Prawo konstytucyjne

7 padziernika 2008 10:00

Prof. Dr hab. Z. Witkowski Dyur Wtorek 9.00 - 9.45

1. Pojcie prawa konstytucyjnego a. Specyficzny zesp norm prawnych wyodrbnionych z caego systemu prawa w pastwie i skadajcych si na okrelon ga prawa. Og norm dotyczcych szeroko rozumianego ustroju pastwa. b. Wyodrbnienie pewnej dyscypliny nauk prawnych (nauka prawa konstytucyjnego). Nauka prawa konstytucyjnego - tworzcy pewien system, zesp pogldw na temat danej gazi prawa - prawa konstytucyjnego 2. Normy konstytucyjne a. In sensu stricto - normy w wskim tego sowa znaczeniu; zawarte w konstytucji, caoksztat norm o najwyszej mocy prawnej b. In sensu largo - normy w szerokim znaczeniu; przepisy zawarte w aktach prawnych pozakonstytucyjnych zwizanych z konstytucj (ustawa o Trybunale Konstytucyjnym, Stanu itp.) Normy konstytucyjne maj wsplny przedmiot regulacji (zawieraj jeden z niej wymienionych elementw) Norma wskazujca na suwerena Normy wskazujce ma formy sprawowania wadzy Normy okrelajce mechanizm sprawowania wadzy Normy okrelajce relacje midzy organami pastwowymi Normy okrelajce status jednostki w pastwie Normy okrelajce pozycj pastwa w stosunkach wewntrznych i zewntrznych 3. Czym zajmuje si nauka prawa konstytucyjnego? Bada rda prawa Wyjania terminy tekstw prawnych Grupuje normy prawne w gazie prawa Okrela genez gazi prawa Okrela to, co jest prawnie wice Bada zwizki miedzy normami prawnymi, a rzeczywistoci Charakter komperatystyczny 4. Rzecznik Praw Obywatelskich 1808 - pojawienie si instytucji (model francuski i nordycki) 1908 - wpisanie do konstytucji przepisu o funkcjonowaniu RPO

Prawo konstytucyjne Strona 1

Propedeutyka wiedzy o konstytucji

23 kwietnia 2009 11:18

1. Pojcie KONSTYTUCJA (a. costituere) porzdkowanie, ustanawianie, urzdzenie. W odniesieniu do pastwa oznacza akt umoliwiajcy urzdzanie pastwa. Koncepcja tzw. konstytucji rzeczywistej faktyczny ukad si spoecznych istniejcych w danym momencie w pastwie; powstaa na bazie zbadania relacji midzy prawem, a rzeczywistoci, konstruujc pojcie konstytucji pisanej i rzeczywistej. Konstytucja pisana (formalna) musi odzwierciedla konstytucj rzeczywist i przystawa do faktycznych si w pastwie. Ta, ktra nie przystaje staje si fikcj prawn konstytucja fikcyjna Konstytucja jako pojcie prawne to caoksztat norm prawnych regulujcych ustrj pastwa Konstytucja jako akt normatywny akt normatywny o szczeglnej mocy prawnej regulujcy caoksztat zagadnie ustrojowych differentia specifica wobec ustaw genus proximum o czym wiadczy ranga konstytucji (prymat w systemie rde prawa, derogacyjna moc wobec innych aktw prawnych) Termin konstytucja stosuje si w rnych znaczeniach, m.in. jako szczeglny sposb organizacji ycia spoecznego i politycznego. W tym kontekcie termin ten jest rwnowany pojciu formy pastwa czy systemu rzdw. 2. Podzia w klasyfikacjach konstytucji 1) Konstytucja w sensie materialnym i formalnym. Pojcie materialne konstytucja obejmuje wszystkie normy pisane jak i zwyczajowe (niespisane i niepisane), pod warunkiem, e odnosz si one do zasad ustroju pastwowego i funkcjonowania pastwa, czyli do tego, co nazywamy przedmiotem prawa konstytucyjnego. Np. konstytucja Wielkiej Brytanii (tworzy j og norm prawnych, ktre reguluj podstawy ustroju politycznego, bez wzgldu na form aktw prawnych w ktrych te normy s zawarte). Na konstytucje tak skadaj si zarwno liczne ustawy (akty prawa pisanego) z rnych epok, jak i rnego rodzaju akty pochodzce od parlamentu, uchway parlamentu, zwyczaje konstytucyjne - konwenanse konstytucyjne oraz zwyczajowe prawo konstytucyjne. Zwyczajowe powszechne prawo konstytucyjne normy prawne nieuchwalone przez parlament, lecz wyksztacone w drodze dugotrwaej praktyki. Pastwo uznaje te normy zwyczajowego prawa i zapewnia ich przestrzeganie. (w Wlk. Brytanii np. zasada kontrasygnaty) Pojcie formalne og norm prawnych przyjtych w drodze szczeglnego postpowania i zawartych w akcie prawnym o szczeglnej nazwie.

2) Konstytucja pisana i niepisana Konstytucja pisana jeden akt podstaw systemu prawnego pastwa, ktry moe obejmowa take kilka bd kilkanacie aktw prawnych, ktre maj tak sam moc prawn: Izrael na jego konstytucj skada si 11 ustaw konstytucyjnych. Finlandia do 1999r. na konstytucj pisana skadao si 5 ustaw konstytucyjnych Konstytucja niepisana mamy z ni doczynienia wtedy, kiedy brakuje 1 albo kilku aktw, ktre buduj podstaw ustroju danego pastwa.

4) Podzia ze wzgldu na kryterium zakresu znaczeniowego regulacji Konstytucji Konstytucje pene reguluj w sposb peny, wyczerpujcy ustrj pastwa. Zawieraj postanowienia dotyczce trybu zmiany swoich norm. S konstytucjami sztywnymi - zmienianymi tylko w szczeglnym trybie. Konstytucje niepene mae, krtkie. Dotycz zwykle wycznie elementw ustroju politycznego w okresie przejciowym, tranzytowym, ale nie posiadaj wszystkich elementw cechujcych konstytucj. S uchwalane jako akty przejciowe-prowizoryczne. Okres, w ktrym funkcjonuj nazywamy prowizorium konstytucyjnym. S tymczasowe i podatne na zmiany, elastyczne. Tryb zmiany jest taki sam jak przy uchwalaniu zmiany ustawy zwykej.

Prawo konstytucyjne Strona 2

ustawy zwykej. W Polsce 20 II 1919r. 19 II 1947r. 17 X 1992r.

5) Konstytucje sztywne i gitkie Konstytucje sztywne zmieniane tylko w szczeglnym trybie. Konstytucje gitkie (elastyczne) konstytucje podatne na zmiany. Tryb zmiany podobny jak u ustawy zwykej. Biorc pod uwag kryterium konstytucji rzeczywistej, wynikaoby, e konstytucje sztywne jako dostosowane go ukadu wewntrzpastwowego trudno jest zmieni, natomiast konstytucje elastyczne duo atwiej 3. Czynniki konstytucjotwrcze - gwne czynniki sprzyjajce narodzinom idei konstytucji pisanej. 1) Ju w greckich polis istniay swoiste regulacje bdce fundamentem prawnym: eunomia zbiory zasad regulujcych porzdek demokratyczny w polis. isonomia zbiory zasad, ktre odnosiy si do pewnych elementw wicych si ze statusem jednostki (pojcia odnoszce si do zasad rwnoci i sprawiedliwoci). 2) W redniowieczu w rnych pastwach spotykamy doniose akty o ustrojowym charakterze .Nie byy to konstytucje w dzisiejszym znaczeniu tego sowa, np.: - Wielka Karta Swobd z 1215r. - Zota Bulla na Wgrzech z 1255r. - Konstytucja Nihil Novi z 1505r. - Statut miasta San Marino z 1226r. 3) Konstytucjami w penym znaczeniu byy dopiero: - Konstytucja USA z 1787r. (wesza w ycie 1789r.). - Konstytucja polska z 3 V 1791r. (Ustawa Rzdowa). - Konstytucja francuska z 1791r. - Konstytucja jakobiska z 1793r. 4) Czynniki konstytucjotwrcze - Pogldy szkoy prawa natury Naturalne prawa jednostki ograniczaj wadz. Naruszenie tych praw moe uzasadnia powstanie przeciwko wadzy. Jeli wic istniej takie prawa i s tak istotne to warto, aby te prawa naturalne jednostki byy gdzie spisane, aby wadza je respektowaa, a ludzie o nich wiedzieli. - Teoria umowy spoecznej Jan Jakub Rousseau upatrywa zasady organizacji spoecznej w umowie pomidzy panujcym a ludem. Konstytucja pisana bya zmaterializowaniem idei umowy spoecznej. Spisana umowa w postaci konstytucji bdzie okrelaa uprawnienia wadzy, a lud bdzie mia moliwo wpywania na t wadz. - Teoria podziau wadzy (Monteskiusz) postulat podzielenia wadzy skupiajcej si w rku wadcy w celu zapewnienia praw jednostki. Monteskiusz chce stworzy system, ktry ma chroni jednostk przed naduyciem wadzy (ekscesem wadzy). Trzy wadze maj si rwnoway i ogranicza. Podzia ten ma ograniczy moliwo supremacji jednej z nich. Trjpodzia wadzy staje si w krtkim czasie podstawowym kanonem nowoczesnego konstytucjonalizmu. - Przeom wiatopogldowy Dokonujcy si w XVIII w. i pojawienie si prdu mylowego zwanego racjonalizmem, ktry wypiera wiatopogld teologiczny. Rozum, czyli ratio i dowiadczenie s podstaw poznawania rzeczywistoci i podstawowym kryterium sdw czowieka o otaczajcej go rzeczywistoci. Dotychczasowe rozwizania prawne musz by zastpione rozwizaniami i instytucjami stworzonymi wedug kryterium rozumu. Nowe instytucje ustrojowe powinny by budowane wedug kryterium racjonalnoci, jako doskonalsze musz mie odzwierciedlenie w konstytucji. Tomasz Paine nazywa j bibli narodu, jako najwyszy autorytet w pastwie. - Teorie egalitaryzmu i liberalizmu Pod wpywem tych teorii w XVIII/XIXw. goszono hasa rwnoci i wolnoci wszystkich obywateli bez wzgldu na przynaleno stanow. Zaczynaj one by wczane do tekstw nowych konstytucji. Te nowe konstytucje pisane zaczynaj by manifestami, ktre integruj nowe siy postpowe, walczce ze starym systemem. Wojny napoleoskie i Wiosna Ludw

Prawo konstytucyjne Strona 3

- Wojny napoleoskie i Wiosna Ludw Rozniesienie ww. idei po caej Europie. Rozbudzone spoeczne denia, czemu sprzyja temu rozwj stosunkw kapitalistycznych. Potne wstrzsy rewolucyjne podwayy fundamenty monarchii absolutnych. Ruszya machina przeobrae spoecznych i ustrojowych. Pastwa przeksztacaj si w monarchie konstytucyjne. W XX w. z wyjtkiem kilku krajw nie ma pastwa bez konstytucji pisanej bd rzeczywistej.

4. Definicja konstytucji w rozumieniu konstytucji penej, formalnej i sztywnej KONSTYTUCJA akt prawny o: Szczeglnej, bo najwyszej mocy prawnej. Szczeglnej treci, o czym wiadczy specyficzny, waciwy tylko konstytucji przedmiot regulacji mieszczcy si w pojciu przedmiotu prawa konstytucyjnego. Szczeglnej formie, czego wyrazem jest: Szczeglna nazwa. Szczeglny tryb uchwalenia i zmiany.

1) SZCZEGLNA MOC PRAWNA sia derogujc (uchylajca) jak posiada konstytucja - czyli natenie dopuszczalnoci zmiany przez konstytucj innych aktw normatywnych a jednoczenie stopie odpornoci na zmiany ze strony innych aktw prawnych. Konsekwencj najdalej idc jest to, e z tymi normami musz by zgodne wszystkie inne normy prawne egzystujce w systemie prawnym i nie mog by z ni sprzeczne. Nakaz dziaania pozytywnego i zakaz dziaania sprzecznego (negatywnego) z konstytucj. Normy konstytucyjne musz by w jednakowym stopniu realizowane przez wszystkie organy pastw. Zaniechanie dziaania moe spowodowa delikt konstytucyjny. (przykad: art. 162 ust.1)

2) SZCZEGLNA TRE Konstytucja reguluje to, co mieci w sobie pojcie przedmiotu prawa konstytucyjnego - zasady ustroju, instytucje ustroju politycznego i spoecznego, ewentualnie ekonomicznego. Akty oglnej rangi mog jedynie rozwija oglne postanowienia konstytucji. Dziki tej oglnoci norm konstytucyjnych, istnieje moliwo dopenienia konstytucji poprzez akty wykonawcze w stosunku do niej. Czasami, konstytucja sama wskazuje zagadnienia, ktre musz by wypenione przez ustawodawc zwykego. Materie ustawowe materie, ktre ustrojodawca w tekcie ustawy zasadniczej sam wskazuje, jako materie, ktre musz by wypenione treci na poziomie ustaw zwykych, wykonawczych w stosunku do konstytucji (w polskiej konstytucji prawie 80). Czsto posiada preambu Inaczej: wstp, cz wstpna, arenga, proklamacja wstpna. Poprzedza zasadniczy tekst konstytucji. Jest jej integraln czci skadow. Nie jest ujta w form artykuow czy paragrafow, ma form uroczyst (solenn). Wystpuje czsto w konstytucjach pastw nowopowstaych albo odrodzonych. Gdzie ruszyy gbokie przeobraenia ustrojowe, a nowa konstytucja ma utrwali w sposb normatywny kierunek tych przeobrae, a jej wstp podkrela szczeglny, przeomowy moment w egzystencji pastwa. Moe mie posta: jednozdaniow (konstytucja USA), kilkuzdaniow (konstytucja Hiszpanii 7 zda), wielostronicow (konstytucja japoska z 1946r., konstytucje socjalistycznej republiki Jugosawii). Zwykle ma charakter wiecki, ale moe mie te charakter konfesyjny - zawiera odwoania do religii, ktre mog przybra form: > Obecnoci klasycznego invocatio dei. Konstytucja grecka z 1975r. klasyczny przykad pastwa wyznaniowego. Konstytucja irlandzka z 1937r. > Krtkie odwoania do imienia Boga. Konstytucja szwajcarska z 1999r. Konstytucja RPA nie ma invocatio dei, ale na kocu preambuy znajduje si wezwanie niech Bg chroni nasz lud. Zawiera: Wskazanie na ustrojodawc (kto stanowi podmiot wadzy zwierzchniej w pastwie). Genez ustroju. Cele, ktrym ma suy konstytucja. Podkrela szczeglnie istotne zasady ustrojowe. Jeli sdziowie Trybunau Konstytucyjnego potrafi z treci preambuy zbudowa norm prawn to nie naley jej odmawia charakteru normatywnego Preambua podobnie jak inne przepisy konstytucji moe suy interpretowaniu konstytucji i moe mie znaczenie przy ustalaniu wykadni

Prawo konstytucyjne Strona 4

3) SZCZEGLNA FORMA 3.1) SZCZEGLNA NAZWA Szczeglna, specyficzna, czyli taka, ktra wyrnia spord innych aktw prawnych egzystujcych w systemie prawa danego pastwa. Inne nazwy konstytucji: akt o formie rzdu (np. konstytucja szwedzka) ustawa rzdowa prawo fundamentalne karta konstytucyjna ustawa zasadnicza (np. konstytucja niemiecka) Inne nazwy konstytucji wynikaj ze wzgldw patriotycznych, historycznych czy tradycji konstytucyjnych. Akt prawny przyjty nawet w trybie przewidzianym dla uchwalenia konstytucji nie jest konstytucj, jeli wprost nie wskazuje tego jego nazwa w formie tradycyjnej lub w sposb typowy dla wspczesnego pastwa. 3.2) SZCZEGLNY TRYB UCHWALENIA I ZMIANY KONSTYTUCJI a. Tryb uchwalania konstytucji Oktrojowana - nada przez suwerena (np. konstytucja Ksistwa Warszawskiego) Uchwalona - gdy podmiotem wadzy zwierzchniej jest zbiorowy podmiot suwerennoci W drodze referendum Z reguy jego skuteczno wymaga bezwzgldnej wikszoci gosujcych za przyjciem konstytucji W procedurze parlamentarnej Przez specjalnie powoany w tym celu organ - Konstytuant (np. Zgromadzenie Konstytucyjne, Sejm Ustawodawczy) Przez parlament w ramach jego funkcji ustrojodawczej Zazwyczaj dokonuj si to kwalifikowan wikszoci gosw oglnej liczby deputowanych Dopuszczalne jest take przeprowadzenie referendum wstpnego, podmiotem ktrego s zaoenia przyszej konstytucji Przyjcie konstytucji w drodze kompromisu, umowy pomidzy panujcym a konstytuant, co do jej treci. Konstytucja jest wyrazem konsensusu monarchy z poddanymi (Konstytucja Prus z 1850 r.) b. Tryb zmiany konstytucji Zmiany konstytucji wymagaj zastosowania specjalnego trybu. Przez zmian konstytucji rozumiemy uchylenie, albo nadanie zmienionej treci wszystkim albo niektrym postanowieniom konstytucji, a take wydanie nowych norm konstytucyjnych w trybie przewidzianym dla zmiany konstytucji. Zmiana konstytucji moe by cakowita lub czciowa: Zmiana cakowita (rewizja konstytucyjna) - zmiana dotyczca wszystkich postanowie konstytucji lub zmiana zasad naczelnych (rewizj bya zmiana z. 29 XII 1989r., zostaa usunita m.in. zasada kierowniczej roli partii). Obowizuje utrudniony, specyficzny tryb postpowania. Zmiana czciowa (nowelizacja) zmiana treci niektrych postanowie. Polega na zmianie dotychczasowych postanowie nowymi bd ich uzupenienie. Tryb jak przy uchwalaniu ustaw. W wikszoci krajw konstytucje s zmieniane w trybie identycznym do obowizujcego przy ich uchwalaniu, chocia nie zawsze tak bywa. Przy cakowitej zmianie konstytucji obowizuje utrudniony, specyficzny tryb postpowania w porwnaniu do zmiany tej samej konstytucji, kiedy ta zmiana ma charakter zmiany czciowej. Wspczenie rozrnienie reformy cakowitej od czciowej pojawia si w konstytucji hiszpaskiej z 1978r. wyjtkowo sztywna konstytucja. S w niej 2 przepisy, ktre nakazuj zastosowanie specyficznej procedury dla reformy cakowitej i czciowej dotyczcej pewnych rozdziaw najwaniejszych i odrnia konstytucja te 2 postacie reformy od reformy zwykej czciowej (zwykej nowelizacji). Rewizja (reforma cakowita i czciowa dotyczca pewnych rozdziaw najwaniejszych) Przewiduje przyjcie reformy kwalifikowan wikszoci 2/3 gosw dwch izb Kortezw Generalnych (Senat i Kongres Deputowanych) w identycznym brzmieniu. Pniej izby s rozwizywane i wybierane s nowe, ktre ponownie gosuj nad zmian (musi by kwalifikowana wikszo 2/3 gosw). Nastpnie zmiana musi zosta zatwierdzona w

Prawo konstytucyjne Strona 5

kwalifikowana wikszo 2/3 gosw). Nastpnie zmiana musi zosta zatwierdzona w obligatoryjnym referendum konstytucyjnym. Nowelizacja - Projekt nowelizacji konstytucji musi by przyjty wikszoci 3/5 w obu izbach. Uchwalona zmiana nie podlega obowizkowemu referendum, ktre musi si odby, jeli w cigu 15 dni zarzda go dziesita cz jednej z izb (referendum fakultatywne). Do konstytucji wprowadza si nieraz szczegln kategori postanowie, ktre nie mog by zmieniane nawet w trybie przewidzianym dla zmiany konstytucji. Okrelone artykuy konstytucji nie podlegaj zmianie i raz na zawsze ograniczaj suwerena w zakresie zmian materii konstytucyjnych. Konstytucja francuska V republiki (art.89 ust.5) nie moe by przedmiotem zmiany republikaska forma rzdw (zakaz restytucji monarchii). Konstytucja woska z 1947r. (art.139) zmiana republikaskiej formy rzdw. Konstytucja grecka (art.110 ust.1) republika parlamentarna (zakaz restytucji monarchii), trjpodzia wadzy, nienaruszalno godnoci ludzkiej, rwno wobec prawa, wolno osobista, wolno sumienia. Konstytucja RFN z 1949r. (art.79 ust.3) nie mog by przedmiotem jakiejkolwiek zmiany: federalna struktura pastwa (zakaz unifikacji pastwa), zasada wspudziau landu w ustawodawstwie zwizkowym, normy dotyczce podstawowych praw jednostki. Konstytucja portugalska z 1976r. (art.290) zasada rozdziau kocioa od pastwa, pluralizm polityczny, prawo do demokratycznej opozycji. Zmiany konstytucji - techniczno-legislacyjne metody umoliwiajce wprowadzenie do tekstu konstytucji norm nowych, przy jednoczesnym usuniciu norm, ktre utraciy walor aktualnoci prawnej. I. Metoda poprawek zmiany konstytucji zachowuj swoja odrbno, stanowi uzupenienia i s poza pierwotnym tekstem (np. USA - 26 poprawek oznaczonych cyframi rzymskimi) II. Metoda bezporedniej zmiany konstytucji bezporednia zmiana treci i inkorporowanie nowych postanowie przy jednoczesnym usuwaniu postanowie zdezaktualizowanych. III. Metoda ujednolicenia tekstu konstytucji. - Ujednolicenie w trybie obwieszczenia tekstu jednolitego (najczciej przez gow pastwa) w oficjalnym organie publikacyjnym pastwa (w Polsce - w Dzienniku Ustaw). Tryb zmiany konstytucji w polskim porzdku prawnym Projekt ustawy o zmianie Konstytucji moe przedoy co najmniej 1/5 ustawowej liczby posw, Senat lub Prezydent RP (art. 235.1) Zmiana Konstytucji nastpuje w drodze ustawy uchwalonej w jednakowym brzmieniu przez Sejm i nastpnie, w terminie nie duszym nich 60 dni, przez Senat (art. 235.2) Pierwsze czytanie projektu o zmianie Konstytucji moe odby si nie wczeniej ni 30 dnia od dnia przedoenia Sejmowi projektu ustawy (art. 235.3) Ustaw o zmianie Konstytucji uchwala Sejm wikszoci co najmniej 2/3 gosw w obecnoci co najmniej poowy ustawowej liczby posw oraz Senat co najmniej bezwzgldn wikszoci gosw w obecnoci co najmniej poowy ustawowej liczby posw (art. 235.4) Uchwalenie przez Sejm ustawy zmieniajcej przepisy rozdziaw I (Rzeczpospolita), II (Wolnoci prawa i obowizki czowieka i obywatela) lub XII (Zmiana Konstytucji) moe odby si nie wczeniej ni 60 dnia po pierwszym czytaniu projektu tej ustawy (art. 235.5) Jeeli ustawa o zmianie Konstytucji dotyczy przepisw rozdziau I, II lub XII, podmioty okrelone w ust. 1 mog zada w terminie 45 dni od uchwalenia ustawy przez Senat, przeprowadzenia referendum zatwierdzajcego. Z wnioskiem w tej sprawie podmioty zwracaj si do Marszaka Sejmu, ktry zarzdza niezwocznie przeprowadzenie referendum w cigu 60 dni od dnia zoenia wniosku. Zmiana konstytucji zostaje przyjta, jeeli za t zmian opowiedziaa si wikszo gosujcych (art. 235.6) Po zakoczeniu postpowania okrelonego w ust. 4 i 6 Marszaek Sejmu przedstawia Prezydentowi RP uchwalon ustaw do podpisu. Prezydent RP podpisuje ustaw w cigu 21 dni od dnia przedstawienia i zarzdza jej ogoszenie w Dzienniku Ustaw RP (art. 235.7)

5. Obowizywanie konstytucji Obowizywanie formalne oznacza nabranie przez konstytucj mocy obowizujcej Nabranie mocy obowizujcej jest okrelone jako pocztek obowizywania datujcy si od jej ogoszenia w dzienniku urzdowym (promulgacyjnym) Promulgacja oznacza bowiem oficjalne ogoszenie aktu prawnego nadajce mu moc obowizujc Czasami wejcie w ycie niektrych postanowie jest uzalenione od np. powstania nowych instytucji. Niektre instytucje wchodz w ycie dopiero wwczas, gdy pojawi si przepisy wykonawcze.

Prawo konstytucyjne Strona 6

Niektre instytucje wchodz w ycie dopiero wwczas, gdy pojawi si przepisy wykonawcze. Problem wejcia w ycie konstytucji musi regulowa sam ustrojodawca, ktry moe to czyni na 2 sposoby: Moe uregulowa zagadnienie w samej konstytucji, dodajc na kocu osobny rozdzia wprowadzajcy przepisy intertemporalne, czyli przepisy zawierajce klauzule derogacyjne i przepisy kocowe. S to przepisy przejciowe i w tym rozdziale reguluje si wszystkie sprawy zwizane z wejciem w ycie konstytucji. Moe zrobi to w osobnej ustawie konstytucyjnej, rwnoczenie uchwalanej z tekstem konstytucji, ktra jest powicona wycznie problemowi nabrania mocy obowizujcej przez konstytucje. Bywa, e przepisy przejciowe i kocowe wprowadzajce konstytucje s zbyt oglne, potrzebne jest wic wydanie ustawy zwykej precyzujcej postanowienia konstytucji, jest to tzw. ustawa przechodnia Konstytucja moe take wej w ycie po vacatio legis ("spoczywanie ustawy") - okrelonym okresie czasu, ktry musi upyn od momentu promulgacji do jej obowizywania; przepisy mog okrela rwnie konkretn dat wejcia konstytucji w ycie Bywa, e w postanowieniach przejciowych i kocowych ustrojodawca wskazuje, kto jest odpowiedzialny za wykonanie konstytucji. Bez bezporedniego wskazania za wykonanie odpowiada parlament. Czsto wskazuje si na rzd jako organ odpowiedzialny realizacje postanowie konstytucji. Art.236 ust.1 naszej konstytucji zobowizuje rzd do przedstawienie projektw ustaw wykonawczych do konstytucji w cigu 2 lat (wzorowane na konstytucji wgierskiej).

Promulgacja - Oficjalne potwierdzenie przez gow pastwa, e dany akt prawny (w naszym wypadku konstytucja) pochodzi od uprawnionego organu i, e zosta uchwalony w odpowiedniej procedurze przewidzianej prawem. Akt promulgacyjny nakazuje wszystkim (zwaszcza organom pastwa, urzdnikom, funkcjonariuszom) przestrzeganie i zapewnienie przestrzegana danego aktu prawnego. Oficjalnie zobowizuje organy pastwowe i obywateli do jej przestrzegania. 2 formuy promulgacyjne: Konstytucja woska klasyczna formua promulgacyjna. Zawiera 4 elementy skadowe: Potwierdzenie procedury, ktra dosza do skutku Zaopatrzenie w formu nagwkow za prezydent republiki promulguje nastpujc ustaw Rozkaz publikacji Klauzula wykonawcza Konstytucja hiszpaska (1978r.) skrcona promulgacja. Jest krtka, zawiera tylko klauzul wykonawcz Konstytucja polska nie zna tej instytucji. Publikacja - Oficjalne podanie tekstu aktu normatywnego w oficjalnym organie publikacyjnym do wiadomoci organw pastwa i obywateli. Jest czci skadow promulgacji.

6. Stosowanie konstytucji Pojcie to oznacza proces ustalania w sposb wicy przez organ pastwa skutkw prawnych dla okrelonych podmiotw na podstawie norm obowizujcego prawa. Stosowanie prawa jako korzystanie z upowanie udzielonych adresatowi normy Obywatele, jednostki stosuj konstytucj tylko w takim znaczeniu Z treci konstytucji da si ustali jakie podmioty powinny stosowa konstytucje bezporednio-samoistnie a jakie porednio-niesamoistnie. Ustawodawca stosuje ustaw zasadnicz wprost konkretyzujc jej postanowienia konkretyzujce wydanie ustawy Organy pastwowe (np. rzd, prezydent) stosuj konstytucj bezporednio - stosujc konstytucj lub porednio wydajc akty wykonawcze Art. 8.2 - Przepisy konstytucji stosuje si bezporednio, chyba e Konstytucja stanowi inaczej W Konstytucji pojawiaj si wyjtki od ww. art. Okrelajce, e wymienionych przepisw mona dochodzi w granicach okrelonych w ustawie (np. art. 81) S sytuacje gdy podmioty takie wskazane s w sposb dorozumiany i wwczas ostateczne ustalenie kto i w jaki sposb konstytucj bdzie stosowa moe by dokonywane przy pomocy doktryny lub orzecznictwa sdu/ trybunau konstytucyjnego. Moliwe rozwizania mieszcz si pomidzy 2. skrajnymi modelami. I MODEL Konstytucja stosowana jest bezporednio tylko przez naczelne organy pastwa (parlament, gowa pastwa, rzd).

Prawo konstytucyjne Strona 7

pastwa, rzd). Parlament stosuje zawsze konstytucje bezporednio, w tym modelu moe ogranicza inne podmioty w zakresie stosowania konstytucji. Jeeli wystpuje zasada podlegoci przez sdziw ustawom oznacza to niemono dla tych sdziw bezporedniego stosowania norm konstytucyjnych przy rozstrzyganiu spraw przed sdami. Obywatele nie mog powoywa si na norm konstytucyjn jako bezporedni norm umoliwiajc im dochodzenie naruszonych przez organy pastwa ich praw i wolnoci. Mog to czyni o tyle o ile norma konstytucja ulega rozwiniciu, doprecyzowaniu w normach niszego rzdu. Nie istnieje system pozaparlamentarnej kontroli konstytucyjnoci prawa, a ustaw w szczeglnoci i nie istnieje instytucja odpowiedzialnoci konstytucyjnej. II MODEL Caa konstytucja albo przynajmniej powana jej cz (dotyczca sfery praw i wolnoci jednostki) obowizuje we wszystkich rodzajach stosunkw prawnych i jest bezporednio stosowana przez wszystkie rodzaje organw pastwowych. Jednostka moe si powoywa na przepis konstytucji jako podstaw dochodzenia swoich roszcze z tytuu naruszenia ich dziaaniami i zaniechaniami organw wadzy pastwa. Wprowadzenie modelu pozaparlamentarnej kontroli konstytucyjnoci prawa, instytucji odpowiedzialnoci konstytucyjnej i caego szeregu innych gwarancji konstytucyjnego dziaania organw pastwa np. skargi konstytucyjnej. Model wspczesnych pastw demokratycznych. Samoistne - bezporednie stosowanie konstytucji Polega na wydawaniu aktw indywidualnych i konkretnych bezporednio i wprost w oparciu o norm konstytucji. Czyli bez potrzeby rozwijania normy konstytucyjnej w normach szczegowych - podstawowych. Niesamoistne - porednie stosowanie konstytucji (wspstosowanie) Norma konstytucyjna wymaga uprzedniego rozwinicia, skonkretyzowania w akcie rangi ustawowej. Norma konstytucji moe by stosowana we waciwym tego sowa znaczeniu w razie luki w ustawie oraz winna by stosowana razem z norm ustawow jako podstawa jej wykadni. 7. Przestrzeganie konstytucji Realizacja norm konstytucyjnych, a wic spenianie przez ich adresatw postanowie ustawy zasadniczej Osignicie tego stanu moe by wspomagane okrelonymi czynnikami i rodkami nazywanymi gwarancjami konstytucji Istnienie mandatu imperatywnego Obywatelska inicjatywa ustawodawcza Moliwo przedwczesnego rozwizania kadencji parlamentu Zagroenie odpowiedzialnoci konstytucyjn Zakaz wydawania katw prawnych sprzecznych z Konstytucj, z czego wynika badania konstytucyjnoci aktw prawnych Na system gwarancji wpyw ma przyjta koncepcja systemowa, okrela ktre organy s w pierwszej kolejnoci uprzywilejowane przez okrelony ukad stosunkw konstytucyjnoprawnych

8. Struktura konstytucji 1. Zasady konstytucyjne Podstawowe decyzje autorytetu ustrojodawczego dotyczce ustroju pastwa Np. zasada zwierzchnictwa narodu, podziau wadz, republikaskiej formy pastwa, picioprzymiotnikowego prawa wyborczego, pastwa prawnego Mog by proklamowane w sposb wyrany w konstytucji, bd te konieczne do wyinterpretowania z innych postanowie Zasady wyinferowane bdnie byyby nazwane normami niepisanymi, s one jedynie nienazwane wprost przez ustrojodawc (np. zasada wiernoci federacji w RFN) Wszystkie maj tak sam szczegln moc prawn, powinny by identycznie przestrzegane, respektowane i wykonywane przez wszystkie podmioty stosujce prawo. Faktycznie istnieje wrd nich swoista hierarchia. Istniej normy, ktre nie mog zosta zmienione. Sam ustrojodawca wskazuje, e te normy maj wysz rang i peni inn rol. Ustrojodawcy czsto wprowadzaj katalog zasad podstawowych konstytucji i daj tym normom priorytet. Priorytet ten widoczny jest te w systematyce konstytucji. Istnieje grupa zasad podstawowych, ktre zostaj jakby wyjte przed nawias wszystkich przepisw konstytucji i pomieszczone s w jej I rozdziale, ktry czsto nazwany jest zasady naczelne albo zasady fundamentalne. Wyraaj one najistotniejsze treci ustroju, a pozostae zasady maj mniej lub bardziej suebn rol w stosunku do nich.

Prawo konstytucyjne Strona 8

bardziej suebn rol w stosunku do nich. Zasady konstytucji maj warto orzecznicz; mog stanowi podstaw wyrokowania TK, a take posikowo uzasadnia inne orzeczenia sdowe Podzia norm konstytucyjnych ze wzgldu na tre: a) O charakterze materialnym reguluj granice i program dziaalnoci pastwa, zasady ustroju, stosunki pomidzy pastwem a jednostk. b) O charakterze proceduralno-organizacyjnym dotycz organizacji pastwa, procedur funkcjonowania rnych podmiotw w obrbie pastwa. c) Postulaty okrelonych stanw rzeczy (np. praworzdnoci) Podzia ze wzgldu na poziom oglnoci Podzia ze wzgldu na warto regulacyjn 2. Normy kompetencyjne, organizacyjne i proceduralne Stanowi trzon materii konstytucyjnej Okrelaj wzory zachowa precyzyjniej ni zasady Normy kompetencyjne skierowane s zarwno do organw pastwa jak i obywateli; upowaniaj a za razem zobowizuj do okrelonych zachowa Normy organizacyjne to np. postanowienia konstytucji o strukturze parlamentu Przykadw dla norm proceduralnych dostarcza tryb ustawodawczy i prawo wyborcze 3. Normy programowe Okrelaj cele, polityk i zadania pastwa Zgodnie z domniemaniem normatywnoci wszystkich aktw konstytucji ich rozlegy zakres nie oznacza braku normatywnoci Rny jest stopie normatywnoci norm programowych i np. kompetencyjnych czy proceduralnych 4. Normy bezsankcyjne Leges imperfectae - normy pozbawione sankcji prawnej, a wic negatywnych nastpstw za naruszenie obowizku wyznaczonego przez przepis prawny Np. brak jest sankcji prawnej za zaniechanie wydania ustawy, do ktrej uchwalenia obliguje konstytucja 9. Systematyka konstytucji

Tre jest uporzdkowana, nie jest to przypadkowy zbir norm prawnych, efektem czego jest okrelona systematyka konstytucji rozumiana jako wewntrzny ukad treci Z zasady jednoci konstytucji jej postanowienia powinny mie jednakow moc prawn Orientowana jest ona hierarchicznie, kryterium wartociujcym jest kolejno: znaczenie polityczne, ideologiczne, filozoficzne Kolejno moe przesdza o kolejnoci konstytucjonalizacji odpowiednich organw pastwowych Tre aktw prawnych jest podzielona wedug systematyki oglnej: czci, dziay i rozdziay, bd szczegowej: kolejno artykuw, struktura wewntrzna artykuw (artykuy, paragrafy, ustpy, punkty, podpunkty, litery, tiret - przy ich ustanawianiu prawodawca kieruje si wzgldami techniki legislacyjnej) Konsekwencj przyjcia okrelonej systematyki szczegowej jest np. pierwszestwo norm organizacyjnych, wobec kompetencyjnych, czy unormowanie funkcji a nastpnie struktury danego organu W ten sposb twrca konstytucji tworzy aksjologi konstytucji system wartoci tekstu konstytucji. Ukad wewntrzny treci aktu normatywnego moe i musi oznacza pewne priorytety co do pewnych koncepcji politycznych, religijnych, filozoficznych. Zaoenia techniczno-legislacyjne s uniwersalne, nie podlegaj wpywom politycznym, ideologicznym. W konstytucjach pastw liberalno-demokratycznych na czele wysuwa si normy dotyczce sfery praw i wolnoci czowieka i obywatela tu po zasadach naczelnych. W pastwach realnego socjalizmu sfery te zostay umiejscowione na kocu regulacji. 10. Tre konstytucji O znaczeniu poszczeglnych kategorii i zarachowaniu ich na poczet norm konstytucyjnych decyduje ustawodawca; co raz wikszy wpyw na jego decyzje ma internacjonalizacja i integracja Minimum konstytucyjne stanowi gwnie: Wadztwo pastwowe i zasady jego sprawowania Stosunki wasnociowe Status prawny jednostki Organizacja aparatu pastwowego Zagadnienia zewntrzpastwowe Zmiana konstytucji Zagadnienia zewntrzpastwowe dotycz umidzynarodowienia treci konstytucji: unormowanie stosunkw midzynarodowych pastwa w ustawie zasadniczej oraz konstytucjonalizacj instytucji azylu

Prawo konstytucyjne Strona 9

stosunkw midzynarodowych pastwa w ustawie zasadniczej oraz konstytucjonalizacj instytucji azylu i ekstradycji; internacjonalizacja powinna dotyczy: Stosunku ustawodawcy konstytucyjnego do prawa midzynarodowego Statusu prawotwrczego uchwa organizacji midzynarodowych, ktrych pastwo jest czonkiem Ograniczenia wykonywania suwerennoci na rzecz organizacji midzynarodowej Midzynarodowoprawne odniesienia statusu prawnego jednostki Midzynarodowoprawne uwarunkowania legalnoci prawa krajowego Procedur akceptacji i ratyfikacji umw midzynarodowych Zasada dotyczca koniecznoci uregulowania statusu pewnych instytucji pastwowych mogaby istnie dopiero na poziomie ponadpastwowym co w obecnych warunkach jest nierealne Prawo konstytucyjne moe co najwyej kreowa opini o celowoci i koniecznoci konstytucyjnego unormowania okrelonych kategorii Normatywno konstytucji Istniej teorie odmawiajce pojedynczym przepisom konstytucyjnym ich normatywnego waloru Konstytucja PRL miaa w caoci, we wszystkich swoich czciach charakter normatywny Wedug pogldu na bazie niej ustanowionego odmwienie normatywnoci co do jakiejkolwiek czci oznaczaaby niemoliwo przyznania tym czciom cech charakterystycznych ustawy zasadniczej, co musiaoby by rwnoznaczne z usuniciem ich z treci konstytucji Teza uznajca, e przepisy konstytucyjne, bez wzgldu na ich miejsce w systematyce, maj charakter i znaczenie prawne jeli s postanowieniami, tj. takie, z ktrych wynikaj dla kogo jakie obowizki; i przeciwnie: stwierdzenia majce wycznie charakter wyjaniajcy, z ktrych adne obowizki nie wynikaj nie maj charakteru i znaczenia prawnego Domniemanie niewzruszalnoci konstytucji nie ma niewzruszalnego charakteru 11. Funkcje konstytucji Funkcje konstytucji skutki spoeczne, jakie wywouje w sposb stay w danej spoecznoci, w odniesieniu do okrelonej sfery rzeczywistoci; faktyczne oddziaywanie na praktyk ustrojow Funkcja prawna (jurydyczna) Konstytucja jest akrem prawotwrczym o najwyszej mocy prawnej, skadajcym si z norm prawnych, ktre maj suy jako kryteria oceny zachowa Uznanie konstytucji jako podstawowego rda prawa i wszystkich konsekwencji, jakie s tego nastpstwem Funkcja polityczna Konstytucja zawiera zasady ustrojowe legitymizujce ustalony w niej porzdek; ustawa nie moe by jedynie zbiorem techniczno-organizacyjnych postanowie, musi odwoywa si do pewnych ideaw i wartoci Funkcja spoeczna Ustanowienie i utrwalenie ustroju pastwa, ktry jest efektem kompromisu spoecznego Utworzenie legitymacji dla ustanowionego adu Funkcja organizacyjna Polega na wyznaczeniu form ycia zbiorowego, struktur spoecznych i zasad funkcjonowania pastwa Zadania wspczesnego pastwa rozszerzaj zakres jego aktywnoci Funkcja integracyjna Realizowana jest poprzez konstytucyjn regulacj uspoecznienia procesw rzdzenia, co intensyfikuje wi obywateli z pastwem "mediacyjna" waciwo Okrela formy udziau obywateli w ksztatowaniu woli pastwa Funkcja programowa Tre pewnych norm konstytucji zarysowuje pewne wizje przyszoci Innowacyjno nie powinna jednak wykracza poza realne cele pastwa Funkcja wychowawcza Wie si z uwiadamianiem i upowszechnianiem wartoci konstytucyjnych Ksztatowanie postaw prokonstytucyjnych FUNKCJA PROGRAMOWA Inaczej funkcja dynamiczna lub programowo dynamiczna. Zadaniem konstytucji nie jest jedynie raz na zawsze wytyczenie modelu pastwa, powinna take okrela kierunki rozwoju pastwa jako instytucji. Powinna by otwarta na zmiany ustrojowe, nie moe by bilansem przebytej drogi pastwa (jak mwi Stalin).

Prawo konstytucyjne Strona 10

Stalin). Winna zawiera akty stabilizacyjne - funkcja petryfikujca konstytucja bilansuje i konserwuje pewien ukad, a jednoczenie stara si nada przepisom oglny wyraz aby ksztatowa zrnicowane spoeczestwo, ma reagowa na wyzwania rzeczywistoci, co do funkcjonowania pastwa i spoeczestwa, ale te ma by programem, stymulatorem z okreleniem aktualnych realiw. Musi zapobiega chaosowi. 5. FUNKCJA WYCHOWAWCZA Pewien system wartoci, przekonania spoeczne, idee aby dy do ich realizacji, oddziauje na wiadomo spoeczn w obszarze powszechnym i na poszczeglnych obywateli, podstawa ludzkiego wspdziaania musi by zgodna, co do pewnych fundamentw: ycie ludzkie godno wolno rwno sprawiedliwo

Przykad: Wyrok TK w sprawie K 36/2001 z 28 XI 2001r. Po wyborach okazao si do parlamentu wesza grupa posw, wobec ktrych toczyo si postpowania karne (na rnych etapach). Powsta problem odnonie tego postpowania, czy je zawiesi do czasu uchylenia immunitetu czy je dalej prowadzi. Prokuratorzy i sdziowie wzili ustaw z 9 V 1996r. w ktrej by przepis (at.8 ust.1), ktry wprowadza zakaz pocigania posa/senatora do odpowiedzialnoci karnej i karno-administracyjnej bez zgody sejmu lub senatu rwnie odnonie czynw popenionych przed uzyskaniem mandatu. Postpowanie karne wszczte przed tym terminem z chwil uzyskaniu mandatu ulega zawieszeniu po uzyskaniu zgody sejmu i senatu. Efektem stosowania konstytucji jest akt stosowania konstytucji. Konsekwencj jest ustalenie prawa i obowizkw adresatw aktu albo okrelenie stanu prawnego, co do ktrego zaistniay wtpliwoci.

