SNG LA, SNG NC

Gii thiu Truyn Thng Pht Gio Tnh Chn Tng Nht Bn RIVER OF FIRE, RIVER OF WATER An Introduction To The Pure Land Tradition Of Shin Buddhism

NXB. DOUBLEDAY, 1998 NXB. THIN TRI THC, 2001 VIT DCH : AN C

Ngun http://www.thuvienhoasen.org/ Chuyn sang ebook 19-6-2009 Ngi thc hin : Nam Thin namthien@gmail.com Link Audio Ti Website http://www.phatphaponline.org Mc Lc LI NI U D dy nhng tn gio chu Smith College hay xut hin ti nhng cuc hi tho quc t v nghin cu tn gio, Gio s Unno lun lun c gng khc du s lng nghe su xa v s tinh t ca tm hn. T ch, t xa mnh, v bit a rt tnh, ng chuyn cuc i thoi gia hai nn vn ha ng-Ty thnh s ni chuyn bn hu, y thnh qu. (Hnh bn phi: Gio s Unno)

Trong khi D. T. Suzuki l ngi u tin m tm tr ca ngi Hoa K ra vi Pht gio Thin, by gi vi cun sch ny Unno gii thiu mt cch xut sc mt nim tin Pht gio khc, rt bnh dn ; tc l truyn thng Tnh c xa c Php Nhin v Thn Loan khai trin vo th k mi ba ti Nht. Tn gio nng ng v quan trng ny l mt ci g m t ngi Ty phng bit, cho n lc ny. Thin ti ca Php Nhin v Thn Loan l h khm ph ra con ng a Pht gio sng ng vo gia i sng gia nh..., Unno ni vi chng ta nh vy. Nhng li ca Thn Loan : Mi ngi n ng, n b, a v cao hay thp Khng hn ch g trong vic xng ln danh hiu A Di Khi i, ng, ngi hay nm, Cng khng thi gian, ni chn hay iu kin. Ci g khc phn bit nim tin bnh dn ny vi Thin c tnh cch thng lu ? Unno tr li bng mt trch dn chnh xc v tuyt vi ca Php Nhin : Trong Con ng ca nhng ngi Thng Tu, ngi ta hon thin tr hu v thnh tu gic ng ; trong Con ng Tnh ngi ta tr li bn ng ngu dt ca mnh c cu vt bi A Di . Nhng tr li bn ng ngu dt khng phi l chuyn d dng. Trn con ng y, chin u v kh au cng i theo. Tha ha, ng ba b ca thi hin i, khng l g mi c. Chng c l Achilles ca Homer, Hamlet ca Shakespeare, v K tng i v ti ca Kafka. Nhn vt chnh trong Tn Tr i ca Dante hy vng i thng ln,

nhng t ra n phi i xung trc tin. V nh vy vi tt c chng ta. Unno nhn xt thng thng : Cu hi tr nn c nhn v hin sinh mt cch su xa. Ti l ai ? i ti n t u ? N ang i v u ? Ci g l mc ch ca i ti ? Ti ng u vi s cht nh th no ? Khi c gng thm d nhng cu hi chng ta n lc tranh u vi chnh mnh, vi bng ti ca mnh, v vi s t m lm ca mnh. Tuy nhin, y khng c thuyt gio. Thay vo , Unno cho chng ta nhng cu chuyn au xt, i khi l nhng giai thoi c nhn bun ci, v nhng bn dch n gin m ng yu t nhng bn vn thch hp. Chng hn hy xem bi hi c ni ting ca Basho : Tch lng bao nhiu Ting ku ca nhng con ve Chm vo trong ni. Bi th ny, Unno ni, ch ra mt s vic xy ra mc su thm nht ca i sng, hp nht ting ku, , nh th v v tr thnh mt kinh nghim phi thng. Nm s can m ca mnh trong bn tay v vi cm hng v Basho trn y ni mnh, t Unno vit thnh mt bi hi c thu sut mt cch su xa theo cch ca mnh : Bun phin bao nhiu Ting ku ca i bi chn tht Chm vo bn ng cng rn ca ti. Ngi ta lin nh n nhng dng ny t Helen ca Euri-pide trong bn dch ca J. T. Sheppard : Ti git nhng chic o di mu ca ti V trn nhng cy ci xanh ti Trong nhng bi c y hi mt Vng nc ng nh mp m nh mt tri vng lm kh ro, Khi ti nghe mt ting ni, mt ting ku ; Mt ting ku nh th nh iu trc trc Ha vi m nhc vui ti ca cy n ti :

V ti t hi ci g L nguyn nhn ca iu nhc xa l , Rt bun tuy rt r rng l lng. Mt s cu Kinh thnh tr li kh r : Mt ting ni ct ln Hy ku khc ! V ti ni, Ti s ku khc iu g ? Tt c tht xng l c chng ? Chc chn nhn dn l c. Bi ging ca Rudolph Steiner V Ci Xu (ging ti Berlin trong ma ng ti tm ca Th Chin Th Nht) bin lun rng Gc r ca mi ci xu trong bn tnh con ngi l ci m chng ta gi l chp ng. Mi loi bt ton ca con ngi, ca ci xu t nhng khuyt im v ngha cho n nhng ti c t hi nht, c th quy v im duy nht ny. V Steiner tip tc khng nh, mt cm thc cnh gic v ci ta l cn thit cho s pht trin tm linh : Khi chng ta i vo th gii tm linh, chng ta phi sng vi sc mnh chng ta pht trin trong con ngi bn trong ca chng ta. Nhng chng ta khng th c c sc mnh ny sn ; n phi c chim lnh bng mt i sng v tha trong th gii vt cht. Tht vy, chng ta nh l nhng m c hay hoa trong cnh ng. Khai m, tinh lc, thng thc v hon mn t ng con ngi trong i sng khng h lp li ny c v l mt l tng t nhin. Nhng s quy ng, ch k ca con ngi lun lun l mt mm mng cho ci xu c ! l ci nghch l khng khip, ci mu thun sng lun lun chm mt mi chng ta hng ngy. N lm cho th gii chy lng vng, c th ni nh vy, v chng ta khng th lm g lm tiu tan nghch l y. Tuy nhin tn gio, chim nghim, ngh thut v thi ca, c bn ci c th gip ta soi sng thm chn tri ca thc ti. Nh Thn Loan hoan h : Khi nhiu dng sng ca xu c Chy vo i dng ca Li Nguyn i Bi Ca nh sng v ngi, soi sng khp mi phng, Chng tr thnh mt v vi nc ca tr hu.

Vng, ng v Ty gp nhau. Chng lun lun gp nhau. V tt c chng ta l mt nhn dn, mt s phn ngu ngc v t hy hoi tuy nhin ng thi c ban n sng sng st. Nhng ci tri tuyn b s vinh hin ca Thng V bu tri biu l cng vic th cng ca ngi Ngy tip ngy tht ln li ni V m ni m t by hiu bit. Khng ni qu, Unno bc l tm can ca Chn tng Pht gio. Ging nh Thin Cha gio Quaker chng hn, tn gio ca ng khng tr thc m chim nghim, tham thin, khng tn ti cp bc m bnh ng bnh dn. S trnh by c tin ca ng vn tr thc v cn thit, nhng y cht th khng km. Tht vy, n tri chy trong tro r rng, nh mt dng c hi ; c hi l tm lng khim h ca ng. Do t ra i vi c gi, cun sch ca Unno vt khi mc tiu c xc nh ca n. N ci thin ci hiu ca ti v c tin ca ring ti v thm ch hiu bit thm v chnh ti. ALEXANDER ELIOT VENICE, 1997 LI KHAI L Theo Pht gio, c tm vn bn ngn con ng ti gii thot v t do khi vng tng m lm. S phong ph nhng kh th ny lm cho gii thot c v d dng hn, nhng chng khng d nh c th t hng gic ng qua ng bu in. Con ng mt ngi theo ui thng khng phi do s chn la m do nhng tnh c v s sanh ra, hon cnh, gp g v nhng ngu nhin ca s phn. Tuy nhin c nhng pht giy quyt nh cho mi ngi khin h c th thay i ton b dng i. Mt pht giy nh vy i vi ti l vic t t chn ng ca ngi bn tt nht ca ti. Lc ti hai mi bn tui. Ti Nht hai nm, sau khi tt nghip i hc Cali-fornia Berkeley nm 1951. Tham vng ca ti l tr thnh mt hc gi Pht gio. Qua trung gian ca D. T. Suzuki, ngi m ti gp trong nm cui San Francisco, ti vo i hc Tokyo nh mt sinh vin

c bit trc khi c nhn vo chng trnh chnh quy nghin cu Pht gio. Sng Nht, vo thi gian cn kh au sau s tn ph ca Th Chin Th Hai, ti c nhng xc cm trn ln ni qu hng mi ca mnh. Ln ln trong mt gia nh Nht-M, ti c th d dng ha nhp vi qu kh vn ha phong ph ca n, nhng khng phi vi lch s v dn chng ng thi. Tht kh hiu cho y loi kh au no cuc chin tranh em li cho h. Nhng ti M, ti cng cha tng thc s cm thy mnh ang qu hng. Gia nh ti v ti nm trong mt trm hai mi ngn ngi M gc Nht b giam trong nhng hng ro dy thp gai ca nhng tri tp trung (by gi Tng Thng Roosevelt gi nh vy) khng v iu lut no. By gi Nht vn cn mt mt v ri rm, mt ngi l trong mt x l, ti tm cch b neo. Vo thi im ti c Teruo kt bn, anh ny l mt sinh vin xut sc, ln tui hn ti, i hc Tokyo. Ti cm thy mt quan h thn thit vi anh, mt phn v chng ti chia x s thch th bn lun nhng vn c tnh trit l. Chng ti so snh nhng nhn xt v hai nn vn ha Nht M, tr chuyn v nhng v gio s v v nhng bi hc, trao i kin v nhng quan h nng ni vi ngi khc phi, v chia x nhng m tng v hy vng v tng lai. Nhng mt m my en, dai dng vn trn tng lai ti sng ca Teruo : sc khe yu t ca anh, do bnh lao thi tr. Thuc men tr liu thiu thn vo thi , v thn th anh b tn ph bi hu qu ca bnh. Anh thng kit sc v au nhiu. Anh cng nn lng khi khng th theo nhng yu cu gt gao ca cuc i cnh tranh cao i hc. Mt ngy nghin cu nhiu cn n b bng hai ngy ngh trn. Khi chng ta kinh nghim au v kh, hi ti sao ? l iu t nhin. ng l trng hp khi mt ngy n Teruo hi ti, Nghip l ci g trong Pht gio ? y l hm trc ngy anh tt nghip i hc, v chng ti ngi ung bia trong mt qun ni ting c qun Ginza Tokyo. Ti khng nh gi c cm gic su xa ca cu anh hi, v ti lin thong trch ra vi l thuyt tru tng m ti va c, ri vi vng thay i ch . Khi ri qun v nh, Teruo ni rng anh c hai v khiu v vo ti mai. Chng ti t gi nhau, v ti hn vi anh ti mai ti s n. Chng ti c th cng nhau i d tic.

Hm sau, nh ha, ti n nh anh sau bui tra. Khi g ca, m ca Teruo i ra vi mt v lo u trn mt. Trong ting th thm lo lng, b ni, Teruo khng v nh ti hm qua ! Bit rng anh c th i ung sut m (nh i khi vn th) ti bnh thn trn an b, Con chc anh s v nh sm. Con s tr li sau. Vo bui chiu, ti n mt tim m. T bo bui chiu va ti, khi ti cm bo ln, ti c dng ch ln vi ni kinh hong Sinh vin t t. Tc khc ti bit l Teruo. Anh dng qu liu thuc ng, ung vi nc ngt, trong mt khu vc ca mt Thin vin pha nam Tokyo. Anh quyt nh chm dt i sng c phi v sc khe ti t, v lo u bi s hc hnh thi tuyn hay mt khng hong i ngi no khc ? Ti vi vng tr li nh anh, hy vng an i m anh, b cng va nghe nhng tin tc bi thm v con mnh. Sp , b mt a con c nht m b ph trm bng lng yu mn, b ch cn bit than khc bun ru tuyt vng. B c khc mi. D ti c tm kim v vng nhng li biu l lng thng mn ca ti v an i b, ti khng ni c li no. Ti ti thc sut m nh i nh li bin c bi thm. Ba cu hi phng ln trong tm tr ti. Th nht, ti t hi by gi Teruo c hnh phc khng, by gi anh c bnh an khng ? Ti ngh v iu ny rt lu, nhng khng c s tr li no, ch c s im lng. Th hai, ti t hi ti c th ni g vi m Teruo. Mt li no ca lng bi mn ti c th mang n cho b v s mt mt au thng ny ca b ? Ti khng mong ch nhng cu ni an i so mn m nhng li nng cao tm hn tht s. Nhng ri, ti li khng bit ch c mt s trng khng. V th ba, ti ngh v cu hi ca Teruo t ra cho ti thc s, nghip l g ? Khi ngh su xa v n, ti nhn ra rng mt cu hi khch quan nh vy, li qu t dnh dng n i ti, n ch mi gi nhng cu tr li tru tng, trng rng, cng loi nh nhng cu tr li ti ni vi Teruo ti hm trc. c mt cu tr li thc s ngha, cu hi v nghip phi tr nn c th hn : Ti l ai ? Ti l g ? i sng ca ti n t u v s i u ? Ch c mt khong trng khng. Nh th ti thy mnh ni mt ng ct tuyt i. Ti khng th thay i qu kh. Ti khng th tin ln. Ti khng th yn v tm thy

an bnh trong hin ti. D sao ti phi tm ra con ng thot khi tnh trng b tc ny, nhng ti cm thy lc lng hon ton. Tuy nhin, khi mi cu hi v nhng tht vng ny lu chuyn trong tm tr ti, ti nh li cu chuyn v von ca Tnh v hai dng sng v con ng trng. Th d y ca ngi Thin o, v t Tnh Trung Hoa th k th by, n ni n tnh trng b tc ca cuc i, trong ngi ta cn nh thc nguyn vng gic ng (B tm). Cuc chin u au n ca ti ln ln tr nn c sng t bng th d c xa ny. Trong th d , mt du khch i qua mt vng hoang vu nguy him. Ri anh ta b bn cp v th d ui theo, v anh ta chy trn. Chy v pha ty, cui cng anh n mt dng sng chia thnh hai, ngn cch nhau bi mt con ng hp mu trng. Con ng trng rng ch vi tc ni t b gn sang b xa. Mt bn con ng, dng sng y ngn la bc cao my thc ; bn kia, mt dng sng su chy mnh y sng d. D con ng trng l kh nng c nht thot khi dng sng nguy him, khng phi l s chn la an ton bi v la lim chy v nc o qut. y s hi, du khch khng th tin ln, khng th tr li, v cng khng th ng yn. Nh li ca Thin o, anh ta i mt vi ba loi cht him ngho. Chnh vo lc , du khch tuyt vng kia nghe mt ting ni ngay pha sau bn b ng, thc dc anh tin ln trn con ng trng : Hy tin ln ch s ; khng c nguy him u. Nhng nu li, chc chn bn s cht. Ri anh nghe mt ting gi vy tay t xa : Hy c th mt lng i qua. Ch s nhng ngn la v nhng ngn sng ; Ta s bo v con ! Thin o ni cho chng ta rng dng sng la l sn gin ; dng sng nc l tham luyn. Hai ci phi hp thnh mt bc tranh k quc, nhng chng minh ha tham v gin c th trn ngp cuc i chng ta nh th no. B ng l ni du khch gp phi nhng mu thun, lng nan ca mnh, l th gii m lm sanh t. B ty l B Bn Kia ca gic ng nit bn. B bn ny l vng t nhim , b bn kia l Tnh . Ni hai b l con ng trng nh hp. S mng manh ca con ng biu trng s yu ui ca nguyn vng con ngi mun xuyn ph s m lm bc qua gii thot v t do.

Bn cp tng trng nhng gio l hp dn c y trong th gii, tt c u ha hn nhng li lc vt cht tc thi v s nh nhm tm l. Chng cung cp nhng gii p tm thi nhng khng phi gii thot chn thc. Nhng con th d l nhng am m tri buc chng ta li b bn ny ca vng tng m lm. C hai y chng ta i xa khi con ng. Ting ni khuyn khch t b ng l ca c Pht lch s, nhng gio l ca Pht Thch Ca ; ting ku gi vy tay t b ty n t Pht V Lng Quang v V Lng Th, Pht A Di . Khi ngi ta lu tm n s thc dc ca Pht Thch Ca, nguyn vng tin ln tr nn thanh tnh mnh m. V khi ngi ta cho ting gi ca Pht A Di nhp vo mnh, n tr nn nht tm v khng th lay chuyn. Nguyn vng gic ng ti thng ny khng g khc hn con ng trng, by gi tri rng v an ton, by gi l mt li i m rng qua nhng ngn la ca sn v nhng ngn sng ca tham. Nhng d bc u bc th s e da vn cha chm dt. Khi du khch tin v pha trc, nhng k cp tung ra nhng ha hn quyn r v nhng th d cho y loi cm d, tm cch gi y tr li b m ny. Nhng c h tr bi nhng li ca c Thch Ca v ting gi ca c A Di , du khch khng ngn ngi, tin ln v t n B Bn Kia an ton trong vng tay ch i ca mt ngi bn tt (kalyanamitra, thin tri thc) khng ai khc hn l Pht A Di . Khi suy ngh v th d, ti thy mnh nh ngi du khch kia, mt k tm tr trong cuc i vi mt lch s chm ni. Thc y bi nhng tham vng gi to v b nhng ma qu bn trong theo ui, gi y ti i din vi ba loi cht chc chn. D c an i khi thy s b tc ca mnh c din t chnh xc trong th d ny, n khng ni r cho ti lm sao thot ra. Ti bt u tm kim mt cch v vng nhng v thy ch ng. Khi ti khng th tm kim ai chung quanh ti, ti bt u c ngu nghin v h ha vn hc hin sinh Camus, Sartre, Nietzsche, Heidegger v kinh in nhng tn gio th gii vn hc Pht gio, gm c nhng bnh ging ng thi, Bhavagad Gita, Lo t v Trang t, Tn c v.v... Mt s ch li cho mt mc , nhng khng c ci soi sng cho m m ang ng tr. nh sng chi chang ban ngy kh chu ng, bng m c v lm nh bn chn, ru thc s lm du ni au. C lc ti ngh n vic b hc ; lc khc ti c tr thnh mt ng tng.

Tuy nhin dn d, sau nhng thng bt nh v bt quyt, ti bt u tm ra mt chiu hng cn cha r rng. Sc nng ca nn tng gia nh ti nhng th h tu s Pht gio Chn tng v c ni ngoi tr nn r rng. Cho n lc s thch th Pht gio ca ti ch yu vn mang cht hc vin, hn lm ; tht vy ti t c quan tm n s an i c ha hn, nht l trong hnh thc Tnh . Nhng by gi tiu im ca ti tr nn mt truy tm c nhn. Khi ti tin ln trn con ng trng, th gii Tnh Nht Bn m ra. c cho n bi nhng v thy tt v nhng tn c s gng mu, h gip ti hnh thnh nhng cu tr li, tuy cn th nghim, cho ba cu hi chng lm dng dng chy ca i ti. Nhng tin trnh tm kim s an bnh ni tm khng d dng bi v m cung ca nhng gio thuyt m o v nhng t ng k thut tn gio m ti cn tho g. Ti cn tinh gin chng n mc chng ha m vi chiu hng thc tin trong bn cht ca ti. T lc nhng cuc do chi a dng ca ti vo nhng lnh vc trit hc, tn gio v tm l u tp trung vo vic theo ui nhng cu tr li trong khun kh ba cu hi cn bn lin quan n ci cht v vic cht, ngha ca lng bi chn tht v hin hu nghip bo ca ti nh mt hu hn v cng. Khi tin hnh s tm kim ca mnh, ti khm ph rng nhng cu hi khng phi l ring trong dn chng ng thi, bt k c tn gio hay khng. V c ai khng mt mt ngi thn v ung th hay bnh AIDS hay khng tng hi v s mnh con ngi ? C ai khng tm mt li bi mn thi chia x vi ngi ang tri qua mt mt kh au khng th cu vn ? V c ai khng t hi, nh Ivan Ilyich ca Tolstoy lm, khi anh ta hi vo lc cui ca mt i ngi c v thnh cng nh mt li phn xt ca ta chung thm, L ci g nu ton b i sng ca ti, ton b cuc i thc ca ti, khng phi l mt s vic tht ? Tt c mi tn gio th gii u vt ln vi nhng cu hi ny, nhng phn ti nh duyn nghip may mn, Pht gio Chn tng cung cp cho nhng cu tr li sng t, thch thc v thng trc pht trin. Mc d s giu c nhng kh nng chng ta c th c trong tm vn bn ngn con ng n gic ng, chnh l nh gp phi nhng kh khn ln lao v i n mt ng ct khng th tng nh du khch kia m chng ta khm ph nhng con ng cho c nhn chng ta. Truyn thng Tnh l con ng ca ti. Chnh l kinh nghim c nhn ca ti m ti mun chia x vi nhng

ngi c th cha quen lm vi chiu su, vin cnh v s phong ph ca s by t y ngha ny ca Pht gio. bt u chng ta cn vch ra ngn gn s tin ha ca Pht gio Tnh . DI SN LCH S Khi nguyn ca truyn thng Tnh c t thi xut hin ca Pht gio i tha vo th k th nht Cng nguyn, khong nm th k sau s thnh lp Pht gio ca c Pht lch s n . Con ng Tnh t gio l ca mnh trn ba b kinh i tha : i Kinh Tnh , Tiu Kinh Tnh v Kinh Qun A Di Pht. Ngy nay c bit vi tn l Ba B Kinh, chng pht nguyn t n v Trung v n Nht vo th k th su ngay sau khi Pht gio i vo o quc ny. Nhng trong thi k s khi y t c ai ch n nhng bn vn ny. Thm ch nhng v tng hc gi li lc nht cng xem chng l th yu. Mt s lm quen vi nhng kinh chnh yu ny gip chng ta cm nhn mt s mt c o ca Pht gio Tnh . i Kinh, cng c bit l Kinh V Lng Th, l mt thuyt ging ca c Pht Thch Ca Mu Ni ni Linh Thu thnh Vng X, n . Ngi k li cu chuyn ca Dharmakara (Php Tng) pht bn mi tm li nguyn cu tt c chng sanh, cui cng thnh tu nhng li nguyn v t n gic ng ti thng thnh Pht A Di Pht ca nh Sng V Lng v i Sng V Lng. y l mt cu chuyn khng ch l mt cu chuyn m l s t khi ca thc ti nn tng trong i sng mt con ngi. Tiu Kinh l mt bn vn ngn hn nhiu miu t v p v ngn ca Tnh bng hnh tng diu k, biu trng ca trng thi gic ng ti thng. Kinh Qun A Di phc ha mi su cch thc hnh thin nh dn n gii thot v t do. Pht gio Nht ln ln nhanh chng trong th k th su di s tr v ca vng triu v qu tc. N c cho n nh l ci chuyn ch cho nn vn minh i lc, truyn cm hng cho ngh thut v kin trc, hi ha v iu khc, th v vn xui. N cng lm phong ph i sng dn chng bng cch ci thin phm cht i sng xy dng bnh vin, c nhi vin, nh tm cng cng v thc y hc vn nng nghip, xy cu, ngh trng du nui tm, y

hc v thin vn hc. Nhng hc phi ln ca i Tha Tam Lun tng, Hoa Nghim tng v nhng tng khc, pht nguyn t n hay Hoa c thit lp vng chc trong thi Nara (710-794) ; Thin Thai tng v Chn Ngn tng n r trong gii qu tc tr thc thi Heian (794-1185). Trong thi gian ny, nhng gio l v thc hnh Tnh dn dn c bit n gia nhng c nhn tu s v lan ra trong dn chng. Tuy nhin sc mnh v nh hng ca Pht gio ca giai cp thng lu dn dn suy do nhng bin i lch s khng th trnh vo th k mi mt v mi hai. V trt t x hi thit lp b tan v, Tnh lan truyn trong mi giai cp, c bit c hoan nghnh trong gii b trc xut khi con ng tu vin. Bn Nguyn Nguyn S ca A Di , Pht ca nh Sng v i Sng V Lng, gi y xut hin nh lc lng chnh yu trn sn khu lch s. Nm 1175 s Php Nhin ca Thin Thai tng t b ni T Du, trung tm ca tng ny, tuyn b thnh lp mt tng Tnh c lp. Nhng thc hnh Tnh thng c theo ui trong cc tng c, nhng n lun lun c gn vi nhng cch thc tu hnh truyn thng. Chng hn s qun tng v nhng c hnh ca A Di v Tnh c thc hnh trong nhng nhm nh ca giai cp cao, nhng n cha bao gi l mt con ng ring bit t thn. Vi s thnh lp mt tng Tnh c lp, Php Nhin khc t cch tip cn thin qun v ng h s thc hnh nim Pht n gin, Nam m A Di Pht. S thc hnh n gin ny l vic lm do chnh c Pht chn la cho tt c mi ngi trong thi mt php. Thi mt php n, r rng vi nhng trn ng t, bo lt, nn i, bnh dch, ni chin v ha hon nhn chm th v nng thn. V th gii khng ngng tr nn bt an v hn lon ; Pht gio truyn thng c h tr bi cc giai cp c quyn cng lc cng khng thch hp vi thi i, v i hi bc thit phi c mt phong tro tn gio mi tha mn c nhu cu tm linh ca thi i tr nn bc bch. S trng rng c lp y bi gio l Tnh mi thit lp l nim Pht. N p ng cho s i kht tm linh ca dn chng v hp dn qun chng i theo. i vi nhng ngi b trc xut khi con ng Pht gio, n l n cu . Nhng ngi ngoi vng l nhng ngi nh c v th sn sng bng s phm gii bt hi,

nhng nng dn c xem l thp km, ngu dt v xu xa, ph n trong mi giai cp vi nhng phin no nhim ca h, v nhng tng ni phm gii ca i sng tu vin. Trong nhng t ca Php Nhin c Thn Loan (1173-1263), mt nh s tng i v danh, b tu vin ni Thin Thai ni T Du v tr thnh t sng tn ca ngi vo nm 1201. Khng lu sau , vo nm 1207, b t co gy nn nhng xo trn x hi v truyn dy con ng Tnh , Php Nhin v cc t, gm c Thn Loan, b kt n v i lu y nhng tnh ho lnh. Phong tro Tnh dn d to ra mt s ly gio trong x hi, v nhng giai cp thp, chy bng vi s nng nhit tn gio, ln n v bng b nhng c Pht khc vi A Di v nhng thn linh a phng. Php Nhin khin trch nhng tn v nhng qu khch ny, tuy nhin ngi nhn trch nhim v mnh. Php Nhin tch nm 1212, t lu sau s n x cho ngi Kyoto, nhng Thn Loan vn cc tnh xa truyn b nim Pht. Sau vi thp nin, cui cng ngi v Kyoto v mt nm 1263. T , cc v k tha v cc tn lp ra mt phi ring r gi l Tnh Chn tng v xem ngi l ngi sng lp. Chnh ngi khng c nh nh vy, v mc ch ca ngi ch l din by gio l chn tht (Chn tng, Shinshu) v Tnh (Jodo) nh thy mnh l Php Nhin dy. Tnh Chn tng cng c bit l Pht gio Chn tng, v i khi n c dng ng ngha vi Pht gio Tnh . S ng ha ny l hiu lm bi v c nhng hnh thc khc ca nhng gio l Tnh ngoi Pht gio Chn tng Nht, i Hn, Trung Hoa v Vit Nam. Thn Loan t nn gio l trn ba bn vn Tnh v tuyn b mt dng truyn ly cm hng t Bn Nguyn ca Pht A Di v u tin c Pht Thch Ca ni ra trong Kinh V Lng Th. Dng Tnh Nht Bn c truyn tha qua lch s t n n Trung Hoa bi by o s : Nagarjuna (Long Th, 150-250) v Vasubandhu (Th Thn, th k th nm) ca n ; m Loan (476542), o Xc (562-645) v Thin o (613-687) ca Trung Hoa ; Nguyn Tn (942-

1017) v Php Nhin (1133-1212) ca Nht.(Hnh bn phi: Ngi Thn Loan) Trng phi mi ni tri nhiu mt so vi nhng truyn thng c trc n, c bit trong cch ha nhp vi cuc i bnh thng, thng ngy. Pht gio Chn tng khng phn bit gay gt gia tng l v ngi thng trong kh nng t c gic ng. Mi ngi, bt k s khc bit tui tc, giai cp, phi tnh, ngh nghip hay ti li u c th t c Pht qu do s vn hnh ca i bi. T , t nhin l con ng o ny hi ha vi i sng gia nh. Do vy hn nhn c chp nhn, v s c thn thnh truyn thng ca i sng tu vin c lt li, bt u vi chnh Thn Loan, khi ngi lp gia nh v cng khai t chi l tng c thn ca truyn thng tu vin. o trng cho s thc hnh Pht gio l cuc i thng nht, th tc ch khng phi mt chn n c ro kn hay mt khng gian u i no. Vic Php Nhin v Thn Loan khm ph ra ng li em chn l Pht gio sng ng vo gia i sng gia nh qu l mt thin ti. Nhng li ni ca Thn Loan : Mi ngi n ng, n b, a v cao hay thp Khng hn ch g trong vic xng ln danh hiu A Di Khi i, ng, ngi, hay nm, Cng khng thi gian, ni chn hay iu kin. SC VNG D Pht gio Chn tng sng tc ra mt hnh thc thc hnh mi t cn bn, mc tiu ca n l mt v nh nhau vi mc tiu ca i Tha. Mc tiu l nh thc chn tnh nh l mt biu l ca php hay thc ti nh n l. iu ny c ngha l g c minh ha bi vi n d ph thng trong truyn thng Tnh . Trc tin l n d sc vng. Qua nhiu thi i, kim loi ny c xem l s hu qu nht. N cng c lin kt vi nhng s vt c mt bn cht tm linh, v mi tn gio tm thy ni n mt biu tng phong ph. Vng trang sc cho hp ng Mi iu Rn ; vng c cc tn Thin Cha gio nh n nh l mn qu qu gi ca Magi cho Jesus mi sanh ; ngi dng cng vng trong Rig-

Veda c nhn li mt i sng nh sng v vinh quang ; v Thin ng th nm ca Hi gio lm bng vng. Tm li, vng l biu tng ph qut ca ci g qu nht. Trong Pht gio mu sc ca vng cng qu khng km, tng trng cho s thc tnh ti thng hay gic ng. Li nguyn th ba trong bn mi tm li nguyn ca Pht A Di trong i Kinh ni rng : Nguyn ti khng t gic ng nu mt khi ti vin thnh Pht qu, bt k ai, ngi v tri, trong ci ca ti khng c sc vng rng. Trong ci ca nhng ngi gic ng, tc l Tnh , mi ngi u c mu sc vng ; ngha l, mi ngi khng tr ai u t n s thc tnh ti thng. S phn bit t trn mu sc, gii tnh, tui tc, giai cp x hi, kh nng tr thc v.v... u v ngha v khng c cn c. Mi ngi c xc nhn tr thnh nh anh ta hoc c ta thc s vn l, trn thnh tim nng bm sinh n du bn trong. Tt c mi chng sanh c bo m v Pht qu qua s vn hnh ca php, php y t hin thnh trong mt con ngi. Php c vi hm trong nhng tn gio Nam , nhng trong Pht gio c hai ngha cn bn, tng lin : php l gio l nh trong thnh ng Pht php, v php l thc ti nh n l (adhigamadharma). Gio l l s din t thnh li ca thc ti nh n l, n gm hai phng din ch th thc hin v i tng c thc hin. Chng cng to thnh thc ti vn l ; nu mt no thiu, khng phi l thc ti vn l. Ngha ny ca php hay thc ti vn l cng c gi l tnh nh (tathata) hay tnh nh th (tattva) trong Pht gio. n d th hai l hoa sen. Hoa sen ni ln ngha c bit ca tnh nh hay tnh nh th. Hoa sen l mt biu tng tn gio quan trng trong th gii chu t hn nm ngn nm vi nhiu ngha khc nhau. Trong truyn thng Tnh n biu trng tnh c nht ca mi nhn cch, hay mi thc ti nh n l, phn bit vi tt c cc ci khc bng tnh c nht ca ring n. Khi gic ng ti thng c tng trng bi vng nhn mnh n s khng phn bit, th tnh nh hay tnh nh th xc nhn tnh c nht ca mi phn t c th. iu ny cn bn i vi s hiu ca Pht gio v bnh ng

(samata), n khng phi l mt tnh nh nhau khng phn bit m l s xc nh tnh nh ca phn t c th mi ci hoa l nh vy, mi ci l l nh vy, mi con bm l nh vy, mi con ngi l nh vy... S a th ny l cn bn i vi th gii quan i tha v tnh tng h v tng thuc ca i sng. S rc r nhiu mu sc ny c din t mt cch thi ca trong Tiu Kinh : Trn mt nc ao h C nhng hoa sen ln nh nhng bnh xe. Nhng hoa mu xanh, ng nh xanh ; Mu vng, ng nh vng ; Mu , ng nh ; Mu trng, ng nh trng ; Chng thanh nh v ngt hng. Nhng mu sc mun v ca cnh hoa sen, mi hoa chiu ri s rc r ca n, to thnh s vinh quang ca ci gic ng. y l ci Tnh , th gii ca gic ng. Nhng th gii ny khng phi l mt ci g c em ti cho ; n phi c thc hin tri qua mt chuyn ha nn tng. S chuyn ha ny c ch dn trong n d th ba v gch vn c chuyn ha, cn c trn cu kinh in : Chng ta nh nhng th gch ngi vn c chuyn ha thnh vng. Bao gm khp v khng loi tr, con ng ny chp nhn mi ngi, thm ch ngi thp thi nht c xem khng khc nhng th gch ngi vn trong con mt ca x hi. Nhng bt k ngi no hay l ai, mi ngi c chuyn ha qua thn lc i bi ch thc tr thnh mt ngi thc tnh. Nhng th gch ngi vn l s thu bit ca nhng ngi buc phi thy s hu hn, bt ton v phi cht nm trong cn bn ca mnh, do c soi sng bi nh Sng V Lng v i Sng V Lng tc l A Di . S thu bit ny c v khng qu gy phn khch, nhng xc nh s thc cn bn ca mnh l tc nhn quyt nh trong tin trnh chuyn ha. To ra mt s chuyn ha nh vy l nh duy nht ca Bn Nguyn Nguyn S ca A Di , s vn hnh ca i bi sut qua v tr.

n d ny v mt chuyn bin c tnh luyn kim t nn trn gio l i tha v tnh bt nh ca sanh t v Nit bn, m lm v gic ng, gch vn v vng rng. y khng phi l mt ng nht n gin, v n bao gm mt cng thng bin chng gia hai cc, gia nhng chng sanh hu hn v nghip bo vi i bi v bin. Hai ci cch la nhau, nhng chng l mt ; chng l mt, nhng lun lun cch la. iu ny i hi vi s gii thch, nhng trc chng ta hy t truyn thng Tnh trong bi cnh Pht gio, lin h n cc tng phi khc. TINH THN THUNG LNG L tng ca Pht gio tu vin l s siu vt khi hin hu th gian, nh th ngi ta leo ln nh ni. Ngc li, thc tin ca Pht gio Tnh l i xung trong thung lng, bng ca ngn ni. Chng ta tm thy mt i nghch tng t trong vn minh Trung Hoa. Nh Pht gio tu vin, l tng Khng gio c th tng hnh bng nhng nh ni vn cao, biu hin nhng thnh tu cao nht ca gii tr thc. V ging nh Tnh , Lo gio c tm thy trong thung lng v vng t thp, mt ni tr n cho nhng ngi khng thch hp vi x hi quy c v l do no . Nhng chnh trong thung lng ny m i sng v s sng to n hoa. o c kinh ni : Tinh thn Thung Lng khng bao gi cht. Gi l M nhim Mu. Ca ca M Nhim Mu L gc t Tri v t xut sinh. N trong chng ta mi lc Dng n nh bn mun, n khng h kh kit. Trong thung lng, s tr ph c nui dng v sng to nng ng c sanh ra. T chiu su ca n nng lc i sng to ra Tri v t. c bt t ha nh Tinh Thn Thung Lng v ng nht vi nguyn l m, sinh kh sng to ca n khng bao gi cn kit. T m c tn ca vn bn Lo gio ny, o (con ng) v c (Nng Lc ca o). Thung lng cui cng l ni an ngh cho mi s b tri t nh ni, thu gom mi loi b t chi v rc ri ca

x hi v cho n ci khng cn n, ci tha, ci gy tht vng, ci tan nt. Nht, truyn thng tu vin Pht gio d Thin Thai, Chn Ngn hay Thin u nhm n s siu vt ln khi nhng am m trn th. Nhng nguyn tc cn bn ca n ct t b mi rng buc gia nh, gi s c thn, lm ch nhng k lut gt gao, trnh tip xc vi ngi khc phi v dn thn vo nhng l nghi t m. Ngc li, Tnh l s siu vt xung vo th gii i nghch, s t thc tnh vi s chm ngp trong bn ly ca gin d, ghen ght, khng an ton, s hi, nghin ngp, kiu cng, o c gi. Tht t nhin khi gio l Tnh c cho n mt cch tht c bit bi nhng ngi ca cc tng lp thp, b xem l v phng cu chuc trong con mt ca gii c c n. Nhng trong nhng mnh v v gi tr v b thi b ny, mt tnh tm linh phong ph c nui dng, cung cp ngh lc v tn v sinh kh v bin cho mt con ngi. Pht gio Chn tng lm sng li nhng ngi sng trong thung lng v trong bng ni. N thch thc ngi ta khm ph ngha ti hu ca cuc i trong vc thm ca bng ti v minh. Khi chng ta p ng y cho thch thc, gio l Chn tng gip chng ta vt qua m cung ca cuc i sanh t. S k diu ca gio l ny l gii thot c th dnh cho chng ta khng phi bi v chng ta thng thi m bi v chng ta ngu dt, hn hp, bt ton v hu hn. Trong ngn ng ca Tnh , chng ta l nhng chng sanh ngu ngc c chuyn ha thnh rt ngc li bi nng lc ca i bi. Php Nhin tm kt nhng con ng khc nhau ca Pht gio trong pht biu ca mnh : Trong Con ng ca nhng v Thng Tu ngi ta hon thin tr hu v thnh tu gic ng ; trong Con ng Tnh ngi ta tr li chnh s ngu dt c cu bi A Di . S khi, s thc tnh tn gio khng ty thuc vo vic chng ta l g hay chng ta lm g, m n tr nn tng hp vi s vn hnh ca i bi trong lng hin hu. S tng hp ny c thc hin nh ci lng nghe su xa c ting gi t su thm. Chng ta khng b i hi g c ngoi tr vic i vo s lng nghe su xa. Bi v y l i hi c nht khng gii lut, khng thc hnh thin nh, khng hiu bit gio l, n c bit nh l con ng d.

Tuy nhin, con ng d ch din t s n gin ca con ng, ch khng phi cp kh khn khi thc hin ca n, v con ng d khng d cht no. Lng nghe su xa l mt thch thc tht s v c th l mt cuc chin u d di, nht l i vi ngi kiu hnh, bi v s ku gi phi tr nn hin thn trong mt con ngi. Hin thn c ngha l sng s nim Pht t tun chy mt cch t nhin li nim Nam m A Di Pht. Tin trnh hin thc nh vy c th khng qu n gin, nh chng ta nh li trong Tnh c ni : D con ng th d, t ngi chu dng n. Nhng tr ngi gp phi th khc vi nhng tr ngi khi tun th nhng k lut tu vin trn con ng ca nhng bc Thng Tu bi v ngi ta phi tranh u vi chnh mnh gia mi loi cm by trong x hi. Nh James Hallman ch ra, Con ng i qua th gii th kh tm thy hn con ng vt qua th gii. Pht gio Tnh c th gi ln mt nh hng v mt th gii khc, nhng tiu ch ch yu ca n t vo ci ti y v by gi. Khng phi l ci ti y v by gi do kim sot t ng m nm c, m ci ti y v by gi thn thit nh mt qu tng ca chnh i sng sng y sng to v t n, ban cho chng ta bi lng bi v hn. Tnh ho phng ca i bi lm cho s gii thot ca chng ta khi ci ci st do chng ta t to tr nn c th. LM RA PHN VN NH Nh mt phn trong n lc lm cho ngi ta thc v mi trng hn, th x Northampton ca ti, bang Massachusetts, khuyn khch mi ngi dn ly rc lm phn trong vn. Rt cuc, mi cht g cng gp phn gii quyt nhng vn nn mi sinh : rc chon mt t, nhim cht ha hc, ph rng, t b xi mn v tng -zn bin mt. Mi gia nh c giao cho nhng cm nang lm ra vi nhng ch dn chi tit dng cc vt thi b. Nh vy khng ch lm gim khi lng rc m cn lm t mu m hn. Khi ti c cun cm nang, ti nh mt bi th Chn tng ca Chisho Yanagida : Khi t ai nhn nhng cht thi b Cht thi b bin thnh t Khng cn thit phi bin i thnh t tr thnh phn ca t.

t ai nhn bt c ci g cho n Khng c yu cu, i hi no. Nam m A Di Pht nhn ly Mt ngi nh chnh n. Khi nim Pht nhn ly mt ngi, Bt k l ai hay l g, Ngi y c chuyn ha thnh nim Pht, Tn vinh v ban phc cuc i. Nim Pht nhn ti nh ti l, Bt ton v khim khuyt, Vi nhng lo u v vn nn, V chuyn ha mi s Thnh nhng ni dung ca c hnh cao nht. S k diu ca con ng nim Pht l n khng i hi mt ngi phi tr nn thng thi hn, tt hn hay hon ho hn. Nhng n i hi chng ta chnh thc tr thnh tht s nh nhng con ngi bng cch thc gic vi lng bi v bin ang h tr chng ta. Khi lm th chng ta nhn ra nhng gii hn v bt ton ca chng ta nh l nhng chng sanh mang nghip v cui cng nhng ci y c chuyn ha thnh nhng ni dung ca c hnh cao nht. Khi nhng th gch vn c chuyn ha thnh vng, s trn y phong ph ca Pht php c biu l trong i sng ca mt con ngi. Vi nm trc, v ti v ti sng trong mt cn nh Los Angeles vi a con hai tui. Mt hm, ti hi n khi ln ln mun tr thnh ci g. y c v l mt cu hi la gt i vi mt a b hai tui, nhng n tc th la ln, Ngi rc ! Vng, ti khng nht thit hy vng n ni, Hc gi Pht gio ! nhng s la chn ngh nghip ca n kh gy ngc nhin. Tuy nhin ti nh n s say m ca n vi chic xe ti v sinh trng bng n nh chng ti mi sng th ba ly thng ng rc. Khi phn sau ca chic xe ti khng l rm rm m ra, n nut mi th rc cng nhn v sinh nm vo. Ti ngh thng b ngc nhin bit bao ging nh mt con qui vt nut n. By gi ti ni, OK, nhng tr thnh ngi Pht gio su tp rc tt nht th gii !

