NDEKLER

DRENLER VE DRENAJ LER.................................................................................4 1 2 KAPSAM N MAHYET.................................................................................4 DRENAJ ETLER..........................................................................................4

2.1 Ak Drenajlar................................................................................................................4 2.1.1 Drenaj Hendekleri Uygulamas....................................................................................4 2.1.2 Ak Drenaj Uygulama Sahalar..................................................................................5 2.1.3 Boaltc Drenaj............................................................................................................6 2.1.4 Kuaklama Drenaj.......................................................................................................6 2.1.5 Boaltc Drenler .........................................................................................................6 2.2 Kapal Drenajlar ( Yeralt Drenaj)............................................................................6 2.2.1 Yeralt Drenajnn Tanm ve Drenaj..........................................................................6 2.2.2 Yeralt Drenajnn Snflandrlmas.............................................................................7 2.2.3 Yeralt veya Gml Drenler.......................................................................................7 2.2.3.1 Izgara (Gridiron) Drenaj Sistemi..........................................................................7 2.2.3.2 Balk Kl (Herring-Bond) Drenaj Sistemi ......................................................7 2.2.3.3 ift-Ana (Double-Main) Drenaj Sistemi..............................................................8 2.2.3.4 Rasgele (Random) Drenaj Sistemi .......................................................................8 2.2.3.5 Kstebek (Mole) Drenler .....................................................................................8 2.2.3.6 Dikey (Vertical) Drenler ......................................................................................8 2.2.3.7 Kuaklama-Kesme (Interceptor) Drenler .............................................................9 2.2.3.8 Muhtelif Drenajlar.................................................................................................9 2.2.4 Drenaj Borularnn Denmesi...................................................................................10 2.2.4.1 Genel...................................................................................................................10 2.2.4.2 Aplikasyon..........................................................................................................11 2.2.4.3 Derinlik Kontrol................................................................................................12 2.2.4.4 Plastik Drenaj Borularnn Yerine Konmas ......................................................12 2.2.4.5 Beton Drenaj Borularnn Denmesi.................................................................13 2.2.4.6 Tecrbe................................................................................................................14 3 DREN VE DRENAJ MALZEMELER...............................................................14

3.1 Beton ve Betonarme Bzler..............................................................................................14 3.1.1 Bz Yataklar.............................................................................................................15 3.1.2 Ak Derzli Bzlerde Drenaj......................................................................................15 3.1.3 Bzlerin Yerletirilmesi.............................................................................................15 3.1.4 Kapal Derzli Bzlerle Drenaj....................................................................................16 3.2 Beton Borular....................................................................................................................16 3.3 Plastik Borular..................................................................................................................17

3.3.1 Fitingler......................................................................................................................17 3.4 Muayene ve Deney Yaplmas..........................................................................................18 3.5 Nakliye, Kullanma ve Depolama.....................................................................................19 3.6 Drenaj Hendeklerine Dren Borularnn Yerletirilmesi...........................................19

3.7 Yer alt Drenaj Sisteminde Kullanlacak Oluklu uPVC Borular............................20 3.7.1 Giri............................................................................................................................20 3.7.2 Malzeme.....................................................................................................................21 3.7.3 ller, Arlklar, aretleme...................................................................................21 3.7.3.1 Boru Kesiti..............................................................................................................21 3.7.3.2 Boru aplar............................................................................................................21 3.7.3.3 Boru Boylar............................................................................................................22 3.7.3.4 Boru Yzeyi............................................................................................................22 3.7.3.5 Boru Balants.......................................................................................................22 3.7.3.6 Boru Taban .............................................................................................................22 3.7.3.7 Boru Arlklar........................................................................................................22 3.7.3.8 Su Giri Yarklar ve Su Giri Alan........................................................................22 3.7.3.9 Borularn Etiketlenmesi.........................................................................................23 3.8 Deneyler........................................................................................................................23 3.8.1 D Grn...............................................................................................................23 3.8.2Boyut ve Toleranslar.....................................................................................................23 3.8.3Boru Taban Dzl....................................................................................................23 3.8.4Su Girii Delikleri ve Su Giri Alan............................................................................23 3.8.5Arlk ..........................................................................................................................24 3.8.6Darbe Dayanm............................................................................................................24 3.8.7Boyutsal Stabilite Deneyi..............................................................................................24 3.8.8Boru Balantlar ..........................................................................................................25 3.9 Kalite Kontrol................................................................................................................25 3.8 akl Drenler...................................................................................................................27 4 KAZILAR..................................................................................................................27 4.1 Boru Dren Hendeklerinin Kazlmas..........................................................................27

4.2 Yap Kazlar.....................................................................................................................28 4.3 Kazdan kan Malzemenin Kaldrlmas......................................................................28 5 DRENAJ HENDEK DOLGULARI.....................................................................29

5.1 Bzlerin st ve Yanlarnn Doldurulmas......................................................................29 5.2 Yap Boluk Dolgular......................................................................................................29 5.2.3 Dolgunun Yaplmas..................................................................................................29 5.2.4 Boru Hendeklerine Dolgu Yaplmas.........................................................................29

5.2.5 Toprak Malzemenin Sktrlmas.............................................................................30 5.2.6 Killi ve Milli Malzemelerin Sktrlmas.................................................................30 5.2.7 Kohezyonsuz Malzemeler..........................................................................................31 5.3 akl Zarf...........................................................................................................................31 5.3.1 Malzemenin Yerine Konmas....................................................................................31 5.4 akl Dolgu ile Zeminin yiletirilmesi...........................................................................31 6 6.1 DRENAJ SANAT YAPILARI............................................................................32 Bz leri.......................................................................................................................32

6.1.1 Bz Yapm..................................................................................................................32 6.2 Menfezler......................................................................................................................33

6.3 Menholler...........................................................................................................................33 6.3.1 Menhol nas.............................................................................................................34 6.4 Arazi Dren k Yaps....................................................................................................34 6.5 Borulu Kollektr k Yaps.........................................................................................35 6.6 Ykama Dzenleri.............................................................................................................35 6.7 Borulu Drenlerin Beton Kaplamal Sulama Kanal, Drenaj Kanal ve Yol Altndan Geileri....................................................................................................................................35 6.8 Toprak leri......................................................................................................................36 6.9 Tarla Hendeklerini Gei.................................................................................................36 6.10 Hizmet Tesislerine Geiler............................................................................................36 6.11 Yzey ve Yol Tahliyeleri Girileri.................................................................................37 6.12 Kanalet Geileri.............................................................................................................37 6.13 iftlik Yollarnn, Sulama Kanal ve Yol Drenleri Geitleri (Menfez)......................37 6.14 Tarla Giri Yollar..........................................................................................................38 7 BOZULAN YOL VE TESSLERN ESK HALNE GETRL...............................38 7.1 Su Yollarnn Eski Haline Getirilmesi.............................................................................38 7.2 Mevcut Lateral ve Kollektr Borularn Kontrolu ve Onarm.....................................38

DRENLER VE DRENAJ LER 1 KAPSAM N MAHYET Yaplar, bitkileri, zeminleri olarak isimlendirilir. 2 DRENAJ ETLER Drenajlar genel olarak yapm ekline gre iki ksma ayrlr. a) b) 2.1 Ak drenajlar Kapal drenajlar Ak Drenajlar Ya, yeralt veya sulama sularn araziden uzaklatrmak maksadyla yaplan tesislerdir. Tesisin yapm byklne gre iki ekilde isimlendirilir a) Drenaj hendekleri b) Drenaj kanallar 2.1.1 Drenaj Hendekleri Uygulamas a. Drenaj hendekleri projesinde belirtilen meyilde ina edilecektir. Kaz srasnda kanaln taban meyilinin kontrol dare tarafndan yaplacandan gzergahtaki meyil kazklarnn inaatn sonuna kadar muhafazas Yklenicinin sorumluluundadr. Gzergah kazklar ara mesafesi 20-40 metre olacaktr. b. almalarda herhangi bir sna imalata (imesuyu boru hatt, telefon kablosu vb) tesislere zarar verilmeyecektir. Gzergahta yaplmakta olan tesisin mevcut yer alt tesisleri ile akmas halinde bunlar nceden dareye haber verilmesi halinde alnacak nlemlerin bedeli Ykleniciye denir. Mevcut tesislere zarar verilmesi halinde bundan Yklenici sorumlu olup bedelsiz olarak gerekli tamirat yapacaktr. Projenin gerei olarak makinelerin iyerine ve proje sahas ierisinde bir drenaj kanalndan dier drenaj kanalna ve grup ihalelerde veya birka ky iine alan projelerde bir kyden dier kye nakledilmesi gerek yzeysel veya yer alt suyunun zararlarndan

korumak maksadyla suyu uzaklatrmak iin yaplan i ve ilemler, dren ve drenaj ileri

Ykleniciye ait olup, bunlar iin hizmet yolu yapm talep edilemeyecei gibi nakliye de talep edilemez. d. Yzey drenaj kanal taban ve evlerinin kaz yapld anda tesviye edilmesi zorunludur. Makine uzaklatktan sonra taban ve ev tesviyesi gerektiren ksmlarn tesviyesini Yklenici makine veya el ile yaptrmak mecburiyetindedir. Bu ilem iin bakaca bir bedel talep edemez. e. Kanal kazlarna srekli olarak mansaptan balanacak ve menbaya doru devam edilecektir. f. Snai imalatlarda kaz ilemi, kalp yapm ve demir denmesi tamamlanp beton dkmnden nce dare haberdar edilerek yaplan ilerin her birinin kontrol salanacaktr. Haberdar edilmedii taktirde bundan doacak her trl sorumluluk kendisine ait olacaktr. h. Tek veya grup olarak ihale edilen ilerde dare Ykleniciye istedii iten, inaatn istedii yerinden veya ksmnda ie balatmakta ve i vermekte serbesttir. Yklenici bu hususta darenin verecei talimatlara aynen uymak zorundadr. i. Aplikasyonla ilgili tm kazk ve rperlerin korunmas Ykleniciye aittir. j. iftilerle olabilecek anlamazlklar dare ve Yklenici tarafndan mtereken zlecektir. k. Yzey drenaj kanallarnda mihver kaz aklan her kesitte taban uzunluunun 0.10u, ev az geniliinin 0.04, tersine meyil olmamak zere yksekliin 0,02si hata tolerans olarak kabul edilecektir. l. Yklenicinin, drenaj kanaln projede gsterilen llerde ve geometrik ekilde ina, ve teslim etmesi esastr. Kazlarda ev akmas ve devrilmesi, topuk kaymas vb. sebeplerle yeniden kesit tanzimi ve temizleme ilemi gerektiinde bu i bedelsiz yaplacaktr. m. Kaz klaslar ihaleden nce istekli tarafndan belirlenerek fiyat oluturulacaktr. n. Uygulamada, kanal kaz kesit alannn hesaplanmasnda, aplikasyonda tespit edilip kayt altna alnm olan alan dikkate alnr. 2.1.2 Ak Drenaj Uygulama Sahalar Bu ksmn ihtiva ettii iler drenaj sisteminin kullanlmas iin ilgili btn almalar, lzumlu her trl malzeme, iilik, tehizat, alet ve edevatn temini ve ilerin tatbikat projelerine ve artname esaslarna tam riayet edilerek, yrtlmesidir. Bu almalar aadaki hususlar kapsamakla birlikte bunlarla snrl deildir. a) Servis yollar, kprler, park yerleri

b) c) d) e)

