V. S lc ngun gc v sinh trng cy ci b xanh: 1.Gi tr kinh t 1.1. Thnh phn dinh dng Theo PGS.

TS Trn Khc Thi, ThS T Th Thu H, KS L Th Tnh, ThS Nguyn Thu Hin, ThS Phm M Linh, thnh phn dinh dng c trong 100g rau ti n c STT Thnh phn dinh dng Khi lng 1 Tro (g) 0,8 2 Canxi ( mg) 105,0 3 Cacbohydrate (g) 2,18 4 Cholesterol (mg) 0 5 ng (mg) 0,021 6 Nng lng (Kcal) 13,0 7 Cht x (g) 1,0 8 St (mg) 0,8 9 Magie (mg) 19,0 10 Mangan (mg) 0,159 11 Cht bo n ( g) 0,015 12 Photpho (mg) 37,0 13 Cht bo a bo ha (g) 0,096 14 Protein (g) 1,5 15 Phn khng n c (g) 12,0 16 Cht bo bo ha (g) 0,026 17 Selen (ug) 0,5 18 Natri ( mg) 65,0 19 Lipit tng s (g ) 0,2 20 Vitamin A 3000 21 Vitamin B1 ( mg ) 0,04 22 Vitamin B2 ( mg ) 0,07 23 Vitamin B3 ( mg ) 0,5 24 Vitamin B5 ( mg ) 0,088 25 Vitamin B6 ( mg ) 0,194 26 Vitamin C ( mg ) 45,0 27 Vitamin E ( mg ) 0,120 28 Vitamin K ( mg ) 252,0 29 Nc ( g ) 95,32 30 Km ( mg ) 0,190 1.2. Gi tr kinh t v s dng Theo PGS. TS Trn Khc Thi, ThS T Th Thu H, KS L Th Tnh, ThS Nguyn Thu Hin, ThS Phm M Linh, Ci xanh ngt c trng thu hoch l non v c th pht trin y thu c cung l, c th dng c tc c cc phn trn mt t. Ci xanh ngt l thnh phn chnh ca mn sp v c th phi kh. Ngi Trung Quc dng cung v l rau ci xanh trang tr cc mn n. Ci xanh rt t khi dng n sng v khng bao gi dng ci xanh mui da. Ci xanh dng luc, xo, nu canh 1.3. Nhu cu v li ch

