Tomasz, czyli kto tu jest winien Ju od dawna chciaem o tym napisa, ale jako nie starczao czasu.

Ale poniewa zblia si okres kanikuy i jakby odrobin ubyo mi obowizkw, za temat, o ktrym chciaem napisa par sw jest na czasie, postanowiem si za to pisanie zabra. Chodzi tu oczywicie o niedawne trzsienie ziemi w Japonii, wywoane przez nie tsunami oraz katastrof w elektrowni atomowej w Fukushimie. Postanowiem zacytowa tutaj ciekawy tekst z majowego wydania "Wiedzy i ycia" zatytuowany "Co si stao w Fukushimie ?", autorstwa Tomasza Jackowskiego, Kajetana Ryckiego i Michaa Spiewskego (zob. Wi, maj 2011, str. 32-36). "Tsunami uderza w Fukushim Jedenastego marca o godzinie 14:46 czasu lokalnego u wschodnich wybrzey Japonii doszo do rekordowego trzsienia ziemi 9 w skali Richtera. W elektrowni Fukushima I automatycznie zainicjoway si procedury wyczeniowe wszystkich trzech pracujcych w tym czasie reaktorw. Po wyczeniu reaktora powstajc w nim wci par kieruje si do skraplacza z pominiciem turbiny. Powstaje wtedy schodzona woda, ktr zwraca si do reaktora. Gdy moc powyczeniowa spadnie na tyle, e w reaktorze przestanie powstawa para, uruchamia si system odbioru ciepa powyczeniowego (Residual Heat Removal System). Przez cay czas utrzymuje si cyrkulacj, aby chodzi wod w wymienniku ciepa poza obudow bezpieczestwa. W tym celu potrzebne jest zasilanie prdem przemiennym, zazwyczaj pobieranej z sieci elektroenergetycznej, a w przypadku jej odczenia z generatorw napdzanych silnikami Diesla. Wedug oficjalnych doniesie w Fukushimie silniki dieslowskie zostay wczone i rozpoczy zasilanie systemu odbioru ciepa. Niestety w nieca godzin po trzsieniu elektrownia zostaa zaatakowana przez tsunami. Konstruktorzy elektrowni w Fukushimie przewidzieli ten scenariusz wydarze i osonili j od morza falochronem o wysokoci 6,5 m. Tsunami z 11 marca osigno jednak znacznie wiksz wysoko okoo 14 m. Wszystkie rda zasilania awaryjnego, ich silniki oraz zbiorniki z paliwem zostay uszkodzone. Przetrway tylko akumulatory. W przypadku cakowitej utraty zasilania schadzanie rdzenia zaley od systemu RCIC (Reactor Core Isolation Cooling) . RCIC to pompa podajca wod chodzon z wetwell. Jest ona sprzona z turbin napdzan par, ukad jest wic niezaleny od zasilania z agregatw. Do sterowania nim wystarcza prd z baterii akumulatorw, ktre s rdem bardzo pewnym ale wystarczajcym jedynie na kilka- kilkanacie godzin. Wiadomo i w Fukushimie i ten system zadziaa prawidowo. Najduej dziaay akumulatory w bloku nr 3 dopiero 13 marca o 6 rano czasu lokalnego ulegy one wyczerpaniu. Dodatkowe prby chodzenia rdzeni, prowadzone za pomoc mobilnych rde energii okazay si niewystarczajce i nie udao si zahamowa obnienia poziomu wody w reaktorach. Brak chodzenia w zbiornikach reaktorw prowadzi do intensywnego parowania wody, co zwikszyo cinienie w zbiorniku i sprzyjao odsoniciu prtw paliwowych, a to dodatkowo redukowao wydajno chodzenia. W celu zmniejszenia cinienia w obudowach otwarto zawory bezpieczestwa: 12 marca o godzinie 9:07 w budynku reaktora nr 1, a 13 marca o 9:20 w reaktorze nr 3. Gromadzca si w nich mieszanina pary wodnej, wodoru i azotu zacza wydostawa si do budynku elektrowni. 12 marca wodr w budynku nr 1 eksplodowa. Dwa dni pniej podobny wybuch zniszczy podobny budynek reaktora nr 3. Eksplozja bya wyjtkowo silna, lecz nie doprowadzia do uszkodzenia obudowy bezpieczestwa reaktora. Wybuch Skd pochodzi wodr, ktry doprowadzi do eksplozji ? Ciepo powyczeniowe i brak odpowiedniego chodzenia spowodoway, e znaczna cz wody w reaktorach 1 i 3 odparowaa. Par odprowadzono tymczasowo do obudowy bezpieczestwa, a gdy cinienie

