DO RU AKIM MOTORU Deneyimiz ana ba l k alt nda incelenecektir.

. 1-Manyetik kuvvet olu umu 2-Elektrik motoru elde edilmesi 3-Jeneratr elde edilmesi DENEY 1) Bu deneydeki ama manyetik kuvvetin elde edilmesi ve yn tayininin bulunmas d r. Alttaki dzenekte grld gibi malzemeler iletken tel,m knat s ve reteten olu maktad r.

Yukar daki dzenek kurulduktan sonra,m knat s n manyetik alan iindeki iletken telden elektrik ak m geirilirse bu tele bir kuvvet etki eder ve bu kuvvetin hareket yn sa el kural veya sol el kural ile belirlenir.

Ak m n yn de i tirildi inde kuvvetin yn de de i ir ve tele etki eden kuvvet; manyetik alan iddeti (B) ,iletkenden geen ak m (I) ve iletkenin uzunlu undan (l) yukar daki ba nt ya gre bulunur.Kuvvet,Il vektr ile B vektrnn olu turdu u dzleme diktir ve ba nt da da grld gibi vektrel arp mdan elde edilmektedir.Kuvvet iletkenin tm uzunlu una etki etmektedir. DENEY 2) Mekanik enerjiyi elekrik enerjisine eviren aralara jeneratr denir.A a daki ekilde bir jeneratrn yap s gsterilmektedir.

Armatr

Armatr

Bilezik

F ra

Pil ve akmlatrlerin verdi i ak m yn de i tirmez.Yn de i tirmeyen aka mlara do ru ak m denir.Do ru ak m devresinde ak m n yn retecin pozitif kutbundan negatif kutbuna do rudur. ndksiyon ak m n n olu mas iin ya manyetik alan sabit tutulup iletken hareket ettirilir ya da iletken sabit tutulup m knat s hareket ettirilir.Sreklili i sa lamak iin kuvvetli bir m knat s n iki kutbu aras ndaki ok sar ml ereveyi(armatr) devaml olarak dndrmek gerekir. Stator:Elektrik motorunun as l ks m n olu turan,sabit ve manyetik etkisi fazla olan m knat st r. Rotor:Statorun iinde dnen ak m makaras ndan olu ur.Ak m makaras zerinde sar l olan bak r telin iki ucu bileziklere ba lanm t r.Bu bilezikler elektrik devresine ba l f ralarla temas halindedir. Biz deneyde ilk olarak statordaki kar l kl iki bobini seri ba layarak manyetik alanlar olu turduk ve rotoru bir kol yard m yla dndrerek mekanik enerjiyi sa lam olduk.Bu mekanik enerji sayesinde rotorda ak m indklenmi oldu ve bu ak m kolektrlere, kolektrlerden kmrlere,oradan da bir ampule ilettik.Bu sayede rotorun ba l oldu u mili bir kol yard m yla dndrd mzde rotorda gerilim indklendi ve indklenen gerilimi ampul ve osiloskop zerinde gzlemledik. Ayn deneyi statorun drt bobinini de seri ba layarak tekrarlad k ve osiloskop ekran nda yakla k olarak ayn gerilimin indklendi ini gzlemledik.(Ek ekil-1) Gzlemledi imiz gerilim ekil-1 deki gibi olmas na ra men normalde ekil-2 deki gibi grafi i elde etmemiz gerekiyordu.Fakat sistem hatalar buna engel olmaktad r.

deal homojen sistemlerde gerilim ekildeki gibidir.(Ek ekil-2) Kolektr say s art r ld ka sistem gerilimi ekildeki gibi olur.(Ek ekil-3) Grafiklerimiz olu turdu umuz manyetik alanlar n homojen olmamas ndan dolay farkl kt .Manyetik alanlar,  Bobinlerin byklklerinin e it olmamas ,  Bobinler aras bo luklar n e it olmamas ,  Bobinlerle rotorun uzakl klar n n e it olmamas ndan dolay homojen de ildir. DENEY 3) Deneydeki ama elektrik motorunun elde edili i ve iyap s n n nas l oldu unu anlamakt r. Elektrik motorlar ,elektrik enerjisini mekanik enerjiye dn tren sistemlerdir.Elektrik motorlar stator(sabit k s m) ve rotor(dnen k s m)olmak zere iki k s mdan olu ur.

stator

U m knat s

bilezik

rotor elektrom knat s

f ra f ra

rete

Elektrik motoruna ak m verildi inde,rotor k sm m knat s zelli i kazan r.Statorun ve rotorun m knat slar n n ayn kutuplar birbirini itece inden rotor dnmeye ba lar. Rotorun dnmesiyle f ralardan al nan ak m n yn srekli de i ir.F ralardan al nan ak m n yn de i tirmesinden dolay stator ve rotorun m knat slar n n ayn kutuplar kar la r.Ve srekli bir itme kuvvetinin etkisinde kalan rotor devreye ak m verildi i srece dner. Deneyde manyetik alan bobinlere do ru ak m uygulayarak elde ettik.1.elektrik motoru olarak ba lad k.retti imiz manyetik alanlar bobinlerin e it boyutlarda olmamas ve aralar ndaki bo luklar n e it olmamas ndan dolay homojen olmad ,ama drt bobinli sistemde iki bobinli sisteme nazaran daha homojen bir manyetik alan elde etmeyi bekledik.Buna kar n drt bobinli sistemde de homojenli i tam olarak sa layamad m zdan dolay osiloskoptan benzer ekiller elde ettik.(Ek ekil-4, ekil-5) Olu turdu umuz manyetik alan ierisindeki rotora gerilim verdikten sonra yani rotoru indkledikten sonra rotora ba l milin ve rotorun dnd n gzlemledik.Manyetik alan n homojen olmamas ndan dolay milin yalpalad n gzlemledik. Bizim devremiz serbest uyarmal bir sistemdir ve bu sistemlerde elektrik motorlar al t r l rken iki adet DC kaynak kullanmak gereklidir.Di er sistemlerde ise(seri uyarmal sistem, nt uyarmal paralel sistem ve compunt-hem seri hem paralel sistem-)tek kaynak kullan l r.Bu sistemlerin birbirlerine gre avantajl olduklar durumlar vard r.

Soru 4: ekil-2yi motor olarak d nnz ve sistemin retti i momentin ifadesini kart n z.

erevede hem N kutbu hem de S kutbuna dnk olan ynlerde kuvvet olu acakt r ve bu kuvvetler birbirine e it ve z t yndedirler.Bundan dolay bu kuvvet iftinin ereveye verdi i moment;