Evropska funkcionalna arhitektura ITS-a Sadraj:

Sadraj:.......................................................................................................................................2 UVOD.........................................................................................................................................2 Arhitektura ITS-a........................................................................................................................3

3.1.Razine ITS arhitekture....................................................................................................................................5

4.Logika ( funkcionalana) arhitektura ITS-a.............................................................................6 5.Europska funkcionalna arhitektura ITS-a................................................................................7

5.1.Funkcionalna podruja evropske okvirne arhitekture ITS-a.........................................................................16

6.Zakljuak:..............................................................................................................................25 7.Literatura:...............................................................................................................................26

2.UVOD
Arhitektura predstavlja temeljnu organizaciju inteligentnog transportnog sustava koji sadri kljune komponente, njihove odnose i veze prema okolini, te naela njihova dizajniranja i razvoja promatrajui cijeli ivotni ciklus sustava. ITS arhitektura predstavlja primarni zahtjev i element ITS planiranja i usklaenog razvoja brojnih ITS aplikacija. Arhitektura specificira kako su razliite komponente u interakciji tako da se rjeavaju konkretni transportni i prometni problemi u odreenom kontekstu. Arhitektura daje opi predloak (General Framework) prema kojemu se planiraju, dizajniraju i postavljaju integrirani sustavi u odreenom
Fakultet za saobraaj i komunikacije Page 2

Evropska funkcionalna arhitektura ITS-a

prostorno- vremenskom obuhvatu. Razliite dizajnerske alternative mogu se razvijati oko iste arhitekture. Uspjean razvoj i gradnja kompleksnih sustava poput ITS-a ne moe se temeljiti na klasinom razvojnom ciklusu, koji pretpostavlja da su ulazni zahtjevi dobro definirani i da se tehnologija nee bitno promijeniti tokom razvojnog ciklusa. Kao dokaz te tvrdnje mogu posluiti brojni projekti kompleksnih sistema, kao i poetni ITS projekti koji su realizirani u razvijenim zemljama. Korisnici ne mogu jasno izraziti zahtjeve niti spoznati mogue implikacije novih tehniko tehnolokih rjeenja. Dinamian razvoj informacijsko komunikacijskih tehnologija stalno proiruje prostor moguih rjeenja sve do razine sveprisutnog raunalstva odnosno ambijentalne inteligencije. Kao poseban problem kod izgradnje inteligentnih transpornih sistema je mogunost koritenja nekih od postojeih resursa izgraenih u okvirima klasine cestovne prometne infrastrukture. Ovaj pristup nudi itav niz moguih uteda, ali i potencijalnih opasnosti za nefunkcionalna budua rjeenja. U tom smislu potrebno je paljivo razmotriti mogunosti postojeih dijelova sistema u predvidljivom ivotnom ciklusu budueg inteligentnog transportnog sustava.

3.Arhitektura ITS-a
Arhitektura predstavlja temeljnu organizaciju inteligentnog transportnog sustava koji sadri kljune komponente, njihove odnose i veze prema okolini, te naela njihova dizajniranja i razvoja promatrajui cijeli ivotni ciklus sustava. Na slici 1. prikazani su temeljni aspekti realizacije jednog ITS rjeenja.