Cho n lc ti khng ngng nhn xem nhng chic xe ht rc v nhng cng nhn v sinh, nhng do lun lun tm mt n d ln, ti bt u suy ngh nhng m ch siu hnh ca vic y. Bi v rc chng ta mang theo chung quanh chng ta s v minh, nhng li lm, nhng nghin ngp, nhng t ph v nhng bnh lon thn tt c u c nhn ly khng mt li hi han, A Di ging nh mt ngi su tp rc sn sng nhn nhng th b khc t v vo bi rc Tnh (c to ra mt cch thch hp bi mt ngi bn lu lnh). Bi v mi th u c bin thnh phn vi sinh trong cnh tay bi mn ca A Di , bi rc t chuyn ha thnh cht dinh dng c th gip cho mt i sng phong ph v mu m. Mt bi th ca Tzu-min, mt v t Tnh Trung Hoa th k th tm, tm kt cng vic vn hnh ca lng bi chn tht : c Pht y, trong giai on B tt, pht li nguyn ton v tr : Khi chng sanh nghe n Danh Hiu ti v ngh n ti, ti s n rc h. Khng phn bit g gia ngi ngho, ngi giu v ngi sang qu, Khng phn bit g gia ngi h lu v ngi thng lu ; Khng chn la ngi hc nhiu v ngi gi gii, Khng t chi ngi phm gii v ngi nghip nng. Ch cn chng sanh quay li v nim nhiu Danh hiu, Ti c th lm gch vn bin thnh vng. Nh bn chng trc, gch vn l n d cho nhng ngi bt ton, khng gic ng, h l mi quan tm chnh yu ca i bi. Rng ra, n m ch n nhng kh khn, xung t v tht vng trong i chng ta. Mi th tiu cc c bin thnh vng. Hnh gi nim Pht Ichitaro kinh nghim mt s chuyn ha nh vy bt c lc no ng gp nhng vn nn trong cuc i. Mt ln ng ni : Bn ng trn chy khi nhng rc ri ca bn v th l bn tm thy hnh phc. Hn na, bn ng ngh n nhng rc ri nh l nhng rc ri na. V nhng rc ri t chng bin thnh hnh phc, nam m A Di Pht. Mt s vn kh khn trong i sng khng c nhng gii p hp l, nhng iu y khng c ngha l tn th. Tht vy, trong mt giy pht bt ng ca s pht hin, mt chng mi ca i ngi c

th m ra. Brian Schulz, kh au v bnh thp khp nhn ra trong Mt Con ng Cha Lnh ca Mark Ian Barasch : Trc kia mong mun ca ti l trn khi cn bnh au nh th n l mt ci g ngoi lai, mt k xm nhp. By gi ti bt u i x vi n nh l mt phn ca ti c th s chm c. Mt t tng tng t ca Joseph Cardinal Bernadin Chicago, trc khi cht vo ngy 14 thng 11 nm 1996, ni : Ci cht l bn ti. y chnh xc l tnh cm biu l trong cu ni ph thng ca Chn tng : Bnh tt cng l ngi bn tt (thin tri thc) ca ti. Trc chng trnh ti sinh rc th x ca ti, ti khng ngng ngh n rc ri c cht gi tr g khng. Nhng trn con ng Tnh chnh nhng ci ca mnh m chng ta mun vt i, chng l v gi, v chng l mi quan tm ch yu ca lng i bi v chnh nh lng i bi ny chuyn ha chng thnh nhng s hu qu gi v thn yu.

BN NGUYN NGUYN S S chuyn ha gch vn thnh vng ch nh vo cng vic ca Bn Nguyn Nguyn S. T qu kh lu xa, B tt Php Tng ng cm vi s au kh ca tt c chng sanh v tm nhng gii php cho nhng kh au y. Tri qua v s kip quyt tm, t duy v thc hnh, Php Tng hon thnh Bn Nguyn Nguyn S cu tt c chng sanh. Li nguyn tu thnh khi c qu Pht vi danh hiu A Di , c Pht V Lng Quang v V Lng Th. Cng vic cu ny cha ng trong Danh Hiu, nam m A Di Pht, m vang khp ton v tr. Bn Nguyn Nguyn S ca s cu ging nh mt khi nam chm mnh m ht tt c chng sanh v vi n. D ngi ta khng thc n n hay cng chng li n, thn lc hp dn cui cng s thng. y cng ging nh t m. Theo Thn Loan, Li nguyn ca lng bi ging nh i a, v tt c ch Pht qu kh, hin ti, v lai khp mi phng khi ln t n.

Ai cng c nhng mng c ring t v thnh cng v hnh phc, c mong chng thnh tu sm hay tr. Tuy nhin, mc tiu th kh nm, v i a s ngi him khi t c. By gi, Bn Nguyn Nguyn S vn hnh cu cho nhng tri tim tan v v nhng gic mng tan tc ca loi ngi, chuyn ha chng thnh nhng sui ngun ca mt i sng phong ph v trn vn. By gi ngi ta nht nh n ch nhn thc rng cuc i khng th lp li ny cha ng nhng kho tng v nhng phn thng khng ng. Cng vic khng ngng ca Bn Nguyn Nguyn S tip tc khi no cn kh au trong th gii, v nhim v cn bn ca n l thc hin s luyn kim tm linh, chuyn ha nhng gch vn thnh vng. Li nguyn ny l cn bn, nguyn s (Sanskrit purva) trong ngha n trc thi v thy, nhn cha tt c chng sanh mt cch khng iu kin. N thy trc tt c mi mong mun, c vng cng nh mi tht bi v tht vng m nhn loi s tri nghim. Nh th, n sa son cho nhng tr li v gii php cho nhng nhu cu ca mi chng sanh. D chiu su v vin cnh ca s vn hnh ca Bn Nguyn Nguyn S th vt qu tr tng tng ca chng ta, n i n chng ta qua Danh Hiu, nam m A Di Pht. Nh vy, bt k ai, bt k u, bt k thi gian no cng c th ngm nga Danh Hiu v thc dy vi li lc v bin ca n. Truyn thng ni rng phi nm trm ln ti sanh sinh vo i sng lm ngi v mt ngn ln ti sanh gp Pht php, nhng Bn Nguyn Nguyn S i trc thm ch nhng ti sanh v s ny. Khi no ti nghe nhng con s thin vn gp trong vn hc Pht gio, ti ngh n vn Nht Bn Smith College xy vo nm 1986. Nm trn mt hi nghing nhn ra Ao Thin ng trung tm sn trng, nhng s to thnh bng din t cuc i c Pht. l nhng cnh n sanh, t b, gic ng, bi php u tin v nhp nit bn, cng nh Tam Bo v Bn Chn L Cao C. T tr tht trn nh vn ngi ta nhn xung nc ca Ao Thin ng v B Bn Kia. Ci lm cho ci vn thnh c nht l by mi tn cui c ly t nhng ngn i chung quanh thung lng Sng Connecticut. V t m v nin i ca , ti mi mt anh bn a cht n quan st chng. Anh tip cn nhng vin bng s chm sc du dng nh nhng vut ve nhng vin , v nh ch ny ch n, nh nh

thi bi. Sau vi pht quan st chm ch, anh ni cho ti hai nin i ca chng ti su tp cho ci vn. Mt s c to thnh 350 n 450 triu nm trc bin hnh, vn t trm tch di bin, nham thch t dung nham. Loi khc, gi l thch anh, t nht l mt t nm. Hon ton ngu nhin m nhng vin mt t nm tui ny c chn lm ch ngi thin nh cho n khi gic ng ca c Pht v ch c Pht nm trong cnh nhp dit. So vi tui tc ca nhng vin ny, lch s nhn loi ch l mt chm nh ca thi gian. Cn nh hn na l mt kip ngi. Mt t nm vt qu tr tng tng ca chng ta, nhng Bn Nguyn Nguyn S vt qua n v thi gian v chiu su. Thn Loan ni s pht nguyn ca Bn Nguyn l mi i kip, hay i ch l nm i kip. Mt i kip l n v thi gian theo cc nh ton hc n thi c thi. N bng mt ngn chu k ca kip hay l 4.320.000.000 nm. C ngi gii thch bng th d sau. Mt kho cha hng, bn mi dm vung, cha y ht ci. Mi mt trm nm th mt ht ci c ly ra. lm trng ht kho hng, l thi gian mt i kip. Mi i kip cn tu thnh Bn Nguyn gi ln s v bin ca nhim v su xa lm th no nh sch bng ti ca v minh trong mi con ngi t thi v thy. Bng ti v minh ny c Thin o din t nh sau : Phi thc bit rng t ng ny l mt chng sanh ngu dt ca nghip xu, lp i lp li sanh v t t v thy kip, mi mi chm m v lang thang khng h bit n con ng gii thot. V minh ny khng phi l s thiu tri thc m gi rng thc ti vt khi gii hn ca li suy ngh quy c. Yui-en, ngi su tp b Tannisho ni v n th ny : Ti bit n bao nhiu khi Thn Loan din t iu y bng chnh con ngi ca mnh khin chng ta nhn thc su xa rng chng ta khng bit chiu su ca nghip xu v rng chng ta khng bit chiu cao ca nhn c Nh Lai, c hai iu khin chng ta sng trong m m hon ton. (Tannisho, Li m u) V chng ta khng bit chiu su ca c nghip, nn chng ta cng khng cm kch c vi hot ng ton vn ca lng bi. Hai thiu

st ny, do gii hn ca kh nng l tr ca chng ta, l ci ngun ca kh au khng dt trong th gii ca chng ta. Tinh ty ca Bn Nguyn Nguyn S l lng bi v bin, din t trong li nguyn th mi tm ca bn mi tm i nguyn ca B tt Php Tng nh iu kin t Pht qu. Theo i Kinh, ph bin ng , th li nguyn cn bn ny l : Nu khi ti c Pht qu, chng sanh trong mi phng vi tm thnh, nim tin hoan h v c nguyn sanh v ci ti v ni Danh Hiu ti ch mi ln m khng sanh v , nguyn ti khng t c gic ng ti thng. Ch tr nhng ngi phm ti ng nghch v nhng ngi ph bng chnh php. Ba t ng ch cht trong li nguyn tm thnh, nim tin hoan h v c nguyn sanh v c bit nh l Ba Tm. Mt cch truyn thng, ba ci y c xem l nhng thi thch hp cn thit cho nim tin tn gio. Tuy nhin Thn Loan o ngc kin v ni r rng rng ba ci l nhng phm tnh ca A Di truyn ngm vo cuc i ca mi ngi. Chng to thnh ni dung ca c tin chn tht lm cho mt ngi tr nn chn tht, thc s v thnh tht. Tm thnh trong Bn Nguyn khng lin quan g n tm thc ca mt chng sanh b nghip tri buc, khng c g chn thc v thc s. Hn na, n l tm ca A Di , thm vo tm thc nhim ca mi chng sanh. iu ny a n nim tin hoan h v s t pht. Tm thnh ca A Di vn hnh trong mt con ngi cng nh thc nguyn vng hng thng, ngha l sinh vo Tnh . Mc ch ca s siu sanh ny l tr thnh mt v Pht, y tr hu v lng bi, lm vic cho s cu tt c chng sanh. S gii thch li Ba Tm kt thc trong ci c xem l s hon thnh ca li nguyn th mi tm : Tt c chng sanh, nghe Danh Hiu, giao ph chnh mnh v tha thch trong Nht Nim. y l kt qu ca tm thnh ca Pht. Nu h c nguyn c sanh v ci Pht , h s c vng sanh v ni a bt thi chuyn. Ngoi tr nhng ngi phm ti ng nghch v ph bng php.

C hai on kinh trch trn chng thc lng bi bao trm tt c v v bin ca Pht A Di . Tm thnh ca A Di hot ng trong chng sanh bo m cho h t c bt thi chuyn, trng thi khng trt li vo sanh t. Nhng s loi tr nhng ngi ng nghch v nhng ngi ph bng c v ngc li vi bn tnh tuyt i ca i bi. Nhng ngi b loi tr l nhng ngi phm nm iu xu ln lao : bo lc vi cha, m, tng ; lm mu thn Pht ; v to s chia r trong Tng on. Cng b loi tr l nhng ngi ph bng Pht php, mt xc phm thm ch ln hn v n ph nh bt k s bc vo mt ngun cu no. iu khon gi l ngoi tr ny t ra cho cc t s Tnh mt vn nn cn gii thch tri qua cc thi i. Nhiu gii thch khc nhau c a ra bin minh cho s loi tr ny. Thn Loan tm kt nhng loi ngi k trn trong iu khon ngoi tr v gin lc n thnh nh sau : Ngi xem thng nhng v thy v ni xu nhng v t phm ti ph bng php. Nhng ngi ni xu cha m mnh th phm nm trng ti. Cu hi hin sinh i vi ngi tr li vi cu hi cn bn : Ai trong chng ta khng phm ti ph phn nhng v thy v ci li cha m ? By gi, Thn Loan hiu iu khon loi tr lin h vi tnh trng kh x ca ring ngi v hiu mc tiu ca n l c hai. Trc ht, n l mt lnh chng i li i sng khng c o c. Bi v nhng vi phm l trm trng, ngi cnh co rng s cu c th v phng cho ngi phm chng. Th hai, tuy nhin, i vi nhng ngi c ti, nh chnh ngi, iu khon loi tr lm ni bt chnh i tng ca Bn Nguyn Nguyn S ca lng bi. Tht ra, s cu mt ngi lm iu xu c nh vy l mt b phn cn thit ca Bn Nguyn ; khng c n Li Nguyn vn cha hon thnh v Pht qu khng thc hin c. Thn Loan gii thch n gin : Do pht hin s trm trng ca hai trng ti ny, nhng li y khin chng ta nhn thc rng nhng chng sanh trong tt c cc phng trong v tr s c sanh vo Tnh khng loi tr ai [nhn mnh c thm vo]. Trong li m u cun Tannisho, Thn Loan xc nhn mt cch tri n s kin ny trong li th ti ni ting ca ngi :

Khi ti suy t v li nguyn bi mn ca A Di , c thit lp tri qua nm i kip vi thm tm, n chnh l cho ti, ch mt mnh ti, Thn Loan. Bi v ti l mt chng sanh cht nng nghip, ti cn bit n su xa hn Bn Nguyn Nguyn S, n ch thc c to ra cu ti. Tri qua nhiu th k, v s ngi thay tn Thn Loan bng tn ca chnh h v c tng li th ti ny, rng rng nh n t thn gp c Li Nguyn bi mn gia chn sanh t lun hi. NIM PHT : DANH HIU KU GI Khi bn ti, Teruo, trc tin t ra vi ti cu hi v nghip, l mt nim khc trong nhiu ci ti ang nghin cu. N khng lin h g n cuc i ca ti, thm ch cn km hn nhng cu hi rt cuc lm hao mn ti : Ti l ai ? Cuc i ti t u n ? N ang i v u ? Ti sm bt u nhn thc rng ton th thng ip ca c Pht nhm tr li nhng cu hi nn tng ny v t ng, ci t ng b tri buc bi qu kh nghip qu v mong mi gii thot v t do. Cu tr li ca Tnh cha ng trong nam m A Di Pht. y l s nim Pht vn bao gm qun tng Pht nhng ngy nay thng c ngha ni ln Danh Hiu ca Pht A Di . Hai ci c phn bit thnh nim Pht tham thin v nim Pht c tng. u l ngha ca s cu khn ca Danh Hiu A Di ? Ch yu ca nim Pht l s thc tnh trc s hu hn v nhng gii hn ca con ngi, s tnh gic vi bng ti ca v minh lm khi ln tham sn si. Thnh phn nam m biu l s hu hn ny. S nhn thc v nam m lc lng, khng ngun gc v khng phng hng a n tnh gic do A Di Pht, lng bi v bin v tn bao bc s nam m . A Di ngha l v lng, khng th o lng v vt ngoi hiu bit nim. A Di gm hai ngha trong nguyn ng Sanskrit, Ami-tabha, V Lng Quang v Amitayus, V Lng Th. Pht l m ca ch Buddha. Nh th, c soi sng bi Pht V Lng Quang v V Lng Th, ti nhn thc c thc ti ca ti l mt chng sanh b nghip tri buc gii hn, bt ton v phi cht c cha ng

trong lng bi v bin. Trong hiu bit trn vn s hu hn ca ti, s n l cho nghip ca ti, gii thot v t do c thc hin. Ni ln cu nim Pht khng nh i sng v bin, v cng (A Di Pht) trong t ng khng an thy ra mnh ang nh. L tr con ngi khng th d thu s trn vn ca nam m A Di Pht sng ng, bi v phn ln s trn vn vt khi thc tnh gic ca chng ta. Trn cp thc, s cng thng thng trc gia s tnh gic v mt con ngi hu hn, nam m, lun lun t khng nh mnh v s rng m rng rang ca lng bi, A Di Pht, cho ta khong khng gian c chnh l mnh. Nhng s cng thng ny cui cng t n gic ng ti thng nh nng lc ca Bn Nguyn Nguyn S. Ni mt cch trit l, nim Pht l s t pht m ca thc ti nn tng. Nh th, s ni ln Danh Hiu cha ng alpha (ci bt u) v omega (ci kt thc) ca con ng gii thot lun Pht gio. Danh Hiu m vang vi ngha huyn thoi, y nhng du hiu ch dn vt ngoi nhng li suy ngh thng thng : nhng li nguyn nguyn s ca B tt Php Tng hp nht vi kh au ca con ngi, s vin thnh ca nhng li nguyn a din lm cho s gii thot ca chng ta thnh mt s kin thnh tu, s t n Pht qu nh , v gic ng ti thng ca tt c chng sanh qu kh, hin ti, v lai. Chng ta c th hiu cu chuyn ny, phong ph cht tn gio, theo mt cch n gin, trc tip. Nhng li ni v nim ca ngn ng hng ngy c dng v cn thit cho cuc sng, nhng khi ht s dng, chng bin mt. Tri li, Danh Hiu, nam m A Di Pht, l ngun ca i sng sng to, nng lc xc nh thc ti-nh-n l. Mi khi ngm tng n, i sng y nng lc c kinh nghim. iu ny c ngha th no ? Qua s hot ng ca Danh Hiu, chng ta tr nn tnh gic vi chnh chng ta nh l nhng chng sanh gii hn, hu hn (nam m), tuy nhin an ton trong nng lc h tr ca lng bi v bin (A Di Pht). L chng sanh, chng ta c lm cho tr thnh chn tht, tht s v thnh tht nh tc ng vn hnh ca Danh Hiu. Nh th, khi chng ta hin thn Danh Hiu, A Di l ngay y. Khng c tng Danh Hiu, khng c A Di . Danh Hiu l Pht A Di . Danh Hiu l thc ti nh n l, l bn thn thc ti.

Nhng s dng khc nhau ca Danh Hiu c tm thy trong nhng tn gio khp trn th gii t thi tin s n ngy nay. N c dng nh nhng ch thut, ba, thn ch, v nhng l nghi cu khn. S kin chung l Danh Hiu c xem l c loi thn lc no . Nh vy, n c gi tr ch dng, phc v cho nhng nhu cu khc nhau ca con ngi : cha bnh, gi gn sc khe, mang n may mn, chin thng ci cht, tiu dit k th v ha hn i sng vnh cu. Ngc li, chc nng ch yu ca Danh Hiu trong Pht gio Chn tng l gi tr chn l ca n, n em li s chng ng thc ti nh chnh n. Tm li, Danh Hiu khng c nhng thn lc nhim mu, n khng lin h g vi nhng th kin xut thn, n khng bao gi ha hn nhng li lc vt cht v n khng lm ra v gii quyt mi vn nn trn th. Mc tiu cn bn ca Danh Hiu nam m A Di Pht l nh thc trc gi tr khng th so snh ca cuc i khng th lp li ny, cuc i gii hn, hu hn khng h tch la khi i sng v bin v v cng. Mt trong nhng tng t gn gi nht vi thc hnh nim pht trong nhng tn gio th gii l Cu Nguyn Jesus ca Cng gio Ty phng. Con ng ca Ngi Hnh Hng thc dc ngi ta gi gn li cu nguyn khng ngng, c Jesus Christ thng xt con. C lc ngi hnh hng c yu cu lp li li cu nguyn mi hai ngn ln mi ngy. Cu nguyn khng ngng l lun lun ku gi Danh Hiu Thng , d ang ni chuyn, ang ngi hay i, hay ang lm vic, hay n ung, bt c ang lm g, mi ni v mi lc, ngi ta phi ku gi Danh Hiu Thng . iu ny khin chng ta nh li s thc hnh hng ngy ca o Xc, ngi ni nim Pht by mi hai ngn ln mt ngy. Php Nhin cng khuyn khch thng hng nim Danh Hiu ; v ngi cng nim su mi hoc by mi ngn ln mi ngy. Mt gii thch cng phu v Cu Nguyn Jesus c trong mt tiu lun nh, V s Cu Khn Danh Hiu Jesus, mt cng trnh phi hp ca Cng gio Chnh thng v gio hi Anh. Trong tc phm ny, tng nim Danh Hiu Jesus c hiu theo ba cch cn bn : nh mt

hnh ng thin qun trong khi ngi yn lng, nh mt phng php tip xc Nhn cch ca Jesus, v nh mt hnh thc kh hnh, i hi b qun bn ng v xua i nhng hnh nh ti li. N cng cnh co i vi bnh tn th thn tng vi ngn ng, dng Danh Hiu cho nhng mc tiu thc dng. Khi Pht gio Chn tng ch trng tnh ct yu ca tng nim Pht, vic y khng lin quan n con s ln cu khn. iu ct yu l phm cht ca tm lng trong mi ln nim, s trong sch trong vic p tr s ku gi ca Pht nh Sng V Lng v i Sng V Lng. Nh th, d ch tht ln mt li, hay thm ch tng mun nim Pht l . Khng c loi iu kin no t ra cho mt ngi ; iu i hi duy nht l lng nghe su xa, lng nghe lp li s ku gi ca nim Pht. Bi v nim Pht c xem l t pht m ca thc ti, tn Pht gio Chn tng khng xem nam m A Di Pht c lin kt vi bt k ngn ng c bit no Sanskrit, Trung Hoa, Nht Bn hay nhng ngn ng khc d cho v mt lch s n c t ting Sanskrit. L biu tng tn gio ti hu, Danh Hiu l i tng ch yu cho s th phng tn sng. Nam m A Di Pht, c vit trn mt cun vi v t trn bn th, l hnh nh trung tm. N c thch hn nhng hnh tng tc hay v ca A Di . Bi v thc ti tr thnh biu l bt c ni u v bt c lc no Danh Hiu c xng ln, r rng n khng phi l mt nim tru tng, c t ra mt cch tr thc, cng khng phi l mt du hiu mang ngha. Rt ro, nim Pht l sc mnh sng to i sng, n tr thnh biu l ni mt nhn cch, hin thn ni t tng, hnh ng v ngn ng. Khi Php Nhin nm trn ging th tch, nhng t ca ngi bao quanh ngi v t v bun v tic rng o s ca h khng xy dng cha chin hay thp miu g h tng nh ngi. Nhng i s trong qu kh u dng ln nhng ngi cha ln v nhng tu vin, v cuc i v cng hnh cc ngi c tn vinh vi nhng bui l tng nim t m cc chn . Php Nhin sng mt ni n c n gin, ca lun lun m cho dn chng. Ngi t chi xy dng nhng cng trnh, v trn ging cht ngi ni, Ni no nim Pht c xng ln, ni l cha ca ta.

Tuy nhin, l mt hnh thc thc hnh tn gio, nim Pht c hai chc nng. Th nht, n ni ln mong c su xa nht ca chng ta vt ln bn ng v tr nn chn tht, thc s v thnh tht nh mt con ngi. Khi iu ny thc s xy ra, tc khc chng ta gp mt chng ngi, chnh l bn ng ca chng ta, v n ch thy c rng nim Pht c thnh tu t v thy cho mi chng ta t pha Pht A Di . Th hai, by gi chng ta tr li cho Danh Hiu-ku gi vi s bit n, mt s bit n su xa n ni ngn ng bnh thng khng th din t. Do , s cu vin duy nht l nim Pht, li sng to n t ngun su thm nht ca chnh i sng. Trong trng hp trc, Danh Hiu- ku gi n t chiu su v chm n chng ta, v khi chng ta tr li vi ton th con ngi ca mnh, chng ta thc dy t gic ng ca s t m m v m mt ra trc s diu k v cng l i sng. Mt ln mt sinh vin trong lp ca ti hc v t tng Pht gio Smith College vit mt tiu lun, khm ph ngha ca s ku gi trong kinh nghim ring ca c. S vic xy ra trong mt cuc i b vit d Grand Canyon. Vi vi ngi bn, Julia i mt chuyn vo hm ni. Mt lc c tt li sau v thy mnh ch c mt mnh. Thnh lnh c nhn ra c lc vo mt vng xa l. Julia la ht tn nhng ngi bn, nhng ch c nhng ting vng m vang trong hm ni. Mt s im lng b him ng tr. Sng xung, khng kh lnh hn, v c c gng gi thn cho m. Chc chn cc bn c s tr li tm c, c ngh vy, nhng thi gian tri qua v bng ti xung dn, khng c du hiu ca nhm ngi tm kim. Khng kh ban m lnh hn, d th h khng ngng, v nhng ting st sot trong nhng bi cy lm s hi. Ri trong s yn tnh ca m, c nghe nhng ting ngi yu t xa. Nhiu pht sau, nhng ting ngi ln dn. C c th nghe nhng chuyn ng trong bng ti n gn. Nhm ngi tm kim ku ln gi c ; ting gi cng lc cng r. C nghe r rng ting gi hng v c ; v tr li, c la ln p tr cho h bit. D khng th thy nhm tm kim trong bng m, ting gi ca h xc nhn s c mt ca h v bo m cho s cu thot ca c. Khi Julia tr li ting gi, c khng s na. Khi nghe tn mnh c gi ln v gi tr, c cm thy mnh m trong thn v tm. Ton th con ngi c c chuyn ha t mt s bi ri hon ton n mt s an vui trn

vn. Nim Pht tc ng trong cuc i chng ta theo mt cch tng t, th nn ti dch n ra Anh ng l Danh Hiu-ku gi. Danh theo ting Trung Hoa v Nht Bn gm hai ch : tch (hong hn) v ch khu (ming). Khi chng ta lc trong bng ti, c ai gi to ln v xc nh mnh bng tn. Tht vy, ch tch trong ting Nht l tasogare, ngha l ai ? Trong bng ti chng ta nghe mt danh hiu, xc nh n, v tt c u m xui. D chng ta ang m mm trong bng ti, mt khi chng ta nghe Danh Hiu, chng ta c em t bng ti vo mt mi trng rng m ca nh sng mt tri. S sng sa ny cho php chng ta thy ng nh mnh l, thot khi mi tnh ch quan. Ci qun chiu vo t ng l ht nhn tinh thn trong lng s nim Pht. Hy ti minh ha iu ny bng mt v d n gin. Khi i ng, mt a b bt u i vo ging ng trong bng ti, n thy nhng con qui vt trong phng v ku ln, M i, M ! B m chy vo phng, bt in ln, d dnh a con, ni rng, Nhn xem, khng c con qui vt no y c. N hon hn, b m tt n v ri phng. c trn an, a b c gng ng tr li, nhng trong bng ti a b thy nhng con qui vt nhy nht quanh phng, v qu s n bt u ku khc. B m vi tr vo phng, v lc ny li vi n trong bng ti. Ri b nhn ra rng nhng hnh nh nhy ma quanh tng ; chng l nhng ci bng ca ngn n ng ht qua cc chm cy u a theo gi. B m n dy, bt n ln v ch cho n rng s s hi ca n l khng c cn c no c. n li c tt i, a b hon ton hiu, v nhanh chng i vo gic ng, ming th thm M, M. ht nhn kinh nghim ca nim Pht l yu t tinh thn cho php chng ta thy nhng s vt nh chng l, v chng ta khng ngu si hay dao ng na v nhng o tng. Tc dng ca Danh Hiu l nh vy. l s t pht m ca thc ti i n v hin thn trong mt con ngi. Thc ti ti hu trong Pht gio c gi l Php thn ; n vt khi din t, tng tng v nim. V n siu vit khi chn tri ca hiu bit ca chng ta, n t hin l trong th gii ca chng ta nh l Danh Hiu, nam m A Di Pht, lm cho bt c ai, trong bt k thi gian no cng c th thm nhp c. Thc s nghe Danh Hiu-ku gi l c dn ra khi bng ti vo trong nh sng ban ngy.

Khi chng ta chng thc thc ti nh vy, n cn cn bn hn ch l c tn gio hay tt. V l do Thn Loan khng nh : Xng danh hiu Pht khng phi l mt thc hnh tn gio cng khng phi l hnh vi tt. Bi v n c thc hnh m khng c tnh ton no, n l khng thc hnh. Bi v n khng phi l mt ci tt do thc tnh ton to ra, n l khng tt. Bi v khng g khc hn l Tha Lc, hon ton tch la vi t lc, n khng phi l mt thc hnh tn gio cng khng phi l mt hnh vi tt v phn ngi thc hnh. (Tannisho VIII) Lm sao ngi bnh thng hiu cng vic ny ca Danh Hiu ? Nh th no ngi ta tr li cho Danh Hiu-ku gi ? Trong nhiu cu tr li, y l mt cu thng c trch dn vi nhng bin th nh : D ting ni ku gi Nam m A Di Pht l ca ti, N l ting gi thn yu ca cha m ti Ni rng, Hy n nh con ang l nh vy ! Cha m thn yu gc ting Nht l oya-sama. T ng ny khng phn bit cha hay m, cho mt cm gic thn mt m p hn trong ting Anh. Cha m thn yu cu chng ta lun lun cho n chng ta khng c iu kin g, Hy n nh con ang l nh vy ! Khng khc bit g, d chng ta ang bun au, mt mnh tc gin, cm thy b khc t, khao kht tnh thng hay ang s hi v ci g cha bit. i bi cho n chng ta vi cnh tay rng m. Nam m A Di Pht l ting ku vy gi, Hy n nh con ang l nh vy ! S cho n rng lng ny c lt t bi Koshin Ogui trong mt bi bo ng trn Cleveland Buddhist Temple News-letter. ng k li mt kinh nghim mt ln tr v nh sau mt chuyn i. Trong lc ng vng mt, in thoi ghi li bn cuc gi t cng mt ngi. Thng ip l, Jesus l ngi cu c nht. Hy tin ngi v bn s c cu thot. Hy yu ngi v bn s c yu. Ai khng tin ngi s i vo a ngc. Ogui bnh lun : Bn ni g v thng ip ny. Ti khng bit lm sao, nhng ri ti nh li bui gp g vi m ti trong chuyn i Nht mi y. Nm nm nay ti khng gp b. Ti va mi m ca cn nh ni ti

sanh ra, b ang ng trc mt ti. B khng ni g nhiu, m nm tay ti v chy nc mt, b ni, Con v nh. Th c ng yu khng, khi c cho n khng c li bo cha, bin minh, d ti c tin b hay khng, c yu b hay khng. Ti chng thc rng ti lun lun sng trong tnh thng yu ca b. Ti bit n. Nam m A Di Pht. Trong ngn ng bnh thng, nam m A Di Pht l ni, Ti n, ti v nh. Nh th, nhng ngi Pht gio Chn tng gi n l trng thi n nh tht s. THA LC Cng vic, s vn hnh ca Bn Nguyn Nguyn S, lng bi ca Pht V Lng Quang v V Lng Th c gi l Tha Lc. Nhng ci tha ny khng i nghch vi ci t trong ngha nh nguyn. iu ny tr nn r rng khi chng ta hiu rng im bt u ca Pht gio Tnh khng phi l Pht A Di m l B tt Php Tng. L mt B tt, Php Tng thy su xa nhng kh au v bin ca tt c chng sanh, gn b vi chng sanh mt cch trn vn, hiu bit nguyn nhn ca nhng kh au, tm ra mt cch dit tr chng v chun b s thc hnh cho mi chng sanh t n gii thot. Khi Bn Nguyn vin mn, Pht V Lng Quang v V Lng Th tr thnh mt thc ti. B tt Php Tng ngay y vi mi chng ta trong nhng chin u ca chng ta, chia x nhng n au v hy vng ca chng ta, bn cnh chng ta v gip chng ta trong hnh trnh tm linh ca chng ta. Php Tng s khng ngh ngi cho n bao gi cho cuc i ca chng ta t n s ton thin trn vn vi gii thot v t do. Khi chng ta t n gii thot v t do nh vy, by gi Pht A Di tr thnh mt thc ti sng. Tin trnh ny gi gn trong s sng ca nim Pht, nam m A Di Pht. Nam m l ci t ng lang thang, lc lng, tm mt cch thc hin tim nng trn vn nht ca n. A Di Pht l lng i bi ku gi tt c chng sanh m m lc lng n vi chnh n. Khi hon ton th neo vo mt lng bi nh vy, ngi ta n hoa thnh mt con ngi chn tht, tht s v thnh tht, iu xy ra t nhin v t pht.

Tha Lc, by gi l cng vic ca i bi t hin dng trn vn cho mi hnh thc i sng. N vt khi s hiu bit bnh thng ca tm hn nh hp, vng mc vi loi phn bit h vng, gi di. Nh th, Tha Lc khng th xem l mt i tng trong khun kh quy c ch th-khch th. N tc ng, vn hnh tn nn tng ca i sng, ph hy tt c mi tnh ton phn bit nh nguyn ca chng ta (hakarai). S cm kch ci kia (tha) nh l bt nh c Saichi (1850-1933), mt myokonin, mt ngi ngun gc tm thng nhng ci nhn th qun trit, din t y kinh nghim : Trong Tha Lc Khng c t lc Khng c tha lc Tt c l Tha Lc. i vi Saichi, t lc v Tha Lc l nhng phn bit ty tin do con ngi to ra. Bi v lng bi ca A Di l v bin, vt khi nm bt theo nim, n c gi l i bi (karuna). Lng bi ny khng phn bit vi tr hu (prajna). Tnh t i ni ln tm thc v tm lng ca Pht bao trm, tiu dung mi loi nh nguyn ta v ngi, tt v xu, i sng v ci cht v.v... chuyn ha chng thnh nhng ci ngun ca i sng nng ng v sng to. Lm th no ngi ta c th cm thng s vn hnh ca Tha Lc ? Trong cun sch ng ch ca mnh, Nhng T Tng Khng C Ngi T Tng, trn ln tr liu php thn kinh vi nn tng Pht gio, Mark Epstein vit : Thay v trn chy khi nhng xc cm kh khn (hay bm vo nhng xc cm thch th), ngi thc hnh s ch tm trn tri tr nn c th cha ng bt k phn ng no : m khng gian cho n, nhng khng hon ton gn b vi n nh s hin din ng thi ca tnh gic khng ph phn. y l mt miu t tuyt ho v iu xy ra trong thc hnh thin nh. Ngi ta kinh nghim mt khng gian rng m, thot khi mi loi phn nh gi tr ha gii nhng xc cm kh khn. Mt s t do v rng rang tng t cng c tm thy trong Pht gio Chn tng nhng vi nhng khc bit cn bn.

Khng gian v bin c ban cho chng ta bi lng i bi ca Pht V Lng Quang v V Lng Th. Lng bi ny khng ch khng phn nh m cn thu hiu trn vn tt c mi am m nhim ca chng ta : c Pht hiu tt c iu v ku gi chng ta, nhng chng sanh ngu di ca am m m qung. Nh th, khi chng ta nhn ra rng bi nguyn ca Tha Lc l dnh cho nhng chng sanh nh chng ta, li nguyn tr nn xc thc hn v c th nng da hn. (Tannisho IX) im ny c David Ignatow lm cho sng t v n gin : Ti hin hu, v nh th Pht v ti khng l mt, nhng ci y l dnh cho t ng lm ngi ca ti bit rng ngi hin hu v ti hin hu trong i mt ngi, v ti c thu hiu. Lng bi v tr hu ca A Di ban thn lc cho chng ta, qun nh cho chng ta, khin chng ta c th ng u vi mi loi thch thc kh khn trong cuc i. S ban thn lc gii phng chng ta chng ta tha nhn mt cch cng khai nhng gii hn v bt ton ca chng ta, thm ch nhng nghin ngp v lon thn ca chng ta. Qua cng vic ca Tha Lc, chng ta ch thc tr nn chnh mnh, chp nhn nhng cm xc ca chng ta m khng tic nui, hi hn hay cm thy phm ti. Bi v khng gian ny v s hiu bit c cung cp cho chng ta, nhng tc phm ca ngi Pht gio Chn tng y nhng tnh cm trong sch c phi by trn vn vui, bun, khi hi, tc gin, ngu di, hi hn, bit n. Gii thot khi nhng hu qu vng bm ca qu kh nghip, chng ta tin v pha trc mt cch tch cc v sng to. Nhng iu ny c minh ha trong cuc i ca mt ngi ph n Pht gio Chn tng tn Haru Matsuda, b li nhiu bi th tn gio by t nhng soi thy su xa nht ca b vo i sng. B Matsuda l mt ngi Nht di c v nh c Kona, Hawaii, vo u th k. Nhng ngi Nht y to thnh mt cng ng quanh mt ngi cha Chn tng, Kona Hongwanji. y trn nim tin, b din t s cm kch ca mnh trong nhng bi th ngn theo nh phong tc Nht. Trong v s bi th, c bi nh vy :

c m p bi lng bi chn tht, Ti nguyn khng bao gi than vn ; ang ngh nh th, Ti li than vn. Sng nay di mt, Ti bt u than vn ; Nam m A Di Pht vt ra, V ti tht s tnh dy. Sng di nhng kh khn kinh t gay gt trong mt th gii nc ngoi i nghch, b Matsuda v gia nh b lm vic qun qut trong nhng n in c ph Kona. B lm vic t sng ti ti, chm lo nhu cu cho mt gia nh ng ngi. i b y nhng kh nhc, tht vng v than trch, tuy nhin b chu ng v sung mn, yu i, do lng bi ca A Di thm nhun. Cng vic ca lng bi m mt cho b trc s hu hn ca con ngi gii hn, bt ton v phi cht nhng ci con ngi hu hn c cha ng trong thn lc nng h tr tt c ca A Di . c ch cho t ng chn tht ca mnh v bit n ci thy thu sut ny, b nguyn khng bao gi than vn. Nhng ngay lc , b li thy mnh ang than vn. B li c ch cho bn tnh chn tht ca b, nhng cng lc b nhn ra rng b c chp nhn bi lng i bi. Ni theo li ca Thn Loan, Pht hiu tt c iu v ku gi chng ta, nhng chng sanh ngu di ca am m m qung. Bi th th hai cn ni r hn. Tr dy bui sng, b Matsuda phi cm thy bao nhiu cng vic ng s trc mt, v b bt u than vn. Ngay lc , Nam m A Di Pht vt ra. Qua nhiu nm hun tp s lng nghe su xa, nim Pht tr nn phn ca tim thc b. Gi y n tri ln pht l thc ti chn tht ca b. Nam m a Di Pht xc nh mi nam m lc lng, m ri v than vn trong i bi ca A Di Pht, nh Sng V Lng v i Sng V Lng. Mi xng ln nim Pht l mt ln gii thot chng ta vo trong mt v tr v bin v v hn. Khi nam m A Di Pht chm vo b, b thc s tnh dy, khng ch sa son cng vic trong ngy, m l thc tnh vi thc ti ca thn phn con ngi. By gi b xc nh nhng gii hn ca mnh, khng phi nh mt tri buc m l mt khonh khc gii thot i su hn vo i sng chn tht v thc s. Vi tr hu v thn

lc c ban cho, b Matsuda vt qua mi tr ngi nui nng nm a con, by t lng bi vi ngi km may mn, v ng gp vo vic nng cp i sng cng ng. Vi mt cuc i lng nghe su xa, b Matsuda tr nn mt ngi thc s thc tnh. N cho php b sng chn chnh, n ch thu trit bn thn mnh, thay v duy tr mt i sng b mt cha y nhng hy vng gi to. B hon ton thc gic s t-la di ca b, khng phi v c bit thng tu hay gic ng, m bi v bn tnh chn tht ca b c soi sng bi nh Sng V Lng v i Sng V Lng. iu ny bin cho b thnh mt ngi hon ton gii thot, nh Thn Loan din t : Trong con ngi nim Pht m ra con ng ln ca t do khng ngn ngi. L do l ch thin ci mnh trc ngi thc hnh lng tin chn tht, v nhng chng sanh qu thn khng th cn ngi con ng. Nhng hu qu ca nghip xu khng th bin thnh qu, v bt c hnh thc ca ci tt no cng khng bng. Nh th, gi l con ng ln ca t do khng ngn ngi. Ngi gii thot phi sng vi nhng hu qu ca nghip qu kh, nhng chng khng tr thnh nhng gnh nng na v khng c nghip tiu cc no c to ra. T LC T ng t lc, ngc vi Tha Lc, khng nn c cho l mt t lc ph nh trong i sng hng ngy. tr thnh mt ngi ln trng thnh, c lp, chng ta phi nng da vo nhng nng lc c pht trin trong chnh mnh l tr, tm l v trc gic. Chnh trong lnh vc tm kim c tnh tn gio m t lc thnh mt vn tht s. Theo Thn Loan, t lc tr nn biu l trong mt s ng li. Trc ht, bt c khi no ngi ta, thc lm vic tt trong bt k hnh thc no gm c thc hnh tn gio, thm ch khi xng danh hiu Pht, t lc bn vn hnh. Khng thc c tr chi quy ng n np pha sau, ngi ta t cho mnh l ng v t ph, c nhng ph phn ng sai i vi nhng ngi khc.

