=

i
i i
B
B R
R
1
m
f
x f
x
i
i i
=

b m a b
f
d f
a x
i
i i
1
+ = + =

=
i
i i
N
x N
x

=
i
i
i
R
A
A
R

=
i
i
i
x
f
f
H

=
i
x
N
H
1
( )

=
i
i i
f
x x f
3
3
o
( )

=
i
i i
f
x x f
4
4

,
'

= =
i
r
i i
r
i
r
f
d f
N
d
m

= =
i
r
i i
r
i
r
f
d f
N
d
m

=
i
r
i i
r
R
x R
m

=
i
r
i i
r
R
d R
m
'
b
a x
d
i
i

=
'
a x d
i i
=

Formule iz
vjerovatnoe i
statistike


Nominalni niz

Relativni brojevi
( raunaju se za nominalne nizove)

Vagana sredina relativnih brojeva
Aritmetika Harmonijska



R
i
= niz relativnih brojeva
Harmonijska sredina





Numeriki niz

Aritmetika sredina

1
m
n
x
x
i
= =


N
d
a x
i
+ =


Mod(us)
( ) ( )
i
c b a b
a b
L M
O

+

+ =
1
=> sa
k
f

Medijan(a)
i
f
f
N
L M
med
i
e

|
|
|
|
.
|

\
|

+ =

'
1
2

Varijansa

=
=

=
i
i i
i
f
x x f
N
x x
2
2
2
2
2
) (
) (
o
o


Standardna devijacija
2
o o =
Pearsonov koeficijent asimetrije
(pomou moda)
| | 3,3 -
o
Mo x
S
k

=

Pearsonov koeficijent asimetrije
(pomou medijana)
| | 3,3 -
) ( 3
o
Me x
S
k

=

Bowleyev koeficijent asimetrije
| | 1,1 -
2
1 3
1 3
Q Q
Me Q Q
S
q k

+
=


Koeficijent varijacije
% 100 =
x
V
o





Interkvartil
1 3
Q Q IQ =


Koeficijent kvartilne devijacije
| | 0,1
1 3
1 3
Q Q
Q Q
VQ
+

=



Donji kvartil

i
f
f
N
L Q
razr t k

+ =

. . var
1
1 1
4

Gornji kvartil
i
f
f
N
L Q
razr t k

+ =

. . var
1
1 3
4
3

Aritmetika sredina aritmetikih sredina
N
x
x
i
=
Raspon varijacije
min max
X X R
x
=

Momenti oko 0

= =
i
r
i i
r
i
r
f
x f
N
x
m


Momenti oko a

a x d
i i
=

Momenti oko a i b
b
a x
d
i
i

=
'


Momenti oko sredine (pomou momenata
oko 0)
2
1 2 2
m m =
3
1 2 1 3 3
2 3 m m m m + =
4
1 2
2
1 3 1 4 4
3 6 4 m m m m m m + =

Momenti oko sredine (pomou momenata
oko a)
2
'
1
'
2 2
m m =
3
'
1
'
2
'
1
'
3 3
2 3 m m m m + =
3
'
1
'
2
2
'
1
'
3
'
1
'
4 4
3 6 4 m m m m m m + =

Momenti oko sredine (pomou momenata
oko a i b)
( )
2
' '
1
' '
2
2
2
m m b =
( )
3
' '
1
' '
2
' '
1
' '
3
3
3
2 3 m m m m b + =
( )
4
' '
1
' '
2
2
' '
1
' '
3
' '
1
' '
4
4
4
3 6 4 m m m m m m b + =

Momenti za relativne brojeve (oko 0, oko
a i oko a i b)













Standardizirano obiljeje
o
x x
Z
i
i

=



Mjere asimetrije (
3
)
3
3
3
o

o =

Mjere zaobljenosti (
4
)
4
4
4
o

o =




Neke pomone formule

|
|
.
|

\
|
+
=
=
|
|
.
|

\
|
+
=

=
=
1
100
1
100
100
2
2
2
2 2
2
2
2
2 2
2
2
2
2
2
2
1 2
2
V
m
x
m
V
x
x m
x V
x m
m m
o
o


