Tng quan cc cng c phi sinh trn th trng ti chnh Pht trin cc cng c ti chnh mi c xem l mt trong nm bi hc rt ra t s tng

trng n nh ca nn kinh t M sut 5 nm qua (2000-2005). Theo kin ngh ca cc chuyn gia, cc cng c ti chnh mi c bit l cng c ti chnh phi sinh khng ch cho php cc ngn hng phng nga ri ro m cn l mt trong nhng dch v c t l sinh li cao nht. Vy ti sao nhng cng c ny li cha c s dng rng ri Vit Nam.

1. Gii thiu cc Cng c ti chnh phi sinh

Cng c ti chnh phi sinh c hiu l nhng cng c c pht hnh trn c s nhng cng c ti chnh c nhm nhiu mc tiu khc nhau nh phn tn ri ro, bo v li nhun hoc to ra li nhun. Gi tr ca cng c phi sinh bt ngun t mt s cng c c s khc nh t gi, tr gi c phiu, tri phiu, ch s chng khon, li sut Cng c ti chnh phi sinh xut hin ln u tin nhm gim thiu hoc loi b hon ton ri ro, trong thng c s dng cao nht l hp ng k hn (forward contracts), hp ng tng lai (future contracts). Nhng cng c trn cn c th kt hp vi nhau, vi nhng khon vay hoc nhng chng khon truyn thng to nn cc cng c lai to. Mc d, xut hin ln u tin vi t cch l 1 cng c phng chng ri ro nhng cng vi s ln mnh v phc tp ca th trng ti chnh, cc cng c ti chnh phi sinh cng c s dng nhiu hn tm kin li nhun v thc hin cc hot ng u c. Chnh v nhng bin thi nh nn khng phi lc no s dng cng c ti chnh phi sinh phng nga ri ro cng c hiu qu. Cc cng c phi sinh ngy cng tinh vi v mang theo 1 s ri ro gy gin on ln hn ri ro thng thng. S sp ca th trng ti chnh c phiu M nm 1987 chnh c y nhanh nh s dng rng ri k thut t bo him Delta, c mua bn cc hp ng bo him danh mc u t. Nhng ngi bo him ny u t, mnh hn vo th trng m nu nh khng c k thut ny th c th h khng lm nh vy. Khi s st gim ca th trng kch hot bo him, khi lng bn t ngt gy ra mt gin on v th trng sp . Hay nh Great Britains Bearing, mt trong nhng ngn hng lu i nht th gii ph sn nm 1995 khi u c cc hp ng tng lai trong mt thng v Singapore. Tuy vy, cc cng c ti chnh phi sinh vn pht trin mnh m v c s dng rng ri ti cc th trng ti chnh ln ca th gii. Nguyn nhn khng nm ngoi vic l phng thc duy nht cc ch th trn th trng phng chng ri ro. Theo iu tra i vi 500 cng ty ln nht th gii tai 26 quc gia khc nhau th c ti 92 % cc cng ty tr li rng h thng xuyn s dng cng c ti chnh phi sinh phng nga v qun l ri ro.

2. Th no l mt th trng cng c ti chnh phi sinh?

Trong cc th trng ti sn, vic mua bn hi hi hng ho hoc chng khon phi c giao nhn hoc l ngay lp tc hoc l ch t lu sau . Vic thanh ton cng thng c thc hin tc thi mc d thnh thong cng c trng hp s dng 1 s tho thun tn dng. Do c im nh vy nn chng ta thng gi l th trng tin mt hoc l th trng giao ngay (spot

market). Doanh s c thc hin, khon thanh ton c hon tr v hng ho, chng khon c giao nhn. Trong tnh hung khc, hng ho hay chng khon vn c giao nhn vo mt ngy sau , nhng c cc tho thun gip cho ngi bn hoc ngi mua c chn l c thc hin bn hay khng cc loi tho thun ny, v nghip v ny c thc hin trong th trng phi sinh. Th trng phi sinh l th trng dnh cho cc cng c ti chnh phi sinh, nhng cng c mang tnh hp ng, m thnh qu ca chng c xc nh trn 1 hoc 1 s cng c ti sn khc. Chng ta xem cc cng c phi sinh nh l cc hp ng, v ging nh tt c hp ng, chng c tho thun gia hai bn, ngi mua v ngi bn, trong mi bn s thc hin ngha v g cho bn kia. Cc hp ng ny c gi c v ngi mua s c gng mua vi gi r v ngi bn c gng bn vi gi cao nht. Cc loi cng c phi sinh khc nhau bao gm: Hp ng k hn, Hp ng giao sau, quyn chn, hon i v chng khon lai tp. Hp ng k hn l cng c lu i nht, v c l v l do m n t phc tp nht.