Fakultet za saobraaj i komunikacije

Page 3

Evropska funkcionalna arhitektura ITS-a

Slika 1. Osnovno gledite na arhitekturu ITS-a Poetni korak u razvoju ITS arhitekture je dovoljno jasno i jednoznano definiranje potreba odnosno zahtjeva korisnika (interesnih skupina). Nakon toga, slijedi istraivanje funkcionalnog aspekta kojim se definiraju funkcije (vie i nie razine) neophodne za zadovoljenje zahtjeva i ostvarivanje suelja s vanjskim svijetom preko terminatora ili aktera. Funkcionalni tokovi podataka mogu se promatrati kao zasebna arhitektura ili kao dio funkcionalne (logike arhitekture). ITS arhitektura predstavlja primarni zahtjev i element ITS planiranja i usklaenog razvoja brojnih ITS aplikacija. Arhitektura specificira kako su razliite komponente u interakciji tako da se rjeavaju konkretni transportni i prometni problemi u odreenom kontekstu. Arhitektura daje opi predloak (General Framework) prema kojemu se planiraju, dizajniraju i postavljaju integrirani sustavi u odreenom prostorno- vremenskom obuhvatu. Razliite dizajnerske alternative mogu se razvijati oko iste arhitekture. Uspjean razvoj i gradnja kompleksnih sustava poput ITS-a ne moe se temeljiti na klasinom razvojnom ciklusu, koji pretpostavlja da su ulazni zahtjevi dobro definirani i da se tehnologija nee bitno promijeniti tokom razvojnog ciklusa. Kao dokaz te tvrdnje mogu posluiti brojni projekti kompleksnih sistema, kao i poetni ITS projekti koji su realizirani u razvijenim zemljama. Korisnici ne mogu jasno izraziti zahtjeve niti spoznati mogue implikacije novih tehniko tehnolokih rjeenja. Dinamian razvoj informacijsko komunikacijskih tehnologija stalno proiruje prostor moguih rjeenja sve do razine sveprisutnog raunalstva odnosno ambijentalne inteligencije. Kao poseban problem kod izgradnje inteligentnih transpornih sistema je mogunost koritenja nekih od postojeih resursa izgraenih u okvirima klasine cestovne prometne infrastrukture. Ovaj pristup nudi itav niz moguih uteda, ali i potencijalnih opasnosti za nefunkcionalna budua rjeenja. U tom smislu potrebno je paljivo razmotriti mogunosti postojeih dijelova sistema u predvidljivom ivotnom ciklusu budueg inteligentnog transportnog sustava. Svrha arhitekture sustava ITS-a je da prui stabilan i otvoren okvir za razvoj sustava nie razine koji e biti :
Fakultet za saobraaj i komunikacije Page 4

Evropska funkcionalna arhitektura ITS-a

- konzistentni - kompatibilni - interoperabilni

3.1. Razine ITS arhitekture

Projekt CONVERGE definirao je etiri razine, pri emu razina 0 zapravo nije dio arhitekture jer se odnosi na dizajn komponenata i ovisi o izabranoj tehnologiji. Polazei od specifinih zahtjeva ITS-a moe se definirati vierazinski model kao to je prikazano u tabeli. Tabela 1.Razine arhitekture ITS-a

Razine 1,2,3 su neovisne o izabranoj tehnologiji i stabilne su u smislu ITS usluga i funkcija. Razina 0 tipino se odnosi na dobavljae koji razvijaju pojedine komponente ili podsustave prema fiksiranim ciljevima i standardnim razvojnim procedurama. U razvoju sudjeluju uglavnom disciplinarni strunjaci (jedno podruje-disciplina) i koriste se irokodostupna standardna (podruno specifina) pomagala. Na razini 1 definira se struktura sustava te relacije izmeu podsustava. Obino se sastoji od nekoliko posebnih arhitektura: - logike ili funkcionalne arhitekture koja opisuje funkcije ITS-a, tokove podataka izmeu njih i glavne baze podataka - fizika arhitektura koja opisuje grupiranja funkcija i podfunkcija u fizike podjedinice te komunikacijske veze izmeu njih - komunikacijska arhitektura koja opisuje tokove podataka i zahtjevne karakteristike prijenosnih medija Razina 2 arhitekture definira svojstva i integraciju sustava koji djeluje unutar jedne organizacije (single agency level). Zahtijevaju se multidisciplinarna znanja i primjenjuju razliite nestandardne procedure. Ta razina obino je predstavljena s jednim ili vie referentnih modula u kojima su identificirani glavni informacijski i upravljaki tokovi. Na razini 3 uvaavaju se realna ogranienja i djelovanja prema drugim organizacijama. Specificira se zahtijevana razina meusobnog povezivanja i interoperabilnosti, ali se izbor tehnologije preputa dizajnerima podsustava. Mogu se zahtijevati modifikacije organizacije kako bi se uinkovitije pruile ITS usluge. Za meusobne meuorganizacijske komunikacije ponekad je dovoljno jednostavna telefonska linija, ili pak unajmljeni vodovi velike brzine za
Fakultet za saobraaj i komunikacije Page 5

Evropska funkcionalna arhitektura ITS-a

prijenos multimedijskih poruka.