Yaplar ve istinat duvarlar alt sahas ve santral binas Baraj ve sedde dolgular Sulama alanlar

2.1.3 Boaltc Drenaj Dk veya nispeten dz eime sahip yksek su tablas seviyesini drmek iin kullanlr. 2.1.4 Kuaklama Drenaj Bir alana gelen akm azaltmak veya akmn nn kesmek iin kullanlr. Yeralt drenaj sisteminin planlamasnda birok evre art gz nnde bulundurularak boaltc veya kuaklama drenaj sistemi seilmelidir. 2.1.5 Boaltc Drenler Hendekler, boaltc dren olarak yzey ve yeralt sularn tayabilecek olan yeralt drenaj iin kullanlrlar. Gml drenlerin ekonomik veya toprak karakteristii asndan uygun olmad geni ve dz arazilerde hendekler tercih edilmelidir. Hendekler tarm alanlarnn drenajnda veya iddetli sanak yalardan sonra oluan ok miktardaki suyun ksa zamanda drenaj iin tercih edilmelidir. Drenaj hendeklerinin kullanlmasndaki avantajlar. a) Hendeklerin ilk yapm masraf azdr. b) Hendeklerin kontrol edilmesi kolaydr. c) Gml drenlerin kullanlmasyla baz organik topraklarda oluabilecek kme olaylarnn gerekletii alanlarda hendekler olduka kullanldr. d) Hendekler dz eime sahip alanlarda olduka kullanldr. 2.2 Kapal Drenajlar ( Yeralt Drenaj)

2.2.1 Yeralt Drenajnn Tanm ve Drenaj eitli amalarla yaplm olan binalar veya bitki kklerini yer alt suyunun zararlarnda korumak iin zel olarak imal edilmi drenaj borular ile ortamdan uzaklatrmak iin yaplm olan tesise kapal- yer alt (borulu) drenaj ismi verilecektir. Birok alanda yeralt drenajna ihtiya vardr. 6

Yeralt drenaj; yala, sulamayla, yksek blgelerdeki sulama kanallarndan veya hendeklerden szan sular ve artezyen basn altndaki yeralt suyu ile seviyesi yzeye doru ykselen su tabakasn drmek iin kullanlr. 2.2.2 Yeralt Drenajnn Snflandrlmas Yeralt drenaj, genel olarak boaltc ve kesme-kuaklama drenaj olmak zere ikiye ayrlr. 2.2.3 Yeralt veya Gml Drenler Yeraltnda yer alan gml drenler veya plastik boru olacaktr. Kuyularda kullanlan bitml fiber, metal ve benzeri maddelerde dren borularn yapmnda kullanlabilir. Boaltc drenaj sistemlerinin bazlar aada belirtilmitir. 2.2.3.1 Izgara (Gridiron) Drenaj Sistemi Izgara drenaj sistemi, ana drene dik olarak yerletirilmi olan paralel ve yanal drenlerden oluur (ekil 1). Yanal drenler arasndaki mesafeler arazinin durumuna baldr. Izgara drenaj sistemi dz topografyaya sahip arazilerde ve niform hidrolik iletkenlie sahip topraklarda kullanlr. 2.2.3.2 Balk Kl (Herring-Bond) Drenaj Sistemi Balk kl drenaj sistemi, ana drene iki tarafndan belirli bir ayla balanan paralel yanal drenlerden oluur (ekil 2). Bu sistem ana drenin veya alt ana drenin ukur yerlerde bulunduu durumlarda kullanlr. Bunun yansra, ana drenin balca eim ynnde olduu zaman ve yanal drenlerin istenilen eimde ana drene belirli ayla baland durumlarda kullanlabilir.

ekil 1

ekil 2

2.2.3.3 ift-Ana (Double-Main) Drenaj Sistemi ift ana drenaj sistemi balk kl drenaj sisteminin deiik bir tipidir (ekil 3). Bir kntnn veya ukurluun drene edilecek alan bld durumlarda ift-ana drenaj sistemi uygulanabilir. knt alan yksek kotlardan szlecek olan sular sebebiyle slanabilir. Bu durumda kntnn her iki tarafna ana drenler yerletirilir. 2.2.3.4 Rasgele (Random) Drenaj Sistemi Rasgele drenaj sistemi topografyann engebeli ve dank izole slak alanlarn bulunduu blgelerde kullanlr. Ana dren genellikle kotu dk alana yerletirilir. Yanal drenler herbir slak/sulu alandan ana drene doru uzatlr (ekil4).

ekil 3 2.2.3.5 Kstebek (Mole) Drenler

ekil 4

Kstebek drenler yksek yapkla (high cohesive) veya lifli (fibrous) yapya sahip topraklarda pulluklar (plow) kullanlarak alan kanallardr. Kstebek drenler doru olarak alrsa 1-5 yl aras bir zaman kullanlabilir fakat etkinlikleri iine sediman dolmas sebebiyle zamanla azalr. 2.2.3.6 Dikey (Vertical) Drenler Dikey drenler s yeraltsuyu tablasn derinlerde yeralan daha geirimli birimlere tamada kullanlr. Dikey drenler menfezlerin uygun veya ekonomik olmad yerlerde kullanlr. Dikey drenler btn drenaj akmn alabilecek uygun akiferlerde almaldr. Dikey drenlerde balca problem sediman ve molozlarla sk sk dolup tkanmasdr. Bu sebeple drene edilecek olan suda yeralan maddelerin drene girmeden nce temizlenmesi gerekmektedir. Aksi takdirde dikey drenin mr ok ksa olacaktr. Gnmzde dikey dren denemeleri tatminkar edici deildir. 8

2.2.3.7 Kuaklama-Kesme (Interceptor) Drenler Kuaklama drenleri ak hendekler olabilecei gibi gml dren borularda olabilir. Yzey drenlerinin yeri ve derinlii ayrntl sondaj ve yeraltsuyu almalaryla belirlenir. Ak hendekler yzey ve yeraltsuyu akmn toplama ii iin kuatma drenleri kullanlr. Hendek yeraltsuyunu kesebilecek yeterlikte derinlie sahip olmas gerekir. Bu durum hendeklerin kullanlmasnda snrlamalar getirmektedir (Misal.: yeralt suyu seviyesinin derin olmas durumu). Bu probleme karlk gml drenlerin kullanlmas yeraltsuyunu kesmesinde daha pratik zmdr. Kuaklama drenleri genellikle bir tepenin veya yksek terasn tabanna yerletirilir. Genellikle bu durum geni nehir vadilerinde grlr ve bu vadiler yksek kotlardan szan sularn etkisi altndadr. Bu sebeple yeralt suyunun gerekten yksek kotlardan yanal olarak szan sulardan etkilendiini gstermek iin dikkatli bir yeraltsuyu tablas aratrmas yaplmaldr. Daha geirimli birimlere dikey ynde szmann sz konusu olduu yerlerde kesme drenleri etkili deildir. 2.2.3.8 Muhtelif Drenajlar a.) Servis yollar, kprler ve park yerleri projesine ve darenin talimatna uygun olarak servis yollar suyun drenajn salayacak ekilde meyillendirilecek ve mecralara hidrolik sanat yaplar yaplacaktr. Kprlerde ve park yerlerinde muayene bacalar, toplama kuyular ve bahe drenleri yaplacaktr. b) alt sahas ve santrale ait drenaj projesine ve darenin talimatna uygun olarak santrale gelen yeralt ve yer st sular drenaj borular ile toplanarak, toplama kuyular vastasyla santral evresinden uzaklatrlacak. alt sahasnda drenaj hendekleri ve drenaj borular ile suyun uzaklatrlmas temin edilecektir. c) Baraj ve sedde dolgularna ait drenaj; Baraj gvdesi drenleri tatbikat projesinde gsterilen veya dare tarafndan talep edilen yerlere bu artname hkmleri erevesinde ina edilecektir. Tabii zemin ile birletii noktalarda, yzey ve yeralt sularnn dolguya olan etkilerini azaltmak iin dolgu kontana drenaj borular denir. Bunlar ak derzli bzler olabilecei gibi delikli plastik borulardan da olabilir. Drenaj borular vastas ile alnan sular toplama kuyularna getirilecek ve buralardan tekrar drenaj borular vastasyla dolgulardan uzaklatrlacaktr. Yumuak ve doygun zeminler zerine toprak dolgu inas esnasnda, karlalan stabilite problemlerinin temel kayna inaat esnasnda oluan ilave boluk suyu basnlardr. 9

Yksek deerlere ulaabilen ilave boluk suyu basnlar efektif gerilmeleri ve dolaysyla mukavemeti azaltarak temel zemin iinde blgesel kaymalara ve daha sonra topyekn gmeye sebebiyet verir. Bu olumsuzluklar ortadan kaldrmak iin uygulanan aamal dolgu yntemi ile konsolidasyon srasnda ilave boluk suyu basncnn dalmas ile ulalan zemin mukavemetindeki arttan yararlanarak daha yksek dolgular ina edilebilir. Ancak ilave boluk suyu basncnn dalmas iin gerekli olan bekleme sreleri genellikle ok uzun olmaktadr. Bu sebeple konsolidasyon srelerini ksaltmak iin dey drenler kullanlmaldr. Dey drenler permeabilitesi dk ve dokusu tabii drenaj kolaylatracak sreksizlikleri kapsamayan gereklidir. d) Sulama alanlarnda drenaj; Projesine ve idarenin talimatna uygun olarak topran kalitesini bozmamas iin sulama alanlarndaki fazla sularn uzaklatrlmas gerekir. Bunun iin sulama alanlarnda drenaj hendekleri alarak fazla sular bu hendekler vastas ile uzaklatrlacaktr. 2.2.4 Drenaj Borularnn Denmesi 2.2.4.1 Genel Yklenici, projede gsterilen snrlar ve eimlerde kalmak kalmak artyla, dren borularn, bunlarn akl zarflarn ve gerekli olan btn fitingleri temin ve tesis edecektir. Drenaj yapmnda kullanlan borular delikli PVC (perfore) olacaktr. Ancak, projelerde gsterilen ve darece talimat verildii hallede deliksiz PVC boru kullanlacaktr.Kollektr borular normal olarak delikli olmayacak ve akl zarf ile sarlmayacaktr. Kollektrler arazi drenajnda kullanldnda delikli olmal ve etrafna akl zarf tesis edilmelidir. Beton boru kullanlan yerlerde borular bileziklenerek veya conta ile balanacaktr. darece krk, atlak ve baka ekillerde uygunsuz olduu tespit edilen herhangi bir boru dareye bir ek masraf yklenmeden Yklenici tarafndan uzaklatrlacak ve bunun yerine yenisi konacaktr. Talimat verildiinde, Yklenici dolgu ilemini, darece boru ve akl zarf muayene ve onay yaplncaya kadar ileri alnacaktr. Yapm tamamlanm olan bir kapal drenin memba tarafndan ucu ve yapmna geici olarak ara verilen drenaj hatlarnn menba tarafndaki ucu prefabrike bir kr tapa ile veya beton gibi uygun bir malzeme ile kapatlacaktr. Dren hatlarnn menhole giri veya k yerlerinde projesinde gsterildii ekilde bir balant yaplacaktr. nispeten homojen yumuak killerde zellikle

10

Topran salam olmad halleder gzle muayenenin yaplmas mmkn grnmeyebilir.