Hp ng k hn l hp ng gia 2 bn. Ngi mua v ngi bn, mua hoc bn ti sn vo mt ngy trong tng lai vi gi tho thun ngy hm nay. Nu vo ngy o hn, gi thc t cao hn gi thc t th ngi s hu hp ng s kim c li nhun; nu ngc li th ngi s hu hp ng s chu mt khon l. Bn thn hp ng k hn mang trong mnh 3 loi ri ro.
Th 1: nu gi thc t vo ngy o hn hp ng cao hn gi mong i, ri ro vn c ca cng ty s lm gim gi tr cng ty nhng s st gim ny s c n b bng li nhun ca hp ng k hn. V vy, hp ng k hn cung cp mt cch phng nga ri ro hon ho. Th 2, ri ro tn dng hay ri ro khng c kh nng chi tr ca hp ng. Ri ro ny c hai chiu, ngi s hu hp ng hoc l ngi nhn c hoc l ngi chi tr, ph thuc vo bin ng gi c thc t ca ti sn c s. Th 3, gi tr ca hp ng k hn ch c giao nhn vo ngy no o hn ca hp ng, khng c khon chi tr no c thc hin vo ngy k kt hoc trong thi hn ca hp ng. Vy nn, bn thn nhng hp ng k hn c cha nhiu ri ro nht trong cc cng c phi sinh. Hp ng giao sau cng l mt hp ng gia hai bn, ngi mua v ngi bn, mua bn ti sn vo mt ngy trong tng lai vi gi tho thun ngy hm nay. Hp ng giao sau tin trin t hp ng k hn nn c nhng im ging vi hp ng k hn. V bn cht, chng ging tnh thanh khon ca hp ng k hn. Tuy vy, khc vi hp ng k hn, hp ng giao sau c giao dch trn th trng c t chc, c gi l sn giao dch giao sau. Ngi mua hp ng giao sau l ngi c ngha v mua hng vo mt ngy trong tng lai, c

