BUHAR KAZANLARI

Buhar eitli amalarla ok yaygn olarak kullanlan bir akkandr. Buharn; endstriyel, stma ve termik santrallerde elektrik retiminde kullanlmaktadr. MNSAN A.. buharn daha ok endstriyel amal kullanm zerinde almalar yapmtr. Buhar nceleri sadece stma amal kullanlrken gnmzde endstriyel ve elektrik retiminde daha sk kullanlmaktadr. Istmada buhar kullanmnn en nemli nedeni stma yaplan blgede byk kot farknn bulunmasdr. Kazan zerinde statik basncn ok yksek olmas nedeniyle bu durumlarda scak veya kaynar su kullanlamaz veya ekonomik olmaktan kar. Kot farknn fazla olduu yerlerde kazan dairesini st seviyelerde yerletirerek basn sorunu scak veya kaynar sulu sistemlerde ksmen zlebilir ancak bu durumda doal dolam tamamen ortadan kalkacandan zellikle kmrl sistemlerde pompalar mutlak elektrik kesintilerine kar emniyete alnmaldr. Endstride buhar kullanmn tercih edilme nedenleri:

1. Yksek akkan scaklklarna kmak mmkndr. 2. Is gei yzeylerinde scaklk sabittir. Buhardan s ekii genellikle doymu buharn younlamasyla gerekleir. Bu ilem sabit scaklkta gerekletiinden btn stma yzeyi boyunca buhar tarafnn scakl sabittir. 3. Scaklk kontroln ok hassas biimde gerekletirmek mmkndr. Sz konusu sabit younlama scakl buharn basncna baldr. Basn kontrol yoluyla sre scakln ok hassas olarak kontrol etmek mmkndr. 4. Byk miktarda s enerjisinin kk bir ktle ile tamak mmkndr. 5. Buhar sala uygun, tamamen saf bir maddedir. Bu nedenle zellikle gda endstrisinde vazgeilmez bir dezenfeksiyon ve sre elemandr. Buharsz gda endstrisi dnlemez. 6. Akkann tamas kendi basncyla gerekleir. Ek bir pompalama ilemine ihtiya duyulmaz. 7. Daha kk boru ap ile tesisat kurulabilir.

Buharn dezavantajlar sralanacak olunursa: 1. 2. 3. 4. 5. Buhar tesisatnda korozyon riski fazladr. Kondens hattnn oluturulmas ve iletmesi zor ve pahaldr. Buhar datm hatlar belirli bir eime sahip olmal ve iinde kondens birikmemelidir. Buharlar 1km den daha uzun mesafelere tamak teknik ve ekonomik adan dezavantajldr. Kondens kayplar nedeniyle iletme masraflar daha fazladr. Buharn alternatifi stmada kaynar su, endstriyel srelerde kzgn ya olabilmektedir.

Buhar kazanlar; istenilen miktar, basn ve zellikte buharn retildii sistemin ana elemanlardr. Uygulamada ok sayda farkl tipte buhar kazan mevcuttur. En ok karlalan iki ana buhar kazan tipi, alev duman borulu silindirik tip kazanlar ile su borulu kazanlardr. Orta kapasitede endstriyel buhar ihtiyac byk oranda bu tip kazanlarda karlanmaktadr. Ancak byk kapasitelere