Prawo konstytucyjne Strona 11

rda prawa konstytucyjnego

3 listopada 2008 20:36

1. rda prawa a. W znaczeniu podstawowym - fakty tworzce prawo (fakty prawotwrcze), jak np. ustanowienie ustawy; ich wytworem s normy prawne lub ich zespoy b. W znaczeniu przenonym - zesp czynnikw ekonomicznych, politycznych, ideologicznych itp. , ktre pozwalaj na ksztatowanie si treci norm prawnych Hierarchiczno aktw prawa konstytucyjnego Akt wyszej rangi uchyla akt niszej rangi W razie kolizji rwnorzdnych aktw prawnych przepis pniej wydany uchyla przepis ustanowiony wczeniej W Polsce zostay ukonstytuowane w 1997 r. i podzielone na Akty normatywne powszechnie obowizujce (konstytucja, ustawy, ratyfikowane umowy midzynarodowe, rozporzdzenia) Akty kierownictwa wewntrznego wice w ramach podlegoci instytucjonalnej (uchway Ministrw i Rady Ministrw etc.) 2. rda poznania prawa - wszelkiego rodzaju dokumenty lub inne formy przekazu, ktre same w sobie nie s aktami prawnymi, a z ktrych moemy pozna tre normy prawnej 3. rda prawa konstytucyjnego Samoistny status aktw prawa konstytucyjnego - maj one charakter wykonawczy jedynie w odniesieniu do konstytucji, a nie konkretnych ustaw Katalog rde prawa konstytucyjnego nie pokrywa si z katalogiem rde prawa samego w sobie Zewntrz-pastwowe akty prawne nie stanowi same w sobie rde prawa konstytucyjnego, brak im samoistnoci, a ze wzgldu na brak nakazu ich stosowania, ich obowizywanie wymaga wewntrznych aktw prawnych a. Konstytucja - ustawa zasadnicza b. Ustawa konstytucyjna - wszy zakres regulacji ustrojowej Odmienny zakres dochodzenia ustawy konstytucyjnej ni konstytucji -tryb konstytucyjny moe przewidywa referendum, natomiast uchwalenie ustawy konstytucyjnej ogranicza si do postpowania parlamentarnego gdy jest funkcjonalnie powizana z ustaw zasadnicz nosi tytu ustawy zmieniajcej lub uzupeniajcej konstytucj i nie posiada autonomicznej treci normatywnej Zastpcza ustawa konstytucyjna - "maa konstytucja" - nie dotyczy ona caoksztatu zagadnie ustrojowych Ustawa konstytucyjna moe te dotyczy tylko jednej kwestii konstytucyjnej (np. prezydencki projekt ustawy: Karta praw i wolnoci) c. Ustawa - wykazuje cechy rda prawa konstytucyjnego, o ile normuj jego przedmiot; moe dotyczy kilku gazi prawa jednoczenie Dochodzi do skutku w szczeglnym trybie uchwalania Powiadczeniem jej rangi jest przedstawicielski charakter uchwalajcego j parlamentu Materia ustawowa d. Akt normatywny o randze ustawy - mog regulowa materi konstytucyjnoprawn (dekrety, rozporzdzenia z moc ustawy) e. Rozporzdzenie (akty prawne rzdu) - mog dotyczy elementw prawa konstytucyjnego, jednak jest to rozstrzygane na bazie konkretnej konstytucji; zasadniczo s rdami prawa administracyjnego f. Uchway organw wadzy wykonawczej - np. regulaminy parlamentarne g. Niepisane rda prawa konstytucyjnego - prawo zwyczajowe (np. w Wielkiej Brytanii, ze wzgldu na brak ustawy zasadniczej, funkcj premiera przydziela si liderowi partii, ktra wygraa w wyborach parlamentarnych) h. Prawo precedensowe - np. orzecznictwo sdowe; normy postpowania powstaj w wyniku rozpatrywania indywidualnej sprawy (co odrnia precedens od prawa stanowionego) i s wice w przypadku spraw analogicznych (system ten nie wystpuje w Polsce)

Prawo konstytucyjne Strona 12

Prawo konstytucyjne Strona 13

Prawo konstytucyjne w systemie prawa

14 listopada 2008 23:51

1. System prawa - og norm ustanawianych przez pastwo, ktre zapewnia ich stosowanie - musi by: Zwarty Jednolity Niesprzeczny Logiczny Uporzdkowany 2. Koncepcje regulujce pozycj prawa konstytucyjnego a. Dualizm utworzony przez H. Triepela Prawo midzynarodowe i wewntrzne s odrbnymi systemami prawnymi, ktre co najwyej si stykaj Podmiot podlegy prawu midzynarodowemu nie moe by podmiotem prawa wewntrznego Normy sprzecznej z prawem midzynarodowym nie mona uzna za niewan Obywatele winni s posuszestwo jedynie normom pastwowym Pastwo musi dostosowa swj system prawny tak, aby spenia normy midzynarodowe b. Monizm Utworzona przez H. Kelsena Idea jednoci prawa Rwnorzdno prawa midzynarodowego i wewntrznego wymagaaby utworzenia trzeciego, nadrzdnego systemu prawa Jeeli odrzuci utworzenie tego systemu pozostaj dwie opcje Prymat prawa midzynarodowego - na zasadzie pacta sunt servanda (umw naley dotrzymywa) Prymat prawa pastwowego - przy uznaniu konstytucji za najwyszy akt prawny c. Wg teorii K. Skubiszewskiego wspistnienie i zmniejszenie rnic pomidzy ww. systemami tworzy ide obecnie panujc. d. Obecnie takie pastwa jak Francja, Wielka Brytania, Dania, Irlandia, Wochy uznaj zaadaptowanie prawa midzynarodowego do systemw wewntrznych; Jedynym pastwem przedkadajcym prawo midzynarodowe ponad pastwowe jest Holandia, ktra zezwala na to "jeeli wymaga tego rozwj midzynarodowego porzdku prawnego"

Prawo konstytucyjne Strona 14

System organw pastwowych

17 kwietnia 2009 09:03

1. Wadza pastwowa - terytorialnie zorganizowany kompleks stosunkw nadrzdnoci i podporzdkowania ujtego w ramy specjalnej organizacji posugujcej si prawem i dysponujcej moliwoci uycia przymusu fizycznego 2. Organ pastwa - podmiot prawa wyposaony w kompetencj do dokonywania dziaa w imieniu pastwa 3. Aparat pastwowy - zesp instytucji (nie tylko organw) sucych realizacji zada pastwa. Instytucja w tym znaczeniu ma wiksz pojemno semantyczn, mieszczc zarwno urzdy administracyjne, jak i policj czy siy zbrojne 4. System organw pastwowych - system organw wadzy powizanych wedug zasady podziau wadzy lub jej jednoci; caoksztat cech okrelajcych budow aparatu pastwowego, s to reguy okrelajce jego budow, formy organizacyjne organizacji pastwowych i wzajemny ich stosunek do siebie 5. Podzia organw Wywodzi si nie tylko z postanowie ustawodawcy, ktry dzieli je na organy ustawodawcze, wykonawcze i sdownicze, ale przede wszystkim z doktryny Podzia ze wzgldu na liczb osb: Organy jednoosobowe monokratyczne (np. Prezydent) Organy wieloosobowe (np. parlament) Organ wieloosobowy monokratyczny- decydujcy jednoosobowy (prezes, przewodniczcy) przy ktrym funkcjonuj pozostali czonkowie z prawem doradzania i opiniowania Organ wieloosobowy kolegialny-funkcjonalnie zwizany z procesem podejmowania decyzji wikszoci gosw lub przez aklamacj (zaakceptowany jednomylnie przez cae zgromadzenie (moe zosta poparty okrzykami lub oklaskami)) Organ wieloosobowy nie oznacza organu kolegialnego, mimo e w drug stron relacja ta zawsze zachodzi Podzia ze wzgldu na sposb powoywania Pochodzce z wyboru (np. parlament) Pochodzce z nominacji (np. wojewoda) Podzia ze wzgldu na czas trwania penomocnictw Organy kadencyjne (np. TK) Organy powoywane na czas nieokrelony (np. SN) Podzia ze wzgldu na tryb funkcjonowania Organy pracujce permanentnie (np. RPO) Organ moe podejmowa dziaania w kadej chwili Organy pracujce sesyjnie (np. parlamenty niektrych krajw) Sesja - cz kadencji, w ktrej dany organ moe wykonywa zadania pastwowe, przy czym otwarcie tego okresu uzalenione jest najczciej od decyzji innego organu Podzia ze wzgldu na zakres autonomii Organy samoistne (np. RPO) Organy pomocnicze (np. komisja Senatu RP) Podzia ze wzgldu na obszar dziaania Organy centralne - zakres terytorialny dziaania pokrywa si z terytorium pastwa Organy terytorialne - zakres terytorialny dziaania odnosi si do okrelonej jednostki podziau terytorialnego Podzia ze wzgldu na konstytucjonalizacj Organy konstytucyjne (np. KRRiTV) Organy pozakonstytucyjne (np. PKW) Podzia na organy poste i zoone Odnosi si jednostkowo do podziay na parlament jedno- i dwuizbowy W praktyce jednak nawet parlament w jednoizbowej formie stanowi organy zoone ze wzgldu na istnienie organw pomocniczych 6. Zasady kreujce system organw pastwowych Zasada podziau wadz U jej podstaw le koncepcje filozoficzne i doktrynalne, z ktrych teoria Monteskiusza wywara na ni najwikszy wpyw Idea trjpodziau wadzy na ustawodawcz, wykonawcz i sdownicz oparta zostaa na 3 zasadach Spoecznego podziau wadzy Funkcjonalno-organizacyjnego podziau wadzy Rwnowagi i wzajemnego hamowania si wadz
Prawo konstytucyjne Strona 15

 Rwnowagi i wzajemnego hamowania si wadz Aby nie mona byo naduywa wadzy, podanym jest taki stan rzeczy, w ktrym wadza powstrzymywaaby wadz" Koncepcja zostaa rozwinita przez A. Hamiltona jako anglosaskie checks and balances Kada z wadz powinna mie niewielki wpyw na powoywanie drugiej Czonkowie kadego rodzaju wadzy powinni by od siebie zaleni Mechanizm ten ma suy take wzajemnej wsppracy i uzupenianiu Zasada jednoci wadzy pastwowej W skrajnej postaci zasada ta znajduje wyraz w monarchii absolutnej, czy systemie rzdw autorytarnych, oznaczajc kumulacj wadzy w rku jednostki Zmodernizowana wersja jednoci wadzy polega na przewadze parlamentu w systemie organw pastwowych, co nie prowadzi do odrzucenia koniecznoci podziau kompetencji Koncepcja J.J. Rousseau- koncentracja wadzy w jednym organie podporzdkowanym suwerenowi Hierarchiczna struktura organizacyjna pastwa, na czele ktrej znajduje si organ najwyszy, a wszystkie inne s mu podporzdkowane Wedug J.J. Rousseau wadza ustawodawcza miaa spenia dwie nierozczne funkcje : "wydawa ustawy i zabezpiecza ich wykonanie" co wizao si z nadzorem nad wadz wykonawcz - stosunek ten gwarantowa istnienie podporzdkowania Model jednoci wadzy w pastwach socjalistycznych Podzia kompetencji midzy piony organw pastwowych Wadzy pastwowej (zamiast pojcia organw ustawodawczych) Administracji pastwowej (organy wykonawczo-zarzdzajce) Sdownictwa Prokuratury W PRL wyodrbniono dodatkowo pion organw kontroli pastwowej Wyodrbnienie jednoci wadzy pastwowej od jednoci aparatu pastwowego jako zasady o charakterze techniczno-organizacyjnym optymalizujcej jego kompleksowe dziaanie 7. Koncepcje modelowe systemw organw pastwowych Model parlamentarno-gabinetowy Pochodzi z Anglii z pocztkw XVIII w., gdzie powstay przy osobie monarchy gabinet sta si komitetem wykonawczym parlamentu Najbliszy wzorzec w systemie organw pastwowych III Republiki Francuskiej W czystej postaci wystpuje rzadko, czsto dostosowywany jest do warunkw wewntrznych, dostosowanie takie nazywane jest czsto racjonalizacj systemow Zasady: Dualizm egzekutywy: obok gowy pastwa istnieje rzd jako drugi, odrbny organ wadzy wykonawczej, na czele ktrego stoi Premier Neutralizacja polityczna gowy pastwa; niezalenie od tego czy jest ni dziedziczny monarcha, czy wybierany prezydent, osoba sprawujca urzd nie ponosi odpowiedzialnoci politycznej przed parlamentem i nie moe by przez parlament odwoana Konsekwencj nieodpowiedzialnoci politycznej gowy pastwa jest instytucja kontrasygnaty przenosi odpowiedzialno polityczn na waciwego tematycznie ministra, bd Premiera Parlamentarna inwestytura rzdu: zgoda na skad i program nowej egzekutywy wyraona jest wikszoci gosw deputowanych. Rzd, aby mc dziaa musi uzyska wotum zaufania parlamentu Odpowiedzialno polityczna rzdu przed parlamentem; przesank tego rodzaju odpowiedzialnoci jest sprzeczno stanowisk politycznych midzy parlamentem, a rzdem/jego czonkami, jej skutkiem jest ustpienie caego rzdu (odpowiedzialno solidarna) lub poszczeglnych jej czonkw (odpowiedzialno indywidualna) w drodze uchwalenia wotum nieufnoci Zinstytucjonalizowana opozycja: system ten jest niemoliwy w warunkach monopartyjnoci Zaleno z system partyjnym W warunkach systemu dwupartyjnego wystpuje jednopartyjny rzd, ktrego premier jest liderem partii rzdzcej W systemach wielopartyjnych, gdy adna z opcji politycznych nie uzyska w parlamencie bezwzgldnej wikszoci, rzd posiada koalicyjny charakter, a jego trwao uzaleniona jest od ukadu si w parlamencie System moe by orientowany wielopartyjnoci ustabilizowan - odporno na kryzysy gabinetowe (np. Norwegia) Lub nieustabilizowan - czste zmiany koalicyjne i ryzyko utraty wikszoci np. Wochy W systemach wielopartyjnych - rzd mniejszociowy
Prawo konstytucyjne Strona 16

 W systemach wielopartyjnych - rzd mniejszociowy System kanclerski Stanowi jedn z odmian systemu parlamentarno-gabinetowego Wprowadzono do niego trzy podstawowe modyfikacje Nadanie silnej pozycji kanclerzowi jako szefowi rzdu i podporzdkowanie mu pozostaych czonkw Gabinetu; ministrowie podlegaj kanclerskim wytycznym polityki; ministrowie s powoywani i odwoywaniu przez kanclerza bez udziau parlamentu, ktry ma natomiast wyczne prawo do powoywania i odwoywania kanclerza Przyjcie instytucji konstrukcyjnego wotum nieufnoci jako formy parlamentarnej odpowiedzialnoci kanclerza, odwoanie kanclerza moe nastpi tylko w jego drodze Ograniczenie moliwoci rozwizania parlamentu przez egzekutyw Model prezydencki System rzdw prezydenckich uksztatowa si w USA po czym w mniejszym lub wikszym stopniu zosta przejty przez pastwa Ameryki Poudniowej O wyodrbnieniu modelu rozstrzyga nie tyle funkcjonowanie samego urzdu prezydenta, co szczeglny ukad stosunkw midzy prezydentem a parlamentem orientowany bardziej separacj wadz ni ich wspdziaaniem Nie wykazuje tendencji mutacyjnych, jednak w warunkach latynoamerykaskich moe prowadzi do dyktatury jednostki, rzdw autorytarnych i despotycznych Cechy modelu Monizm egzekutywy - poczenie funkcji gowy pastwa z funkcj premiera Ministrowie (sekretarze stanu) w peni podporzdkowani s prezydentowi nie tworz jednak rady ministrw w cisym tego sowa znaczeniu Prezydent jest jednoczenie naczelnym dowdc armii, twrc polityki zagranicznej pastwa, szefem partii z ktrej kandydowa do wyborw, gwnym orodkiem decyzji politycznych w pastwie Separacja wadzy wykonawczej i ustawodawczej Niezaleno prezydenta od parlamentu wynika ze sposobu wyboru prezydenta w wyniku dwustopniowych wyborw powszechnych: wyborcy wybieraj elektorw, nastpnie elektorzy dokonuj wyboru prezydenta Prezydent nie posiada prawa inicjatywy ustawodawczej Parlament nie moe zdymisjonowa ministra, ani prezydenta Prezydent i ministrowie nie mog czy swego stanowiska z mandatem przedstawicielskim Wzajemna kontrola i rwnowaga Prezydent ma prawo weta zawieszajcego wobec ustaw i prawo wydawania rozporzdze Niektre nominacje prezydenckie oraz zgoda na ratyfikacj waniejszych umw midzynarodowych wymagaj zgody Senatu Ordzia do Kongresu pozwalaj wpywa prezydentowi na sposb jego prac Nie istnieje instytucja kontrasygnaty, ani polityczna odpowiedzialno prezydenta Prezydent oraz ministrowie ponosz odpowiedzialno konstytucyjn przed parlamentem (procedura impeachmentu: oskarenie przez Izb Reprezentantw przed Senatem) Pluralny system partyjny - warunkiem sine qua non funkcjonowania systemu prezydenckiego jest istnienie legalnej, zinstytucjonalizowanej opozycji Model parlamentarno-komitetowy Nazywany take modelem komitetowym, systemem rzdw zgromadzenia lub systemem konwentu (ost. dotyczy czasw rewolucji francuskiej) Cechy Pierwszestwo parlamentu Jest najwyszym organem, pod jego zwierzchnictwem znajduj si naczelne organy pastwowe - rzd i gowa pastwa Kreacyjna zaleno rzdu od parlamentu Brak kompetencji nominacyjnych gowy pastwa wobec egzekutywy Nie jest warunkiem sine qua non wycznie poselski skad rzdu, moliwy jest za to utworzenie komitetu na zasadzie incompatibilitas Kreacja ma wycznie funkcjonalne zaoenie Funkcjonalna zaleno rzdu od parlament Parlamentarne prawodawstwo i ustalana przez parlament linia polityki pastwa
Prawo konstytucyjne Strona 17

Parlamentarne prawodawstwo i ustalana przez parlament linia polityki pastwa wykonywana jest przez rzd Powizanie wadzy ustawodawczej i wykonawczej nie ma strukturalnego znaczenia, czciej odniesienie historyczne Znikomy wpyw rzdu na funkcjonowanie parlamentu Rzd ma moliwo oddziaywania na wadz wykonawcz jedynie przez inicjatyw ustawodawcz i danie zwoania nadzwyczajnej sesji parlamentu Skrcenie penomocnictw parlamentu nastpuje wycznie moc wasnej uchway Gowa pastwa nie moe rozwiza parlamentu przed upywem kadencji Konflikt pomidzy parlamentem a rzdem rozwizywany jest zawsze na korzy parlamentu Odpowiedzialno polityczna gowy pastwa przed parlamentem Gowa pastwa moe by odwoana przez parlament, nie chroni jej instytucja kontrasygnaty Uzalenienie funkcjonowania modelu od systemu partyjnego Odpowiedzialno parlamentarna rzdu Wpyw systemu partyjnego Model parlamentarno-komitetowy moe dziaa w systemie monopartyjnoci, dwupartyjnoci (komitet skada si z czonkw partii, ktra wygraa wybory) lub wielopartyjnoci (komitet ma koalicyjny skad czonkowski) Modele mieszane Francuski model semi-prezydencki Zamiast podziau na legislatyw i egzekutyw podzia na prezydenta, rzd i parlament Prezydent wybierany w wyborach powszechnych - legitymizacja autonomicznej pozycji; umocnienie prezydenta stanowi take Konstytucyjnie okrelony zakres prerogatyw Nominacja premiera Prawo rozwizania parlamentu i zarzdzenia przedterminowych wyborw Decyzj poddania referendum projektu ustawy Kompetencje w zakresie polityki zagranicznej i obronnoci pastwa Prawo weta ustawodawczego Za akty, ktre kontrasygnaty nie wymagaj prezydent nie odpowiada Prezydent odpowiada jedynie za zdrad kraju (w stan oskarenia moe postawi prezydenta uchwaa obu izb podjta bezwzgldn wikszoci gosw Model prezydencko-parlamentarny Prezydent pochodzcy z wyborw powszechnych ma kompetencje wadcze Ministrowie i premier ponosz odpowiedzialno polityczn przed parlamentem Parlament moe by rozwizany przez prezydenta tylko w cile okrelonych przypadkach Polski system organw pastwowych Odmiana modelu parlamentarno - gabinetowego Tryb wyboru w gosowaniu powszechnym zapewnia gowie pastwa niezaleny od innych organw status; wybory warunkuj i uzasadniaj kompetencje wadcze gowy pastwa Konstytucja okrela sfer wasnych uprawnie prezydenta oraz uprawnie wymagajcych kontrasygnaty Suma kompetencji prezydenta nie pozwala mu na samodzielne sprawowanie wadzy wykonawczej Zasadniczy ciar sprawowania wadzy wykonawczej spoczywa na rzdzie; na jego rzecz suy take domniemanie kompetencji w zakresie wadzy wykonawczej Prezydent w roli arbitra Ograniczone uprawnienie do skrcenia kadencji parlamentu Prawo do zarzdzenia referendum Prawo weta ustawodawczego Prawo odesania ustawy do TK Brak moliwoci samodzielnego odwoania rzdu, ani dokonywania w nim zmian bez udziau premiera

Prawo konstytucyjne Strona 18

Zasady prawa konstytucyjnego

17 kwietnia 2009 11:41

4.1 Pojcie zasad prawa konstytucyjnego Zasady konstytucyjne najbardziej podstawowe/kardynalne rozstrzygnicia pochodzce od twrcy ustawy zasadniczej, ktre zawieraj pewne kwalifikowane treci konstytucji, okrelaj: o Form pastwa o Ustrj pastwa o System prawa o Ochron konstytucji o Ochron wolnoci i praw jednostki Zawieraj idee przewodnie ustawy zasadniczej Powinny by wyjte przed nawias w konstytucji i wyodrbnione przed ustawami szczegowymi Stanowi stay punkt odniesienia dla wszystkich wadz i organw pastwa w realizacji ich wszelkich zada, powinnoci i obowizkw Nie istnieje uniwersalny katalog zasad konstytucyjnych Dzielimy na zasady sformuowane w konstytucji wprost (zasady pisane) i zasady niepisane (ktre mona wyinterpretowa z innych zasad) 4.2 Zasada suwerennoci narodu Wadza suwerenna wadza niezalena w stosunkach zewntrznych i najwysza w stosunkach wewntrznych, wadza pierwotna i prawnie nieograniczona Art. 4 Konstytucji RP Wadza zwierzchnia w RP naley do Narodu o Podkrelenie permanentnego zwierzchnictwa narodu o Nard jest podmiotem i rdem wadzy zwierzchniej o J.J. Rousseau w Umowie spoecznej napisa wadza zwierzchnia pochodzi od Narodu (mona rozumie, e wadza Narodu wyczerpuje si w akcie wyborczym) o Nard wsplnota wszystkich obywateli (art.1 konstytucji) i Polacy zamieszkali za granic (art.6 ust.2) Art. 2 Konstytucji RP RP jako pastwo demokratyczne o Pastwo, w ktrym rzdzi lud (Nard) o Nard ma prawo do samodzielnego podejmowania istotnych dziaa i decyzji o Nard sprawuje wadz przez swoich przedstawicieli Dziaaj za Nard, w jego imieniu i na jego rachunek Przeksztacaj wol Narodu w akty pastwowo-prawne o Prawo kreowania swoich przedstawicieli upenomocnionych do dziaania w imieniu Narodu uchodzi za najwaniejsze, stanowcze prawo Narodu i wszystkich obywateli (art.4 ust.2) Suweren za porednictwem instytucji referendum dysponuje prawem wspdecydowania wraz z organami pastwa w procesie sprawowania wadzy pastwowej (art.125 ust.1-5) Reprezentanci Narodu w swojej dziaalnoci maj bezwzgldny obowizek kierowania si dobrem i interesem caego Narodu, tj. wszystkich obywateli (art.104 ust.1) Zasada suwerennoci narodu determinuje w powanym stopniu istnienie innych demokratycznych regu i konstrukcji ustrojowych 4.3 Zasada niepodlegoci i suwerennoci RP O pojawieniu si tych zasad w konstytucji przesdziy wzgldy historyczne Zasady te wystpuj w konstytucjach pastw, ktre utraciy niepodlego lub ktrych suwerenno by ograniczona (Rumunia, Litwa, Sowenia, Czechy, Wgry) Zasada niepisana (naley j wydoby ze szczegowych postanowie ustawy zasadniczej Naley odrni suwerenno pastwa od suwerennoci narodu o Suwerenno pastwa stan pastwa do nieskrpowanego niczym i przez nikogo samodzielnego decydowania we wszystkich sprawach go dotyczcych ze sfer politycznej, militarnej, ekonomicznej i spoecznej; ma swoje konotacje w prawie midzynarodowym o Suwerenno narodu wie si z pochodzeniem wadzy oraz z okreleniem sposoby jej sprawowania w pastwie; dotyczy sfery ustroju wewntrznego
Prawo konstytucyjne Strona 19

sprawowania w pastwie; dotyczy sfery ustroju wewntrznego

Suwerenno pastwa: o Samowadno (aspekt zewntrzny) pastwo cakowicie niezalene od podmiotw

zewntrznych

o Caowadno (aspekt wewntrzny) pastwo ma prawo regulowa cao stosunkw

wewntrznych w pastwie

o Zasada wyinterpretowana z art.126 ust.2 okrelajcego zakres kompetencji Prezydenta RP

(stoi na stray suwerennoci Pastwa) oraz z art.104 ust.2 okrelajcego tre lubowania posw i senatorw o W czasach obecnych nie mona mwi o penej suwerennoci pastwa Zgoda na ograniczenie suwerennoci wystpuje w konstytucjach pastwa czonkowskich UE w postaci tzw. klauzuli europejskiej Konstytucja Francji art.88-2 Konstytucja Woch art.11 Konstytucja RP art.90 ust.1 (moliwo, by na podstawie umowy midzynarodowej przekaza organizacji midzynarodowej kompetencje organw wadzy pastwowej w niektrych sprawach) o Art.90 ust.2-4 jawno procedur i szczero wobec suwerena o Art.90 ust.3 moliwo przeprowadzenia referendum oglnokrajowego Niepodlego pastwa: o Pojcie uyte w art.5, art.26 ust.1 i art.130 o Podkrela niezaleno RP od innych pastw a sprawach wewntrznych i zewntrznych o czone z nienaruszalnoci i niepodzielnoci terytorium RP 4.4 Zasada republikaskiej formy pastwa Zasada nie jest wyranie wypowiedziana w konstytucji RP Konstytucja wyklucza formy automatycznego dziedziczenia wadzy Konstytucja okrela, e wszystkie najwysze ograny wadzy powoywane s w drodze wybor Rzeczpospolita o Okrela ustrj pastwa jako republik (art.1 Rzeczpospolita jest dobrem wsplnym wszystkich obywateli) pastwo jako warto spoeczna o Nazwa wasna Pastwa Art. 235 ust. 5 i 6 obwarowanie zasad konstytucyjnych (zawartych w I i czciowo- II i III rozdziale) szczeglnie trudnym trybem zmiany 4.5 Zasada demokratycznego pastwa prawa Koncepcja pastwa prawa pojawia si w Niemczech ok. 1832 roku (Rechtstaat) Wprowadzona do konstytucji nowel z 29 grudnia 1989 roku w art. 1 W nowej konstytucji art. 2 Rzeczpospolita Polska jest demokratycznym pastwem prawnym, urzeczywistniajcym zasady sprawiedliwoci spoecznej. Art.2 stanowi wan i wic dyrektyw interpretacyjn Standardy pastwa prawnego: o Wymg istnienia podstawy prawnej (ustawowej) dla poczyna pastwa w stosunku do obywateli o Porczenie obywatelom przez pastwo pewnoci jego prawa o Powstrzymywanie si pastwa od wkraczania w stref wolnoci osobistych jego obywateli oraz zagwarantowanie im bezpieczestwa prawnego PASTWO PRAWA pastwo w ktrym prawo stoi ponad pastwem; prawo rzdzi pastwem; prawo posiada pierwszestwo w stosunku do wszystkich innych norm czy regu postpowania (szczeglnie do norm politycznych i zwyczajowych); realizacji pastwa prawa su zasady: o Zwizania pastwa (jego organw) prawem o Zagwarantowania obywatelom prawa do sdu i rzetelnego postpowania przed sdami i instytucjami pozasdowymi o Rozgraniczenie kompetencji organw pastwowych Wymg istnienia porzdku prawnego o Ujcie zasad organizacji i funkcjonowania pastwa w jednolity i spjny system prawny Normy jednolite aksjologicznie
Prawo konstytucyjne Strona 20

Normy jednolite aksjologicznie Brak sprzecznoci horyzontalnej (normy tej samej rangi musz by zgodne) Brak sprzecznoci wertykalnej (brak sprzecznoci midzy normami niszego i wyszego rzdu) Hierarchia aktw prawnych Zasada pastwa prawa wie si z zasad praworzdnoci formalnej (art.7), na ktr skada si: o Zasada legalizmu - organy pastwa dziaaj tylko i wycznie na podstawie przepisw prawa (musz wykaza si wyran legitymacj prawn ich dziaania) Dla organu pastwa, wszystko co nie jest jemu dozwolone, jest bezwzgldnie zakazane; dla obywatela, wszystko co nie jest mu zakazane jest dozwolone. o Nakaz przestrzegania prawa nakaz dotyczy tworzenia, stosowania oraz egzekwowania prawa Gwarancje instytucjonalne stanowi organy zdolne do stwierdzenia stanu negatywnego w tym wzgldzie i przywrcenia stanu pozytywnego, ktrego wymaga prawo (TK, TS, NSA, RPO, RPD, niezawise sdy) Bezwzgldne prawo dostpu obywateli do sdu, wie si z uprawnieniami: Realny dostp do sdu Uczestniczenie w postpowaniu i zapewnienie obywatelowi sucych mu w postpowaniu praw Uzyskanie w rozsdnym terminie rozstrzygnicia sprawy w postaci orzeczenia sdu Zasada domniemania niewinnoci i prawo do fachowej obrony (w sprawach karnych) (art.42 ust.2 i 3) Z czasem poszerzono zasad pastwa prawa (pastwo miao podlega prawu, ktre spenia zasady demokracji, sprawiedliwoci i susznoci) zasada tzw. socjalnego pastwa prawa o Art.2 Rzeczpospolita Polska jest demokratycznym pastwem prawnym, urzeczywistniajcym zasady sprawiedliwoci spoecznej. o Dominuje pogld, e demokracja i sprawiedliwo spoeczna mog by realizowane tylko i wycznie w ramach pastwa prawa; w przypadku kolizji tych trzech elementw naley da pierwszestwo zasadzie pastwa prawa Z reguy pastwa prawa wyprowadzono wiele innych regu, m.in: o Zasada ochrony praw nabytych przez obywateli o Lex retro non agit o Pacta sunt servanda o Zasada zaufania obywateli do pastwa o Zasada bezpieczestwa i pewnoci prawa o Zasada adekwatnoci rodkw i celw przy tworzeniu prawa 4.6 Zasada reprezentacji politycznej Nard ma prawo do realizowania swojej wadzy bezporednio (demokracja bezporednia), ale w znacznym stopniu uniemoliwia to rozmiar terytorium, dua liczba ludnoci i stopie skomplikowania zada pastwa; (dopuszczalne formy demokracji bezporedniej s jedynie pomocnicze/subsydiarne wobec form demokracji reprezentacyjnej): o Referendum o Obywatelska inicjatywa ustawodawcza Realizacja wadzy Narodu odbywa si poprzez wybieranych przez niego przedstawicieli, ktrzy dziaaj w imieniu Narodu i na jego rzecz (demokracja reprezentacyjna, przedstawicielka, porednia). Art.4 ust.2 Nard sprawuje wadz przez swoich przedstawicieli (ustrojodawca jest krytykowany za to sformuowanie, gdy to nie przedstawiciele, ale ograny w jakich oni zasiadaj sprawuj wadz) 4.7 Zasada podziau wadzy i rwnowania si wadz Geneza narodzin zasady podziau wadz: o Potrzeba rozdziau funkcji tworzenia prawa od funkcji wykonywania prawa o Ograniczenie absolutnej wadzy monarchy i parlamentu Monteskiusz, jak powszechnie si uwaa, nie jest twrc tej teorii; za twrcw mona uzna

Prawo konstytucyjne Strona 21

o Monteskiusz, jak powszechnie si uwaa, nie jest twrc tej teorii; za twrcw mona uzna
J. Lilburnea, J. Lockea Cechy: o Idea zakada wydzielenie trzech rwnorzdnych i niezalenych od siebie wadz i istnienia midzy nimi takich stosunkw, ktre eliminuj istnienie stosunku nadrzdnoci i podporzdkowania: Ustawodawcza Wykonawcza Sdownicza o Kada z wadz odpowiada za dziaanie wyodrbnionych organw pastwowych o Kada z wadz ponosi wyczn odpowiedzialno za wykonywanie powierzonych jej funkcji o Wadze s niepoczalne (regua imcompatibilitas) o Wadze wzajemnie na siebie oddziauj i rwnowa si o Cakowity rozdzia trzech wadz od siebie jest niemoliwy, wystpuje zjawisko interferencji w dziaaniu pomidzy wadzami Historia trjpodziau wadzy w Polsce: o Maa Konstytucja 1947 r. formalne uznanie zasady trjpodziau wadzy o Konstytucja PRL 1952 r. odrzucenie zasady trjpodziau wadzy o Po 1989 roku wyprowadzana przez TK z zasady demokratycznego pastwa prawa o Maa Konstytucja 1992 r. powrt do zasady trjpodziau wadzy (w niezbyt rozwinitej formie) Podkrelenie antytotalitarnego charakteru pastwa o Nowa Konstytucja 1997 r. wyrane wprowadzenie zasady trjpodziau wadzy (art. 10) Zasada podziau wadz Zasada rwnowaenie si wadz nie jest waciwe dopuszczenie si do poddania dominacji jednej z wadz ktrejkolwiek z pozostaych o W Polsce wystpuje zjawisko silnego oddziaywania wadzy ustawodawczej na pozostae wadze (przedstawicielski charakter wadzy ustawodawczej) 4.8. Zasada pluralizmu politycznego Pena aprobata dla zjawiska wielopartyjnoci; zgoda na istnienie i dziaanie nie jednej, ale wielu partii politycznych Wszystkie partie s sobie rwne Maj rwne szanse dziaania Posiadaj prawo do dziaania w opozycji Posiadaj cele i speniaj rol demokratyczn Zrwnanie partii wobec prawa Odrzucenie jakiejkolwiek postaci monopartyjnoci i wykluczenie powrotu do niej w przyszoci (lub nawet systemu partii dominujcej) Istnienie innych ni partie polityczne organizacji spoecznych, politycznych i grup nacisku Art. 11 ust. 1 - Rzeczpospolita Polska zapewnia wolno tworzenia i dziaania partii politycznych. Partie polityczne zrzeszaj na zasadach dobrowolnoci i rwnoci obywateli polskich w celu wpywania metodami demokratycznymi na ksztatowanie polityki pastwa. Art. 13 -Zakazane jest istnienie partii politycznych i innych organizacji odwoujcych si w swoich programach do totalitarnych metod i praktyk dziaania nazizmu, faszyzmu i komunizmu, a take tych, ktrych program lub dziaalno zakada lub dopuszcza nienawi rasow i narodowociow, stosowanie przemocy w celu zdobycia wadzy lub wpywu na polityk pastwa albo przewiduje utajnienie struktur lub czonkostwa. Czciowe ograniczenie zasady pluralizmu Ograniczenia w zasadzie pluralizmu wynikaj z potrzeby zagwarantowania demokratycznego charakteru pastwa Art. 11 ust. 1 obowizek osigania celw partii demokratycznymi metodami Art. 13 wykluczenie istnienia pewnego rodzaju partii Art. 188 pkt. 4 prawo TK do dokonania ocen konstytucyjnoci celw partii lub jej dziaania 4.9 Zasada spoecznej gospodarki rynkowej Art. 20 okrelenie ustroju RP jako spoecznej gospodarki rynkowej Przeciwstawienie dla modelu socjalistycznej gospodarki planowanej Cechy:
Prawo konstytucyjne Strona 22

Cechy: Wolno dziaalnoci gospodarczej Wasno prywatna Solidarno Dialog i wsppraca partnerw spoecznych

Prawo konstytucyjne Strona 23

Organy UE i Wsplnot Europejskich

28 kwietnia 2009 12:20

1. Rada Europejska Zbieraa si nieformalnie od 1961 r. Status oraz nazw nadao jej gremium za pomoc Jednolitego Aktu Europejskiego z 1986 r. Instytucja o niskim stopniu sformalizowania i nie ma charakteru organu kadencyjnego Skada si z gw pastwa lub szefw rzdw, przewodniczcego Komisji Europejskiej, ministrw spraw zagranicznych pastw czonkowskich i jednego czonka Komisji Nie stanowi organu ustawodawczego Wsplnot, nie maj charakteru prawnego, ale podejmowane przez ni akty posiadaj znaczenie politycznie Spenia kompetencje o decyzyjnym charakterze - dotyczce Unii Ekonomicznej i Monetarnej oraz sfery wsplnej polityki zagranicznej i bezpieczestwa Skada Parlamentowi Europejskiemu sprawozdanie o postpach osignitych przez UE oraz sprawozdania ze swoich posiedze Okrela oglne kierunki polityczne Na wniosek 1/3 pastw czonkowskich ma prawo stwierdzi powane i stae naruszenie przez pastwo zasad takich jak np. wolno, demokracja, czy praworzdno Podejmuje deklaracje w drodze konsensusu 2. Parlament Europejski Pocztkowo skada si z delegatw parlamentw krajowych i by jedynie organem doradczym Skada si z przedstawicieli spoeczestw pastw czonkowskich W 1979 r. w pastwach czonkowskich odbyy si pierwsze wybory powszechne, bezporednie, w gosowaniu tajnym do PE Obecnie skada si z 735 deputowanych Brak wsplnej, jednolitej ordynacji wyborczej - uregulowana jest wewntrznie w pastwach czonkowskich Kadencja PE trwa 5 lat Siedzib od 1992 r. jest Strasburg, posiedzenia i sesje nadzwyczajne mog te odbywa si w Brukseli, gdzie znajduje si komisje PE; Sekretariat Generalny PE znajduje si w Luksemburgu Organami s Przewodnicy PE i Prezydium PE Funkcje Prawodawcza bierze udzia w stanowieniu prawa wsplnotowego wydaje opinie o charakterze konsultacyjnym Procedura wspdziaania Procedura wspdecyzji Procedura zgodnej opinii Kontrolna Ma prawo udzielenia Komisji Europejskiej wotum nieufnoci Pisemne oraz ustne zapytania do Komisji Prawo debaty nad rocznym sprawozdaniem Komisji Prawo powoania Komisji ledczej Prawo powoania Ombudsmana wsplnot Przyjmowanie petycji od pastw czonkowskich Udzielanie Komisji absolutorium z wykonania budetu wsplnoty Kompetencje w zakresie uchwalania budetu 3. Rada Unii Europejskiej Organ decyzyjny Gwnym zadaniem jest zabezpieczenie koordynacji oglnych praktyk gospodarczych pastw czonkowskich Skad: przedstawiciele pastw czonkowskich na szczeblu ministerialnym; obecnie Rada liczy 25 czonkw Na co dzie w Radzie zasiada minister desygnowany stosownie do przedmiotu porzdku obrad Przewodnictwo sprawowane jest w cyklach 6-miesicznych kolejno przez wszystkie pastwa
Prawo konstytucyjne Strona 24

Przewodnictwo sprawowane jest w cyklach 6-miesicznych kolejno przez wszystkie pastwa czonkowskie Systemy gosowania: Jednomylne Kiedy byo regu Obecnie zastrzeone jest dla najbardziej doniosych zagadnie traktatowych np. uzupenieniu luk w Traktacie ustanawiajcym Wsplnot Europejsk (TWE) Wstrzymanie si od gosu nie jest rodkiem wetujcym, jest nim natomiast nieobecno podczas gosowania Wikszoci zwyk Ma zastosowanie jeli nie zastrzeono dla okrelonych spraw innego sposobu gosowania Wikszoci kwalifikowan W 1987 r. ustanowiono krg materii, dla ktrych ma ono zastosowanie Gosy poszczeglnych pastw nie maj rwnej wagi - gosowanie odbywa si w systemie waenia gosw Obecnie pastwom czonkowskim przysuguje 345 gosw wikszo kwalifikowana podczas gosowa W Radzie wynosi 255 gosw za, co stanowi73,91 % gosw; 14 krajw musi popiera propozycj; kraje te powinny reprezentowa 62% populacji UE. Rada mimo nazwy jest organem Wsplnot Europejskich, a nie Unii Europejskiej Posiada kompetencj prawotwrcz, uzalenion od inicjatywy legislacyjnej Komisji Europejskiej Ma prawo zawiera umowy midzynarodowe w imieniu Wsplnot Europejskich

4. Komisji Europejska "rzd Wsplnot Europejskich" 25-osoby organ kolegialny Mandat przedstawicielski czonkw Komisji trwa 5 lat i jest odnawialny, Kadencja Komisji trawa 5 lat Siedzib jest Bruksela, cho cz sub administracyjnych znajduje si w Luksemburgu Komisarze KE z chwil nominacji staj si niezaleni od swoich pastw Przysuguj im przywileje i immunitety Przewodniczcy Komisji decyduje o jej organizacji wewntrznej, majc na wzgldzie zapewnienie spjnoci, skutecznoci i kolegialnoci Funkcje (reguluje TWE) Inicjuje i harmonizuje polityk Wsplnot Europejskich Funkcje w zakresie inicjatywy legislacyjnej Komisja dysponuje wycznym prawem uruchamiania legislacji Funkcja wykonawcza Prawo wydawania aktw wykonawczych do traktatw Czuwa nad ich przestrzeganiem (przez co nazywana jest "stranikiem traktatw") Wykonuje rozporzdzenia Rady Prawo skargi do Trybunau Sprawiedliwoci przeciwko pastwom naruszajcym prawo Wsplnot Funkcja reprezentacyjna Reprezentuje Wsplnoty Europejskie w stosunkach z Rad, pastwami trzecimi i organizacjami midzynarodowymi Negocjuje porozumienia midzynarodowe Utrzymuje stosunki midzynarodowe i stosunki z organizacjami midzynarodowymi 5. Europejski Trybuna Sprawiedliwoci Utworzony zosta na mocy traktatu paryskiego (1952), co potwierdzono TWE (1957 - podpisany w ramach traktatw rzymskich Szczegowe kwestie funkcjonowania okrela Regulamin ETS Skad : 27 sdziw powoywanych na 6 lat z moliwoci odnowienia kadencji Sdziowie wybieraj ze swojego grona przewodniczcego ETS na 3 lata, rwnie z moliwoci reelekcji Trybuna moe take orzeka w skadzie Wielkiej Izby - w skadzie 13 sdziw lub przed jedn z izb w skadach 3- i 5-osobowych
Prawo konstytucyjne Strona 25

w skadach 3- i 5-osobowych Przy ETS funkcjonuje 8 rzecznikw generalnych Przygotowuj w sprawach wnioski kocowe zarwno w postpowaniu procesowym, jak i nie procesowym Wnioski te nie s wice dla ETS, stanowi jedynie dodatkow, niezalen ocen materiau Orzeczenia ETS nabieraj prawomocnoci z dniem ich ogoszenia Jzykiem urzdowym jest francuski, chocia powd ma obowizek wybrania jednego z 20 oficjalnych jzykw WE, w ktrym prowadzone bdzie postpowanie Siedzib ETS jest Luksemburg Kompetencje Stranik prawa wsplnotowego Kontrola legalnoci aktw wtrnego prawa wsplnotowego Wydawanie orzecze wstpnych co do wykadni i obowizywania przepisw prawa wsplnotowego; takie orzeczenia ETS s wice Stwierdzanie o bezczynnoci instytucji wsplnotowych Orzekanie o odpowiedzialnoci odszkodowawczej Wsplnot Europejskich Gwnym zadaniem ETS jest zapewnienie przestrzegania prawa wsplnotowego przez wykadni i jednolite stosowanie postanowie traktatowych oraz wynikajcych z nich innych aktw normatywnych Spenia jednoczenie funkcje sdu konstytucyjnego, midzynarodowego, gospodarczego, administracyjnego oraz pracy

Prawo konstytucyjne Strona 26

Wolnoci, prawa i obowizki czowieka i obywatela

29 kwietnia 2009 12:47

6.2. Kwestie terminologiczne 6.2.1. Pojcia prawo, wolno, obowizek Pojcie wolnoci i prawa o Specjalici czsto uywaj tych terminw zamiennie lub traktuj wolno jako specyficzny rodzaj praw czowieka o Kontekst filozoficzny wolno i prawo s ujmowane w kategoriach naturalnych uprawnie jednostki do szeroko pojtych sytuacji wolno naturalna zdolno czowieka do podejmowania aktw woli wraz z moliwoci swobodnej ich realizacji prawo te wszystkie sytuacje, ktre nale si jednostce ze wzgldu na posiadane przez ni konkretne waciwoci czy cechy jej egzystencji Prawo podmiotowe o W prawie pozytywnym prawa i wolnoci przybieraj posta praw podmiotowych Swobodnego podejmowania decyzji Swobodnego wykonywania podjtych decyzji Domagania si okrelonych wiadcze ze strony innych podmiotw prawa o wolno mono postpowania wg woli osoby zainteresowanej, tj. mono wyboru przez ni rnego sposobu zachowania o Istota wolnoci Art. 31 wolno jako moliwo wszelkich dziaa, ktre nie s zakazane przez prawo (ust.1), naley mie na wzgldzie prawa i wolnoci innych osb i nie mona by zmuszonym do czynienia tego czego prawo bezporednio nie nakazuje (ust.2); sprawa i wolnoci mog by ograniczane z sposb cile okrelony w konstytucji (ust.3): Warunek formalno-prawny (forma ustawowa) Warunek materialno-prawny (zasada proporcjonalnoci) o Konieczno rozumiana jako niezbdno dla ochrony wartoci: Bezpieczestwo pastwa Porzdek publiczny Ochrona rodowiska Zdrowie i moralno publiczna Wolnoci i prawa innych osb o Celowo wybrany rodek musi by adekwatny i skuteczny dla ochrony w/w wartoci o Proporcjonalno (sensu stricto) wybranie rodka najmniej uciliwego Zakaz naruszania istoty (cechy ktrych nie mona ograniczy, TRZON) prawa lub wolnoci o Istota prawa Mono zgaszania roszczenia okrelonego w prawie przedmiotowym Dwustronny stosunek obligacyjny jedna ze stron jest uprawniona do otrzymania okrelonego wiadczenia, druga ma obowizek to wiadczenie zrealizowa Rzymska koncepcja rnicy midzy prawem a wolnoci o Odniesienie si do charakteru korelatywnego obowizku Wolno chroniona obowizkiem o charakterze negatywnym (non facere) Prawo chronione obowizkiem pozytywnym (dare, facere, praestare) Naturalny rodowd praw i wolnoci o Wynikaj z przyrodzonej godnoci osobowej istoty ludzkiej (art.30) o Normy dotyczce praw i wolnoci maj charakter norm deklaratoryjnych, a nie konstytutywnych Nie stanowi rda praw i wolnoci, nie s aktem ich kreacji Prawne zabezpieczenie praw i wolnoci posiadanych przez jednostk bez woli
Prawo konstytucyjne Strona 27

Prawne zabezpieczenie praw i wolnoci posiadanych przez jednostk bez woli ustawodawcy Obowizki jednostki o Nakazy prawne skierowane do jednostki dotyczce okrelonego zachowania, ktrych celem jest ochrona i rozwj najwaniejszych dbr spoecznych, istotnych zarwno dla interesu indywidualnego jak i powszechnego 6.2.2. Prawa czowieka oraz prawa obywatela Ewolucja koncepcji praw czowieka i praw obywatela o Czasy rewolucji francuskiej Prawa czowieka prawa pierwotne i ponadpastwowe, niezalene od pastwa Prawa obywatela pochodz od pastwa, dotycz jedynie jednostek, ktre czy z pastwem wze obywatelstwa o Tendencja do ograniczania praw obywatela (do niezbdnego minimum) i rozszerzania praw czowieka o Tendencja do oderwania praw politycznych od praw obywatelskich Prawa czowieka o Przyrodzone (wywodz si z przyrodzonej godnoci) moliwoci kadego czowieka Indywidualne (cho spoecznie zdeterminowane) Rwne Niezbywalne Uniwersalne (w sensie podmiotowym, przedmiotowym, terytorialnym i czasowym) Konieczne (dla demokracji i ludzkiej egzystencji) Prawa obywatela o Szczeglna kategoria praw czowieka o Wymg wystpienia wizi obywatelstwa midzy konkretnym czowiekiem a danym pastwem Godno osobowa (nie osobista) o rdo praw i wolnoci czowieka i obywatela o Istota czowieczestwa w czowieku Prawa cudzoziemcw o Art.37 (prawo do korzystania z wolnoci i praw zapewnionych w konstytucji ograniczenie praw politycznych), art.55 ust.2 (zakaz eksterminacji osoby podejrzanej o popenianie bez uycia przemocy przestpstwa z przyczyn politycznych), art.56 (prawo azylu, prawo uzyskania statusu uchodcy) o Ustawa o cudzoziemcach z 13 czerwca 2003 roku Wertykalne dziaanie praw czowieka o Ujmowane w kategorii praw podmiotowych funkcjonuj w paszczynie publiczno-prawnej (dotycz relacji jednostka-pastwo) o Czowiek jest podmiotem uprawnionym, pastwo podmiotem zobowizanym o Podlega osdowi organw midzynarodowej ochrony praw czowieka (forum zamknite dla skarg dotyczcych konfliktw czysto prywatnych) Horyzontalne dziaanie praw czowieka o Obowizek czowieka wobec innych ludzi (relacja jednostka-jednostka) o Obowizek kadego czowieka do poszanowania praw i wolnoci drugiego czowieka o Wyczerpane (w zasadzie) na poziomie krajowej ochrony prawnej

Prawo konstytucyjne Strona 28

Prawo wyborcze do Sejmu i Senatu RP

27 kwietnia 2009 19:02

1. Prawo wyborcze w ujciu podmiotowym - oznacza uprawnienia jednostki (przewanie obywatela, jednak nieliczne ustawy wyborcze uwzgldniaj rwnie bezpastwowcw - apatrydw) do uczestnictwa w wyborach przez gosowanie oraz podejmowanie innych czynnoci wyborczych - czynne prawo wyborcze. Uprawnienie do kandydowania okrela si mianem biernego prawa wyborczego (prawa wybieralnoci) 2. Prawo wyborcze w ujciu przedmiotowym - caoksztat norm prawnych regulujcych sposb obsady skadu personalnego organu przedstawicielskiego 3. Zasady prawa wyborczego - podstawowe decyzje tego prawa rozstrzygajce o charakterze wyborw, a take o ich rezultacie, okrelajce ponadto ksztat poszczeglnych instytucji wyborczych 4. Podstawowymi rdami prawa wyborczego s konstytucja i ordynacja wyborcza 5. Ordynacja wyborcza do Sejmu X kadencji i Senatu I kadencji - wybory kontraktowe Na mocy noweli kwietniowej Rada Pastwa ustalaa dla poszczeglnych okrgw wyborczych liczby mandatw przeznaczonych dla kandydatw Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej i sojuszniczych stronnictw, przy czym przynajmniej jeden mandat z okrgu musia by przeznaczony dla kandydatw bezpartyjnych Wyborca gosowa poprzez skrelenie nieakceptowanych kandydatw Za wybranych uwaao si kandydatw, ktrzy otrzymali wicej ni poow wanych gosw Wybr deputowanych z wielomandatowych okrgw wyborczych i z krajowej listy wyborczej Ordynacja wyborcza do Senatu nie zawieraa rozdziau mandatw midzy stron rzdow, a opozycyjn; w dorozumieniu oznaczao to swobodny wybr okrelonej opcji politycznej Obowizywa system wikszoci bezwzgldnej W okrgu wyborczym stanowicym obszar wojewdztwa wybierao si 2 senatorw, przy czym w wojewdztwie stoecznym warszawskim i katowickim po 3 senatorw Ordynacja wyborcza 28.06.1991 r. Wprowadzaa wolno wyborw -> wybory oparte na wolnej grze si politycznych i pluralizmie politycznym Moliwo swobodnego zgaszania list kandydatw Brak przymusu wyborczego Zasada wyborw proporcjonalnych Ordynacja wyborcza 28.05.1993 Konstytucja '97 Art. 96.1 - Sejm skada si z 460 posw Art. 96.2 - Wybory do Sejmu s powszechne, rwne, bezporednie i proporcjonalne oraz odbywaj si w gosowaniu tajnym Art. 97.1 - Senat skada si ze 100 senatorw Art. 97.2 - wybory do Senatu s powszechne, bezporednie i odbywaj si w gosowaniu tajnym Art. 99.1 - Wybrany do Sejmu moe by obywatel polski majcy prawo wybierania, ktry najpniej w dniu wyborw koczy 21 lat Art. 99.2 - Wybrany do Senatu moe by obywatel polski majcy prawo wybierania, ktry najpniej w dniu wyborw koczy 30 lat Art. 100.1 - kandydatw na posw i Senatorw mog zgasza partie polityczne oraz wyborcy Art. 100.2 - Nie mona kandydowa rwnoczenie do Sejmu i Senatu Art. 100.3 - Zasady i tryb zgaszania kandydatw i przeprowadzania wyborw oraz warunki wanoci wyborw okrela ustawa Art. 101.1 - Wano wyborw do Sejmu i Senatu stwierdza SN Art. 101.2 - Wyborcy przysuguje prawo zgoszenia do Sdu Najwyszego protestu przeciwko wanoci wyborw na zasadach okrelonych w ustawie Ordynacja wyborcza 12.04.2001 Prawa wyborczego nie posiadaj osoby Pozbawione praw publicznych penomocnym orzeczeniem sdu Pozbawione praw wyborczych orzeczeniem Trybunau Stanu Ubezwasnowolnione prawomocnym orzeczeniem sdu

6.

