjcKMx rpahenana, Ky6e je C non-a y OCHOBM cnaxan nOJll1rOHaJlHO, naj-remhe ocuovraouo ; KOil pOMaHcKlIIx, OHO je KpymHe OCHOBe M cnon.a M uauvrpa. Taico l'ICTO je M ca ancanava : OHe cy KO,lI, naaaurajcxux rpahennna, Cl10Jba ca 3 II[J1M 5 crpaua xao fI,eJIOBMnOJlMTOHaJlHe ocuone orpaua-reue; ,n;OK cy KO~ pOMaHCKl'IX, CRaKa~ ieao ~eJIORM tcpyr-a y ocnonn. Oprauctca CKJlOn rpaheunna KOil nasaarajcaor CTl'I.JIa, semne je cnoa.a jase U3pamCH Hero na pOMaHCKOM. RapaKTepMCTI19HU nJlOLIaCTMMCnafI, nenana KO~ povancsorCTl'I.JIaje 03~0 ua 3UfI,y 3aBpUJeH <PPII[30M na J1YKone. Y H113aHTMjcKOM CTMJIY rot-a Hel\m; Ty je neuau no uaj seurhe l'I3Fie~eH M3 3-5 cnojeua onexa avn-racro lJ,HK-lJ,aK nOJlOmeHI1X. OpHaMeHTl'IKa y KaMeHY je, KOfI, pOMaHCKor CTlIIJla, 601'aTO npaven.eaa, napouaro IW, l nposopa M noprana. II p030pI1 cy BMTKII[X pasaepa, geCTO ~BO,lI,eJl lii H (onrapcsn cy KOjII[ nyr II[ TPO;WJIHlII), onepaaaceaa 60raTO poMaHCKOM opHaMeHTMKOM y KaMeHY. CTy60BU KOjM ~eJle npo30pCKe or nope BPJlO cy HI1TKM, M aaspmvjv ce l~anl'lTeJlMMa pa3JIl'I<JHMX opuauenara M 06.IIUKa KOjM npnrranajv TOM CTl'IJly. IJOPTaJlM cy 60raTO no spxy yKparneHl'I opHaMeHTl'IKOM, a BepTl'IKaJIHO orpaau-reua Hl'I30M BMTKIIIX C'l'y60I~a OCHORa noJIMrOHaJlHl'IX MJIII[ o~pyrJll'lx, soja q nOCJIe~lbM npaau l'IJlM Sl'Ijyracra aanojaa. Hap09I/[TO ce OBO 60raTCTBO opHaMeHTIIIKe M3BO,n;l'I na sananuau BpaTMMa. Caera rora neua y Bl'I3aHTlIIjCKOM CTl'IJlY onor uepnona. OpHaMeHTIIIKe y KaMeHY l'IJIM neva MJlIII je npao MaJIO npnuea.ena ; M razta MMa icapatcrep oc06eHlII,

~2
BI13aHTMjcKIII. Ko,n; poua HCKOr CTI1.Jlacy apXMTeKTOHCKI1 e.JleMeHTI1, KOjllI nv-r y ynvrpaunsoom rpaseanne, . n.JlaCT1PlKIIIM OpHaMeHTI1Ma y KaMeHY YKpameHIII, ztote TOr HI1KaKO ueua KO,n; fH'I3aHTl1jCKOI' CTI1J1(l OBOI' nepnona. Ko,n; pOMaHCKor CTI1.Jla y yHyTpaWlbOCTI1, 3Ha1'Ha je upaveua KpCTaCTI1X CJ30,n;ORa, ,n;OKce OBItl BeOMa peTKO Mory ,n;a aanaae KO,n; rpahennne RIII3aHTl1jcKor CTIIJ.Jla,xozt -sojer-a cy RetillIHoM npavea.eaa nOJIy06.Jl1lI9aCTItl I1 Kyr JI aCTIIJ CRO,n;ORI1. To cy y rJIaRIWM, ieaparcrepne pa3JIIIJKe TIIIX CTMJIORa ouor nepao.aa na opncsoa 3eMJbMWTY. On MHor06poj HI1X aehnx I1JIItl MalhltlX rpaheunna y OBOM uepao.av (KOjIlIX je 611I.Jl0, eponarno, n nmue o,n; CTOTIlJlle), naneurhexo cavo HeKOJIUKO npaxepasa, y r.J1aBHMM noreaava.
