You are on page 1of 39

INDIKATOR

Mahasiswa harus dapat :


Menentukan rapat keadaan model Debye.
Menghitung temperatur Debye.
Menghitung kapasitas panas fonon.
Menggunakan persamaan Debye untuk
kapasitas panas fonon.
Materi :
5.1. Kapasitas panas fonon
5.2. Rapat keadaan model Debye
5.3. Temperatur Debye
5.4. Persamaan Debye T
3
TIK
Untuk menentukan : Capasitas panas jenis
phonon (Cv pada volume konstant) untuk
temperatur tinggi dan temperatur rendah temperatur tinggi dan temperatur rendah
menurut model Eintein dan model Debye
Kapasitas Panas Phonon
Model Einstein
Model Debye
Pada BAB IV
jika dalam kristal terdapat phonon
maka akan terjadi hubungan dispersi maka akan terjadi hubungan dispersi
(diatomik)
Cabang optik
Tidak ada energi
yang melewati
k
2 / 1
2 1
1 1
2
|
|
.
|

\
|
+
m m
C
2
2
m
c
1
2
m
c
Cabang akustik
0
k
a

Gambar tersebut menunjukkan cabang akustik dan


cabang optik dari hubungan dispersi untuk kisi linear
diatomik, menunjukkan limit frekuensi sudut pada k = 0
dan k
maks
= /a, dimana massa atom m1 < m2.
Daerah Brillouin I
Kapasitas panas phonon
Kapasitas panas dengan volume konstan
didefinisikan sebagai
V
V
T
U
C
|
.
|

\
|
c
c
=
dimana U adalah energi kristal dan T adalah
temperatur.
Apabila partikel phonon yang mempunyai
frequensi , maka menurut kuantum Planck
besarnya energi adalah
E = h = .
Energi kristal untuk vektor panjang gelombang
k = k1 adalah k = k1 adalah
( )
p k
p
p k p k
U
,
3
1
, ,
1 1 1

=
=
Artinya :
Setiap harga 1 k mempunyai 3 jenis polarisasi.
Secara umum energi kristal untuk satu k
ditulis :
p k
p
p k p k
U
, , ,

=
Sehingga :
Energi Total Kristal Untuk seluruh nilai k
( )


|
|
.
|

\
|
=
|
|
.
|

\
|
= =
k p
p k p k tot
p
k k p
p k p k tot
U
U U U
, ,
, ,

Dimana
q
kp
~ probabilitas penempatan tingkat energi
phonon
1
=
Dari fungsi distribusi Planck didapat
harga q
kp
1
1
/
,

=
T k
p k
b
e

h
Dengan
k
b
= 1,381 . 10
-
23
joule/K
Distribusi Planck
Grafik Fungsi Distribusi Plank
q
Untuk T>> mendekati linier
0

kbT
Suatu osilator harmonik yang sama pada
keseimbangan termal memiliki perbandingan
antara jumlah keadaan N pada keadaan kuantum
n + 1 ke keadaan kuantum n Sehingga
T k
n
n
b
e
N
N
/
1

+
=
pecahan dari total N pada keadaan kuantum n pecahan dari total N pada keadaan kuantum n
adalah


=

=
=
0
/
/
0 s
T k s
T k
s
s
n
b
b
e
e
N
N

Maka
Kita misalkan

=
s
T k s
s
T k s
b
b
e
se
/
/

T k
b
e x
/
=
maka
( )
2
4
1
1
1
x
x
x
dx
d
x sx dan
x
x
s s

= =

=

( )
2
1
1
x
dx x
s s s


Sehingga Persamaan menjadi
( )
( )
x
x x
x
x
x
x
x
x
sx
s
s
s
s

= =

1 1
1
.
1
1
1
1
2
2

Kemudian ganti kembali harga x-nya dan


hasilnya subtitusikan ke persamaan energi
kristal, maka persamaannya menjadi
1
1
) 1 (
1
1 1
/
0 / / / /
/