Th hai, bt c khi no ngi ta tin vo kh nng ca mnh thm ri rm trong thn, ng, qua mt s phng tin, nh thc hnh thin nh, t lc bn tc ng. By gi ngi ta quay qua nhng c Pht v bn tn khc cu xin, v i vo nhng thc hnh khc vi nim Pht. Ngi ta ch da vo nhng thch tht thng ca mnh khi dn cho i sng tn gio. Th ba, bt c khi no ngi ta kiu cng tin vo kh nng t bit mnh, l s vn hnh ca t lc. iu ny bao gm vic t cho mnh l nhn bit trn vn s gii hn, bt ton v sai lm ca mnh nh nng lc ca ch s suy ngh l tr t mnh. Cui cng, khi s thc hnh tn gio ca ngi ta, bt k cam kt v hng nguyn bao nhiu, cng khng c hiu qu, khng sanh si ny n, t lc t n im cht. l thi im ci ta m ra vi cng vic ca Tha Lc, n l thm nhun khp v h tr tt c. Trong i sng hng ngy, t lc biu l thnh nhng thi thc v thc, ch k n su. Chng ta him khi nhn ra iu ny, bi v mt chng ta lun lun phng ra ngoi v chng ta khng th thy chnh mnh. Chng ta thng trc ph phn v ch trch nhng ngi khc, hon ton khng bit g v s t tri cn ct, b ngoi ca mnh. S v minh ny dn n mi loi hn lon khng cn thit trong i sng c nhn v trong th gii. Nh Carl Jung c ln vit, Lm sao c th nhn thng trc tip khi thm ch n khng nhn chnh n v nhn vo ci ti tm m n t mang theo mt cch v thc vo trong mi x s ca n. Mt v d n gin minh ha ci ng tnh ton phn bit nh th no khi n ngh n ang lm vic tt. Bnh vin a phng th x ti c mt qu np vo cui mi nm. Ti l mt ngi nhiu khi hng nhng phc v tuyt ho ca n, l mt ni ti ng gp hng nm. Vo cui nm bo co ti chnh ca qu c thng bo vi danh sch tn nhng nh ti tr theo cc mc hin tng khc nhau. D ti cho vi ng c bit n, iu u tin ti lm khi nhn bo co ny l xem tn ti c trong khng, vit c ng khng v t c ng ch khng. Mt nm n, vn phng bnh vin loan bo s tng nhng ng h s bng plastic nh mt vt cm n cho nhng ngi hin tng. Ti

 gi tin, ti ch mn qu n. Ti ch mi. Ti ch trong su tun, nhng n khng n. Th nn, mt hm ti khng ch na v quyt nh gi vn phng. Vi mt ging lch s, ti ni, D bn thn ti khng quan tm ti c c ci ng h s hay khng, ti ngh rng bn cn bit c mt s ngi cha nhn c. Nu chng ti khng c, bn c th khng c phn hin tng vo nm ti ! iu ti tht s mun ni th thng thng hn H, ti cha nhn c ng h ca ti. Nu bn khng gi cho ti mt ci, nm ti chng c mn cho no u ! Hai ngy sau ci ng h plastic r tin m ng yu n bng ng bu in. N ngng hot ng sau vi thng. D sao, vic cng khng gy thch th g gh gm. Khi ti suy ngh v s vic ny, ti t hi, ti hin tng cho ai ? R rng, khng phi cho bnh vin hay nhng s phc v ca n ch thun cho ring ti. Mi quan tm ti hu ca ti khng phi l bnh vin m l tham mun khng vi c bit n, d ch trong hnh thc mt mn qu r tin. nh tt ca ti b che m bi v ti lun lun thc lm vic tt. Myokonin Kichibei (1803-81) l mt ngi bn rong c c tin su thm. Ngi ta hng v ng khi h c nhng cu hi v c tin Chn tng. ng ni bng nhng th d n gin, ngy thng. Mt ln ng minh ha bn cht ng ngnh ca t lc bng cu chuyn sau. D c sng trong i dng, trong nc mui, mui khng bao gi thm vo thn n. Nu ti gii thch l do, y bi c ang sng. Nhng nu bn p mui c cht c li ln, mui vo thng trong thn duy tr c. V bt k bn c gng th no trc mui ra, c vn mn. ng th, chng ta ging nh con c, sng mi ngy ngp trong Pht Php, tuy nhin Php khng h thm vo cuc sng chng ta. Ti sao th ? Bi v bn ng chng ta cn sng, cn vy vng bng t lc. T lc t chi li dy ca Pht nh l khng lin quan v v ngha cho cuc sng hng ngy ca chng ta. Bao gi t lc cn sng v khe mnh, bn ng cn cng chng li Pht Php, dng ln mi loi phng th, che chn. Nhng sm hay mun, c lc chng ta nhn ra s ph sn ca t lc. Khi y, php s thm vo thn tm

chng ta truyn thm vo mt ngha mi m v y sc sng ca cuc i. S TRUY TM T lc khng ph nh n lc cn thit tin b trn con ng thc tnh. Tim n trong ci gi l con ng d dng ca Pht gio Tnh l truyn thng ln tu thn trong truyn thng chu. Tu thn iu phc thn v tm, xy dng tnh cch v sc mnh bn trong, kim ch dc vng, v lm hin l tim nng trn vn nht ca mt con ngi. N l ct li cho tin trnh gio dc Khng gio, s tu hnh thn tm ca Lo gio, s thc hnh thc tin ca Pht gio t nn trn gii, nh, hu, v nhng ngh thut nh th php, bn cung, hi ha, l tr, cm hoa hay nhng thnh tu vn ha khc. Tu thn l sc mnh hng dn trong c gng ca mt con ngi tm cch sng mt i sng cao nht v o c, khng phi bng li ni m bng hnh vi. N l ct li ca s truy tm s ch tht l mt con ngi trong nhng con ng khc bit ca tm linh. Trong mi c gng nh vy, ngi ta khng trnh khi thc c s hu hn ca con ngi, thc th ca mnh nh mt chng sanh do nghip gii hn, bt ton, phi cht. Tin trnh tri nghim ny nm trong tri tim ca Pht gio Chn tng, v nu chng ta khng tri nghim c, kt qu l mt ci nhn mo m v con ng Tnh . Trong Pht gio Chn tng, tu thn l mt vn k lut bn trong v khng phi l mt hnh thc bn ngoi r rng cho ngi ngoi cuc, nh ngi thin chng hn. Bi th, n khng h ni bt nhng l mt phn chnh yu ca tm o. Chng ta c a ti nhng cnh cng ca Pht gio Chn tng bng nhiu ng khc nhau. Vi mt s ngi chng ta l nhng duyn nghip may mn t qu kh, thng ngoi s la chn ca chng ta ; v nhng ngi khc c th nh gp nhng v thy tt gy cm hng cho chng ta trn ng tm kim. Mt s ngi s hng v con ng Chn tng bi v nhng thm cnh bt ng hay nhng giy pht thnh lnh t ng. By gi chng ta s bt u hi v Pht A Di , Tnh , Bn Nguyn, ci ng ngu si, nim tin chn tht. Giai on ban u nghe Pht Php ny dn chng ta n nhng cu hi xa hn, khi ngi ta c gng lin h

chng vi i sng hng ngy. By gi chng ta khng tha mn vi nhng cu hi thun ty khch quan v nhng cu tr li t bn ngoi. Nh vy, giai on k tip l tng ng vi lng nghe su xa bt u. Nhng cu hi tr nn c nhn v hin sinh mt cch su xa. Ti l ai ? Cuc i ca ti c t u ? N ang i v u ? Ci g l mc ch ca cuc i ti ? Lm th no gip mt vi ci cht ? Khi c gng o su nhng cu tr li chng ta u tranh vi chnh mnh, vi bng ti v minh ca chnh mnh, vi vng tng m lm ca chnh mnh. Kin tr v n lc l cn thit trong cuc tranh u thng hiu. Khng phn bit trng phi, Pht gio xem n lc, tinh tn l ct yu cho i sng tn gio. N l cn bn trong Tm Thnh o ca Pht gio Theravada : chnh kin, chnh t duy, chnh ng, chnh nghip, chnh mng, chnh tinh tn, chnh nim, chnh nh. Trong Su Hon Thin (Ba la mt) ca Pht gio i tha, n cn chim mt ch quan trng hn : b th, tr gii, nhn nhc, tinh tn, thin nh v tr hu. Trong Pht gio Chn tng tinh tn c biu l trong s tn tm lng nghe su xa, thm ch n c ngha l i xuyn qua tri cu la ln ca ba ngn th gii. Tin trnh lng nghe gio l c truyn dn trong khun kh ch th v khch th : ngi lng nghe hin hu tch la vi gio l c dy. Tuy nhin s tch tp lng nghe cui cng gy ra mt bin i tim tin trong tim thc, nh nh nguyn ch th-khch th tr nn yu i. By gi ngi ta i vo lnh vc ca s lng nghe su xa Pht Php, v ngi ta bt u khm ph ra t ng chn tht ca mnh trong gio l. Tht vy, phm vi b rng ca vic lng nghe su xa quyt nh mc t tri t cn n su. Nu mt ngi Pht gio Chn tng lm mt hnh thc thin nh no, ch c mc ch duy nht l lng nghe su xa. Ct li ca lng nghe su xa l tnh bt nh, do ch th v khch th thnh mt. Mi du vt ca nim nh nguyn bin mt, d v pha ch th hay khch th. Nh mt v d bt nh v pha ch th, chng ta c mt cu th ni ting ca T. S. Elliot trong T C : m nhc nghe tht su xa n n khng c nghe cht no,

m bn l m nhc khi m nhc cn . y l s lng nghe su xa trong m nhc khng cn l mt khch th na ; hn na, n thnh ni dung ton th ca ch th vo lc . Khun kh ch th-khch th tan bin trong s lng nghe su xa c tri nghim. D nhin, mt khi giy pht qua i, ch th v khch th li tch la. Mt kinh nghim tng t v bt nh, ln ny v pha khch th, c tm thy trong mt trch dn ca Czanne. Tm tt ngh thut ca mnh, ng ni, Cnh vt t v chnh n qua ti, v ti l thc ca n. y cnh vt bao trm chn tri ca kinh nghim, em ch th vo trong bn thn n. Khng c s phn bit no gia cnh vt v Czanne. Nhng khi ng thi v, ng tr li th gii ca nh nguyn ch-khch. Tri vi nhng kinh nghim tm thi v bt nh ny, s lng nghe su xa trn con ng Chn tng a n mt s bin i v thng hng trong mt con ngi. tri qua tranh u gh gm v s thc tnh cui cng, mt con ngi khng bao gi mt ci t c. S hin thn, nhp thn ton vn ca Pht Php lm sanh ra mt ng tnh mi, tr hu v lng bi trng thnh t nhin. Khng c s tr li. Th nn, iu ny c bit nh l trng thi bt thi chuyn. Nh chng ta ch ra, bi v s chuyn ha trong lng nghe su xa l mt tin trnh bn trong v khng c hnh thc bn ngoi, n khng r rng cho ngi ngoi thy. Nhng n i hi s hin mnh v n lc cng nh (nu khng ni l hn) nhng hnh thc khc ca thc hnh tn gio. Mt trn chin tm linh xy ra trong i sng bn trong ca ngi ta, trn chin l mt do u khng th trnh cho bt k hnh thc gii thot v t do ch thc no. Nhng th cha phi l tt c. Bi v s thc tnh cui cng th vt ngoi nhng tnh ton v kim sot ca con ngi, c mt s mc (nhim vn) trn con ng tn gio. Trong ngn ng Chn tng, c xy ra mt s thot khi t lc nh cng vic ca Tha Lc. Tht vy, mt trong nhng nh ngha m Thn Loan ni v Tha Lc l ci trng vng mi tnh ton

(hakarai), gi ra mt s sng t nhin, thot khi mi loi mun. Trong Thin Lm T ton b tin trnh ny gm ba giai on : tch tp, s tm kim khng ngng gii quyt mt cng n ; v bng v, s v tung vo gii thot v t do. Chng ta tm thy mt tin trnh tng t trong hnh ng sng to. Chng hn trong ngh lm gm, ngi th gm phi u t th gi, ngh lc v tp trung lm mt sn phm ngh thut. dng ton b n lc trong vic nn t st, ngi ta t n trong mt l nung ni mi ci c giao ph cho nhng nng lc khng th thy. Ngi ngoi ch thy sn phm khi hon thnh nhng khng bao gi thy cng vic trong ton th tin trnh. Trong mt tc phm ni ting v ngh thut dn gian Nht Bn, Ngi Th Th Cng V Danh, ngi th gm ni danh th gii Shoji Hamada nhn xt : Nu mt l nung nh, ti c th kim sot n hon ton, ngha l ci bn ng ca ti c th tr nn mt ngi kim sot, mt ngi lm ch l nung. Nhng bn ng ca con ngi cng ch l mt iu nh. Khi ti lm vic ni mt l nung ln, nng lc bn ng ca ti tr nn yu n khng th kim sot n y . Th c ngha l i vi l nung ln, nng lc vt khi ti l iu cn thit. Khng nh vo mt nng lc v hnh nh vy ti khng th c c nhng sn phm tt. Mt trong nhng l do ti mun c mt l nung ln l bi v ti mun l mt ngi th gm, n lm vic trong n sng nhiu hn l trong nng lc ca bn thn n. Cc bn bit hu nh tt c nhng ci bnh tt nht u c lm trong mt l nung khng l. Trong ngn ng Chn tng, t lc ca ngi th gm c giao ph hon ton cho cng vic ca Tha Lc. Nhng iu ny khng nn hiu n gin theo nh nguyn, v t lc v Tha Lc cng nhau lm vic. Khng c nhng n lc ca t lc, Tha Lc khng th biu hin s thn diu ca n ; v khng c Tha Lc, t lc vn nm yn khng sng to. D khc bit v ng vng, t lc v Tha Lc cng nhau lm vic cng l nn tng ca Thin. Mt trong nhng v thy hin i ca Thin To ng, Kosho Uchiyama, din t mc ch ca ngi thin l vt b nhng ng li suy tnh v bao gi c mt mc ch by gi c mt i tng c nhm n. By gi ngi gii thch :

Chng ta ch ngi n thun gia nghch l ny, trong d chng ta c nhm n ci g, chng ta cng khng bao gi c th chm n c mt ch no. Chng ta ch ngi n thun trong nghch l ny, n hon ton bun ci khi chng ta ngh v n vi tm thc nh hp ca chng ta. Trong ngi thin ca chng ta, chnh vo thi im khi ci ng nh hp v ngu ngc ca chng ta khng tha mn hay hon ton lng tng, ci i sng t nhin v v lng y vt ngoi nhng t tng ca ng kia mi vn hnh. Chnh vo thi im khi chng ta hon ton lc mt m i sng hin hnh v nng lc ca Pht c biu hin. S thc hnh khng ngng ngh ch ngi n thun (shikan taza) ca ci ng nh hp v ngu ngc sm hay mun s t n gii hn t lc ca n. Khi iu ny xy ra, by gi ci tnh gic v mt i sng t nhin v v lng su hn s sng ng. y khng g khc hn l i bi ca Pht nng cho s thc hnh ngi thin ca Thin sinh. Mt cm kch nh th c nhng gc r su xa trong t tng ca o Nguyn, v sng lp Thin To ng th k mi ba. Trong mt tiu lun nhan Sanh v T, ngi vit : Khi bn n gin thot v qun c thn tm bn v nm mnh vo trong ngi nh ca Pht, v khi s vn hnh n t hng Pht v bn tng ng vi n, by gi khng cn sc mnh no v khng cn dng t tng no, thot khi sanh v t, bn thnh Pht. By gi khng th c chng ngi no trong bt c tm thc con ngi no. S vn hnh n t Pht khng g khc hn l cng vic ca Tha Lc. C cng mt s hiu bit nh vy trong nhng cu ni ting nh thc hnh v chng c l mt hay thc hnh c theo ui trn nn tng ca gic ng. Chng c hay gic ng l nn tng ca i bi. i bi ny bo m cho nhng kt qu trong thc hnh tn gio. Khi iu ny b l l hay b qun, ci ng khng gic ng chy lung tung in lon, to ra mt s sanh si ny n nhng guru t xoa du v nhng Pht t gi mo. NH SNG KHNG B NGN NGI

Cng lm vic vi Danh Hiu nui dng tm o l nh Sng Khng B Ngn Ngi. Thn Loan nhn xt rng i sng tn gio tht s c nui dng bi Danh Hiu nh l cha bi mn ca chng ta v nh Sng nh l m bi mn ca chng ta. Chng ta lm sng t ngha ca Danh Hiu nhng u l chc nng ca nh Sng ? N lin h vi s thc hnh lng nghe su xa ca chng ta nh th no ? Trong Pht gio, nh Sng soi sng ci ng b nghip rng buc v em li s chuyn ha cho n. N l hnh tng m tr hu mang ly gii thot chng ta khi m lm. Nh tnh thng l tru tng cho n khi no n th hin trong tng quan vi mt hnh tng c th ca mt ngi ring bit m, cha, con, ngi yu, bn... cng th tr hu l tru tng cho n khi n chm n chng ta trong hnh tng nh Sng soi ri cho cuc i chng ta. Theo li ca Thn Loan : Nh Lai ny l nh sng. nh sng khng g khc hn l tr hu ; tr hu l hnh tng ca nh sng. Hn na, tr hu l v hnh tng ; bi v Nh Lai ny l Pht ca nh sng khng th quan nim. Nh Lai ny lp y v s th gii trong mi phng, bi th c gi l Pht V Lng Quang. B tt Th Thn t tn Nh Lai ca nh sng khng b ngn ngi lp y mi phng. ng , danh t Nh Lai c dng nh mt ng ngha ca Pht v c ngha Bc n t ci gii nh vy (thc ti nh n l). Bi v khng c g c th ngn ngi cng vic ca Nh Lai, Nh Lai cng c m ch nh l nh Sng Khng B Ngn Ngi. nh sng ca mt tri v mt trng soi chiu th gii, nhng n khng thu qua vt v ht bng. Ngc li, nh Sng Khng B Ngn Ngi thu qua c th cht cng c nht trong th gian, tc l v ci ng ca chng sanh nng nghip m khng bao gi ht bng. Khng c g c th ngn ngi s sng t ca n. nh sng xua tan bng ti ca v minh ; Nh th A Di c gi l Pht ca nh Sng Tr Hu. Tt c ch Pht v thnh ca ba tha Cng dng ln li tn thn ca cc ngi.

Alfred Bloom, tc gi ca Phc m ca n Sng Thun Khit ca Thn Loan, din t t tng tn gio ca Thn Loan nh l thn hc v nh sng. y l mt din t rt thng minh, bi v nhng bn vn Tnh cha y nhng m ch n nh Sng. Tiu Kinh, chng hn, ni : nh sng ca c Pht ny l v lng. N chiu khng ngi trong cc ci Pht trong mi phng. Bi th, ngi c gi l A Di . V Qun Kinh cho chng ta mt hnh nh t m, r rng : Pht A Di c tm mi bn ngn c tnh hnh th, mi c tnh c tm mi bn ngn tng ph tuyt ho. Mi tng ph pht ra tm mi bn ngn tia sng ; mi tia sng chiu khp v tr mi phng ci nc, m trm v khng b st ngi no chnh nim v Pht. Thn Loan cng ni v Pht nh l Mi Hai nh Sng, miu t nhng chiu kch khc nhau ca cng vic ca tr hu. Nhng nh sng gm ch Pht nh l nh Sng Chi Bng, nh Sng V Nhim, nh Sng Tr Hu, nh Sng Khng on t, nh Sng Khng Th Quan Nim, nh Sng Khng Th Din t, nh Sng Uy Nghim, nh Sng Hoan H, nh Sng Vt Mt Tri v Mt Trng. Ni dung ca nh sng trn mt ngi c Saichi din t bng ngn ng khc chit, thng ngy : 84.000 m lm, phin no, 84.000 nh sng, 84.000 nim vui trn ngp. Saichi y m lm, phin no tm mi bn ngn, ngha l v s mi ci c soi sng v chuyn ha bi mt s lng nh sng tng ng. Chng thc iu ny l bit c nim vui khng cng ca cuc sng. Hnh tng ca nh sng v ngha ca n c Eikichi Ikeyama, l mt gio s ting c i hc Otami v nh hng c mt th h tr thc Chn tng, ni ln bng ngn ng ng thi : Ci Ti Thanh Tnh, n l khng-phi-ti, trong ti, pht hin cho ti, Ci ti nhim ny.

Ci Ti Thanh Tnh l mt phng din ca nh Sng Khng B ngn Ngi vt khi thc bnh thng, n soi sng mt che du ca ci ng. Nhng sm hay mun ci bng ny, ci ti nhim , cng b pht hin do cng vic ca nh Sng. N l mt phn thit yu ca mnh. C hai, ci ti thanh tnh v ci ti nhim u cn thit cho mt ngi t c ton th tnh. Khi c hai c a n tnh gic trn vn, chng ta c mt con ngi thc tnh, ch thc. Mt khi chng ta hiu chc nng ny ca nh Sng Khng B Ngn Ngi, chng ta cng ng cm mt thnh ng kh bt thng trong cc tc phm ca Thn Loan : lng nghe su xa nh Sng. Cu ny c ngha, khi chng ta nhn bit rng Danh Hiu v nh Sng l ng ngha bi c hai l nhng biu l ca s vn hnh ca i bi. Nh th, lng nghe su xa Danh Hiu dn n s vic c soi sng bi nh Sng ; v c soi sng nh th tc l thc tnh vi Danh Hiu nh mt thc ti nn tng. Mt cu ni ni ting ca Chn tng tm tt s lin kt mt thit gia hai ci : Danh Hiu l s biu l thnh ting ni ca nh Sng, v nh Sng l s biu l khng ting ni ca Danh Hiu. nh Sng V Ngi khng ch xuyn qua ci t ng l cht cng c nht trong th gian, m cn chuyn ha n thnh ci hon ton nghch li, lm cho n mm du, nhu nhuyn, d un nn. S chuyn ha xy ra do s m p nui dng v bi mn ca nh Sng V Ngi. iu cng t nhin nh nc tan thnh nc. Thn Loan tuyn b : chng thc s tin cy chn tht hng v v v bin Do cng vic ca nh Sng V Ngi, Tng bng ca phin no m qung tan ra hon ton tc thi tr thnh nc ca gic ng. D cho Danh Hiu (cha bi mn) v nh Sng (m bi mn) l cn thit cho s thc tnh tn gio, c hai vn l nhng nguyn nhn ngoi. Ch khi no chng cng lm vic vi nhn duyn bn trong, c tin hay s tin cy chn tht, th mt i sng mi c sanh ra. Thn Loan tm kt mi tng quan ca ba ci :

Thc s chng ta bit rng khng c Danh Hiu c hnh, ngi cha bi mn ca chng ta, chng ta s khng c nguyn nhn trc tip cho s sanh ra. Khng c nh Sng, ngi m bi mn ca chng ta, chng ta s tch la ngoi nguyn nhn gin tip ca s sanh ra. D c hai nguyn nhn trc tip v gin tip cng c mt, nu nghip thc ca tn tm khng c, ngi ta s khng t n x s ca nh sng. Nghip thc ca tn tm chn tht v thc s l nguyn nhn bn trong. Danh Hiu v nh Sng cha v m ca chng ta l nguyn nhn bn ngoi. Khi nhng nguyn nhn bn trong v bn ngoi hp nht, ngi ta chng thc thn chn tht trong x s c nguyn. By gi chng ta i n s minh gii v tin cy chn tht, hay ci m Thn Loan gi l nghip thc ca tn tm. C TIN NH S TIN CY CHN THT Kinh nghim trung tm ca Pht gio Chn tng c gi l tn tm (shinjin), thng c dch l c tin, nhng bi v c tin c v vn hm , cn thit phi phn bit nhng cch dng khc nhau ca t ng ny. Trong Pht gio, chng ta thy c ba t ng Sanskrit thng c dch l c tin. Sraddha (tin cy), prasada (trong sng v bnh thn) v addhimukti (hiu). Tn tm cha ng mt s nhng yu t ny, v ci hiu cn bn ca Thn Loan c th dch ng sang Anh ng l tin cy chn tht, giao ph chn tht. Tng qut, c tin Pht gio thng n lc bt u con ng tn gio, ch ra s tin cy, giao ph theo nhng li dy ca c Pht. Cng th, trong Pht gio i tha n to thnh giai on u tin ca cuc tm o, trc ba giai on tip theo ; nh vy l tin ri n hiu, thc hnh v chng c. Trong thin, danh t c tin thng c dng ch s biu l hon ton ca t tnh tuyt i. c tin cng l chung trong nhng tn gio th gii, t bhakti xut thn trong n gio n n sng k diu trong Tin Lnh. c tin gm nhiu s vic khc nhau i vi nhng ngi khc nhau : hnh vi ca ch, quyt tm bng l tr, cch thc hiu bit, sng m nng nhit, mn qu t Thng . Trong khi nhng kinh nghim hin thc c th bin thi khc nhau, chng chia x mt c cu chung,

t nn tng trn mi tng quan gia con ngi v thing ling, tng i v tuyt i, phm tc v thnh thin. Tn tm cng cha mt s sc thi ca c tin, nhng ci chnh l thc tnh vi thc ti-nh-n-l, vt khi bt c hnh thc nim ha no ca nh nguyn ch th-khch th. Khi Paul Tillich ni n Thng vt khi Thng ca thn hc, mt li ni tng t ca Pht gio c th l Pht vt khi Pht ca nh nguyn. Mt c Pht nh th khng bin mt trong chiu kch siu vit m xut hin y v by gi gia cuc i thng nht. Hot ng ny, c mt s ngi din t nh l tnh siu vit, tu thnh trong s xut hin ca Danh Hiu, nam m A Di Pht, trong th gii chng ta. Tn tm nh l tin cy, giao ph chn tht chuyn ng trong hai hng m cui cng tr thnh mt. Mt mt, mt ngi giao ph hon ton ci ng cho Bn Nguyn Nguyn S, cng vic ca i bi. V mt khc, ngi ta giao ph hon ton ci ng cho thc ti ca t ng nghip bo hu hn ca mnh. Ci sau c ci trc lm cho c th. Nh th, chng to thnh mt s thc tnh n nht. y l tn tm hay c tin nh l s tin cy chn tht. Trong i sng hng ngy tin cy l nn tng ca bt k loi tng giao c ngha no. iu ny ng d l tin cy gia nhng c nhn, nhng quc gia, nhng nhm chng tc, x hi hay tn gio. Khng c s tin cy ny chng ta khng th lm vic cng nhau v x hi khng th vn hnh. Vi s tin cy ln nhau ny, chng ta gi li ha, hn gp, tun th nhng lut l v gi gn php lut. Nhng vic y ty thuc vo quyt nh ca chng ta, nhng cng ty vo nhng khim khuyt ca con ngi. Tt c chng ta u bit nhng li ha khng thnh, nhng tnh bn b phn bi v nhng tha thun b bi b. Nhng tht thng ca ci ng t phc v mnh x rch mng li tng giao ca con ngi, lm v tan s thng nht ca i sng, lm tro vt gin d, ght hn, bo lc v chin tranh. Ph v s tin cy thng do s kiu cng ca quyn lc. Mt v d c in l s xm phm hn bn trm bn hip c m chnh ph M k vi nhng nc bn a chu M. Khng c mt bn no c tn trng.

Khi ti ang ch i vic dy hc u tin, nhiu ha hn n vi ti ch b ph b sau . Ti cm thy chn nn v tc gin, bi v s tin cy ca ti vo ngi ta b xm phm. Ti than th s vic ny vi mt trong nhng v thy Pht gio ca ti bit r hon cnh ca ti. Ti ni vi ngi, Con khng bao gi tin vo ngi khc na ! V ngi tr li, D nhin l khng. Lm sao anh c th tin nhng ngi khc khi anh cn cha tin chnh anh. iu khng ch lm ti cm ming m cn t cho ti vn s trung thnh ca ti i vi nim tin vo nhng ngi khc c n u. Nu ngi ta cn khng tin cy vo chnh mnh, nu ci ta cn qu khng ng tin, lm sao ci gi l nim tin ca mt ngi nh vy c th c ngha no ? Nim tin trong ngha thng thng, cn c vo mt t ng khng vng bn, khng ch khng ng tin m cng cn d vt i, do hon cnh. Nhng tn tm c pht khi t ci g chn tht, thc s v thnh tht, khin chng ta bung i chp ng v lm cho ci ng tin cy vo thc ti duy tr tt c v thng tr khp tt c. Thc ti ny c gi bng nhng tn khc nhau : Bn Nguyn, V Lng Quang v V Lng Th, Pht A Di hay n gin i sng chn tht v thc s. Nim tin pht sanh t t ng khng th sn sanh ra tnh tm linh chn tht, bi v n thng trc tm cch nng cp i sng ca n bng giu c, uy tn, quyn lc, danh ting... thm ch cn dng tn gio cho li ch ca n. Khi mi quan tm ch yu l s thc dng ca tn gio, ngi ta d th cng, m tn, php thut, ba php mi ci lm phng ln t ng. iu ny cng a n ci gi l tro lu chnh thng v cung tn tn gio, chng lm dng lng tin cho nhng mc tiu t bnh trng mnh. Ti dch tn tm khng ch l tin cy m l tin cy chn tht nhn mnh ngun gc ca n l chn tht, thc s v thnh tht cng vic ca i bi. Tn tm nh mt qu tng n t thc ti vn chn tht, thc s v thnh tht, v nh th n khng cm r vo t ng mong manh, khng bao gi b tan v hay tiu tn. Ci kh nng c hin tng ny cho php chng ta t nhin tin cy, giao ph chnh mnh cho thc ti nh n vn l. Khi nhng hu qu ca cuc i nghip bo c tiu xi ht, cui cng s tin cy chn tht kt thc trong gic ng ti thng.

Chng ta s khm ph y hn cng vic ca Bn Nguyn, nhng by gi ni rng tin cy chn tht c mt xc quyt khng i hi chng nhn hay xc nh. Mt cu ni nh ti tin hay ti c c tin l d tha. Khi mt tri chiu sng ban ngy, c ai tuyn b, Ti tin l mt tri chiu sng ? Hay khi ma xung khp ni, cn g chng minh cho n, ni rng, Ti c c tin rng tri ang ma ? Thn Loan thng dng thnh ng i dng ca tin cy chn tht. Khi ngi ta i vo i dng bao la ca lng bi ca A Di , khng cn g xc nh t ng na. Ngi ta sng t nhin, t pht trong i dng khng b khng y, c h tr bi tnh lm ni ca nc mn. Khng c s s hi phi chm, v mi nghip xu cui cng s c chuyn ha trong nc ca i dng. y l l do ti sao trong khi mc tiu trn Con ng ca nhng v Thng Tu l gic ng, th mc tiu ti hu ca i sng Pht gio Chn tng l tin cy, giao ph chn tht. Tin cy chn tht t hn dn n gic ng ti thng. Nh th s thch thc ln nht i vi chng ta l tn tm hay tin cy chn tht. Theo li ca Thn Loan : i vi con ngi ngu dt bao gi cng chm m trong sanh t vi v s chuyn sanh, s t c qu gic ng ti thng, v song khng l kh. Ci kh ch thc l tin cy chn thc. Kh khn ca s tin cy chn tht l do t nht giam mnh, do s khn thit y quyn nng ca ci t ng mun chng chi v che ch chnh mnh. N cng ng u vi nhng kh khn ca i sng, n cng rt mnh vo trong v bc. Ci m chng ta thu hiu l tin cy chn tht khng nng da vo ti l g v ti tin g ; hn na ci ng t m ra vi cng vic ca i bi chn tht. lm r hn, y l nhng li ca Saichi : Lng ti l lng ngi ; Lng ngi l lng ti. Chnh lng ngi tr thnh ti ; Khng phi ti tr thnh A Di , M A Di tr thnh ti Nam m A Di Pht.

Con ngi tin cy chn tht tr thnh ng tin cy trong ngha thng thng nht. L do l nn tng ca nim tin khng phi l tm thc tht thng ca con ngi m l thc ti thng tr ca nh Sng V Lng v i Sng V Lng. Mt ngi nh th th khng c bit l tt hay c hnh. ng tin cy ch n gin l cch sng t nhin nht nh mt ngi chn tht, tht s. THC TNH Thc tnh l mc tiu ti hu ca con ng Pht gio, bt k trng phi hay truyn thng no ngi ta ang theo. T mt th gii cht hp, quy ng ngi ta thc tnh vi mt th gii mnh mng, v hn. Trong ng vng Tnh , ngi ta chng thc nhng gii hn ca t lc v thc tnh vi v tr bao la ca Tha Lc. Trong ngn ng ca Heidegger, t tng tnh ton t nhng ch cho t tng thin nh, mt t tng m ra vi nhng ni dung ca n, m ra vi ci c ban cho. Hnh thc cao nht ca thc tnh l Pht qu, n c mt mc tiu duy nht, r rng : s gii thot ca tt c chng sanh ngp ln trong i dng sanh t. iu ny c tm tt trong nh ngha c in ng v mt c Pht : T thc tnh, Thc tnh nhng ngi khc ; Tin trnh v tn Ca hot ng thc tnh. (T gic, Gic tha ; Gic hnh vin mn.) Thc tnh l s pht trin nng ng mnh lit v thng trc tng ng vi nhng thc ti ca i sng s khai m t t ng n ci ta bi mn, t ci ng nht kn n ci ta rng m bao la, t ci ng ngu mui n ci ta gic ng. Vi nm trc y mt sinh vin ca ti, Kate, tham d vo Hi Tho Sinh Vin Nht-M hng nm. Bt u t 1934, l mt nhm hp c uy tn tm mi sinh vin hng nht t hai quc gia. N l mt cuc du kho bn tun ma h M v Nht tun t mi nm.

Kate tham d khi cuc hi tho xy ra Nht. Mt lot nhng tho lun bn trn c t chc cc thnh ph khc nhau, bt u Tokyo v chm dt Nagasaki vo thng Tm. Do chng trnh lm vic i hi v kh hu nng m, Kate mt mi v bn chn. Khi nhm n Nagasaki Peace Plaza, truy nim nhng nn nhn bom nguyn t nm 1945, h n mt vi phun nc ln ri nc mt vo ci nng ca ma h. Va thy vi phun, Kate lin mun nhy vo, lm mt thn th c v lm nh mt mi. Nhng khi thy tm bin, c c, Vi phun ny truy nim cho nhng tr em Nagasaki cht khi ku la thiu nc, nhng t tng nh trn hon ton bin mt. Thay vo , nhng ngh ca c hng v nhng tr em b cht v thiu chy, s khng khip khng ni c ca chin tranh, s v nhn tnh ca con ngi, tt c thm su vo lng. Ngay lc Kate kinh nghim mt s thc tnh cn bn, mt chuyn ha ca thc, n hon ton bin i cuc i c. Nhng t tng ca c khng tr vo bn thn c v nhng nhu cu ca c na gi y chng c hng n nhng khn kh ca nhng ngi khc. V s vic khng phi l mt xc ng a cm thong qua. Tr v trng, c tp trung vo vic nng cp nhng hc sinh thu nhp km v nhng b m sng bng tin an sinh x hi. Cui cng c tt nghip trng lut nh mt ngi bin h hiu qu cho ngi ngho, ngi khng c c n v ngi b tc quyn. Nhiu ngi kinh nghim loi thc tnh ny, nhng thng th n ch chm vo mt mt ca i sng v him khi n bao hm c ton b con ngi. Hn na, ch mt kinh nghim kh c th to ra mt s chuyn ha ch thc no. S thc tnh phi c lp li v lm cho su hn chng no chng ta cn sng v cn th. Nh mt nh vn ni, Khng ging nh bn c mt nghi l cht rm r, mt kinh nghim cht-ti sanh, v ri bn C N ! Bch n, ngi lm sng li Thin Lm T trong th k mi tm Nht, ni v thc tnh (satori, ng) vi hai giai on : thc tnh ban u qua vic dng nhng cng n-cu , v lot nhng thc tnh t sau lm su thm ci khai m u tin, ci sau thm ch cn quan trng hn trn ng o.

Thc tnh ca Pht gio khc bit theo hai cch vi nhng hnh thc bnh thng ca tm thc c nng cao. Th nht l bao hm thn th, cho s trc nghim cui cng ca mt chuyn ha tht s l mt thn tm tr nn mm do, d un nn v du dng. S nhn mnh n thn th gip chng ta trnh nhng tr chi ca tm thc v trnh i nhng chin thut lan man qu bin. Th hai l s tan v nhng nim quy c ca ci ti, ca ti, m ra vi tnh cch khng y v v cng ca chnh i sng. y hin nhin l nhng mc tiu ca nhng truyn thng Pht gio khc nhau. Thc tnh trong Duy Thc Pht gio xy ra vi s chuyn y (paravritti) cn c ca ton b h thng tm thc, nm su di thc bnh thng ca chng ta v bao hm ton th th gii hin tng. Trong Hoa Nghim Pht gio kinh nghim gic ng c tng trng bi mt trng hoa khng l, Ganda-vyuha (Trang Nghim bng Hoa), t trn ton th v tr, c ngha mt s thc tnh c tnh cch v tr. Trong Tnh Pht gio s tri buc nghip qu t thi v thy c chuyn ha thnh chnh ni dung gic ng ti thng, t hin mnh cho s cu tt c chng sanh, bao gm thm ch ch mt ngn c. CHUYN HA Trong Pht gio Chn tng, thc tnh bao hm s chuyn ha am m m qung thnh nhng ni dung ca gic ng. T ng n t ch klesha (phin no) ca ting Sanskrit, nhng ngha en ca ch Nht bonno ny l ci lm xao ng tm v thn. Ngun gc ca s dao ng khng ngng ny mc r su trong s chp ng. N thng n hnh vi ci nhn ca chng ta nhng tr nn thy c khi ngi ta c gng sng cuc i o c v tn gio cao . Bi v i mt ca chng ta c to ra thy bn ngoi, chng ta thng xuyn ph phn nhng ngi khc v lun lun trch mc nhng ngi khc l c trch nhim vi nhng vn nn ca chng ta. Nhng nu chng ta chu suy ngh mt cht, thiu st l v phn chng ta hn l v phn ngi khc. Nh cng vic ca i bi vn hnh theo nhng ng li khng ng v khng th bit, chng ta c ch cho bit chng ta thng phng chiu nhng khuyt im ca chng ta ln nhng ngi khc. Tr phi chng ta tr nn nhy

cm vi phng din du kn ny trong chng ta, nhng n lc ca chng ta thay i th gii s ch gp phn lm tng thm hn lon ln hn. Qun chiu su xa vo bn tnh chn tht ca t ng l chnh yu i vi mi hc phi Pht gio. Thi t Thnh c (Shotoku), v c xem l ngi cha ca Pht gio Nht Bn, em s qun chiu ny vo ci gi l Hin php Mi By iu ca ng, ban hnh nm 604. D khng phi l mt ti liu chnh thc, hnh chnh, ng tm cch bin n thnh nn tng cho mt quc gia Nht Bn mi hng khi. iu X ca Hin Php ca ng l : Chng ta hy ngng s phn n v kim ch nhng ci nhn gin d. Chng ta cng ch ght hn khi c nhng ngi khc bit vi chng ta. Bi v tt c mi ngi u c tm hn, v mi tm hn u c nhng khuynh hng ring ca n... V tt c chng ta, ngi ny vi ngi khc, tr v ngu, ging nh mt xu chui khng cng. Bi th, d nhng ngi khc c cho h chu thua s gin d, chng ta hy pha ngc li, s hi nhng li lm ca chnh chng ta, v d c th ch mt mnh chng ta l ng, chng ta hy theo s ng v lm nh h. y l mt th d mt cch thc thc tin i x vi s t m lm, th hin s hiu bit ca o Pht v bn cht con ngi v l tng o Khng v s hi ha x hi. Cu sau c kt thc bng nhng li sau y ca Khng t : Qun t tm kim s ha hp, nhng khng s nh nhau ; tiu nhn tm kim s nh nhau, nhng khng s ha hp. (Lun Ng XIII : 23) S tnh gic v bonno l c bit su sc trong truyn thng Tnh bi v lng bi ca nh Sng chiu soi v tp trung vo thc ti nghip ny. Mt nh th Chn tng hin i biu hin s tnh gic ny trong hai bi th, dng ngn ng hng ngy. Bi th th nht l : Ti xu h cho chnh ti Bng ti L bng ti ca ti. Nhng hon cnh thc y bi th ny l khng r, nhng nh th r rng b lay ng v mt ci g. D n l g, ng hn trch mc ngi khc v iu xy ra. Nhng trong n lc ti a gii quyt

tnh hung, n pht hin cho ng rng l do v minh ca chnh ng, khng phi l khuyt im ca ngi khc. y khng phi l t thng xt. S chp nhn ca ng, bng ti l bng ti ca ti, tha nhn thc ti ca mt con ngi bt ton. Bi th th hai gi rng s thc tnh ny khng n gin l mt bin c ch xy ra mt ln. Bng ti c mt qu kh di lu v m u thm thm. Nh th, n c gi l nghip, su thm n chng ta khng th thm d v s cuc i din tin t . V n l xu, v s xo ng ca tm v thn to ra hn lon v kh au cho bt k ai, k c chnh mnh. Nhng chnh nghip xu ny l i tng ca i bi. Lc lng v lm ln ti tng T thi gian lu, rt lu. Trong khi lc lng v m lm, Ti khng bao gi bit rng Ti lc lng v m lm. V mt tr thc, rt kh nhn bit v minh, m lm, tht bi ca mnh, nhng tt c chng ta u kinh nghim chng theo cch ny hoc cch khc. V chng ta cng c gng khc t chng, nhng hu qu tiu cc ca chng cng dai dng trong i sng chng ta. Ch bng cch nhn bit nghip xu ca mnh, chng ta mi c th gii thot khi chng. y l nh im ca cun tiu thuyt ca C. S. Lewis, Cho n Khi Chng ta C Khun Mt, mt chuyn k hin i huyn thoi thn i Tnh v thn Tinh Thn. Nhn vt chnh trong tiu thuyt ny l Orual, b Hong ca x Glane, b l mt cng cha khng c mun c v khng c thng yu ca vua ang tr v. B c hai ngi em gi, c hai u hp dn hn b. Tht vy, b rt xu nn thng che mt bng mng. Nhng l mt b hong, Orual l ngi c ch mnh m, c lp v thnh cng theo cch ca b. D c cc quan i thn, cc gia s, cc hu cn... phc v, b vn thng ch trch h. Thm ch b gi mt cun s tay ghi li nhng li than phin v mi ngi xung quanh, thm ch c hai ngi em. Cui cun tiu thuyt, b c nhng li k l than trch cho cc thn.