7. 8.

9. 10.

11. Zgaszanie kandydatw na posw i senatorw

Prawo konstytucyjne Strona 29

11. Zgaszanie kandydatw na posw i senatorw a. Systemu zgosze Przez nieformalne grupy wyborcze Przez zorganizowane podmioty tj. partie polityczne b. Prawo zgaszania list Przysuguje partiom politycznym i wyborcom Czynnoci wyborcze w imieniu partii i organizacji wykonuj organy upowanione do ich reprezentowania przy czynnociach prawnych Czynnoci wyborcze w imieniu wyborczych wykonuj tworzone przez nich komitety wyborcze (tworzy go 15 wyborcw, po zebraniu co najmniej 1000 podpisw popierajcych utworzenie komitetu Powoany przez niego penomocnik zawiadamia PKW o utworzeniu komitetu c. Lista okrgowa Powinna by poparta podpisami co najmniej 5000 wyborcw stale zamieszkaych w danym okrgu Kandydatur senatora musi poprze 3000 wyborcw Komitet wyborczy moe zgosi w kadym okrgu wyborczym po jednej okrgowej licie kandydatw na posw oraz jedn oglnopolsk list kandydatw na posw Komitet moe zgosi tylko tylu kandydatw ilu wybiera si w danym okrgu List okrgow zgasza si do okrgowej komisji wyborczej do 40 dnia przed dniem wyborw Liczba kandydatw na licie nie moe by mniejsza ni liczba wybieranych w danym okrgu posw (7), ani wysza ni dwukrotno tej liczby Do zgoszenia listy naley doczy Owiadczenie o liczbie podpisw z ich wykazem Pisemn zgod kandydata na kandydowanie z danej listy okrgowej Owiadczenie o ujawnieniu pracy lub suby w organach bezpieczestwa pastwa lub wsppracy z nimi w latach 1944-1990 Owiadczenie lustracyjne stwierdzajce faszywo zeznania skutkuje wycofaniem kandydatury Jeeli zgoszenie zawiera wady, wycofywane jest do zoenia poprawek Nr list przyznaje si w drodze losowania, jednolite dla list tego samego komitetu zarejestrowanych w kilku okrgach d. Poparcie list - wyborca (w przeciwiestwie do jej zgoszenia) moe poprze wicej ni jedn list e. Mowie zaufania Wyznaczeniu przez obwodowe komisje wyborcze Prawo przebywania w lokalu wyborczym, na podstawie penomocnictwa Prawo zoenia protokou zawierajcego uwagi z pracy komisji 12. Organizacja wyborw Wybory do Sejmu i Senatu zarzdza Prezydent RP Po zasigniciu opinii PKW ustala szczegowe terminy wyborw Mechanika wyborcza - instytucje, ktre przeprowadzaj wybory, a wic wykonuj okrelone ordynacj zadanie wyborcze we wszystkich fazach procesu wyborczego (komisje i biura wyborcze) PKW; zadania Sprawowanie nadzoru nad przestrzeganiem prawa wyborczego Sprawowanie nadzoru nad prowadzeniem i aktualizowaniem rejestru wyborcw Powoywanie i rozwizywanie okrgowych komisji wyborczych Rozpatrywanie skarg na dziaalno okrgowych komisji wyborczych Ustalanie wzorw urzdowych formularzy oraz drukw wyborczych Ustalanie i ogaszanie wynikw gosowania i ogaszanie wynikw wyborw Przedstawianie informacji o realizacji przepisw ustawy Inne okrelone w ustawach Kompetencje PKW: nadzorcze, kreacyjne, stanowice, regulacyjne, wykonawcze PKW wydaje wytyczne wice komisje wyborcze niszego szczebla, skada wyjanienia dla organw administracyjnych, uchyla niezgodne z prawem decyzje komisji wyborczych niszego stopnia Skad PKW: 3 sdziw TK wskazanych przez Prezesa TK 3 sdziw SN wskazanych przez Pierwszego Prezesa SN

Prawo konstytucyjne Strona 30

3 sdziw SN wskazanych przez Pierwszego Prezesa SN 3 sdziw NSA wskazanych przez Prezesa NSA Osoby te w skad PKW powouje Prezydent Okrgowa komisja wyborcza Sprawuje nadzr nad przestrzeganiem prawa wyborczego Rejestruje okrgowe listy kandydatw Ustala i ogasza wyniki gosowania i wyniki wyborw w okrgu wyborczym Rozpatruje skargi na dziaalno obwodowych komisji wyborczych Zapewnia wykonanie zada wyborczych we wspdziaaniu z wojewod Wykonuje inne zadania przewidziane ustaw W skad obwodowych komisji wyborczych wchodzi od 7 do 11 sdziw zgoszonych przez Ministra Sprawiedliwoci, powoanych przez PKW Obwodowa komisja wyborcza Przeprowadza gosowanie w obwodzie Czuwa w dniu i miejscu gosowania nad przestrzeganiem prawa Ustala wyniki wyborw w obwodzie i przekazuje waciwej Komisji Wyborczej Obwodow komisj wyborcz powouje zarzd gminy spord wyborcw, w jej skad wchodzi do 10 osb Obwodowe komisje wyborcze poza granicami kraju i na polskich statkach morskich powouj odpowiednio konsulowie i kapitanowie statkw Krajowe Biuro Wyborcze Zapewnia obsug PKW i okrgowych komisji wyborczych Zapewnia techniczno-organizacyjne warunki wykonywania zada Jednostkami organizacyjnymi KBW s zespoy i delegatury Organizacj wewntrzn okrela statut nadany przez PKW i statut nadany w drodze rozporzdzenia Kierownika KBW Kierownika KBW powouje Marszaek Sejmu na wniosek PKW Pracownicy KBW nie mog prowadzi dziaalnoci politycznej Obsug przy obwodowych komisjach wyborczych zapewnia wjt lub burmistrz (prezydent miasta) Gosowanie Przeprowadzane w obwodach wyborczych ustalanych przez rad gminy na wniosek wjta lub burmistrza (prezydenta miasta Obwody dla osb przebywajcych za granic tworzy Minister Spraw Zagranicznych w porozumieniu z PKW; obwody te wchodz w skad obwodu Warszawa-Centrum Obwody na statkach morskich tworzy si gdy na statku przebywa min. 15 wyborcw; tworzy je Minister Transportu i Gospodarki Morskiej w porozumieniu z PKW Ustalenie wynikw wyborw W wyborach do Senatu Za wybranych uznaje si kandydatw, ktrzy kolejno otrzymali najwicej wanie oddanych gosw (wikszo wzgldna) W przypadku rwnej liczby gosw decyduje liczba obwodw gosowania, w ktrych jeden z kandydatw otrzyma wiksz liczb gosw W przypadku pokrywajcych si wynikw decyduje przewodniczcy okrgowej komisji wyborczej w drodze losowania W wyborach do Sejmu Ustalenie list ktre przekroczyy klauzule zaporowe Podzia mandatw znowelizowany 26.07.2002 Metoda d'Honta: Liczb gosw wanie oddanych na kad z uprawnionych list w okrgu wyborczym dzieli si kolejno prze 1, 2, 3, 4 i dalej a do chwili, gdy z otrzymanych w ten sposb ilorazw da si uszeregowa tyle kolejno najwikszych liczb, ile wynosi liczba mandatw do rozdzielenia midzy listy Mandaty przypadajce danej licie otrzymuj kandydaci w kolejnoci otrzymanej liczby gosw Wano wyborw Weryfikacja czynnoci wyborczych odbywa si za pomoc Postpowania reklamacyjnego Skargi Odwoania do sdu lub PKW Protestu Ma go prawo wnie komisja wyborcza, penomocnik komitetu wyborczego lub
Prawo konstytucyjne Strona 31

Ma go prawo wnie komisja wyborcza, penomocnik komitetu wyborczego lub wyborcy Brak pozytywnych przesanek dla wniesienia protestu (przestpstwo przeciwko wyborom, naruszenie niektrych przepisw ordynacji wyborczej) oraz upynicie 7-dniowego terminu dla oprotestowania wyborw przesdzaj o ich wanoci Zasadno protestu nie powoduje automatycznego uniewanienia wyborw; jest badana przez SM Karty do gosowania s niewane w przypadku brakw formalnych, gdy nie zostanie "zaznaczony" aden kandydat na posa lub zbyt wielu kandydatw Jeeli wybrano dwch kandydatw na posw pochodzcych z tej samej listy wyborczej, to gos jest wany i przyznaje si go kandydatowi, ktry jest pierwszy na licie Dokonanie na karcie dodatkowych zapisw nie wpywa na wano gosu Moliwo uznania "karty wanej z gosami niewanymi" np. w przypadku wybrania wikszej liczby senatorw ni dozwolona SN w skadzie caej Izby Spraw Publicznych, Pracy i Ubezpiecze spoecznych, na podstawie sprawozdania z wyborw przedstawionego przez PKW w formie uchway, nie pniej ni na 90 dni po dniu wyborw stwierdza wano wyboru W razie podjcia przez SN uchway o niewanoci wyborw Prezydent RP zarzdza je ponownie lub nakazuje powtrzenie wskazanych uchwa SN czynnoci Warunki nabycia mandatu posa i senatora Nabywany w wyniku stwierdzenia wanoci wyboru Wyganicie nastpuje wskutek Utraty prawa wybieralnoci Pozbawienia mandatu prawomocnym orzeczeniem TK Zrzeczenie si mandatu mierci Zajmowania w dniu wyborw stanowisk lub funkcji, ktrych stosowanie do przepisw Konstytucji RP albo ustaw nie mona czy ze sprawowaniem mandatu Powoanie w toku kadencji na stanowisko ktrego nie mona czy ze sprawowaniem mandatu Sprawowanie stanowiska/funkcji: Radnego rady gminy, powiatu lub sejmiku wojewdztwa W zarzdzie gminy, zarzdzie powiatu, zarzdzie wojewdztwa lub zarzdzie zwizku komunalnego W zarzdzie i radzie regionalnej albo branowej kasy chorych Zoenia niezgodnego z prawd owiadczenia lustracyjnego Odmowa zoenia lubowania oznacza zrzeczenie si mandatu W razie wyganicia mandatu poselskiego mandat obejmuje na podstawie informacji PKW, kolejny kandydat z tej samej listy wyborczej W razie wyganicia mandatu senatorskiego Prezydent RP zarzdza (i zostaj przeprowadzone) wybory uzupeniajce w cigu 3 miesicy; wyborw uzupeniajcy nie przeprowadza si w okresie 6 miesicy przed dniem, w ktrym upywa termin zarzdzenia wyborw do Sejmu Kampania wyborcza Pojcie : Akcja zmierzajca do okrelonego celu, zesp dziaa objty wsplnym celem Celem kampanii wyborczej jest propagowanie przez dany komitet wyborczy jego programu, kandydatw oraz agitowanie za ich wyborem Rozpoczyna si z dniem ogoszenia postanowienia Prezydenta o wyborach i ulega zakoczeniu na 24 godziny przed dniem wyborw Od dnia zakoczenia kampanii zabrania si podawania do wiadomoci publicznej przedwyborczych sonday etc. Zabrania si prowadzenia kampanii na terenie zakadw pracy, instytucji publicznych w sposb zakcajcy ich normalne funkcjonowanie Zabrania si prowadzenia kampanii na terenie budynkw administracji rzdowej, samorzdowej i sdw Jeeli kampania zawiera informacje nieprawdziwe sd okrgowy na wniosek kandydata ma prawo zasdzenia
Prawo konstytucyjne Strona 32

prawo zasdzenia Zakazu rozpowszechniania takich informacji Przepadku takich materiaw Nakazania sprostowania informacji Nakazania przeproszenia osoby, ktrej dobra osobiste zostay naruszone Nakazania publikacji odpowiedzi na stwierdzenia naruszajce dobra osobiste Sd rozpoznaje spraw w postpowaniu nieprocesowym, od orzeczenia przysuguje apelacja; wszystkie terminy rozpatrywania s 24-godzinne Regulacja wyborcza ma charakter negatywny W ramach kampanii wyborczej zapewniony jest wolny dostp do publicznej telewizji i radia Finansowanie wyborw Podstawowym rdem finansowania wyborw jest budet pastwa Wydatki ponoszone przez komitety wyborcze pokrywa si z ich rde wasnych rodki finansowe komitetu wyborczego partii politycznej mog pochodzi tylko z Funduszu wyborczego partii, ktrego czci nie mog by finanse budetu pastwa, rodki przekazywane przez cudzoziemcw oraz rodki przekazane przez osoby nie majce staego miejsca zamieszkania na terytorium RP Komitetowi wyborczemu przysuguje dotacja z budetu pastwa za kady uzyskany mandat posa lub senatora czna suma wpat osoby fizycznej nie moe przekracza 15-krotnoci najniszego wynagrodzenia za prace Limity: okrgowy i ponadokrgowy Penomocnik finansowy komitetu wyborczego skada PKW w terminie 3 miesicy od dni wyborw sprawozdanie o przychodach i wydatkach PKW uznaje je za zgodne lub odrzuca je

Prawo konstytucyjne Strona 33

Zasady prawa wyborczego

27 lutego 2009 09:06

1. Zasada rwnoci gosowania - Dwa aspekty: Aspekt materialny - sia gosu kadego wyborcy powinna by rwna, gwarantowany jedynie w przyblieniu Ordynacja wyborcza z 1991 roku; 49 wojewdztw zrnicowanych pod wzgldem iloci ludnoci; w wyborach do senatu kade wojewdztwo stanowio okrg wyborczy, z kadego okrgu wybierano po dwch senatorw, z wyjtkiem wojewdztw warszawskiego i katowickiego, gdzie wybierano trzech; sia gosu mniejszych wojewdztw bya mniejsza wczesna konstytucja nie gwarantowaa rwnoci w wyborach do senatu Oznacza to take te same zasady prawa wyborczego, brak indywidualnych uprawnie w kandydowaniu Aspekt formalny - kady wyborca powinien uczestniczy w wyborach na takich samych zasadach, powinien dysponowa jednym gosem w stosunku do kadego przyznawanego mandatu, gwarantowany prawnie

- Systemy gosowania: Wczeniej (w XIX wieku) pewne grupy obywateli otrzymyway indywidualne uprawnienia (zwikszay si gosu) - system gosowania pluralnego System kurialny - dzielono okrg na okrelone kurie ( np. wg dochodw) i kurie dysponoway zrnicowan liczb gosw (XIX-wieczne Prusy i Austria) 1 kuria - 3,5%, druga kuria - 12%, trzecia kuria - 84% System gosowania wielokrotnego - wyborca nie tylko dysponowa wiksz iloci gosw, ale mg take oddawa gosy w kilku okrgach System gosowania kumulatywnego (skupionego) - uznawany za zgodny w wymaganiami zasady rwnoci, akceptowany tylko w pastwach gdzie obowizuje zasada okrgw wielomandatowych (system Konfederacji Szwajcarskiej); swoboda decyzji co do rozdysponowania gosw, moliwo kumulacji gosw na jednego kandydata - Zasady rwnoci czy si z: Norm przedstawicielstwa - proporcja ktra wystpuje pomidzy liczb mieszkacw/wyborcw w danym okrgu, a liczb przedstawicieli danego okrgu, tym samym iloci mandatw przypisanych temu okrgowi; pojawia si w okresie Wielkiej Rewolucji Francuskiej Staa Sieyes - 1 mandat na 50 tys. obywateli; zapisane w broszurze "Czym jest stan trzeci?" do 12.1962 w Polsce - jeden mandat na 60 tys. obywateli Jednolita Od 1993 roku do 2000 roku (kiedy zniesiono list krajow); wynosia 98 361 Podzia na okrgi wyborcze - jednostki terytorialne, w ktrej dokonywany jest wybr deputowanych mog by tworzone w oparciu o kryteria terytorialne, etniczne, gospodarcze, religijne etc.; podzia dokonywany jest przez legislatyw w akcie ustawowym o szczeglnej nazwie ordynacji wyborczej; mog automatycznie pokrywa si z podziaem administracyjnym, mog by te specjalnie wyznaczane dla potrzeb poszczeglnych wyborw (wyznaczania dokonuje wtedy specjalny organ parlamentarny, np. komisja graniczna w Wlk. Brytanii zwoywany raz na 15 lat); okrgi mog by jedno- lub wielomandatowe, cay kraj te moe stanowi okrg jednomandatowy (np. w wyborach prezydenckich); wpyw ma zakres terytorialny i ludnociowy Deformacje (manipulacje) wyborcze wystpujcy gwnie w poudniowej czci Stanw Zjednoczonych - gerrymandering nazwa okrelajca manipulacje dokonywane w 1812 r. przy wytyczaniu granic okrgw wyborczych w celu uzyskania korzystnego wyniku przez parti majc wpyw na ksztatowanie ordynacji wyborczej. Jest to take szczeglne pole badawcze geografii wyborczej powicone systematycznym studiom nad wpywem ksztatu okrgw wyborczych na wyniki gosowania i dokumentowaniem przypadkw naduy
Prawo konstytucyjne Strona 34

okrgw wyborczych na wyniki gosowania i dokumentowaniem przypadkw naduy w tym zakresie. Nazwa pochodzi od pojcia "gerrymander", ktrym w jzyku angielskim przyjto nazywa okrgi wyborcze o dziwnych ksztatach stworzone z manipulacyjnymi zamierzeniami. Termin ten za powsta w wyniku poczenia nazwiska amerykaskiego polityka Elbridge'a Gerry'ego ze sowem salamandra. Ksztat tego wanie zwierzcia mia przypomina jeden z okrgw, ktre Gerry jako gubernator stanu Massachusetts wykreli na mapie wyborczej w taki sposb, by zwikszy swoje szanse na ponowny wybr; dziaania te miay ogranicza przede wszystkim prawa wyborcze ludnoci kolorowej Koncentracj gosw w jednym lub wielu okrgach wyborczych nazywa si pakowaniem, gwarantujc, e gosy mniejszoci bd w mniejszoci w stosunku do gosw w innych okrgach; nielegalne Rozproszenie gosw nazywa si rozpakowywaniem, gwarantujc, e mniejszoci etniczne bd w kadym okrgu w mniejszoci; nielegalne Jeli okrelenie granic zmierza do tego, by stworzy mniejszoci realne szanse dla uzyskania reprezentacji to nie narusza to 15. ani 14. poprawki do konstytucji, pod warunkiem ze linie okrgw zostan okrelone zgodnie z federalnych ustawodawstwem wyborczym. Klauzule (progi) zaporowe - regua, ktra uzalenia udzia w rozdziale mandatw przez parti lub koalicj partii od uzyskania w skali kraju procentowo oznaczonej iloci gosw; zapora przeciwko ryzyku niesprawnego dziaania parlamentu; niedopuszczenie do nadmiernego rozdrobnienia parlamentu, a tym samym zmniejszenia efektywnoci dziaania parlamentu; uznana za legaln Przecitnie ksztatowana na poziome 2 - 5% W Polsce dla partii w wyborach do sejmu - 5%, dla koalicji - 8% Krajowa lub dla okrgw Wspczenie waha si na poziomie krajowym od 0,67% (Holandia) do 15% Na poziomie okrgw wyborczych 3% (Hiszpania) - 11% (Szwecja) Dla partii/koalicji: 5/10 % Rumunia; 5/7/9/11 % Czechy; 5/10/15 % Wgry System zblokowanych list - sztuczne zwikszenie szans blokujcych si partii 2. Zasada bezporednioci gosowania Wyborca wprost/bezporednio oddaje gos na preferowanego przez siebie kandydata czy si z zasad osobistego udziau w gosowaniu - brak moliwoci ustanowienia penomocnika; nie narusza zasady pomoc w wykonaniu gosowania niepenosprawnemu - musi ona samodzielnie wybra sobie pomocnika Wybory: jednostopniowe porednie - wielostopniowe; nie rozstrzygaj o skadzie organw, powierzaj t funkcj elektorom lub delegatom; konstytucja kwietniowa przy wyborach do Senatu; obecnie przy wyborze USA) Listy krajowe (pastwowe) - ksztatowano w intencji wprowadzenia do parlamentu przywdcw stronnictw politycznych lub potrzebnych partii w dziaalnoci parlamentarnej osb, bez stawiania ich do rywalizacji w okrgach wyborczych; partie dysponuj okrelon iloci miejsc (u nas 69), gdy partia osigna prg wyborczy (7%) to braa udzia w rozdzielaniu tych miejsc; suyo to postpujcemu wzmacnianiu silnych partii politycznych Kandydaci w kadej formie wyborw musz by jednoznacznie (z nazwiska) okreleni 3. Zasada tajnoci gosowania Istot jest zagwarantowanie wyborcy oddania gosu a atmosferze spokoju, dyskrecji etc. w sposb uniemoliwiajcy wymuszanie decyzji na wyborcy oraz szykanowanie wyborcy za jego gos Obowizkiem pastwa jest stworzenie gwarancji prawnej umoliwiajcej realizacj celu Nie mona zmusi wyborcy do korzystania z jawnoci gosowania, wyklucza to jednak manifestacyjnie jawne gosowanie, gdy moe by uznane za agitacj wyborcz zabronion w dniu wyborw (nie ma jednak sankcji zakazu agitacji wyborczej; pojawia si ona np. we Woszech jako uniemoliwienie przez komisj oddanie gosw) Glosowanie tajne nie byo uznawane za sine quea non demokratycznych wyborw Regua ta utrwalia si w Europie z kocem XIX r.
Prawo konstytucyjne Strona 35

 Regua ta utrwalia si w Europie z kocem XIX r. 1990r. - prba wprowadzenia obligatoryjnoci zasady tajnoci Karty do gosowania musz by drukowane t sam czcionk, takiej samej wielkoci * W regulaminie wyborczym Woch istnieje zakaz wnoszenia na sal wyborcz lornetek xD Zakaz stosowania instytucji ruchomych urn wyborczych (bez wzgldu na miejsce gosowania) Przymus wyborczy (Tyrol, Styria, Volarlberg - Austria; Belgia; Grecja; Luksemburg; czciowo we Woszech) 4. Zasada powszechnoci gosowania Zasada naczelna systemu wyborczego Wpisana w wyborach do senatu, nie wpisana do wyborw do Sejmu Oznacza zobowizanie ustawodawczy wyborczego przeciwdziaania wszelkim formom jakiegokolwiek monopolu wyborczego w ktrejkolwiek fazie wyborw Wolno decyzji gosujcych - realna swoboda wyboru jednej spord kilku opcji wyborczych wrd alternatyw personalnych i Brak ogranicze w wystawianiu kandydatw, wolne konkurowanie kandydatw, istnienie warunkw do swobodnego ustanawiania programw wyborczych 5. Zasada proporcjonalnoci wyborw

Prawo konstytucyjne Strona 36

System wyborczy
13 marca 2009 09:11

Sensu largo - og zasad, ktre okrelaj tryb przygotowania i przeprowadzenia wyborw oraz rozdzielenia mandatw Sensu stricto - reguy przesdzajce o sposobie ustalania wynikw wyborw System wyborczy wikszociowy (J.J. Rousseau) - mandat otrzymuje ten kandydat w okrgu jednomandatowym lub ta lista w okrgu wielomandatowym, ktre uzyskay najwiksz liczb gosw Wikszo wzgldna (zwyka) - w USA, Kanadzie, Izba Gmin Wlk. Brytanii; jedna tura wyborw Wikszo bezwzgldna (absolutna) - nie od razu kandydat uzyskuje wymagan do otrzymania mandatu liczb gosw; we Francji; dwie tury gosowania (np. do drugiej tury wyborw przechodz tylko dwaj kandydaci/listy, ktre uzyskay najwicej gosw; do drugiej tury przechodz wszyscy, ktrzy brali udzia w I turze i obowizuje wikszo zwyka; mog by te zastosowane klauzule zaporowe - progi po przekroczeniu ktrych mona uzyska mandat Sprzyja formuowaniu stabilnych rzdw, rzadko wystpuj kryzysy gabinetowe Zastosowanie systemu wikszociowego sprzyja zwikszeniu odpowiedzialnoci na ster krajem Stymuluje blisze zwizki pomidzy reprezentantami i reprezentowanymi Jeli wygasa mandat w systemie wikszociowym (na skutek mierci, wyroku lub Incompatibilias ) jest konieczne przeprowadzanie wyborw w celu uzupenienia skadu parlamentu, wybory uzupeniajce wi si z kosztami, sporami politycznymi Bardziej demokratyczny Silniej wie przedstawicieli a okrgami w ktrych zostali wybrani System wyborczy proporcjonalny - w okrgach wielomandatowych; umoliwiaj podzia mandatw midzy startujcych w wyborach proporcjonalnie do liczby uzyskanych przez nie gosw; ma wiele odmian, ktre wyrniaj si specyficznymi rozwizaniami matematycznymi przy rozdziale mandatw Sprzyja peniejszemu odzwierciedleniu rzeczywistego ukadu si spoecznych i politycznych na poziomie parlamentu Sprzyja zapewnieniu lepszej, szerszej gammy interesw obecnej w danym spoeczestwie Rzd najczciej koalicyjny - osabienie wadzy; cao rzdu niechtnie bierze odpowiedzialno za cay skad rzdu, odpowiedzialno jednostkowa Lepiej rozpoznaje i artykuuje interesy spoeczestwa Rwna sia gosu kadego wyborcy Po zwolnieniu mandatu automatyczne wstpienie na miejsce kolejnego kandydata z najwiksz iloci gosw Malapportionment - instytucja przy pomocy, ktrej mona sterowa polityczn reprezentacj w zwizku z wyborami z korzyci dla okrelonych czci kraju, grup spoecznych lub partii politycznych; nierwna reprezentacja; zrodzia si w XIX w. Norwegii jako klauzula chopska (Bauernklausel) - wprowadzono normy, w ktrych 2/3 nominowanych do parlamentu musiaa pochodzi z terenw wiejskich i 1/3 z miejskich, stanowio to naruszenie zasady rwnoci; w Bangladeszu 30 mandatw rezerwowanych jest dla kobiet; w Buthanie 10 mandatw rezerwowanych jest dla przedstawicieli klasztorw; w Rumunii kilka mandatw przeznaczonych jest dla mniejszoci narodowych i etnicznych; w Polsce 1 mandat rezerwowany jest dla mniejszoci niemieckiej System Hare'a 1842 r. - Australia, Tasmania, RPA, System Brkli'ego (automatyczny) System szwajcarski System Hagenbach-Bischoff - od koca XIX w. w Finlandii System Hare'a-Niemeyera (system matematyczny-proporcji) - do dzi stosowany w Bundestagu System Andre Sainte-Lagu - od 1952 r. w Szwajcarii, Danii, otwa, Nowa Zelandia, zmodyfikowane metody: Polska i Szwecja; metoda ta dowartociowuje partie mae, nie sprzyja stabilizowaniu sceny politycznej
Prawo konstytucyjne Strona 37

nie sprzyja stabilizowaniu sceny politycznej Ustawa samorzdowa z 1990 r. (ju nie obowizuje) - pierwszym dzielnikiem stosowanym do rozdzielania liczby gosw by dzielnik 1,4 XX/XXI w. (ju nie obowizuje) -w Polsce, w wyborach do Sejmu, z dzielnikiem 1,49 Dzielenie nastpuje w pierwszej kolejnoci przez ustalone liczby a potem przez kolejne liczby nieparzyste a do rozdzielenia mandatw System d'Hondta - system najbardziej rozpowszechniony w zakresie wyborw proporcjonalnych; zasada pozytywnie weryfikuje si kiedy dymy do stabilizacji sceny politycznej, chcc wyeliminowa ugrupowania mae, faworyzujc ugrupowania due i rednie, partie anektuj ca dziaalno samorzdow; Ekwador, Wenezuela nawet czy Urugwaj, Austria, Czechy, Dania, Hiszpania, Turcja; dzielnie gosw przez kolejne liczby System czysty (wyczny) proporcjonalny - Belgia, Dania, Holandia, Grecja, Norwegia, Szwecja, Portugalia System mieszany Proporcjonalno - wikszociowy Wikszociowo - proporcjonalny

Prawo konstytucyjne Strona 38

Referendum i obywatelska inicjatywa ustawodawcza

19 kwietnia 2009 21:09

7.1 Uwagi wprowadzajce Forma demokracji bezporedniej Historia: o W klasycznej postaci pochodzi ze staroytnych pastw-miast o W pniejszych czasach demokracja bezporednia zacza ustpowa przedstawicielskiej o W czystej postaci przetrwaa w niektrych kantonach Szwajcarii (decyzje kontrolne) o Wspczesna forma referendum: Zapocztkowane w czasach przechodzenia pastw od feudalizmu do kapitalizmu Sposb nowej, bardziej demokratycznej organizacji pastwa Doktryna Jana Jakuba Rousseau koncepcja woli powszechnej i zasada zwierzchnictwa ludu Po raz pierwszy instytucja pojawia si w konstytucji Szwajcarii z 1802 roku Kolejne konstytucje odrzucay i przywracay instytucj referendum 1874 r. obok referendum obligatoryjnego wprowadzono referendum fakultatywne Do I wojny wiatowej idea referendum nie znalaza odzwierciedlenia w aktach prawnych ani w praktyce (poza Szwajcari, USA i Francj) Po II wojnie wiatowej idea referendum rwnie nie bya popularna Wochy 1946 r. odrzucenie monarchii Francja 1946 r. odrzucenie projektu konstytucji Koniec XX wieku przynis oywienie instytucji referendum; wystpuje w konstytucjach pastw Europy rodkowo-wschodniej: Wgry Bugaria Litwa Czechy Rumunia Rosja otwa Estonia Obecnie instytucja referendum (jak i inne formy demokracji bezporedniej) peni jedynie rol subsydiarn dla form demokracji przedstawicielskiej Historia referendum w Polsce: o Mimo prb, w II RP nie doszo do usankcjonowanie instytucji referendum w adnym akcie prawnym o Po II wojnie wiatowej dwukrotnie doszo do zorganizowania referendum oglnokrajowego: 30.06.1946 wyniki sfaszowano 29.11.1987 wybitnie polityczny podtekst; trzy pytania-podpowiedzi o Maa Konstytucja z 1992 r. art.19 dopuszczono przeprowadzenie referendum w sprawach o szczeglnym znaczeniu dla Polski; prawo zarzdzenia mia Sejm (bezwzgldn wikszoci gosw) lub Prezydent za zgod Senatu (podjt bezwzgldn wikszoci gosw); wynik by wicy, gdy w gosowaniu wzia udzia co najmniej poowa uprawnionych Obecnie instytucj referendum w konstytucji z 1997 roku reguluj: art.4 ust.2, art.90 ust.3, art.125 ust.1-5, art.170, art.235 ust.6 i 7, art.242 pkt.2 REFERENDUM sposb bezporedniego rozstrzygania przez uprawnione podmioty przez gosowanie o istotnych sprawach ycia caego pastwa lub czci jego terytorium Kryteria klasyfikacji instytucji referendum: o Kryterium koniecznoci: Referendum obligatoryjne Gdy prawomocno podjtych decyzji wymaga przyjcia w referendum (przewidziane w konstytucji) Referendum fakultatywne Gdy jest moliwe, ale nie konieczne, zatwierdzenie aktu w referendum
Prawo konstytucyjne Strona 39

 Gdy jest moliwe, ale nie konieczne, zatwierdzenie aktu w referendum o Kryterium zasigu terytorialnego: Referendum oglnokrajowe Referendum lokalne/gminne o Kryterium przedmiotowe Referendum ustawodawcze (niedopuszczalne w Polsce) Referendum konstytucyjne Uchwalenie lub nowelizacja konstytucji Referendum uchwaodawcze Np. referendum lokalne w sprawie samoopodatkowania si mieszkacw gminy o Kryterium dotyczce momentu przeprowadzenie referendum: Referendum zatwierdzajce/ratyfikacyjne Po uchwaleniu okrelonego aktu Akt staje si prawomocny dopiero po zaaprobowaniu go w referendum Referendum wstpne/opiniodawcze/konsultacyjne Podmiot ustawodawczy zasiga opinii spoeczestwa Referendum a plebiscyt o Szwajcaria pojcia uywane jako synonimy o Francja i Wlk. Brytania referendum wie si z rozstrzygniciem jakiego zagadnienia, plebiscyt to gosowanie na jednostk o Polska plebiscyt uwaa si za rodzaj referendum; plebiscytu uywa si w sytuacji, w ktrej obywatele wyraaj swoj wol w kwestii zaufania dla rzdw, dla jednostki oraz w kwestii granic 7.2 Aktualne uregulowania prawne instytucji referendum w Polsce REFERENDUM OGLNOKRAJOWE Pierwszy akt Ustawa z 6 maja 1987 roku o konsultacjach spoecznych i referendum o Niektre jej postanowienia zostay wyparte ju przez ma konstytucj z 1992 roku (referendum moga by poddana kada sprawa o szczeglnym znaczeniu dla pastwa) Ustalono, e nie tylko Sejm moe podj decyzj o zorganizowaniu referendum, ale rwnie prezydent za zgod Senatu Ustawa o referendum z 29 czerwca 1995 roku Ustawa o referendum z 14 marca 2003 roku Art. 125 o Ust. 2 Referendum na prawo zarzdzi: Sejm bezwzgldn wikszoci gosw przy obecnoci co najmniej poowy ustawowej liczby posw Prezydent za zgod Senatu wyraon bezwzgldn wikszoci gosw przy obecnoci co najmniej poowy ustawowej liczby senatorw o Ust. 5 Referendum, jako materia ustawowa Art. 4 ust. 2 Nard sprawuje wadz przez swoich przedstawicieli lub bezporednio Prawo do udziau w referendum posiadaj obywatele polscy, ktrzy dysponuj prawem wybierania do Sejmu Referendum nie przeprowadza si poza granicami pastwa Referendum musi by wyznaczone w dzie wolny od pracy Referendum oglnokrajowe jest zawsze referendum fakultatywnym Referendum w sprawach o szczeglnym znaczeniu (art.125) rozdzia 8 ustawy o referendum z 14.03.2003 roku: o Podmiot wnioskujcy: Sejm Senat Rada Ministrw 500 tys. obywateli Nie moe dotyczy wydatkw i dochodw, obronnoci pastwa oraz amnestii Zoenie wniosku odbywa si na pimie, dokonuje tego penomocnik grupy obywatelskiej o Podmiot zarzdzajcy: Sejm (bezwzgldn wikszoci gosw przy obecnoci co najmniej poowy ustawowej liczby posw)
Prawo konstytucyjne Strona 40

ustawowej liczby posw) Prezydent za zgod Senatu (wyraon bezwzgldn wikszoci gosw przy obecnoci co najmniej poowy ustawowej liczby senatorw) Uchwaa Sejmu lub zarzdzenie Prezydenta powinno zawiera podstaw prawn przeprowadzenie referendum, tre karty do gosowania, termin odbycia referendum i kalendarz czynnoci o Wynik wicy jest to wynik obligujcy ograny pastwowe do podjcia konkretnych dziaa W gosowaniu musi wzi udzia wicej ni poowa uprawnionych do gosowania o Wynik rozstrzygajcy rozstrzygnicie referendum nastpuje, gdy wikszo gosujcych opowiedziaa si za jedn opcj (by nastpio rozstrzygnicie referendum musi by wice) Referendum ratyfikacyjne/akcesyjne (art.90 ust.3) rozdzia 9 ustawy o referendum z 14.03.2003 roku o Podmiot wnioskujcy Sejm (bezwzgldn wikszoci gosw przy obecnoci co najmniej poowy ustawowej liczny posw) o Podmiot zarzdzajcy Sejm (bezwzgldn wikszoci gosw przy obecnoci co najmniej poowy ustawowej liczny posw) Prezydent za zgod Senatu (wyraon bezwzgldn wikszoci gosw przy obecnoci co najmniej poowy ustawowej liczby senatorw) o Wynik wicy W gosowaniu musi wzi udzia co najmniej poowa uprawnionych do gosowania Gdy wynik nie jest wicy Sejm ponownie podejmuje uchwa o wyborze sposobu ratyfikacji: Referendum Uchwaa Sejmu podjta wikszoci 2/3 gosw przy obecnoci co najmniej poowy ustawowej liczby posw i Senatu podjta wikszoci 2/3 gosw przy obecnoci co najmniej poowy ustawowej liczby senatorw Referendum konstytucyjne (art.235 ust.6) rozdzia 10 ustawy o referendum z 14.03.2003 roku o Dotyczy zmiany konstytucji (rozdzia 1., 2., i 12.) o Podmiot wnioskujcy 1/ ustawowej liczby posw 5 Senat Prezydent o Podmiot zarzdzajcy Marszaek Sejmu o Nie ma wymogu frekwencji kady wynik jest wicy i rozstrzygajcy Organy do spraw referendum: o Pastwowa Komisja Wyborcza o Wojewdzkie komisje do spraw referendum o Obwodowe komisje do spraw referendum Protest (musi mie form pisemn, wnoszony do Sdu Najwyszego w okresie 7 dni od dnia ogoszenia wynikw) przeciwko wanoci referendum ze wzgldu na: o Zarzut dopuszczenia przestpstwa przeciwko referendum lub zarzut naruszenia ustawy o referendum o Nieprawidowe ustalenie wynikw gosowania o Przeciwko wynikowi caego referendum Kampania referendalna suy przedstawieniu i wyjanieniu przez organ zarzdzajcy referendum i PKW treci pyta i wariantw oraz problemw poddanych pod referendum Wydatki wice si z organizacj i przeprowadzeniem referendum s pokrywane ze skarbu pastwa REFERENDUM LOKALNE Ustawa o referendum lokalnym z 15 wrzenia 2000 roku Podstawa prawna art.170 Przez referendum lokalne rozumiemy referendum gminne, powiatowe i wojewdzkie oraz referendum w miecie stoecznym Warszawie Ograniczony charakter referendum lokalnego - zakres i skuteczno prawna referendum s
Prawo konstytucyjne Strona 41

