Ron Leunissen

Onderwijs- en Leermodellen

Brainstormsessie EB / 6 mei 2013

Inhoud
Casus

Henry Molaison

korte-termijngeheugen, lange-termijn-geheugen, Test Enhanced Learning

Grounded

Cognition

situated action, bodily states, simulation

Leren
constructivisme, Piaget, Kolb, Miller

Onderwijs
stappenplan, Nijmeegs model

Advies
advies, actieve student

Filmpje, 2 min.

Henry Molaison (1926-2008)

Levensgevaarlijke epilepsie Operatie temporaal kwab, in 1953

O.a. hippocampus verwijderd Epilepsie beheersbaar

N operatie Normale intelligentie Normale herinnering jeugd Retrograde amnesie voor 2 tot 10 jaar vr operatie Anterograde amnesie

Henry Molaison (1926-2008)

Anterograde

amnesie:

Gn lang onthouden van nieuwe

semantische informatie
Wel korte termijn onthouden Wel onthouden nieuwe

motorische en sensorische vaardigheden (ofschoon onbewust)

Henry Molaison (1926-2008)

Conclusie,

in hersenen:

Lange termijn geheugen Korte termijn geheugen Motorisch/sensorisch geheugen

Atkinson & Shiffrin (1968)

Sensory memory Very short time mSec

Working memory Short time 10 Sec max. 7 elements remembering 3 elements processing Cognitive load

Long term memory timeless limitless Central, dominant structure of human cognition Learning = change in LTM

Cognitive Load/ 2 min.

neuronen, 2o sec.

Leren =
Leren

is: wijziging in Lange Termijn Geheugen door:

Working memory Long term memory

Leren

1. Ophalen van kennis(schema)

uit Lange Termijn Geheugen

2. Koppelen nieuwe kennis aan oude kennis

in Werkgeheugen
3. Terugplaatsen van bijgewerkt(e) kennis(schema)

in Lange Termijn Geheugen

Nieuwe kennis koppelen aan bestaand kennis-schema

Stap 1 Stap 3 Stap 5 Stap 2 Stap 4 Stap 6
Nieu w

Test Enhanced Learning /

direct effect

Testen stimuleert onthouden in lange termijn geheugen en werkt zelfs sterker dan stof opnieuw bestuderen.

Experiment: SSSS = vier keer zelfstudie SSST = 3 keer zelfstudie + 1 keer formatieve toets STTT = 1 keer zelfstudie + 3 keer formatieve toets

Test Enhanced Learning /

indirect effect

Tussentijdse

feedback geeft input aan student om materiaal gericht nogmaals te bestuderen.

leren
Expertise >> Expertise Guidance

Time >>

wat ging fout

zelftes t

Interactive PPT

Confidence Based Testing

Proactive Interference
Oud

schoolgedicht:

Hoe meer ik leer, des te meer meer ik weet. Hoe meer ik weet, des te meer ik vergeet. Waarom leer ik dan?

Tussentijds formatief toetsen beschermt tegen proactive interference

Conclusie
Biedt

de leerstof dusdanig aan dat het Werkgeheugen optimaal gebruikt wordt.

denk aan Cognitive Load schrijf gestructureerd (bijv. Information Mapping)

Zet

formatieve toetsing in om ophalen van informatie uit Lange-Termijn geheugen te prikkelen. (zgn. Test-Enhanced Learning)

Interactive PPT

Cognitive Load/ 2 min.

Information Mapping

Grounded Cognition
Grounded cognition reflects the assumption that cognition is typically grounded in multiple ways including:
Simulations Situated action Bodily states

Lawrence Barsalou Annual Review of Psychology, 2008

Filmpje, 2 min.

Grounded Cognition
bij

het leren wordt de kennis opgeslagen in de diverse op dat moment participerende hersendelen ruiken, horen, zien, bewegen,

voelen,

etc.