T k
T k T k T k T k
T k
b b b b
b
e e e e e
e
x
x

1
/

=
T k
b
e


Maka Energi Kristal dapat dituliskan :

=
=
kp
T k
p k
p k
kp
p k
b kp
e
U
U
1
/
,
, ,

Energi kristal berdasarkan fungsi distribusi


planck yaitu


=
kp
T k
p k
b kp
e
U
1
/
,

Kapasitas Panas pada Temperatur Tinggi ( T>>)


Dengan menggunakan deret taylor maka
persamaan di atas menjadi
..... 1
....., 1
/
3 2
+ + =
=

T k
e
maka x x x e
b
T k
x
b

h
h
Sehingga U dapat dinyatakan

=
+
=
kp kp
b
b
kp
kp
T k
T k
U
1
1
1 1

=
kp
b
T k U
Atom-atom kristal dianggap bergetar satu sama lain
di sekitar titik setimbangnya secara bebas.
Getaran atomnya dianggap harmonik sederhana
A. Sehingga Menurut Einsten
Getaran atomnya dianggap harmonik sederhana
yang bebas sehingga mempunyai frekuensi sama
|
.
|

\
|
=

2
sehingga di dalam zat padat terdapat sejumlah N atom
maka ia akan mempunyai 3N osilator harmonik yang
bergetar bebas dengan frekuensi (e).
Maka Kapasitas Panas
| | T Nk
dT
d
T
U
C
b v
3 =
c
c
=
R C
v
3 =
T Nk T k U
b
kp
b
3 = =

R Nk Nk C = = 3 R C
v
3 =
R adalah konstanta universal gas.
Jadi kapasitas panas phonon untuk temperatur
tinggi menurut model Einstein adalah
R Nk C
b V
3 3 = =
R Nk Nk C
b b V
= = 3
Sesuai dengan eksperiment Dulong & Petit.
Kapasita Panas pada Temperatur
rendah
1 >>
T k
b

Untuk T<< maka
Bila e
kp
=e maka model Einstein 3N
jadi
1
3

=
T k
b
e
N
U

(
(

=
c
c
=
1
3
T k
v
b
e
N
dT
d
T
U
C

=
T k
b
b
V
b
e
T k
T k
e
N C

h
h
h
h
2 2
1
1
. 3
2
3
1
.
2
2 2
|
.
|

\
|

=
T k
T k
T k
N
b
b
b
e
e

2 2 T k


|
.
|

\
|
+
=
1 2
.
3
2
2
2 2
t K T k
T k
b b b
b
e e
e
T k
N

1
1
.
3
2 2

=
T k
b
b
e
T k
N

T k
b
v
b
e
T k
N
C


= .
3
2 2
Sehingga C
v
untuk Suhu rendah
B
E
E
k
h
= O
maka jika
2 /
/
2
2
2 /
/
2
2 2
) 1 (
1
3
) 1 (
.
3

|
|
.
|

\
|
=

=
T k
T k
B
B v
T k
T k
b
v
b
b
b
b
e
e
T k
Nk c
e
e
T k
N
c

h
h
h
h
h
h
2 /
/
2
) 1 (
3
) 1 (

|
.
|

\
|
O
=

. \
T k
T k
E
B v
B
b
b
e
e
T
Nk c
e T k

h
h
2 /
/
2
2 /
/
2
) 1 ( 3
) 1 (
3

|
.
|

\
|
O
=

|
.
|

\
|
O
=
T k
T k
E v
T k
T k
E
v
b
b
b
b
e
e
T R
c
e
e
T
R c

h
h
h
h
R c
v
3
Gambar. Variasi temperature dari c
v
/3R untuk 1 mol intan
E
T O /
1
3
,
R
c
maka T
v
0
3
, 0
R
c
maka T
v
B. Model Debye
Atom-atom dianggap sebagai osilator harmonis
yang tak bebas
Gerakan atom-atom dipengaruhi oleh atom
tetangga
o Menyempurnakan Model Einstein terutama : T
<<
untuk T<< maka u << berada pada cabang
akustik
Model Debye untuk Rapat Keadaan ( Density of
State) D(w) didefinisikan : jumlah keadaan (dN)
tiap rentang energi (dW)
)
`

