Y. Dursun SARI, Do., Dr.

naat Mhendislii Blm, Atlm niversitesi February 12, 2010

Etik
Etik ( ethics ) sz ,Yunancada gelenek grenek anlamna

gelen ethos szcnden gelir .

Kltr ve etik kavramlar belli lcde birbirleriyle balantldr. ETK, insanlar iin neyin doru olduunu ortaya konmasdr; letme etii insancl deerlerin nda iletme ilevlerinin

doru yerine getirilmesi abasdr. ETK,genel deer ahlaki deerlerin ve kiilerin birbirleriyle ilikilerinde ,bu deerler iinden benimsedikleri zel deerlerin incelenmesidir.Geni anlamda ETK ,herhangi bir eylemin kabul edilebilir biimde gereklemesini salayan temel kurallar yada deikenlerdir. Etik neyin doru yada yanl olduunu ortaya koyan davransal kurallar topluluu ,ilkeler topluluudur.

Hammurabi yasalar, M. . 1760 yl lk Etik Kurallar Hammurabi Kanunlar civarnda Mezopotamya'da yaratlan,
tarihin en eski ve en iyi korunmu yazl kanunlarndan biridir.

Etik
Ayrca ETK ahlaki grev ve sorumluluklarda ierir. Trkede ETK kavram,tek bir szckle tam anlamylakarlanamamaktadr. Ahlak,drstlk ,gibi kavramlar etik kavramnn iindedir. Etik kavramn trel kurallar olarakta belirtebiliriz.

* i veren ilikisi
* Kurallar - Mevzuat * Karlkl borlanma (Emek cret) * Salkl ve gvenli iyeri (Anayasa Madde 56)

* Tazminat hakk
* Bilme hakk

Biz kendimizi yapabileceklerimizle yarglarz, bakalar ise bizi yaptklarmz iin yarglar.
Henry Wadsworth Longfellow

Toplumsal adan, alma hayatnda etik;

Sanayi kurulularnn evreye zarar, evre kirlilii, endstriyel kazalar (Chernobyl, Bhopal..) Toplumun huzur ve refah Toplumu bilgilendirme

Uluslararas adan, alma hayatnda etik;

Tehlikeli ilerin gelimekte olan lkelere doru kaymas
Tehlikeli atklar Ucuz igcnden yararlanma zin verilen limitlerde lkeler aras farkllklar Bilimsel aratrmalar- Endstri izni

Neden Mesleki Etik?

Gnmzde deerlere dayal davran ve ynetim biimleri, iletmelerin var olabilmeleri ve yaamlarn srdrebilmeleri iin n koullardan biri haline gelmitir.
letmelerin uluslararas i standartlarna uyum salayabilmelerinde mcadeleci

ve yeniliki olmalar,

topluma kar sosyal sorumluluk stlenmeleri ve etik deerleri benimsemeleri, son yllarda nemi artan konular olarak ortaya kmaktadr

Neden Mesleki Etik?

Etik, kurallara dayal insan davranlarn, ahlak ve

normlara uymann isel ykmlln bilimsel olarak inceleyen (Tnar 1999) ve sistematik ahlak deerlerine hizmet eden bir felsefe daldr.
Ahlak davranlarn sistemletiren ve hukusal bir yap

iinde dzenleyen etik, toplumlar kontrol edici bir zellie sahiptir (Hartog 2004).
Etik kavram, deiik ahlak anlaylarnn kesitii ortak

noktadan karak evrensel normlar oluturmaktadr (Tansal 2002).

insanlarn ynetimi, adalet, drstlk ve eitlik konular ile yakndan ilikili bir kavramdr (Maclagan 1995). nsan ilikilerinin temelinde yer alan deerleri ve zel gruplar iin gelitirilmi belirli davranlar, kurallar ve normlar iermektedir (Tansal 2002). Baka bir ifadeyle i etii, belli bir grup ya da zel bir topluluk iin belirlenen, grup ya da zel topluluktaki bireyler tarafndan benimsenen ve inanlan davran kurallarn kapsamaktadr (Boatright 2003).

Ahlak, belli bir dnemde belli insan topluluklar

Ahlak

tarafndan benimsenmi olan ve toplum iinde insanlarn davranlarn ve birbirleriyle ilikilerini dzenlemek amacyla bavurulan, tresel davran kurallarnn ve ilkelerinin btndr (Arslan 2001). Ahlak alan koullardan bamsz, doru ya da yanl olarak adlandrlan davranlar kapsamaktadr (Lovett 2005).