Grounded Cognition simulation

bij

het ophalen van de kennis is er een simulatie van de situatie tijdens het leren. de simulatie

Echter,

hoeft niet compleet te zijn

(partial simulation, partial re-enactment)

kan onderhevig zijn aan bias en fouten

De

simulatie is bij mensen nauw verweven met het linguistische systeem (als onderscheid tot dieren)

Leren en taal
Onderzoek

puzzeloplossend vermogen, verschil apen en kinderen (Science maart 2012) (3 of 4 jaar) lukte het beter de puzzels op te lossen, vooral de moeilijkste puzzels maakten meer gebruik van elkaar door:
1. imiteren 2. instructies geven 3. aanmoedigen 4. complimentjes geven

Kinderen

Kinderen

Hersenen bereiden zich voor

Hersendelen

worden actief:

mogelijke acties bij het zien van een object verbanden leggen vastleggen in geheugen met taal

(symbolen)

Grounded Cognition situated action

Alle

waarnemingen van de situatie tijdens het leren, spelen een rol bij het leren sociale interactie wordt waargenomen en speelt mee bij het leren sterkst bij activiteiten die bijdragen tot het bereiken van een doel.

Ook

Onthouden

Grounded Cognition bodily states

De

waargenomen lichamelijke toestand van de lerende speelt een rol bij het leren.

Voorbeelden:
Negatiever oordeel als je steeds met de armen

een wegduw-beweging maakt

positiever oordeel als je een potlood

horizontaal tussen je tanden klemt (lijkt motorisch op glimlachen)

Leren door afkijken

Onderzoek

puzzeloplossend vermogen, verschil apen en kinderen (Science maart 2012) (3 of 4 jaar) lukte het beter de puzzels op te lossen, vooral de moeilijkste puzzels maakten meer gebruik van elkaar door:

Kinderen

Kinderen

1.imiteren
2. instructies geven 3. aanmoedigen 4. complimentjes geven

Hersencellen reageren
Spiegel-neuronen

in de hersenen van de waarnemer reageren op acties die men ziet

Spiegel-neuronen

FC Donders instituut

Filmpje, 2 min.

Conclusie
Zorg

dat bij het leren van de leerstof diverse zintuigen (zinnig) geprikkeld worden
Laat de leeromgeving zoveel mogelijk lijken op de omgeving

waarin het ophalen van de kennis zal plaatsvinden

Voorkom overbelasten van het werkgeheugen

Zorg

voor positieve emoties, fijne leeromgeving voorbeelden van het goede gedrag zien

Laat

Practice + Feedback
Practice

leads to permanence

Practice

+ Feedback leads to perfection g

a c S

n i d l o ff

Interactive PPT

Scaffolding en expertise
Minder

scaffolding bij meer expertise

Lange-termijn-geheugen

als steiger / heeft kennis-schemas opgebouwd

Expertise >> Expertise Guidance

Time >>

Guided Instruction, effectief leren 10 tips voor docenten

1. Herhaal een deel van wat eerder geleerd is iedere dag: Dit versterkt wat reeds geleerd is en kan leiden tot meet vloeiende herinnering (recall) 2. Presenteer nieuw leermateriaal in kleine stappen, en help de lerenden hiermee te oefenen 3. Stel vragen: deze helpen de lerenden oefenen wat net gepresenteerd is en verbindingen te leggen met reeds geleerd is 4. Geef modellen en/of uitgewerkte voorbeelden (worked-out examples) om lerenden te leren hoe een probleem opgelost kan/moet worden 5. (Bege)leid studenten in het oefenen met nieuw leermateriaal 6. Ga na of het begrepen is om misvattingen/fouten te vermijden 7. Zorg dat lerenden succes hebben door bijvoorbeeld punten 2 (stappen), 4 (WOE), 5 (oefenen) en 6 (controleren op begrip) 8. Zorg voor scaffolds (tijdelijke steigers) voor moeilijke taken. Verminder steigers naarmate expertise bij student toeneemt. 9. Eis en monitor zelfstandig oefening om kennis- en vaardigheidsschemas te automatiseren 10. Laat lerenden wekelijks en maandelijks terughalen wat ze geleerd hebben om schemas opnieuw te activeren Bron: Masterclass Effectief Leren, Open Universiteit, Nederland