th mua li hp ng giao sau trn th trng giao sau. iu ny lm cho h thot khi ngha v mua hng. V tng t i vi ngi bn hp ng giao sau, l ngi c ngha v bn hng vo mt ngy trong tng lai, c th mua li hp ng trn th trng giao sau, v iu ny cng lm cho h thot khi ngha v bn hng. c trng ny gip nhng ngi tham gia mua bn cng c ti chnh phi sinh trnh c nhng thit hi kinh t ng k nu trong thi hn hp ng gi c ca ti sn c s c s bin ng khng c li cho mi bn. Ging nh hp ng k hn, hp ng giao sau cng c ri ro hai chiu, ri ro tn dng, tc ngi s hu hp ng hoc l ngi c nhn hoc l ngi phi chi tr. Nhng khc bit r nht vi th trng k hn l th trng giao sau s dng 2 cng c loi b ri ro ny. Th 1, thay v giao nhn gi tr hp ng vo 1 ngy thng qua mua bn n thun vo ngy o hn, thay i trong gi tr hp ng giao sau c thc hin thanh ton vo cui ngy giao dch. iu ny c ngha hp ng giao sau c tnh cht thanh ton tin mt hay iu chnh theo ngy, tc thi hn giao sau c rt ngn li. Nh th m ri ro trong thanh ton c gim i. Th 2, hp ng giao sau yu cu tt c cc thnh vin tham gia th trng, ngi bn v ngi mua u nh nhau, phi thc hin mt khon k gi gi l k qu. Nu hp ng giao sau ca bn tng gi tr trong ngy giao dch, mc tng ny s c cng vo ti khon k qu ca bn vo cui ngy. Ngc li, nu hp ng ca bn gim gi tr, thua l s c tr ra.V nu s d ti khon k qu ca bn gim xung mc ti thiu tho thun trc , bn s b yu cu np mt khon k gi b sung, ti khon k qu ca bn phi c b sung nh c hoc l v th ca bn s b ng. Hp ng giao sau rt ging vi mt danh mc cc hp ng k hn. Tuy nhin, hp ng giao sau v mt danh mc cc hp ng k hn ch ging nhau khi li sut l c th xc nh trc, tc l bit c mt cch chc chn. Vo lc ng ca mi ngy, cc hp ng giao sau mang tnh k hn ang tn ti s c thanh ton cng nh 1 hp ng mi c k kt. Tnh cht thanh ton hng ngy kt hp vi yu cu k qu cho php hp ng giao sau gim thiu ng k ri ro tn dng vn c ca hp ng k hn . Quyn chn: L hp ng gia hai bn, ngi mua v ngi bn, trong cho ngi mua quyn nhng khng phi ngha v, mua hoc bn mt ti sn no vo ngy trong tng lai vi gi ng vo ngy hm nay. Ngi mua quyn chn tr cho ngi bn mt s tin gi l ph quyn chn. Ngi bn quyn chn sn sng bn hoc tip tc nm gi ti sn theo iu khon ca hp ng nu ngi mua mun th. Mt quyn chn mua ti sn gi l quyn chn mua (call), mt qun chn bn mt ti sn gi l quyn chn bn (put). Mc d cc quyn chn c giao dch trong mt th trng c t chc nhng phn ln cc giao dch quyn chn c qun l ring r gia hai bn. Nhng ngi ny t tm n vi nhau, loi th trng ny gi l th trng OTC, y chnh l loi th trng quyn chn xut hin u tin. Hu ht cc quyn chn l mua bn cc loi ti sn ti chnh chng hn nh c phiu, tri phiu, bn

cnh cng c nhng quyn chn v tho thun ti chnh khc nh hn mc tn dng, m bo khon vay, v bo him cng l mt hnh thc khc ca quyn chn. Ngoi ra, bn thn c phiu cng l quyn chn trn ti sn cng ty. Quyn chn cng c nhng nt ging vi mt hp ng k hn nhng quyn chn khng bt buc phi thc hin giao dch cn ngi s hu hp ng k hn bt buc phi thc hin giao dch. Hai bn trong hp ng k hn c ngha v phi mua v bn hng ho, nhng ngi nm gi quyn chn c th quyt nh mua hoc bn ti sn vi gi c nh nu gi tri ca n thay i. Hon i l mt hp ng trong hai bn ng hon i dng tin, mt giao dch m c hai bn ng thanh ton cho bn cn li mt chui cc dng tin trong mt khong thi gian xc nh. V d, mt bn i tc ang nhn c mt dng tin t mt khon u t, nhng li thch mt loi u t khc vi dng tin m mnh ang th hng. Bn i tc ny s lin lc vi mt dealer hon i, thng l mt cng ty hot ng trn OTC, v h s thc hin v th i nghch trong giao dch. Tu thuc vo li sut hay gi sau thay i nh th no m 1 bn s thu c li nhun hay l b l. Li ca bn ny chnh l l ca bn kia. C 4 loi hon l hon i tin t, hon i li sut, hon i chng khon v hon i hng ho. V cng ging nh hp ng k hn, cc hon i cng gnh chu nhng ri ro nu mt bn b v n. Hon i c xem nh l kt hp gia cc hp ng k hn. N l ci tin ti chnh mi nht nhng v thc cht khng phc tp hn mt danh mc cc hp ng k hn v ri ro tn dng hin din trong hon i cng c phn thp hn so vi ri ro tn dng ca hp ng k hn c cng k hn.

