You are on page 1of 33

A Usina de Acar e sua Automao

Capitulo 1 INTRODUO E ESTATISCAS

A Usina de Acar e sua Automao

Captulo 1 Introduo e Estatsticas 1.1 - A origem da cana-de-acar

ORIGEM: Continente Asitico, trazida logo aps o descobrimento do Brasil, pelos portugueses. CARACTERSTICAS: Planta semi-perene, monocotilednica, pertencente famlia das gramneas, gnero Sacharum officinarum. PERODO DE SAFRA: 150 a 180 dias nas condies brasileiras. Em outros pases como a Colmbia a cana-de-acar produzida em todo o ano. PRODUTIVIDADE: No Brasil a produtividade de 60 100 t/ha. Os melhores rendimentos agrcolas esto na frica do Sul, Austrlia, Peru e Colmbia, com um rendimento de 110 160 t/ha, que resultar em 15 22 toneladas de acar/ha.

1.2 - Acar, fonte de energia


ACAR um adoante extrado industrialmente de um vegetal normalmente contm um alto teor de carboidrato na forma de Sacarose. que

O carboidrato o principal constituinte de todos os seres vivos e so sua fonte de energia. 3

A Usina de Acar e sua Automao

1.3 - Acar, a importncia histrica


A produo de acar valorizada desde a antigidade. Financiou as navegaes e a descoberta da Amrica no sculo XVI. Motivou conquistas e invases no sculo XVII. Promoveu o desenvolvimento econmico do Brasil e da Amrica Hispnica. OS ENGENHOS DE ACAR O acar era produzido em engenhos usando mo -de-obra escrava e caracterizou a cultura vigente do sculo XVI ao XVIII. O PROCESSO PRODUTIVO NOS ENGENHOS A moagem da cana-de-acar era feita em moendas construdas em madeira, com rolos verticais e acionados por animais ou rodas d'gua.

A Usina de Acar e sua Automao

A clarificao, evaporao e a cristalizao eram feitas em tanques aquecidos por fogo direto pela queima de lenha. O controle da cristalizao era feito pela colocao ou retirada de lenha, ou seja, pela regulagem do aquecimento.

A Usina de Acar e sua Automao

O caldo evaporado contendo cristais de acar era colocado em formas e deixando resfriar dando origem rapadura ou acar mascavo.

Samuel Hazard, Cuba, 1865

O acar branco era produzido em casas de purga, onde em formas especiais eliminava-se o mel por gravidade atravs de um perodo de repouso que podia chegar a 50 dias.

Henri Monceau, 1764

A Usina de Acar e sua Automao

Em Cuba e demais pases do Caribe, o acar branco era embalado em caixas e o acar mascavo em barris para o transporte at os centros de consumo.

Samuel Hazard, 1865

A Usina de Acar e sua Automao

1.4 - Acar, a modernizao do processo


No incio do sculo XIX vrios aprimoramentos foram incorporados ao processo de produo de acar. Dentre todos, os mais significativos foram: A Mquina Vapor para acionamentos A Evaporao Mltiplos Efeitos O Cozedor Vcuo A Centrifugao do acar

A MQUINA VAPOR A mquina vapor substituiu o trabalho braal ou animal na moagem da cana no incio do sculo XIX, em plena Revoluo Industrial. Os pases que demoraram em adotar esse avano tecnolgico perderam mercado rapidamente.

A EVAPORAO MLTIPLOS EFEITOS O qumico norte-americano Norbert Rillieux, nascido na Lousiana, foi o responsvel pela inveno da evaporao de mltiplos efeitos em 1834, que revolucionou a indstria aucareira mundial e tambm a indstria qumica.

A Usina de Acar e sua Automao

O COZEDOR VCUO O qumico ingls Charles Edvar Howard (1774-1816) foi quem realizou em 1812 o primeiro projeto empregando Vcuo para produzir ebulio do caldo temperaturas mais baixas. Desenvolveu tambm projetos para sulfitao, refino, filtragem e emprego de vapor em lugar de fogo direto nos engenhos.

A CENTRIFUGAO DO AUCAR As primeiras centrfugas de acar surgiram por volta de 1840 e eram acionadas por energia hidrulica (roda d'gua). Com o uso das centrfugas de acar desapareceram as 'casas de purga' na produo de acar branco.

A Usina de Acar e sua Automao

1.5 - Acar, a importncia para o Brasil


Participao do Acar nas Exportaes Brasileiras (%)

Ms

Exportao Total Ano 2001 Brasil US$ FOB Acar US$ FOB

Janeiro

4.537.905.000

229.618.827 74.282.170 116.041.631 71.822.001 78.503.793 163.264.621 239.760.286 287.345.097 292.192.709 291.304.947 281.727.815 151.867.191 2.277.731.088

(%) do Acar nas Exportaes do Brasil 5,06 1,82 2,25 1,52 1,46 3,24 4,83 5,02 6,15 5,82 6,26 3,49 3,91

Fevereiro 4.083.023.000 Maro 5.167.500.000 Abril 4.729.698.000 Maio 5.367.054.000 Junho 5.041.980.000 Julho 4.964.485.000 Agosto 5.727.436.000 Setembro 4.754.965.000 Outubro 5.002.529.000 Novembro 4.500.260.000 Dezembro 4.345.808.000 Total 58.222.643.000

Ms

Janeiro Fevereiro Maro Abril Maio Junho Julho Agosto Setembro Outubro Novembro Dezembro Total

(%) do Acar nas Exportaes do Brasil US$ FOB Acar US$ FOB Brasil 3.971.828.775 148.309.343 3,73 Exportao Total Ano 2002 3.658.349.034 4.260.412.206 4.641.399.729 4.441.379.547 4.078.559.856 6.223.334.278 5.751.020.402 6.491.806.837 6.474.407.905 5.126.951.442 5.242.335.956 127.931.406 63.761.274 52.996.253 90.329.025 186.919.084 229.823.044 219.061.211 329.861.646 268.940.680 183.602.649 192.100.759 3,50 1,50 1,14 2,03 4,58 3,69 3,81 5,08 4,15 3,58 3,66 3,47