4. Logika ( funkcionalana) arhitektura ITS-a

Logika ITS arhitektura definira unutarnju logiku odnosa pojedinih entiteta. Logika arhitektura je predstavljena nazivom temeljne funkcije s informacijskim inputima (izvorima) i odreditima. Logika ili funkcijska arhitektura: prikazuje potrebne funkcijske procese i tokove podataka koji su potrebni da se zadovolje zahtjevi korisnika odnosno usluge neovisna je o tehniko-tehnolokoj implementaciji (opremi) osnova je za definiranje fizike arhitekture informacijska arhitektura (kao dio logike) opisuje podatke potrebne za ITS funkcije. Tok razvoja arhitekture sa prikazom osnovnih znaajki i odnosa logike i fizike arhitekture ITS-a je prikazan na slici.

Slika 2. Primjer logike (funkcionalne) arhitekture Logika (funkcionalna) arhitektura izvodi se iz specificiranih korisnikih zahtjeva i slui za izradbu fizike arhitekture odnosno primjera ITS sustava (example systems). Nakon zadovoljavajueg definiranja korisnikih zahtjeva pristupa se razvoju logike (funkcionalne) arhitekture pri emu je poetni korak definiranje granica i dijagrama konteksta (Architecture Context Diagram) koji je prikazan na slici.

Fakultet za saobraaj i komunikacije

Page 6

Evropska funkcionalna arhitektura ITS-a

Slika 3. Dijagram konteksta Logika arhitektura je na najvioj razini predstavljena nazivom temeljne funkcije s informacijskim inputima (izvorima) i odreditima.

5. Europska funkcionalna arhitektura ITS-a

U kreiranju europske funkcionalne arhitekture koriten je procesno orijentirani pristup. Polazei od korisnikih zahtjeva funkcionalna arhitektura je opisana kao niz funkcionalnih podruja koja sadre funkcije i baze podataka koji su povezani sa terminatorima putem toka podataka. Poetni korak u razvoju ITS arhitekture je dovoljno jasno i jednoznano definiranje potreba odnosno zahtjeva korisnika (interesnih skupina). Nakon toga, slijedi istraivanje
Fakultet za saobraaj i komunikacije Page 7

Evropska funkcionalna arhitektura ITS-a

funkcionalnog aspekta kojim se definiraju funkcije (vie i nie razine) neophodne za zadovoljenje zahtjeva i ostvarivanje suelja s vanjskim svijetom preko terminatora ili aktera. Pri razgranienju europske okvirne arhitekture ITS-a sa okolinom definirani su terminatori putem kojih ITS djeluje sa okolinom vrei razmjenu podataka. Terminator je veza izmeu okvirne arhitekture i vanjskog svijeta. Terminator moe biti ljudski entitet, sustav ili fiziki entitet iz kojeg se mogu prikupljati podaci, poputatmosfere ili povrine ceste. Ljudski faktor i sustavi mogu biti dio organizacija ili javnih vlasti, koje na neki nain doprinose realiziranju ITS usluga. Rigorozna definicija data je za svaki terminator kako bi terminatori ispunili uloge koje su ima namjenjene. U europskoj ITS arhitekturi je definirano 20 terminatora. U sljedeoj tablici je dat pregeled terminatora europske funkcionalne arhitekture ITS-a.

