Univerzitet Mediteran, Podgorica Fakultet za turizam, Bar

DRUTVENE KARAKTERISTIKE I KULTURNO ISTORIJSKE VRIJEDNOSTI ULCINJA I NJHOV ZNAAJ U TURISTIKOJ PONUDI CRNE GORE Seminarski rad iz predmeta MENADMENT PRIRODNIH I KULTURNIH RESURSA

Nastavnik: Prof.dr Milenko Pasinovic Asistent: Mr Ana Stranjanevi

Student: Jovana Vidi 46/2008

Bar, 2011.

Sadraj Kratka istorija...3 Arheoloka nalazita.4 Spomenike vrijednosti.6 Umjetnike vrijednosti..8 Turistike manifestacije.9 Literatura..11

Kratka istorija
Prema istorijskim podacima Ulcinj je sigurno jedan od najstarijih gradova na Jadranskom primorju. Smatra se da je Ulcinj je star vise od 2.000 godina. Na ovom podrucju vjekovima su se sudarale kulture Orijenta i Zapada sto se, po bogatstvu istorijskog nasljedja, osjeca na svakom koraku. Kako se tragovi prvih naseobina u Ulcinju javaljaju jos u V vijeku p.n.e., smatra se da su Ulcinj osnovali Iliri, narod indoevropskog porijekla. U vrijeme slobodne ilirske drzave Ulcinj dozivljava i najveci procvat. Prvobitno ime Ulcinja bilo je Kolhinijum, a dobio ga je po Kolhidjanima (plemenu grckog porijekla), za koje se smatra da su osnivaci starog Ulcinjskog jezgra. Ulcinjom do 163. godine p.n.e., vlada ilirsko pleme Olcinijatas, koje u II vijeku p.n.e., pokoravaju Rimljani, te drevni Colchinijum, postaje Olcinijum. Za vrijeme rimske imperije Ulcinj dobija status grada sa narocitim privilegijama (Opida civijum romanorum), da bi kasnije Ulcinj postao i grad sa samostalnim statusom odnosno Municipija. Nakon podjele Rimskog carstva Ulcinj pripada provinciji Prevalis, koja je bila sastavni dio Istocnog carstva, a stanovnistvo postaje hriscansko. Zbog izuzetnog geografskog polozaja, blage klime i reljefa, Ulcinj je vjekovima bio meta osvajaca. Taj najjuzniji crnogorski grad je cesto rusen tokom ratova. Vizantijski car Justinijan Ulcinj je obnavljao i utvrdjivao, dok su Nemanjici, Balsici, Mlecani i Turci grad prosirivali novim gradjevinama. Godine 1183. zauzeo ga je veliki srpski zupan Stefan Nemanja, i u tom periodu Ulcinj postaje jedan od najznacajnijih primorskih gardova. Kao i u doba dukljanskih vladara (od IX vijeka nadalje), Ulcinj je prepoznatljiv primorski grad sa mjesovitim slovenskim, albanskim i romanskim stanovnsitvom. Ulcinj nije bio stalna prijestonica vladara i suvladara Zete i Primorja, ali su vlastodrsci Zete i Primorja u tom gradu imali samo svoje rezidencije. Posebno u periodu vladavine Duklje i drzave Nemanjica Ulcinj dobija srednjevjekovni karakter. Tada je Ulcinj bio znacajan trgovinski i pomorski centar sa autonomijom grada unutar Raske drzave.

Arheoloska nalazita Na teritoriji ulcinjske optine konstatovano je 45 arheolokih nalazita, od ega: 4