gidildiinde ve enerji santralleri sz konusu olduunda su borulu kazanlar kullanlr. Alev duman borulu kazanlar, byk su hacimli kazanlar olarak da bilinir. Kazanlarla ilgili iki ana byklk, kazan iletme ve konstrksiyon basnlardr. Kazan iletme basnc: Kazann almas dnlen basntr. Kazan konstrksiyon basnc: Kazan mukavemet hesaplarnda esas alnan basn olup siparite belirtilmesi gerekir. Bu basn iletme basncnn ~%10 daha byk olmaldr. Buhar Kazanlarnn Snflandrlmas 1. Yakta Gre Buhar Kazanlar -Kat yaktl kazanlar -Otomatik yklemeli kazanlar -Elle yklemeli kazanlar -Sv yaktl kazanlar -Gaz yaktl kazanlar 2. Yapsna Gre Buhar Kazanlar -Alev-duman borulu kazanlar -Su borulu kazanlar -Kasal az eimli su borulu kazanlar -Seksiyonlu az eimli su borulu kazanlar -Dik su borulu kazanlar -Radyasyonlu kazanlar -Paket tipi su borulu kazanlar -Gemi tipi (su borulu/alev-duman borulu) kazanlar 3. Kullanm Yerlerine Gre Buhar Kazanlar -Sabit -Hareketli -Deniz tipi -Kara Tipi 4. zel Buhar Kazanlar -Atk s kazanlar -Akkan yatakl kazanlar -Gne enerjisi ile buhar retimi

Buhar Kazan Elemanlar: Presostatlar: Kazan ierisindeki basncn istenilen maksimum ve minimum deerleri arasnda tutulmasn salayan kontrol elemanlardr. Manometreler: Kazan basncn, kolektr ve pompa k basnlarn okunmasn salayan cihazdr. Kazan otomatik besi cihaz: Kazandaki su seviyesi olmas gereken deerin altna dtnde otomatik olarak su baslmasn ve seviyenin sabit tutulmasn salayan cihazdr. Su seviye gstergesi: elik gvdeli ve refleks caml olup kazanda iki adet bulunur. Kazanda bulunan suyun miktarnn okunmasn salar. Emniyet vanalar: Kazan basnc alma basncnn %10 ve zerindeki deerlere ktnda emniyet asndan basncn dmesi iin otomatik alan yayl veya arlkl ekilde tasarlanan vanalardr.