Theo PGS. TS Trn Khc Thi, ThS T Th Thu H, KS L Th Tnh, ThS Nguyn Thu Hin, ThS Phm M Linh, do cy ci xanh l cy ngn ngy, nn c kh nng gii quyt rau tri v, gip cho ngi trng rau thu nhp ng k t vic thu nhp rau tri v. Hm lng nc trong ci xanh rt ln chim 95 96%. Ngun dinh dng cung cp cho ngi ch yu l Vitamin C, cc khong cht nh Ca, P, Fe. 2. Ngun gc v lch s pht trin 2.1. Ngun gc Theo Trn Khc Thi v Trn Ngc Hng ( 2002 ): Tn khoa hc: Brassica juncea H.F. Ci xanh c gieo trng nhiu ni trn th gii nhng ph bin v tp trung cc nc Chu , t bit l Trung Quc. Hin nay cha xc nh c chc chn ngun gc ca ci xanh, tuy nhin nhiu tc gi nht tr rng trung tm a dng ca ci xanh l Trung . Ci xanh c kh nng chu ng cao vi kh hu nng m. Trong ma lanh, ci xanh sinh trng nhanh v cho nng sut cao trn t giu mn v thot nc tt. Theo PGS. TS Trn Khc Thi, ThS T Th Thu H, KS L Th Tnh, ThS Nguyn Thu Hin, ThS Phm M Linh, ci xanh c ngun gc t Trung Quc v c trng nc ny t th k th 5 sau Cng Nguyn. N c trng rng ri min Nam, min Trung Trung Quc v ti i Loan. Ci xanh c trng khp th gii, t n min Bc Chu Phi trung tm Chu , Chu M v Bc M. Ngun gc chnh xc th cha c xc nh r rng. 2.2 Lch s pht trin Theo PGS. TS Trn Khc Thi, ThS T Th Thu H, KS L Th Tnh, ThS Nguyn Thu Hin, ThS Phm M Linh, ci xanh c a vo trng khu vc ng Nam ti cc khu nh c thuc eo bin Malacca vo th k th 15. Hin nay n c trng rng ri Philippin, Malaysia, v bt u c m rng din tch cc nc Indonesia, Thi Lan, Bc M, c 3. Tnh hnh nghin cu cy ci xanh 3.1. Tnh hnh nghin cu cy ci xanh trn th gii Theo PGS. TS Trn Khc Thi, ThS T Th Thu H, KS L Th Tnh, ThS Nguyn Thu Hin, ThS Phm M Linh, Ti Philippin, ci xanh l mt tronh nhng loi rau chnh dng ly l. Giai on 1980 1986, sn lng trung bnh hng nm vo khong 25500 tn thu c trn din tch 3800 ha. Nm 1986 Malaysia sn xut 50000 tn rau trn din tch 1250 ha. Ti Indonesia v Thi Lan, ci xanh ch l mt loi rau th yu v n mi ch c trng ti cc quc gia ny. Ti Trung Quc, ci xanh l mt loi rau ly l rt quan trng v chim 30 40% sn lng rau. 3.2. Tnh hnh nghin cu cy ci xanh Vit Nam Theo PGS. TS Trn Khc Thi, ThS T Th Thu H, KS L Th Tnh, ThS Nguyn Thu Hin, ThS Phm M Linh, Ci xanh c trng nhiu ni trn th gii nhng ph bin v tp trung cc nc Chu , t bit l Trung Quc. Theo kin ca nhiu tc gi trung tm a dng ca ci xanh ngt l Trung . Vit Nam, ci xanh l mt loi rau n l c trng ph bin t v ng Xun cho ti v Xun H nm sau. Din tch ci xanh ngy cng tng do n c thi gian sinh trng ngn, d thch nghi, d chm sc ph hp vi ngi sn xut v ph hp vi th hiu ngi tiu dng. Din tch, nng sut, sn lng:

STT 1 2 3 4 5 6 7 8

Vng B Sng ng Bc Ty Bc Bc Trung B DH Nam Trung B Ty Nguyn ng Nam B B Sng Cu Long

Din tch ( ha ) 6681 4671 3785 7212 692 6677 2302 3713

Nng sut ( tn/ha ) 167,2 125,6 89,4 88,4 114,0 221,0 115,0 276,0

Sn lng ( tn ) 111,687 58,669 33,849 63,759 7889 149,537 26,466 102,478

3.3. c im sinh hc cy ci xanh c tnh sinh hc Theo Nguyn Mnh Chinh (2007),y l nhng loi rau ci khng cun, c nhiu c tnh sinh hc ging nhau. Thch hp kh hu n ha, mt m. Ring ci xanh chu c nhit cao hn. B r n nng v b l ln nn chu hn km. Rt mn cm vi phn ha hc, lu gi cc ha cht v vi sinh vt trn cy thng nhiu v lu. Thi gian sinh trng ngn. Ci xanh dng lm rau trung bnh 30 40 ngy, nu n sng c khi ch 15 20 ngy. 3.3.1. R Theo PGS. TS Trn Khc Thi, ThS T Th Thu H, KS L Th Tnh, ThS Nguyn Thu Hin, ThS Phm M Linh, Thuc loi r chm, phn nhnh, phn b ch yu tng t mt. H r khng chu c ngp v ng. 3.3.2. Thn Theo PGS. TS Trn Khc Thi, ThS T Th Thu H, KS L Th Tnh, ThS Nguyn Thu Hin, ThS Phm M Linh, l loi cy thn tho mc thng c trng hng nm, trong giai on sinh trng dinh dng sinh thc cy cao n 70 cm. 3.3.3. L Theo Phm Anh Cng v Nguyn Mnh Cng ( 2007 ): Nhm ci xanh c cung l nh v hi trn, phin l nh v hp, bn l mng c mu t xanh vng n xanh m: chu c nng v ma kh nn trng v Xun H chng gip v rt tt. Theo PGS. TS Trn Khc Thi, ThS T Th Thu H, KS L Th Tnh, ThS Nguyn Thu Hin, ThS Phm M Linh, l ci xanh ch yu c 2 phn: cung l v phin l. Phin l thng rng, mu sc t xanh sm n xanh vng. Nhm ci xanh c cung l hi trn, phin l hi di v hp, bn l mng, c mu xanh vng hoc xanh thm, l nhm rau chu nng v m kh nn thng c trng v gii quyt rau gip v. 3.3.4. Hoa, qu, ht Theo PGS. TS Trn Khc Thi, ThS T Th Thu H, KS L Th Tnh, ThS Nguyn Thu Hin, ThS Phm M Linh, khi ra hoa, c mt cnh vi cc bng hoa mu vng nht chiu di khong 1 cm. Hoa lng tnh hon chnh. 4. Phn b v din tch trng ci xanh An Giang 5. S lc v s sinh trng v pht trin ca ci b xanh

5.1. iu kin sinh thi 5.1.1. Nhit Theo PGS. TS Trn Khc Thi, ThS T Th Thu H, KS L Th Tnh, ThS Nguyn Thu Hin, ThS Phm M Linh, Ci xanh c kh nng chu ng cao vi kh hu nng m. Trong ma lnh, ci xanh sinh trng nhanh v cho nng sut cao trn t giu mn, thot nc tt. Nhit thch hp khong t 15 20C, nhit ci xanh ngt n hoa v kt ht thun li 20 - 25C. 5.1.2. nh sng Theo PGS. TS Trn Khc Thi, ThS T Th Thu H, KS L Th Tnh, ThS Nguyn Thu Hin, ThS Phm M Linh, ci xanh ngt a nh sng va phi. C kh nng chu bng rm hn cc loi rau n l khc. 5.1.3. Nc Theo PGS. TS Trn Khc Thi, ThS T Th Thu H, KS L Th Tnh, ThS Nguyn Thu Hin, ThS Phm M Linh, Cc ging ci xanh c h r cn, l trn cy khng nhiu v ln do vy cy cn c gi m thng xuyn trong thi gian sinh trng. m t thch hp l 70 80% kt hp vi m khng kh cao s gip cho cy sinh trng v pht trin tt. L cy khng a nhiu nc, nu t qu m ko di 3 5 ngy s lm cho r cy b nhim c v phi sng trong iu kin ym kh, khng tt cho qu trnh pht trin ca r. 5.1.4. t ai Theo PGS. TS Trn Khc Thi, ThS T Th Thu H, KS L Th Tnh, ThS Nguyn Thu Hin, ThS Phm M Linh, ci xanh sinh trng c trn nhiu loi t nhng sinh trng tt nht trn nn t ti xp, thot nc tt, c mn cao, pH 5,5 7,0. 6. K thut canh tc cy ci xanh 6.1. Thi v Theo Nguyn Vn Thng v Trn Khc Thi ( 2000 ) th: V ng Xun ( cn gi l v ci ma) Gieo ht t thng 8 n thng 11 dng lch. Cy ging c 20 n 25 ngy tui th nh cy ra rung sn xut. V Xun h ( cn gi l v ci chim) Gieo t thng 2 n thng 6 dng lch. Tui cy ging 30 35 thm ch ti 40 ngy th nh c cy n hoc bn. Thi v Theo Nguyn Mnh Chinh (2007), Ci xanh c th trng quanh nm nhng v ng Xun cho nng xut cao hn. Ma ma nn lm gin che bo v cy trnh gip l. 6.2. Lm t, trng cy Theo Nguyn Vn Thng v Trn Khc Thi ( 2000 ) th Lm lung rng 1,20 1,50 m, cao 10 15 cm. V ci chim lm lung cao hn phng ma ngp. Theo Trn Khc Thi v Trn Ngc Hng ( 2002 ): Chn t ct pha hoc t tht nh c pH t 5,5 n 6,5. Lm t nh, ln lung rng 1m, cao 30cm, rnh rng 30cm. Rc phn chung hoai mc t 1,5 2 kg/m. Nu khng c phn chung mc c th thay th bng phn ln hu c vi sinh, lng dng cho 1ha t 2700 3000 kg trn u vi t, san phng sau a gieo ht hoc cy. Nu gieo lin