=
) (
) (
) (

d
dN
D
d D dN ) ( =
Energi total
(

(
(

=
k
p
T k
kp
b
kp
e
U
1

dw w D
e
U
p
T k
kp
b
) ( .
1

}

=

k
Rapat Keadaan dalam 3 dimensi
3
3
4
k V
bola

=
3
3
2
3
4
|
.
|

\
|
=
L
k
N

dimana
3
2
|
.
|

\
|
L

Volume sel primitive kubus dengan sisi L


3 3 3
. . k V k L
2
3
2
3 3
6
.
6
.

k V
N
k L
N = =
( )
2
2
2
Vk
dk
dN
k D = =
( )
|
.
|

\
|
= = =
dw
dk Vk
dw
dk
dk
dN
dw
dN
w D
2
2
sehingga 3
L V =
e
3
2 2
2
1
2
) (
v
V
v
Vk
D

= =
v d
dk
vk
1
= =

contoh
}
=
D
W
d
v
V
U
3
2
2
3

e=vk
k
2
2
6
k V
N

=

d
e
v
V
U
D
b
k
}

=
T
0
3 2
3
1
2
3

=
b
T k
d
v
e
U
0
3
2
1
3


Sehingga limit dari integral diatas didapat :
D
D D
D
vk
L
k
N =
|
.
|

\
|
=

3
3
2
3
4

c
c
=
c
c
=
}
T
D
B
d
e
v
V
T T
U
c
k
v

0
3 2
3
1
2
3
h
h

d
e
dT
d
v
V
c
D
B
k
v
}

)

|
|
.
|

\
|

=
T
0
3
3 2
1
1
1 2
3
h
h
dimana
|
|
.
|

\
|

|
|
.
|

\
|

|
|
.
|

\
|

=
|
|
.
|

\
|

T
T T
2
2
1
1
1
1
1
T k
e
k
e e
dT
d
B
k
B
k k
B
B B



h
h h
h

d
e
e
k v
V
c
D
B
B
k
k
B
v
}
|
.
|

\
|

T
=
T
T
0
2
4
2 3 2
2
1
1
2
3
h
h
h

d
T k
e
k
e
v
V
c
D
B
B
B
k
B
k
v
}

)

|
|
.
|

\
|

|
|
.
|

\
|

|
|
.
|

\
|

=
T
T
0
2
2
3
3 2
1
1
1
1 2
3
h
h
h h
Misalkan :
dx
k
d
k d
dx
h
T xk
k
x
B
B
B
B
h
h h T
=
T
= =
T
=

( )
dx
k
e
e
T xk
k v
V
c
B
k
x
x B
B
v
B
D
h
h h
h
T

|
.
|

\
|
T
=
}
T

0
2
4
2 3 2
2
1
2
3
k
| |
4
( )
dx
k
e
e x
k
k v
VT
c
B
k
x
x B
B
v
B
D
h
h h
h
T

|
.
|

\
|
T
=
}
T

0
2
4
4
2 3 2
4 2
1
2
3
( )
dx
e
e x
v
T Vk
c
B
D
k
x
x
B
v
}
T

h
h
0
2
4
3 3 2
3
4
1
2
3
3
3 2
2
3
2
3
6
6 6
D
D
D
Nv
V
v
V
k V
N

=
|
.
|

\
|

=
Bila didefinisikan :
dan
B
D
D
k
h
= O
( )
dx
e
e x
v
k
Nv
c
T
x
x
B
D
v
D
}
O

T
|
|
.
|

\
|
=
/
0
2
4
3 3 2
3
4
3
3 2
1
2
6
3
h

sehingga
O
3
( )
dx
e
e x T Nk
c
T
x
x
D
B
v
D
}
O

=
/
0
2
4
3
3
3
4
1
9
h
( )
dx
e
e x
v
T k Nv
c
T
x
x
D
B
v
D
}
O

=
/
0
2
4
3
3 3 2
3
4
3 2
1
2
18

h
( )
dx
e
e x T
Nk c
T
x
x
D
B v
D
}
O

|
|
.
|

\
|
O
=
/
0
2
4
3
1
9
( ) D D
B
T
x
x
D
B
B v
k
dx
e
e x
T
k
Nk c
D
O
=

|
|
.
|

\
|
=
}
O
1
1
9
/
0
2
4
3
3
h h
Kapasitas panas untuk temperatur tinggi
( )
( )( )
)
`

