Ακτίνες γ

Ρενάτα Μαυρίδου - Γιάννης

Βελούδιος
Τι είναι?
Οι ακτίνες-γ είναι
ακτινοβολία στο άκρο
του
ηλεκτρομαγνητικού
φάσματος. Έχουν
πολύ μικρότερο μήκος
κύματος από το ορατό
φως και μεταφέρουν
μεγάλες ποσότητες
ενέργειες.
 To 1960, οι Ηνωμένες Πολιτείες εκτόξευσαν
μερικούς δορυφόρους ευαίσθητους στην
ακτινοβολία γ με σκοπό να επιβεβαιώνουν αν
η Σοβιετική Ένωση τηρούσε τη συμφωνία να
περιορίσει τις πυρηνικές δοκιμές στην
ατμόσφαιρα, τη θάλασσα και το διάστημα.
Καμία έκρηξη δεν ανιχνεύθηκε στην
ατμόσφαιρα της Γης, εντοπίστηκαν όμως
μυστηριώδεις εκλάμψεις ακτινών γ οι οποίες
φαίνονταν να προέρχονται από το διάστημα,
λες και, όπως γράφτηκε, εξωγήινοι να
πραγματοποιούν μαζικό διαγαλαξιακό πόλεμο!
Η μεταβαλλόμενη πυκνότητα της έκλαμψης των ακτινών γ.
Αριστερά, είναι η αποτύπωση της εικόνας του ουρανού με
ακτίνες γ, που δείχνει την έκλαμψη που γίνεται στο
φωτεινότερο αντικείμενο. Δεξιά, είναι ένα διάγραμμα των
αλλαγών της φωτεινότητας με τον χρόνο.
 Ξαφνικά μια ημέρα, ο
ουρανός φωτίζεται με ένα
θαυμάσιο μικροσκοπικό
φως που αναβοσβήνει, ή
παρουσιάζει μια λάμψη
ακτινών γ. Αρκετά συχνά,
αυτή η λάμψη είναι αρκετά
πιό λαμπρή από τις άλλες
πηγές των κοσμικών
ακτινών γ ακόμη και αν
προστεθούν μαζί. Η πηγή
της έκλαμψης τότε
εξαφανίζεται εντελώς.
Κανένας δεν μπορεί να
προβλέψει πότε θα συμβεί η
επόμενη έκλαμψη ή από
ποια κατεύθυνση στον
ουρανό θα έρθει. Προς το
παρόν, δεν γνωρίζουμε
αρκετά τι προξενεί αυτές τις
λάμψεις ή πόσο αυτά θα
τραβήξουν.
Οι εκρήξεις ακτινών γ συμβαίνουν στα βάθη του
σύμπαντος
Οι ακτίνες γ δεν φέρουν κανένα φορτίο ή μάζα, άρα η εκπομπή
τους από έναν πυρήνα δεν οδηγεί σε καμιά αλλαγή στις
χημικές ιδιότητες του πυρήνα, αλλά μόνο στην απώλεια ενός
ορισμένου ποσού ακτινοβόλου ενέργειας. Η εκπομπή τους
οφείλεται σε μια αποδιέγερση του πυρήνα που βρισκόταν σε
μια ασταθή κατάσταση, λόγω των εκπομπών άλφα ή βήτα από
τον πυρήνα. Το αρχικό άλφα ή βήτα σωματίδιο και η εκπομπή
ακτινών γ που ακολουθεί, εκπέμπονται σχεδόν ταυτόχρονα.
Οι αστρονόμοι εντόπισαν ένα πιο απομακρυσμένο από
τη Γη αντικείμενο, μία έκρηξη ακτινών γ που πιθανόν
δημιούργησε μία μαύρη τρύπα.
Σύμφωνα με τους υπολογισμούς συνέβη πριν 13
δισεκατομμύρια χρόνια, όταν το σύμπαν είχε μόλις
ηλικία 600 εκατομμυρίων ετών.