60.361.785.967 2.093.636.374

Fonte:SECEX/elaborao UNICA

Fonte: Informao UNICA - Ano 6 - N 51 - Janeiro/Fevereiro de 2003

10

A Usina de Acar e sua Automao

Para onde vai o acar brasileiro:


2002 - Janeiro a Dezembro Pas de Destino Toneladas US$ FOB Pr. Mdio* Rssia 2.362.210 338.446.250 143,28 Egito 1.031.612 160.351.871 155,44 Romnia 888.708 124.964.058 140,61 Emirados rabes 809.680 120.580.040 148,92 Canad 608.460 87.328.939 143,52 Ir 601.296 90.200.503 150,01 Nigria 571.892 103.465.650 180,92 Senegal 434.333 56.141.389 129,26 Nger 427.208 73.974.863 173,16 Marrocos 396.185 60.620.481 153,01 Arbia Saudita 388.379 57.809.569 148,85 Arglia 312.861 50.495.371 161,40 Imen 257.000 43.850.482 170,62 Sria 255.487 45.433.355 177,83 Angola 245.341 43.521.097 177,39 Malsia 207.199 29.662.501 143,16 Malta 206.802 29.337.150 141,86 Tunsia 196.068 37.714.509 192,35 Iraque 192.166 34.848.280 181,34 Bulgria 173.179 23.755.046 137,17 Mauritnia 160.920 24.586.820 152,79 Indonsia 155.878 21.180.780 135,88 Somlia 139.420 24.975.323 179,14 Gergia 127.325 22.974.830 180,44 Gana 120.500 22.862.565 189,73 Nova Zelndia 119.599 17.530.580 146,58 Gmbia 118.004 20.726.169 175,64 Estados Unidos 110.012 34.833.590 316,63 Sri Lanka 100.910 16.996.736 168,43 Serra Leoa 93.550 15.291.100 163,45 Haiti 92.000 14.775.840 160,61 ndia 91.955 14.145.316 153,83 Uruguai 70.001 11.675.210 166,79 Taiwan (Formosa) 67.495 8.926.906 132,26 Itlia 66.432 11.704.024 176,18 Guin 60.049 11.419.891 190,18

*US$/t Fonte: Seces/Elaborao UNICA

11

A Usina de Acar e sua Automao

1.6 - Tipos de Acar


ACAR DEMERARA (RAW SUGAR) E V.H.P. (VERY HIGH POL SUGAR) Acar produzido naturalmente, sem adicionar produtos qumicos na sulfitao. A produo desse acar muito grande, pois destinado para a produo dos acares de melhor qualidade, atravs da sua diluio. CRISTAL BRANCO Acar produzido atravs de 3 processos de purificao: Sulfitao, Carbonatao ou Fosfatao. O processo mais utilizado a Sulfitao. A Sulfitao aplicado ao caldo, e seus principais efeitos so: efeito purificante, efeito descolorante, efeito fluidificante, efeito precipitante. O acar cristal branco qualificado de acordo com um padro estabelecido: Tipo Standard Superior Especial Especial Extra Mnimo Pol. 99.3 99.5 99.7 99.8 Mxima Cor 760 480 230 150 Mx. % Cinzas 0.15 0.10 0.07 0.05 Mx. Umidade > 0.05 < 0.04 < 0.04 < 0.04

Com a crescente melhoria da qualidade do acar, atualmente existem outros padres: Acar Especial Extra A, com a mxima cor de 100 - Acar G.C. com granulometria controlada - Acar Orgnico AUCAR REFINADO GRANULADO Acar obtido atravs da diluio do acar demerara ou V.H.P. recebendo um tratamento de purificao para eliminao de impurezas e adicionamento de produtos qumicos. O acar refinado granulado cristalizado em um Cozedor Vcuo. ACAR REFINADO AMORFO Acar obtido atravs da diluio do acar demerara ou V.H.P. recebendo um tratamento de purificao para eliminao de impurezas e adicionamento de produtos qumicos. O acar refinado amorfo cristalizado atravs de um choque trmico. Esse tipo de acar menos valorizado que o Refinado Granulado, pois o mel tambm est contido no produto. ACAR LQUIDO Acar obtido atravs da diluio do acar demerara ou V.H.P. recebendo um tratamento de purificao para eliminao de impurezas, adicionamento de produtos qumicos, filtragem em tanques de resina ou carvo e concentrao at aproximadamente 65o Brix. O poder adoante desse acar menor devido a quantidade de gua adicionada. Esse acar consumido pelas fabricas de refrigerantes e alimentos. Sua principal desvantagem o baixo tempo de armazenamento, devido aos ataques de microorganismos, principalmente os fungos.

12

A Usina de Acar e sua Automao

ACAR INVERTIDO Acar obtido atravs da diluio do acar demerara ou V.H.P. O Acar Invertido obtido atravs da reao de hidrlise total ou parcial da sacarose. Essa reao denominada Inverso, uma vez que ocorre mudana no sentido de rotao no plano de luz polarizada. O produto final contm sacarose, glicose e frutose, a concentrao de cada um desses aucares muda em funo do nvel de inverso. O acar invertido encontrado em diferentes graus de hidrlise. A acar invertido mais produzido o parcialmente invertido, com 50% de inverso, onde o poder adoante de 85% do valor do acar cristal. A vantagem do Acar Invertido o menor volume e maior tempo de armazenamento, pois mais resistente ao ataque de microorganismos. ACAR ORGNICO Produto de granulao uniforme, produzido sem nenhum aditivo qumico, na fase agrcola como na industrial e pode ser encontrado nas verses clara e dourada. Seu processamento segue princpios internacionais da agricultura orgnica e anualmente certificado pelos rgos competentes. Na produo do acar orgnico, todos os fertilizantes qumicos so substitudos por um sistema de integrao orgnica para proteger o solo e melhorar suas caractersticas fsicas e qumicas (evitam-se doenas com o uso de variedades de cana mais resistentes e combatem-se pragas, como a broca da cana, com seus inimigos naturais, como as vespas)
Exportaes Brasileiras de Acar (em toneladas)
Ano de 2002 Tipos de Acar Cristal Demerara VHP 76.530 224.106 410.693 123.250 80.284 64.524 173.850 110.951 173.745 70.000 47.511 172.329 78.750 41.709 965.956 242.027 16.299 932.881 399.762 25.000 971.333 474.850 20.127 1.066.775 478.500 44.000 928.243 445.825 351.930 778.349 297.200 332.021 637.611 194.550 284.810 607.128 3.055.094 1.578.749 7.709.568 22,92 11,85 57,85

