Bijlage 1: Machten van 10

In de brugklas (en misschien ook al wel op de basisschool) heb je geleerd om te werken met machten van 10. Het is goed mogelijk dat je dit weer bent vergeten, of dat je het nooit echt hebt begrepen. Omdat het voor de exacte vakken echt strikt noodzakelijk is dat je dit kunt, staat het in dit boekje. Zorg dat je dit kunt en dat je het nooit meer vergeet.

Omdat we in de wetenschap soms met hele grote of hele kleine getallen werken, hebben we de wetenschappelijke notatie bedacht. In deze wetenschappelijke notatie werk je met getallen tussen de 1 en de 10 met daarachter een macht. Dit zorgt ervoor dat je getallen makkelijk kunt vergelijken en dat je minder inkt gebruikt. Als er een positief getal bij de macht staat, dan wordt het getal groter, de komma schuift naar rechts. Staat er een negatief getal in de macht, dan wordt het getal juist kleiner, de komma schuift naar links.

Zo is het getal 2,4102 eigenlijk gewoon: 2,4100, ofwel 240. Het getal 2,410-2 is 2,4 / 100, ofwel 0,024.

Voor deze getallen maakt het qua ruimte nog niet zoveel uit of je wel of geen wetenschappelijke notatie gebruikt. Maar als we het bijvoorbeeld gaan hebben over de grote van een atoom, of het aantal moleculen in een suikerklontje, dan is het ineens heel handig!

Een waterstof atoom heeft een grote van 0,00000000003 m, dat is 11 m.

310-

In 18 gram suiker zitten ongeveer 6,021022 suiker moleculen. Dat is dus: 60200000000000000000000 suiker moleculen.

Opdracht 1: Schrijf de volgende getallen uit:

25

a) 5,6110-4 b) 7,809106 c) 6,610-34 (de constante van Planck)

Opdracht 2: Geef de wetenschappelijke notatie: a) 560032,53 b) 0,000091

c) 0,00000000000000000000000167g (de massa van een proton)

27

Bijlage 2: Rekenen met eenheden In de tweede heb je bij natuurkunde vast een hoop verschillende eenheden geleerd. Ook in de scheikunde zijn eenheden belangrijk. Wat je eerst moet weten is het verschil tussen een grootheid en een eenheid. Een grootheid is datgene wat je meet, of wilt weten. Denk aan de massa, of het volume. Een eenheid is datgene waarin je de grootheid uitdrukt. Ofwel: de massa (grootheid) wordt uitgedrukt in kilogram (eenheid). Omdat we geen zin hebben om steeds alle eenheden uit te schrijven zijn er allemaal afkortingen bedacht (een g voor gram). Daarnaast zijn er voorvoegsels (k voor kilo). De volgende standaard eenheden moet je kennen, bij de grootheid waar ze bij horen: Grootheid Eenheid Massa Kilogram (kg) Volume Kubieke meter (m3) Afstand Meter (m) Als we kijken naar de massa dan zijn er hele zware dingen (bijvoorbeeld de aardbol) en hele lichte dingen (bijvoorbeeld een waterstofatoom). Als we al deze massas in kilogrammen zouden uitdrukken dan zou je hele rare getallen krijgen. De massa van de aarde is dan: 5,97421024kg, de massa van een waterstofatoom: 1,6710-27kg. Dat zijn voor veel mensen onhandige getallen. Een ander voorbeeld is het aantal bytes dat er op je IPod kan. Niemand heeft het over zijn IPod van 8000000000 bytes. We zeggen: 8 gigabyte. Giga vervangt dus al die onhandige nullen. En dat doen we constant! Milligram is gewoon n duizendste gram (10-3). De volgende tabel moet je goed kennen: Naam symbool factor Naam symbool factor 3 kilo k 10 deci d 10-1 mega M 106 centi c 10-2 giga G 109 milli m 10-3 tera T 1012 micro 10-6 nano n 10-9

27

Let ook hier goed op hoofdletters en kleine letters! Nu even een paar voorbeelden: Massa: 1kg is dus 1103g ofwel 1000g. 0,065Tg is 0,0651012g ofwel 65000000000g. Daarnaast geldt dat 1 ton 1000kg is. Afstand: 180cm = 1,80m 632,8nm = 632,810-9m = 0,0000006328m Volume: Bij het volume werken we met twee verschillende eenheden. Officieel werken we met m3, maar vaak wordt ook liter (l) gebruikt. Je moet weten: 1cm3 = 1ml 1dm3 = 1l Hiermee kun je de ene eenheid dus naar een andere eenheid omzetten. Bij kubieke meters gaat alles tot de macht 3 (3) daarom verschuif je niet 1, maar 3 nullen. Ofwel: 1m = 10dm, maar: 1m3 = 1000dm3 Opdracht 1: Zet de volgende waarden steeds om naar de standaard eenheden. Gebruik daarbij de wetenschappelijke notatie (zie bijlage 1). a) 54,7mg b) 67ton c) 89,2ml d) 982,5m

27