Je,D;Ha O,D; najorapnjax je Caiyuenuua, 3a,D;ym611Ha Hesraa.mra, no,ll,IH'HyTa npen spaj 12. B. yCTl'IJIY pOMaHcKoM, a y OCHOBl'Inpanarosena cyBpeMeHlIM B1'I3aHTl'IjcK11M I'pa~eBI1HaMa. OHa je BeOMa nermx BIITKI1X pasxsepa, cno.ea 113Be,D;eHaO,D;6eJIol' .yrna'raaor MpaMopa O,D;KaMeHOBa anure MaH,8 Heje,D;HaKlIX ,D;IIMeH3lIja. O,D;JIIIKyje ce 60raTcTBoM posraacae opHaMeHTIIKe na rrOpTaJIHMa II npoaopaaa, Mecro nopyurenor Ky6eTa, y npsoj nOJIOBlIHl'I npOIIIJIOI' nesa, carpaseao je HOBO, xoje He CTOjlI HlI Y rcaxsoj xapsronaja ca rpasesanore, HlI 110 CTlIJIY, HII no rpanaay, Hll no pa3MeplIMa, Te II nerry I'pa~eBlIHy jaso pyml'l. He06lI':IHO 60raTCTBO, .nenora, rrpell,1'I3HOCT Y lI3pa,D;1'I, ornena ce na 3arra,D;Hl'IM sparuaa, soja ':lIme BeJIl'I':IaHCTBeH YTl1caK CBOjOM BeJIlI':IIIHOM II YKpaClIMa, II aa OJITapCKOM npoaopv Cpe,D;ILe ancane, TaKO na ce Mome peha na je TeXHlIKa OBe rpahenaae crojana na BIICl'IHH aajcaspurerraje CYBpeMeHe TeXH1IKe na sanany, HeCYMILIIBO je, lIaKO jour nnje CTBapHlIM ,D;OKa3lIMa y-rapi)eHo, na cy rpaheanay 3lI,D;aJIII Hel'IMapl'I ca sanane, 1I3 lihaJIl'Ije, l'IJI11 MOm,D;a 113 ,Il;aJIMall,l'Ije, tcoja je rana KyJITypHO crojana rrOTnYHO rro,D; Y1'ell,ajeM ltlTaJIl'Ije. ApXl'ITeKTOHCKY JIenOTy l'I CBeTl'IILY xpasra 3HaTHO Y3,ll,l'Ime nOMl'ICaO, na cy ce y OBOM xpaMy MOJIl'IJIa ,D;Ba cpIICKa Bemma ':IOBeKa l'I CBeTl'ITeJha, OCHl'ISa':ll'I cpncrce npaease l'I npxae, HeMaH,a l'I CB. Casa. CTY,D;eHl'II,a je CBOjOM JIenOTOM, CBOjl'IM 6eJIl'IM MpaMopOM nponaBeJIa ,D;y60K YTlIcaK na CBe CTpY':IIba':lKe nocernone. }/(U'la1). Hajseha npOCTopOM Me~y CTaPl'IM ll,pKB. cnOMeHIIll,l'IMa y Cp61'1jlI, carpasena y npaoj ':IeTBpTl'I 13. nexa O,D; KaMeHa rrOJI)'Tecanor l'IJIlI JIOMJheHOr, onna je nopyrneaa, l'I y noaosaaa npomnor sesa, rrpesnnaaa l'I MaJITepOM npevaaaaa l'I npOCTO oxpe-rena TaKO na ce naHac jensa Mory TparOBl'I CTllJIa na onpene. CBOjllM MHorl'IM ,D;eTaJbllMa nonceaa Hac ml'I':Ia na npxae CBeTOI'OpCKllX MaHaCTllpa. I'paheaaaa HOCH Tllrr pOMaHCKl'I, naxo ce saa ,D;acy je 3l'I,D;aJIl'I rp':lKll MajcTOpl'I l'I3 Ilaparpana l'I rp':lKllX sesran,a. BepOBaTHO, na je rzraaan nensrap nnas 6HO ca 3anana. OHa je nennx, Bl'I1'KI1X paaxrepa, HO no TeXHHll,l'l ,D;aJIeKO HCno,D; ') Hajriorse je H CTpY'Ilha'lKH UpOy'lHO YHHBepsHTeTcKH rrporp, Ilp, BJIa!l;HMHp BHAH Jlareparypa sa crapy cprr. upxa. apxarereeypy.