Meses Janeiro Fevereiro Maro Abril Maio Junho Julho Agosto Setembro Outubro Novembro Dezembro Total Particip. (%)

Refinado 156.150 76.550 7.000 49.150 84.600 14.000 77.075 41.825 104.635 145.075 100.876 126.566 983.502 7,38

Total 867.479 344.608 465.546 338.990 1.171.015 1.205.208 1.473.170 1.603.577 1.555.378 1.721.179 1.367.708 1.213.054 13.326.913 100,00

Fonte: Williams (Serv. Martimos) Ltda / Elaborao: UNICA

13

A Usina de Acar e sua Automao

1.7 - Tipos de lcool


LCOOL HIDRATADO CARBURANTE o lcool a 92o GL (92% de lcool + 8% de gua) utilizado co mo combustvel direto nos veculos com motores movidos lcool. LCOOL ANIDRO o lcool a 99.6o GL (99.6% de lcool + 0.4% de gua) utilizado como aditivo aos combustveis. Atualmente a gasolina brasileira possui 24% de lcool anidro. LCOOL ANIDRO ESPECIAL o mesmo lcool do item anterior, porem isento de contaminantes (benzeno e ciclo-hexano), produzido atravs do processo de peneira molecular. LCOOL REFINADO E NEUTRO o lcool neutro de impurezas, com pouco odor. Por ser mais barato que o lcool extra neutro, utilizado pelas indstrias de bebidas e cosmticos populares. LCOOL EXTRA NEUTRO o mais puro lcool, no interfere em aromas ou sabores, utilizado na elaborao de bebidas, cosmticos e produtos farmacuticos.

1.8 - Outros subprodutos da Cana-de-acar


BAGAO DE CANA Resduo fibroso resultante da moagem da cana-de-acar. utilizado como combustvel nas caldeiras para gerao de energia eltrica e calor. Pode ser utilizado na fabricao de papeis e como rao animal se for hidrolizado. VINHAA Resduo resultante da destilao do lcool, utilizado como fertilizante na lavoura. Pode ser utilizada na fabricao de adubos. LEO FUSEL Resultante da destilao de lcool, constitudo de lcoois superiores. extrado em pequena quantidade e utilizado na indstria qumica e de cosmticos. MELAO Resultante da centrifugao do acar, contendo acares redutores e parte de sacarose no cristalizada. utilizado na fermentao para produo de lcool e como matria-prima para fabricao de cachaa e rum. LEVEDURA SECA Leite de levedura, que sofreu um processo de desidratao muito rico em protena, destinado a rao animal.

14

A Usina de Acar e sua Automao

1.9 Unidades Produtoras Centro/Sul do Brasil


RANKING DAS UNIDADES PRODUTORAS - CENTRO/SUL - SAFRA 99/00

ORD. Unidades Produtoras 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 Da Barra (SP) Santa Elisa (SP) Itamarati (SP) So Martinho (SP) Vale do Rosrio (SP) Bonfim (SP) Barra Grande (SP) So Jos - Macatuba (SP) Nova Amrica (SP) So Joo - Araras (SP) Costa Pinto (SP) Da Pedra (SP) Colombo (SP) Santa Cruz - Amrico Brasiliense Catanduva (SP) Alto Alegre (PR) Colorado (SP) Vale do Verdo (GO) Iracema (SP) Andrade (SP) Maraca (SP) EQUIPAV (SP) Rafard (SP) So Luiz - Pirassununga (SP) Bazan (SP) Cruz Alta (SP) Moema (SP) So Luiz - Ourinhos (SP) Santa Adlia (SP) Junqueira (SP) Virlcool (SP) Santa Helena - Rio das Pedras (SP) Guara (SP) Diamante (SP) Moreno (SP) Santo Antnio - Sertozinho (SP) So Carlos (SP) Iturama (MG) MB (SP) Alta Mogiana (SP) So Jos da Estiva (SP)

Cana Moda Acar lcool (ton.) (sacas - 50kg) Total (m3) 5.821.092 5.637.141 5.270.109 5.239.159 4.054.867 3.957.066 3.947.349 3.824.873 3.642.812 3.253.493 3.246.146 3.039.470 2.940.243 2.850.014 2.721.495 2.613.834 2.603.304 2.566.058 2.554.316 2.442.215 2.412.888 2.273.755 2.224.390 2.183.763 2.112.403 2.035.834 2.033.648 2.002.514 1.943.081 1.753.914 1.737.540 1.728.164 1.716.578 1.697.462 1.696.654 1.666.199 1.665.620 1.658.524 1.652.161 1.640.910 1.635.804 8.469.000 8.278.320 5.016.220 8.439.020 5.809.600 6.395.520 4.949.220 5.263.680 5.508.100 4.702.000 5.919.900 3.187.960 5.123.300 3.571.640 3.474.620 4.929.860 3.810.020 2.108.700 3.491.820 2.223.520 4.411.280 2.133.100 4.018.260 3.641.740 4.132.100 4.678.000 2.959.300 2.856.260 3.003.000 2.250.300 2.230.840 3.147.360 2.628.780 3.224.840 3.277.100 2.075.000 2.407.480 2.082.840 2.372.000 3.237.700 2.073.200 224.317 212.548 256.169 194.730 160.005 163.876 198.845 180.080 117.197 105.605 106.876 172.125 96.992 133.690 136.528 73.175 115.584 110.927 105.674 158.629 70.526 115.083 63.834 48.693 63.310 --78.144 66.300 84.298 81.721 67.167 47.079 66.230 43.554 39.814 77.080 67.533 79.135 73.950 42.517 80.330