Byle hallede kontrolluk, hatal inaat yapldna dair makul nedenlere sahipse, muayene iin Ykleniciden hattn almasn isteyebilir. Lateral borularn ve uzatma paralarnn PVC ve beton kollektrlerle balantlarnda conta bilezik kullanlacak ve bu zonta bilezikler orijinal fabrika yaps olacaktr. e giren lateral boru ksm iyi bir ekilde salamlatrlacaktr. yle ki: Borunun kollektre giren ksm 2 cmden fazla olmayacaktr. Lateral boru balants inaat sresince, roding ve ykama makinesi kullanmnda Balant metodu iin ayrca darenin onay alnacaktr. Boru drenler ve menhollerin silt ukurlar, inaat sonrasnda Yklenici tarafndan

gevemeyecek ve zlmeyecektir.

amur birikintisi, kum, akl vs. yabanc maddelerden arnm tutulacaktr. darece kabulden nce, mevcut olanlar da dahil, dren hatlarnda fazla miktarda kum, mil ve dier maddeler tespit edilirse, bunlar Yklenici tarafndan masraf kendisince karlanarak temizlenecektir. Bir drenaj sisteminin eitli ksmlarnn yapm sras darece onaylanan ekilde olacaktr. Yklenici tarafndan u husus bilinmelidir ki, tarla sahibine yntemine uygun olarak ihbar

yaplmadan ve darece ii yapma izni verilmeden Yklenici hibir tarlada i yaplamaz ve malzeme depo edilemez. Keza, Yklenici tarafndan u husus da bilinmelidir ki, yapm dier alanlara doru ilerledikten sonra, daha nce allan alanlarda ek drenaj tesisleri yaplmasna darece lzum grlrse kendisinden geri dnp bu ek ileri yapmas istenecektir. Byle ek ilerin yaplmas, bunlarn mahiyeti belirtilerek darece yazl olarak istenecektir. 2.2.4.2 Aplikasyon Lateral ve kollektr sistemin aplikasyonu grevi Ykleniciye aittir. Aplikasyon kafileye personelle yaplacaktr. Kollektrlerin yerletirilmesine giri kotu (ak tahliye kanalna giri) kullanlarak tahliye azndan balanlacak ayr bir listede belirtilen projelerde gsterilen boyuna meyile uygun olarak veya darenin fiilen arazi artlarna uygun olarak yapabilecei deiiklie gre yaplacaktr. Aplikasyon uygulamas lateral borularnn gerektirdii projede gsterilen k kotlarn garanti edecek ekilde yaplacaktr. Gerektiinde balang hareket kotu iin darenin msadesi (uygun gr) alnacaktr. Aplikasyon almalar dare tarafndan verilecek orijinal rperlere gre yaplacaktr.

11

Kollektrlere balanma mecburiyeti olan laterallerin aplikasyonu kollektr balant

kotundan hareket edilerek projede belirtilen derinlik ve istikametine uygun olarak yaplacaktr. Mmkn olduunda arazinin tabi meyli takip edilecektir. Tarla drenlerinin ak tahliye kanallarna baland yerlerde, gerekli k kotu arazi kotundan derinlik olarak verilmitir. Kabul edilecek kesin kot dare ile istiare edilerek belirlenecektir. Dren hatlar ve meyillerinin belirlenmesi ve aplikasyonu projede verilen genel bilgilere ve dare ile yaplacak grme sonucuna gre olacaktr. Genel dare hizmetlerde, uygulamada, gelime miktarlarnn hesap ve takibinde ara hak edilerin hesabnda ve drenaj sisteminin aplikasyona gre kot hesaplamalarnda kullanlmak zere Yklenici geni arjorl printeri ve temel programlar olan bir bilgisayar sistemini darenin elemanlarnca da kullanm iin temin edecek ve projenin uygulama sresinde tecrbeli bir computer operatrn bulunduracaktr. 2.2.4.3 Derinlik Kontrol Boru dren tesislerinin derinliini kontrol etmek iin Yklenici tarafndan lazer sistemi kullanlacaktr. Ayrca Yklenici kontrollua gerekli yardm salayarak dren borular yerletirme kotlarnn kontrol iin gerekli ekipman temin edecek ve kontrol sresince lazer sistemini altracaktr. Projesine gre dren borularnn yerletirme meyilleri lazer verici seviyesi ile irtibatl Her trener iin bir lazer verici kullanlacak olup birden fazla trener iin ayn lazer darenin kontrol elemanlarnn kullanmn salamak zere Yklenici her trener iin bir olarak verilecektir. vericinin kullanlmas darenin msaadesini gerektirmektedir. adet detektr (sinyalli) ile birlikte bir direk okumal lazer miras (direct reading layser surveying rod) bulunduracaktr. Ayrca her trenerin tren kutusuna monte edilmi bir standar miras olacaktr.

2.2.4.4 Plastik Drenaj Borularnn Yerine Konmas Drenaj borular nceden belirlenmi yn, eim ve boyutlara gre hendeklere denecektir. Lateral hendeklerinin minimum derinlii, projede gsterilen lateral derinliine boru ap ve boru altndaki filtre kalnln ilave etmek suretiyle bulunacak derinlie uygun olacaktr. Lateral derinlii 1.20-1.80 m arasnda belirlenmitir. Topografik zorunluluklar dolaysyla laterallerin gerek deme derinlikleri projede belirtilen lateral derinliinden maksimum %10 nisbetinde daha az olabilir. Bu limit dndaki lateral derinlik deiimi iin Yklenicinin 12

Kontrol darenin onayn almas arttr. Laterallerin daha derin demesinde mahsur bulunmamaktadr. Trenerin etkili alma derinlii dahilinde (2.20m) toporafya gerektiriyorsa lateraller daha derin denecektir. Bu maddenin (b) paragrafnda izin verilen ayarlamalar yaplabilir. Eimde 3 cmye kadar olan sapmalar kabul edilebilir. Sapma olan yerlerde bunu projeye gre gereken konuma getirmek iin yaplacak dzeltme %0,5 i gemeyecektir. Projelerde gsterilen ykseklikler drenaj borularnn tesis edilmesi gereken yksekliklerdir. Bu ykseklikler boru kesitinin st noktasnn yerini belirlemektedir. Yklenici borular denmeden nce, eklerin salam yapldn temin etmek hususunda dikkatli olacaktr. Plastikten yaplm drenaj borular, projelerde gsterildii gibi, gradasyonlu akl malzemeden bir zarf (filtre) iine denecektir. Etrafna sktrlm dolgu konmu olan deliksiz plastik borular ve beton boru kollektrlerinin etrafnda gradasyonlu akl malzeme kullanlmayacaktr. akl malzeme yerine konduktan sonra ukurun geri kalan ksmnn dolgusu 5.2.4 Arlnn dk oluu ve suyun yukar itme kuvveti dolaysyla, borunun serilmesi, maddesi uyarnca yaplacaktr. etrafna gradasyonlu akl malzemenin yerletirilmesi ve ukurun doldurulmas ilerini yaparken zel bir dikkat sarfedilecek, borunun gerekli eime ve yne gre tesisi ve byle kalmas temin edilecektir. Oluklu plastik boru paralarnn eklenmesi boru dna uygulanan manan (ek) ile yaplacaktr. Manan imalatnn standart maml olacak ve yeterli uzunlukta yaplarak ekin her bir tarafnda iki oluk adm kadar uzayp boruyu tamamen saracaktr. Kaplin boruya sk ekilde uyacak, boru ynn koruyacak ve ek yerinde almay nleyecektir. Boru hatalarnn prensip itibariyle Manan kullanlarak onarmna msaade edilmeyecektir. Nakliye ykleme ve boaltma esnasnda hasara urayan borularn onarlarak kullanm iin dare onay alnacaktr. Her standart kangal uzunluunda birden fazla ilave manan kullanlmasna izin verilmeyecektir. mal edilen borularda standart kangal uzunluklar TS 9128e uygun olacaktr. 2.2.4.5 Beton Drenaj Borularnn Denmesi Beton boru yerletirme makinesinin kullanlmas tavsiye edilmektedir. Fakat ekskavatr (beko) kullanlmas da kabul edilebilir. Eer beko kullanlrsa kazlm olan hendek taban tm hat boyunca borunun uygun ekilde oturabilmesi iin dz olmaldr. Eer an eklindeki muflu boru kullanlrsa an eklindeki geni alan u eimin st tarafnda olmaldr. 13

Borular, bir sonraki boru montajna kadar beraber tutulur. Balantlar har, scak mastik Boru o ekilde denecektir ki, ngrlen aliman ve meyilden sapmalar 0.5 cm/metreden

veya fabrika imalat balayc veya lastik contalarla yaplmaldr. daha fazla olmayacaktr. Toplam sapma 2 cmden az olacaktr. 2.2.4.6 Tecrbe Bitirilen drenlerden darece gsterilenler 3 hafta iinde Roding ekipmanla kontrol Yklenici tarafndan uygun takmlar halinde dren kontrol ekipman (Rodding Ekipman) Kullanlmasna izin verilen en byk kuvvetler aada gsterilmitir. Dren Borusunun Uzunluu 250 m. 250-500 m. zin verilen En Byk Kuvvet 75 N. (7.5 kg) 120 N (12.0 kg) edilecektir. bulundurulacak, bunlarn bakm ve altrlmas Yklenici tarafndan yaplacaktr.