bronzanodopska lokaliteta, 20 tumula, 2 gradine, 3 rimska lokaliteta, jedan objekat fortifikacione arhitekture. Sa teritorije optine Ulcinj, potiu najstariji metalni nalazi (krstasta sjekira iz okoline Tuzi kod Skadarskog jezera, i sjekira albansko-dalmatinskog tipa, naene u regionima Skadarskog jezera, a koje se vezuju za razvijenu fazu perioda bronze 1300. god. p. n. e.). Ovi nalazi ukazuju na kompaktnost ove teritorije u ovom periodu, kao i ukljuenost iste u komunikacijama sa zemljama Egeja, Bliskog istoka, a te su veze imale uticaja i na drutvene odnose, ekonomiku, proizvodne djelatnosti i dr. Razmjena dobara dovela je do dinaminih dogaaja i migracinih pomjeranja stanovnitva. Istorijski posmatrano, najkarakteristiniji je kraj ovog perioda u kojemu je dolo do konanog smirivanja migracionih kretanja i stacioniranja pojedinih populacija na odreenim teritorijama, to je u narednom periodu dovelo do razgraniavanja starobalkanskih etnikih grupa. Arheolog Jovan Mijovi se zainteresovao za naucnu arkibiju jedne delikatne arheoloke teme vremena nastanka antikog grada Oulkiniona,dananjeg Ulcinja. Budui da je uestvovao u radu ekipe Arheolokog instituta SANU na istraivanjima starog gradaUlcinja, izvrio je iskop duboke sonde u unutranjosti nasutog mletako-turskog revelina Citadela te pronaao unutranje lice starijeg antikog bedema, graenog takozvanom kiklopskom tehnikom velikih kvadera, ija se vanjska fasada vidjela u podnoju Citadele, du rampe ulaza evernih vrata. Analizirajuinajstariji pisani podatak o Ulcinju, citat iz djela Plinija StarijegNaturalis historiae libri o tome da je antiki Olcinium nazivan i Kolhinium budui da su ga navodno osnovali Kolhiani, koji su jo od VII vijeka stare ere poeli kolonizatorsko djelovanjena prostorima Mediterana, Mijovi je pretpostavio da je antiki Oulkinion mnogo stariji od uobiajenog i uvrijeenog naunog miljenja, odnosno, da ne pripada IV ili III vijeku nego najkasnijeV vijeku stare ere. Tu pretpostavku potkrijepio je analizom paleografskih karakteristika natpisa Artemide Elafobole na minijaturnoj votivnoj ari, naenoj kod pomenutih iskopavanja, a izraenoj od istog ukastog kamena od kojeg su graeni najstariji bedemi. Svoju hipotezu je jo osnaio analizom najstarijeg pisanog izvora o istonoj jadranskoj obali, svojevrsnog portolana ili prirunika za plovidbu iz IV vijeka stare ere, poznatogpod imenom Pseudo-Skilaksov Periplus, u ijem se 24. i 25.poglavlju opisuje plovidba du obale Crnogorskog primorja ipominje grad Buthoe, dananja Budva, kao i jedan neimenovani emporion, za koga Mijovi predlae da to bude Oulkinion

Sva Ovaj drevni grad se nalazio u blizini Ulcinja, na uzvienju iznad askog jezera. Legenda kaze da je imao crkvi koliko godina dana, a i danas se medju ruevinama mogu pronai temelji nekih od njih. Smatra se da istorija Svaa see unazad nekoliko vijekova prije nove ere, ako ne i vie. Ako mu se ne zna taan poetak, znas se kraj. Naime, 1571. godine Turci su u potpunosti unitili grad i on je od tada naputen. Zbog toga je danas poznat i kao izumrligrad. Grad je prije toga vise puta bio ruen i obnavljam. Zabiljeeno je da je mongolska horda 1242. godine, nakon bezuspjene opsade Ulcinja do temelja sruila Sva i pobila sve stanovnike. Mongoli su svoje mrtve sahranjivali tako to bi ih u punoj ratnoj opremi polagali u plitke grobnice na koje bi naslagali kamenje na specifian nain. Jo uvijek se u okolnim selima mogu nai ostaci ovih grobova. Grad je ponovo izgradila Kraljica Jelena u 13. vijeku. Osim sto je bio episkopalni grad i vano crkveno sredite, ovuda su prolazili mnogi vani putevi. Sva je imao i svoju monetu, sa likom Svetog Jovana koji je vjerovatno bio zatitnik grada. Crkva Svetog Jovana ima obiljeja rimske arhitekture, sa velikim i izdrljiv kamenjem. Takoe je primjetan i uticaj slovenske kulture, posebno po izgledu oltara. Jos jedna vana crkva je ona Svete Marije, na periferiji grada, o ijoj gradnji postoje mnoge legende. Smatra se da arheoloki potencijal Svaa nije ni izbliza iskoriten.