Artikel (pdf)

4CID-model / Merrinboer
Sommige deeltaken apart oefenen (automatisering)

Procedurele Informatie Just in Time Ondersteunen de informatie Veel ondersteuning door docent (bijv. doet t voor)

Steeds minder ondersteuning door docent

Student doet het zelf

Meer webinfo

4CID-model
Voortgang Model

in het curriculum worden steeds moeilijker

herhaalt zich

Leertaken

Historisch uitstapje
Is dit anders dan voorheen werd gedacht?
Nee

Confusius (551 479 v. Chr.)

Wat

je me vertelt, vergeet ik je me laat zien, onthoud ik

Wat

Wat

je me laat doen, maak ik me eigen

Revolutionair ?
Is dit anders dan voorheen werd gedacht?
Ja

Voorheen

in leerpsychologie veelal gewerkt met abstracte systemen zonder anatomisch substraat

Jean Piaget (1896-1980) Constructivisme

Kennis zit in structuren/schemas
Drie processen bij leren:
Assimileren,

staat voor het incorporeren van wat waargenomen wordt in een bestaand kennisschema.
Accomoderen,

is de verandering van een schema als gevolg van het assimileren

Equilibreren,

het in evenwicht brengen van assimilatie en accommodatie.

Aldus ontstaan steeds

complexere kennisstructuren

David Kolb (1939 - ) leerstijlen

Concreet
2

assen:

Concreet Abstract Actief Reflectief

leerstijlen:

Reflectief Actie f

Doener Dromer Beslisser Denker

Abstract

Advies: Doe voor elk type iets in jouw onderwijs

David Kolb (1939 - ) leercyclus

Onderzoek:

Mensen hebben niet n leerstijl, maar passen steeds hun leerstijl aan
Doener Dromer

Beslisser

Denker

David Kolb (1939 - ) experiential learning

Exploring

David Kolb (1939 - ) leercyclus

Doener Waarnemer

Toepasser

Nadenker

Piramide van Miller (1965 - ) groeiende expertise

Jaar 6
ti s e ex pe r

rkeerde vertaling Action

Jaren 4 & 5 Jaar 3

Performance

Competence

Jaren 1 & 2

Knowledge
Meer webinfo

Piramide van Miller versus experiential learning

Hirarchie versus cyclisch proces

Is

er wel een strakke hirarchie? het in elkaar grijpende leercycli?

Zijn

Self Determination Theory

Drie

intrinsieke motivatoren van SDT

Competence Autonomy Relatedness

4CID

kan bijdragen aan intrinsieke motivatie als:

student steeds meer kan (competence) student eigen keuzes kan maken (autonomy) student kan samen werken met anderen
collaboratief (samen 1 doel) coperatief (elk een eigen doel)

Meer webinfo

Beklijven van kennis leercyclus zinnig inzetten

Nut

duidelijk maken aan student

Timing,

dusdanig dat kennis aansluit op Denk ook aan eerder en later onderwijs
4CID

Integratie

met eerder geleerde kennis in praktijk mogelijk maken

Toepassing

Conclusie
Gebruik

Miller om leerdoelen te verduidelijken

weet / weet hoe / laat zien / doet

Gebruik

Piaget/Kolb,

laat student startpunt van de leercyclus kiezen of varieer het startpunt

Denk ook aan SDT

Gebruik

4CID-model als denkraam voor vormgeving van lessen

Leren onderwijs
Onderwijs

= Intentioneel Leren

Meester-Gezel-systeem
Leerling

kijkt hoe de meester het doet

Doet

vanaf begint mee op eigen niveau

Niveau

en verantwoordelijkheid groeien in loop van tijd slot: Meesterproef

Tot

Onderwijs voor grote groepen

Leren onderwijs
Voorbeeld

uit basisonderwijs

k i k a p e o H ? n a dit a

Wall-es stappenplan
1a. Ik lees de vraag of opdracht goed!

