A

Airi: Staro malobrojno stanovnitvo Japana. Najvie ih ima na otoku Hokaidu. Umanjim grupama ive jo na poluotoku Sahalin i Kurilskim otocima. Anemograf: Sprava koja automatski registruje brzinu i pravac puhanja vjetra. Agrarna prenaseljenost: Pojava veeg udjela poljoprivrednog stanovnitva od poljoprivrednih povrina na odreenom prostoru, regiji ili dravi. Arteka voda: Nakupina podzmene vode u rastresitim sedimetnima ( ljunak, pjesak ) izmeu udubljenih vodonepropusnih slojeva. Ako se gornji vodonepropusni sloj probui voda e u obliku vodoskoka izbijati na povrinu. To je arteki izvor Ada: Rjeni otok u proirenom rijenom koritu nastao akumulacijom rijenih nanosa. Na njemu raste vegetacija koja svojim korijenjem uvruje otok. Akonkagva: Najvii vrh na Andima u Junoj Americi. Njegova visina iznosi 6960 m planinski vrh je oblika vulkanske kupe. Niz njegove padine do 3900 m nadmorske visine klizi 7 lednika. Duina lednika iznosi oko 6 km. Akumulacija: Taloenje rastresitih stijena prenesenih vjetrom, vodenim tokovima, morskim i jezerskim talasima, lednicima i padavinama. Akumuliranje nanosa nastaje na mjestima gdje transportna snaga prijenosnika oslabi. Akumulacijom nastaju posebni reljefni oblici. Autohton: ( grc. autos- sam, hton- zemlja ) Starosjedilaki, uroeniki, onaj koji se nalazi na mjestu postanka. Amfidromija: Mjesta u Svjetskom okeanu gdje se ne javlja plima jer se plimski talas poklapa sa osjekim, pa je to slaganje talasa.

B
Babel El Mandeb: Moreuz izmeu Arabijskog poluotoka i Afrike. irok je 26 km i spaja Crveno more sa Arabijskim zalivom. Ima veliki pomorski znaaj u povezivanju Atlantskog sa Indijskim okeanom posredstvom Sredozemnog i Crvenog mora. Balaton: Jezero u Maarskoj. Ima nadmorsku visinu od 105 m, a povrina mu je 600km kvadratnih. Prosjena dubina jezera iznosi 4m, a maksimalna 11m. Njemu protie nekoliko povrinskih tokova meu kojima je najvea Zala. Balaton se jos naziva i Maarsko more. Balboa ( Balboa Vasko Nunjez): panski osvaja i istraivac. Prvi je otrkio Tihi okean 29.09.1513. godine, preavi preko Panamske prevlake izmeu Karipskog mora i

tihookeanskog zaliva San Miguel. Tihi okean je nazvao " JUno more ". Pogubljen je kao rtva plemikih intriga. Baski: Narod nastanjen preteno u oblasti zapadnih Pirineja. To je drevno stanovnitvo Pirinejskog poluotoka i starije je od iberijskih plemena. Jezik kojim govore nije srodan ni sa jednim drugim jezikom. najvie ih ima u panskoj Navari i jugozapadnoj Francuskoj. Kod Baskijaca je razvijen osjeaj za autonomijom koji ilegalnim radom i terorizmom pokuavaju i ostvariti. Bifurkacija: Rastakanje jedne rijeke u dva hidrografska sistema. Najpoznatija bifurkacija je rijeke Kasikijereu Junoj Americi. jedan njen krak otie u Orinoko a drugi u Rio Negropritoka Amazona. Bliski istok: Geografski naziv za jugozapadni dio Azije i sjeveroistone Afrike. Naziv potie jo od Prvog svjetskog rata i odnosi se na cjelokupno geografsko prostranstvo koje je administrativno pripadalo Turskom Carstvu, ukljuujui i ono na Balknaskom poluotoku. Nakon drugog svjetskog rata u ovo podruje ukljuuju se i zemlje Srednjeg istoka, u koje spadaju: Iran i Afganistan. Bliski istok je po nafti najbogatija regija svijeta. Barograf: Meteoroloki instrument koji automatski registruje promjene zranog pritiska u duim vremenskim razdobljima.Sastoji se od nekoliko kutijica. meusobno spojenih iz kojih je izvuen zrak. Zidovi kutijica su veoma elastini i pri opadanju pritiska one se ugibaju a pri povecanju one se ire. Ove promjene zracnog pritiska prenose se na kazaljku koja pokazuje zrani pritisak u milibarima. Beduini: Naziv za arapske stoare koji se sa stokom sele u potrazi za ispaom. Baobab: Drvo koje raste u africkim savanama. Ima ogromno stablo oko 8 m u preniku. Sadri velike rezerve vode. Plod mu je hranjiv a voda iz njega koristi se za pie. U stablu stanovnici urezuju sobe za stanovanje. Baobab se esto naziva majmunsko ili hljebno drvo.