2 2
1 2
o + = m m


3
1 2 1 3 3
2 3 m m m m + =

'
1
m a x + =

b
a x
m

=
' '
1

3
2
' '
1
2
2 ' '
2
b
m b
m
+
=



2
2
o =
1
m x =


















V J E R O V A T N O A


( )
m
P D
n
=
P (D) vjerovatnoa sluajnog dogaaja D koji se realizuje pri posmatranom sluajnom eksperimentu

m broj svih ishoda povoljnih za sluajni dogaaj D

n broj svih jednako moguih ishoda pri posmatranom sluajnom eksperimentu

P (D)+ Q (D) = 1

P (D) vjerovatnoa sluajnog dogaaja D

Q (D) suprotna vjerovatnoa sluajnog dogaaja D

A D I T I V N A F O R M U L A V J E R O V A T N O E

Neka su D1, D2, . . ., Dn, . . . disjunktni dogaaji. Tada vrijedi:
1 2 3
( ) P D D D + + + = P (D
1
)+P (D
2
)+P (D
3
) + ....+ P (D
n
) + . . . vjerovatnoa da e se realizirati ili dogaaj D
1
ili dogaaj D
2
ili ...

P (A + B ) = P (A) + P (B) P (AB) - vjerovatno da e se dogoditi barem jedan od dva dogaaja jednaka je zbiru vjerovatnoa svakog
pojedinog dogaaja umanjenom za vjerovatnou da e se oba dogaaja dogoditi istodobno.


M U L T I P L I K A T I V N A F O R M U L A V J E R O V A T N O E

Neka su D1, D2, . . ., Dn nezavisni dogaaji. Tada vrijedi:
1 2 3
( )
n
P D D D D = P (D
1
)P (D
2
)P (D
3
) ... P (D
n
) - vjerovatnoa da e se realizirati i dogaaj D
1
i dogaaj D
2
i ... i dogaaj Dn

....koliko treba puta izvriti neki pokus da se s vjerovatnoom P moe oekivati da e se dogaaj, koji ima vjerovatnou p, dogoditi bar
jedanput .... :


log(1 )
log(1 )
P
n
p

U S L O V N A/ R E L A T I V N A V J E R O V A T N O A

( )
( | )
( )
P AB
P B A
P A
= - vjerovatnoa da e se dogoditi dogaaj B ako se dogodi dogaaj A
( )
( | )
( )
P AB
P A B
P B
= - vjerovatnoa da e se dogoditi dogaaj A ako se dogodi dogaaj B
Neka je ( : 1,2, ..., , ...)
i
B i n = potpunu familija dogadaja za neki pokus. Tada za svaki dogaaj A koji se realizuje pri tom
pokusu vrijedi formula totalne (pune) vjerovatnoe:
( ) ( ) ( ) ( )
1 1 2 2
| ( | ) ( ) ( | )
n n
P A P B P A B P B P A B P B P A B = + ++ +

B A Y E S O V A F O R M U L A V J E R O V A T N O E

Vjerovatnoa ( | )
j
P B A ( 1, 2, ..., , ...) j n = da je odredeni dogadaj Bj iz potpune familije ( : 1,2, ..., , ...)
i
B i n = bio uzrok
dogadaja A pozitivne vjerovatnoe zadana je formulom

( )
( ) ( )
( ) ( ) ( )
1 1 2 2
|
|
| ( | ) ( ) ( | )
j j
j
n n
P B P A B
P B A
P B P A B P B P A B P B P A B

=
+ ++ +
.