3.Vai tr ca cc cng c ti chnh phi sinh

Qun tr ri ro Th trng sn phm phi sinh cho php nhng ngi mun lm gim ri ro ca mnh chuyn giao ri ro cho nhng ngi sn sng chp nhn n, l nhng nh u c. V vy, th trng ny rt c hiu qu trong vic phn phi li ri ro gia cc nh u t, khng c ai cn phi chp nhn mt mc ri ro khng ph hp vi bn thn mnh. V cng v th m h sn sng cung cp nhiu vn hn cho th trng ti chnh, iu ny to iu kin cho nn kinh t pht trin, pht huy kh nng huy ng vn v gim chi ph s dng vn. Bn cnh , th trng cc sn phm phi sinh cng l mt cng c hiu qu cho hot ng u c. Bi ngi mun phng nga ri ro phi tm c mt ngi khc c nhu cu i lp hon ton vi mnh, tc l ri ro ca ngi mun phng nga ri ro phi c hp th bi cc nh u c. Ti sao cc giao dch ny li c th c thc hin, khi m thc t r rng l khi mt bn c li th tt yu bn cn li s khng th trnh khi nhng thit hi? Bi mi nh u t c mt khu v ri ro khc nhau, kh nng chp nhn ri ro cng khc nhau. Tuy nhin, ai cng c mong mun l gi cho cc khon u t ca mnh mt mc ri ro c th chp nhn c. V th l h gp nhau v tin hnh vic chuyn giao mt phn ri ro ca mnh cho i tc.

V cng khng ging nh ngi ta thng ngh, th trng phi sinh khng dn vn trong nn kinh t vo nhng m mu u c khng khip. Nhng nh u c khng phi l nhng tay c bc. Ch n gin l thay v giao dch c phiu, h giao dch cc sn phm phi sinh v chnh vic u t vo cng c ti chnh phi sinh li to iu kin cho vic phng nga cc ri ro t tn km hn v hiu qu hn. Bi cn khng nh chc chn rng, th trng phi sinh khng h to ra m cng chng th ph hu c ti sn, chng ch l nhng phng tin chuyn giao ri ro trn th trng, nhng ri ro sn c cu th trng ti sn, chuyn nhng khon ri ro t nhng khng kh nng chp nhn n sang nhng ngi sn sng tip nhn n, chnh l nhng nh u c. Khng c thm bt k mt ri ro no c sinh ra trn th trng ny. V li ch t th trng khng ch b hp trong li ch ca nhng nh u c m n lan to ra ton x hi. Thng tin hiu qu hnh thnh gi Cc th trng k hn v tng lai l ngun thng tin quan trng i vi gi c. c bit, th trng tng lai c xem l mt cng c ch yu xc nh gi giao ngay ca ti sn. iu ny khng h bt bnh thng, bi c rt nhiu hng ho c giao dch trn th trng tng lai nhng th trng giao ngay ca n rt rng ln v phn tn nn rt kh c th xc nh c gi giao ngay ca chng. y, thng gi tng lai ca nhng giao dch sm nht s c xc nh l gi giao ngay. Thm na, th trng giao sau, trn th gii thng nhn nhp hn nn cc thng tin do n cung cp c tnh tin cy cao hn. Nhng thng tin c cung cp trn th trng phi sinh d trc tip hay gin tip u gp phn hnh thnh gi giao ngay trong tng lai mt cch c hiu qu m nhng ngi tham gia th trng c th cht li trong gii hn chp nhn ca mnh. Cc li th v hot ng v tnh hiu qu. Th nht, chi ph giao dch thp hn. iu ny lm cho vic chuyn hng t cc giao dch giao ngay sang phi sinh ngy cng d dng v hp dn hn. Th 2, tnh thanh khon cao hn hn so vi th trng giao ngay. Trc ht l yu cu mt mc vn tham gia th trng l tng i thp. Thm na, t sut sinh li v ri ro c th c iu chnh bt c mc no nh mong mun. Th 3, Cc giao dch bn khng c thc hin d dng hn. Ngoi ra, cc nh u t c th tm kim c nhng khon li nhun ng k t chnh lch gi, chnh lch li sut. Tt c cc ch th tham gia th trng u c th tm thy li nhun. Th trng phi sinh gip cc tn hiu th trng kh b bp mo. V th, cc nh u c vi nh thao tng th trng cng c nhng kh khn nht nh. Chnh v th, t bn cnh th

trng giao ngay, s hiu qu ca th trng phi sinh gip nng cao tnh lnh mnh cho th trng .