PROGRAM GELTRME

BTN ETM BLMLER KONU ZETNN SETN SATIN ALMAK N ADRESM : mhasr @hotmail.com
ZET SETM 150 LRA BU SETLE KAZANMAK GARANT !!!!! ALIIP KAZANAMAYAN KALMASIN

ETMLE LGL TEMEL KAVRAMLAR KAZANIM (HEDEF), ERK, ETM DURUMLARI, DEERLENDRME ARASINDAK DNAMK LKLER (duraan olmayan) BTNNE PROGRAM GELTRME DENR. - ETM, ETM TRLER, ETMN LEVLER, TRK MLL ETM SSTEM 1 SORU ETMN NEML 3 TANIMI 1) Bireyin davranlarnda kendi yaants yoluyla ve kastl olarak istendik deime srecidir. 2) Kiinin toplumsal yeteneklerinin ve optimum ( uygun deer) kiisel gelimesinin salanmas iin, sekin ve kontroll bir evreyi ve okul etkinliklerini iine alan sosyal bir sretir 3)Eitim insan, insanln mukadderatna(geleceine) gre yetitiren bir sretir. Eitimin dier tanmlar Bireyde bilgi, beceri, davran, anlay, ilgi, tavr, karakter gibi nemli saylan kiilik nitelikleri ynnden belli deimeler salamak amacyla yrtlen dzenli bir etkileimdir. Bireyin evresiyle etkileimi sonucu sosyalletirilmesi ve insanlatrlmas srecidir. Bireyin iinde yaad toplum iin deeri olan yetenek, tutum ve dier davran biimlerini gelitirdii kltrlenme srelerinin hepsidir. Birtakm esaslara gre insanlarn davranlarnda belli gelimeler salamaya yarayan etkinlikler dizgesidir. nsanlar belli amalara gre yetitirme sistemi ve iidir. Kiinin davranlarnda kendi yaants yoluyla istendik ynde ve bir dereceye kadar kalc deimeler meydana getirme srecidir. Eitimin boyutu vardr. Bunlar bilisel (bilgisel)-duyusal(ilgisel)-psikomotor(kassal)dur. ETMN ELER 1)Her ey birey iindir. 2)Kendi yaants yoluyla kazanlr. 3)Kastl ve istendik davran vardr yani hedeflere dayal retim gerekleir. 4)Davran deiiklii 5)Sre Davran: Davran, organizmann herhangi bir uyarcya kar gsterdii her trl tepkidir. Eitim asndan ise davran, bireyin yapt, gzlenebilen ve herhangi bir yolla llebilen her trl tepkilerdir. Davrann boyutu vardr. Bunlar zihinsel-duygusal-bedenseldir. stendik davran: Eitim srecinin sonunda bireye kazandrlmak istenen davranlara istendik davran denilir. stendik davranlar, bir eitim programnn hedefleridir. stendik davranlar; Toplumun yapsna, ihtiya ve beklentilerine, bireyin bedensel, zihinsel ve duyusal zelliklerine ve ihtiyalarna, konu alannda (eitim, felsefe, din vb) oluan deime ve gelimelere), doal denge iindeki bireyin konumuna gre belirlenir. Yaant *****************

Yaant, bireyin evresiyle girdii etkileim sonucu edindii birikim ve deneyimlerdir. Hibir bireyin, bir dierinden birikimlerini dn alma ans yoktur. Bu nedenle eitim, bireyin kendi yaants yoluyla olur. Bir birey, kendi deneyimlerini bir bakasyla paylamaya kalksa bile, bu sre zellikle paylalan kii iin kendine ait bir yaant olur. Yaant, eitim asndan kazanlm ve yaanlm yaant olarak ikiye ayrlr. Yaanlm yaant, bireylerin birbirleriyle etkileimi sonucunda yer alan etkinliklerin tmn iermektedir. Kazanlm yaant ise, bireylerin birbirleri ile etkileimi sonucu bireyde kalc iz brakan ve bireyin davrannda deiim oluturan etkinliklerdir.
Kazanlm yaant Kpss rnek sorusu 2010:Kazanlm yaant, bireylerin birbirleriyle ve evresiyle etkileimi sonucu bireylerde kalc izli davran deiiklii olumasdr. Kazanlm yaantya rnekler: Bir yaknn cinayette kaybeden Nevin, gazetelerde nce cinayet haberlerini okur. Ouz, derste retmenin verdii rnei baka bir problemin zmnde kullanr. Burak, oynad her satran oyununda model ald satran ustasnn al hamlesiyle oyuna balar. Kemal, izledii filmden kavga sahnelerini arkadalarna gstererek anlatr. Fakat Fatma, ders arasnda snf arkadalaryla birlikte ektirdii fotoraflara bakar rnei buna rnek tekil etmez nk bu olay belirli bir dzeyde yaant olutursa da kalc izli olma olasl olduka dktr. Yani bireyin rendii bir durumu (kalc izli davran deiikliini) baka bir duruma aktarma sz konusu deildir. retme Birtakm renmenin gereklemesi ve bireyde istenen davranlarn gelimesi iin uygulanan srelerin tmdr. Herhangi bir renmeyi salama veya klavuzlama iidir. retme kavram renme kavramyla birlikte dnlmelidir. nk retme, renmeyi gerekletirdii srece bir eitim deeri olabilir. retim Yaamn belli dnemlerinde planl, programl, ,destekli, genellikle bir belgeyle sonulanan sreler toplamdr. nsan yaamn belli dnemlerinde planl, programl, destekli ve bir belgeyle sonulanan faaliyetlere retim denir. renme ve tanmlar Yaant rn ve nispeten kalc izli davran deimesidir. Genetik mirastan bamsz olarak bireyin evresiyle etkileimi sonucu kazand srekli deiiklerdir. Bireyin evresiyle girdii etkileim sonucunda bilgi ve davranlarnda meydana gelen kalc izli davran deiikliidir. Bu tanmlara gre, renmenin olumas iin; davran deiiklii olmas, yaant sonucu olumas ve uzun sre kalc olmas gerekir. renme bir davran deiikliidir, ancak her davran deimesi renme deildir. Doutan gelen refleks ve igdler; byme ve olgunlama sonucu ortaya kan deimeler ve geici durumlar renme deildir. Bir davran deimesini renme olabilmesi iin yaantlar sonucu kazanlm olmas gerekir. Eitim ve retim arasndaki iliki Eitim ile retim arasndaki benzerlik her ikisi de toplumun sosyal, kltrel, politik ve ekonomik olgularndan etkilenir. Eitimin iinde retim retimin iinde eitim olabilir. Eitim retimden daha kapsaml bir kavramdr. Her yaptmz retim eitimdir. Eitim, retme ve renme arasnda u ekilde bir iliki vardr: Eitim sreci, retme ve renme srelerini iine alr ve onlardan daha geni kapsamldr. Eitim, zaman ve mekn ynnden kapsaml, sreli ve ok boyutludur. Eitimde bilgi dhil her trl yaant zerinde durulur. retme ise gdmldr, planldr, programldr, desteklidir. Eitim srecinin olumas iin retme ve renme etkinlikleri en nemli aralardan biridir. Yaantlar sayesinde renme; renme sayesinde de eitim oluabilmektedir. Yani yaant-renme-eitim. Kltr Kltr, bir toplumun, bireyleri tarafndan oluturulmu gelenek durumundaki ortak deerlerini ierir. Kltrleme ise kltrel deerleri bireye kazandrma srecidir. Eitim bir noktada bireyin sosyalletirilmesi srecidir. Sosyal bir varlk olan birey iinde bulunduu toplumun rf, adet ve geleneklerini yaamak ve aktarlmas gerekenleri yaatmak durumundadr. Eitim, kltrlenme srecidir ve birey de kltrel bir varlktr. Ayn zamanda biyolojik bir varlk olan bireyin yeme, ime, uyuma gibi birok temel ihtiyac vardr. Bireyin bu temel ihtiyalarnn yannda bir de eitim ihtiyac vardr. Sosyal, biyolojik ve kltrel yaps olan bireyin, davranlarnda ve bilgilerinde deiiklik meydana getirme srecinde; yani eitimin gereklemesinde biyolojik, kltrel ve sosyal etmenler dorudan etkilidir, insan evresiyle girdii etkileim sonucunda sosyalleir ve kltrel etkileime girer. Bu etkileimi sonucu gerekleen renmeler eitimin kapsamnda yer alr. Bu nedenle eitim kltrle ve toplumla ilikili bir kavramdr.

Eitimin ve bireyin sosyal (toplumsal) ve kltrel ynleri olduundan eitim ile kltr arasnda birtakm ilikiler vardr. Bu ilikiler: Eitim, kltrn aktarlmasnda nemli bir aratr. Eitim, toplumun kltrn etkileyen ve kltrnden etkilenen bir yapya sahiptir. Eitim, grevini yerine getirirken kltrel olanaklardan yararlanr. Eitim, kltrel deerlerin izlerini tar. Eitim, kltre gre gelimeye kar daha az diren gsterir. Eitim, kltrn aktarlma ve deiim aracdr. Kltrn temel boyutu vardr. Bunlar kltrleme, kltrlenme ve kltrlemedir. Kltrleme ******* Baka kltrlerden Birey ve gruplarn belli bir kltre girmesi ve karlkl etkileim sonucu her iki kltrn de deimesidir. rnein Almanyada yaayan Trk iilerinin rak ier gibi viski ierek akam yemei yemeleri, Trk erkei ile evli olan yabanc bir kadnn eve girerken ayakkablarn karmay ve byklerinin elini pmeyi renmesi gibi. Kpss 2011 sorusu: Trk erkeiyle evli olan yabanc bir kadn eve girerken ayakkablarn karmay, byklerin elini pmeyi ve misafirperverlii renir. Trk erkei ise einden pizza yapmay ve deiik dans figrleri renir. Bu durum kltrlemeye rnek olarak verilebilir. Kltrleme kltrel yaylma sreciyle birlikte, baka kltrlerden gruplarn, maddi ve manevi elerle belli bir kltre girmesi ve karlkl etkileim sonucunda her ikisinin de deimesidir. Trk erkeiyle evli olan yabanc bir kadnn eve girerken ayakkablarn karmay, byklerinin ellerini pmeyi ve misafirperverlii renmesi, trk erkeinin ise einden pizza yapmay ve dans figrlerini renmesi kltrler aras etkileimi yani kltrlemeyi aklar. Kltrlenme Bireyin kendi iinde yaad kltrdeki zellikleri kazanmasna kltrlenme denilmektedir. Kltrleme Kltrel muhtevann toplumu oluturan bireylere kazandrlmasdr ve toplumsal srekliliin en nemli aracdr. Eitim ayn zamanda kastl kltrleme srecidir. Kltrleme en geni anlamyla eitim yoluyla olmaktadr. Kltrleme ortak deneyimler salayarak insanlar birletirmektedir. tr kltrlemeden bahsedebiliriz. Bunlar zoraki kltrleme, geliigzel kltrleme ve kastl kltrlemedir. a) Zoraki kltrleme: Kltrel deerlerin bireye zorla kabul ettirilmesi srecidir. (Tek ynl beyin ykama, isim ya da din deitirme, propaganda vb.) b) Geliigzel kltrleme: Kltrel bireylerin bireylere geliigzel yollarla kabul ettirilmesi srecidir. ( dini bilgiler ve seks konularnn akran gruplar tarafndan geliigzel renilmesi gibi.) belirli bir eitim amacyla dzenlenmemi ortamdaki uyarclarn bireyde davran deimesi oluturmasdr. Geliigzel kltrleme, informal renme olarak da adlandrlmaktadr. c) Kastl kltrleme: Kltrleyici uyarclarn belli bir davran deitirme maksadyla dzenlenerek belli bir bireye ya da gruba yneltilmesiyle ortaya kar. ( okullarda yaplan her trl eitim planldr, maksatldr.) Eitimin snflandrlmas Eitim planl olup olmamasna gre iki grupta ele alnabilir. A) FORMAL ETM Daha nceden belirlenmi bir plan vardr ve eitim etkinlikleri bu plan dorultusunda gerekletirilir. Yine bu plan dhilinde yaplan eitim deerlendirildiinden istenmeyen zelliklerin nereden kaynaklandn belirlemek informal eitime gre ok daha kolaydr. Formal eitim belli bir mekn ierisinde gerekleir, yani kurumsaldr. Eitimin gerekletii bu meknlar (kurumlar) da okullardr. Okullar, istenmeyen zelliklerin nispeten arndrlm olduu, kontroll ortamlar olarak dnlebilir. Bu ortamlarda eitim planlarnda ngrlen zellikler, belli yntem ve tekniklerle bireylere kazandrlr. Profesyonel reticiler olarak retmenler vardr, retmenler, eitim ve retim iinde yetitirilmi, yntem ve teknikleri bilen, kullanan reticilerdir. Formal eitimde deiik aralklarla ve zamanlarda deerlendirme yaplarak eitim ve retimin kalitesi artrlmaya, planlarda ngrlen hedeflere ulalmaya allr. Formal eitim rgn ve yaygn eitim olmak zere ikiye ayrlr.