chn th ta lm 2 t khi cy c 2 -3 l tht v 4 5 l tht vi khong cch 12 15 cm. Nu cy th vi khong cch 20 30 cm, m bo mt trng t 80 100 ngn cy/ha. Cch trng Theo Nguyn Mnh Chinh (2007), cy ci c trng trn nhiu loi t khc nhau. t nn phi i 7 10 ngy trc khi ln lung. Lung rng 0,8 1,0m, ma ma nn lung cao hn, khong 20cm. t trc khi gieo trng bn 5 -6 kg vi bt cho 100m t hn ch nm v tuyn trng. Ma ma nn che ph t bng rm, tru hoc nilong. Ci xanh thng trng bng cy con hoc gieo vi, trng cy con khong cch 15 20 cm. Nu gieo vi, khi cy con c 2 3la1 tht th nh ta n ngay, cn li khong cch 12 15 cm thu hoch v sau 6.3. Vn m: Theo Trn Khc Thi v Trn Ngc Hng ( 2002 ): Cy ci xanh c th gieo thng hoc gieo vn m ri cy. Lm t nh, ln lung rng 1m, cao 0,3m, rnh rng 0,3m. Bn phn lt bng phn chung hoai mc t 2 3 kg/m. Nu gieo lin chn: 1m gieo t 0,5 1 kg ht ging. Nu gieo vn m ri cy: 1m gieo 1 1,2 kg ht ging.Gieo ht xong ph tru hoc rm r trn mt lung ri ti u mi ngy 1 ln. Gieo ht Theo Nguyn Mnh Chinh (2007), x l ht ging trc khi gieo bng cc loi thuc tr bnh Carbenzim 50 WP, Topsin-M 70 WP, Viben-C 50 BTN, Rovral 50 WP ( 5g thuc trn vi 100g ht ging). Gieo ht trn lip m bng 20 30 g ht ging trng cho 100m, tui cy con ci xanh 18 -19 ngy. Trc khi nh trng ti t t bng phn DAP pha lonh ( 30g/ 10 lt nc). Theo PGS. TS Trn Khc Thi, ThS T Th Thu H, KS L Th Tnh, ThS Nguyn Thu Hin, ThS Phm M Linh, ci xanh ngt c th gieo thng hoc gieo vn m. Lm t nh, ln lung rng 1m, cao 0,3m, rnh rng 0,3m. Bn lt bng phn chung hoai mc 2 -3 kg/m. Nu gieo thng lng ht gieo cho 1m l 0,5 1g ht ging. Nu gieo vn m ri cy: 1m gieo 1 1,2 g ht ging.Gieo ht xong ph tru hoc rm r trn mt lung ri ti u bng doa mi ngy 1 ln. Trc khi gieo phi x l ht ging bng thuc Rovral, Benlat C ( 5g cho 100g ht ging ) 6.4. S dng phn bn v cch bn Theo Nguyn Vn Thng v Trn Khc Thi ( 2000 ) th Bn lt cho 1ha ci xanh cn: Phn chung hoai mc: 15 n 18 tn. Tro bp: 60 n 80 gnh. Tri u phn, tro bp ln mt lung, ly cuc o u v trn su vo lng lung, san phng v vi ht ging ci xanh ln. Lng ht cn vi 5 6g/ m, ht xu phi ti 8g/ m. Khi ci xanh c 2 3 l tht th nh ta. Nu lin chn v chim th ta ln th 2 khi cy ci xanh c 3 5 l tht li khong cch gia cc cy khong 12 15 cm; cn nu cy trong v ng Xun th khi cy ging c 20 25 ngy tui th nh i cy vi khong cch cy cch nhau 20 30 cm. Theo Trn Khc Thi v Trn Ngc Hng ( 2002 ): Lng phn bn nh sau:

Phn chung: 20 tn/ha. Cng c th dng phn hu c vi sinh hoc phn rc ch bin thay th vi lng bng 1/3 lng phn chng. Phn ha hc: Loi phn Tng lng phn bn Bn Bn thc lt ( %) Kg nguyn Kg/ so quy i ( % ) Ln 1 Ln 2 cht/ha Phn m 70 5,5 Ure 30 40 30 Phn ln 50 -70 11 15 supe ln 100 Phn kali 35 2,5 kali sunphat 50 30 20 Theo Trn Khc Thi v Trn Ngc Hng ( 2002 ): Phng php bn Bn lt ton b s phn chung + ton b phn ln + 50% kali + 30% m. Bn thc s lng m v phn lali cng vi phn bn l chia lm 2 t: t 1: khi cy hi xanh ( sau trng 7 10 ngy) dng 40% m v 30% kali. t 2: sau trng 15 20 ngy, dng ht s phn cn li. Phn bn l 0,1 0,2 kg/so ha vi nc cho vo bnh phun u trn mt l, phun lm 2 t gia cc t bn thc. Phn bn Theo Nguyn Mnh Chinh (2007), Ci xanh bn lt 1,3 1,5 tn phn chung hoai + 14 15 kg Super Ln. Bn thc 2 3 ln, mi ln 5 6 kg Ure6 + 7 10kg KCL, ha nc ti 6.5. Chm sc Theo Nguyn Vn Thng v Trn Khc Thi ( 2000 ) th Ci xanh l loi cy rt ngn ngy nn cy rau b i phn, i nc, nng sut gim rt ng k. Do vy phi bn thc 3 4 ln bng phn m Ure vi lng khong 45 100 kg/ha. Ci ma khi thy cy ci cp nn, ci chim khi thy cy sp c ngng th thu ngay khng c ci ra hoa n s rt gi nhiu x v ng. Nng sut ci xanh hin ti t 20 40 tn/ha. Theo Trn Khc Thi v Trn Ngc Hng ( 2002 ): 6.6. Ti nc Theo Trn Khc Thi v Trn Ngc Hng ( 2002 ): Ci xanh l cy ngn ngy v rt cn nc sinh trng nn phi gi m thng xuyn sau khi trng, mi ngy ti 1 ln, sau 2 -3 ngy ti 1 ln, kt hp cc ln ti vi cc t bn thc. Nht sch c di v xi xo vun gc t 1- 2 ln. 6.7. Phng tr su bnh Theo Trn Khc Thi v Trn Ngc Hng ( 2002 ): Ci xanh ngt thng b cc loi su bnh hi chnh sau: rp cc loi, b nhy, su xm, su t, su xanh, bnh thi nhn khi c m cao. Cn dng cc loi thuc cho php phun hoc tr nh: Sherpa 25EC 0.15 0,20% hoc thuc tr su sinh hc BT 3% phun, cn kt hp vi bin php phng tr tng hp khc nh v sinh ng rung, c ch lun canh hp l 6.8. Thu hoch Trn Khc Thi v Trn Ngc Hng ( 2002 ):