Tablica 2. Definicije terminatora evropske okvirne arhitekture ITS-a

Fakultet za saobraaj i komunikacije

Page 8

Evropska funkcionalna arhitektura ITS-a

Fakultet za saobraaj i komunikacije

Page 9

Evropska funkcionalna arhitektura ITS-a

Fakultet za saobraaj i komunikacije

Page 10

Evropska funkcionalna arhitektura ITS-a

Fakultet za saobraaj i komunikacije

Page 11

Evropska funkcionalna arhitektura ITS-a

Fakultet za saobraaj i komunikacije

Page 12

Evropska funkcionalna arhitektura ITS-a

Gornja tabela je vana jer definira funkcionalnost svakog od terminatora i postavlja granice sustava. Ove granice pokazuju ta je unutar, a ta van sustava. Postavljene su tako da se, sve stvari koje sustav treba da daje ITS usluge koje trebaju korisniku, nalaze unutar sustava. Tako naprimjer, detektori vozila i drugi cestovni ureaji jesu unutar sustava. Kad je u pitanju vozilo, samo oni ureaji koji su potrebni za implementacijuITS usluga nalaze se unutar sustava. Terminatori su podijeljeni u etiri skupine : - fiziki entiteti (okolina, povrina ceste i dr.) - ljudski entiteti (operater, voza, putnik i dr.) - operativni sustavi (urne slube, sustavi za nadzor vremenskih prilika i dr.) - organizacije (uprave za transport, financijske institucije i dr.) Postoje dva osnovna metodoloka pristupa razvoju ITS arhitekture i konkretnih ITS aplikacija: 1. funkcijski ili procesno orijentirani pristup 2. objektno orijentirani pristup Procesno orijentirani pristup koriste softverski inenjeri te niz drugih struka tako da je postao gotovo prirodan nain analize i sinteze informacijski intenzivnih sustava. Niz razvijenih metoda i alata koritenih u pojedinim fazama ivotnog ciklusa sustava izveden je iz funkcijskog ili procesnog pristupa. U aritu procesnog pristupa su : - definiranje procesa - funkcionalna dekompozicija - tokovi podataka Postojei standardi, upute i tehnike postizanja sigurnosti su u osnovi procesno orijentirane. To daje prednost tom pristupu i objanjava njegovo daljnje koritenje. Pojava i dinamian razvoj objektno orijentiranog (OO) pristupa, metoda i alata rezultat je dinaminog razvoja digitalnih raunala i matematikologikih disciplina tijekom posljednjih desetljea. Objektno orijentirane metode izvorno su vezane za informacijske sustave odnosno softverske sustave gdje se slini procesi izvode na razliitim tipovima podataka. Zanimljivo je da je prva uporaba OO pristupa koja ukljuuje realne (opipljive) objekte bila vezana za simulacije kretanja vozila i prometnih svjetala. Dinamian razvoj distribuiranih baza podataka, grafike suelja i suelja prijateljskih korisniku pogodovao je prihvaanju objektno orijentirane paradigme koja je postala
Fakultet za saobraaj i komunikacije Page 13

Evropska funkcionalna arhitektura ITS-a

dominantna. Kljuni problem objektno orijentirane paradigme vezan je za probleme u koritenju deskriptivno opisanih korisnikih zahtjeva, te u problemu sigurnosti. Koritenje OO paradigme s pripadajuim programskim jezikom C++ u vie primjera nije bilo uspjeno iako je opi trend prema OO pristupu neupitan. Temeljni problem primjene objektno orijentiranog pristupa je to da je specifikacija zahtjeva vezana prvenstveno uz funkcionalnu procesnu paradigmu tako da objektno orijentirana paradigma ima ozbiljne probleme s tekstualno formuliranim zahtjevima. Opisno prevoenje (rijeima) u inenjerske zahtjeve veoma je teko. Dijagramsko izraavanje zahtijeva i razvoj alternativnih scenarija s razliitim sluajevima koritenja (UML use case) moe dijelom smanjiti aktualne probleme. Logika arhitektura ITS je osnova za definiranje fizike arhitekture i ona je neovisna o fizikim zahtjevima. Logiki model ITS definira funkcije (procese) koje je potrebno podravati da bi se realizirale ITS korisnike usluge, te osigurala razmjena podataka/informacija izmeu tih funkcija. Prometni procesi i tokovi podataka su grupirani u obliku zasebnih transportnih upravljakih funkcija i oni se grafiki prikazuju sa dijagramima podataka.

Fakultet za saobraaj i komunikacije

Page 14

Evropska funkcionalna arhitektura ITS-a

Slika 4. Funkcija upravljanja incidentima Na slici 4. kao primjer, prikazana je funkcija upravljanja incidentima. Ovo je funkcija visoke razine u podruju upravljanja prometom kojom se osigurava upravljanje incidentima. Funkcija upravljanja incidentima je podijeljena na sljedeih pet funkcija nie razine: 1. Detekcija incidenta 2. Identifikacija i klasifikacija incidenta 3. Procjena incidenta i odreivanje odgovora na incident 4. Upravljanje podatcima o incidentu 5. Osiguranje interfejsa operatoru koji upravlja incidentima
Fakultet za saobraaj i komunikacije Page 15