 Ahlak
Bu balamda i ahlak, belli bir alanda iin yrtm ve uygulanmas srasnda yararl grlen kurallar ve davran ekilleri (Akbulut 2000) olarak tanmlanabilecei gibi, btn i ilikilerinde drstln, gvenin, saygnn n plana karlmas ve adil davranlmas (McHugh, 1992) olarak da ifade edilebilmektedir. Genel anlamda i ahlakn, genel ahlak kurallarnn i yaamnda uygulanmas eklinde tanmlamak mmkndr.

Neden Etik Kanunlar?

Gruplamay kolaylatrr
Gerekli olan toplumsal gveni alar Disipline etmek iin bir ereve olur

Deerleri ve kurallar netletirir, aklar

 Etii ile Ahlak Arasndaki liki

etii ve i ahlak kavramlarnn, zaman zaman birbirlerinin yerine kullanldklar grlmekle birlikte;
ykledikleri anlam, ierik, nitelik ve kapsam bakmndan birtakm farkllklar bulunmaktadr.

 etii, insanlarn birbirleriyle ilikilerinde yol gsterici davran kurallarna dayal bir sistemdir ve hukuka, dnmeye ve felsefeye dayal davran ilkelerini iermektedir. ahlak ise, ou zaman dinsel inanlarmzn bir paras olan kurallardan hareket etmekte, dine ve dinsel inanlara gre uyulmas gereken kurallar btnn kapsamaktadr. etii ilkeleri evrensel ve herkes iin geerlilii olan bir zellik tarken; i ahlak greceli, tresel ve toplumdan topluma deien bir nitelik gstermektedir. etii, i yaamndaki zel gruplar iin belirlenmi davranlar veya davran kurallarn tanmlamakta ve daha ok soyut kavramlara dayal bir zellik gstermektedir. ahlak ise, toplum iindeki farkl gruplarn dinsel, cinsel, etnik kimliklerine gre deien; yazl olmayan ve insanlar arasnda uyulmas gereken kurallar iaret etmektedir.

Etik ve Ahlaki Ortak Deerler

TMMOB MESLEK DAVRANI LKELER

Mesleki bilgi, beceri ve deneyimlerini, toplumun ortak

karlar; evrensel insani kazanmlar' n ve kltrel miras' n korunmas iin kullanrlar. Toplumun sal, gvenlii ve refah iin duymu olduklar sorumluluk her zaman kendi kiisel karlarnn, meslektalarnn karlarnn ya da mimar ve mhendisler topluluunun karlarnn stnde yer alr. * Hizmet retimi ve yaam boyunca ulusal ve uluslararas boyutlardaki adalet, eitlik, zgrlk, drstlk, gvenilirlik, sayg (ilkelerine bal) ve hukuk alanlarndaki geliim ve deiikliklerde sorumlu olduu bilinciyle hareket eder (ler ) .

TMMOB MESLEK DAVRANI LKELER

nsan haklarna bara, demokrasiye, topluma saygy n planda

tutarak iliki gelitirirler.

* Din, dil, rk, her trl inan, cinsiyet farkll ile corafi

ayrm gzetmeden ok kltrl bir yapnn (Kltrel eitliliin) korunmas, kltrel zenginliin gelitirilmesi ynnde aba sarf ederek hizmetleri bu anlay iinde yrtrler. yarataca sonucuna varrlarsa ve bu konudaki mesleki yarglar iveren ya da mteri tarafndan dikkate alnmyorsa, (grlerini iverene ya da mterilerine yazl olarak bildirirler; sonu alamamalar durumunda ) meslek rgtlerini (ve gerektiinde )yetkili makamlar ve kamu oyunu bilgilendirirler.

* Kendilerinden istenen iin toplum ve evre iin ciddi bir tehlike

TMMOB MESLEK DAVRANI LKELER

Bilim ve teknolojiyi insanlk yararna ve doal dengeyi koruyacak biimde kullanmay mesleinin temel ilkesi kabul eder. alt alanda ve genel entelektel faaliyetinde, iletme verimliliinin ykseltilmesine, emein haklarn koruyup gelitirme;istihdamn daraltlmamas, ulusal karlar gzetme kaydyla teknolojinin geliimi ve enerji younluunun drlmesi dorultusunda katk koyar, bu dorultudaki almalar desteklerler.(Kurultay Karar 8 ) grlerini, raporlarn, konuyu yerinde ve tam anlamyla aratrm, incelemi ve yeterli bir bilgi ve verilerle donanm olarak, ticari ve kiisel kayglar bir yana brakarak, doru, tam ve nesnel bir biimde aklarlar.