1) RGN ETM (RLM) rlm eitimdir yani birbirine baldr. Herkesin okuduu okul basamaklardr. Birbirini takip eden kesitlerden oluur. Belli bir ya grubundaki bireylere yneliktir. Belli bir ya grubundaki bireylere, milli eitimin amalarna gre hazrlanm eitim programlaryla, okul ats altnda, dzenli olarak yaplan eitimdir. Okul ncesi (0-6 ya), ilkretim (6-14 ya), orta retim( 14-18 ya), yksek retim ( 18+ & ) dnemlerinden oluur. Sreklilik esastr. Bir retim dneminin diplomas alnmadan dier retim kademesine geilmez. 2) YAYGIN ETM (YAYILMI) rgn eitim sistemine hi girmemi, bu sistemin herhangi bir basamandan ayrlm olan veya rgn eitime devam edipte bir meslek kazanmak isteyen kiilere ilgi ve gereksinim duyduklar alanlarda yaplan eitimdir. Halk eitim kurslar, bankalarda, fabrikalarda alanlara ynelik olarak dzenlenen hizmet ii eitim etkinlikleri, zel veya resmi kurslar, dil kurslar, retmenlere yeni programlar tantmak amacyla eitim verilmesi yaygn eitim ierisinde deerlendirilir. Bu kurslar raklk eitim merkezi (EM), halk eitim merkezi (HEM), hizmet ii eitim (HE) ve kurslar olarak 4e ayrlabilir. Yaygn eitim belli ya gruplarna ynelik deildir.7den 70e herkes katlabilir. Sreklilik gstermez. Hizmet ii eitim ve halk eitim faaliyetleri bir eitim tr olarak da ele alnabilir. A) Hizmet ii Eitim: zel ve tzel kiilere ait i yerlerinde belirli bir maa ya da cret karlnda ie alnm ve almakta olan bireylere grevleri ile ilgili bilgi, beceri ve tutum kazanmalarn salamak zere yaplan eitimdir. Milli Eitim Bakanl grev-deki retmenlerine, Emniyet Mdrl polislere, zel bir hastane kendi personeline hizmet ii eitim yapabilir. B) Halk Eitimi: Bireye meslek edindirmek veya ilgi ve isteklerine gre belirli bir alanda bilgi ve beceri kazandrmak amacyla zel veya resmi kurumlarca verilen kurslardr. Diki-nak, halclk, kuafrlk, elektrikilik, kalorifercilik, yabanc dil kurslar ( 2010 kpss sorusu ) halk eitime rnektir. B) NFORMAL ETM (plansz eitim) ************* Daha nceden belirlenmi bir plana bal olmakszn yaplan, daha ok geliigzel etkinliklerle yrtlen eitim srecidir. ocuklarn arkadalaryla saklamba oynarken veya genlerin yatlar arasnda yardmlamay renmesi gibidir. zellikleri unlardr: Toplum iinde kendiliinde gelien doal bir sretir. Kurumsal deildir. Planl ve programl deildir. stendik davranlar kadar istenmedik davranlar da renilir. nformal eitim dier bir ifadeyle u srelerden de oluabilir: PYO: PLANLI VE PROGRAMLI DELDR. reticiler profesyonel deildir. Yer, mekn ve zaman belli deildir. Doal ortamda kendiliinden oluur. Olumlu veya olumsuz ynde gerekleebilir. (saklamba oyununda bir ocuk hem kfretmeyi hem de saklambac renebilir.) Kazanlan beceriler kiiye gre deiiklik gsterir. rnek Kpss 2007 sorusu: ocuun akranlaryla oynarken ya da arkada gruplar iinde edindii informal renmenin planl ve programl olmas informal renmenin zelliklerinden deildir. Tam tersi informal eitim plansz ve programszdr. Yani belli bir plan ve program dhilinde gereklemez.

AIK BR SSTEM OLARAK ETM *********************** Toplum ak sistem, en az bir amac gerekletirmek iin rgtlenmi girdi, ilem, kt ve dntten oluan dzenli bir yapdr. GRDLER LEMLER IKTILAR

DNT Girdi; sistemin hedefini gerekletirmek iin gerekli olan her eydir. Girdi; retmen, kullanlan ara-gere ve renci ile ilgili olan her ey, yani rencinin hazr bulunuluk seviyesi, renme kapasitesi, ilgisi, ihtiyac, tutumu ve inanlardr. lem yani SRE; 1) Girdilerin ilenmesi ve biimlendirilmesidir. 2) Belli aamalarla, belli deiimlerle baka bir olayn meydana gelmesine SRE denir. 3) Bir zaman diliminde dzenli ilemlerde geerek gerekleen dnm rntl deiimdir. Buna sre denir. Belli aamalarla belli deiimlerle baka bir rnn ortaya kmasdr. rnein bir kaporta, tekerlek, direksiyon birletirilir ve bir araba meydana gelir. Baka bir rnek o bir tohumdu, sonra baak oldu, sonra ekmek oldu demek bir sreci anlatr. rnek Kpss 2009 sorusu: retim programlarnn sre boyutunun tamas gereken niteliklerden biri retme stratejileri, yntem ve tekniklerine yer vermesidir. ktlar; ortaya kan rnlerdir. Dnt; rn ve sonu hakknda elde edilen bilgilerdir. Bu deikenlerin durumlarna gre eitim ak (girdi, ilem, kt ve dntten oluur.), yar ak (girdi, ilem, ktdan oluur. Dnt yoktur.) ve kapal ( yeterli girdi ve kt yoktur.) olmak zere biimde ele alnabilir. Eitimin zellikle sistemli yapld okullarda bu sistemi oluturan programlarda da sistemli bir yaplanma grlebilmektedir. nk tm program trlerinde sistemli bir yaplanma sz konusudur. Program oluturan unsurlar; hedef, ierik, eitim durumlar ve deerlendirmedir. Bu sistemli bir yaplanmay ve dzenei gerektirir. Trk Milli Eitiminin lkeleri Genellik ve Eitlik lkesi: Eitim kurumlar din, rk, cinsiyet ayrm gzetilmeksizin herkese Aktr. Eitimde hibir snfa, zmre-ye, aileye veya snfa imtiyaz tannamaz. rnein Ahmetin annesi Ahmetin kendisi gibi Trk vatandadr. Babas ise alman vatandadr. Babas alman olduu iin Ahmeti okula kaydettirmeyen mdr milli eitimin genellik ve eitlik ilkesini ihlal etmi olur. Ferdin ve Toplumun htiyalar: Yneltme: Eitim Hakk: Frsat ve mkn Eitlii: Sreklilik: Atatrk lke ve nklplar ve Atatrk Milliyetilii: Demokrasi Eitimi: Laiklik: Bilimsellik: Planllk:

Karma Eitim: Okul le Ailenin Birlii: Her Yerde Eitim: Kpss 2001 sorusu: Okullarda retme-renme srecinde 3 temel e yer alr. Bunlar renci, retim program ve retim hizmetidir. Kpss 2001 sorusu: Eitimde 20.Yyda gerekleen gelimeler: zihinsel farkllklara ilikin aralarn yaygnlamas, eitim ara-gerelerinde byk eitlilie ulalmas, uzaktan eitim ve internet gibi uygulamalarn yaygnlamas, bilgisayarn eitimde uygulanmaya balanmasdr. Ama eitimin, devletin grevleri arasnda yer almas eitimde 20.Yyda gerekleen gelimelere rnek tekil edemez nk zaten devlet bu grevi cumhuriyet kurulduundan beri yapmaktadr. Kpss 2001 sorusu: retmenlerin mesleki yeterliklerinin gelitirilmesi en ok rencilerin renme dzeylerinin ykselmesine kat-k salad sylenebilir. Egdm: Koordinasyon demektir. lerin ya da programlarn arasndaki dzeni ve uyumu salamaktr. PROGRAMLARIN AAMALI SINIFLAMASI, ETM PROGRAMI (en kapsamls) RETM PROGRAMI DERS PROGRAMI RTK PROGRAM YILLIK PLAN NTE PLANI GNLK DERS PLANI (en ayrntls) YUKARI IKTIKA KAPSAM ARTAR. AAI NDKE AYRINTI ARTAR. ETM SRECNDEK PROGRAMLAR En ayrntl planlama ders plan iken, en kapsaml program tr eitim programdr, iteki halka dtakilere gre planlanr. Dier bir syleyile retim program, eitim programna gre yaplrken, ders program retim ve eitim programna gre yaplr. Planlar ise programlara gre yaplr. 1) ETM PROGRAMI (YETEK) Bir eitim kurumunun ocuklar, genler ve yetikinler iin salad, milli eitimin ve kurumun amalarnn gereklemesine dnk tm faaliyetleri kapsar. retim, ders d kol faaliyetleri, zel gnlerin kutlanmas, geziler ksa kurslar, rehberlik, salk vb. hizmet ve fonksiyonlar bu ereveye girer.(F.Var) Ertrk eitim programn yetiek olarak nitelendirmekte ve geerli renme yaantlar dzenei olarak aklamaktadr. Ona gre yetiek, renci asndan bir renme yaantlar dzenei eitimci asndan ise bir eitim durumlar dzeneidir. Eitim programna rnek retmen yetitirme programdr. rnekler Trk milli eitim program, Fransz milli eitim program vb, okulun ve retmenlerin yol gstericilii altnda btn renme ve retme faaliyetlerini iine alan programdr. Eitim program, rencilerin istenilen hedeflere ulamasn salayacak, organize edilmi etkinliklerin tmdr, rencilerde beklenen davran deiikliini meydana getirebilmek iin planlanm faaliyetlerin tmdr. 2) RETM PROGRAMI *************************** Eitim program dorultusunda renciye kazandrlmas dnlen bilgi, beceri, tutum ve davranlarn ders gruplar halinde planl biimde dzenlenmesidir. Bir eitim basamandaki eitli snf ve derslerde ele alnan konularla ilgili yaplacak tm retim etkinliklerini kapsar. Bu nedenle retim program okulda veya okul dnda bireye kazandrlmas planlanan derslerin retimiyle ilgili tm etkinlikleri kapsayan yaantlar dzeneidir. lkretim program, ortaretim program veya ilkretim 6.snf gibi Fen bilgisi retmenlii, ilkretim Trke program retim programna rnek olur. retim programlar ders programn ve rtk programn kapsar. Belli bir retim basamandaki eitli snf veya derslerde okutulacak konular, bunlarn amalarn, eitim durumlarn, ieriini ve deerlendirme durumlarn reten bir klavuzdur. Okulun ya da snfn amalarn kapsamas retim programndaki amalarn genel amalar oluturduunu gsterir.