Evropska funkcionalna arhitektura ITS-a

Funkcionalno gledite definira i opisuje ta je potrebno za funkcionalnost da bi blia ukljuena u sustav koji moe ispuniti zahtjeve Evropske ITS arhitekture prema potrebama korisnika. Funkcionalno gledite stoga izraava sustav u funkcionalnom smislu. Ona takoer pokazuje kako se njezina funkcionalnost vee s vanjskim svijetom, a posebno korisnici sustava i podataka koji se koriste unutar sustava. Opis podataka ponekad je ukljuen u odvojenim informacijskim stajalitima, ali za evropske ITS okvire arhitekture, to je podvesti u funkcionalni gleditima. Funkcionalno gledite je sastavni dio okvira evropske arhitekture i s toga dijeli svoje karakteristike. Procesno orijentirani pristup je proveden u razvoju, auriranju i odravanju evropskog ITS okvira arhitekture. Ona dijeli funkcionalno stajalite u niz funkcionalnih podruja. Svaka od ovih funkcija sadri funkcionalnosti potrebne za ispunjavanje potreba korisnika. Oni takoer mogu sadravati pohranjivanje podataka, koji dre podatke za uptrebu funkcije. Obje funkcije i pohranjivanje podataka su meusobno povezane i terminatori predstavljaju vanjski svijet s funkcionalnim protokom podataka. Sljedei odjeljci daju detaljnije opise za svaku od tih subjekata. Funkcionalnosti u svim arhitekturama sistema moraju se odnositi na niz potreba korisnika. Tim potrebama definiraju se usluge koje korisnici sustava zahtijevaju. Potrebe korisnika ine temelj na kojem je izgraena arhitektura sustava.

5.1. Funkcionalna podruja evropske okvirne arhitekture ITS-a

Funkcionalna arhitektura je podjeljena na 8 funkcionalnih podruja. Ona sadre funkcije, tokove podataka i baze podataka koja su meusobno blisko povezana i dio su sustava. Broj, ime i funkcionalnost ukljuena je u svako od podruja i definirana u sljedeoj tabeli. Svaka definicija napisana je u shall jeziku kako bi se potvrdilo da podruje daje funkcionalnost, koju arhitektura treba. Primjer opisa pokazuje primjer na sljedeoj slici :

Slika 5. Primjer, opis funkcionalnog podruja

Fakultet za saobraaj i komunikacije Page 16

Evropska funkcionalna arhitektura ITS-a

Tablica 3. Definiranje funkcionalnih podruja

Fakultet za saobraaj i komunikacije

Page 17

Evropska funkcionalna arhitektura ITS-a

Sva podruja se dijele na skupove funkcija, baza podataka i tokovima podataka izmeu njih. Komunikacija izmeu funkcionalnih podruja je data kroz podatke koji teku izmeu njih, koji su prikazani dijagramima tokova podataka DFD (Data Flow Diagram). Podruje 1: Elektronika plaanja Funkcionalnost u podruju 1 ima primarnu odgovornost za prikupljanje elektronskih uplata za servise ITS-a. Ove uplate su bazirane na ugovorima koji su prethodno uspostavljeni koristei funkcionalnost unutar podruja. Na najvioj razini funkcionalno podruje 1 je podijeljena na est funkcija visoke razine: F 1.1: Sklapanje ugovora F 1.2: Upravljanje korisnikim raunom F 1.3: Sprovoenje transakcije elektronike uplate F 1.4: Upravljanje prihodima operatora
Fakultet za saobraaj i komunikacije Page 18