1
1
= k
k
y
y
G




Vremenski niz

Individualni indeksi
a) stalne baze
100 =
b
k
k
Y
Y
I
b) promjenjiva baza (lanani indeksi)
100 *
1
1 /

=
n
n
n n
Y
Y
I 100
1 /
1
=

n n
n
n
I
Y
Y
Izraunavanje lanova vremenskog niza na osnovu
indeksa stalne baze :
k
k
b
I
Y
Y
100
=
100
k b
k
I Y
Y

=

Izraunavanje lanova vremenskog niza na osnovu
lananih indeksa :
unatrag
I
Y
Y
k
k
k

=
+
+
1
1
100

unaprijed
I Y
Y
k k
k

=

100
1


Preraunavanje indeksa stalne baze u indekse nove
stalne baze :
b
k
n
I
I
I
100
=
I
n
= novi indeks godine n
I
k
= stari indeks godine I
n

I
b
= indeks nove bazne godine

Srednje vrijednosti vremenskih nizova
a) Statike vrijednosti
Aritmetika sredina
N
Y
Y
i
= - intervalni vremenski niz
Hronoloka sredina

=
i
i i
V
Y V
KS - trenutani vremenski niz

Geometrijska sredina ako: pozitivna ekstremna
vrijednost
k
k
Y Y Y G ...
2 1
=

Geometrijska sredina lananih indeksa

1
1 / 2 / 3 1 / 2
...

=
k
k k
I I I G

Prosjena godinja stopa (rasta ili pada)
100 100 =G s

Predvianja
1
=
k
i k
G y y
- ubraja se i ishodina god. i god. za koju se predvia
Oekivanje
rast
G
x =
log
,% 1 log
,
pad
G
x

=
log
,%) 0 1 log(







b) Dinamike vrijednosti
- trendovi
Linearan trend









} ishodite na sredini (neparan broj lanova niza ili jednak
razmak izmeu lanova) ishodite je godina uz koju stoji
lan x
i
=1, ako paran broj : ishodite 6. mj.

a y = - kod ishodine godine
Pretvaranje godinje jednadbe u mjesenu kod intervalnog niza:
x
b a
y
t
144 12
+ =

Pretvaranje godinje jednadbe u mjesenu kod trenutanog niza:
x
b
a y
t
12
+ =

Mjere reprezentativnosti
1. Apsolutne
Varijanca
N
Y Y
t i
k

=
2
2
) (
o

Standardna devijacija
2
k k
o o =

2. Relativne
Koeficijent varijacije
100 *
Y
V
k
o
=

Krivolinijski trend (b-stopa promjene trenda, a trend veliina u
ishoditu trenda)
2
cx bx a y
t
+ + =
Koeficijenti kad je ishodite u sredini vremenskog niza






Eksponencijalni trend




Ishodite na poetku




ishodite na sredini (neparan br. lanova ili jednak
razmak)



log B =x
B = 10
x


b - pokazuje koliko se puta promijeni veliina pojave ako se vrijeme promijeni za
jedinicu mjere, tj. sadri informaciju o prosjenoj stopi promjene trend vrijednosti
(s
B
= (B-1)*100)

a pokazuje trend veliinu u ishoditu trenda



y a
x
y x
b
i
i i
=
=

2
b x y a
x x x
y x y x
b
bx a y
i i
i i i
t
*
2
=

=
+ =

=
=
=
k
i
i
k
i
i i
x
y x
b
1
2
1
N
x
x
i
=
N
y
y
i
=


= = =
= = =

=
k
i
k
i
k
i
i i i
k
i
k
i
k
i
i i i i
x x x k
y x x y k
c
1 1 1
2 2 4
1 1 1
2 2


= = =
= = = =

=
k
i
k
i
k
i
i i i
k
i
k
i
k
i
k
i
i i i i i
x x x k
x y x x y
a
1 1 1
2 2 4
1 1 1 1
2 2 4