IIeTKoBHfi.

93
OKO cpezrane npOIIIJIOr seaa (1856.), npllJIllKOM onpanse, cy II rpa HOBa Ky6eTa, nennx BllTKl'IX paaxrepa, na KojllMa ce onaaea xreurasmra pOMaHCKor II BJIl3aHTJIljcKor CTJIlJIa. CBOjJllM :a\:llBOOllCOM R\.WIa je BeOMa 3aHJIlMJhllBa aa crpysn.ane. Fpauau. I'pannren.sa je span.ana Jenena, y.n,OBI'!~a xparsa Crediaaa YpoIlIa 1. MaTI'! rcparseaa .n,parYTl'IHa I'! Ml'IJIYTl'IHa, nOpeKJlOM JIl3 cppaHuectce BJIa~aJIaqKe Kyfie. JIemu cesepao O~ PaWKe: y 6JIJIl3l'!Hl'! BpaeHl'!Ka, carpasea je BepOBaTHO Y npyro] OOJIOBl'!HI'! 13. sesa, .n,aHac je jenaa n.erosa nOJIOBlZlHay pymesaaaaa. To je jezraa BeOMa sna-rajaa rpakenarra KaKO 00 oc06eHOCTl'l pacnopena, TaKO JIl 00 CTJIlJIy. Ha n.oj ce oroienajy TpJll CTlZlJIa: anaarrrajcsa, pOMaHCKJIl H, WTO je BeOMa anasajao, rOTCKH. OBO fie 6HTII[ je~l1Ha rpalyeaana na CPOCKOM 3eMJhJllIlITy na KOjOj ce oraena lZl rOTCKJIf CTl'!JI Y OOQeTKYCBOI' paaanha: ynpaao pef;II[, OBO je npnvepax TaKO 3BaHOT' -npeaaanor-« crnna JIl3 pOMaHCKor Y rOTCKH, ca npl'lMeCl'IMa BH3aHTl'IjcKor crnna. ITo H8KltlM snanmra 1'I3raena na cy je 3ltl~aJIl'! cpVaH~eCKII[ nel'lMapM, BepOBaTHO 1'I3 Ilposaaca, I'paheanna je O)~ recanor mYOJhMKaBOl' KaMeHa Heje~HaKltlX ~l'!MeH3l'!ja 1'I cnojesa, aJIM He0611QHO JIeOllX paaxrepa. TparOBH rOTHI{e ornenaj y ce aa npUMeHl'I TlOTnOpHHX cTy60Ba (Strebepfeiler, contreforts), Jly~HMa aa IlII'!JhaK 1'I TparOBI'!Ma rOTCI{I'!X CBO~OBa (CBO~OBJIl cy IIOPYW8IIJIl). KaOHTeJIJIl cy M3 npenasnor CTH.lIa (npeaas pOMaHCK,or y 1'0TCKIil). CBH apxaTeKTOHCKM eJIeMeH'fH, npodmrm JJ~KOBaJIl CBO~H11X peoapa, nepaasn npara 1'I nposopa, cTy60Bl1 1'I KalH'lTeJIJIl, carpaheua cy on CJIlBOr MpaMopa l'l BefiHHOM yrJIaQaHM. Baa-rajaa je 06JIMK Ky6eTa: OCHOBaMy je ocuoyraoHJIlK CllOJI.a 11 JIl3HYTpa, KaKEOI' sa cpnCKOM 3eM.lbJllillTY HeMa HM jenaa rpalyeauna HI'! BM3aHTl'IjcKor Hl'! pOMaHCKOl' CTHJIa. O~ ana-rajnnjax rpahenaua no peny 1I0CTaHI{a ~OJIa3J1l Batecsa upxea. HaJIa3J1l ce y ceJIY Ban.a, 3 cara na cesep ozt Kocoacse MltlTPOanne, aa nYTy xa HOBoMe Ilaaapy. Carpanao je ce6J1l sa Ha~I'p06Hy ~pKBy xpan, Ml'IJIyTJIlH OKO 1315. r. I1oMl'!Ihe ce apxaenucaon .n,ammo xao ynpaan.a-r npJll nonnaau.y OBe rpaljennae. no CBOjUM ~OCTa BeJJJIlKJIlM ~JIlMeH3J1ljaMa, no TeXHMQI{oj oanprnerrocrn, 00 JIeOO'fM