Spomenike vrijednosti
Stari grad je jezgro kulturno-istorijske batine Ulcinja. Na gornjem platou tvrdjave, odmah do sjeverne kapije nalazi se muzejski kompleks grada, Na tom prostoru su i najzanimljiviji spomenici ulcinjske istorije. Tu je crkva-dzamija pretvorena u muzej u kojoj su izloeni svi nalazi iz Starog grada. Naroito su vrijedni panje antiko postolje sa grkim natpisom boginji Artemidi, jedna antika kameja sa predstavom boginje Atine sa kacigom, dvije sjekire iz bronzanog doba skadarsko-dalmatinskog tipa, U lapidarijumu su izloeni jonski kapitel, dijelovi ciborijuma iz Male crkve iz IX vijeka i predmeti iz turskog perioda. Odmah iza muzeja nalazi se Kula Balia iji se prostor danas koristi za galeriju. Ispred nje je mali trg, nekada Trg robova ogradjen kazamatima (voltovima) revelina. Na ulazu je rampa revelina a nasuprot njemu visoki zid Balani iz mletakog doba. Ispred ulaza u muzej je turska esma iz 1749. godine. U blizini se nalazi i Etnoloski muzej sa izrazito o bogatom zbirkom eksponata.Mnogim uliicama dolazi se do donjeg platoa tvrdjave. Na njemu se ispred junog ulaza u grad nalaze temelji pravoslavne Bogorodine crkve, iz XII vijeka, kasnije pretvorena u katoliku crkvu sv, Marka. Blizu ove crkve je velika gradska cisterna sagradjena u doba mletake vladavine. Pretpostavlja se da pociva na temeljima katedralne crkve sv. Marije iz XIII vijeka, Nesto dalje je turska barutana iz XVIII vijeka pokrivena nepravilnom kalotom. Na mjestu gdje se danas nalazi Palata Venecija postojali zu ostaci gradjevine, za koju se pretpostavila da je bila sjedite upravitelja grada za vrijeme mletake vladavine. Zbog svoje ljepote i funkcionalnosti i kasniji vladari su Palatu koristili kao dvor. Nedaleko od Venecije nalaze se Dvori Balia koje, u stvari, ini velika mletaka zgrada. Ovo atraktivno zdanje gradjeno je sukcesivno, a najstariji mu je centralni dio. Spomenici kulture Crkva-Dzamija, Stari grad Ulcinj, XIV- XVI, danas Arheoloski muzej grada. Crkva Sv Marije podignuta je 1510 godine. U osnovi ima oblik nepravilnog pravougaonika, sa jednim ulzom na zapadnoj strani na kojoj je ouvan i najvei dio prvobitnog crkvenog zida. Sauvan je portal sa renesansno obradjenim dovratnicama, nadvratnikom sa natpisom i arhivoltom. Poslije osvajanja Ulcinja od strane Turaka, crkva je 1693. godine pretvorena ugradsku dzamiju, pri cemu je zazidan okulis na zapadnoj fasadi, probijena su letri nova prozora, djelovi bocnih zidova su prezidani i dogradjeno je minare. Danas je objekat Arheoloski muzej Ulcinj. Sahat kula Podgradje, Ulcinj XVIII vijek. Kamena gradjevina Kvadratne osnove. Zidana je od nepravilno tesanog kamena u kreom malteru. Turbe I Meraja. Nadgrobni spomenik iz 18 vijeka. Turbe II Meraja Mahala. Nadgrombni spomenik 18 vijeka.