Khi b bt u c, trch mc mi ngi chung quanh mnh, ln u tin b nghe chnh ging ni ca b : Cui cng, chc chn y l ging ni tht s ca mnh. Khi kt thc, ch c im lng ng tr v khng c mt s tr li no. Nhng thnh lnh b nhn ra rng S trch mc l s tr li. Vic nghe chnh mnh khin cho n c tr li. Tt c nhng khim khuyt, nhc im v nhng v n b gn cho nhng ngi khc khng g khc hn l ci ng gii hn ca b. Khi nhn ra iu ny, b n ch ln u tin hiu c chnh mnh. Orual by gi c mt khun mt. Nh vy, b c th mt i mt vi cc v thn. B biu th s khm ph ng thi ny bng mt s thc tnh tm linh. Ni nh nh huyn hc Thin Cha gio Trung c Julian x Norwich : Cuc i thong qua m chng ta ang c y khng bit c t ng ca chng ta l g bng nhng gic quan ca chng ta, nhng chng ta bit c bng c tin ca chng ta. V khi chng ta bit v thy, chn thc v r rng, t ng ca chng ta l g, by gi chng ta s thy v bit mt cch chn thc v r rng Thng ca chng ta bng s y p ca nim vui. Tm li, Orual khng l g ngoi ci t ng than trch ca mnh ; khng phi l mt s la chn c thc, ch , m l thc ti trn tri ca b. B khng th ph nhn cng khng th siu vt ci t ng . Hn na, khi hiu bit trn vn bn cht bonno ca mnh, nghip xu ca mnh, mt chuyn ha xy ra, cho php b mt i mt vi nhng thn linh. Trong Pht gio Chn tng, kinh nghim s chuyn ha ny c mang li bi i bi. Thn Loan nh ngha cng vic ca lng bi v bin l jinen, mt t ng thng c dch l nature (t nhin). Nhng khng phi l t nhin nh ngy nay hiu mt cch khch quan nh natura naturata (t nhin c to ra) ngc li vi phng din nng ng ca n natura naturans (t nhin sng to). Ni n gin, jinen l c lm ra tr thnh nh vy, nhm vo tnh sng to nng ng vn sn trong mi hnh thc ca i sng ; nh th, phi m cho bin i, trng thnh v t thc hin. y l ngha cng c m chng ta thng gp trong nhng dch phm ca Anh ng ca cc tc phm Chn tng. N rt t lin h vi o

c m truyn t ngha Hy Lp quyn lc ca hin th v s trn vn ca ngha. Thn Loan thy trong nhp iu ca tnh sng to nng ng mt nng lc chuyn ha vt thng nhng hu qu ca nghip xu, bt k m su gc r th no trong v s i qu kh : c to ra tr thnh nh vy ngha l khng c s toan tnh no theo bt k cch thc no ca ngi thc hnh, tt c nghip xu qu kh, hin ti v tng lai c chuyn ha thnh ci thin cao nht. c chuyn ha ngha l nghip xu khng cn phi tiu hy v nh gc m c bin thnh ci thin cao nht, nh tt c nc ca mi dng sng khi vo i dng, tc thi tr thnh nc ca i dng. S quan tm chnh mnh quy tm c chuyn ha thnh s quan tm-ngi khc ly tm bng thn lc ca i bi m khng hy hoi hay nh gc ca nghip xu. iu ny c v phi lun l v phi l tr, nhng n c th bi v ci xu trong Pht gio khng c cn bn hu th hc no. Chuyn ha trn cp thng ngy l mt kinh nghim rt thng thng. Chng ta u bit c nhng ngi to ra mt c hnh t s yu ui. Mt Demosthenes vt thng thi ni c lm thnh mt bc thy hng bin. Mt Einstein thi trt mn ton nhng lm cch mng ngnh vt l vi thuyt tng i. Mt Amy Van Dysen chu ng bnh suyn thng bn huy chng vng bi li Th Vn Hi Atlanta 1996. Khi mt chuyn ha nh vy xy ra, nhng kh khn trong cuc i tr thnh nhng thch thc hn l nhng chng ngi, hon thin cuc i mnh. Tuy nhin, khc vi nhng th d ny ch bao hm mt phng din ca i sng ca mt ngi, s chuyn ha trn con ng Chn tng bao hm ton th t ng, c thc ln v thc, c thn ln tm. Theo th d bng v nc m Thn Loan a dng : t c tin cy chn tht hng v v su xa Nh nh Sng V ngi ca A Di , Bng ca am m m qung nht nh chy tan tr thnh nc ca gic ng.

 y vi im cn c ch thch. Th nht, nh Sng V Ngi ca A Di soi sng am m m qung hay bonno, lm cho n r rng ra ln u tin. Th hai, nh Sng V Ngi khng nghin nt am m m qung m chy tan n v bin n thnh chnh ni dung ca gic ng. Cng vic ca i bi l t nhin v t pht. V th ba, tt c iu ny xy ra nht nh, nh Bn Nguyn c tnh tt nh nghip ring ca n, l khng c sc mnh no ca con ngi hay thn thing c th ngn ngi. Bn cht ca s chuyn ha ny c ni r thm : Chng ngi xu xa tr thnh th cht ca cng c, Nh trong trng hp ca bng v nc. Bng cng nhiu th nc cng nhiu. Chng ngi cng nhiu th cng c cng nhiu. S xc nh y l chng ngi xu xa (bng, nc ) khng ch n gin tan thnh cng c ca gic ng (nc), mt ln v cho tt c, m nghip xu y tip tc sn sanh nhng hu qu ca n bao gi chng ta cn l nhng chng sanh bt ton. iu ny c ngha nhng yu t i nghch l thit yu cho s chuyn ha. l, chng ngi xu c chy tan tr thnh ni dung gic ng, nhng ng thi nghip xu, cng vi s soi sng cho n, tr nn cn trong sng v phong ph hn. Mt ci nhn nh vy to thnh ct li tinh thn ca tin cy chn tht.

HAI LOI LNG BI Hai loi lng bi c phn bit trong Tan-nisho IV : lng bi trn con ng Tnh , t nn trn cng vic ca Tha Lc ; v lng bi trn con ng ca nhng bc Thng Tu, t nn trn t lc. Trc ht chng ta xem s din t ca Thn Loan v con ng sau : Lng bi trong Con ng ca nhng bc Thng Tu c biu hin qua s thng xt, thin cm v chm sc cho tt c chng sanh, nhng thc ra him khi ngi ta c th gip ngi khc hon ton nh ngi ta mun.

L chng sanh, chng ta u cm thy thng xt, thin cm v chm sc cho ngi au n v kh au, nhng c bao nhiu ngi trong chng ta thc s hnh ng theo nhng cm nhn ca mnh v tin hnh nh ca chng ta cho n kt thc ? Vi nm trc ti c gng gip cho mt cp v chng tr c nhng kh khn trong hn nhn. L nhng ngi bn tt, ti khng mun thy h i n ch ly d. Th nn ti ni vi c hai ngi, ri i khi ni ring vi tng ngi, th tm mt s lnh vc ging ha. Ban u, ti thc s cm thy ti c th gip h, nhng v sau, tnh th tr nn kh khn thm. Nhng li t co ln nhau c k v ng dng c lp i lp li mi. Dn dn c hai lm ti tc gin. Ton b cng vic ly mt ca ti nhiu th gi qu bu, s ging ha c v khng thnh, nng lc ca ti tiu ph v ch. Khi vic ny ko di hng tun, ti bt u tht vng : Ti sao ti phi ph thi gi ca ti cho nhng k kh di nh vy ? Khng phi ti ang th l mt c vn ti t v hn nhn sao ? Ti rt c t iu g ? Ci lm ti phi bt v ny l mt cuc gi in thoi t ngi chng vo lc hai gi m. R rng ang say, anh ta mun n nh ti ni chuyn. Ti ni vi anh rng by gi l ang gia khuya, ti khng th gp anh. Anh ta tht s hn lon, nn ti ct dy v la ln : Anh l ngi ln, hy lo cho nhng vn ch ca anh i ! Ti qu thc lm vic tt v chc gy thm nhiu rc ri thm na cho c ba chng ti. Nhng li ca Thn Loan tip theo trch dn trn qu ng bit bao nhiu : Trong i ny bt k s thng xt v thin cm ca chng ta cho nhng ngi khc nhiu bao nhiu cng khng th gip ngi khc nh chng ta mun ; nh vy lng bi ca chng ta khng nht qun v gii hn. Nhng y khng c ngha l khng nn quan tm n nhng ngi khc ; hn na, n m ra kh tnh ca lng bi chn tht nh c dy trong Con ng Tnh . Li ca Thn Loan, Ch nim Pht l biu l lng bi trn vn v khng cng, lng bi ny chn tht, thc s, v thnh tht. iu ny c ngha th no ? Trc ht chng ta hy xem mt th d v mt lng bi hot ng nh vy.

Mt cu chuyn c k v Kichibei, ng sng bng ngh bn hng chuyn. Mt hm v ng b mt cn t qu v nm lit ging, nn ng phi b cng vic, nh chm sc b v bt hnh. Mt ln, sau hn hai nm, mt dn lng nhn xt ng phi mt mi bit bao khi chm sc cho v sut ngy sut m nh vy. Lp tc, Kichibei tr li, Khng, ti khng h cm thy mt, bi v mi ngy u l kinh nghim u tin v l kinh nghim cui cng. Chng ta hiu cu tr li ny nh th no ? Ci g i qua tm thc ng khi ng tr li nh vy ? Lm sao ng c th ni khng phi l mt gnh nng cht no ? C nhiu kh nng khc nhau. S tr li ca Kichibei c th n t mt s chp nhn hon ton gio l Pht gio v v thng. Bi v thi gian tri t khonh khc ny sang khonh khc khc, mi khonh khc l kinh nghim u tin v cui cng. Khi chng ta sng mi khonh khc trong i chng ta mt cch trn vn, nhng gnh nng khng cn l gnh nng na, v chng ri cng qua. Mi ngy l kinh nghim u tin v cng l kinh nghim cui cng. ng cng c th biu l tnh v ng trong khng c s phn bit gia ta v ngi khc. Ging nh Duy Ma Ct trong cun kinh mang tn ngi, bnh ca ngi khc tr thnh bnh ca chnh mnh. y l s ng nht ton trit, v khng c s phn bit no gia ta v ngi khc. Do , chm sc cho v ng khng khc g chm sc cho chnh ng. Cng c th quan nim rng s chm sc ca Kichibei t nn trn mt l lun rt thc t. Cm kch v tt c nhng g v ng lm cho ng sut cuc i sng chung, by gi ng chm sc cho nhng nhu cu ca b l t nhin thi. ng c pht ng bi mt cm thc bit n, cm thc ny c xem l ct yu trong i sng. Tuy nhin, l mt ngi nim Pht, s tr li ca Kichibei n t mt th gii hon ton khc. Hon ton ngm mnh trong lng nghe su xa v thc tnh vi lng bi v bin ca A Di , ng c th l chnh mnh. Nh vy, tranh u cho s phn ca v mnh, chc chn ng tng phi ngh : Ti sao vic ny xy ra cho ti ? Ti sao ti km may mn n th, so vi cc bn ti ? Ti sao gia nh c ta khng n gip ? Ti sao bc s chng th lm c g ? Ti t hi c bao gi c ta khe mnh tr li ? V trong h thm ca tuyt vng, c l

ng cng tng ao c, ti hy vng nng cht i ! Nhng vo giy pht nhng t tng ch k ny khi ln, hon ton khng g n v mnh, nhng li ca Thn Loan vang trong tai ng : Kh khn thot khi nhng t tng xu c, Tm lng th nh rn c v b cp ; Nhng hnh ng tt cng nhim y cht c, Chng ch l nhng hnh vi trng rng v ch. V ngoi ca s tt p v cn c i vi mi ngi l mt loi hnh thc hng ngoi ; Bi v y dy tham, sn v gi di, S la gt v ni di y kn trong bn ng ny. Kichibei c th din t nhng tnh cm chn tht ca ng, bi v ng sng trong lng bi v bin, n cung cp cho ng khng gian rng ri ng l ci ta con ngi tht s ca mnh. Nhng khi xc nhn thc ti nghip bo ca ng nh l mt chng sanh gii hn v ngu mui, ng cng c th ha nhp vi cuc i nghip bo ca v ng, vi cn bnh ca b. D nhin, b khng chn la b bnh, nm lit ging, lm mt gnh nng ; v ng cng th, khng mun qu ch k v v cm. Nhng trong lng bi v bin Kichibei c th xc nhn thc ti nghip bo gii hn ca mnh v cng chp nhn s phn ca v mnh. Thot khi mi nghi ng, tra vn v trch mc nhng ngi khc, ngy ny qua ngy n ng tp trung vo vic chm sc v vi tnh thng v tn hin. Khi ti tm kim mt li thng cm an i b m kh au cng cc ca bn ti, ti nhn ra khng c li ni no ca con ngi c th chia x s mt mt v au bun ca b. Nhng li ni bnh thng, bt k c hng bin th no, cng khng th nm bt v th hin s au n v bun phin su xa ca bt k s mt mt bi thm no. L do l kh au khng th din t n t tn ci ngun ca bn thn i sng, c hu trong c cu su xa ca hin sinh. Ci ngun vt ngoi s nm bt ca ngn ng bnh thng v t duy quy c. Nhng chnh t ch su thm tn cng m nim Pht, Nam m A Di Pht tro vt ln nh mt li cha lnh. D c c pht m hay khng, nim Pht xc nhn cho mi chng sanh b nghip tri buc l do sng v l do cht.

Lng bi, v bin v v tn, cui cng gii phng chng ta khi mi t mnh tr chp, mang i s n au v kh no ca chng ta vo mt s thu hiu cm kch su xa hn ca i sng c ti y v by gi v vo c tng lai khng bit. Vi m ca bn ti, ti c th chia x v tr ca nam m A Di Pht : Ti nhn s kh au ca b n mc m ti c th ; ti mang ly kh au cng vi b d khng bao gi cng cp . C hai chng ti u mt mt, ri bi v n au, yn tm trong hiu bit v cng vic ca nh Sng V Lng v i Sng V Lng. Lun bn ca Thn Loan v hai loi lng bi kt thc bng nhng li : Lng bi trong Tnh l phi nhanh chng t c Pht qu, nim Pht v vi tm lng chn tht t bi cu tt c chng sanh. Xng nim Pht nh s biu hin bi mn ca nh Sng V Lng v i Sng V lng l tnh thng m trm ly bn Teruo ca ti, ngi m ca anh, v chnh ti, mi ngi l mt chng sanh nghip qu buc rng. Khi chng ti thc tnh vi s kin s khai ny, chng ti u trn con ng thnh Pht. Nhanh chng t c Pht qu bao hm s siu vt khi thi gian nh nguyn quy c i vo mt trt t ca thc ti hon ton khc. MU M CA CI THIN i sng o c trong Pht gio khng tch la vi i sng tn gio. Ngi ta ch trng o c l mt cn c cn thit cho thc hnh tn gio ; v n cng l hu qu t nhin ca vic i trn con ng gic ng. Ngi ta lun lun c gng lm ngi mt cch ch thc trong mi t tng, li ni v hnh ng. iu ny ngha l trong khi o c Pht gio cn c trn nhng nguyn l ph qut, nh bt bo lc v thing ling ha tt c i sng, th s p dng nhng nguyn l vo nhng hon cnh c th s khc nhau, ty theo mi trng hp. y khng phi l chuyn n gin, chng hn nh vic ph thai, trong khng bao gi c mt cu tr li dt khot. Tuy nhin, o c Pht gio tm cch tng cng ti a trch nhim c nhn v gim n ti thiu s o c gi khi i x vi nhng vn kh khn.

Cn c cho iu l s kin c bn tng thuc v tng lin ca ton b i sng. iu ny c ngha l trong khi chng ta khng lun lun c th thng yu tht s v chn thnh nhng ngi khc, th chng ta lun lun tha hng nhng quan tm, hy sinh v thin ca nhng ngi khc. Thu hiu iu ny, chng ta s mun phng s nhng ngi khc v x hi mc cao nht ca kh nng chng ta. Mt s thu hiu v i sng o c nh vy c c Dalai Lama din t bng ngn ng thc tin : Bi v t lc bt u n lc chm dt cuc i, chng ta hon ton ty thuc vo lng tt ca nhng ngi khc, lm sao chng ta c th l l vi lng tt i vi nhng ngi khc chng gia cuc i ta c ? Trong cun sch bestseller ca mnh, Sch ca nhng c Hnh, William Bennett dnh chng hai cho Lng Bi. ng gom vo ba mi lm cu chuyn, chuyn k, bi th, din vn, v giai thoi ca nhng tc gi khc nhau nh Aesop, Emily Dickinson, Shakespeare, De Tocqueville, Tolstoy v Anh Em Grimm khuyn khch thc hnh lng bi. Chng ny nm gia chng mt, K lut bn thn, v chng ba, Nhng trch nhim. Nh th Bennett hy vng c v cho c gi, nht l lp tr, hy t lc, bi mn v c trch nhim. Nhng phm tnh ny cn yu cho bt k con ngi c suy ngh no v cng cn cho s duy tr trt t x hi. Nhng lng bi chn tht ch c th c khi ngun gc ch thc ca n c bit. lm sng t ngun gc, chng ta bt u t hi : Ti c lun lun thng yu khng ? Ti C biu l lng bi ch thc, kin c i vi nhng ngi khc ? Lm sao ti c th bi mn thc s, c bit vi v chng, vi cha m, con ci, v nhng ngi hng xm, c bit vo nhng lc h cn ? L mt ngi trng thnh, ti c quyn thc dc nhng ngi khc thc hnh t bi, khi ti khng c n ? mt ni n c ca Pht gio Chn tng Asilomar, California, vi nm trc y, c mt ngi n b tr k li mt s vic v cha ca b. B ni rng b khng lin lc vi ng trong mi lm nm nay, do mt hiu lm su sc. Nhng mi y b nghe tin n cha b bnh vin, ch ct i mt ci chn. Ly lm tic cho ng v b nh li ng l mt ngi hot ng, y sinh lc, b quyt nh n

thm ng bnh vin. Nhng trc khi n, b thy cn hi li c em gi v xem c nn n thm hay khng. B khng gp hay ni chuyn vi ng trong mi lm nm nay. Khi in thoi cho em, c em tr li, D nhin, nn n thm ng. Ba gi cho em, hi v ch v sc khe ca ch, ch ang lm g, v ch lo liu i sng nh th no mi tun sut mi lm nm nay. Ngi n b tr sng s, hon ton khng bit tnh thng ca cha mnh hng v mnh trong ngn y nm. B ch cm thy cay ng, tc gin v th hn. Nhng by gi b b khut phc bi mt cm gic hi hn su xa v mi s lm trm trng thm v nhng u phin b gy ra. Bit n su sc lng bi mn ca cha to ra cho b mt khng gian v bin cho ta ci cng u ca mnh, b thu xp gp cha ngay sau thi nhp tht v to dng li cho thi gian mt. S thc tnh ny khng nhng kin to li mi lin h vi cha mnh, m b cn bt u lin lc vi nhng ngi khc ang cn gip , tr li cho th gii s chm sc, quan tm v lng bi m cha b biu l vi b. Mt cu chuyn v lng bi cn n tng hn xy ra Anh. Mt c gi mi su tui b ng kinh do thn nhit ln qu cao v ri vo hn m. C khng bao gi tr li tnh trng thc v cht ba mi by nm sau. Trong sut thi gian , cha c lm ba cng vic tr tin bnh vin. M c chm sc cho mi nhu cu ca c, tm cho c mi ngy v sa son thc n lng nui c qua nhng ci ng. phng nga l do nm lu, b xoay thn th con mnh theo nhng thi gian u n. Cui cng ngi con gi cht i m khng h tnh li mt ln. Tnh thng ca cha m gi cho c sng ba mi by nm, nhng c bao gi c bit c s chm sc khng mt mi v v ng duy tr mng sng ca c ? Khc vi ngi n b tr kia, ti c y thc, kh nng suy ngh, v kim sot tt c nhng nng lc ca ti. Tuy nhin ti t hi : Ti c thc tt c sc mnh ca cuc sng nng ti sut bao nhiu nm y ? Ti c hiu bit trn vn tnh thng cha m ti rc ln ti ? Ti c th m s ngi hy sinh cho ti, lm cho cuc i ti hin hu ? Ti c bao gi ngh n tt c mi ngi, bit mt v khng bit mt, lm cho ti thnh ti hm nay ? Khi ti ri b th gii ny, ti s c thc y v bit n tt c s mc n ca ti ?

Ti e rng cu tr li ca ti khng hon ton l xc nh. Ti khng khc vi Joseph K trong tiu thuyt Phin Ta ca Kafka. Khong gia i, Joseph K b nh cm quyn bt. Trn cun tiu thuyt anh ta c th lp i lp li ng u vi hon cnh kh x ca mnh, hnh dung ra l do mnh b bt, v sp xp trong c trng hp ca mnh mt cch h thng v c l. L mt th k ngn hng thnh cng, anh cm thy c th i x vi s bt gi nh vi cng vic ca mnh. Nhng cui cng anh ta tht bi. Tiu thuyt kt lun, Nh th l s ti h v iu s tn ti lu hn trong cuc i anh ta. Nh tn h d dang ca mnh, cuc i ca Joseph K l khng trn vn, khng y , v lng ph v ch. S bt gi Joseph K l do anh tht bi khng hiu bit mt thc ti cn ln hn bn thn anh, thc ti lm cho cuc i anh thnh ra c th. Ni mt cch tn gio, chnh s thiu nhy cm vi lng bi v bin gy ra s bt gi ny v tc lt ca Joseph K mt i sng trn vn v phong ph. Rt cuc, lm sao anh ta c th sng st chn thng trong bng m ? V lm sao c chm sc sut tui th, nhn s gio dc t cc thy c, c ti m bi lng tt ca nhng ngi khc v c th theo ui mt ngh nghip thnh cng ? Chc chn khng phi do nng lc ca ch mnh anh. Nhng Phin Ta ch i mi chng ta : chng ta c th b bt gi vo bt c lc no trong dng i ca chng ta. Vic chng ta ch c mt cm kch rt i gii hn vi i sng cho ti thy mi y trong mt cch khng ng nht. Chng ti c mt con ch cng, mt con Lhasa Apso tn l Shaypa, ngha l Yu Du trong ting Ty Tng. Ti tm thy mt t giy nh trong hp thc n ca n, Khu gic ca mt con ch khong mt triu ln hn khu gic ca bn hay ti. Mt triu ln ! Ti ngh vi kh nng k l nh vy, th gii ca Shaypa phi v cng bao la, phong ph v hp dn hn ca ti. So vi n, ti ch yu ch da vo suy ngh v nhng gic quan sng cn, nhng nh th th hn hp bit bao nhiu ! Bnh thng, khng phi l mt vn , cho n khi no ti gp mt kh khn khng gii quyt c. Khi c gng gii quyt n ngh ca ti tr nn m ti v nhng gic quan hon ton m mt. Ti mt hng v khng th tm ra li thot. Theo Pht gio, nhng ri lon trong cuc i ca chng ta mc r trong t duy nh nguyn hay lng phn m chng ta khng h nghi vn, nhng

chng cha ng nhng ht ging ca m lm. Chng ta s phi ni nhiu hn v m lm y sau ny. V minh nghip bo ca chng ta chn li trong bng ti ca s t giam nht mnh, ng ca vi lng bi v bin ang nng chng ta. Tuy nhin, lng bi chn tht lm vic khng mt mi ni mi chng ta cho n khi chng ta hon ton thc tnh. Cho n cui cuc i sng lu v sng to nhiu ca mnh, Thn Loan tip tc by t lng bit n su xa vi cng vic khng ngng ngh ca lng bi : D i mt ti c m i v am m, phin no Khng thy nh sng m p ly ti, i bi khng bao gi mt mi Thng hng ban ri nh sng trn ti. C th c nhng li ph bnh cho l lng bi nh cn c cho i sng o c l qu ch quan v c nhn c nh hng no vi x hi, tuy nhin chnh mt ngi, mt c nhn c th thay i dng chy ca lch s lm nh kh au v cu vt nhiu ngi. Nhng ngi cu vt nhiu cuc i Do Thi trong Th Chin Th Hai l mt v d. tng ny khi ln trong ti khi ti nghe tc gi cun Tm Kim Sugihara, ng Hillel Levine ni chuyn mi y Smith College. Nhng ci tn Oskar Schindler v Raoul Wallenberg c bit n nhiu, nhng t ngi tng nghe nhng vic lm ng nh ca Chiune Sugihara, mt lnh s Nht Kaunus, Lithunia. ng ny tng cu hng nghn mng sng Do Thi nm 1940 bng cch trao nhng chiu khn cho nhng ngi b Quc X ngc i. Levine gi hnh ng ca Sugihara l mt mu m ca ci thin, ngc vi cu ni thng c bit n l mu m ca ci c. Hnh ng t lng bi ca ng to ra mt hiu qu gn sng, th d ni bt l s kin nhng vin chc v t nn cho php nhng ngi Do Thi i qua Nga mt cch an lnh n Nht Bn v nhng ch khc. Sc mnh ca chnh ph, quyn lc ca tn gio, thin ca nhng ngi t thin v tm hn o c l l vi ngi dn Do Thi trong Th Chin Th Hai, nhng nhng n lc ca ch mt ngi nh Sugihara cu khng ch cho nhng ngi Do Thi

nhn chiu khn m cn v s con chu sau ny ca h, khong bn mi ngn cuc sng. CHNG C KHNG C THY c Pht lch s ban u hc vi nhiu v thy v nhng o s yoga trong thi ngi, nhng cui cng ngi t b h v t i con ng ca mnh. Thin nh di ci B , ngi khm ph con ng ca mnh, Trung o, trnh hai cc oan lc th v kh hnh hnh xc. S chng c ca ngi nh th c gi l chng c khng c thy. y l m thc ca i sng tn gio Pht t : ngi thc s thc tnh quy y Pht Php v khng nng da vo mt v thy, mt chng sanh khc b rng buc bi nghip. S kin ny l ct yu i vi nhiu con ng khc nhau ca Pht Php, gm c con ng Tnh . D nhin iu ny khng c ngha rng chng ta khng nn nhn s hng dn t nhng v thy chn chn, kinh nghim. Kiu mu ca mt ngi tm chn l chn tht, chng trai tr Sadhana (Thin Ti) trong kinh Gandavyuha (Hoa Nghim), hnh hng n nm mi ba v thy khc nhau trong cch tu hnh, c ti gia ln xut gia. Nhng iu ny c ngha rng trong chng c gii thot ti hu, s t lp, hin thn ca php, l ct yu. iu ny l hin nhin, chng hn, trong bi thuyt php cui cng ca Pht, ngi khuyn khch cc t, Hy l ngn n cho cc ng. Hy nng vo chnh mnh, ch nng vo s gip t bn ngoi. Hy kin quyt gn mnh vi chn l nh mt ngn n v tm kim s cu thot trong ch chn l m thi, khng ch i s tr gip t ai khc ngoi chnh cc ng. T ng then cht y l chn l hay php. S nng cy y khng phi trn ci ng mong manh m trn php biu l trn vn. iu ny a n s thc tnh ca mt c th t lp, l mc tiu ca con ng Pht gio. Tr hu v lng bi lun lun lm vic cng nhau nh hai cnh ca mt con chim hay hai bnh xe ca mt xe do nga ko, nhng chc nng ca chng khc nhau. Trong Pht gio Chn tng lng bi ca Pht gi gn trong Bn Nguyn nhm n tng ngi mt. Hot ng ca lng bi ny cung cp tr hu cho mt ngi, v s cung cp ny lm cho ngi ta t lp v c lp. C l iu ny c th minh

ha bng mt th d c th. Trit hc gio dc ca mt trng hun luyn th cht no Kyoto cng l nhm lm cho mi hc tr mnh m v t lc. Nu mt a b hc i mc d i chn yu, km pht trin, ng thy i bn cnh m khng c s tr gip no. Nu em t, ng thy cng t. Thay v a b ng dy, ng thy chin u vi tt c sc lc ng dy. a b bt chc ng thy, v sau nhiu ln th, n ng dy bng nng lc ca chnh n. iu ny c lp li cho n khi a b bt u t i mt mnh. Mt c gio lo cho mt tr em d dng khng th t n v sinh ra khng c hai tay. Khi bui n tra, n chy n v ngi bn cnh thy, ch i c n. C mun n tr nn c lp, khng nng nh nhng ngi khc, nhng c khng bit lm th no. Mt hm t trng v nh c thy mt con ch lim thc n trong bt. Hm sau, khi a b chy n bn cnh n tra, c ni, Hm nay em t n ly mt mnh ! C gio ch by bng cch lim n t da trc mt c. a b ngn ngi nhng ri bt chc c gio. N ci xung v lim phn n. Vui sng v c th t mnh n, n chy v nh ni vi m. Hm sau m a b n trng, gin d. B rt kh chu khi con mnh b i x nh mt con ch. B trch c gio. Nhng khi bit rng chnh l v li ch cho con b, th ri b tr v nh v n bng cch lim thc n nh c gio bo a b lm. Sau khng lu a b thch th nhiu trong vic hc, chi vi bn trn sn trng, v kt bn b ln u tin trong i. Nhng chuyn ny nhc chng ta rng lng bi chn tht khng ch l vn ca tm lng ; n phi tm cch xc nh s c lp ca mi con ngi. Simone Weil, mt trong s t nhng nh vn Ty phng quen vi gio l Tnh trong i b, vit v lng bi trong cun sch ca b Ch i Thng . B ni t quan im mt ngi lao ng, dng thi gian lm vic trong mt xng sn xut t Php. Nhng ngi bt hnh khng cn g trong th gii ny ngoi ngi c th ch n h. Kh nng ch n mt ngi khn kh l iu rt him hoi v kh khn. N hu nh l mt php l ; n l mt php l. Gn nh tt c nhng ngi ngh rng h c kh nng ny li

khng c n. S m p ca tri tim, s hp tp, v thng xt l khng . Ch y ngha l chm sc nhng nhu cu ca ngi khc khng phi t mt v tr cao cp, c n m t quan im xem ngi khc nh mt con ngi. D nhin, iu ny i hi tr hu sng t bi v ngi ta phi tm nhng cch thc khin ngi khc c th pht trin mt cm thc v ng tnh ton vn. Kh nng lm nh vy l lng bi chn tht, n l tr hu trong hnh ng. Mt li suy ngh nh vy, xc nhn ch quyn ca tng con ngi, nm trong nn tng ca tuyn b ca Thn Loan trong Tannisho VI : V phn ti, Thn Loan, ti khng c mt t no. Nu ti c th khin cho nhng ngi khc nim Pht nh nhng li khuyn ca ti, h s l nhng t ca ti. Nhng t ph kiu cng bit bao nhiu nu t cho mnh l nhng t khi mnh ch l nhng ngi sng nim Pht qua cng vic c nht ca lng bi A Di . Ni theo lch s, Thn Loan c mt nhm ng theo ngi trong nhng nm ngi qun Kanto, theo ngi trn ng i y xa khi kinh , nhng ngi khng mun ngi ta nng da vo ngi nh l thy. Cng vic c nht ca A Di , hin thn trong i sng ca mt chng sanh nghip bo, bo m cho s c lp v t lc. Cm r su vo lng bi v bin, mt t ng nh vy khng phi l mt bn ng thin cn, m l mt nhn cch thc hin s t tr tng quan v tng h vi tt c hin hu. KHIM TN T ng Sanskrit ch mt ngi bn tt, kalyanamitra (thin tri thc), hm ci g cn hn mt ngi bn ; n gi ai (hay ci g ) tr thnh mt ngi hng dn, mt v thy, v mt cm hng cho mt ngi trn con ng gic ng. Thm ch nhng hon cnh kh khn c th phng s cho mc tiu ny. Bnh tt c th l mt ngi bn nh vy, v n dy chng ta s khim tn v bit n. S tnh gic trn vn v tnh hu hn, mong manh v phi cht t nhin khin chng ta khim tn. Nhng khng th tr nn khim tn t phn mnh, bi v nu chng ta ngh chng ta t n c, th vo ngay lc chng ta kiu ngo v t ph.

 ng s thc hnh khim tn bao gm trong c x x hi, c bit trong l ly. Ci u l t mnh khim tn, ci ngc li vi bn ng. L bi c bit quan trng khi i vo mt trung tm tu hnh tm linh, hoc l mt ngi cha, mt thin ng, hay mt lp hc v. ngha ca l bi c Shunryu Suzuki, v thin s tin phong Hoa K din ging : L bi l mt thc hnh rt nghim ngt. Bn cn c chun b l bi, d vo pht cui ca i bn. D khng th thot khi nhng tham mun ch k ca mnh, chng ta phi lm n. Bn tnh chn tht ca chng ta mun chng ta lm iu ... i khi ngi t l ly v o s, i khi v o s l ly t. Mt o s khng th l ly t th khng th l ly Pht. i khi o s v t cng l ly Pht. i khi chng ta c th l ly nhng con mo v con ch. Mt gng mt tiu biu cho phong cch ny l B tt Thng Bt Khinh trong kinh Php Hoa, b kinh Pht gio ph thng nht trong ton ci ng . V B tt ny thng chp tay l bi bt k ai mnh gp, v ngi nhn thy tim nng gic ng ni tt c chng sanh. L ly vi tt c mi ngi khng phn bit ai l s thc hnh tn gio ca ngi. Trong nim Pht, nam m l ly A Di Pht, nhng khng ch A Di , v ngi ta l ly tt c mi s vt, ln hay nh. V s biu l khim tn v bit n ny bt u nh, nh myokonin Ichitaro c ln ni : Nam m ngha l u ca ngi ta l ly di tt c mi ngi. u ca bn cng ly di v con bn, l nhng ngi di quyn ca bn cho n lc ny. Nh lng nghe su xa chuyn ha bn ng thnh mt t ng rng rang, l ly tr thnh mt biu l t nhin ca i sng chn tht v thc s chy sut qua mt con ngi. S biu l t n theo li Nht trc ba n l itadakimasu, c ni ln vi u ci, hai tay chp li. D cho ngy nay n c th ch l mt hnh thc, nh cn bn l biu l cm kch v bit n i vi mt ba n, ni vi thc n t trc mnh, Cm n ngi cho cuc sng ca ngi, cho cuc i ta c th ko di. Chng ta cm n cuc i ca rau u, cy tri, ca tht v c v nhng vt sng khc. Chng cho i cuc i chng cho chng ta c th ko di cuc i lm ngi ca chng ta. Cecilia Kapua Lindo tm tt tnh cm ny trong Bit n vi Mi Chng Sanh :

T bao lu Ti qu i lm ng do huyn thoi N tn dng con ngi c lp, t thnh. T khi nghe c ting ni ca bc Gic Ng Mi dng v vnh vang B x hi, nh mt tri banh trng rng. V ti thc c s hin hu ca ti ty thuc Vo nhiu cuc i cht cho ti Mi khi ti ngi xung dng mt ba n. y l mt s nhn thc rng con ngi khng th sng m khng xm hi nhng hnh thc sng khc. Trong nhn thc c s bun ru ca mt chng sanh b nghip qu gii hn khng th no lm cch g khc hn tn ti. C mt v tr khc bit gia vic tin rng con ngi c quyn dng nhng hnh thc i sng khc vi s min ti v can v phi lm nh vy vi mt cm thc xu h, tic nui v hi hn su xa. By gi iu t nht mt ngi c th lm, l bit n v khng ph phm nhng qu tng ca thin nhin. Khi chng ta thy rng con ngi khng chim mt ch c n, c bit trong mng li ca i sng, by gi khim tn v bit n s t nhin v t pht. Nhng n c mt s thu hiu nh vy l kh khn v cng. Bn cht hu hn ca hin hu con ngi l mt s kin ca i sng. V thn xc, tr thc v tnh cm, chng ta b gii hn, hn ch. Chng ta khng th bay trong bu tri nh chim, ln xung nc nh c. Du c thng minh sc bn th no, mt ngi cng khng thm d thu n nhng cm nhn bn trong ca mt ngi khc, thm ch nhng ngi thng yu nht. Khng ai c th thc s bit ci g v cuc sng sau ci cht d c suy t tnh ton th no. Chng ta thy kh khn kim sot c ghen ght, tc gin, t nghi, bt an v s hi, d chng ta c hiu rng chng lm hi chng ta. Chng ta mong mi lun lun thng yu, nhng thc ra chng ta tht thng v khng th tin cy c. Chng ta cng mong mi sng mt cuc i gng mu, v o c v tn gio, chng ta cng thy r nhng gii hn nghip bo ca chng ta. Khi Khng t c knh trng nh mt v thy kiu mu, ng khng ch dy m cn sng mt i o c, chnh ng l ngi u tin bit ra nhng gii hn ca mnh. S khim tn ca ng n t s

chp nhn ny : Ngi qun t thy h thn khi li ni vt qu hnh vi ca mnh... Ngi qun t c ba iu, nhng ta khng th t n . Ngi tr th khng c lng l ; ngi nhn th khng c lo u ; ngi dng th khng c s hi (Lun ng 14 : 30-31). Tm li, ng chp nhn s thiu thn tr, nhn, dng ca mnh, mt du hiu ca s v i ca ng nh mt bc thy ca nhn loi. Khi chng ta nhn thy rng chng ta u c nng bi nhng sc mnh hu hnh v c v hnh ca th gii chng ta, chng ta phi khim tn v bit n. Thc s bit iu ny l kinh nghim s bun ru v hi tic v chnh thn phn lm ngi ca mnh. Nhng su xa hn nhng cm nhn ca chng ta l tm lng i bi gi chng ta tn ti trong n. Bn Nguyn cui cng chuyn ha con ngi quy ng v kiu mn mt cch v vng thnh con ngi biu l khim tn v bit n. KIU MN Trong khi khim tn l s biu l t nhin, t pht ca mt ngi thc tnh, th khuynh hng bm sinh ca chng ta nh l nhng chng sanh ngu di l ci rt i nghch s kiu mn xut hin trong v vn hnh thc tinh vi. Nhng ngi Pht gio rt ch n s kin ny, bi v n l mt vn nn kinh nin v n ph hoi s qun bnh ca i sng. Vn hc Pht gio ni n by loi kiu mn : kiu mn bnh thng (mana), kiu mn ln lao (adhimana), kiu mn gp bi (manatimana), kiu mn tin vo mt ng tnh thng tn (asmimana), kiu mn t c (abha-mana), kiu mn khim tn (unamana) v kiu mn la o (mithyamana). Ci th nht kiu mn bnh thng, l cm thy hn ngi no r rng thp hn mnh v kh nng, ti tr, thng minh, hnh tng, a v... iu ny xy ra chng hn chng ta thy ngi lang thang khng nh trong thnh ph. Chng ta cm thy r rng mnh hn h. Tuy nhin nu chng ta cm thy thng hi m khng lm g c, li l mt hnh thc gi trang khc ca kiu mn. Nhng ci kiu mn bnh thng ny cng xy ra khi chng ta ngh rng chng ta tt hn ai cng a v hay cng thnh t.