Evropska funkcionalna arhitektura ITS-a

F 1.5: Kontroliranje transakcija i spreavanje zloupotreba F 1.6: Upravljanje tarifama i pravima pristupa Funkcije daju sredstva za sprovoenje elektronskih uplata vezano za razliite usluge ITS-a. Mali broj tokova podataka izmeu funkcija omoguava da meusobno komuniciraju. Takoer, postoji veliki broj tokova podataka koji omoguavaju da funkcije razmjenjuju podatke sa drugim podrujima i sa terminatorima. Podruje 2: Sigurnost i djelovanje urnih slubi Podruja odgovornosti koje pokriva ovo podruje je upravljanje odgovorima sustava u hitnim situacijama, te obavjetenja o ukradenim vozilima i slino. Na najvioj razini funkcionalno podruje 2 je podijeljena na 2 funkcija visoke razine: F 2.1: Upravljanje iznenadnim dogaajima F 2.2: Upravljanje obavijetenjima o ukradenim vozilima Ne postoje tokovi podataka izmeu ovih funkcija. Postoje pak mnogi tokovi koji omoguavaju da ove funkcije razmjenjuju podatke sa drugim podrujima i sa terminatorima. Podruje 3: Upravljanje prometom Kako samo ime implicira, ovo podruje je odgovorno za upravljanje prometnim tokomna prometnoj mrei. Funkcionalnost koju sadri podruje e omoguiti da se prometnim tokom upravlja na nain koji potie efikasnu upotrebu raspoloivih kapaciteta mree i minimizira utjecaj vozila na okoli. Na ovome se radi kontinuirano svaki dan, bez obzira na nivo i lokaciju prometa u mrei. Kada se dese planirani ili neplanirani incidenti, postoji mogunost da se njihov utjecaj na cestovnu mreu minimalizira. Na najvioj razini funkcionalno podruje 3 je podijeljena na 5 funkcija visoke razine: F 3.1: Upravljanje prometom F 3.2: Upravljanje incidentima F 3.3: Upravljanje zahtijevima F 3.4: Davanje informacija o okoliu F 3.5: Upravljanje odravanje Izmeu svake od ovih funkcija postoje tokovi podataka. Neki od njih omoguuju razmjenu podataka. Ipak, na ovom nivou velika veina tokova omoguava da funkcije razmjenjuju podatke sa drugim podrujima i sa terminatorima. Podruje 4: Upravljanje operacijama javnog transporta Kako samo ime kae, ovo podruje je odgovorno za upravljanje operacijama usluga javnog transporta u geografskom podruju u kojem se nalazi sustav. Funkcije koje sadri ovo podruje, daju mogunosti da se usluge javnog transporta planiraju i rade na nain koji

Fakultet za saobraaj i komunikacije

Page 19

Evropska funkcionalna arhitektura ITS-a

omoguava iskoritenje voznog parka javnog prevoza, gradske i meugradske cestovne mree na najefikasniji nain. Na najvioj razini funkcionalno podruje 4 je podijeljena na 4 funkcija visoke razine: F 4.1: Nadziranje voznog parka javnog prevoza F 4.2: Planiranje usluga javnog prijevoza F 4.3: Upravljanja javnim transportom F 4.4: Upravljanje voznog parka javnog prijevoza Izmeu svake od ovih funkcija postoje tokovi podataka. Neki od njih omoguavaju razmjenu podataka. Ipak, na ovom nivou velika veina tokova omoguava da funkcije razmjenjuju podatke sa drugim podrujima i sa terminatorima. Podruje 5: Napredni sustavi pomoi vozau Funkcionalnost u ovom podruju omoguava da se vozila kontroliraju na automatski nain, ostavljajui mogunost vozau da preuzme kontrolu kada je to potrebno. Takoer, daje se pomo vozau u kontroliranju i manevriranju vozilom. Na najvioj razini funkcionalno podruje 5 je podijeljena na 8 funkcija visoke razine: F 5.1: Poboljanje vidljivosti F 5.2: Omoguavanje automatiziranog upravljanja vozilom F 5.3: Omoguavanje longitudinalnog izbjegavanja sudara F 5.4: Omoguavanje lateralnog izbjegavanja sudara F 5.5: Osiguranje sigurnosne spremnosti F 5.7: Omoguavanje umreavanja vozila F 5.8: Omoguavanje integracije vozila u promet Izmeu svake od ovih funkcija postoje tokovi podataka. Neki od njih omoguuju razmjenu podataka. Ipak, na ovom nivou velika veina tokova omoguava da funkcije razmjenjuju podatke sa drugim podrujima i sa terminatorima. Funkcionalnost u ovom podruju je podijeljena u funkcije da bi se olakalo da se u implementaciju ukljue razliite mogunosti. Podruje 6: Pomo putnicima tokom putovanja Ovo podruje prua funkcionalnost koja omoguava da putnici planiraju i obavljaju putovanja. Jednom kada je putovanje u toku, sadraj njegovog plana se moe prilagoditi promjenama, ukoliko se pojave nepredviena stanja. Implementacija puta moe ukljuivati davanje instrukcija putniku kao vozau, to je poznato kao dinamino navoenje. Na najvioj razini funkcionalno podruje 6 je podijeljena na 4 funkcija visoke razine: F 6.1: Izbor putovanja F 6.2: Planiranje putovanja F 6.3: Davanje podrke tokom putovanja F 6.4: Procijeniti putovanje