= =
= =

N
y
a A
x
y x
b B
i
i
i i
log
log
log
log
2

= =

= =
=

B x
N
y
a A
x x x
y x y x
b B
AB y
i
i i
i i i
x
t
log
log
log
log log
log
2


Mjere reprezentativnosti s log


standardna devijacija i
varijanca (na kvadrat)
(jed. za y)

100 *
log
log
Y
V
k
o
= - varijanca

Ukupno kvadratno odstupanje org. lanova od trenda u
2
) log (log

=
t i
y y u

Oekivanje (pad ili rast, npr. za koliko godina e se.smanjiti
za 15%.)
G
rast
pad
x
log
) ,%( 1
) %( 1
log

= godina (x+poetna godina)
Regresija i korelacija
Jednostavna linearna regresija
b x y a
x k x
y x k y x
b
bx a y
i
i i
r
=

=
+ =

2
2


Odstupanja = individualna + rezidualna

= + = + =
2 2 2
) ( ) ( ) ( y y y y y y SR SP ST
i r i T

2
2
2
2
2
y k y ST
y k y x b y a y SR
y x b y a y SP
i
i i i i
i i i i
=
=
=

Rezidualna odstupanja
r i i
y y u =

Relativna RO
100
,

=
i
r i
rel i
y
y y
u

Standardizirana RO
SR
r i
s i
y y
u
o

=
tan ,

k
y y
r i
SR
2
2
) (
=

o

Koeficijent determinacije
> <

1 , 0
) (
) (
2
2
2
y y
y y
r
i
r







) 1 (
2
1
1
) (
) (
1
2
2
2
2
2
r
k
k
r
y y
y y
r
i
r i

Multipla linearna regresija
k k r
x b x b x b a y + + + + = ...
2 2 1 1

Ispitivanje reprezentativnosti koeficijent multiple determinacije






K br. nezavisnih varijabli





Jednostavna linearna
korelacija
b x y a
x k x
y x k y x
b
bx a y
i
i i
r
=

=
+ =

2
2

' '
'
' '
2
2
b y x a
y k y
y x k y x
b
y b a x
i
i i
r
=

=
+ =

Pearsonov koeficijent korelacije
2
2
2
2
( )
0,1
( )
( 1)
* '( 1)
r
i
y y
r
y y
r r
r b b

= < >

=
=

Multipla linearna korelacija
k k r
k k r
y b y b y b a x
x b x b x b a y
'
2
'
2 1
'
1
'
2 2 1 1
...
...
+ + + + =
+ + + + =


Korelacija ranga
i
d = razlika rangova parova (u
nizu najmanji = 1, najvei = n)

=

N
Y Y
t i
k
2
log
) log (log
o

+

=
> <

) 1 (
) 1 (
1
1
1 , 0
) (
) (
1
) (
) (
2 2
2
2
2
2
2
2
R
K k
k
R
y y
y y
R
y y
y y
R
i
r i
i
r