Kiu mn ln lao l ngh rng ngi ta hn mt ngi ngang bng mnh, nhng n cng bao hm nim ngi ta cng tt p ngang vi ai r rng l hn mnh. Chng ta thy iu ny thng xuyn khi chng ta t ng ha mnh vi phn tt nht v chi sng nht trong mt nhm ca chng ta. Nhm c th l gia nh, giai cp, chng tc, tn hay quc gia ; i khi l mt nhm th thao, cu lc b, bn hc, x nghip... Chng ta hnh ng nh chng ta l tt hn nhng ngi khc khng phi v gi tr c nhn chng ta m bi v s ng ha vi mt nhm c bit n. Kiu mn gp bi hay ngha en kiu mn chng ln kiu mn l cm thy mnh hn ngi no ang c mi th tin ti, a v, s thn phc, ti nng, ting tm v nh hng. N l do t cho mnh c hiu bit c bit hay s hu c nht no , d c th chng ng k g, ci m ngi cao hn c th khng c. Chng ta thy s kiu mn ny trong nhng hc gi t cho l c o trong s hiu bit. Tt c chng ta u l thuc vo ba loi kiu mn ny, v rt t ngi trong chng ta min nhim vi chng. Chng hn, ti c mt ngi bn thng chu ng chng au tim, phi m my ln. Tnh trng tri tim ca anh bi t n cc bc s t chi m thm na. Nhng anh khng mun ni v n, bi v mi khi anh ni cng khai v n, lun lun c ai t ra hn anh. , anh mi ch c mt ln tai bin v tim, ti c hai ln. i do, anh mi m ba ln, ti bn ln ! ng lm, anh sut cht. Cn ti cht... may m bc s lm ti sng li.... iu ny lm ti nh li cu chuyn nhng nh kh hnh trong sa mc c gng hnh xc, cht ht bn thn mnh. Mt nh tu khoe vi nh tu khc, Ti cht nhiu hn anh. Bn hnh thc kiu mn khc cn li khng thng c xem nh l kiu mn. Kiu mn v mt ng tnh thng tn m ch nim tin khng c tra vn v s hin hu ca mt thc th ci ti. Pht gio dy s sai lm bm chp vo nm un (skandha), chng cu to nn mt ci ng thng tn : sc, th, tng, hnh, thc. D cc trit gia Ty phng khc nhau nh Hume, Kant, Nietzsche v William James ch ra s khng hin hu ca mt ci ng c thc th, n vn ng mt vai tr khng gy nn thc mc g trong i sng hng ngy ca chng ta. Bao gi chng ta cn cho mt ci ng

tng tng nh vy l thc v trng tn, chng ta cn l mt hnh nh thu nh ca s kiu mn. S ph nh ci ng quy c khng c ngha chng ta khng cn t chc cuc i chng ta v d nh cho tng lai. Hn na, n thc y chng ta phi tnh gic trn vn v bn cht thot nhanh ca hin hu v khng t ton th hin sinh ca chng ta trn mt ci ng c lp nh vy. Nhng ngi Pht gio sng vi mt ci hiu nh th, nh Genza ni, Bao gi con ngi cn sng, n phi lm vic v tnh liu cho mt ngn nm. Ngay c vi Genza trng hng vng v ht d ny. Ti c mt s cng vic lm trong th gii ny. Nhng chng ta phi nghe theo gio l, nh th khng c ngy mai na. Kiu mn t c l tuyn b sai lm v s thnh t, c bit l trong vn tm linh. Trc ht, s chng c chn tht khng th trong suy tng quy c, ci t nn trn s i i ch th-khch th, n khng th trnh khi i tng ha, khch th ha mi s v ngn chn s t tri. Hn na, nu ngi ta thc hin s chng c chn tht, khng cn thit ni v n, bi v mi lng phn c vt qua. C nhng bin th khc ca cu chuyn sau y, mt samurai tr xin hc vi mt v thy hon thin ngh thut nh kim. Trong cuc phng vn, anh hi bao lu hon thin ngh thut ny nu thc hnh gt gao hai gi mi ngy. V thy tr li, Bn nm. Ri anh hi thc hnh bn gi mi ngy th bao lu, cu tr li l, Tm nm. Nhng khi anh hi phi bao lu tr nn mt v thy nu thc hnh tm gi mi ngy, cu tr li l, Khng bao gi ! Lo luyn mt ngh thut no l khng cng, gm c hun luyn thn v tm. Do , khu hiu ca nhng kch s tung N l, Lun lun gi s tm. Kiu mn khim tn l khi ngi ta gi b khim tn li ko s ch v c c mt loi cng nhn no . C ngi tm kim thin cm v s thng hi t nhng ngi khc tng cng hnh nh t hnh dung ca h. Nhiu tn gio dy c hnh phc tng v khim tn, nhng khi iu ny c yu cu nhng tch la khi i sng tn gio tht s, n ch l mt cch khc tm kim s ch c bit. Kiu mn la o l t thi phng bng cch khoe khoang, ni nhng s tht-mt na, v ni hai chiu. D nhin y l s xc

nhn ci ta v lm ln ci ta trong nhng tnh hung trng trn nht. Con ngi tn gio thc y tim nng ny trong mnh, th nn con mt ph phn phi xoay vo trong, d khuynh hng l ch ngn tay v nhng ngi khc. Tt c chng ta u mun thng c nhng hnh thc kiu mn ny, nhng cng c gng, chng ta cng thy s kh khn bao la ca n. iu t nht chng ta c th lm l thc t, chp nhn s bt lc ca chng ta khi mun hon ton thot khi chng. Nhng s chp nhn cng rt, rt l au n. Tht vy, s bt lc ny l mt chng c r rng khc v tnh hu hn ca mt chng sanh nghip bo. Genza (1842-1930) c bit n nhiu nh l ngi khuyn nhiu ngi vo c tin Chn tng. Mt ln, mt ngi ni vi ng : Ti l mt ngi o c gi. Khi ti n cha, ti ngi trc A Di v thch th nim Pht, nhng khi v nh ti qun ht mi th. Ti l mt ngi o c gi. Lc , Genza tr li, Nhng nu bn chp nhn rng bn l mt ngi o c gi, th l tt, bi v thc rt kh khn l mt ngi o c gi chn chnh. T CHN THT CA PHT Mt nh ngha ng thi v c tin Thin Cha gio c Paul Tillich lp ra trong nhng li sau y : Chp nhn s chp nhn ci khng th chp nhn. Ci khng th chp nhn l con ngi ti li, tha ha khi chnh mnh, khi th gii v Thng . Nhng chnh k ti li ny c chp nhn bi Jesus Christ ; ngi hy sinh i mnh trn thnh gi cho ngi ti li. Nhng ngi khe mnh khng cn y s, m l nhng ngi bnh tt ; ta khng n ku gi nhng ngi cng chnh, m l nhng ngi ti li. (Mark 2 : 17) c tin l hnh ng chp nhn s chp nhn ny ca Thng i vi ngi ti li khng th chp nhn. c gi suy xt thn trng t nhn thc c mt cu trc tng t trong t tng tn gio ca Thn Loan. minh gii im ny ti s tr v vi tc phm chnh ca ngi, Gio L, Thc Hnh v Chng Ng Chn Tht ca ng Li Tnh . Trong phn c ta T Chn Tht ca Pht, Thn Loan lit k tt c nhng phm tnh l tng ca mt t chn tht m ngi chn t vn hc Pht gio. T tng lun l s kt lun rng nhng phm tnh ny lm cho mt

ngi c th chp nhn c trong con mt ca Pht, nhng vi Thn Loan cha phi l ci chnh. Trc khi gii thch l do ti sao, chng ta hy xem truyn thng lit k nhng c im ca mt t l tng : Mt thn v tm mm do, khc vi t th cng ci v tm khng th un nn ca mt ngi kiu mn. Mt thn v tm trn y an lc, c nh sng ca lng bi chm n. Mt ngi biu l nim vui trong Php v xng ng l mt ngi ng hnh tt ca Pht. Mt t biu hin s sng t ca tr hu v s tuyt ho nhng ca c hnh, ci hiu bao la v su thm, v nhng c hnh hng v. Mt ngi biu l lng i bi, c c li vo ci nc ca ch Pht, th hin s bit n vi Pht bng cch hng dn nhng ngi khc vo con ng gic ng v i ln mi a ca b tt. Mt t c Pht m p, che ch, khng bao gi b b ri v c hu qun vo tnh v sanh ca tt c s vt. Mt t c ca ngi l ngi tuyt ho nht gia con ngi, ngi diu k, tt nht trong nhng ngi tt nht, ngi him hoi, ngi tt p nht v c Qun Th m v i Th Ch bo v. Mt ngi thc tnh cao nht, tng t vi B tt Di Lc, nhn s th k gic ng ti thng, v ng ng vi Hong hu Vi Hy trong s t n hoan h, thc tnh v ta sng. Bn lit k kt thc vi tm nhn vt lch s ngng vng Tnh nh l nhng kiu mu trong nhng t chn tht ca c Pht. lit k nhng gng mu sng chi ny, sau l li than vn au n v su xa ca Thn Loan, khng t ti l tng : Ti au n bit bao nhiu khi ti, Hu c Thn Loan, ang chm m trong bin i bao la v ti lc mt trong ni danh li mnh mng ; n ni ti khng vui v cht no trc li vo giai on (a)

ca s n nh tht s v khng cm thy hnh phc khi n gn hn vi gic ng. Xu xa thay ! H hng thay ! S t nh gi thu trit ny c tng thm bi ba loi ngi kh cu m ngi tm thy trong kinh i Bt Nit Bn. l nhng ngi ph bng gio l i tha, nhng ngi phm ti ng nghch v nhng ngi thiu ht ging ca Pht qu, gi l nht xin . y thay v thy nhng ngi khc, Thn Loan li thy chnh mnh c v chn dung mt cch chnh xc. R rng Thn Loan l khng th c chp nhn trong mt ca Pht gio truyn thng v trong s suy ngh ca ring ngi, bi v d trong nhng nm tui ln ngi vn chm m trong bin tham i v lc mt trong ni danh li mt mng. Nhng ci khng th chp nhn c, con ngi ca nghip xu, chnh l ch nhm ca Bn Nguyn, ci c chp nhn bi lng bi trm khp, khng loi tr ca Pht A Di . S chng ng ny gy ra s hn h ca nim vui v bit n ni Thn Loan : By gi, ti bc ln con tu ca li nguyn i bi v cng bum trn i dng sang trng ca nh sng diu k, ngn gi ca c hnh cao nht thi bnh an v lm bnh lng nhng ngn sng ca n au v phin mun. Ti s nhanh chng n ci nc ca nh Sng V Lng v t n nit bn khng g snh. S gii thch ca Tillich v s thu hiu ca Thn Loan n t nhng truyn thng lch s, bi cnh vn ha v nhng kinh nghim khc nhau, th nn chng khng l mt v nh nhau. Tuy nhin c cu tng t ca s lin h ca mt sinh th tng i, hu hn vi mt thc ti siu vit, v cng qu gy ngc nhin thch th. Ch ring s kin ny khng nh tnh vng chc ca nhng chn l tn gio cho mi thi i. 20 MYOKONIN Nhng ngi thc hnh nim Pht kiu mu Saichi, Kichibei, Ichitaro, Genza v nhng ngi khc c gi l myokonin. T ng ny dch ra ngha en l mt ngi tt p him hoi. N pht sinh t cch dch Trung Hoa ca ch Sanskrit pundarika, hoa sen, tng trng s gic ng. Trong thi tin hin i, h thng t nhng giai cp thp ca x hi Nht, vi rt t s gio dc trng

lp. Trong su tp tiu chun sm nht v nhng myokonin, c gp li trong th k mi chn, c 64 ngi lm ngh nng, 28 ngi bun bn trong khong 140 tiu s. Chng hn, Genza l mt nng dn, d ng c v s hu mt s t ; Kichibei l mt ngi bn rong ; v Saichi vn l mt th mc sau ny thnh th lm guc. Nh hoa sen n trong nc bn, ngi tt p him hoi n trong x hi rc ri, trn y tham, sn, si. Hoa sen ca gic ng s khng cm r trn cao nguyn ca s tru tng, cng khng trong khng kh him hoi ca nhng chn n c nhp tht. N mc trong m ly ca cuc i thng nht, y ting tr con ku ro, n nn cha tr, hng xm n o, nhng ngi ganh ua nh nht v nhng ngi ch phi l. Myokonin vn l ngi thng, n ng v n b, h lao ng sng, khng c phng tin n c v khng th c nhng kinh vn kh khn. Tuy nhin, l ngi nh ai khc, h tm kim nhng cu tr li cho nhng cu hi v sng v cht. c hng dn bi nhng v thy v danh c tu s ln c s, h cm kch v bit n Pht Php nh thc h vi ngha ca i sng khng th lp li ny. Nghi thc c vo lc bt u nghi l ca mt Pht t l Tam Bo quy y Pht, Php v Tng. N c m u bng cu sau : Kh khn thay c sanh lm ngi, gi y chng ta ang sng n. Kh khn thay c nghe li dy ca Pht, gi y chng ta ang nghe n. Dng th nht c t ngha cho n khi chng ta nhn thc hm ct yu ca dng th hai. Khi chng ta c thc tnh nh li Pht dy tht s tr thnh ngi, chng ta ln u tin nhn ra chng ta may mn bit bao nhiu khi c c cuc i ny. Sanh lm ngi, chng ta c ban cho c hi gii thot khi hu hn v cng ca sanh t. Myokonin, khng k a v trong i sng, l th d gng mu cho mt ngi nh vy trong Pht gio Chn tng. Myokonin khng l mt loi n iu. Mt s thng tu v su xa trong s ngu dt ca h ; nhng ngi khc th d dm v hi hc theo nhng cch t xa mnh. Mt s khc th nng n v hot ng trong x hi ; nhng ngi khc trm t v n dt. Mt s th phc

tng v thun tng, nhng ngi khc th ch trch v ni lon. H biu l nhng tim nng nghip bo tng ng, t chi mi sao chp n iu. S kin mi ngi l c nht v khc bit ph hp vi quan im ca Pht gio i tha vn xc nhn nhng thc th v s. Mt cng n ni ting ca Thin lm r im ny : Vn php quy v Mt ; Mt quy v u ? Ci Mt d nhin quy v v xut hin trong v s hin tng c bit chng n hoa trong ci gii ca s thc tnh. Con ngi tt p him hoi khng phi l gic ng hay thnh thin theo ngha bnh thng. Hn na, ng y hay b y ch n gin khng nh lng bi v bin trong ci ta hu hn v nghip bo t c thc tnh hon ton. Mt ngi nh th n hoa v phong nhiu trong s rng rang v tnh thng do i bi cung cp. y chnh l khng gian v bin cho mt ngi sng vt ngoi nhng hu qu ca nghip qu kh v khng bao gi gieo trng thm nhng ht ging ca kh au tng lai. Mu s chung ca mi myokonin, d s a dng v nhng khc bit ln lao ca h, l mt cm thc t n su thm. Cm t bao nhiu ! Khi ti ngh v n, tt c l do n sng ca A Di . i Saichi, iu y ngha l g vi ngi ? , vng, n sng ca ngi l mt s kin nhn tin. Saichi ny lm bng n sng . o qun ti mc, Thc n ti n, Giy dp ti mang, Mi s khc chng ta c trong cuc i ny lm bng lng bi A Di . K c chn a rau u. K c tim mc ni ti lm ra nhng i guc g. Thc s khng c ci g m khng l Nam m A Di Pht. Ti hnh phc bit bao nhiu v tt c iu ny ! Nhng y khng phi l lng m o theo ngha thng thng, v s bit n khng th ch to ra c. Saichi ph hy mi nim v bit n c ging trong ngn ng gio iu hay thc h :

Bit n khng phi l an tm Khng c g xy ra l khng c g xy ra. L bit n tc l mt k la o ng th, ng th. 21 HOA SEN N TRONG LA Hoa sen n trong la l mt cu ni ni ting trong kinh Duy Ma Ct, c trch dn khp ng . La l tng trng thch hp nht cho nhng am m phin no ca chng ta, d c phc chy ln trong nhng pht giy gin d, sn hn v ghen ght, hay chy m trong xo ng, kh chu, bt an, hay trn ngp mt ngi vi s hi, v ngha v ci cht. Nhng chnh gia nhng phin no ny m s thc tnh vi i sng mi, s n hoa ca hoa sen, xy ra. Bin c sau y hu nh hy hoi mt gia nh Nht-Argentine Buenos Aires, nhng n xy ra mi ni mi lc gia mi loi ngi. Ti gp B Tomoda Kyoto ma h 1981, khi ng ti Trung Tm Bn Nguyn T Quc T. B t Argentina, sut ma h cng vi chng, mt thng gia thnh cng, nghe nhng bui thuyt php v ni chuyn nhiu cha. Mt ti B Tomoda k cho ti nghe v cuc i b, gii thch l do c mt Kyoto, xa, rt xa nh b. B sinh Nht v di c qua Argentina ngay sau Th Chin Th Hai. Khi b cn b Nht, nhng on truyn gio Thin Cha gio n lng b vi Kinh Thnh v thc phm. B ci o, qua Thin Cha gio v di qua Argentina, ni b ly ngi chng hin ti. H c mt con trai, hin gi hn ba mi tui v lm cng vic kinh doanh ca gia nh. L mt gia nh giu c, sung tc, h hot ng trong nh th a phng. Con b phc v nh mt tr t ca nh th. Mt hm, cuc sng ca B Tomoda tan v khng ng. Con b em v nh mt ph n Argentina da trng, loan bo nh ca anh s ci c. iu ny tri ngc vi mi s b d nh cho ht i b : mt c du ngi Nht c th chm sc b lc tui gi. B chng i mnh m mi cuc hn nhn khc chng tc. iu y hy hoi tt c gic m ca b. Nh th l bt u hai nm sng trong a ngc, m v con trai ci nhau, tranh chp nhau t nhng vic nh nht. B Tomoda sm bt

u nghi ng nim tin ca mnh, v b khng sng mnh lnh thng yu k th ca mnh. Thm ch b cn khng th thng yu con trai b, lnh nht vi mt k xm nhp m con b mang v nh. By gi b m h nh li mt s li thuyt php ca Pht gio Chn tng b nghe t hi rt tr. B c bit nh nhng cu chuyn v tnh thng trm khp, khng iu kin ca A Di dnh cho nhng ngi ngu kh, chy thiu trong gin d v v minh. Khng c nhng cha Pht gio Buenos Aires vo lc , nn b t mua sch v bo Chn tng t Nht. B c chng ngu nghin trong tuyt vng. Cng c, b cng nhn ra rng con ng duy nht ca b l nim Pht, n s bo m s gii thot hon ton khi kh au do v minh v ngu dt ca b gy ra. Nhng cm gic ca b bp bnh khi b c nhng li tuyn b ca Thn Loan : Khi chng ta giao ph mnh cho Bn Nguyn ca A Di , chng ta ging nh nhng mnh gch ngi vn c chuyn ha thnh vng. B nhn thc rng khng phi con trai b hay ngi bn gi ca n ng trch ; chnh b l ngi khng xng ng, v dng nh gch ngi vn, v i vi mt ngi nh vy con ng nim Pht c chun b ht ri. Khi B Tomoda bt u tm thy nhng gc r tn gio ca mnh, th ngi Monshu, ngi ng u ti cao ca chi nhnh Bn Nguyn T ca Pht gio Chn tng Kyoto ang thm Brazil v n Buenos Aires mt ngy. B n nghe ngi ni mt dinh th ring, ngi ni mt ci gh cui phng khch. Mt loi nghi l c c hnh, mc ch lm g b khng hiu. Sau ny b mi khm ph ra b tri qua mt bui l xc nhn l mt Pht t Chn tng. Khi tr v nh, B Tomoda vi xin li con trai v mun v thi ch k ca b v nhng li nng n. V b cho php con trai b ci ngi ph n anh chn. B cng bo cho anh bit nhu cu ca b tr li vi nim tin Chn tng nguyn thy ca mnh, nhng anh th nn tip tc phc v cho nh th nh bao lu nay. Khi b m xin li, con trai cng p tr bng nhng li xin li, xin b tha th. Anh ta cng bng bnh v ni lon. Rt nhanh chng c hai tr nn thn thit hn bao gi, thng hiu v cm kch ln nhau. Mi ngi i con ng ring ca mnh vi s chc lnh v nng ca ngi kia. Chnh ngi con trai ca b thc dc b i Nht trm

mnh trong s lng nghe su xa Pht Php. Anh s tr mi tn ph cn thit. S thc tnh ca B Tomoda l hoa sen n trong la. Gin, ght v c thiu t bn trong pht hin thc ti ca b l mt chng sanh b nghip tri buc hu hn, bt ton v ngu xun. Nhng hn l kt n v trng pht, i bi cung cp cho b khng gian thy b nh chnh b. B Tomoda c th chp nhn mt cch rng rang nhng cch thc sai lm mnh phm tht t nhin v t pht. Nh th b m lng mnh, h thn v khim tn, cho con trai b, v anh ny cng m rng vi b. Trong s lu thng lng-vilng ny, chng ta thy s n hoa trn vn ca nhn tnh, vt khi nhng phn chia quy c chng khng g khc hn l nhng to tc gi to ca con ngi. Siu vt nhng phn bit tn gio, chng tc, tnh phi v giai cp l thit yu trong bt k thi i no, nhng c bit cho ngy nay khi th gii ca chng ta ang b x tan bi v s phn chia. 22 I DNG CA BN NGUYN Mt trong nhng th d yu thch ca Thn Loan ch i sng tn gio l i vo i dng ca Bn Nguyn. Li nguyn cu ca i Bi c v vi i dng bao la v s rng rang m p tt c ca n, chiu su khng y ca n v thn lc k diu chuyn ha mi s v bin chng thnh mt phn ca mnh. Nh vy, th d i dng din t cng vic bi mn ca Pht A Di c tm tt trong cu chuyn ha ci xu thnh tt p m khng tiu hy ci xu. Khi Thn Loan b y nm 1207 khi kinh Kyoto n qun ho lnh Echigo ty bc Nht Bn, ln u tin ngi tip xc thn mt vi i dng. Nhng i dng ny, ngy nay gi l Bin Nht Bn, biu hin hai hin tng i nghch nhau theo ma. Vo ma ng nhng cn gi mnh Siberia lm dy nhng ngn sng n o, gm tht, nhng ma xun, cng i dng gn sng thanh thn m m. Thn Loan phi c n tng su xa v sc sng ca thin nhin, r rng trong c hai mt, bin ng v bin yn bnh. Vi hnh nh ca bin, Thn Loan din t i sng sanh t khng gic ng bng nhng th d sng ng. Ngi ni n i dng ca

chng sanh hu tnh, i dng ca sanh t thng kh, i dng ca nhng tham mun khng th tha mn, i dng bao la ca kh au lm ngi, i dng ca am m lm ln, i dng ca nghip qu buc rng, v i dng kh vt qua. Nhng cng i dng c tn dng bng nhng t ng sng chi : i dng ca tr hu, i dng ca nhng cng c khng th ngh bn, i dng ca Bn Nguyn Nguyn S, i dng ca lng bi A Di , i dng ca nhng kho tng v i, v i dng ca nh sng v bin. Hai loi i dng c din t nh vy hon ton khc nhau trn b mt, nhng tht ra chng l mt v nh nhau. y chng ta li thy mi tng quan bt nh gia sanh t v nit bn, phin no v gic ng. Bt nh ngha l t quan im m lm ca sanh t khc bit vi nit bn, nhng t quan im bao qut khp ca nit bn th c hai l mt. Tht vy, sanh t nh l i th cn bn ca nit bn tri qua mt cuc chuyn ha thnh chnh ci i nghch ca n bi cng vic mnh m nng ng ca lng bi. S chuyn ha ny l mt bin c tm linh su xa, tp trung trn con ngi ca nghip xu. Thn Loan din t iu ny nh sau trong Tng Ca Nhng o S Tnh ca ngi : i dng ca Danh Hiu khng th ngh bn khng h lu gi D ch mt xc cht ca nhng ngi lm c v ph bng Php. Tt c mi dng sng ca ci xu u chy vo i dng Tr thnh mt v vi nc trong ngn ca cng c. Nhng ngi lm c l nhng ngi phm ti ng nghch v nhng ngi ph bng Php l nhng ngi mc phi s ch bai gio l. Nhng ngi nh vy c xem l nhng xc cht ci cht tm linh m vi h gic ng l khng th. Nhng h khng bao gi b loi b, v i dng ca ca lng bi cui cng cng m h vo lng v chuyn ha h t nhng xc cht thnh nhng chng sanh ca gic ng. Thn Loan nhn xt rng Ngi coi thng nhng v thy v ni xu nhng o s mc ti hy bng Php. Nhng ngi ni xu, c i vi cha m mnh l phm ti ng nghch. Nu iu ny ngn

chn chng ta vi con ng gic ng, th ai trong chng ta khng l mt xc cht ? C bao nhiu ngi trong chng ta c th ni rng chng ta khng bao gi ph bnh ch trch nhng v thy ca chng ta, hay chng ta khng bao gi ni nghch li vi cha m chng ta ? Nhng d vy, chng ta u c chuyn ha tr thnh mt v vi nc trong ngn ca cng c. Khi c i dng ca lng bi m trm, mi ngi, d l ngi khng hy vng nht, s thnh tu gic ng ti thng. Bt k lch s nghip ca chng ta, tt c chng ta u c thu nhn vo trong i dng ca Bn Nguyn. D nhin iu ny cng bao gm ngi bn ca ti, ngi t kt liu i mnh, nhng by gi l mt phn ca i dng bao la ca i bi. Khng k g n s ngn ngi ca s phn chng ta trn tri t ny, lng bi v bin ca A Di cho n chng ta v chuyn ha cuc i chng ta thnh i sng ca gic ng v thng, khng g snh v khng c thi gian. Khi nhiu dng sng ca am m xu c Chy vo i dng ca Li Nguyn i Bi Ca nh Sng V Ngi, soi sng khp mi phng, Chng tr thnh mt v vi nc ca tr hu. 23 MT VIN NGC TRAI SNG NGI o Nguyn, thin s v i v ngi ng thi vi Thn Loan, vit mt tiu lun ta Mt Vin Ngc Trai Sng Ngi. Tiu lun ni rnh mch im cn bn ca Pht gio i tha, s bt nh ca sanh t v nit bn, trong phong cch khng th bt chc c ca ngi. Thng ip ca n tng t t tng ca Saichi, ng vit rng : Ti tha thch trong th gii m lm phin no ny, Bi v n l ht ging ca tnh thc chn tht, c i bi A Di em vo lng. Nam m A Di Pht, nam m A Di Pht. Khi ngn ng ca Thin v Chn tng th t nhin khc nhau, y chng ta thy mt cu trc tng t ca thc ti gic ng chp nhn tnh hu hn thuc v nghip.

Mt vin ngc trai sng ngi, t ng c o s Huyn Sa S B i ng to ra, l tng trng cho gic ng. Mt ln, c nh s hi ngi, Con nghe thy c ni tt c v tr l mt vin ngc trai sng ngi. Lm sao con c th hiu c chuyn ? o s tr li, Tt c v tr l mt vin ngc trai sng ngi. C cn g hiu chuyn ? Cu hi ca nh s n t mt bi cnh nh nguyn tm kim mt cu tr li nh mt i tng bn ngoi. S tr li ca Huyn Sa n t mt cch th bt nh, ph nh mi nim ha v vin ngc trai sng ngi. Ngi ch ra ci hiu chn tht l s hin thn ca vin ngc trai sng ngi. Bi v n hin thn, khng cn phi hiu theo mt ng li quy c. Mt hm khc chnh o s hi nh s, Tt c v tr l mt vin ngc trai sng ngi. ng hiu sao v chuyn ? Nh s tr li, Tt c v tr l vin ngc trai sng ngi. C cn g hiu chuyn ? Huyn Sa ni, By gi ta bit ng ang sng trong Hang Qu Ni en. Trong ln trao i th hai ny, vai tr ngc li. o s hi nh s cng cu hi, nh th nh s. Nhng ln ny nh s tr li t mt ch phi nh nguyn. ng n ch hin thn trn vn vin ngc sng ngi trong hin th ca mnh. Bnh lun cui ca Huyn Sa chp nhn cu tr li ca nh s, cu tr li xc nhn m lm l phn ca mt vin ngc sng ngi. M lm c tng trng bng Ni en (bng ti dy c ca v minh) v Hang Qu (chp ng). im chnh ca cuc trao i ny rng gic ng chp nhn m lm cn c lm r hn, khi o Nguyn vin dn mt th d khc : Khi bn ang say, c mt ngi bn thn cho bn mt vin ngc trai, v bn, nht nh phi em vin ngc trai n cho mt ngi bn thn. Khi vin ngc trai thuc v ngi , n cng khng ngoi tr, n cng say. D nh vy, vn l mt vin ngc trai sng ngi tt c v tr. Thc tnh bao gm ton th ci ng cha ng tnh say (m lm) v lm cho s say sa tr thnh khng hiu lc. Nu khng c s chp nhn ny, mt vin ngc trai sng ngi tr thnh mt th d trng

rng. N khng khc g hoa n gia khng trung hay lng mc trn mai ra. Kt lun cho tiu lun rc r ny xc nhn li tnh bt nh ca gic ng v m lm : D c t tng ri rm hay lng l, n cng khng la khi vin ngc trai sng ngi. khng c mt hnh vi hay t tng no sanh ra bi ci g m khng phi l vin ngc trai sng ngi. Bi th, n v i trong Hang Qu Ni en t chng khng g khc hn l mt vin ngc trai sng ngi. Thc tnh chn tht l s nhn thc ton trit v thc ti ca chng ta nh nhng chng sanh hu hn bi nghip bo, a n tnh gic bi i bi. y l thc ti. Nh th, t tng ri rm hay lng l nh l nhng th b nghip tri buc l thit yu cho mt vin ngc trai sng ngi. Trong trng hp Saichi, lng bi A Di m trm nhng m lm ca ng, chuyn ha chng thnh ngun ca thc tnh m khng ph tiu chng. Bao gi chng ta cn sng cuc i lm ngi trn tri t ny, nhng m lm s tip tc xut hin nh hu qu ca nghip qu kh, nhng chng ta s khng to thm m lm na em li kh au khng cng v v ch cho mnh v cho ngi khc. 24 TING KU CA NHNG CON VE Thi ca Nht Bn t n nh im trong hi c mi by m ca Ba Tiu (Basho, 1644-1694). ng l mt nh th v nh t tng hng u. To ra mt trng ng ngha vi s ch ti thiu v u tin cho danh t, ng sng to khng gian cho tr tng tng bay vt ln v s qun chiu thu sut mi s vt. Mt trong nhng bi th ni ting ca ng trong tp Con ng Hp i Ln Min Bc Su Thm minh ha cuc hnh trnh hai phn ca mnh, s khm ph vo min Bc Nht bn v vo phn thm u ca ng : Tch lng bao nhiu Ting ku ca nhng con ve Chm vo trong ni. Bi hi c ny gi nhng nh tng mt bui chiu h d di, nng v m t. Thnh lnh, ting ku chi tai ca nhng con ve, rt thng Nht Bn, xuyn thng s tnh mch. Ting ku nhn mnh s im lng, nhng n cng thm su vo ni. Lm th no ch m

thanh thun ty c th chm su vo mt cht cng nh th ? iu y v ngha, khng th quan nim, l bch. Ti ngh vy cho n khi ti thy Basho ang din t ci g hn ch l ni n hin tng khch quan. ng ni n mt ci xy ra cp su thm nht ca i sng, hp nht ting ve ku, ni , nh th v v tr vo trong mt kinh nghim phi thng. Mt ngi Pht gio Chn tng c th ging nh ting ku ca nhng con ve i vi s ku gi ca lng bi chn tht. Ting ku gi thm vo cht liu cng nht th gian : ci v ca bn ng. T ng Sanskrit ch lng bi, karuna, cha ng t ng gc ng than vn rn r n au, khi t s ng nht vi kh au trong th gii. y l ngun cm hng ca Bn Nguyn, c B tt Php Tng nh thc, t s bun ru su thm cho nhng chng sanh chm m trong i dng sanh t. Phi thi gian mi kip bao la ca v tr hon thnh Li Nguyn cu tt c chng sanh v hon thnh gic ng ti thng. Thnh Pht A Di , tt c chng sanh khng st mt ai s c gii thot nhng phin no dai dng ca thn v tm. S hon thnh ca Bn Nguyn c ban cho chng ta nh l s nim Pht, nam m A Di Pht. y l Danh Hiu ku gi, thm su vo ct li ca hin sinh ti kiu cng, bng bnh, kiu mn, la di, ngu di. Ci v chp ng cng ngc ca ti vn ng kn v t chi m ra, nhng n khng th ng vi s ku gi xuyn thu ca nim Pht. S ku gi m vang khp sut v s v tr cui cng nh thc mi chng ta vi i sng chn tht v tht s lun lun tri chy lng l bn trong. Nim Pht ku gi chng ta m khng kt n hay ph phn s t chi nghe thy ca chng ta ; hn na, n theo ui chng ta khng ngng ngh vi mi bun ru su thm i vi ci ng in cung ngu di c chn ly bng ti. Nhng cui cng, ci bn ng chu mt s chuyn ha nhim mu, n tnh ngang bng ng ngnh ch c th tr nn mm du, rng m, v c th un nn. Tt c vic ny xy ra nh mt tin trnh t nhin. l, khng c nh ca ngi thc hnh, tt c nhng ci xu ca qu kh, hin ti v tng lai c chuyn ha hon ton thnh tt. Chuyn ha ngha l xu bin thnh tt m khng ph tiu v loi b ci xu.

i sng tn gio khng i hi chng ta phi tt hay c hnh nh mt iu kin. i hi c nht l m rng vi nng lc li lc, chuyn ha ca Bn Nguyn. V iu ny xy ra t nhin khi chng ta thc tnh vi lng bi chn tht, n cho php chng ta thy thc ti nghip ca chng ta ci ta gii hn, bt ton v ngu di. Mt ci ta nh vy khng bao gi c th hy vng thc hin bt c thay i no tt hn bng t chnh n. Tt c iu ny Pht bit v ngh ra nhng phng tin nh chng ta c chuyn ha thnh chng sanh tt p nht. Mt khi tin trnh bin i bt u xy ra, chng ta c cho thy r rng hn cng vic ca lng bi v bin trong tng quan vi bn ng cm r trong nhng cuc sng v s ca sanh t. S bun ru ca mt chng sanh nghip bo, khng th t mnh thc hin bt k thay i no, l khng ng. Nhng cn su thm hn l s bun ru ca lng bi chn tht ha nhp vi mt chng sanh v vng nh vy. Cng vic ca Bn Nguyn ct nhng gnh nng nghip bo khi i vai chng ta v mang chng ta vo ci gii nh nhng, sng t v vui v. Nh th, trong nhng ngy en ti nht, hon cnh v vng nht, bin c bi thm nht, mt hin th mi c sinh ra tn vinh i sng : Bun phin bao nhiu Ting ku ca i bi chn tht Chm vo ci ng cng ci ca ti. 25 NH L VY : SONO-MAMA Mc tiu ca Pht gio Chn tng l siu vit, bao gm nguyn vng su xa c sinh trong Tnh . Nhng rt ro n c hng li vo cuc sng ny, xc nhn rng ci by gi v y trn y v cng ngha. Mt s ti xc nhn ci thng ngy nh vy, trong ting Nht thng tc c gi l sono-mama hay kono-mama. Hay cu ni c ngha gin d i sng nh l vy hay ng nh l vy. Mt bi th bnh dn din t trng thi chng c ny trong mt ngn ng n gin, trong sng :

Bn, nh bn l, bn ng l nh vy. Khun mt bn, thn th, tn h, Vi bn, chng ng l nh vy. Giu sang hay ngho nn, Cha m, con ci, du r, chu bn H, tt c vi bn, ng l nh vy. Hnh phc, bt hnh, vui v c bun au. Vi bn, chng ng l nh vy. i sng m bn dm ln khng tt cng khng xu, Vi bn, n ng l nh vy. Ni u, d bn n a ngc hay Tnh , Bt c ch no bn i ng l nh vy. Khng c g khoe khoang, khng c g cm thy xu, Khng c g trn, khng c g di. Ngay c ngy v thng bn cht, Ngay c chng ng l nh vy. i sng trong bn i cng vi A Di , Khng c cch no khng th ng l nh vy. Khi bn nhn ly cuc i bn ng l nh vy, By gi mt s tin cy su xa bt u m ra. Sono-mama l t ng tng ng trong ting Nht ca ch nh th, nh vy, nh th, tnh nh vy ca s vt, xut pht t nhng ch Sanskrit (tathata, tattva, dharmata). N cng hin thn ca ch Trung Hoa t nhin, c Arthur Waley dch l t nh vy hay lun lun nh vy. D l sono-mama, nh th, hay t nh vy, n hon ton khng th c hiu theo li suy ngh phn hai, quy c. L do l mt li suy ngh nh vy ch to thm nhng phn chia v mu thun, phn chia thm nt vn i sng. y l ci chng ta gi l sanh t, ci i nghch tht s ca i sng vn nh l sonomama. Sono-mama l thc ti c xc nhn nh khng b mo m bi t tng tnh ton. Bi v n vt khi nh nguyn ch-khch, n c din t l bt nh. D sono-mama vt khi s nm bt thuc v nim, n c th c biu l trong i sng mt con ngi. Anna Pavlova gi ra mt ci g tng t iu ny trong vic khiu v, mt

ln b ni, B quyt tr thnh mt ngi ma gii l hc l thuyt v k thut mt cch thu trit ri qun n i v ch ma. Ch ma sona-mama, ch ma nh l vy, nhng ch sau khi thng tho l thuyt v k thut. Ngi chn con ng Chn tng b hng gi, hng thng, hng nm cho s thc hnh lng nghe su xa bn trong. iu ny a n s thn mt vi Bn Nguyn, nht l l do cho s ng ha ca B tt Php Tng vi cuc i nghip bo ca chng ta. Giai on ban u lng nghe su xa ny ging nh thng tho l thuyt. Nhng iu ny phi c tip theo bi nim Pht, s thc hnh tng ng vi thng tho k thut trong khiu v. Lng nghe su xa v nim Pht tr tng. Sau mi s phi c qun i v con ngi phi ch sng, nhng by gi sng vi tnh gic, nhy cm v n sng. Trong khi s thng tho khiu v ch l mt phng din ca i sng ca mt ngi, th s thng tho con ng nim Pht bao gm ton b con ngi. S thc hnh bn trong l lng nghe su xa, hc v qun, cui cng dn n mt i sng nh l vy. Nhng chng ta phi ch qun nhng li ca myokonin Ichitaro, ngi sng mt i sng nh vy : Mi s l nh th (sono-mama) ngha l th ny : Chng ta chu ng mi loi thc hnh kh khn v au n. Chng ta du lch n mi loi ni chn v ri khm ph rng chng ta khng phi lm mt vic g c. Rng nhng s vt l nh chng l. Khng phi rng mi s l nh chng l m chng ta khng c gng iu g c. Mi s l nh chng l sau khi chng ta gy ht xng, c gng tt c mi vic. y l s th thch ca Thn Loan khi ngi vit : Kh khn hn vic tin vo tt c nhng gio l L giao ph ci ng cho Li Nguyn V Tr : Ci kh khn nht trong mi kh khn, Khng g kh khn hn th, c ni nh vy. Tm li, sono-mama l s giao ph, s tin cy chn tht c biu l trong i sng hng ngy. N khng c tho chng trnh bi quyn lc ca ch hay c quyt nh bi cn nhc hp l. N n mt cch t nhin v t pht khi chng ta rng m vi cng vic ca lng bi, cho n to hnh v thm nhun cuc i chng ta theo cch l nh vy.

26 NH NGUYN T tng quy c c c trng l c quy nh bi mi loi nh nguyn : ta v ngi khc, ng v sai, tt v xu, thch v khng thch, p v xu, sanh v t... Nhng phn chia theo nim ny l cn thit v c ch, nhng chng u l nhng quan im tng i c to ra t mt vin cnh gii hn. Bao gi chng ta khng lm ln cho nhng t ng y l mt thc ti c th, bt ng, th khng vn g c. Nhng chng ta lun lun c v ln ln hai ci, truyn cho nhng ch nhng li vi nhng xc tnh mnh m v bm chp chng nh l c tht th. Nh th chng ta t to ra th gii m lm ca mnh, y nhng ch, li v nim, hin hu hon ton tch la vi thc ti. By gi chng ta chp nhn xung t, cnh tranh, ghen ght, tham lam, s hu, v hiu chin nh l tiu chun ca i sng. Vn nn ca t tng nh nguyn hay lng phn c nu ln trong mt cu k ca bn vn Thin Tn Tm Minh : Con ng Ton Ho khng c g kh, Ngoi vic n t chi nhng thin v ; Ch khi thot khi ght v thng, N t hin l chnh n hon ton v minh bch. Cha ng trong t tng nh nguyn l mt s vn m thot nhn khng thy r rng. Th nht l s chp ng n kn. Bn ng l trung tm ca th gii, v nhng phn on v th gii c to ra t quan im ny. D nhin vic gii hn kh nng ca chng ta nhn thy s vt nh chng thc l, k c bn ng ca chng ta. V khi chng ta c gng lm cho th gii chuyn ng theo nhng nhu cu ch k ca chng ta, nhng xung t vi nhng ngi khc l khng trnh khi. Th hai l thiu s t tri. Ch th tri nhn khng bao gi c th thy chnh n, bi v tri nhn trong khun kh lng phn th i tng ha s vt, gm c ci ta. iu ny ngha l chng ta cng c gng hiu bit chnh mnh, chng ta cng i tng ha ci ta. V ch th tri nhn mi mi tht li khi s nm bt ca chng ta.