C
Civilizacija: Stupanj drutevenog razvoja u kulturnom i tehnikom pogledu. Cirusi: Visoki perjasto-pramenasti oblici. Ne izluuju padavine. Nagovjetavaju pogoranje vremena. Ce-ce muva: Tropski insekt, muva koja prenosi uzronike bolesti spavanja. Ciklon: Oblast prizemnog sloja atmosfere sa pritiskom niim od normalnog. U njemu zrani pritisak opada od periferije ka centru i tim se pravcem usmjerava puhanje vjetrova. Cikloni su vrtlona strujanja. Iz centra ciklona zrak se die i hladi zbog ega kondenzira o obrazuje oblake iz kojih se izluuju padavine. Cikloni zahvataju velika prostranstva i prenik im iznosi na desetine kilometara. Vrijeme u ciklonu je nestabilno.

Celebsko more: Meuotono more u Malajskom arhipelagu. Pripada Tihom okeanu. Nalazi se izmeu Celebasa, Bornea, Mindanau i Sulu arhipelaga. Povrina mu je 43,5 hiljada km kvadratnih. Najvea dubina 6200m. Bogato je koralnim sprudovima Celuloza: Graevinski materijal koji se dobiva peenjem laporca ili krea i gline. Pomjean sa vodom stvrdnjava se nako kratkog vremena. Upotrebljava se za betoniranje.

imborazo: Vulkanska kupa na Andima u dravi Ekvador, visoka 6272 m. Vrh i padine imboraza do visine 4700 m prekrivene su snijegom i ledom. Na njegovim padinama postoji 14 kraih lednika. omolungma: Najvii vrh planinskog spleta Himalaja i ujedno navjii vrh na povrini Zemlje visoko 8848 m. Nalazi se na granici Nepala i Kine. Prekriven je ledom i snijegom sa kojeg se sputa nekoliko lednika. erkezi: Narod iz kavkaske porodice adigo-abhaskog porijekla, iji su ukupni broj procjnjuje na oko 300 hiljada. Najvie ih ima u Aziji, uglavnom u Turskoj i na Kavkazu. Oaj narod je poznat jo i po nazivu Adige. inuk: Suh i topao vjetar. Pue u hladnijem periodu godine du istonih padina stjenovitih planina u Sjevernoj Americi. inuk donosi vedro i toplo vrijeme koje utie na naglo otapanje snijega. erapundi: Mjesto u Asamu( Indija ). Nalazi se u podgorini Himalaja na nadmorskoj visini od 1300 m. To je najkiovitije mjesto na Zemlji. U njemu se godinje izlui preko 12 000 mm padavina. Najvie kie u obliku pljuska izluuje se tokom juna i jula. Uzrok ovako velikoj godinjoj koliini padavina je vlaan monsunski zrak koji uzlaznim strujanjem uz Himalajske padine se hladi, kondenzira i izluuje padavine.

ilibar: Fosilna smola etinara. Ouvana je kao fosil u glinovitim ili pjeskovitim naslagama priobalnih podruja iz geolokog razdoblja tercijara. Ima Svijetloutu ili mrku boju. Slui za izradu ukrasnih predmeta, ilibarske kiseline i raznih lakova.

D
Dacit: Mlaa vulkanska stijena sive, mrke ili crvenkaste boje. Slui u graevinarstvu za poploavanje ulica i oblaganje graevina. Javlja se zajedno sa andezitom.