 Ograniczony charakter referendum lokalnego - zakres i skuteczno prawna referendum s ograniczone wycznie do terenu danej jednostki samorzdu terytorialnego, w ktrej zostao zarzdzone i przeprowadzone art.2 ust.1 ustawy: W referendum lokalnym, zwanym dalej "referendum", mieszkacy jednostki samorzdu terytorialnego jako czonkowie wsplnoty samorzdowej wyraaj w drodze gosowania swoj wol co do sposobu rozstrzygania sprawy dotyczcej tej wsplnoty, mieszczcej si w zakresie zada i kompetencji organw danej jednostki lub w sprawie odwoania organu stanowicego tej jednostki, a w przypadku gminy take wjta (burmistrza, prezydenta miasta) Referendum moe by przeprowadzone w kadej wanej dla mieszkacw sprawie Zasadniczo fakultatywny charakter referendum lokalnego, z wyjtkami(art. 170 i art.5 ust.1 i 2 ustawy): o W sprawie odwoania rady gminy, rady powiatu czy sejmiku wojewdztwa przed upywem kadencji WYCZNIE na wniosek mieszkacw ! o W sprawie samoopodatkowania si mieszkacw gminy na cele publiczne Referendum w sprawie odwoania rady gminy, rady powiatu czy sejmiku wojewdztwa przed upywem kadencji nie moe by przeprowadzone: o Przed upywem 12 miesicy od dnia wyborw lub od ostatniego referendum w tej sprawie o Jeeli data wyborw przedterminowych miaaby przypa w okresie 6 miesicy przed zakoczeniem kadencji Inicjatywa referendalna: o Organ stanowicy danej jednostki samorzdu terytorialnego (uchwaa przyjta bezwzgldn wikszoci gosw) o Mieszkacy 10% uprawnionych do gosowania mieszkacw gminy lub powiatu 5% uprawnionych do gosowania mieszkacw wojewdztwa Prawo do wzicia udziau w referendum maj osoby stale zamieszkujce na obszarze danej jednostki samorzdy terytorialnego, posiadajcy czynne prawo wyborcze do organu stanowicego tej jednostki o Kady obywatel, ktry najpniej w dniu gosowania ukoczy 18 lat, stale zamieszkuje na terytorium danej jednostki samorzdu terytorialnego(domicyl) i korzysta z peni praw publicznych Wynik rozstrzygajcy: o Wynik jest rozstrzygajcy gdy za jednym z rozwiza oddano wicej ni poow wanych gosw (wikszo bezwzgldna wanie oddanych gosw) o W przypadku referendum o samoopodatkowaniu wynik jest rozstrzygajcy jeli za samoopodatkowaniem oddano 2/3 wanych gosw Wano referendum: o Referendum jest wane gdy wzia w nim udzia co najmniej 30% uprawnionych do gosowania Model kontroli przebiegi i wynikw referendum jest modelem sdowym o Moliwo wniesienia tzw. protestu wyborczego Naruszenie przepisw ustawy Kampania referendalna przeprowadzana w celu wyjanienia istoty problemw poddanych pod referendum Finansowanie referendum o Koszty referendum pokrywa si z budetu jednostki samorzdu terytorialnego pokrywa si z budetu jednostki samorzdu terytorialnego o Wydatki zwizane z organizacj i przeprowadzeniem referendum w sprawie odwoania organu stanowicego jednostki samorzdu terytorialnego przed upywem kadencji pokrywa si z budetu pastwa z czci dotyczcej PKW 7.3 Obywatelska Inicjatywa Ustawodawcza Bywa nazywana inicjatyw ludow OBYWATELSKA INICJATYWA USTAWODAWCZA przyznanie grupie obywateli posiadajcej czynne prawo wyborcze do Sejmu uprawnienia do wniesienia projektu ustawy z takim skutkiem, e po stronie Sejmu powstaje obowizek rozpatrzenia tego projektu o Umoliwia aktywizacj i jednoczenie si obywateli wok wanych dla nich projektw ustaw o Daje szans siom niereprezentowanym w parlamencie przedstawienia wasnych projektw ustawodawczych Umoliwia wczenie do procesu legislacyjnego take tych projektw ustaw, ktrymi nie bya
Prawo konstytucyjne Strona 42

o Umoliwia wczenie do procesu legislacyjnego take tych projektw ustaw, ktrymi nie bya zainteresowana wikszo sejmowa Obywatelska inicjatywa ustawodawcza o Weto ludowe sprzeciw obywateli wobec tworzonego prawa (nasza konstytucja nie zna tej instytucji) o Waciwa inicjatywa obywatelska obywatele, jako podmiot prawotwrczy korzystajcy z prawa do przygotowania i zgoszenia ustawy Obywatelska inicjatywa sformuowana inicjatorzy ustawy przedstawiaj waciwemu organowi poprawny legislacyjnie i merytorycznie projekt ustawy Obywatelska inicjatywa niesformuowana obywatele okrelaj oglnie podany przez nich przedmiot regulacji; przygotowanie projektu ustawy naley do odpowiednich organw pastwa Podzia inicjatywy ustawodawczej ze wzgldu na przedmiot regulacji: o Konstytucyjna okrelona grupa obywateli ma prawo do wniesienia projektu konstytucji lub jej zmiany Dopuszczone w Polsce przez ustaw konstytucyjn z 23.04.1994 o trybie przygotowania i uchwalania konstytucji RP 500 tys. obywateli Projekt zoony przez NSZZ Solidarno Ustawa utracia moc wraz z wejciem w ycie konstytucji z 1997 roku (art.235 pkt.1) o Ustawodawcza okrelona grupa obywateli ma prawo do wniesienia projektu ustawy Wprowadzona do prawa polskiego konstytucj z 1997 (art.118 ust.2) Grupa 100 tys. obywateli posiadajcych czynne prawo wyborcze do Sejmu Inicjatywa ustawodawcza sformuowana (art.118 ust.3) Zakaz przedoenia obywatelskiej inicjatywy ustawodawczej w sprawach ustawy budetowej (art.221) i zmiany konstytucji (art.235) Instytucj obywatelskiej inicjatywy ustawodawczej przewiduje obecnie kilka konstytucji Europy: o Szwajcaria o Wochy o Austria o Litwa o Rumunia o Sowenia Ustawa z dnia 24.06.2000 roku o wykonywaniu inicjatywy ustawodawczej przez obywateli o Art.4 ust.3 zerwanie z zasad dyskontynuacji prac sejmowych (projekt ustawy w stosunku, do ktrego nie zostao zakoczone postpowanie ustawodawcze w trakcie kadencji Sejmu, w ktrej zosta wniesiony, jest rozpatrywany przez Sejm nastpnej kadencji bez potrzeby ponownego wniesienia projektu ustawy) o Wniesienie jednego projektu nie stanowi przeszkodzi dla wniesienia, take przez inna grup obywateli, innego projektu w tej samej sprawie o Komitet Obywatelskiej Inicjatywy Ustawodawczej Podmiot uprawniony do reprezentowania o.i.u. Grupa co najmniej 15 obywateli polskich, ktrzy zoyli podpis pod projektem ustawy Komitet nabiera osobowo prawn z chwil przyjcia przez Marszaka Sejmu zgoszenia o utworzeniu komitetu (po zebraniu tysica podpisw) o Piecz nad prawidowoci dziaa Marszaka Sejmu sprawuje Sd Najwyszy o Kampania promocyjna Po uzyskaniu przez komitet osobowoci prawnej Mona rozpocz zbieranie podpisw pod projektem o Czas konieczny na wniesienie projektu ustawy z 100tys. podpisw 3 miesice od przyjcia zawiadomienia o utworzeniu komitetu lub od postanowienia SN uwzgldniajcego skarg na postanowienie Marszaka Sejmu o odmowie przyjcia zawiadomienia o utworzeniu komitetu o Pierwsze czytanie przeprowadza si na 3 miesice od daty wniesienia projektu ustawy do Marszaka Sejmu lub na 6 miesicy dla projektu ustawy, gdy postpowanie nie zostao zakoczone w trakcie kadencji Sejmu, w ktrej zosta wniesiony o Projekt o.i.u. podlega zwyczajnemu trybowi ustawodawczemu o W pracach parlamentarnych uczestniczy przedstawiciel komitetu Finansowanie o.i.u
Prawo konstytucyjne Strona 43

o Finansowanie o.i.u Wydatki pokrywa komitet Prawo do organizowania zbirek publicznych rodkw nie mog przekazywa: Budet pastwa i jednostek samorzdu terytorialnego Przedsibiorcy pastwowi i z udziaem Skarbu Pastwa Inni xD Zasada jawnego finansowania o.i.u Sprawozdanie Nadwyka funduszy przekazywana na cele charytatywne o Rozwizanie komitetu: 3 miesice od daty zakoczenia postpowania ustawodawczego 3 miesice od postanowienia Marszaka Sejmu o odmowie nadania biegu projektowi ustawy 3 miesice od postanowienia SN oddalajcego zaskarone postanowienie o odmowie nadania biegu projektowi ustawy

Prawo konstytucyjne Strona 44

Kadencja
20 marca 2009 09:20

Kadencja - jest to okres trwania penomocnictw, czyli konstytucyjnie okrelony czas dziaania organu na jaki zosta on wybrany Sejm i Senat s wybierane na 4-letnie kadencje; kadencje Sejmu i Senatu rozpoczynaj si w dzie zebrania si Sejmu na pierwsze posiedzenie i kocz dzie przed zebraniem si nowego Sejmu - wyklucza to istnienie przerw midzysesyjnych Rodzaje kadencji Normalna - pena, nieprzerwana, ktr w granicach okrelonych konstytucyjnie odbywa organ przedstawicielski Umoliwia systematyczn kontrol nad Rzdem oraz cigo dziaa Wad normalnej kadencji jest zachowanie cigoci dziaa parlamentarnych take w czasie kompanii wyborczej do Sejmu nastpnej kadencji Pena kadencja ma najczciej miejsce w parlamentach, w ktrych istnieje okrelona i wystarczajco silna wikszo stabilizujca scen polityczn w kraju Przeduona - to sytuacja, gdy okres penomocnictw izb ulega przedueniu poza konstytucyjnie ustanowione granice Na mocy art. 228.7 zabronione s wybory (a wic przeduona zostaje kadencja urzdujcego Sejmu) w czasie trwania stanw nadzwyczajnych oraz w czasie 90 dni po ich zakoczeniu Dotyczy to rwnie niemonoci samorozwizania Sejmu w ww. sytuacji Skrcona -nastpuje przed upywem konstytucyjnie ustanowionych granic penienia przedstawicielstwa przez organ Skrcenie kadencji Sejmu oznacza jednoczesne skrcenie kadencji Senatu; Senat nie ma moliwoci samoskrcenia kadencji; Sejm ma prawo samoskrcenia kadencji o czym decyzj podejmuje si za zgod 2/3 ustawowej liczby posw w drodze uchway (art. 98.3) Dot. Sejmu X kadencji Skrcenie kadencji Sejmu przez Prezydenta (art. 98.4-6) na mocy aktu nie wymagajcego kontrasygnaty wymaga opinii Marszaka Sejmu i Marszaka Senatu w formie dokumentu, opinie te nie wi jednak dziaa Prezydenta; Prezydent powoduje jednoczesne zarzdzenie wyborw do Sejmu i Senatu w ramach zwizania terminami okrelonymi przez konstytucj - nie krcej ni na 45 dni po rozwizaniu (art. 78) W charakterze obligatoryjnym - wystpuje przy nieuchwaleniu wotum zaufania dla Rzdu w 3. procedurze W charakterze fakultatywnym - Prezydent moe zarzdzi skrcenie kadencji Sejmu w cigu 14 dni, gdy w czasie 4 miesicy od przestawienie Sejmowi przez RM ustawy budetowej nie zostanie ona przedstawiona Prezydentowi do podpisu Pomimo skrcenia kadencji parlamentu obie izby dziaaj do dnia poprzedzajcego pierwsze zebranie Sejmu nowej kadencji Do tego momentu Sejm w aden sposb nie jest ograniczony merytorycznie Zasada dyskontynuacji prac ustawodawczych - polega na rozpoczynaniu przez nowy Sejm prac ustawodawczych z tzw. "pustym portfelem ustawodawczym"; wszelkie dziaania Sejmu koczcej si kadencji musz zosta zakoczone do upywu czasu jego urzdowania, jeeli jakie prace legislacyjne nie zostay dokoczone nie mog by przekazane nastpnej kadencji, ustawy nieuchwalone upadaj Wyjtek stanowi projekt ustawy zgoszony z inicjatywy obywatelskiej Klasyfikacja przedterminowego skrcenia kadencji Sejmu (w polskiej konstytucji nie pojawia si termin "rozwizanie" - ktry jest konsekwencj niezdolnoci do efektywnego dziaania; elementu sankcyjnego nie ma w terminie "skrcenie") Uprzednie - oznacza sytuacj zakoczenia kadencji Parlamentu i nastpujc przed udzieleniem RM votum nieufnoci Sukcesywne (nastpcze) - ma miejsce po udzieleniu RM votum nieufnoci przez Parlament lub nieudzieleniu votum zaufania w III procedurze tworzenia RM Kryterium realnej moliwoci przedterminowego rozwizania parlamentu przez podmiot upowaniony Rozwizanie dyskrecjonalne - odpowiedni organ pastw posiada realn moliwo decydowania o przedterminowym zakoczeniu kadencji izb; istnienie w jego ramach pewnych podtypw uzalenionych od wystpowania/niewystpowania pewnych dodatkowych warunkw, ktre musz by spenione aby mona byo skorzysta z danej instytucji Obowizek uzyskania opinii innego organu pastwa (moe pojawi si przepis zakazu przedterminowego rozwizania - we Woszech Prezydent na p roku przed kocem jego kadencji nie ma prawa rozwizania Parlamentu - "biay semestr") Rozwizanie warunkowe i bezwarunkowe izb Rozwizanie automatyczne - rozwizanie jest nastpstwem wystpienia okrelonego zdarzenia prawnego, jeli takie zdarzenia zici si fakt takiego zdarzenia pociga za sob (ipso iure) rozwizanie Parlamentu; moe to

Prawo konstytucyjne Strona 45

takie zdarzenia zici si fakt takiego zdarzenia pociga za sob (ipso iure) rozwizanie Parlamentu; moe to nastpi na mocy aktu prawnego prowadzcego do tego samego skutku; przybiera posta rozwizania zwizanego Samorozwizanie - charakter rozwizania otwartego Kryterium faktycznego dokonania przedterminowego skrcenia kadencji Rozwizanie formalne - jest dopuszczalne przez przepisy konstytucji, ale ze wzgldu na rone okolicznoci w sferze praktyki nie korzysta si z niego Rozwizanie materialne - dopuszcza t instytucj norma prawna i praktyce ustrojowej wykorzystuje si t instytucj

Kryterium sytuacji, w ktrej przedterminowe skrcenie kadencji jest dozwolone Rozwizanie naturalne (fizjologiczne) - stosowane w krajach anglosaskich, jest normalnym sposobem zakoczenia kadencji izby; na wniosek premiera krlowa podpisuje proklamacj krlewsk o rozwizaniu parlamentu w czasie najbardziej odpowiadajcym pod wzgldem wyborczym dla partii obecnie rzdzcej Rozwizanie patologiczne - rozwizanie izb parlamentu jest nadzwyczajnym rozwizaniem w chwili kryzysu parlamentarnego Kryterium przesanek dopuszczajcych przedterminowe skrcenie kadencji: Rozwizanie otwarte - konstytucja przyznaje prawo odpowiedniemu organowi do rozwizania parlamentu bez podania okrelonych okolicznoci ustrojowych uzasadniajcych moliwo wykorzystania instytucji; regulacja ta stwarza moliwo wykorzystania kompetencji przez organ w kadych okolicznociach Rozwizanie zwizanie - konstytucja dopuszcza przedterminowe skrcenie kadencji izb wycznie w okrelonych sytuacjach (najczciej: przy uchwaleniu votum nieufnoci dla rzdu, zakoczenie konstytucyjnego cyklu tworzenia RM, nieuchwalenie budetu w okrelonym terminie) Kryterium podmiotu dokonujcego: Przez egzekutyw przez prezydenta na wniosek Premiera lub RM (Wlk. Brytania) Samorozwizanie (Austria, Izrael)

Prawo konstytucyjne Strona 46

Sejm i Senat
27 marca 2009 09:16

Dwuizbowy parlament przywrcony nowel kwietniow (7.04.1989) Art. 95 Nk - "Wadz ustawodawcz w RP sprawuj Sejm i Senat" Sejm i Senat stanowi organa przedstawicielskie pochodzce z wyborw, polityczny charakter obu izb, a w szczeglnoci Sejmu Art. 4.2 oraz 10.2 w poczeniu stanowi, e Sejm i Senat stanowi obecnie jedyne organy przedstawicielskie w RP, ktre posiadaj przywilej bezporedniej reprezentacji podmiotu wadzy suwerennej, czyli Narodu. Sejm i Senat od Mk z 1992 r. stanowi dwa rwnorzdne ustrojowo ogniwa Szerszy zakres kompetencji naley do Sejmu Funkcjonuj w strukturze wadzy podzielonej i rwnowacej si, Stanowi wadz ustawodawcz w formie dualistycznej; bikameralizm - dwuizbowo nierwnorzdna (zrnicowana) Nie ma mechanizmw mediacyjnych midzy izbami, jednak z ustaw mamy do czynienia dopiero gdy midzy izbami zostan ustalone jednobrzmice stanowiska Organa kadencyjne

1. SEJM Wybory do Sejmu odbywaj si w wyborach rwnych, bezporednich, powszechnych i proporcjonalnych, w gosowaniu tajnym (art. 97) a. Funkcje Sejmu: Ustrojodawcza Udzia w procedurze zmiany Konstytucji Wyraziciel suwerennej wadzy Narodu Organ partycypujcy w zawiadywaniu najwaniejszymi sprawami w zakresie polityki pastwa Uchwalanie budetu pastwa (art. 219) i absolutorium z jego wykonania (art. 226.2) Aprobowanie expose Premiera (art. 154.2) Uchwalanie wotum zaufania dla RM (art. 160) oraz wotum nieufnoci (art. 158 i 159) Uchwalanie ustaw (art. 120 i 121) Wydawanie upowanienia na ratyfikacj umw midzynarodowych (art. 89.1) w formie ustawy, a wic za zgod Senatu; o ratyfikacji Prezydent RP zawiadamia zarwno Sejm i Senat Ustawodawcza Brak materialnych ogranicze ustawodawstwa Tryb ustawodawczy - zesp procedur majcych na celu doprowadzenie do powstania ustawy Kreacyjna - polegajca na decydowaniu/wspdecydowaniu o obsadzaniu okrelonych stanowisk/urzdw pastwowych Sejm moe podejmowa uchway kreacyjne samodzielnie 2 zastpcw przewodniczcego i 16 czonkw TS 15 sdziw TK na 9 lat; Czonkw Instytutu Pamici Narodowej i czonkw Komisji cigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu; 2 z 5 czonkw KRRiTV; 4 z 24 czonkw reprezentujcych Sejm w KRS; 3 z 9 czonkw Krajowej Rady Polityki Pieninej) Generalnego Inspektora Danych Osobowych Sejm za zgoda Senatu powouje (brak zgody Senatu uniemoliwia powoanie) RPO, RPD, Prezesa IPN Na wniosek Prezydenta powouje: prezesa NBP na 6 letni kadencj i ewentualne jego odwoanie w przypadkach okrelonych w ustawie, prezesa NIK Udzia w tworzeniu RM: votum zaufania w I procedurze; wybr skadu w II procedurze, votum w III Kontrolna Konstytucyjna zasada parlamentarnej odpowiedzialnoci Rzdu przed Sejmem Wotum zaufania Wotum nieufnoci Na mocy art. 95.2 - "Sejm sprawuje kontrol nad rzdem w zakresie okrelonym przepisami Konstytucji i ustaw" Interpelacje poselskie Skadane w formie pisemnej Odpowied winna by udzielona w czasie 21 dni Zapytania i pytania w sprawach biecych Forma ustna Mog by zgaszane na kadym posiedzeniu Sejmu i wymagaj one bezporedniej

Prawo konstytucyjne Strona 47

 Mog by zgaszane na kadym posiedzeniu Sejmu i wymagaj one bezporedniej odpowiedzi; art. 115.2 wyznaczenie Premierowi i pozostaym czonkom RM "obowizku udzielania odpowiedzi w sprawach biecych na kadym posiedzeniu Sejmu" O oglnej tematyce pytania pose powinien poinformowa Prezydium Sejmu na 12 godzin przed rozpoczciem postpowania Wobec pyta nie przeprowadza si dyskusji "parlamentarne godziny pyta" w systemie Bundestagu oraz Izbie Gmin Art. 111 przewiduje moliwo powoania parlamentarnych komisji ledczych dla zbadania okrelonej sprawy, z moliwoci przesuchania Sejm powoujc takie komisje ma obowizek okrelenia celu, zasad i trybu ich dziaania Podstaw ustaw ich dziaania jest ustawa z 29.05.2002 r. Szereg kompetencji zwizanych z ukierunkowaniem polityki wewntrznej i zewntrznej pastwa Udzielanie absolutorium wobec ustawy budetowej (art. 226.2) Absolutorium winno by otrzymane w cigu 90 dni od dnia przedoenia sprawozdania w formie uchway podjtej na wniosek Sejmowej Komisji Finansw Publicznych Przyjmowanie od RPP sprawozda z zaoe polityki pieninej ( art. 227.6) Prawo do stawiania przed TK najwyszych urzdnikw pastwowych, w przypadku zawinionego przez nich naruszenia Konstytucji albo ustawy w zakresie swego urzdowania luz w zwizku z zajmowanym stanowiskiem (za wyjtkiem Prezydenta RP) Sejm wydaje zgod na przeduenie przez Prezydenta stanu wyjtkowego na okres oznaczony, nie duszy ni 60 dni w przypadkach okrelonych w konstytucji oraz stanu klski ywioowej na czas oznaczony, nie duszy ni 30 dni Na mocy art. 191 - prawo Marszakw izb (straciy te uprawnienia komisje sejmowe i senackie) do wystpienia z wnioskiem w sprawie stwierdzenia zgodnoci przepisw prawa z Konstytucja Na mocy art. 116.1 - prawo podejmowania uchway o stanie wojny w razie zbrojnej napaci na RP albo, gdy z umw midzynarodowych wynika konieczno wsplnej obrony przeciw agresji naley do wycznej kompetencji Sejmu Na mocy art. 125.1 - Sejm ma prawo do zarzdzania wasn uchwa podjt bezwzgldn wikszoci gosw w obecnoci co najmniej poowy ustawowej liczby posw, referendum w sprawach o szczeglnym znaczeniu dla Pastwa Wniosek o poddanie sprawy pod referendum wymaga inicjatywy Prezydium Sejmu, komisji sejmowej lub grupy 15 posw Uprawnienia wewntrzorganizacyjne Ich podstaw prawn jest art. 112 Konstytucji - "Organizacj wewntrzn i porzdek prac Sejmu oraz tryb powoywania i dziaalnoci jego organw, jak te sposb wykonywania konstytucyjnych i ustawowych obowizkw organw pastwowych wobec Sejmu okrela regulamin Sejmu uchwalony przez Sejm." Regulamin ma posta uchway i zosta przyjty 30.07.1992 r., wielokrotnie nowelizowany tekst jednolity ustalio obwieszczenie Marszaka Sejmu z 29.05.2002 r.; ostatnia nowelizacja 29.03.2007 W odniesieniu do regulaminu Sejmu dziaa domniemanie jego zgodnoci z Konstytucj, TK powinien decydowa si na jego kontrol tylko w wypadku niezgodnoci widocznej prima facie b. Organizacja i tryb funkcjonowania Sejmu Regulowane przez regulamin Sejmu Organy Sejmu Marszaek Sejmu Jest on wybierany, tak jak wicemarszakowie, w drodze uchway podjtej bezwzgldn wikszoci gosw w gosowaniu imiennym na wniosek co najmniej 15 posw Kandydaci na Marszaka winni s zoy owiadczenie, e nie wsppracowali z organami bezpieczestwa w latach 1944-1990; owiadczenia podawane s do wiadomoci publicznej obwieszczeniem Marszaka w Monitorze Polskim Organ jednoosobowy, wewntrzny i kierowniczy Kadencja Marszaka jest zwizana z kadencj Sejmu Do zada Marszaka naley Stanie na stray praw i godnoci Sejmu Reprezentowanie Sejmu Zwoywanie posiedzenia Sejmu Przewodniczenie obradom Sejmu Czuwanie nad tokiem i terminowoci prac sejmowych Kierowanie pracami Prezydium Sejmu Zwoywanie Konwentu Seniorw i przewodniczenie jego obradom Nadawanie biegu inicjatywom ustawodawczym, uchwaodawczym i wnioskom Sprawowanie pieczy nad spokojem i porzdkiem w Sejmie i na obszarze do niego nalecym Prowadzenie spraw z zakresu stosunkw z Senatem Powoywanie i odwoywanie Szefa Kancelarii Sejmu po zasigniciu opinii Komisji Regulaminowej i Spraw Poselskich Powoywanie i odwoywanie zastpcw Szefa Kancelarii Sejmu po zasigniciu jego opinii Prezydium Sejmu Organ nieustanowiony w Konstytucji (od Nk 1997 r.) w zwizku z czym utracio wikszo

Prawo konstytucyjne Strona 48

Organ nieustanowiony w Konstytucji (od Nk 1997 r.) w zwizku z czym utracio wikszo kompetencji na rzecz Marszaka Wewntrzny, kolegialny organ Sejmu, pomocniczy i doradczy wobec Marszaka Sejmu Skad: Marszaek i wicemarszakowie Do zada PS naley przede wszystkim ustalanie planw prac Sejmu, opiniowanie wnioskw Marszaka, koordynowanie prac midzy komisjami sejmowymi, czy wykadnia Regulaminu Sejmowego Konwent Seniorw Organ doradczy wzgldem PS Skad: Marszaek, wicemarszakowie, przewodniczcy lub wiceprzewodniczcy klubw poselskich oraz przedstawiciele porozumie klubw parlamentarnych jeli reprezentuj min. 15 posw oraz k parlamentarnych reprezentujcych w dniu rozpoczcia kadencji Sejmu osobn list wyborcz, a take inne osoby zaproszone przez Marszaka Sejmu Moe by zwoany na wniosek: Marszaka, PS, klubu reprezentowanego, grupy min. 15 posw Do zada Konwentu Seniorw naley przede wszystkim opiniowanie prac Sejmu i jego organw Komisje sejmowe Wewntrzne pomocnicze organy Sejmu Do zada komisji naley: rozpoznawanie i przygotowywanie spraw stanowicych przedmiot pracy Sejmu, wyraanie opinii w sprawach przekazanych przez plenum, Marszaka lub PS oraz pomaganie w dziaalnoci kontrolnej Sejmu Sejm powouje komisje stae (np. Komisja Odpowiedzialnoci Konstytucyjnej; Sprawiedliwoci i Praw Czowieka, Komisja Etyki Poselskiej - prowadzca Rejestr Korzyci i majtkowych owiadcze poselskich), moe powoa komisje nadzwyczajne, a take na mocy art. 111 komisje ledcze do zbadania okrelonej sprawy Kandydatw na czonkw Komisji mog zgasza przewodniczcy klubw poselskich albo grupy liczce co najmniej 35 posw Wyboru czonkw komisji dokonuje Sejm na wniosek PN i po zasigniciu opinii Konwentu Seniorw Posiedzenia komisji s zamknite, a protokoy stanowi tajemnic pastwow Komisja moe uchwala dezyderaty, opinie, sprawozdania, projekty ustaw, rezolucji, apeli, owiadcze albo deklaracji Sejmu Uchway komisji zapadaj wikszoci gosw w obecnoci co najmniej 1/3 liczby czonkw komisji, chyba, e regulamin stanowi inaczej Regulamin nie wyszczeglnia wicemarszakw jako odrbnych organw, gdy dziaaj oni w zakresie kompetencji i z poruczenia Marszaka Liczb wicemarszakw kadorazowo okrela sam Sejm; Marszaek-Senior - powoywany przez Prezydenta spord najstarszych wiekiem posw i przewodniczy obradom Sejmu na pierwszym posiedzeniu; przeprowadza on zoenie lubowania poselskiego oraz wybr Marszaka Sejmu Kancelaria Sejmu Instytucja obsugi Sejmu i jego wszystkich organw Funkcjonuje na bazie statutu Kancelarii Sejmu W jej skad wchodz jednostki statutowe podlegajce bezporednio lub za porednictwem dyrektorw generalnych Szefowi Kancelarii Sejmu Moe wsppracowa z Kancelariami: Senatu, TK, TS

Tryb dziaania W trybie permanentnym W sposb jawny (gwarancj jawnoci jest m.in. wczeniejsze informowanie opinii publicznej o terminach i tematyce posiedze) Sejm moe uchwali tajno obrad jeeli wymaga tego dobro pastwowe Wstp na obrady sejmowe przysuguje: Prezydentowi RP, Marszakowi Senatu, I Prezesowi SN, Prezesowi TK, RPO Obowizek brania osobistego udziau, bd za pomoc penomocnika, w obradach maj: czonkowie Rzdu, Prezes NIK, Prezes NBP Z przebiegu posiedzenia sporzdzany jest protok i sprawozdanie stenograficzne Wystpienia indywidualne posw nie powinny przekracza 10 min, a klubowe 20 min.; w tej samej debacie gos mona zabra tylko dwa razy, przy czym powtrne wystpienie nie moe przekracza 5 min., chyba e Marszaek wyrazi zgod na jego przeduenie Poza porzdkiem dziennym dopuszczane s tylko sprostowania bdnie przytoczonych wypowiedzi i wnioski formalne (np. odroczenie posiedzenia, uchwalenie tajnoci, zmian porzdku dziennego etc.) przegosowywane wikszoci gosw obecnych posw Marszaek musi udzieli gosu na danie i poza kolejnoci mwcw Prezydentowi, Premierowi, czonkom RM i ministrom stanu

2. SENAT Uwarunkowanie historyczne Pojawia si w konstytucjach polskich pod postaci Izby Senatorskiej, bd Senatu: w konstytucji 3 maja 1791

Prawo konstytucyjne Strona 49

Pojawia si w konstytucjach polskich pod postaci Izby Senatorskiej, bd Senatu: w konstytucji 3 maja 1791 r., konstytucji marcowej 1921 r. i konstytucji kwietniowej 1935 r. Zniesiony referendum z czerwca 1946 r. Przywrcony na mocy porozumie "Okrgego Stou" nowel kwietniow (07.04.1989 r.) W 1993 r. pojawi si projekt SLD zniesienia Senatu i zastpienia go Krajow Rad Gospodarki i Pracy oraz projekt PSL/UP o cakowitym zniesieniu Senatu Obie konstytucje (Mk 1992 r. i Nk 1997 r.) utrzymay jego istnienie rozszerzajc zakres kompetencji Pozycja prawno-ustrojowa Art. 4.2 - Nard sprawuje wadz przez swoich przedstawicieli Art. 10 - Sejm i Senat sprawuj wadz ustawodawcz Senat zachowa charakter organu przedstawicielskiego, przywilejem, ktrego jest prawo bezporedniej reprezentacji Suwerena Sposb kreacji O okrgach wyborczych decyduje ordynacja wyborcza Wybory s powszechne, bezporednie i odbywaj si w gosowaniu tajnym (art. 97.2); wyeliminowano przymiotnik wyborw wolnych Senat skada si ze 100 Senatorw (art. 97.1) W zakresie penienia kadencji Senat dzieli los Sejmu Zakres kompetencji Senat bez udziau Sejmu udziela zgody Prezydentowi na zarzdzenie referendum w sprawach o szczeglnym znaczeniu dla Pastwa (art. 125.2) - Senat podejmuje swoj uchwa bezwzgldn wikszoci gosw w obecnoci co najmniej poowy ustawowej liczby senatorow Powouje dwch czonkw KRRiTV (art. 214.1) Rekomenduje KRRiTV po trzech swoich reprezentantw do powoywanych przez ni rad programowych "Telewizji Polskiej" i "Polskiego Radia" Wybiera jednego czonka Komisji Selekcyjnej Wybiera i odwouje dwch senatorw do KRS (art. 187.1.3) Powouje trzech czonkw Rady Polityki Pieninej na 6 letni kadencj (art. 227.5) Prezydium Senatu (tak jak Prezydium Sejmu) ustala skady delegacji Senatu do: Zgromadzenia Parlamentu Rady Europy (3 czonkw i 3 zastpcw) Zgromadzenia Pnocnoatlantyckiego (1 delegat i 1 zastpca) Zgromadzenia Parlamentarnego KBWE (2 senatorw) Zgromadzenia Parlamentarnego Unii Zachodnioeuropejskiej (1 senator o statusie obserwatora) Parlamentarnej Komisji Wsplnej RP i Wsplnoty Europejskiej (3 delegatw) Za zgod Senatu przez Sejm powoywani s: RPO, RPD, Prezes NIK, Generalny Inspektor Ochrony Danych Osobowych, Prezes IPN Udzia w funkcji ustrojodawczej i ustawodawczej (jw.) w formie "izby refleksji" Udzia w wydawaniu zgody na ratyfikacj umw midzynarodowych Organizacja i tryb pracy Senatu Oparta jest na Regulaminie Senatu z 23.11.1990 r., ostatni tekst jednolity obwieszczono 10.03.2000 r., a ostania nowelizacja pojawia si 9.11.2007 r. Organy Senatu Marszaek Senatu Pozycja wicemarszakw Senatu jest analogiczna do pozycji wicemarszakw Senatu Marszaek i wicemarszakowie wybierani s przez Senat w gosowaniu tajnym spord kandydatw zgoszonych przez co najmniej 10 senatorw Dla wanoci wyboru wymagana jest bezwzgldna wikszo gosw Jeeli aden z kandydatw nie uzyska wymaganej wikszoci przeprowadzane s kolejne tury wyborw, przy czym kada kolejna z pominiciem kandydata, ktry uzyska najmniejsz liczb gosw Gdyby kandydaci uzyskali jednakow liczb gosw o wyczeniu jednego z nich przy kolejnej turze gosowania decyduje losowanie Odwoanie Marszaka odbywa si na wniosek co najmniej 34 senatorw, w gosowaniu tajnym, bezwzgldn wikszoci gosw ustawowej liczby senatorw Senat wybiera nie wicej ni czterech wicemarszakw spord kandydatw zgoszonych przez co najmniej 10 senatorw, w gosowaniu tajnym, bezwzgldn wikszoci gosw Kompetencje (art. 8 Reg. Senatu): 1) stoi na stray praw i godnoci Senatu, 2) reprezentuje Senat, 3) prowadzi sprawy z zakresu stosunkw z Sejmem, z parlamentami innych krajw, a take z instytucjami oraz innymi organami Unii Europejskiej, 4) ustala plan pracy Senatu, po zasigniciu opinii Konwentu Seniorw, 5) zwouje posiedzenia Senatu, 6) ustala projekt porzdku obrad po zasigniciu opinii Konwentu Seniorw, 7) przewodniczy obradom Senatu i czuwa nad ich przebiegiem,

Prawo konstytucyjne Strona 50

7) przewodniczy obradom Senatu i czuwa nad ich przebiegiem, 8) zarzdza drukowanie ustaw uchwalonych przez Sejm, projektw ustaw, projektw uchwa, opinii Komisji Spraw Unii Europejskiej i innych drukw senackich, a take dorczenie ich senatorom, 8a) nadaje bieg dokumentom przedkadanym w sprawach zwizanych z czonkostwem Rzeczypospolitej Polskiej w Unii, 9) sprawuje nadzr nad terminowoci prac Senatu i jego organw, 10) sprawuje nadzr nad pracami komisji senackich i zleca im rozpatrzenie okrelonych spraw, 11) zwouje posiedzenia Prezydium Senatu, przewodniczy obradom i kieruje jego pracami, 12) zwouje Konwent Seniorw i przewodniczy jego obradom, 13) czuwa nad wykonywaniem wobec Senatu, organw Senatu i senatorw konstytucyjnych i ustawowych obowizkw przez organy pastwowe i samorzdu terytorialnego, podporzdkowane im jednostki oraz inne obowizane podmioty, 14) dokonuje ocen wykonywania przez organy pastwowe i samorzdu terytorialnego obowizkw wobec Senatu, organw Senatu i senatorw oraz przedstawia te oceny senatorom, 15) udziela senatorom pomocy w wykonywaniu mandatu i podejmuje, na ich wniosek, odpowiednie rodki zmierzajce do zaatwienia przedoonych spraw, 16) sprawuje piecz nad spokojem i porzdkiem na caym obszarze nalecym do Senatu, 17) ustala projekt budetu Kancelarii Senatu po zasigniciu opinii Prezydium Senatu, Komisji Regulaminowej, Etyki i Spraw Senatorskich, a w zakresie opieki nad Poloni oraz Polakami za granic take Komisji Spraw Emigracji i cznoci z Polakami za Granic oraz nadzoruje wykonanie budetu, 18) nadaje, w drodze zarzdzenia, statut Kancelarii Senatu po zasigniciu opinii Prezydium Senatu oraz Komisji Regulaminowej, Etyki i Spraw Senatorskich, 19) powouje i odwouje Szefa Kancelarii Senatu po zasigniciu opinii Prezydium Senatu oraz Komisji Regulaminowej, Etyki i Spraw Senatorskich, 20) podejmuje inne czynnoci wynikajce z Regulaminu Senatu. Prezydium Senatu Skada si z Marszaka i wicemarszakw Terminy posiedze Prezydium Senatu ustala Marszaek Kompetencje (art. 9 Reg Senatu) 1) dokonuje wykadni Regulaminu Senatu, po zasigniciu opinii Komisji Regulaminowej, Etyki i Spraw Senatorskich, 2) zleca komisjom rozpatrzenie spraw w okrelonym zakresie, 3) ustala zasady organizowania doradztwa naukowego na rzecz Senatu i jego organw, powoywania doradcw oraz korzystania z opinii i ekspertyz, 4) czuwa nad wykonywaniem przez senatorw ich obowizkw, 5) opiniuje sprawy wniesione przez Marszaka Senatu, 6) podejmuje inne czynnoci wynikajce z Regulaminu Senatu Konwent Seniorw (art. 16 Reg. Senatu) 1. Konwent Seniorw jest organem zapewniajcym wspdziaanie klubw senackich i k senackich w sprawach zwizanych z dziaalnoci i tokiem prac Senatu. 2. Konwent Seniorw tworz: Marszaek, wicemarszakowie oraz senatorowie - przedstawiciele klubw senackich oraz przedstawiciele porozumie, a take klubw parlamentarnych, jeeli skupiaj co najmniej 7 senatorw. 3. Konwent Seniorw wykonuje swoje zadania poprzez: 1) opiniowanie projektw porzdku obrad Senatu, 2) opiniowanie planu pracy oraz wypowiadanie si w sprawie terminw posiedze Senatu, 3) wskazywanie potrzebnych inicjatyw ustawodawczych, 4) rozpatrywanie oraz przedstawianie wnioskw w sprawie sposobu prowadzenia dyskusji lub obrad Senatu, 5) rozpatrywanie innych spraw przedstawionych przez Marszaka Senatu, Prezydium Senatu lub przedstawicieli klubw i porozumie 4. Konwent Seniorw zwouje Marszaek Senatu z inicjatywy wasnej, Prezydium Senatu lub na wniosek klubu albo jednego z porozumie Komisje Senatu Wewntrzne, pomocnicze organy powoane do rozwaania i opracowywania spraw z wasnej inicjatywy oraz przekazanych im przez Senat, Marszaka albo Prezydium Powoywane i rozwizywane przez Senat Mog mie charakter stay - gdy powoywane s do cigego w toku kadencji rozpatrywania okrelonych spraw; lub nadzwyczajny, gdy powoywane s do cile okrelonych zada Plenum Senatu dokonuje wybory oraz powouje przewodniczcych komisji Posiedzenie przewodniczcych komisji Senatu - organ sucy do koordynowania wsppracy midzy komisjami, wskazywaniu potrzebnych inicjatyw ustawodawczych i innych Komisja moe na wniosek Marszaka, przewodniczcego komisji, bd co najmniej 3 czonkw komisji postanowi utajnienie lub zamknicie posiedzenia Obowizek skadania sprawozda ze spraw poruczonych Moliwo powoywania podkomisji przy obowizku okrelenia jej sposobu dziaania Utworzenie podkomisji staej wymaga zgody Marszaka Senatu po zaopiniowaniu Prezydium

Prawo konstytucyjne Strona 51

Utworzenie podkomisji staej wymaga zgody Marszaka Senatu po zaopiniowaniu Prezydium Senatu Z przebiegu posiedzenia sporzdza si protok i zapis stenograficzny Kady czonek komisji ma prawo zoenia zastrzee do protokou Komisja po zakoczeniu dziaalnoci ma obowizek zoy z niej sprawozdanie Stae komisje senackie (ustanowione nowel regulaminu z 2001 r.) Gospodarki i Finansw Publicznych Ustawodawstwa i Praworzdnoci Kultury i rdkw Przekazu Nauki i Edukacji i Sportu Obrony Narodowej i Bezpieczestwa Publicznego Ochrony rodowiska Polityki Spoecznej i Zdrowia Regulaminowej, Etyki i Spraw Senatorskich Rolnictwa i Rozwoju Wsi Samorzdu Terytorialnego i Administracji Pastwowej Emigracji i Polakw za Granic Spraw Zagranicznych i Integracji Europejskiej Ustawodawcza Kancelaria Senatu Podlega Marszakowi Senatu Powoana dla zapewnienia waciwej organizacji obsugi posiedze Senatu, obsugi prac organw Senatu, obsugi senatorw Zakres dziaa Przygotowywanie i przestawianie wnioskw, opinii i uwag co do spraw bdcych przedmiotem prac Senatu Dbanie o dochowanie terminw i porzdku obrad Przedstawianie opracowa i materiaw wspomagajcych prace Senatu Zapewnienie techniczno-organizacyjnych warunkw dziaania biur senatorskich etc. Organizacj Kancelarii okrela jej statut uchwalany w drodze zarzdzenia Marszaka Senatu po zasigniciu opinii Komisji regulaminowej i Spraw Senatorskich na wniosek Szefa Kancelarii Skada si z jednostek organizacyjnych Sekretarze Od 6 do 8 pochodzcych ze skadu Senatu Nie s oni organami izby Wybr dokonywany jest cznie Prowadzenie listy mwcw i protokow posiedze, podliczanie gosw etc. Marszaek Senior Najstarszy wiekiem z zasiadajcych senatorw Powoywany przez Prezydenta na pierwszym posiedzeniu Senatu nowej kadencji Przyjmuje lubowanie od czonkw izby Przeprowadza wybr Marszaka Senatu Tryb pracy Senat dziaa na posiedzeniach, o ktrych informuje Kancelaria Senatu na 7 dni przez planowanym terminem, zawiadamiajc Prezydenta RP, Marszaka Sejmu, Premiera (Prezesa NIK w przypadku obrad nad ustaw budetow) Terminy ogaszane s w formie uchwa W posiedzeniach oprcz ww. mog bra udzia take: czonkowie Prezydium Sejmu, czonkowie RM, Prezes TK, I Prezes SN, inni zaproszeni przez Marszaka Porzdek obrad ustala Marszaek Senatu na wniosek Prezydium Sejmu (w terminie 3 dni przed posiedzeniem) lub komisji senackich/senatorw (w terminie min. 10 dni przed posiedzeniem) Posiedzenia s jawne (gwarancj jest m.in. wczeniejsze informowanie opinii publicznej o terminach i porzdku obrad) Senat na wniosek Marszaka Senatu bd min. 10 senatorw moe uchwali tajno obrad bezwzgldn wikszoci gosw, jeli wymaga tego dobro pastwa W ramach posiedzenia tajnego nie moe by podjte gosowania nad ustawami Z posiedze sporzdza si protok oraz sprawozdanie stenograficzne Marszaek ma prawo nakazania wykrelenia z protokou pewnych zwrotw (gdy np. godz w powag izby) Wystpienia senatorw Marszaek moe udzieli gosu poza porzdkiem obrad jedynie dla zgoszenia wniosku formalnego, repliki, owiadczenia osobistego lub sprostowania wypowiedzi - wystpienie nie duej ni 3 min. Do wnioskw formalnych zalicza si m.in. Odroczenie, zamknicie posiedzenia, zmiana trybu obrad, uchwalenie tajnoci obrad etc. Marszaek zawsze udziela gosu na danie: Premierowi, czonkom RM, Prezydentowi, Marszalkowi Sejmu, RPO, czonkom Prezydium Sejmu, Prezesom TK, I Prezesowi SN, Prezesowi NIK co do ustawy budetowej Po wyczerpaniu listy mwcw Marszaek zamyka dyskusj i zarzdza przerw w celu umoliwienia

Prawo konstytucyjne Strona 52

Po wyczerpaniu listy mwcw Marszaek zamyka dyskusj i zarzdza przerw w celu umoliwienia ustosunkowania si komisji do zgoszonych propozycji Po przerwie gos moe by udzielony tylko sprawozdawcy i wnioskodawcy Senat przystpuje do gosowania Od tej pory moliwe jest zoenie jedynie wniosku formalnego Gosowanie odbywa si poprzez nacinicie przycisku aparatury i podniesienie rki gosowanie jawne; lub poprzez przycinicie przycisku po wywoaniu senatora - gosowanie imienne Inne formy gosowania mog by zarzdzone na wniosek Marszaka Senatu lub min. 20 senatorw Gosowanie bez uycia aparatury poprzez podniesienie rki lub oddanie gosu na imiennie podpisanej karcie Wyniki gosowania s ostateczne i nie podlegaj dyskusji, ogasza je Marszaek przeprowadzajcy gosowanie Gosowania dotyczce skadw personalnych, z wyjtkiem gosowania dotyczcego skadu komisji senackich, s tajne Dopuszcza si moliwo reasumpcji uchway, jednak tylko w przypadku ujawnienia si oczywistego bdu w uprzednio podjtej uchwale Odpowiednie formy toku postpowania przeprowadza si odrbnie dla : Ustaw uchwalonych przez Sejm Ustawy budetowej Inicjatywy ustawodawczej Senatu Reform Wyboru i wyraenia zgody na powoanie i odwoanie organw pastwowych Obecno na posiedzeniach potwierdzana jest podpisem na licie obecnoci i wydrukami udziau w gosowaniu Dopuszczalne jest obnienie uposaenia za kady dzie nieusprawiedliwionej nieobecnoci senatora Uchway Projekt uchway moe by wniesiony przez komisj, senatorw lub jednego senatora Marszaek moe zada uzasadnienia Uchwalanie odbywa si w dwch czytaniach; procedura ta moe zosta skrcona w szczeglnie uzasadnionych sytuacjach W trybie przewidzianym dla uchwa Senat moe podejmowa rezolucje, owiadczenia i apele

3. ZGROMADZENIE NARODOWE Dwie koncepcje funkcjonowania ZN w literaturze Jako odrbny i samoistny organ pastwa Jako szczeglno forma dziaania odrbnych organw pastwowych - Sejmu i Senatu Uwarunkowania historyczne Znane dopiero w konstytucji marcowej jako ciao dokonujce wyboru Prezydenta RP i przyjmujce jego przysig; nie stanowio odrbnego organu, byo jedynie szczegln form funkcjonowania Sejmu i Senatu Obrady "okrgego stou" wprowadzay Zgromadzenie Narodowe jako ciao dokonujce wyboru Prezydenta bezwzgldn wikszoci gosw w obecnoci co najmniej poowy ustawowej liczby jego czonkw ZN miao by zwoywane przez Marszaka Sejmu, ktry przewodniczy obradom Nowela kwietniowa 1989 r. rozszerzya jego zakres kompetencji o zadanie dokonania oceny czy Prezydent jest trwale niezdolny do penienia funkcji i postawienia go w stan oskarenia przed TS - zachowano zakres funkcji kreacyjno-weryfikujcych 27.09.1990 - wprowadzenie ustawy o powszechnym wyborze Prezydenta RP, odbierajcej ZN funkcj kreacyjn Odtd ZN stao si uprawnionym do stwierdzenia wanoci wyboru Prezydenta poprzez rozpatrzenie dwch sprawozda PKW i SN Mk 17.10.1992 r. przypisaa ZN trzy zadania: Przyjcie przysigi Prezydenta jako warunku koniecznego do objcia urzdu Przyznawaa ZN na zasadzie wycznoci stwierdzenie staej niezdolnoci Prezydenta RP do sprawowania urzdu ze wzgldu na stan zdrowia Przyznawaa ZN na zasadzie wycznoci prawo do postawienia Prezydenta w stan oskarenia przed TS Charakter weryfikujcy ZN Rozdzia dotyczcy wadzy wykonawczej okrelono jako "Sejm i Senat", funkcjonowanie ZN jako odrbnego organu pastwowego nie miecio si rwnie w klasycznym trjpodziale wadzy wsplne posiedzenie posw i senatorw nie stanowice ZN - forma ta ma najczciej charakter uroczystego zgromadzenia posw i senatorw Odrniano ZN jako obie izby obradujce wsplnie co wyrniao rwnie form wsplnego posiedzenia posw i senatorw nie majc charakteru ZN, a jedynie charakter uroczysty Ustawa konstytucyjna z 23.04.1992 Powierzaa Senatowi i Sejmowi poczonymi w ZN zadanie przygotowania i uchwalenia penej konstytucji III Rzeczypospolitej - funkcja ustrojodawcza Wyodrbnienie organizacyjne przynis regulamin ZN z '94r. wyodrbniajc jego organy Umocnieniem funkcji ustrojodawczej bya uchwaa ZN z 22.09.1994 r. okrelajca tryb i zasady dziaania dla

Prawo konstytucyjne Strona 53

Umocnieniem funkcji ustrojodawczej bya uchwaa ZN z 22.09.1994 r. okrelajca tryb i zasady dziaania dla realizacji prac konstytucyjnych Kolejne regulaminy ZN uchwalane byy w zwizku ze zoeniem przysigi przez nowo wybranego Prezydenta Od 1995 r. stwierdzanie wanoci wyboru Prezydenta nie jest kompetencj ZN, lecz SN W obecnym porzdku prawnym Obrady ZN s jawne To, kto z najwyszych urzdnikw pastwowych ma wstp na sal obrad ZN precyzuje Regulamin W obradach ZN uczestniczy 2 sekretarzy (1 z ramienia Sejmu i 1 z Senatu) Z obrad sporzdzany jest protok, ktry po odczytaniu w ZN podpisuje Marszaek Sejmu; protok publikowany jest w Monitorze Polskim W sprawach nieregulowanych Regulaminem ZN stosuje si Regulamin Sejmu Nk na mocy art. 140 dopuszcza zwracanie si Prezydenta RP z ordziem do ZN, ktre nie podlega debacie Funkcja weryfikacyjna ZN Marszaek Sejmu ma obowizek zwoania ZN dla zoenia przysigi przez nowego Prezydenta w terminie zapewniajcym jej zoenie w nastpnym dniu po upywie kadencji dotychczasowego Prezydenta Porzdek dzienny ZN moe obejmowa tylko sprawy czce si ze zoeniem przysigi ZN ma prawo do uznania trwaej niezdolnoci Prezydenta do sprawowania urzdu ze wzgldu na stan zdrowia (art. 131.2.4) Stwierdzenie takiej niezdolnoci skutkuje oprnieniem urzdu Uchwaa w tym wypadku musi by podjta kwalifikowan wikszoci gosw 2/3 ustawowej liczby czonkw ZN Prawo do postawienia Prezydenta w stan oskarenia przed TS (art. 145.2) Uchwaa w tej sprawie musi by podjta kwalifikowan wikszoci gosw 2/3 ustawowej liczby czonkw ZN na wniosek co najmniej 140 czonkw ZN Tryb dziaania w takim przypadku precyzuje ustawa o TS z 26.03.1982 r.