Kusurlu malzeme ve iilikleri kontrolluun reddetme hakk olacak ve bunlar dareye bir Yaplan drenlerin en az %10unun denenmesi yaplacaktr. iliin kt olduuna

ek masraf yklemeden Yklenici tarafndan deitirilmesini veya dzeltilmesini isteyecektir. darece kanaat getirilirse, daha fazla deney yaplmas mmkndr. Eer bir dren, deneyde iyi sonu vermez ise dren borusu onarlr veya deitirilir. 3 3.1 DREN VE DRENAJ MALZEMELER Beton ve Betonarme Bzler

- Yklenici projesinde gsterilen yerlerde TS 1899 standartna uygun olarak beton ve betonarme bzleri temin veya imal edecektir. - Yol dolgusu altnda kullanlacak bzler hari dier btn ilere ait mecra ve denaj ilerinde projelerde gsterilen boyutta betonarme bzler kullanlacaktr. - ok incede olsa atlayan, yzleri keleri krlm ve bozulmu olanlar kesinlikle kullanlmayacaktr. - Kuru bz arlnn %8inden fazla su emmeyecektir. - ap 80 cmden byk bzler demir tehizatl olacaktr.

14

3.1.1 Bz Yataklar - Bz yataklar "Kaz ve Dolgu Teknik artnamesi" ve projesine gre yaplacaktr. - Projelerde kaz detay verilmemise bz hendei genilii b=bz d ap + 40 cm olacaktr. - Hendek tabannda, bz boyunca niform younlukta salam bir temel oluturacaktr. - Bzn yerletirilecei zemin zayf ise, salam bir zemin oluturmak maksadyla, zemin darenin verecei talimata gre uygun bir derinlie kadar kaldracak, yerine uygun hazrlanm yatak malzemesi konulacaktr. Bzn ve malzemenin oturmasna izin verilmeyecektir. - Bz yksekliinin %10undan eksik olmamak zere uygun malzeme bz altna konulacaktr. - Zeminin cinsine gre beton dahil uygun malzemeden yatak yaplacaktr. - Bilezik nemli olan bir toprakla veya bezle ambalaj beziyle havadan ve gneten korunacaktr. Bilezik tamamen sertleinceye kadar dolguya geilmeyecektir. 3.1.2 Ak Derzli Bzlerde Drenaj Tatbikat projelerinde gsterilen veya darenin tayin edecei yerlerde beton istinat duvarlarnn arkasnda ak derzli (harsz) beton veya plastik borular kullanlacaktr. Derzleri harla kapatlmam olan bu borular akl iinde braklacaktr. Drenaj Borular betondan, skleti, norma uygun olup mahallinde veya en yakn bir atlyede imal edilecek ve dare'nin tasvibine arzedilecektir. Hendeklerin dibine kalnl projelerde belirtilen ve dare'nin talimatna uygun olan bir akl tabakas serilecektir. Boru itina ile akl tabakas stne yerletirilecektir. Geni ksm meyilin yukarsna gelecek ve balantlar harsz olacaktr. Bilahare yan ve stnde 15 cm. bir akl tabakas tesis edilecektir. Gerek borularn yerine konmasnda, gerekse akln serilmesinde ve istenilen meyilin verilmesinde azami itina gsterilecek ve dare'nin talimatlarna aynen riayet edilecektir. Beton borularn iiliindeki hassasiyet sebebiyle plastik (perfore) borular daha ziyada tercih edilmelidir. - Uygulama projelerinde gsterilen veya darenin tayin edecei yerlerde ak derzli beton bzler yerletirilecektir. Bu bzlerin derzleri harla kapatlmayacaktr. - Hendeklerin tabanna projelerde belirtilen ve darenin talimatna uygun olan bir akl tabakas serilecek, boru itina ile akl tabakas zerine yerletirilecektir. - ri malzeme doldurulacak yukar doru kldka ufak daneli malzeme kullanlacaktr. 3.1.3 Bzlerin Yerletirilmesi - Bzler projesindeki eimine gre geni azlar menba tarafna gelecek ekilde yerletirilecektir. 15

- Kapal bzlerde ular tamamen ve skca birletirileceklerdir. - Bzler bir hat boyunca denmemi, dendikten sonra kerek muntazam olmayan bir hal alm veya hasar grm ise bzler yenileri ile deitirilecektir. - Kapl sistemlerde bz derzleri 10 ile 30 cm i apna kadar alanlarda 3 cm kalnlkta 15 cm boyda ve 35-80 cm boyunda beton harla bilezik yaplacaktr. - Bzlerin yanlarna ve stlerine konacak akllarn bz aralarna girmemesi iin derz evresi zel bir geirimli malzeme ile korunacaktr. - Projesinde aksi gsterilmezse ak derzli bzlerin ak aralklar 1 ile 2 cm arasnda olacaktr. 3.1.4 Kapal Derzli Bzlerle Drenaj Bu cins drenaj borular toplama drenleri veya projede gsterilen dier drenlerle kullanlacak ve yerlerine denerek harla birbirine balanacaktr. Borular standart ambuatmanl tipten olacak ve projede gsterilen meyil ve istikametlerde olmak zere dikkatle yerlerine denecektir. Boru ular iyice birbirine intibak edecek ve ambuatmanl ular birbirine tam mihveri olarak birletirilip har iin yer braklacaktr. Derzler tamamen harla doldurulacak ve harcn imento ve kum nisbeti dare tarafndan tespit edilecek, dahilen temizlendikten sonra ynteme uygun bir vaziyette ve dare'nin tasvibi ile ikmal edilecektir. Beton iine gmlecek borular yerlerine dikkatle yerletirilecek, st ve etraflarna beton dklrken yerlerinden oynamamalarna dikkat edilecektir. Bunlar yerlerine denecek ve derzlerin yaplmas srasnda borunun tam yerinde skca kalmasn temin iin boru altlar ve etraf uygun bir malzeme ile doldurulup sktrlacaktr ve derzlerdeki har, dare'ce uygun grlen bir ekilde prizini alp sertletikten sonra boru etraf uygun malzeme ile doldurulup tokmaklanacak veya dier bir tarzda sktrlacaktr. Bu srada borunun oynamamasna dikkat edilecektir. Bu tip toplama drenleri veya projede gsterilen dier drenlerde kullanlacak, yukarda tarif edildii ekilde birbirine balanacaktr. Derzler hala kapatlacaktr.

3.2

Beton Borular

16

250 mm ve daha byk aplarda plastik boru yerine beton boru kullanlabilir. Toprak ve Kullanlacak borular TS 821e uygun olarak, daire kesitli, normal cidar kalnlkl, muflu

yeralt suyundaki slfata gre slfata mukavim imento kullanlacaktr. ve geme halka contal beton boru olacak ve TS 821e gre btn muayenelere tabi tutularak uygunluu salanacaktr. Muayene sonucu TS 821e uygun olmayan borular ve TSye uygun olmayan lastik contalar kabul edilmeyerek reddedilecektir. 3.3 Plastik Borular Plastik Boru ifadesi, Polyvinyl-Chloride (PVC), yumuatcsz, oluklu, delikli veya Plastik boru ve fitinglerinin imali, muayenesi, numune alnmas ve deneyleri TS 9128

deliksiz drenaj borusu anlamna gelecektir. standardna gre yaplacaktr. Vasflar bu standartlarn stnde olan Plastik borular da ayn ekilde kabul edilir. Yklenici hangi standard kullanacan bildirecek ve bunun daha sonra deitirilmesi ancak darenin onayyla mmkn olacaktr. 80mm apl delikli borularn su giri alan min. 1900 mm2/m 10mm apl delikli borularn su giri alan min. 2200 mm2/m 125mm apl delikli borularn su giri alan min. 2500 mm2/m 160 ve 200mm apl delikli borularn su giri alan min. 2900 mm2/m olacaktr. Delikler uzunlamasna en az 6 sra olacaktr. Dairesel deliklerin ap 2 mmden fazla olmayacak. Uzunlamasna deliklerin genilikleri 22 mmden boylar 8 mmden fazla olmayacaktr. 200mm ve bundan kk boru aplar proje resimlerinde nominal ap deerleriyle gsterilmilerdir. ap en azndan 0.9 x (Normal ap) kadar olacaktr. Gsterilen dier btn aplar i ap gstermektedir. 3.3.1 Fitingler Her tip fitingler bir biri ile ayn kompozisyonda ve borularn ayn olmayan zelliklerine Dirsekler: Oluklu plastik boru dirsekler kontrolluun onay ile kullanlabilir. sahip olacak ve suyun akn kstlamayacaktr. Dirsekler, boru dzgn bir ark eklinde bklerek yaplacaktr. En kk dirsek yar ap 3m olacaktr.

17

T ve Y: Projelerde gsterilmi olan yerlerde drenaj hat balantlar prefabrik T ve Y Redksiyonlar: Projelerde redksiyon gsterilen yerlere Yklenici tarafndan

paralar yaplacaktr. prefabrik redksiyonlar temin ve tesis edilecektir. 200 mm ve daha byk apl kollektr borularnda ap deiiklii sadece menhollerde yaplacaktr. Kr Tapa: Drenaj borularnn menba tarafna bir prefabrik tapa kapatlacaktr. Beton Boru Temizleme Tesisat: Arazi drenlerinin kollektr borulara baland ve borular kapamak iin uygun bulunan beton gibi bir rijit malzeme kullanlabilir. menholle son bulmad yerlerde ve tarla drenleri zerinde 300mden daha uzun olan yerlerde projesinde gsterilen boru temizleme tesisat Yklenici tarafndan tesis edilecektir. 3.4 Muayene ve Deney Yaplmas Yklenicinin PVC drenaj borular iin rutin kalite deneylerini ve btn TS deneylerini

yapmak zere en azndan 30 m2 geniliinde, yeterli mobilya, ekipman ve aletlerle donatlm klimal bir antiye laboratuarn projenin balangcndan itibaren kurmas ve yapm dneminde srekli olarak iletmesi gerekecektir. Deney aletlerinin dare tarafndan onaylanmas gerekir. dare karmak deneylerin yetenekli ve gvenilir nc bir ahs tarafndan yaplmasn yazl olarak onaylayabilir veya isteyebilir. Deney ve muayenelerin, Kalite dare tarafndan, yapldktan sonra uygunluk durumuna gre imalata girmesine msaade edilecektir. Deney aletlerinin en azndan aadaki deneyler iin antiyedeki laboratuarda bulundurulmas gerekecektir. PVC drenaj borular iin TS 9128e gre yaplacak tm TS deneyleri, Drenaj borular iin filtre malzemesi Yollar iin alt temel malzemesi Beton agrega iin akl-kum karmnn dane snflarnn ve granlometrik Betonun kp mukavemet deneyleri iin dzenli bir ekilde taze beton numunesi Beton imali iin suyun younluunun tespiti (pH. silt miktar tuz, organik maddeler), Drenaj borular iin (akl) filtre malzemesindeki silt ve daha ince taneciklerin Sktrma deneyleri (Standard Proctor Deneyi) 18

bileiminin (eklenerek ve tartlarak) tespiti. almak zere yeterli miktarda kp/kalp,

tespiti,

Plastik drenaj borularla ilgili olarak, borunun esas itibariyle dare tarafndan onayland Yklenici, Plastik borularn muayeneye hazr olduunu dareye yazl olarak bildirir.