wzroso tam ponad przewidziane limity, uwolniono j do wntrza budynku. Odparowanie znacznej iloci wody oznaczao spadek jej poziomu w reaktorze i odsonicie prtw paliwowych, ktre pozbawione chodzenia zaczy si nadmiernie grza. Niestety, przegrzany cyrkon z koszulek paliwowych silnie reaguje z wod i par wodn: Zr+2H_2O -> ZrO_2 + 2H_2 Gdy temperatura materiau przekroczy 900 stopni C, ta reakcja zaczyna zachodzi bardzo intensywnie. Co gorsza, jest to reakcja egzotermiczna czyli prowadzca do wydzielania ciepa. W efekcie gorce prty paliwowe w kontakcie z par wodn zaczynaj rozgrzewa si jeszcze bardziej . Przy braku odpowiedniego chodzenia moliwoci cakowitego zalania prtw reakcja ta bdzie si utrzymywa i samoistnie napdza. Pomimo wprowadzenia do reaktorw Fukushimie wody morskiej (t decyzj podjto ju 12 marca) nie udao si zatrzyma produkcji wodoru i doszo do dwch eksplozji. Na oficjalnej stronie Midzynarodowej Agencji Energii Atomowej znajduj si informacje o problemach z dostawami wody morskiej do reaktorw 1 i 3. Mona wic wywnioskowa, e by to jeden z powodw odsonicia grnej czci prtw paliwowych, przegrzania koszulek i zajcia reakcji z wod. Oprcz reaktora 1, 2 i 3 problemy s[prawio paliwo z reaktora nr 4 w elektrowni Fukushima I. 30 listopada 2010 roku reaktor ten zosta wyczony do rutynowej i planowej kontroli oraz konserwacji. Paliwo z niego przeniesiono do basenu wok obudowy reaktora. W chwili trzsienia ziemi i uderzenia tsunami reaktor ten nie pracowa. 14 marca o 9 rano czasu lokalnego zauwaono poar przy basenie zytego paliwa, ugaszony dwie godziny pniej. W czasie poaru substancje radioaktywne unosiy si bezporednio do atmosfery, Byo to moliwie, poniewa konstrukcja budynku nr 4 znacznie ucierpiaa z powodu wczeniejszej eksplozji pobliskiego budynku reaktora 3. Skaenie Pierwsze substancje radioaktywne uwolniy si Do rodowiska po otwarciu zaworw obniajcych cinienie w obudowach bezpieczestwa blokw 1 i 3. Para wypuszczona do budynkw poza obudow bezpieczestwa bya skaona przede wszystkim produktami lotnymi spod przegrzanych koszulek elementw paliwowych. Uwolnienia najwiksz skal nastpiy po doszczelnieniu budynkw wskutek wybuchw wodoru. Spowodoway one 15 marca mocne dawki w bezporednim budynku nr 3, sigajce 400 mSv/h. Jednak ju na granicy terenu elektrowni moce dawek wynosiy zaledwie 2-3 mSv/h. Kolejnym rdem uwolnie by reaktor nr 2, w ktrym odgos wybuchu odnotowano w okolicy wetwell (torusa) Po tym wybuchu moc dawki w okolicach bramy elektrowni osigna 12 mSv/h, po czym w par godzin spady do kilku mSv/h. Operator elektrowni prowadzcy akcj ratownicz wycofywa pracownikw za kadym razem, gdy istniao zagroenie przekroczenia dopuszczalny dawek dla ratownikw. Podobnie jak w Polsce dawki te wynosiy 100 mSv, a po wybuchu w bloku nr 3 zostay przez rzd japoski tymczasowo podniesione do 250 mSv. S to dawki niepowodujce choroby popromiennej. W sumie po wybuchu w bloku nr 3 stwierdzono lekko przekroczon (niepodniesion przez rzd) dawk ok. 106 mSv u jednego z ratownikw i wycofano wszystkich pozostaych z okolic tego bloku a do momentu spadku mocy dawki. Kolejnym zagroeniem stay si baseny wypalonego paliwa przy reaktorach, szczeglnoci w bloku nr 4. Obudowa tego basenu zostaa uszkodzona podczas wybuchu w budynku trzeciego reaktora. Basen zawiera cao wypalonego czciowo paliwa, wyadowanego z reaktora nr 4 na okres prowadzonych prac konserwacyjnych. Wskutek wycieku wody po uszkodzeniu ciany i awarii systemu chodzenia nastpio czciowe odsonicie prtw paliwowych i ich przegrzanie. Mia te miejsce niewyjaniony do tej pory poar, ktry zosta szybko ugaszony, W zwizku z cigym wyciekiem wody z basenu i brakiem osony wodnej od gry nad