Prawo konstytucyjne Strona 54

Tryb ustawodawczy
17 kwietnia 2009 09:05

Etap I : inicjatywa ustawodawcza - Przysuguje (art. 118.1,2): Posom regulamin Sejmu precyzuje ten zapis ustalajc inicjatyw poselsk dla grupy co najmniej 15 posw lub komisji sejmowej Decyzja podejmowana w formie uchway komisji sejmowej Senatowi Wymagana jest forma uchway podejmowanej zwyk wikszoci gosw w obecnoci co najmniej poowy ustawowej liczby senatorw Prezydentowi RP Radzie Ministrw RM przysuguje wyczno inicjatywy ustawodawczej dla: Ustawy budetowej Ustawy o prowizorium budetowym Ustawy o zmianie ustawy budetowej Ustawy o zaciganiu dugu publicznego Ustawy o udzielaniu gwarancji finansowych przez pastwo Ustawy zgoszonej w trybie pilnym Grupie co najmniej 100 000 obywateli majcych czynne prawo wyborcze do Sejmu - Wykonanie inicjatywy Projekt ustawy powinien by zoony w formie pisemnej do Marszaka Sejmu Projekt powinien zawiera szczegowe uzasadnienie okrelajce cel i potrzeb wydania ustawy, a take wskazywa rda finansowania (jeeli projekt ustawy pociga za sob obcienie budetu Pastwa lub budetu jednostek samorzdu terytorialnego), wskazywa skutki spoeczne, gospodarcze, finansowe i prawne oraz przedstawia zaoenia podstawowych aktw wykonawczych, a take od '97 r. uzasadnienie stwierdzenia jego zgodnoci z prawem UE albo owiadczenie o stopniu i przyczynach niezgodnoci z tym prawem Jeeli projekt ustawy wnoszony jest przez Rzd powinien on zoy nie zaoenia, ale gotowe projekty aktw wykonawczych - Ocena formalna projektu Kady projekt podlega ocenie formalnej ze strony Marszaka Sejmu Jeli nie odpowiada on warunkom Marszaek moe zwrci go wnioskodawcy do wniesienia poprawek Za opini Prezydium Sejmu Marszaek Sejmu moe skierowa projekt do Komisji Ustawodawczej w celu zaopiniowania; uznanie projektu za niedopuszczalny wymaga wikszoci 3/5 czonkw Komisji - Prawo wycofania projektu Wnioskodawca ma prawo wycofania projektu ustawy w toku postpowania legislacyjnego w Sejmie, do chwili zakoczenia procedury drugiego czytania Projekt poselski uwaa si za wycofany jeli liczba popierajcych go posw spadnie poniej wymaganych 15 Etap II: - Prace nad projektem ustawy w Sejmie - Uchwalanie uchwa podejmuje si w dwch czytaniach - Uchwalanie ustaw odbywa si w trzech czytaniach (art. 119.1) I czytanie odbywa si na posiedzeniu komisji sejmowej waciwej materialnie danemu projektowi Nie dotyczy to projektw ustaw: o zmianie konstytucji, ustaw konstytucyjnych, ustaw dotyczcych praw, wolnoci oraz obowizkw obywatelskich, ustaw budetowych i podatkowych, ustaw pocigajcych za sob istotne skutki dla budetu pastwa, projektw ustaw regulujcych prawo wyborcze do Sejmu, Senatu, rad gminnych i wyboru Prezydenta, projektw ustaw regulujcych ustrj, waciwo i zasady funkcjonowania organw Pastwa oraz samorzdu terytorialnego Projektw kodeksw i ich zmian Projektw uchwa, ktrych podjcie wynika z upowanienia zawartego w przepisach konstytucyjnych Inne skierowane przez Marszaka Sejmu ktrych I czytanie odbywa si na posiedzeniu plenarnym Sejmu. W takim wypadku koczy si odesaniem projektu do komisji sejmowej chyba, e Sejm zdecyduje si odrzuci projekt w caoci I czytanie nie moe si odby wczeniej ni 7 dnia od dnia dorczenia posom projektu Jeeli I czytanie odbywa si w komisji o jej posiedzeniu zawiadamia si wszystkich posw, tak, aby kady mg osobicie wzi udzia w posiedzeniu lub na pimie zgosi swoje uwagi Komisje, do ktrych skierowano projekt obraduj wsplnie, ale maj prawo zwrci si do innych komisji

Prawo konstytucyjne Strona 55

komisji W celu szczegowego rozpatrzenia komisje mog powoa podkomisje, ktre musz zoy sprawozdanie ze swoich prac Komisje maj obowizek zoenia sprawozdania okrelajcego ich stanowisko nt projektu (przyjcie bez poprawek, przyjcie z poprawkami, odrzucenie projektu) I czytanie obejmuje Uzasadnienie projektu przez wnioskodawc Pytania posw i odpowiedzi wnioskodawcy Debat w sprawie oglnych zasad projektu Projekt przechodzi do II czytania jeeli nie zosta odrzucony, odbywa si ono na posiedzeniu plenarnym Sejmu II czytanie nie moe odby si wczeniej ni 7 dnia po otrzymaniu przez posw sprawozdania komisji Obejmuje ono: Przedstawienie Sejmowi sprawozdania komisji Debat Zgoszenie poprawek i wnioskw Prawo wnoszenia poprawek przysuguje: wnioskodawcy, posom, RM Poprawki winny by poprzednio przedstawione komisji sejmowej w przeciwnym wypadku Marszaek Sejmu ma prawo odmwienia poddania pod gosowanie takich poprawek (art.119.3) Gdy podczas II czytania wprowadzone zostan poprawki projekt zostaje ponownie przekazany do komisji sejmowych, ktre go rozpoznawania Komisje powinny zoy z dziaa dodatkowe sprawozdanie , proponujce odrzucenie lub przyjcie poprawek III czytanie moe odby si niezwocznie, gdy po II czytaniu projekt nie zosta skierowany do komisji Obejmuje przedstawienie dodatkowego sprawozdania komisji lub przedstawienie wnioskw i poprawek zgoszonych w czasie II czytania, a take gosowanie nad projektem Odmwienia poddania projektu pod gosowanie ma prawo tylko Marszaek Sejmu Gosowanie odbywa si w kolejnoci: wniosek o odrzucenie, gosowanie co do poprawek, gosowanie nad caoci projektu Przyjty projekt przekazywany jest Senatowi Etap III: - Po 3 czytaniach w Sejmie uchwalona ustawa trafia do Marszaka Senatu, ktry przekazuje j do komisji senackich - 4 moliwe warianty decyzyjne Milczenie przez 30 dni (rwnoznaczne zatwierdzeniem) W przypadku niepodjcia decyzji ustaw uwaa si za przyjt w brzmieniu uchwalonym przez Sejm Uchwaa o przyjciu ustawy bez poprawek Uchwaa odrzucajca ustaw w caoci Uchwaa o poprawkach do ustawy Senat nie ma obowizku wskazania rda finansowania ustaw przy uchwaleniu poprawek lub odrzuceniu ustawy wraca ona do Sejmu, Marszalek Sejmu kieruje projekt do komisji sejmowych; ich posiedzeniu bierze udzia senatorsprawozdawca Komisje skadaj sprawozdanie z prezentacj zajtego stanowiska Odrzucenie poprawek Senatu moe odby si tylko w drodze jednego gosowanie przegosowanego bezwzgldn wikszoci gosw przy obecnoci poowy ustawowej liczby posw Poprawki, wobec ktrych nie podjto gosowania uwaa si za przyjte w brzmieniu uchwalonym przez Senat (art. 121.3) Pat legislacyjny - za kadym razem gdy Senat zgasza poprawki, Sejm musia podj 2 gosowania jeeli nie zgadza si z propozycj senack (sytuacja z Sejmu X kadencji i Senatu I kadencji) 1 gosowanie - dla odrzucenia poprawek 2 gosowanie - gdy nie udao si odrzuci poprawek, nastpowao gosowanie za przyjciem ustawy z poprawkami Gdy w adnym z gosowa nie uda o si uzyska odpowiedniej wikszoci ustawa bya odrzucana Regulacja nastpia na mocy art. 121.3 - domniemanie aprobaty; "Uchwa Senatu odrzucajc ustaw albo poprawk zaproponowan w uchwale Senatu, uwaa si za przyjt, jeeli Sejm nie odrzuci jej bezwzgldn wikszoci gosw w obecnoci co najmniej poowy ustawowej liczby posw"; jedyn form dezaprobaty jest odrzucenie poprawek uchwa Sejmow - OTK Pierwszestwo i wiodca rola w procesie legislacyjnym dla Sejmu Moliwo zgoszenia maksimum poprawek, mog dotyczy wszystkich przepisw przekazanej ustawy, mog wprowadza zastpienie danego przepisu odmienn regulacj; Niemoliwa jest zmiana tytuu ustawy; nie moe dotyczy zakresu nieregulowanego ustaw, nie moe take wprowadza przepisw zmieniajcych obowizujce ustawy Zgodno ustawy z konstytucj musi dotyczy zarwno treci (aspekt materialny) jak i co do trybu uchwalania (aspekt formalny) - w przypadku niezgodnoci TK moe orzec o takiej sytuacji odrzucajc ustaw Wszelkie poprawki Senatu musz dotyczy wprost treci materii przekazanej ustawy Etap IV:

Prawo konstytucyjne Strona 56

Etap IV: - Marszaek Sejmu przedstawia uchwalon ustaw do podpisu Prezydentowi RP (art. 122.1) - 3 moliwoci Na mocy Mk Prezydent z moliwoci mg korzysta cznie i w dowolnej kolejnoci Konstytucja z '97 r. porzdkuje tryb Rozwaenie czy nie zachodzi niezgodno z konstytucj W przypadku wystpienia przesanek niezgodnoci Prezydent wystpuje do TK Gdy TK stwierdza o zgodnoci Prezydent musi niezwocznie podpisa ustaw W przypadku stwierdzenia niezgodnoci Prezydent musi odrzuci ustaw TK moe orzec, e tylko niektre przepisy s niezgodne z Konstytucj Gdy dotyczy to przepisw nierozerwalnie zwizanych z ustaw (bez nich ustawa nie moe funkcjonowa) Prezydent musi odmwi podpisania ustawy Gdy nie dotyczy to przepisw nierozerwalnie zwizanych z ustaw: Przekazanie ustawy do Sejmu w celu wprowadzenia poprawek Prezydent wystpuje do Marszaka Sejmu o opini w kwestii orzeczenia TK, po uzyskaniu opinii Prezydent podpisuje ustaw z pominiciem przepisw niezgodnych; przy danych przepisach podawane jest OTK, na mocy ktrego uchylono przepis; bez uznania przepisw za niezgodnych z Konstytucj Prezydent nie moe podpisa tylko czci ustawy Jeeli zdaniem Prezydenta przesanki takie nie zachodz moe rozway przyjcie weta zawieszajce (suspensywne) (formalnie wg Konstytucji: "umotywowany wniosek Prezydenta przekazany Sejmowi do ponownego rozpatrzenia"); weto nie jest stanowcze Kompetencja do odmowy podpisania ustawy uchwalonej przez parlament Wyksztacone z prawa sankcji ustawodawczej Moe by cofnite do momentu uchwalenia ponownej decyzji Moe dotyczy kadej ustawy zwykej bez wzgldu na jej nazw Nie wymaga kontrasygnaty Traktowany jako element postpowania ustawodawczego Prawnym skutkiem weta jest zahamowanie procesu ustawodawczego Ponowne rozpatrzenie ustawy jest obowizkiem Sejmu, cho nie ma ustalonych terminw, w ktrych ustaw naley rozpatrzy W zwizku z zasad dyskontynuacji nieuchwalenie ustawy do koca kadencji Sejmu wie si z jej upadkiem Weto absolutne - pozwala na definitywne odrzucenie ustawy Weto zawieszajce - przeamanie weta jest moliwe decyzj parlamentu; moliwe jest take przeamaniu przyjmujc ustaw ponownie tak wikszoci gosw jaka bya wymagana do jej przyjcia w 1 gosowaniu (Wochy, Wgry, Rumunia); brak weta (Austria, Chorwacja, Sowenia, Japonia, konstytucja marcowa, konstytucja PRL, przywrcone nowel kwietniow '89 roku - ustanowienie weta wikszoci 2/3, potwierdzone konstytucja '92, mogo dotyczy kadej ustawy cznie z budetow) Podpisanie w cigu 21 dni i zarzdzenie ogoszenia (wykonywane jest przez Premiera; podpisanie jest przesank sine quea non bez niego ustawa nie moe nabra mocy obowizujcej, oznacza to domniemanie zgodnoci z ustaw zasadnicz Podpisanie nabiera charakteru obowizkowego po upywie czasu lub podjciu dziaa w nieodpowiedniej kolejnoci Odmwienie podpisania po ww. jest form deliktu konstytucyjnego Bieg terminu obliczany jest zgodnie z oglnymi zasadami, rozpoczyna si nastpnego dnia po przedstawieniu Prezydentowi ustawy, a upywa z kocem ostatniego dnia Prezydent nie moe pozosta bezczynny Podpisanie jest samodzielnym aktem Prezydenta zwolnionym z kontrasygnaty

Tryb pilny ustawy (szybka cieka legislacyjna): - Art. 123.1 - Rada Ministrw moe uzna uchwalony przez siebie projekt ustawy za pilny, z wyjtkiem: Projektw ustaw podatkowych Ustaw dotyczcych wyboru Prezydenta, Sejmu, Senatu oraz organw samorzdu terytorialnego Ustaw regulujcych ustrj i waciwo wadz publicznych Kodeksw - Marszaek Sejmu, po zasigniciu opinii Prezydium Sejmu, moe zwrci RM projekt w celu uzupenienia, jeli uzasadnienie doczone do projektu byoby niekompletne - Marszaek Sejmu ma obowizek zarzdzenia druku projektw pilnych niezwocznie po ich otrzymaniu, a dorczenie ich posom nie moe by zastpione podaniem do wiadomoci, e druki projektu wyoone s do odbioru w Kancelarii Sejmu - Marszaek Sejmu ma obowizek wprowadzenia pilnego projektu ustawy do porzdku dziennego posiedzenia Sejmu najbliszego po zakoczeniu prac komisji - Wnioskodawca moe wycofa projekt ustawy do czasu zakoczenia II czytania - Klauzula pilnoci moe by wycofana przez RM najpniej przed rozpoczciem II czytania - Rozpatrywanie odbywa si w trzech czytaniach (w Mk tylko w dwch) - Czytania mog odby si z pominiciem 7-dniowego okresu pomidzy nimi

Prawo konstytucyjne Strona 57

Czytania mog odby si z pominiciem 7-dniowego okresu pomidzy nimi Czas na prac komisji sejmowych okrela Marszaek Sejmu, nie moe on by jednak duszy ni 30 dni Ustawa uchwalona przez Sejm jest przekazywana do Senatu maksymalnie w cigu 3 dni Senat ma 14 dni na rozpatrzenie ustawy (art. 123.3) Jeeli uchwalone zostan zmiany, bd odrzucenie Sejm musi rozpatrzy uchwa senack na najbliszym posiedzeniu po przekazaniu - Zoon decyzj Senatu przekazuje si do komisji sejmowych - Po zakoczeniu prac w Sejmie Marszaek Sejmu przekazuje ustaw Prezydentowi w terminie nie duszym ni 3 dni - Prezydent ma 7 dni na podjcie dziaa (art. 123.3) -

Ustawa budetowa - Uchwala budet pastwa na dany rok budetowy (art. 219.1) - W wyjtkowym przypadkach dochody i wydatki pastwa na okres krtszy ni rok okrela moe ustawa o prowizorium budetowym (art. 219.3) - Jeeli ustawa budetowa albo ustawa o prowizorium budetowym nie weszy w ycie w dniu rozpoczcia roku budetowego, RM prowadzi gospodark finansow na podstawie przedoonego projektu ustawy (art. 219.4) - Zwikszenie wydatkw lub ograniczenie dochodw planowanych przez RM nie moe powodowa ustalenia przez Sejm wikszego deficytu budetowego ni przewidziany w projekcie ustawy budetowej (art. 220.1) - Ustawa budetowa nie moe przewidywa pokrywania deficytu budetowego przez zaciganie zobowizania w centralnym banku pastwa (art. 220.2) - Wyczna inicjatywa ustawodawcza naley do RM (art. 221) - Projekt ustawy winien by wniesiony najpniej na trzy miesice przed rozpoczciem roku budetowego, a tylko wyjtkowo dopuszczalne jest pniejsze przedoenie projektu (art. 222) - W ramach prac w komisjach sejmowych projekt ustawy zostaje przekazany Komisji Finansw Publicznych - Senat RP dysponuje 20 dniami na uchwalenie ewentualnych poprawek do ustawy budetowej do dnia przekazania mu ustawy (art. 223) - Prezydent ma 7 dni na podpisanie ustawy budetowej i nie suy mu wobec niej prawo weta (art. 224.1) - Prezydent ma prawo zwrci si do TK o zbadanie zgodnoci ustawy budetowej z Konstytucj, TK orzeka w terminie nie duszym ni 2 miesice (art. 224.2) - Jeli w cigu 4 miesicy od dnia przedoenia Sejmowi ustawy budetowej przez RM nie zostanie ona przedstawiona Prezydentowi do podpisu Prezydent moe skrci kadencj Sejmu w terminie 14 dni (art. 225) - Rada Ministrw w cigu 5 miesicy od zakoczenia roku budetowego przedkada Sejmowi sprawozdanie z wykonania ustawy budetowej wraz z informacj o stanie zaduenia pastwa (art. 226.1) - Sejm rozpatruje przedoone sprawozdanie i po zapoznaniu si z opini NIK podejmuje, w cigu 90 dni od przedoenia Sejmowi sprawozdania o udzieleniu lub odmowie udzielenia RM absolutorium (art. 226.2)

Prawo konstytucyjne Strona 58

Posowie i senatorowie
19 kwietnia 2009 21:14

1. Posowie i senatorowie Posowie i senatorowie dysponuj mandatem wolnym (od chwili wyboru deputowani maj du swobod dziaa), a nie zwizanym; Nie mog by odwoani z pojedynczo z sejmu lub senatu w trakcie sprawowania kadencji a. Mandat przedstawicielski Mandat wolny, Generalny (zarwno dla posw i senatorw) Niezwizany Nieodwoywalny Przeciwiestwem mandat imperatywny (zwizany) - wola wyborcw wizaa przedstawicieli, Odwoywalny Osoba ubiegajca si o mandat musi zoy do Centralnej Komisji Wyborczej ewentualne dokumenty o pracy w organach aparatu pastwowego w latach 1944-1990 (maoprecyzyjna ustawa)

Odmowa zoenia lubowania powoduje wyganicie mandatu Uchylanie si od zoenia lubowania przez 3 miesice jest rwnoznaczne ze zrzeczeniem si mandatu Gwarancje niezalenoci posa i senatora Incompatibilitas Art. 102 - "Nie mona by rwnoczenie posem i senatorem" Art. 103 1. "Mandatu posa nie mona czy z funkcj Prezesa Narodowego Banku Polskiego, Prezesa Najwyszej Izby Kontroli, Rzecznika Praw Obywatelskich, Rzecznika Praw Dziecka i ich zastpcw, czonka Rady Polityki Pieninej, czonka Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, ambasadora oraz z zatrudnieniem w Kancelarii Sejmu, Kancelarii Senatu, Kancelarii Prezydenta Rzeczypospolitej lub z zatrudnieniem w administracji rzdowej. Zakaz ten nie dotyczy czonkw Rady Ministrw i sekretarzy stanu w administracji rzdowej. 2. Sdzia, prokurator, urzdnik suby cywilnej, onierz pozostajcy w czynnej subie wojskowej, funkcjonariusz policji oraz funkcjonariusz sub ochrony pastwa nie mog sprawowa mandatu poselskiego. 3. Inne przypadki zakazu czenia mandatu poselskiego z funkcjami publicznymi oraz zakazu jego sprawowania moe okreli ustawa." Regulamin Sejmowy z 29.05.2002 r. zabrania posom penicym funkcje ministerialne bycia czonkiem komisji sejmowej Na mocy ustawy o wykonywaniu mandatu posa i senatora z 9.05.1996 zabronione jest take penienie w czasie trwania mandatu funkcji w Biurach: TK, RPO, KRRiTV, NIK, Krajowym Biurze Wyborczym, Pastwowej Inspekcji Pracy oraz administracji samorzdowej Wie si to z zasad tzw. twardej apolitycznoci wykonywania okrelonych zawodw i penienia stanowisk Otwarcie konstytucji na inne przypadki ni przewidziane w art. 103 konstytucji wprowadzone przez ustaw (np. ustawa dotyczca prezesa IPN) Nie dotyczy sekretarzy stanu administracji rzdowej (dotyczy podsekretarzy) i czonkw RM Zwyczaj konstytucyjny dopuszczajcy sprawowanie funkcji posa lub senatora przez czonka RM Art. 107 1. W zakresie okrelonym ustaw pose nie moe prowadzi dziaalnoci
Prawo konstytucyjne Strona 59

1. W zakresie okrelonym ustaw pose nie moe prowadzi dziaalnoci gospodarczej z osiganiem korzyci z majtku Skarbu Pastwa lub samorzdu terytorialnego ani nabywa tego majtku. 2. Za naruszenie zakazw, o ktrych mowa w ust. 1, pose, uchwa Sejmu podjt na wniosek Marszaka Sejmu, moe by pocignity do odpowiedzialnoci przed Trybunaem Stanu, ktry orzeka w przedmiocie pozbawienia mandatu. Ograniczenie aktywnoci - pose/senator jest zobowizany powiadomi marszaka izby o chci podjcia innej dziaalnoci ni zawodowa lub wynikajca z prawa autorskiego Doprecyzowanie artykuu znajduje si w ustawie o wykonywaniu mandatu posa i senatora, ktra nakazuje skadanie owiadcze o stanie majtkowym w cigu 30 dni po objciu mandatu oraz corocznie do 31 marca w czasie penienia mandatu Dotycz one take stanu majtkowego wspmaonkw osb penicych mandat Analiz owiadcze dokonuje Komisja Etyki Poselskiej dla Sejmu oraz Komisja Regulaminowa Etyki i Spraw Senatorskich dla Senatu Przez Marszakw obu izb prowadzony jest w zwizku z tym Rejestr Korzyci i Majtkowych Owiadcze

Rejestr korzyci - jawny Owiadczenia o stanie majtkowym posw i senatorw s jawne i podawane do wiadomoci publicznej, musz by skadane przed zoeniem przysigi i corocznie w czasie penienia kadencji; niezoenie w terminie powoduje odpowiedzialno regulaminow i utrat uposaenia do czasu zoenia owiadczenia; podanie faszywych informacji prowadzi do odpowiedzialnoci karnej Immunitet (immunitas - uwolnienie) Materialny (indemnitet; ac. in demnare - nie kara) - art. 105.1 - immunitet niekaralnoci za pewn grup przestpstw zwizanych z dziaalnoci wchodzc w zakres penienia mandatu poselskiego; trwa on doywotnio; nie mona pocign do odpowiedzialnoci za sposb gosowania, wypowiedzi w izbie za co ponosi odpowiedzialno regulaminow przed Komisj Mandatow (dodatkowo w Sejmie Komisja Etyki Poselskiej); Formalny Ograniczony - art. 105.1 - pose/senator w przypadku naruszenia praw osb trzecich moe by pocignity do odpowiedzialnoci sdowej tylko za zgod izby. Peny (klasyczny) - art. 105.2 - Od dnia ogoszenia wynikw wyborw do dnia wyganicia mandatu pose nie moe by pocignity bez zgody Sejmu do odpowiedzialnoci karnej. Trwa take jeli objci immunitetem pozostaj w stanie spoczynku Trwa do czasu, kiedy izba nie zadecyduje o jego uchyleniu; nie oznacza to jednak postawienie posa lub senatora do penej dyspozycji organw cigania, dotyczy tylko tej jednej sprawy, dla ktrej uznano uchylenie immunitetu; Pose moe jedynie wyrazi zgod na pocignicie do odpowiedzialnoci, nie wolno mu samodzielnie uchyli wasnego immunitetu -art. 150.4 Karno - procesowy Zawieszenie niemonoci prowadzenia procesu wobec posa lub senatora jest obligatoryjne, ustanowione konstytucyjnie i obowizuje do dnia wyganicia mandatu - dnia w ktrym upywa kadencja Sejmu, w ktrego skad wchodzi W czasie korzystania z immunitetu nie biegnie okres przedawnienia przestpstwa -art. 150.3 Pose/senator nie moe by pocignity do jakiejkolwiek formy
Prawo konstytucyjne Strona 60

Pose/senator nie moe by pocignity do jakiejkolwiek formy odpowiedzialnoci karnej (zarwno za przestpstwa jak i wykroczenia) Przywilej nietykalnoci Art. 105.5 - Pose nie moe by zatrzymany lub aresztowany bez zgody Sejmu, z wyjtkiem ujcia go na gorcym uczynku przestpstwa i jeeli jego zatrzymanie jest niezbdne do zapewnienia prawidowego toku postpowania. O zatrzymaniu niezwocznie powiadamia si Marszaka Sejmu, ktry moe nakaza natychmiastowe zwolnienie zatrzymanego.

Pociganie posw do odpowiedzialnoci karnej bez zgody posa okrela ustawa o mandatach posw i senatorw Dla spraw ciganych z urzdu waciwy jest wniosek Prokuratora generalnego Dla spraw ciganych z oskarenia prywatnego wniosek skada prywatny prokurator Komisja Regulaminowa do spraw Poselskich rozpatruje spraw wraz z konkluzj (przyjcie lub odrzucenie wniosku) Deputowany ma prawo zoy wyjanienia i jest informowany o dziaaniach Komisji Sprawa przekazywana jest do plenum izby, ktra wysuchuje relacji sprawozdawcy Komisji; nad sprawozdaniem nie przeprowadza si dyskusji Zainteresowany ma prawo zabrania gosu Gosowanie - 2/3 izby w drodze uchway Uchwaa podlega publikacji w dzienniku urzdowym Monitor Polski W 2005 r. wprowadzono do ustawy o mandacie posa i senatora przepis, e w razie pozbawienia wolnoci nie peni on obowizkw wynikajcych z mandatu; ani aresztowanie, ani postpowanie karne nie powoduje wyganicia mandatu Komisja Etyki Poselskiej Uchwaa dot. zasad etyki poselskiej zostaa uchwalona tylko w Sejmie 17.07.1998 Uchwaa 8-artykuowa ustalajce 5 podstawowych zasada Bezinteresowno - nie powinien wykorzystywa uzyskanego mandatu dla korzyci prywatnych, ktre mogyby mie wpyw na jego dziaalno jako parlamentarzysty Jawno w postpowaniu poselskim - podejmujc decyzje deputowany powinien postpowa w sposb umoliwiajcy dostp do oceny jego postpowania przez szerok opini publiczn; nie moe nie ujawni istnienia zwizku pomidzy interesem osobistym, a decyzj w gosowaniu, w ktrym uczestniczy; dopuszczenie lobbowania dokonanego w sposb jawny Rzetelno - rzetelne wykonywanie obowizkw kierujc si wzgldami merytorycznymi Dbao o dobre imi Sejmu - pose powinien unika zachowa, ktre godz w dobre imi Sejmu, musi szanowa godno innych osb Odpowiedzialno - pose odpowiada za swoje decyzje i dziaania, powinien podda si obowizujcym go procedurom wyjaniajcym i kontrolnym Art. 1 odwouje si do art. 104 konstytucji - pose na Sejm na mocy lubowania kieruje si w swojej subie publicznej obowizujcym porzdkiem prawnym, oglnie przyjtymi zasadami etycznymi i solidarn trosk o dobro wsplne (); powinien zachowywa si w sposb odpowiadajcy godnoci deputowanego Za naruszenie artykuw uchway pose podlega odpowiedzialnoci regulaminowej Rotacyjne kierownictwo zmieniajce si po regulaminowo okrelonym czasie (6 m-cy) Istnieje prawo sprzeciwu wobec kandydatury - powoduje ono zatrzymanie procesu wobec wybranego kandydata Kady klub parlamentarny ma w Komisji swojego reprezentanta

Prawo konstytucyjne Strona 61

Gosowanie
27 marca 2009 13:12

1. Gosowanie Jawne - przez podniesienie rki i jednoczesne przycinicie guzika aparatury elektronicznej Imienne - uywane s karty do gosowania z podpisane imieniem i nazwiskiem gosujcego; o wprowadzeniu gosowania imiennego decyduje Sejm wikszoci gosw na wniosek Marszaka lub grupy 30 posw / w Senacie na wniosek Marszaka lub 20 senatorw "owczy skok" - forma gosowania we wczeniejszym Reichstagu; na danie przewodniczcego posowie opuszczaj sal obrad, po czym wracaj przechodzc przez drzwi oznaczone odpowiednio "tak", "nie", "wstrzymuj si" Reasumpcja gosowania - powtrzenie; moe by wyjtkiem dopuszczonym jedynie w szczeglnych okolicznociach - gdy wynik gosowania budzi uzasadnione wtpliwoci; niestosowana przy gosowaniu imiennym; wniosek moe by zgoszony wycznie na tym samym posiedzeniu na ktrym odbyo si gosowanie, musi by sporzdzony w formie pisemnej i poparty przez grup 30 posw Wikszoci Wikszo gosw ustawowej liczby posw Wikszo bezwzgldna - "za" opowiada si ponad poowa gosujcych; w Sejmie stosowana: Dla odrzucenia uchway Senatu, bd wprowadzenia do niej poprawek (art. 121.3) Wyraania votum zaufania dla RM w I i II trybie; W Senacie stosowana Dla zgody dla Sejmu na powoanie okrelonych organw, Dla poparcia zmiany konstytucji Wikszo zwyka - "za" opowiada si wicej ni "przeciw" bez uwzgldniania gosw wstrzymujcych si art. 120 - Sejm uchwala ustawy zwyk wikszoci gosw w obecnoci co najmniej poowy ustawowej liczby posw, chyba e Konstytucja przewiduje inn wikszo. W tym samym trybie Sejm podejmuje uchway, jeeli ustawa lub uchwaa Sejmu nie stanowi inaczej. Kwalifikowana - liczba gosw "za" musi przekroczy procentowo/uamkowo okrelony prg ( 3/5 - odrzucenie veta prezydenckiego; 2/3 - dla zmiany konstytucji, dla skrcenia kadencji Sejmu Quorum - co najmniej poowa ustawowej liczby posw, senatorw lub posw i senatorw przypadku ZN

Prawo konstytucyjne Strona 62

Prezydent
27 marca 2009 15:34

Gowa pastwa w krajach republikaskich Formy penienia prezydentury Prezydent urzdujcy - wybrany dla penienia funkcji gowy pastwa Prezydent tymczasowy - osoba penica obowizki, w razie niemonoci sprawowania funkcji przez waciwego prezydenta Prezydent honorowy - ustanawiany jako przewodniczcy organizacji Kadencyjno W Polsce Prezydent moe peni maksymalnie 2 kolejne kadencje Brak moliwoci reelekcji wystpuje m.in. we Francji, w Wenezueli, na Biaorusi Prezydentura doywotnia pojawia si np. na Kubie Pozycja prawna Art. 126.1 - Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej jest najwyszym przedstawicielem Rzeczypospolitej Polskiej i gwarantem cigoci wadzy pastwowej. Art. 126.2 - Prezydent Rzeczypospolitej czuwa nad przestrzeganiem Konstytucji , stoi na stray suwerennoci i bezpieczestwa pastwa oraz nienaruszalnoci i niepodzielnoci jego terytorium Art. 126.3 - Prezydent Rzeczypospolitej wykonuje swoje zadania w zakresie i na zasadach okrelonych w konstytucji i ustawach Prezydent bdzie mg realizowa konkretne kompetencje, i ile zostan one rozwinite w konkretnych konstytucyjnych przepisach kompetencyjnych albo w takiche przepisach ustawowych Stanowi istotny czynnik ustrojowy dysponujcy samodzielnymi rodkami prawnymi umoliwiajcymi jemu odgrywanie roli podmiotu rwnowacego pozostae wadze Funkcje tradycyjne zastrzegane dla tzw. gowy pastwa Definiowany jest jako reprezentant Rzeczypospolitej, a nie Narodu (stanowisko to przysuguje wycznie posom i senatorom) Incompatibilitas - art. 132 - Prezydent nie moe piastowa adnego innego urzdu ani peni adnej funkcji publicznej, z wyjtkiem tych, ktre s zwizane ze sprawowanym urzdem W wypadku gdy wybory prezydenckie wygrywa osoba posiadajca mandat poselski lub senatorski mandat ten wygasa wraz z objciem urzdu Osoba penica funkcj Prezydenta ma prawo kandydowania do innych organw jednak w przypadku wybrania wymagana jest deklaracja ktre ze z stanowisk dana osoba bdzie penia a. Zalenoci wobec wadzy sdowniczej Prawo aski (nie stosowane w stosunku do osb skazanych przez TS Powoywanie I Prezesa SN na 6-letni kadencj spord kandydatw przedstawionych przez Zgromadzenie Oglne Sdziw Sdu Najwyszego Powoywanie Prezesa NSA Powoywanie Prezesa i Wiceprezesa TK Skadanie wnioskw do TK (dotyczy take ustaw w procesie legislacyjnym) Wystpienie to wstrzymuje bieg terminu 21 dni do podpisania ustawy Na mocy art. 192 (w zwizku a art. 189 - TK rozwizuje spory kompetencyjne pomidzy centralnymi konstytucyjnymi organami pastwa) moe wystpi jako wnioskodawca o rozstrzygnicie sporu kompetencyjnego Powoywanie jednej osoby wchodzcej w skad Krajowej Rady Sdownictwa Powoywanie sdziw na wniosek Krajowej Rady Sdownictwa * Prezydent nie powinien odmawia mianowania sdziw wnioskowanych przez Rad, jeeli jednak zwleka z dziaaniami w sprawie mianowania nie zajmujc stanowiska jego dziaa nie mona zaskary b. Zalenoci wobec wadzy ustawodawczej Obejmujc urzd skada przysig przed Zgromadzeniem Narodowym Zarzdza wybory do Sejmu i Senatu nie pniej ni na 90 dni przed upywem kadencji Sejmu i Senatu na dzie wolny od pracy przypadajcy w cigu 30 dni przed upywem kadencji ww. Zwouje pierwsze posiedzenie Sejmu i Senatu nowej kadencji Powouje Marszakw - seniorw w cigu 30 dni od dnia wyborw, za w cigu 15 dni w przypadku skrcenia kadencji Moe skrci kadencj Sejmu po obowizkowym zasigniciu opinii obu marszakw; ich opinie nie s dla Prezydenta wice W przypadku nieuchwalenia przez Sejm ustawy budetowej w terminie do 4 miesicy od zoenia jej projektu przez RM - skrcenie fakultatywne W razie niepowoania RM po trzeciej procedurze - skrcenie obligatoryjne Posiada inicjatyw ustawodawcz Podpisuje ustawy w cigu 21 dni (ustawy w trybie pilnym w cigu 7 dni) Dopuszczalne jest podpisanie ustawy, przy czym podpis opatrywany jest listem kierowanym do Sejmu

Prawo konstytucyjne Strona 63

 Dopuszczalne jest podpisanie ustawy, przy czym podpis opatrywany jest listem kierowanym do Sejmu lub jego Marszaka z uwagami i zastrzeeniami do ustawy Ma prawo veta co do ustaw Veto prezydenckie moe by odrzucone przez Sejm wikszoci kwalifikowan 3/5 w obecnoci co najmniej poowy ustawowej liczby posw Po odrzuceniu veta Prezydent podpisuje ustaw w cigu 7 dni Veto jest rodkiem alternatywnym do wniosku do TK Zakaz wetowania ustawy budetowej i prowizorium budetowego Wystpienie to wstrzymuje bieg terminu 21 dni do podpisania ustawy Zarzdza ogoszenie ustawy Moe zgosi si z ordziem do Sejmu, Senatu lub Zgromadzenia Narodowego; ordzia nie czyni si przedmiotem debaty (art. 140) Konstytucja nie przewiduje instytucji tzw. ordzia wolnego Prezydenta RP kierowanego bezporednio do narodu Zarzdza referendum oglnokrajowe Za zgod Senatu podjt bezwzgldn wikszoci gosw (art. 125.2) Ma prawo wystpienia do Sejmu z wnioskiem o powoanie lub odwoanie Prezesa Narodowego Banku Polskiego (na 6 letni kadencj) Ma prawo wystpienia z wnioskiem o przeprowadzenie referendum konstytucyjnego fakultatywnego w sprawie zmiany konstytucji dotykajcej najwaniejszych rozdziaw (I, II, XII) Na wniosek co najmniej 140 czonkw Zgromadzenia Narodowego i za zgod co najmniej 2/3 jego czonkw jest stawiany w stan oskarenia przed Trybunaem Stanu c. Zalenoci wobec wadzy wykonawczej Wspdziaa z Rad Ministrw i poszczeglnymi ministrami Ma obowizek wspdziaania z Ministrem Spraw Zagranicznych w zakresie polityki zagranicznej (art.133.3) Wydaje rozporzdzenia i zarzdzenia Desygnuje i powouje Premiera w pierwszym (art. 154.1) i trzecim (art. 155.1) trybie tworzenia RM Przyjmuje dymisj Rady Ministrw Powierza Radzie Ministrw tymczasowe penienie obowizkw skadowi RM in statu dimissionis do czasu wybrania nowej RM Kompetencje RM penicej obowizki tymczasowo nie zostay konstytucyjnie uchwalone Przyjmuje przysig od Rady Ministrw Wnioskuje pocigniecie czonka Rady Ministrw do odpowiedzialnoci przed TS Na wniosek Prezesa Rady Ministrw dokonuje zmian w jej skadzie (peni rol "notariusza" majc obowizek dokonywa zmian wniesionych przez Premiera) * nie ma prawa samodzielnego odwoania ministra * w razie braku zgody na desygnacj czonka Rady Ministrw, Prezydentowi wolno jedynie prowadzi z Premierem rozmowy w celu zmiany skadu osobowego Rady Ministrw na drodze polubownej; nie wolno mu odmwi podpisania zgody na desygnacj ministra W sprawach szczeglnej wagi Prezydent moe zwoa Rad Gabinetow. Rad Gabinetow tworzy RM obradujca pod przewodnictwem Prezydenta RP (art. 141.1) Radzie Gabinetowej nie przysuguj kompetencje Rady Ministrw (art. 141.2) Prezydent ma prawo przekazywania jej swoich sugestii, propozycji i uwag dot. kierunkw polityki Rada Gabinetowa w razie powoania staje si organem doradczym, nie zwierzchnim wobec RM d. Zalenoci wobec bezpieczestwa i obrony narodowej Konstytucja nie skada ju w rce Prezydenta RP oglnego kierownictwa w dziedzinie zewntrznego i wewntrznego bezpieczestwa Pastwa Jest gwarantem cigoci wadzy pastwowej Czuwa nad przestrzeganiem konstytucji Stoi na stray suwerennoci i bezpieczestwa pastwa oraz nienaruszalnoci i niepodzielnoci jego terytorium Jest najwyszym zwierzchnikiem Si Zbrojnych (art. 134.1) Ze wzgldu na jego niezaleno i bezstronno polityczn Instytucja ta ma charakter cile cywilny - Prezydent peni ideowe dowdztwo, pozbawiony jest atrybutw faktycznego naczelnego dowdcy Si Zbrojnych Na wniosek Ministra Obrony Narodowej mianuje i zwalnia Szefa Sztabu Generalnego i dowdcw Si Zbrojnych na czas okrelony W czasie pokoju powinien posikowa si porednictwem Ministra Obrony Narodowej (art. 134.2) Na czas wojny mianuje na wniosek Premiera Naczelnego Dowdc Si Zbrojnych (art. 134.4) Na wniosek Ministra Obrony Narodowej nadaje stopnie wojskowe (art. 134.5) (generalski oraz I stopie oficerski - podporucznik; Pozostae stopnie nadaje Minister Obrony Narodowej) Powouje i odwouje czonkw Rady Bezpieczestwa Narodowego (organu doradczego w zakresie bezpieczestwa pastwowego) Do zakresu dziaa Rady naley wyraanie opinii w zakresie wewntrznego i zewntrznego bezpieczestwa pastwa Skad RBN: Premier, MSZ, MON, MSWiA, Minister Finansw, prezes NBP, szef Biura Bezpieczestwa