Ykleniciye bildirilinceye kadar hibir plastik boru antiyeye getirilmeyecektir. Muayeneye hazr boru malzemesi olduu bildirildikten sonraki ilk 30 gn iinde dare tarafndan gerekli muayeneler yaplr ve borularn kabul veya reddi hususu Ykleniciye bildirilir. 3.5 Nakliye, Kullanma ve Depolama Plastik borular, hasar ve deformasyondan kanlacak ekilde tama ve ykleme boaltma

yaplarak kullanlacaktr. ayet hava scakl 1C den az ise borularn tamas yaplmayacaktr. Plastik boru ve zel paralar, iyi havalandrlmal st ve yanlar kapal yerlerde uygun bir ekilde depolanacak ve dorudan gne nlarndan korunacaktr. Kangallarn ylma ykseklii en fazla 5 kangal gemeyecektir. Borular, yerletirmeden gne nlarndan korunmakszn antiyede veya arazide en fazla 1 hafta bekletilebilir. Borular ve fitingler bu maddeye uygun olarak depolanmamsa laboratuar muayene sonularna baklmakszn dare reddetme hakkna sahip olacaktr. Kalplar karldktan sonraki 3 gnde beton borular gne ve don etkilerinden korunacaktr. Bunu izleyen 1 haftada borular nemli tutulacaktr. Borular imal tarihinden itibaren 7 gn boyunca oynatlmayacak ve tanmayacaktr.

3.6

Drenaj Hendeklerine Dren Borularnn Yerletirilmesi a) Yklenici, projesinde gsterilen mahallerde ve dare'nin talimatna uygun olarak

istenilen beton ve betonarme bzleri temin edip yerlerine koyacaktr. Bzler, kullanlacaklar ie uygun olarak dare tarafndan tespit edilecektir. Alacak hendein genilii bz derzlerinin tatminkar bir ekilde yaplmasn ve etrafna konacak koruyucu malzemenin yerletirilmesini temin edecek kadar olacaktr. Oturma sath salam, fakat oturmalara msaade edecek ekilde ve snai imalat boyunca ayn karakterde olacaktr. Borunun rtlmesi iin seilecek olan malzeme, kazdan kan malzeme arasndan seilecek ve bu i, dare'nin talimatyla yaplacaktr. Borunun yksekliinin % 10 undan eksik olmamak zere bir, ksm seilmi bir toprak temel iine gmlecektir. b) Hususi cinsten toplama kuyular ve su alma ameliyeleri icab ettii zaman menfezlerin ular beton duvarlarn iine girecek ve dzgn itinal bir ekilde yaplacaktr. 19

dare'nin talimat zerine menfezin meyil boyunca hareketine mani olmak iin ve menfezin dnda szntlar kesmek iin beton destekler dklecektir. Borularn denecei zemin yumuak mesami veya stabil olmayan bir yzeye sahip ise, bu takdirde bu toprak kazlarak atlacak ve yerine dare'nin mnasip grecei bir toprakla doldurulup sktrlacaktr. c) d) Yumuak malzeme, eer boru iin salam bir temel tekil edemeyecekse, Bzler arazinin tekil ettii meyilin menba tarafna geni azlar gelmek zere kaldrp yerine bunun iin elverili hazrlanm ve dklm malzeme konulacaktr. itina ile konacaktr. Ular, tamamen ve skca birletirilecektir. Btn derzler, kvaml bir harla (1 imentoya 1 1/2 kum) kapanacak ve har kartrldktan yarm saat, sonra kullanlm olacaktr. Har o ekilde konacaktr ki, su geirmez ve dayankl bir madde olsun. Her ksm borunun konmasndan sonra ve mtaakp ksmn konmasndan evvel, derzin alt ksm ierden ve tamamen har kaplanarak ve bunun miktar borularn i sathlarn dz tutacak ekilde tayin edilecektir. Derzin i ksm temizlenip dzeltilecektir. D ksmnda kalan har ya nemli, bir toprak tabakas veya ambalaj beziyle havadan ve gneten korunacak ve har tamamen donuncaya kadar kapal kalacaktr, e) Bu iler ikmal edildikten sonra kazdan karlm ve hazrlanm malzeme, boru boyunca 15 cm.yi amayan tabakalar halinde ve skmay kolaylatracak nisbette nemli olarak yerletirilecektir. Her tabaka ya mekanik dvclerle veya elle dvlp sktrlacaktr. Boru mesnetlerinin alt ksmlarnda bulunan imlalarn tam manasyla sktrlm olmasna itina edilecektir. Bu imla ve sktrma yntemi, dolgunun, borunun en st noktasn 15 cm. gemesine kadar devam edilecektir. Bzlerin dolgu topra yerletirilecei zaman, gerek dolgu topran, gerekse boru zerindeki topran dlmesi esnasnda boruya bir zarar verilmemesine dikkat edilecektir. f) Dz bir hat boyunca konmam olan veya konduktan sonra anormal kntler gsteren veya hasara uram olan her boru karp deitirilecektir. Bz iilii ve yerletirilmesindeki hassasiyet sebebiyle yeterli mukavemetteki plastik borularn kullanlmas da uygun olacaktr.

3.7

Yer alt Drenaj Sisteminde Kullanlacak Oluklu uPVC Borular

3.7.1 Giri

20

Yzeyalt drenaj sisteminde kullanlacak oluklu-uPVC borularnn zellikleri aada aklanan artlara uygun olacaktr. Bu artname yumuatcsz polivinil klorrden ekstrsyon metoduyla imal edilen, karayollarnda yeraltsuyu drenaj amacyla kullanlan amal kesitli drenaj borularn kapsar. 3.7.2 Malzeme PVC hamuru DIN 7748 Ksm 1e uygun olup aadaki zellikleri tamaldr. Bileimi belli olmayan malzemeler, doru malzemesi ve imalat artklar kullanlamaz. Tablo 1. Hammadde zellikleri; Vicat Yumuama Derecesi > 770C entie darbe mukavemeti > 3 k3/m2 Elastisite Modl = 2500 N/mm2 3.7.3 ller, Arlklar, aretleme 3.7.3.1 Boru Kesiti Boru kesiti arnal eklindedir. Borularn taban su akn kolaylatracak sediman birikimine yol amayacak ve haasas eim verilebilecek ekilde ii ve d dz olacaktr. Su giri aklarnn bulunduu yan ve st ksmlarnn ii ve d olukludur.

ekil 5 Drenaj Boru Kesiti 3.7.3.2 Boru aplar Drenaj borularnn genellikle 150, 250, 300 anma apndadr. ok gayeli (tnel drenaj gibi zellik arzeden uygulamalarda) borular ise, 250, 300, 350 anma apndadr.

21

Anma ap d, i ap ifade eden bir l deildir. (ekil 5) Borularn aplaryla ilgili olarak Tablo 2deki llere uyulacaktr.
Tablo 2 Drenaj Borular

ANMA API() 150 200 250 300 350

d Tolerans h mm mm mm 160.0 +2.5 160 215.0 +5.0 215 260.0 +5.0 260 325.0 +6.0 325 350.0 +6.0 350 h deeri boru tabanndan llmelidir.

Tolerans mm +2.5 +6.0 +6.0 +6.0 +6.0

3.7.3.3 Boru Boylar Kendinden muflu borularn boylar muf hari 6 m uzunlukta (750mm) olmaldr. 3.7.3.4 Boru Yzeyi Borularn i ve d yzeyleri dz olmaldr. Prz, atlak, kabarck ve dier hatalar iermemeli, homojen ve profilleri eit olmaldr. Bu koullara uyulmas artyla borularn boyuna ynnde hafif dz izgilere izin verilir, derin izgilere verilmez. Boru ular eksenine dik olarak kesilmelidir. 3.7.3.5 Boru Balants Borular muf ile birbirine balanr. Borularda muf retim srasnda boru ile birlikte yekpare kartlabilir. Muf derinlii (borunun muf iine girme mesafesi) boru apnn en az %30u kadar oluksuz deliksiz olmaldr. 3.7.3.6 Boru Taban Borular birletii zaman boru tabanlar ayn seviyede olamldr. Anma ap 200e kadar olan borularda, birletirilen iki boru taban arasndaki seviye fark 4 mmden anma ap 200den daha byk aptaki borularda ise boru apnn %2sinden daha fazla olmamaldr. 3.7.3.7 Boru Arlklar Borunun birim arl (gr/m) retici tarafndan aklanan arlnn en az %90 olmaldr. 3.7.3.8 Su Giri Yarklar ve Su Giri Alan Su giri yarklar kesme metoduyla oluturulabilir. Yarklardan oluabilecek apaklar su giriine engel olmamaldr. Su giri yarklarnn eni 0.8-1.4 mm arasnda ve btn boru

22

yzeyine eit olarak dalm olmaldr. Borularn su giri yar bulunan beher metresindeki su giri alan Tablo 3deki llere uygun olmaldr.
Tablo 3 Su Giri Alanlar

ANMA API 150 200 250 300 350 3.7.3.9 Borularn Etiketlenmesi

SU GR ALANI Min cm2/m 60 80 100 120 120

Her boy borunun en az bir yerinde hava artlarna dayankl, okunabilir, silinmeyecek bir ekilde aadaki ibarelere yer verilmelidir. 3.8 reticinin ad veya iareti Anma ap () retim tarihi ve dnemi Hammadde cinsi Deneyler

3.8.1 D Grn Madde 3.7.3.4de aranlan zellikler gzle kontrol edilir. 3.8.2 Boyut ve Toleranslar Boru ap ve boylar 0.1 mm hasassiyetli bir kumpas ile llr. Madde 3.7.3.2 ve 3.7.3.3de yazl llere uygunluu kontrol edilir. 3.8.3 Boru Taban Dzl ki borunun birleme noktasnda oluan entik Madd 3.7.3.6ya gre 0.5 mm hasassiyetle llr. 3.8.4 Su Girii Delikleri ve Su Giri Alan