15

A Usina de Acar e sua Automao

42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86

Cerradinho (SP) Nardini (SP) Santa Cndida (SP) N. Aparecida - Pontal (SP) Ipaussu (SP) Batatais (SP) Central Paran (PR) Guarani (SP) Zanin (SP) Barrlcool (MT) Delta (MG) Quat (SP) So Domingos (SP) So Francisco - Elias Fausto (SP) Maring (SP) COCAL (SP) Jalles Machado (GO) CLEALCO (SP) Albertina (SP) Furlan (SP) Coopernavi (MS) So Manoel (SP) Mandu (SP) UNIALCO (SP) Jacarezinho (PR) ARALCO (SP) Da Serra (SP) Santa Luiza (SP) So Joo - SJBV (SP) Debrasa (MS) Passa Tempo (MS) N. Aparecida - Itapira (SP) So Carlos (PR) Julina (PR) So Jos (PR) Santa Terezinha (PR) Galo Bravo (SP) Santa Rita (SP) Ester (SP) Vale do Iva (PR) Tamoio (SP) Cooprodia (MT) So Francisco - Sertozinho (SP) Santa Helena (GO) FBA / UNIVALEM (SP)

1.619.705 1.609-794 1.605.382 1.577.550 1.571.301 1.560.091 1.514.132 1.499.205 1.495.958 1.483.785 1.452.151 1.449.557 1.406.184 1.403.177 1.400.000 1.356.990 1.330.645 1.330.284 1.324.277 1.321.436 1.283.565 1.275.009 1.268.829 1.242.042 1.240.870 1.239.108 1.235.464 1.234.163 1.226.549 1.225.065 1.200.438 1.186.393 1.183.863 1.175.676 1.165.460 1.165.206 1.150.453 1.150.000 1.132.499 1.130.234 1.129.158 1.122.187 1.107.670 1.097.688 1.091.180

2.176.560 1.719.040 1.911.480 3.501.860 2.817.880 2.395.500 2.723.560 3.254.000 2.029.600 663.100 2.878.560 1.961.080 2.507.680 3.027.400 2.075.320 1.681.780 2.396.000 2.074.000 2.807.660 1.978.760 1.786.380 2.237.740 1.973.560 1.820.060 1.747.000 1.354.660 2.692.480 2.001.000 2.241.340 --1.936.260 1.613.260 --2.307.780 2.365.960 2.075.320 1.444.660 1.500.000 1.395.000 2.023.180 2.429.300 920.280 1.051.700 2.119.920 1.139.680

61.101 87.430 72.578 28.084 41.698 69.127 32.859 52.540 52.102 95.113 34.180 66.247 44.683 --60.000 66.439 39.034 40.258 21.468 40.000 46.700 39.174 48.688 53.715 43.375 58.092 23.083 33.400 8.348 96.222 24.385 50.468 89.541 23.407 22.761 26.838 56.036 47.000 49.488 22.699 --65.150 48.100 28.064 54.104

16

A Usina de Acar e sua Automao

87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126

Nova Unio (SP) Trialco - Pirip (MG) Santa Olinda (MS) Santa Izabel (SP) Bela Vista - Pontal (SP) Bandeirantes (PR) FB - Cidade Gacha (PR) Sonora Estncia (MS) Benlcool (SP) Pitangueiras (SP) Central lcool Luclia (SP) Alvorada (MG) Alto Alegre Un. Floresta (SP) Santa Lcia (SP) Ivat (PR) Santa Maria - Cerquilho (SP) Lucinia (MG) Volta Grande (MG) Ibir (SP) Cresciumal (SP) Ferrari (SP) Campestre (SP) Maracaju (MS) Bom Retiro (SP) Central Paulista (SP) Sapucaia (RJ) Buriti (SP) Alcoazul (SP) Jardest (SP) Parlcool (SP) Santa F (SP) Floralco (SP) CEVASA (SP) Santo Alexandre (SP) Dail - Ibaiti (PR) Dois Crregos (SP) Sobar (SP) Pantanal (MT) Sabarlcool (PR) Coocarol (PR)

1.067.952 1.053.477 1.030.006 1.018.784 1.007.901 1.002.500 1.000.259 991.689 984.158 981.815 959.002 955.803 953.351 950.510 928.293 920.492 918.542 905.764 899.164 892.352 878.887 872.016 865.283 865.080 863.900 855.631 855.553 849.029 842.171 830.000 825.364 815.399 808.651 790.943 777.942 763.329 762.920 758.978 744.455 742.884

1.806.980 1.289.520 735.200 1.949.740 1.430.140 755.000 1.537.720 741.100 1.227.220 1.066.360 904.000 1.000.800 1.754.760 933.520 1.847.120 821.620 1.539.140 1.454.140 1.348.300 1.046.920 902.080 631.280 1.358.360 1.269.080 995.860 1.104.420 --606.940 1.502.680 900.000 1.600.040 620.200 --919.740 --2.045.380 --1.403.100 929. 420 ---

32.734 47.026 52.359 26.384 37.875 48.200 24.309 58.433 46.449 49.449 52.376 36.357 25.421 44.700 19.479 42.860 28.495 33.354 37.342 43.330 37.071 45.351 24.882 30.840 32.220 21.954 77.298 43.759 27.542 34.000 14.562 46.613 74.212 39.332 61.822 20.229 63.086 17.924 19.144 55.664

17

A Usina de Acar e sua Automao

127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166

Goiasa (GO) Passos (MG) Ipiranga (SP) Goiansia (GO) So Jos - Rio das Pedras (SP) Anicuns (GO) Alcidia (SP) Sanagro (MG) Santa Cruz (RJ) Pioneiros (SP) Iva - Melhoramentos (PR) FBA/GASA (SP) Nova Unio (GO) Cooperval (PR) Santo ngelo (MG) Corol (PR) Monte Alegre (MG) Pau D'Alho (SP) Sta. Helena - Nova Andradina (MS) Branco Peres (SP) Dacalda (PR) Libra (MT) Goioer (PR) Generalco (SP) Destivale (SP) Alvorada do Bebedouro (MG) Ruette (SP) Alcomira (SP) Londra (SP) Destil (SP) Copagra (PR) Novagro (Ex-Cachoeira) (MS) Alcoeste (SP) Dacal (SP) Cocamar (PR) Cocaf (PR) Paraso (SP) Diana (SP) Cofercatu (PR) Jaciara (MT)