Prawo konstytucyjne Strona 64

 Skad RBN: Premier, MSZ, MON, MSWiA, Minister Finansw, prezes NBP, szef Biura Bezpieczestwa Narodowego W szczeglnym trybie postanawia o stanie wojny Art. 116.2 - Jeeli Sejm nie moe si zebra na posiedzenie, o stanie wojny postanawia Prezydent RP Na wniosek Rady Ministrw moe wprowadzi stan wyjtkowy w razie zagroenia konstytucyjnego ustroju pastwa, bezpieczestwa obywateli lub porzdku publicznego na czas oznaczony, nie duszy ni 90 dni, na czci lub caym terytorium pastwa Moe przeduy taki stan za zgod Sejmu, ale moe to nastpi tylko raz i na okres nie przekraczajcy 60 dni W czasie stanw nadzwyczajnych Prezydent ma konstytucyjny zakaz skrcenia kadencji Sejmu w tym czasie i w czasie 90 dni po jego zakoczeniu W tym samym czasie nie moe by przeprowadzone referendum oglnokrajowe Nie mog by w tym czasie przeprowadzane wybory do Sejmu, Senatu, organw samorzdu terytorialnego, wybory Prezydenta, a kadencje tych organw ulegaj odpowiedniemu przedueniu Rozporzdzenie o wprowadzeniu stanu wyjtkowego Prezydent RP przedstawia Sejmowi w cigu 48 godzin od jego podpisania Sejm ma obowizek niezwocznego rozpatrzenia rozporzdzenia i moe je odrzuci bezwzgldn wikszoci gosw w obecnoci co najmniej poowy ustawowej liczby posw Rozporzdzenie podlega publikacji w Dzienniku Ustaw i obowizuje od dnia ogoszenia Na wniosek naczelnego dowdcy zatwierdza plany operacyjne uycia si zbrojnych oraz uznaje okrelone obszary kraju ze strefy bezporednich dziaa wojennych Na wniosek RM moe wprowadzi stan wojenny w razie zagroenia zewntrznego Pastwa, zbrojnej napaci na terytorium RP lub, gdy z umowy midzynarodowej wynika zobowizanie do wsplnej obrony przeciwko agresji Na wniosek RM moe znie stan wyjtkowy przed upywem czasu, na jaki zosta on wprowadzony, jeli ustan jego przyczyny oraz zostanie przywrcone normalne funkcjonowanie pastwa W razie bezporedniego, zewntrznego zagroenia pastwa na wniosek Premiera zarzdza powszechn lub czciow mobilizacj i uycie Si Zbrojnych dla obrony RP (art. 136) O uyciu jednostek wojskowych poza granicami pastwa Prezydent postanawia na wniosek RM (w razie utrzymania midzynarodowego pokoju, przeciwdziaaniu zagroeniu bezpieczestwa, aktom terrorystycznym oraz w celu niesienia pomocy humanitarnej) W czasie stanu wojennego na wniosek Rady Ministrw wydaje rozporzdzenia z moc ustawy w sytuacji gdy Sejm nie moe zebra si na posiedzenie e. Zalenoci w dziedzinie spraw zagranicznych pastwa Prezydent wspdziaa z MSZ Prawo mianowania i odwoywania penomocnych przedstawicieli RP w innych pastwach i przy organizacjach midzynarodowych oraz przyjmowania listw uwierzytelniajcych i odwoujcych akredytowanych przedstawicieli innych pastw za kontrasygnat Premiera Ratyfikuje i wymawia umowy midzynarodowe przy zawiadomieniu o tym Sejmu i Senatu W sprawach dotyczcych wojny, sojuszy, ukadw politycznych i wojskowych, wolnoci, praw i obowizkw obywatelskich, czonkostwa RP w organizacji midzynarodowej oraz umw wymagajcych znacznych rodkw finansowych pastwa wymagane jest potwierdzenie ustaw W przypadku umw, na podstawie ktrych RP przekazuje organizacji midzynarodowej lub organowi midzynarodowemu kompetencje organw wadzy pastwowej w niektrych sprawach (art. 90.1) wymagane jest potwierdzenie ustaw uchwalon wikszoci kwalifikowan 2/3 gosw w obecnoci co najmniej poowy ustawowej liczby posw oraz potwierdzenie Senatu (tzw. Klauzula europejska) Zgoda na ratyfikacj umowy midzynarodowej moe by wydana w formie referendum oglnokrajowego O sposobie wyraenia zgody na ratyfikowanie umowy midzynarodowej decyduje Sejm Kontroluje polityk zagraniczn prowadzon przez Rzd Ma prawo wnioskowania do TK zbadania umowy midzynarodowej pod wzgldem zgodnoci z konstytucj Prawo do wyraania zgody na mianowanie konsulw i do wystawiania im tzw. listw komisyjnych oraz udzielania tzw. exequatur (zgody pastwa na penienie funkcji) konsulom pastw obcych f. Akty prawne Prezydenta Art. 144.1 - Prezydent RP korzystajc ze swoich konstytucyjnych i ustawowych kompetencji, wydaje akty urzdowe Rozporzdzenia z moc ustawy: z art. 234.1 - "Jeeli w czasie stanu wojennego Sejm nie moe zebra si na posiedzenie, Prezydent RP na wniosek RM wydaje rozporzdzenia z moc ustawy w zakresie i w granicach okrelonych w art.. 228.3-5. Rozporzdzenia te podlegaj zatwierdzeniu przez Sejm na najbliszym posiedzeniu" i art. 234.2 "Rozporzdzenia o ktrych mowa w ust.1 maj charakter rde powszechnie obowizujcego prawa." Rozporzdzenia; z art. 92 - "Rozporzdzenia s wydawane przez organy wskazane w Konstytucji na podstawie szczegowego upowanienia zawartego w ustawie i w celu jej wykonania. ()" i z art. 142.1 - " Prezydent RP wydaje rozporzdzenia i zarzdzenia na zasadach okrelonych w art. 92 i 93. Zarzdzenia; z art. 93, art. 142.1

Prawo konstytucyjne Strona 65

 Zarzdzenia; z art. 93, art. 142.1 Postanowienia z art. 142.2 - "Prezydent RP wydaje postanowienia w zakresie realizacji pozostaych swoich kompetencji." Art. 144.2 - "Akty urzdowe Prezydenta RP wymagaj dla swojej wanoci podpisu Prezesa RM, ktry przez podpisanie aktu ponosi odpowiedzialno przed Sejmem." (kontrasygnata) Wymusza to wspprac Prezydenta z RM w okrelonych sprawach, sprzyja eliminowaniu dziaa sprzecznych i odmiennych celw, pomaga w harmonizowaniu dziaa egzekutywy Kontrasygnata Prezesa RM ma pojedynczy charakter; wykluczona jest kontrasygnata podwjna i czna Kontrasygnata nie moe by delegowana na inny organ Wsppodpis ten przesdza o wanoci aktu prawnego Posta kontrasygnaty formalnej wymagajcego potwierdzenia pisemnego (nie tylko materialnej, czyli tzw. dorozumianej np. przez obecno Premiera przy podpisywaniu ustawy) Charakter kontrasygnaty negatywnej - okrelajcej, e wszystkie akty poza wyszczeglnionymi prerogatywami wymagaj wsppodpisu (a nie pozytywnej - gdy wymieniane s wszystkie akty wymagajce kontrasygnaty jak ustanowione w noweli kwietniowej '89 r.) Naruszenie wymogu kontrasygnaty Prezydenta moe pociga za sob odpowiedzialno konst. Art. 144.3 Prerogatywy Prezydenta RP - to jego akty osobiste podejmowane bez wymogu kontrasygnaty W zwizku z brakiem odpowiedzialnoci politycznej Prezydenta nikt nie odpowiada za nie politycznie Wyjtki podlegaj wykadni cieniajcej (exceptiones non sunt extendendae) Przepis ust. 2 nie dotyczy: 1. Zarzdzenia wyborw do Sejmu i Senatu 2. Zwoywania pierwszego posiedzenia nowo wybranego Sejmu i Senatu 3. Skracania kadencji Sejmu w przypadkach okrelonych w Konstytucji 4. Inicjatywy ustawodawczej 5. Zarzdzania referendum oglnokrajowego 6. Podpisywania albo odmowy podpisania ustawy 7. Zarzdzania ogoszenia ustawy oraz umowy midzynarodowej w Dzienniku Ustaw RP 8. Zwracania si z ordziem do Sejmu, do Senatu, lub do Zgromadzenia Narodowego 9. Wniosku do Trybunau Konstytucyjnego 10. Wniosku o przeprowadzanie kontroli przez Najwysz Izb Kontroli 11. Desygnowania i powoywania Prezesa Rady Ministrw 12. Przyjmowania dymisji Rady Ministrw i powierzania jej tymczasowego penienia obowizkw 13. Wniosku do Sejmu o pocignicie do odpowiedzialnoci przed Trybunaem Stanu czonka Rady Ministrw 14. Odwoywania ministra, ktremu Sejm udzieli wotum nieufnoci 15. Zwoywania Rady Gabinetowej 16. Nadawania orderw i odznacze 17. Powoywania sdziw 18. Stosowania prawa aski 19. Nadawania obywatelstwa polskiego i wyraania zgody na zrzeczenie si obywatelstwa polskiego 20. Powoywania Pierwszego Prezesa Sdu Najwyszego 21. Powoywania Prezesa i Wiceprezesa Trybunau Konstytucyjnego 22. Powoywania Prezesa Naczelnego Sdu Administracyjnego 23. Powoywania prezesw Sdu Najwyszego oraz wiceprezesw Naczelnego Sdu Administracyjnego 24. Wniosku do Sejmu o powoanie Prezesa Narodowego Banku Polskiego 25. Powoywania [czci] czonkw [3] Rady Polityki Pieninej 26. Powoywania i odwoywania czonkw Rady Bezpieczestwa Narodowego 27. Powoywania [czci] czonkw [2] Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji 28. Nadawania statutu Kancelarii Prezydenta Rzeczypospolitej oraz powoywania i odwoywania Szefa Kancelarii Prezydenta Rzeczypospolitej 29. Wydawania zarzdze na zasadach okrelonych w art. 93 30. Zrzeczenia si urzdu Prezydenta Rzeczypospolitej g. Kancelaria Prezydenta RP - organ pomocniczy Skada si z zespow i biur, m.in. Gabinet Prezydenta, Biuro Bezpieczestwa Narodowego, Biuro Prasowe, Biuro Prawno-Ustrojowe Wybr prezydenta Historia Konstytucja marcowa - wybierany przez Zgromadzenie Narodowe bezwzgldn wikszoci gosw na 7 lat Konstytucja kwietniowa - wybierany przez Zgromadzenie Elektorw na 7 lat - Ustpujcy prezydent mia prawo wyznaczenia swojego nastpcy; w takiej sytuacji obywatele wybieraj spord kandydata prezydenta i kandydata

Prawo konstytucyjne Strona 66

sytuacji obywatele wybieraj spord kandydata prezydenta i kandydata Zgromadzenia Elektorw Konstytucja 1947 - wybierany przez Zgromadzenie Narodowe na 7 lat; by przewodniczcym Rady Pastwa Konstytucja 1952 - zniesienie urzdu prezydenta i zastpienie go kolegialnym urzdem Rady Pastwa Obrady Okrgego Stou - wybierany przez Zgromadzenie Narodowe na 6 lat Ustawy 1990 - wybory powszechne, tajne, rwne, bezporednie, 5 -letnia kadencja Wymogi na urzd Prezydenta Osoba posiadajca obywatelstwo polskie Osoba korzystajca z peni praw wyborczych do Sejmu (a wic posiadajca peen pakiet praw cywilnych, politycznych i obywatelskich) Osoba majca ukoczone 35 lat (we Woszech granica 50 lat; w Niemczech 40 lat) Zoenie owiadczenia o ewentualnym penieniu funkcji publicznych w latach 1944-1990 do Pastwowej Komisji Wyborczej; owiadczenie to podlega lustracji przed Sdem Lustracyjnym, ktra sprawdza zgodno owiadcze z prawd Kampania wyborcza Kandydata musi zgosi grupa co najmniej 100 000 obywateli korzystajcych z prawa wybierania do Sejmu Kandydaci na urzd Prezydenta winni by zgoszeniu w cigu 20 dni od zarzdzenia wyborw Kampania nie moe by finansowana z budetu pastwa Kandydaci maj rwny i bezpatny dostp do publicznego radia i telewizji 5-letnia kadencja z moliwoci 1 reelekcji (art. 127) Wybory zwoywane przez Marszaka Sejmu w czasie maksymalnie 100, minimalnie 75 dni przed upywem kadencji ustpujcego prezydenta W razie przedterminowego oprnienia urzdu Prezydenta nastpuje to nie pniej ni w 14 dniu po oprnieniu urzdu Wyboru musz si odby w czasie 60 dni od ich zwoania Termin 1 tury wyborw musi przypada na dzie wolny od pracy Jeeli w 1 turze aden z kandydatw nie uzyska bezwzgldnej wikszoci gosw do 2 tury staje dwch kandydatw, ktrzy uzyskali najwiksz liczb gosw 1 tury 2 tura wyborw odbywa si 14 dnia po 1 turze W przypadku niemonoci stawienia si do 2 tury jednego z kandydatw zakwalifikowanych po 1 turze jego miejsce zajmuje kolejny kandydat z najwiksz iloci gosw, a termin wyborw odracza si o 14 dni Wanoci wyboru stwierdza SN (w skadzie izby Administracyjnej, Pracy i Ubezpiecze Spoecznych) o czym uchwa podejmuje w cigu 20 dni po dniu wyborw i wymaga opublikowania w Dzienniku Ustaw W razie stwierdzenia niewanoci wyboru Prezydenta przeprowadza si nowe wybory w takiej samej formie jak w przypadku przedterminowego oprnienia urzdu Nowo wybrany Prezydent skada przysig przed Zgromadzeniem Narodowym wedug konstytucyjnie okrelonej wieckiej roty (dopuszcza si moliwo dodania sw "tak mi dopom Bg") Na podstawie Regulaminu Sejmu Marszaek Sejmu ma obowizek zwoania ZN w celu odebrania przysigi Przysiga z art. 130 jest przysig promissoryjn - stanowi uroczyste zapewnienie dotrzymania pewnych zobowiza przez skadajcego j Prezydenta Z uwagi na to, e skada j osoba rozpoczynajca z mocy prawa publicznego penienie najwyszej funkcji pastwowej nabiera charakteru przysigi politycznej Niezoenie przysigi albo zoenie jej w niekonstytucyjnej formie oznacza przesank "nieobjcia urzdu po wyborze z innych przyczyn ni uregulowane art. 131" Kadencja Prezydenta zaczyna si wraz ze zoeniem przysigi Wybr powszechny nie obowizuje m.in. na Wgrzech i w Estonii Odpowiedzialno prezydenta Prezydent nie ponosi odpowiedzialnoci politycznej Ponosi odpowiedzialno konstytucyjn za: Naruszenie Konstytucji (tzw. delikt konstytucyjny) lub ustawy Przestpstwa i wykroczenia cznie z administracyjnymi i skarbowymi Prawo privilegium fori Wniosek o pocignicie Prezydenta do odpowiedzialnoci konstytucyjnej skada grupa co najmniej 140 czonkw ZN Wniosek kierowany jest do Marszaka Sejmu, ktry sprawdza go pod wzgldem formalnym W razie brakw wniosek przekazywany jest wnioskodawcom do naniesienia poprawek na okres 7 dni Wniosek niepoprawiony traci moc prawn Poprawny wniosek kierowany jest do Sejmowej Komisji Odpowiedzialnoci Konstytucyjnej Peni funkcj komisji ledczej Przeprowadza dochodzenie Stwarza moliwo zoenia wyjanie Przesuchuje wiadkw i biegych Ma prawo ubiegania si do organw administracyjnych o udostpnienie niezbdnych w sprawie dokumentw Ma prawo wnioskowanie o przeprowadzenie kontroli przez NIK Decyzja podejmowana jest w drodze uchway i stanowi o umorzeniu postpowania, bd postawieniu Prezydenta w stan oskarenia o czym decyduje zwyk wikszoci gosw w obecnoci co najmniej 1/3

Prawo konstytucyjne Strona 67

Prezydenta w stan oskarenia o czym decyduje zwyk wikszoci gosw w obecnoci co najmniej 1/3 czonkw Komisji Nadzr nad pracami Komisji sprawuj obie izby parlamentu Ostateczna decyzja naley do Zgromadzenia Narodowego, jest podejmowana kwalifikowan wikszoci gosw 2/3 W przypadku przegosowania uchwa zastpuje akt oskarenia, a wadz przejmuje Marszaek Sejmu Sprawa trafia do TS, ktry sdzi w skadzie: przewodniczcy i 4 sdziw Prezydentowi przysuguje prawo do maksymalnie 3 obrocw Obu stronom przysuguje apelacja, ktr rozpatruje TS w skadzie: przewodniczcy i 6 sdziw z pominiciem osb, ktre orzekay w I instancji Decyzja II instancji jest ostateczna, nie podlega apelacji, ani uaskawieniu Wyrok powoduje Pozbawienie wolnoci lub kar przewidzian w ustawach karnych Utrat urzdu Utrat odznacze i orderw Zakaz wykonywania honorowych stanowisk Pocignicie do odpowiedzialnoci za to samo moe by wnioskowane tylko raz

Zastpstwo Prezydenta W zalenoci od pastwa istniej 3 moliwoci: penienie obowizkw przez przewodniczcego jednej z izb parlamentu, zastpstwo wiceprezydenta, penienie obowizkw przez Premiera lub Rzd W Polsce wadz tymczasow przejmuje Marszaek Sejmu, a jeeli nie moe on peni funkcji obejmuje j Marszaek Senatu Zastpca Prezydenta przejmuje wszystkie jego kompetencje z wyjtkiem prawa skrcenia kadencji Sejmu(art.131.4) Przedterminowe oprnienie urzdu Prezydenta nastpuje wskutek (art.. 131.2) Przeszkody trwae mierci Zrzeczenia si urzdu Stwierdzenia niewanoci wyboru Prezydenta lub innych przyczyn nieobjcia urzdu po wyborze Uznania przez ZN trwaej niezdolnoci do sprawowania urzdu ze wzgldu na stan zdrowia Uchwaa podejmowana jest wikszoci co najmniej 2/3 ustawowej liczby czonkw ZN Zoenia Prezydenta z urzdu orzeczeniem TS Przeszkody tymczasowe (ad interim) Niemono faktyczna - np. przecigajcy si pobyt za granic zwizany z leczeniem Niemono prawna - np. postawienie Prezydenta w stan oskarenia przed TS Sposb zawiadamiania Prezydent samodzielnie zawiadamia Marszaka Sejmu o tymczasowej niemonoci penienia funkcji Prezydent nie jest w stanie samodzielnie zawiadomi Marszaka Sejmu o tymczasowej niemonoci penienia funkcji; w takim razie przeszkody w sprawowaniu urzdu Prezydenta na wniosek Marszaka Sejmu rozstrzyga Trybuna Konstytucyjny Nowelizacja ustawy o wyborze Prezydenta (27.09.1990) z 28 kwietnia 2000 - sma nowelizacja ustawy Ogoszona w formie tekstu jednolitego ze wszystkimi uwzgldnionymi zmianami Pastwowa Komisja Wyborcza Ma prawo okrelania terytorialnego zasigu dziaania okrgowych komisji wyborczych Moe wydawa wice wytyczne dla komisji wyborczych niszego szczebla Moe wydawa wyjanienia dla organw administracyjnych, organw samorzdu terytorialnego etc. Ma prawo uchylania uchwa okrgowych komisji wyborczych jeli naruszaj prawo albo pozostaj w sprzecznoci z wytycznymi PKW Wojewdzkie Komisje wyborcze przemianowano na Okrgowe Komisje Wyborcze Ich zasig dziaania nie pokrywa si z obszarem wojewdztwa Licz 5 czonkw: 4 wybieranych przez Ministra Sprawiedliwoci oraz przewodniczcego z urzdu wojewdzkiego komisarza wyborczego lub jego zastpcy Komisje obwodowe 5-9 czonkw powoanych przez zarzdy gmin Ustawa nadaje czonkom komisji wyborczych status funkcjonariuszy publicznych Spis wyborcw znajdujcych si w szpitalach, zakadach pomocy spoecznej, zakadach karnych oraz aresztach ledczych w dniu wyborw dokonywane przez ich kierownikw, ktrzy maj obowizek zawiadomienia urzdw gmin Zawiadczenie o prawie gosowania (dla gosujcych poza waciw sobie komisj wyborcz) wydawane s nie w 1 lecz w 2 egzemplarzach, zapewnia to moliwo gosowania w przypadku koniecznoci powtrzenia wyborw Rozcignicie krgu osb nie posiadajcych prawa wyborczego na wszystkich ubezwasnowolnionych bez wzgldu na stopie i powd Gwarancja prawa do tylko jednego gosu poprzez cilejsze wymogi kontroli gosujcych poza miejscem zamieszkania Wprowadzenie nowych organw Inspekcja tworzona przez PKW Komitet wyborczy Tworzony przez co najmniej 15 obywateli Dla zgoszenia kandydata na Prezydenta i prowadzenia kampanii

Prawo konstytucyjne Strona 68

Dla zgoszenia kandydata na Prezydenta i prowadzenia kampanii Tworzony na pocztku fazy zbierania podpisw Powinien by zgoszony do PKW w 55 dniu przed wyborami Pod wnioskiem o rejestracj - 1000 podpisw obywateli posiadajcych czynne prawo wyborcze do Sejmu Osobowo prawn nabywa z dniem zarejestrowania w PKW Informacja o zarejestrowaniu publikowana jest w Monitorze Polskim i poddawana do wiadomoci publicznej Penomocnik finansowy komitetu wyborczego Zastpienie pojcia "listy wyborczej" "list kandydatw" Wybory zarzdzane s w drodze postanowienia a nie zarzdzenia Marszaka Sejmu Podpisy pod kandydatur wolno zbiera jedynie w miejscu, czasie i w sposb, ktre wykluczaj grob, podstp lub stosowanie naciskw; niedozwolone jest take udzielanie wynagrodzenia za zoony podpis Przerwania lub odroczenie gosowania nie jest jednoosobow decyzj przewodniczcego komisji, lecz kolegialn decyzj caej komisji Znak "x" na licie stawiany jest po lewej stronie (nie jak dotychczas po prawej) Penomocnikowi komitetu wyborczego przysuguje prawo wnoszenie do SN skarg na odmwienie zarejestrowania komitetu lub kandydata przez PKW orzeczenie SN w trybie nieprocesowym, rozpatrywane w skadzie 3 sdziw; nie przysuguje odwoanie Brak okrelenia wymaganej frekwencji Kampania wyborcza Rozpoczyna si z dniem ogoszenia przez Marszaka Sejmu postanowienia o wyborach Nie mona jej prowadzi na 24 godziny przed dniem gosowania i w tyme dniu Materiay wyborcze musz by wyranie oznakowane Finansowanie kampanii Jawno finansowania kampanii Wydatki pokrywane s w peni przez komitety wyborcze z ich wasnych rde Okrelenie maksymalnych wpat od osb fizycznych (15-krotno najniszego wynagrodzenia w danym czasie) i od osb innych ni fizyczne (100-krotno takiego wynagrodzenia) Zakaz finansowania z budetu pastwa, budetw samorzdowych, budetw organw pastwa Zakaz finansowania przez osoby fizyczne nie posiadajce obywatelstwa polskiego, podmioty nie posiadajce siedziby w Polsce, a take z kapitau zagranicznego Prawo organizowania zbirek (nie wymaga zezwolenia); obowizek zoenia sprawozdania Grny poziom wydatkw na kampani ustalony zosta na 12 mln z ZMIANA TERMINW ! - Marszaek Sejmu zarzdza wybory nie wczeniej ni na 7 i nie pniej ni na 6 miesicy przed upywem kadencji urzdujcego Prezydenta i wyznacza ich dat na dzie, ktry przypada nie wczeniej ni na 100 dni i nie pniej ni na 75 dni przed upywem kadencji Prezydenta - SN dysponuje 30 dniowym terminem uznania wanoci wyboru Prezydenta od momentu podania przez PKW ich wynikw - Nowo wybrany Prezydent skada przysig w ostatnim dniu kadencji ustpujcego Prezydenta Wprowadzenie przepisw karnych za nieprzestrzeganie postanowie wyborczych

Uposaenie byego Prezydenta (ustawa z 30 maja 1996 r.) Doywotnie miesiczne uposaenie w wysokoci odpowiadajcej poowie kwoty wynagrodzenia zasadniczego ustalonego dla urzdujcego Prezydenta W razie innego rda zarobkowania, bd renty wypacane jest tylko jedno ze wiadcze stosownie do wyboru byego Prezydenta rodki na finansowanie biura odpowiadajce rodkom przyznawanym posom na utrzymanie biura poselskiego Prawo do ochrony (Biuro Ochrony Rzdu) oraz korzystania ze wiadcze publicznych przysugujcym osobom penicym kierownicze stanowiska pastwowe np. kliniki rzdowe W razie mierci byego Prezydenta czonkom jego rodziny suy renta rodzinna i inne wiadczenia Wydatki pokrywane s z budetu pastwa w ramach czci przeznaczonej na utrzymanie Kancelarii W przypadku skazania byego Prezydenta przez TS wiadczenia te mog zosta odebrane w caoci lub czciowo

Prawo konstytucyjne Strona 69

Rada Ministrw (Rzd, Gabinet)

27 marca 2009 17:22

Centralny organ wadzy wykonawczej W Konstytucji nie pojawia si okrelenie "Rzd", pomimo jego dopuszczalnoci w j. potocznym RM stanowi wzmocnione ogniwo, kosztem urzdu prezydenckiego, dualistycznej wadzy wykonawczej Formy Rzdu Wikszociowy - Rzd tworzy jedna partia lub koalicja partii, ktre w posiadaj wikszo w parlamencie Mniejszociowy - tzw. Rzd fachowcw, ktry nie posiada wikszociowego poparcia

Wybierana jest po: (art. 162) Utworzeniu nowego parlamentu - dymisja skadana jest na pierwszym posiedzeniu nowo wybranego Sejmu Dobrowolna dymisji Rady Ministrw - w tym dymisja Premiera, ktra pociga za sob rozwizanie RM, Prezydent ma jednak prawo odmwienia przyjcia takiej dymisji Otrzymaniu votum nieufnoci Nieotrzymaniu votum zaufania Nieotrzymaniu absolutorium ustawy budetowej - w obecnym stanie prawnym nieudzieleni absolutorium RM nie zobowizuje jej wprost do zoenia dymisji; jest to wypracowane w drodze zwyczaju postpowania Proces tworzenia RM (art. 154) Prezydent desygnuje Premiera (najczciej przewodniczcego partii majcej wikszo w parlamencie) w cigu 14 dni od pierwszego posiedzenia Sejmu nowej kadencji Premier dobiera skad Rady Ministrw Ministrowie skadaj przysig przed Prezydentem (art. 151) i akt nominacji -> od tej pory wolno im podejmowa decyzje Nowoutworzony Rzd ma 14 dni na przedstawienie programu dziaania Rzdu (expose) W wikszoci przypadkw Premier nie jest rozliczany z jego wypenienia Odbywa si dyskusja nad expose przed przedstawicielami klubw poselskich, przy zachowaniu pierwszestwa wypowiadania si partii posiadajcej najwiksz liczb mandatw, nastpnie kolejno wypowiadaj si partie z coraz mniejsz liczb mandatw Ubieganie si o votum zaufania Otrzymywane jest w drodze uchway podjtej bezwzgldn wikszoci gosw W przypadku nieotrzymania votum zaufania nastpuje dymisja Rzdu, inicjatywa utworzenia Rady Ministrw przechodzi w rce Sejmu Sejm w terminie 14 dni od nieotrzymania votum zaufania przez poprzedni skad RM wybiera Premiera Niedookrelono w sposobie wyboru; moliwo wyboru: Jednofazowego - wybrania Premiera i proponowanych przez niego ministrw w jednym gosowaniu Dwufazowego - wybrania w jednym gosowaniu Prezesa RM, a w drugim proponowanych przez nie go ministrw (za ktrym przemawia zwyczaj Kandydatur Premiera moe zgosi grupa co najmniej 46 posw Pomylno w obu gosowaniach oznacza udzielenie votum zaufania Przy kolejnym braku votum zaufania inicjatywa utworzenia Rzdu wraca do Prezydenta (art. 155) Tym razem w gosowaniu nad votum zaufania do jego uchwalenia wystarczy zwyka wikszo gosw uzyskana przy obecnoci poowy ustawowej liczby posw Jeeli Rzd nadal nie zostanie utworzony nastpuje rozwizanie parlamentu i ponowne wybory Skad Rady Ministrw (art. 147) Premier (art. 148) - prezes Rady Ministrw, rwnie ma prawo kierowania resortem 1. Reprezentuje RM 2. Kieruje pracami RM 3. Wydaje rozporzdzenia 4. Zapewnia wykonanie polityki RM i okrela sposoby jej wykonania 5. Koordynuje i kontroluje prac czonkw RM 6. Sprawuje nadzr nad samorzdem terytorialnym w granicach i formach okrelonych w Konstytucji i ustawach
Prawo konstytucyjne Strona 70

Konstytucji i ustawach 7. Jest zwierzchnikiem subowym pracownikw administracji rzdowej Ministrowie "z tek" (dziaowi, resortowi) Kieruj dziaaniami danego zakresu administracji rzdowej (art. 149.1) S czci organu kolegialnego, ale rwnoczenie jednoosobowo zarzdzaj resortami Ponosz odpowiedzialno polityczn za decyzje O iloci resortw decyduje parlament w drodze ustawy Istnieje obowizek powoania ministrw wskazanych wprost w Konstytucji - Ministra Obrony Narodowej i Sprawiedliwoci; oraz powierzenia kierowania budetem finansami publicznymi i instytucjami finansowymi jednemu ministrowi Zakres dziaania ministra okrela Prezes RM w drodze rozporzdzenia niezwocznie po jego powoaniu (rozporzdzenie atrybucyjne) Do czasu wejcia rozporzdzenia w ycie zadania ministra dziaowego wykonuje Premier Zakres dziaania Ministra Obrony Narodowej okrela odrbna ustawa W razie niemonoci penienia funkcji przez ministra jego kompetencje przejmuje Premier lub wyznaczony przez Premiera minister Nie moe zosta powoanych wicej ni 29 ministrw Premier moe wnioskowa do Prezydenta usunicie nieudolnego ministra, jednak nowy szef resortu powinien pochodzi z tego samego resortu co jego poprzednik i powinien uzyska aprobat koalicji Ministrowie "bez teki" (zadaniowi) Powouje ich Prezydent na wniosek Premiera Powoywania do speniania okrelonych kwestii (art. 149.1) O ich liczbie decyduje jednoosobowo Premier Przewodniczcy Komitetw Dozwolone jest powoywanie wicepremierw, jednak Rzd moe funkcjonowa take bez nich Zastpuj Premiera w czasie jego nieobecnoci W razie braku wicepremiera oraz nieobecnoci Premiera, Premier jest zobowizany do przekazania obowizkw jednemu z ministrw Maj prawo prowadzenia resortw, jednak nie musz peni funkcji resortowej Powoana moe zosta dowolna liczba wicepremierw Tylko jeden moe pochodzi z opcji politycznej Premiera Zmian w skadzie RM dokonuje Prezydent na wniosek Premiera

Rada Gabinetowa Powoywana w sprawach szczeglnej wagi Uformowana ze skadu ministerialnego Przewodniczy jej Prezydent RP Ministerstwo Minister Sekretarz stanu Podsekretarze Dymisja wysokich urzdnikw administracji rzdowej jest zwizana z dymisj RM i powinna by rozstrzygnita przez Prezesa RM w cigu trzech miesicy od powoania nowej RM Departamenty - realizuj merytoryczne zadania ministerstwa Biura - realizuj zadania ze sfery obsugi ministerstwa Sekretariaty - obsuguj ministra, komitety, rady i zespoy (wewntrzne gremia opiniodawczodoradcze) Wydziay - komrki organizacyjne wewntrz departamentw i biur Stay Komitet Rady Ministrw Przewodniczcy, ktrym jest wicepremier Wiceprzewodniczcy, powoywany i odwoywany przez Premiera z grona czonkw Rzdu na wniosek przewodniczcego Czonkowie, ktrymi s sekretarze stanu oraz przedstawiciele Premiera Sekretarz - powoywany i odwoywany przez przewodniczcego urzdnik Ma za zadanie uzgadnianie i przedkadanie RM lub Premierowi projektw rozstrzygni przez wyraanie opinii lub udzielanie rekomendacji Prawo wnoszenia spraw do rozpatrzenia maj: czonkowie RM, Szef Kancelarii Prezesa RM, centralne organy administracji rzdowej, penomocnicy Rzdu, wojewodowie Komitet moe powoywa rzeczoznawcw i ekspertw do opracowania analiz etc.
Prawo konstytucyjne Strona 71

Komitet moe powoywa rzeczoznawcw i ekspertw do opracowania analiz etc. Odbywa posiedzenia w staych terminach (wyjtkowo w terminach dodatkowych po poinformowaniu Premiera lub na wniosek Premiera ) Sporzdzanie protokou ustale Sporzdzanie rocznego sprawozdania z dziaalnoci (moliwe te na danie Premiera) Kancelaria Prezesa Rady Ministrw Powstaa z przeksztacenia Urzdu Rady Ministrw (1996) Urzd zapewniajcy merytoryczn, organizacyjn, prawn, techniczn i kancelaryjno-biurow obsug 23 komrki organizacyjne Urzdy centralne Tworzone na mocy uchwa RM Ich kierownicy powoywani s przez Premiera Brak prawa wydawania rozporzdze do ustaw Podlegli bezporednio Premierowi Szef Agencji Wywiadu Szef Agencji Bezpieczestwa Wewntrznego Szef Suby Cywilnej Centralna Komisja ds. Tytuu Naukowego i Stopni Naukowych Podlegli poszczeglnym ministrom Penomocnicy Rzdu Ustanawiani do okrelonych spraw o charakterze czasowym Powoywani przez Prezesa RM RM okrela w drodze rozporzdzenia zakres udzielanych upowanie Przedstawicielem RM w wojewdztwie jest wojewoda (art.. 152) Rada Polityki Regionalnej Pastwa Funkcjonuje przy Premierze Organ opiniodawczo-doradczy w sprawach wspierania rozwoju regionalnego Rzdowe Centrum Legislacji Organ koordynujcy legislacyjn dziaalno RM Tryb dziaania Zbiera si w staych terminach ustalonych przez Premiera Czonkowie RM powinni by zawiadomieni o terminie i porzdku dziennym posiedzenia co najmniej 5 dni przed nim W wyjtkowych sytuacjach Premier moe zwoa posiedzenie w trybie nagym, podajc jego uzasadnienie na posiedzeniu Czonkowie Rady maj obowizek uczestniczy w jej posiedzeniach W razie ich nieobecnoci powinni oni za zgod Premiera by zastpieni przez sekretarza, bd podsekretarza stanu Przy podejmowaniu rozstrzygni za nieobecnego ministra podejmuje je inny minister wyznaczony przez Premiera Rozstrzygnicia zapadaj na zasadzie uzgodnienia Przy braku zgody sprawy s poddawane gosowaniu Przy rwnowadze gosw rozstrzyga gos Premiera Na posiedzeniach zasiadaj osoby reprezentujce organy, ktrych obecno przewiduj ustawy (np. Prezes NIK, Prezes NBP) i osoby wezwane przez Premiera jeli uzna on ich udzia za niezbdny Posiedzenia maj poufny charakter, ale Premier moe zarzdzi tajno obrad w przypadku spraw stanowicych tajemnic pastwow lub subow Obowizek informowania opinii publicznej o rozstrzygniciach (Rzecznik Prasowy Rzdu) Posiedzenia utrwalane s w protokoach obrad Podejmowanie decyzji moe nastpi w drodze kurendy, czyli w trybie obiegowym, na zasadach korespondencyjnego uzgodnienia stanowisk czonkw Rzdu, przy czym czas podjcia stanowiska nie moe by krtszy ni 3 dni (nie dotyczy to projektw ustaw) Odpowiedzialno Konstytucyjna (art. 156) Konieczno odpowiadania za:
Prawo konstytucyjne Strona 72

Konieczno odpowiadania za: Naruszenie konstytucji lub ustawy Przestpstwa Odpowiedzialno indywidualna Wniosek o pocignicie do odpowiedzialnoci konstytucyjnej skada Prezydent lub grupa 115 posw Wniosek kierowany jest do Marszaka Sejmu, ktry bada go pod wzgldem formalnym W przypadku brakw/bdw wnioskodawca ma 7 dni na ich uzupenienie/poprawienie Wniosek niepoprawiony traci moc prawn Poprawny wniosek przejmuje Sejmowa Komisja Odpowiedzialnoci Konstytucyjnej Peni funkcj komisji ledczej Przeprowadza dochodzenie Stwarza moliwo zoenia wyjanie Przesuchuje wiadkw i biegych Ma prawo ubiegania si do organw administracyjnych o udostpnienie niezbdnych w sprawie dokumentw Ma prawo wnioskowanie o przeprowadzenie kontroli przez NIK Decyzja podejmowana jest w drodze uchway i stanowi o umorzeniu postpowania, bd postawieniu Prezydenta w stan oskarenia o czym decyduje zwyk wikszoci gosw w obecnoci co najmniej 1/3 czonkw Komisji Ostateczna decyzja naley do Sejmu, jest podejmowana kwalifikowan wikszoci gosw 3/5 Pocignicie do odpowiedzialnoci za to samo moe by wnioskowane tylko raz Polityczna (parlamentarna) (art. 157) Egzekwuje j Sejm bez udziau Senatu Charakter indywidualny lub solidarny Formy Votum zaufania (art. 160) Charakter solidarny Wystpuje o nie Premier przy tworzeniu RM lub w kadym innym czasie (najczciej gdy Rzd jest krytykowany przez opozycj) Uchwalane bezwzgldn wikszoci gosw w obecnoci co najmniej poowy ustawowej liczby posw W przypadku nieuzyskania przez RM nastpuje jej dymisja Uzyskanie zatwierdza nowoutworzony Rzd lub wzmacnia pozycj RM Opozycji przysuguje take votum separatum dla poszczeglnych czonkw nowego Rzdu Votum nieufnoci Charakter indywidualny lub solidarny Wniosek skada opozycja W przypadku caej RM wymagane jest poparcie 46 posw (art. 158.1) W przypadku jednego czonka wymagane jest poparcie 69 posw (art. 159) Podpis pod wnioskiem nie moe zosta wycofany Wniosek musi zawiera (art. 158.2) Podanie osoby przeciwko, ktrej skadany jest wniosek Zarzuty Uzasadnienie Wniosek zostaje wczony do codziennego porzdku obrad Wniosek nie moe by rozpatrzony wczeniej ni na 7 dni po jego zoeniu Uchwalane bezwzgldn wikszoci gosw w obecnoci co najmniej poowy ustawowej liczby posw Ponowny wniosek dotyczcy tej samej osoby nie moe by zoony wczeniej ni po upywie 3 miesicy od gosowania nad poprzednim wnioskiem Regua ta nie ma zastosowania jeeli ponowny wniosek zoy grupa co najmniej 115 posw Konstruktywne votum nieufnoci Przeciwko caej RM Skadane przez opozycj Wnioskodawcy maj obowizek desygnowania nowego, proponowanego przez nich Premiera Uprawnienia Prawotwrstwo i kontrola nad nim
Prawo konstytucyjne Strona 73

 Prawotwrstwo i kontrola nad nim Wydawanie rozporzdze wykonawczych z mocy wyranie brzmicego upowanienia ustawy (zarwno w imieniu caego organu jak i przez poszczeglnych ministrw i Premiera) (art.146.4.2) Tryb obligatoryjny rozporzdze - "ureguluje", "postanowi" Tryb fakultatywny rozporzdze - "moe wyda", "moe postanowi" Zakaz subdelegacji bez upowanienia ustawowego Wnioskowanie do Prezydenta o wydanie rozporzdzenia z moc ustawy w czasie stanu wojennego i niemonoci zebrania si Sejmu Rozporzdzenia takie wymagaj zatwierdzenia przez Sejm na najbliszym jego posiedzeniu Wydawanie uchwa i zarzdze (akty wycznie o charakterze wewntrznie obowizujcym) Inicjatywa ustawodawcza W niektrych kwestiach wyczna, co do (art. 221): Ustawy budetowej Ustawy o prowizorium budetowym Zmiany ustawy budetowej Ustawy o zaciganiu dugu publicznego Ustawy o udzielaniu gwarancji finansowych przez pastwo Brak inicjatywy ustawodawczej RM w sprawie zmiany konstytucji Prawo wnoszenia poprawek do ustaw Prawo zgoszenia projektu ustawy jako pilnego do rozpatrzenia przez Sejm w drodze tzw. Szybkiej cieki legislacyjnej Prawo do uchylenia przez RM na wniosek Premiera decyzji pojedynczego ministra Premier posiada prawo wydawania Dziennika Ustaw RP i Dziennika Urzdowego RP "Monitor Polski" Funkcja wykonawcza Wykonywanie ustaw (art. 146.4.1) Skadanie sprawozda W tym obowizkowo z ustawy budetowej najpniej w cigu 5 miesicy od zakoczenia roku budetowego (wymagane jest otrzymanie absolutorium wobec ustawy budetowej) Funkcja rzdzenia Prowadzenie wewntrznej i zewntrznej polityki pastwa (art. 146.1) Prowadzi oglne kierownictwo w dziedzinie obronnoci kraju Prowadzenie wszystkich spraw polityki pastwa niezastrzeonych dla innych organw (art.146.2) Prowadzenie caoci administracji rzdowej (art. 146.3) Funkcja kierowniczo-koordynacyjna (art. 146.4.3) Premier powouje i odwouje kierownikw urzdw centralnych Ramieniem terytorialnym RM jest wojewoda Zapewnienie jednolitoci rzdw Nadzr nad samorzdem terytorialnym wobec kontroli legalnoci dziaa Na wniosek Premiera Sejm ma prawo rozwizania zarzdu gminy w razie przeduajcego si naruszania konstytucji Premier ma prawo zawieszenia samorzdu gminy i powoania zarzdu komisarycznego na okres do 2 lat w przypadku przeduajcego si braku skutecznoci w wykonywaniu zada publicznych przez organy gminy Nadzr nad finansami sprawuje Regionalna Izba Obrachunkowa (terytorialny organ NIK) Premiera, pozostaych czonkw RM oraz sekretarzy stanu administracji nie obowizuje regua incompatibilitas Nie mog oni jednak by czonkami w komisjach sejmowych i senackich Nie mog prowadzi dziaalnoci spoecznej z obowizkami publicznymi

Prawo konstytucyjne Strona 74

Ustrj sdownictwa
26 kwietnia 2009 13:09

14.1 Uwagi wstpne

Wiadomo od Joanny sporzdzajcej notatki z tego rozdziau: Drodzy ludzie to czytajcy, WECIE TERAZ DO RKI PODRCZNIK od prawa konstytucyjnego i przeczytajcie sobie Uwagi Wstpne do rozdziau o ustroju sdownictwa, ktre maj dwie i p strony, gdy za nic na wiecie nie umiem zrobi z tego notatek, a przepisywanie tutaj dwch i p strony z podrcznika uwaam za bezsensowne. Dzikuj. J.P.