23

Su giri deliklerinin yaps madde 3.7.3.8e gre gzle kontrol edilir, yarklarn bykl 0.1 mm hasassiyetle llr. Su girir deliklerinin toplam alan (su giri alan) madde 3.7.3.8e gre 40 ayr lden bulunacak ortalama deerin boru metresindeki toplam su giri delii saysnn arpm ile bulunur ve cm2/m olarak belirtilir. 3.8.5 Arlk 1 m uzunluundaki 3 adet rnek, 1 gr hasassiyetle tartlarak, bulunacak ortalama deer madde 3.7.3.7ye gre deerlendirilir. 3.8.6 Darbe Dayanm Darbeye dayanm ekil 2de gsterilen deney aleti ile (2005) mm uzunluundaki rnekler zerinde yaplr. rnekler deney ncesi en az bir saat sreyle (01)0C sda soutucu bekletilir ve cihazdan kartlan rnek 10 saniye iinde deneye tabi tutulur. 150 anma apna kadar olan borularda 800 gr. 200 anma ap ve daha byk aptaki borularda ise 1000 gr arlndaki bilya 1000 mm ykseklikten, numunenin tepe eksenine dik olarak yerletirilmi PVC boru veya dier uygun bir malzeme kullanlarak yaplm drme klavuu ierisinden, sadece bir defa drlr. Bilye d esnasnda klavuzuna mmkn olduu az srtnmelidir. 20 rnek zerinde yaplacak deneyde en ok bir rnein krlmasna izin verilir. Numunesinin krlmas iki su giri yar arasnn atlayarak birlemesi veya borularn paralara ayrlmasdr. Deney sonucunda birden fazla rnek krld taktirde, deney mteakip 40 rnek zerinde devam ettirilir ve toplam 60 rnekten en fazla 7 adedinin krlmasna izin verilir. 3.8.7 Boyutsal Stabilite Deneyi (3005) mm uzunluundaki rnek boru (232)0C olan bir yerde paralel iki levha arasna konularak, boru eksenine dik olarak, apnn %10una kadar 10 mm/dklk bir g ile 1 saat sreyle zorlandktan sonra dzeltici (boruyu ilk apna geri getirecek) kuvvet llr. Elde edilecek deer 500 Nden aa olmamaldr. Tnellerde yeraltsuyu drenaj gibi zellik arzeden uygulamalarda kullanlacak borular iin dzeltme kuvveti boru apnn 2-3 karndan az olmamak koulu ile en az 500 N olmaldr.

24

3.8.8

Boru Balantlar Boru balants reticinin tarifi dorultusunda, muflu boru iine dier borunun mufsuz

ucu elle sokularak yaplr. Borunun muf ierisine giri uzunluu mm hasassiyetle llr. (ekil-3) Madde 3.7.3.5e uygunluu kontrol edilir. Anma ap 200 ve daha byk olan borulardaki balantlarn su szdrp szdrmad, borular balandktan sonra, su giri yarklarnn bulunduu seviyeye kadar su doldurulup 15 dakika sonra su kaa olup olmadndan gzle kontrol eklide yaplr. 3.9 Kalite Kontrol Kalite kontrol ve gzetim amacyla madde 3.8de belirtilen deneyler yaplarak, malzemenin madde 3.7 ve 3.8de yer alan kriterlere uygunluu dare tarafndan kontrol edilecektir. n inceleme ile ilgili deneyler devam etmekte olan retimden veya retim yerinde sevke hazr olan borulardan kabul ve deme ile ilgili deneyler uygulama sahasndan gelii gzel alnacak numuneler zerinde yaplmaldr.

25

26

3.8 akl Drenler Yaplardan ve araziden yer alt sularnn uzaklatrlmas elenmi akl malzeme ile de yaplabilir. Bunun iin arazi toporafyasnn buna uygun olmas ve akl malzemenin yeterince bulunmas gerekir. Bunun iin drenaj hendekleri derince alr. Alan bu hendeklere temiz elenmi iri akl belli bir kota kadar doldurulur. zerine kaz malzemesi doldurulmak suretiyle yer alt suyunun uzaklatrlmas salanr. 4 4.1 KAZILAR Boru Dren Hendeklerinin Kazlmas darece baka bir ekil onaylanmadka borulu drenaj kazlar ve boru serilmesi ilerinin

sras, tehizat ve ekipleri yle olmaldr ki, drenaja ait herhangi bir ksmn kazsna balanmasndan itibaren hendek doldurma ve rtme ii 7 gn iinde tamamlanabilmelidir. Yol geilerinde her trl kaz, boru deme ve toprak dolgu ileri 24 saatte veya darece Borulu drenaj iin yaplacak olan kazlar, akl zarf (Filtre) olan yerlerde bunun kolayca uygun grlecek bir zaman iinde tamamlanacaktr. yaplmasna, ve boru tabannn proje resimlerinde gsterilen izgi ve eimlerde veya kontrolluun gsterecei ekilde tesisine olanak salamaldr. Hendek kazs boru ve filtre malzemesini yerletirmede yararlanlan ekipman ve yntem yle olmaldr ki, akl filtre malzemesi hendein yanlar ve dibinde yerinden oynamam toprakla temas etsin. Beton borular iin kaz tercihen, hendek makineleri ile veya kontrolluun kansna gre edeer sonular veren dier bir yntemle yaplacaktr, bu taktirde yklmaya mani olmak iin aksi gerekebilecektir. dare tarafndan ksa mesafeler iin baka makinelerin kullanlmasnn istendii yerler ksal kaz gerei drenlerin iyi ve normal alr ekilde tamamlanmasn temin iin olup; hari plastik drenaj borular trener ile yerletirilecektir. bu bir emniyet nlemi deildir. Mamafik iksal kaz art Ykleniciyi bu szleme ile ilgili almalarnda ahslarn emniyeti veya maddi zarar sorumluluklarndan kurtulmas anlamna gelmeyecektir. Delikli boru serilmesi hendek makinesinden baka bir ekipmanla yaplyorsa ve kaz gerekenden daha geni olursa, toprak dolgu ve akl zarf yerletirme yntemi yle olmaldr ki, borunun etrafnda belirli kalnlkta bir akl zarf temin edilmi olsun. 27

Bir hendek dibinde kaz yaparken salam olmayan malzemeye rastlanrsa ve kaz hendek

ama makinesinden baka bir ekipmanla yaplyorsa, dren borusunu sabitletirmek amacyla akl dolgu malzemesini yerletirmek iin hendek ek bir derinlie kadar kazlacaktr. 4.2 Yap Kazlar Yaplarla ilgili temel kazlar, proje resimlerinde gsterilen ykseklik ve boyutlara veya

kontrolluun tespitlerine uygun olacaktr. Kazdan kan malzemeler 4.3 maddesine gre ortadan kaldrlacaktr. Bir yapnn temelinde kt malzemeye rastlanmas halinde, darece Ykleniciye en az 15 cm. ek kaz yaptrlarak kt malzeme dar atlacaktr. Ek kaz yeri sktrlm toprakla doldurulacak ve bylece yap iin salam bir temel temin edilmi olacaktr. Herhangi bir kazda temel kazs yapnn oturmas gereken seviyenin altna inmise, fazla kazlm olan ksm, Yklenici kusurlu olsun veya olmasn, uygun malzemelerle doldurularak sktrlacaktr. Sonradan yaplan bu gibi fazlalk kazlara ait doldu ve sktrma masraflar Yklenici tarafndan karlanacaktr.

4.3 -

Kazdan kan Malzemenin Kaldrlmas Bir kazdan kacak olan uygun malzemelerin tamam veya gerei kadar bir ksm

darece yaplan tespite dayanarak, dolgu ve set ileriyle topraa ihtiya olan sair ilerde kullanlacaktr. Kazdan kp dolguya gerekmeyen veya baka bir ie yaramayan artk malzemeler, kontrolluun talimatna gre darenin mal olan veya kontrollnde olan gzergahlara veya sair yerlere atlacaktr. Aksine bir talimat olmad taktirde ad geen malzemeler drenaj kanallarna atlmayacaktr. Artk malzeme ynlar, darece uygun grlen toplu ve dzgn bir yzey arz edecek ekilde braklacaktr.

28

5 5.1

DRENAJ HENDEK DOLGULARI Bzlerin st ve Yanlarnn Doldurulmas

- Bzlerin zeri kazdan kartlm veya hazrlanm malzeme ile boru boyunca 15 cmyi amayan tabakalar halinde ve tokmakla sktrmay kolaylatracak oranda su muhteval malzeme ile doldurulacaktr. - Boru mesnetlerinin alt ksmnda bulunan malzeme tam anlam ile sktrlacaktr. Bu malzeme, sktrma ilemi borunun st noktasn 15 cm geinceye kadar devam edecektir. - Bzler zerine dolgu malzemesinin yerletirilmesi ve sktrlmas esnasnda bze zarar verilmeyecektir. 5.2 Yap Boluk Dolgular akl dolgular dnda kalan ve bu artnameye gre yaplacak olan btn dolgular, yap etraf dolgulara dahil edilir. Dolguda kullanlacak malzemenin cinsi, miktar ve depolama ekli darenin onay ile tespit edilir. Yeteri kadar uygun kaz malzemesi kmad taktirde gerekli ek malzeme onaylanm ariyet alanlarndan temin edilecektir. 5.2.3 Dolgunun Yaplmas Dolgu resimlerde gsterilmi olan snrlar ve eimlere kadar veya darenin verecei Btn dolgular dikkatle yaplarak ve dzgn katmanlar halinde serilerek ta ve topraklarn talimata gre yaplacaktr. etrafndaki boluklar doldurulmaldr.. 5.2.4 Boru Hendeklerine Dolgu Yaplmas Boru hendeklerine dolgu yaplmas, btn kapal drenaj hendeklerine uygulanr. Baka ekilde onaylanmadka, bir kesimde kazya balamadan itibaren 7 takvim gn iinde, borulu dren inaatn dolgusu tamamlanmaldr. Yol geilerinde yaplan borulu drenlerin dolgusu ise 24 saat iinde veya darece onaylanacak bir srede bitirilecektir. Gzergahn eski haline getirilmesi ve temizlenmesi ileri, borulu dren ukurlarnn dolgu Boru hendeklerinin dolgusu, kazlardan kan malzemeyle yaplacaktr. akl zarf ilemleriyle balantl olarak 7 gnle snrl sre iinde tamamlanacaktr. malzemesi yerine konduktan sonra (Laterallerde ve filtreli plastik kollektr borularnda) dolgu