Crkva Sv. Josipa pod Bijelom gorom. Podignuta je 1875. godine kao katolika crkva. Gradnja ove crkve trajala je veoma dugo. Ovo je zadnji objekat gradjen za vrijeme otomanske vladavine. Jednobrodna je sa tri zvonika. Crkva Sv Vasilija na Zelenike Zoganje Vlasnistvo pravoslavne crkve. Podignuta je krajem 18. vijeka. Crkva Sv. Djordja na Bojani. Vlasnitvo katolike crkve. Podignuta je u 19. vijeku. Crkva Bratica Bratica. Vlasnistvo katolike crkve. Podignuta je u 20. vijeku. Crkva u Donjoj Klezni Vlasnitvo katolike crkve. Podignuta je u 19. vijeku. Saborna crkva Sv. Nikole Ulcinj, Meterizi. Crkva je podignuta 1890. godine na mjestu na kome se u XV vijeku nalazio pravoslavni manastir Sv. Arandjela. Crkava Sv.Jovana u Svacu Nekadasnaj katedralna crkva, koja je podignuta 1300. godine na temeljima starije crkve kojusu sruili Mongoli. Franjevacka crkva Sv. Marije u Svacu. Podignuta je vjerovatno poslije 1300. godine. Pasina dzamija, Ulcinj, turski period. Podignuta je 1719. godine zaslugom Klic Alije iz Carigrada. Neposredno uz dzamiju nalazi se amam, jedini objekat te vrste na podrucju Crne Gore. Sastoji se od pomonog objekta i kupatila Amam je zasveden. Dzamija Vrh pazara podignuta je u 18 vijeku. U osnovi je pravougaona sa osmougaonim minaretom. Ostecena u zemljotresu 1979. Na temeljima stare podignuta nova. Dzamija Meraja Podignuta je u 17. vijeku. Tipicna je mahalska dzamija. Dzamija Ljamit Nova Mahala. Podignuta je u 18. vijeku. Pravougaone je osnove sa minaretom. Zidana je od lomljenog kamena u krenom malteru. Oteena u zemljotresu 1979. Na temeljima stare podignuta je nova. Dzamija Sas Sas. Podignuta je krajem 18 vijeka. Mahalska dzamija. Dzamija Rastis Rastis. Tipicna mahalska dzamija. Dzamija Selita Selita. Podignuta je 17. vijeku. Znacajne izmjene pretrpjela je u 19. i 20. vijeku. Glavna dzamija Namazdjah Ulcinj. Podigao je 1728. godine Sulejman Mujali. To je tipicna mahalska dzamija sa osnovnom pravougaone forme i minaretom Dzamija Draginje Draginje. Podignuta je krajem 18. vijeka, kao tipina mahalska dzamija, pravougaone osnove. Dzamija Vladimir Vladimir. Podignuta je krajem 18. vijeka. Dzamija Brajse Brajse. Tipicna dzamija pravougaone osnove Podignuta je u 17. vijeku. Dzamija Krute Krute. Podignuta je na prelazu 19. u 20. vijek. Dzamija Mide Mide. Podignuta u 18. vijeku. Dzamija Sukobin Sukobin Podignuta je krajem 18. i poetkom 19. vijeka. Dzamija u Gornjoj Klezni Podignuta je na prelazu iz 19 u 20. vijek. Dzamija u Donjem Kravarima Podignuta je u 20 vijeku.

Umjetnicke vrijednosti
Zaviajni muzej Centar za kulturu Ulcinj formiran je 1994. godine, integracijom ustanova iz oblasti kulture sa podruja optine. U njegovom sastavu je i Muzej, iji je kompletan fond sistematizovan u nekoliko zbirki: arheoloku, etnoloku i umjetniku. Sastoji se iz tri objekta: crkve damije u kojoj je smjetena arheoloka zbirka; objekta u kome je izloen etnografski materijal i Kule Balia, koja je prilagoena galerijskom prostoru. Naroito interesantan izlobeni prostor predstavlja nekadanji Trg robova, na kome se nalazi i crkva damija.Arheoloka zbirka izloena je u renesansnoj crkvi iz 1510. godine, koja je 1693. godine pretvorena u damiju. U svom sinkretistikom izgledu, ona je sama po sebi neponovljiv spomenik proimanja kultura Zapada i Istoka. Predmeti iz preistorijskog, helenskog, helenistikog, rimskog, srednjevjekovnog i turskog peroda, otkriveni su u samom gradu. Izloena keramika obuhvata ilirske zemljane posude, grke crvenofiguralne vaze i lekite, helenistike hidrije, kratere, amfore, rimsko posue, srednjovjekovne inije, lonce, mletake bokale i tanjire, turske krage i ibrike i drugo raznovrsno posue. Naroito su vrijedni: antiko postolje sa grkim natpisom, posveeno boginji Artemidi i jedna antika kameja. Izloeni su fragmenti vratnica iz kasne antike, jonski kapitel, djelovi ciborijuma male crkve s poetka IX vijeka, kapiteli I stubovi katedrale i drugih crkava od XIII do XVI vijeka, kao i spomenici s latinskim i arapskim natpisima. U postavci je izdvojena vrijedna kolekcija srednjovjekovnog novca sa primjercima ulcinjskog folara na aversu: predstava tvrave sa tri kule i gradskim vratima i natpis CIVITAS DUCIGNI; na reversu: predstava jagnjeta, amblem grada, ili Bogorodica zatitnica Ulcinja. Kula Balia namijenjena je likovnim izlobama. Na posljednjem spratu ovog zdanja nalazi se mala izloba posveena Sabataj Cevi, uvenom pokretau reforme Talmuda.U etnografskom odjeljenju, izborom karakteristinog materijala, prikazan je razvoj duhovne i materijalne kulture i osobenost etnografskog nasljea ulcinjskog kraja, u koji su skladno utkani i povezani razliiti uticaji.