14.2 Ustawa o Krajowej Radzie Sdownictwa z dnia 27 lipca 2001 r. (poprzednia z 20 grudnia 1989 roku) KRS strzee niezawisoci sdziowskiej i niezalenoci sdw Uprawnienia KRS: o Rada wykonuje czynnoci okrelone w ustawach, a w szczeglnoci: Podejmuje uchway w sprawach wystpienia do Trybunau Konstytucyjnego o zbadanie zgodnoci z Konstytucj Rzeczypospolitej Polskiej aktw normatywnych w zakresie dotyczcym niezalenoci sdw i niezawisoci sdziw Rozpatruje i ocenia kandydatury do penienia urzdu sdziowskiego na stanowiskach sdziw Sdu Najwyszego i Naczelnego Sdu Administracyjnego oraz na stanowiska sdziowskie w sdach powszechnych i w sdach wojskowych Przedstawia Prezydentowi Rzeczypospolitej Polskiej wnioski o powoanie sdziw w Sdzie Najwyszym, Naczelnym Sdzie Administracyjnym, sdach powszechnych i sdach wojskowych Rozpatruje wnioski o przeniesienie sdziw w stan spoczynku, wyraa zgod na dalsze zajmowanie stanowiska przez sdziego, ktry ukoczy 65 rok ycia Rozpatruje wystpienia sdziw w stanie spoczynku o powrt na stanowisko sdziowskie Wybiera rzecznika dyscyplinarnego sdziw sdw powszechnych Wyraa opinie w sprawie powoania i odwoania prezesa albo wiceprezesa sdu powszechnego albo sdu wojskowego Uchwala zbir zasad etyki zawodowej sdziw i czuwa nad ich przestrzeganiem o KRS moe zarzdzi przeprowadzenie Wizytacji sdu Lustracji pracy sdziego Skad KRS: o Pierwszy Prezes Sdu Najwyszego, Minister Sprawiedliwoci, Prezes NSA i osoba powoana przez Prezydenta RP o 15 czonkw wybranych spord sdziw SN, sdw powszechnych, sdw administracyjnych i sdw wojskowych o 4 czonkw wybranych przez Sejm spord posw i 2 czonkw wybranych przez Senat spord senatorw (art.187 ust.1) Upyw kadencji: o Kadencja 4 lata o Wczeniejsze zakoczenie kadencji w razie: mieci Zrzeczenia si Odwoania przez organ, ktry dokona wyboru Powoania sdziego na inne stanowisko ni sdziowskie Wyganicia mandatu posa lub senatora Wyganicia lub rozwizania stosunku subowego sdziego Przejcia lub przeniesienia sdziego w stan spoczynku Prezydium Rady (przewodniczcy, dwch wice-przewodniczcych, 3 czonkw) powouje KRS Koszty dziaalnoci KRS s pokrywane z budetu pastwa

14.3 Prawo o ustroju sdw powszechnych z dnia 27 lipca 2001 roku

Zasada sdowego monopolu wymiaru sprawiedliwoci (art.175 i art.177)

Prawo konstytucyjne Strona 75

 Zasada sdowego monopolu wymiaru sprawiedliwoci (art.175 i art.177) Wymiar sprawiedliwoci dziaalno sdw polegajca na konkretyzowaniu i realizowaniu norm prawnych w celu ochrony praworzdnoci Sdy wykonuj zadania z zakresu ochrony prawnej (referendarze) Sdy grodzkie (powoane jako wydziau lub wydziau zamiejscowe sdw rejonowych) powierzono im rozpatrywanie spraw: o O wykroczenia w pierwszej instancji, o O wykroczenia skarbowe i przestpstwa skarbowe zagroone kar grzywny do 360 stawek dziennych lub zagroone kar ograniczenia wolnoci albo kar pozbawienia wolnoci do lat 2, o O przestpstwa cigane z oskarenia prywatnego, z wyjtkiem spraw podlegajcych rozpoznaniu z udziaem awnikw, o O pozostae przestpstwa, podlegajce rozpoznaniu w postpowaniu uproszczonym, o Cywilnych podlegajcych rozpoznaniu w postpowaniu uproszczonym oraz dotyczcych depozytw sdowych i przepadku rzeczy Sdy powszechne o Sdy apelacyjne rozpatruj odwoania od wyrokw sdw okrgowych wydanych w I instancji o Sdy okrgowe rozpatruj sprawy przekazane im ustawowo jako sdom I instancji i odwoania od wyrokw sdw rejonowych o Sdy rejonowe rozpatruj wikszo spraw Zasady wymiaru sprawiedliwoci o Powoywanie sdziw przez Prezydenta RP na wniosek KRS (art.54) o Udzia czynnika spoecznego w rozpoznawaniu spraw (art.4) o Nadzoru judykacyjnego SN (art.7) o Wydawanie wyrokw w imieniu Rzeczypospolitej (art.42 1) o Jawno postpowania (art.42 2) o Instancyjnoci postpowania (art.16) o Niezawiso sdw (art.173) Orzeczenie sdowe nie moe by zmienione przez wadz ustawodawcz ani wykonawcz o Niezawiso sdziw (art.178 ust.1) Sdziowie podlegaj jedynie konstytucji i ustawom Orzekaj w oparciu o ustawy i zgodnie z wasnym sumieniem Nie s zwizani instrukcjami Immunitet sdziowski (art.79) zatrzymanie lub pocignicie do odpowiedzialnoci karnej tylko za zgod waciwego sdu dyscyplinarnego Nieusuwalno Zoenie z urzdu, zawieszenie w urzdowaniu, przeniesienie do innej siedziby lub na inne stanowisko wbrew woli sdziego moe nastpi jedynie na mocy orzeczenia sdu (w przypadkach okrelonych ustaw) Sdzia przechodzi w stan spoczynku z dniem ukoczenia 65 roku ycia Apolityczno Przesanki nominacji (art.60 1) o Posiada obywatelstwo polskie i korzysta z peni praw cywilnych i obywatelskich, o Jest nieskazitelnego charakteru, o Ukoczy wysze studia prawnicze w Polsce i uzyska tytu magistra lub zagraniczne uznane w Polsce o Jest zdolny, ze wzgldu na stan zdrowia, do penienia obowizkw sdziego o Ukoczy 29 lat, o Zoy egzamin sdziowski lub prokuratorski, o Pracowa w charakterze asesora sdowego lub prokuratorskiego co najmniej trzy lata lub referendarza sdowego przez okres piciu lat
Prawo konstytucyjne Strona 76

referendarza sdowego przez okres piciu lat

awnicy o awnikiem moe by (art.158 1) Posiada obywatelstwo polskie i korzysta z peni praw cywilnych i obywatelskich Jest nieskazitelnego charakteru, Ukoczy 30 lat, Jest zatrudniony lub zamieszkuje w miejscu kandydowania co najmniej od roku Nie przekroczy 65 lat.
o awnikw do sdw okrgowych oraz do sdw rejonowych wybieraj rady gmin, ktrych obszar jest objty waciwoci tych sdw - w gosowaniu tajnym (art.160 1) o awnicy s niezawili o Kadencja 4 lata o Mandat wygasa w razie pozbawienia awnika praw publicznych prawomocnym wyrokiem sdu o Moe go odwoa Rada Gminy (art.166)

Organizacja i struktura sdw o Sd rejonowy dla jednej lub wikszej liczby gmin o Sd okrgowy dla obszaru co najmniej dwch sdw rejonowych (okrg sdowy) o Sd apelacyjny dla obszaru co najmniej dwch okrgw sdowych o Sdy tworzy i znosi Minister Sprawiedliwoci Organy sdw o W sdach apelacyjnych i okrgowych prezes sdu oraz kolegium sdu o W sdach rejonowych prezes sdu Nadzr nad sdami sprawuje Minister Sprawiedliwoci (organ kreacyjny dla Prezesw i wiceprezesw) Prezes sdu: o Kieruje sdem i reprezentuje go na zewntrz o Peni czynnoci z zakresu administracji sdowej o Jest zwierzchnikiem subowym sdziw danego sdu o Powierza sdziom penienie funkcji i zwalnia z ich penienia, po zasigniciu wymaganych opinii o Powoywany i odwoywany przez Ministra Sprawiedliwoci Sd rejonowy dzieli si na wydziay: o Cywilny - do spraw z zakresu prawa cywilnego, o Karny - do spraw z zakresu prawa karnego, w tym do spraw o wykroczenia rozpoznawanych w drugiej instancji, o Rodzinny i nieletnich (sd rodzinny) - do spraw z zakresu prawa rodzinnego i opiekuczego, o Pracy (sd pracy) - do spraw z zakresu prawa pracy, o Ksig wieczystych - do prowadzenia ksig wieczystych oraz do innych spraw cywilnych z zakresu postpowania Sd okrgowy dzieli si na wydziay o Cywilny - do rozpoznawania w pierwszej instancji spraw cywilnych i rodzinnych oraz do rozpoznawania w drugiej instancji spraw cywilnych oraz spraw nalecych do waciwoci sdw rodzinnych, z wyjtkiem spraw przeciwko nieletnim o popenienie czynu karalnego, jeeli wobec nieletniego zastosowano rodek poprawczy lub gdy rodek odwoawczy zawiera wniosek o orzeczenie rodka poprawczego, o Karny - do spraw z zakresu prawa karnego w pierwszej i drugiej instancji oraz do spraw rozpoznawanych w drugiej instancji przeciwko nieletnim o popenienie czynu karalnego, jeeli wobec nieletniego zastosowano rodek poprawczy lub gdy rodek odwoawczy zawiera wniosek o orzeczenie rodka poprawczego, o Penitencjarny i nadzoru nad wykonywaniem orzecze karnych - do spraw penitencjarnych i nadzoru nad sdowym postpowaniem wykonawczym w sprawach z zakresu prawa karnego, Pracy (sd pracy) - do spraw z zakresu prawa pracy oraz wydzia ubezpiecze spoecznych
Prawo konstytucyjne Strona 77

o Pracy (sd pracy) - do spraw z zakresu prawa pracy oraz wydzia ubezpiecze spoecznych (sd ubezpiecze spoecznych) - do spraw z zakresu ubezpiecze spoecznych, o Gospodarczy (sd gospodarczy) - do spraw gospodarczych. Sd apelacyjny dzieli si na wydziay: o Cywilny - do rozpoznawanych w drugiej instancji spraw z zakresu prawa cywilnego, gospodarczego oraz rodzinnego i opiekuczego, o Karny - do rozpoznawanych w drugiej instancji spraw z zakresu prawa karnego, o Pracy i ubezpiecze spoecznych - do rozpoznawanych w drugiej instancji spraw z zakresu prawa pracy i ubezpiecze spoecznych. W sdzie apelacyjnym w Warszawie dziaa ponadto Wydzia Lustracyjny. 14.4 Ustawa o Sdzie Najwyszym z dnia 23 listopada 2002 roku Rozwija zasad nadzoru judykacyjnego SN o Rozpoznanie rodkw odwoawczych od orzecze sdowych, kasacji (sdy powszechne), kasacji i apelacji (sdy wojskowe) o Podejmowanie uchwa rozstrzygajce zagadnienia prawne budzce wtpliwoci lub rozbienoci w orzecznictwie SN, sdw powszechnych, sdw wojskowych (na wniosek sdu apelacyjnego, Pierwszego Prezesa SN, RPO, Prokuratora Generalnego i Rzecznika Ubezpieczonych) Zadania SN o Nadzr nad dziaalnoci wszystkich innych sdw w zakresie orzekania o Rozpoznawanie spraw w zakresie przekazanym szczeglnymi przepisami o Zapewnienie prawidowoci oraz jednolitoci wykadni prawa o Opiniowanie projektw nadesanych ustaw o Orzeka o wanoci wyborw i referendum Powoanie sdziego SN o Powouje na czas nieokrelony prezydent na wniosek KRS o Moe by powoany ten kto: Ma kwalifikacje sdziowskie Wyrnia si wysokim poziomem wiedzy prawniczej i dowiadczeniem zawodowym (co najmniej 10 lat) Struktura SN o Izby: Izba Pracy i Ubezpiecze Spoecznych i Spraw Publicznych Izba Cywilna Izba Karna Izba Wojskowa o Na czele SN stoi Pierwszy Prezes SN Kadencja 6 lat Powoywany przez Prezydenta RP spord kandydatw przedstawionych przez Zgromadzenie Oglne SN o Zgromadzenie Oglne Sdziw SN o Zgromadzenie Sdziw Izb SN o Kolegium SN 14.5 Struktura sdw szczeglnych 1. Sdy administracyjne (art. 184 i art.185) o Sdowa kontrola wykonywania administracji publicznej pod wzgldem zgodnoci z prawem o Unormowania: Ustawa z dnia 25 lipca 2002 Prawo o ustroju sdw administracyjnych Ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 Prawo o postpowaniu przed sdami administracyjnymi o Sdami administracyjnymi s Naczelny Sd Administracyjny Wojewdzkie sdy administracyjne o Sdziowie Powoywani na czas nieokrelony przez Prezydenta RP na wniosek KRS o Wojewdzkie sdy administracyjne orzekaj w sprawach: Skarg na decyzje administracyjne, inne postanowienia wydane w postpowaniu administracyjnym, egzekucyjnym i zabezpieczajcym
Prawo konstytucyjne Strona 78

administracyjnym, egzekucyjnym i zabezpieczajcym Skarg mona wnie po wyczerpaniu trybu postpowania przed organami administracyjnymi i samorzdowymi kolegiami odwoawczymi Od wyroku przysuguje kasacja do NSA Skarg na akty prawa miejscowego Sporw o waciwoci pomidzy organami jednostek samorzdu terytorialnego i midzy samorzdowymi kolegiami odwoawczymi Sporw kompetencyjnych midzy organami jednostek terytorialnych a organami administracji rzdowej (waciwo NSA) o Naczelny Sd Administracyjny Nadzr nad dziaalnoci sdw administracyjnych Rozpoznanie skarg kasacyjnych od wyrokw wsa Uchway wyjaniajce wtpliwoci prawne Prezes NSA Kadencja 6 lat Powoywany przez Prezydenta RP Izby NSA Finansowa Gospodarcza Oglnoadministracyjna 2. Sdy wojskowe o Ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 o Orzekaj jedynie w sprawach karnych o Podsdni onierze w czynnej subie wojskowej Wyjtkowo pracownicy cywilni wojska o Dwuinstancyjno I instancja sdy garnizonowe II instancja sdy okrgowe (I instancja co do przestpstw o duym ciarze gatunkowym) Izba Sdowa SN apelacje od sdw okrgowych w I instancji o Nadzr administracyjny sprawuje Minister Sprawiedliwoci o Nadzr subowy sprawuje Minister Obrony Narodowej (sdzi sdu wojskowego moe by jedynie oficer w subie czynnej)

Prawo konstytucyjne Strona 79

Trybunay
29 kwietnia 2009 12:50

15.1. Trybuna Konstytucyjny i procedura badania konstytucyjnoci prawa (art.188-197) 15.1.1. Pozycja ustrojowa TK Instytucjonalizacja kontroli konstytucyjnoci prawa o Kontrola parlamentarna sprawowana przez parlament i jego organy wewntrzne o Kontrola pozaparlamentarna sprawowana przez ograny zewntrzne wobec parlamentu i od niego niezalene lub przez sdy powszechne (system amerykaski), ktrych orzeczenia o niekonstytucyjnoci aktw prawnych wywouj skutki prawne jedynie wobec stron postpowania Formy kontroli konstytucyjnej (kryterium uzalenienia wszczcia kontroli od zaistnienia konkretnej sprawy sdowej lub administracyjnej) o Kontrola abstrakcyjna (inicjowana niezalenie od konkretnej sprawy) o Kontrola konkretna (w zwizku z konkretn spraw: pytanie prawne, skarga konstytucyjna) Waciwoci TK o Orzeka o zgodnoci z konstytucj ustaw i innych aktw normatywnych oraz rozstrzyga spory kompetencyjne pomidzy centralnymi konstytucyjnymi organami pastwa (art.188-189) Trudnoci w ustaleniu statusu prawnego TK o Organ szczeglnego rodzaju o Organ ochrony prawnej o Sd szczeglnego rodzaju Trybuna sd o specjalnych kompetencjach Funkcj TK jest rozstrzyganie sporw prawnych Wycznie prawniczy skad, czonkowie = sdziowie Niezawiso czonkw TK Orzeczenia po przeprowadzeniu rozprawy, wyroki w imieniu RP 15.2.1. Trybuna Konstytucyjny w wietle rozwiza ustawowych 15.2.1.1. Waciwo TK Ustawa z dnia 1 sierpnia 1997 roku o Trybunale Konstytucyjnym Funkcja orzecznicza TK o TK orzeka w sprawach: Zgodnoci z konstytucj ustaw i umw midzynarodowych Zgodnoci ustaw z ratyfikowanymi umowami midzynarodowymi, ktrych ratyfikacja wymagaa uprzedniej zgody wyraonej w ustawie Zgodnoci przepisw prawa, wydawanych przez centralne organy pastwowe, z Konstytucj, ratyfikowanymi umowami midzynarodowymi i ustawami Skargi konstytucyjnej Sporw kompetencyjnych pomidzy centralnymi konstytucyjnymi organami pastwa Zgodnoci z Konstytucj celw lub dziaalnoci partii politycznych o Przedmiot orzekania Dotyczy caego systemu rde prawa (otwarty katalog aktw normatywnych) Poza waciwoci TK s akty prawa miejscowego o Badanie konstytucyjnoci prawa Tre aktu (zgodno materialna) Kompetencje do jego wydania (zgodno formalna) Dochowanie ustawowego trybu dojcia aktu do skutku (zgodno proceduralna) Funkcja sygnalizacyjna TK o Zawiadomienie organu, ktry stanowi prawo o stwierdzonych uchybieniach i lukach w prawie, ktrych usunicie jest niezbdne dla spjnoci systemu prawa RP Funkcja interpretacyjna o Nowa ustawa o TK zniosa t funkcj (dotyczya ona powszechnie obowizujcej wykadni prawa)
Prawo konstytucyjne Strona 80

 Skarga konstytucyjna (art.46-52 Ustawy) o Art.79 ust.1 - Kady, czyje konstytucyjne wolnoci lub prawa zostay naruszone, ma prawo, na zasadach okrelonych w ustawie, wnie skarg do Trybunau Konstytucyjnego w sprawie zgodnoci z Konstytucj ustawy lub innego aktu normatywnego, na podstawie ktrego sd lub organ administracji publicznej orzek ostatecznie o jego wolnociach lub prawach albo o jego obowizkach okrelonych w Konstytucji o Skarga moe by wniesiona po wyczerpaniu toku instancyjnego, w cigu 3 miesicy od dorczenia skarcemu prawomocnego wyroku lub innego ostatecznego rozstrzygnicia o Skarga poza wymaganiami dotyczcymi pisma procesowego powinna zawiera: Dokadne okrelenie ustawy lub innego aktu normatywnego, na podstawie ktrego sd lub organ administracji publicznej orzek ostatecznie o wolnociach lub prawach albo obowizkach okrelonych w Konstytucji i w stosunku do ktrego skarcy domaga si stwierdzenia niezgodnoci z Konstytucj Wskazanie, jakie konstytucyjne wolnoci lub prawa i w jaki sposb - zdaniem skarcego - zostay naruszone Uzasadnienie skargi, z podaniem dokadnego opisu stanu faktycznego. Do skargi naley zaczy wyrok, decyzj lub inne rozstrzygnicie, z podaniem daty jej dorczenia, wydane na podstawie zakwestionowanego aktu normatywnego o Skarg i zaalenie na postanowienie o odmowie nadania skardze dalszego biegu sporzdzaj adwokat lub radca prawny, chyba e skarcym jest sdzia, prokurator, notariusz, profesor lub doktor habilitowany nauk prawnych Spory kompetencyjne ustalenie wykadni konstytucji o Gdy dwa lub wicej ograny pastwa uznay si za waciwe do rozstrzygnicia tej samej sprawy (spr kompetencyjny pozytywny) o Gdy dwa lub wicej ograny pastwa uznay si za niewaciwe do rozstrzygnicia tej samej sprawy (spr kompetencyjny negatywny) Badanie zgodnoci celw i dziaalnoci partii z Konstytucj o TK wyda orzeczenie o niezgodnoci z Konstytucj sd odmawia wpisania partii do ewidencji partii politycznych lub, gdy partia jest ju w ewidencji, zarzdza jej wykrelenie Orzeczenia TK o Orzeczenia TK maj moc powszechnie obowizujc i s ostatecznie o W okresie dwch lat od wejcia w ycie Konstytucji orzeczenia o niezgodnoci z Konstytucj ustaw uchwalonych przed jej wejciem w ycie nie s ostateczne i podlegaj rozpatrzeniu przez Sejm, ktry moe odrzuci orzeczenie TK wikszoci 2/3 gosw 15.1.2.2. Postpowanie przed Trybunaem Konstytucyjnym Postpowanie przed TK (kontrola abstrakcyjna) o Podmioty inicjujce: Legitymacja oglna moliwo interwencji w kadej sprawie Prezydent RP Marszaek Sejmu Marszaek Senatu Prezes RM 50 posw 30 senatorw Pierwszy Prezes SN Prezes NSA Prokurator Generalny Prezes NIK RPO Legitymacja funkcjonalna sprawy objte ich zakresem dziaania KRS Organy stanowice jednostki samorzdu terytorialnego Oglnokrajowe organy zwizkw zawodowych Oglnokrajowe wadze organizacji pracodawcw i organizacji zawodowych Kocioy i inne zwizki wyznaniowe Pytanie prawne
Prawo konstytucyjne Strona 81

 Pytanie prawne o Forma kontroli konkretnej o Zainicjowa moe kady sd o Pytanie dotyczy zgodnoci aktu normatywnego z konstytucj, ratyfikowan umow midzynarodow lub ustaw, jeeli od odpowiedzi na pytanie prawne zaley rozstrzygnicie sprawy toczcej si przed sdem Spr kompetencyjny o Podmioty inicjujce rozstrzygnicie sporu Prezydent RP Marszaek Sejmu Marszaek Senatu Prezes RM Pierwszy Prezes SN Prezes NSA Prezes NIK Trybuna jest organem skargowym nie podejmuje postpowania z wasnej inicjatywy Orzeczenia TK o W penym skadzie Spory kompetencyjne Powierzenie Marszakowi Sejmu tymczasowego wykonywania obowizkw prezydenta Zgodno z konstytucj celw i dziaalnoci partii politycznych Wniosek prezydenta o sprawdzenia zgodnoci ustawy z Konstytucj przed jej podpisaniem lub umowy midzynarodowej przed jej ratyfikacj Sprawy szczeglnie zawie o W skadzie 5 sdziw Zgodno ustaw lub ratyfikowanych umw midzynarodowych z Konstytucj Zgodno ustaw z ratyfikowanymi w ustawie umowami midzynarodowymi o W skadzie 3 sdziw Zgodnoci innych aktw normatywnych z aktami wyszego rzdu Zaalenia na nadanie biegu wnioskom o stwierdzenie zgodnoci aktu normatywnego z aktami wyszego rzdu Wyczenie sdziego Wyrokowanie

o Trybuna wydaje wyroki w sprawach dotyczcych:

Zgodnoci ustaw i umw midzynarodowych z Konstytucj,

Zgodnoci ustaw z ratyfikowanymi umowami midzynarodowymi, ktrych ratyfikacja wymagaa uprzedniej zgody wyraonej w ustawie

Zgodnoci przepisw prawa, wydawanych przez centralne organy pastwowe, z Konstytucj, ratyfikowanymi umowami midzynarodowymi i ustawami

Skarg konstytucyjnych

Zgodnoci z Konstytucj celw lub dziaalnoci partii politycznych. o Trybuna wydaje postanowienia w sprawach: Rozstrzygania sporw kompetencyjnych pomidzy centralnymi konstytucyjnymi organami pastwa Rozstrzygania o stwierdzeniu przeszkody w sprawowaniu urzdu przez Prezydenta Rzeczypospolitej Powierzenia Marszakowi Sejmu tymczasowego wykonywania obowizkw
Prawo konstytucyjne Strona 82

Powierzenia Marszakowi Sejmu tymczasowego wykonywania obowizkw Prezydenta Rzeczypospolitej Innych, niewymagajcych wydania wyroku Postpowanie przed TK jest jednoinstancyjne 15.1.2.3. Organizacja Trybunau Konstytucyjnego W skad TK wchodzi 15 sdziw o Kadencja 9 lat o Kwalifikacje wyrniajcy si wiedz prawnicz, posiadajcy kwalifikacje do zajmowania stanowiska sdziego SN lub NSA o Kandydatw na stanowisko sdziego TK przedstawia 50 posw lub Prezydium Sejmu o Uchwaa o wyborze sdziego zapada kwalifikowan wikszoci gosw przy obecnoci co najmniej poowy ustawowej liczby posw o Reelekcja nie dopuszczalna o Niezawiso o Gwarancje niezawisoci (art.195) Immunitet formalny Przywilej nietykalnoci (zgod na pocignicie do odpowiedzialnoci wyraa Zgromadzenie Oglne) Zasada apolitycznoci Zasada imcompatibilitas o Wyganicie mandatu stwierdza Zgromadzenie Oglne TK na skutek: Zrzeczenia si Stwierdzenia staej niezdolnoci do penienia obowizkw na skutek choroby, uomnoci lub upadku si Skazania prawomocnym wyrokiem sdu Prawomocnego orzeczenia dyscyplinarnego o skazaniu na kar usunicia ze stanowiska sdziego TK Organy TK o Zgromadzenie Oglne TK Tworz sdziowie TK pod przewodnictwem Prezesa Zwoywane co najmniej raz w roku Kompetencje Uchwalenie regulaminu TK Wybr kandydatw na prezesa i wiceprezesa Uchwalenie statutu Biura TK Uchwalenie projektu dochodw i wydatkw TK Zatwierdzenie informacji dla Sejmu i Senatu o istotnych problemach wynikajcych z dziaalnoci i orzecznictwa TK o Prezes TK Organ monokratyczny i czonek organu kolegialnego Powoywany przez Prezydenta RP spord dwch kandydatw przedstawionych przez ZO Kompetencje Reprezentuje TK na zewntrz Kieruje pracami orzeczniczymi Wiceprezes Nie jest organem TK Powoywany jw. 15.2. Trybuna Stanu (art.198-201) 15.2.1. Uwagi wprowadzajce Konieczno dziaania wadzy w granicach prawa Trzy rodzaje odpowiedzialnoci o Parlamentarna (polityczna) o Konstytucyjna o Karna Zdarza si, e odpowiedzialno konstytucyjna moe obejmowa odpowiedzialno karn 15.2.2. Odpowiedzialno konstytucyjna
Prawo konstytucyjne Strona 83

15.2.2. Odpowiedzialno konstytucyjna Zachodzi, gdy czonek rzdu lub innej okrelonej przez prawo naczelnej instytucji publicznej, a nawet osoba sprawujca urzd wyszej rangi, dopuszcza si, chociaby nieumylnie w zwizku ze sprawowan funkcj (urzdem) naruszenia konstytucji lub ustawy (delikt konstytucyjny)
15.2.2.1. Wielka Brytania Impeachment o Instytucja prawa zwyczajowego o Oznacza wszczcie i prowadzenie przez parlament specjalnego postpowania przeciwko osobom sprawujcym wadz o XIV wiek, Anglia (1376 sprawa p. Williamowi czwartemu baronowi Latimerowi) o Oskaryciel Izba Gmin, sdzi Izba Lordw; o XV wiek wychodzi z uycia, o XVII wiek wzrost znaczenia o Od 1806 roku niestosowana o Kary wizienie, grzywna, mier 15.2.2.2. Stany Zjednoczone Ameryki Pnocnej 1782 rok - ujte w konstytucji na wzr brytyjski Kara tylko zoenie z urzdu Rzadko na szczeblu federalnym

Proces Andrew Johnsona, prba wszczcia wobec Richarda Nixona i Billa Clintona Procedura impeachmentu uznana przez wszystkie stany z wyjtkiem Oregonu
15.2.2.3. Francja Pojawienie si w okresie Rewolucji Francuskiej Cigle zmiany: o III Republika - na wzr brytyjski o V Republika Sdzi Wysoki Trybuna Sprawiedliwoci powoywany przez parlament, Udzia sdziw zawodowych, Oskaryciel prokurator Sdu Kasacyjnego, Sdzeni prezydent, gdy popeni zdrad gwn, czonkowie rzdu, zwykli obywatele (gdy s wspwinni z czonkami Rzdu); Uchwa o pocigniciu do odpowiedzialnoci obie izby parlamentu, uchwa sprawdza komisja (w skadzie sdziowie zawodowi); Trybuna zbiera si w razie potrzeby Trybuna Stanu w Polsce: Problemy ustawodawcy w 1923, 1982, 1992: o Obowizek wszczcia sprawy parlament czy prokuratura ? o Sdzenie izba wysza parlamentu czy specjalny sd (trybuna stanu)? o Czy kontrolowa uchwa przez sdziw zawodowych? o Skad mieszany czy tylko sdziowie zawodowi ? o Czy sdziowie zawodowi tylko z najwyszych instancji? o Jak liczny komplet orzekajcy? o Czy przewidywa apelacj?

15.2.3. Odpowiedzialno konstytucyjna i Trybuna Stanu w Polsce 15.2.3.1. Polska Przedrozbiorowa o Konstytucja z 1565 mwi o odpowiedzialnoci urzdnikw ziemskich za zaniedbanie obowizkw o II po. XVIII w. prby utworzenia sdw sejmowych, szczeglnie dot. Rady Nieustajcej o Konstytucja z 1791 wprowadzia odpowiedzialno konstytucyjn czonkw rzdu; postawienie przed sdem decyzj obu izb, sdzi sd sejmowy (12 senatorw i 24 posw wybieranych poprzez losowanie), komplet - 15 sdziw wybieranych w losowaniu o Odpowiedzialno konstytucyjna rwnie w Ksistwie Warszawski i Krlestwie Polskim 15.2.3.2. Druga Rzeczpospolita o Utworzenie na podstawie art.56 Konstytucji o Ustawa z 7 IV 1923 o Odpowiedzialno konstytucyjna: ministrowie, kierownicy ministerstw, prezes NIK, prezydent (+zastpujcy go marszaek sejmu); prezydent nie odpowiada przed sdami powszechnymi w sprawach karnych, lecz przed trybunaem o Sejm pociga do odpowiedzialnoci o Trybuna skada si z 12 czonkw, przewodniczy I Prezes Sdu Najwyszego o Sdziowie funkcje sprawowali honorowo, nie mogli piastowa adnego urzdu pastwowego o Sprawy: W. Kucharskiego (nie doszo do sdu) i G.Czechowicza (wpyna na konstytucj kwietniow)

Prawo konstytucyjne Strona 84

15.2.3.3. Sprawa odpowiedzialnoci rzdu na uchodstwie o klsk wrzeniow o Niewszczta, mimo zamierze (wniosek PPS) argumentowane niemonoci przeprowadzenia dochodzenia w warunkach emigracyjnych 15.2.3.4. III RP

o o o o o

mimo manifestu PKWN nie powoano organu typu trybunau stanu art. 38 Konstytucji lipcowej przewidywa odp. Rady Ministrw przepis nie wszed w ycie wg S. Rozmaryna gwarancj przestrzegania prawa przez sprawujcych wadz miaa dawa partia idea stworzenia trybunau stanu pojawia si w latach 70-tych; marzec 1981 pierwszy projekt przygotowany na Wydziale Prawa UW (inicjatywa obywatelska, przewodniczy M. Pietrzak), projekt przygotowany przez Stronnictwo Demokratyczne; 1982r. projekt przygotowany przez kluby poselskie wczesnych partii rzdzcych; ustawa o Trybunale Stanu marzec 1982r.

Akty prawne po 1989 r.: Maa Konstytucja 17 X 1992r.

XII 1992 nowelizacja ustawy z 1982r. 6 IX 2001 ustawa o zmianie ustawy o Trybunale Stanu (tekst jednolity w 2002) 29 VIII 2005 kolejna nowelizacja 15.2.4. Aktualny stan prawny Za naruszenie Konstytucji lub ustawy, w zwizku z zajmowanym stanowiskiem lub w zakresie swojego urzdowania, odpowiedzialno konstytucyjn przed Trybunaem Stanu ponosz (198 ust.1): o Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej (Marszaek Sejmu lub Marszaek Senatu, gdy zastpuj Prezydenta) o Prezes Rady Ministrw oraz czonkowie Rady Ministrw o Prezes Narodowego Banku Polskiego o Prezes Najwyszej Izby Kontroli o Czonkowie Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji o Osoby, ktrym Prezes Rady Ministrw powierzy kierowanie ministerstwem o Naczelny Dowdca Si Zbrojnych Cechy deliktu konstytucyjnego o Dziaanie albo zaniechanie (realne dokonanie czynu) o Dokonanie przez osoby wymienione przez Konstytucj o Czyn nie jest przestpstwem o Czyn jest zawiniony (wina umylna bd nieumylna) o Narusza Konstytucj lub ustaw (ale niekarn) o Dokonany w zwizku z zajmowanym stanowiskiem lub w zakresie urzdowania Odpowiedzialno Prezydenta (i Marszakw) o Odpowiedzialno konstytucyjna i karna przed TS Odpowiedzialno czonkw RM o Odpowiedzialno przed TS za naruszenie konstytucji lub ustawy (delikt konstytucyjny) o Odpowiedzialno karna (w zwizku z zajmowanym stanowiskiem) O pocigniciu do odpowiedzialnoci karnej przed TS decyduje Sejm Odpowiedzialno pozostaych podmiotw o Odpowiedzialno przed TS za delikt konstytucyjny o Odpowiedzialno karna przed sdami powszechnymi Tryb postawienia Prezydenta w stan oskarenia Tryb postawienia innych podmiotw w stan oskarenia

W stan oskarenia stawia Zgromadzenie W stan oskarenie stawia Sejm wikszoci 3/5 ustawowej Narodowe (ZN) wikszoci co najmniej liczby posw (czonkowie RM) lub zwyk wikszoci przy 2/3 gosw ustawowej liczby czonkw obecnoci co najmniej poowy ustawowej liczby posw Wniosek zoony Marszakowi Sejmu przez co najmniej 140 czonkw ZN Wniosek zoony Marszakowi Sejmu zoony przez: Prezydenta RP Komisj ledcz (wikszoci 2/3 gosw jej czonkw) Co najmniej 115 posw

Marszaek Sejmu przesya wniosek do Komisji Odpowiedzialnoci Konstytucyjnej Sejmu

Prawo konstytucyjne Strona 85

Konstytucyjnej Sejmu Przekazanie wniosku do ZN Komisja moe wnioskowa o pocignicie do odpowiedzialnoci lub umorzenie postpowania W przypadku zgodny na podjcie oskarenia sprawa przechodzi do Trybunau Stanu ZN wybiera ze swojego grona dwch oskarycieli (kady powinien mie kwalifikacje sdziowskie) Wybr oskarycieli trzy miesice Skad Trybunau Stanu o Przewodniczcy I Prezes Sdu Najwyszego o Dwch zastpcw przewodniczcego o 16 czonkw o Zastpcy i poowa czonkw musz mie kwalifikacje sdziowskie Dwuinstancyjno o Wprowadzona nowelizacj z 1992 roku o I instancja przewodniczcy + 4 sdziw o II instancja przewodniczcy + 6 sdziw (z wyczeniem sdziw sdzcych w I instancji) Okres przedawnienia wynosi 10 lat (z wyjtkiem tych czynw, ktre maj ustawowo ustalony duszy okres przedawnienia) Kary o Moliwe orzeczenie o winie bez orzekania o karze o Orzeczenie o popenieniu deliktu lub przestpstwa automatycznie wie si z utrat zajmowanego stanowiska Za delikty konstytucyjne (okrela ustawa o TS) Utrata czynnego i biernego prawa wyborczego we wszystkich ordynacjach Zakaz zajmowania kierowniczych stanowisk lub penienia funkcji zwizanych ze szczegln odpowiedzialnoci w organach pastwowych lub organizacjach spoecznych Pozbawienie wszystkich lub niektrych orderw, odznacze i tytuw honorowych Retroaktywno ustawy o Trybuna jest waciwy do osdzania deliktw konstytucyjnych popenionych przed wejciem w ycie ustawy (orzekanie o winie, bez orzekania o karze) o Trybuna moe pocign do odpowiedzialnoci karnej za przestpstwo popenione przed wejciem w ycie ustawy jeeli w chwili popeniania czynu wypenia on znamiona przestpstwa Zmiany wprowadzone przez Konstytucj z 1997 roku o Rozdzia VIII Sdy i Trybunay o Dopisanie Wodza Naczelnego do podmiotw podlegajcych odpowiedzialnoci konstytucyjnej i zmiana jego nazwy na Naczelny Dowdca Si Zbrojnych o Skonkretyzowanie rodzaju odpowiedzialnoci poszczeglnych podmiotw o Ograniczenie liczby czonkw TS z 21 do 16 o Wprowadzenie odpowiedzialnoci konstytucyjnej posw i senatorw przed TS za naruszenie zakazu prowadzenia dziaalnoci gospodarczej z osigniciem korzyci z majtku Skarbu Pastwa lub samorzdu terytorialnego lub za naruszenie zakazu nabywania tego majtku (art.107 ust.1)
Prawo konstytucyjne Strona 86

Przekazanie wniosku do Sejmu

Sejm wybiera ze swojego grona dwch oskarycieli (jeden musi mie kwalifikacje sdziowskie)

Za przestpstwa

Okres 2 do 10 lat

Na zasadach okrelonych w KK

majtku (art.107 ust.1) Jedyn kar jest pozbawienie mandatu o Niezawiso sdziw Podlego wobec konstytucji Immunitet formalny (wzgldny i nietrway) Nowela z 9 maja 1996 roku o Komisja Odpowiedzialnoci Konstytucyjnej przedstawia Sejmowi sprawozdanie z prac nad kad przekazan jej spraw z wnioskiem o pocignicie do odp. lub umorzenie postpowania o Uchwaa sejmu o pocigniecie do odpowiedzialnoci zawiesza osob w czynnociach; jeeli dotyczy odpowiedzialnoci karnej posa lub senatora to uchyla mu immunitet o Po jej uchwaleniu Marszaek Sejmu przesya Przewodniczcemu TS uchwa Komisji Odpowiedzialnoci Konstytucyjnej lub wniosek mniejszoci, ktry w dalszym postpowaniu stanowi akt oskarenia o Uchylenie immunitetu parlamentarnego w razie odpowiedzialnoci karnej wymaga zgody Sejmu lub Senatu Nowelizacja ustawy o TS z 6 wrzenia 2001 roku oraz z 29 sierpnia 2003 roku o Dostosowanie ustawy o TS do rozwiza przyjtych w Konstytucji o Zmiana zakresu podmiotowego odpowiedzialnoci przed TS Marszakowie Sejmu i Senatu tymczasowo wykonujcy obowizki Prezydenta RP mog by pocignici do odpowiedzialnoci jak Prezydent RP o Ustalenie zakresu odpowiedzialnoci RM i posw i senatorw o Odpowiedzialno konstytucyjna obejmuje rwnie czyny nieumylne o Wstpny wniosek o postawienie w stan oskarenia i pocignicie do odpowiedzialnoci konstytucyjnej musz odpowiada wymaganiom k.p.k. w stosunku do aktu oskarenia o Prezydent zoenie wstpnego wniosku do Marszaka Sejmu przez 140 czonkw ZN; pozostae podmioty (oprcz posw) wniosek moe zoy prezydent lub grupa 115 posw lub Sejmowa Komisja ledcza (z wyczeniem spraw dotyczcych premiera i prezydenta) o Zabezpieczenie wnioskw mniejszoci parlamentarnej o Do postawienia w stan oskarenia wymagana bezwzgldna wikszo gosw przy co najmniej poowie ustawowej liczby czonkw o Wybr oskarycieli o Okrelenie wymogw na stanowisko czonka TS o Stosowanie przepisw k.p.k. w postpowaniu przed TS i przed Komisj Odpowiedzialnoci Konstytucyjnej o Oskaryciel jest zwizany aktem oskarenia o Moliwo korzystania z instytucji pyta prawnych do TK o Apelacj mona wnie w okresie 30 dni od daty dorczenia odpisu wyroku z uzasadnieniem o Zaalenie 14 dni o Od wyroku II instancji nie suy kasacja o Ustalenie kar za delikt konstytucyjny i za przewinienie posw i senatorw o Jeeli w trakcie trwania sprawy zmieni si skad TS rozpoczyna si ona na nowo w nowym skadzie o Zgod na pocignicia czonkw TS do odpowiedzialnoci karnej lub pozbawienie wolnoci wyraa TS z wyczeniem osoby, ktrej sprawa dotyczy, na mocy uchway podjtej bezwzgldn wikszoci gosw w obecnoci co najmniej 2/3 czonkw TS; zanim uchwaa zapadnie TS sucha wyjanie czonka, ktrego wniosek dotyczy; zanim uchwaa zapadnie do czonka mona podejmowa tylko czynnoci niecierpice zwok; podjcie uchway zawiesza go w czynnociach do czasu prawomocnego zakoczenia postpowania karnego o Gwarantem immunitetu czonkw jest przewodniczcy TS obowizany jest on informowa TS o zatrzymaniu czonka i swoim stanowisku (moe nakaza zwolnienie) o Doprecyzowanie cznego rozpatrywania przez Komisj Odpowiedzialnoci Inne istotne ustalenia o Prezydent nie stosuje prawa aski w stosunku do osb skazanych przez TS 15.2.5. Praktyka stosowania odpowiedzialnoci konstytucyjnej w Polsce
Tego si nie da streci. Przykro mi. Otwieramy ksik na str. 560 i czytamy te 3 strony. Jako damy rad. J.P. Ps. Ten rozdzia by tragicznie tragiczny. OT CO !

Prawo konstytucyjne Strona 87

Najwysza Izba Kontroli

26 kwietnia 2009 13:08

17.1 Konstytucyjny model kontroli pastwowej Wyamuje si z klasycznego trjpodziau wadzy Organ kontroli pastwowej Kontrola badanie i ocena cudzej dziaalnoci z okrelonego punktu widzenia; obejmuje ustalenie stanu faktycznego, porwnanie stanu faktycznego z obowizujcymi wzorcami, ustalenie przyczyn niezgodnoci, wycignicie wnioskw Zakres przedmiotowy kontroli uwzgldnia realizacj budetu pastwa Historia: o Konstytucja marcowa i ustawa z 3 czerwca 1921 r. powoay do ycia NIK (kontrola finansowa caej administracji) o Polska powojenna funkcje kontrolne penio Biuro Kontroli przy Prezydium Krajowej Rady Narodowej o Konstytucja PRL zniosa NIK, powoujc Ministerstwo Kontroli Pastwowej o Ustawa z 13 grudnia 1957 reaktywowaa NIK (podporzdkowanie Sejmowi i Radzie Pastwa, niezalena od rzdu) o Ustawa z 10 lutego 1976 o zmianie Konstytucji PRL pozostawia NIK, jednak poddaa j nadzorowi Prezesa RM; prezes NIK wchodzi w skad RM o Ustawa z 8 padziernika 1980 ponownie podporzdkowano NIK Sejmowi wzmocnienie pozycji NIKu i umocnienie rangi Sejmu o Ustawa z 23 grudnia 1994 Podlego Sejmowi: o Odpowiedzialno Prezesa NIK przed Sejmem (odpowiedzialno Prezesa przed TS za wasne czyny naruszajce Konstytucj lub inn ustaw) o Powoywanie i odwoywanie Prezesa przez Sejm za zgod Senatu o Sejm przyjmuje sprawozdanie z dziaalnoci NIK (nadzr sprawozdawczo-weryfikacyjny) o NIK przedkada Sejmowi analiz wykonania budetu, opini w sprawie absolutorium dla RM, informacje o wynikach przeprowadzonych kontroli (art.204) o Sejm kontroluje wykonanie budetu NIK 17.2 NIK w wietle rozwiza ustawowych Art.202 zasady ustrojowe o Ust.1 naczelny organ kontroli pastwowej Kontrola pastwowa wie si z wydatkowaniem pienidzy publicznych o Ust.2 podlego Sejmowi o Ust.3 zasada kolegialnoci kierownictwa 17.2.1 Zakres kontroli Ustawa z 23 grudnia 1994 roku Kontrola obligatoryjna: o Podmioty pastwowe (art.203 ust.1 konstytucji RP) Kontrola pod wzgldem legalnoci, gospodarnoci, celowoci i rzetelnoci Kontrola fakultatywna: o Organy samorzdu terytorialnego (art.203 ust.2) Kontrola pod wzgldem legalnoci, gospodarnoci i celowoci o Podmioty prywatne zwizane z finansami publicznymi (art.203 ust.3) Kontrola pod wzgldem legalnoci i gospodarnoci Art. 4 ust. 1 Ustawy o NIK - Najwysza Izba Kontroli kontroluje wykonanie budetu, gospodark finansow i majtkow Kancelarii Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, Kancelarii Sejmu, Kancelarii Senatu, Trybunau Konstytucyjnego, Rzecznika Praw Obywatelskich, Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, Krajowego Biura Wyborczego, Sdu Najwyszego, Naczelnego Sdu Administracyjnego oraz Pastwowej Inspekcji Pracy. Spod kontroli NIK wyczone zostay ograny ustawodawcze (kontrola NIK dotyczy stosowania, nie stanowienia prawa) 17.2.3 Organizacja Najwyszej Izby Kontroli Skad NIK
Prawo konstytucyjne Strona 88

 Skad NIK o Kolegium NIK o Departamenty Jednostki organizacyjne centralne 14 departamentw (8 kontrolnych, 6 administracyjnych) o Delegatury Jednostki organizacyjne terytorialne 16 delegatur (siedziby w miastach wojewdzkich) Kolegium NIK tworz o Prezes NIK jako przewodniczcy o Wiceprezesi NIK o Dyrektor generalny NIK o 14 czonkw Prezes NIK o Powoanie przez Sejm Na wniosek Marszaka Sejmu lub grupy co najmniej 35 posw Bezwzgldn wikszoci gosw za zgod Senatu o Kadencja 6 lat (moliwo reelekcji) o Odwoanie przez Sejm Zrzeczenie si stanowiska Trwaa niezdolno do penienia obowizkw na skutek choroby Skazanie prawomocnym wyrokiem sdu za popenienie przestpstwa Orzeczenie przez TS zakazu penienie kierowniczych stanowisk Za zgod Senatu o Gwarancje niezawisoci Przywilej nietykalnoci i immunitet formalny (nie moe by pocignity do odpowiedzialnoci karnej, aresztowany ani zatrzymany bez zgody Sejmu) (art.206) Zasada incompatibilitas (niepoczalno urzdw) (art.205 ust.2) i apolitycznoci (art.205 ust.3) Wiceprezesi NIK o 2-4 osb o Powouje i odwouje Marszaek Sejmu na wniosek Prezesa NIK o Sprawuj biecy nadzr nad dziaalnoci okrelonych przez Prezesa NIK departamentw i delegatur Dyrektor generalny NIK o Powouje i odwouje Prezes NIK za zgod Marszaka Sejmu Czonkowie Kolegium NIK o Powouje Marszaek Sejmu na wniosek Prezesa NIK 7 przedstawicieli nauk prawnych lub ekonomicznych 7 dyrektorw jednostek organizacyjnych NIK lub doradcw Prezesa NIK, spord ktrych Prezes NIK wyznacza sekretarza kolegium o W sprawowaniu funkcji s niezawili (mog zgasza odrbne zdanie w sprawie podejmowanych uchwa; nie czy z niezawisoci sdziowska) o Kadencja 3 lata o Odwoanie: Zrzeczenie si Absencja w posiedzeniach kolegium przez okres duszy ni rok Skazanie prawomocnym wyrokiem sdu za popenienie przestpstwa z winy umylnej Kolegium NIK o Podejmuje decyzje w materii stanowicej zasadniczy zakres dziaania NIK Zatwierdza: Analiz wykonania budetu i zaoe polityki pieninej Coroczne sprawozdanie z dziaalnoci NIK Uchwala: Opini w przedmiocie absolutorium dla Rady Ministrw Wnioski w sprawie rozpatrzenia przez Sejm okrelonych problemw zwizanych z dziaalnoci organw wykonujcych zadania publiczne

Prawo konstytucyjne Strona 89

zwizanych z dziaalnoci organw wykonujcych zadania publiczne Wystpienia zawierajce wynikajce z kontroli zarzuty, dotyczce dziaalnoci osb wchodzcych w skad Rady Ministrw, kierujcych urzdami centralnymi, Prezesa Narodowego Banku Polskiego i osb kierujcych instytucjami, o ktrych mowa w art. 4 ust. 1 (m.in. szefowie Kancelarii: Sejmu, Senatu, Prezydenta) Projekt statutu Najwyszej Izby Kontroli Projekt budetu Najwyszej Izby Kontroli Okresowe plany pracy Najwyszej Izby Kontroli Opiniuje: Wniesione przez Prezesa Najwyszej Izby Kontroli programy kontroli i informacje o wynikach szczeglnie wanych kontroli inne sprawy wniesione przez Prezesa Najwyszej Izby Kontroli albo przedstawione, przez co najmniej 1/3 czonkw Kolegium

Prawo konstytucyjne Strona 90

Rzecznik Praw Obywatelskich i Rzecznik Praw Dziecka

13 marca 2009 10:29

Historia

W rnych tradycjach konstytucyjnych istniej rne nazwy dla tej instytucji, np.: Obroca Ludu Parlamentarny Komisarz do Spraw Administracji Mediator Ombudsman Sprawiedliwoci Rzecznik Praw Obywatelskich Instytucja ombudsmana pojawia si w 1709r. w Szwecji. By moe pod wpywem praktyk tureckich. W Turcji ta instytucja uksztatowaa si pod wpywem dowiadcze staroegipskich albo nawet prawodawstwa mojeszowego lub instytucji praktyk rzymskich cenzorw. W Egipcie istnia urzd poredniczcy pomidzy poddanymi a faraonem. Urzdnik ten mia wyapywa opinie spoeczne na temat praktyk administracji czy te praktyk wymiaru sprawiedliwoci. W Szwecji zosta przeksztacony [1719 r.] w urzd Kanclerza Sprawiedliwoci. Ograniczony zakres dziaania kontrola legalnoci dziaa administracji pastwowej. W 1809r. pojawia si urzd zwany Ombudsmanem Sprawiedliwoci, urzd dziaajcy od td obok Kanclerza Sprawiedliwoci. Ombudsman Sprawiedliwoci by zwizany nie z rzdem ale z parlamentem. Kompetencje: uprawnienie do rozpatrywania skarg obywateli na dziaania administracji i organw wymiaru sprawiedliwo. Instytucja ta uzyskaa zakotwiczenie konstytucyjne. Uzyskaa najwysz moliw rang poprzez utworzenie tej instytucji na mocy normy konstytucyjnej. To rozwizanie szwedzkie zaczyna nabiera pewnych specyficznych ksztatw, ktre sprawiaj, e rodzi si skandynawski model ombudsmana, nazywany dzisiaj modelem nordyckim. Polski RPO powsta w oparciu o model nordycki. Rozwizania, jakie zostay przyjte sprawiy, e mona od tego momentu mwi o istnieniu samodzielnego organu pastwowego powizanego z parlamentem i zarazem organu niezalenego od jakichkolwiek innych organw administracji pastwa. Kompetencje: prawo do czuwania nad przestrzeganiem praw obywateli w dziaaniach administracji publicznej i sdownictwa. Wybierany przez parlament i od pocztku jest w zasadzie nieodwoywalny. Ma obowizek przedstawiania systematycznie parlamentowi (raz w roku) sprawozdania z spostrzee, ocen na temat przestrzegania praw obywatelskich w dziaaniach administracji i sdownictwa. Organ ten staje si organem bardzo atwo dostpnym dla obywatela, poniewa nie formalizuje si dostpu obywatela do tej instytucji. Ombudsman nie uzyskuje kompetencji zastpowania organw administracji bd organw sprawiedliwoci. Nie ma nawet moliwoci stanowczego kolegowania rozstrzygni tych podmiotw. Kompetencje ombudsmana sprawiedliwoci polegaj na zwrceniu uwagi na naruszenia praw w relacji pomidzy organem administracji lub wymiaru sprawiedliwoci, a obywatelem. Natomiast moliwo korygowania stwierdzonych narusze musi by dokonywana w waciwym trybie - np. instancyjnym. Mg zwraca uwag na potknicia, bdy, nieprawidowoci w funkcjonowaniu organw orzekajcych. Mg informowa o tym parlament. I za jego porednictwem kierowa sugestie.