paaerepa, no 60raTcTBY opnaxrearune, 00 apXl'ITeKTOHCKl'IM 06ml~l'IMa najcaapureaaje MHajnpeqJll3H]I[je H:3Be~eHJIlM, no areno CMHIUJheHJIlM JIl 0pMI'MHaJIHMM xallJllTeJIMMa, OBY rpaljeBl'IHy craan.ajy na lIpBO ME-CTOon CBl'IX rpaljeBMHa Y pOMaHcKoM CTl'IJIY 1l0/J:l'IrHYTJIlX na CPllCKOM 3eM.lb]l[wTY. CYBpeMeHo ramqancao rpaheanaapcrno Mome flOK,a3aTM npaxiepae cano BefiHx ~l'IMeH31'1ja on OBe crapaae cpncrce, aJIM ce OBa rpaaeaana y CBeMY OCTaJIOMe Mom,e 110 TexHl'IqM M eCTeTII[~M na pasaa ca najcaspureHMj11M TaJIMjaHcKJIlM rpaljeBMHaMa caora ~06a. 11 He casro ro, Hero je TeXHJIlKa TaKO canpureua, na ce CJI060~HO Mome pehn na HI'! )J:aHauuLa TeXHl'IKa He 6M MOrJJa 110Ka3aTM I1lTO caspmenaje O~ OBe rpaljeBl'I,.HC, y norneny npeQM3HOCTM napane, nenore paatrepa JIl neno CM11WJheHe 11 OPl'aHCKM M3Be~eHe rrial)eBHHe. OBa ce rpaheunna, no CBOjOj OCHOBII, paanmcyje O~ CBJIlX ~pKBeHMX rpaseaana na cpnCKOM 3eMJhJllIIITy. Ky6e je necpaaaepno nehnx paaxepa Hero Ky6e'fa ocrannx CPOCKMX npxneHMX rpahesana. COOJhaIIlIhM cy 3M~OBJIl CEl'! O~ yraasaaor KaMeHa, 6eJIor 11 npseaor MpaMopa M Mo~por cepneurnna, IIOTnYHO yrJIaQaHl'! ~O cjajHOCTM, JIl re Tpl'l ooje ~OJIa3e y CJIojeBJIlMa. ApXMTeKTOHCKM ~eJIOEM: uepCTy~eHllI~e.

carpaheaa

Ba3H npara, nposopa, QOKJIe, JIH3eHe, BeHQH ca JIy'IHHM rPPH30M, cTy60BR ca KanHTeJIHMa, CBH cy R3pe3aHH on 6eJIOr MpaMOpa. Jep;HaK.OCT vrnaxaHHX TeCaHHKa y jep;HaltHM CJIojeBHMa R p;ymHHaMa, H,HXOBe XapMOHH'IHe I'I TonJIe 60j.e na paBHVIM 3VIP;HVIM nOJbVIMa, onepnaaceae apXVITeKTOHeKVIM 06JIHQVIMa VI OpHaMeHTl'IMa y 6eJIOM srpasropy, 'IVlHe He06VI'IHO npHjaTaH YTHcaK H p;aHac nOCJIe 600 rop;. Fpauauuua (OCHVIBa'I rcpan, MHJIYTHH), aa orpamry Kocoaa norsa nopen pexe I'pasamme, nospmeaa 1321. I'pahena je y BlI3aHTlIIjcKoM 'CTHJIY, HMa 5 Ky6eTa. 3Ha'IajHa je no CBOM OpVIrJllHaJIHOM pacnopeny. Ilopen rJIaBHe I~pKBe HMa jorn zrse QPKBHQe (napasnaoe), soje Kap; ce raenajy C norsa, ca rJIaBHOM 'IHHe QeJIHHY rpahesaae. Hap; YJIa30M naa, aa BJIlCHHH cnpara HaJIa3H ce a 'IeTBpTa: rcanenana xpan,a MrmYTHHa, KOjli je KOJIliKO ce 3Ha nonarao aajsehn 6poj QPKaBa. IIJIaTHa cy cnozsa osanaaa on TecaHor KaMeHa naaasreane nOJIOmeHOr y penose 1'I3Me~y .nsa, rne rne TpH cnoja onesa, Ky6eTa cy cnorsa OCHOBe OCMOCTpaHor npaaanaor nOJIHrOHa, li sa