=

) 1 (
* 6
1
3
2
'
k k
d
r
i
k
r
r
i
=


Procjene nepoznatih karakteristika osnovnog skupa

( ) ( ) u u x z se x x x z se x < < + - interval pouzdanosti

2
'
a
z
n
G
o (
=
(

- opseg uzorka

f
n
N
n
n
n
+
=
+
=
1
'
'
1
'
- opseg uzorka ukoliko je f>0,05 ili 5%

( )
se x
n
o
= - ako je frakcija 05 , 0 s f

2 2
1
u
n
s
n
o =

( )
s
se x
n
= ukoliko se radi o uzorku manjem od 30 elemenata

( ) ( ) u u x t se x x x t se x < < +


( )
2
1
u
N n
se x
n N
o
=

- standardna pogreka => za frakcija > 5%

N
n
f
'
= - frakcija odabiranja

n
x
x
u
u

= - aritmetika sredina iz totala skupa

Procjena totala osnovnog skupa

u x N x =

' - total s grekom

( ) ( )
se x N se x =

- standardna greka procjene totala

( ) ( )
' ' x z se x x x z se x < < +

- interval pouzdanosti

2
'
a
z
n N
G
o (
=
(

- opseg uzorka

Procjena proporcije osnovnog skupa

2
'
a
z PQ
n
G
(

=
(
(

- opseg uzorka

u
u
M
P
n
= - proporcija elementa u uzorku s odreenim modalitetom





1
u
u u
n M
Q P
n

= = - proporcija elementa u uzorku s promatranim modalitetom

( )
1
u u
PQ
se p
n
=

- kada je 05 , 0 < f

( )
1 1
u u
PQ N n
se p
n N

=

- kada je 05 , 0 > f

( ) ( )
u u
P z se p P P z se p < < + - interval pouzdanosti


Testiranje hipoteze o nepoznatim karakteristikama osnovnog skupa

200 .. ..........
0
= x H ili 0 200 .. ..........
0
= x H - naa pretpostavka.....

ukoliko naa pretpostavka nije istinita, postavlja se alternativna pretpostavka:

200 .. ..........
1
= x H ili 0 200 .. ..........
1
= x H - alternativna pretpostavka

( ) ( ) u u x z se x x x z se x < < + - interval pouzdanosti

( )
0 u
i
x x
z
se x

= - donoenje odluke o prihvatanju nul-hipoteze

Testiranje hipoteze o razlici aritmetikih sredina osnovnih skupova

0 .. .......... 2 1
0
= x x H ili 2 1
0
.. .......... x x H = - nul-hipoteza

0 .. .......... 2 1
1
= x x H ili 2 1
1
.. .......... x x H = - alternativna hipoteza

2 2
1 1 2 2
1 2
2
u u
n n
s
n n
o o +
=
+

( )
1 2
1 2
1 2
n n
se x x s
n n
+
=

( )
2 2
1 2
1 2
1 2
u u
se x x
n n
o o
= + - standardna greka ukoliko je 30 > n elemenata

( ) 2 1 0 x x se t - interval prihvatanja nul-hipoteze kada je 30 s n elemenata
( ) 2 1 0 x x se z - interval prihvatanja nul-hipoteze kada je 30 > n elemenata

( )
1 2
1 2
u u
i
x x
t
se x x
+
=

- ako je 30 s n elemenata

( )
1 2
1 2
u u
i
x x
z
se x x

- ako je 30 > n elemenata

- ukoliko je 30 s n elemenata







Testiranje hipoteze o nepoznatoj proporciji skupa

0 .. ..........
0 0
= P P H ili
0 0
.. .......... P P H = - nul-hipoteza

0 .. ..........
0 1
= P P H ili
0 1
.. .......... P P H = - alternativna hipoteza

( )
0
P z se p
interval prihvatanja nul-hipoteze za velike uzorke
( )
u
P z se p

( )
0 u
i
P P
z
se p

= - donoenje odluke o prihvatanju hipoteze...

( )
1
PQ N n
se p
n N

- standardna greka

( )
1 2
1 2
u u
i
P P
z
se p p

- donoenje odluke o prihvatanju hipoteze

( )
1 1 1 2 2 2
1 2
1 2 1 2
2
u u u u
n P n P
se p p
n n n n
o o +
= +
+
- standardna greka proporcije dvaju skupova


Testiranje hipoteze da distribucija osnovnog skupa ima odreeni oblik - H
i
kvadrat

( )
2
2 ui i
i
M e
e
_

=

- izraunavanje H
i
kvadrata
i u
M - opaene frekvencije df=k-1 - stepen slobode
i
e - oekivane frekvencije


Testiranje hipoteze o razlici proporcija triju ili vie osnovnih skupova

k
P P P P H = = = = ... ... ..........
3 2 1 0
- nul-hipoteza
k
P P P P H = = = = ... ... ..........
3 2 1 1
- nul-hipoteza

'
u
M
P
n
=

- opta proporcija osnovnog skupa

'
i i
e n P = - izraunavanje oekivanih proporcija