29

malzemesi tabakalar halinde akl zarf seviyesinin 50 cm. stne ulancaya kadar hendek dolgusu yaplr ve bundan sonra dier dolgu ilemlerine devam edilir. Kollektr boru hendeklerine dolgu apraz vari yaplr. Borunun her iki tarafna ayn yataklkta dolgular konur. Genel dolguya balamadan nce borunun zerine 30cm. dolgu yaplr. Borunun etrafnda 5 cm.den ve stnde 30 cm.den byk ta konmasna izin verilmeyecektir. Hendek dolgusunun tamamlanmasndan sonra dolgu yzeyi dzeltilecek ve orijinal yer seviyesine getirilecektir. Arta kalan malzeme Kontrolluun talimatna gre hendek zerine taranm dzgn bir sra halinde serilecektir. Sulama veya yamurla arazinin iyice slanmasn izleyen bir ay iinde Yklenici geri dnerek meydana gelmi btn kntleri, tekrar dolduracaktr. Tamamlanm olan bir dren borusunun herhangi bir ksmnn tamir edilmesi gerekiyorsa, bir perde veya uygun bulunan dier bir dzen kullanlarak boru etrafndaki 10 cm. lik akl zarf korunacaktr. Bu perde ileri alnmadan veya karlmadan nce d tarafna akl zarf zerinde dolgu yerletirilerek zarf malzemesinin boru etrafnda yerinde kalmas temin edilecektir. 5.2.5 Toprak Malzemenin Sktrlmas Toprak malzemeler sktrlaca zaman yatay katmanlar halinde yerletirilir ve bu madde belirlendii gibi veya kontrolluun verdii talimata gre sktrlr. Kaz, dolgu, nemlendirme ve sktrma ilemleri yle yaplmaldr ki, sonunda malzeme iyi skm halde homojen kalsn ve delik, cep, damar, boluk, laminasyon ve sair kusurlar olmasn. Geilerde beton borularn etrafn sktrmak amacyla dolgu yaparken, dolgu malzemesi borunun her iki tarafna esas itibariyle ayn ykseklikli katmanlar halinde serilir ve sktrlr. Dolgu malzemesinin yerletirilme yntemi darece onaylanacaktr. 5.2.6 Killi ve Milli Malzemelerin Sktrlmas Sktrlacak olan toprak malzemelerin nemli miktarda kil veya mil ihtiva ettii yerlerde bunlar yatay katmanlar halinde yerletirilir. Her bir yatay katmann sktrldktan sonraki kalnl 15 cm.yi gemeyecektir. Sktrma esnasndaki nem miktar, darece tayin edilen optimum nem miktarndan Fazla yer alt suyu bulunmas sebebiyle yeterli nitelikte sktrma yaplamyorsa, darece %2den fazla olmayacaktr. Nem miktar bir katman iinde her tarafta ayn olacaktr. verilecek karara gre, yer alt suyu st seviyesine kadarki sktrlm dolgu yerine akl zarf malzemesi kullanlabilir. Ancak, akl malzeme iyi konsolide olacak ve yeralt suyu stnde kalan ksm normal sktrlm dolgu olacaktr. 30

5.2.7 Kohezyonsuz Malzemeler Proje alannda kazdan kan veya yakn mesafede maliyeti ucuz olacak kohezyonsuz malzeme bulunmas halinde bununla da dolgu yaplabilir.

5.3 -

akl Zarf Yklenici, plastik boru etrafna konulacak olan ve bu projede gsterilmi olan

gradasyonlu zarf malzemesini temin ve tesis edecektir. Gradasyonlu zarf malzemesinin tanmas ve yerine konmas Kontrolluun onay ile yaplacaktr. akl malzeme, aada belirtilen artlar karlayan herhangi bir onaylanm ocaktan temin edilebilir. Borulu drenlerde kullanlan gradasyonlu zarf malzemesi organik maddeler, kil ve sair maddelerden arnm olacak ve salam sabit temiz kum ve akldan meydana gelen iyi tasnif edilmi niform bir karm olacaktr. indeki karbonat %5!ten ok olmayacaktr. Daha yksek yzde iin darenin yazl msaadesi alnacaktr. Bnyesi, dier eksenlere gre uzunluka nispetsiz minimum hidrolik iletkenlii 15 m/gn olacaktr.Malzemeler seilerek veya ilenerek projesinde gsterilen gradasyon artlarna uygun hale getirilecektir. 5.3.1 Malzemenin Yerine Konmas Gradasyonlu zarf malzemesi yle yerletirilecektir ki borunun alt tarafnda dzgn ve salam bir yatak tekil etsin. Zarf malzemesinin geri kalan ksm ise boruyu kprdatmadan dikkatle yerine konacaktr. Gradasyonlu akl zarf malzemesi, btn filtre derinliklerine ve kazlan hendek kaz geniliinin tamamna konacaktr ve izimlerde gsterildii gibi, borunun altnda ve stnde minimum bir zarf tekil edecektir. Yklenicinin dikkatle seecei malzeme tama yntemleri ve titizlii sonucu akl malzemesi toprak veya organik maddelerle kirlenmeyecektir. Herhangi bir akl malzemesi kontrollukla ayr, farkl veya kirli bulunursa bu malzeme Yklenici tarafndan kendi hesabna i yerinden uzaklatrlacak ve temiz malzemeyle deitirilecektir.

5.4

akl Dolgu ile Zeminin yiletirilmesi Zeminin salam olmay sebebiyle ak kaz yntemiyle boru denmesinin mmkn

olmad hallerde, konrolluun onayn almak kouluyla, Yklenici hendek tabann lzum grlen bir derinlie kadar normalden fazla kazacak ve akl dolgu ile stabil hale getirecektir. 31

ri akl malzeme sert, youn ve dayankl olacak ve kontrolluun onaylad herhangi bir ocaktan alnacaktr. Malzeme 12 cm.den kk olacaktr. Bunun %80den fazlas 10 cm.den kk olacaktr. 6 DRENAJ SANAT YAPILARI

6.1

Bz leri

Bz ileri, tatbikat projelerine uygun olarak her tip ve boyuttaki beton bzlerin yaplmas, yerlerine konmas ve bunlarla ilgili ek imalatlarn yaplmasdr.

6.1.1 Bz Yapm Bzler, TS 1899 Standardna uygun olarak imal edilecektir. Bz yapmnda kullanlacak kum-akl, Beton lerinde belirtilen artlara uygun olacaktr. Kullanlacak agregann boyutu bz cidar kalnlnn 1/4'nden ve 20 mm'den byk olmayacaktr. Tatbikat projelerinde belirtilmemi ise, bzler 400 dozlu olarak yaplacaklardr. Gmlek betonu gereken yerlerde gmlek betonu 250 dozlu, bilezik betonu gereken yerlerde ise bilezik betonu 600 dozlu olarak yaplacaktr. Bzlerin gerek i ve gerekse d kalplar, verilen ekil ve ebata uygun olarak tamamen dzgn, rijit, salam ve szdrmaz olacaktr. Beton harc, kalbna 15 cm'yi gemeyen tabakalar halinde dklecek ve vibratrle iyice sktrlacaktr. Bzlerin kalplar en az 6 saat sonra karlacaktr. Kalplar skldnde bzlerin yzeyleri dzgn ve przsz olacaktr. Kalptan karlan bzler, 3 gn sreyle don ve gne etkisinden korunmu olarak, nem orannn salanmas iin idarenin istedii ekilde 7 gn sreyle sulanacaktr. Bz dkmnden sonra 21 gn gemeden, yerinden kaldrlmayacaktr. atlak yzl ve keleri krlm bzler kullanlmayacaktr. Bzlerin i aplarndaki tolerans, i apn % 1i kadar olacaktr. Bzn herhangi bir noktasndaki cidar kalnlndaki tolerans, kalnln % 5'i kadar olacaktr. Bzlerde su emme oran TS 1899'da belirtilen su emme deneyine uygun olarak yaplacak ve kuru bz arlnn % 8 'inden fazla su emmeyecektir. Bzler, kullanldklar yerlere gre aadaki ap, boy ve cidar kalnlklarnda yaplacaktr.

32

 ap (cm) : Boyu (cm):

10 15

20

25

30

35

40 5,5

50 6,5

60 100

80 100

50 50 100 100 100 100 100 100

Cidar kalnl (cm) : 2,5 3,0 3,5 4,0 4,5 5,0

7,5-9 5,9 5-11

Hendeklerin almas ve tabann dzenlenmesi projesine uygun olacaktr. Projelerde gsterilmemi ise kazs, (Bz d ap + 40 cm) genilikte alacaktr. Bzlerin tanmasnda, vastalara yklenip boaltlmasnda; hendeklere indirilmesinde gerekli zen gsterilecektir. Bzler doru bir hat boyunca denecektir. Dendikten sonra kerek veya saa sola kayarak dzgn olmayan bir durum alm veya arzaya uram ise; bz, temelleri ile birlikte yeniden istenilen ekilde dzenlenecek gerekirse yenileri ile deitirilecektir. Bz eklerinde bilezik, 10-30 cm apa kadar 3x15 cm2 ve 35-80 cm i apa kadar ise 4x15 cm2 kesitinde yaplacaktr. Bz temellerinde, tatbikat projelerinde gsterildii ekilde, 10 cm kalnlnda 150 doz grobeton veya kum akl yatak yaplacaktr. Drenaj bzlerinin etrafna yaplacak kum-akl dolgu; yanlarda 20 cmden st ksmda 30 cmden az olmayacaktr. Drenaj bzlerinin aralklar, projesinde belirtilmemi ise 1 cm olacaktr. Bzlerle yaplan mecralarda, zerinde 30 cm ykseklie kadar sktrlm dolgu yaplacaktr. Mecra zerinde yol geen kesimlerde bz hendeinin tamamnda sktrlm dolgu yaplacaktr. Bzl geit, priz, borulu t ve bzle tekil edilen sifonlarda bz hendeinin tamam sktrlm dolgu ile tekil edilecektir.

6.2

Menfezler Menfez projesine ve mecrann plan profiline uygun olarak yerletirilecektir. Menfez

eimi ile yatan eimi ok farkl olmamaldr. Menfez az menba ve mansapta menfez kotu dere talvegi ile ayn seviyede olmaldr. Zemin durumuna gre menfez tipi seilmelidir. Zayf zeminlerde kutu menfez tipi, salam zeminlerde ise akla gre kemer menfez tipleri seilmesi uygun olacaktr. 6.3 Menholler Btn menholler projesine gre veya darece verilecek talimata gre ina edilecektir.

Malzemeler Yklenici tarafndan temin edilecektir. Kapaklar prefabrika dkm olacaktr. Btn dier ksmlar prefabrike dkm veya iyerinde imal edilmi olacaktr.