731.534 730.031 727.405 722.057 720.676 719.712 716.990 714.353 693.385 692.817 679.266 668.103 666.142 660.735 655.505 637.975 637.349 620.873 617.540 617.096 614.756 608.112 598.831 588.489 574.573 568.821 555.928 554.847 551.195 543.507 535.108 530.328 523.793 520.964 514.869 506.108 504.567 503. 345 489.810 469.178

1.200.300 1.541.620 945.300 1.375.380 1.347.680 916.560 674.460 --1.240.540 965.720 ------961.800 983.380 725.520 1.274.060 ----------713.580 --405.400 --302.580 550.060 ----------389.080 ----607.600 603.520 479.000 964.380

25.631 --35.013 14.152 11.135 33.336 41.263 54.932 13.078 30.956 55.367 38.996 54.540 24.073 25.646 26.247 14.630 34.789 52.231 51.281 48.042 55.571 20.936 47.311 32.092 50.884 33.333 32.161 42.943 38.828 45.450 41.309 43.172 26.093 39.826 37.443 20.101 20.534 25.492 10.520

18

A Usina de Acar e sua Automao

167 168 169 170 171 172 173 174 175 176 177 178 179 180 181 182 183 184 185 186 187 188 189 190 191 192 193 194 195 196 197 198 199 200 201 202 203 204 205 206

Cooperb (MT) Santa Rosa (SP) Disa (ES) Peroblcool (PR) Rio Negro (Ex-Cenasa) (GO) Cocari (PR) Bertolo (SP) Lasa (ES) Dasa (MG) Paineiras (ES) Della Coletta (SP) Vale do Rio Turvo (SP) Cridasa (ES) Jatiboca (MG) Santa Ins (SP) Itaiquara (SP) Rubiataba (GO) Guaricanga (SP) Alcana (MG) Vista Alegre (SP) Paraso (RJ) Cupim (RJ) So Jos (RJ) gua Bonita (SP) Gameleira (MT) Agropu (MG) Casquel (PR) Sto. Antonio - Piracicaba (SP) Alcon (ES) Barcelos (RJ) Coocapo - Alcopan (MT) Grizzo (SP) WD (MG) Mendona (MG) Irmos Malosso (SP) Oeste Paulista (Ex-gua Limpa)(SP) Coamo (PR) Quissam (RJ) Destilaria Moreno (SP) Americana (PR)

468.764 462.746 461.018 454.758 448.393 439.684 419.024 416.068 406.262 399.387 387.727 372.973 371.745 352.661 350.078 328.853 325.497 314.826 312.295 310.437 310.288 291.289 275.698 266.120 263.906 261.796 250.000 241.166 236.809 233.842 228.414 215.867 209.866 200.262 194.611 187.123 180.618 130.535 129.783 127.497

--416.400 --837.220 ----------459.060 ------495.300 --670.100 --------466.360 544.120 255.780 ------65.940 655.400 --309.940 ------401.700 ------217.880 -----

34.606 19.835 31.400 7.494 36.645 33.012 34.659 27.862 31.100 16.945 33.580 28.292 27.025 8.631 29.882 --25.443 25.899 23.206 24.142 4.920 --12.684 19.072 20.245 20.883 10.240 --18.622 5.137 18.687 16.526 17.647 --13.790 15.809 12.277 --9.631 11.098

19

A Usina de Acar e sua Automao

207 208 209 210 211 212 213 214 215 216 217

Lopes da Silva (SP) Albesa (ES) Pureza (RJ) Carval (GO) Atenas (MG) Rio do Cachimbo (MT) Benedito Coutinho - Agrisa (RJ) Alpox (RS) Carapebus (RJ) Lago Azul (GO) Pyles (SP)

126.034 125.876 125.180 123.204 110.300 102.498 86.770 80.262 69.985 51.345 35.246

----118.460 ----------114.340 -----

10.894 9.166 1.837 9.239 8.611 9.724 5.182 5.306 --3.273 3.830

Fonte: Informao UNICA - Ano 5 - N 46 - Maro/Abril de 2002

Comparativo das Produes de Cana, Acar e lcool do Estado de So Paulo e Regio Centro-Sul Produto Cana (t) Acar (t)
3 A. Anidro (m ) 3 A. Hidratado (m ) 3 A. Total (m ) ATR (t) kg ATR/t

So Paulo Demais Estados Centro-Sul Quantidade % Quantidade % Quantidade % -46.008.246 -23,69 -10.892.521 -15,62 -56.900.767 -21,56 -3.379.918 -25,90 -839.586 -22,09 -4.219.504 -25,04 -239.417 -1.807.572 -2.046.989 -7.129.023 -2,32 -6,31 -38,53 -23,14 -24,79 -1,59 -382.621 -142.721 -523.342 -1.824.793 -5,54 -23,47 -9,39 -16,67 -19,01 -4,03 -622.038 -1.950.293 -2.572.331 -8.953.815 -3.24 -11,47 -31,39 -22,11 -23,34 -2,28

Estado Esprito Santo Gois Mato Grosso Mato Grosso do Sul Minas Gerais Paran Rio de Janeiro So Paulo Total Centro-Sul

Cana-de-acar Toneladas 2.554.166 7.207.646 8.669.533 6.520.923

Acar

lcool % Toneladas 0,36 150.663 3,15 318.431 2,93 1,83 464.357 314.777 % 1,66 3,51 5,12 3,47

% Toneladas 1,23 45.474 3,48 397.440 4,19 3,15 369.530 23.635

10.634.653 5,14 619.544 4,90 19.320.856 9,33 989.139 7,83 3.934.844 1,90 307.698 2,44 148.226.228 71,58 9.671.388 76,58 207.068.849 100,00 12.631.848 100,00