Is het 1 vraag of opdracht? Zijn het meerdere vragen of opdrachten?

1b. Ik herhaal de vraag of opdracht (zachtjes) voor mezelf!

Heb ik al eerder zo'n vraag of opdracht gehad? Weet ik al hoe ik dat moet doen?
Heb ik de vraag of opdracht goed begrepen? Nee, ik heb het nog niet begrepen, dus ik lees het nog een keer heel goed. Nee, nog niet, ik vraag om hulp.

1c. Ik weet hoe het moet, ik maak een plan en ga verder met de volgende stap

Wall-es stappenplan
2. Ik ga de vraag of vragen beantwoorden of: ik ga de opdracht maken!

Dit doe ik aan de hand van mijn plan!!

3. Ik kijk mijn werk na!

Heb ik antwoord gegeven op de vraag of op alle vragen?

Heb ik gedaan wat ik moest doen? Heb ik alle opdrachten gemaakt? Kan mijn antwoord kloppen? Heb ik geen fouten gemaakt bij

het overschrijven ?

KLAAR ! Dat heb ik goed gedaan!

3 stappenplan studenten en docenten

Student Docent Formuleert heldere opdracht Beschrijft eindproduct duidelijk Geeft uitleg waar nodig

Leest de opdracht

Vraagt om verheldering Maakt een plan

2 3

Gaat aan de slag

Stelt tijd/ruimte/e.d. beschikbaar Geeft waar nodig begeleiding Geeft feedback

Controleert eigen werk

Resultaat is input voor volgende opdracht

Droste-effect
Blokniveau

1. Inleiding, plan maken 2. Aan de slag 3. Controleren

Onderdelen
. Idem

in een blok

Sub-onderdelen
. idem

Nijmeegs model
1. Orintatie 2. Oefenen 3. Feedback 4. Beoordelen
HC ZSO RC BT

/ WG / PR

Nijmeegs model, ZSO

Zelfstudieopdracht

(ZSO)
Gebruik gestructureerde schrijfmethode (bijv. IMAP)

1. Achtergrond Leerdoel 2. Instructie Product 3. Nabespreking

Diverse vormen mogelijk: - WG - RC - Zelftest ( bijv. Confidence Based )

Keuze onderwijswerkvorm
Afhankelijk

van gedrag (leerdoel)

motorische actie, cognitieve actie etc.

Afhankelijk

van

wel of niet fysiek bijeen wel of niet gelijktijdig bijeen

Samen Alleen studeren

Fysiek bijeen Niet-fysiek bijeen

Synchroon

Face-to-face onderwijs

Online chat-room

A-synchroon

Werkgroepen

Online forums

Mogelijkheden voor digitale werkvormen

Moderne leeromgeving
Digitale

media maken mogelijk:

asynchroon communiceren met grote aantallen lerenden

(portaal-technieken: info per individu)

Minder

zintuigenprikkeling dan leren in praktijk leeromgeving en werkomgeving: het verborgen curriculum

Verschil

Veilige leeromgeving
Veilige

sfeer tijdens:

Hoorcolleges Werkgroepen, practica Responsiecolleges

Ook

in digitale leeromgeving:

Forums Prikborden Wikis, etc.

Samenvattend advies
Verdeel

de leerstof in onderdelen met haalbare leerdoelen

sluit aan bij het voorkennisniveau van de student, denk aan niet-nominale studenten,

gebruik bijv. entreetesten bij leeronderdelen

denk aan elementen uit pyramide van Miller en leercyclus van Kolb (wt moet de student den?) voorkom overbelasting van het werkgeheugen tijdens het leren

Gebruik

het Nijmeegs model en/of 4CID-model

zet steeds een punt aan de horizon, verdeel de weg naar het einddoel in stapjes controleer onderweg of de studenten het begrepen hebben, laat studenten oefenen

Zorg

voor een leeromgeving die diverse zintuigen prikkelt met zinnige prikkels.

laat de leeromgeving zoveel mogelijk lijken op de omgeving waarin het ophalen van de kennis plaatsvindt.