Turistike manifestacije
Iako su gradovi na Crnogorskom primorju prepoznatiljivi po obilju deavanja i manifestacija koje sluze zabavi gostiju, i udopunjuju ljetnju turistiku ponudu, u Ulcinju je takvih manifestacija nesto manje nego u ostalim gradoima na jugu Crne Gore. IZBOR ZA MISS ve drugu godinu za redom ovu cjeloveernju manifestaciju IZBOR ZA MISS, koja se odrzava pretposlednje sedmice maja, organizuje ulcinjsko preduzee Holegro company. Pored lijepih djevojaka iz svih krajeva Crne Gore, koje se nadmeu za titulu najljepe, manifestaciji prisustvuje i veliki broj domacih i inostranih gostiju. Uz bogat kulturno - zabavni program, sponzori IZBORA ZA MISS, koje se odrava na ulcinjskoj plai Kopakabana, drugu i treu pratilju nagradjuju virjednim nagradama u vidu sedmodnevnog odmora u nekom od crnogorskih hotela, a djevojci koja ponese titulu najljepe pripada bogata novcana kao i jos neka vrijedna nagrada. LJETNJA SCENA je manifestacija kulturno zabavnog karaktera. Ta taradicionalna manifestacija obino se odrzava tokom jula i avgusta mjeseca. Traje oko mjesec dana, a ima za cilj promovisanje kulturno istorijskih vrijednosti Ulcinja. Sadraji koje vec godinama njeguje Ljetnja scena podrazumijevaju igranje razlicitih pozorinih predstava, gostovanje glumaca i drugih artista iz zemlje i inosranstva, gostovanje zabavnih orkestara, odravanje likovnih izlobi, muzickih koncerata... Sva pomenuta desavanja odvijaju se na ljetnjoj pozornici koja je locirana u Starom ulcinjkom gradu. ULCINJSKA NO zabavno turistika manifestacija ciji je cilj promocija turistike ponude Ulcinja i okoline. Jednodnevna manifestacija kakava je Ulcinjska no, obicno se odvija u julu ili avgustu mjesecu. Uz prigodan muziko zabavni program i festu do zore, Ulcinjani i njihovi gosti u okviru Ulcinjske noi uz obilje raznih jela od mesa, ribu i vino na ulcinjskom etalitu i pjesanoj plai ispod Starog grada, provode se do ranih jutarnjih sati. IZBOR ZA MISS JUNOG JADRANA jos jedna medju Ulcinajnima i njihovim gostima veoma omiljena manifestacija. Tradicionalno Izbor za miss Juznog Jadrana odrzava se u avgustu. Prijavljivanje mladih djevojaka koje prieljkuju laskavu titulu najljepse traje gotovo mjesec dana. Pravo takmicenja imaju djevojke od 16 do 25 godina. Ova zabavno turisticka manifestacija na vece odrzavanja, u Ulcinj dovede veliki broj posjetilaca, turista ali i gostiju iz susjednih gradova. Organizatori manifestacije Izbor za miss Juznog Jadrana obezbijede veoma atraktivne i bogate nagrade, kako za prvonagradjenu, tako i za djevojke, koje po ocjenama irija, osvoje drugo odnosno trece mjesto na toj manifestaciji. RIBARSKO VECE turisticka manifestacija, kulturno zabavnog karaktera, iji se program najveim dijelom odvija na ulcinjskoj plazi ispod etalita. Nalik mnogobrojnim primorskim festama, koje su karakteristine za sve gradove na Crnogorskom primorju.

Ribarsko vece koje se u Ulcinju odrzava u avgustu, okupi hiljade posjetilaca, turista i gostiju. Uz ribu i vino te bogat kulturno- zabavni program pracen tradicionalnim folklornim igrama i nastupima pop grupa, Ulcinjani i njihovi gosti lijepo se zabavljaju do ranim jutarnjih sati. Takodje, treba naglasiti da se u Ulcinju u mnogobrojnim kafeima, restoranima, barovima tokom ljeta odvijaju mnogobrojne urke i party zabave, o kojima se mozete inforisati neposredno prilikom boravka u Ulcinju. O organizaovanju prigodnih zabavnih veceri, vlasnici ulcinjskih kafica, restorana ili barova, goste obicno informiu putem letaka ili flajera, koji se dijele na ulicama ili ulcinjskim plazama. U Ulcinju nema koride, ali u gusarskom gnijezdu, starogradskoj tvrdjavi, zadrao se drevni obicaj i u maloj areni, visoko iznad mora medju starim bedemima, uoi odredjenih vjerskih praznika, odrzavaju se borbe ovnova, koje uvijek estoko bodri par hiljada navijaca.

Literatura
http://www.destination-montenegro.com http://montenegrina.net http://www.see-heritage.org http://www.crnagora.com