* Toplumun ilgi alan iinde bulunan teknik konulardaki

TMMOB MESLEK DAVRANI LKELER

* Meslek alan ierisindeki en iyi tasarm ve uygulama hizmetini * szlemelerinde yer alan, kurallara (ykmllklere) uyarlar *.ok disiplinli almalarda birlikte retmeyi amalar ve dier

Bilgilerini, yeteneklerini, mesleki yetkinliklerini ve kltrlerini srekli gelitirme dncesi ve abasyla hareket etmenin sorumluluunu duyarlar. vermekte sorumluluk duyarlar.

ve kar taraftan (Tarafn) da ayn (ykmllklere uymasn ) anlay beklerler.

meslek mensuplarna gereken saygy gsterirler. (Mhendis ve Mimarlar )sadece hak ettii unvanlar kullanmay uygun bulurlar.

Kltr ve Etik

letmelerin, i deerlerini yorumlarken ve gelitirirken ilikide bulunduklar tm kii ve kurulularn toplumsal kltrlerini dikkate almalar gerekmektedir. rnein, yaplan bir aratrmaya gre (Sidani vd.2000), Arap lkelerinde i deerlerinin dinden uzak olarak deerlendirilmesi ve uygulanmas, alanlarn i doyumlar zerinde olumsuz etkiye yol amaktadr. Bu noktada, i deerlerinde dinin ncelikli referanslardan biri olarak kabul edildii iletmelerde, i etii kavram yerine i ahlak kavramnn kullanmnn daha kapsayc olduu sylenebilir.

TMMOB MESLEK DAVRANI LKELER

Yalnz, becerileri ve eitimleri olan konularda mesleki hizmet verirler; grev yetki ve sorumluluklarn sadece zorunlu durumlarda ehil olan meslektalarna devrederler. * Birlikte alt insanlar anlamaya, ok kltrl alma ortamlarna uyum salamaya alrlar (kltrel farkllklarn bulunduu eitli kltrlerin temsil edildii ortamlarda eit mesafeli ,adil davran gelitirirler.) * Mesleki etkinliklerini, tm meslektalarnn gvenini kazanacak bir biimde ve meslein saygnlna azami zen gstererek srdrrler. * Tm meslektalarna saygyla yaklarlar; meslektalaryla haksz rekabet iinde olmazlar ve astlarnn geliimi iin zel aba harcarlar, onlara yardmc olurlar, telif haklarna ve zgn almalara sayg gsterirler, almalara katklar ve katkda bulunanlar belirtirler. Mesleki etkinliklerine ilikin olarak meslektalarnn drst ve nesnel eletirilerini dikkate alrlar, gerektiinde kendileri de eletirmekten kanmazlar.

TMMOB MESLEK DAVRANI LKELER

* nsanln evrensel deerlerine ve hukukun stnlne dayal

rgt ynetimini gelitirerek rgt ii demokrasisinin dzenlenmesini salar .(ynetiminin rgt ii demokrasinin geliimi iin aba harcarlar.)

*.rgt faaliyetleri srasnda oluturulan, karar altna alnan

ilke ve kurallarn hayata geirilmesi,(iin) yazl kurallar ve (ile )rgt gelenek ve kltrne saygl davranmay ve bunlar gelitirmeyi ilke kabul eder.
Meslek rgtlerinin etkinliklerine aktif olarak katlmaya aba gsterirler, onlar desteklerler, meslein gelimesine katkda bulunurlar.

TMMOB MESLEK DAVRANI LKELER

* yerlerinde ii saln korumak ve i gvenliini salamak iin gerekli nlemleri alrlar, i yerlerinde

alanlar bu konularda bilgilendirirler.

* veren/mteriyle teknik konulardaki mesleki alverilerinde her zaman gvenilir bir i gren ya da vekil

ya da danman olarak ve iveren/mterinin karlar iin, toplumun refah ve saln ve gvenliini tehlikeye atmakszn, mesleki beceri ve deneyimlerini sonuna kadar kullanarak, uygun ve dzgn bir i dzeyi ile alrlar.

* verenleri ya da mterileriyle olan i ilikilerini etkileyecek ekilde dorudan ya da dolayl olarak

herhangi bir armaan, para ya da hizmet ya da i teklifi kabul etmezler; bakalarna teklif etmezler,mesleki ilikilerini gelitirmek amacyla siyasal amal ba yapmazlar.
iin kullanmazlar

* verenin/mterinin ticari ve teknolojik srlarn izin almadan bakalarna aklamazlar, kiisel karlar *. doay ve evreyi korumay, onlara zarar vermemeyi, uygulamalarnn doayla uyumlu olmasn salamay

mesleki sorumluluklarnn ayrlmaz paras olarak grrler, doal kaynaklarn ve enerjinin tasarrufuna zel nem verirler.

* Meslein ve meslektan toplumdaki itibarn yceltecek mesleki davran ilkelerinin yaama geirmeyi

grev kabul eder

. * Meslek ilkelerinin uygulama ( uygulanmas ) ve denetiminde etik kurallar gelitirir.