1) 2) 3) 4) 5) 6) 7)

rnek Kpss 2006 sorusu: retim planlamasnda yer alan, Kazanmlarn (hedeflerin) belirlenmesi, etkinliklerin belirlenmesi (ierik seilir ve dzenlenir.), lme ara ve yntemlerinin belirlenmesi, retimin deerlendirilmesi bu sistematik srayla yaplr. Yani Gnmzde genel olarak retim programlarnda u eler bulunmaktadr: Amalar (Hedefler), Davranlar, Konular, Aklamalar, ilkeler, Eitim retim durumlar, Deerlendirme.

rnek Kpss 2009 sorusu: retmenler, yllk plan, nite plan ve gnlk plan hazrlarken retim programn inceleme nerisini ncelikli olarak yapmaldr. retmenler yl boyunca aktaraca ieriin planlamasn yaparken ncelikle dersine ait retim programlarn incelemelidir. Bu programlarda aktaraca ierie ait olan kazanmlar grmesi gerekmektedir. Ancak bu kazanmlar grdkten sonra yapaca etkinlikleri tasarlamaya geebilir. Bu aamada da rencilerin n bilgileri hazr bulunuluk dzeyleri ve bireysel zellikleri nem kazanr. Bu durumlara ve kullanlacak materyallere gre yntemler belirlenir, etkinlikler tasarlanr. Grld gibi ncelikli olarak retim Programlar ncelenmelidir. Eitim programn en genel olandan en zel ve detayl olana doru sralarsak Eitim program, retim program, Ders program, Yllk plan, nite plan, Ders plan, Gnlk ders plan biiminde bir hiyerari oluur. Bu plan ve programlardan herhangi biri hazrlanrken daha stte olanlara baklr. Bu nedenle retmenler, yllk plan, nite plan ve gnlk plan hazrlarken ders programn veya retim programn incelemek zorundadrlar. rnek Kpss 2004: Bir retme kuram unlarla ilikilidir: retmenin davran bozukluklarnda neler yapabilecei, renciler, retmenler, konular, okul ii ve okul d durumlar iin geerli ilkeler, retmenlerin hangi koullar altnda nasl davranmas gerektii, retmen davranlarnn renmeye etkileridir. Ancak organizmada renmenin hangi koullar altnda gerekletii retmeyle deil renmeyle ilikilidir. 3) DERS PROGRAMI Alnan her bir dersi ifade eder. Alnan her bir ders ders program kapsamna girer. rnein Ortaretim 9.snfnda yer alan matematik dersi program, retmenlik mesleine giri konusu bir ders program ismi olduu iin ders program kapsamnda yer alr gibi Bir dersle ilgili hedeflerin bireye nasl kazandrlaca ile ilgili tm etkinliklerin yer ald programdr. rnekler: Hayat bilgisi ders program, Trke ders program Dersin amalarn renci davranlarna dntrlmesini, bunlarn gerekletirilmesi iin konunun alt balklarnn, buna bal olarak eitim ortamnn organizasyonunun ve deerlendirme aralarnn kapsand detayl bir plandr. Tanm ders programna aittir. Okulda bireye kazandrlmas planlanan, bir dersin retimi ile ilgili etkinlikleri kapsayan yaantlar dzeneidir. lkretim dnme eitimi iin getirilen dersin programdr. Ders program eitim ve retim programna gre daha ayrntldr ve onlarn ierisinde yer almaktadr. Planl olduu iin rtk programdan ayrlr. 4) RTK PROGRAM *************************** (her sene soru geliyor) YAAM BOYU RENMEDR. Yazl izili olmayan, aka belirtilmemi, planlanmam ders d etkinlikleri ieren programdr. rencilerde olmas istenen bilgiler, tutumlar, davranlar ve dncelerdir. renmeretme srecinde ortaya kan bilgi ve uygulamalar, bu uygulamalar sonucunda kazanlan zellikleri ierir. Bu ynyle resmi programa gre daha genitir. rtk program rgtsel( zaman, olanaklar ve materyaller), ilikisel(retmen-renci, retmen-veli, renci-renci), kurumsal( politikalar, allm ilemler, renci ve toplum iin ders d iler) etkinliklerini iermelidir. rencilerin yaratc, aratrc bireyler olarak yetimelerini ngren, okul ii ve d faaliyetleri kapsayan ve rencilerin toplumsal hayata uyum salamalar zerinde duran programn ad rtk programdr. Eitim sreci gnlk yaam srelerinden farkl deildir. rtk program, resmi programda belirtilenlerin dnda rencilerin kazandklar bilgi, beceri, tutum, gr ve deerlerdir. rtk programlar rencilerin ilgi ve ihtiyalarn giderecek, onlarn gelimelerine katk salayacak, beklentilerini cevaplayacak etkinliklerin planlamasn yapar. rtk program iinde okulun olanaklar, retmen, renci, veli ilikileri, ders d etkinlikler, yaynlar, sosyal faaliyetleri gibi Ayn program uygulayan iki okuldan biri dierine gre daha baarl ise, bu rtk programdan kaynaklanr. Eitim program ile rtk program kavramlar zaman zaman kartrlmaktadr. zellikle de okul ii ve d etkinlikleri iermesi ifadesi her iki program trnn tanmnda da yer almas bu karkla neden olur. Eitim programnda okul ii ve d tm etkinlikler nceden planldr. rtk programda ise uygulama farkllklar sz konusudur. Bu uygulama farkll yazl izili olmamasnda kaynaklanr.

rnekler: Okul ve Snf ikliminin zellikleri: Okulun fiziksel zellikleri ( spor salonu, koridor, atlye vb), okulun aratrma olanaklar (ktphane ve bilgisayar laboratuar), okulun formas, renkleri, armas, okulun beklenti ve kurallar, snfn kurallar, iletiim, renci zellikleri, retmenlerin n yarglar, ders d etkinliklere okulun ayrd zaman, sosyal, bilimsel, sportif etkinlikler yani okuldan okula deiiklik gsteren ve esneme pay olan etkinliklerin tamam rnek gsterilebilir. rnek kpss 2009 sorusu: retmenler genellikle sz dinleyen ve kurallara uygun davranan rencilere sempati duyarlar. Yaplan aratrmalar, retmenlerin tepkilerinin, rencilerin derslerdeki baarszlklarndan ok, kurallara uymamalarna ynelik olduunu ortaya koymaktadr. rencilere bu konuda bir aklama yaplmasa da onlar, kurallara uygun davrandklarnda bunun baar olasln etkileyebileceini, snavda doru yantlar vermeseler de iyi not alabileceklerini dnrler. Bu durumda, kurallara kar ktklarnda cezalandrlabileceklerini ya da retmenleri tarafndan dlanabileceklerini renirler. Bu renmeler rtk program kapsamna girer. Buradaki anahtar ifade rencilere bu konuda bir aklama yaplmasa da ifadesidir. Bu tr renmelerin resmi programda yer almadnn ve byle bir yazl kazanm olmadn gsterir yani rtk programda resmi bir aklama yaplmaz renciler bu tr sistem d kurallar kendisi otomatik bilir. rnein Aye retmen bu tr davranlara kzar sakn byle yapma demek. rtk program ierisinde, okullarda uygulanan resmi programlarda belirtilen ama ve etkinlikler haricinde, renme, retme srecinde oluan bilgi, dnce, duygu ve tutum gibi rencilerin kazandklar zellikleri yer alr. Okulun dzeni, kurallar, fiziksel ve psikolojik evresi, yneticilerin ve retmenlerin szl ya da szsz olarak verdikleri btn iletileri kapsar. Her okulun ve her retmenin kendine zg bir rtk program bulunmaktadr. rencilerin kurallara kar ktklarnda cezalandrlabileceklerini ya da retmenleri tarafndan dlanabileceklerin renmeleri retmenin rtk programyla ilgilidir. rnek Kpss 2008 sorusu: Mill Eitim Bakanl Talim ve Terbiye Kurulu Bakanl tarafndan hazrlanarak uygulamaya konan retim programlarnda belirtilen ama ve etkinlikleri kapsamaz. retme - renme sreci ierisinde ortaya kan bilgiler, dnceler, deerler, uygulamalar ve bu uygulamalar sonucunda rencilerde meydana gelen btn zellikleri kapsar. Okulun dzeni, kurallar, fiziksel ve psikolojik evresi, yneticilerin ve retmenlerin szl ya da szsz olarak verdikleri btn iletileri kapsar. Yukarda zellikleri verilen program tr rtk programdr. rtk program resmi programlardaki ama ve etkinleri kapsamayan ve ihtiya halinde renciye renmeleri daha somut ve yaantsal hale dntrmek amacyla uygulanan bir programdr. Kpss rnek 2010 Ekim: rencilerin yaratc, aratrc bireyler olarak yetimelerini ngren, okul ii ve d faaliyetleri kapsayan ve rencilerin toplumsal hayata uyum salamalar zerinde duran rtk programn dayand temel ilke Eitim sreci gnlk yaam srelerinden farkl deildir. rtk program, resmi programda belirtilenlerin dnda rencilerin kazandklar bilgi, beceri, tutum, gr ve deerlerdir (Yksel, 2004: 57). Kpss rnek 2010 ptal: Yaam boyu renme merkezlerinde, her yata bireyin fiziksel ve zihinsel geliimi dikkate alnarak eitli yaam becerileri kazanmas amalanr. Bu merkezlerdeki uygulamalarn daha ok rtk program kapsamna girdii sylenebilir. lkemizde son yllarda eitim alan yaznna giren yaam boyu renme, yaamn tm aamasnda srekli renmeyi ifade eden, formal renmenin yan sra informal renmeleri de ieren bir kavramdr. Yaam boyu renme merkezlerinde bireyde var olan ya da olabilecek tm yetenek, ilgi, bilgi ve nitelikleri kazandrmak ve yenilemek amalamaktadr. Yaam boyu renme merkezinden kast okuldaki ve toplumdaki resmi olmayan ortamdr. Eitim sonrasnda uzmanlk sertifika programlar, seminer programlar dzenlenerek farkl alanlarda kiisel geliimi salanlmas amalanr. Program sonunda sertifika ya da katlm belgesi verilir. Yaam boyu renme merkezlerinde daha ok her bireyin topluma uyumunu kolaylatracak bilgi ve yeterliliklerin, eitli yaam becerilerinin gelitirilmesi amalanr. Program dhilinde farkl lkelere ziyarette bulunarak dil becerisinin gelitirilmesini ya da eitli teknolojik aralarn kullanlmasna ynelik paylamlarn salanmas gibi yntemler de kullanlarak bireylerin ihtiya duyduklar bilgi ve becerilerin kazandrlmas ya da gelitirilmesi amalanr. Bu yn ile mesleki eitimden farkldr. Bir meslekteki yeterliliin gelitirilmesine ynelik kurum tarafndan planl ve programl olarak yaplmad iin hizmet ii eitimden de farkldr. Bu merkezlerde verilen eitimler derslere benzer belli yaplardan olusa da soruda daha ok bireyler aras konuyla ilgili beceri paylamna, bireysel inceleme, aratrmaya ve aktivitelere dayanr. Bu yn ile bir alana ynelik kesin hatlar belirlenen programlardan te daha esnek, kltrn ve paylamn ve bireysel abann n plana kt, kiilerin bir alan ya da becerideki yeterliklerini gelitirmeyi amalayan destek sreler olarak tanmlanabilir. Bu yn ile tpk okullardaki rtk program yaps gibi derslerin dndaki rgt ikliminin, tutum ve beklentilerin n planda olduu benzeik yapya sahiptir. rtk program, eitim programlarnda yazl olarak yer almayan; eitim etkinliklerinden bamsz olmayan bireyin ilgi ve ihtiyalarn karlayc, geliimi iin gerekli grlen faaliyetlerin btndr. Bu nedenle, program faaliyetlerinin doas gerei oluur. Soruda belirtilen yaam becerileri, rtk programn nemli ktlarndan biri olarak deerlendirilebilir. Kpss 2011 sorusu: nformal renmede, rencilerin bilgiyi okul ortamndan farkl olarak mill park, mze, bilim ve sanat merkezleri ve benzeri alanlarda birincil kaynaklardan elde ederek anlamlandrdklar sylenebilir. Bu srete renciler yaparak, yaayarak renebilirler ve somut yaantlar kazanabilirler. Buna gre, informal renme rtk program kapsamnda daha etkili gerekletirilebilir. rtk program; resmi programda yer almayan, ak ve yazl olmayan, zellikle okuldaki informal sreleri ifade eden bir kavram olarak