wypalonym paliwem zalewanie basenu reaktora 4 wod morsk powodowao uwalnianie istotnych dawek promieniowania nad basenem. Dawki te uniemoliwiy loty helikopterw z wod. Problem rozwizano , najpierw mocujc osony pod helikopterami, a nastpnie sprowadzajc armatki wodne duej mocy., ktre z odpowiedniej odlegoci lay wod morsk do wntrza basenu. Zagroenie pojawio si ponownie przy prbie podczenia kabli zasilania zewntrznego. W sumie trzech ratownikw otrzymao dawki na nogi ok. 170 mSv (gwnie od jodu 134 zawartego w wodzie). I zostao skierowanych na do szpitala na badania. Nie stwierdzono zagroenia dla ich zdrowia. Dwudziestego sidmego marca w budynkach turbin pojawia si skaona woda. Wodoa ta spowodowaa wzrost mocy dawki an powierzchni do ok. 1000 mSv/h w bloku nr 2, 750 mSv/h w bloku nr 3 i 60 mSv/h w bloku nr 1. 28 marca postanowiono wypompowa wod do specjalnego zbiornika, aby umoliwi dalsze prace w reaktorach 1,2 i 3. Pojawienie si tak silnie skaonej wody wiadczy o czciowym stopnieniu paliwa, a w bloku nr 2 rwnie o moliwoci rozszczelnienia zbiornika reaktora. Dwudziestego czwartego marca stwierdzono skaenia jodem wody pitnej w jednym z uj w Tokio. Skaenia te pozostaj poniej norm dopuszczalnych dla wody pitnej, ale wadze Tokio wprowadziy zalecenie niepodawania wody z kranu dzieciom poniej roku. Zalecenie to dotyczy rwnie mleka i rolin zielonych z prefektur wok elektrowni w Fukushimie," Jednake w zwizku z tym nasza mnie jeszcze jedna refleksja, zreszt takie wnioski wysnuwaem ju wczeniej, ale jako nie udao mi si ich przenie do Internetu. Po skutkach tej katastrofy wida w jak duym stopniu jestemy uzalenieni od samej cywilizacji. Wie si to rwnie z caym mnstwem rzeczy, ktre powoduj, e jestemy uzalenieni od cywilizacji. Ja przez lata uwaaem, e wanie Japonia przez swoje zdobycze cywilizacyjne mogaby stanowi pewnego rodzaju przykad jak mona poradzi sobie z problemami wynikajcymi z zagroe cywilizacyjnych. Niestety przykad Fukushimy wanie - stawia pod znakiem zapytania, czy Japoczycy podoaj takiemu wyzwaniu. Tym bardziej, e do kopotw technicznych doj mog jeszcze kopoty ekonomiczne. Nawet same elektrownie atomowe mogyby by przykadem na niejednoznaczno ocen co do opacalnoci wprowadzania takich zdobyczy cywilizacyjnych, rwnie w Polsce. Chodzi mi tutaj o par aspektw, rwnie zwizanych z ekonomi. Po pierwsze chyba do tej pory nie jest jasne, czy faktycznie zasoby paliwa jdrowego s tak due, e bd w stanie zaspokoi nasze potrzeby energetyczne na wiele lat. Zgodnie z tym, co mona przeczyta na stronach Pastwowej Agencji Atomistyki (http://www.paa.gov.pl/? news=!20080607 ) Zasoby uranu s wystarczajce, by zasili w paliwo istniejce na wiecie elektrownie jdrowe przez co najmniej jedno stulecie przy biecym poziomie konsumpcji, podaje najnowsze wydanie wiatowego opracowania dotyczcego zasobw uranu, tzw. Czerwona ksiga (Red Book). Czerwona ksiga, oficjalnie zatytuowana "Uran 2007: Zasoby, produkcja i zapotrzebowanie" (Uranium 2007: Resources, Production and Demand) zawiera oszacowanie zidentyfikowanych rezerw uranu - ktrych koszty wydobycia mog by nisze ni 130 USD (85 euro) za kilogram - na poziomie 5,5 mln ton, co znacznie przewysza liczb 4,7 mln ton podan w 2005 roku. Jak podaje Czerwona ksiga, moc elektrowni jdrowych na wiecie wzronie z 372 Gwe w 2007 roku do 509-663 Gwe do 2030 roku. "Taka ekspansja doprowadzi do wzrostu rocznego zapotrzebowania na uran na poziomie 94. 000-122.000 ton, dla reaktorw bdcych obecnie w uyciu", podaje opracowanie. No tak, ale wiadomo, e w przypadku, ograniczonych zasobw innych rde energii (o czym za chwil) problem braku paliwa jdrowego moe pojawi si nie za 100, a znacznie wczeniej. wiadczy o tym

chociaby tekst z serwisu ziemianarozdrozu.pl (zob. http://ziemianarozdrozu.pl/artykul/940/energetyka-jadrowa-na-ile-wystarczy-uranu-27 ), Kluczow kwesti dla przyszoci energetyki jdrowej jest kwestia ograniczonych zasobw uranu. Obecnie na wiecie dziaa 436 elektrowni o mocy 370 GW , dostarczajc 2.5% wiatowej produkcji energii. Do zasilania obecnie dziaajcych reaktorw o mocy 370 GW potrzeba 65 000 ton naturalnego uranu (zawierajcego 0.7% 235U, bdcego waciwym paliwem). IAEA (International Atomic Energy Agency Midzynarodowa Agencja Atomowa) w Czerwonej Ksidze szacuje zasoby uranu na 5.5 mln ton, z czego 3.3 mln ton s uwaane za pewne, 2.2 mln ton czekaj za na odkrycie. Pozwolioby to na dostarczanie paliwa do reaktorw o obecnej mocy przez nastpnych kilkadziesit lat. Komisja Europejska w roku 2001 stwierdzia, e przy obecnym poziomie zuycia uranu, jego znane zasoby wystarcz na 42 lata, a z uwzgldnieniem rezerw wojskowych i innych rde na 72 lata. Szeciokrotne zwikszenie zainstalowanych mocy oznaczao by wyczerpanie zasobw w cigu 12 lat. Podobne dane przedstawia Euronuclear. To bardzo niewiele, nie daje te praktycznie marginesu na znaczce zwikszenie mocy elektrowni jdrowych. Myl zatem, e chociaby z takiej perspektywy, dobrze by przemyle raz jeszcze perspektyw wykorzystania energii jdrowej w praktyce. Jest tutaj te inny problem ekonomiczny. Ot nieczsto porusza si publicznie problem likwidacji (co chyba nastpi w przypadku Fukushimy) wyeksploatowanych elektrowni jdrowych. O tym, e jest to duy problem ekonomiczny przekonano si chociaby w Bugarii, ktrej rzd wystpi o pomoc finansow do instytucji europejskich w likwidacji kilku blokw elektrowni w Kozoduju. Zob. http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do? uri=OJ:C:2011:161E:0273:0281:PL:PDF . Czy wobec trudnoci finansowych w Japonii, ten sam problem nie dotknie te Kraju Kwitncej Wini ? Jest to o tyle istotne, e specjalici do dzi spieraj si co do prawdziwych kosztw likwidacji elektrowni jdrowych. Jeden z przykadw znale w Analizie Narodowego Programu Energetyki Jdrowej (zob. http://www.boell.pl/downloads/Analiza_Narodowego_Programu_Energetyki_Jadrowej.pdf ) Bardzo trudnym do okrelenia jest poziom kosztw zwizany z likwidacj elektrowni jdrowej po zakoczeniu jej dziaalnoci. Koszt ten powinien by uwzgldniony w kalkulacji ceny, a rodki pobierane od nabywcw winny by akumulowane na specjalnym funduszu likwidacyjnym umoliwiajcym nie tylko rozebranie elektrowni, ale i pen rekultywacj gruntu, na ktrym bya czynna. Wedug danych amerykaskich, przyjmuje si obecnie koszt decommissioningu na 325 mln $/reaktor, co w przypadku