Th ba l lm ln nhng t ng cho l thc ti. Khi chng ta khng thc rng li, ch v nhng nim l nhng to dng do con ngi t ra, kt hp vi li suy ngh nh nguyn, th chng ta bm chp vo chng nh chng l tht. Khi cuc sng tnh cm ca chng ta gn lin vi nhng li ch v nim , chng ta chm ngp su vo sanh t. Ti cn nh mt trong nhng v ci nhau ln u tin vi v ti, Alice. Nhng nm trc, mt bui chiu ma h, khi chng ti sng Los Angeles. Chng ti nhn mt c in thoi v phi i ra ngoi khn cp. Alice mc cho Mark, con chng ti, lc khong hai tui. Mt a b hiu ng, n d dng m hi, nhng c mc cho n mt o khoc dy. Ngh rng nh vy qu m cho n, ti ci ra v mc vo cho n mt mt o len c chui. Alice thy vy, ci o len ra v mc li o khoc cho Mark. Ti la ln, ni rng n s chy nhy lng vng, chc chn s m hi v s cm lnh. Ti ci o khoc ra v mc cho n o len. Ri c tht s mt bnh tnh, nm ci o len i v la ln mt trng buc ti ti : Anh khng bit ci g l tt nht cho con anh, anh khng bao gi nh, anh t khi chi a vi n, anh l mt ng chng bc bo, ngi cha khng thng yu, vn vn v vn vn. Ti cng n bng vi nhng li gin d m ngy nay ti khng th nh, nhng ti nh ti la ln vo lc cht, ng l ti nn ci em c ! Trong khi a con ca chng ti chy ra chi trc sn, ch mc mt o thun, m hi v cm lnh. y chng ta thy hai ngi vi nhng nh tt, quan tm n mt vn c th xy ra v ngh cch lm tt nht. Nhng c hai chng ti hnh ng nh th mnh bit iu g tt nht cho tnh hung m khng thc g n h ngm. Th nht, mi ngi thy tnh hung t mt vin cnh ring bit, chp ng v mt chiu. Khi bt ng khi ra, lun lun l li ca ngi khc. iu ny ch o su thm xung t, v mt gii php thnh ra kh khn thm. Th hai, khi xung t tng ln, ngi ta bm chp hn mt cch ngoan c quan im ca mnh. Hon ton thiu s t suy ngh v nhng khuyt im ca mnh. S bt lc khng th t ph phn mnh gp phn vo bng ti v minh m chng ta em vo mi x th ca chng ta. V bng ti ny, chng ta d dng bng n cn gin t cho mnh ng v to ra mt tn ph v tnh cm cho bt k

ai, nht l cho chnh mnh. By gi chng ta chm su hn vo m ri rm hon ton. Th ba, trong mt cuc chm trn nh vy nhng li ni ra c nm ra khng suy ngh, thng ch ni ra cho h s tht vng ca chng ta hay ch lm tn thng ngi khc. S lm dng khng cn thn nhng li ch thm ch lm bt chy nhng phn ng bo ng hn. Nhng li ch c truyn thm nhng xc ng, nh c i sng ring v vt ngoi kim sot ca l tr. Chng cn c th t n mt nh im kt thc mo m v lm tn thng, nh trong trng hp u khu ca ti vi Alice. Khi chng ta lm ln ngn ng vi thc ti, chng ta lm n l cho s c on ca ngn ng. Chng no chng ta cn tm kim nhng gii php theo cch nh nguyn, lun lun trch mc, li cho ngi khc v khng h phn tnh trn chnh mnh, by gi khng bao gi cng l nhng bt ha, xung t v bo ng. Nu chng ti dng ngh mt lc trong bui chiu h nm xa Los Angeles th mt s vic bt hnh c th trnh c. Alice v ti c chui lch s nghip bo khc nhau to hnh nn nhng cuc i, nhng tnh kh, nhng nhy cm v thm ch nhng thn nhit khc nhau. Chng hn, khi i ng, nng thch ng vi mt ci o thng di vi lp chn v ca s ng kn, trong khi ti ch thch mc o thun, mt ci chn v ca s m rng. S khc bit r rng ny, d ch v mt sinh l, chng t rng Alice v ti c nhng vin cnh khc nhau v nhiu s vic. Nhng bt ng l t nhin thi v lch s nghip khc nhau, nhng khng phi l vn . Vn l o ho c th trong v tr ca mnh, t chi hiu bit quan im ca ngi khc v tr nn kin c v s ng ca mnh. Bi v suy ngh nh nguyn l phn chung ca chng ta vi t cch l nhng chng sanh trong sanh t, chng ta khng th thot khi nhng quyn lc tri buc ca n nh tr nng gii hn ca chng ta. Ni v cch ng i x vi bnh thp khp ca mnh, Brian Schultz, ngi c trch dn trc, nhn xt, Ngi ta ngh rng mt khi nhng triu chng qua i, bn hon ton lnh au. Nhng s cha bnh tip tc v cn lm au kch lit hn na. S thc tnh ca mt ngi vi nhng gii hn nghip bo ca mnh cng ng nh vy. Khi chng ta ln mnh trong tnh gic nh lng nghe su

xa, bn cht khng y ca v minh ca chng ta cng lc cng r rng. Nh nh sng ca i bi, chng ta c th thy su hn vo thn phn con ngi, v chng ta tr nn thc s hn, chn tht hn, v bi mn hn. Nhng li ca Thn Loan lp li vi chng ta, mi khi chng ta to ra nhng lm li trong i : Tt c iu ny Pht bit v gi chng ta l nhng chng sanh ngu di cha y phin no. Khi chng ta bit thc ti nghip bo ca mnh, c soi sng bi i bi, s chuyn ha ca chng ta xy ra v kh nng thay i ln u tin khi pht. Nhng li ca Thn Loan tip sau cu trn : Khi chng ta nhn ra rng li nguyn bi mn ca Tha Lc l dnh cho nhng chng sanh nh chng ta, Li Nguyn tr nn hin thc v c th nng da hn. Trong t tng Ty phng chng ta cng c nhng t tng gia t nghi vn v tnh cch vng chc ca li suy ngh nh nguyn. Mt trong nhng ngi ph bnh tin phong l Friedrich Nietzche, ng ng h mt t duy li ton b nhng gi nh trit hc vt qua ch ngha h v i cng vi s n gn ca ci hin i. ng cht vn v s ng tin cy ca t tng nim, tc l li suy ngh nh nguyn c trng. Trong Ch Quyn Lc, mt su tp nhng t tng chn chn ca Nietzche, ng nhn nh : Nu chng ta bung b nim ch th v i tng, ri cng bung b nim bn cht v bung b lun mt chui hu qu tip theo tc l nhng bin th khc nhau ca n, nh vt cht, tm linh v nhng vt th gi nh khc... By gi chng ta bung b tnh vt cht. (S 552d) Nietzche bc b khuynh hng xc nh nhng nim (tnh vt cht), d ch th, i tng, bn cht, vt cht, tm linh, vnh cu hay tnh bt ng, chng l nhng khi b tng ca th gii quan nh nguyn. Nguyn nhn gc ca hin tng ny l do nim tin khng bng c ca chng ta vo mt bn ng c bn cht v thng tn. Mt bn ng nh vy b Nietzche ph nh, n khng g khc hn l mt sn phm ca thi quen ngn ng vn phm :

Khi c t tng khi y c ci g suy ngh, iu y ch l mt kt qu ca thi quen ngn ng vn phm ca chng ta, thi quen ny gn thm mt ngi lm vo mi vic lm. (S 484) Trit gia Do Thi hin i Martin Buber ni n hai loi tng quan, Ti-N v Ti-Anh, to thnh th gii chng ta. T vin cnh Pht gio, chng ta c th ni rng tng quan Ti-N t nn trn nh nguyn trong ci N kia c i x nh ch l mt vt. Ngc li, tng quan Ti-Anh l khng nh nguyn, trong ci thing ling c nhn thy trong mi s vt khng c bt k phn bit no. Mc ch ca i sng Pht gio l xc nh mi hin hu u c Pht tnh. Ni n tnh nh hay nh th l sng vi mt tng quan Ti-Anh vi mi ngi v mi vt, c s sng v khng s sng. C v Tillich cng thc n vn nh nguyn v bt nh. ng ph phn s tip cn nh nguyn vi Thng khi ng ni, Nu bn bt u bng cu hi Thng c hay khng c, bn c th chng bao gi t n Ngi. c tin cng khng th thnh tu trong khun kh ch th-khch th : Mt c tin cng nhiu hnh tng th cng t c th vt qua h ngn cch ch th v i tng. Li gii thch v bt nh ca Tillich xut hin trong cu ni sau : Thng khng bao gi l mt khch th m khng ng thi l mt ch th. Trong Pht gio i tha t ng k thut ch t tng nh nguyn l vijnana (thc), n phi chu mt cuc ci o nn tng thnh ci i nghch ca n l prajna (tr bt nh), tr hu ca bt nh. Tn Tm Minh c trch trn tm tt tr hu ny nh sau : Trong php gii ca tnh Nh Khng c ta cng khng ngi Khi trc tip nhn ra nh vy, Ch c th gi l Bt Nh. Khng Hai hay khng nh nguyn thc s c ngha l g ? N lin h g vi s t tri ? u l mi tng quan ca n vi s hiu bit thc ti nh th trong th gii nh nguyn ? Nhng hiu qu thc tin ca n l g ? 27 BT NH

Bt nh khng phi l ci i nghch vi nh nguyn, cng khng phi l mt ph nh n gin i vi nh nguyn. Bt nh chp nhn nh nguyn t mt quan im cao hn. N khng phi l mt nim tru tng m l mt thc ti sng. Nhng hiu n th kh khn, v y chng ta c mt s din t phn hai v nh nguyn v bt nh. S phc tp ca trng thi chng ng khi c tip cn t li suy ngh quy c gy ra nhng kh khn cho chng ta. iu ti m ch nh l s din t phn hai c th c minh ha bng nhng th d c th hiu c. William James trong Nhng Khc Bit ca Kinh Nghim Tn Gio bn lun mt s kinh nghim v bt nh. ng m t mt nhc s hon ton m mnh trong chi nhc : ng ta c th thnh lnh t n mt im ni s thch th vi k thut hon ton ri rng v trong mt giy pht cm hng ng tr thnh dng c qua n m nhc tun tro. y khng c s chia cch gia nhc s v dng c ca n (bt nh), d cho c hai l nhng thc ti phn bit v chia cch (nh nguyn). Nh th Trung Hoa, Su Tung-po th k mi mt, ni lu lot v bt nh trong bi th ca ng : Khi Yu-ko v cy tre ng ch thy cy tre, khng bao gi thy ngi. Ti ni ng khng thy ai Say m n qun c chnh mnh T ng tr thnh cy tre, Mc ln xanh ti khng ngng ngh. Trang T khng cn na vi chng ta, Th ai c th thm d nng lc k diu ny ? Trong cng mt phong cch, Basho vit v ngh thut hi c : Hy i n cy thng nu bn mun hc v cy thng, hay n cy tre nu bn mun hc v cy tre. V khi lm nh vy, bn phi b s lo toan ch quan cho chnh bn... D th ca bn c vn iu nh th no, nu cm nhn ca bn khng t nhin nu i tng v bn chia cch by gi th bn khng tht l th m ch l s gi mo ch quan ca bn. C Yu-ko v Basho u c lp vi cy tre (nh nguyn), nhng c hai u tr thnh cy tre (bt nh). Tnh ch

quan quy ng ca h c bung b bt vo dng sui sng to. Bt nh cng c cm nghim bi cc lc s thin ph, nh rt nhiu th d t cun Kinh Nghim Siu Vit trong Th Thao ca Michele Murphy v Rhea White. Siu sao Magic Johnson, chng hn, mt ln ni sau mt bui tp luyn gt gao : Bng r nh l mt phn ca ti, nh mt cnh tay khc. Bi th, ti ch chm vo v nh th tri banh khng na. y khng c s ngn cch gia ngi chi v bng r. Magic Johnson dt bng (nh nguyn), nhng n l mt s gin di ca thn th anh (bt nh). Nhng th d ny lm cho nim bt nh thnh n gin d hiu, nhng s khng y ca chng c u cun sch, Kinh Nghim Siu Vit trong Th Thao, ch ra. l, d mt ngi c th rt ph hp vi th gii n khng c s phn hai gia mnh v th gii, ngi lm v hnh ng, n ch nm trong mt lnh vc c bit ca hot ng con ngi, th gii ca nhng mn th thao. Mt bnh lun su sc ca ngi sao tin v John Brodie gi ra vn cn bn : Nhng lc s khng c mt trit hc hay mt s thu hiu c hiu qu nng cho loi s vic m anh ta dn thn vo khi chi th thao. H khng c ngn ng cho n. Th nn sau mt cuc chi bn thy mt ngi suy sp, i khi lm nhng hnh ng ngu ngc vi chnh h, sa st tinh thn. Nhng trong khi thi u h rt hng phn. Mt yu t cn thiu cho nhiu ngi, m ti mong i, l h khng c mt trit l hay mt phng php nng cho i sng tt hn. Trong Pht gio, bt nh l mt loi kinh nghim hon ton khc vi nhng th d nu trn. S khc bit c th tm tt nh sau. Th nht, thc hnh tn gio bao hm s hun luyn mnh lit ton b con ngi, khng ch mt phng din, vi mc tiu r rng l chng ng s bt nh trong tm v thn, trong suy ngh, cm nhn v mun. Th hai, nh mt hu qu, n c th c biu l theo mun v vo bt k thi gian no, cho nhng lnh vc hot ng khc nhau hn l ch mt mt nh th thao, khiu v, ngh thut. Th ba, bt nh rt quan trng trong nhng tng quan lin c nhn trong nhng nhu cu ca ngi khc th u tin hn nhng th

ca mnh. V s tha nguyn m ngi khc kinh nghim l s tha nguyn ca mnh. Tr hu bt nh t nn trn mt hiu bit gii tr trung tm gi l prajna, trong ngi khc c nhn t bn trong trung tm ca n ch khng phi t trung tm ca bn ng mnh. y chnh l karuna hay i bi, bi ngi khc c xc nhn trc hn l chnh mnh. iu ny to thnh im then cht trong cu chuyn ca B tt Php Tng, ngi hp nht vi chng sanh au kh v hi hng s thc hnh, tham thin v nhng li nguyn cha lnh cn bnh nghip ca h. Ni theo lch s, bt nh trong Pht gio ch yu c dng trong ba cch. Th nht l thc tin, cha ng trong Trung o trong bi thuyt php u tin ca c Pht Benares. Trung o ca bt nh ph nh hai cc oan hng lc v kh hnh v khuyn khch mt s tip cn bnh thng vi i sng. iu ny v sau khai trin thnh mt ph phn khc chit nhng nim nh thng v on, c v khng, sanh t v nit bn. Nhng v cn bn Trung o l mt phng php thc tin i mt vi th gii, dng nhng dng c phn tch i x vi nhng cc oan mu thun. Th hai l trit l. y bt nh ng ngha vi nhng nim trung tm ca Pht gio nh tnh Khng, tnh Nh, thc t, duyn sanh tng thuc, ci khng th din t, nit bn v.v... i khi nhng t ng ny c gii thch mt cch tru tng, tht ra chng c t s p dng thc tin nguyn l Trung o. Bao hm trong s s dng t ng bt nh ny l s xc nhn th gii nh nguyn, trong trch nhim chung nhau l si ch ni kt. Nhng phn bit i thng c cng nhn, thot khi mi tri gic quy ng lm mo m thc ti. Th gii c thy trong hnh tng nguyn s ca n ; tnh Nh ca ngi, vt, s vic, thin nhin v mi hin tng c xc nhn trong tng giao v tn. Th ba l cch dng t ng ny trong Pht gio Tnh . Bt nh tm kt tng quan gia chng sanh v Pht A Di . Chng sanh v Pht A Di l hai, nhng c hai l mt. C hai l mt, m l hai. Trong ci mt, ci hai l r rng phn bit v tch la. iu ny khc vi mt ci mt ph nh mi phn bit. Tng quan bt nh ny c Saichi din t, khi ng trm t :

Gi v khng kh l hai, Nhng n l mt gi, mt khng kh. A Di v ti l hai, Nhng lng bi ca Nam m A Di Pht l mt. Trong gio l Chn tng truyn thng, tng quan bt nh ny c din t nh ci mt ca kh (tim nng) v php. Kh l mi ngi chng ta nh l nam m, v php l A Di Pht. y bt nh mt ln na xc nhn nh nguyn, khin cho trong khi chng sanh v A Di l phn bit v chia cch, th c hai tr thnh mt trong i bi. 28 TNG THUC Thot khi th gii quan hn hp t nn trn t tng nh nguyn, tnh bt nh ph by v tr v bin ca tng lin v tng thuc. iu ny th nguyn s nn tng hn bt c ci g con ngi c th quan nim hay tng tng theo cch tr thc. c Dalai Lama lm cho iu rt n gin v sng t, thy s kin ny trong to vt nh nht : Tng thuc l nn tng ca thin nhin. Nhiu loi cn trng nh nht l nhng sinh vt x hi, chng khng c tn gio no, lut l hay gio dc no m vn sng theo cch hp tc ln nhau da vo mt nhn bit bm sinh v s tng lin ca chng. Khi th gii c nhn t quan im nh nguyn quy c, ch c mt trung tm : ti, bn ng ca ti. Gi nh mi s u xoay trn quanh ci ng ny l lm mo m thc ti ca nhng s vt, gm c ci ng, nh chng thc l. Mt hu qu l mi phn bit gi to, phng chiu t trung tm tnh ng ny tha h ny n. Nhng khi th gii c xc nhn t mt quan nim bt nh, gii tr trung tm v thc tnh, mi thc th khng ch c nhn thy nh vy mt phn ca i sng tng lin v tng thuc m cn c trch nhim chuyn ha th gii cho ph hp vi tri kin ny. Mt cu chuyn gin d t truyn thng Chn tng minh ha i sng trong thc ti tng thuc ny. Myokonin Genza c mt ngi hu gi, c tr v nh thm. Genza gi mt bao khoai ngt theo c biu cha m c. Khi c tr v, c ni vi Genza, Cha m ti cm n

ng v bao khoai ngt. ng lin tr li, Ch cm n ti, hy cm n nhng c khoai ngt. Genza bit s tng thuc ca mi s ; ng khng xem mnh l trung tm c nht ca i sng. Ngi hu gi, cha m c, nhng c khoai ngt v bn thn Genza mi ci u l mt trung tm c xc nhn. Genza rng lng vi mn qu, nhng nhng c khoai ngt lm cho hnh ng rng lng ca ng l c th, v cha m c hu gi nhn ly mn qu lm cho hnh ng ca Genza tr thnh trn vn. Th th ti sao ch Genza c cm n ? Trong quan h trao i ngn ny chng ta thy s thc hnh v ng ni bt ln trong bi cnh ca s tng thuc. Hnh ng cho c hon thnh thot khi mi luyn chp mt chiu. Mt s cho nh vy ph hp vi ci m Pht t gi l s thanh tnh ca ba nhn t khng c ngi cho, khng c vt cho v khng c ngi nhn trong hnh ng b th chn tht. Mt ci hiu nh vy tham d vo phong tc hng ngy trong nhng gia nh Pht gio truyn thng. Ti nh khi cn nh, khi no nhn mt mn qu d trong dp no, chng ti phi trc ht t n trc bn th ca gia nh v hai tay chp li l bi c Pht. Ch khi lm xong nh vy ri chng ti mi m mn qu. Cm t c Pht l tri n mng li bao la ca i sng, n lm cho vic cho v nhn tr nn c th. Tiu im c di khi nhng bm luyn vo ngi cho, vt cho hay ngi nhn v hng n mi nng lc lm cho vic b th thnh ra c th. Duyn sanh tng thuc khng phi l mt nim tru tng m phi hin thn v sng thc trong cuc sng hng ngy. Tht vy, trong tnh gic thot khi nhng tri gic quy ng, ngi ta thy nhng s vt, gm c ci ng, nh chng tht s l vi s sng t v chnh xc. Th gii ny vn y nhng phn bit, tuy nhin mi thc th c nhn nhn nh thnh phn ca mng li bao la ca tng thuc ang nng tt c chng ta. S kin tng lin ny thm nhun cuc i ca ngi ng nhiu mc khc nhau, nhng n ch i c gii thch rnh mch bng ngn ng hin thi. Tuy nhin, s p dng n s i hi tr tng tng v to bo, bi v nhng vn nn i mt vi th gii th phc tp v an xen nhau vi nhiu nhn t : nhn mn, nhim ,

ph rng v sa mc ha, nhng ngun thc phm cn dn, nhin liu ht dn, ph hy tng -zn, nhng xung t thng mi quc t, v nhng cuc chin tranh a chng tc. Nhng chng ta phi bt u u . Thin s Thch Nht Hnh gi ra mt cch thc hnh rt thc tin trau di tnh gic v tng thuc hay tng hu, hin hu lin h vi nhau, nh ch dng ca ng. Rt t Kinh Hoa Nghim, ng khai trin n trong Mt Hoa Sen N. Mt trong nhng li ni ni ting ca ng c nhc li y : thc chnh mnh ang nht Mt chic l ma thu, Ti th vo. S chm bn tnh tng thuc Diu k ca chic l y, Ti th ra. thc chnh mnh ang sng Ti y v by gi Ti th vo. S chm bn tnh tng thuc Diu k ca i sng trong ti, V quanh ti, ti th ra. S tng thuc vi thin nhin c khp th gii bit n, nhng thi xa n l mt kinh nghim c nhn, ring t. Chng hn khi nhng ngi n g h cy, c ni rng h nghe ting than ca khi cy ng trn t. Alice Walker trong cun Ngi n Ca Ngi Bn Thn Ca Ti ni n mt cm thc tng thng nh vy Nam Phi. B vit v mt gio s tn l Jesus : Jesus l mt gio s nh vy, ti thng cm thy ng nh b thng khi cy ci ng trc mt, bi v r rng n h chng i vi ng l mt cc hnh nh th chnh ng. H u nc n cng lc, Jesus v nhng cy ci ca ng. ng bit chng vi ton b cuc i ng. V cho tt c cuc sng trc kia ca ng. Mt thc v tng lin gn su vo tm hn Nht Bn nh c biu l trong cu ni dn gian : Ngay c nhng ng tay o gia nhng ngi qua ng chm nhau cng pht hin nhng lin kt su xa trong nhng i qu kh. Khi ngi ta i b trn ng ph

hay trong cc ng, h gp nhng ngi l. H tin rng nhng gp mt y khng ch l s kin tnh c, du s gp mt y ngn ngi v thong qua th no, n cng do nhng mi ni kt su xa t nhng i qu kh. Bi v l do lin kt khng bit c v khng th thm d nh vy, ngi ta phi nhy cm vi nhng t tng, cm nhn v nhng nhu cu ca nhau. Nhng gp g may mn v nhng ngu nhin khng ng trc c ngha su xa vt khi mi hiu bit l tr, mt ci g m Carl Jung c gng gi ra trong nim ng thi ca ng. Tng thuc ti ct li ca mi i sng tn gio, c gii thch nh cm thc nhn thy c v s hp nht vi tt c hin hu. Ichitaro din t n nh sau : c tin chn tht ngha l bn c th lin h thc s vi hu th khc. Khng ch l vi con ngi m vi cy c v th vt. D nhng sinh th khng th ni, bn c th nghe nhng cm xc ca chng. Nam m A Di Pht. Mng li bao la ca s tng thuc khng ch l khng gian m cng c thi gian. N ni kt con ngi hin ti vi ngi ra i trc kia v ngi s n sau ny. Trong mt thu hiu v tng thuc nh vy, s cm kch bit n vi i sng l v tn. Nh th Mitsuo Aida vit Cha ti v m ti, tt c l hai. Cha m ca cha v m, tt c l bn. Cha m ca ng b, tt c l tm. Nu ti theo cch ny, Tr v mi th h, tt c l 1.024. Tr v hai mi th h th sao ? Ti kinh ngc, hn mt triu ngi. T qu kh v cng, mt gy chuyn tay ca i sng c trao truyn. y, by gi ti ang sng vi cy gy ca ti. y l i sng ca bn ! y l i sng ca ti !

Th gii quan ny nm trong nn tng ca s ng nht vi tt c i sng ca Thn Loan : Ti, Thn Loan, khng bao gi d ch mt ln tht ln li nim Pht v ring cha v m ti. L do l tt c mi chng sanh l cha ti v m ti, anh ti v ch ti, trong tin trnh v thy ca sanh t. (Tannisho V) y Thn Loan ph nhn s thng xt c tnh dng h vi cha m mnh, trung tm ca h thng gi tr Nht Bn thi trung c. Thay vo , ngi ng nht vi tt c chng sanh trong thi gian v khng gian. iu ny khng loi tr cha m ca ngi, v h ngay trung tm ca mng li tng thuc ny. Tng thuc hay cng sanh ty thuc, c c hnh thc tinh t nht t Pht gio Hoa Nghim. Trong gio l ni ting ca n c tng quan ln nhau gia ch v bn. C hai ty thuc, nng da ln nhau v ng thi v chu trch nhim ln nhau. l, khi mt ci c xc nh l ch, ci kia tr thnh bn. Nhng ng thi vai tr c o ngc ; ci kia c xc nhn l ch v ci ny tr thnh bn phc v ci kia. Tng quan ln nhau vnh vin thay i, lu chuyn v tinh t, vt ngoi mi h thng cp bc kh cng v ph nh bt k s t ph no. Tng thuc l mt chn l nguyn s v nn tng. Khi ngi ta thc tnh vi s kin ny, lng bi duy tr nng chng ta nh mnh vo chng ta bng c sc lc, v chng ta c khin cho p ng vi th gii vi cng lng bi y. Ct yu sng i sng tng thuc ny l mt cm thc mi v ng tnh, khc bit t nn tng vi nhng quan kin quy c. 29 CI NG NH L DNG NNG NG Mng li bao la ca tng thuc sng ng vi mt s t tri th hon ton tri ngc vi nhng gi nh hin i v ci ng. iu ny r rng vi ti trong mt cuc ni chuyn ca ti cch y vi nm vi mt thy dy Aikido cao cp n t Nht Bn mt tri h Massachussetts. ng nu mt quan st th v, M cc bn ni v nhng ngh thut v hc nh l s t v, nhng mc tiu ca v ngh l hun luyn chnh mnh n mt im m ni khng c ci ti no bo v. T ng t v rt l xa l vi ti. Xa l, tht vy, bi v mc tiu ca Aikido (Hip kh o), mt sn phm ca th gii

quan ng , l gim thiu s nng da vo sc mnh ca ci ng v tp luyn nng lc kh cho mi hot ng tr thnh tun hon hay vng cu, kh hp vi sc mnh ca i sng v tr. Khc vi quan nim thng thng v mt s t v ng u, nhng k thut Aikido to thnh mt khi cu y nng lc lm chch hng mi n nh thng ti, bt buc ngi ra n, mt thng bng, phi ng t bi chnh lc chuyn ca ngi y. Trong nhng nn vn ha Vin ng dng nng ng ca ki (kh) to thnh trung tm sinh lc ca mt ngi. N khng phi l tm m cng khng phi thn, nhng thm vo c thn v tm. Kh to thnh ci li ca mt ngi, n hon ton khc vi bn ng ca mnh. Nh vy, chng hn trong ting Nht, kh thng c dng nh ch t ca mt cu. Thay v ni, Ti khng mun i, ngi ta ni, kh khng chu di chuyn. Thay v, Ti b o ln, th kh b o ln. Thay v, anh ta l mt ngi nht gan, th kh ca anh y yu. Thay v, c ta can m, th kh ca c y mnh. Tm li, c v s cu nh vy trong ch t l nng lc kh thng nht, khng h l mt tc nhn t thc. Tri vi mt hiu bit nh vy, tc nhn khng th bn ci ca hnh ng trong ngn ng Anh l ci ng. Chng hn T in Ting Anh Random House (Ln in th Hai khng rt ngn, 1983) lit k khong mi mt ngn t ghp ca ch t mnh, t ng. N bt u vi t-bung th v chm dt vi t to. S tp ch vo ci ng ny c th gii thch l do ti sao vic lu tm n Pht gio ca ngi Ty phng ch mi ch yu cha bnh v tm thn. Mc tiu trng yu l sc khe, giu c v hnh phc. Pht gio c cha mt lng mnh v tm l hc, nhng quan tm hng u ca n l ng u vi vn nn kh au, s xu c v ci cht, nhng vn nn khng c cu tr li trong gii hn ca l tr. C ci g tng t dng nng ng ca nng lc kh c tm thy trong t tng ca William James. ng din t hiu bit quy c v ci ng theo ci ng vt cht, ci ng x hi, v ci ng tm linh. Th nht l ci ng c nhn dng trong lin h vi nhng s hu vt cht thn th, o qun, gia nh v.v... ; th hai l ci ng trong nhng tng quan x hi danh ting, vinh d v.v... ; v th ba gm linh hn, tinh thn, tm linh. Nhng ba ci ng ny u l nhng nim c quan nim, c i tng ha. Ci ng sng

ng l dng tm thc hay dng t tng chy bn di chng. Mt ci hiu tng t v ci ng nng ng ng thi c trong trit hc ca Henri Bergson ( sng) Php v Kitaro Nishida (kinh nghim thun ty) Nht. Ba t tng gia tiu biu mt s t ph trong trit hc truyn thng vn thng nhm vo siu hnh hc, d mi ngi i trn con ng ring ca mnh. Tt c iu ny gi rng ci hiu thch ng v tng thuc i hi mt nh hng khc t cn bn cho ci ng. Khi ci ng cn bn ny l mt dng tm thc khng bao gi c th i tng ha, hay dng kh khng phi l tinh thn hay vt cht, chng ta s t nhin thot khi s xc nh ci ng. By gi chng ta thot khi khng ch ci ng m cn khi s chuyn ch ca li ni, n gy ra s phn on chia ct th gii ca chng ta. Khi ton th ngha mi v ng tnh c thit lp, thot khi bt k nim c to tc v phn bit h gi no, ngi ta hin thn Pht Php trong hin sinh ca mnh. S hin thn ca tm linh xut hin nh vo nm gic quan din t i sng tn gio. Nh th, chng hn chng ta thng thy nhng nhc n v ca Pht Php, mi ca s tin cy chn tht, hng ca myokonin, xc chm ca nh sng bi mn, nhn thy tri tim ca lng bi, nghe nh sng ca lng bi v.v... Tnh tm linh chiu su ca n nh hng thn th ca chng ta v tc ng vo nm gic quan. Hi Saichi, hy ni cho chng ti loi v no L v ca Nam m A Di Pht. V ca Nam m A Di Pht l Mt nim vui trn y lng ngc, Mt nim vui ngp y rut gan, Nh sng ca i dng dn dp, Khng c li no ch s by t, i, i ! 30 TT C L MT VNG TRN Biu tng ph qut ca ci ton th l vng trn v nhng bin th ca n : khi cu, da trn, vng nhn, qu o, bnh xe, tri cu, mn la. iu ny thc c trong th gii khi chng ta nhn chung quanh chng ta. Hoa, cy ci c nhiu ng cong v u tm kim

nh sng mt tri. Nhng chuyn ng duyn dng ca con ngi l tun hon hay hnh trn trong khiu v, l nghi, th thao, v thut, tr o, cm hoa. Nhng tr chi mi loi dng hnh thc vt trn bng r, qun vt, nh gn, bowling. Nhng trit gia h thng nhn nh rng thc ti c dng nn bi nhng vng trn, nhng chng ta li thy nhng ng thng. V tr lm bng nhng thin h xoy trn, nhng qu o hnh tinh v chu k ngy m. Khi con chng ti ln hai tui ri, n v mt vng trn gn nh hon ho trn bng en. ng ngc nhin v mt a tr c th lm nh vy, nn ti chp mt tm nh hnh v ca n. Vi nm sau ti a tm nh cho mt nh phn tm hc phi Jung, ng nhn xt rng ai cn rt tr m c th v c mt vng trn kh hon ho th tr vng trong ci ton th ; v bt k iu g xy ra v sau trong cuc sng, thm ch nu c lc n i lc, n cng lun lun tr li trung tm. Khng phi l mt tin tc xu cho cha m khi nghe vy. Khi ti ang tui trn ba mi, ti hc Aikido bi v ti b m hoc v trit l bt bo ng ca n. Ti sm hc c rng mi chuyn ng ca Aikido u vng cu. N khng dy k thut phng th no, nh , nh, gt. Mc tiu tp luyn l tr thnh mt tri banh trn, lm cong cc chuyn ng gc nhn, ng thng, khng lin tc ca chng ta. Vi Thi Cc Quyn cng ng nh vy, n l mt din dch c ch tm hn ca Aikido. Chng chia x mt trit l chung t nn trn nhng c ng hng tm, thun c hai tay, v tri chy cng vi kh ca v tr. Bo ng l khng th trnh khi trong s gp g nh nguyn gia ngi tn cng v ngi b tn cng. Ngc li, Aikido t nn trn tnh bt nh ; l, ngi tn cng b cun ht vo nhng chuyn ng hnh cu v nhanh nhn ca ngi b tn cng. Ngi tn cng v ngi b tn cng tr thnh l mt. y l l do ngi ta khng bao gi nghe n nhng trn u hay thi ti xc nh ai l ngi gii nht. Trong cun sch nh hp dn Ci Nh Th Mi Ngy ca mnh, Gyomay Kubose, ngi sng lp Cha Pht Gio Chicago, suy ngh v mt hn nh, nhn ng tm thy khi b giam gi trong tri Wyoming trong Th Chin Th Hai. ng vit :

Trong hn trn ny, ti cm thy mt tnh cch bnh an, hi ha v hon ho mt tnh cch c c qua nhiu nm gian kh. Khi ti cm nhn s trn lng v trn tra ca n, ti bit rng n khng c nh vy t lc u. N phi c nhiu gc nhn khi v khi hn m v bt u cuc hnh trnh di xung nhng dng sng lch chu ng nng bc, ma bo v nhng ma ng bng gi ca Wyoming. Tri bao lu kh ni c, c l hng ngn nm, v khi n ln, chm vi nhng hn khc, n trn nhn v nhng gc nhn bin mt. Kubose suy ngh v vin v ni vi mt ging iu ca mt ngi thc s ha hp vi thin nhin : Khi ti thy nhiu gc nhn v s x x trong ti, ti cm thy mnh cn nh b hn v thp km hn hn . Hn nh trn bn ny, tht vy, l mt v thy v i ca ti. Theo nhng ngun thng tin, trong 550 ngn ng bn a M, khng c mt danh t no ch tn gio, nhng chng ta lun tm thy nhng m ch n vng trn v nng lc thing ling. Vng trn l phn ca i sng hng ngy lu hnh nn ca th dn da , ng tiu thing ling, phng thanh ty, nhy ma mt tri, da cng, v nhng kiu mu bnh xe thing ling. V nng lc linh thnh, wakan tanka, c tm thy trong con ngi, cy ci, b, , ng so thing ling v.v... Mt trong nhng bn vn tn gio ph thng nht trong trng hc ngy nay l Black Ell Ni c John Neihardt k. Black Ell gnh vc s mnh ca dn mnh trong vic i u vi s ph hy vn ha ca dn ng bi ngi Wasichu. Cui cng ng tht bi khng bo v c, nhng tc ng ca tnh tm linh ca ng cn nh hng nhiu ngi cho n ngy nay. Trong nhng mng nh ca ng c nhc n quc gia Oglala Sioux nh chic vng thing ling : Bn nhn thy rng mi s ngi Da lm u trong mt vng trn, v l bi v Nng Lc ca Th Gii lun lun vn hnh theo vng trn... Bu tri th trn, v ti nghe rng t ai th trn nh mt tri banh, v mi ngi sao cng vy. Gi khi mnh nht th xoay vng. Chim lm t theo hnh trn, v tn gio ca chng ging nh chng ta. Mt tri mc v ln theo vng trn. Mt trng cng vy, v c hai u trn... Lu ca chng ta trn nh t chim, Tinh Thn

V i n ra nhng a con ca chng ta. Nhng nhng ngi Wasichu t chng ta vo cc hp vung ny. y Black Ell ly ci vng trn, s din t sc sng ca dn ng, chng li vi nhng hp hnh vung lm ngt ngt i sng. Ngoi hnh tng vng trn, cu chuyn Black Ell cn c nhiu m ch n con s bn. ng ni n bn hng, bn ma, bn phn ca mt cy, bn chu k ca i sng, bn th lnh, bn con nga, bn con dc, bn th gii bn trn, bn loi tri v.v... Tng quan thn thit gia s bn v vng trn c Carl Jung ch khi ng thy khun mu ny ti din trong nhng hnh v ca cc bnh nhn trong tin trnh c nhn ha. H c v nhng bin th ca vng trn vi bn phn, mt khun mu cn bn cho mn la. Jung bt u khm ph nhng mn la l mt biu tng chung trong nhng nn vn ha th gii M chu bn a, luyn kim, Thin Cha gio trung c, Lo gio, n gio v Pht gio. Mn la trong Pht gio Ty Tng v Chn Ngn Nht Bn th hin th gii hin tng ca sanh t vi nhng i cc ca n v ng nht n vi ct li nit bn v phn bit. Thin qun v mn la cung cp cho mt knh nh thin gi chng ng s hp nht vi c Pht v tr. Tin trnh chng ng c th khc nhau trong nhng truyn thng khc nhau, nhng mc tiu ti hu vn l chng ng s nht th ca tiu v tr v i v tr. Mt hnh thc c th ca thc hnh ny c tm thy trong ci damt trng ca thin qun Pht gio Chn Ngn. Thc c qun tng nh mt trng trn, sng ngi v khng du vt nhim , dn dn tri rng bao ph chn tri ca i sng. By gi ngi ta vt khi c nh nguyn ch th v i tng, lm hin l s trn vn sng ngi ca mt trng trong hin th tm thc ca mnh. Mc ch l trau di lng bi cho tt c hin hu, gm c lm mt vi thin nhin. Saigyo, nh s thi s trung c, thc hnh qun tng da mt trng v vit nhiu bi th v mt trng. Mt bi th ca ng : Trn nhng vin ni Mt trng ln tri ; Trng theo n

Ti cng vo Phng ty ca lng mnh. Saigyo ni tm ha s thin qun mt trng, ngha l s hon ho ca i sng. ng theo di n i vo phng ty, m ch Tnh , phng ty siu thot khi sanh t. Trong truyn thng Thin mt trong nhng biu tng c a thch trong th php l mt vng trn, gi l enso, v vi mt nt bt nhanh. N c cho l biu th ca bn lai din mc, v c dng din t tnh Khng, mt t ng t ting Sanskrit l s khng (sunya), mt trong nhng khm ph v i ca cc nh ton hc n thi c. Nhng n cng c nhiu hm su xa cho t tng tn gio v trit hc trong Pht gio. Mt chuyn v tnh Khng c tm thy trong Tn Gio v Ci Khng ca Keiji Nishitani. Rt t c hai ngun Ty v ng, ng kho cu hnh nh mt vng trn khng bin gii : Bi v khng c chu vi trong trng tnh Khng, Tt c l Mt khng th c tng trng bi mt vng trn (hay mt khi cu)... l mt trung tm khng c chu vi, mt trung tm ch l trung tm v khng c g khc, mt trung tm trong trng tnh Khng. Ni th c ngha l, trong trng ca tnh Khng, trung tm l bt c ni u. Mt hnh tng nh vy c v ph qut, bi v chng ta thy nhng th d v vng trn v bin trong nhng truyn thng khc. Chng hn mt n d c a chung gia nhng nh thn b Thin Cha gio l vng trn khng c mt chu vi m trung tm khp tt c. Du c cc nh thn b trung c ni n, n xut hin kh sm th k mi hai trong tc phm ca Alan x Lille : Thng l khi cu c th hiu c m tm im ca n l khp c v chu vi ca n th khng u c. Black Elk cng ng ni, Khp tt c l trung tm ca th gii, d khi ang ng trn nh ni cao nht ca Black Hill v thy chung quanh pha di ton th chic vng ca th gii. Trong Pht gio Tnh lng bi ca A Di c din t l mt bnh xe v i hay mt qu cu nh sng v bin, chiu soi cuc

sng chng ta ti y v by gi nhng tp trung vo nhng chng sanh in o nghip bo. Thn Loan vit : A Di tri qua mi kip T khi thnh tu Pht qu, Bnh xe Php thn th v bin Chiu sng trn ngi m v ngu ca th gii. Bnh xe gii thot ca nh sng l v bin ; Mi ngi c chm n u c gio ha, Thot khi nhng luyn bm vo c v khng, Th nn hy nng da vo A Di , s gic ng thy tt c mt cch bnh ng. Thn Loan ni n mt vng trn khng chu vi nh l isshiji (mnh t mt a con). iu ny ch ra rng mi ngi l quan tm hng u ca ca i bi, nh mt a con trai c nht l tiu im duy nht ca tnh thng cha con. Genshin, mt v thy v i ca Tnh Nht Bn, vit : Ci nhn ca Pht dnh cho mi chng sanh vi i mt ca lng bi l bnh ng, nh th mi chng sanh l a con trai c nht ; th nn ti quy y v th phng b m khng g snh ca lng i bi. iu ny c Thn Loan din t trong mt li th ti su xa : Khi ti suy ngh v li nguyn i bi ca A Di c thit lp qua nm kip bi tm nim su xa, n l dnh cho chnh ti, Thn Loan, cho mt mnh ti. 31 HY BIT CHNH NGI Li tuyn b ca Hy Lp c Hy bit chnh ngi p dng cho nhiu gio l tn gio v trit hc. Nhng cu chuyn y dy trong vn hc Pht gio thuyt ging s trng yu ca t tri. Nhng thc s hiu chnh mnh l mt vn gai gc, y mi loi th thch v chng ngi. Kh nht l kh nng k l t nh la mnh, rng nh mt s kinh nghim phi thng linh kin, thn lc siu nhin, thy bit huyn b chng ta hon thnh mt loi t hiu bit. Tht ra, Pht gio ni rng chng ch lm dy thm s t m lm ca chng ta.

Nhiu nm trc trong mt cun sch trng ti thy mt tranh hot ha v nhng ng c vin, h gio hot, h nhm n nhng ngi Bc i vo Nam sau ni chin lp nghip. H eo ca h trong nhng ci ti, mt ci trc mt v mt ci sau lng, ct dy trn vai. H thy ci ti ng trc, nhng khng bao gi thy ci sau lng. T hiu bit cng tng t nh vy. Chng hn chng ta sn sng chp nhn nhng li lm chng ta bit, nhng khng bao gi vi nhng li lm chng ta khng th thy, d chng rt r rng vi ngi khc. Vn nn ny cm r trong li suy ngh nh nguyn, quy c, chia thc ti thnh ch th v i tng, ngi bit v ci c bit. Khng th thc hiu bit mnh chng no ngi bit cn i tng ha chnh n. Trong khi tm cch hiu bit nh vy, ngi bit lun lun li vo hu trng v khng tm thy c u c. Tnh trng lng nan ny c nhiu trit gia ch ra. Chng ta thy chng hn con mt khng th thy chnh n, ci dao khng th ct chnh n, mi khng th t hn n. Cch c nht chng ta c th t bit mnh l tr thnh chnh mnh. Hiu bit bng tr thnh ngha l s lm ch hon ton, bi v khng c h ngn cch nim gia ngi bit v ci c bit, hay gia ngi khiu v v s khiu v, trch li William Butler Yeats. Trong nhng truyn thng chu iu ny i khi c ni n nh hiu bit vi thn th ; n cng c m ch nh hiu bit nhp thn hay tr hu th nghim. Bi v hiu bit bng tr thnh bao hm thn th, n vt qua thng hiu l tr. Mt ln ti nghe mt bui thuyt ging ca mt nh phn tm hc li lc ngi Nht, ng p dng nguyn l hiu bit bng tr thnh ny trong thc hnh cha bnh. ng ni rng, chng hn khi ng c mt ngi bnh c cn bn l Chn tng, ng yu cu ngi c mt on tuyn chn t Tannisho mt trm ln. Cng th, mt ngi bnh c cn bn l Thin Cha gio s c yu cu c nhng chng v nhng on th t Tn c mt trm ln. Nu khng c c k, su, ng i hi nhng cu on, ngha nht c chp ra mt trm ln. iu ny chc chn lm cho ngi c ng ha chnh mnh hon ton vi iu n c.

Chng hn on sau y t Tannisho IV c th vang ng i vi mt ngi ang c gng gip mt ngi bn trong cn tuyt vng : Trong i ny s thng xt v thin cm chng ta cm thy i vi nhng ngi khc c nhiu n th no cng khng th gip h nh chng ta thc s mun ; nh th lng bi ca chng ta th khng bn b v gii hn. Vic ny cn hn ch c mt bn vn, v ngi ta khng ch bit iu c ni n m cn kinh nghim c mi iu c ni. Theo Hans-Georg Gadamer, cng ng nh vy khi c kinh vn Thin Cha gio : S thu hiu mt bn vn khng bt u chng no bn vn cn cm lng... Tuy nhin khi n bt u c c ln, khng ch l c nhng ch, lun lun nh nhau, trong s kh cng khng i sng, m bao gi cng cho nhng cu tr li mi cho ngi hi n v bao gi cng t ra nhng cu hi mi cho ngi tr li n. Hiu mt bn vn l i n ch hiu chnh mnh trong mt loi i thoi. Mt trong nhng chc nng hng u ca kinh in Pht gio l em n nh sng cho nhng mt cn du kn ca ngi c m anh ta cha h bit. Tuy nhin s c lp i lp li kinh in sm mun g cng m ra nhng chn l su kn v ngi c m trc gi cha c bit. iu ny to thnh giai on cho s hiu bit bng cch tr thnh. Khi ngi ta c kinh in theo cch ny, ngi ta cng c th c nhng kinh nghim hng ngy nh l s dy d v a ti sng t. Masao Hanada, mt ngi bn thn ca nh phn tm hc ny, k cho ti nghe cu chuyn sau. Khi cn tr, ng chuyn tm nim Pht, nhng ng khng tha mn vi n. Rt l tng, ng vo mt cng ng tn gio Kyoto. Cng ng ny da trn nhng gio l ca nhng tn gio th gii v khuyn khch phng s x hi nh l thc hnh chnh yu. Cng vic ny c lm mt cch im lng khng cng khai n o. trau di tnh khim tn, h i lau chi nhng cu tiu cng cng thnh ph Kyoto. Mt bui sng Hanada ang qu gi lau chi sn toa-lt, khi ngng ln ng thy nhng nh doanh nghip o qun tm tt lt t i n ch lm vi cp xch tay ca h. Trong khonh khc, ng cht ngh, Mnh tt p hn tt c bn h ! Ngay lc , mt cm gic h thn su xa trn ngp ng. y ng t cho l ang thc hnh khim h, nhng li t ra kiu ngo, khng nh s hn i ca

mnh. Lp tc ng nhn ra thc ti chn tht ca ng, ci ta nh bn, v iu lm cho ng khim tn thc s. L nhng chng sanh gii hn, chng ta khng th bit iu g v th gii. iu ny c bit ng trong thi bui ny vi cn thc l thng tin trn Internet trn ngp cuc sng chng ta. Nhng khng c s t hiu bit mnh ch thc, cuc i chng ta khng trn vn. Khng hiu bit thc s chnh mnh, lm sao chng ta c th c hnh phc ch thc ? Lm sao chng ta c th hiu bit tm lng v tm thc ca ngi khc ? Lm sao chng ta c th cm kch bit n tnh thng nhng ngi khc tri ra cho chng ta ? Lm sao chng ta c th cht mt cch chn chnh khi thi gian ca chng ta trn tri t ny n ch kt thc ? 32 A NGC L CH RING PHN TI S tnh gic v chnh mnh nh l mt chng sanh gii hn trong nghip hin ra trong chng ta khi chng ta c gng sng i sng o c cao nht. Tnh gic ca chng ta v nhng khuyt im ng bun cng ln lao hn. iu ny c v nh tiu cc, nhng tht ra thc ti chn tht ca chng ta tr nn ni bt hn. l nn tng ca li th ti ni ting ca Thn Loan : Bi v ti tuyt i bt lc vi bt k s thc hnh tn gio no, a ngc l ch ring phn ca ti. (Tannisho II) iu ny c ngha l g ? a ngc (naraka) trong quan im Pht gio l ci g ? iu g xy ra khi ngi ta kt thc trong a ngc. Trong Pht gio a ngc khng hin hu nh mt ni chn ; n c to ra bi t tng, ngn ng, hnh ng ca mi c nhn. a ngc l kt qu ca nghip i m ch ring mi ngi chu trch nhim. Khng th li cho ai khc lch s qu kh ca mnh, nhng hon cnh hin ti, hay nhng g xy ra trong tng lai. Lut nghip bo l hnh thc ti hu ca trch nhim c nhn, v tnh vng chc ca n phi c th nghim qua s t kho st mnh mt cch nghim khc v p dng vo tnh trng sng ca mnh. Nguyn l nghip khng bao gi c p dng cho ngi khc, nh nhng pht biu v thc i loi l nghip ca n, khi ngi khc gp bt hnh.