tanmlanmaktadr. Eitim otoritelerine gre rtk programn en az resmi programlar kadar hatta bazen ondan daha fazla okul renmeleri zerinde etkisi vardr. Soru paragrafn incelediimizde zellikle nformal renme kavram zerinde durulduunu grmekteyiz. Bu tr nformal yaantlar rtk program kapsamnda ele alnmaktadr.

Posner, eitim program trlerini 5 farkl dzeyde tanmlar: a) Resmi ya da yazl program b) Kullanma hazr uygulamadaki program c) rtk program (gizli, gizil, yazl olmayan) d) Geersiz (hmal edilen) program e) Olaanst (fazladan / ekstra) program

a) Resmi ak ya da yazl program Meb tarafndan hazrlanan eitim programlardr. Konu alannn zmsenmesi, kltr yeni nesillere aktarma, toplumsal yaam yeniden dzenleme ve soyut dnme ve zihinsel disiplin salama resmi programlar araclyla bireylere kazandrlmas beklenenlerdir. b) Kullanma hazr uygulamadaki program Okulda retmen elinde hayat bulan programdr. c) rtk program ******** (geni aklama st sayfada) Resmi programda yer almayan, resmi olmayan programdr. d) Geersiz/ ihmal edilen program Resmi programn, kastl, bilinli bir ekilde retilmeyen, atlanan, eksik braklan ksmdr. rnek Kpss 2008 sorusu: Posner be tr eitim program olduunu sylemektedir. Bunlar; resmi program, uygulamadaki program, rtk program, ekstra program ve ihmal edilen (geersiz) programdr. Posnerin eitim programn bu ekilde ayrmasnn uygulamadaki anlam ya da katks Eitim reformlarnn baar ve baarszlklarnn nedenlerini belirlemeye yardmc olur. Bu soruda ihmal edilen ksma vurgu yaplmaktadr. nk ihmal ediliyorsa baarszlk ortaya kar. ETM PROGRAMININ ZELLKLER levsel olmal Program bireyin, konu ve etkinliklerin gerek yaamda yeri olmal, bireysel ve toplumsal ihtiyalar karlamal, bireyin yeteneklerini ortaya karmal ve gelitirmeli, yani fonksiyonel olarak ie yaramaldr. rnein mhendis yetitirme programlar mhendis yetitiriyor ve mhendis olarak mezun ediyor ve i sahibi yapyor. Bireyin ilgi, ihtiya ve beklentilerini karlamaldr. Uygulanabilir olmal Bir programn uygulanabilir olmas iin ekonomik olmas, bilimsel temellere sahip olmas ve toplumsal yapyla elimemesi gerekir. Ekonomik yapya ters dmemeli ve toplumsal yapya aykr olmamaldr. Esnek olmal

Bulunduumuz yerin artlarna gre deiebilir olmasdr. Programlar sosyal, kltrel, blgesel hatta bireysel farkllklara gre uygulanabilir. Gelime ve deimelerde esneklie gidilir. Mesela 2+2yi retirken Trabzonda hamsiyle Egede zeytinle rneklendirme yaparz. Kltrel ve blgesel farkllklar, bilimsel gelime ve deimeler, renciler aras farkllklar bir programn esnek olmasn gerektirir. rnein; ayn ders, ayn konu iki farkl snfta bile farkl ilenebilir. Programlarn ve planlarn esnek olmasn gerektiren nedenler aada sralanmtr: Ayn lke iinde dahi olsa yresel, kltrel ve iklimsel farkllklar rencilerin bireysel farkllklar Gelime ve deimeler ereve olmal Sosyal, ekonomik durumu belli olmal. Konunun genel hatlar ve snrlar belirlenmi olmaldr. rnein Trkiyenin drt bir tarafndaki retmenlerin ortak alanda ortak amalara ulamak iin benzer almalar yapmasdr. Program; retmene yol gsteren bir klavuzdur. Programlarda kazandrlacak ortak zellikler ve uygulamalarn snrlar her durumda ayn olmaldr yani ereve olmaldr. ereve olma, programn deimezlii ve genel zellikleri ile ilgilidir. Toplumun Beklentilerine uygun olmal Mesela evrimci bir hocann rencilere biz maymundan geldik. O zaman sizin ana babanzda maymundur demesi toplumun yapsna yani beklentisine uygun deildir. Devletin ve Toplumun Beklentilerine uygun olmal Mesela gazi nv. Kapsnda yumuak adamlar yetitirme program yazarsa bu programn geerlilii olmaz. ETM PROGRAMININ TEMEL ELER Eitim program renme yaantlarnn dzenei olarak tanmlanr. Bu tanmlara konular kmesi, okul gezileri, eitsel kollar, nemli gnlerin kutlanmas vb. Bu programlarn hepsi okullarda gerekleir ve formal bir yapdadr. PROGRAM GELTRMENN EN TEMEL ES HEDEFTR (AMA, KAZANIM).EN NEML TEMEL SE BREYSEL TEMELDR. stendik davranlarn kazanlmas iin hazrlanan yazl dokman ya da eylem plan demekle eitimin hedeflerini kastederiz. Hedeflerin belirlenmesinde birey, toplum ve konu kelimeleri anahtar kelimelerdir. Program gelitirmeye sreklilik kazandran e deerlendirmedir. Sonucunun olumlu olmas bize dinamizm kazandrr. Hedefler ihtiyalara gre belirlenir. htiyalar bireyin, toplumun ve konunun ihtiyacna gre belirlenir. Bu ihtiyalar bireyin, toplumun, konunun ve Toplumun eitim felsefesinin ihtiyalardr. Birey hedefe ularsa kendine olan gveni ve motivasyonu artar. Toplumun ihtiyac karlanrsa milli ve manevi duygular tatmin olur. Birey ya da toplum konu alann da bakalarna retme frsat olur. rnein Alex gol kral olursa kendine olan gveni artar, Fb taraftarlar helal olsun imdi sen bizi ampiyonlar liginde srtlarsn diyerek taraftarn milli ve manevi duygular kabarr, Alex kendi alan olan futbolu da cimbomlulara retmi olur. Programlar birer dzenektir. Dzenek, birtakm elerin sistemli yaplanmasyla oluur. Programlar; hedef, konu, eitim durumlar ve deerlendirme elerinden oluan sistemli bir yaplanmadr. Sistemli bir yapya ve dzenee sahip olan eitim programnn drt temel esi vardr: Ama (Hedef/renci Kazanmlar): retim srecinin sonunda renciye kazandrlmak istenen davranlar ve zelliklerdir. mesela hedefimiz 12 tahtas (dart) olsun. rnek Soru: (2002-KPSS): Eitim program, istendik davranlarn kazanlmas iin hazrlanan yazl dokman ya da eylem plandr. Bu grte eitim programnda Eitimin hedefleri vurgulanmaktadr. erik (Muhteva/Konu): renciye retilecek bilgilerin ve konularn dzenlenmesiyle oluan btndr. Oklama (dart) nasl oynanr. Kurallar nelerdir? rnek Kpss 2002 sorusu: gretmenin gretme-grenme srecinde doru ve etkili karar verebilmesi iin ncelikle program dikkate almas gerekir.

10

renme-retme Sreci (Eitim Durumlar): Strateji, yntem, teknik, materyal, ortam, sre, retici gibi renciyi ve renmeyi etkileme gcne sahip olan tm artlarn uygun bileenidir. Dart oyununun retilmesiyle ilgili yntem ve teknikler yani psikomotor becerilerin yaptrlmas bu da renme yaantlar demektir. Deerlendirme (Snama Durumlar): lte gre yargya varma iidir. Eitimde lt ise, renciye kazandrlacak davran yani kazanmlardr. stendik davranlarn ve zelliklerin kazanlp kazanlmadna ve kazanlma derecesine karar verme sreci deerlendirmedir. Dart oyununda ka say hedefe ulam.