485.063 5,35 799.364 8,82 92.596 1,02 6.439.113 71,04 9.064.364 100,00

Fonte: Informativo Orplana - Ano VIII - N 01 - Janeiro/2001

20

A Usina de Acar e sua Automao

1.10 - Terminologia Aucareira


EXTRAO Porcentagem em pol extrado da cana. FIBRA EM CANA a matria seca e insolvel em gua que compe a cana, que posteriormente dar origem ao bagao. EMBEBIO o processo que embebe gua ou caldo ao bagao j esmagado, para que se misture com o caldo existente no bagao e o dilua no prximo terno. MACERAO o processo no qual o bagao saturado de gua ou caldo, geralmente a alta temperatura. A macerao uma classe especial de embebio. CALDO RICO OU PRIMRIO o caldo de cana extrado no primeiro terno da moenda no qual estava contido na cana-de-acar. CALDO POBRE OU SECUNDRIO o caldo de cana extrada no segundo terno da moenda, que sofreu embebio desde o ltimo terno. mais diludo do que o caldo rico, pois est contida a gua de embebio. CALDO MISTO a mistura do caldo rico e do caldo pobre (caldo do primeiro e do segundo terno), contendo o caldo que veio da cana e a gua de embebio. CALDO SULFITADO o caldo que passou pelo processo de sulfitao. Contm dioxido de enxofre para reduo de cor e eliminao de colides. CALDO CALEADO o caldo que passou pelo processo de alcalinizao (caleao) para neutralizar o pH do caldo, aps a sulfitao. LEITE DE CAL a mistura da cal virgem com gua, utilizado para neutralizao do caldo ou do xarope. SACARATO a mistura da cal virgem com caldo ou xarope de cana, utilizado para neutralizao do caldo ou do xarope. CALDO CLARIFICADO OU DECANTADO o caldo que saiu do decantador para eliminao das impurezas caldo. contidas no

21

A Usina de Acar e sua Automao

LODO So as impurezas retiradas do caldo durante o processo de decantao. CALDO FILTRADO o caldo que passou pelo processo de filtragem, para retirada da sacarose contida no lodo. TORTA DE FILTRO a mistura do lodo com bagacinho de cana que saram do processo de filtragem. A sacarose contida na torta dada como perda, pois no ser mais processada. A torta devolvida para a lavoura como fertilizante. POLMERO Composto qumico misturado ao caldo ou xarope, com efeito de decantao ou flotao das impurezas. BRIX So os slidos solveis na cana ou na soluo aucarada, dos quais uma parte a sacarose. expressada como percentagem de peso de slidos. POL o valor obtido pela polarizao simples e direta em um sacarmetro de uma soluo de peso normal. expressada como se fosse um valor real. PUREZA a quantidade de sacarose contida em 100 partes de slidos totais. Pureza = pol x 100 brix INVERSO A sacarose hidrolisa-se com facilidade em solues cidas a velocidades que aumentam notavelmente com o aumento da temperatura e diminuio do pH. Esta reao hidroltica denominada de Inverso, e causa perda de sacarose. POLISSACARDEOS Este nome dado a todos os sacardeos com cadeia de mais de 12 monossacardeos. Os mais fundamentais presentes na cana-de-acar a dextrana e o almidom. So muitos prejudiciais nos processos de moagem, clarificao, cristalizao e centrifugao do acar.

22

A Usina de Acar e sua Automao

SACAROSE o acar contido nos vegetais, encontrado em maior volume na cana-deacar ou na beterraba. A Sacarose um dissacrideo produzido pela condensao de glicose e frutose, e sua frmula qumica C 12 H22 O11 (peso molecular 342,30). Pode ser determinada por meio de um sacarmetro, utilizando mtodos analticos ou pela polarizao direta, j que a diferena entre pol e sacarose no se tem em conta.
Estrutura e configurao da sacarose:

Glicose

Frutose

XAROPE o caldo de cana concentrado nos evaporadores, antes de realizar alguma operao de extrao de acar. MASSA COZIDA a mistura de cristais e licor-me descarregado dos Cozedores vcuo. A massa cozida classificada de acordo com sua pureza (Primeira, Segunda ou Terceira). MAGMA a mistura de cristais de acar do Cozedor de Granagem com caldo de cana, xarope ou gua. utilizada como p dos cozimentos de primeira e de segunda. MEL o licor-me separado dos cristais de acar atravs da centrifugao. O mel classificado de acordo com o tipo de massa cozida (Mel Rico para massa de primeira, Mel Pobre para massa de segunda e Mel Final para massa de terceira). MOSTO Mosto o termo empregado em tecnologia, para definir todo o lquido aucarado susceptvel de sofrer fermentao. Na prtica a mistura de melao (mel final) com gua ou caldo de cana, que devidamente preparado para sofrer a fermentao alcolica.

23

A Usina de Acar e sua Automao

LEVEDURA (LEVEDO OU FERMENTO) Para o mosto desenvolver o processo fermentativo, ele deve ser inoculado com a levedura, que so os microorganismos responsveis pela fermentao alcolica. VINHO o produto resultante da fermentao alcolica. O vinho centrifugado para separao da levedura e enviado para as colunas de destilao. BAGAO HIDROLIZADO Subproduto que sofre um processo de hidrlise (abertura de clulas). Bagao destinado rao animal. GRAU INPM Porcentagem de lcool em peso, em uma mistura hidro-alcolica temperatura padro de 20C.

1.11 Frmulas e Converses


Frmulas e Converses utilizadas no setor sucroalcooleiro
Frmulas mais utilizadas - PCTS Coeficiente C= 1,0313 - (0,00575 * fibra) Coeficiente R= 1,6828 * {1 - [40 / (pureza - 1)]} Fator r=1,9330 * {1 - [40 / (pureza - 1)]} Brix% cana= brix% caldo * [1 -(0,01 * fibra) * coeficiente C Pol% cana= pol% caldo * [1 -(0,01 * fibra) * coeficiente C Ar% cana= ar% caldo * [1 -(0,01 * fibra) * coeficiente C Pureza= pol% cana (caldo) / brix%cana (caldo) * 100 ART% cana= [(1,0426 * pol%caldo) + ar%caldo] * (pol%cana / pol%caldo) gio= [(pol% cana / 12,257 * fator r) - 1]* 100 lcool Provvel= [(pol% cana * 8,8 * 1,0526) + (ar%cana * 8,8)]* 0,97 * 0,903 * 0,647 Acar Recupervel= pol%cana * 8,8 e coeficiente R / 0,903 lcool Residual= {[(pol%cana * 9,2629 * (1 - coeficiente R)] + (ar%cana * 8,8)} * 0,5672 Acar Terico Recupervel Total= [(pol%cana * 8,8 * coeficiente R) + {[(pol%cana * 9,2629 * (1 - coeficiente R)] (ar%cana * 8,8)} * 0,5672 * 1,4672)] / 0,993