Khi thu hoch cn loi b cc l gc, l gi, l b su bnh, ch ra sch, khng b gip nt cho vo bao b sch s dng. Nu lm ng quy trnh trn c th t 15 20 tn/ha. 7. S lc c im su hi trn cy ci xanh 7.1. Su hi thng gp trn ci xanh 7.1.1. Su t Theo Tin s Trn Vn Hai v Thc s Phm Hong Oanh ( 2002), su t c tn gi khc l su d, su ch, su u, su bay, su kn mng, su bm mui. Bm c chiu di si cnh 12 -15 mm,mu nu xm, cnh sau c mu xm v c lng nh, di mn. Trng hnh bu dc c mu vng nht c khp cy thnh cm ri 10 -15 trng hoc thnh 50 70 trng. Su dng hnh thoi, hai u nhn, phn t rt r, chiu di trunh bnh 10 mm, mu xanh l cy. Nhng mu nu c bc trong kn mng mu trng xp nm di mt l. Vng i su t khong 15 17 ngy. Su t mi n c l to thnh rnh. tui ln su n ton b biu b khin l b thng l, su pht sinh mnh trong ma nng, tc gy hi nhanh, ch sau 2 3 ngy rung rau x xc cn tr li gn l lm gim nng sut. Ma ma su t gim mt s rt r. Theo Tin s Trn Vn Hai v Thc s Phm Hong Oanh ( 2002) Bin php sinh hc: s dng thin ch ca su t nh nhm n mi, nhm ong k sinh, vi sinh vt gy bnh. Bin php canh tc: b tr thi v thch hp, v ng xun t su hn v xun h, ma gi su t s gim. Lun canh vi cy khng cng k ch, dng by dnh mu vng theo di bm su t, trng xen vi cy h c s ui c bm su t, ti phun m s gim mt s bm. Dng thuc ha hc gc cc liu thp kt hp vi thuc vi sinh hn ch mc thp nht s ln phun thuc ha hc trn v nh Succeaa, Vertimec + Cyperan, Alphan. 7.1.2. Su n tp ( Spodoptera litura) Theo Tin s Trn Vn Hai v Thc s Phm Hong Oanh ( 2002), thnh trng l loi bm m rt to, cnh nu en gia c mt vch trng. Trng thnh tng hnh trn di mt phin l nn gi l su , khi ln ln phn tn dn, mnh c mu xanh xm vi khoang en ln trn pha lng sau u, n thng l, c hnh dng bt nh, hoc cn t cy con. Sau su thng chui vo lng t, n di cc k nt hay rm r ph trn mt t. Bin php phng tr: lm t k trc khi trng v sau dit su v nhng cn sng trong t, x l bng thuc ht. C th ngt trng hoc ngt su non tp trung. Nn thay i loi thuc thng xuyn: phun Cyperan, Peran, phi hp vi Kinalux, Polytrin. 7.1.3. Su xanh da lng: (Spodoptera exigua ) Theo Tin s Trn Vn Hai v Thc s Phm Hong Oanh ( 2002), thnh trng l loi bm m mu trng xm hi ng nu. Su non c mu xanh nht da bng lng, trn lng c 5 sc, 2 sc mi bn hng rt to v m, sc gia lng c mu en xen k mu trng. Su non n rt mnh, cn ph thnh tng l bt dng trn l non. Theo Tin s Trn Vn Hai v Thc s Phm Hong Oanh ( 2002), mc du su gy hi tng i nhiu nhng ngoi thin nhin cng c nhiu loi thin ch cng nh bnh tn cng lm chng gim mt s ng k. K sinh do cn trng gm 2 loi ong kn nh thuc h Braconidae v mt loi rui h Tachinidae; trong ong thuc loi h Braconidae chim a s v thng k sinh su tui 2 rt hiu qu.