Eitim programnn bu drt temel esi (hedef, ierik, eitim durumlar ve deerlendirme) tm programlarda (eitim, retim ve ders programlarnda) ve retim planlarnda (nitelendirilmi yllk ve ders planlarnda) olmak zorundadr. Dikkat: Tablonun dizili sras iyi bilinmelidir. Sorular bu srann iyi bilinmesiyle zlr. PROGRAMLARIN TEMEL GELER GENEL HEDEFLER Temel ge Hedef/Ama/Kazanm (zel hedefte olabilir) erik/Konu/Kapsam/Tema/Muhteva Eitim Durumlar/renme-retme Sreci/Etkinlik Deerlendirme/Snama Durumlar retilecek konulardr. renmeyi etkileme gcne sahip artlardr. ltlere/hedeflere gre yargya varma iidir. Tanm renciye kazandrlmak istenen zellik ve davranlardr.

erik ne sorusuna Hedef ve davranlar niin sorusuna retme-renme sreci (eitim durumlar) nasl rettik sorusuna lme ve deerlendirme ne kadar rettik sorusuna cevap verir. rnek Kpss 2007 sorusu: retim srecinin sistemli olarak devam edebilmesi iin kazanmlarn retim etkinliklerinden nce verilmesi gerekir (yukardaki tablodan ileni srasn grebiliyoruz) nk kazanmlar eitim programnn ilk esidir. retim sresinde yaplacaklar kazanmlara(hedefe) gre belirlenir. rnek Kpss 2007 sorusu: Bir retim programnda hedefler ve kazanmlara yer verilmesinin en nemli amac retimi planl hale getirmektir. nk retim, Formal eitim kapsamnda oluan bir durum olduu iin belirli bir plan ve programa gre gerekletirilir. retim srecinin planl olmas da, renciye kazandrlacak hedef ve kazanmlarn belirlenmesiyle salanr. rnek Kpss 2004 sorusu: Eitimin hedefleri saptanrken toplumsal boyutla ilgili yaplacak aratrmalarda unlarn olmas gerekir: Bireye iinde yaad toplum tarafndan salanan olanaklarn, toplumun ekonomik, sosyal ve kltrel zellikleri, toplumun bireyden beklentileri, toplumun insan gc gereksinimleridir. Ancak toplumdaki bireylerin kendini gerekletirme dzeylerinin kapsanm olmas gerekmez. nk kendini gerekletirme toplumsal deil, bireysel bir durumdur. PROGRAM GELTRMENN KURAMSAL TEMELLER

KAZANIM (HEDEF), ERK, ETM DURUMLARI, DEERLENDRME ARASINDAK DNAMK LKLER (duraan olmayan) BTNNE PROGRAM GELTRME DENR. Not: Program gelitirmenin temellerinde sorular felsefi ve toplumsal temelden geliyor. Program gelitirmede eitli sorular ve bu sorularn cevaplarn bulduu temeller vardr. Buradaki sorularn bazlar ayn zamanda program gelitirmenin eleri oluturulurken de sorulmaktadr.

11

Programn iyi olabilmesi, onun dayand toplum, tarih, psikoloji gibi kaynaklara uygunluuna baldr. Toplumun gereklerinden uzak bir program, dier girdiler ve sre ne kadar iyi olursa olsun baarl olamayacaktr. Bu nedenle programn dayand temellerin iyi bilinmesi gerekmektedir.

Tarihi temel Gemi deneyim ve anlaylar yeni ve gelecee dnk almalar iin nemli olduu gibi, tarihsel geliim sreci iinde program gelitirmenin gelitirdii evreleri tanmak gelecekte yaplacak zgn almalara temel oluturur. Program gelitirilirken gemite yaplan almalar, gelimeler gz nnde bulundurularak gelecee dnk almalarn yaplmasdr. Program gelitirmede gemiteki deneyimleri dikkate almak zere aadaki sorulara yant aranmaldr: Gemite yaplm programlar nelerdir, bunlarn sonular neler olmutur? Program gelitirmenin tarihi geliimi nasl olmutur, bu geliim srasnda temele alnan yaklamlar neler olmutur? Bu uygulamalarda karlalan olumlu ve olumsuz ynler neler olmutur? Sosyal/Toplumsal temel *************** Toplum beklentilerine cevap vermektir. Program gelitirme srecinde toplumsal/sosyal ihtiyalar, sorunlar, beklentiler ve eilimler dikkate alnmaldr. Bunlar dikkate almak zere aadaki sorulara yant aranmaldr. Toplumun ihtiyalar nelerdir? Program toplumsal deimeye nasl yardmc olabilir? Programlar bireyin sosyal geliimini salayabilecek mi? Program toplumsal gelimeye katk getirecek mi? Toplumsallamada etkili olan aralar ile eitim arasnda uyum salanabilecek mi? Program toplumun kltrn ne ynde etkileyecek, etkileyebilecek mi? rnek kpss 2002 sorusu: Bir blgede yaplan aratrmalar, bu blge ekonomisinde tarm sektrnn arlk tadn gstermitir. Bunun zerine, blgedeki eitimde tarmla ilgili hedeflere ncelik verilmesi kararlatrlmtr. Bu karar ncelikle Eitimin hedefleri belirlenirken toplumsal evrenin ihtiyalar dikkate alnmaldr anlay dikkate alnarak kararlatrlmtr. Tarm sektrnn blge ekonomisine katks toplumsal/sosyal bir konudur. Bu, toplumun ihtiyalar ile ilgilidir. Bu nedenle tarmla ilgili eitim hedeflerine yer verilmesi toplumsal ihtiyalarn dikkate alnmas anlamna gelir. Trk Milli Eitim Sistemi'nde eitim programnn toplumsal temelleri; Atatrk ilkeleri, Anayasa ve ilgili yasalar Hkmet Programlar, Kalknma Planlar, Milli Eitim ralar ve bilimsel almalara dayanr. Yasalar ise, program gelitirmede son derece nemlidir. Bu yasalarn en nemlileri Milli Eitim Temel Kanunu ve Tevhid-i Tedrisat Kanunu'dur. 3 Mart 1924 tarihinde karlan Tevhid-i Tedrisat Kanunu ile: retim birlii salanm, tek at altnda toplanmtr. lkemizdeki tm okullar Milli Eitim Bakanl'na balanmtr. Medreseler kapatlmtr. lkretim zorunlu hale getirilmi, eitimde herkese frsat ve imkn eitlii salanmtr. Yabanc okullarn Trke dersi vermeleri kararlatrlm ve bu derslerin Trk retmenler tarafndan verilmesi salanmtr. rnek Kpss 2008 sorusu: Gnmz Trk eitim sistemindeki Tevhid-i Tedrisat Kanununa uygun bir uygulama lkretimin zorunlu olmasna ynelik yasadr. Bu balamda ilkretim okullarnda be yllk zorunlu eitim uygulamas balatlmtr. Bu yasa ile eitim milliletirilmitir. Dine dayal geleneksel eitim kurumlar kapatlm ve tm eitim kurumlar Maarif Vekletine aktarlmtr.

12

rnek Kpss 2006 sorusu: Program gelitirme srecinde toplumun beklenti ve ihtiyalarnn dikkate alnmamasnn yarataca en nemli glk bireylerin topluma uyum salamasnn zorlamas olacaktr. nk birey ve toplum etkileim iindedir. Ayrca eitim, bir bakma bireye toplumun kltrel deerlerini alamay amalar. Bu nedenle bireyin iinde yaad topluma uyum salamasnda eitim etkilidir. Eer toplumun beklentileri dikkate alnmazsa bireylerin topluma uyumlar zorlaacak, hatta birey ve toplum atacaktr. Bireysel temel Program almalarnn tm bireye yneliktir. Eitimin hedefleri, retme-renme sreleri bireye gre belirlenir. Bu nedenle bireylerin zelliklerinin, ihtiyalarnn, hazr bulunuluk dzeylerinin bilinmesi program gelitirmede ok nemlidir.

Konu alan temeli Bir konuya ilikin bilginin renilmesi gereklilii konu alan temeli ile ilgilidir. Bilginin gvence altna alnmas, bilgideki deimeler konu alan temelinin nemini gndeme getirir. Psikolojik Temel Hedeflerin ulalabilir olmas bu temelle salanr. Bu sebeple rencinin bilisel, duyusal, psikomotor becerileri dikkate alnmaldr. Psikoloji retim yntem ve tekniklerin gelitirilmesinde ve hangilerinin uygulanacann belirlenmesinde etkilidir. Program gelitirme almalarnda psikolojiden ve renme kuramlarndan zellikle hedef ve eitim durumlar temel elerinde yararlanlr. Bu temel elerden: Hedeflerin ulalabildiinde, renme-retme srecini anlamada, dzenlemede ve retim yollarn semede yararlanlr. Psikolojik temel iin aadaki sorulara yant aranmaldr: Program gelitirmede eitim psikolojisinin verilerinden yararlanlmakta mdr? renme-retme srecinde temele alnacak renme-retme kuramlar belirlendi mi? Temele alnan renme-retme kuramlarna uygun olarak program yaplandrld m? Hedefler belirlenirken ulalabilirlik bakmndan deerlendirilmekte midir? retilecek zelliklere uygun olarak kuramlardan yararlanlmakta mdr? Felsefi Temel (buradan soru geliyor) ****************************** Program gelitirmede felsefeden eitli alanlarda yararlanlr. Bunlarn banda program tasarm ve zellikle de hedeflerin belirlenmesi aamalar gelmektedir. Program gelitirmede felsefeden en ok hedef temel esinde yararlanlr. Hedeflerde felsefeden yararlanlan konular: Aday hedeflere yenilerini eklemede Hedeflerde varsaymlarda akla varmada Hedeflerin i ve d tutarllna bakmada Hedefleri nem srasna koymada htiyalar karlayacak yeni hedefler bulmada felsefeden yararlanlr. Felsefe bilgi, varlk, ahlak ve akl gibi konularla ilgilenir. Felsefenin ilgilendii bu farkl konulara gre felsefe alanlar domutur. Bunlar epistemoloji, ontoloji, aksiyoloji ve mantktr. PROGRAM GELTRME KENDN ETM FELSEFESNE ETM FELSEFES DE KENDN FELSEF AKIMLARA DAYAR.