Converses de STAB 1,0000 acar Standard = 1,0526 kgs de ART 1,0000 lcool Anidro = 1,7160 kgs de ART 1,0000 lcool Hidratado = 1,64736 kgs de ART 1,63000 kgs acar = 1,0000 lts de lcool anidro

24

A Usina de Acar e sua Automao

Converses utilizadas pelo IAA - 1,048939 kg de acar DEMERARA - 0,995966 kg de acar SUPERIOR - 0,991955 kg de acar ESPECIAL - 1,006127 kg de acar REFINADO AMORFO - 0,989962 kg de acar REFINADO 1 Kg de acar standard equivale a: GRANULADO - 0,678979 lt de lcool ANIDRO - 0,704547 lt de lcool HIDRATADO - 0,594270 kg de HTM - 1,000000 kg de GLUDEX

1 kg de acar = 1,04726 kg de ART (Acar Redutor Total) 1 lt de Anidro = 1,86222 kg de ART 1 lt de Hidratado = 1,78563 kg de ART

1 lt de lcool Hidratado = 0,96371 lt de lcool Anidro 1 lt de lcool Anidro = 1,4728 kg de acar Standard 1 saco de acar (50 kgs) gera 5,833 lts de lcool Anidro residual 1 ton. de Mel residual (55%ART)=296 lts de lcool Anidro 1 ton. de Cana padro (12,257 de pol%cana)= 94 kgs de acat Standard ou 63,83 lts de lcool Anidro

Converses do Consecana - SP 1,0000 acar Standard = 1,0495 kgs de ART (Acares Totais Redutores) 1,0000 lcool anidro = 1,8169 kgs de ART 1,0000 lcool hidratado = 1,7409 kgs de ART ART = 9,26288 * PC * 8,8 * AR, onde: PC = Pol%cana AR = AR%cana, definido pela frmula: [9,9408 - (0,1049 * pureza)] * [1 - (0,01 * fibra)] * [1,0313 - (0,00575 * fibra)]

Clculo de Anidro e Hidratado Direto e Residual AEA = ATR * 0,5504 AEH = ATR * 0,5744 AEAr = {[(8,8 * PC * (1 -(1,66957 *(1 -(40 / pureza - 1)))))) * 1,0526] + (8,8 * AR)} * 0,5504 AEAr = {[(8,8 * PC * (1 -(1,66957 *(1 -(40 / pureza - 1)))))) * 1,0526] + (8,8 * AR)} * 0,5744

Fonte: TL Assessoria

25

A Usina de Acar e sua Automao

1.12 Padres Tcnicos de Operao


CANA: PC AR ART PUREZA FIBRA BAGAO: EMBEBIO % CANA BRIX % CALDO MISTO MOAGEM: EMBEBIO % CANA BRIX % CALDO MISTO NDICE DE PREPARO BAGAO % CANA EFICINCIA DE MOAGEM LAVAGEM DE CANA: CONSUMO DE GUA P/ LAVAGEM pH GUA LAVAGEM 5 m/ton cana 10 a 11 pH 25 a 40% 14 a 16% 85 A 92% 26 a 29% > 85% 25 a 40% 14 a 16% > 13% 0,5 a 0,8% 14 a 17,5% > 87,0% 12 a 14%

26

A Usina de Acar e sua Automao

TRATAMENTO DO CALDO: pH CALDO SULFITADO CONSUMO ENXOFRE pH CALDO CALEADO CONSUMO CAL TEMPERATURA CALDO P/ DECANTADOR BRIX CALDO FILTRADO TORTA LODO % SLIDOS INSOLUVIS NO LODO pH LODO CONSUMO DE POLMERO pH CALDO CLARIFICADO EFICINCIA DOS FILTROS BRIX CALDO CLARIFICADO TEMPO RETENO NA CALEAO TEMPO RETENO NA DECANTAO 3,6 a 4,2 250 a 300 gramas / ton.cana 100 a 300 gramas / saco acar 7,2 a 7,4 pH (para acar) 5,8 a 6,0 pH (para lcool) 500 a 1500 gramas / ton. cana 105 C 10 a 12 brix 30 a 40 kg / ton. cana 150 a 220 kg / ton. cana 15 a 25% 8 a 9 pH 1 a 4 gramas / ton. cana 6,6 a 6,9 pH (para acar) 5,6 a 5,8 pH (para lcool) > 75% 13 a 15 brix 8 a 10 minutos 3 a 3,5 horas (acar) 2 a 2,5 horas (lcool)

27

A Usina de Acar e sua Automao

FABRICAO DE ACAR: BRIX CALDO PR EVAPORADO BRIX XAROPE PRESSO VAPOR DE ESCAPE PRESSO VAPOR VEGETAL 1 PRESSO VAPOR VEGETAL 2 PRESSO VAPOR VEGETAL 3 VCUO EVAPORAO TEMPERATURA GUA P/ MULTIJATO TEMPERATURA GUA SADA MULTIJATO BRIX MASSA PUREZA MASSA PUREZA MEL RICO PUREZA MEL POBRFE PUREZA MEL FINAL PUREZA DO MAGMA BRIX NO DILUIDOR DE MEL TEMPERATURA GUA LAVAGEM ACAR QUANTIDADE DE MEL FINAL VCUO COZEDORES TEMPERATURA ACAR P/ ENSAQUE POL ACAR 19 a 25 brix 55 a 65 brix 1,4 a 1,5 kgf/cm 0,7 a 0,8 kgf/cm 0,3 a 0,4 kgf/cm 0,05 a 0,1 kgf/cm 22 a 25 Pol.Hg 30 a 32 C 44 a 48 C 90 a 92 brix Massa A 91 a 93 brix Massa B 85 a 87% - Massa A 70 a 72% - Massa B 74 a 76% 68 a 74% 52 a 60% > 93,5% 65 brix 115 a 125 C 55 a 75 kg mel / ton. cana 20 a 25 Pol.Hg < 35C > 99,6