Theo th gii quan Pht gio, i sng khng gic ng cn bn l mt lang thang khng mc ch qua nhng trng thi khc nhau ca hin hu, gi l su ci. Su ci l a ngc, qu i, th vt, thn nh nhau, con ngi v chng sanh ci tri. Su ci c tm thy ngay y v by gi khi chng ta tri nghim nhng pht giy lo u v au n khng th chu ng (ci a ngc), b thc y bi nhng tham mun khng th tha mn v khng th kim sot (ci qu i), khi chng ta khng th sng theo nhng hng dn o c v lun l (ci th), khi chng ta b nhng cn gin trn p (ci nhng thn nh nhau), khi chng ta trong nhng khun kh x hi (ci ngi), khi chng ta biu l nhng chp sng c bit ca tnh khng ch k (ci tri). Nhng ci ny khng ch l nhng trng thi tm l hay hon ton vt l, m chng c cm nhn nh nhng thc ti trong i sng hng ngy. S lang thang khng mc ch qua su ci ny c th tip din v tn ; do n c gi l s hu hn v cng ca sanh t lun hi. V sanh t lun hi l trng ca hot ng lng bi, Pht xut hin trong su ci. Trong hnh v su ci, chng hn chng ta thy Pht ngay trung tm ca bnh xe sanh t. Ngi ngi, bao quanh l b cu, rn v heo tng trng cho tham, sn, si. Nhng ci gi l ba c ny che khut Pht v lm vng sanh t tip din khng ngng. Trong mt s hnh v, c Pht ng gia mi ci ny, sn sng cu vt chng sanh bt k h u. Chng ta li c ch cho thy rng c Pht hin hu ngay gia i sng h vng ca chng ta, thm ch ch i chng ta ni y a ngc. Trong trng hp no, bt k chng ta l g hay lm g, Pht thnh tu li nguyn cu vt chng ta ra khi sanh t. Thn Loan l mt nh s tu vin Thin Thai trn ni T Du trong hai mi nm, t chn tui ngi tri qua gii lut nghim ngt, thng tho kinh in v m mnh trong nhng thc hnh tn gio thin nh, qun tng, tng tn, i nhiu... tuy nhin ngi tht bi khng c kinh nghim gii thot no. S tht bi ch lm ni bt thm bng ti v minh trong ngi. Ngi khng th cha chp ma qu bn trong v khng thc hnh hin c no c th lm bnh lng nhng xo trn tm hn. Bi v khng ai khc li ngoi chnh ngi, ngi kt lun, a ngc l ch ring phn ti.

Tuy nhin con ng nim Pht sn sng dnh cho Thn Loan v tt c chng sanh trong thi mt php, khi khng c mt ai t c gic ng. iu ny ngha l m lm khng cn l c nhn hay tm l na ; n l lch s v ph qut. Nhng chnh mt thi i v vng nh vy l c hi cho con ng cho Tnh khi ln nh cch thc gii thot cho mi ngi. Trn tt c, n c cho n bi nhng ngi hiu ra rng khng c s thc hnh tn gio hin thi no c th gip h gii thot c cn kht tm linh. Con ng mi ny c c mt s trnh by mi do Thn Loan, ngi c mi ngi tm kim khao kht tn ng : Mt ngi tt m c sanh v Tnh , th mt ngi xu cn ng c sanh v hn bao nhiu... Bn Nguyn c thit lp t lng bi su xa cho chng ta, nhng ngi khng th gii thot khi sanh t nh vo bt c thc hnh no, v qu nhiu am m phin no m qung. Bi v nh cn bn ca Bn Nguyn l lm cho mt ngi xu nh vy c gic ng, con ngi xu giao ph mnh cho Tha Lc thc s l ngi t c s sanh vo Tnh . Nh th, thm ch ngi tt m c sanh v Tnh , th ngi xu cn ng sanh v hn bao nhiu ! Nhng theo Thn Loan, gio l Tnh thch hp khng ch cho thi mt php m cho c mi thi, n gin v s gii hn ca chng sanh nghip bo l ph qut, lun lun c khp mi thi. Nh th cng vic ca Bn Nguyn khng ch hng n nhng chng sanh ca mt thi k c bit m cho c ba thi qu kh, hin ti, tng lai. Thn Loan r rng nhn nh iu : Trong ba thi Chnh Php, Tng Php v Mt php Bn Nguyn ca A Di u thnh hnh Trong thi i Tng Php v Mt Php ca chng ta Mi thc hnh tt p i vo Long Cung. Khi Bn Nguyn dnh cho mi thi, th s ph sn ca nhng thc hnh truyn thng yu cu n tri ln sn khu trung tm ca lch s. S c mt ca Pht trong y a ngc l then cht cho s khng nh ca Thn Loan rng Mt ngi tt m c sanh v Tnh , th mt ngi xu cn ng c sanh v hn bao nhiu. Mt ln ngi cha Chn tng, v s hi i chng, C bao nhiu ngi trong

cc bn chc chn i a ngc ? Ch c mt cnh tay a ln. Ri v s hi tip, C bao nhiu ngi trong cc bn chc chn sanh v Tnh ? Mt ln na ch c mt cnh tay a ln. C hai ln a ln u ca Genza. Qua s tch tp lng nghe su xa, Genza bit rng ng ng v a ngc, nhng ng thi ng vui mng trong Bn Nguyn ang hng n mt chng sanh nghip xu nh ng. Con ngi c xc nh v a ngc cng l con ngi c xc nh sanh trong Tnh , nh cng c ca lng bi chn tht. Thng rng i xung ging su cng l ci thng c ko ln, by gi y nc. Mt s chuyn ha nh vy vt ngoi hiu bit. Tht vy, nng lc ca l tr, lun lun ch trng vo nhng ci bn ngoi, khng thy ci nghip bo bn trong v s chuyn ha rt ro ca n. Ch l tr th khng th hiu chn l nghch l trong lng ca gii thot chn tht. Mt trong nhng c im chnh ca s hng khi Pht gio M l vic khng c vn ci xu c. Nh mt quan st vin nhn xt, ngi phng Ty b thu ht vo Pht gio tr liu, trong khi chu n l Pht gio c tin. Mc tiu ca tr liu l i sng khe mnh, sung sng v phn thnh. iu y tt, nhng ch l mt na ca cuc sng chng ta. Tr phi chng ta vt ln vi na kia ci xu, ti li, kh au v ci cht nu khng chuyn i chng ta cn cha trn vn. Tt c chng ta u cn xem xt mt cch nghim cn nhng li ca hc gi Do Thi Gershom Scholem : Vi tr c vn (ci xu c) khng phi l vn t no. Tt c iu cn thit l hiu rng ci xu c l tng i, hn na, n khng thc s hin hu... (nhng) nng lc ca xu c l tht, v ci tm thc s kin ny t chi bng lng vi thnh tu xut sc ca tr thc, d c sng chi, tr c y c gng gii thch cho qun s hin hu ca mt ci g n bit l c . 33 TH GII CA SNG Khi Pht gio c a vo Nht Bn gia th k th su, n c mt tc ng ln lao lm phong ph v nng cao s nhy cm i vi i sng, thin nhin v th gii. Nh Earl Miner ch ra trong Mt Dn Nhp Vo Thi Ca Cung nh Nht Bn, gio l Pht gio v v thng nng cp cm thc c n v tn vinh trong nhng thi s ca thi Bnh An (794-1185). Mt trong nhng th d c a

chung ch v thng, bin dch l nhng ht sng, c ngha l bn cht mong manh, thong qua ca i ngi. Mt th d rt sm ca thi k ny l bi th sau ca Ki no Tomorori : i sng tt p g ? Thc s n khng c bn cht g hn Ht sng ang kh bui sng Ti mun i n khng hi tic Cho ch mt m vi ngi ti yu. Trong thi k ban u ny nim v thng c mt ging iu tiu cc, nhum mu bun ru, thng tic, thng thit. Nhng vi thi gian n c mt ging iu tch cc hn, mt s khuyn khch khm ph mt thc ti bn b, bt bin vt khi th gii hin tng. iu ny r rng c tm thy trong nh th tu s Ryokan (1756-1831). ng l mt thin s trn y xc cm Tnh , vit vi bi th v A Di , nh bi sau : Nu khng sng v li nguyn khng th ngh bn ca A Di Th ci g cn li cho ti Nh mt vt lu nim ca th gii ny ? Ngi khuyn khch ngi ta theo con ng nim Pht, bi th thng c trch l : Hy tr v A Di , Hy tr v A Di , Mc cho sng c ri. Mi s trong th gii bay hi ca chng ta thng trc nhc nh chng ta ch nng vo cc vt i qua, khng th tin cy m hy giao ph mnh cho ci khng c thi gian nh Sng V Lng v i Sng V Lng l A Di . Ryokan cnh gic chng ta vi s kin rng khi chng ta gp nhng kh khn v tht bi, tht vng v chn chng, chng u ni vi chng ta, Hy tr v A Di , hy tr v A Di . Khi nim tin ca chng ta b phn bi hay tnh yu ca chng ta khng thnh, n ni vi chng ta, Hy tr v A Di , hy tr v A Di . Khi thn th chng ta bt u suy thoi v xng ct bt u ku ct kt, chng

ta li c nhc, Hy tr v A Di , hy tr v A Di . Khi du hiu nh nht ca bnh hon gy s hi v lo u, thn th cu xin, Hy tr v A Di , hy tr v A Di . V khi ci cht n, du thch hay khng, tt c chng ta s Hy tr v A Di , hy tr v A Di . y khng phi l mt s trn thot th gii m l mt s khm ph nhng ci r ca chng ta trong thc ti khng c thi gian. S tr v gm hai phn tr v ci r v ri tr li i sng hng ngy nh th chng ta c th sng vi mt lng tr hu v lng bi. Trong nhng bi th ni ting ni n sng c bi th ca Issa (1763-1828), mt nh th tu s Chn tng, m nhiu bi hi c tn vinh nhng s vt v ngha b cht, ch, rn v om m cng nh tr em, nng dn v th rng. Thuc truyn thng Chn tng, truyn thng ny cho php tu s lp gia nh t th k mi ba, Issa c gia nh tr v c ba con. C ba u cht trc khi ln mt tui. Khi mt a con th ba, mt b gi, ng biu l ni bun ru : Th gii ca sng L th gii ca sng V nhng, v nhng... Mt ln hi tho Pht gio-Thin Cha gio, ngi i thoi vi ti trch dn bi th ny chng minh r rng Issa cha t n chng ng. Dng cui ni ln ng khng th chp nhn chn l v thng biu l ni ci cht ca con gi. T mt quan im nh nguyn phn chia bm luyn vi khng bm luyn, s gii thch ca v gio s ny c v vng chc. Tuy nhin t mt quan im phi nh nguyn, th iu ngc li mi ng : bi v Issa l mt ngi thc tnh trn vn, ng c th l chnh mnh mt cch trit bm nu, mong mi, v thng mn su xa ngi ng yu qu. S bun ru i vi vic mt mt a con gi yu qu vt khi nhng gii hn ca ci hiu thng thng. Thay v c gng che ph, nn, hay thng hoa ni bun mi thao tc tnh ton Issa c th hon ton l t ng ngu dt ca mnh trong lng bi v bin ca Pht. S khng bm luyn ch sng bi lm vic qua bm luyn ; nu khc i, bn thn khng bm luyn tr thnh ch l mt ch to khc ca con ngi, mt i tng bm luyn khc.

Trong hai dng u Issa hon ton ng vi chn l v thng. Vng, ng ni, th gii ca sng ny l th gii ca sng ; khng c vn no c v n. Nhng l mt mnh trit hc. Khi n n vi con gi mnh, Issa ni, ti khng th cho qua, ti khng th qun v nhng v nhng. Trong khng gian v bin do lng bi chn tht em li, Issa khng th lm g ngoi vic l ci ta su mun ca mnh. Trong s gii thot ny, khng ch Issa m cn c a con gi cng thc s sng ng, siu vt thi gian v khng gian. Bt c khi no ngh n n d sng, ti nh li mt on th ca Percy Bysshe Sheley trong Hellas t nhng ngy i hc : Nhng th gii quay trn trn nhng th gii T sng to n hy dit, Nh nhng bong bng nc trn mt dng sng, Lp lnh, v tung v bin mt. i chng ta th ngn ngi v thong qua, nh bong bng trn dng sng. V l do ny nhng ngi Pht gio Chn tng tn vinh v trn trng mi khonh khc lp lnh, tt c cn qu gi hn v n s tan nhanh v bin mt. Nhng i sng, v tung v bin mt, cng l thc ti xc nh v trn trng gi gn. 34 I SNG KHNG TH LP LI Theo truyn thng ngi ta tm kim i sng Pht gio v hai l do cn bn. Th nht l cm thc mnh m v s mong manh v thng ca i sng nu tt c u i qua th u l ngha i ngi ? Th hai l tnh gic su xa nh l mt chng sanh nghip bo nu ngi ta b gii hn, bt ton, v hu hn, lm sao c th hon thnh bnh an v tha nguyn tht s ? Hai ci c th khc nhau nhng lin h vi nhau, v xc nhn v thng cng ng vi vic chp nhn tnh hu hn ca con ngi. Nh th, bt k theo ui cu hi no, th s tr li chung quy l : yu qu i sng khng th lp li ny bng cch sng trn vn v bit n mi khonh khc ca hin hu hu hn ca chng ta. y l im khi hnh tin vo i sng khng gii hn ca tr hu v lng bi. Nhng cu chuyn v mt cch sng nh vy c y trong truyn thng Chn tng, nhng chng ta ch xem mt trng hp kiu mu.

Mt ngi Pht gio Chn tng thun thnh, B K. Takeuchi, mt ngi ni tr chu ng bnh ung th v ra i nm 1965 tui bn mi su. C nhn ti khng bit b nhng c lm quen qua nhng bi th gi cho ti nh mt ngi bn chung. B Takeuchi tri qua nhng ln m khi u no. Sau ln m cui, b lm bi th sau trn ging bnh vin : Lng nghe s ku gi ca Bn Nguyn, i sng ban cho ti n hm nay nh th, V s cm kch v bit n ca ti th nng cn V i sng chn tht v thc s ang gi gn ti. Tr hn ch mt ngy cha ng v vn ngha b c ban cho c hi nm v ku gi ca nh Sng v i Sng V Lng. Nhng cn bnh ca b v nhng ln m ni tip phi gy ra tn tht. nh th, bt c lc no ngh n gia nh, du hiu khng bnh phc v gnh nng ti chnh nng. B nhn thc khng ai c th chu li cho tnh trng ca b. B phi chu ng nhng hu qu ca cuc i nghip bo ca b. Nhng d nhin b khng mt mnh, b b mc cho s phn ca b. B vit : Sc ca ring ti th yu mang vc gnh nng ca s phn nghip bo ca mnh, Nhng sc mnh v thn lc thm vo ti Trong vic nim Nam m A Di Pht. Hin i mnh cho s thc hnh lng nghe su xa bn trong, B Takeuchi thc gic vi i bi nhm vo mt con ngi b nghip tri buc nh b v lm vic khng ngng gii phng b khi kh. Nhng by gi trong nhng giy pht cui cng, au n hnh h v i din ci cht ang n, mi s tan bin nh tuyt ma xun. Trong y thm ca tuyt vng, b li kinh nghim mt s th thi ca hin sinh, v b thc c b c ban phc bit bao nhiu : Ti khng bit nghip xu, Ti khng bit s bit n,

Nhng trn ci ti ny Ri rc tt c lng bi ca v s v tr. Khi thc v s bit n tan bin, tt c lng bi ca v s v tr ri rc trn b hn na. N cho b lm mi li sc mnh v bnh an trong nhng gi pht cui cng. Trong Pht gio ni n v s v tr, nhng ch c mt c Pht mt ci. Pht Thch Ca xut hin trong th gii sanh t ca chng ta, nhng c Pht nhng ci khc, v Pht A Di ng tr ci Tnh Ty phng. Nhng nh thin vn ni vi chng ta c hng t v tr ging nh v tr ca chng ta hin hu. Khi nhng t tng gia Pht gio khng c s r rng ca khoa hc, h thng ni n v s v tr. Lng bi v bin thm nhun mi v tr ny, trn y khp c. trung tm ca cn l lng bi ny l B Takeuchi nm trn ging bnh, nhn s ban phc ca v s ch Pht. Khng cn phi bit nghip xu, khng cn cm thy bit n, ch nim Pht by t s cm n cuc i b gi y ang n lc kt cuc, s sanh trong Tnh . Vi B Takeuchi mi ngy nm nh vy c duy tr bi nng lc ca Bn Nguyn n t trung tm su xa ca i sng. Nng lc ny cho php b sng trn vn i b vi chn gi tr v nim vui an tnh. Ngy hm nay, c ph cho i sng chn tht v tht s, S khng bao gi c lp li trong vnh cu Qu gi bit bao ch ngy hm nay ! Ti nh c ln c v dp may nh v cng c sinh vo i sng lm ngi. Mt nh khoa hc tnh ton rng c th so snh vi vic th mt xc xc su mt nm triu ln lin tip. Khng phi nm trm ln, khng phi nm ngn ln, m nm triu ln lin tip ! L mt ngi thng minh, bit suy ngh, lm sao chng ta khng hi, u l ngha ca cuc i lm ngi ny ? Ti n t u ? Ti i v u ? Truyn thng Pht gio ni n con ra m v thanh g ni. c Pht ni vi mt nhm t v mt thanh g c mt ci l ni trn mt bin. N tri theo gi, bp bnh trn sng. Mt con ra m sng trong i dng mi mt trm nm tri ln mt nc mt ln. c Pht hi nhng t :

C may no cho con ra m ny chui c vo ci l ca thanh g ? ... Cc t kheo, sm hay mun, mt con ra m cng chui u c vo l thanh g ; nhng sanh lm ngi cn kh khn hn th. D B Takeuchi chu ng bnh hon, b chng nghim ngha trn vn ca s c sanh ra lm ngi. Thc tnh vi Pht Php, thn b thm nhun nh Sng v i Sng. Nh th b tr thnh gii thot vnh vin khi vng cuc sng khng mc ch. Mt trong nhng bi th cui cng din t s bit n ca b i vi qu tng v gi ca i sng khng th lp li ny : Trong i sng ny Khng cng l so snh chnh ti Vi nhng ngi trn v nhng ngi di. Mt na thn th ti bi lit, Ti vn cn c bn tay phi, i tai v chn phi. D vi khi u trong no, Vn cn y v, sc, thanh, ting ni, li v hng. Nhng chng s sm khng cn na ; Khi thn th ti khng cn na ; Nhng nim Pht, A Di , lng bi chn tht, Tnh S lun lun cn li. Ti may mn bit chng no, hnh phc bit chng no, By gi v mi mi v sau. D b Takeuchi chm dt i-sng-phi-cht trn tri t, b tip tc sng hm nay, nh hng n ngi no nh li b. iu b thnh tu trong cuc i ngn ngi ca b trn tri t l mt cm hng cho tt c nhng ai nghe cu chuyn b. Nhng hu qu nh sng gn mi ca cuc i b tip tc loang rng trong chng ta, nhng ngi thy b l mt hin thn ca nim Pht. Cuc i B Takeuchi c Saichi tng kt theo cch trc tip v khc chit in hnh ca ng : Bit n bit bao nhiu ! Khi nhng ngi khc cht, Ti khng cht ; Khng cht, ti ang i n Tnh A Di .

D ni v i sng l qu gi v khng th lp li, nhng tr phi chng ta thc s bit l do, cn khng th nhng li ni c th trng rng, v ngha. Ch do c thc tnh bi cng vic khng thi gian ca lng bi chn tht m chng ta cm kch v bit n trn vn mi khonh khc sng trn y gi tr v cng. Mt s tn sng pha ln s hi i vi i sng phi tr thnh nn tng ca mt o c mi ng u mt cch c hiu qu vi nhng vn nn nhiu mt, phc tp trong th gii ngy nay. 35 B TI Ti rt may mn trong i mnh. Nh chui nghip tt khc nhau t n, ti c th hc vi nhng hc gi Pht gio xut sc v gp nhiu v thy v c s Chn tng, h chia x vi ti mn qu nim Pht. Thm rt nhiu vo th gii hiu bit ca ti l loi bn hu t nhiu tn gio v khuynh hng trit hc khc nhau thng thi, c suy ngh, hoi nghi, thng thng, hi hc t h ti hc c nhiu. Nhng tc ng ln nht trn i sng tm linh ca ti l b ti, b cht nm tm mi su tui vo 1964. Mt ngui n b gin d v chn tht, nam m A Di Pht trn tr ni ming b, nh nhng v Pht nh chen nhau ra khi thn th nh nhn ca b, ci thn th khng th cha ni nim vui b cm thy khi c m trm trong nh Sng V Lng v i Sng V Lng. Cuc i b khng phi l d dng, nhng b sng n vi s hn h v mnh lit tm linh. ng ti l th h th mi hai lm tr tr ca mt ngi cha Chn tng Fukuoka. Mt ngi mnh m vi mt tnh kh nng ny v mt ging ni m vang, ng c bit danh l kaminari, sm st v chp sng. B ti l ngi v th ba ca ng, mt s kin b khm ph sau khi h ly nhau. Hai b v u, khng th chu ni nhng yu cu ca ng, b i. Ngi thn thuc u tin b ti gp khi i thm x giao mt vng l ngi d. Cu ni m u ca b ny khng phi l mt cho hi b con m l mt thch thc : C xp t chuyn hu s cha ? y l mt cu hi thng thng t ra cho tn Chn tng. N hi xem ngi ta gii quyt thnh cng cha vn cht. Cu tr li

pht hin mc mt ngi th nhp Pht Php v do , cm nghim ngha ca i sng ny. Ci tng ng ca Thin l cng n : Ci g l khun mt xa nay ca anh trc khi anh sanh ra ? B ti tht li trc s cho hi hon ton bt ng. B chong vng, khng th ni mt li. Nhng sau ny b quyt nh tm mt s tr li. N khng d dng cho mt ngi v tr, lo toan mt gia nh, nu ba ba n mt ngy, phc v nhng yu cu ca ng ti, p ng nhng nhu cu x hi ca mt ngi n v cui cng nui nng nm a con. c thi gi cho Pht Php, b phi ln khi nh lc sng sm trc khi mt tri mc v ng ti thc dy. Ri b n mt ngi cha Chn tng ni ting l Manpukuji, ni nhng bui l hng ngy bt u lc su gi sng. B tham d vo tng tn, thuyt php v hi p. Khi thi kha chm dt, b ti chy v nh v sa son cho gia nh thc dy. D nhin iu ny trc thi c in, kh t. M ti nh trc khi i hc, b v em trai b c tham d nhng bui l sng sm, c b ti mc o m trong nhng sng ma ng lnh lo ngi trong ci cha bng gi. Khi l chm dt, h phng vi v nh trc khi ng ti dy n sng. H lun lun s hi iu g s xy ra nu ng ti bt gp. B ti sng theo li khuyn ca mt trong nhng v thy c qu trng nht ca b, Daiei Kaneko : Hy nhn nhng tng vi lng con ; hy nhn Pht Php vi thn th con. B ti dn thn vo s lng nghe su xa vi c thn v tm, i b mi ngy n cha tham d nhng bui l vo sng sm v khng bao gi chp nhn iu g m khng hi thng xuyn v trit . gii quyt c vn ci cht vo tui trung nin, b ti sng nim Pht. Mi c ng ca b biu l nim vui v cm kch su thm. Khi b ngi xung, b ni, nam m A Di Pht. Khi b ng dy, nam m A Di Pht. Khi b ung tng hp tr, nam m A Di Pht, khi ung xong, nam m A Di Pht. Khi tip khch, trc bt k th tc no, nam m A Di Pht. Khi t gi, nam m A Di Pht. B sng theo s thc dc ca Thin o, ngi c mt nh hng quyt nh vo s thnh lp trng phi Tnh mi ca Php Nhin vo nm 1175 :

Hy lp li nim Pht vi sng m nht tm, d i, ng, ngi, nm, khng k thi gian, khng bao gi ngng ch chc lt. y thc s l thc hnh ti hu chc chn a n gii thot, v n tng ng vi Bn Nguyn ca Pht A Di . Nhng b khng phi l tn sng o theo li sao chp. Ti nh c ln thm b mt ma ng Fukyoka, khi b ti rt o ln v gin d vi mt ngi khch. B v ti ngi quanh l than, h tay cho m, th c ai i vo ca. B ti ng dy i ra ca. Du ti khng thy hai ngi, ti nghe b ti ci c vi mt ngi ln tui hn, c hai u la to vi nhau. Chc lt ti nghe cnh ca ng sm, v b tr vo, th hn hn. B rt, rt o ln. Khi ti hi iu g xy ra, b nhn ti, ni, G v li i n nhng ngi b con gi nua, lng tr, la o tin ca h, khng suy ngh g c. Con vt y lm b qu gin ! Tc thi sau cu ni l nam m A Di Pht, nam m A Di Pht. Gi ai l con vt l iu t nht ngi ta c th ni v ngi khc trong ting Nht. N m ch n mt ngi di mc ngi, mt ngi ca cc ci thp trong bnh xe lun hi. Khc vi ting Anh, ting Nht khng c s xc phm v nht l khng c s tc tu ; bi th, gi ngi khc l mt con vt l s lm nhc nng n nht. Tnh kh nng ny ca b ti hu nh n bng nhng tc thi c tho ngi bng nim Pht. Lng bi v bin cho php b biu l nhng phin no nghip bo nhng tc thi dp tt cn gin phun tro. Nu mt s chuyn ha thnh lnh khng xy ra, tnh th c th a n nhng hu qu rt xu. Sau s vic ny, b lp tc hnh ng c th, thng bo cho chnh quyn v k bt lng lo luyn v vn ng nhng nn nhn khc bt gi k . B ti cht mt ci cht t nhin tui tm mi su, thn th b yu v nhng gic quan suy thoi, nhng tm thc vn sc bn, sng t cho n lc cht. Ti yu cu c ti vit li nhng ngh b biu l vo nhng giy pht cui. Khong mt tun trc khi cht, c ti c gng an i b, ni rng, B i, khi b ri b th gii ny, con s b b li mt mnh, nhng b may mn hn con, v b sp v Tnh ni b s gp ng con, ch ca b, mi bn b c ! Nm trn ging b ti tr li, Khng, khng ! Khng c ch nh vy gi l Tnh ... nam m A Di Pht, nam m A Di Pht.

Vi b ti khng c s ngn cch gia th gii sanh t tm thi ny vi i sng khng thi gian l Tnh . Khng, khng ca b ph nhn Tnh nh mt i tng ca t tng nh nguyn, nhng s nim Pht ca xc nhn Tnh y v by gi, ci ti y v by gi va trong va ngoi thi gian. Saichi hon ton ng vi b ti : Hi Saichi, u l Tnh ? Cc lc quc ca ti l ngay y. u l ng phn chia Gia th gii ny v Cc Lc ? Con mt l ng phn chia. c nh Sng V Lng v i Sng V Lng chm n v ban phc, b ti sng mt cuc i trn vn v giu c. Khi l mt ngi rng buc bi nghip, b thng thc i sng ca t do khng b bn. B c th ht cng vi Saichi : D thn th nhim ca ti vn khng bin i, Do cng vic khng mt mi ca lng bi A Di T lc ca ti chuyn thnh Tha Lc, Ti vui chi trong Tnh ca A Di . 36 TNH i nghch vi th gii m lm ca chng ta, th gii ca gic ng hin hu. Th gii ca m lm c nhng chng sanh rng buc bi nghip l chng ta to ra, vng mc trong phc ha v tnh ton c mt to thnh s theo ui hng ngy ca chng ta. Th gii ca gic ng l ci gii ca tr hu v lng bi ca nhng ngi hon ton thc tnh, thot khi mi thc y quy ng. y l Tnh , ni Pht V Lng Quang v V Lng Th tr tr. N khng th thy i vi nhng ngi khng ph hp vi i sng tn gio. Tnh thch ci hiu bit theo quy c ca chng ta, bi v n khng phi l mt i tng ca ci bit nh nguyn. N khng hin hu, nh Hawaii, thin ng ca Thi Bnh Dng, gia mt i dng. Nhng n c th c cm nhn trn vn khi s tm kim v tn gio ca chng ta tin b v chn mui, thot khi ngn ng lan man v nhng nim to hnh v thc ti.

 lm r iu y c ngha l g, chng ta tr li vi s hiu bit ca Thn Loan v Pht v Tnh . Ngi vit : Pht l Nh Lai ca nh Sng Khng Th Ngh Bn v Tnh l ci ca nh Sng V Lng. y Thn Loan khng ni n mt hin th c tnh i tng gi l Pht A Di hay mt ni chn a l gi l Tnh , ci no cng u pht ra nhng tia sng. Hn na, ngi ni rng bt c ni u s pht sng ca nh Sng xy ra, bt c ni u s nhy cm v thc tn gio khi ln, thc ti ca A Di v Tnh tr nn hin r. Chng ta thng ngh mt chng ta lm cho s thy c th c. iu ng, nhng trong bng ti chng ta khng th thy g, d chng ta c s thy. Chnh nh nh sng m chng ta c th thy s vt. Theo cng cch y, chnh nh s soi sng ca nh Sng V Lng m chng ta c th thy thc ti chn tht ca chng ta mt chng sanh ngu dt ca nghip xu. Mt tnh gic nh vy c sanh ra khng phi bi v chng ta thng tu m bi v tr hu trong hnh dng nh Sng chm n chng ta. Nh th khi ngi ta c soi sng v chm n, mt tng quan thn mt vi nh Sng xy ra, v A Di v Tnh c cm nhn nh s biu l c th ca mt thc ti siu vit. Thc ti ny c gi l php thn nh l chn nh, n l v tng v v danh. T thc ti v tng v v danh ny xut hin php thn nh l lng bi trong hnh thc A Di v Tnh . Nh th chng ta c th gp g thc ti siu vit gia cuc i sanh t ca chng ta. Trc khi tin xa hn, chng ta hy ghi nhn ngn gn s tin ha ca nim Tnh c hiu theo nhng thi k khc nhau ca lch s. T ng Tnh l mt chuyn dch t ting Trung Hoa, n khng hin hu trong vn hc Pht gio Sanskrit. T ng tng ng gn nht trong ting Sanskrit l cu s tnh ha ca ci Pht. Nhiu cp n v s Tnh c tm thy trong vn hc Pht gio Trung Hoa t th k th nht Cng Nguyn. Nhiu c Pht khc nhau trong i tha ng tr nhng tnh , nhng chnh Tnh ca A Di mi c xem l quan trng v y ngha ng .

Khi tng v Tnh pht trin, trc ht n c xem nh l mi trng l tng em li k lut tn gio v tin b tm linh. Thot khi tp m ca nhng cm d th gian, ngi ta c th tin b khng ngng trn con ng gic ng t n Pht qu. D c nhng khc nhau trong quan nim v Tnh sau , n vn tr thnh mc tiu ti hu ca nguyn vng cao nht v tn gio. Mt trong nhng cng trnh c nh hng nht v Tnh trong Pht gio Nht Bn l Nhng iu Thit Yu ca Vng Sanh ca nh s Thin Thai Genshin, sng hu bn th k th mi. Ngi thnh lp mt x hi tn gio ring bit, gm nhng thnh vin t nhng giai cp cao xc tin tham thin v qun tng Tnh . Mc tiu ti hu ca h l c A Di tip nhn vo lc cht, t c s sanh ra trn hoa sen Tnh v c ba mi hai tng tt ca bc i nhn. Tnh giu c nhng hnh nh tng trng cho trng thi thc tnh hay gic ng : chim ht, nhc tri, hoa p, nh sng rc r, mi hng, sui nm ngc, cy c chung treo, nhng nhc c ci tri trnh din. Trong ci ny ngi ta c bo m sng i sng vnh cu, hp nht vi nhng con ngi v bn b yu mn, nghe li gio hun ca Pht A Di v cng dng Pht. Trong thi k ny, mt nghi l ni ging ngi cht c c hnh bo m cho s sanh vo Tnh c ph bin. Mt bc tranh v c A Di , nhn xung t nhng nh ni, c t trn u ging. Ngi sp cht cm mt xu chui ni vi bc nh tng, s sanh vo Tnh c bo m. Gia nh, bn hu v nhng ngi tn thnh bao quanh, ngi y nhn c mt s gi gm ra khi th gii sanh t ny v mt s cho n m p ca A Di trong Tnh . Ci nhn ny v A Di v Tnh chu mt bin i ln trong th k mi hai, c bit trong t tng ca Php Nhin v Thn Loan. Chng hn, s chuyn bin dn dn c phn nh trong cc ngh thut theo th gic. Tri vi t th ngi v s tip nhn ca A Di vi ngi cht vo Tnh , nhng bc tranh sau ny v A Di ng trn mt m my, phng xung th gii cu thot tt c chng sanh. Ci nhn v sau ln n nh im trong s gii thch li mt cch cn bn ca Thn Loan v Sanh trong Tnh theo hai cch. Th

nht, ngi xem sanh ra nh mt ng ngha vi gii thot t c y v by gi, khi ang trong tri buc ca nghip. Khi ngi ta hon ton giao ph mnh cho A Di , s sanh ra t c mt cch tc thi ; tc thi ngha l khng c khong cch no, khng c tri qua ngy gi no, theo Thn Loan. Bi v Tnh siu vit thi gian v khng gian, n khng ch xut hin trong tng lai m ngay trong hin ti ny. Th hai, sanh ra trong Tnh ngha l ng thi chng c Pht Tnh. Vo lc cht ngi ta thot khi mi n nn nghip bo. y l s sanh ra trong Tnh , n ng thi vi gii thot ti hu : t c Pht qu. Khc vi quan im truyn thng cho rng i hi mt thi k di tu hnh Tnh trc khi t c Pht qu, Thn Loan xc nhn s gic ng vo khonh khc cht nh cng vic ca i bi. Hn na, bi v gic ng hon ho c t n Tnh , ngi ta lp tc tr li sanh t cu tt c chng sanh. T gic ng ph thuc vo s gic ng ca nhng ngi khc. Nh th, Tnh khng phi l ch n rt cht ; n l mt trm dng chn trn hnh trnh tr li sanh t. M hnh cn bn l b tt i tha n lc cho gic ng (i ln) dn thn vo hot ng cu (i xung). Thn Loan gi s i ln ny l oso-eko, i n Tnh bng thn lc c ph bm bng i bi, v ngi gi i xung l genso-eko, tr li t Tnh bi thn lc y ht ca i bi. Tnh nh l mt trm ngh nhc ti nh li mt cu chuyn c Martin Buber k. Vo mt trong nhng ngy l Hanukkah, Rabbi Nahum thy cc t ca mnh chi c. H bi ri nhng Rabbi hi h c bit lut chi hay khng. Khi khng c ai tr li, ng bo phi gii thch tr chi nh sau. Th nht l ngi ta khng i hai nc mt ln. Th hai l ngi ta ch c th tin ln m khng li li. V th ba l khi ngi ta t n hng cui cng, ngi ta c th di chuyn i u ty thch. im chnh ca cu chuyn ny l s tn ty nht tm l thit yu cho i sng tn gio trc khi ngi ta t n t do lm bt c iu g lng mnh mun. Nhng di chuyn th nht v th hai l s i ln ; di chuyn th ba l s i xung. Khi ngi ta n mc ch, hng cui cng, ngi y c quyn di chuyn t do khng c

ngn cm hay gii hn. chng ng tm mc (lng) trn vn nht ca tr hu v lng bi nh sanh trong Tnh , ngi ta gi y c t do lm vic cho s gii thot ca tt c chng sanh. Mc tiu ti hu ca mt ngi Pht gio Chn tng khng phi l cu cho c nhn mnh m l s gii thot cho tt c chng sanh khi sanh t. Kiu mu l cuc i ca c Pht lch s. Theo li ca Thn Loan : Nhng ai t n Tnh an lc Tr li th gii ng trc ny, V ging nh Pht Thch Ca em li li lc khng cng cho tt c chng sanh. 37 KHI MT NGI CHT iu g xy ra khi mt ngi cht ? ng hay b y i u ? C ci g sng mi hay khng ? C ci g l ngha cho s vic cht ? Nhng cu hi ny thng c nhiu ngi hi, d c tn gio hay khng. Nhng ngi Pht gio xem nhng cu hi ny l nghim trng, bi v nhng cu tr li lin quan n vic chng ta sng cuc i khng th lp li ny nh th no. Pht gio khuyn khch ngi ta i din vi ci cht mt cch thng thn thc dy vi mt thc ti cn nguyn s, cn bn hn i sng v ci cht. Hn l m nh bi ci cht, n cung cp cho mt s m ra cm kch v tn vinh i sng chn tht v thc s. Nh th, nhng l tang v l gi c tun th v s sng cng nhiu nh cho ngi cht. N cung cp c hi khc cho s lng nghe su xa Pht Php. Vn ci cht cn thit i vo ton th hin th ca chng ta vi ngha ca i sng. Mt vi nm trc mt thm cnh khng khip xy ra trong thnh ph ca ti. Mt b m tr v a con trai nh b git mt cch tn nhn bi cha ca a b. iu ny tn ph gia nh v chn ng cng ng. B ca a b cc k au n v sau b hi ti ci g xy ra khi ngi ta cht. Cu hi ca b khng phi t tn gio, nn ti c gng ht sc c mt s tr li b c th hiu nhng cn thc y b i n mt s tm kim tn gio.