+ +
=


=

.....
! 4 ! 2
2
1 1
1
4 2
4 4 0
2
4
x x
x
e e
x e
e
x e
x x
x
x
2
2
4
! 2
2
x
x
x
~
/
/
/
/
Untuk daerah integrasi 0 x x
D
dengan x
D
<< 1
}
=
D
x
dx x
T
k N c
2
3
9
1 >> O <<
D D
X T
! 2/
Jadi model Debye : untuk suhu tinggi :
R Nk c
B v
= = 3 3
}
O
=
D
B v
dx x
T
k N c
0
2
3
9 Jadi :
3
2
3
3
1
9 x
T
k N c
D
B v

O
=
3
9
3
3 3
3
x
T x
T
k N c
B v

=
Kapasitas panas untuk temperatur rendah
( )
dx
e
x e T
k N c
D
x
x
x
D
B v
}

|
|
.
|

\
|
O
=
0
4
3
1
9
} }
=
1 >> O <<
D D
X T
( )
dx
e
x e T
k N c
D
x
x
x
D
B v
}

|
|
.
|

\
|
O
=
0
4
3
1
9
dx x dU x U
3 4
4 = =
( ) ( ) 1
1
1

=
x x
x
e
V dx
e
e
dV
} }
= dU V UV UdV
Integral parsial :
misalkan
maka
)
`

|
|
.
|

\
|
O
=
}

dx
e
x
e
x T
Nk c
x x
D
B v
0
3 4
3
1
4
1
9
( ) { }
}

0
3
4 ! 3 4
1
4 dx
e
x
x
( )
90
....
3
1
2
1
1
1
4
4
4 4 4

= + + =
Dimana
Dengan fungsi Zeta Reaman
0
1
1
4
=
)
`

|
.
|

\
|
O

O
T
e
T
e
x
T
x
dan
maka
( ) { } 4 ! 3 4 9
3

|
|

|
O
=
T
Nk c
b v
3
4
5
12
|
.
|

\
|
O
=
T
NK C
B V

( ) { } 4 ! 3 4 9
|
.

\
O
= Nk c
b v
)
`

|
.
|

\
|
O
=
90
. 6 . 4 9
4
3
T
Nk c
b v
3
3
234 T
NK
C
B
V
O
=
......................................HukumT
3
Debye
3
4
v
5
4
3R
c
|
|
.
|

\
|
O
=
D
T
atau
c
v
/3R
T/
1
3
,
R
c
maka T
v
0
3
, 0
R
c
maka T
v
Perbandingan fungsi Einstein dan Debye
berdasarkan grafik :
Debye
C
v
R
C
V
3
Einstein
D
T O /
Latihan Soal
1.Jelaskan dan tuliskan persamaan tentang capasitas
panas jenis (Cv) phonon pada temperatur rendah
dan temperatur tinggi menurut model
a. Einstein
b. Debye b. Debye
2. Jelaskan anggapan yang dipakai untuk model
Einstein dan Debye.
3.Pada keadaan suhu rendah, diketahui temperatur
Debye untuk logam tembaga adalah 340K
Hitunglah kapasitas panas phonon pada suhu 4 K
dan 27 C
Latihan Soal :
1.Tentukan rapat keadaan model Debye.
2.Menghitung temperatur Debye.
3.Menghitung kapasitas panas fonon.
4.Gunakan persamaan Debye untuk
kapasitas panas fonon.

You might also like