Οι παρατηρήσεις έδειξαν ότι είναι η πιο
απομακρυσμένη έκρηξη ακτινών γ που έχει
παρατηρηθεί μέχρι σήμερα
Το προηγούμενο ρεκόρ απόστασης είχε μία έκρηξη που
είχε συμβεί πριν 12,2 δισεκατομμύρια χρόνια.
 Από τι προκαλούνται?
Αν και η ακριβής φύση των εκρήξεων ακτινών γ δεν
είναι γνωστή, θεωρείται ότι προκαλούνται από την
κατάρρευση τεράστιων άστρων όταν εξαντλήσουν
το καύσιμό τους, δηλαδή το υδρογόνο. Από την
έκρηξη σχηματίζεται μία μαύρη τρύπα και
εκπέμπονται ακτίνες γ, ακτίνες Χ και φωτεινή
ακτινοβολία.
Μέσα σε λίγα δευτερόλεπτα, μία έκρηξη παράγει
ενέργεια δισεκατομμύρια φορές μεγαλύτερη από την
ενέργεια του Ήλιου και για το λόγο αυτό είναι ορατές
σε τεράστιες αποστάσεις.
Όλες οι εκρήξεις ακτινών γ συμβαίνουν πολύ μακριά
για να επηρεάσουν τη Γη και τη ζωή πάνω σε αυτή.
Παραπάνω βλέπουμε εκλάμψεις των ακτινών γ.
 Το Ξέρατε?
Στα τέλη του περασμένου Απριλίου το
διαστημικό τηλεσκόπιο «Σουίφτ» εντόπισε
την πιο απόμακρη έκρηξη ακτινών γ της
οποίας η πηγή αποδείχτηκε τελικά, ότι
βρίσκονταν σε απόσταση 13,04 δισ. ετών
φωτός!
Η απόσταση αυτή εντοπίζει το φαινόμενο
μόλις 630 εκατ. χρόνια μετά την γέννηση του
Σύμπαντος! Η προηγούμενη πιο απόμακρη
έκρηξη είχε εντοπιστεί τον Σεπτέμβριο του
2008 σε απόσταση 190 εκατομμυρίων ετών
φωτός πλησιέστερα στη Γη.
 Η παραπάνω εικόνα αποκαλύπτει μια φωτεινή περιοχή, την
έκρηξη ακτινών γ, την πρώτη οπτική απεικόνιση έκρηξης που
τραβήχτηκε ποτέ. Ακριβώς κάτω από την έκρηξη ακτινών γ υπάρχει
ακόμα μία ισχυρή πηγή φωτός, που οι αστρονόμοι θεωρούν ότι είναι
το κέντρο ενός γαλαξία, κάτι που επιβεβαιώνει τη θεωρία ότι οι
αστραπές γ είναι ένα κοσμολογικό φαινόμενο που παρατηρείται σε
απόμακρους γαλαξίες.
 Υπάρχουν αποδείξεις?
Προς το παρόν δεν υπάρχει τίποτα αλλά η NASA έχει προωθήσει
ένα νέο τηλεσκόπιο από το τέλος του 2007, το GLAST, για την
έρευνα ακτίνων γάμμα. Αυτό το τηλεσκόπιο παρακολουθεί
φωτόνια ακτίνων γάμμα από πολύ μεγάλες αποστάσεις.
Μια έκρηξη ακτίνων γ είναι μία από τις
ισχυρότερες εκκενώσεις ενέργειας που
μπορούν να υπάρξουν στο σύμπαν!
Μια προηγούμενη κοσμική έκρηξη (πιθανότητα ο βίαιος
θάνατος ενός άστρου) έλουσε ολόκληρη τη Γη με ακτίνες
γ υψηλής ενέργειας.
Η έκλαμψη ακτίνων γ ήταν τόσο ισχυρή ώστε, αν είχε
συμβεί μέσα στο Γαλαξία μας, αντί σε απόσταση 7,5 δισ.
ετών φωτός, η Γη θα μπορούσε να είχε απονεκρωθεί…