33

Beton DS Beton leri Genel Teknik artnamesine uygun olacaktr. Duvarlara B snf

veya daha iyi kaliteli bir beton kullanlacaktr. Beton taban iin ise C snf (Betonarme Demirli) beton kullanlabilir. Projelerde gsterilen kare veya daire eklindeki menholler (Prefabrike veya yerinde yaplm) yerine prefabrike menholler veya baka malzemeler kullanlabilir. En az 0.80 m. apnda olmak zere. Ancak deiik menhol tipi kullanm darenin msaadesini gerektirir. 6.3.1 Menhol nas Menholler projesinde gsterilen ayrntlara uygun olarak Yklenici tarafndan ina edilecektir. erbet (enjeksiyon) harc, arlka 1 ksm imentoyu 2 ksm iyi elenmi kum ve sadece gerekli kvam vermek zere yeteri kadar suyla kartrlarak yaplacaktr. Harcn katlamasna meydan vermemek zere, Yklenici tarafndan kk boy harmanlar hazrlanacaktr. Bir har, katlamasndan sonra yumuatlmadan kullanlmyorsa atlmaldr. imento ve kum malzemeler DS Genel Teknik artnamesi Beton leri ne uygun olacaktr. 6.4 Arazi Dren k Yaps Boru klar, ak kanallarn kenarlarn erozyona kar koruyacak ekilde, dikkatli

bakma yeterince dayankl ve kolayca grlebilir olarak tasarmlanr. Dolgularn fazla oyulmas engellenmelidir. Btn klar projesinde gsterilen ayrntlara ya da darenin talimatlarna gre ina edilecektir. k borular deliksiz oluklu plastik borular olup etrafna akl zarf konmaz. En kk boru genellikle 6mdir. Ancak servis yollarn geite 9mdir. k yerini korumak iin kullanlan beton kalitesi en azndan C klasnda DS Genel Teknik artnamesi Beton lerine uygun olacaktr. Son 6-9 metre elle doldurulacak ve 15 cmyi gemeyen katmanlar halinde sktrlacaktr. Sktrma optimum nem artlarnda yaplacak ve toprak fazla kuru olduu zamanlar su ilave edilecektir. Kuru younluk, standart Prector Sktrma deneyi ile bulunan en byk laboratuar kuru younluunun %95inden daha az olmayacaktr. Dren borusunun dendii tarihten itibaren 7 gn iinde k yaps yaplm olacaktr.

34

6.5 -

Borulu Kollektr k Yaps Btn borulu kollektr klar darenin talimatna gre ve projesinde gsterildii Plastik kollektr borularnn kullanld yerlerde k iin deliksiz oluklu plastik borular Son 6-9 metre elle doldurulacak ve 15 cm.yi gemeyen katmanlar halinde

ekilde ina edilecektir. yerletirilecektir. sktrlacaktr. Sktrma optimum nem artlarnda yaplacak ve toprak fazla kuru olduu zamanlar su ilave edilecektir. Kuru younluk, standart Proctor Sktrma Deneyi ile bulunan en byk laboratuar kuru younluunun %95inden daha az olmayacaktr. Kollektr k yaplar kollektr borularn dendii tarihten itibaren 7 gn iinde yaplm olacaktr. 6.6 Ykama Dzenleri Ykama ilemi drenin mansap tarafndan veya 300 mden uzunsa drenin bir noktasndan

(temizlik parasnn konduu yerden) yaplacaktr. Ykama daima (mansaptan membaa) doru yaplacaktr. Temizlik dzeni tarla drenlerinin ak tahliyeye (300m.den uzun deilse) veya menhollere baland yerlere yaplmayacaktr. 6.7 Ykama dzeni, resimlere uygun olarak ve belirtilen malzemelerle yaplacaktr. Borulu Drenlerin Beton Kaplamal Sulama Kanal, Drenaj Kanal ve Yol Altndan Geileri Bir dren borusunun sulama kanal, drenaj kanal ve yol gei yerlerinde iin yapm

esnasnda kamu ve zel karlarn hibir zarara uratlmamas Yklenici tarafndan salanm olacaktr. Bir dren geiini gerekletirmek iin yklan sulama kanal, drenaj kanal ve yol veya bunlarn ksmlar, Yklenici tarafndan gsterilen ayrntlara gre veya darenin talimat dorultusunda eski mevcut artlara akacak ekilde yeniden yaplacaktr. Plastik drenlerde drenaj kanal, sulama kanal (kanalet deilse) ve yol geilerinde deliksiz oluklu boru kullanlacaktr. Delikli ve deliksiz drenaj borular arasndaki balant ekli, delikli ve oluklu drenaj borularnn standart blmleri arasndaki eklerin ayn olacaktr. Bu gei yaplar boyunca akl zarf yerletirilmeyecektir. Yol altndan geen beton kollektrler projesindeki gibi beton yatak zerinde olacaktr. Beton boru malzemeleri artnameye uygun olacaktr.

35

6.8 -

Toprak leri Sulama kanallar, yol ve drenaj kanallar eski haline getirmek iin yaplan btn dolgular

artnamedeki artlara gre kanal kylarnn stne kncaya kadar sktrlacaktr. Kuru younluk, standart Proctor sktrma deneyi ile bulunan en byk laboratuar kuru younluunun %95inden az olmayacaktr. 6.9 Tarla Hendeklerini Gei Mevcut bir tarla hendeini gei yerinde iin yaps esnasnda kamu ve zel karlarn

hibir zarara uratlmamas Yklenici tarafndan salanm olacaktr. Tarla hendei bozulduktan sonra 24 saat iinde eski haline getirilecektir. Drenaj borusu ukurunun dolgusu artnamede tarif edildii ekilde %90 kuru younlua kadar sktrlacak ve minimum miktarda su kaa olan salam bir yatak meydana gelecektir. Tarla hendekleri altnda deliksiz plastik drenaj borusu kullanlmasna gerek yoktur ve Beton kapl ana su yollarnda kullanlacak olan malzemeler DS Beton leri Genel Teknik akl zarf serilecektir. artnamesine uygun olacaktr. 6.10 Hizmet Tesislerine Geiler Drenaj inaatnn zel veya kamuya ait bir hizmet tesisinden geirilebilecei durumlarda

drenaj inas iin hizmetin kesilebilecei, en az 7 gn nceden hizmet tesisinin sahibi ve kontrollua bildirilecektir. Kesilmi olan hizmet, kontrolluun baka bir talimat olmazsa, yapm iinden sonra tekrar hemen balanarak hizmete sokulacaktr. Hizmet tesislerinde dren gei inaatnn devam ettii srada hizmet sahibinin bir yetkili temsilcisini i yerinde bulundurmaya hakk vardr. Yapm esnasnda inaatla ilgili olarak hizmet tesislerinin urayaca zararlar, hizmete ara verilmesinden doan zararlar ve ihmal, kastsz veya kastl olarak hizmete ara verilmesi sonucunda ahslarn yararlanmas veya mlke ziyan verilmesiyle ilgili zarar ziyan dahil her trl tazminat talepleri Yklenici tarafndan stlenilecek ve bunlardan dolay dare bir zarara sokulmayacaktr. Arazide bunlarn yerini tam olarak bulmak ve hizmet tesislerine ait btn drenaj geii hazrlklarn yapmaktan Yklenici sorumludur.

36

6.11 Yzey ve Yol Tahliyeleri Girileri Yklenici tarafndan projesinde projede belirtilen ebatlarda ve dare gsterecei yerlere

gerekli malzeme salanarak ak dren giri yaplar ina edilecektir. Yklenici tarafndan btn toprak ileri, iilik, malzeme, ta kaplama ve beton ve su atlmas hususlar temin edilecektir. Suyun geici olarak saptrlmas (derivasyon) tesisleri, sedde ve suyu aktmak iin gerekli Ta kaplama DS Genel Teknik artnamesi Ta lerine gre yaplacaktr. btn ilerden Yklenici sorumlu olacaktr.

6.12 Kanalet Geileri Trener veya dier kaz ekipmanlarnn geiini msait klmak iin, Yklenici Yerinden kaldrlan anolar inaatn devamna engel tekil etmeyecek ekilde gzergah Dren hattnn kazs, borularn yerletirilmesi ve hendein doldurulmasndan sonra Yklenici anolar arasnda szdrmazl salayacak ekilde bitml ip kullanarak Yerinden kaldrlan anolar dren borusunun denmesinden itibaren 3 gn iinde tekrar

gzergahndaki kanaletlerin yeter saydaki anolarn Kreynle vinle kaldrlacaktr. dna konacaktr. kaldrlan kanalet anolar yerlerine yerletirilecektir. yerletirme yapacaktr. yerlerine yerletirilecektir.

6.13 iftlik Yollarnn, Sulama Kanal ve Yol Drenleri Geitleri (Menfez) Yklenici yol geitlerini (Kutu menfezleri) darenin talimatna ve projesine uygun olarak Beton ve betonarma ileri, DS Beton leri Genel Teknik artnamesine gre yaplacaktr. Yol geidi projesinde gsterilen dorultu ve eimde yerletirdii ekilde ina edilecektir.

ina edecektir.

Toplam sapmalar 2 cmden az olacaktr.

37

6.14 Tarla Giri Yollar Btn tarla giri yaplar darenin talimatna gre ve projesinde gsterildii ekilde ina Beton boru st elle doldurulacak 15 cmyi gemeyen tabakalar halinde sktrlacaktr. SP testine gre %95 skma salanacaktr. Tarla giri yaplar yol

edilecektir. Sktrma optimum nem artlarnda yaplacak ve toprak fazla kuru olduu zaman su ilave edilecek rehabilitasyonunun o yerde ikmalini mteakip 7 gn iinde yaplm olacaktr. 7 7.1 BOZULAN YOL VE TESSLERN ESK HALNE GETRL Su Yollarnn Eski Haline Getirilmesi Yapm ileri srasnda hasar gren veya tahrip olan su yollar olursa bunlarn, yn, meyil

ve durumlar iki gn iinde eski haline getirilecektir. Bu su yollarn eski haline getirmek iin gerekli olan iilik malzeme ve tehizat tula ve har dahil Yklenici tarafndan temin edilecektir. Kaplamal su yollarna gereken malzemeler DS Genel Teknik artnamesi Beton lerine uygun olacaktr. 7.2 Mevcut Lateral ve Kollektr Borularn Kontrolu ve Onarm Yklenici btn kollektrleri kontrol edecek ve her kollektrn alma durumlarn

gsteren rapor hazrlayacak ve alr duruma gelmeleri iin ne yaplmas gerektiini dareye bildirecek. Yklenici ii darenin iznini aldktan sonra yapacaktr. Yklenici zellikleri aada belirtilen yeni ykama makinelerini temin edecek ve proje Mevcut laterallerin bir ksm menhollere dier bir ksm da dorudan kollektrlere alanndaki darece istenen lateralleri temizleyecek. balanmaktadr. Dolaysyla Yklenicinin laterallerin ykanmas ve temizlik parasnn konmas iin lateralin kollektrlere boald yeri bulmas ve o noktay kazarak amas gerekmektedir. 300 mden daha uzun laterallerde ise Yklenicinin ara mesafelerde ykama yapabilmesi ve temizlik paras koyabilmesi iin laterali, kazarak ap bulmas gerekmektedir. Yklenici temizleme paralarn projesinde gsterildii gibi yerletirecektir. Eer mevcut lateralin ykanmas manialar dolaysyla imkansz gzkyorsa, Yklenici darenin iznini alarak bu laterali onaracak veya yenileyecektir.

38