 Blf kontrol vanas: Kazan iindeki tuz konsantrasyonunu ayarlamak iin st blf yaplr. Yani yksek oranda tuz ieren kazan iindeki su dar atlarak yerine ok daha az tuz ieren taze su alnr. Bylece kazandaki tuz konsantrasyonu drlr. Tuzun kazana olan zararlarndan birisi kontrol cihazlarnn arzalanmasna, eanjr yzeylerinde birikmelere ve buhar kapanlarnn arzalanmasna neden olur. Otomatik dip blf vanas: Kazanda biriken amur tortu vs. yabanc maddelerin dar atmak iin dip blf vanasndan dar su atlr. Patlama kapa: Kazan reticisinin sorumluluunda olup gaz taraf patlamalarna kar alnm bir rnektir. Alarm sistemi: Otomatik su besi cihazlarndan kumanda alan bir adet sesli, bir adet kl olarak tasarlanan alarmdr. Kazan armatrleri: Kazann hatlara (buhar-su vs) balanmasn salayan yardmc elemanlarn tamamdr. Kzdrclar: Buhar kazanlarnn asl stma yzeylerinden kan slak buharn kuruluk derecesi 0,90,95 arasndadr. Bu slak buhara ierisinde sabit basnta s vererek kzgn buhar elde edilmesini salayan elemanlardr. Kondenstoplar (Buhar kapanlar): Is kayplarndan dolay younlaan buhar su haline gelir. Bu suya Kondens denir.Tesisin verimli ve emniyetli almas iin bu kondens mmkn olduu kadar abuk uzaklatrlmas gerekir. Bu kondensin alnmasn salayan ve bunlar tutan elemanlara buhar kapan (kondenstop) ad verilir. Ekonomizr: Baca gazlarnn atk ssndan yararlanlarak kazan besi suyunu stmak ve bylece yakt ekonomisi salamak amacyla kullanlan elemanlardr. Degazr: Buhar tesislerinde suyun iinde ermii halde bulunan gazlarn ayrlmas ve kazana gnderilen suyun stlmas amac ile kullanlr. Bu sayede korozyonu nler. Kazan besi pompalar: Degazrden suyu alp kazana basan pompalardr. Besi suyu n stcs: Kazana beslenen su,kazandaki su scaklndan 80-100C daha dkse, kazana su giri blgelerinde sl gerilmeler ve oklar olabilir. Bunu nlemek amacyla su kazana bir miktar stlp gnderilir. Bu ilemi de besi suyu n stcs gerekletirir. Boru hatlar: Buharn ve suyun tanmasn salayan elemanlardr. Buhar sayalar: Kazan zerinde retilen ve eitli blgelere gnderilen buharn eitli nedenlerle llmesi gereklidir. Bu amala kullanlan sayalardr. Buhar kurutucular (seperatrler): Buhar tesislerinde genellikle doymu buhar kullanlmaktadr. Gerek borudaki s kayb nedeniyle gerekse kazandan tam kuru buhar elde edilememesi nedeniyle doymu buharn iinde su zerrecikleri bulunur ve bu zerrecikler korozyona neden olur. Bu olayn oluumunu engellemek iin seperatrler kullanlr. Basn drcler: Sistemde yksek basnl buhar kullanlmasna ramen baz yerlerde daha dk basnl buhar gereksinimi duyulur. Bu durumda yksek basn gerekli cihaza giderken basn drcler yardmyla uygun basnca drlr ve kullanma hazr hale getirilir. Hava atclar: Hava tesisatta ve cihazlarda ilk iletmeye alnma srasnda mevcuttur. Ayrca buhar beslenmesi kesildiinde sisteme tekrar hava girii olur. Bu hava korozyona neden olduundan istenmez bu nedenle hava atclar yardmyla dar atlr. Vakum krclar: Buhar tesisatnda ve buhar cihazlarnda kullanm srasnda yksek basn sz konusudur. Ancak kullanm kesildiinde souma nedeniyle iinde kalan buhar youur. Buharn suya dnmesi nedeniyle oluan byk hacim olumas nedeniyle ierde basn giderek azalr ve sonuta vakuma geilir. Vakum krclar cek valf gibi alr ve cihaz vakum olumaya balaynca ieri hava alarak bunu nler. Boyler: Sistemde kullanlacak scak suyun teminini salar. Boylerdeki suyun snmas iin buhar kullanlr. Bu buhar dk basnl olabilir. Brlr: Kazann s ihtiyacn karlayan miktarda yakt ve havay belirli oranda kartrp tututurarak kazann yanma odasna veren, alevin biim ve uzunluunu ayarlayarak issiz ve

tam yanmay salayan; bu amala otomatik veya yar otomatik kumanda, kontrol ayar, ateleme ve gvenlik dzeneklerine sahip yakclardr. Baca: Yanma rn gazlar dar atan, ayn zamanda doal ekili kazanlarda baca gazlarnn kazanda dolamas iin gerekli ekii salayan elemanlardr.