npeceumra crpana saspnreae cy OKpyrJIliM cTy6uhJllMa, IWjH c_y jep;HliM p;eJIOM Be3aHH sa 3Vlp;OBe Ky6eTa. CTy6lIhli .aanosa asneneaa cy on 'IHCTJIlX, npaBHJIHO CTecaHHX II neaannx onesa QPBeHe ooje, csreuraan ca 6eJIH'IaCTliM CJIojeBHMa nena. IIp030PH Ky6eTa ·cy JIeITUX BliTKVlX paasrepa II jep;Hop;eJ1HH, a OCTaJIlI cy na 31Ip;OBliMa .p;BOp;eJIHII li TpOp;eJIHlI. J'pananana je 6e3 nJIaCTlI'IHUX opaasrerrara, II 6am CBOjOM jenaocraaaomsv JIeITJIlX 06JIlIKa Ky6eTa, BHTKliX paasrepa 'QeJIe rpaseaaae je npmrep caapmescraa apXHTeKTOHCKo-eCTeTJIl'IKor. KOHp;aKOB najaanre XBaJIli OBY rpa~eBliHY on CTapIiX QPKaBa. OBY QPKBy pyml'l npHMJIlTUBHO noaanana npenpara, mIiBonHcaHa npesra jep;HoM aanncy sa narpnjapxa Masapaja 1570. Ileuauu, 3ap;ym6liHa span,a Crediaaa Ypor.ua II. Tpn cara na jyr on Ilehn. Ilpena 3anIiCY KOjli ce HaJIa3H na ropIheM KaMeHOM nepsaay jymHHx npara npenpare, rpaheaarry je li3Bpr.uIiO xanyhep MIiHOpHT BI'lTe li3 KOTopa (Bane KOTOpUHliH) on 1323.-1330. ron. OBO he 6HTH aajseha cpncsa QPKB. rpaheanaa y cpenn.en BeKY II 3601' csoje He06Ii'IHe BHCl'IHe, p;06HJIa je liMe »BHCOKH ,IJ;e'IaHli«, a carpahena je y pOMaHCKOM 'CTHJIY on KaMeHa. Cnorsa je naaeztena on MpaMopa y nse ooje, 6eJIe H mapeno QPBeHKaCTe ooje. KaMeHH CJIojeBH on QOKJIa P;O npxa, TeKY XOPlI30HTaJIHO H jep;HlIx cy urapaaa li nse 60je MpaMopa lI3MeIhyjy ce y cnojesaaa. Oopana je KaMeHa on aajaeher TeXHH'IKOr caapmeacraa. TecaHHQU onorsa cy yrJIa'IaHH P;O cj aj HOCTli, xoja ce ca aanamre li cenepne crpaae yrenaje» apesreaa II3ry6HJIa. Fpaheanaa je y OCHOBli rpooponaa, 6a3HJIH-. KaJIHa, ana 6e3 nposopa y najaehoj BlIcnHn cpena.er opona, IIMa rpa OJITapa, a HUCKe KaMeHe nperpane li3Me~v oponosa li IhliXOBnx cTy60Ba .nene QPKBy na TplI onersen,a, rpn QPKBe, on xojax je cpemsa najnrapa 1'1 liMa p;y6Jbe nOJIOmeH OJITap. Ilopen onor cpezm.er OJITapa, jymHo je saceono onersen,e aa 'IYBaIhe QPKBeHlix yraapn, CpeP;IhlI OJITaP nMa li 1'IKOHOCTac 0.11; eJIor MpaMopa, Kojn je lI3Me~y urecr KaMeHlIX cTy60Ba 6 1I0JIHrOHaJIHe OCMOCTpaHe OCHOBe, noztersea na ner norsa. KaMeHli CTy60ml KOjH nene 6pop;OBe, xao li OHli Y nperrparn y OCHOBli cy OCMOCTpaHHQlI BpJIO BeJInKlIX p;HMeH3lIja, jemrocrasna MJIM CKJIOnJbeHlI H3 nsa KOMap;a. Yma'IaHH cy Ii l'IMajy pOMaHCKe KanMTeJIe. Onnnayje ce rpa-