Dnevne migracije aktivnog stanovni{tva koje obavqa zanimawe prema delatnosti i polu

Dnevni migranti su lica koja rade ili se {koluju van mesta svog stalnog stanovawa , ali se svakodnevno ili vi{e puta tokom jedne sedmice u wega vra}aju. U dnevne migrante se ubrajaju i lica koja zbog prirode svog posla otsustvuju od ku}e du`e od 24 ~asa. Migracije stanovni{tva prema kriterijumu vremena dele se na slede}e tipove: - Stalne migracije: stanovnici se sele iz svog dosada{weg mesta stalnog boravka u drugo mesto gde misle da se nastane za stalno. - Sezonske ( povremene) migracije: stanovnici se privremeno nastawuju u drugom mestu radi obavqawa sezonskog rada, posle ~ega se vra}aju u mesto stalnog boravka. - Dnevne i sedmi~ne migracije: svakodnevni ili sedmi~ni odlazak radnika ili slu`benika na posao, tako|e svakodnevni ili sedmi~ni odlazak |aka ili studenata radi poha|awa nastave. Boravak |aka i studenata u mestu {kolovawa za vreme nastave mo`e se tako|e uvrstiti i u povremene, u neku ruku sezonske migracije. ( D. Breznik, 1988) U dnevne migrante ukqu~eni su i stanovnici koji borave odnosno rade u inostranstvu kra}e od godinu dana kao i strani dr`avqani koji u istom svojstvu borave u na{oj zemqi. Aktivno stanovni{tvo koje obavqa zanimawe ~ine lica stara 15 i vi{e godina, koja obavqaju odre|enu vrstu poslova u ciqu sticawa sredstava za `ivot. U~enici i studenti su lica koja redovno ili vanredno poha|aju osnovnu, sredwu {kolu ili studije pod uslovom da ne obavqaju zanimawe, da nisu prijavqeni zavodu za tr`i{te rada i da samostalno ne tra`e posao. Delatnost se odnosi na ekonomsku aktivnost koja se obavqa u preduze}u, radwi, ustanovi, zadruzi idr. U uvoj studiji nisu ukqu~eni stanovnici Beograda koji stanuju u jednoj op{tini tog grada a rade u drugoj po{to se on smatra jednim naseqem. Na masivnost ove pojave uti~e ne samo privla~no dejstvo gradskih funkcija, ve} i povoqne saobra}ajne prilike ~ime se skra}uje vreme putovawa od mesta stalnog stanovawa do mesta rada. Prema popisu stanovni{tva 2002. u Srbiji gotovo 10,6% ukupnog broja stanovnika u zemqi su dnevni migranti. Najve}i broj dnevnih migranata 71,8% su aktivna lica koja obavqaju zanimawe, 22,5 % su u~enici dok studenti sa~iwavaju 6,3%. Me|u dnevnim migrantima je znatno vi{e mu{kih nego `enskih odnos je 60:40. Mu{karci su brojniji i kod dnevnih migranata koji su ekonomski aktivni odnosno zaposleni su, dok je `ensko stanovni{tvo brojnije me|u