Buhar Kullanm artlar Kazanlarn yedekli veya yedeksiz olmas iletme karakterine ve mteri isteine baldr. Eer iletme ksa bir sre iin bile dk kapasitede almaya msaade etmiyorsa kazanlar yedekli olmaldr. Ama rnein stma halinde olduu gibi, bir sre iin 2/3 kapasite ile alma sakncal deilse, yedeksiz olabilir. Gereinden byk seilen kazanlar iletmede verim dklne neden olur. Genellikle sistem ihtiyacnn tamamn tek kazan yerine birden fazla sayda kazan ile karlamak iletme esnekliine ve dk kapasitelerde alma halinde verimin artmasn salar. Silindirik tip buhar kazanlar byk hacimleri dolays ile ani buhar ekiine dayankl kazanlardr. Normal artlarda silindirik tip buhar kazan toplam su hacminin 1/20 si kadar ani buhar fazla etkilenmeden verebilir. Bunun dnda daha byk ani buhar ekileri olan, pres ileri vs. gibi yerlerde buhar akmlatrleri kullanlmaldr. Kazann devaml alarak rettii buhar, akmlatrde depo edilir ve ani ihtiyalar bu depodan karlanr. Duman borulu buhar kazanlar ve scak su kazanlar karlatrlmasnda sl verim asndan yaygn olan bir yanlg mevcuttur. Buhar kazanlarnn scak su kazanlarna oranla daha yksek sl verime sahip olduu zannedilmektedir. Halbuki tam tersine; ayn kapasitede, daha dk olan baca scaklna bal olarak, scak su kazanlar, ekonomizrsz buhar kazanlarndan daha verimlidir. Buhar kazanlar ile ilgili ok nemli bir baka nokta ise yarm silindirik kazanlarda buhar retilmemelidir. Aksi uygulamalar sonucu Trkiyede ok fazla sayda buhar kazan patlamalar meydana gelmitir. Dolays ile dk ve orta basn kapasitesinde silindirik formda alev duman borulu kazanlar yksek basn ve kapasiteli buhar retiminde su borulu kazanlar kullanlmaldr. Kazanlarda kapasite normal olarak retilecek buhar miktar veya s miktar cinsinde ifade edilmelidir. Yani kapasite 1 ton/h buhar ve 500.000 kcal/h eklinde ifade edilmelidir. Klasik sko tipi kazanlarda fuel-oil veya doal gaz 1m stma yzeyinden 2025 kg/h buhar retilebilmektedir. zel alev duman borulu kazanlarda ise bu deer 50 kg/mh ve zerine kabilmektedir. Aradaki fark kazann iyiliine ve stma yzeylerindeki gaz hzna, dolaysyla kullanlan basn kaybna baldr. Cebri ekili veya cebri flemeli (kar basnl) kazanlarda bu deer daha yksektir. Bu nedenle kazan seimi yaparken m yerine firmalarn kataloglarnda taahht ettikler buhar deerlerine dayanmak daha dorudur. Bu arada kazan verimi ve gaz taraf basn kayb deerlerine dikkat edilmelidir. Kazan dairesi planlamasnda kazan ve cihaz yerletirirken, rahat servis ve iletme yaplabilecek mesafeler zenle braklmaldr.

elik Kazanlarn Doal Gazda Kullanm artlar

1. Kazan borular aynaya makineto ile balanmaz. Kazan borularnn aynaya balants ok kaliteli kaynak ile balanmaldr. 2. Kazan konstrksiyonunda su ile soumayan yzey (klhan, cehennemlik vb. yerlerde) braklmamaldr. 3. Yksek gaz scakl olan duman sand etrafndaki s, arka duman sandn su ile soutarak vb. kazanlabilir. 4. Brlr kapanda ve n duman sandnda refrakter malzeme kullanlmaldr. 5. Kazanlarn brlr kapaklar, duman sand kapaklar, varsa patlama kapaklarnda szdrma olmamaldr. 6. Yksek basnl kazanlarda (12 bardan sonra ) ondle klhan kullanlmaldr. Bunun amac; yksek scaklk farknn oluturduu genlemeyi alabilmek ve ocak ierisindeki s transferini artrmaktr. 7. Yksek evsafl sa ve boru kullanlmaldr. 8. Kazanlarda imalattan sonra normalizayson ilemi yaplmaldr. 9. Kazan boru aplar 70/76 yerine 57/63 veya daha kk seilmelidir. 10. Kazan konstrksiyonu basnc yeterince dayanlkl olmaldr. Standart olarak yaplan test basncnn oran olabildiince yksek (~2 kat kadar) olmaldr. 11. Yksek basn testi imalat srasnda kazan zerinde kalan gerilmeleri de alacaktr.