Zorg

voor positieve emoties

een veilige leeromgeving, af en toe wat humor in de opdrachten, afwisseling in de werkvormen

Gebruik

intrinsiek motiverende factoren

competence, autonomy, relatedness van Self Determination Theory

Laat

studenten voorbeelden van het juiste gedrag zen

maak gebruik van het vermogen tot leren via imiteren

Activeer de student
Aristoteles (384-322 v. Chr): Onderwijs is het ontsteken van het innerlijk vuur, niet het volgieten van een vat.

Filmpje, 2 min.

Laatste dia

t e h t f e U he einde e z e d n a v e i t a t n e s pre . t k i e r e b ? n e g a r V

afsluiten

Grounded Cognition
Lawrence Barsalou

Bron: YouTube Bekijk tot 2 min. 8 sec.

Naar vorige dia

Cognitive load
Drie types van cognitieve belasting
1 extraneous cognitive load 2 intrinsic cognitive load 3 germane cognitive load

Bron: YouTube Duur: 4 min. 28 sec. Bekijk zeker tot: 2 min. 8 sec.

Naar vorige dia

Air Guitar World Champion 2009

Bron: YouTube Bekijk tot 42 sec.

Naar vorige dia

Information types the subject matter into Set of 7 principles to categorize organize information effectively so that it 7 is information types: X
easy to access, understand, and remember. 1. chunking 1. procedure group into small manageable units; make (operational information digestible, either is a task orcontent number of steps leading to a result 'how-to' for memorization or comprehension. level) 2. relevance 2. process put together what belongs together, omit irrelevant information describes why a task/process is done (on a management level) 3. labelling give a meaningful label (title) to each chunk; labels show organization, 3. structure 4. consistency describes the structure of a physical, material object (printer, form, use the same labels, titles, formats and/or structures for the same subjects machine, ...) 5. integrated graphics 4. concept use illustrations, figures and tables as integrated part of the text describes an idea, a concept 6. accessible detail use details/illustrations/clarifications where needed; complete abstract 5. principle presentations with concrete examples a policy, rule telling what is allowed and what not 7. hierarchy of chunking and labelling 6. fact organize an accessible structure for content chunks by grouping them into larger proposition proof/argumentation chunks without and labelling them. Chunks without a hierarchy and label are difficult to 7. classification find and understand. This principle calls for creating a structure to provide accessibility to the chunks. This structure gives users a chance to see the sorting of chunks/units into classes "bigger picture," but also access progressive layers of detail.

Demo: online demonstratie IMAP

Naar vorige

Confidence Based Learning

Naar vorige Klik Klik nogmaals hier dia

Het Nieuwe Leren

Je

kunt t ook overdrijven

Bron: YouTube / Koefnoen Duur: 2 min. 10 sec.

Naar vorige dia

Levende hersencellen
Foetale zenuwcellen in vitro

Bron: YouTube Duur: 25 sec.

Naar vorige dia

Mirror Neurons
...

Bron: YouTube Duur: 2 min..

Naar vorige dia

Klik hier om terug te keren naar de eerste dia

Digitale didactiek

Zorg voor haalbare leerdoelen

LEERDOEL

Veilige leeromgeving
Socrates

(470 v.Chr.- 399 v.Chr) met leerlingen op de markt van Athene

Verdeling leerdoelen over blokken

GNK Cohort 2005 2006 2007 2008 2009 Propedeuse na 1 Instroom jaar aantal % 330 330 329 331 329 194 176 176 213 171 58.5 53.3 53.5 64.4 52.0 Bachelor na 3 jaar aantal % 163 194 175 49.4 58.8 53.2

Bron: Kritische reflectie GNK Nijmegen 2011

Houd rekening met Bachelor-studenten die onderwijsblokken in niet-nominale volgorde doorlopen

Veilige leeromgeving