Te cechy spowodoway, e powsta oryginalny organ, niemajcy odpowiednika w rozwizaniach innych pastw. Organ, ktry stosunkowo szybko uzyskuje zainteresowanie take w innych pastwach. Przez stosunkowo dugi czas Szwecja i inne pastwa skandynawskie przyjmoway t instytucje. Inne pastwa z kolei pocztkowo stawiay na systematyczny rozwj sdownictwa administracyjnego. Uznay, e ten sam cel mona osign poprzez ewolucyjny rozwj sdownictwa administracyjnego czy sdowej kontroli konstytucyjnoci prawa. Norwegia 1952 Dania 1953

Instytucja ombudsmana w bardzo specyficznej konstrukcji bo instytucja ombudsmana do spraw wojskowych zostaa utworzona w Zachodnich Niemczech w konsekwencji procesu remilitaryzacji w 1956r. Kompetencje ograniczone do spraw wojskowych i ochrony praw onierzy odbywajcych czynn sub wojskow. Pewien rozwj instytucji przypada na lata 60. XX wieku. Punktem zwrotnym w rozwoju tej instytucji jest pojawienie si Parlamentarnego Komisarza do Spraw Administracji w 1967r. w Wielkiej Brytanii. Rodzi si nowy model ombudsmana model brytyjski. Dowiadczenia i rozwizania brytyjskie zostaj przenoszone do pastw, ktre nale do Brytyjskiej Wsplnoty Narodw (Nowa Zelandia, Tanzania, Malta, Australia, Kanada itd.). Nastpny model, ktry si pojawi to model mediatora (model francuski). Narasta przekonanie o wielkim uniwersalizmie tej instytucji.

S ju powane dowiadczenia zbierane przez poszczeglne pastwa w funkcjonowaniu tej instytucji.

Ogromn rol w dziele popularyzacji instytucji ombudsmana odegra I ombudsman duski prof. Hurlitz. Do tego stopnia ta instytucja si sprawdzia, e w latach 70. XXw. cay szereg europejskich organizacji praw czowieka i wiatowe Stowarzyszenie Prawnikw rekomenduje w swoich zaleceniach powoywanie tego urzdu w poszczeglnych pastwach. Wprowadza si na szczeblu centralnym w bardzo wielu krajach Izrael, Trynidad, Zambia, Portugalia, Nowa Gwinea, Austria, Jamajka, Filipiny, Irlandia, Hiszpania, Holandia. Pojawia si te cay szereg pastw, ktre uwaaj, e nie jest potrzebne wprawdzie tworzenie tej instytucji na szczeblu centralnym, ale dostrzegaj potrzeb i moliwo funkcjonowania takiej instytucji w spoecznociach lokalnych np. Japonia, Wochy. Do istotnym momentem w rozwoju tej instytucji jest rok 1974. Pojawia si instytucja ombudsmana w specyficznej postaci w 1 z krajw bloku komunistycznego SFR Jugosawii Spoeczny Obroca Praw Samorzdu. W roku 1986/87 pojawia si instytucja RPO w Polsce.

Pocztkowo wadze traktoway t instytucj instrumentalnie. Nie od razu zdecydowano si na konstytucjonalizacj. Pocztkowo wprowadzono t instytucj na mocy normy ustawowej.

Prawo konstytucyjne Strona 91

 1) 2)

Pocztkowo wprowadzono t instytucj na mocy normy ustawowej. Bya to jedyna instytucja co do ktrej nie byo adnych dyskusji, wtpliwoci, e musi si znale w konstytucji. Odbywao si to z rnym nateniem i w rnych formach, tym niemniej instytucja ombudsmana staa si powszechna, zwaszcza w Europie.

Niewtpliwie ta instytucja wykroczya poza granice nordyckiego systemu prawa. Nasili si nakaz recepcji instytucji we wspczesnym wiecie. Stosunkowo skromna do tej pory bya recepcja tej instytucji w pastwach romaskich. Cechy wsplne, ponadmodelowe: Jest to samodzielny organ pastwa. Oddzielony w sposb wyrany od administracji i sdownictwa, przewanie opierajcy swj byt o norm konstytucyjn. Jest to wszdzie organ powizany z parlamentem, i to powizanie ma dwojaki charakter:

3) 4) 5) 6)

strukturalny bo w wikszoci pastw ombudsman jest powoywany przez parlament. funkcjonalny dziaalno ombudsmana uzupenia funkcje kontroln parlamentu. interwencyjnie wysuchuje skarg obywateli na nieprawidowe dziaanie administracji i sdownictwa i podejmuje dziaania w celu naprawienia tych nieprawidowoci. Nigdy jednak nie wkracza w kompetencje organw rozstrzygajcych. informacyjne informuje parlament, czsto te opini publiczn o stanie przestrzegania prawa i praw obywatelskich w funkcjonowaniu administracji i sdownictwa. Zainteresowania ombudsmana dzisiaj nie ograniczaj si do kontroli legalnoci dziaania organw administracji czy wymiaru sprawiedliwoci. Wspczesny ombudsman moe bada take suszno i sprawiedliwo kwestionowanych rozstrzygni.

Posiada 2 rodzaje zada:

Jest to organ atwo dostpny dla skarcego obywatela. Dziaa w postpowaniu szybkim, poniewa odformalizowanym, wolnym od opat. Charakterystyczn cech tego postpowania jest swoboda doboru spraw przez samego ombudsmana do podjcia interwencji.

7)

Wszdzie jednak jest pozbawiony moliwoci samodzielnego rozstrzygania spraw. Moe jedynie sugerowa potrzeb sprawiedliwego rozwizania czy rozstrzygnicia sprawy.

Autorytet swj i sankcje swojego dziaania wywodzi z autorytetu parlamentu, ktry go powouje i w zasadzie jest organ nieodwoywalny. Jeeli jest moliwe odwoanie, to przesanki te s cile okrelone prawnie. Cechy te to cechy konstytutywne dla instytucji wspczesnego ombudsmana. Do tego stopnia konstytutywne, e brak ktrejkolwiek z tych cech w charakterystyce instytucji uzasadnia tez, e nie ma mamy do czynienia z instytucj analogiczn do instytucji ombudsmana.

18.2 Pozycja ustrojowa Rzecznika Praw Obywatelskich w Polsce Urzd RPO jest samodzielnym i instytucjonalnie oddzielonym od innych organw pastwa Podstawowym zadaniem jest kontrola przestrzegania praw i wolnoci obywateli w dziaalnoci innych organw Usytuowany w konstytucji wrd innych organw kontroli i ochrony pastwa Powoanie: o Przez Sejm za zgod Senatu o Na wniosek Marszaka Sejmu lub grupy co najmniej 35 posw Organ niezaleny: o Niezaleny od wszystkich innych organw pastwowych o Podlega kontroli parlamentu (w zakresie i na zasadach cile okrelonych w konstytucji) Organ niezawisy: o Zasada nieodwoywalnoci RPO ze stanowiska Sejm moe podj uchwa w sprawie odwoania RPO na wniosek Marszaka Sejmu oraz grupy co najmniej 35 posw, jeeli: Zrzek si on wykonywania obowizkw Sta si trwale niezdolny do penienia obowizkw na skutek choroby, uomnoci lub upadku si Sprzeniewierzy si zoonemu lubowaniu o Immunitet osobisty o wzgldnym charakterze (w postaci immunitetu formalnego gwarantujcego nietykalno) (art.211) RPO nie moe by pocignity do odpowiedzialnoci karnej, zatrzymany i aresztowany bez zgodny Sejmu, z wyj.: Zapania na gorcym uczynku Zatrzymania, ktre jest niezbdne dla zapewnienia prawidowego toku postepowania o Regua incompatibilitas niepoczalno obowizkw Rzecznika z penieniem jakiejkolwiek innej funkcji publicznej (z wyj. stanowiska profesora wyszej uczelni) Powizanie z Parlamentem o Powoywany przez Sejm za zgod Senatu (art.209 ust.1) o Odpowiedzialny przed Sejmem (art. 210) o Przedstawia raz do roku Sejmowi i Senatowi sprawozdanie z dziaalnoci i informuje o przestrzeganiu wolnoci i praw czowieka i obywatela (art.212) o Sejm moe prosi o przekazanie informacji lub podjcie czynnoci 18.3 Sposb kreacji Rzecznika Praw Obywatelskich Ustawa o RPO z 1987 roku: o Powoywany przez Sejm na wniosek Prezydium Sejmu, po zasigniciu opinii Krajowej Rady Patriotycznego Ruchu Odrodzenia Narodowego Nowela Konstytucyjna z 7 kwietnia 1989 roku: Powoywany przez Sejm za zgod Senatu na 4-letni kadencj

Prawo konstytucyjne Strona 92

o Powoywany przez Sejm za zgod Senatu na 4-letni kadencj Nowelizacja ustawy o RPO z 24 sierpnia 1991 roku RPO w Polsce: o 19 listopada 1987 prof. Ewa towska o Stycze 1992 prof. Tadeusz Zieliski o Maj 1996 prof. Adam Zieliski o Czerwiec 2000 prof. Andrzej Zoll o Luty 2006 prof. Janusz Kochanowski Obecna regulacja: o Organ wnioskujcy: Marszaek Sejmu Grupa 35 posw o Organ powoujcy: Sejm (bezwzgldn wikszoci gosw przy obecnoci co najmniej poowy ustawowej liczby posw) za zgod Senatu (podjt zwyk wikszoci przy obecnoci co najmniej poowy ustawowej liczby posw) 30 dni (niepodjcie decyzji w cigu 30 dni oznacza zgod Senatu; odmowa wyraenia zgody uruchamia procedur powoania nowego RPO) o Obecnie (od konstytucji 1997) kadencja 5-letnia (wczeniej 4-letnia) o Moliwo penienia urzdu przez t sam osob nie wicej ni dwie bezporednio nastpujce po sobie kadencje o Prawo RPO do powoanie nie wicej ni 3 zastpcw i penomocnikw terenowych 18.4 Zakres zada Rzecznika Praw Obywatelskich Art.208 ust.1 RPO stranikiem wolnoci i praw czowieka i obywatela okrelonych w Konstytucji (art. 30-76) oraz innych aktach normatywnych Przedmiotowy zakres ochrony: o Konstytucja RP o Podkonstytucyjne akty prawne o Ratyfikowane umowy midzynarodowe Podmiotowy zakres ochrony o Badanie czy w nastpstwie dziaa i zaniecha dziaania organw pastwowych, organizacji i instytucji (take niepastwowych), nie nastpio naruszenie prawa, a nawet zasad wspycia spoecznego i sprawiedliwoci spoecznej o Nie naley do niego ochrona praw jednostki wobec innych jednostek Obowizek wsppracy z RPDz Prawo do wystpienia z wnioskiem do RPO (art.80) o Obywatele polscy o Apatrydzi o Cudzoziemcy RPO: o Obywatel polski o Wiedza prawnicza o Dowiadczenie zawodowe o Wysoki autorytet o Zasada apolitycznoci RPO (art.209 ust.3) atwy dostp do RPO o RPO podejmuje dziaania Na wniosek obywateli lub ich organizacji Na wniosek organw samorzdowych Na wniosek RPDz Z wasnej inicjatywy o Wniosek kierowany do RPO jest zwolniony od opat i nie wymaga zachowania szczeglnej formy Oznaczenie wnioskodawcy i osoby, ktrej praw i wolnoci dotyczy dana sprawa Okrelenie przedmioty sprawy Zasada swobody RPO w doborze spraw o Nie musi podj dziaania w kadej kierowanej sprawie o MUSI zapozna si z kadym wnioskiem, po tym moe: Podj spraw Wskaza wnioskodawcy przysugujce rodki dziaania Przekaza spraw wedug kompetencji Nie podj sprawy o Ma obowizek zawiadomienia wnioskodawcy o rozpatrzeniu wniosku Przedmiotowy zakres kompetencji o Wszelkie naruszenia praw i wolnoci obywateli (w zakresie cywilnego jak i wojskowego ycia spoecznego) Moe samodzielnie prowadzi sprawy dotyczce sfery obronnoci i bezpieczestwa pastwa

Prawo konstytucyjne Strona 93

Moe samodzielnie prowadzi sprawy dotyczce sfery obronnoci i bezpieczestwa pastwa oraz si zbrojnych (bez porednictwa MON czy MZW jak we wczeniejszych regulacjach) Moe powoa zastpc ds. onierzy
18.5 Tryb i formy dziaania RPO Zadania RPO mona skatalogowa w 5 grup: 1) rozpatruje indywidualne skargi obywateli i podejmuje stosowne czynnoci majce na celu likwidowanie zauwaonych narusze

o Zasada pomocniczoci dziaa RPO wobec innych organw ochrony wolnoci i praw czowieka o Zasada obowizku wspdziaania i udzielania pomocy prawnej RPO ze strony wszelkich organw, do ktrych zwraca si rzecznik o Po zbadaniu sprawy Rzecznik moe: wyjani wnioskodawcy, e nie stwierdzi naruszenia wolnoci i praw czowieka i obywatela skierowa wystpienie do organu, organizacji lub instytucji, w ktrych dziaalnoci stwierdzi naruszenie wolnoci i praw czowieka i obywatela; wystpienie takie nie moe narusza niezawisoci sdziowskiej zwrci si do organu nadrzdnego nad jednostk, o ktrej mowa w pkt 2, z wnioskiem o zastosowanie rodkw przewidzianych w przepisach prawa da wszczcia postpowania w sprawach cywilnych, jak rwnie wzi udzia w kadym toczcym si ju postpowaniu - na prawach przysugujcych prokuratorowi da wszczcia przez uprawnionego oskaryciela postpowania przygotowawczego w sprawach o przestpstwa cigane z urzdu, zwrci si o wszczcie postpowania administracyjnego, wnosi skargi do sdu administracyjnego, a take uczestniczy w tych postpowaniach - na prawach przysugujcych prokuratorowi wystpi z wnioskiem o ukaranie, a take o uchylenie prawomocnego rozstrzygnicia w postpowaniu w sprawach o wykroczenia, na zasadach i w trybie okrelonych w odrbnych przepisach wnie kasacj lub rewizj nadzwyczajn od prawomocnego orzeczenia, na zasadach i w trybie okrelonych w odrbnych przepisach.

2) moe wystpowa z inicjatywami majcymi na celu usunicie hierarchicznych niezgodnoci pomidzy aktami prawa o pene i nieograniczone pod wzgldem formalnym uprawnienie do wszczynania spraw przed TK 3) moe kierowa do odpowiednich organw wnioski majce na celu podjcie inicjatywy ustawodawczej 4) wywiera wpyw na ksztatowanie kierunkw wykadni prawa dotyczcego praw i wolnoci obywatelskich o RPO ma prawo wzi udzia w dorocznym Zgromadzeniu Oglnym sdziw TK o Musi by informowany przez TK o wszczciu postpowania na podstawie wniesionej skargi konstytucyjnej (ma termin 60 dni na zgoszenie udziau w postpowaniu i staje si jego uczestnikiem) 5) ma obowizek informowania Sejmu, Senatu i opinii publicznej o stanie przestrzegania wolnoci i praw obywatelskich o obowizek przestawienia Sejmowi i Senatowi corocznego sprawozdania ze swojej dziaalnoci oraz uwag o stanie przestrzegania praw i wolnoci obywatela w RP Sejm ma 3 miesice na rozpatrzenie, regulamin Senatu nie ustanowi specjalnego trybu Na podstawie nowelizacji ustawy z 2000 roku RPO moe: o da do wgldu w Biurze Rzecznika akt sdowych i prokuratorskich (po zakoczeniu postpowania i zapadniciu rozstrzygnicia) o Wnie kasacj do kadego prawomocnego orzeczenia koczcego postpowanie sdowne karne o RPO a NSA Prawo RPO do udziau w kadym toczcym si postpowaniu Prawo RPO do wniesienia rodkw odwoawczych

Prawo konstytucyjne Strona 94

18.6 Rzecznik Praw Dziecka oglne wprowadzenie RPDz w innych pastwach o Norwegia Ombudsman ds. Dzieci 1981 o Australia Urzd ds. Dzieci 1989 o Austria Urzd ds. Dzieci 1989 o Finlandia zadania RPDz peni organizacja pozarzdowa 1981 o Hiszpania i Gwatemala sekcje ds. Dzieci przy RPO o Kostaryka Obroca Dzieci przy Ministerstwie Sprawiedliwoci i aski 1987 o Niemcy parlamentarna Komisja ds. Dzieci 1988 o Nowa Zelandia Urzd Komisarza ds. Dzieci 1989 o Szwecja Urzd Ombudsmana ds. Dzieci 1992 Polska regulacja o Art.72 ust.4 o Ustawa z 6 stycznia 2000 roku o Rzeczniku Praw Dziecka o RPDz ma uprawnienia do uczestniczenia w Zgromadzeniu Oglnym TK o Art.103 ust.1 zakaz czenie funkcji RPDz i jego zastpcw z mandatami poselskimi lub senatorskimi Prawa dziecka w konstytucji RP o Art.48 ust.1 - Rodzice maj prawo do wychowania dzieci zgodnie z wasnymi przekonaniami. Wychowanie to powinno uwzgldnia stopie dojrzaoci dziecka, a take wolno jego sumienia i wyznania oraz jego przekonania. o Art.53 ust.3 - Rodzice maj prawo do zapewnienia dzieciom wychowania i nauczania moralnego i religijnego zgodnie ze swoimi przekonaniami. Przepis art. 48 ust. 1 stosuje si odpowiednio. o Art.48 ust.2 - Ograniczenie lub pozbawienie praw rodzicielskich moe nastpi tylko w przypadkach okrelonych w ustawie i tylko na podstawie prawomocnego orzeczenia sdu. o Art.72 ust. 1 - Rzeczpospolita Polska zapewnia ochron praw dziecka. Kady ma prawo da od organw wadzy publicznej ochrony dziecka przed przemoc, okruciestwem, wyzyskiem i demoralizacj. o Art.72 ust. 2 - Dziecko pozbawione opieki rodzicielskiej ma prawo do opieki i pomocy wadz publicznych. o Art.72 ust.3 - W toku ustalania praw dziecka organy wadzy publicznej oraz osoby odpowiedzialne za dziecko s obowizane do wysuchania i w miar moliwoci uwzgldnienia zdania dziecka. o Art. 40 in fine zakaz stosowania tortur cielesnych o Art.68 ust.3 - Wadze publiczne s obowizane do zapewnienia szczeglnej opieki zdrowotnej dzieciom (...) o Art.70 ust.1 - Kady ma prawo do nauki. Nauka do 18 roku ycia jest obowizkowa. Sposb wykonywania obowizku szkolnego okrela ustawa o Art. 65 ust.3 - Stae zatrudnianie dzieci do lat 16 jest zakazane. Formy i charakter dopuszczalnego zatrudniania okrela ustawa. Organ kontroli i ochrony prawa o Stoi na stray praw okrelonych w konstytucji, Konwencji o prawach dziecka i innych przepisw prawa Obowizek wsppracy z RPO Sposb kreacji RPDz o Powoywany przez Sejm za zgod Senatu na wniosek Marszaka Sejmu lub grupy 35 posw o lubowanie przed Sejmem o Kadencja 5 lat (moliwo reelekcji) Gwarancje niezalenoci o Przywilej nietykalnoci o Immunitet formalny Ponosi odpowiedzialno przed Sejmem o Obowizek przedstawienia sejmowi corocznego sprawozdania ze swojej dziaalnoci

Prawo konstytucyjne Strona 95

Finanse publiczne
28 kwietnia 2009 13:50

1. Budet (ac. bulga - worek przeznaczony do zbierania dochodw) Okrela go ustawa z 26.11.1998 r. o finansach publicznych Budet pastwa - jest rocznym planem dochodw i wydatkw oraz przychodw i rozchodw organw wadzy pastwowej, sdw i trybunaw, administracji rzdowej uchwalanym w formie ustawy budetowej na okres roku kalendarzowego nazywanego "rokiem budetowym" (rokiem, w ktrym obowizuje dany budet Konstytucja dopuszcza moliwo funkcjonowania tzw. budetu amanego niepokrywajcego si z rokiem kalendarzowym (art. 219.1) Ustawa doprecyzowuje ten zapis Stanowi jedynie cz ustawy budetowej i nie jest z ni tosamy Niedopuszczalna jest tzw. "prnia budetowa" czyli niepowstanie podstawy prawnej do funkcjonowania finansw pastwa (co wynika z zasady legalizmu - art. 7 Konstytucji) Budet jednostki samorzdu terytorialnego uchwalany jest w formie uchway budetowej na rok budetowy Zasady budetowe Jednorocznoci budetu Zupenoci budetu - ujecie caoci dochodw i wydatkw w jednym dokumencie Jawnoci budetu - jawno procedury budetowej i publikacja ustawy w Dzienniku Ustaw Rwnowagi budetowej - zachowanie odpowiedniej relacji pomidzy dochodami i wydatkami pastwa (dochody powinny by co najmniej rwne wydatkom, dopuszcza si jednak moliwo deficytu budetowego, przy czym zakada wzgldne zrwnowaenie budetu); uznana jest przez TK za warto konstytucyjn podlegajc ochronie Uprzednio budetu - moe zosta uznana za zasad, gdy budet powinien by uchwalony przed rozpoczciem roku budetowego; dopuszcza si jednak wyjtki od tej zasady np. przez praktyk prowizorium budetowego 2. Ustawa budetowa Wg ustawy o finansach publicznych zawarto ustawy budetowej powinna zawiera Zestawienie przychodw i wydatkw zakadw budetowych oraz gospodarstw pomocniczych jednostek budetowych Plany przychodw i wydatkw pastwowych funduszy celowych Zestawienie dotacji dla pastwowych agencji i fundacji z udziaem Skarbu Pastwa Ww. zestawienia dla innych jednostek sektora rzdowego Nie moe zawiera przepisw zmieniajcych postanowienia innych ustaw TK uzna za nie konstytucyjne take wprowadzania do ustawy budetowej treci niezwizanych z jej materi czyli tzw. "obadowywaniem ustawy budetowej" Ustaw budetow charakteryzuje: Tre cile zwizana z prowadzeniem gospodarki finansowej pastwa Okres obowizywania ograniczony zawsze do jednego roku budetowego Inicjatywa ustawodawcza w tym zakresie przysuguje wycznie RM (art. 221) Rada Ministrw przedkada Sejmowi najpniej na 3 miesice przed rozpoczciem roku budetowego projekt ustawy budetowej na rok nastpny. W wyjtkowych przypadkach moliwe jest pniejsze przedoenie projektu. (art. 222) Wadza wykonawcza ma szczeglne obowizki w procesie przygotowania projektu ustawy Wadza ustawodawcza jest cile zwizana okrelonymi konstytucyjnie terminami procesu legislacyjnego, ktrych niedotrzymanie moe skutkowa skrceniem kadencji Sejmu Kierowanie wykonaniem budetu zawartego w ustawie naley do RM, ktra uchwala take sprawozdanie z jego wykonania Wykonanie budetu pastwa podlega kontroli Sejmu (obowizek uzyskania absolutorium przez RM) Nie zawiera norm abstrakcyjnych i generalnych, zawiera jedynie normy indywidualne i konkretne

Prawo konstytucyjne Strona 96

3. Prowizorium budetowe Gdy brak jest ustawy budetowej dochody i wydatki pastwa w okresie krtszym ni rok okrela moe ustawa o prowizorium budetowym (art. 219.1) Brak precyzji w okrelaniu czasu obowizywania ustawy o prowizorium budetowym Ustawa o finansach publicznych stanowi jedynie, e RM przedstawia Sejmowi ustaw budetow nie pniej ni na 3 miesice przed zakoczeniem okresu jej obowizywania Ustawa o prowizorium budetowym, z chwil wejcia w ycie ustawy budetowej na ten rok zostaje przez ni "pochonita" Gdy do rozpoczcia roku budetowego adna ustawa nie zostanie uchwalona, pastwo moe prowadzi gospodark finansow w oparciu o przedoony projekt ustawy budetowej albo o prowizorium, do czasu uchwalenia ktrej z ustaw (art. 219.4) O samoistnym normatywnym charakterze projektu ustawy budetowej wiadczy zwizanie Sejmu w toku prac legislacyjnych wielkoci zawartego w projekcie deficytu budetowego (art. 220.1)

Prawo konstytucyjne Strona 97

Stany nadzwyczajne
13 marca 2009 11:34

Rozporzdzenie wykonawcze Rozporzdzenie z moc ustawy Rozporzdzenie na mocy konstytucji 3 stany (art. 228) Wojenny Wyjtkowy Klski ywioowej Wprowadzenie okrelonego stanu nadzwyczajnego nie stanowi dyskrecjonalnej decyzji waciwych organw pastwa, lecz jest rezultatem zaistnienia okrelonych w konstytucji warunkw fizycznych Podstaw decyzji o wprowadzeniu okrelonego stanu nadzwyczajnego moe by wycznie ustawa, wprowadzona za pomoc rozporzdzenia, ktre podlega dodatkowemu opublikowaniu w Dzienniku Ustaw i podaniu do wiadomoci publicznej Zasady panujce podczas stanu nadzwyczajnego (aksjomaty regulacji ustawowych stanu nadzwyczajnego ustawy o stanie wojennym, stanie wyjtkowym, stanie klski ywioowej + moliwo wydania ustawy o wynagrodzeniu strat majtkowych w wyniku stanu nadzwyczajnego - nie ma charakteru absolutnego koniecznoci wykonania) Wyjtkowo - ktrykolwiek ze stanw nadzwyczajnych moe by wprowadzony jedynie w sytuacji szczeglnego zagroenia i tylko wtedy, gdy zwyke rodki konstytucyjne, ktre mog by zastosowane oka si niewystarczajce, nie ma przesanki do natychmiastowego wydania aktu o stanie nadzwyczajnym bez zastosowania innych rodkw konstytucyjnych Legalno - wprowadzenie stanu nadzwyczajnego moe odby si tylko na mocy ustawy, stan musi by wprowadzony poprzez specjalne rozporzdzenie, ktrego podstaw jest sama konstytucja (rozporzdzenie z mocy konstytucji), podlega ono dodatkowemu podaniu do publicznej wiadomoci; tre kadego ze stanw nadzwyczajnych musi by okrelona ustawowo - musz by okrelone zadania administracji publicznej, granice dopuszczalnego ograniczenia praw czowieka i obywatela (okrelenie na mocy konstytucji praw derogowalnych i niederogowalnych; nie mona ogranicza okrelonych konstytucyjne praw i wolnoci); straty majtkowe poniesione w czasie stanu nadzwyczajnego powinny zosta wyrwnane przez pastwo Proporcjonalno - oznacza, e dziaania podejmowane w nastpstwie wprowadzenia stanu nadzwyczajnego (w szczeglnoci ograniczenia praw) musz by proporcjonalne do stopnia zagroenia; wszystkie niewspmiernie podejmowane rodki nie znajduj podstawy w ustawie zasadniczej Celowo - zasadniczym celem wprowadzenia stanu nadzwyczajnego jest doprowadzenie normalnego funkcjonowania pastwa Zasada ochrony podstaw systemu prawnego (art. 228.6) - w czasie obowizywania stanu nadzwyczajnego nie wolno zmienia, ani uchwala na nowo ustaw (w szczeglnoci: konstytucji, ordynacji wyborczych, ustawy o wyborze prezydenta i ustawy o stanach nadzwyczajnych); w czasie trwania stanu nadzwyczajnego zostaje utrzymany monopol sejmu na ustawodawstwo, jeli sejm nie moe zebra si na posiedzenia prezydent na wniosek RM wydaje rozporzdzenia z moc ustawy Zasada ochrony organw przedstawicielskich (art. 228.7) - w czasie trwania ktregokolwiek ze stanw nadzwyczajnych oraz w okresie 90 dni po zakoczeniu stanu, nie wolno skrci kadencji sejmu, przeprowadzi referendum oglnokrajowego, przeprowadzi wyborw; konstytucja stoi na stray normalnej kadencyjnoci sejmu i senatu - w razie ziszczenia si przesanek ulega przedueniu si kadencja Moliwe jest jedynie przeprowadzenie wyborw do samorzdu terytorialnego na obszarach nieobjtych stanem wyjtkowym Stan wojenny Nie naley go utosamia z faktycznie prowadzonymi dziaaniami wojennymi, ani mobilizacj Art. 229 - w razie zewntrznego zagroenia pastwa, zbrojnej napaci na terytorium RP lub gdy z umowy midzynarodowej wynika zobowizanie do wsplnej obrony przeciwko agresji, Prezydent RP na wniosek RM moe wprowadzi stan wojenny na czci lub caym terytorium pastwa Zewntrzne zagroenie pastwa Zagroenie o charakterze militarnym Konflikt interesw pomidzy RP, a innym pastwem pocigajcy za sob zerwanie stosunkw midzynarodowych i podjciem dziaa obejmujcych wasne Siy Zbrojne

Prawo konstytucyjne Strona 98

stosunkw midzynarodowych i podjciem dziaa obejmujcych wasne Siy Zbrojne Zagroenie spowodowane dziaaniem terrorystycznym Terroryzm - rnie umotywowane ideologicznie, planowane i zorganizowane dziaanie pojedynczych osb lub grup, skutkujce naruszeniem istniejcego porzdku prawnego, podjtego w celu wymuszenia od wadz pastwowych i spoeczestwa okrelonych zachowa; zdania te realizowane s bezwzgldnie i za pomoc rnych rodkw (wczajc przemoc fizyczn i uycie broni) Akt zbrojnej napaci na terytorium RP Kade naruszenie granic pastwa Przesanka bliska art. 116 o stanie wojny Art. 51 KNZ stanowi on o prawie do samoobrony pastwa, tylko w przypadku ataku na to pastwo Art. 39 KNZ stwierdza, e aktem agresji jest kade dziaanie uznane przez Rad Bezpieczestwa za akt agresji Zobowizanie RP na mocy umw midzynarodowych do wsplnej obrony przeciwko agresji Zobowizania sojusznicze ograniczono tylko do kwestii obronnych Rozporzdzenie o stanie wojennym nabiera mocy prawnej bezporednio po podaniu go do publicznej wiadomoci Nastpnie - nie pniej ni w czasie 48 godzin Prezydent RP przedstawia Sejmowi do zatwierdzenia; Sejm powinien rozpatrzy je niezwocznie i zatwierdzi, bd uchyli bezwzgldn wikszoci gosw w obecnoci co najmniej poowy ustawowej liczby posw (art. 231) Obowizek poinformowania o wprowadzeniu, jak i zniesieniu, stanu wojennego Sekretarza Generalnego ONZ i Sekretarza Generalnego Rady Europy spoczywa na ministrze spraw zagranicznych Nie ma obowizku okrelania czasu, na jaki wprowadzono stan wojenny Organy wadzy publicznej w czasie obowizywania stanu wojennego dziaaj w dotychczasowych strukturach i ramach przysugujcych im kompetencji W razie koniecznoci obrony pastwa ma ni kierowa Prezydent RP w wspdziaaniu z RM Do uprawnie Prezydenta w tym zakresie naley: Decydowanie o stanach gotowoci bojowej Si Zbrojnych Okrelanie zada Si Zbrojnych Mianowanie na wniosek Premiera Naczelnego Dowdcy Si Zbrojnych - powoanego do dowodzenia Siami Zbrojnymi; swoje zadania wykonuje od chwili mianowania lub okrelonego przez Prezydenta terminu Do zada Rzdu w tym zakresie naley: Decydowanie o uruchomieniu systemu kierowania obron pastwa Przejcie na wojenne zasady dziaania organw wadzy publicznej Decydowanie o przekazaniu okrelonych kompetencji organw wadzy publicznej w strefie bezporednich dziaa wojennych, organom wojskowym Kierownictwo nad realizacj zada obronnych na terenie wojewdztwa spoczywa miaoby na waciwym wojewodzie W przypadku braku dostatecznej skutecznoci w wykonywaniu zada Premier jest uprawniony do zawieszenia organw administracji publicznej i samorzdu terytorialnego Treci stanu wojennego moe by m.in. Wprowadzenie niezbdnych zmian w przepisach regulujcych funkcjonowanie aparatu pastwowego i sytuacji prawnej obywateli; Czasem moe nastpi powoanie sdownictwa szczeglnego Moliwo wydawania przez Prezydenta RP rozporzdze z moc ustawy, na wniosek RM, gdy Sejm nie moe zebra si na posiedzenie i wymagaj pniejszego zatwierdzenia przez Sejm Moliwe jest ograniczenie pewnych praw i wolnoci obywatelskich, m.in.: wprowadzenie cenzury prewencyjnej rodkw spoecznego przekazu, kontrola zawartoci przesyek i listw, kontrola rozmw telefonicznych, ograniczenia przewozu osb w transporcie, prawo zrzeszania si etc. Nieprzestrzeganie przepisw prawa stanu wojennego, jak rwnie niewykonanie obowizkw zwizanych z ogoszeniem i wprowadzeniem tej instytucji zagroone jest postpowaniem karnym i postpowaniem w sprawach o wykroczenia, prowadzonymi w trybie przyspieszonym Stan wyjtkowy Szczegowa regulacja zawarta zostaa w ustawie z 21.06.2002 r. Zwizany z zaostrzeniem sytuacji wewntrznej w pastwie, koniecznoci utrzymania spokoju i bezpieczestwa wewntrznego luz z zagroeniem bezpieczestwa pastwa Do przesanek nale: Zagroenie konstytucyjnego ustroju pastwa, bezpieczestwa obywateli lub porzdku publicznego Take terroryzm Konflikty zaistniae na tle etnicznym, religijnym, ideologicznym i spoecznym

Prawo konstytucyjne Strona 99

Konflikty zaistniae na tle etnicznym, religijnym, ideologicznym i spoecznym Stan wyjtkowy ze wzgldu na charakter zagroonych dbr Zagroenie ze strony okrelonych grup obywateli Kiedy czony take ze stanem klski ywioowej Wprowadzenie i obowizywanie Stan wyjtkowy moe wprowadzi Prezydent RP na wniosek RM, na czas oznaczony nie duszy ni 90 (art. 230.1) Przeduenie stanu wyjtkowego moe nastpi tylko raz, za zgod Sejmu i na czas nie duszy ni 60 dni (art. 230.2) Moliwo wprowadzenia jedynie na okrelonym terytorium, a gdy rodek ten okae si niewystarczajcy, wprowadzenia go na terytorium caego pastwa Rozporzdzenie o wprowadzeniu stanu wojennego powinno okrela przyczyny jego wprowadzenia, czas trwania i obszar obowizywania Prezydent RP jest zobowizany przedstawi je Sejmowi w cigu 48 godzin od jego podpisania, Sejm przyjmuje je lub odrzuca bezwzgldn wikszoci gosw w obecnoci co najmniej poowy ustawowej liczby posw Rozporzdzenie podaje si do wiadomoci publicznej w drodze obwieszczenia waciwego wojewody i rozplakatowanie Obowizek poinformowania o wprowadzeniu, jak i zniesieniu, stanu wyjtkowego Sekretarza Generalnego ONZ i Sekretarza Generalnego Rady Europy spoczywa na ministrze spraw zagranicznych Organy wadzy publicznej w czasie obowizywania stanu wyjtkowego dziaaj w dotychczasowych strukturach i ramach przysugujcych im kompetencji Dziaania przywracajce konstytucyjny ustrj pastwa , bezpieczestwo obywateli oraz porzdek publiczny wykonuje Premier w przypadku, gdy stan wyjtkowy obejmuje wicej ni jedno wojewdztwo lub wojewoda, gdy obszar ogranicza si tylko do jednego wojewdztwa Gdy inne rodki zostan wyczerpane Prezydent RP na wniosek RM moe postanowi o uyciu oddziaw zbrojnych dla przywrcenia porzdku publicznego Gdy organy gminy, powiatu lub wojewdztwa nie wyka si dostateczn skutecznoci realizacji zada RM moe na wniosek waciwego wojewody zawiesi te organy w wykonywaniu swoich zada i powoa na ich miejsce zarzd komisaryczny sprawowany przez komisarza rzdowego Dopuszcza si ograniczenie praw i wolnoci, ktrego zakres powinien odpowiada charakterowi oraz intensywnoci zaistniaych zagroe, a take zapewnia skuteczne przywrcenie normalnego funkcjonowania pastwa Dopuszczalne jest zawieszenie: prawa do zgromadze, strajkw i innych form protestu oraz tworzenia i rejestracji nowych stowarzysze, partii politycznych, zwizkw zawodowych, organizacji spoeczno-zawodowych oraz innych dobrowolnych zrzesze i fundacji Dopuszcza si moliwo odosobnienia lub ograniczenia swobodnego poruszania si osoby, w stosunku do ktrej zachodzi uzasadnione podejrzeniem, e pozostajc na wolnoci bdzie prowadzia dziaalno zagraajc konstytucyjnemu ustrojowi pastwa, bezpieczestwu obywateli lub porzdkowi publicznemu Moliwe jest take przeprowadzenia z ww. osob rozmowy ostrzegawczej zawierajcej pouczenia prawne i osobiste o skutkach nieprzestrzegania porzdku prawnego Kada osoba na terenie objtym stanem wyjtkowym jest zobowizana do posiadania przy sobie dokumentu tosamoci Dopuszczalne jest take ograniczenie transportu oraz dziaalnoci gospodarczej Dopuszcza si moliwo wprowadzenia zaostrzonych zasad odpowiedzialnoci karnoadministracyjnej, poszerzeniu ulega zakres czynw uznanych za wykroczenia, ktre rozpoznawane s w trybie przypieszonym Stan klski ywioowej Do ustawy z 18.04.2002 r. postpowanie wobec stanu klski ywioowej regulowane byo przepisami o stanie wyjtkowym Przesank jest zapobieganie skutkom katastrof naturalnych lub awarii technicznych, ktrych skutki zagraaj bezpieczestwu ycia lub zdrowia duej liczby ludzi lub usunicie tych skutkw Katastrofa naturalna - rozmaite zdarzenia zwizane z dziaaniem si natury Awaria techniczna - gwatowne i nieprzewidziane uszkodzenie lub zniszczenie obiektu budowlanego, urzdzenia technicznego lub systemu takich urzdze, ktrych nastpstwem jest przerwa w ich uywaniu lub utrata ich waciwoci Wprowadzany jest przez RM na czas oznaczony, niezbdny do zapobieenia skutkom klski ywioowej lub ich usunicia, nie duszy ni 30 dni Przeduenie tego stanu moe nastpi za zgod Sejmu Wprowadzany w drodze rozporzdzenia z inicjatywy wasnej RM lub inicjatywy waciwego wojewody

Prawo konstytucyjne Strona 100

wojewody Rozporzdzenie powinno zawiera przyczyn, obszar, czas trwania i ograniczenia wolnoci i praw czowieka i obywatela Ulegaj zmianie zasady funkcjonowania organw wadzy publicznej - zasad jest jednoosobowe kierownictwo akcj ratownicz Na obszarze gminy zarzdza wjt (ew. burmistrz, prezydent miasta) Na obszarze kilku gmin zarzdza starosta Na obszarze kilku powiatw zarzdza wojewoda W sytuacji gdy wjt nie radzi sobie z przekazanymi zadaniami wojewoda moe zawiesi jego uprawnienia i przekaza penomocnikowi Wojewodzie przydzielone s organy i jednostki organizacyjne administracji rzdowej i samorzdowej oraz inne rodki - w tym oddziay i pododdziay Si Zbrojnych RP Do zespow reagowania kryzysowego - na szczeblu centralnym funkcjonuje Rzdowy Zesp Koordynacji Kryzysowej Ograniczenie wolnoci i praw Dotyczcy szczeglnie przymusowego oprnienia lokali i pomieszcze, przymusowej rozbirki budynkw, ewakuacji, zakazu przebywania w okrelonych miejscach Dopuszcza si moliwo wprowadzenia obowizku wiadcze osobistych i rzeczowych Ograniczenia te wprowadza wjt (w formie zarzdzenia lub decyzji) lub wojewoda (w drodze rozporzdzenia lub decyzji); akty te wymagaj ogoszenia przez rozplakatowanie obwieszcze Odwoania od decyzji organw skada mona w terminie 3 dni, bd rozpatrzone w terminie 7 dni Niewykonanie obowizkw naoonych w zwizku z ogoszeniem i wprowadzeniem stanu klski ywioowej rozpoznawane w trybie przepisw o postpowaniu w sprawach o wykroczenia i postpowaniu przypieszonym Stan wojny Pojcia skojarzone - nie pojawiaj si w rozdziale 11 konstytucji; zaznaczone w rozdziale 4 i 5; wiadczy to o tym, e nie s to stany nadzwyczajne Wojna - prowadzenie dziaa zbrojnych pomidzy nieprzyjacielskimi pastwami Stan wojny - stan faktyczny w stosunkach midzynarodowych Wprowadzenie stanu wojny pociga za sob m.in. Zerwanie stosunkw dyplomatycznych i konsularnych oraz zawieszenie obowizujcych umw midzynarodowych Stan wojny nie jest tosamy z rozpoczciem faktycznych dziaa militarnych Art. 116 - Sejm moe podj uchwa o stanie wojny Sejm decyduje o stanie wojny i pokoju, moe orzec o stanie wojny tylko w przypadku stanu agresji bd zbrojnego najazdu W przypadku gdy Sejm nie moe zebra si na posiedzenie, o stanie wojny moe postanowi Prezydent RP Przesanki : Dokonanie zbrojnej napaci na terytorium RP Sojusznicze zobowizania do wsplnej obrony przeciwko agresji, wynikajce z umw midzynarodowych Szerokie uprawnienia w ramach stanu wojny uzyskuje Naczelny Dowdca Si Zbrojnych Moliwo ustanowienia sdw wyjtkowych, a take stosowania trybu doranego w postpowaniu sdowym Czas wojny Na czas wojny Prezydent na wniosek Premiera mianuje Naczelnego Dowdc Si Zbrojnych Czas efektywnych dziaa wojennych Czas wojny nie moe trwa bez stanu wojny Korea Pn. i Pd. - istnieje stan wojny jednak nie tocz si adne dziaania wojenne w zwizku z czym nie istnieje czas wojny 8/9.05.1945 - zakoczony czas wojny, stan wojny utrzymany do 18.02.1985

Prawo konstytucyjne Strona 101