Buhar Kazan ile lgili Pratik Bilgiler: 1. Sistemdeki tm manometrelerin borular helezonlu olmaldr. Bylece ani basn dalgalanmalar dengelenebilir. Ani veya srekli basn dalgalanmalar manometrelere zarar verebilir. Sistemde kullanlacak manometrelerin gsterecei deer manometre limitinin orta deerine yakn olmaldr. 2. Buhar kazan zerindeki su seviye gsterge cihaz kazandaki suyun alt ve st snrlarn gsterir. Suyun azalmas veya artmas halinde kazan besi cihaznn kontaklar kazan besi pompasna kumanda eder. Eer kazandaki su boru seviyesinin altna derse, borularn st susuz kalr. Boru stnn susuz kalmas halinde borular kavrulur ve ksa srede delinir. 3. Buhar kazanlarnda ift presostat kullanlr. Bunlardan birincisi basn presostad dieri ise limit presostaddr. 4. Kazan zerindeki emniyet ventili ve presostatlardan nce vana konulmaldr. Kazan zerindeki tm armatrler iin tek tek kazan zerinde delik almamaldr. ki tane kolektr yaplarak tn armatrler bu kolektrlere balanmaldr. 5. Kazan besi cihazlar (kazan su seviye kontrol cihazlar) 3 veya 5 kontakl olabilirler. 3 kontakl kazan besi cihazlarnda 1. kontak pompa start, 2. kontak stop, 3. kontak brlr stop kontadr. lave kontaklar ile sesli ve kl alarm verilebilir. 6. Ayn devrede birden fazla sayda buhar kazan varsa, kazanlar ayn ortak kolektre balanr. Kolektr giriinde bir ek vana, bir ana buhar vanas ve bir by-pass vanas olmaldr. Her kazann kondens pompas ve besi hatt ayr ayr olmal. Pompa emii ortak olabilir. Ancak her kazann besi suyu pompas ayr olmaldr. Bir adet pompa ise ayn basnta alan kazanlarn yedek besi suyu pompas olarak seilebilir. 7. Buhar kazan kndaki vanalar iptal edip yalnz kolektre girite vana olsa yeterlidir. 8. Presostat ve manometre kazana helezonla balanmaldr. 9. Presostat ve emniyet vanasnn altnda kapama vanas olamaz. 10. Buhar kazan siparii verirken, kazan iletme ve emniyet setlerini paket olarak imalat firmadan istemek daha uygundur.

Buhar Devresi ile lgili Pratik Bilgiler: 1. Buhar tesisatnda borular ak ynne doru %1 eimle gtrlmelidir. Bylece oluan kondens ak ynnde ilerler. Ancak uzun yatay borular var ise, yaklak 60 m de bir kondens alnmaldr. Bu noktada boru yukarya dik olarak ~30-40 cm ykseltilir ve altndan kondens alnr. 2. Buhar tesisatnda orta ve yksek basnl sistemlerde elik ekme borular seilmelidir. Dk basnl buharda APS normuna uygun ST 37 malzemeden doal gaz borular 6 bar basnca kadar kullanlabilir. Yksek basnl buharda ise ST 42 kalitede elik ekme borular kullanlmaldr. 3. Buhar tesisatnda kresel vana kullanlmamaldr. Kresel vana ani olarak alrsa tesisat borularnda ok hzl snma sonucu ani uzamalar meydana gelebilir ve branmanlar kopabilir. 4. Buhar hattnda ve kolektrn altnda mutlaka kondenstop grubu olmaldr. Bu grupta kondenstopun alp almadn, kaak olup olmadn anlamak iin mutlaka gzetleme cam veya kondenstop kontrol cihaz konulmaldr. 5. Eanjr devresinde, eanjrn vanalar kapatldnda patlamasn engellemek iin mutlaka emniyet ventili kullanlmaldr. 6. Eanjre buhar stten gelmeli, kondenstop grubu olmaldr. 7. Buhar tesisatlarnda genellikle maliyeti daha ucuz olduu iin U-tipi eanjrler kullanlr. 8. Buhar akmlatrleri kazandan gelen buharn depoland basnl kaplardr. Buhar depolanmas sayesinde kazan daha kk kapasitede seilebilir ve ani buhar ekilerinde kazan borularnn yanma riski ortadan kalkar. Buhar akmlatrlerinde de dier tm basnl kaplarda olduu gibi emniyet ventili kullanlmaldr.