Dardaneli: Moreuz koji spaja Mramorno sa Egejskim morem i odvaja Evropu i Aziju. Moreuz je dug 120 km, minimalne irine1.3 km a maksimalne18,5 km. Dardaneli sa Bosforom imaju veliku ekonomsku i geostrategijski znaaj. Teritorijalno pripada Turskoj. Dijagram: Crte u pravouglom koordinatnom sistemu. kojim se pomou linija ili geometrijskih likova prikazuju neki geografski kvantitativni pokazatelji npr. temperatura zraka, padavine, struktura stanovnitva. Ako se dijagram nanosi na geografsku kartu onda je to kartodijagram. Daleki istok: Geografski naziv za podruje istone Azije. U daleki istok spadaju: Istona kineska oblast, Koreja( Sjeverna, Juna ), Tajvan, Japan, Filipini i krajnji istoni dio Ruske Federacije( Amurska, Kamatska i Irkutska oblast). Delta: iroko uravnjeno rijeno korito pri uu rijeke u more ili jezero. nastaje taloenjem rijenog nanosa, po kome se vodeni tok rastae u velikom broju rukavaca. Najvee delte u svijetu su izgradile rijeke: Gang, Bramaputra, Hoanho, Misisipi, Amazon, Nil, Volga i Dunav. Depopulacija: Smanjenje ukupnog broja stanovnika u jednoj dravi ili nekoj regiji. Smanjenje stanovnitva moe nastati kao posljedica raseljavanja ili kao posljedica negativnog bilansa izmeu nataliteta i mortaliteta. Driftovne morske struje: Stalne morske struje izazvane vjetrom.

D
Dinovski lonci: Okrugla bunarska udubljenja u dnu rijenog korita. Nastaje na stjenovitom dnu korita usljed snanih vrtlonih strujanja vode i rijenog materijala koji rijeke prenose.

E
Eskimi: Mongoloidni narod na sjeveru Amerike. Nastanjuju prosotre od Aljaske do Labradora, Grenland i neke otoke arktikog arhipelaga. Eukaliptus: Drvo australijskog predjela. Moe narasti i preko 150m visine, a obim stabla moe biti i preko 30 m. Upija veliku koliinu vlage pa se esto sadi u movarnim predjelima radi isuivanja tla. Estavele: Krake pukotine sa dvostrukom funkijom. Za vrijeme povodnja, dugotrajnih kia, kroz njih voda izvire na povrinu i tada funkcioniu kao izvori, a za vrijeme sue kroz njih voda ponire i tada imaju funkciju ponora.

Estuar: Ljevkasti zaliv iroko otvoren prema morskoj puini. Njega ini potopljeno ue velikih rijeka morskom vodom u kojem je izraajna plima. Ue oblika estuara imaju rijeke: Laba, Temza, Loara, La Plata. Etnogeneza: Veoma sloeni istorijsko-geografski proces koji obuhvata porijeklo i formiranje pojednih etnikih grupa na odreenom geografskom prostoru. Elbrus: Najvii vrh na Kavkazu. To je vulkanska kupa ija je nadmorska visina 5633 m i prekrivena je ledom sa kojeg se sputaju lednici. Eocen: Jedna od najstarijih epoha u kenozojskoj geolokoj eri razvoja Zemlje. Ova epoha je zapoeta prije 60, a zavrila prije 50 miliona godina u odnosu na dananjicu. Epigenija: Rijena dolina, oblika klisure, usjeena u tvrdim stijenama i via je u odnosu na okolne dolinske strane koje su izgraene od mekih stijena. Zbog ovoga epigenije predstavljaju anomaliju u reljefu.