13

Balca Felsefe Alanlar ve Anahtar Kelimeleri Felsefe Alanlar Epistemoloji Ontoloji Aksiyoloji Mantk ************ Bilgi sorunu Varlk bilgisi Deerler ve ahlak Akl yrtme Anahtar Kelimeler

Felsefe bilgi, varlk, ahlak ve akl gibi konularla ilgilenir. Felsefenin ilgilendii bu farkl konulara gre felsefe alanlar domutur. Bunlar epistemoloji, ontoloji, Aksiyoloji ve mantktr. Epistemoloji bilgi sorunudur. Bilgi konusu, bilginin doruluu ve yanlln srekli sorgular. Bilginin paparazziliini yapp bilgiyi srekli sorgular mesela Asena brahim Tatlsesle evlenecek mi evlenmeyecek mi? Ontoloji varlk bilgisidir. Varlk ve var olanla ilgilidir. Aksiyoloji sanat ve ahlak deerleridir. Deerler sorunu olarak karmza kar. nsani deerlerin incelenmesinde sanat ve ahlak konularn ele alan insan eylemlerinde deerlerin evre etkisiyle sonradan m olumutur yoksa genetik midir? Diye inceleyen felsefi alandr. rnek Kpss 2006 Sorusu: nsani deerlerin incelenmesinde sanat ve ahlak konularn ele alan, insan eylemlerinde deerlerin evre etkisiyle sonradan m, yoksa doutan m kazanldyla uraan felsefe alan Aksiyolojidir. Mantk akl yrtmektir. arpmay yapan bir renci blmeyi de yapabilir demek akl yrtmektir. ETM ETKLEYEN FELSEF AKIMLAR (dikkat osym klarda fikirlerin trkelerini ncl olarak veriyor)

DKKAT: PRELERDEN U ANA KADAR 1-2 SORU GELMTR FAKAT YEDLERDEN HER SENE SORU IKIYOR. YED PRELERMZ UNLARDIR;

14

Felsefi Akmlar yani PRE (PRELERMZ) PRAGMATZM (YARARCILIK), DEALZM (DEALCLK), REALZM (GEREKLK), EXSTENTALSM (VAROLUULUK) PRELERMZ UNLARDIR.

Eitim Felsefeleri YED (YEDMZ) sorular buradan geliyor. YENDEN KURMACILIK ESASCLK DAMCLK LERLEMECLK

dealizm ********************* Akl, sevgi, deerler ve bilgelik nemlidir. Sezgisel dnce, bilimsel dnce ve gerekler, deerler ve bilgiler mutlaktr. yiyi, doruluu ve gzellii savunur. Esasicilikle ilikilidir. LBERAL eitim vardr yani rencilere seme zgrl tanyan eitim. Ama garip bir ekilde hem zgrlk hem de zorlayclk vardr. Semeli derslerimiz var ama bunlar hem zorunlu hem de sememiz lazm buna rnektir. dealizm dnmeye ve deerlere nem verir. nsan neyi dnyorsa odur.

rnek Kpss 2009 sorusu: yinin, dorunun ve gzelin evrenselliini, deerlerin mutlak olduunu ve deimezliini, tutarllk kavramnn nemli olduunu savunan bir retmen, rencilerine seme zgrl tanmakta, onlarn seme ve karar verme becerilerini gelitirmek istemektedir. Bu retmen iin dealist denilebilir. dealizme gre eitim, deimez deerler zerine kurulmaldr. Birey evrensel deerlere gre eitilmelidir. yi, gzel, dorunun evrensel olduunu savunan bu gre gre, renciye yaayan deerler ve bu deerlerle nasl yaayaca retilmelidir. dealizme gre gerekten var olan akldr ve madde de akln, dncenin bir rndr. Bir yargnn doruluu dier yarglarla uyumasna yani tutarl olmasna baldr. nk idealizme gre tutarllk kavram nemlidir. dealizme gre eitim sisteminin amac insan gelitirmek olmaldr. Soru metninde olduu gibi deerlerin mutlak, iyinin, gzelin, dorunun evrenselliini savunan ve tutarlla nem veren retmenin temele ald gr idealizmdir. Doru bilgi ve deer yarglar evrenseldir ve mutlaktr. Eitimin temelinde konular, evrensel dorular ve bunlar aktaracak retmen vardr. erik ders kitaplaryla snrlanr ve retmen konu alannn uzmandr. Ayrca idealist retmen rencilerine seme zgrl tanr. nk idealizme gre eitim, insan bilinlice ve zgrce tanrya ulatrma srecidir. dealizme gre zgr insan akl bir varlk olduu iin zgrdr. Realizm (gerekilik) Zihnin evreyle alverii nemlidir. Maddenin varl gerekilie dayanr. Esasicilik ve daimicilikle ilikilendirilir. Varlk ve nesneler (gerekler) nemlidir. nemli kiilere zihinsel eitim verilmelidir. Zihinsel ve ahlaki eitim nemlidir. nsann evrensel ve deimez uyumu, yaam kopya etme, disiplinli alma realist eitimin hedefleridir. Pragmatizm (yararclk) Anahtar kelimeler deneyim ve bireydir. Birey, bilim ve bilimsel yntem nemlidir. William James ve John Dewey, bilimsel yntem iin problem zmenin, geliimin ve deneyimin nemli olduunu savunur. renme yaant rndr, okul yaamn kendisidir. Deimeyen bilgi yoktur. Demokratik ortam nemlidir. Yararcln iki kolu ilerlemecilik ve yeniden kurmaclktr. yi ve faydal olan doru, doru olannda iyi ve faydal olduudur. Existentializm (Varoluuluk) Birey zgr biimde kendi deerler sistemini oluturur. zgrlkleri savunur. Hayatn btn zgrlklerini kapsar. Yeniden kurmaclkla ilikilidir. Program gelitirme yeniden kurmaclk ve ilerlemecilikle ilikilendirilir.

15

Eitim Felsefeleri YED (YEDMZ) sorular buradan geliyor. YENDEN KURMACILIK ESASCLK DAMCLK LERLEMECLK YENDEN KURMACILIK Yenilie en ak eitim felsefesidir. En son kan eitim felsefesi olduu iin yeniliklere en ak ve en ada olandr. Cumhuriyetin ilk ylaryla birlikte kullanlmaya balanan Frsat eitlii vardr. Toplumu yeniden yaplandrmak ve gelitirmek vardr. Toplumsal deiimler ve reformlara aktr. Tevhid-i tedrisat kanunu yeniden kurmaclkla ilikilendirilir. Teknoloji toplumsal bir reformdur. Atatrkn yeniden kurmaclkla ilgili szleri Dnyann her yannda retmenler, insan topluluunun en fedakr ve en sayg deer kiileridir. retmenler, ben ve arkadalarm sarslmaz bir imanla sizi izleyeceiz ve sizin karlatnz engelleri kaldracaz. retmenler! Yeni nesli sizin eseriniz olacaktr.

ESASCLK *********** Ezberci eitimdir. Zihinsel yetileri gelitirmeye yardmc olur. nsan akl doutan botur. Doutan hibir bilgiye sahip deildir. En doru ve en gereki bilgilerin gemi konulara bal kalnarak renileceini savunur. Eitim ve retimde giriim renciden ok retmende bulunmaldr. retmen merkezlidir. retmen snftaki tek otoritenin kendisi olduunu rencilerine hissettirir. Konu alannn ok iyi zmlenmesi nemlidir. Yani gemiten gelen bilgi (nbilgiler) ve deerler bireyin tecrbelerinde daha nemlidir. Bu yzden geleneksel retim yntemini uygulamay vurgular. Okuma, yazma, sayma, yabanc dil, fen bilgisi, matematik, gibi zihinsel yetiler yani temel beceriler retilir. renme zor bir itir, sk almay ve disiplinli almay gerektirir ve ou zaman rencinin renmesi iin zorlama vardr. Kurallara uymayan renci cezalandrlr. rnein hocann bu devlerin hepsi bitecek yoksa daya yersin demesi. Konular tartmaya ak olmamal ve zamann szgecinden gemi temel konular olmaldr. Zorlaycdr, baskcdr, gerektiinde dayak atma vardr, ezberci eitim vardr. Yllarca bu eitim sisteminde bytldk. Kpss 2004 sorusu: Aadaki eitim felsefeleri unlar amalar; lerlemecilik: Demokratik ve sosyal yaam vardr. Yeniden Kurmaclk: Toplumu yeniden yaplandrmak ve gelitirmektir.

Daimicilik: Zihinsel gelime ynnden, st dzeyde, sekin bireyler yetitirmektir. Esasicilik: Bireylerin zihinsel yetilerini gelitirmeye yardmc olmaktr.

rnek Kpss 2010 Ekim sorusu: Betl retmen, renme-retme srecinde gemi konular tekrar ederek renmenin nemini sk sk vurgular. En doru ve gereki bilgilerin gemi konulara bal kalnarak renileceini syler. Ayn Zamanda snftaki tek otoritenin kendisi olduunu da rencilere hissettirmekten ekinmez. Buna gre Betl retmenin esasicilik eitim felsefesi ilkelerine uygun davrand sylenebilir. Bu soruda anahtar ifade en doru ve gereki bilgilerin Sunulmasdr. Esasicilikte retmen konu uzmandr, otoriterdir ve rencilerine esas ve geerli olan bilgileri kazandrmaya alan kiidir. renci dnyaya bo bir varlk olarak gelir ve eitim srecinde rendikleri ile zihni dolar. Bunun iin eitim sk ve disiplinli olmaldr. DAMCLK ********** DN GB DEMEYEN EVRENSEL RETLER VARDIR. Sabit bir program anlay vardr. SEKN VE ENTELLEKTELDR. Dini ve klasik retiler vardr.

16

Bu felsefeye gre eitim hayata hazrlktr. Bu nedenle okul hayatn bir kopyas deil kltrn yeni nesle aktarld yer olmaldr. Bu bak asyla en tutucu ve en eski eitim felsefesidir. Daimiciliin iinde bulunduu kavramlar dorusu; DDDK Daimicilik Dini retiler Deimeyen evrensel eitim ilkesi Klasik eserler Dnyann maddi ve manevi deerlerinin renilmesinde klasik eserlerin nemini vurgular. Daimiciliin grs ierodur. Ona gre eitim yaama hazrlktr. Zihinsel geliim ynnden st dzeyde sekin bireyler yetitirilmelidir. Daimicilikte rencilere klasik eserler okutmak, deimeyen bilgiler aktarmak ve onlar entelektel bireyler olarak yetitirmek nemlidir. Kpss 2006 sorusu Gemiten gelen kesin dorular ve bilgiyi nesilden nesile aktarmak gryle retmenin rol daimcilik felsefesine gre belirlenmitir. Kpss 2006 sorusu: Dnyann maddi ve manevi deerlerinin renilmesinde klasik eserlerin nemini ve deimeyen evrensel bir eitim ilkesini savunan eitim felsefesi Daimiciliktir.