28

A Usina de Acar e sua Automao

% CINZAS NO ACAR UMIDADE NA SADA DO SECADOR TAXA EVAPORAO CV ACAR FERMENTAO E DESTILAO: BRIX MOSTO TEMPERATURA MOSTO % FERMENTO NO VINHO % FERMENTO NO VINHO CENTRIFUGADO % FERMENTO NO LEITE % FERMENTO NA CUBA pH FERMENTO TRATADO TEMPERATURA DE FERMENTAO CONSUMO ANTI-ESPUMANTE CONSUMO CIDO SULFRICO TEOR ALCLICO NO VINHO TEOR ALCLICO NA VINHAA TEOR ALCLICO NA FLEGMAA VINHAA TEMPERATURA VINHO P/ COLUNA A

> 0.07% < 0,02% 22 a 27 kg vapor / m (PRS) 16 a 18 kg vapor / m (4 EFEITOS) 20 a 30%

18 a 22 brix 30 a 32 C 10 a 14% < 0,5% 55 a 65% 28 a 35% 2 a 2,5 pH 32 a 34 C 0,1 a 1 kg / m lcool 5 a 10 kg / m lcool 8 a 10 GL < 0,05 GL < 0,05 GL 10 a 12 litros / litro lcool 95 C

29

A Usina de Acar e sua Automao

1.13 - A importncia da matria prima


A matria prima tem que satisfazer um conjunto de requisitos de qualidade para que a indstria ao process-la seja capaz de obter uma produo estvel na qualidade e eficincia. A qualidade da cana-de-acar se resume nos seguinte aspectos: Contedo de sacarose Presena de matrias estranhas Tempo de corte Tempo de queima

QUALIDADES DE UM BOA VARIEDADE DE CANA -DE-ACAR - Bom rendimento por hectare - Alta riqueza de sacarose - Contedo de fibra entre 12 14% - Brix maior de 16o - Boa e rpida germinao - Resistncia as enfermidades e pragas - Escassa ou nenhuma florao - Facilidade para a mecanizao da colheita - Mnimas dificuldades na fbrica

30

A Usina de Acar e sua Automao

1.14 - Composio tecnolgica da cana-de-acar


Fibra 8,0 - 14,0% CANA-DEACAR Celulose Pentosanas Lignina

gua 75 - 82% Caldo 86,0 - 92,0% Slidos Solveis 18-25% acares 15,5 - 24%

sacarose 14,5 - 24,0% glicose 0,2 - 1,0% frutose 0,0 - 0,5% aminocidos gorduras ceras corantes cidos, etc. SiO2 K2O P 2O5 CaO MgO Na2O Fe 2O3 SO 3 Cl

orgnicos

no-acares 1,0 - 2,5% inorgnicos

1.15 - A colheita da cana-de-acar


Aps atingir o ponto adequado de maturao, a cana-de-acar colhida manualmente ou mecanicamente. No corte mecnico, dispensa-se a queima das palhas antes da colheita.

31

A Usina de Acar e sua Automao

1.16 - Rendimento Industrial na Usina


As canas velhas provocam: - Inverso da sacarose do caldo - Aumento do contedo de polissacrideos nos caldos, principalmente a dextrana - Aumento da acidez - Diminuio da pureza do caldo O tempo de corte influi na velocidade de deteriorao da cana: - A cana cortada se deteriora mais rpido do que a cana em p. - A cana queimada se deteriora mais rpido do que a cana verde. O tempo de deteriorao da cana depende da sua variedade. A dextrana e o almidom so polissacardeos introduzidos em grandes quantidade no processo pelo atraso das canas e pelas matrias estranhas, causando dificuldades ao processo: - Aumento excessivo da viscosidade dos caldos. - Reduo da velocidade de cristalizao da sacarose. - Deformao dos cristais de sacarose, influenciando negativamente no esgotamento e na centrifugao. - Reduo geral da eficincia econmica da Usina. O brix do caldo extrado um indicador importante, j que: - O brix do caldo do primeiro terno ndice da tendncia do rendimento. - O brix do caldo misto ndice da quantidade de gua evaporar. A diferena entre o brix do caldo do primeiro terno e do caldo misto um ndice de dissoluo proporcional a quantidade de gua incorporada no processo de extrao, sendo que este aspecto fundamental determinar: - A carga de trabalho dos evaporadores e cozedores. - A demanda de vapor para o processo. A pureza do caldo serve com base de clculo aproximado das perdas. A diminuio de pureza significa aumento dos no -acares separar, tendo como conseqncia: - Maior quantidade de mel final e portanto aumento das perdas de acar. - Aumento do consumo de vapor por unidade de acar produzido. - Diminuio da produtividade. A fibra da cana tem um efeito notvel sobre a extrao, quanto maior seja a fibra, menor ser a extrao.

32

A Usina de Acar e sua Automao

1.17 - Processos que formam a produo de acar


PROCESSO AGROQUMICO Decide a quantidade de acar produzida por tonelada de cana e a quantidade de cana por rea disponvel, para o comeo da safra. PROCESSO COLHEITA-TRANSPORTE Decide as condies em que chegar a cana na Usina. PROCESSO INDUSTRIAL Resume os resultados finais e resultados industriais dos trs processos.

AUCAR PRODUZIDO = AC - Pct - PF


Onde: AC = acar na cana PcT = perdas na colheita-transporte PF = perdas na fbrica

1.18 - Processo industrial de produo do acar

CANA

CALDO

CALDO

RECEPO DA CAN A

PREPARO E MOAGEM DA C ANA


BAGAO

CL ARIFI CAO DO

CALD O
CALDO TURVO LDO

EVAPORA O DO CALD O
XAROPE

CAN A

GERA O DE VAPOR
VAPOR TORTA

FILTRAGEM DO LODO
MEL

CO ZIMENTO
MASSA COZIDA

GERA O DE ENERGIA ELTRICA

SECAGEM DO A CA R
ACAR

SEPARA O DO A CA R

AU CA R

MEL FINAL ( P/ DESTILARIA )

33

A Usina de Acar e sua Automao

34

You might also like