reaktora AP 1000 daoby 0,28 mln $/MWe - wielko ta jest wyranie zaniona. Dane historyczne podaje Rys. 4. W Europie koszty rekultywacji s wysze: w Wielkiej Brytanii wynosz 2,6 mln $/MWe, a we Francji - 4 mln $/MWe.. Mona tu zatem przytoczy wniosek z teje analizy, ktry chyba dobrze oddaje problemy jakie mog pojawi si w zwizku z wprowadzeniem na masow skal energetyki jdrowej Publicystyczna analiza kosztw budowy i eksploatacji elektrowni jdrowej, a wic i ostatecznych kosztw energii z takiej elektrowni, nie jest wystarczajc przesank do podejmowania tak wanej dla polskiej gospodarki decyzji. Ewentualny bd bdzie mia dla niej ogromne konsekwencje ekonomiczne, ale moe waniejsze bd konsekwencje spoeczne i polityczne. Jeeli energetyka jdrowa nie dostarczy nam tzw. taniego prdu, a nie jest to absolutnie pewne, to powanie zachwiane zostanie zaufanie spoeczestwa do struktur i elit pastwowych. Politycznie zapaci za t decyzj ten, kto j bdzie firmowa, a cena moe by bardzo wysoka. Dlatego kwestia kosztw musi by przedmiotem profesjonalnej analizy opartej o dane z wiarygodnych rde, takich jak: ceny kontraktowe, programy rzdowe (np. DoE) oraz podobne dokumenty mwice o twardych zobowizaniach.

Czy zatem nie zblia si czas, w ktrym trzeba bdzie zda sobie spraw z ogranicze, jakie tkwi w niepohamowanym rozwoju cywilizacyjnym ? Chyba tak. Dlaczego ? Przykadw mona by tu mnoy bez liku. Rzecz w tym, ze natura moe prdzej czy pniej wystawi nam za to rachunek, i to jak myl do sony. Zatem skupmy si teraz na takich przykadach. Jedna z pierwszych rzeczy, jak przychodzi mi go gowy to nasze uzalenienie od dostpnoci w miar tanich surowcw, wykorzystywanych do budowy cywilizacji. Chyba teraz ju nawet cz ludzi nie pamita raportu "Granice wzrostu", autorstwa "Klubu Rzymskiego". Jak moemy przeczyta w Wikipedii (http://pl.wikipedia.org/wiki/Granice_wzrostu) "Granice Wzrostu (ang. Limits to Growth) wydana przez Klub Rzymski w 1972 ksika analizujca przyszo ludzkoci wobec wzrostu liczby mieszkacw Ziemi oraz wyczerpujcych si zasobw naturalnych. Autorami opracowania s: Donella H. Meadows, Dennis L. Meadows, Jorgen Randers i William W. Behrens III. Prognozy Podstawowym zaoeniem autorw bya obserwacja, e parametry zwizane ze zuyciem zasobw przez ludzko charakteryzuj si wzrostem wykadniczym, a dostpne zasoby pozostaj stae w zwizku z czym nieuniknione jest osignicie w krtkim czasie sytuacji, w ktrej dalszy wzrost bdzie niemoliwy ze wzgldu na brak zasobw. Jest to rozbudowana wersja statycznej teorii zasobw Malthusa, oparta o wiksz liczb parametrw ni ywno. Twrcy pracy analizowali pi trendw: przyspieszajc industrializacj, szybki wzrost zaludnienia, powszechne niedoywienie, wyczerpywanie si zasobw nieodnawialnych i pogarszajcy si stan rodowiska. Na podstawie tych parametrw zbudowali matematyczny model wiata i doszli do wniosku, e: Jeli obecne trendy wzrostowe wiatowej populacji, industrializacji, zanieczyszczenia, produkcji ywnoci i zuycia zasobw zostan utrzymane to w cigu najbliszych stu lat osignite zostan granice wzrostu tej planety. Najbardziej prawdopodobnym skutkim bdzie raczej gwatowny i niekontrolowany spadek zarwno liczebnoci populacji jak i produkcji przemysowej. The Limits To Growth, 1972, str. 32 Rwnowaga wiatowa moe wedug Klubu zosta osignita poprzez ograniczenie wzrostu liczby ludnoci, zmniejszenie zuycia zasobw nieodnawialnych oraz racjonalne zuywanie surowcw