Kondens Devresi ile lgili Pratik Bilgiler: 1. Ak buhar kullanlan tesislerde, yani retilen buharn alnp darya atlarak kullanld tesislerde, kondens tankna yumuatlm su takviyesi yaplr. 2. Trkiyede ciddi projelere bakldnda kondens tank ile kazan arasnda eanjr konulma oran %15 den fazla deildir. 3. Ani buhar ekilerinde, borularn susuz kalp zarar grmemesi iin kondens pompalar buhar kapasitesinin %20-%25 i kadar byk olmaldr. Buhar akmlatrne ihtiya olup olmad ayrca kontrol edilmelidir. 4. Kondens pompalarnda mekanik salmastra her zaman gerekli deildir. Mekanik salmastrann deiimi iin genellikle pompann skp,fabrikaya gndermek gerekir. 5. Buhar tesisatnda kullanlan kondens tanknn ierisinde bulunan amandra bakrdr. Bu amandra scaktan etkilenmemesi iin plastik yerine bakrdan yaplr. Kondens tankna yumuatlm su verilmelidir. 6. Kondens tank kazan besi pompalarnn seviyesinin 40-50 cm zerine yerletirilmelidir. Bylece kazan besi pompalarnn emilerinde oluabilecek kavitasyon engellenir.

7. Kondens deposunda su scaktr. Pompa emiinde dk basn nedeniyle buharlama olur. Buhar kabarcklar pompa arklarn tahrip eder ve bunlarn sk deimesine neden olur. Depo yukarda olunca, statik basn nedeniyle emiteki dk basn engellenir. 8. Kondens tank kndaki vana ve kazan besi pompalar ile kondens tank arasndaki vanalar buhar vanas olabilirler. 9. Kondens pompas ile kazan arasndaki boru yukardan gidecek ise, hava tp konulmaldr. 10. Farkl basnlardaki kondensler ayn boru ile toplanmaz. Her basntaki kondens ayr ayr toplanp, kondens kabna ayr girmelidir.

Yakt Devresi ile lgili Pratik Bilgiler 1. Buharl tesislerde yakt tanklarn stmada kullanlan buharn kondensi, ya karmas riski nedeniyle genellikle dar atlr. Bylece hem enerji, hem su ve hem de bu suyu artlandrmak iin kullanlan kimyasallar dolaysyla byk bir maliyet kayb ortaya kar. Bunun iin gelitirilen zel sensrler yardm ile yaa su kartn belirleyip, kondensi hemen dar otomatik olarak atmak mmkndr. 2. Eer fuel-oil ok stlrsa, bu sefer de dili yakt pompalarnda kavitasyon yaratp pompalara zarar verebilir. 3. Yakt depolar ve kondens deposuna ne doru %1 eim verilmelidir. Boaltma musluu da n tarafa monte edilmelidir. 4. Yakt depolarnn dolum borular, dolum srasnda ar yakt buharlamasn nlemek iin, depo alt seviyesine gre 2030 cm mesafeye kadar indirilmelidir. Buharlaan yaktn bir ksm havalk borusundan darya kaaca iin az da olsa kayp ve tehlike riski vardr. 5. Fuel-oil depolarnn stclar, depo altndan itibaren maksimum 10 cm ykseklie balamal ve fuel-oil k alt taraftan olmaldr. 6. Dili tip pompa, ya filtresi, buhar tutucu gibi elemanlarn kolaylkla sklp taklabilmeleri iin lzumlu yerlere konik rakorlar monte edilmeli veya flanl balant yaplmaldr. 7. Fuel-oil depolar 50 mm, kondens tank 80 mm kalnlkta cam pamuu ile izole edilmeli ve zerleri 0,5 mm galvaniz sac ile kaplanmaldr. 8. Yakt borularnn bir tamirat annda boaltlabilmeleri iin FPI istasyonu ynnde %1 eim verilmeli ve birer adet boaltma musluu konulmaldr. 9. Yakt dolum borularna yakt depolar ynnde %2 eim verilmelidir. Yakt depolarn havalk borular ise cihazlar ynnde %1-2 eimli olmald