LERLEMECLK *************** Savunucusu John Deweydir. Yaparak-yaayarak renme temellidir. lerlemecilie gre ibirlikli alma, problem zme ve renci ilgi, ihtiya ve beklentileri nemlidir. lerlemeciliin Yaplandrmaclk ve ibirlikli kavramlaryla sk bir ilikisi vardr. Zira renci bilgiyi kendisi yeniden oluturur ve kiilerin birbirleriyle etkileimi nemlidir. lerlemecilik- Problem zme ile ilikilidir. lerlemecilik problem zmeye nem verir.(2004 kpss sorusu) renci, bilgiye dorudan ulamak yerine deneyimleriyle bilgiyi zmsemelidir. lkretim okullarnda 2005 yl itibari ile uygulamaya konan yeni eitim programdr. Demokratik ve sosyal yaam destekler. Demokratik ve sosyal yaam vardr. Bireysel farkllk ve etkin katlm nemlidir. Yaparak, yaayarak renme temeline kuruludur. Brakn renci kendi arpa arpa rensin anlay vardr. Eitim yaama hazrlktan te yaamn taaa kendisidir. Okuldaki deneyimler yaamn Ta kendisidir. Bireyin ilgi ve ihtiyalar gz nnde bulundurulmaldr. Kzl derili ataszyle uyuur: Anlatrsan unutabilirim, gsterirsen anmsayabilirim ama beni de iin iine katarsan asla unutmam. lerlemecilie gre, insanlarn geliebilmeleri iin onlara birbirlerinden etkilenmelerine izin veren (ibirlikli renme) demokratik bir ortam sunulmaldr. Yani eitim ortamnda herkes dncesini syleyebilmelidir. rnek Kpss 2006 sorusu: rencilerin nasl rendiklerinin, retmenlerin nasl retmeleri gerektii konusunda nemli bir etkisi vardr. Bilgi, retenden renene dorudan aktarlmamal, bunun yerine renen tarafndan yaplandrlmaldr. renci, bilgiye dorudan ulamak yerine deneyimleriyle bilgiyi zmsemelidir. Bu grsn dayand eitim felsefesi ilerlemeciliktir. ilerlemecilik eitim felsefesinde, demokratik ve sosyal hayat gelitirmek eitimin amacn oluturur. Bu felsefeye gre retmen, problem zme ve bilimsel aratrmalara yol gsterici bir konumdadr. lerlemecilie gre, hmanistik (insancl) bir eitim ve radikal eitim reformu gereklidir. ... retimde problem zme yntemi esas alnmaldr. Okul yaama hazrlktan ok, yaamn kendisi olmaldr. rnek Kpss 2007 sorusu: Yeni ilkretim programlarnn dayand renme yaklamlar, renenlerin rendikleri bilgilerle gnlk yaam durumlar arasnda balant kurmalarna, bilgiyi zmsemelerine ve kalc bilgi edinmelerine frsat vermektedir. Bu zellikler dikkate alndnda, yeni ilkretim programlarnn arlkl olarak eitim felsefelerinden ilerlemecilie dayanr. rnek Kpss 2010 sorusu: Yaplandrmaclk yaklamna gre hazrlanan bir eitim program gelitirilirken bireyin ilgi ve ihtiyalar gz nnde bulundurulmu, okuldaki deneyimler yaamn kendisi olarak benimsenmitir. Buna gre bu eitim programlar ilerlemecilik eitim felsefesini temel almtr. renmede n bilgilerin nemi, ibirliine dayal renme ortamlar,

17

birey zellikleri ve ilgileri, aktif katlm, problem zme, gerek yaam durumlar, demokratik renme ortamlar, retmenin rehber bir konumda olmas yaplandrmacln da kabul ettii ve zerinde nemle durduu konulardandr. Howe ve Bervin (2000: 37) de belirttii gibi, yaplandrmaclk byk oranda ilerlemecilii anmsatmaktadr. rnek kpss 2010 Ekim sorusu: Cumhuriyetin ilanndan sonra eitim sistemini yeniden yaplandrmak zere baz giriimlerde bulunulmutur. Bu amala 1924 ylnda John Dewey Trkiye ye davet edilmi ve incelemeler yapp nerilerde bulunmas istenmitir. John Deweynin bu almalar Trk Mill Eitim Sisteminde Ky enstitlerinin kurulmasna ve renci merkezli sistemin yaygnlamasna nc olmutur. Dewey, yararclk, ilerlemecilik, proje temelli renme, probleme dayal renme ve aratrma-inceleme stratejilerinden hatrlayabileceiniz dnya apndaki bir eitimcidir. Ayn zamanda 1924 ve 1932 yllar arasnda lkemize gelmi ve eitim sistemimizle ilgili incelemeler yapm, nerilerde bulunmutur. o yllarda lke nfusumuzun % 80i kylerde yayordu. Kylerin byk ounluunda elektrik, su, yol salk hizmetleri, okul yoktu. Yoksulluk, hastalk ve eitimsizlik vard. Kalknmay kylerden balatmak ve lkenin gereksinim duyduu retmenleri donanml bir ekilde yetitirmek; kyn tarm, hayvanclk, salk, eitim ve dier sorunlarn zmek iin nitelikli retmenler yetitirilmeli ve en cra kylere kadar gnderilip oralar ve tm lkeyi aydnlatmalydlar. te bu dnceyle ky enstitleri almtr. Dewey ky enstitleri hayalimdeki okullardr diyerek bu kurumlarn ada eitim felsefesinin ve yntemlerinin uyguland yerler olduunu da vurgular. Bununla birlikte J. Deweyin hazrlad raporla ilkretim programlarnn gelitirilmesine de arlk verilmitir.

ETM PROGRAMLARINDA TASARIM YAKLAIMLAR ( DESENLER ) 1 SORU 1.1 KONU MERKEZL (DERSLERE GRE) TASARIM YAKLAIMLARI Geni-sr-dis-ko-ko KONU MERKEZL YAKLAIM ERK ESNE AIRLIK VERR. Temel disiplin (ders) ve konularn retilmesi ile ilgili programlarn tasarlanmasnda kullanlr. dealizm ve realizm felsefesi ile daimicilik ve esasicilik eitim felsefesi akmna dayanmaktadr. Disiplin ve konu ierii n plandadr. retmen merkezlidir. Konu alanlarnn retilmesiyle, rencinin aratrmaya yneleceine, kendi bilgisini ina edebileceine ve entelektel gcn gelitireceine inanrlar. 5 farkl aamadan oluur. rnek Kpss 2003 sorusu: Snf ii retme-renme srelerinde konu merkezli yaklamlar benimseyen bir retmen en ok eriin ayrntlarna arlk verir. nk konu merkezli programlar daha ok esasici ve daimici felsefelere dayanr. rnek kpss 2005 sorusu: renci merkezli bir retim yapmak isteyen bir retmen, snf ii retim tekniklerini dzenlerken etkinlikleri rencilerle birlikte planlamal ve uygulamaldr. Bylece hem renci ilgi, ihtiya, beklentileri ve seviyeleri dikkate alnm olur, hem de belirlenen etkinliklere renci katlm artar.

Geni-sr-dis-ko-ko 1) Geni alan tasarm, 2) Sre tasarm, 3) Disiplin tasarm,

4) Konu alan tasarm, 5) Korelsyon (ilgileim) tasarm

1) GEN ALAN TASARIMI (SORULAR AIRLIKLI GEN ALANDAN GELYOR) Disiplinler aras (dersler aras) konu btnletirmedir. Ayn zelliklere ait derslerin (btn olarak) tek bir ders eklinde verilmesidir. rnek fizik, kimya ve biyolojinin ilkretimde fen bilgisi eklinde verilmesidir. Daha ok ilkretimde kullanlr. nk ilkretim dzeyindeki renciler btnsel olarak dnmektedir. Konular paralara blemezler. Derslerin btnletirilmesiyle ortaya kan tasarm yaklamna geni alan tasarm denir. Genel hatlar verilir, ayrntya girilmez. rnein ilkretimde okutulan fen bilgisi ve sosyal bilgiler dersidir. Hepsinden biraz biraz anlatlr.

18

Bu yaklamda birbirine benzeyen farkl derslerin birletirilerek, yeni bir ders olmas esas vardr. Benzer zellik tayan bilgi, beceri ve duygular kapsayan konular ve alanlarn bir araya getirilmesidir. Bu ynyle; zellikle ilkretim kademesinde dierlerine gre daha etkilidir. rnein, sosyal bilgiler dersi, tarih, corafya, vatandalk bilgisi gibi alanlarn birleiminden olumutur. rnek: fen bilgisi (fizik, kimya, biyoloji, evre) , sosyal bilgiler ( tarih, corafya, vatandalk), fen bilgisi ve sosyal bilgiler (hayat bilgisi) eklinde btnletirilebilir. rnek Kpss 2005 sorusu: Belli alanlarda retilmesi amalanan bilgilerin disiplinler arasnda btnleme salanarak, daha ilevsel hale getirilmesini benimseyen yaklam geni alan yaklamdr. Mesela fizik, kimya, biyoloji gibi ortak ynleri olan dersler arasnda mantkl iliki kurulur, benzer konular btnletirilerek ele alnr. rnek kpss 2006 sorusu: Ortaretimde tarih, corafya, sosyoloji, biyoloji, fizik gibi derslerde ele alnan baz konular ilkretimin 4.-8. yllarnda fen ve teknoloji ve sosyal bilgiler dersleri iinde, ilk ylda ise hayat bilgisi dersi iinde ele alnr. Hayat bilgisi dersinin ele aln, Geni alan program tasarm yaklamna bir rnektir. Yani ilkretim seviyesindeki ortak alan disiplinleri (fizik, kimya, biyoloji gibi) fen bilgisi disiplini eklinde bir btnlk iinde sunulur. rnek kpss 2007 sorusu: lkretimin ilk ylnda hayat bilgisi dersi iinde ele alnan konular, 6., 7. ve 8. snflarda sosyal bilgiler ve fen ve teknoloji dersleri, ortaretim yllarnda ise tarih, corafya, sosyoloji, fizik, kimya ve biyoloji dersleri iinde ince-lenir. Derslerin bu ekilde yaplandrld program tasarm Geni alan tasarmdr. rnek Kpss 2010 Sorusu: lkretim programlarnda fizik, kimya, biyoloji ve astronomi derslerinin fen ve teknoloji ad altnda bir araya getirilmesine olanak salayan program tasarm yaklam Geni alanl program tasarmdr. Anlaml ilikili ve mantksal olarak btnlk gsteren konularn bir araya getirilmesi ile daha anlaml bir renmeyi amalayan yap, geni alanl ta-sarmlardr. Bu sayede benzer bilgi, beceri, tutum ve deerler benzer ya da ilikili konular ierisinde btn olarak sunulmaktadr. rnein, ilkretim kademesinin ilk 3 ylnda Hayat bilgisi dersinde fen ve teknoloji ile sosyal bilgiler derslerinin konular bir btn halinde sunularak daha somut, btnsel, anlaml ve yaama dnk bir renme gerekletirilmeye allr. Bu yaklam konu ve disiplin tasarmlarnn konular kendi zelliklerine gre birbirinden bamsz ve derinlemesine sunmasna kar olarak gelitirilmitir.

