Karadeniz Teknik niversitesi Elektrik Elektronik Mhendislii Blm Temel Elektroteknik Laboratuar Deney No:10 AMPERMETRENN NCELENMES 1.

. Deneyin Amac Elektrik devrelerinde srekli kullandmz, dner bobinli bir alet olan ampermetrenin i yapsn ve zelliklerini reneceiz. 2. Teorik Bilgi Analog veya dijital olarak iki ayr trde kullanlabilen l aletleridir. Yapm amalarna gre bir ka Miliamper'tan yzlerce Amper'e kadar lm yapabilirler. Akm lerler. Bu lm DC veya AC akm lm olabilmektedir. Gerilim lmn de beraber yapan l trne de (direnle beraber) wattmetre ad verilmektedir. AKIMLER olarak da bilinir. zerinde byk akm deerleri lleceinde; dzenek iinden llecek akmn bir blm geirilir. Akmn geri kaln byk bir blmn ise aygta paralel olarak balanan bir nt devresi tar. ok kk akm deerleri llmek istendiindeyse; galvonometre ad verilen kk akm deerlerini len (miliamper, mikroamper..) dzenekler kullanlr. Her koulda da farkl dzenekler kullanldndan gnmzde bu zellikleri tek at altnda toplayan ok amal ampermetreler gelitirilmitir. 2.1. Ampermetrenin alma Prensibi alma prensipleri; en zayf elektrik akmnn iletken tel sarl bir bobini bir mknatsa dntrme zelliine dayanr. Bu durumu dner bobinli ampermetrelerle aklarsak; silindir biimde demirden bir gvdeye tutturulmu kk bir bobinden bahsedebiliriz. Bobin at nal biiminde bir byk ve gl bir mknatsn arasna tutturulmutur. ok duyarl olmasna ramen sadece doru akm lmede kullanlr. Yeri gelmiken neden sadece doru akm ya da neden sadece alternatif akm(AC) sorusunun cevab kurulan dzeneklerde sadece tek ynl akm dolamasna izin verilmesi olabilir. 2.2. Ampermetre eitleri Ampermetreler eitliklerine gre farkl alma prensipleri ve duyarllklar gsterirler. Bu eitten bir olan D'Arsonval ampermetresi; doru akm 0.1-2 aras duyarllkta lmektedir. Ayn ekilde bir elektrodinamik ampermetre hem doru hemde alternatif akmda kullanlr ve duyarllk aral 0.1-0.25 arasndadr. Hareketli para tamayan saysal ampermetreler; llen anlog akmn saysal devreye evrirken temelde prensip olarak bir integratr devreyle bir ADC kullanrlar. Saysal ampermetrelerin ounun duyarll %1 'in zerindedir. zellikle alternatif akmlar lmede kullanlan sl ampermetrede; llen akm tarafndan stlan termokupl (termoelektrik ift) doan ok ufak gerilim; bir milivoltmetreyle llr.

Dner bobinli aletle akm, dner bobine sistemin yaylar zerinde iletilmektedir. Yaylarn snarak zelliklerini deitirmemeleri iin ampermetreden geen akmn mmkn olduunca kk tutulmas gerekmektedir. Uygulamada kk bir akmla aletin tam sapmas salanmakta ve bu aletle byk akmlarn llmesi ntleme yntemi ile yaplmaktadr.

R direnci, ampermetreye paralel balanan nt direncidir. Ampermetrenin i direnci R1 ise devreden geen I akm ile aletten geen IA akm arasndaki ilikiyi bulalm. A ve B noktalar arasndaki gerilim dm UAB= IA . R1 Gerilim eitliinden; I-IA=(I-IA).R IA (R1 + R ) = J.R R1 + R R1 I= IA ( __________ ) = IA ( 1 + _____ ) R R Grld gibi ntlenmi bir alet IA akmn gsterdii zaman devreden geen akm R1 I = IA ( 1 + ______ ) R bantsndan bulabiliriz. (R1: ampermetrenin i direnci olmak zere) ve UAB = ( I-IA) . R dr.

3. Deneyin Yapl -1. ksmn yapl

Devre yukarda ki ekilde dzenlenir. Ampermetreden okunan akm I=3mA olarak kar Ramper= 0,3 volt/10mA=30 ohm olur 3mA* 30ohm= 30ohm* IR IR=3mA kar U=R*IR+ RYK* I old. Denklemin salamas da yaplm olur. -2. ksmn yapl Ampermetreden okunan deer I=1 mAdir. ***Iort* = IMax olduundan IMax=1* =3,14 mA kar

***Ykten akan akmn max deeri; akmn max deerinin 10 kat oldugundan Ykten akan akmn max deeri IMax= 4,4 mA*10=44mA olur ***Ykten akan akmn etkin deeri Imax/2 dir. Yani Ietkin=44mA/2=34,1 mA kar

-3. ksmn yapl Ampermetreden okunan deer 2,4mA ve R=3970 ohmdur.

A-B ularnda ki gerilimi bulmak iin evre atlrsa; (3970+30)* 2,4*0,001= UAB UAB= 9,6 volt kar ***A-B ularnda ki gerilimi evre atmadan direkt bulmak iinse doru orant uygulanr. Yani bataki akm ve gerilim deerine gre bir orant kurulur; 10mA 2,4mA 40volt ? orants kurulduunda

?= 9,6 volt kar ki bu deer A-B ularnda ki gerilimi evre atarak bulduumuz deere eittir.

DEV: 10mAlik bir analog ampermetreyi kullanarak 220 V luk ebeke gerilimini lebilen bir AC Voltmetre tasarlayn

I = 10 mA RA = 30 ohm V = I ( 30 + R ) 220 = 10* 0,001 ( 30 + R ) R = 21, 97 kohm