odnawialnych. W szczeglnoci, autorzy przyjli e moliwe jest zbudowanie "modelu zrwnowaonego" jeli zostan spenione nastpujce warunki: populacja ma dostp do stuprocentowo skutecznych metod kontroli urodzin, redni podany rozmiar rodziny to dwjka dzieci, system ekonomiczny utrzymuje redni produkcj przemysow per capita na poziomie z 1975 roku; nadmiarowe zdolnoci produkcyjne s wykorzystywane do wytwarzania dbr konsumpcyjnych zamiast zwikszania poziomu inwestycji kapitaowych w przemyle powyej poziomu deprecjacji (rather than increasing the industrial capital investment rate above the depreciation rate). Prognozy Raport zawiera szereg wylicze dotyczcych aktualnych zasobw rozmaitych surowcw naturalnych oraz trzy rodzaje prognoz przy zaoeniu zuycia statycznego (na takim samym poziomie jak w 1970 roku), wykadniczego (utrzymanie trendu wzrostowego) oraz wykadnicze przy zaoeniu, e zasoby bd piciokrotnie wiksze (by uwzgldni zoa odkryte w przyszoci). Na przykad dla ropy naftowej przyjto nastpujce wartoci: aktualne zasoby wiatowe 455 * 109 baryek (1970) prognozowane wyczerpanie zasobu w modelu "statycznym" 31 lat (2001 rok) prognozowanie wyczerpanie zasobu w modelu wykadniczym 20 lat (1990 rok) prognozowane wyczerpanie zasobu w modelu wykadniczym i zasobem pomnoonym piciokrotnie 50 lat (2020 rok)

W odniesieniu do ropy naftowej potwierdzone (P90) zasoby w 2008 roku wynosiy 1243 * 109 baryek, co przy wielkoci produkcji na rok 2008 powinno wystarczy na nastpne 54 lata (2062 rok) przy zaoeniu, e nie zostanie podjta eksploatacja nowych, trudniej dostpnych z. Analogiczne prognozy dla zota: aktualne zasoby wiatowe 353 * 106 uncji jubilerskich (1970) prognozowane wyczerpanie zasobu w modelu "statycznym" 11 lat (1981 rok) prognozowane wyczerpanie zasobu w modelu wykadniczym 9 lat (1979 rok) prognozowane wyczerpanie zasobu w modelu wykadniczym i zasobem pomnoonym piciokrotnie 29 lat (1999 rok) W 2009 roku potwierdzono wydobycie 5,175 * 109 uncji jubilerskich zota i ocenia si, e stanowi to okoo 60% cakowitych zasobw wiatowych. Jednym z parametrw branych pod uwag w ksice przy rozwaaniu zanieczyszcze byo stenie atmosferyczne dwutlenku wgla i prognozowane wartoci odpowiadaj do dokadnie krzywej Keelinga." Jak wszyscy wiemy, dziki kolejnym odkryciom rnego rodzaju z (np. ropy naftowej, gazu ziemnego czy wgla), prognozy przewidywane przez "Klub Rzymski" naleao wyranie skorygowa, jest jednak bezsporne moim zdaniem, e tak czy siak czas "wielkiego oszczdzania" moe si by moe jeszcze za naszego ycia ju zacz. Dlaczego ? Ciekawa moim zdaniem jest tutaj analiza, ktr mona znale na stronach http://www.durangobill.com/Rollover.html . Zamieszczono tam m.in. wyniki analiz przeprowadzonych przez przemys naftowy dotyczcy wyczerpywania si rde ropy naftowej. Do sugestywny jest tutaj rysunek http://www.durangobill.com/RolloverPics/RolloverGap.jpg, z ktrego wynika, e mamy ju teraz do czynienia z spadkiem odkry nowych rde ropy naftowej. Skutki tego stanu rzeczy ilustruje rysunek http://www.durangobill.com/RolloverPics/Rollover1.jpg gdzie wida, e praktycznie ju ok. 2020 roku dojdzie do "rozejcia si" krzywych popytu i poday ropy naftowej. Jak myl, nie jest to analiza pochopna, i poparta jest stosownymi liczbami. Z rysunku tego wida te, e nawet wykorzystywanie trudniej dostpnych rde ropy, takich jak piaski roponone na niewiele si tutaj zda. Czsto jednak przywoywane s