F
Fjordovi: Uski i dugi,esto vijugavi,zalivi strmih,a nekada i okomitih obala koji podsjeaju na klisure i kanjone.Oni se duboko uvlae u kopno,po nekoliko stotina km.To su nasljeene morfoloke faune koje su modifikovane ledom kroz koji su se kretali lednici.Nakon otapanja lednika nakon pleistocenog doba,fjordovi su potopljeni.Najvie ih ima uz obale Norveke, kotske,Labradora,na Grenlandu,Aljasci i Ognjenoj zemlji.Najpoznatiji fjord je Sogne dug 180 km i dubok 1200 m. Firn: Zrnasti snijeg, koji nastaje u snijenoj masi zamrzavanjem vode, koja se procjeuje sa povrine od otopljenog snijega. Mrnjenjem voda se u obliku tankih opni hvata oko kristala snijega. Na taj nain, zrnca firna meusobno srastaju i pod pritiskom snijene mase prelaze u pravi ledniki led. Fjeld: Ledeno polje na planinskim platoima i visoravnima. Od njega u svim pravcima polaze ledeni jezici ( lednici ) koji se nazivaju ajstremi. Fjeldovi se najzastupljeniji u Skandinaviji. Fertilitet: ( lat. plodnost, raanje ), broj ivoroene djece na 1000 ena fertilnog doba na odreenom teritoriju i u odreenom vremenu. Fertilno doba kod ene se najee rauna izmeu 15-49 godina. Fandi: Zaliv u Atlantskom okeanu na istonoj obali Sjeverne Amerike. Duina mu iznosi 300 km, irina 90 km, a dubina 214 m. Ovaj zaliv je poznat po najveoj razlici u nivou mora za vrijeme plime i oseke. Ova razlika iznosi 21 m. Felah: Zemljoradnici u zemljama sjeverne Afrike.

G H
Hidrogeologija: Geofizicka i geohemijska nauka koja prouava genezu podzemnih voda, fizicke i hemiske osobine podzemnih voda i geografsko rasprostranjenje. Hum: Kupasto krenjako uzvienje koje se uzdie sa dna krekog polja. Huerte: Veoma plodne, navodnjene i veoma obraene bate i vrtovi u paniji. Hemisfera: Polukugla Zemlje. Moe biti sjeverna i juna, istona i zapadna. Granica izmeu sjeverne i june je ekvator. Granica izmeu istone i zapadne Grinviki meridijan. Havea: Drvenasta biljka tropskih oblasti, visoka do 20 metara, iz ijeg se mlijenog soka dobiva kauuk. Hurmina palma: Biljka koja daje sladak kotunjav plod, hurmu ili datulu. Higrometar: Meteoroloki instrument pomou kojega se mjeri relativna vlanost zraka. Hljebno drvo: Drvo iz porodice Moraceae i ima ga oko 40 vrsta. Uspjeva u tropskim oblastima Od mesnatih skrobnih plodova domorodako stanovsnitvo pravi kruh.

I
Inflacija: Poveanje koliine novca u opticaju bez odgovarajueg poveanja devizne rezerve ili zlatne podloge. Izohipse: Linije koje povezuju take sa istim nadmorskim visinama. One se jo nazivaju horizontalama. Inje: Vrsta niskih padavina, koju ini bijeli zrnasti kristali leda slini snijegu, koji se hvataju po granama, liu i drugim tankim predmetima. Inje nastaje pri hladnom i maglovitom vremenu sa slabim vjetrom. Izobare: Zatvorene krive linije kojima se na kartama povezuju mjesta sa istim veliinama zranog pritiska. Idrizi: Jedan od najpoznatijih arapskih geografa. kolovao se u Kordovi a boravio je u sredozemnim zemljama. Bavio se izuavanjem ranijih geografskih djela. Inlandajs: Ledeni pokriva velike povrine. U inlandajs ubrajaju se Grenland, Antartik i Artik.

Izohijete: Krive zatvorene linije kojima se na kartama povezuju sve take sa istom koliinom padavina. Izohijetama se prikazuje horizontalna raspodjela padavina na Zemlji.

J
Juvenilne vode: Podzemne vode koje nastaju pod enormno visokim pritiskom i temperaturom. Ove vode izlaze na zemljinu povrinu pri vulkanskim procesima i one mogu bite mineralne i termalne. Jugo: Lokalni vjetar u Sredozemlju i Jadranskom primorju. Pue s mora na kopno, pa je vlaan i topao vjetar. Jugo donosi kino vrijeme. Juta: Biljka vlanih tropskih predjela. Najvee rasprostranjenje ima u monsunskoj Aziji a naroito u dolini Ganga.

K
Kabili: Narod iz berberske grupe semitsko-hamitske porodice maroda. ive u planinskim podrujima Atlasa u Aliru. Bave se uglavnom stoarstvom.

L
Luko doba: Kanjenje plimskog talasa

LJ M N NJ O
Oseka: Sputanje nivoa Svjetskog okeana.

P
Plima: Periodicno dnevno nadiranje razine Svjetskog okeana koja nastaje pod uticajem gravitacione sile Mjeseca i Sunca.

S T U
Utap: Pun Mjesec

V Z