CHNG 6: NHM V BIU DIN CA NHM

Mt phn t gi l i xng nu sau khi ta thc hin mt s php bin i no ,

ta li c vt th hay phn t khng khc v mt vt l so vi chng trng
thi ban u
I. Cc yu t i xng v cc php i xng phn t
Hai php i xng c bn l:
a) Php quay h thng mt gc xc nh chung quanh trc i xng.
b) Php phn chiu qua mt mt phng xc nh.
Cc yu t i xng tng ng vi hai php i xng ny:
Trc i xng v php quay C
n
. l php quay chung quanh mt trc vi
gc bng
2
n
t
Khi phn chiu cc nguyn t i qua mt mt phng phn t ta c php phn chiu .
Bng php phn chiu ny cc ht nhn nguyn t trong phn t u a v nhng v
tr tng ng dn n mt mt i xng vi 3 trng hp.
*
h
- mt i xng thng gc vi trc i xng chnh.
*
v
- mt i xng cha trc i xng chnh.
*
d
- mt i xng i qua ng cho.
Mt i xng v php phn chiu .
Quay quanh mt trc ri phn chiu qua mt mt phng thng gc vi trc S
n
.
Php quay C
n
quanh mt trc i qua phn t vi gc v phn chiu cc
nguyn t qua mt mt phng thng gc vi trc dn ti php phn chiu quay
S
n
.

2
n
t
+ Tm i xng v php o chuyn I.
Php i xng ny sau khi thc hin s khng c mt s thay i no. Ni chung
bt k mt phn t no cng u c i xng n v (i xng hon nguyn I).
II. Nhm im i xng
- Mi phn t thng c vi yu t i xng xc nh.
- S yu t i xng cng ln th phn t c bc i xng cng cao
Tp hp mt s yu t xc nh to thnh mt nhm gi l nhm im i xng
Mi phn t u lin h vi mt nhm im i xng xc nh
Mt s nhm im i xng thng dng:
- Nhm C
n
ch c trc i xng C
n
y l loi nhm im n gin nht
V d: Nhm C
1
ch cha mt php ng nht E. Tt c cc phn t khng i xng
thuc nhm ny.
Nhm C
2
c 2 php i xng l C
2
v I
Nhm C
n
c n php i xng
Nhm C
2v
: cha mt trc C
2
v 2 mt phng o
v
v php ng nht I
-Nhm C
nh
: b sung vo nhm C
n
thm mt mt phng nm ngang o
h
thng gc vi
C
n
th s c nhm C
nh
- Nhm S
n
(n chn) yu t i xng c bn l trc quay gng S
n
-Nhm D
n
:
Nhng phn t c trc i xng C
n
v n trc C
2
phn b thng gc vi trc chnh v
to vi nhau nhng gc bng t/n th thuc nhm D
n
-Nhm D
nd
B sung vo nhm D
n
thm n mt phng o
d
qua trc C
n
v i qua ng phn gic
ca gc gia hai trc C
2
lin tip s l nhm D
nd

III. Phn loi cc nhm im
- Nhm i xng thp: gm nhng nhm im c trc i xng C
n
bc n s2
V d: Cc nhm C
2v
, C
2h
, D
2d

- Nhm i xng trung bnh: gm nhng nhm im ch c mt trc i xng u tin
C
n
vi n>3
V d: Cc nhm C
3v
, C
3h
, D
3d

- Nhm i xng cao: gm nhng nhm im cha vi trc i xng C
n
vi n>3
V d: Cc nhm T, T
d

IV. Lp ca cc php i xng

Nu c mt s yu t i xng m ta c th nhn c yu t i xng ny t yu t
kia bng mt php bin i ta no th cc yu t ny s cng mt lp.
V. Biu din nhm
Thng thng ngi ta biu din cc php i xng trong nhm im bng cc ma
trn n v.
V d: nhm C
2v
i vi phn t H
2
O.
Cc ma trn biu din cc php i xng E, C
2
,
v
,
v
thc hin ln mt im c
ta x, y s l:
Nh vy vi 4 php i xng E, C
2
,
v
,
v
ng vi mt b gm 4 ma trn
lm thnh mt biu din (k hiu l ) ca nhm C
2v
.
Biu din nhm l mt b cc ma trn cng cp biu din cc php i xng ca
nhm, tha mn bng nhn nhm:
V d:
Bng nhn nhm C
2v
VI. Biu din kh quy (KQ) v biu din bt kh quy (BKQ)
a) Biu din kh quy (vit tt-KQ, k hiu l: )

y l biu din m tt c cc ma trn A ca n c th a v dng cho hay
gi cho, tc l tng trc tip ca 2 hay nhiu ma trn c cp nh hn nh
mt php bin i ng dng.
A- ma trn bt k ca biu din ;
A- ma trn ng dng vi ma trn A;
A
1
, A
2
, A
3
...ma trn cp nh hn A.
Nh vy biu din l kh quy nu c th quy c thnh mt tng trc
tip nhiu biu din c s chiu nh hn
=
1
+
2
+
3
...
Biu din bt kh quy (k hiu j)
y l mt biu din khng th quy c thnh biu din c s chiu nh hn
nh mt php bin i ng dng.
Xc nh s biu din bt kh quy khng tng ng ca nhm
Mi nhm im c nhiu biu din, do cn phi xc nh s lng v bc ca
biu din bt kh quy khng tng ng
Mt vi khi nim:
- Bc ca nhm: l s yu t i xng ca mt nhm
- Bc ca biu din l s hng hoc ct ca ma trn vung ca biu din.
- Vt ca ma trn l tng cc yu t cho ca ma trn
- c trng ca biu din l tp hp tt c cc vt ca mt biu din
- i vi nhm Abel (nhm i xng thp): s biu din bt kh quy khng tng
ng ng bng bc ca nhm
- i vi nhm phi Abel (nhm i xng trung bnh v cao): s biu din bt kh quy
khng tng ng bng s lp ca nhm)
Cch xc nh s biu din bt kh quy trong biu din kh quy
p dng l thuyt nhm:
( )
( )
i
i R
R
1
m R
n
= _ _

Trong :
m
i
l s biu din bt kh quy th i
n: bc ca biu din
_
(i)
R
: vt ca biu din bt kh quy th I
_(R): vt ca biu din kh quy
VII. Bng c biu
S lng biu din bt kh quy, cc gi tr vt trong c trng ca biu din (vit theo
lp), cc loi biu din, cc thnh phn moment lng cc, tensor phn cc c cng
trng thi i xng c tp hp li thnh mt bng cho mt nhm im gi l bng
c biu
-Biu din mt chiu (bc mt) k hiu A, B vi A c trng cho trng thi i xng
v B l phn i xng.
- Biu din bc 2 k hiu E
- Biu din bc 3 k hiu l F
- K hiu A, B, Ach tnh cht i xng ca hm c s
- K hiu g v u ch tnh cht i xng chn v l.
- Cc k hiu A1, B1, A2, B2 ch s khc nhau v i xng gia cc nhm im
- Ct cui cng ghi cc thnh phn moment lng cc, tensor phn cc