2) SRE TASARIMI SUNU, BULU GB yntemlerle Ortak renme yoludur. Eletirel dnme vardr. Sre tasarmnda en iyi renme yolu eletirel dnmenin yansra; ortak renme ve etkinlik yollar ad verilen birliine dayal renme, Problem zme, Yaratc Dnme, Karar verme gibi etkinliklerde kullanlr. Sre tasarm lkemizde okulncesi eitimde yaygn olarak kullanlmaktadr. 3) DSPLN ( DERS ) TASARIMI Merkezde bir ders vardr ve dersin ayrntlarna inilir. Disiplinin manas derstir. retilecek disiplinler (dersler) merkezdedir ve derslerin ayrntlarna inilir.

19

Disiplinlerde retilecek konular nemlidir. Dersler bamsz okutulur. erik bir alann tamamn kapsar ve onunla snrldr. 4) KONU TASARIMI Merkezde bir konu vardr ve konunun ayrntlarna inilir. erik gerekli ve nemli konularn bir araya getirilmesinden oluur. Konularn ne ekilde verildii ve bu bilgilerin nasl kullanlaca nemlidir. retilecek konular esastr. 5) DSPLNLER ARASI YAKLAIM ( KORELASYONEL-TEMATK TASARIM ( DERSLER ARASI ) LKLENDRME) Dersler arasnda bir konuyu ilikilendirmedir. Farkl disiplinler aras konu ilikisine denir. Farkl disiplinler olmasna ramen disiplinler arasnda ortak bir konu vardr. rnein Su ile ilgili dersler aras iliki kurulmak isteniyor ve yle kuruluyor: Mzik: su akar gldr gldr gel de yar beni gldr Beden eitimi: su sporlar Fizik: suyun kaldrma kuvveti Corafya: akarsular ve gller Tarih: su savalar eklinde iliki kurarak suyu merkeze alp dersler ortak bir konu ile ilikilendiriliyor.

rnek Kpss 2003 sorusu: lkretim dzeyinde ocuklar varlklar olay ve bilgileri bilim dallarna gre gruplayarak kavrayamaz. lkretim dzeyinde ocuklar yarlklar ve olaylar yaamlaryla btnlk iinde alglar. Program iinde yer alan dil, matematik, fen, sosyal bilgiler, resim, mzik, beden eitimi gibi alanlar birbirleriyle ilikilendirilirse ilkretim dzeyindeki ocuun renmesi daha etkili olur. Bu Disiplinler aras program modelinin temel grdr. Yani ilkretim dzeyinde tm disiplin ya da alanlara ait bilgi, beceri veya tutumlara ait konular yer almaldr. Yukardaki rnek ok ak bir rnektir. rnek Kpss 2007 sorusu: Bir retmen kresel snma konusundan yola karak, fen ve teknoloji dersinde s ve scaklk, sosyal bilgiler dersinde snmann sosyal yaama etkileri, matematik dersinde scaklk art ve sularn ykselmesi lm, grsel sanatlar dersinde de snmann insan yaamna olan olumsuz etkilerini ele alarak ierik oluturmutur. Buna gre, retmenin ierii olutururken izledii yaklam Disiplinler aras yaklamdr. 1.2 RENC MERKEZL PROGRAM TASARIMLARI (BREY-RENEN MERKEZL/ETKNLKLERE GRE ) Bu tr programlar savunanlar, programlarn rencilerin bireysel ihtiyalar ve ilgileri erevesinde konu alan birimlerinin dzenlenmesi gereini vurgularlar. Okulncesi ve ilkretim daha yaygn olarak kullanlmaktadr. Kendi ierisinde 4 alt program tasarm modeline ayrlr. rnek Kpss 2003 sorusu: Snf ii retme-renme srelerinde, renci merkezli yaklamlarn retmenler tarafndan tercih edilmesi birlii ve grupla almay n plana karr. renci merkezli yaklamlar ilerlemeci felsefeye dayanr. lerlemeci eitim felsefesi ise, insan sosyal bir varlk olduu iin eitimde ibirlii yaparak renmeyi nemsemektedir. rnek Kpss 2006 sorusu: renci merkezli bir retim programnda retmenin, rencilere kendi deneyimlerini aktarmas ve onlardan bu deneyimleri kullanmalarn istemesine yer verilmez nk bilginin direkt olarak sunulduu, rencinin anlamlandrmasna frsat tanmayan bir ifadedir; bu nedenle renci merkezli bir programn zelliklerine uymamaktadr. renci merkezli programlar, rencilerin ilgi, ihtiya ve hazr bulunuluklarna uygun olarak tasarlanr. rencilerin yaparak, yaayarak renmesini amalar. rnek Kpss 2008 sorusu: renci merkezli retim yaklam, rencilerin aktif olarak srecin her aamasnda yer almas temeline dayanr. Bu yaklam doru olarak izleyen bir retmenin yapmas uygun olmayan davran biimine bir rnek Konular bireysel ya da grup hlindeki rencilere dnemin banda datp, srayla anlatmalarn istemektir. Bu doru bir yaklam deildir nk renci merkezli retim yaklamnda rencilerin ilgi ve ihtiyalar gz nnde bulundurulmaldr. renci merkezli bir retim yaklamnda rencilere proje devleri yaptrma, bu proje devlerini snfta sunmalarn salama, ilenecek konularn seiminde rencilerin gereksinimlerini dikkate alma, retim materyallerinin oluturulmasnda renci katlmn salama, rencilerin bireysel ya da grupa almalarn salama ve ada eitim anlayna uygun davran gelitirmek renci merkezli retim yaklamn gstergesidir. A) ocuk Merkezli Tasarm B) Yaant Merkezli Tasarm C) Romantik Tasarm

20

D) Humanistik (insancl) Tasarm A) OCUK MERKEZL TASARIM renme sreci, rencinin yaantsndan olumal ve bu yaantdan ayrlmamaldr. "Kii yaadn renir." Taba prensibinden hareketle renci ile renme yaants birlikte ele alnmaldr. renci ilgi ve ihtiyalar n plandadr. nce ihtiya belirlenir, daha sonra program gelitirilir. Programlar nceden belirlenen renci ihtiyalarna gre tasarlanr. B) YAANTI MERKEZL TASARIM rencinin ilgi ve ihtiyalar snf ortamnda belirlenir. retmen ok donanml olmaldr. Bu yaklama gre, retimin ieriini ocuklarn ilgi ve ihtiyalar belirler. nceden hazrlanm bir program yoktur. Yalnzca retmenin yapt bir n pln vardr. Program etkinlik sresince geliir. Etkinlikler retmen ve rencilerin ibirlii ile plnlanr. retmenler, her rencinin gerek eitim ihtiyacn uygulamada saptayabilir ve bunun giderilmesi iin gerekli tedbirleri alr. C) ROMANTK (RADKAL) TASARIM rencinin doas nemlidir. ocuk okulda deil doal ortamda gelitirilmelidir grn savunur. Albert Einsteinnn yetimesi buna rnektir. Bilinen eitim sistemi daima protesto edilir. Geleneksel okul kavramna kar karak, okulun ilev ve amacnn yeniden gzden geirilmesini ve deerlendirilmesini savunmulardr. Okula eletiri sz konusudur ve bireylerin doal zelliklerine gre eitim verilmelidir. D) HUMANSTK (NSANCIL) TASARIM rencinin zellikle bireyin geliim zellikleri nemli grlr. Varoluu felsefeyi temel alr. Davran psikolojiyi reddeder. nsan davranlarnn uyarc-tepki eklinde ilikilendirilmesinden daha karmak bir yapya sahip olduunu savunur. Karmak yapya sahip olan insan zerktir, tektir, zgndr. rnek Kpss 2006 sorusu: Davran renme kuramlarna dayal retim program tasarmlarna tepki olarak ortaya kan ve insan davranlarnn basit bir etki-tepki ilikisinden ok daha karmak bir yapya sahip olduunu ileri sren temel program tasarm Hmanistik tasarmdr. Bu yaklama gre rencini kendini gerekletirmesi ve benlik geliimi nemlidir. Her renciye farkl bir program yaplmaldr. Birey tm ynleriyle ve geliim zellikleriyle ele alnmaldr. 1.3 SORUN MERKEZL PROGRAM TASARIMLARI Sosyal ve toplumsal sorunlar temel alan bu tr programlarn en temel zellii, rencilerin aktif olmas ve sosyal sorunlar zme becerisi kazandrmalardr. Toplumdaki gerek problemler ve onlarn zm zerinde durulur. Yeniden kurmaclk eitim felsefine dayanmaktadr. Kendi iinde 3 alt program tasarm modeline ayrlmaktadr. A) Yaam artlar Tasarm B) ekirdek (Core) Tasarm C) Toplumsal Sorunlar Ve Yeniden Kurmaclk Tasarm A) YAAM ARTLARI TASARIMI rencinin dnyaya ilikin genelleme becerisi kazandrlr. Mesela uzak dou lkelerinde ok deprem olduu iin burada bulunan Japonya depreme dayankl evler yapyor ve buna bal olarak dier devletlerde depreme dayankl evler yapmaya balyor. Bu tasarmn en nemli zellii: rencileri renmeye ve sorun zme srelerini kullanmaya zendirmesidir. Gerek yaamda karlalan sorunlar zerinde durulur. renci toplumun problemlerine ilikin nerilerek sunarak problem zme becerisini gelitirir. B) EKRDEK (CORE) TASARIMI Sorunlar, problemler merkeze ekilir. Bu tasarmclar, toplumun sosyal, politik ve ekonomik gelimelerinin eitim programyla nasl salanaca konusuyla ilgilenmektedirler.

21

C) TOPLUMSAL SORUNLAR VE YENDEN KURMACILIK TASARIMI Toplumsal sorunlar programlarn ieriini oluturur. Okullarn grevleri rencilerin karlatklar sosyal problemleri zebilecek becerilere kavumas salanr. TABA MODEL htiyalarn (gereksinimlerin) belirlenmesi. Yazmay bilmiyoruz ihtiyacmz yazmay bilmek Amalarn belirlenmesi. (ebilmek-abilme) yazmay renmek eriin seimi yazmay retmek eriin dzenlenmesi yazmay hangi srayla reteceini yapmak renme yaantlarnn seimi yaparak yaayarak retmek renme yaantlarnn dzenlenmesi Neyin nasl deerlendirileceinin saptanmas Program elerinin sras ve ilikilerin kontrol htiya gelitirmenin en temel esi kazanmdr. rnek Kpss 2003 sorusu: Program gelitirmede tmevarm yaklamnn ilk basama Taba'nn grne gre htiyalarn (gereksinimlerin) belirlenmesidir.

22

TYLER MODEL Kaynak Birey Kaynak Toplum

Kaynak Konu Alan

Olas hedefler Szge Eitim Felsefesi Szge renme Psikolojisi

Kesinlemi retim renme yaantlarnn Salanmas renme yaantlarnn Dzenlenmesi renme yaantlarnn Deerlendirilmesi

23

TABA- TYLER MODEL Bala htiyalar belirle Genel amalar belirle Amalar sapta erii se erii dzenle renme yaantlarnn belirle renme yaantlarnn dzenle Deerlendirme yap Sonu yeterli mi? Evetse ayrntl ileri formle et hayrsa amalar tekrar sapta ve bitir.

24