dnevnim migrantima iz grupe studenske i u~eni~ke populacije. Ve}i udeo devojaka 58,2% je u studenskoj populaciji dnevnih migranata dok je kod u~enika udeo dnevnih migranata po polu izjedna~en. Ne{to vi{e od tri ~etvrtine 75,1% dnevnih migranata Srbije je iz seoskih sredina. Takav odnos po tipu naseqa je i kod dnevnih migranata koji obavqaju zanimawe 74,9% kao i kod ukupnog broja u~enika i studenata 75,7% dnevnih migranata. Me|utim ve}i je broj studenata dnevnih migranata iz gratskih sredina 59,6%, dok kod u~enika izrazitu dominaciju imaju dnevni migranti iz ostalih naseqa 85,6%. 63% od ukupnog broja radnika dnevnih migranata Srbije kre}e se u okvirima op{tine stalnog stanovawa, izra`enije su migracije radnika iz seoskih nego iz gradskih sredina 82,7% naprema 17.3%. 34,4% radnika dnevnih migranata rade u drugoj op{tini Srbije u odnosu na mesto odnosno op{tinu u kojoj stanuju. Ne{to preko dve hiqade ili 0,4% radnika iz Srbije radi u Crnoj Gori ili u nekoj drugoj dr`avi. U centralnoj Srbiji i Vojvodini udeli dnevnih migranata prema distanci i po tipu naseqa, gotovo su indenti~ni kretawima navedenim za Srbiju. Udeo radnika koji rade u Crnoj Gori ve}i je iz gradskih sredina nego iz seoskih. Popisani rezultati dnevnih migracija u~enika i studenata po tipu migracija ukazuju, da se 58,1% ukupnog broja dnevnih migranata ove kategorije {koluje u granicama op{tina stalnog stanovawa, pri ~emu su znatno intezivnija kretawa dnevnih migranata iz ostalih nego iz gradskih naseqa 92,1% prema 7,9%. Gotovo dve petine u~enika i studenata dnevnih migranata {koluje se u nekoj drugoj op{tini Srbije, pri ~emu su , i kod ovog tipa migracija, ne{to izra`enija dnevna migrirawa iz negradskih sredina nego gradskih 52,7% prema 47,3%. Dok se 183 studenta i u~enika dnevnih migranata {koluje izvan Srbije. Struktura dnevnih migranata iz kontingenta u~enika i studenata po tipu migracija i tipu naseqa se bitnije ne razlikuje po velikim podru~jima Srbije i Vojvodine, s tim {to su u centralnoj Srbiji izrazitije razlike u procentnom u~e{}u po tipu naseqa nego u Vojvodini.

Gra|ani Srbije na radu - boravku u inostranstvu

U drugoj polovini 1960-ih u biv{oj SFRJ otpo~iwe intezivnije uvo|ewe tr`i{nih kriterijuma privre|ivawa koje je bilo pra}eno otpu{tawem radne snage i naglim usporavawem do tada vrlo intezivnog transfera poqoprivrednog stanovni{tva u nepoqoprivredne delatnosti. Istovremeno, u zapadnoevropskim zemqama dolazi do pravog ekonomskog buma koji je uslovio pove}anu tra`wu za radnom snagom koja nije mogla biti zadovoqena doma}om ponudom. U takvim unutra{wim i spoqnim ekonomskim uslovima, kao i sprovo|ewem znatno liberalnije emogracione politike od strane jugoslovenske vlade, dolazi do naglog porasta broja na{ih gra|ana koji odlaze na rad u inostranstvo. 1971 godine je po prvi put obavqen sveobuhvatni popis stanovni{tva na

privremenom radu i boravku u inostranstvu. Ovim popisom utvr|eno je da je u inostranstvu boravilo 2,8% ukupnog stanovni{tva. U popisu iz 1981 godine utvr|eno je da se u odnosu na 1971 broj stanovnika na radu u inostranstvu pove}ao na 3,5% ukupnog stanovni{tva. Restriktivnija imigraciona politika, uvedena u mnogim, pre svega zapadnoevropskim zemqama u kojima se i nalazi najve}i broj na{ih radnika, doprinela je da broj na{ih gra|ana na radu odnosno boravku u inostranstvu ostane nepromewen 1991 u odnosu na 1981 odnosno da se zadr`i na 3,5% ukupnog stanovni{tva. Dru{tveno-ekonomske i politi~ke prilike u Srbiji tokom posledwe decenije dvadesetog veka doprinele su trendu brzog porasta broja privrednih migranata. U popisu 2002. 5,3 % boravilo je i radilo u inostranstvu. U odnosu na 1991 broj stanovnika na radu u inostranstvu pove}an je za 54,2%, a u odnosu na 1971 godinu 103,4%. Najve}i broj na{ih sugra|ana je imigriralo u Nema~ku i Austriju.

Literatura

Republi~ki zavod za statistiku, Stanovni{tvo - dnevni migranti: Beograd, oktobar 2004. Du{an Breznik, Demografija - analiza, metodi i modeli: Nau~na kwiga, Beograd 1988.