Ti sng trong rng ngoi thnh ph, thnh thong chng ti thy nhng con chut i vo cn gc xp ca chng ti. i khi ti ngi yn lng, ti c th nghe nhng con chut chi bng trn trn nh. Ti ngi t hi iu g xy ra trn , nhng ti khng th thy qua trn nh bit. Ti n ba ba mi ngy, nhng ti khng bit iu g xy ra trong bao t, rut gan ti. Ti li xe i lm mi ngy, nhng ti thc s khng bit ci g din ra di sn xe. Ti sng trong mt cn nh tin nghi, nhng mi y cp in ti khng bit phi lm g. M ti tm mi tm tui, rt lanh li vi mt tm thc si ni, nhng ti khng d c nhng ngh hay cm gic ca b. S bt lc ny tri di n nhng chn l siu hnh hc : trong mt th d ni ting ca Pht gio nguyn thy v mi tn tm c, mt nh s tr, Malunkyaputta, khng vui bi v c Pht t chi tr li nhng cu hi siu hnh hc. Chng gm mi bn cu hi khng c tr li, nh v tr c cng tn hay khng cng tn, th gii vnh cu hay khng, mt v thnh c sng sau khi cht hay khng v.v... c Pht ni vi nh s rng li dy ca ngi khng phi tr li nhng cu hi siu hnh hc, bi v con ng Trung o ca ngi l con ng thc hnh nhm gii quyt nhng vn nn trc tip ca cuc sng. Ri ngi cho mt th d. c Pht hi, nu anh ang i trong rng v b mt mi tn c bn trng, anh lm g ? Anh s nh mi tn ra lp tc hay trc ht anh hi nhng cu hi v mi tn v yu cu nhng cu tr li trc khi lm bt c iu g ? Nhng cu hi khng cng c th khi ln ai bn tn, ngi y t u n, thuc giai cp no, ngi y ging ai, ai lm ra thuc c ? Vic c ngha l tc khc rt mi tn c ra v cho tin trnh cha lnh bt u. Gio l ca c Pht l gip mt vi nhng vn nn thc tin, hng ngy v tm thy nhng gii php kh thi. N khng quan tm vi nhng cu hi khng th chng thc bng kinh nghim. Cu hi v s vic cht cng c tip cn theo cch y. Th nht, s bt lc ca chng ta khng th bit ci g xy ra cho mt ngi sau khi cht l bng c hin nhin ca tr nng hn hp ca chng ta. iu ny bt chng ta phi xem xt i sng ca chnh mnh. Khi lm th, chng ta i din vi s hu hn ca chnh chng ta rng chng ta khng sng mi mi. By gi chng ta bt u hi

nhng cu hi cn bn thng lng qun trong i sng hng ngy : Ti l ai, ti sng v mc ch g, i sng n t u, n i v u ? Th hai, khi n lc hiu, chng ta thc c r rng rng mt s vn trong c i sng v ci cht khng c cu tr li. Nu l nh vy, cng vic ca chng ta l yu qu khonh khc sng ny, chm sc tt cho thn th, m lng v tr ra vi nhng ngi khc, trn trng nhng tnh bn, v sng trn vn y v by gi. Khi chng ta lm nh vy, chng ta n ch thy ci cht trong mt nh sng khc. Ci cht khng e da chng ta t bn ngoi ; n lun lun trong chng ta t khi sanh ra. Chng ta s thy c hai ci sng v cht l nhng biu l ca mt tin trnh t nhin. Khi thc tnh vi s kin ny, nhng hiu bit v s vic cht dn dn bin i thnh mt s cm kch tri n su xa i sng ny. Th ba, bi v mt s cm kch tri n nh th vt khi l tr hay suy ngh l lun quy c, n khng th hiu bng ch mt mnh ci ng hp hi. Nhng khi chng ta thc tnh, c nh Sng ca lng bi chm n, chng ta s thy n r rng. i sng di do lun lun y vi chng ta, nhng him khi chng ta nhn ra n v s ch ca b trch hng. i sng ca chng ta c th c l nh nhng tng phm khng kh, nh sng mt tri v nc, nhng chng ta khng ngh n chng v thm ch t t l s bit n i vi chng. By gi, lng bi v bin thm nhun khng ch i sng m cn c ci cht ca chng ta ; n thm vo v tr thy c v khng thy c, n xuyn qua s sng v ci cht ca chng ta. Thin s o Nguyn ni chnh xc : i sng l s biu l ca cng vic ton khp nng ng ; ci cht l s biu l ca cng vic ton khp nng ng. Tt c iu ny cha ng trong Danh Hiu ku gi, m vang ca Nam m A Di Pht. Bt k ai, ci g hay u, d sng hay cht, mi chng ta l nam m, ni kt khng tch la vi i sng nng ng l A Di Pht. Nh th, bt c ni no Nam m A Di Pht c tri ln, tt c chng sanh trong i sng v trong ci cht thc s sng ln u. S phn chia gia ci sng v cht c vt qua bi Danh Hiu ku gi. Cu hi chy bng khi bn ti chm dt cuc i anh l, Bn ti c hnh phc by gi khng ? Nhng vi nm thng tri qua ti nhn ra

rng chng sanh chng ta, ang lang thang trong bng ti ca v minh, chng ta khng bao gi c th bit ci g vt ngoi cuc sng ny. Thm ch chng ta khng th bit nhng s vt r rng nht tm thc ca ngi khc, ci g xy ra trong phng trn trn, ci g ch i chng ta ngay khonh khc tip theo ca i sng. S khng th bit mi s l s nh ngha chnh xc nht ca ci gi l con ngi. Tuy nhin, khng tht s bit chnh mnh nh vy, chng ta khng bao gi c th tha mn vi nhng thnh cng x hi hay vt cht, v chng ta khng bao gi c th bit s thnh tu hon mn chn tht l g. c soi sng, thm ch yu t, vi thc ti ca s t m lm ca ti, ti n ch thy chnh mnh l i tng ca lng bi v bin. Nhng ti khng thy ch chnh ti ti cn thy bn Teruo ca ti l mi quan tm ti hu ca i bi. Nhng nm thng tri qua, anh cn hn l th, v ti n ch thy anh cng ngy cng l mt b tt n t cn lc ca lng bi v bin hng dn ti vo v tr ca i sng chn thng. Bt c lc no ngh v ngi bn ra i ca ti, ti nh li bi th c chuyn tay trong nhng tn Pht gio Chn tng. Trong s nh thng nhng ngi thn yu ca chng ta, chng ta nghe li ku gi thit tha ca h : Nu bn mt ti, Hy nim Nam M A Di Pht Cho ti, v ti cng sng Trong su ch ny. Nim Pht khng phi l mt cu v tnh m l mt xc nh v i i sng trong chng ta khm ph ra rng c sng v cht cha ng ngha khng cng tn. Trong mt s cm kch tri n nh vy chng ta ly li sc mnh v can m sng mi khonh khc mt cch trn vn v bit n, tri rng lng bi n tt c chng sanh v tn. 38 CN NH V MI NH Mt cn nh, theo t in, l mt kt cu c nhim v c bit, trc ht l dng cho mt hay nhiu gia nh. Mt mi nh, ngc li,

khng ch l mt kin trc m l mt ni c ng cho nhng lin h gia nh. N l mt ni chn ngh ngi, thng y p tnh thng, m cng v ting ci. S khc bit gia mt cn nh v mt mi nh khng l chuyn n gin, v mt s cn nh c ngi sng trong c th trng rng v lnh lo, trong khi nhng cn nh khc ch vi mt ngi li y m cng... S khc bit y ngha gia mt cn nh v mi nh c th c tm thy trong ngn ng hng ngy. Chng hn, chng ta ni, Ti cm thy ang nh gi ra mt cm gic d chu v thoi mi d ang mt ch l. Nh nh ch s quen thuc vi mt ngoi ng, mt dng c mi, hay s kho lo tinh xo. Ti thy ni con ngi c mt ci g tng t vi cn nh v mi nh. Khi chng ta ngh v chnh mnh ch yu v mt vt l hay nhng c tnh bn ngoi, y cng ging nh ni v mt cn nh. Nhng khi chng ta thy mnh nh hin thn ca mt i sng giu c hn bn trong, c bit v tm linh, n cho mt cm gic mt mi nh. Trong s tng t ny, thn th nh mt ci cha (cn nh) trong i sng chn tht v ch thc (mi nh) tri chy. i sng ct li ny c gi theo tn gio l nh Sng v i Sng V Lng. Mc ch ca ngi Pht gio l thc tnh vi i sng chn tht v thc s ang chy trong chng ta. Nhng i sng ny khng tch la vi ci cha ng thuc vt cht. Nh th, khi c hai hon ton ha nhp vi nhau nh s trau di v thc hnh tn gio, c tm v thn tr nn mm do v rng m. iu ny tri vi suy ngh thng thng phn chia tm v thn, to ra mt s mt cn bng gia hai ci, thnh ra mt tm cng ci v mt thn cng thng. Cch tp Yoga ang thnh hnh c th gp phn cho mt thn th khe mnh, nhng ngha chn thc ca n ch c nhn bit khi n c theo ui nh l phn ca mt thc hnh tm linh ha nhp ca n . Bi v phn ng chng ta l l hay khng bit i sng chn tht v thc s ang tri chy qua chng ta, n ku gi s ch n n qua Danh Hiu, Nam m A Di Pht. Trong khi nim nam m A Di Pht, chnh l i sng ku gi chnh i sng, d ngi ta c thc iu hay khng. Khi chng ta p ng trn vn s ku gi ny,

chng ta x rch v bc bn ng v tr v s t do ca i sng chn tht v thc s. V thy Chn tng Daiei Kaneko din t iu ny mt cch sinh ng, Nim Pht l m thanh ca s tan r bn ng v ngi lm vic au n v mt ci ng mi c sanh ra. Nam m A Di Pht xc nhn bn tnh nn tng ca ngi ta chnh l i sng chn tht v thc s. Ci nam m l loi, lang thang v bp bnh cui cng v n nh A Di Pht. S v n ny tn vinh c s yn ngh ln s lm mi li. Saichi vit : Nam m A Di Pht N nh mt trng, nh mt tri ; N nh mt tri ang ln. Tm thc ti m dn, thn th cng th. Hy ti ngh mt lt y. Nam m A Di Pht. Nam m A Di Pht. Bi v ngi ta n nh, khng c g c i hi na. Ngi ta ch ti thn th c ban cho, bi v khng c n th s thc tnh vi i sng sinh ng s b ngn chn, v ngi ta hnh ng mt cch bi mn trong th gii nh l cch thc t nhin nht ca i sng. Con ngi nim Pht th lun lun nh, bt k u v lm g. Khng vng bn vi iu kin hon cnh no, thm ch c vi nim Pht. Ti khng ni li nim Pht no N khng cn thit. c cu bi lng bi Pht , Ti bit n bit bao nhiu. Nam m A Di Pht bao gi cng vi ti, V ti bao gi cng vi n. Khi ng, nam m A Di Pht. Khi dy, nam m A Di Pht. Khi i, ng, ngi hay nm, nam m A Di Pht. Khi lm vic, nam m A Di Pht. 39 I SNG CHN THT V THT S Nm 1975 ti dy i Hc Hawaii nh mt gio s mi ging v trit hc v tn gio, ng thi ti c b nhim lm Hc gi

thng trc ca Trung Tm Nghin Cu Pht gio (BSC) gn trng. BSC l mt phn ca t chc Pht gio Chn tng Gio on Honpa Hongwaiji Hawaii. trung tm ny mi tun ti c nhng bui thuyt ging v Pht gio Chn tng cho thnh gi nhiu chng tc. Trong s nhng ngi tham d u n c mt ph n min Caucase n t Wahia-wa, mt tnh thnh nh trong tnh Oahu, khong bn mi lm pht chy xe tnh t Trung Tm. Mt hm b yu cu ti thm m b Bnh vin Wahiawa. B m tm mi su tui, hon ton ic, v khng n g c. iu ny gy ra kh au v lo u ln lao cho gia nh, v h ngh ti c th ni vi m h n tr li. Vo ngy ti nhn n thm b, ti c mt chng trnh lm vic y p nn ti khng c thi gian sa son iu sp ni. Ti s gp mt ngi hon ton l, tai ic v cha bao gi bit Pht gio. D gy guc, xanh xao, m yu, b gy cho ti n tng mt s bng bnh ca tui gi. Tuy nhin, khi cm tay b, mt n ci yu t hin trn mt b, ting th thm nghe khng r, nhng ti hiu b ch i ti. Ti em cun giy n cnh ging v vit nhng ch ln cho ngi n b ic d dng c : Thn th b l mt bnh cha ca i sng. N cha ng i sng chn tht v thc s. Thn th b v i sng chn thc v tht s ca b khng phi l hai ci khc bit, khc nhau nhng lin h vi nhau. Ti x mnh giy v a cho b. Ri ti lp tc bt u vit t giy th hai : Thn th b gi v mt mi v khng mun tip tc sng na, nhng i sng chn tht v thc s bn trong b th khng nh vy. Tht vy, n mun sng mi mi. X t giy v a cho b, ti tip tc vit mi mt trang lin tip : B chm sc cho thn th b n lc ny, nhng by gi b phi chm lo i sng chn tht v thc s tun chy trong b. C ci g su thm bn trong b mun b thc tnh vi i sng qu gi ang chuyn ng trong b.

Khi b thc tnh vi i sng chn tht v thc s bn trong b, b s cm thy tt p, m p v sng ng. Ri mi ngi, gm nhng ngi yu mn b, cng s thc tnh vi cng i sng chn tht v thc s y. D ti khng bit b, trong mt ngha no ti lun lun bit b qua i sng chn tht v thc s ang chy trong b v trong ti v trong mi ngi quanh chng ta. Bi v i sng c chia x ny, ti yu thng b su sc nh ti thng ti su sc. Khi chng ta cm kch v bit n i sng chn tht v tht s ang tri chy trong nhng phn su thm nht ca chng ta, by gi chng ta cng chm sc tt cho ci cha ng i sng , tc l thn th ny, v khng c n chng ta khng bao gi n ch nhn bit i sng chn tht v thc s. Cht hay khng cht chng ta thc s khng c quyn chn la. Nu chng ta c th chn la, th s vic qu n gin. Tt c iu chng ta c th lm l chm sc cho thn th v i sng ca chng ta, cho n khi hon tt thi gian v khp li s hin hu ca chng ta trn tri t ny. Khi b c tng trang chm chm c a cho b, b cng lc cng tr nn tnh to, i mt chm ch vo tng ch. Trong i ti, ti thng qun i sng chn tht v thc s su trong ti. Nhng bt c lc no ti n c, bt hnh, chn nn hay gin d, mt ci g su thm trong ti ku gi ti thc tnh vi i sng chn tht v thc s. S ku gi l mt ku gi cho ti tr v vi mi nh thc s ca ti, nh ca tt c cc nh, ni tt c hin hu thc s sng. Ti nghe s ku gi qua li ni, nam m A Di Pht. y l Danh Hiu ku gi. Nam m l ti lc lng, ri bi, v mun tm v nh thc ca ti. A Di l nh Sng V Lng v i Sng V Lng i sng chn tht v thc s, n l nh ti trong tt c mi nh. Pht l Bc Gic Ng s thc tnh vi i sng chn tht v thc s ny. Ba ci y khng tch la nhau m l mt, th nn chng ta ni nam m A Di Pht.

 tr li Danh Hiu ku gi, ti ni nam m A Di Pht. y l s chp nhn v xc nh ca ti v i sng chn tht v thc s. Khng cn hiu, khng cn gii thch iu g, khng cn thuyt phc mt ai. Ch nam m A Di Pht. D bn thn ti khng th thc s thng yu ngi khc, nhiu ngi yu thng ti nhiu khi trong nhng cch m ti khng bit. D ti khng cm kch s quan tm ca nhng ngi khc dnh cho ti, h thc s duy tr nng i ti. Nhng khi ti sng nam m A Di Pht, ti c khin cho cm kch v bit n nhng ngi khc v mun cm n h tt c u nh i sng chn tht v thc s. By gi ti trn y m p, tnh yu thng v lng bi. Nguyn b thc tnh vi i sng chn tht v thc s ang tri chy trong b, trong ti, trong nhng ngi yu mn ca b v trong tt c chng sanh. Cm n b nghe khng phi nghe ti m s ku gi ca i sng chn thng n t ni su thm nht trong b v trong ti. D ti c mt chng trnh dy c hm y ngi thin sng sm, gp g sinh vin trong ngy, thu truyn hnh vo bui chiu v chun b cho bui ging thuyt Tannisho vo bui ti nhng chi tit phai m khi tr nh ti trong qu kh m sng. Sau ny ti c bit b bt u n tr li, tuy nhin ci cn li vi ti l khun mt hc hc nhng hy vng ca ngi n b gi nua, tham d vo tng trang giy vit. 40 PHT TNH Mt ln ti nghe mt thin s li lc ni rng thm ch Hitler cng c Pht tnh nhng khng may n cha h biu l. iu ny chc chn, theo quan im i tha, nhng Thn Loan s khng ng . Do s thu hiu hin thc ca ngi v bn cht gii hn, ngu di v nhim ca con ngi, ngi thy thm ch chnh ngi cng hon ton khng c Pht tnh. iu ny c ngha g trong bi cnh ph khp ca Pht tnh ? Lp trng ca Chn tng l Pht tnh khng phi l mt ci c cho, cng khng phi gio l tru tng. i vi tm c mong gic ng (B tm) cng nh vy, n cng gn nh khng

hin hu ngi mc trung bnh. Thn Loan pht biu nhn xt ca ngi trong bi k sau : Nghip xu vn khng c hnh tng ; N n t nhng m lm v t tng in o ; Bn tnh ca Tm vn l thanh tnh, Nhng khng ai c mt tm chn tht v thnh thc. D khng ai c mt tm chn tht v thnh thc, khi mt ngi c thc tnh bi nh sng ca lng bi chn tht, nguyn vng gic ng tr nn thc s sng ng v Pht tnh ln u tin tr nn thc s nng ng. Tuy nhin tt c iu ny ph thuc vo s tin cy chn tht, s tin cy ny l cng vic ca A Di biu l trong i sng ca chng ta. Tin cy chn tht khng th n t mt chng sanh b nghip rng buc ; n tr nn chn tht v thc s do lng i bi, cng vic ph khp ca Nh Lai thm nhun th gii. Trong cch trnh by ca Thn Loan : Pht tnh khng g khc hn Nh Lai. Nh Lai ny ph khp v s th gii ; n lm y lng v tm ca i dng tt c chng sanh. Nh th, c, cy v ci nc, tt c u t n Pht qu. Bi v chnh vi tm ny ca tt c chng sanh m h giao ph chnh h cho Li Nguyn ca php thn nh l lng bi, s tin cy ny khng g khc hn Pht tnh. Khi chng ta giao ph mnh cho Pht A Di , chnh Pht tnh xut hin c th trong i sng chng ta. Khi Thn Loan t tin cy, giao ph chn tht ngang bng vi gic ng ti thng, Pht hay Nh Lai, ngi khng ni rng chng ng nht. Hn na, ngi gi rng ni dung tin cy chn tht n t Pht, khin con ngi c s tin cy chn tht ngang bng vi Pht. S chng ng ti hu ny c Thn Loan tm li : Con ngi c tin cy chn tht Th ngang bng vi Nh Lai ; Tin cy chn tht l Pht tnh, Pht tnh l Nh Lai.

Quan im ca Thn Loan v Pht tnh ha hp rt ro vi t tng chung ca i tha nhng c mt phm tnh thc dng. Chng ta c th m rng s thu hiu kinh nghim ca ngi trong h thng c bit l Nh Lai tng (Tathagatagarbha). T ng ny c hai hm . Th nht, cha trong mi chng ta l mt tng hay d con c tim nng sanh ra Nh Lai. V th hai, ng thi, mi chng ta c cha ng trong tng hay d con ca Nh Lai. Trong t vng Tnh mi chng ta c cha trong i bi ca Pht A Di , v khi lng bi ny thc tnh trong chng ta, Pht tnh tr thnh mt thc ti. A Di gieo trng Pht tnh vo chng ta. Chng ta c th tm thy nhng kiu mu khc nhau ca tnh cht hai phn ny trong th gii tn gio, nhng mt gii thch hin i v khu gi l ci gii huyn thoi ca Alexander Eliot. Trong cng trnh mi nht, Huyn Thoi Tri t, Eliot vit rng : Ci gii huyn thoi ging nh vm m huy hong bi y nh trng v tuy nhin ng thi n t nhiu ging vi xng s ca chng ta. Th nn chng ta c th ni rng n trong da chng ta. Ngc li, i khi chng ta thy chnh mnh trong ci gii huyn thoi ! Khng c nh hng c kt qu phn tp ca n, i sng tm tr ca chng ta s hu nh hoang vng nh mt trng. Ci gii huyn thoi ny l lng bi v bin ca Pht bao trm v tr, nhng n cng c thc hin trong mi chng ta nh l Pht tnh. Cng vic ca chng ta i l thc tnh vi chiu su, chiu rng v s giu c ca ci gii huyn thoi. 41 M TERESA V HITLER Vi nm trc Smith College c mt cuc khng hong gia sinh vin n v sinh vin Do Thi. Nhng sinh vin Nam treo nhng p phch vi ch vn trn , thng bo L nh Sng vo gia thng mi mt. l Divali, mt l tit n gio thing ling nht. iu ny lm cho nhng sinh vin Do Thi kh chu, h cng c l Kristallnacht vo cng thi gian . Kristallnacht l mt s tng nh triu i khng b chng li ngi Do Thi c v o vo ngy 10 thng mi mt nm 1938. m ng dn chng, b kch ng bi chnh quyn Quc X, ph hy 7.000 c s kinh doanh, 267 gio

ng Do Thi gio, v gi hng ngn ngi vo tri tp trung. Ngy tng nim ny trng vi L nh Sng ca n . Nhng sinh vin Do Thi xem nhng p phch nh l s xc phm cao nht i vi dn tc v c tin ca h. H yu cu nhng sinh vin n phi g nhng tm p phch xung. Sinh vin n cng quyt t chi, ch vn l biu tng thing ling ca n gio. H t co nhng ngi Do Thi l khng khoan dung v cung tn. Nhng sinh vin c nhng cuc gp g do Vin trng ch ta tm ra gii php cho cuc xung t. Vin trng mi vi thnh vin ca cc phn khoa, c c ti, tham d nhng bui gp g sau cht. chun b, ti nghin cu qua lch s ca ch vn v khm ph s ph bin rng ri ca n t thi tin s trong cc nn vn minh khc nhau. Biu tng ca im lnh ny c trong Mohenjo-daro, Mesopotamia, Troy c, Cyprus, Athens, Meso-america, trung u, Palestine, , Scandinavia, c v vn vn. N thuc v di sn Aryan bao hm trong nhng vn ha nu. Hitler dng n theo cch ring. Sau hai gi tranh lun hng say, xc ng gia nhng sinh vin, chng ti c hi cho kin v ch . Ni vi t cch mt ngi Pht gio, ti ni vi nhng sinh vin rng ti cng xem ch vn l mt biu tng thing ling ca c tin ca ti. N c tm thy trong ngh thut v iu khc ca Pht gio thi s khi n v ng Nam . V sau n c truyn qua Ty Tng, Trung hoa, Hn Quc, Nht Bn v cc x ng khc. Ch vn trang hong nhng kinh in, mn la, y phc, ct tr, cng v chnh in cc cha v tu vin. Ti khng ngn c s by t thin cm vi nhng sinh vin n . Nhng nh bt k ai sng trong th k hai mi ti cng khng th khng bit s dit chng ca Pht Xt Quc X hng triu ngi Do Thi, Ba Lan, Cng Sn, dn Gypsy, ngi ng tnh luyn i v t nhn chnh tr trong Th Chin Th Hai. Trong lch s th gii hin i ch vn tr thnh biu tng rt ro ca ci c. Nh th, bt buc ti phi cng nhn vic lm mo m ch Vn ny ca Quc X cha ng mt nng lc en ti, ng s.

Cuc xung t b tc khng c gii php hp l tha mn c i bn. L mt ngi ngoi cuc, ti khng bao gi c th thu tn y ni au n v kinh hong ca ngi Do Thi di s cai tr Quc X, ti cng khng th thc s cm thy s b tn thng v nhc m ca cc sinh vin n xa qu hng, b t co l khng nhy cm. Nhng, ti ni, c ci g tt c chng ta c th lm hm nay, bt k chng ta n t u. l t hi chnh chng ta : Ti c lun lun thot khi cung tn v bt cng ? Ti c lun lun i x vi nhng ngi khc, d nhm hay c nhn, vi s tn trng ? Ti c lun lun thot khi s khng nhy cm vi nhng ngi khng ging chng ta ? Ti c khng bao gi li dng nhng ngi khc cho nhng ci c ca ring ti ? Ti c ni v s i x bnh ng mi ngi, bt k mu da, tn ngng, phi tnh, tui tc, giai cp ? Cuc tranh lun th hn lng xung v bui gp g chm dt mt cch im lng. Khng c gii php no t c cho m nay. K ngh t n sm tip theo, v mi sinh vin ri khu i hc. Nhng ng mt nm sau mt ng nghip Do Thi ni vi ti rng s yu cu t phn tnh ca ti nh trng nhiu ngi, tho bt cng thng v m ra kh nng i thoi thc s. S t hi m ti ngh n t kinh nghim ving thm nhng di tch ca tri tp trung Dachau mt ma h vi nm trc . Tc ng do s tiu dit ngi Do Thi khng thc s lm chn ng ti cho n cuc ving thm khng nh trc y. Ln dng chn u tin ca ba tun ngon cnh chu u ca ti v v ti l Munich, c. L do hng u khin ti i thm Dachau, gn Munich, l mt mc tin ti c trn bo. N k li mt cuc hp mt San Francisco gia nhng nn nhn sng st Dachau v nhng lnh M-Nht ca Trung on 442. Nhng ngi lnh ny l nhng ngi u tin gii thot cho mt tri ca Dachau ngy 14 thng 4 nm 1944, nhng nhng tin tc b chnh ph M dm i gn na th k, bi v nhng gia nh ca nhiu lnh M dng di Nht Bn ny cn b gi trong nhng hng ro km gai M. Thy nhng nh ca s tn st i vi dn Do Thi, mc tiu ca chuyn du lch ca ti i t ngm cnh thnh ra nhn xem li s ngc i Do Thi bt c ni no ti n : Salzburg, Vienna, Budapest, Warsau, Gdansk, Cracow, Auschwitz, Prague v Amsterdam. mi ch dng chn ti t hi : Nu ti l mt thanh

nin Th Chin Th Hai nhng ni ny, ti c l nn nhn hay ngi gy c ? Trong lch s hin thi Hitler c nhn nh mt hin thn xu c, v M Teresa nh hin thn ca tnh thng. S khc bit ca h th khng th nhm ln, nhng c hai u l con ngi. L con ngi, chng ta c th hoc l Hitler hay M Teresa. Vn then cht cho mi chng ta thnh ra, Ti l ai, mt Hitler hay mt M Teresa ? Mt ln khi M Teresa c hi ti sao b hin i mnh cho ngi ngho v thiu thn Calcutta, nghe rng b tr li, Bi v ti nhn ra rng ti c mt Hitler bn trong ti. iu ny c v nghch l, nhng s tha nhn ca b i vo ct li ca s thc tnh tn gio. Khng c tnh gic v tim nng lm s xu c ca mnh, ma qu trong ta vn khng c nhn bit v th thch. Tim nng gy ra tn ph, d trong i sng c nhn hay x hi, ch i bng n t bn trong chng ta vo bt c lc no. Nhng khi chng ta tr nn tnh thc hon ton vi bng ti ca chng ta, ci xu s mt quyn lc ca n i vi chng ta, v nng lng thc y n c chuyn ha thnh mt nng lc cho ci tt p. 42 CH MT SI CH Vo gia i, sau khi lm ln vi khuynh hng tht s ca mnh v ghen t v nhng thnh cng trong ngh nghip ca cc bn mnh, Basho tuyn b s hm m ca ng ch dnh cho th hi c. c lc ng mun tr thnh mt ng quan cao cp v c lc khc ng ni bt nh mt tu s. Nhng ng b ht v gn mnh vi ngh thut th hi c, tuyn b rng : Khng c ti v kh nng trong mi th, ti gn mnh vi ch mt si ch ny. i vi Basho si ch ny xu kt li i sng, thin nhin v v tr thnh mt ton th n nht. Tht vy, Basho khng nh rng mt si ch chung kt li nhng thnh tu ca vn ha Nht Bn-Saigyo trong th truyn thng, Rikyu trong ngh thut l tr, v ngh th hi c ca ng. Si dy c nht ny cn n ngy nay, hp nht s sng to m thut (con ngi) v s sng to v tr (thin nhin). Khng t l mt t tng gia v i, sng vo Thi Trc ca lch s th gii. Theo Karl Jaspers, ngi t ra t ng ny, nhng ngi

ng thi vi ng l Lo t v Mc t Trung Hoa, Pht v Mahavira n , Socrates v Plato Hy Lp v nhng tin tri ca Do Thi-Isaiah, Jejemiah v Isaiah Th Nh. Nhng hc tr ca Khng t tn knh ng nh mt v thy dy minh trit ti thng, nhng Khng t t chi nhng ca ngi nh vy, ni rng, Ta ch c mt si ch xu sut ht tt c li. Si ch c nht ny l thnh, s tn tm chu o vi chnh mnh v vi nhng ngi khc, nn tng ca i sng o l. Si ch vng ny dt thnh mt trong nhng tm thm ln nht ca th gii vn minh, nh hng dng sinh mnh ca ton th th gii ng . Trong khi Basho v Khng t l thin ti v khm ph c thin mnh ca mnh ku gi, Saichi ch l mt th rng khng ch ngha, n gin, nhng ng cng c ku gi n mt i sng tn tm giao ph ring bit : nhn c si ch c nht ca nim Pht Con ng c nht ti chn l khng sai lm ; i cng nam m A Di Pht Cng su thm nh lng Saichi Cn su thm hn th na l lng ca A Di . i vi Saichi si ch n nht ca nim Pht c Bn Nguyn ca A Di chn cho ng. n t lng i bi, su thm v cng hn mi ci con ngi c th hnh dung c, si ch c nht ca nim Pht l mt mn qu trao mt cch nhng khng cho bt k ai tm kim mt trung tm hp nht trong i sng. Thc hnh nim Pht ti n gin, nhng ng thi hiu qu khng th snh dn n gii thot v t do, bi v chnh cng vic ca Pht gip chng ta vt qua nhng am m m qung ca tham v sn. Gn n khi chm dt cuc i lu di v phong nhiu chn mi tui, Thn Loan Kyoto tip i nhng hc tr xa kia n t qun Kanto xa xi. i b hn bn trm dm, h yu cu ngi lm sng t nhng im tinh t ca gio l. Nhng Thn Loan khng tr li, bo h i kim tm nhng nh s hc rng ca nhng tu vin Nara v Ni T Du cho nhng cu tr li mang tnh gio l. S tr li ca ngi th r rng v khng th lm ln :

i vi ti, Thn Loan, ti ch nhn nhng li ca v thy thn yu ca ti, Php Nhin, Hy ch nim Pht v c cu bi A Di , v hin mnh giao ph cho Bn Nguyn. Ngoi iu y ra khng c g khc. (Tannisho II) Cc t ca ngi tht vng bit bao ! Tuy nhin Thn Loan ch xc nhn iu duy nht thc s quan h trong i ngi : si ch nim Pht hp nht qu kh v cng v tng lai v cng, Bn Nguyn v Tnh , c hai l y v by gi. Hiu bit gio l c th gy thch th nhng rt ro th khng cn thit, thc hnh thin nh c th nhiu ngha nhng cui cng khng sanh si, v o c c th c c v nhng khng gii thot chng ta khi v minh m lm. Thn Loan kt lun bui gp g bng nhng li t gi : Trong ct ty, l s tin cy giao ph chn tht c thc hnh bi g ngu dt ny. By gi, cc ng c chp nhn nim Pht v t mnh mt cch tin cy vo n hay t chi n, l quyt nh ca cc ng. Trong si dy n chic ca nim Pht cha ng ht mi a tng t kip, tt c lng bi ca v s v tr, s hy sinh ca v s b tt, Pht V Lng Quang v V Lng Th, Tnh Cc Lc ngi ngh an bnh. Tt c nhng ci sng ng trong mi li nim nam m A Di Pht. la b nhng con ng nh Ca v s thc hnh v thin hnh, Ti tr v vi Bn Nguyn, thc ti chn thc duy nht, Nhanh chng t n gic ng l Nit Bn. LI BT Ngy nay, khi ti tip tc i trn con ng trng ngang qua sng la v sng nc, ba cu hi thc y cuc hnh trnh ca ti vn cn l khun kh ca i ti v th gii quan ca ti. Trong nhng nm gn y con ng y rng thm v tri di mt cch ln lao, v Bn Nguyn t n l con ng trng v i. V Bn Nguyn nh l cng vic ca i bi c ch cho nhng tn cp ca gio l kh khan v cho nhng con th hoang d ca nhng am m m qung chung sng vi ti trn con ng. Khc vi n d ngi du khch mt

mnh bc trn ng, b li nhng tn cp v th d bn b pha ng, chng u i bn cnh ti, nhc nh ti thc ti ca mnh nh mt chng sanh hu hn nghip bo sn sng cho mi loi cm d. Nhng chng ti s cng nhau t n gii thot v t do trn vn l Tnh b xa kia. Cng nh nhng tn cp v nhng th d lun lun vi ti chng no ti cn l mt chng sanh b nghip rng buc, sng la v sng nc s cn khng tch la khi con ng trng. D nhng con sng lng v c v yn bnh, ti bit rng chng c th tr li thnh nhng ngn la hng hc v nhng ngn sng ph chp trong mt khonh khc. l s tham mun ca ti, tng trng bi nc, th khng th tha mn, bi v ti mun sng mi mi v thu xp cuc i theo nhng tnh ton quy ng ca ti. V s gin d ca ti, tng trng bi la, vn nm di s kim sot, nhng khi s vic khng i theo ti mun, n c th n bng. D cho nhng ngi khc khng th thy tham v sn n np trong ti, chng l c thc nh sng la v sng nc trong th d. Bi v cuc i nghip bo ca ti khng th hnh dung ra m khng c nhng tn cp v th d, la v nc, ti ch c th theo lnh ca Pht Thch Ca v nghe s ku gi ca Pht A Di . D khi s ch tm ca ti m nha v s quan tm ca ti khuyt ht, li nim Pht em ti tr li thc ti ca con ng trng. Nh mt li kt, ti tr li vi ba cu hi m do chng cuc hnh trnh ca ti bt u tm ra ngha. Th nht, ti l ai ? T u ti n ? Ti i v u ? Cu tr li th n gin. Ti l mt chng sanh gii hn v nghip bo, y v minh v mi mi lc loi, k c ban cho mt mn qu, si ch n nht ca nim Pht. c hng dn bi si ch n nht ca nim Pht, ti tri ln khi bng ti ca v s kip qu kh v thy nh sng ban ngy, n cho php ti tr nn chnh ti mt cch chn tht v thc s. Ti n, ti v nh. Nhng xo ng v hn lon trong i ti l phn ca thc ti ca ti, v ti bit r rng y rng nh mnh ti hu ca ti l Tnh ca nh Sng V Lng v i Sng V Lng. Th hai, ci g l mt li ni ca lng bi ? By gi ti nhn ra rng khng phi l li ni m ngun tm mi l ct yu. Bt k lu lot th no, nu li ni n t mt tr nng hn hp v tm thc tnh ton,

n s ch l tr chi ngn ng (h lun), bao ph v minh ca ngi ta v khng bao gi t n chiu su ca cm nhn con ngi. Nhng s tnh gic ny cho php ti t b nhng chin thut lan man v giao ph mnh cho thc ti ca i bi. T chiu su ca n, by gi tri ln li chn tht nng ln ton th i sng nh n vn l. N c th xut hin nh ch mt li ni, hay mt s im lng hng bin, hay bn thn nam m A Di Pht. Cui cng, bn ti c hnh phc by gi khng ? Ai phi ni y ? Ti cng quan tm, ti khng c chn la no ngoi vic giao ph mnh cho cng vic ca i bi. i bi nguyn lm vic khng ngng ngh cho ti khi tt c chng sanh, d mt cng c, c gii thot vo v tr ca nh sng v bin. Ti khng cn thuyt phc rng bn ti by gi ang sng trong lng ca i bi, vt ngoi hn lng ca hnh phc v bt hnh. Anh hp vo gin hp xng ca v s chng sanh gic ng trong v tr m mi mi u ca ngi Danh Hiu A Di , v bt c khi no ti nghe nam m A Di Pht ct ln, ti nghe ging ni y an tm ca anh rng tt c u tt p. Con mt thy ci khng th thy, L tai nghe ci khng th nghe, Thn th bit ci khng c bit. Kanjiro Kawai THUT NG NHNG CH THEN CHT A Di Pht : Pht ca nh Sng V Lng v i Sng V Lng, ngi l B tt Php Tng (Dharmakara) thnh tu bn mi tm li nguyn cu tt c chng sanh v t n gic ng ti thng. Aikido : Ngh thut v Nht Bn do Ueshiba Morihei (1883-1969) sng lp, kt hp nhng hnh thc v thut khc nhau trc kia v ng h mt trit l bt bo ng. Amida : Amida (A Di ) l s phi hp ng ca amitabha (V Lng Quang) v amitayus (V Lng Th). An tr thc s : Trng thi ti hu ca tin cy giao ph ni mi nghi ng tan bin v gic ng hon ho c bo m.

nh Sng Khng Ngn Ngi : Mt ng ngha thng dng ch A Di , ngha l nng lc thu nhp ca nh Sng i bi khng c g c th ngn ngi, cn tr. nh Sng ny soi sng bng ti v minh v chuyn ha n thnh ni dung ca gic ng. nh Sng V Lng : Phm tnh ca A Di nh nguyn trong li nguyn th mi ba. Ba Kinh : Nhng kinh in cn bn ca Tnh : i Kinh ca Tnh (i Tha V Lng Th Trang Nghim), Tiu Kinh ca Tnh (Kinh A Di ) v Kinh Qun V Lng Th. Ba Tm : Ba t ng then cht trong li nguyn th mi tm : tm chn thnh, tin cy hoan h, v c mong sanh trong Tnh . Thn Loan bin i chng t nhng thi ca con ngi cn thit cho i sng tn gio thnh cng vic ca Pht bn trong mi chng ta p ng i sng tn gio. Bt nh : y khng phi l mt ph nh n gin s nh nguyn, m l s ph nh ci bn ng i u vi th gii. S ph nhn ny xc nhn tnh a th ni ti trong th gii hin tng t mt v tr khng quy ng. Bt thi chuyn : Giai on ca b tt khng trt lui hay li li na xung nhng giai on trc, km pht trin hn. Trong Pht gio Chn tng n din t s tin cy giao ph chn tht, n khng phi l mt hnh ng c nhn m l s biu l ca Pht A Di trong i sng ca mt ngi. Bonno (klesha) : Phin no, ci lm xo ng thn tm. c dch trong sch l am m m qung. Bn mi tm li nguyn : Nhng li nguyn ca b tt Php Tng v mi chng sanh kh au c ni trong i Kinh. Bn Nguyn : D dng din t tt c bn mi tm li nguyn ca A Di , n c dng ch yu nh mt ng ngha vi li nguyn th mi tm. Chuyn ha : Kinh nghim tn gio trung tm trong Chn tng, nh xu c chuyn ha thnh tt nh nng lc i bi.

Chng sanh ngu di (bonbu) : Mt ngi nhn thc i ngi l gii hn, bt ton, ngn ngi v y bng ti v minh. Theo li ca Thn Loan, Nh c din t trong th d hai dng sng v con ng trng, chng ta y v minh v phin no. Tham mun ca chng ta th v s, v sn gin, ghen ght, k trn ngp, khi ln khng ngng. Cho n khonh khc cht ca cuc i chng khng dt, khng bin mt, khng cn kit. Ghi Ch v Mt Ln Gi v Nhiu Ln Gi. Con ng ca nhng bc Thng Tu : Nhng trng phi tu vin ca Pht gio nh Thin, i hi t b i sng gia nh, tun th gii lut, c thn v nhng hn ch v n ung vi mc ch thc hin tr hu. Con ng Tnh : Truyn thng trong Pht gio i tha m cho tt c mi ngi v ch dy s siu vt rt ro khi kh au qua cng vic ca i bi. Cng c (toku) : Thng thy trong bn dch Anh ng nhng tc phm Tnh , n hm s thc hin tim nng trn vn nht ca con ngi c thnh tu bi vic th hin Php. Danh Hiu : Dch ch myogo, thc ti ti hu l Pht A Di . Danh Hiu ku gi : Dch ch nim Pht theo cch gii thch, gi s quan tm chnh yu ca i bi i vi chng sanh nghip bo trong sanh t. i Sng V Lng : Phm tnh ca A Di nh nguyn trong li nguyn th mi hai. c tin : c tin t nn trn nh nguyn ch th-i tng c tm tt trong cu ni, S tin tng vo nhng vic c mong mi, tin vo nhng s vic khng thy. Khc vi c tin l s tin cy, giao ph chn tht, t nn trn bt nh. c tin ny c A Di ban cho nhng chng sanh ngu di trong sanh t. Hakarai : T ng ngha l d nh, tin on, tnh ton v thi hnh, v c dng theo hai cch. Nh mt ng ngha vi t lc, n m ch li suy ngh nh nguyn ca chng sanh ngu di ; v nh mt

miu t cng vic ca Tha Lc, n din t cng trnh ca Bn Nguyn cu tt c chng sanh. Kalyanamitra : Ngha en, mt ngi bn tt nhng n c p dng cho mt ngi hng dn tm linh ch dy ngi ta tin b trn con ng gic ng. Kh (ki) : T ng ny c hai ngha. Th nht, n ch nng lc sinh kh ha thm trong th gii hin tng, gm c con ngi. Th hai, nh c dng trong Pht gio Chn tng ki-ho ittai, m ch tim nng tm linh ca mt con ngi (ki) v hp nht (ittai) vi php hay Pht A Di (ho). Kip (kalpa) : Mt n v v cng di ca thi gian, c din t mt cch n d, hm nhng ni kt rng ln vi qu kh su xa. Lng nghe su xa (monpo) : S thc hnh ny, cng vi nim Pht to thnh i sng tn gio ca Chn tng. Li Nguyn Th Mi Tm : Li ny tm kt nh ca tt c bn mi tm li nguyn, i din cho tt c Bn Nguyn nn thng c gi l Bn Nguyn. Mahasthamaprapta : B tt ca tr hu. Cng vi B tt ca lng bi Qun Th m l hai v B tt thng trc vi Pht A Di . Ting Vit : i Th Ch. Mappo : Thi k th ba trong ba thi k ca Pht gio : Thi Chnh php (nm trm nm), Thi Tng php (mt ngn nm) v thi Mt php (mi ngn nm). Nhng quan nim phn chia thi gian c khc nhau, nhng vi Thn Loan, mt php khng ch l lch s m c tnh cch hin sinh ; l bn cht h hoi trong thn phn con ngi, d qu kh, hin ti hay tng lai. Myokonin : Ngha en l ngi him c v c bit, thng c dng di tm thng v khng c mt nn gio dc chnh thc sng s nim Pht trong i sng hng ngy. Myokonin ging nh hoa sen p n trong nc bn, nhng h khng phi l nhng v thnh, v h khng thnh thin thing ling v khng c phong Thnh. Nam m A Di Pht : y l Danh Hiu Pht A Di xc nhn mi c nhn (nam m) c m trm bi i bi (A Di Pht).

Nghip : T gc ting Sanskrit (karma) ngha l hnh ng, n a n lut nhn qu. Trong Pht gio Chn tng, n c dng ch hin hu gii hn, bt ton v hu hn, nh ni chng sanh nghip bo, chng sanh nghip bo tri buc hay nghip xu. Nghip xu : y nghip m ch ci ngun su xa khng th bit ca bng ti v minh gy ra mi loi hu qu tiu cc a n kh au cho chnh mnh v cho nhng ngi khc. Do n c gi l xu. Ng nghch : Nm trng ti : git cha, m, nh s, lm chy mu thn Pht v ph v s ha hip ca Tng on. Trong Pht gio i tha, chng bao gm t ch trch, ph hoi c cu Pht gio cho n l l vi cng vic nn tng ca lut nhn qu. Nim Pht : T ng ny m ch nam m A Di Pht c hai hm . Khi chng ta hiu nh Danh Hiu hay myogo, n l thc ti ti hu ; v khi c dng cho s xng m Danh Hiu, n l s ni ln Danh Hiu. Php thn : Thc ti nn tng vt ngoi nim ca con ngi v din t ngn ng. N c gi l dharmata dharmakaya (php thn nh l chn nh) xut hin trong th gii ngn ng con ngi nh l upaya dharmakaya (php thn nh l lng bi) v biu l c th thnh nam m A Di Pht. Thn Loan gii thch s tng quan gia hai ci : Php thn nh l lng bi khi t php thn nh l chn nh, v php thn nh l chn nh khi ln trong thc con ngi nh php thn nh l lng bi. Hai phng din ny ca php thn khc bit nhng khng tch la ; chng l mt nhng khng ng nht. Li dy III. Pht tnh : Tim nng gic ng trong mi chng sanh v m rng l thc ti nn tng thm nhun khp th gii hin tng. Tha Lc : i bi vt khi mi i tng ha (bt nh) nhng tham gia vo i sng tm linh ca tt c chng sanh. Theo Thn Loan, Tha Lc l ci thot khi mi hnh thc tnh ton. Xem Nhng Bc Th ca Thn Loan. Tin cy, giao ph chn tht (shinjin : tn tm) C hai hm : (1) tm v lng chn tht ca Pht A Di thm trong tm v lng ngu di

ca chng sanh, v (2) bi th lm cho c th tin cy, giao ph chnh mnh cho A Di . Tnh : Ci ca nhng ngi gic ng, nhng ngy nay c dng thng nht ch ci Ty phng ca Pht A Di . T lc : Nhng n lc t sinh ca con ngi m ng vo gii thot v t do, nhng mt chng sanh gii hn khng bao gi c th thc hin trn vn mc ch v hn ny. Theo Thn Loan : T lc l n lc t n s sanh (vo cc ci khc), hoc bng tng cu cc danh hiu ca ch Pht khc vi A Di v thc hnh nhng thin hnh khc vi nim Pht, ph hp vi hon cnh v c hi ring ca bn ; hay bng cch n lc t lm cho mnh xng ng nh sa i s lm lc trong thn, ng, , tin vo nng lc ca chnh mnh v c hng dn bi s tnh ton ca mnh. Xem Nhng Bc Th ca Thn Loan. T nhin (Jinen) : Nng lc ca mi sinh th (t) thnh tu chnh n, tr thnh ci n phi tr thnh (nhin).
V sanh ca mi s : Tr hu thy bit tnh Khng ca thc ti hin tng.

HT