Fakultet za saobraaj i komunikacije

Page 20

Evropska funkcionalna arhitektura ITS-a

Izmeu svake od ovih funkcija postoje tokovi podataka. Neki od njih omoguuju razmjenu podataka. Ipak, na ovom nivou velika veina tokova omoguava da funkcije razmjenjuju podatke sa drugim podrujima i sa terminatorima. Podruje 7. Provedba prometne regulative Funkcionalnost u ovom podruju ima primarnu odgovornost prijavljivanja prekraja agencijama za provedbu zakona. Sa iznimkom otkrivanja pretekih vozila i individualnih nivoa zagaenja od vozila, ovi se prekraji otkrivaju putemfunkcionalnosti u drugim podrujima. Na najvioj razini funkcionalno podruje 7 je podijeljena na 5 funkcija visoke razine: F 7.1: Otkrivanje prekraja F 7.2: Identifikacija prestupnika F 7.3: Procesiranje obavijetenja o prekrajima F 7.4: Pohranjivanje prekraja F 7.5: Upravljanje pravilima i registrima korisnika Funkcije komuniciraju meusobno koristei mali broj tokova podataka. Postoji takoer vei broj tokova koji ih povezuju sa drugim podrujima i sa terminatorima. Pet funkcija u ovom podruju su dopunjene procesuiranjem krenja pravila prometnog sustava. One skupljaju obavijesti o prekrajima od drugih funkcija identificiraju prestupnika, pripremaju dokumente za krivino gonjenje i alju informacije prikladnoj agenciji za provedbu zakona putem terminatora. Podruje 8. Upravljanje operacijama transporta robe i voznim parkom Upravljanje operacijama transporta robe i voznim parkom. Funkcionalnost u ovom podruju omoguava da se roba transportuje sa jedne lokacije na drugu te da se upravlja radom voznog parka teretnih vozila. Na najvioj razini funkcionalno podruje 8 je podijeljena na 3 funkcija visoke razine: F 8.1: Upravljanje logistikom i teretom F 8.2: Upravljanje komercijalnim voznim parkom F 8.3: Upravljanje opremom za vozilo/vozaa/teret Funkcije komuniciraju meusobno koristei mali broj tokova podataka. Postoji takoer vei broj tokova koji ih povezuju sa drugim podrujima i sa terminatorima. Tri funkcije u ovom podruju daju mogunosti za upravjanje transportom tereta i voznim parkom u dvije situacije. Prve dvije funkcije daju mogunosti za statini teret i centar operacija voznog parka. Ovaj centar prihvata robu (teret) za transport. Druga funkcija (F 8.2) moe takoer upravljati radom vozila za prijevoz tereta. Ovo ukljuuje pravljenje rasporeda i specifikaciju dunosti vozaa, te odravanje vozila. Trea funkcija daje funkcionalnost za upravljanje operacijama koje se deavaju na samom vozilu za prijevoz tereta.

Fakultet za saobraaj i komunikacije

Page 21

Evropska funkcionalna arhitektura ITS-a

Postoje dvije vrste funkcija koje se mogu nai u podrujima - visoka razina funkcije i niska razina funkcije. Funkcije na visokoj razini Na visokoj razini funkcije, su funkcije koje su vrlo sloene. Da bi njihov opis bio to lake razumljiv, oni su podijeljeni u nie razine funkcija. Opis svake visoke razine funkcija je podijeljen u dva dijela, koji se sastoji "Pregled" svrhe funkcije, plus popis sastavnih funkcija, kao to je prikazano na primjeru na slici ispod.

Slika 6. Primjer, Opis funkcije visoke razine Pregled je napisan u "shall" jeziku za dva glavna razloga. Prvi razlog je da bi se lake razumjelo ono to ukljuuje funkcionalnost. Drugi razlog je da bi se lake provjerilo kad je arhitektura zavrena, funkcija sadri sve oekivane mogunosti. Funkcije visoke razine rijetko ispunjavaju potrebe korisnika za sebe, ali uvijek ispune one koje su pokrivene njihovom sastavnom funkcijom niske razine. Funkcije niske razine Funkcije niske razine su funkcije kojim se moe opisati funkcionalnost bez potrebe pod okvirova na konstitutivne (nie razine) funkcije. Oni stoga predstavljaju najniu razinu funkcionalnosti u svakom podruju, a time i na funkcionalnom gleditu. Opis svake funkcije niske razine je podijeljen u etiri dijela, koji se sastoji pregleda, popis ulaznog i izlaznog protoka podataka, detaljni funkcionalni zahtjevi i popis zahjeva korisnika koje su sluili. Tipian primjer je prikazan na sljedeoj slici.