tutaj argumenty, e mona bdzie nieodnawialne rda energii zastpi odnawialnymi. Nie jest to jednak moim zdaniem do koca prawda, gdy i tutaj istnieje caa lista zastrzee. Przede wszystkim kania si tutaj efektywno lub dostpno takich rde. Znw przykadw mona by mnoy. Pierwszy to np. energetyka wodna. Nie jest adn tajemnic, e do budowy elektrowni wodnych potrzeba cementu. W przypadku braku np. taniego wgla (zob. http://pl.wikipedia.org/wiki/Piec_cementowy), pozyskanie w tani sposb duej iloci cementu moe by trudne do przeprowadzenia. Kolejnym przykadem jest wykorzystanie kontrolowanej energii jdrowej, np. w tokamakach. Jak mona przeczyta w wikipedii (zob. http://pl.wikipedia.org/wiki/Tokamak) "W cigu ostatnich lat coraz czciej wskazuje si na istnienie bardziej obiecujcych koncepcji dla przeprowadzania kontrolowanej reakcji termojdrowej. Najczciej wymieniany jest opracowywany obecnie reaktor typu polywell. Testowa wersja reaktora typu polywell (model WB-7), ktrej konstrukcja kosztowaa poniej 2 milionw dolarw i bya rozpoczta w sierpniu 2007, osigna pierwsz plazm w styczniu 2008. Ten etap zaawansowania w przypadku projektu ITER planowany jest dopiero na rok 2016, a koszt konstrukcji reaktora jest znacznie wikszy (okoo 5 miliardw dolarw w sumie na budow i przeprowadzenie bada na przestrzeni 30 lat).

Fizyk plazmy Nicholas Krall powiedzia "wydalimy 15 miliardw dolarw na badania tokamakw i dowiedzielimy si, e s do niczego" Nastpne dwa przykady jakby nawizuj do przykadu z cementem i dotycz wykorzystania energii wiatrowej lub geotermalnej. W obu tych przypadkach, konieczne jest rwnie wykonanie pewnych instalacji, ktre oczywicie wymagaj dostpnoci takich surowcw jak metale czy tworzywa sztuczne, co w przypadku ich niedoboru moe stanowi pewnego rodzaju problem. Ciekawa te moe by analiza wykorzystania biopaliw. Jak moemy przeczyta w wikipedii (http://pl.wikipedia.org/wiki/Biopaliwo) "Uywanie biopaliw w zaoeniu ma suy poprawie bilansu emisji gazw cieplarnianych oraz zmniejszeniu uzalenienia od ropy naftowej. Metody produkcji biopaliw wytwarzanych z oleju rzepakowego, zb uprawnych oraz trzciny cukrowej na polu powstaym po wykarczowaniu lasu tropikalnego s poddawane krytyce. Rwnoczenie jednak taka metoda produkcji jest najbardziej rozpowszechniona dziki subsydiowaniu uprawy biopaliw przez pastwa. Zauwaono, e przy produkcji biopaliwa emitowanych jest 3x wicej gazw cieplarnianych ni przy wydobywaniu i spalaniu zwykej benzyny. Wliczona w to jest ograniczona wymiana gazowa jaka ma miejsce na polu przeznaczonym do biouprawy. Pole wyjaawia si znacznie i wymaga kosztownej rekultywacji. Taka uprawa ogranicza biornorodno, przyczynia si do rozwoju patogenw, szkodnikw i chorb oraz stwarza powane zagroenie w czasach coraz wikszego zapotrzebowania na ywno i prowadz do podniesienia ich cen." Jak wida z tej analizy problematyczny w takiej sytuacji moe by np. wzrost cen ywnoci, jak i skutki klimatyczne. Na dodatek jak kiedy przeczytaem w prasie nie ma na wiecie takiego areau uytkw rolnych, ktry mona byoby wykorzysta do uprawy roli zaspokajajcych choby w czci nasze obecne zapotrzebowania energetyczne. Zreszt i tak ten przykad ze wzrostem cen ywnoci wydaje si tutaj by dostatecznie przekonywujcy. C zatem pozostaje ? Myl, e chociaby bdc wiadomi skutkw ogranicze cywilizacyjnych wypadaoby podj si czego co ja kiedy nazwaem deregulacj w sensie zasobw naturalnych. Samo