Ngoi ra, ngt b trng s dit c phn ln su non sp n. Thm ng thng xuyn, phun thuc khi su non mi n s c hiu qu cao. Phun cc loi thuc nh i vi su n tp. Nn thay i chng loi thuc hoc dng thuc th h mi nh Match, Success phun vo chiu mt hoc sng v c th phi hp vi cc loi thuc nh Peran. Alphan.Cyperan tng hiu qu. 7.1.4. B nhy: Phyllotreta striolata Theo Tin s Trn Vn Hai v Thc s Phm Hong Oanh ( 2002), thnh trng rt nh, di 1,8 n 2,4 mm hnh bu dc, gia cnh cng c sc cong, hnh dng tng t nh v u phng, mu vng nht chy theo cnh. t i chn sau khe gip thnh trng nhy xa. Thnh trng trng di t v trn r cy, i khi ri rc trn l. Mi con 25 200 trng. u trng hnh ng mu vng nht di khong 4 mm, cp r, lm nhng di t su 3 7 cm. B nhy xut hin r v ph hoi mnh nht vo t thng 4 5 khi bt u c ma. Theo Tin s Trn Vn Hai v Thc s Phm Hong Oanh ( 2002), cn phi rung trng ci sau khi thu hoch, thu gom cc cy ci hoc l ci vo mt ni tiu dit. Lun canh cc loi cy khc khng phi l k ch ca su cng phn no hn ch thit hi ca su v sau. S dng cc loi thuc tr su gc ln tr, nht l i vi u trng, nn phun xt st gc cy ci dit u trng sng di t nh Basudin, Kinalux hoc ri bng Basudin 10H hay phun Forvin 85WP. Ngng phun thuc trc khi thu hoch 10 ngy. 7.1.5. Ry mm: Rhopalosiphum pseudobrassicae, Brevicoryne brassicae, Myzus percicae Theo Tin s Trn Vn Hai v Thc s Phm Hong Oanh ( 2002), Ry mm c gi l ry mt, ry nht. u trng ln thnh trng u rt nh, di 1 -2 mm, mu xanh lc n xanh vng, sng thnh m ng mt di phin l non, chch ht nha lm tri b kh vng. Chng c rt nhiu thin ch nh b ra, di n tht, kin, nhn Ch phun thuc khi mt s qu cao. Phun cc loi thuc ph bin t c nh Cyperan, Bassan, Actara. 7.2. Bnh hi thng gp trn ci xanh 7.2.1. Ho cy con: nm Rhizoctonia solani Theo Tin s Trn Vn Hai v Thc s Phm Hong Oanh ( 2002), bnh thng gy hi cho cy con trn lip n hoc sau khi trng khong 1 thng. Vt bnh thng xut hin phn thn ngay trn mt t, nm tn cng vo gc lm gc cy b thi nhn khin cy ng gc, phn cy bn trn vn cn ti xanh, sau cy bt u ho i. Theo Tin s Trn Vn Hai v Thc s Phm Hong Oanh ( 2002), S dng phn hoai mc lm bu cy con, khng vn m qu m. Trn thuc tr nm vo t kh mm bnh. Phun nga hoc tr bng thuc Appencarb, Validan. 7.2.2. Bnh m vng: nm Alternaria brassica Theo Tin s Trn Vn Hai v Thc s Phm Hong Oanh ( 2002), trn l vt bnh hnh trn ln c nhiu vng ng tm mu nu nht, nu sm, vt bnh thng ln n 1 cm, nhiu vt bnh c th lin kt nhau to thnh hnh bt k, bnh xut hin nhiu khi cy ln. Nhng l gi bn di b hi trc ri n l non pha trn. Bnh xut hin khi cy thiu phn hoc bn tha phn v c, thi tit nng m, mua xen ln kh hn bnh s pht trin mnh. Nm tn ti trn tn d l bnh, ht ging l ngun ly lan cho v sau. Theo Tin s Trn Vn Hai v Thc s Phm Hong Oanh ( 2002), bin php phng tr nh l: v sinh ng rung, ta l gi b bnh, thu dn tn d l bnh sau khi thu hoch. Khng s dng ht cy bnh lm ging cho v sau, lun canh vi cy khc h. X l ht

trc khi gieo, phun nga bng mt s loi thuc tr nm thng dng nh Score, Tilt Super.