Fakultet za saobraaj i komunikacije

Page 22

Evropska funkcionalna arhitektura ITS-a

Slika 7. Primjer, opis funkcije niske razine Opet "shall" jezik se koristi za pregled i funkcionalni zahtjevi za dva glavna razloga. Prvo da bi se lake razumjelo ono u to je ukljuena funkcionalnost. Drugi razlog je da bi se lake konstruirao "test dokument" za komponentu (e) koji sadri funkcionalnost svakog od funkcija niske razine. Funkcija hijerarhije Kao to se moe vidjeti iz ovog primjera, oba tipa funkcija su numerirane. Brojevi poinju sa prva znamenkasta broja za funkcionalno podruje u kojima obitavaju. Ostatak znamenki je u oblika hijerarhijskog niza unutar svakog podruja. Na primjer, sve funkcije u zoni 3 su brojevima 3,1, 3,2, 3,1 itd. Ako je funkcija na visokoj razini funkcije, njene sastavne funkcije e biti numerirani, 3.1.1, 3.1.2, itd. Ako su oni zauzvrat funkcije visoke razina i sastavne su
Fakultet za saobraaj i komunikacije Page 23

Evropska funkcionalna arhitektura ITS-a

funkcije, onda e biti numerirani F3.1.1.1, F3.1.1.2, ...F3.1.2.1, F3.1.2.2, ... itd. Ovaj proces se ponavlja ako je (npr.) funkcija 3,2 funkcija na visokoj razini, koja ima svoje nie razine funkcije.

Funkcija Imena i general bodova Kao funkcionalno podruje, svaka funkcija ima svoje ime. Opet ovaj naziv je izraz onoga to ona radi, a ukljuivat e "glagol" u tekstu. Tako je funkcija s imenom "Upravljanje vozila hitne" e sadravati funkcionalnost koja omoguava rad vozila hitne pomoi da se upravlja. Tu e biti bez ponavljanih funkcija visoke razine preko cijelog sustava. To znai da odreeni skup funkcija, npr. one za rute smjernice, e osigurati da ustanove za sva funkcionalna podruja. Mogue je da e funkcije niske razine biti dvostruke. To ima za cilj da smanji koliinu kompleksnosti funkcionalne arhitekture i ine lakim sljedei izvod fizike arhitekture.

Fakultet za saobraaj i komunikacije

Page 24

Evropska funkcionalna arhitektura ITS-a 6. Zakljuak:

Dosadanji rezultati primjene inteligentnih transportnih sustava, u mnogim primjerima postojee prakse u svijetu, neosporno ukazuje na veoma znaajne dobitke kod poboljanja sigurnosti u prometu (10-30 %). Pri tome treba pretpostaviti da su mogui dobici u nekim dravama, kao npr Hrvatska, i vei, jer se radi o puno nepovoljnijoj polaznoj osnovi to se tie stanja sigurnosti u prometu prema pokazateljima uestalosti nezgoda i broja smrtno stradalih u odnosu na ukupnu populaciju. Prometne nesree na cestama i drugim prometnicama trebaju se sustavno prouavati tako da se razliitim nainima, mjerama i postupcima moe djelovati na smanjenje njihova broja i njihovih posljedica. U razvijenim zemljama uestalost i posljedice prometnih nezgoda su takve da je to jedan od najjaih pokretaa za uvoenje ITS-a. Razliite ITS usluge i tehnologije, koje doprinose sigurnosti u prometu, neophodno je ukljuiti u nacionalne (i druge) "Programe sigurnosti u prometu". Programom se zadaju ciljevi koji se ele postii, aktivnosti i njihovi nositelji, prioritetni pravci, vrednovanje rezultata, itd.

Fakultet za saobraaj i komunikacije

Page 25

Evropska funkcionalna arhitektura ITS-a 7. Literatura:

[1] Bonjak, I., Inteligentni transportni sustavi 1, Fakultet prometnih znanosti, Zagreb, 2006. [2] Richard Bossom, Peter Jesty and Guy Davies, European ITS Framework Architecture Functional Viewpoint, Version 3, November 2004 [3] Prof. Dr. Kemo Sokolija, predavanje na predmetu: Inteligentni transportni sistemi, Fakultet za saobraaj i komunikacije, Univerzitet u Sarajevu, /K 2010/2011.

Fakultet za saobraaj i komunikacije

Page 26