pojcie deregulacji znane byo ju wczeniej i (jak to mona przeczyta w wikipedii) "Deregulacja (ac.) zmniejszenie oddziaywania pastwa na ekonomiczn sfer kraju, czyli przede wszystkim na rynek, poprzez brak ingerencji w ustalanie cen oraz jakoci dbr i usug. Jest to take znoszenie regulacji prawnych na linii pracownik-pracodawca poprzez znoszenie lub obnianie pacy minimalnej. Deregulacja wie si cile z procesem liberalizacji gospodarki, a czsto i prywatyzacji." W przypadku deregulacji w sensie cywilizacyjnym mona by byo tu mwi o wprowadzaniu takich rozwiza, ktre spowodowayby zmniejszenie uzalenienia funkcjonowania wspczesnych spoeczestw od nieodnawialnych zasobw naturalnych i w konsekwencji od towarzyszcych ludzkoci udogodnie cywilizacyjnych. Myl, ze temat ten mgby by przedmiotem duo ciekawszych debat w mediach ni obecne dyskusje prowadzone w kontekcie biecej polityki. Niestety tak myl e wskutek pewnego rodzaju braku odwagi (moe nawet odwagi cywilnej) czsto funduje si spoeczestwu tematy zastpcze, ktre miayby odwrci uwag wikszoci od prawdziwych problemw, ktre mog nas czeka w przyszoci. Pewnym rozwizaniem mogoby by przejcie np. na prostsze formy gospodarowania (np. rezygnacja z intensywnych form uprawy rolin) oraz zachcanie ludzi do ograniczenia konsumpcji (np. przez promowanie transportu zbiorowego oraz popieranie taszych form budownictwa). Myl, ze istotne tutaj mogyby by nawet przykady pokazywania pozytywnych aspektw prostszych form ludzkiej egzystencji, takich np. jak ycie zwizane z prowadzeniem indywidualnego gospodarstwa rolnego, ycie akcentujce wiadome ubstwo (np. we wsplnotach religijnych, zreszt nie tylko chrzecijaskich) lub

ycie mniej uzalenione od cywilizacji (charakterystyczne dla krajw rozwijajcych si, np. Afryki i Ameryki Poudniowej) A jako puent myl e mona tu przytoczy piosenk " Arka Noego" w wykonaniu Jacka Kaczmarskiego, Przemysawa Gintrowskiego i Zbigniewa apiskiego (do posuchania pod http://oxygene1994.wrzuta.pl/audio/52iZH0RYLaX/gintrowski_kaczmarski_lapinski__arka_noego - tekst mona znale pod http://www.tekstowo.pl/piosenka,jacek_kaczmarski,arka_noego.html). "W penym socu w rodku lata Wrd agodnych fal zieleni Wre zapamitaa praca Stawiam d na suchej ziemi Owad w pku dry kwitncym Chop po barki brodzi w ycie Ja pracujc w dzie i w nocy Mam ju burty i poszycie Budujcie Ark przed potopem Dobdcie na to swych wszystkich si Budujcie Ark przed potopem Choby tum z waszej pracy kpi Ocali trzeba co najdrosze A przecie tyle ju tego jest Budujcie Ark przed potopem Odrzucie dzi kady zbdny gest Musz tak d zbudowa By w niej cae ycie zmieci Nikt nie wierzy w moje sowa Wszyscy maj wane wieci Kto si o majtek kci Albo atwy wszy er Zanim si ze snu obudzi Bd mia ju maszt i ster Budujcie Ark przed potopem Niech was nie mami gupcw chr Budujcie Ark przed potopem Sycha ju grzmot burzowych chmur Zostawcie ktnie swe na potem Wiar przeczuciom dajcie raz Budujcie Ark przed potopem Zanim w kocu pochonie was Kady z was jest odzi, w ktrej Moe si z potopem mierzy Cao wyj z burzowej chmury Musi tylko w to uwierzy Lecz w ulewie grzmot za grzmotem I za pno krzyk na trwog I za pno usta z botem Wypluwaj m przestrog

Budujcie Arke przed potopem Sysz sterujc w serce fal Budujcie Ark przed potopem Krzyczy ten, co si przedtem mia Budujcie Ark przed potopem Naszych nad wasnym losem ez Budujcie Ark przed potopem Na pierwszy i na ostatni chrzest"